№109 (28837)9 МаусыМБейсенБі2016 ЖыЛ

Ақтөбе қаласында жасалған

террористік актінің салдарынан әскери

қызметшілер мен азаматтардың қаза

болуына байла-нысты Қазақстан

Республикасында 2016 жылғы 9 мау­

сым ұлттық аза тұту күні болып

жарияланды

Қазақстан Республикасы Президентінің Өкімі

Террористік актінің салдарынан адамдардың құрбан болуына

байланысты Қазақстан Республикасында ұлттық аза тұту

жариялау туралыАқтөбе қаласында жасалған террористік актінің сал-

дарынан әскери қызметшілер мен азаматтардың қаза болуына байланысты Қазақстан Республикасында 2016 жылғы 9 маусымда ұлттық аза тұту жариялансын.

Қазақстан Республикасының Президенті н. наЗаРБаеВ

Астана, Ақорда, 2016 жылғы 8 маусым №95

ХроникаМемлекет басшысының Өкімімен Ержан Жалбақұлы

Бабақұмаров Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы «Орталық коммуникациялар қызметі» республикалық мемлекеттік мекемесінің директоры қызметінен босатылды.

Қымбатты отандастар!Өткен жексенбіде Ақтөбе

қаласында діннің атын жамылған бір топ террорист елдің тыныш ты­ғын бұзды. Ол туралы баршаңыз б ілес і здер . Б ірақ мұсылман қауымы үшін қасиетті Рамазан айы басталар сәтте қанды қылмыс жасағандардың арам ниеттері іске асқан жоқ. Құқық қорғау және қауіпсіздік қызметтерінің қызметкерлері үлкен қатердің бетін қайтарды. Террористердің көпшілігінің көздері жойылды, бірқатары қолға түсті, қалғандарын тиісті органдар іздеп тауып, олар заңның ең қатаң талаптарымен жазаға тартылатын болады. Қазір халықтың алаңдауына ешбір негіз жоқ, жағдай толық бақылауға алынды.

Мен қаза тапқандардың отба-сыларына, туыс­туғандарына шын жүрегіммен көңіл айтамын. Қаза тапқан әскери қызметкерлер Отан алдындағы антына адал болып, ел қауіпсіздігі жолында өшпес ерлік көрсетті. Олардың ерліктері мемлекет тарапынан лайықты бағаланатын болады. Оның үстіне, 4 азамат қаза тапты, бәрі Ақтөбенің тұрғындары. Сондықтан, мен ертеңгі бейсенбі, 9 маусым күнін Жалпыұлттық аза тұту күні деп

жариялаймын. Қаза болғандардың артында отбасы, бала­шағалары қалды. Менің тапсырмам бойынша, оларға барлық қажетті көмектер жасалуда.

Тәуелсіздікті жариялау бар, ал оны қорғап, нығайту және дамы-ту одан да жауапты іс. Ел бірлігі, ішкі тыныштық сол үшін керек. Мен мұны ылғи айтып келемін. Ел ішіне бүлік салудың, «түрлі­түсті революциялардың» талайын басқа елдерден көріп, біліп отырмыз. Ол лаңкестік әрекеттерден, көшеге шығып шулаудан басталады. Одан конституцияға қарсы шығады да, аяғында мемлекет күйреп, халық аш­жалаңаш қалады. Мұның бәрін біз көріп, біліп, байқап отырмыз.

Біріншіден, біз кез келген сипаттағы экстремизм мен тер-роризмге қарсы заңдарды қайта қарап, бұл құбылысқа қатаң той-тарыс беру жайын ойластыруы-мыз керек. Қолына қару алып, кісі өлтірген адам өлім жазасына кесілуі қажет. Екіншіден, елдігімізге сына қағатын зұлымдықтардың ымы-расыз жолын кесуіміз қажет. Ел тыныштығын сақтамасақ мынадай әлемдік дағдарыстан өте алмаймыз. Сондықтан, барша халық болып бірігіп, елді сақтауды ойлауымыз керек.

Елбасының мәлімдЕмЕсі

елбасы нұрсұлтан назарбаев Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Владимир Жұмақановты қабылдады, деп хабарлады Президенттің баспасөз қызметі.

Кездесу барысында В .Жұма­қанов Мемлекет басшысына Ақ­төбе облысындағы антитер рор лық операцияның осы кезеңге дейінгі нәтижелері туралы баяндады.

Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы қазіргі уақытқа дейін 13 қылмыскердің көзі жойылып, 14­і жараланғанын айтты. Бұдан бөлек, дайындық кезеңінде қылмысқа қатысудан 20 адам бас тартқан, олар анықталып, жауап алынды. Қа зіргі кезде 6 адам іздестірілуде, қол да бар ақпарат бойынша, олар Ақ төбе облысының аумағында жүр.

Қазақстан Президенті Ақтөбе облысындағы террористік әрекет терге қатысы бар адамдарды ұстап, тұтқындау жұмыстарын тиімді түрде жүргізу қажеттігін атап өтті.

– Біз олардың сол өңірде екенін бі­леміз, жеке бастарына қатысты мә­ліметтер белгілі, халыққа ескер тілді. Қылмыскерлердің бәрін түгел тұтқындау

қажет. Қарулы қар сы лық көрсеткен жағдайда көз дерін жою керек. Барлығы ең қатал жазаға тартылуға тиіс, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.

Қылмыскерлер қатаң жазаға тартылуға тиіс

АстАнА және АстАнАлықтАр тАлАп және тәртіп Дүние және ДАғДАрыс жАзылғАн жАйДың жАңғырығы

8 107 9

Қазақстан Республикасы сыртқы істер министрлігінің ыстанбұлдағы террористік

актіге байланысты мәлімдемесі Қазақстан 2016 жылғы 7 маусымда Ыстанбұл

қаласында орын алып, көптеген адамдар құрбан болған террористік актіні үзілді­кесілді айыптайды.

Қазақстан бауырлас түрік халқына және қаза болғандардың отбасыларына көңіл айтады.

Барша мұсылман үшін қасиетті Рамазан айын-да жасалған теракт террористердің пасықтығы мен қатыгездігін көрсетіп, олардың Исламға ешқандай қатысы жоқтығын растады.

Қазақстан терроризмнің өршуіне деген өзінің алаңдаушылығын білдіріп, әлемдік қоғамдастықтың осы зұлымдықты жою үшін тиімді ұжымдық күш жұмылдыруын құптайды. Қазақстан терроризм қауіпсіздіктің жаһандық ауқымдағы қауіп­қатері екеніне сенімді.

Халықаралық құқық қағидаттарына және БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тиісті қарарларын негізге ала отырып, Қазақстан БҰҰ аясында әлемнің барша мемлекеттерін терроризм мен экстремизмнің таралуына қарсы күш біріктіруге шақырады.

уважаемые казахстанцы!Как вы знаете, 5 июня в Актобе

совершена террористическая атака. Правоохранительные органы приня-ли необходимые меры по жесткому пресечению этой преступной акции, уничтожению и нейтрализации тер-рористов. По моему поручению ра-ботает специальная межведомствен-ная следственно­оперативная груп-па во главе с министром внутренних дел. Следствие ведётся под личным контролем Генерального прокурора. Все преступники будут привлечены к ответственности по всей строгости закона. По имеющимся данным, тер-рористический акт организован при-верженцами радикальных псевдоре-лигиозных течений, инструкции они получили из­за рубежа.

В результате нападения, к огром-ному сожалению, есть погибшие и раненые среди военных и граждан-ских лиц. У них есть семьи, дети. Выражаю глубокие соболезнования всем родным и близким погибших. Объявляю четверг, 9 июня, Днем об-щенационального траура по погиб-шим. По моему поручению мини-стерство внутренних дел и акиматы оказывают всестороннюю помощь семьям погибших и пострадавших.

Сотрудники органов право-порядка ценой своих жизней

остановили террористов. Они проя­вили профессионализм, верность своему долгу, доблесть и патрио-тизм. Хочу особо отметить высокий уровень слаженности и оператив-ности действий сотрудников по-лиции и Национальной гвардии. В сложной ситуации жители Актобе проявили выдержку, не поддались панике и провокациям.

Экстремизм и терроризм угро-жают безопасности не только нашей страны, но и всему миру. Казахстанцы с пониманием и ответственностью от-неслись к усилению антитеррористи-ческих мер, принимаемых правоохра-нительными органами во всех регио-нах страны. Сегодня повода для бес-покойства наших граждан нет. Вместе с тем, призываю всех казахстанцев быть бдительными, решительно пре-секать все призывы к насильственным противоправным действиям, повсе-местно помогать правоохранитель-ным органам.

Пользуясь либеральностью го-сударственной политики и наших законов, кое­кто захотел проверить

государственную власть на проч-ность. Заявляю, что мы всегда будем принимать самые жёсткие меры для подавления экстремистов и терро-ристов. Для этого у государства есть все возможности и силы. Мы все знаем, что так называемые «цвет-ные революции» имеют различные методы и начинаются с надуманных митингов, убийств, стремления за-хватить власть. Эти признаки проя­вились и у нас. В странах мира, где прошло такое, сегодня нет ни госу-дарства, ни стабильности, там царят нищета и бандитизм, созданы усло-вия для появления экстремистов и террористов. Экономика этих стран отброшена на десятки лет назад.

Призываю весь народ, все по-литические и общественные объе­динения сплотиться и показать, что мы защитим наш мир, стабиль-ность и дружбу всех казахстанцев! Государство примет дополнитель-ные меры по борьбе с теми, кто пы-тается расшатать общество и стра-ну. Мы специально их рассмотрим и подведем итоги.

Қымбатты қазақстандықтар!Ел іші бүтін болмаса, ел де болмайды. Қазір – нағыз елім, жерім де-

ген отансүйгіштікті көрсететін уақыт. Халқымыздың қауіпсіздігі мен тұтастығы үшін бәріне де дайын екенімізді көрсететін кез келді. Қауіпсіздік пен тұрақтылық, бейбітшілік пен келісім – ең басты байлығымыз. Біз тәуелсіздігіміздің тірегі болған бұл құндылықтарды көздің қарашығындай сақтаймыз.

Мен Қазақстан халқы дүниедегі дағдарыс және бүгінгідей жауапты шақта тағы да барша әлемге елдігі мен бірлігін паш етеріне сенемін. Еліміз аман, жұртымыз тыныш болсын!

Ел лаңкестік құрбандарын аза тұтуда

ОнищенкОниколай александрович,

1947 жылы туған,зейнеткер

ТәЖіБаеВ Мерхан есенбайұлы,

1983 жылы туған,«Жедел күзет» қызметкері

МаксиМенкО андрей Владимирович,

1972 жылы туған,«Паллада» дүкенінің сатушысы

МаТРОсОВМихаил Витальевич,

1981 жылы туған,әрлеуші­шебер

ҚаЛиеВБерікжан ерланұлы,

1978 жылы туған,әскери қызметші,

кіші сержант

саПаР Досбол еркінбекұлы,

1997 жылы туған,әскери қызметші,

қатардағы жауынгер

МайЛыБаеВДаниал ақарысұлы,

1975 жылы туған,Ұлттық қауіпсіздік

комитетінің қызметкері, майор

Сур

етт

ерді

түс

ірге

ндер

С.Б

ОН

ДА

РЕН

КО

, Б.О

ТАРБ

АЕ

В

www.egemen.kz2 9 маусым 2016 жыл

Ораза алдындағы маусым айының 5-і – демалыс күні еді. Дəл осы күні түс ауа мұздай қаруланған бір топ тер-роршы Ақтөбе қаласындағы №6555 əскери бөлімге шабуыл жасады. Олардың басты ойы осындағы қару-жарақ қоймасын басып алу болатын. Осындай сыни сəтте мұндағы ішкі қарауыл қаруланған қылмыстық топқа тойтарыс бере білді. Сөйтіп, экстремистердің көздеген мақсатына жетулеріне жол бермеді. Қарулы қақтығыстар кезінде атқыштар ба-тальоны сапындағы əскери қызметші Берікжан Қалиев қаза тапты.

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Кеше қылмыскерлерге қасқайып қарсы тұра білген есіл ерді өзі туып-өскен Орал өңірінің жұртшылығы соңғы сапарға шығарып салды. Жəнібек ауданының Жақсыбай ауылында өткізілген қаралы ми-тингке Батыс Қазақстан облысының əкімі Алтай Көлгінов, Ұлттық ұланның «Батыс» өңірлік қолбасшылығының басшылары жəне Ақтөбедегі № 6555 əскери бөлімінің өкілдері қатысты.

– Берікжан Қалиев терроршылармен тіресу кезінде атына заты сай берік жан екенін таныта білді. Ол елдің тыныштығы мен тəуелсіздігінің тұғырлы бола түсуі үшін шыбын жанын пида етті. Ұрпаққа ұран бола алатындай ерлік көрсетті. Осындай батыл да батыр ер тəрбиелей білген Берікжанның ата-анасына қайғырып көңіл айтамыз. Олардың алдында басымызды иеміз. Сын сағаты туған кезде Берікжан тайсалған жоқ. Оның есімі ел есінен өшпейді, – деді қазақтың қайсар бір

ұлын соңғы сапарға шығарып салу рəсімі кезінде А.Көлгінов.

Содан соң өңір басшысы облыстық əкімдік атынан қаралы отбасына материалдық көмек ретінде қомақты конверт ұсынды. Бұдан кейін сөз алған Ұлттық ұланның Ақтөбе қаласындағы №6555 əскери бөлімі

бастығының тəрбие жəне əлеуметтік-құқықтық жұмыстар жөніндегі орынбаса-ры Бақберген Əнешев шайқас кезінде мерт болған Берікжан Қалиевті мемлекеттік марапатқа ұсынғандарын айтты. Сонымен бірге, Жəнібек ауданының əкімі Наурызбай Қарағойшин ерлікпен көз жұмған батыр

жерлесінің есімін өзі туып-өскен ауылдың бір көшесіне беру жөнінде өкілетті органдарға тиісті ұсыныстармен шығатындарын жеткізді.

Батыс Қазақстан облысы,Жəнібек ауданы,Жақсыбай ауылы

Нұрлы ƏЙТИЕВА,Атырау облыстық мəслихатының депутаты:

– А қ т ө б е д е г і жан түр шігерлік қан-ды қырғын атырау-лықтарды да бей-жай қалдырған жоқ. Өйткені, 130-дан астам этносты Қа-

зақ стандай құтты шаңырақтың асты на біріктірген еліміздегі бейбіт өмір тек отандастарымызды ға на емес, жаһан жұртының да қызы ғу шылығын оятып еді. Алайда, елдің айрандай ұйыған бірлігіне, татулығы мен достығына сына қаққысы келген, бейбіт өмірінің тыныштығын бұзуды көксеген содыр топтың шектен шыққан қаныпезерлігі баршаның жағасын ұстатты. Бірақ, бұл бізді елімізді баянды бақыт мекеніне балаған баршаны бір мүддеге, нақтылай айтқанда, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев паш еткен «Мəңгілік Ел» идеясының айналасына топтастыра түседі. Себебі, біздің ортақ Отанымыз – Қазақстан осы кезге дейін əлемдегі ең бейбіт өмірдің шынайы алаңына айналды. Болашақта солай бола беруі қажет. Өйткені, біз төрткіл дүние дидарындағы кикілжіңнің, дүрдараздықтың зардабы оңайлықпен жойыла қоймайтынын білеміз. Осы тұрғыдан айтқанда, дəл қазір біз еліміздегі бейбіт өмірді сақтау үшін ортақ мүддеге жұмылуымыз қажет.

Рас, бұл тек менің ғана пікірім емес. Өңірдегі əр салада еңбек ететін, елдің мүддесін ойлайтын отаншыл азаматтардың көпшілігі осындай ортақ тоқтамға келіп отыр. Жалпы, ислам дінін ұстаушылар қолына қару алмақ түгілі, адам баласына қарсы өрескел əрекет білдіруді мүлде қолдамайды. Демек, бұл халқымыздың сан ғасырлар бойы қалыптасқан болмысына сай емес. Біз елдің тыныштығы мен қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін осы тектес қылмыстарға тұтас ел болып қарсы тұру арқылы тосқауыл қоя ала-мыз. Елбасы үнемі бірлігіміз арқылы бейбітшілікті, келісім мен достықты сақтауымыздың маңызын айтып келеді. Біз үшін елдің бірлігі бəрінен қымбат, сондықтан дəл қазір татулығымыз бен бірлігімізді бұрынғыдан да нықтай түсетін боламыз. Сол себептен, біз бейбіт өмірімізді ешкімнің бұзуына ешқашан жол бермейміз.

Нұртаза АБДОЛЛАЕВ, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университетінің кафедра меңгерушісі, тарих ғылымдарының кандидаты:

– Қайғылы жағдайда осын-дай ойларды айтам деп мен ешқашан ойламағанмын. Неге десеңіз, ХХ ғасырдың 40-шы жылдарында дүниеге келіп, осы күнге дейін өмірімде мұндай оқиғаға кезіккен емеспін. Мынау болған оқиға біздің ұрпақтың ойына сыймайды. Исламның, Құранның хадистерінде, христи-ан дінінің кітаптарында, үндінің қасиетті кітаптарында бірде-бір адамға қиянат жасауға бол-майды деп жазылған. Өкінішке орай, осыншама оспадарлықтар

біздің аймағымызда болып жатыр. Ел дің, қазақтың, қазақстан-дық тар дың абыройына дақ түсірген лаңкес-тер ге кешірім болуы мүмкін емес. Ел ба-сының Мəлімдеме-сінде айтылғандай, қарақ шылыққа қатысы барлардың бəрі де қатаң жа-залануы тиіс. 1986 жылғы желтоқсандағы қыршын жас-тардан садаға кетсін бұлар. Тəуелсіздіктің ширек ғасырлық табалдырығында осындай сұмдықтың орын алуы қатты ойға салады. Елбасы бұл жөніндегі Мəлімдемесінде мəселені қатты қадап айтты. Облыс əкімінің кешегі болған жиынында да

осы мəселе қаралды. М е н і ң ш е , б і з д і ң облыстағы барлық а д а м д а р – с а н а -лы адамдар. Біздің облысымыздың атауы – Ақтөбе. Яғни, өңір халқы да ақ пейілді дегенді білдіретіндей. Ө к і н і ш к е қ а р а й ,

арамызда бейбіт өмірімізді, еліміздің өркендегенін көре ал-майтын пасықтар да бар болып шықты. Бірақ та болар іс болды. Одан сабақ алуға тиіспіз.

Менің айтарым, бұдан бы-лай біз бір-бірімізге тірек бо-луымыз керек, бір-бірімізді қолдауымыз керек. Дүниеден озғандардың ата-аналары-на, туыстарына қайғыларыңа

ортақпыз деп айтқым келеді. Аза тұту күні бəрімізді ой-ландыруы тиіс. Сондықтан, біз осыған үлкен тебіреніспен қ а р а у ы м ы з к е р е к . Ө м і р жалғасады, бұл оқиғадан кейін ойланатын бірнеше мəселелер да бар сияқты. Ең бас ты мəселе, əрине, тиісті орындар мұның себептерін табады, бірақ мені ойландыратын мəселе, сол себептердің объективті болу-ында.Тəуелсіздікпен құрдас жастар неге өздерін осындайға а п а р д ы ? О с ы с ұ р а қ қ а й -қайсымызды да ойландырады. Көршілеріміз, ағайын, туыс, от-басымыз бұл мəселелерге үлкен жауапкершілікпен қарауымыз керек. Əрине, лаңкестер қатаң жазалануы тиіс.

Серік БЕЙСЕМБАЕВ, «Ақ жол» ҚДП Ақмола облыстық филиалының төрағасы:

– М ұ с ы л м а н д а р ү ш і н қасиетті Рамазан айы баста-лар тұста Ақтөбеде болған лаңкестік əрекеттер барша қазақстандықтарды алаңдатып отыр. Қаскөй əрекеттің салдары-нан жазықсыз жандардың қаны төгілді. Мұны жасаған өздерін мұсылманбыз деп жүрген əсіре діндарлар екендігі қынжылтады. Уахабшылар, кейбіреулер сəлəфиттер дейді , мəселе олардың қалай аталуында емес, мəселе олардың жасап жатқан

қатерлі əрекеттерінде болып отыр.

Жүзден астам ұлтқа ортақ Отан болып, ұйы-ған тыныштық пен бір-ліктің ордасы атан ған еліміздегі бейбіт шілік пен татулығы мызға сына қаққысы кел-гендердің қандай əре-кеті де еліміздің, халқымыздың мүддесіне қайшы қауіпті əрекет болып табылады. Сондықтан, лаңкестердің əрекетін барша қазақстандықтар айыптайды.

Ақтөбеде болған қанды оқиғаға байланысты 9 мау-сымды Мемлекет басшысы аза

тұту күні деп жария-лады. Қаскөйлердің əрекетіне тосқауыл қойып, жанын құрбан еткен азаматтардың есімі ешқашан ұмы-тыл майды. Олар өз мін деттеріне ақы рына дейін адал болды. Экс-тремистік топ тың ой-

лаған дары орындалмады. Құ-қық органдарының бел сенді əрекетінің нəтижесінде лаң-кес терге дер ке зінде тойтарыс берілді. Олардың біра зының көзі жойыл са, қалғандары ізделу үстінде.

Тəуелсіз мемлекетіміздің

бүгінгі ең басты байлығы – бірлігіміз бен татулығымыз. Бірлігімізді бұзып, елдігімізге қатер төндіретін барлық əрекет халық тарапынан айыпталады. Өйткені, қазіргі халықтың тілегі – бірлігіміз бен татулығымызды сақтап, бейбіт өмір сүру. Аза тұту күні Тəуелсіздігіміз бен елдігімізді, бірлігімізді сақтаудың қаншалықты құнды екендігін санамызға онан əрі сіңіре түспек. Мұндай қаскөйлік пен зұлымдыққа барша халық болып қарсы тұрғанда ғана тойтарыс бере аламыз.

КӨКШЕТАУ

Беріктік көрсеткен Берікжанатына заты сай екенін танытып, ерлікпен қаза тапты

Мəулетхан АҚСАНОВ,«Талдықорған» газетінің бас редакторы:

– Ақтөбе қаласында болған оқиғаны жантүршігелікпен қабылдадым. Мұндай қатыгездік біздің елдің азаматтарының қолынан келеді деп сенудің өзі қиын. Тапа-талтүсте қолдарына қару алып, бейбіт халыққа оқ атулары да мүлдем түсініксіз. Қылмысқа тартылғандардың барлығы да жас жігіттер. Олар

ө з д е р і н і ң ə р е к е т -т е р і м е н қ а л а н ы ң тыныштығын ғана бұз-ған жоқ, түсіне білсе, өз дерімен қоса бүкіл туған-туыстарының бо лашағына да балта шапқандарын біле ме десеңізші. Ал шын-дығында дəл осы оқи-ғаны кездейсоқ болды деп айту-дың да қисыны жоқ. Іс əрекет-теріне қарап, белгілі діни

ағымдардың жымысқы жұмыстарының нəти-жесі ме екен деп ойла-дым. «Жау жоқ деме – жар астында» дейді. Жас Тəуелсіз мем-лекетіміздің қанаты қатайып, əлем алдын-да көк Туы желбірей бастап еді, көре ал-

майтын «əлдебіреулер» сыр-тымыздан тас лақтыра баста-ды. Елбасы айтқандай сыртқы

жаулар ел ішіндегі береке-бірліктің қаншалықты берік екенін сынап көргісі келген сияқты. Шындығында тəртіп қорғау органдарының қызметкерлері бұл сынаққа да батыл жауап берді. Еліміздің берік те, алынбайтын алып қорғаны бар екендерін жас жауынгерлеріміз Отан алдындағы адал істерімен дəлелдеп шықты. Еліміз аман, жұртымыз тыныш болсын! Ұлы даламыздың батыр ұлдары аман болсын!

Еркін ƏБІЛ,тарих ғылым дары ның докторы, про фессор:

– Ақтөбедегі оқиға бүкіл елдің үрейін ту ғыз ды. Ең бастысы, ешқан -дай жазығы жоқ, Ота ны на адал қызмет етіп жүр ген азаматтарымыз-дан қапыда айырылдық. Оларды ж о қ т а п , о т б а с ы н ы ң ш у л а п қалғанын көргенде жүрек сыз-дайды. Екі н шіден, лаңкестікпен айналысып , ө з ген ің қанын

мойнына жүктеген содырлардың бар-лығы да жап-жас жігіттер. Олардың елді осынша шу-лыған еткендег і мақ сат-мүддесі түсі-ніксіз. Мені «Жат а ғ ы м н ы ң с о ң ы -на ерген 19-30-дың арасындағы жастар өзінің болашағын қалай елестетеді?

Олардың алдағы күннен не үміті бар, олар да анадан туды ғой?» деген ойлар ма-залады. Өз отандас тарына, өз қандастарына мылтық кезен-ген жастардың осынша ру-хани жұтаңданып кететіндей сонша не көрінді? Олардың ағайыннан, ортадан, мектеп-тен көрген тəрбиесі аз емес

еді ғой? Өркениетке ұмтылған елміз.

Сырттан күш алса да, іштен леп берушілер болса да енді лаңкестерді бұлай басқа секіртіп қоюға болмайды. Қазіргі орын алған жағдай алдағы уақытта қайталанбайтындай іс істеуге тиіспіз. Ол үшін саяси реформа-ларды тездеткен жөн, Парламент билігін, жергілікті атқарушы билік беделін көтеру керек деп ойлай-мын. Ең бастысы, азаматтық қоғам қалғымай, оянып, қимыл жасамаса

болмайды. Барлық істі мемле-кетке, құқық қорғау органдарына артып қойып, үнсіз отыра берсек, лаңкестер кез келген мүмкіндікті пайдалана береді. Ақтөбеде орын алып отырған қайғылы жағдай, бүгінгі азалы күн тыныштықты сақтау үшін сілкініп жұмыс істеуге сабақ болар. Бірігіп қимыл жасағанда ғана нəтижеге жетеміз.

ҚОСТАНАЙ

Владимир БОЖКО, Парламент Мəжілісі Төрағасының орынбасары:

– Президентіміздің Ақтөбе оқиғасынан кейінгі кеше жасаған мəлімдемесінен түсінгеніміз, қоғамдағы ұлтаралық татулықты сақтауда ұлтаралық ынтымақ пен наным-сенім бірлігі экстремистік маңыздағы əрекеттермен мүлдем үйлеспейтіндігін айқындап берді. Біздің еліміздегі көпұлттылық

жəне конфессияаралық таным-түсініктердің əртүрлілігі бола тұра, бейбітшілік заман мен мамыражай тіршілік орнап, өзара ауызбіршілігіміздің артуына көптеген елдердің қызыға қарайтыны сөзсіз.

Алайда, өкінішке қарай, осындай тату-тəтті тіршіліктің шырқын бұзғысы келетіндер біздің елімізде де бой көрсетті. Ендігі жерде Елбасымыз 9 маусымды аза тұту күні деп жария-лай отырып, экстремистік əрекеттердің алдын алу мен ондай жағдайды болдырмауға басымдық беру керектігін ұқтырды. Меніңше, бұл бағытта біздің жұмысымыз əсіресе, жастар-мен етене тығыз байланысты жүргізілуі керек. Себебі, қолға түскен қаскөйлер мен олардың арасындағы оққа ұшып мерт болғандардың араларында жастар көп. Демек, біз қоғам бо-лып жастарымыздың дұрыс жолмен жүріп-тұруын қадағалап, елімізде жастар идеологиясын белсенді қолға алғанымыз жөн.

Əрине, Елбасы тапсырмасымен орындалып, мемлекеттік деңгейде жасалып жатқан жұмыстардың зор екені баршаға мəлім. Жəне оған тек тиісті мекеме, ұйымдар ғана жауапты деу де жарамсыз. Қоғам болып күресудің бастау, бұлағы əрбір отбасындағы дұрыс тəртіп, тəрбиеден екендігін бəріміз де жақсы білеміз.

Сауытбек АБДРАХМАНОВ, Парламент Мəжілісінің депутаты:

– Адамның өмірінде ұқсас сəттер жиі бола-тыны секілді, елдің де өмірінде сынақ сəттер көп кездесіп жатады. Біздің Тəуелсіздігіміздің осы күндегі тарихына дейінгі кезеңде елдігімізге үлкен сынақ сəті туып тұр. Ел ба-сымыз бүгін жұртшылыққа жасаған мəлім-демесінде бұл жайында ашық айтты. Ақтө-бедегі қанды оқиға қасиетті Рамазан айын да

дінді бетперде етіп, қан төгуге барған қаскөйлер заңның ең қатал талабымен жазалануы тиіс екендігін қадап айтты.

Өз басым бұл шешімді толық қолдаймын. Өйткені, жалпы адам қандай қылмыс жасаса да өзінің тірі қалатынын білсе, ол ештеңеден тайынбауы мүмкіндігін жоққа шығаруға бол-майды. Себебі, қаскөйлер елімізде өлім жазасына мораторий жарияланғанын біліп алған болуы да мүмкін ғой. Ендеше, шын мəнінде елдің тыныштығына балта шапқысы келген мұндай қаны бұзық адамдарға ең ауыр жаза қолданылуы тиіс. Бұл жайында халқымыз бірауызды болады деп сенуге болады.

Ел өміріндегі осындай сындарлы кезеңде біз əркез бірлікшіл, ынтымақшыл жəне тату болуымыз керек. Олай болса, Қазақстанды талай асуларға алып шыққан, бүкіл əлем мойындаған басшымыздың сөзіне ұйығанымыз жөн. Осы сəтте біз намысшыл халық екенімізді, бейбітшіл ел-жұрт, ынтымақты ұлт екендігімізді, кеудешіл мемлекет екендігімізді көрсетуіміз керек деп санаймын жəне солай болады да.

Ахмет МУРАДОВ, Парламент Мəжілісінің депутаты, «Вайнах» чешен-ингуш мəдени бірлестігінің жетекшісі:

– Мемлекет басшысы 9 маусымды күллі Қазақстан бойынша аза тұту күні деп жа-риялау арқылы елді ынтымақ, бірлік пен сабырлылыққа шақырды деп санаймын. Сондықтан да, Ислам дінін берік ұстанатын

зайырлы мемлекеттегі мұсылман ретінде біз қайғылы оқиғада қаза тапқан жандардың ет жақын туыстарына шын пейілмен көңіл айтамыз. Қасиетті Рамазан айында барша бауырлары-мызды сабырлы да салиқалы, көркем мінезді болуға үндегім келеді. Басқа түскен осындай қиындықты қалың бұқара болып, ұйымшылдығы жарасқан ұлт ретінде бір кісідей-ақ бөлісуіміз керек. Бұл жағдайға қабырғамыз қайыса отырып, марқұмдардың отбасына өздеріне төзімді, берік болуын тілеймін.

Ақтөбеде орын алған жағдайды біз, əрине, өте ауыр қабылдадық жəне оны ұйымдастырушыларды ашық айыптай-мыз. Өкінішке қарай, терроризм мен экстремизм қауіп-қатері соңғы жылдары əлем елдерін елеңдете бастады. Соны ескер-ген Нұрсұлтан Əбішұлы ел ішіндегі қаскөй топ өкілдері ше-телден тапсырма мен бұйрықтар алғандығын атап өтті. Соған қарағанда, Қазақстан көгінде орнаған бейбітшілік пен мамыра-жай тіршілік ету баз біреулерге ұнамайтын болуы да мүмкін. Сондықтан да ендігі жерде біз қоғам тыныштығын сақтауда өте сақ əрі мұқият болуымыз керек. Əрі-беріден соң бұл бағыттағы жүзеге асыратын жоспар, жұмыстарымызды халықаралық ұйымдарды қатыстыра отырып, мемлекетаралық деңгейде орындасақ құба-құп. Бұл мемлекеттік қауіпсіздігіміздің бірден-бір кепілі болатыны сөзсіз.

Төлеубек ƏЛПИЕВ, «Астана Опера» театрының директоры:

– Ақтөбедегі оқиғаны ұйым дас ты-рушылар барып тұрған қаскөйлер, жауыз қылмыскерлер. Өйткені, олар қару-жарақ дүкеніне шабуыл жасап, халыққа қарай оқ жау дырды. Осы оқиғаға байланыс ты Елбасының аза тұту күніне байланысты мəлімдемесі көңілдерге түскен қаяуды

сейілтеді деп ойлаймын. Ал енді азамат қаруды қай кезде қолға алуы керек еді.

Əрине, Отанын жаудан қорғау үшін. Отбасы үшін, ата-ана, бауырлары мен балалары, жан жары үшін қандай жаумен бол-са да қасқайып тұрып айқасса, сүйсінесің емес пе?!. Ал енді Ақтөбедегі өрімдей жастардың қалың бұқараға, ынтымағы айрандай ұйыған ұлтымызға қарсы тұруы, жаныңды құлазытады. Олай болса, бейбітшілігіміздің шырқын бұзған қаскөйлердің бұл əрекеті ғасырлар бойы өшпейтін сүйекке түскен таңба болды. Ұрпақтан-ұрпаққа жалғасатын мұндай сызаттың орны толмас өкініш екені белгілі.

Əрине, «орнында бар оңалар» демекші, Отаны мен отба-сын қандықол қарақшылардан қорғаймын деп марқұм болған азаматтарымыздың туыстарына ел болып, жұрт болып, күллі Қазақстан халқы болып қайғырып көңіл айтамыз.

● ЛАҢКЕСТІККЕ ЛАҒНЕТ

www.egemen.kz 39 маусым 2016 жыл

Анвар КЕРЕЙБАЕВ,«Ихлас» татар-башқұрт мəдени орталығының төрағасы:

– Елбасы – Нұр сұл тан Назар баев тың лаң-кестік əрекет терге қатаң түрде той тарыс беру жөнін дегі шешіміне қол дау білдіргім келе ді. Біздер – көп ұлтты Қазақстан халқы ежел ден бейбітшілікті қалаған, ауызбір шілікті жақтаған елміз. Елді ала тайдай бүлдірмекші болып жүрген əсіредіншілдер мен теріс пиғылды со-

дырлар біздің мызғымас бірлігімізге, уақыт сынынан өткен достығымызға сына қаға алмайды.

Дəл осындай жауапты сəттерде біз бұрынғыдан бетер біріге түсіп, мұндай сойқан əрекеттерге тұтас қоғам болып соққы беруіміз керек. Бүкіл қоғамды Ақтөбедегі лаңкестік əрекеттерді айыптауға шақырамын!

ҚАРАҒАНДЫ

Аветик АМИРХАНЯН, Батыс Қазақстан облыстық мəслихатының депутаты, Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшесі:

– Біз Қазақстан халқы бір тағдыр, бір мүдде, бір мақсат біріктірген біртұтас ұлтпыз. Бəріміздің ортақ Отанымыз бен тербетілер бесігіміз – Қазақстан Республикасы. Егер егемен еліміздің тыныштығына

біреулер қатер төндіргісі келсе, біз оларды бір кісідей қатаң түрде айыптауға тиіспіз. Айыптауымыз керек те. Ақтөбе қаласында елді ала тайдай бүлдірген содырлар сойқанына қатысты да тек осылай демекпіз.

Жалаң айыптау аздық етеді. Біз бəріміз, соның ішінде облыстың он жеті мың мүшесі бар Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшелері күш біріктіре отырып, зұлымдарға қарсы тұруға, бұларды түбегейлі ауыздықтау үшін бірлескен түрде іс-қимыл танытуға қам жасауымыз қажет. Қылмыскерде ұлт та, шекара да болмайды. Ел мүддесі деген мəселе олардың ойларына кіріп те шықпайды. Ел мүддесі дейміз-ау, содырлардың бар ой-ниеті тек бір ғана қаскүнемдік төңірегінде болса, сөзімізді шығындаудың өзі артық.

Қазақстан халқы Ассамблеясы алға қойған мақсат – бірлік пен татулықты жəне тыныштықты ту ету. Қасиетті қазақ жерін мекендеген сан түрлі этнос өкілдерінің өзара жарасымдылығы мен үйлесімділігін үйреншікті үрдіске айналды-ру. Солай болып та келеді. Бұл кейбір ішкі жəне сыртқы арандатушы топтарға ұнамайтын секілді. Ақтөбедегі лаңкестік əрекеттердің арғы астарын-да осындай зымиян саясат жатуы да ғажап емес. Сондықтан, терроршыларды қатаң түрде жазалап қана қоймай, адам өліміне əкеліп соқтырған қанды оқиғаның осындай қырларына жəне себептері мен салдарларына тереңірек ой жүгірту қажет деп білемін.

Əсел АЛТЫНБЕКҚЫЗЫ, Өскемен қаласының тұрғыны:

– Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев қасиетті Рамазан айына бір күн қалған кезде Ақтөбе қаласында орын алған бассыздық жайлы өте нақты əрі ұғынықты Мəлімдеме жасады. Елбасымыз өзінің мəлімдемесінде қолына қару алып, адамдардың өміріне қауіп төндірген жандардың арам ниетін айыптап, оларды өлім жаза-сына кесу жөніндегі пікірін білдірді. Мен бұл пікірді өте орынды деп са-наймын. Біз заңдарымызды қатайтып, қандықол қылмыскерлерді ең ауыр

жазаға тарту арқылы ғана мұндай жағдайлардың алдағы уақытта қайталанбауын қамтамасыз ете аламыз. Қ о л ы н а м ы л т ы қ а л ы п , жазықсыз адамдарды өлтіру ниеті бар адам болса, ол өзі де келешекте ажал құшатынын білуі керек. Біз, Қазақстан жастары, мұндай лаңкестікке қарсымыз.

Еліміздің бірлігіне сына қағатын кез келген əрекеттің алдын алуға қолдау көрсетеміз. Өйткені, біз үшін ең басты құндылық – Тəуелсіздік.

Ел тыныштығын бұзбақ б о л ғ а н л а ң к е с т і к і с -қимылдардың жолын кесу-ге еліміз қауқарлы. Мұны о с ы о қ и ғ а д а е р л і к п е н қ а з а т а п қ а н ə с к е р и қызметкерлер мен ашық күнде бейбіт халық ара-сында ойран салған тер-роршыларды құрықтауға

атсалысқан күштік құрылымдар қызметкерлерінің əрекетінен анық көруге болады.

Шығыс Қазақстан облысы

Сағындық САЛМҰРЗИН, «Дүние жүзі қазақтары ассоциациясы» жергілікті филиалының жетекшісі:

– Адамды қан жылататын өте ауыр оқиға! Қаншама жазықсыз жандардың өмірі қиылып, от-басылар аңырап қалды. Бұл – дін атын жамылған лаңкестердің азу тісін ақсита көрсеткен бірінші əрекеті емес. Исламмен үш қайнаса сорпасы қосылмайтын олардың арандатушылықтары – кез келген адами өркениетке жат.

Меніңше, Ақтөбедегі оқиғадан құқық қорғау органдары да, діни ұйымдар да сабақ алып, қорытынды шығарулары қажет. Қылмыскерлер сырттан келген жоқ, өз ортамызда туып-өскен. Олай болса, жат ағым жетегіне неге еріп отыр деген заңды са-уал туады. Демек, өскелең ұрпақ арасында дін қағидаттары, шариғат ілімдері жете түсіндірілмейді, жалаң уағыздалады де-ген сөз. Осындайда белгілі оқымысты Ғарифолла Есім «Егемен Қазақстан» газетінде айтқандай, «Ақтөбеде осындай қауіп-қатер бар екенін біз бірнеше рет айттық. Дінтанушыларды жұмысқа тарту керек», деген сөздерін ескерген жөн.

Солтүстік Қазақстан облысы

Шалқыма ҚҰРМАНАЛИНА, Жаһанша Досмұхамбетов атындағы Орал педагогика колледжінің директоры, педагогика ғылымдарының докторы:

– Қалай болғанда да біз халықтық жəне ұлттық тəрбиеде қандай да болмасын бір кемшілік пен үстірттік жіберіп алған жоқ па екенбіз?! Осы сауал төңірегінде тереңірек ойлансақ қайтер еді. Бұл бəрімізге ортақ мəселе деп білемін. Лаңкестердің түгелге жуығы өзіміздің ұлттық қанымыздан жаратылғандар

екен. Ешкім де анасының құрсағынан қылмыскер болып ту-майды ғой. Олар қандай ортада дүниеге келген? Қандай ортада тəрбие алған? Ата-аналары кімдер? Теріс ағымның жетегінде кетуіне кімдер əсер етті? Мұндай террорлық оқиға арам ниетті ішкі жəне сыртқы күштердің əсері мен ықпалынан орын алмағанына кім кепілдік бере алады?

Мені ана, ұстаз жəне педагогика ғылымының өңірдегі бір өкілі ретінде осындай сауалдар да мазалайды. Қалай болғанда да, біз Ақтөбе қаласындағы лаңкестік жəне экстремистік актілерден сабақ ала білуге тиіспіз. Бұл біздің тəрбие мəселесіне бұрынғыдан да жітірек, бұрынғыдан да тереңірек қарауымызды қажетсінеді. Осылай істеу керектігін ұқтырады.

Мұндай зымияндық іс-əрекеттерге баруды ойластырған кез-де біреуге ор қазба, өзің түсерсің дегендей, бұл найсаптар тек өздерінің ғана орға түспей, отбасы мен туған-туысқандарына өмірлік өкініш, қайғы мен қасірет əкелетінін неге ойламаған? Бұл не қылған жанкештілік?! Біз, тəрбие мен педагогика сала-сында еңбек етіп жүрген ғалымдар осы мəселелер төңірегінде терең талдаулар мен ғылыми тұжырымдар жасауды қажет деп есептейміз. Əрі осы аса жауапты іске уақыт оздырмай кірісуіміз керек деп ойлаймын.

Данияр қажы ЖҰМАБАЕВ, ҚМДБ-ның Жамбыл облысы бойынша өкіл имамы, «Һибатулла-Тарази» мешітінің бас имамы:

– Ақтөбедегі лаңкестік жағдайға байланысты еліміздің бас мүфтиі Ержан қажы Малғажыұлы өз пікірін білдіріп, экстремистерді қатаң ай-ыптады. Шынында бұл оқиға елдің жағасын ұстатты. Ислам дінінің атын жамылып, қолына қару алғандар теріс ағымның жетегінде кеткен

қаскөйлер екені анық. Дəстүрлі ислам дінінде жазықсыздан жазықсыз адам жанын қию өте үлкен күнə саналады. Бұл ту-ралы сүрелерде, аяттарда нақты, анық айтылған. Жазықсыз адам өлтіргеннің жазасы – тозақ. Сондықтан, бұл лаңкестер тірлігінің Ислам дініне еш қатысы жоқ. Енді мұндай жағдайдың қайталанбауын сүйікті Алламыздан сұраймыз, тілейміз. Осы елдің азаматы ретінде осынау жағдайға жүрегіміз қатты ауыр-ды. Лайым, Алла тағалам пенделерін ақ адал жолына, тура жо-лына бастай берсін.

Любовь НИ, Қазақстан халқы Ассамблеясы Кеңесінің мүшесі:

– 9 маусым еліміздің тыныштығы мен тұрақтылығын сақтау жолында шейіт болғандарды аза тұту күні деп жарияланды. Біз мұны қуаттаймыз. Ақтөбе қаласында қапыда оққа ұшқан азаматтарымыздың артында қалған отбасы, туған-туыстарына баршамыз қайғысына ортақ екендігімізді білдіргім келеді.

Мұсылмандардың қасиетті айы – Рамазанның алдын-да осындай оқыс əрекетке бару ешқандай да адамилыққа, саналылыққа жатпайды. Ізгі істерді көбейтіп, барша адам баласына мейірім шуағын тарататын қасиетті Ораза айының алдында қан төгушілер мұсылманшылықтан алыс адамдар. Біз олардың ауыр күнə жасаған іс-əрекеттеріне наразылығымызды танытамыз.

Біздің де ұл-қыздарымыз өсіп келеді. Қай ата-ана баласының жаман іске шалдыққанын қаласын? Əрине, қаламаймыз! Бейбіт өмірді армандап жүрген елдер бар. Бір күн болса да мылтық үні естілмесе екен деп тілейтін елдер бар. Соларды ойлағанда, сондай зұлматты жағдайларды көргенде, осы күнімізге шүкірлік етумен қатар, осы бейбіт заманның мəңгі сақталуына қызмет еткің келіп тұрады. Еліміз тыныш болса екен, қайғы жұтқан ата-ана болмаса екен деп тілеймін!

Магомед ЛОРСАНОВ,Маңғыстау облысындағы «Вайнах» чешен-ингуш этномəдени бірлестігінің төрағасы:

– Ақтөбе қаласында орын алған оқиға барша отандастарымыздың жүрегіне үлкен жүк түсіріп, көңілін құлазытып кеткен өте ауыр жағдай болды. Жаны жомарт, жүрегі кең, мейірімді қазақ халқының ұлан-байтақ жерінде өрескел құқық бұзушылықтың, қанды қырғынның орын алмауы ке-рек еді. Бұл – біздің асыл дінімізге, ділімізге жат қылық.

Амал не, орны толмас өкінішті жағдай болды, бірнеше жазықсыз жан ойламаған жерде ажал құшты. Барлығының соңында аңырап отбасы қалды – біреуінің шиеттей баласы бол-са, екіншісінің үйінде қарт анасы бар, үшіншісі он екіде бір гүлі ашылмаған, əке-шешесі енді ғана қызығын көремін деп отырған қыршын жас.

Мұсылман жамағаты үшін Рамазан айының орны бөлек, бұл айды мейірім айы деп, кешірім мен шапағат айы деп қастерлейді, бұл айда қару ұстап қан төгіп, кісі өлтірмек түгілі біреудің көңі-лін қалдырмауға тырысады жəне əркімнің де бұрынғы біліп-білмей жасаған күнə-лары үшін кешірім сұрап, тазаратын айы. Дəл осы қасиетті айда осын ша -лықты қаныпезерлікке тəуекелі жет-кен, қаланың қанын сорғалатып, ел-жұрт ты қан қақсатқан жандарды шы-найы мұсылман деп айта алмаймыз. Олар арқылы өзге жұрттың асыл діні-мізді кінəлап-күстəнамалауын қалай мыз.

Біз, қазақстандықтар, Ақтөбедегі қанды оқиғаға жанымыз ауыра оты-рып, мұндай қылмысты жазғыруымыз қажет. Сорақы əрекетті еліміздің абыройына жəне ортақ діні мізге

нұқсан келтірген орын сыз оқиға, шектен шық қандық деп есептеймін жəне іздеуде жүрген қас көй лер қолға түсіп, қылмысына сай жаза-сын алады деп сене мін.

М е м л е к е т б а с ш ы с ы Нұрсұлтан Назарбаев 9 мау-сымды Жалпыұлттық аза тұту күні деп жариялады.

Біздің халқымыз, яғни Қазақстан халқы – қуанышта да, қайғыда да біртұтас, бірлікшіл ел. Сол себепті, аза тұту күнінде балаларынан айырылған ата-аналардың, жарынан айырылған жесірлердің, əкесінен айырылған бүлдіршіндердің қайғысына ортақ екенімізді жеткіземін. Елімізде тыныштық болып, ұл-қыздарымыздың қайғысыз-қамсыз өскенін қалаймыз, сондықтан алдағы уақытта тек тыныштық, сабырлылық, ауызбіршілік болсын деп тілеймін.

● ЛАҢКЕСТІККЕ ЛАҒНЕТ

9 маусым 2016 жылwww.egemen.kz4

Оқиғаға орайлас ой

Жабал ЕРҒАЛИЕВ, жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері,Парламент Сенатының депутаты

Əрбір Рамазан айын үмітті бір жақсылықпен, ізг і бір тілекпен, адал ойлы ниетпен қарсы алар күннің түсі ауған шақта Ақтөбеден жеткен суыт хабарға түршігіп қалғанымыз рас. Дүниенің бүгінгідей дүрлігіп тұрған шағында, əлемнің қазір-гідей алаңды жағдайында жер бетін дегі бірден-бір тыныштық аралы болып отырған Қазақстан-дағы тұрақтылық пен ел бірлігінің шырқын бұзғысы келген бұл əре-кеттің де арамызға іріткі сала алмасы анық. Өйткені, біз, бар-лық қазақстандықтар өз тəуелсіз-дігі міздің жиырма бес жылында берекелі де бірлікті, ырысты да ын тымақты елде өмір сүруді үй-рен дік жəне де сол бірлік пен ын ты мақтың, ел тыныштығының қаді рін санамызбен əбден сезініп, қадірін жете түсінген елміз.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тəуелсіз-дік тің алғашқы күнінен бастап: «Менің бар тілегім де, зар тілегім де елдің бірлігі», деп бар ша қазақ стандықты қандай да бір асу лардан бірлесіп өтуге, қандай да бір күрделі жағдайлар-дың сынақ тарын ынтымақтаса отырып жеңуге үйретті əлі де үйретіп келеді. Өйт кені, ел бірлігі – өте нəзік дүние. Сəл-пəл оқыс қимыл мен де, оғаш сөйлеген бір сөзіңмен де сол нəзік дүниені бұзып алуың мүм кін. Міне, сондықтан да сол бүгін-гі ел бірлігіне Қазақ елінің бір бұрышы – Ақтөбеде əлдебір топ-тар қару кезенгенімен, ешкімді де үркіте алған жоқ. Ешкімді де, еш нəрсені де шошыта алмаса да, тек жазықсыз жандардың оққа ұшқаны жаныңды ауыртады.

Қазір сол Ақтөбедегі қылмыс-тық əрекеттерді кімдердің жаса-ған дықтарын тергеу орындары анықтап жатыр. Бұл əрекеттерге діни радикалдардың қатысы бар деген де пікірлер бар. Тіпті, «салафиттер» дегендеріңізді түп-тамырымен жою керек деген сөз дер де айтылып қалуда. Əри не, кінəлілер заң алдында қатаң жауапқа тартылуы керек. Деген мен, істің ақ-қарасы толық анық т алып болмайынша, атүсті пікір айта салуға да, ойланбаған

қадамдарға баруға да болмас. Өзі аз халықтың қыздарын түрлі-түрлі «конкурс красотыға», ұлдарын түрлі діни ағымдарға əкетіп жат қан ұлттың болашағын əріден ойлай тын болсақ, бұл мəселеге тереңнен зерделеп барып баға берген жөн.

Ең əуелі елімізде Қазақстан аума ғында заң бойынша тыйым салын ған діни ағымдар бар болса, олар ға неге жол беріледі? Болмаса, сол жат діни ағымдар біздің жас-тары мызды өз қатарларына қалай тарту да? Оларды кімдер қар жы-лан дырып отыр? Біз өз ұл-қыз-дары мыз дың тəрбиесін неге босаң-сы тып алдық? Қыздарымыз қарау-сыз қалып, ұлдарымыздың жігерін құм қылып жүрген жоқпыз ба? Міне, ме ніңше, біздің қоғам əуелі осы сауал дар төңірегінде ойлануы тиісті.

XXI ғасырда терроризм мен діни экстремизм кей жағдайда саясатқа, тіпті, жекелеген мемле-кет тердің геосаяси жағынан əлде бір мақсатқа жетулерінің негіз гі бір құралына айналып бара жат қаны да жасырын емес. Жəне де терроризм мен діни экстремизм əрекеттерінің бай, кедей, дамушы елдер деп таңдамастан, əлемнің барлық континенттеріне таралып бара жатқанының да алаңдатары бар. Соңғы жылдары АҚШ, Ресей, Франция, Испания, Англия, Сауд Арабиясы, Пəкістан, Орталық Азияның біраз елдері терроризм мен діни экстремизммен бетпе-бет келіп, айтарлықтай зардаптар да шегіп жатыр.

Жасыратыны жоқ, əлемдегі террорлық əрекеттер үшін көбінесе Ислам дініне кінə тағу мен айыптау, тіпті, қаралау етек алып бара жатқан сыңайлы. Алайда, Еуропа мемлекеттерінің өзінде соңғы бес жылда біраз террорлық актілер жасалса, соның ішінде 2009 жылы Еуропа мемлекеттерінде болған 214 террорлық актінің біреуіне ғана ислам топтарының араласы болса,

2011 жылғы террорлық актінің 174-іне бірде-бір ислам тобының қатысы болмаған. Керісінше, осы Еуропа мемлекеттерінің өздерінде террорлық актілерді негізінен сепаратистік ұйымдар жасай тын дығы алаңдатарлық жағ дайға жеткен көрінеді. Мы салы, 2013 жылы Еуропа мем ле кет терінде болған 152 террорлық акті нің 84-і, яғни 55 пайызы, ал 2012 жылғы барлық террорлық актінің 76 пайызы осы сепаратистік ұйымдардың еншісіне жазылған екен. Мұнда қазір негізінен хрис тиандық террористер бел сен дірек, олар негізінен əйел дерге жасанды түсік жасайтын кли ни каларға шабуылдарын үдете түсіп, 1997-2010 жылдар аралы ғында 8 кісі өлімі, қасақана кісі өлтір мек ниеттегі 17 шабуыл, 42 жа рылыс, 181 өрт қою актілерін жаса-ғандықтары тіркеліпті.

Міне, кез келген діннің адам -сүйгіш киелі қасиетін алға тарта отырып, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Исл ам дүниесінің əскери-эконо ми калық қатері деген сөз – кейбір мүдделі күш-тер желеу қылып жүрген жай бір ертегі. Ислам қатерінің жоқ болатын себебі, өзгені былай қойғанда, араб елдері, мұсылман дінін ұстанған басқа да елдер сияқты, ұлттық мүдделер бойын-ша бөлініп жатыр», деген бір ойлы сөзін қайта бір жаңғырта отырып, адамзат баласы, соның ішінде саясатшыларымыз бен дінбасыларының өздері ендігі арада түрлі діндерді бір-біріне қарсы қоюдан, бірінен бірінің артықшылықтарын іздестіруден өз бойлары мен ниеттерін аулақ ұстаса деген пікірімізді қосқанды жөн санадық.

Қазіргі уақытта Қазақстан Рес-пуб ликасының Тұңғыш Прези-денті Нұрсұлтан Назарбаевтың бай салды саясаты ның арқасында Қазақ стан көпконфессиялы мем-лекет құрудың əлемдік үлгісі болып отыр. Жалпы Қазақстанда бар лық дəстүрлі діндерге деген зор құрмет бар. Мұны əлем мойын д ағалы да қашан. Жуырда ғана Астанада болып өткен «Дін-дер терроризмге қарсы» ха-лық ара лық конференциясына қатысушылардың əрқайсылары көпконфессиялы Қазақстандағы татулық пен бірліктің, ынтымақ пен рухани тазалықтың шынайы бір адами қарым-қатынасын та-нып, риза болған еді.

Адамзат баласының бола-шағы үшін Қазақстанда жаса-лып жатқан игі де абзал істер дің əрқайсысының əлемдік маңы зы бар. Біз ең əуелі Астана қала сында өткізіліп келе жатқан Əлем дік жəне дəстүрлі діндер лидер-лерінің съездерінен кез келген діннің ұлтаралық, дін ара лық келісім мен татулықтың адам -заттың қандай да бір мəселесін шешу ге əбден қабілетті екен-дігін жан-жүрегімізбен сезіне алғандай бол дық. Өйткені, кез келген адам бала сының жүрегінде өз Құдайы бар!

Қазақстан Республикасы-ның Пре зиденті Нұрсұлтан Назарбаевтың дүние тіршілігі үшін жаһан дық жаңа қатерлер бой көтере бас таған қатерлі тұста түрлі дін дер дің ғасырлар бойғы ізгі де жасам паздық мол тəжірибесі мен Құдай сөзін бітімгершілік пен келісім-нің пəрменді құралы ретінде пайдалануға жасаған əрекеті ендігі дүние дамуының ұстанымы мен заңдылығына айналғандығы да абзал болар еді. Өйткені, адамзаттың осы заманғы басты қатерлері – лаңкестік, жаппай қырып-жою қаруының таралуы, трансшекаралық қылмыс тың өсуі болса, бұлар келіп адам баласының рухани жан дүниесі-не де зардапты қатерін төндіре түсуде.

Мұның себебін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өз кезінде адам заттың мыңжылдықтар бойы қалып тасқан рухани дəстүр-лер ден қол үзушілігінде жəне де «Құдайды іздеу» пердесін жа мылып, барша ұлы ұстаздар айыптайтын шын мəніндегі үрейлі əрекеттер жасалып, белгілі бір дінді агрессияшыл деп айыптаудың біржақты əдеті айқын əлпетке көшіп, оның бəсеңдемей келе жатқандығын, сөйтіп, ұлы діни қағидат жайын-дағы ой-ниетті, сөз бен əрекетті күштемеу қағидаты туралы ұмыта беретіндігімізді, ал оның астарында осы заманғы мүдделер тұратындығын дөп басып айта білген-ді.

Бүгінгі күні Ақтөбедегі бол-ған жағдайға баға берген тұста белгілі бір дінді агрессияшыл деп айыптаудан гөрі, өзінің рухани дəстүрінен қол үзіп қалған жəне де қол үзіп бара жатқан ұрпақтың тəрбиесіне тереңдеп мəн беру қажет деп санаймыз. Əрине, оқпен ойнамас болар!

Оќпен ойнамас болар

Лəззат ШЫҢҒЫСБАЕВА,Алматы облысы кəсіпкерлер палатасының директоры:

– Маусым айының басында Ақтөбе қаласында орын алған жағдай барша Қазақстан халқын дүр сілкіндірді. Жексенбінің жайма-шуақ күнінде орны толмас қаза болатынын ешкім ойламаған бола-тын. Тіпті, осы уақытқа дейін атал-мыш шабуылдың біздің елде орын алғанына сенер емеспіз. Себебі, Қазақстан тəуелсіздігін алған сəттен бастап, өзін бейбітсүйгіш, за-йырлы, еркін мемлекет ретінде танытып келеді. Егемендік жылдары тыныштық пен тұрақтылықта өмір сүріп келе жатқан халық бəз біреулердің татулығымызды бұзғанын қабылдай алмайды. Қазақстанның бейбітшілік пен келісім формуласы бүкіл

дүниежүзіне үлгі десем, артық айтқаным болмас. Ендеше, Ақтөбе қаласында лаңкестік шабуылдың болуы еліміздің мызғымас бірлігі мен ынтымағына қарсы жасалған əрекет деп бағалауға болады. Бейбіт кезеңдегі лаңкестік тұрақтылы ғы-мыз бен сабырлығымызды сынға алды. Осы сəтте дана халқымыз арандатушылыққа берілмеді. Айта

кету керек, бүгінде Қазақстанның бүкіл бизнес-қоғамдастығы болған қасіретті жағдайды қайғыра қабылдады. Өйткені, біз бейбіт халықтың тыныштықта өмір сүруге деген тілегі мен ұмтылысын қолдаймыз. Сондықтан құзырлы органдар мен жергілікті билік қылмыскерлер мен экстремистерге қарсы ымырасыз күресті жалғастыратынын Елбасы шегелеп тұрып айтты ғой.

Мемлекеттік органдар ғана емес, жалпы қоғам болып осындай қылмыстардың ал-дын алуға күш жұмылдыруымыз қажет деп есептейміз. Бірлескен əрекет қай сала болма-сын нəтижелі жүргізілуі тиіс.

Өз кезегінде «Атамекен» ҚР Ұлттық кəсіпкерлер палатасы Ақтөбеде орын ал ған лаңкестік əрекет салдарынан қайтыс бол-ған қарапайым азаматтар мен əскери қыз-меткерлердің отбасыларына қолдау көрсетуге дайын екенін көрсетті.

Сондықтан, қызметкерлеріміз лаңкестер қолынан қаза тапқан ақтөбеліктердің от-басыларын қолдауға бір күндік еңбекақы көлемінде үлес қосуға шешім қабылдады.Осындай сын сағаттарда бірлік, татулық сынды құндылықтардың мемлекет дамуы тұрақтылықты сақтауда аса маңызды орын алатынын түсінеміз.

Мейрамбек ТӨЛЕПБЕРГЕН,«Қазақстан» РТРК АҚ Жамбыл облыстық филиалының директоры:

– Ақтөбедегі лаңкестік оқиға бəрімізді ауыр ойға қ а л д ы р ғ а н ы а н ы қ . Б ұ л жағдай қазақстандықтарды қатты алаңдатты. Кез келген мемлекеттің ең басты тірегі – тұрақтылық. Тұрақтылық болмаса, елден береке кете ді. Жер бетінде елдігінен айы-рылып, тұрақтылығын жоғал-

тып, тек жан сақтаумен тіршілік кешіп жүрген қан шама елдер бар. Алла ондайдың бетін аулақ қыл сын. Ендеше, елдің бірлігіне, ынтымағына іріткі салмақ болғандар қатаң жазалануы тиіс. Алланың өзі мұндай арам пиғыл, қаскөйлерді қатаң жазалайды. Бұл – адамның ісі емес, айуанның ісі.

Гүлнар АННАКУЛИЕВА, Қазақстан халқы Ассамблеясы Кеңесінің мүшесі:

– Елімізде жарияланған аза тұту күні барлық ресми меке-мелерде еліміздің туы төмен түсіріліп, дүниені жаңғыртқан ойын-сауық, мерекелерге ты-йым салынып, мейлінше сол күннің қасірет əкелген ауыр күн екендігін сездіртетін бо-лады.

Бұл – қазіргі таңда күллі қоғам болып құп көретін ең қажетті қадам, құптарлық ұсыныс. Əрине, аза тұту, қайғы жұту жақсы емес. Алайда, біз қоғам болып кешегі содырлардың қолынан өлім құшқан бауырларымыз-ды аза тұтатын боламыз. Сол ісімізбен еліміздегі бірнеше отбасына тұтас мемлекеттің олардың қайғы-мұңына ортақ екендігін сездіргіміз келеді.

Біз еліміздің тыныштығы мен қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін мұндай қылмыстарға тұтас ел болып қарсы тұру арқылы тосқауыл қоя ала-мыз. Мемлекет басшысы атап өткендей, жауап-ты сəттерде біз бірлігіміз арқылы бейбітшілікті, келісім мен достықты сақтауымыз керек. Мұның «лаңкестік əрекет» екені рас. Жəне де бұл əрекет біздің елімізді, қоғамымызды, тыныш ортамыз-ды сынға салғаны анық. Мемлекет тыныштығын сақтап қалу үшін мұндай əрекеттерге аяусыз соққы беріп отырған жөн болады ғой деп ойлаймын.

Уəлихан ИБРАЕВ,Қызылорда облысы «Қоғамдық келісім» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің директоры:

– Ақтөбе қаласында орын алған лаңкестік іс-əре кет -тердің салдарынан қаза тап-қан бейкүнə азамат тар дың қазасы қызылордалық та р дың да қабырғасын қат ты қайыс-тырды. Бейбіт, өрке ниетті даму жолымен келе жат қан, ын ты-ма ғы жарасқан қазақ жерінде іштен шыққан бас бұзар лардың

осындай əрекетке баруы кімді де бол сын ой лан-дырмай қоймайды. Лаңкестіктің теріс жол екенін əрқайсымыз жете сезінуіміз қажет.

Елдің бірлігіне, тұтастығына, тыныштығына іріткі салатын басбұзарларға, діннің атын жамылып жүрген содырларға тосқауыл қойып, оларды арамыздан аластатуымыз керек. Бұл үшін бүкіл ел болып, тізе қосып бірлесе жұмыс істеуіміз қажет. Мұнымен тек құқық қорғау органдары ғана айналысуы керек деген ойдан арылып, барлығымыз жұмылған жұдырықтай арам пиғылды ағымдарға қарсы күрес жүргізуіміз керек.

Ақтөбедегі лаңкестік салдарынан көз жұмған бейбіт азаматтарымызды бүгінгі аза тұту күнінде тағы да бір рет еске ала отырып, олардың ерлік істері кейінгі ұрпаққа үлгі екендігін айту парыз. Əрине, қара жамылып отырған отбасыларға ғана емес, бүкіл қазақстандықтарға бұл қайғы-қасірет оңай тиген жоқ. Енді мұндай жағдай қайталанбаса дейміз.

Асқар БОПЫЛДЫҚОВ,«Жас Отан» жастар қанаты Атырау облыстық филиалының төрағасы, облыстық мəслихаттың депутаты:

– Біздің тəуелсіз елі міз үшін алдымен ішкі тұрақ-тылығымыз бен тыныш ты-ғымыз маңызын еш қашан жоймайды. Жəне тұрақ т-ылық пен тыныштық – тəуел-сіздігіміздің басты құн ды-лы ғы. Қазір əлемдегі ты-ныш тығы бұзылып, тұрақ-ты лы ғына сына қағылған

ел дер дегі қиюы қашқан тірліктің халқына ора-сан зардабын тигізіп отырғанын көріп отырмыз. Сол елдердегі бейбіт тұрғындардың өмірінен де мəн кетті. Тыныштық іздеп, өздері түгілі, бұрын ата-бабалары аяқ баспаған жат елдерден пана іздеуде. Осы орайда еліміздегі татулық пен бірліктің қадірін терең сезініп, қастерлей алуымыздың қажеттігі тағы бір байқалып отыр. Əсіресе, өткен жексенбіде Ақтөбеде орын алған лаңкестік əрекеттер Тəуелсіздіктің қымбат екенін де дəлелдеп берді.

Шын мəнінде, Ақтөбедегі бейбіт тұрғындардың өміріне қауіп-қатер төндірген əрекетті еліміздің Тəуелсіздігіне, сонымен бірге, қауіпсіздігіне жасалған қастандық дей аламын. Осыған орай Елбасының 9 маусымды Аза тұту күні ретінде белгілеуінің мəні де, маңызы да зор. Өйткені, лаңкестік пиғылды ұстанған топқа қарсы тойта-рыс беруде ерлік танытқан Қарулы Күштердің екі қызметкері мен бір сарбазы ерлікпен қаза тапты. Бейбіт тұрғындардың да оққа ұшуы орны толмас өкініш. Олардың артында қалған отбасыларының қайғысы, əрине, өте ауыр. Десек те, тəуелсіз еліміздің қос сардары мен бір сарбазы Отанды, ба-сты құндылығымыз – ел Тəуелсіздігі мен бірлігін қорғаудың үлгісін көрсетті. Соған мың мəрте шүкір.

Төлеген МЕРҒАЛИЕВ,Батыс Қазақстан облыстықмемлекеттік мекеме қызметкерлері салалық кəсіподағының төрағасы:

– Тоғызыншы маусымды Жалпыұлттық аза тұту күні деп жариялау туралы Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың шешімін бірауыздан қолдаймыз. Əттең, не керек, мемлекетімізде Аза тұту күні жариялануына тура келгеніне біздің бəріміздің жүрегіміз қарс айырылады. Қан жылайды. Еңсемізді орын алған ауыр қайғының батпандай зіл салмағы баса түседі. Бұлай болуына, қазақы түсінікпен айтқанда, ауылы аралас, қойы қоралас Ақтөбе облысында орын алған лаңкестік оқиғалар себепші болып отыр.

Лаңкестік кез келген ел мен мемлекетті ішінен де, сыртынан да бірдей омырып жейтін, опырып жейтін жегі құрт емес пе? Бұған дейін діни сипаттағы лаңкестік оқиғалар өзге елдер-де орын алып жатқанын естіген кезде: беу, Жаратқан, өз еліміздің тыныштығын сақтай гөр деп сəл де болса шүкіршілік етуші едік. Бірақ Құдайдың жазғанына шара бар ма?! Осы кесірлі кесапат көрінісі айрандай ұйып отырған біздің елімізге де келіп жетіпті. Көп қорқытады, терең батырады демей ме, дана халқымыз. Мұндай күрделі кезеңде бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, бұл кесапатқа бəріміз жұмған жұдырықтай тас-түйін қарсы тұра білейік демекпін. Өзара

бірлікті ту етіп көтерудің аса қажеттілігі де осында.

Біз, барша қазақстандықтар, еліміздің тыныштығы мен қауіпсіздігін бұзуды көксеген лаңкестерге лағнет айта отырып, Елбасының төңірегіне бұрынғыдан да тығызырақ топтаса түсуіміз керек. Экстремистер мен терроршы-лар еліміздің қауіпсіздігіне қатер төндіргісі

келді. Алайда, бұл зымиян мақсаттарына жете алмай, жолдары кесілді. «Жау жоқ деме, жар астында» деп халық даналығында айтылғандай, сол жаудың басқа жақтан емес, өз елімізден шығуы да қапаландырмай қоймайды. Бір нəрсе анық. Қазақстан халқының лаңкестерді ауыздықтауға ерік-жігері жететініне күмəніміз жоқ.

Сергей ХАРЧЕНКО,«Костанайские новости» газетінің редакторы,Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшесі:

– Біздің Қазақстан бір-лігімен, достығымен, бейбіт өм ір імен ерек шеленед і . Қазақстанда қазақтармен қатар қаншама ұлт өкіл дері тату-тəтті тұрып жатыр. Олардың арасынан ешқан-дай ши шыққан емес. Түрлі ұлт өкілдері, ұлыстар бір ұжым да еңбек етеді , бір

көшенің бойында тұрады, көрші-қолаң, тіпті құдандалы да болып кеткен. Балаларын аман өсіруді, елдің азаматы етіп тəрбиелеуді, Отанға деген адалдықты, мемлекеттің мықты болуын əр қазақстандық ойлайды. Ал мына лаңкестер-дің елдің бере кесін алған ойраны əркімді де есеңгіретіп тастаған дай.

Əр мемлекеттің өзінің ішкі экономикалық, əлеуметтік, экологиялық өзекті мəселелері болады. Қанша мойыны озық, дамыған ел болғанымен ешқандай мемлекет мұндай про-блемаларды айналып өте алмайды. Рас, қазір дүниежүзіндегі өзге де мемлекеттер секілді экономикалық дағдарысты біз де бастан кешіп отырмыз. Бірақ оның шешімін табудың жолы мұндай қантөгіс емес қой. Өркениетті елдер мұндай ойына келгенді істейтін бейбастақтыққа жол бермейді. Біз де əлем елдері мойындаған, биік өркениетке ұмтылған елміз. Сондықтан ислам дінін жамылған лаңкестердің ісіне қарсы Мемлекет басшысының əрекетін толық қолдаймын. Нұрсұлтан Əбішұлы елдің бірлігі болмай, тірлігіміздің көші дұрысталмайтынын айтумен келеді. Елбасының жанына бұрынғыдан да топтасып, оның бастамасымен басталған істердің жүзеге асуына атсалысуымыз керек.

Бүгін еліміз жазықсыз қаза болған азаматта-рымызды аза тұтып отыр. Лаңкестердің бүлігі алдағы уақытта қайталанбас үшін де бірлігімізді, татулығымызды сақтаумен бірге, жауапкершілікті сезінуіміз керек. Бəрімізге артқан уақыттың жүгі осы екенін сонда түсінгеніміз болады.

Тілектес ТОҚСАНБАЕВА, С.Бəйішев атындағы Ақтөбе университетінің кафедра меңгерушісі, филология ғылымдарының кандидаты:

– Е л б а с ы А қ т ө б е д е г і соң ғы күндері болып жат-қ а н қ а й ғ ы л ы ж а ғ д а й ғ а , х а л қ ы м ы з д ы ң б а с ы н а түскен қасіретке байланы-сты Мəлімдеме жасады. Сол Мəлімдемеде 9 маусымды Ұлттық қаралы күн ретінде жариялап отыр. Əрине, бұл к імнің отбасы болса да ,

қандай халық болса да, соның ішінде біздің өзіміз осы мемлекеттің азаматы болғандықтан да кімнің басына түссе де үлкен қайғы болып есептеледі. Соған байланысты, қазаға ұшыраған отбасылардың қайғысына ортақтасып, көңіл айтамыз. Əрине, жанымызға батады, бұл лаң тұтқиылдан болып отыр. Бұл кімнің қолымен атқарылған іс болса да опасыздық деп есептеймін. Өйткені, мынадай бейбіт заманда тыныш, сүттей ұйып отырған елімізде мұндай оқиға болады деп ешкімнің де қаперіне келмеген. Оның үстіне, қасиетті Рамазан айымен тұспа-тұс келіп отыр. Сондай күнді пайдалана отырып, мұсылман қауымы туралы жаман пікір қалыптастыру мақсатында осындай қасіретке душар қылып отырғанына налып, қапаланып отырмыз.

Елге осындай жағдайда тыныштықтарыңызды бұзбаңыздар, отбасыларыңызда да, қоғамдық ор-тада да сабырлық танытыңыздар дегіміз келеді. Елбасының лаңкестерді қатаң жазалау керек де-ген сөзі өте орынды. Содырларға солай соққы бермесе, адамдықтан аттап, қаскөйліктің белең алып кетуі мүмкін. Содырлардың бірлігімізге селкеу түсіруге бағытталған қадамын аштыр-мауымыз керек. Ол үшін мемлекеттің күші де, қуаты да жетеді.

Зере ҚИЫҚОВА,Ақмола облыстық аналар кеңесініңтөрайымы:

– Жаңа ғана теледидар-дан Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың 9 маусым-ды бүкілқазақстандық аза тұту күні деп жариялаған Мəлімдемесін риза көңілмен тыңдадық. 5 маусым күні Ақтөбеде болған лаңкестердің жасаған істеріне біз қарсымыз. Мұндай болуға тиісті емес

еді. Бірақ та, бүкіл дүниежүзінде болып жатқан сорақылық бізге де келді. Біз барлығымыз тыныштықты сақтауымыз керек. Біртұтас еліміз болуы үшін біз əрқашан күресіп жүрміз. Сонымен қатар, «Аналар» кеңесінің төрайымы ретінде жас-тармен жұмысты барынша күшейтуіміз керек деп санаймын. Жастардың тəрбиесі отбасынан өр би-ді. Отан – отбасынан басталады. Сондықтан, на-ғыз отбасылық құндылықтарды жақсы жетілдіру керек.

Сонымен қатар, мынау 9 маусымдағы аза тұту күнінде баршамыз үлкен ой үстінде болуы мыз керек. Біздер Ақтөбеде болған оқиғаға қатыс-ты көңіл айтамыз. Тыныштық болсын! Бар лық қазақстандықтарға тыныштықты сақтауды тілей-мін. Елбасымыздың жанында бұрынғыдан да мығым топтасуымыз керек. Осынау сын сағат та барша қазақстандықтарды сабырлыққа, қыра ғы-лық қа шақырамын. Біздің бостандығымызға қас-тандық жасағандар, басқа пиғыл жетегіндегілер қатаң жазаланатыны анық.

● ЛАҢКЕСТІККЕ ЛАҒНЕТ

9 маусым 2016 жыл www.egemen.kz 5

Басқа басылымдардан

Ұлыбританияның Би-Би-Си радиосы тер-роршыларды ауыздықтау барысында күдікті исламист содырлардың қару-жарақ дүкендеріне шабуыл жасау барысында алты адамды өлтіргенін атап көрсетеді. «Полициямен атыс кезінде шабуыл жасаушылардың төртеуі өлтірілді, бірақ бірқатары қашып кете алды», – делінген хабарда.

«Қазақстанда исламшылардың шабуылдары бола қояды деп күтілмеген еді. Алайда, Ақтөбе – Ресей шекарасына жақын орналасқан қала, осы жерде 2011 жылы Қазақстанда алғаш рет теракт жасалған болатын», – деп жазады бұдан əрі портал.

Шетелдік басылымдар хабарлары бойынша дайындалды

Қазақстанда террорлық қауіптің «сары» деңгейі жарияланды. Ақтөбе қаласындағы əскери бөлімге қарулы шабуыл жасалды. Саясаттанушы Игорь Шатров Ақтөбедегі жағдайды қоздырушы элементтердің елдегі ахуалды тұрақсыздандыруға бағытталған əрекеті деп бағалайды.

«Саясаттанушы, Ресей Ұлттық қазіргі заманғы идеологияны дамыту институты директорының орынбасары Игорь Шатров Sputnik радиосының эфирінде Ақтөбедегі жағдайды республикадағы ахуалды тұрақсыздандыруға əрекет етудің жалғасы деген пікір білдірді. «Арнайы қызмет органдары мен республика басшылығына мемлекеттік төңкеріс жасауға əзірлік жүріп жатқаны туралы біраздан белгілі болды. Бірақ оның авторлары жергілікті тұрғындар ара-сынан қолдау тапқан жоқ, елдің басшылығы соған дейін өте салмақты саяси қадамдар жа-сап үлгерді. Атап айтқанда, Қазақстанды біріктіретін жаңа идеяға, Президент Нұрсұлтан Назарбаевты қолдауға бағытталып, мерзімінен бұрын өткізілген Парламент сайлауы бұл мис-сияны табысты атқарып шықты. Біз мұны қазір қоздырушы элементтердің қоғамға тұрақсыздық əкелуге тырысқан əрекеттері арқылы Ақтөбеден көріп отырмыз», дейді Игорь Шатров», – деп атап көрсетеді агенттік.

«Оның пікірінше, бұл акциялардың бəрінің артында белгілі бір тапсырысшылар тұр», – деп қорытады тілші сөзін.

«Шабуылды їрей шаќыру їшін жасаєан»

Орынбор облысында күштік құры лымдар жоғары дайындық режімінде жұмыс жасап жатыр. Басылымның атап өтуінше, осылайша Қазақстанмен шектесетін бірнеше ауданда по-лиция бөлімдерінің ғимараттары күшті күзетке алынған. Патруль жасақтары қару-жарақ сататын дүкендер бар аудандарды ұдайы торуылдап жүр. Қауіптің болу ықтималдылығы жөнінде жеке күзет кəсіпорындары мен пошта бөлімшелеріне ескертілген, деп жазады RIA56 порталы.

Орынбор облысы ішкі істер министрлігі басқармасының бастығы Михаил Давыдов об-лыс тұрғындарын алаңдамауға шақырды. Оның айтуынша, Орынбор жерінің территориясы түгел бақылауда тұр.

Портал, сонымен бірге, Қазақстанның Ақтөбе қаласындағы ахуалдың əлі қауіптіліктің «қызыл» деңгейінде тұрғанына қарамастан, толық бақылауға алынғанын, ондағы күштік құрылымдардың қыра ғылықпен жұмыс жасап жатқанын баяндайды.

«Орынбор жерінде полиция жўмысы кїшейтілді»

«Ќазаќстан антитеррорлыќ операция ґткізді»

Беларусьтің басты ақпарат агенттігі Қазақ-станның батыс өңірінде 6 маусым күні орын алған террорлық оқиға туралы жаза келіп, күштік құрылымдар оған қарсы бағытталған операция-сын сəтті өткізгенін жеткізеді.

«Құқық қорғау органдарына шабуыл жасау-шылардың үшеуін өлтіріп, біреуін жарадар етіп, біреуін қолға түсірудің орайы келді. Бірнеше қылмыскер қашып кете алды. Қазір оларды ұстаудың шаралары жасалып жатыр. Қалада барлық көңіл көтеру мекемелері, сау-да орталықтары мен ірі дүкендер жабылған, олардың келушілері сыртқа шығарылған», деп жазады агенттік тілшісі.

«Содырлар аяушылыќ танытќан жоќ»

Лео ШИК, Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшесі:

– Еліміздің Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев өз Мəлім деме сінде ұлттық аза тұту күнін жариялады. Мем лекет басшысы елі мі з де болған жантүршігерлік оқи-ғаны құқық қорғау орган-дарымен немесе бас қа да тиісті ме ке-ме лермен ға на тал қылап қой май, бұл жолы да ой-толғанысын хал қымен бөлісе білді. Бұл оқиға ел-жұртымыздың қырағылығын арттырды. Сондай-ақ, зорлық-зомбылыққа, бөтен ой-мақсаттарға орын жоқ екенін, оның жолы əрқа шан жабық екенін көрсетті.

Елбасы айтқандай, олар дін атын жамылған, бөгде пиғылды жандар. Бұл – қарақшылықтың бір түрі. Елдің тыныштығы жолында қаза болған адам-дар мешіттермен бірге пра-вославиелік шіркеулерде де еске алынады. Өйткені, біз 25 жыл бойы бейбітшілікте, келісімде жəне достықта өмір

сүріп келдік. Сондықтан, мұндай жаман ниеттер елімізде ешқашан тамыр жая ал-майды. Олар əр жерге өрт қойғысы, ағаға бауырды, əкеге баланы қарсы қойғысы келгенімен, ондай арам ниеттерін жүзеге асыруы неғайбыл. Мұндай жалған сенімге жол жоқ.

130 этностың басын қосқан

Қазақ с тан халқы бейбітшілік пен адал еңбекті жақтайды. Қазіргідей экономикалық күрделі дағдарыс жағдайына қарамастан, өзінің жарқын келешегін қамтамасыз ету жолындағы құндылықтарын қорғауға əзір. Менің ойымша, қарапайым адам дар Елбасымыздың өркендеу мен тұрақтылық жөніндегі бастамалары мен идеясын кеңінен қолдайды. Отан дастарымызға, əсіресе, жастарға айтарым, айналаңыздан күдік тудырған адамдар кездессе, əлде басқа бір жағдайдан секемденсеңіз, оның жолын кесуге, қырағылық танытуға əзір болайық. Осы бір адамдық жолдан тайған індетті біз жаппай күш біріктіріп, оған қасқайып қарсы тұрғанда ғана жеңе аламыз.

ӨСКЕМЕН

Күлімкөз СМАИЛОВА, ҚХА жанындағы Солтүстік Қазақстан облыстық аналар кеңесінің төрайымы:

– Мұ сылман қау ы мы үшін аса қасиетті де қастерлі Ра мазан айы қар са ңын да ел ішін ала тай-дай бүлдірген зұлым дардың адам қанын нақақ тан нақақ жазықсыз төк кен қанқұйлы əрекеттерін ешнəрсемен ақтауға болмайды. Мен солтүстікқазақстандық аналар аты-нан олардың ең қатал жазаға тар-тылуын ашық түрде мəлімдеймін.

Мемлекет басшысының Мəлім -демесінде айтылғандай, тəу ел-сіздік жариялау бар да оны қор ғап, нығайту жəне дамыту одан да жауап-ты іс болмақ. Бəрі міз үшін ел бірлігі ауадай қажет. Кешегі ата-бабалары-мыз қасық қаны қалғанша қорғап қалған атамекеннің тыныштығын ойлау от басы, ошақ қасынан бас-талады десек, жауапкершілікті мемлекетке итере салмай, əр бір ата-ана, балабақша, мектеп елім, жерім, Отаным деген ұр пақ өсіру тəрбиесіне бір кісідей атсалысу-лары керек. Сонда бізді іштен де, сырттан еш жау алмайды.

Елі, жері үшін оққа ұшқан бей-біт күннің оғландарына барлық құрмет көрсетіледі, отбасыларына жан-жақты жағдай жасалады деген сенімдемін.

Ақтөбедегі жағдай бəрімізді ой-ландыруы тиіс. Əсіресе, билік тара-пынан сақтық шараларын барынша күшейтпей болмайды. Бұл бүліктің арғы жағында ішкі-сыртқы əлдебір сепаратистік күштердің тұрғаны күмəнсіз. Осындай шектен шыққан, адам төзгісіз жағдайлар енді қай-таланбас үшін жас ұрпақ тəрбиесіне ерекше мəн бермей болмайды. «Жаста берген тəрбие жас қайыңды игендей» демекші, үйде алған жақсы тəлім түзде қайталанбасы анық. Президентіміздің өз Мəлім деме сінде кез келген сипаттағы экстремизммен лаң кестікке қарсы заңдарды қайта қарап, бұл құ былысқа қатаң тойтарыс беру жайын ойластыруымыз керек деген шешімін толық қолдаймын. Мен заңгер ретінде қолына қару алып, кісі өлтіргендер өлім жазасына кесілуі тиіс деп есептеймін.

Бүгінгідей ұлттық аза тұту кү-нінде отан үшін жан берген ба-тырларымызды еске алып, қауіп-сіздігіміз бен тұрақ тылығымызды одан əрі беріктендіре түсейік.

Виталий СВИНЦИЦКИЙ,Қазақстан халқы Ассамблеясы облыстық «Полония» этномəдени орталығының басшысы:

– Президент Н.Назарбаев Ақтөбеде орын алған лаңкес-тік əрекетке байланыс ты Мə-лімдеме жасағанын ақ па рат құралдардары арқылы көріп, біліп тыңдадық. «Қым батты отанда-стар!..» деп басталатын мəлімдеменің алғашқы сөзінен-ақ, елдік бірлік, мақсат-мүдде біздің елімізге, ортақ Отанымыз қазақ жеріне қан шалықты қымбат екенін ұқ қандай болдық.

«Қазір халықтың алаңдауына ешбір негіз жоқ, жағдай толық бақылауға алынды» деді Президент. Бейсенбі, 9 маусым күнін лаңкестік оқиғадан қаза болғандарды құрмет тұтып, Ұлт тық аза тұту күні деп жариялады.

Ел бірлігі, ішкі тыныш тық керек деп Елбасымыз айтудан жалыққан емес. Қазақстан менің елім, Ота ным дейтін əрбір ұлт өкілі халықтар достығының кепілі екені анық. Ұлтаралық келісімді

с а қ т а п , т ы н ы ш т ы қ п е н татулықта, бір мақсат-мүдде, е л д і к т і о р н ы қ т ы р у ж о -лында өмір сүруден басқа қандай бақыт керек. Отан, тəуелсіздік, тұрақтылық, тұ-рақты даму ұғымдары əрбір қазақстандықтың жүрегінен орын алды. Ортақ Отан ты-ныштығы, бірлігі үшін бəрі

бірлесе атсалысуда. Ассамблея құрылған 1995 жылдан бастап ұлтаралық келісімді нығайту мақсатында қызмет етіп келеміз. Облыста тұратын поляктардың «Полония» ұлттық мəдени орталығы да сол жылы құрылды. Басқа да мəдени орталықтардың саны көбейді. Қазақстан халқы Ассамблеясының міндеттері, Елбасының берген тап-сырмалары ауқым ды. Бұл біздің өмір сүріп отырған қоғамдағы ұлтаралық татулық пен тұрақтылықты сақтауға, елімізде тұратын барлық ұлт өкілде-рінің рухани-мəдени өрлеуі мен өсуіне қамқорлық жасау, өркениеттік жəне демократиялық нормаларға сүйене оты-рып, азаматтардың саяси мəдениетін

қалыптастыру, қоғамның рухани дамуының тұжырымдамалары мен бағдарламаларының жобаларын дай-ындап, оларды жүзеге асыруға белсене араласу болып табылады. Жас ұрпақты Отаншылдыққа, өсірген елін сүюге тəрбиелеу, мемлекеттік тіл – қазақ тілін оқып-үйрену, оны құрметтеу арқылы əртүрлі ұлт өкілдерінің арасын одан сай-ын жақындастыру міндеті тұр.

Бүгін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына арнаған маңызды Мəлімдеме жасады. Лаңкестердің заң та-лаптары бойынша жазасын алатындығы мəлімделген. Елбасы өз сөзінде көпұлтты біздің халқымызды осындай күндерде бірге болуға шақырды. Ал елдің бірлігіне жік салып, мемлекеттің тыныш тірлігін бұзбақ болғандарға ешқандай кешірім болмауы керек деп ойлаймын. Елдің бірлігі мен болашағы біздің бала-шағамыз, ұрпақтарымыз, еліміз, жеріміз, Мəңгілік Ел үшін аса бағалы. Біз оны қолдан шығармаймыз.

Павлодар облысы

Князь МИРЗОЕВ, Қазақстан халқы Ассамблеясы Кеңесінің мүшесі:

– Бүкіл əлемге достық пен тату лықтың үлг і с і болған берекелі, мерекелі Қазақ елінде осындай қас көйлік ұйым дастыру бір ғана адамның іс-əрекеті емес. Ширек ғасыр аумағында біз шаңы рағы мызды биіктетіп, керегемізді ке ңейт тік. Бір мемлекеттің абыройы үшін бір кісідей жұмыла қимылдауға ұран тастадық.

Тəуелсіз ел болған 25 жылдың ішінде өзі міздің мемлекеттік рəміздеріміз бен дəс түрлеріміз қалып тасып қалып еді. Енді, міне, біздің осы бейбіт күнімізді көргісі келмейтін бұзық ойлы дұш пандар бейбіт аза маттардың өмірін қиды, жас бұтақты сындырды, біраз шаңыраққа қайғы-мұң кіргізді. Біз ол қаскөйлерді кешіре аламыз ба, кешіре алмаймыз ба?! Əрине, жоқ!

Дос қызыға, дұшпан қызғана қарайтын еліміздің тыныштығы үшін 18 миллион қа зақстандық сергек түрде ел тыныштығын, сəбилердің тəтті ұй қысын, мемлекеттің территориясын, бей біт шіліктің кепілін кірпік қақпай қа рауыл дауымыз керек. Қазақстан – барлығымыздың бейбіт те берекелі ортақ үйіміз.

Қиын-қыстау заманда біздің ата-бабала-рымызды қазақ халқы қалай бауырына ба-сып, қамқорлығын аямаса, ендігі жерде де осы елде тіршілік еткен барша ұлт өкілдері Қазақстанның тыныштығы үшін жанын беруге даяр болуы керек деп есептеймін!

Мемлекет басшысының бүгінгі күнді аза тұту күні етіп жариялауы – ха лықтың көкірегіне түскен дерт, жүрегіне түскен мұң оның да жан дүниесін алай-дү лей ететіндігінің куəсі. Ке шегі күні шейіт болған бар ша марқұмдардың туған-туыс-тарымен бірге аза тұтамыз.

Батыржан МАНСҰРОВ,«Иманғали» орталық мешітінің бас имамы, Қазақстан діни басқармасының Атырау облысы бойынша өкілі:

– Айлардың төресі, қасиетті Рамазан айы басталар қарсаңда, барша мұсылман бес парызының бірі – Ораза тұтуға əзірленіп жат қан тұста Ақтөбеде орын алған оқыс оқиға біздің ұлттық болмысымызға, шынайы дін-ді ұстанатын мұсылман қауы-мының ұстанған бағытына кере-ғарлығымен баршаны шошытып отыр. Таза ислам дінін ұстанған мұсылман баласы мұндай жат іске бармайды. Табиғатымызға жат діннің ағымына бой алды-р ғандардың бұл əрекеті – ис-ламды бетперде ететіндердің ісі екені даусыз. Бұл – біздің

дəстүрлі дінімізге жат. Шынайы ислам ді нін ұстанушылар мұн дай м а қ с а т т ы е ш қ а ш а н көздеген емес. Өйт-кені, Исламда өзгеге жа маншылық жасауға, өзге нің өміріне қауіп-қатер төндіруге тыйым салынған.

Б а р ш а м ұ с ы л м а н а с ы ғ а күтетін Рамазан айы – бірлік айы, сабыр айы, рахым айы. Ислам діні – бейбітшілік діні. Ислам – шынайы дін. Құранда адам өлтіру үлкен күнə деп айты-лады. Ардақты Пайғамбарымыз мұсылман ешкімге зиянын тигізбейтін адам деген. Демек, мұсылман қауымы ешкімге зия-нын тигізбейді, тек баршаға жақсы, ізгі тілек тілейді, өзі

өмір сүретін қоғамның тыныштығын ойлай-ды. Осы тұрғыдан кел -генде, Ақтөбедегі оқи ға Ислам дініне бе рілген мұсылманның емес , керісінше, жат ағым-дағылардың ісі екенін айғақтады. Өйт кені , Оразада дəс түрлі дінді

ұстанатын мұсыл мандардың қайы рым дылығы, мейірімі, са-быры оянады. Сауап алсам екен деп, қайырымды іс жасауға ұмтылады. Біз қазір қолына қару алып соғысатын емес, ең алды-мен, өзімізді тəрбиелейтін, өзгеге зиянынан гөрі пайдасын тигізетін қоғамда өмір сүрудеміз. Біз, мұсылмандар мұндай өрескел əрекеттің елімізде болмауын қалаймыз.

Əбiлқасым ДОСБОЛОВ,облыстық мəслихаттың депутаты:

– Ақтөбеде жасалған лаң кестiк əрекет баршаны тіксіндірді. Не деген жауыз-дық! Не деген тағылық! Адам да өз бауырына осындай қаныпезерлiк жасайды екен ғой. Əрине, бұл иманнан ада адамдардың тiрлiгi. Жат ағымдағы дiннiң жетегiнде жүргендердiң сорақылығы болуы да мүмкiн. Осы жерде нақтылайтын үлкен мəселе – дiнтанушыларды тек өзiмiзде даярлауымыз керек. Бұған көзiмiз жеттi.

Отан тыныштығы күзе-тiнде жүргендердiң қандай жазығы бар? Демек, лаң-кестерде иман да жоқ, жүрек те жоқ. Жүрегi жоқ жандар ешнəрседен тайынбайды. Ендеше, оларға кешiрiм де болмауы тиiс.

М е м л е к е т б а с ш ы с ы Н.Назарбаев күнi кешегi Ақ -тө бедегi оқиғаға байланыс-ты Мəлiмдемесiнде «Ел iшi бүтін болмаса, ел де бол майды», деп қадап айт-ты. Өте орынды! Мемлекет тұрақтылығы – ең қымбат байлық. Тұрақтылық то-лағай табыстар əкеледi. Адамдарды бауырласты-ра, жақындастыра түседi. Бiздер, ақсақалдар, зиялы қауым өкiлдерi, билiк ба-сындағы қыз меткерлер Ота-ны мыз дың iшкi саясаты, iшкi тұрақтылығы жолында күресудi бiр сəт те толастат-пауымыз керек. Желкiлдеп өсiп келе жатқан жастарға бейбiтшiлiктiң бағасын жан-жақты түсiндiрiп отыруға тиiспiз. Кешегi бабала-рымыз қандарын бекерге төккен жоқ. Олар бүгiнгi бейбiтшiлiк үшiн, ұрпақтары үшiн жандарын пида еттi. Осыны жастар түс iн iп өсулерi керек.

Шардара ауданынан əс-кери борышын өтеуге ат-танып, беймезгiл шырағы сөнген шырағым үшiн жа-ным шырылдайды. Мұн -дайда бəрiмiз Ел басы төңi-регiне ты ғыз топтасып, бiр лiк, ынтымақ үшiн кү-рес кенiмiз жөн. Ал боз-дақтың ата-анасына, туған-туыстарына, бауырларына сабыр сақтаңыздар дегiм келедi. Оларға қай ғыларына ор тақ таса отырып, көңiл ай тамын. Қанiшерлер жа-засыз қал майды. Оларды Құдайдың қа һарлы қылышы күтiп тұр.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Жандар КƏРІБАЕВ, қоғам қайраткері:

– Шынында бұл жағдай халық-тың қат ты алаңдаушы лығын ту-ғыз ды. Экс тремизм, лаң кестік елді адастырып, үлкен қауіпке апарады. Əрине, құқық қорғау органдары осынау қауіптің алдын алу үшін барлық күш-жігерін жұмсауда. Ақтөбедегі жағдайды халық құп-тап отырған жоқ. Халықтың қар-ғысынан қорқынышты не бар дей-сіз?! Тыныштығы кеткен елдің тынысы тарылады. «Ислам» деген сөздің мағынасы «Бейбітшілік, ынтымақ» дегенді білдіреді. Діннің атын жамылып, елдің ішіне ылаң салғандар қатаң жазалануы тиіс.

ТАРАЗ

Ринат БЕКТЕМІРОВ,«Дуслық» татар-башқұрт этномəдени бірлестігінің төрағасы:

– Елге оңай болып тұр-ған жоқ. Ақтөбедегі орын алған оқиға бар лығымызды алаңдатып отыр. Бойы мызды үреймен бірге адамгер шіліктен, иманнан жұр дай болған лаң-кестерге деген ы за билейтінін жа сырмаймын. Əр пендесіне

Ал ланың берген жа-нын мезгілсіз үзілген гүлдей қиюға еш кім-нің құқығы жоқ еді. Ешқандай жазығы жоқ адамдар айдың-күннің аманында оққа ұшып, бала-ша ғасы əкесінен, жарынан, ата-анасы баласынан айырылып, аңырап қалды. Теледидардан, мерзімді басылымдардан

осы ларды көріп, оқы-ғанда көкіректі өксік кер неді. Бір кеменің үстіндегі жолаушы-мыз, еліміздің ты-ныштығы барлы-ғымызға ортақ, ба ла-шағамыз оқ дауысын естімей, бере ке сіз-дікті көр мей өссе деп

тілейміз.Рамазан айы басталып,

жұртшылық Жаратқаннан жақсылық тілеп, оразасын енді тұтып жатқанда, төбеден жай түскендей лаңкестер жазықсыз жандардың қанын жүктеді. Қара көкірек жандардың мы-на қылығы ешқандай дін-нің ұстанымына жатпайды. Елбасы айтып жүргендей, ел іші тыныш, бірлік болғанда ғана экономика дамиды, мем лекетіміз гүлденеді .

Адамдардың арасындағы достыққа, татулыққа ештеңе жетпейді. Сондықтан адам-гершіліктен безген содыр-лардың салған лаңына лағнет айтып, əр қайсысымыз ел-дің тыныштығына жауап-кершілікпен қарауымыз керек. Бірлігімізден, бере кемізден айырылмайық, ағайын!

ҚОСТАНАЙ

● ЛАҢКЕСТІККЕ ЛАҒНЕТ

9 маусым 2016 жылwww.egemen.kz6

Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Оған қатысушы алты мем лекеттің – Қазақстан, Қытай, Қырғызстан, Ресей, Тəжікстан жəне Өзбекстан елдерінің өкілдері ұйымға мүше мемлекеттердің шекарасындағы жағдай туралы өзара ақпараттармен алмас-ты. Сондай-ақ, мəжіліске қатысушы лар террористік элементтер ШЫҰ-ға мүше мем лекеттердің мемлекеттік шекаралары арқылы шекаралық аймақтарға еніп, өздерінің заңсыз іс-қимылдарын жүзеге асыруға ты-рысқан жағдайларда олардың жолын кесу-ге бағытталған өзара ынтымақтастық пен іс-қимыл туралы шартты жүзеге асыруға арналған іс-шаралардың барысын талқылады.

Жиында Д.Ділманов мəжіліске қаты сып отырған облыс басшысы Бейбіт Атамқұловқа сөз берді.

Өңір басшысы өз сөзінде Оңтүстікте 3 млн.-ға жуық халықтың, 100-ден аса ұлттар мен ұлыстардың ынтымағы жара-сып, түсіністікте өмір сүріп жатқандығын айтты. Облыс Өзбекстан жəне Қырғызстан

мемлекеттерімен шекаралас. Ауылы аралас, қойы қоралас туысқан елдермен ауызбіршілік жақсы болғанымен, ел ішін ала тайдай бүлдіретін содырлар азаймай тұр. Соңғы жылдары есірткі тасымалы мəселесі ушығып келеді. Террористік əрекеттерді болдырмау үшін Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің бірлескен іс-қимылы аса қажет. Осыны айтқан облыс басшысы ШЫҰ жұмысына сəттілік тіледі.

Кездесудегі негізгі міндеттер нақтылан-ғаннан кейін мəжіліс жабық жағдайда өтті. Бұл мəселеге түсіністікпен қарауға болады. Өйткені, бұған дейін террорлық əрекеттен аман-сау делініп келген Қазақстанның өзінде ешкімнен қымсынбай тапа-талтүсте мылтық асынған содырлар бой көрсетіп қалды. Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше алты мемлекет те бейбіт тұрғындарды ауыр қасіретке ұрындыратын қауіптен аманбыз дей алмайды.

Мəжіліс барысында оған қатысушылар ШЫҰ шекаралық кеңістігінде заңсыз іс-əрекетті ескерту мен оның жолын кесу-ге бағытталған «Бірлік-2016» бірлесіп

жүргізілетін шекаралық операциясының мəн-жайын пысықтады. Соңында атқарылған жұмыстарының қорытындысын шығарып, алдағы уақытта жасалатын басқа да жос-парлардың жобасын талқылады.

Мəжілістің екінші бөлігінде қазақстандық шекарашылар əріптестеріне Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасын күзету қалай ұйымдастырылатындығын баян-дап, шекара күзету барысында қолданылатын жаңа техникалық құралдармен жəне инно-вациялық технологиялармен таныстырды.

Мəжіліс қорытындысы бойынша ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің мемлекеттік шекарала-рын күзетуге, терроризмге, сепаратизмге жəне экстремизмге қатысы бар адамдардың өтетін арналарын кесуге бағытталған, практикалық ынтымақтастықты күшейтуге арналған көпжақты, екіжақты бірқатар құжаттарға қол қойылды.

Əлемдегі жағдай сан құбылып тұрған кезеңде ешкім көрпесін қымтап, дүниежүзілік оқиғалардан қалыс қала алмайды. Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің шекара қызметіне байланысты жасасқан түйіні – өзара ынтымақтастықты күшейтіп, халықаралық қауіпсіздікті нығайту. Мəміле осы.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Шекара ќауіпсіздігі – басты назарда Шымкентте Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті төраға-

сының орынбасары – Шекара қызметінің директоры, генерал-майор Дархан Ділмановтың төрағалығымен Шанхай ынтымақтастық ұйымына (ШЫҰ) мүше мемлекеттер шекара қызметі басшыларының төртінші мəжілісі болып өтті.

Жақсыбай САМРАТ,«Егемен Қазақстан»

Бюджеттің атқарылуы туралы деректерге көз жүгіртпес бұрын ІЖӨ-нің жылдық өсімі 1,2 па-йызды құрағанын айта кетейік. Ал 2015 жылғы бюджет кірістері 6 137 млрд. теңгені құрап, жос-пар 105,7 пайызға орындалыпты. Бірақ бұған қарап кірістер жақсы екен деп масаттануға болмайды, өйткені соңғы нақтылау кезінде кірістің жоспары 5 806,8 млрд. теңгеге дейін азайтылған соң ғана кіріс артығымен орындалғандай болып көрінеді. Оның үстіне, доллармен түсетін кірісті теңгеге айналдырғанда кіріс қомақты кө-рініп, жоспар артығымен орын-далғандай əсер аласың.

Кірістердің жалпы сомасын-да салықтық түсімдер 3 332,9 млрд. теңгені құраса, бұл 54,3 пайыз деген сөз. Ал 2014 жылғы бюджет те салық түсімдері барлық кірістің 62 пайызын құраған еді. Демек, бұл салық азайды дегенді білдіреді. Оның себептері көп. Соның ішінде сыртқы сау да айналымының бір жылда 37,1 пайызға дейін азайып, 79,9 млрд. АҚШ доллары көлеміне түсіп кеткенін айтуға болады. Экс-портымыз да төмендеп кеткен. 2014 жылмен салыстырғанда ол 42,5 пайызға азайып, 46,2 млрд. АҚШ доллары болған. Импорт та 27 пайызға дейін төмендепті.

Республикалық бюджеттің шығындар бойынша атқарылуы – 99,8% немесе 6 789,9 млрд. тең ге. Бюджеттің атқарылуы жө-нінде Үкімет атынан баяндама жасаған Қаржы министрі Бақыт Сұлтановтың айтуына қарағанда, əлеуметтік саланың шығыстары ең басты бюджеттік басымдық болған. Бұл саланың шығыстары ІЖӨ-нің 7%-ына дейін өсіп, 2,8 трлн. теңгені құраған. Соның ішін де зейнетақы, төлемақы, өтемақы жəне т.б. алушылар

бойынша бюджет шығыс тары міндеттемелерді то лық орын-дағандығы жеткізілді. Сон дай-ақ, жаңадан 130 мектеп пай да-лануға берілгендігі, кəсіби білім алғандардың 78 пайызы жұмысқа орналастырылғаны айтылды.

Ғылым саласына 43 млрд. теңге бағытталған, бұл 2014 жыл мен салыстырғанда 5 млрд. теңгеге аз. Ауыл шаруашылығына 220 млрд. теңге бөлінген. Сон-дай-ақ, салаға 20 млрд. теңгеге жуық жекеменшік инвестиция тартылған. Тұрғын үй-ком мунал-дық шаруашылығы көлік жəне коммуникация, электр қуаты салаларына бөлін ген қаражат «Нұрлы Жол» бағдарламасының шеңберінде жүзеге асырылған. Соның ішінде автожолдарды салу мен жөндеуге 345 млрд. теңге бөлінген, бұл 2014 жылмен салыстырғанда 30%-ға артық. Осы қаражаттың арқасында 456 шақырым автожол салынған.

Бюджет тапшылығы ішкі жалпы өнімнің 2,2 пайызы бо-лып, мемлекеттік борыштың 21,6 пайыз ын құраған. Бұл тəуекелді мəн дерден алыс, бірақ ол күнде-лік ті бақылаудан түспейді, деді министр.

Бюджеттің атқарылуын бақы-лау жөніндегі есеп коми тетінің төрағасы Қозы-Көрпеш Жаң-быршиннің сөзінде жағдай дың күрделі екендігі ашық айтылды. «Ел экономикасына теріс ықпал ететін сыртқы факторлардың жағдайында салықтық жəне ке дендік əкімшілендірулерді күшейту қажет. Алайда, ол жет-кілікті дəрежеде іске асырылған жоқ. Біздің ойымызша, елде толық пайдаланылмай отырған салықтық жəне кедендік түсімдер əлеуеті зор», деді ол. Соның мы-салына ол кəсіпкерлік қызметте қолма-қол ақша айналымының шекті мəні енгізілгенімен, оның орындалмайтынын атап өтті. Соңғы бес жылда ол 1,5 трлн.

теңге деңгейінде қалып отыр екен. Бұл жалған кəсіпкерлікке қолайлы жағдай туғызуда.

Салық төлеуден жалтаруға қарсы күрес те тиімділікпен жүргізілмейді. Жалған кəсіп-керлікке қарсы күрес əлсіз. Салықтық бақылау сапасының тө мендігінен мемлекетке бере-шек көлемі 85,3 млрд. теңгеге жеткен. Осындай жағдайда нəти-жесіз салық тексерістерінің үлесі жоғары болып отыр, деді Қ.Жаңбыршин. Ол барлық тек-серістің үштен біріне жеткен. Тек-серу нəтижесінде белгілі болған төленбеген 600 млрд. теңге кө-леміндегі салықтың 34,4 млрд. теңгесі ғана өндіріп алынған.

Сонымен қатар, есепті кезеңде 459,2 млрд. теңге бюджет қара-жаты тиімсіз пайдаланылған. Сондай-ақ, 7,8 млрд. теңге игеріл -мей қалған. Бюджетке түсу ге тиісті дебиторлық берешек көлемі де 206 млрд. теңгеге жетіп, шектен тыс шарықтап кет кен. Осы қарызды азайту жөнін дегі шаралар сыл-быр болып отыр, деп атап көрсетті төраға. Бұдан басқа да мəселелер айты лып, бюджет қаражатын бақы лау, əкімшілендіру ісінде үлкен ол қылықтар бар екендігі көлденең тартылды.

Талқыланып жатқан мəселе бойынша қосымша баяндаманы Қаржы жəне бюджет комитетінің мүшесі Қожахан Жабағиев жа-сады. Осыдан кейін депутаттар талқылауларға қатысып отырған мемлекеттік органдар басшыла-рына өздерінің сұрақтарын бере бастады. Соның ішінде Омар-хан Өксікбаевтың «ҚазАгро» холдинг 2013-2014 жылдары халықаралық купонды облига-ция шығарып, өзінің есепшо-тына 4 млрд. теңге қаражат тартқанын айтты. Соның 806 млн. доллары əртүрлі банктердің депозитіне салыныпты. Ол кездегі долларлық депозиттің сыйақысы 4,6 пайыз болғанын айта келіп, депутат депозитке салынған бар-лық соманың 384 млн. доллары төрт банкке 3,5 пайыз өсімге берілгеніне таңғалатынын жет-кізді.

Неге бұлай, деді ол. Жуық ша-мамен санағанда осы операция-дан мемлекеттік холдинг 4 млн. доллар жоғалтқан. Осыны қалай түсінуге болады, дей келіп, депу-тат мемлекеттің қаражаты кімнің қалтасына кетті деген нақты сұрақ қойды. Жалпы, деді сөзін одан əрі жалғастырған О.Өксікбаев, 2015 жылы холдинг 96 млрд. тең-геге зиян шеккен. Сол осындай операциялардың кесірінен емес пе деді депутат.

Бұған холдингтің басқарма төрағасы Нұрлыбек Малелов жа-уап берді. Тартылған ақшаның басым көпшілігі банктерге 10 пайыздық өсіммен орналасты-рылды. Ал долларлық депозитті біз 3,5 пайыздық өсімге уақытша берген едік. Қазір ол қаражат алы-нып, теңгемен 10 пайыздық өсімге банктерге қайтадан берілді, деді ол. Ал 96 млрд.-тық зиян шегуді ол теңгенің долларға қарағанда бағамының құлағандағы теріс əсері деп құтылды. Бірақ бұған депутат қанағаттанбай, миллион-даған долларды 3,5 пайыз өсім ге уақытша бердік дегеннің теріс-тігін фактілермен дəлелдеп, бұл уақыт бір жылдан артық мерзімге созылғаны туралы айтып берді. Тұйыққа тірелген Н.Малелов: «Мен сізге жауапты жазбаша берейінші», деп құтылды.

Осындай өткір пікірсайыс-тардан кейін Мəжіліс рес публи-калық бюджеттің атқа рылуы ту-ралы есепті мақұлдап, Сенаттың қарауына жолдады.

Сондай-ақ, жалпы отырыста Жер кодексінің кейбір норма-лары ның қолданысын жəне «Қазақ стан Республикасының Жер кодексіне өзгерістер мен толық тырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 2 қарашадағы Заң-ның қолданысқа енгізілуін тоқ-тата тұру туралы» заң жобасы бо йын ша қорытынды əзірлеу мерзімі белгіленді.

Ауғанстанмен Азаматтық қор-ғаныс, төтенше жағдайлардың алдын алу жəне оларды жою саласындағы ынтымақтастық ту-ралы үкіметаралық келісімді рати-фикациялау туралы заң жобасы да жұмысқа қабылданды. Сонымен қатар, жалпы отырыстың күн тəр біне Константин Плотников пен Халида Қамбарованы Рес пуб-ликалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп коми-тетіне мүше етіп тағайындау мəсе лесі де енгізілген екен, бұлар да оңай шешімін тапты.

Кірістерді кемітпей, шыєыстарды ширатайыќСонда єана бюджет тиімді пайдаланылатын болады

Кеше Парламент Мəжілісінің Төрағасы Бақтықожа Ізмұхамбетовтің төрағалығымен палатаның кезекті жал-пы отырысы болып, онда 2015 жылғы республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есептер тыңдалды.

«Егемен Қазақстан»

Отырыста Инфрақұрылымды дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы Жол» мем-лекеттік бағдарламасын іске асыруға ұлттық қордан бөлінетін қаражаттың жəне бюджеттік қаражаттың мақсатты жəне тиімді жұмсалуына бақылау жүргізу жөніндегі комиссиялардың ат-қарған жұмыстары туралы мəселе қаралды.

«Нұр Отан» партиясының Пар-ламент Мəжілісіндегі фрак ция-сының жанынан бес бағыт бойын-ша комиссиялар құрылған. Олар: əлеуметтік инфрақұрылымды да-мыту; тұр ғын үй-коммуналдық шаруашылық инфрақұрылымын, сумен жəне жылумен жабдықтау желілерін жаңғырту, тұрғын үй инфрақұрылымын нығайту; ин дустриялық энергетикалық инфрақұрылымды дамыту, шағын жəне орта бизнес пен іскерлік бел сенділікті қолдау; көлік жəне логистика инфрақұрылымын дамы ту; агроөнеркəсіп кешені субъектілерінің бəсекеге қабілет-тілігін арттыру жөніндегі комис-сиялары.

П а р л а м е н т М ə ж і л і с і н і ң

6-ша қырылымы өз жұмысын бастағалы бері өткен екі ай дың ішінде комиссиялар бірқатар о т ы р ы с т а р ө т к і з і п , о н д а : «Халықаралық Астана əуе-жайының жолаушылар терми-налын қайта салу барысы тура-лы»; «Құрық портында паромдық кешеннің құрылысы жəне жүк-жолаушылар таситын əмбебап паромдарды пайдалану тура-лы»; Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарын 2015-2016 жылдары базалық қажет-ті құралдармен жиынтықталған зертханалармен қамтамасыз ету жəне қаржы бөлу»; «Индус-триялық энергетикалық инфра-құры лымды дамыту, шағын жəне орта бизнес пен іскерлік белсенділікті қолдау жөніндегі жобаларды іс ке асыру барысы туралы»; «Ин фрақұрылымды дамытудың «Нұрлы Жол» мем-лекеттік бағдарламасын 2016 жыл дың бірінші тоқсанында іске асыру барысы туралы» мəселелер қаралды.

Төралқа отырысына «Нұр Отан» партиясы ның хат шы сы Қ.Жұмашев, Инфра құ рылымды

дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы Жол» мемлекет-тік бағдарламасын іске асыруға Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан бөлінетін қа-ра жаттың жəне бюджеттік қа-ражаттың мақсатты жəне тиімді жұмсалуына бақылау жүргізу жөніндегі комиссиялардың бес бағыты бойынша «Нұрлы Жол» бағдарламасының бес бағыты жөніндегі комиссиялардың жұ-мыстарына жетекшілік етуші партияның Орталық аппаратының жауапты қызметкерлері жəне бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысты.

Фракция төралқасы комис-сия жүргізген жұмыс тура-лы ақпараттарды назарға ал-ды. Комиссия басшылығы: Ин-фрақұрылымды дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы Жол» мемлекетт ік бағдарламасын іске асыруға Ұлттық қордан бөлінетін қара-жаттың жəне бюджеттік қара-жаттың мақсатты жəне тиімді жұмсалуына бақылау жүр гізу ді күшейту; Аймақтардағы инфра-құрылымды дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы Жол» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде салынып жатқан құрылыстар мен объектілерді ба-рып көруді жазда болатын көшпелі жұмыс топтарының кестесіне қосу ұсынылды.

Сонымен қатар, төралқа мүшелері отырыста бірқатар ұйым дық мəселелерді де қарас-тырды.

Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан»

«Мансұр» шаруа қожалығының басшысы Айшат Əмірованың көк-өніс өсірумен айналысқанына он жылдың жүзі болыпты. 2012 жылы шаруа қожалығын құрып, бастапқыда жерді 2 жылға жалға алып жұмыс істеген. Қазір он жылға алып отыр. Көкөніс өсі-руші келіншектің өз кəсібіне берілгендігін аңғарған Мұхтар Абрарұлы: «Сіз жерді 50 пайыз жеңілдікпен, 10 жылға кейінге қалдырып төлеу арқылы сатып алар ма едіңіз?» – деген сауал тастады. А.Əмірова ойланбастан неге алмасқа деп жауап қатты. Өткен жылы көкөніс өсіргені үшін 500 мың теңге субсидияға қол жеткізіпті.

Алик Пак басқаратын «Алик» шаруа қожалығы Бестамақ ауыл-дық округі аумағында 2000 жыл-дан бері жұмыс істейді. 50 гектар суармалы жері бар. Оның 20 гекта-рына қызанақ, қияр, қырыққабат, қызылша өсіреді, 30 гектарына мал азықтық дақыл өсіреді. Өткен жылы «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасы бой-ынша 2,5 миллион теңге несие алып, кəсіпкерлігін кеңейткен. Қазір қарамағында 8 адам еңбек етеді. А.Пак өнім өткізуден ешқандай проблема жоқ екенін, осы кəсіппен 30 жылдан бері ай-налысып келе жатқа нын айтады.

Партия Төрағасының бірінші орынбасарының келесі аялдаған нысаны «Молочные истории» ЖШС-нің ет комбинаты бол-ды. Мұхтар Абрарұлы мұнда ет комбинатының жұмыс үде-рісімен егжей-тегжейлі таныс-ты. Кəсіпорынды таныстырған комбинаттың бас технологы Игорь Решетников мұнда тəулігіне 15 ірі қара сойылып, жылына 7,2 мың тонна ет өңделетінін жеткізді. Мұнда мал халал технологиясы бойынша қолмен бауыздалады. Жобаның жалпы құны 1984,0 мил-лион теңге тұрады. Соның 140,0 миллион теңгесі «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы бо-йынша бөлінген. Оған канализация, электр желісі, су жəне газ құбыры тартылған. Ет комбинаты ҮИИДБ аясында салынды. Комбинатта Германия фирмасының қондыр-ғысы орнатылған. Ет комбинаты мал бордақылау алаңымен бірге, бірыңғай технологиялық желі құрайды. Атап өтерлігі, өндіріс

қалдықсыз жұмыс істейді, яғни сойылған малдан ештеңе қал-майды. Қысқасы, сирағы мен тұя-ғына дейін өңделіп, қажетке жа-ратылады.

Мұнда 97 адам еңбек етеді. Қазір кəсіпорын 50 пайыз қуатында жұмыс істеп тұр. Бір-екі жылда толық қуатына шығудың жоба-жоспарлары бар екен.

«Нұр Отан» партиясы Төр-ағасының бірінші орынбасары Мұх тар Құл-Мұхаммед пен облыс əкімі Бердібек Сапарбаев «АкТеп» ЖШС-нің мал бордақылау ала-ңында болды. Мал бордақылау кешені 10 мың басқа есептелген. Қазір 4,5 мың бас бордақылауға қойылыпты. Мал азығын дай-ындау үшін «Қазагроқаржы» АҚ арқылы 127,7 миллион теңгеге мал азығын дайындау техни-касы алынды, деп мəлімдеді «АкТеп» ЖШС-нің кеңесшісі Нұрлан Сағыналин.

Түстен кейін партия Төр-ағасының бірінші орынбаса-ры мен өңір басшысы Кірпішті кентінде жақында пайдалануға берілетін орта мектепке атба-сын бұрды. Мұнда 160 орындық №18 орта мектеп бар, алайда, үш ауысыммен оқытады. Міне, осы мəселені шешу үшін Ұлттық қордан 320 орындық орта мек-теп құрылысына 527 миллион теңге қаржы бөлін ген. Бұл мек-теп Елбасының «Нұр лы Жол» бағдарламасы бойынша салы-нуда. Қазір құрылыс-монтаж жұмыстарының 80 пайы зы жүзеге асырылған. Бұл тура-лы осы мектепті салып жатқан «Элитстрой» ЖШС директоры Юсуф Өміров хабардар етті.

Өңірдегі жұмыс сапарының соңында «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбаса-ры Ақтөбе рельс арқалықтары за уы тының жұмысымен таныс-ты. Зауыт директоры Андрей Кузьмин кəсіпорынның бүгіні мен болашағы туралы əңгімеледі. Ол кəсіпорынның өткен жылы пайдалануға берілгенін, жы-лына 430 мың тоннадан астам өнім шығаратын зауыттың қазақ теміржолы тарихындағы ең ірі жобалардың бірі болып саналаты-нын жеткізді.

– Жылына 430 тонна өнім өндіреді, оның 200 мың тоннаға жуығы теміржол рельсі, қалған 230 мың тоннасы – бір қалыпта құйылған прокат. Зауыт толық қуатына шыққанда мұнда 700-ден

астам адам жұмыс істейтін болады. Жобаның құны – 82,7 миллиард теңге, – деді ол сөз арасында.

Бұл зауытта инновациялық термотөзімді, жоғары сапалы рельстің ұзындығы 120 метр етіп құйылады. Өнім жоғары жылдамдықпен жəне қозғалысы көп желілерге қолданылатын бо лады. Рельстің ұзын болуы мұндағы дəнекерлеу арқылы жал-ғау жұмыстарын азайтады əрі қауіпсіздікті күшейтеді. Зауыт үш ауысымда үзіліссіз жұмыс істейтін болады. Тағы бір ерекшелігі, за-уыт шығарған өнім жылжымалы құрамның жылдамдықты арт-тыруына ықпал етеді. Мұндағы құрал-жабдықтардың барлығы Италиядан жеткізілген.

Индустрияландыру картасы бағдарламасына мемлекет қолдау көрсетті. Яғни, газ, су жəне ка-нализация құбырларын тарту, зауыттың теміржол арқылы өтетін автожолы, 22 шақырым электр желісі осы бағдарлама аясын-да жүргізілген. Мұның бəріне мемлекеттен 4,6 миллиард теңге жұмсалыпты.

Зауыт «Қазақстан темір жо-лы» Ұлттық компаниясы» АҚ-тың барлық қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Өзбекстан, Түрікменстан, Əзербайжан секілді басқа да елдердің теміржол ком-паниялары сұранысын өтейтін болады. Қазір «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясы» АҚ-пен он жылға 1,0 миллион тонна өнім жеткізу жайында келісімшарт жасалған. Яғни, зауыт жыл сайын акционерлік қоғамды 100,0 мың тонна өніммен қамтамасыз етіп отырмақ. Кəсіпорында жылына 100 миллиард теңгенің өнімін шығару көзделуде.

– Біздің жоба экологиялық тұрғыдан мейлінше таза. Біздің өндірістік алаңдарымыздан еш-қандай майлы шайындылар жер үстіне жəне канализация-ға ақпайды. Барлық өндірістік қалдықтар құрғатылып жиналады. Оның да экологиялық зияны жоқ, – дейді А.Кузьмин.

Кəсіпорын басшысының мə-лімдеуінше, биыл 21,8 миллиард теңгенің 100,0 мың тонна рельс өнімдерін шығару көзделуде. Сон дай-ақ, қуаты 40 МВт газ-поршеньді электр станса 251,4 миллион КВт электр қуатын өн-діреді деп күтілуде.

Ақтөбе облысы

Ґѕірдегі ґркенді істер мен оѕ ґзгерістер

«Нұр Отан» партия -сы Төраға сы ның бірінші орынбасары Мұхтар Құл-Мұхаммед жұмыс сапарының екінші күні Алға ауданында болды. Алдымен Елек өзенінің бо-йында көкөніс өсірумен айналысып жатқан шаруа қожалықтарының жайымен танысты.

Партия фракциясыныѕ тґралќа отырысы

Парламент Мəжілісі Төрағасының орынбасары, «Нұр Отан» партиясы фракциясының жетекшісі Гүлмира Исімбаеваның төрайымдығымен «Нұр Отан» партиясы фракциясының төралқа отырысы өтті, деп хабарлады осы палатаның баспасөз қызметі.

«Біздің кездесулеріміз жиі өт кізілетін мазмұнға ие болып отыр. Бұл Қазақстан мен Ресей сияқты стратегиялық серіктестер үшін қажеттілік болып табылады. Мүмкіндікті пайдалана отырып, Сириядағы əскери операцияның сəтті өтуімен шын жүректен құт-тық тағым келеді», деді И.Тас-мағамбетов.

«Халықаралық лаңкестікпен күресуде жалпы түсінік пен бі-рік тірілген іс-қимыл жасау қа-жет. Бүгінде, жалпы алғанда, ға-сырлар бойы жинақталған бар-лық бастамалардың беріктілігі шыңдалуда. Мұнда да баршамызға ол жақта болып жатқанды тағы бір мəрте талқыға салып, лаңкестікпен күресу жөнінде қосымша бірлескен шараларды қарастыруымыз қажет шығар. Бүгін бізде осындай мүм-кіндік болады деп үміттенемін. Ын ты мақтастымызға қатысты

айтар болсақ, оның стратегиялық татулық сипатқа ие екендігі сөзсіз, əдеттегідей, алдымызға өмір мен заманауи уақыт қойып отырған сол мəселелерді шешуге біршама сенімді қадам басып келеміз», деді С.Шойгу.

Кеше Астанада ШЫҰ-ға қа-тысушы елдер Қорғаныс ми нистр-лерінің кеңесі өткенін айта кетейік. Отырыс шеңберінде ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер əскери үрмелі оркестрлерінің «Бейбітшілік кер-нейі» ІІІ халықаралық фестивалі өтті. ШЫҰ-ға қатысушы елдер əскери музыканттарының фес-тиваліне Қырғыз Республикасы, Қытай Халық Республикасы, Ресей Федерациясы, Тəжікстан Рес пуб-ликасы мен Қазақстан Рес публикасы əскери оркестр лерінің жеке құрамы қатысты.

«Егемен-ақпарат»

Мазмўнєа ие кездесу

Астанада ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер Қорғаныс министрлері кеңесінің өткізілуі шеңберінде Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі Иманғали Тасмағамбетов пен Ресей Федерациясы қорғаныс ведомствосының басшысы армия ге-нералы Сергей Шойгудың кездесуі өтті.

«Егемен Қазақстан»

Кеше Ереванда ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттер Қауіпсіздік кеңестері хатшылары комитетінің кезекті мəжілісі болып өтті. Оған Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесі хатшысының бірінші орынбасары Марат Шайхутдинов қатысты. Бұл жолғы мəжіліс үсті-

міздегі жылдың күзінде ҰҚ-ШҰ-ға мүше елдер мемлекет басшыларының қатысуымен өтетін Ұжымдық қауіпсіздік ке ңесінің кезекті сессиясына дайындық кезеңдерінің бірі болды.

Шараға қатысушылар 2015 жылдың 21 желтоқсанында Мəскеуде Ұжымдық қауіпсіздік кеңесі тарапынан берілген тапсырмалардың орындалу ба-рысын қарастырды.

ҰҚШҰ-ның 2025 жылға дейінгі кезеңге арнал ған Ұжымдық қауіпсіздік стра те-гиясының жобасы бойынша пікір алмасулар өтті.

Делегациялар басшыла-ры, сондай-ақ, халықаралық

терроризм мен діни экстремизм-ге қарсы бірлесіп іс-қимыл та-ныту мəселелерін, Жедел жауап беретін ұжымдық күштерді əрі қарай дамытуды қоса алғанда, ҰҚШҰ-ға мүше елдердің əскери ынтымақтастығының жекеле-ген бағыттарын талқылады.

Мəжіліс қорытындысы бо-йынша қауіпсіздік кеңестер-інің хатшылары ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттер жауапты органдарының өзара іс-қимы-лын жетілдіруге бағытталған бір қатар шешімдерге қол қойды.

Делегациялар басшылары Армения Республикасының Президенті С.Саргсянның қа-был дауында болды.

«Егемен-ақпарат»

Маѕызды мəселелер ќаралєан мəжіліс

9 маусым 2016 жыл www.egemen.kz 7

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Соңғы оншақты жылдың өрме гінде аталмыш госпитальге адам денсаулығының шынайы сақшысы, өз мамандығының нағыз майталманы, Ресей Феде-рациясының еңбек сіңірген дəрігері Əділхан Абдулин бас-шылық жасап келе ді. Ол 1982 жылы өз ін ің туған өңір і – Челябинск қаласындағы меди-циналық институтты біт ір-геннен кейін көп жылдар Ре сей Федерациясының емдеу орын-дарында жемісті еңбек ете ді. 1992 жылдан бастап 2008 жыл осы госпитальдің бас дəрі гері болып ауысқанға дейін Челя-бинск, Магнитогорск қалала-ры ның ірі ауруханаларында бас дəрігер қызметін атқарып, Ресей Федерациясының еңбек сіңірген дəрігері құрметті ата ғы-на ие болған. 2008 жылдан бері осы бай тəжірибесі мен білік-тілігін Астана қаласындағы Отан соғысы мүгедектерінің орта лық клиникалық госпиталінің жұмы-сын жандандыруға жұмсап келеді.

Іскер басшының біліктілігі жүз жылдан астам шежіресі бар госпиталь ғимаратын осы заманның құрылыс нысанын-дай тап-тұйнақтай ұстап, ішкі бөлмелерінің əрлерін көздің жауын алғандай безендіруінен-ақ көрініп тұр. Госпиталь табалдырығын аттаған адамдардың жанарларын еріксіз өзіне тартатын айшықты əріптермен жазылған ақпараттық хабарлардың барлығы дерлік мемлекеттік тілде мен мұндалап тұр. Бұл ғимарат 1914 жылы ақ мо лалық көпес Моисеевтің тапсыр масы бойынша салынған, елорда мыздағы сəулет өнерінің көне ескерткіштерінің бірінен саналады. Ғасырлар тоғысында, яғни 2000 жылдың басында Ұлы Отан соғысы ардагерлерін сауықтыратын госпиталь ғи ма-ратына айналған.

Бүгінде бұл республикалық ардагерлер госпиталінде 70 орындық аурухана жəне ардагер-лерге 16 медициналық мамандық түрі бойынша қызмет көрсететін емхана жұмыс істейді. Негізінен терапевтік емдеуге арналған ста-ционарда кардиологиялық жəне жүйке ауруларының мамандан-дырылған ем-шаралары жасала-ды. Аталмыш госпиталь Астана мемлекеттік медициналық универ-си тетінің клиникалық базасы

болып саналады. Сондықтан мұнда терапия саласының білікті ғалым-дары емдеу үрдістерін жүргізеді.

Ақиқатын айтсақ, Астанадағы Отан соғысы мүгедектерінің Орталық клиникалық госпиталі еліміздегі соғыс жəне еңбек ардагерлерінің сенімінен шығып, құрметіне ие болған санаулы медициналық орталықтардың бірінен саналады. Мұнда жы-лына 1700-ден астам ардагер стационарлық ем қабылдап, денсаулықтарын түзеп шығады екен. Күн сайын госпитальдің білікті мамандары 65-70 науқас-қа тұрақты емдеу шараларын қолданса, госпиталь жанындағы емханада осынша адам денсаулы-ғын сауықтырады.

Бас дəрігер Əділхан Əмір бек-ұлы ның айтуынша, госпиталь-да соңғы кезде дəстүрлі халық-тық емдеу тəсілдері де кеңінен қол данылып келе жатыр екен. Атап айтқанда, инемен емдеу, сүлік салу жəне араға шақтыру сияқты дəстүрлі халықтық емдеу

тəсілдері сырқаттар арасында үлкен сұранысқа ие болуда.

– Туған жеріміз сынақ алаңына айналып, уланған ауамен ты-ныстап, денсаулығымызды жас кезімізден-ақ жойып алған екенбіз. Осыдан оншақты күн бұрын мен бұл госпитальге қатты науқастанып түскен едім. Басқа ем-домдарымен қоса, денеме сүлік салып, мына Абай бауырым менің бетімді бері қаратты. Қазір бойыма тың бір күш құйылғандай өзімді жеңіл сезініп, жағдайым жақсарып қалды, – дейді Семей полигонының зарда-бынан зақымданған павлодарлық азамат Сержан Исабеков. Ара жəне сүлік салып емдейтін дəстүрлі бөлімнің бас маманы, геруда-тера-певт Абай Нұржанұлына емделуші ардагерлердің алғысы шексіз.

– Бұл клиникалық госпитальге Əділхан Əмірбекұлы бас дəрігер болып келгеннен бергі жылдарда үлкен игілікті істер жүзеге асы-рылды. Дəстүрлі халықтық ем ша-раларын қабылдаумен бірге, осын-да келген күннен-ақ шын мəнінде Қазақ елінде жүргендей сезінесің. Мұндағы барлық қарым-қаты нас мемлекеттік тілде жүргізіледі. Сыр қаттардың ауруының шежіресі жазылатын («История болезни») кітапшалар да қазақ тілінде тол-тырылады, – дейді сөзге араласқан маңғыстаулық ардагер-интерна-ционалист Жалғасбек Қорқытов.

«Жақсыны көрмек үшін» демекші, Қазақстанның бірде-бір емханасында жоқ мұндай тə-жірибемен танысуға асықтық.

– Біздің емдеу орталығындағы барлық іс қағаздар мемлекеттік тілде жүргізіледі. Кезінде қаржы-бухгалтерлік іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізуден қиналдық. Бұл салада мемлекеттік тілде жазылған бланкілер табудың өзі қиын болды. Содан бірте-бірте сырқаттардың

жеке кітапшаларын да толықтай мемлекеттік тілге көшірдік, – дейді бас дəрігер байсалды бабынан жаңылмай.

Ол бізді жоғары санаттағы ма-ман, көз дəрігері Татьяна Новиктің бөлмесіне бастап келді. Міне, та-маша, орыс тілді білікті маман қабылдауында отырған ардагер дің жеке кітапшасына қолданылатын емдеу үрдістерін мемлекеттік тілде жазып, сырқатқа жан-жақты ақыл-кеңесін беріп отыр. Біз сауат-ты толтырылған, медициналық терминдеріне дейін түсінік беріл-ген кітапшаларды ақтарып оты-рып:

«Сізге мына кітапшаларды қазақ тілінде толтыру қиын емес пе?» деген сұрағымызға «Мем-лекеттік тілде сауатты жазу жəне білу сол мемлекетте еңбек ететін əрбір маманның мəртебесі емес, тікелей міндеті», – деп Татьяна Юрьевна қысқа ғана қайырды.

Астана қаласындағы Отан соғысы мүгедектерінің орталық клиникалық госпиталі ірге көтер-ген алғашқы күннен-ақ білік-тілігіне жүрек жылуы рух берген ақ халатты абзал жандар ардагер-лерге қалтқысыз медициналық қызмет көрсету күзетіне тұрды. Өз ісіне шексіз берілген тəжірибелі мамандардың жоғары дəрежедегі қалтқысыз қызметінің, ардагерлер-ге деген шынайы қамқорлықтың нəтижесінде госпиталь ұжымы 2009 жылы еліміздегі ең үздік ме-дицина мекемелерінің құрамына кірді. 2011 жылы госпиталь Ас-тана қаласы денсаулық сақтау мекемелері арасында Қазақстан Республикасы Президентінің «Алтын сапа» конкурсының же-ңімпазы атанды.

Ұжым алған асулар госписталь-де ұзақ жылдардан бері жемісті еңбек етіп келе жатқан тəжірибелі кадрлардың арқасы екені дау-сыз. Білікті басшы Əділхан Аб-дулин ірі ұжымға жетекшілік еткен жылдар ішінде өз ісінің білікті кадрларынан тұратын берік команда қалыптастыра білді. Бүгінде бұл іргелі ұжымда 200-ге тарта адам еңбек етеді. Оның ішінде жоғары санаттағы 30 білікті дəрігер, 70 мейірбике сырқат жандардың денсаулығын жақсарту үшін уақытпен са-наспай еңбек етеді. Бұл ретте жоғары санаттағы терапевт Ай-жан Ноғайбаева, тəжірибелі де білікті маман Бағдат Құспанов, көз дəрігері Татьяна Новик жəне басқалардың есімдерін ерекше атап өткен орынды.

Орталық клиникалық госпи-таль дің ұжымы ардагерлер дің денсаулығын сауықтыру жо-лындағы қалтқысыз еңбектері-мен бірге адам жанына жылылық ұялататын игі бастамаларға да ұйытқы болуды дəстүрге айнал-дырған. Осыдан бірнеше жыл бұрын Орталық клиникалық гос-питаль базасында суретшілердің халықаралық байқауын өткізу бас-тамасы өмірге келді. Содан бері халықаралық осы бір ауқымды шара Əділхан Абдулиннің тікелей ұйымдастыруымен төртінші рет өткізіліп отыр.

Биылғы жылы Қазақстан Тə-уел сіздігінің 25 жылдығына, Семей ядролық сынақ поли го-ны ның жабылуының 25 жыл-ды ғына, Ұлы Жеңістің 71 жыл-дығы мен Чернобыль апа ты-ның 30 жылдығына арналып, «Бей бітшілік. Энергия. Адам» атты ІV халықаралық сурет шілер байқауы болып өтті. Астанада өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық көр месінің «Бола шақтың энер-гия сы» атты тақыры бымен үндес мазмұнда өткізілген байқауға 15 шет елдердің қылқалам өнері-нің өкілдері қатысты. Бас дəрігер Əділхан Абдулиннің шебер ұй-ым дастырушылық қабілетінің ар қасында Орталық клиникалық госпитальде ардагерлерге көр-сетілетін медициналық қызмет те, ұдайы жалғасын табатын əрбір ізгі бастама да нəтижелі жемісін беріп келеді. ––––––––––––––

Суреттерде: Орталық клини-калық госпитальдің тынысы

Раушан ТƏУІРХАНҚЫЗЫ, «Егемен Қазақстан»

Таяуда «Экомедтің» елорда-дағы филиалына ар найы барып, аталмыш емдеу мекемесінің ме-дициналық директоры Алмас Ибрагимовпен сұх бат тасып, əрі аталған емхана жұмысымен жақынырақ танысқан едік. Өз-деріңізге мəлім, осыдан 21 жыл бұрын Алматы қаласында экс-трокорпоральді, яғни, жасанды ұрықтандыру орталығы ашылған болатын. Кейіннен орталық фи-лиалы Астана қаласында да бой көтерді. Өкініштісі сол, осындай емдеу мекемелерінің көмегіне жүгінушілер қатары жыл санап өсіп барады. Бұл дегеніңіз «бір тұяққа зар боп» жүрген жан-дардың көптігін білдірсе керек. Бəлкім, ел дамыған сайын ауру түрлері де көбейе түсе ме?! Бұл орайда бедеулік дерті де көштен қалысар емес. Соған қа рағанда, өркениетпен бірге жаңарып, жасарып отыратын сырқат деп ойлап қаласың кей-де. Себептеріне тоқталсақ, бұл сырқат көбінесе жыныстық жолмен берілетін жұқпалы ау-ру лар мен гормоналдық бұ-зылыстардан, кей жағдайда, жүре пайда болатын бедеулік те кездесіп жатады. Мəселен, əйелдердің жатыр түтікшесі-нің бітелуі, ал ер адамдардың ұрық шығару жолдарының жа-былып қалуы жəне басқа да себептер бар. Сондай-ақ, нашар экология да өз əсерін тигізбей қоймайды. Тағы бір себебі, қа-зіргі біз тұтынып жүрген тағам өнімдерінің құнарсыздығынан да болуы мүмкін. Олай дейтіні міз, түрлі химиялық қоспалар көп. Оның зардабы адам баласы үшін ұшан-теңіз. Оған түрлі жағдай-дан болатын психологиялық күйзелістерді қосыңыз. Міне, осы жəне өзге де себептер дің сал дарынан бедеулікті жою əзір ге мүмкін болмай тұр. Өзге ай мақтардағы жағдай да мəз емес. Есепке алынғандары былай тұрсын, шал ғай жерлерде тұрып ауылдың қашықтығын, оған барып келуге жұмсалатын жол күре мен емделуге кететін шығынды көтере алмай, оның ішінде тоқ тап, тұрақтайтын орын таба алмай сенделіп, сергелдең күйге түсетіндері қаншама? Осылайша мұндай емдеу орта-лықтарын тек теледидардан ғана көрумен шектеліп, қол-жетпес армандарына айнал-дырған жандар арамыз да көптеп кездеседі. Қаражат қол байлау болған соң емші-тəуіптің есігін

күзетіп, əулие-əмбиелерді ара-лап, уақытын əбден өткізіп, ауруын асқындырып алатындары тіптен көп екен.

Бұл жөнінде Алмас Құрманə-лиұлы, орталыққа келе тін сыр-қаттардың дені 35-40 жастағы ерлі-зайыптылар екенін, олар-дың бірқатары халық тық немесе дəстүрлі емес медицинаға са-бы лып жү ріп, түбінде осын-да тоқтайтындықтарын, кө-бін де аналық жатыр түтігінің зақымдануы немесе бітеліп қалуы, эндо метриоз, овуляция болмауы, түбінде жасына қарай бедеулік, сондай-ақ тұқым қуа-лау жолымен беріл ген гене-тикалық сырқаттар болып шы ға тынын қынжыла айтып берді. Кейбірінің ойынша, «Эко-мед ті» ең соңғы мүмкіндік деп санайтындар аз емес. Бұл өте қате пікір. Керісінше, бұл өте нəтиежелі əрі сенімді тəсіл.

– Бұл озық тəсіл болғандық тан өте қымбат. Біздің медициналық құрал-сайман, керек-жарақ тары-мыздың дені шетелден сатылып алынады. Дəрі-дəрмектеріміз де сондай бағада! Ал оған екінің бірі нің келуге əлеуметтік жағдайы көтере бермейді. Атап айтсақ, мұндай орталықтар Шым кент, Тараз, Атырау, Ақ-тау қалаларында ашылды. Енді Қазақ станның басқа да аймақтарынан ашуды көздеп отырмыз. Осылайша, барлық облыстарды біртіндеп қамтысақ, көмекке мұқтаж жандарға ақыл-кеңес беріп, бала туу көрсеткішін арттырған болар едік. Қысқасы, алда атқарар жоспарлар көп», дейді репродуктолог дəрігер.

Жыл сайын мемлекеттен ар найы квота бөлінуде. Квота иеленгісі келетін əйелдер жер-гілікті денсаулық сақтау бас-қармасына тіркеледі. Бұдан соң арнайы комиссия мүшелері шешім шығарады. Себебі, ана атану қабілеті төмен əйелдер үшін мемлекет қаржысы босқа жұмсалмауы тиіс. Көбінесе, жасы егде тартқандар мен ата лық, аналық ұрығы жоқ адамдарға квота берілмейді.

Қазақстанда бұл сала жақ-сы дамып келеді . Алайда, эмбриолог , репродуктолог мамандары тапшы. Жасанды ұрықтандыруды бірінші болып қол ға алғаннан кейін бастапқыда біраз қиындықтарды бастан өткергендері рас. Сон дықтан да аталған орталық Аме рика, Германия, Жапония, Израиль с и я қ т ы е л д е р д е н а р н а й ы мамандар шақырып, тəжі рибе алмасып отырады. Өздері де

жылына 3-4 мəрте біліктілігін жетілдіріп келуді үрдіске айнал-дырған.

«Жалпы, біз жасанды ұрық-тандыру мəселесіне қатысты əлемдік тəжірибенің барлығын үйрен дік жəне оны жүзеге асырудамыз. Бізге өз отандас-тары мызбен қатар, Ресей, Гер-мания, Қырғыз стан, Өз бекстан, Тəжікстан сияқты басқа да мем лекет терден емделу ші-лер (оның ішінде отбасын жа-ңадан құрған жас студент от-басылар) көптеп келіп жатады. Себебі, ол жақта емдеу ақысы қымбат тұрады. Қазіргі таңда мамандарымыз ұрық сақтаудың түрлі жолдарын меңгеріп, үлкен жетістіктерге қол жеткізуде. Біз-дің негізгі мақсатымыз – дене ден тыс ұрықтандыру əдісін бар-шаға қолжетімді ету. Жалпы, мұндай ем-шара көп жағдайда дəрі-дəрмектің көмегімен жаса-лады. Біз келешекте дəрілік зат тарды азайтып, жасанды ұрық тандыруды табиғи жолмен жүзеге асыруды жоспарлап отыр-мыз», деп жалғады əңгімесін Алмас Ибрагимов.

Əңгіме барысынды кейіп-керіміздің ұялы телефоны əлсін-əлсін шырылдай берді. Тұтқаны көтерген оған арғы жақтан нəзік жандылардың жүрекжарды ал-ғыстары еміс-еміс естіліп жат-ты. «Рахмет, рахмет!», деп риза-шылығын білдірген ол, маған қарап: «Кешіріңіз, өткен күзде біздің орталық тан бала көтерген емделушілеріміз ғой, аман-есен босанғандарын айтып жатыр. Осылайша, күніне екі-үш мəрте телефон шалып, қуаныштарымен бөлісіп отырады. Дəрігер үшін осыдан артық бақыт бар ма?», дейді жүзінен нұр төгіліп.

«Бала – бауыр етің», «Балалы үй базар». Хакім Абайдың өзі де «Адамның бір қызығы – бала деген», деп өсиет қалдырды. Алай да, шаранасын əр жерге лақтырып тастап кеткен тас-жүрек аналардың адам санасына үй леспейтін теріс қылығын (ке-шірілмес күнəсін) естігенде, амалсыздан жағаңды ұстайсың. Бір шикі өкпегі зар болған жарасымды жұптардың екі жаққа айырылысып кетпей, перзентті болуын сұрай сың. Көп тілегі көл. Лайым, əр шаңырақ-та сəби үні естіліп, мəре-сəре қуа нышқа кенеліп, орта толып жатса екен. Қасиетті рамазан айын дағы тілегіміз осы!.. Осы тілек тің орындалуына алғыс ар қалаған ақжолтай Алмас дəрігердің тигізер шарапатының молдығына сүйсіндік.

Бүгінде қатарлары сиреп, жылдан-жылға саусақпен санарлықтай селдіреп бара жатқан Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне шынайы қамқорлық жасау – Астана қаласындағы Отан соғысы мүгедектерінің орталық клиникалық госпиталі үшін қасиетті парыз. Қазір Қазақстанда 3 мың Ұлы Отан соғысының ардагері, 18 мың Ауған соғысына қатысушы жауынгер-интернацио налистер, 5 мыңнан астам Чернобыль апатының зардабын жоюшылар, ондаған мың Семей ядролық сынақ полигонынан зардап шеккендер бар. Осы топтарға қатысты азаматтардың зақымданған денсаулығына араша тұру, республикамыздағы бірегей госпитальдің жауапкершілігіндегі жүк екен.

Ардагерлерді аялаєан аурухана

Астана жəне астаналықтар

Сур

етт

ерді

түс

ірге

н Ер

лан

ОМ

АРО

В

«Егемен Қазақстан»

«Экомед» клиникасының басшысы, биология ғылымдарының кандидаты Салтанат Байқошқарова бір реті келген əңгімеде: «Астанадағы филиалда жұмыс істеу үшін мамандарды таңдай жүріп, жас мамандарды тестілеуден өткіздім. Соның ішінен болашағы бар дəрігерді, «Болашақ» түлегін таңдадым. Сонау шалғай ауылдан қанат қаққан қазақ баласы өзінің білімімен жəне ұмтылысымен осы бағдарлама бойынша Мəскеудің Сеченов атындағы академиясын бітіріп, сонда біршама жұмыс істеп, бізде қызмет етуге бел буды. Мен онымен біздің жұмыстың ерекшеліктері – андрология, репродуктология жайлы сөйлескенімде, оның терең біліміне жəне көбірек білсем деген құштарлығына таңғалдым. Оның қашан да кітапты қолынан тастамай жүргенін көрдім. Сондықтан да ол жігітті бізде жұмыс істеуге лайықты деп таптым. Оған өкінген жоқпын: ол өте сауатты жəне сергек дəрігер болып шықты, емделушілеріміз де риза. Ол – Алмас Ибрагимов!» деп баға берген екен.

Шарапатты шипагер

9 маусым 2016 жылwww.egemen.kz8 Үйренетін үрдіс

Талап жəне тəртіп

Бұрнағы жылдың қыркүйек айының аяғында алматылық кəсіпкер, «Екі дос» фирмасы ның бас директоры Тельман Жамен-тиков Семейге əдейілеп атба-сын бұрған. Кіндік қаны тамған жері Ақсуат болғандықтан, өзінің туған, жақын қаласы санайтын осы шаһарда кəсібінің бір ұшын тігуді баяғыдан қалап жүрген.

Қаланы көп аралады. Ертістің бо йын ұзақ шарлады. Ұлы өзеннің бір қой науындағы Түйемонақ а р а л ы н ы ң с ə н - с а л т а н а т ы н қызықтады. Баяғы өткен заманда осы аралда Балуан шолақ əн са-лып, Қажымұқанның күрескені есіне оралды. Өзі де жас кезінде бозкілемде белдесіп, КСРО спорт шеберіне кандидат атанған балуан жігіт Қажымұқан бабасының рухы мен демін сезгендей болды.

Бұл сапарының сыры мына-да еді: Алтай дың тап төрінде, Катонқарағай жеріне алғаш аяқ басқанында осы бір аяулы, көркем табиғатқа көзсіз ғашық болып қалған жігіт сол 2008 жылдың жазында Алматының «политехын» бірге біт ірген ақтөбелік досы Нұржанды бұған дейінгі маңдайтермен жинаған қаржыларын табиғат-ананың осы бір ғажайып пұшпағын өркендетуге жұмсауға көндіріп еді.

Аяқтарынан тұра бастаулары-на үш жыл дай уақыт кетті. Əрине, көрген қиын дық тарын айтсаң, та-уыса алмайсың. Бəрі нен бұрын, оның үлкен жеңісі – Алтай өңіріне бекер келмегендігін дəлелдеп, туған жердің құдай берген көркем табиғатын кəдеге жаратып, елдің пайдасына асырсам деген арманы-на жетті.

Бұл сөзіміздің айғақ-дəлелі Катон қарағай жерінде ай жары-ғында көрінер аппақ нұр дай сай-рап жатыр. Топқайың ауылының тұсындағы «Нұр-бұлақ» панты-мен емдеу-сауықтыру кешенін келіп көріңіз! Осы заманның барлық игілігі қарас тырылған ондаған-жиырмалаған коттед-ждер қалашығы! Əйтпесе, анау тау басындағы Ақсу ауылын-да орналасқан панты өнімдерін шығаруға бейімделген заманауи зауытты айтайық. Одан қалды, Тасшоқыдағы, Жазобадағы, Маралдыдағы шағын-шағын емдеу орындарына атбасын тіреңіз. Міне, жеңістің сырын сонда түсінесіз.

Сонымен, Тəкең өз таңдауын жасады: Ұлы Ертістің жағасынан, қала іргесінен, Семейден Астанаға қарай жүретін күре жолдың тура бойынан 2,5 гектар жерді сатып алды. Əрине, арзанға түсе қоймады.

Негізгі кəсібі – мұнайшы жігіт кəсіп кер лікке бет бұрғалы сəулет өнерін де бір мамандай меңгеріп алған. Сондықтан осы қаладағы өкілі Болатты қасына ертіп алып, азғана күннің ішінде Семейдің тап іргесінде жақын жылда бой көтеретін демалыс орнының макет-жобасын өзі сызды.

2014 жылдың күзінен бастап Семейдің түбіндегі «Көне қорған» елді мекенінде «Екі достың» сауықтыру кешенінің құрылысы жүріп жатыр. Бұл жобаның əу бастағы құны – 325 милллион теңге. Ертіс орманының жайлы бір жерінде орна лас қан шипажайдың мақсаты мынада : анау Төр Алтайда жайылымда жүрген текті маралдың мүйізінің қанын осын-да жет кізіп, халыққа панты емінің пайдасын таныту. Шипажайдың инфрақұрылымында пантымен, дəрілік шөппен, балшықпен емдеу-ден өзге, қала халқының Ертіс бойын дағы самырсын орманы ішінде ерекше бір аурада демалуы үшін 300 орындық мей рам хана, 80 орындық қонақ үй, орман ішін атпен қыдырту, қысқы хоккей қорабы, шаң ғы жолы, футбол, во-лейбол алаңдары, тағы басқа да ем алу мен демалу түрлері қарас ты ры-лып отыр. Бұйырса, биылғы жылы аталған емдік кешенді толығымен іске қоспақ.

Катонқарағайға бүгінгі күні келетін туристердің 70 пайызы пан-ты емін алуға асық қандар. Қалған отыз пайызы бұла табиғаттың қызығын тамашалауды қалағандар; Мұзтауға көз т іккісі , аспан астындағы ашық Берел қорғаны мұражайын көргісі келетіндер; Алтай-таудың аса жұпар ауа-сын жұтып, таза ауа да тынығуды таңдағандар.

Тегінде, бұл өңірде марал шаруашы лығындағы қиындықтар қоғамдық формация ауысқан аты-шулы 90-шы жылдары басталған. Қас қылғанда, Оңтүстік Кореядағы əріптестер де марал мүйізінен алы-натын бағалы өнім – панты сатып алу мөлшерін пышақкесті тыймаса да, əлде қайда азайтып жіберді. Өнім өткізу қиынға соққан соң, марал басы да күрт кеміді. Катонқарағай ауданындағы «Верх-Катон» марал өсіру кеңшары дүрілдеп тұрған кезінде 7 мың бас марал өсірген шаруашылықтың тізгінұстар жалғасы «Ақсу» серіктестігіндегі марал басы екі жарым-үш есе-ге азайып кетсе де, кеңшар дың орталығы болған Ақсу ауылын-да орналасқан марал мүйізінің негізінде, аса бағалы бал, сандаған емдік шөп араластыра отырып жасалған фармакологиялық дəрі-дəрмек шығаратын цех бірлескен қ а з а қ - к о р е й « А қ с у - Д Э Е Н » кəсіпорны болып құрылып, біраз жылдар жұмысы өрледі.

Сол шақта марал шаруа-шылығының басына қара бұлт қатты үйірілді. Төнген қауіптің сейілуі қиынға соқты. Осы қауіпті сейілткен екі ғажайыпты айтпасқа болмайды. Біріншісі: облыстың сол кездегі басшысының саланы күрт көтеруге ұстанған бұлжымас бағыты. Мысалы, 2012 жылы са-ланы дамытуға субсидия ретінде 23,5 миллион теңгенің бөлінуі сол бағыттың айғағы. Екіншісі: осы са-ланы дамытудың басына «Екі дос» деп аталатын алматылық фирманың келуі. Мұнайшы-кəсіпкерлер Тельман Жаментиков пен Нұржан Жұмағұлов негізін қалаған «Екі дос» тамыры əлсіреп, үзілуге айналған марал шаруашылығына жан бітірді.

– Досым Нұржан екеуміз ең алғаш Катон жерінің топырағын 2007 жылы бастық. Мынандай ғажап табиғатқа таңғалдық. Содан, туризм бизнесімен неге кəдімгі өркениетті елдердегідей айналыспасқа деген тоқтамға келдік. Аудандағы ірі марал шаруашылығын, «Ақсу» зауы-тын сатып алдық, деп еске алады бүгінде Тельман Қабыкенұлы.

Орайы келгенде марал мүйізі жайлы біраз деректер келтіре кет-кен абзал. Панты – бұғының сырты нəзік, жұқа терімен «қапталған», іші қанға толы, қатпаған мүйізі. Мамыр-маусым айларында пісіп-жетіледі. Панты өскен кезде маралдың ағзасы 25 келіге дейін сүйек тінін бөледі. Бірде-бір жану-ар мұндай өсім бермейді.

– Маралдың Төр Алтайдағы санын болмағанда кеңес кезіндегі жеті мың басқа жеткізсек, бұл үлкен жеңістің алды болар еді, – дейді Тельман мырза. Шығыс Қазақстанда қазір жылына бес тонна панты өндіріледі. Ақсудағы фармацевтикалық зауыт осын-шама пантыны оп-оңай емдік дəріге айналдыра алады. Зауыттағы қондырғының бүкіл Қазақстанда баламасы жоқ.

Сөйтіп, «Екі дос» фирмасының Катон қарағай жеріне қадам дары сəтті басталып, Шығыс Қазақ-стан туризмінің түрленуіне, жаңаша түлеуіне екпін қосты. Осы салаға инвестиция салы-сымен, үш жыл өтпей-ақ, 2011 жылы «Ақсу-ДЭЕН» бірлескен кəсіпорны «Қазақстанның үздік тауары-2011» өңірлік конкурс-көрмесінің жеңімпазы болды. Сол жылдың желтоқсан айын-да бүкіл ел көлемінде жетекші өнім өндірушілер анықталған

республикалық конкурста «Ха-лық қа арналған ең үздік тауар» номинациясы бойынша тағы да үздік атанды. Ал бүгінде «Екі дос» Қазақстанның туризм саласындағы ең озық ондық брендтің ішіне кіреді.

Айта кетелік, қазіргі шақта «Екі дос тың» тек пан тымен емдейтін демалыс орын д ары желісінде ғана 200-ден астам жер гі лік ті тұр ғындар жұмыс жасап жатыр. Бүгін гі дағ-дарыс кезінде 20 адамға жұмыс та-уып беріп көріңіз. Сонымен бірге, Бұқ тыр маның «Көгілдір бұғаз» жағына қара ма-қарсы беттегі құмдауыт жағалауда да жаз ай-ларында Тельман тобының дема-лыс аймағы жұмыс жасайды.

Тағы бір бағыт: осы биз-нес-жобалармен іле Өскеменнің іргесіндегі Степной кентінде 2 гек-тар жерді алып, фанер шығаратын зауыт тұрғызды. Оған Алтайда жетіп-артылатын қайың мен көктеректі əжетке жаратады. Осы аумақта жеке жылы жай да тұрғызды. Демалыс орындарын осында өсірген қызанақ, қиярмен өз дері қамтамасыз етеді. Бұдан қалды, гүл өсіретін жылыжайла-ры тағы бар. Қазір де құрылысы аяқталып келе жатқан Семей дегі «Көне бекініс» ауданындағы жаңа шипажайдың аумағын осы жылы-жайда өсірілген гүлдер көмкеріп тұр.

Тəкең бұдан əрі де тоқтамай, енді ша ғын тігін зауытын сал-ды. Ол зауыт шет елдік тігін қон-дырығысымен то лы ғы мен жаб-дықталған. Тіпті, зауыт аумағында болашақ мамандар мен жұ-мысшылар үшін бүкіл жағдайы жасалған қос қабатты жатақхана да тұрғызып қойды. Қырғыздың арзан костюм-шал барын, көйлек-көншегін бір киерге жарар деп сатып алып жүрміз ғой. Ондайды оп-оңай шығаратын шамасы бар. Бірақ мақсат одан да биік. Кəдімгі бəсекелес тігін бұйымдарын тігу. Бірақ тоқтап тұр. Неге? Жауабын аңғарып отырсыз. Дұрыс кадр жоқ. Амалдың барлығын пайдаланып, іздеді. Табылмай жатыр. Тігіншілер мүлдем тапшы.

Біздіңше, еліміздің ішінен шық-қан, жұмыс қабілетін еңбе гімен, жігерімен дəлелдеген мұндай өз инвесторларымызбен мемлекеттің бірлесе жұмыс істейтін бағыты осы. Елбасы айтатын, жұмысшы маман-дығын шебер меңгерген кəсіп иелерін даярлау бағыты. Біздің қазақ инвесторы зауытын салып, қондырғысын орнатып дегендей, бəріне негіз қалап қойды. Енді не тұрыс?

Стратегиялық тұрғыдан ма-ңы зы үлкен шекаралық аудан халқының саны жылдан-жылға азайып бара жатқандығын Тельман мырза анық байқап жүр. Бұл тығырықтан шығатын жол қандай? Тығырықтан шыға тын жолдың бірі – аудандағы демалыс база ларының жыл бойы, үздіксіз жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызу, жаңа санато-рийлер салу, əуе бағыттарын жан-дандыру. Бұл тарапта кəсіпкерлер инфрақұрылымдарға инвестиция құю арқылы туған ел-жерге өз көмектерін көрсете алатындығын Тельман ның кəсіп керлік жолы дəлелдеп отыр.

Сайлау ТӨЛЕУОВ, журналист

СЕМЕЙ–––––––––––––––

Суретте: Т.Жамен тиков

Қайрат ƏБІЛДИНОВ,«Егемен Қазақстан»

Қарағанды облыстық құрылыс басқармасы биылғы жылы əлеу-меттік маңыздағы 36 нысанның құры лысына тапсырыс берген еді. Осы мақсатқа республикалық бюджеттен 5,2 миллиард теңге, ҚР Ұлттық қорынан 2,7 миллиард теңге жəне облыстық бюджеттен 2,4 миллиард теңге бөлінген.

«Нұрлы Жол» бағдарламасы бо-йынша жалпы сомасы 3,82 мил лиард теңгеге екі мек теп са лынып жатыр. Оның бірі Сəтбаев қаласындағы 600 орын дық мектеп болса, екіншісі облыс орталығында тұрғызылып жатқан 1200 орындық білім ошағы. Соны мен қатар, Қарағанды қала-сында 320 бүлдіршінге арналған бала бақша салынуда. Бұл құрылыс-тар дың үшеуі де аяқталуға жақын: Қарағандыдағы мектеп пен бала-бақша шілде айында, Сəтбаевтағы мектеп тамыз айында пайдалануға берілуі тиіс.

Маусым айының басында об лыс орталығындағы көзі нашар көре-тін балаларға арналған 250 орын-дық мектеп-интернаттың құры-лысын аяқтауға өткізілген кон-курс тың нəтижесі жарияланып, жалпы құны 1,5 миллиард теңге тұратын құрылысты жүргізуші болатын тараппен келісімшарт жасалады. Бұл нысанның құры-лысы келесі жылға дейін жал ғасады. Биыл оның құрылысына Ұлт тық қордан 600 миллион теңге қаражат бөлінген. Білім беру саласын дамыту бағдарламасы бойын ша бөлінген 316 миллион тең геге облыс аумағында өткен жыл дар дан бері бітпей келе жат қан құрылыстарды аяқтау жоспар ланып отыр. Олар: Жаңаарқа ауда нын дағы 150 орындық мектеп, Абай ауданындағы 320 орындық

мектеп, Жезқазған қаласындағы 320 орындық балабақша жəне Қарағандыдағы тірек-қимыл жүйесі зақымданған балаларға арналған мектеп-интернатқа жанама ғима рат-тың құрылысы.

Екі мектептің құрылысы осы мау сым айында аяқталып, бала-бақша да қыр күйек айына дейін пайдалануға берілуі тиіс.

– Алдағы жылы облыста мектеп-ке мұқтаждық мəселесі толығымен жойылады, – дейді Қарағанды об-лысы əкімінің бірінші орынбасары Асылбек Дүйсебаев. – Мұны тари-хи жетістік деуге де болады. Көзі на шар көретін балаларға арналған мек т еп-интернат пайдалануға беріл ген нен кейін бұл бағыттағы жоба лар толығымен жүзеге асты деп есептейміз.

Асылбек Жексенбайұлы атап өткен дей, Қарағанды облысы аумағын да қазір авариялық жағ-дайда тұрған орта білім мекемесі жоқ. Бір кезде айтар лықтай проб-лема болған бір мектепте үш ауы-сыммен оқыту оқиғалары да кел-меске кеткен. Бюджеттен қыруар қаражат бөлініп, жыл сайын жаңа мектептер салынды. Жаңа мек-тептердің əрқайсысының құрылы-сына бюджеттен шамамен 1,2 миллиард теңгеден бөлі ніп келді. Ендігі уақытта қаражат мек теп тер -ді материалдық-техникалық қам-тамасыз етуге, ағымдағы жөндеу жұмыстарына бөлінетін болады.

Облыстың аудан-қалаларында бала бақша мұқтаждығы да көп азайды. Қазіргі жоспар бойынша, Теміртау мен Жезқазған қала-ларында тағы бір бала бақшадан салу қажет. Ең үлкен сұраныс облыс орталығында: Қараған ды халқының қажетін өтеу үшін тағы да 25 шақты балабақша салу керек.

А . Д ү й с е б а е в Қ а р а ғ а н д ы

қала сының əкімдігіне қазіргі эко-номикалық жағ дайды да ескере отырып, балабақ шаларды мем-лекеттік-жекеменшік əріптестік есебінен, яғни ортақ іске кəсіп кер-лерді тарту жолымен салу туралы тапсырма берді. Барлық ком-муникация желілері тартылған осы мақсаттағы он жер телімі қазірдің өзінде дайын. Енді тек əлеуметтік жоба ларды қолдай алатын əлеуетті əріп тес тер табу қажет.

Ауылдық елді мекендерде был-тыр басталған 27 отбасылық дəрі-герлік амбулаториялардың құры-лы сын аяқтауға «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы бойын-ша бюджеттен 1 миллиард 814 мил лион теңге қаражат бөлін ген. Соның ішінде 16 нысан респуб ли-калық, қалған 11-і об лыстық бюд-жет терден қаржы лан дырылады. Ел қазынасынан қаржы бөлінген 16 нысаннан Бұқар жырау, Нұра жəне Абай аудандарындағы үш нысанның құрылысы аяқталып, пайдалануға беріліп те қойды. Қалған 13 амбула-тория 85 пайызға дайын, қажетті тех-но логиялық құрал-жабдықтарына тапсы рыс беріліп қойған.

Республикалық бюджет қара -жа тына салынып жатқан амбула то-рия лар осы маусым айы ның соңына дейін түгелдей іске қосылуы тиіс. Ал жергілікті бюд жет есебінен са-лы нып жатқан 11 амбу латорияға был тыр қаражат жеткі лікті көлем де бө лін бегендіктен, олар дың құры лы-сы ағымдағы жылдың тамыз айын да аяқталады. Дегенмен, құры лыс бас-қар масының өкілдері мəлім дегендей, мердігер ұйымдар бұл нысан д ардың көбі пайдалануға тамыз айынан бұрын беріледі деп сендіріп отыр.

Асылбек Дүйсебаев Қараған-дыда 2013 жылдың соңынан бері салы нып жатқан облыстық көп са-лалы балалар ауруханасының құ-ры лысына да көңіл аударды. 200 орындық жаңа ауру хананың құ ры-лысына респуб ликалық жəне облыс-тық бюджеттерден 5,195 миллиард теңге бөлінген. Биыл сол қаражат толық көлемде берілді. Құрылыс-монтаждау жұмыстары қалып ты жүргізілуде, дегенмен, сəуір айын да

ел бюджетінен бөлінген қара жат-тың 400 миллион теңгесі уақ ты лы игерілмеген. Мəжіліс бары сын-да Құрылыс басқармасының өкі лі мəлімдегендей, осы жағдайға орай, мердігер ұйымға игерілмеген қар-жы ның 0,1 пайызы көлемінде айып-пұл салынған (келісімшартқа сəй-кес). Бұл сома бес күн ішінде тө лен -бейтін болса, Құрылыс басқар масы оны сот тəртібімен өндіріп ала ды. Тапсырысты орындаушылар бол-са, қаржы игерілмеуінің бір себе бі ретінде доллар бағамының артуын көлденең тартты. Жаб дық тар дың көбі шетелден сатып алына тын-дықтан, олардың қымбаттаған баға-сы жалпы жобаның да қым бат тауы-на соқтыратын болып, құры лыс жұ-мыс тары аяқталуға жақын қалғанда жабдық алуды азайтуға тура келген.

Асылбек Дүйсебаев бұл рет-те сыл тау іздеу артық екенін ес-кер тті. Жоба қымбаттайды деген сөз бол мауы керек. Жабдықтарға керек қаражат 2008 жылдың өзін де бекітілген. Медициналық техно ло-гиялар жедел дамып келеді. Яғни, өткен сегіз жыл ішінде арзандамаса қымбаттаған жоқ. Сондықтан, доллар бағамы өсті деп сылтаурату бұл жерде жөнсіз болады. Қалай болғанда да, айтқан сөзде тұру керек: аурухана құрылысы биылғы жел тоқсан айында аяқталуы тиіс. Өңір басшысының бірінші орын-басары облыстың Денсаулық сақ-тау басқармасына жаңа балалар ауру ханасына алынатын құрал-жаб дықтардың сапалы, əлемдік стан дарттарға сай болуына қатаң қадағалау жасауды тапсырды.

Өңірде əлеуметтік маңыздағы нысан дардың жеткілікті болуына айрықша көңіл бөлініп отырғаны қуан тады. Əсіресе, ел ертеңі сана -латын өскелең ұрпаққа керек жағ-дай дың жасалуы аса құп тар лық іс. Жақсы бастамалар бар лық жерде бар, бірақ бастысы – сол бастамалардың дұрыс жүзе ге асырылып, ел игілігіне жарауы. Қарағанды облысының басшы лы ғынан осындай берік ұстанымды көріп отырмыз.

ҚАРАҒАНДЫ

Алматыдағы зообақта жа-нуарлар қырылып жатқан-да, арнайы қор демеушілері-нің қаржыны киіз үй сатып алуға жұмсап, оның ішін əсем жиһаздарға толтыруға əуес-тену шілігін, сөйте тұра қайта-дан қаржы жинауға кірісу лерін түсіну ұғымға қиындау соғады.

Талғат РАЙЫМБЕК,«Егемен Қазақстан»

Əсем қаладағы халықтың де-малыс орнына айналған зообақ қазір мегаполистің «бас ауруы-на» айналды. Бұрындары жану-арлар мен құстарды көру үшін мұнда жылына миллион адам кел-се, қазір бұл сан екі есеге дейін азайған. Соңғы рет Құралай атты жолбарыс өлді. Былтыр мұн дағы мысық тектестердің саны төрт ке қысқарған. Ең өкініштісі, түркі-с тандық желіс, сервал, бенгал жолбарысы жəне қиыршығыс тық барыс қатардан кетті. Сол сияқты 6 қар барысының торлары бос қалды.

Жануарлардың қырылуы соңғы кездері жұрттың зообаққа деген на-зарын күрт өсіріп жіберді. Соның арқасында парктің қамқоршылық қорына ақша құйылып түсе баста-ды. Оған жануарларға жаны ашы-ған азаматтар миллиондап теңге аударып жатыр. Бір жағы, қалталы алматылықтардың жануарларға неге мұншалықты жаны ашып, көмекке келіп жатқандары таң қалдырады. Зообақ болса, жер-гілікті бюджет арқылы қаржы-ландырылады, бұған қоса өзі де тəп-тəуір ақша таба ала ды. Бұған енді кəсіпкерлерден демеу шілік ретінде қаржылай қол дау қосыл-ғанда, оның жағдайы тіпті жақ сара түсуге тиіс. Бірақ солай бола тұра хайуанаттар паркінде жануарлар қырыла береді, мекемеде неге мұндай былық көп?

Мұның жай-жапсарын анық-тауға бүгінде жергілікті билік білек сыбана кіріскен сыңайлы. Соның бір айғағы, Алматы қала-сының əкімі Бауыржан Байбектің тапсырмасы мен «Нұр Отан» партиясының қала лық филиа-лында жұмыс тобы құрылды. Оны қала əкімінің орынбасары Станислав Канкуров басқарады. Мəслихат депутаттары, жемқор-лық пен күресу қоғамдық кеңес жəне қамқоршы қор дың мүше-лері екі мекеменің қар жы лық

құжат тарын тексеріп шық ты. Тексеру барысында мекеме бас-шысы Қанат Кəрімовтің бұл орын-ға 2015 жыл дың қазан айында таға йын далғаны белгілі болды.

– Біздегі жағдай мəскеулік əріптес термен салыстырғанда, едəуір тəуір. Мұндағы жануар-лар өлімі ондағы көрсеткішпен салыстырғанда, 5,3 пайызға төмен. Рас, 2001 жылы бұл көрсеткіш 3 есе көп болатын. Қазір аңдарға берілетін тағам жақсарған. Ветеринарлық зертханалармен келісім шарт жасал-ды. Мысықтардың торлы орындары мен айналасы тазартылып, қажетті талдаулар алынды. Сыңары жоқ-тарға сыңар əкелінуде. Жуық ара-да жаңа аквариум салынады. Бір сөзбен айтқанда, проблемалар бар. Бірақ олар біртіндеп шешілуде, дей-ді зообақтың басшысы осы орайда.

Ал жоғарыда айтылған қамқор-шылар қорын басқаратын кəсіпкер Райымбек Баталов зообаққа қатыс-ты өз жоспарлары бар екенін жай-ып салды.

– Əлемдегі ең мықты архитек-тор лардың бірі Питер Разбах зоологиялық бақтың жаңа жоба-сын жасады. Жуық арада бұл орын адам танымастай өзгереді, дейді ол. Сонымен қатар, кəсіпкер аңдар саябағына алматылық қалталы аза-маттар қаржы құюын жалғастыра беретінін білдірді.

Осы жерде айта кетейік, қала əкімінің орынбасары Станислав Канкуров тексерістің қоры тын-дысын жариялап, зообақтағы жануарлардың өлімі ветеринарлық қызметтің ақ сауынан орын алғанын жеткізді.

– Қазір зообақта бас мал дəрігері жоқ. Тек міндетін атқарушы ғана отыр. 2015 жылы жолбарыс, лео-пард жəне ягуар ауырған. Алайда, бұл аңдарға өз деңгейінде ем-дом жасалмаған. Оның үстіне, қызметкерлер де жұмысқа тез қабылданып, артынша босатылып отырған. Мəселен, 1 жыл ішінде мекемеден 62 қызметкер өз еркімен жұмыстан кеткен. Ең бастысы, мұнда жануарларға дайындалған жем-шөп ұрланып келген. Соны-мен қатар, сирек кездесетін жануар-лардың төлдеп жатқанынан ме-кеме басшысы бейхабар. Алайда, қызметкерлер жаңа төлдеген жа-нуарларды жан-жаққа сатқан деген фактіні комиссия дəлелдей алма ды. Дегенмен, қорытынды көңілсіз. Зообақ ескірген. Инфрақұры лым ақсап тұр. Торлардың ахуа лы адам шо шы р лық, дейді комиссия төрағасы.

Сонымен қатар, ол зообаққа қар жы лық көмек көрсету үшін құрылған қамқоршы қордың атқарған жұмысына да тоқталды. Оның айтуынша, қордағы қаржы тиісті мақсатқа жұмсалмаған.

– 2015 жылы қорға демеу ші-лерден 32 300 еуро, 99 900 дол-лар, 180 миллионнан астам теңге түскен. Райымбек Баталов бұл ақшаны қайда жіберді? 4 мил-лион теңгедей ақша аквариумды жаңғыртуға жұмсалған. Тағы 10 миллион теңге бүкіл зообақтың қайта жаңғырту мастер-жобасына, 5,5 миллион түсініксіз «консалтинг қызметіне» кеткен. 5,2 миллион ди-зайнерге берілген. Ал 1,6 миллион теңгеге тауарлар алынған. Жалпы

сомасы 70 миллион теңгеге есеп бер-ген. Соның өзінде ұлттық валютада тағы 109 миллион, 32 мың еуро, 100 мыңдай доллар ақша қалған, дейді Станислав Канкуров.

Тексеру анықтағандай, Райым-бек Баталовтың қор қызмет кер-леріне қар жыны өз қалтасынан төлеп кел дім деген сөзі жалған болып шықты. Тексеріс кезінде жұмысшылар дың жалақыны зоо-бақтан алғаны анық талды. Келісім-шарт бойынша мемлекет оларға екі миллион теңгеге жуық қаржы аудар ған. Тағы бір қызығы, осы қара жатты қорға тарту үшін түрлі іс-шар алар ұйымдастырылған. Мəсе лен, 1 миллион теңгеге киіз үй мен жаңа жиһаз сатып алынған. Бірақ кейін ол зообақ балансына алынбаған.

– Зообақтың керек-жарағына миллион теңге жұмсадым деген Баталов тың сөзі күмəн тудырады, дейді комиссия төрағасы.

Еске салайық, «Радиоточка» пор талына берген сұхбатында қор директоры шетелдік архитек-торлардың жұмысына төленетін қаржыны өз қалтасынан шығар-ғанын айтқан-ды. Ал іс жөнінде мас тер-жобаның 14 миллион тең ге-сін «Прокт-300» ЖШС қар жы лан-дырса, қалған соманы қор төлеген.

– Бүгінде қор директорының БАҚ-та қаржылық есебі туралы бірде-бір ақпарат жарияланбағаны белгілі болды. Бұл – коммерциялық емес ұйымдар туралы заңның бұзылуы деген сөз. Сонымен қатар, қор көлеңкелі қызмет көрсетіліп отыр дегенді біл діреді. Түйіндей кел генде, зообақ жекеменшікке өте тін нысандардың қатарында емес. Алматы əкімдігі əрі қарай да бас шы лық етеді бұл мекемеге. Сон-дай-ақ, нысанды бақылау мəдениет бас қармасынан ауылшаруашылық жəне ветериния басқармасына ауыс ты ры лады. Алматы əкімдігінің бұл жаңа құрылымын Бауыржан А б ы з б а е в б а с қ а р д ы , д е й д і С.Канкуров.

Айта кетей ік , Райымбек Баталов тың одан əрі жұмыс атқару тура лы мемо рандумға қол қою ұсы нысын Алматы қаласының əкім дігі құптаған жоқ. Ал депу-таттар аталған демалыс ныса нын қолға алып, жақсарту керектігін, тиісті тараптан бақылауды күшейту қажет тігін жеткізуде. Олар мұн дағы аңдар дың себепсіз өлімін қыз мет-керлердің жануар ларды тамақ тан-дырмай, аш ұс тауынан туындады, дейді.

Мектепке мўќтаждыќ мəселесі

Зообаќтаєы зобалаѕ

ТЕЛЬМАН ТЇЛЕТКЕН ТУРИЗМАлтай аясыныѕ аялы мекенге айналуына сеп болып отыр

Ќараєанды облысында биыл толыќ шешіледіҚарағанды өңірінде əлеуметтік маңызға ие нысандардың

құрылысы сапалы жүргізілуде, əрі белгіленген мерзімдерде аяқталып жүргені де рас. Десе де, бұл орайда туындап жатқан мəселелер де жоқ емес. Жуырда облыс əкімінің бірінші орынбасары Асылбек Дүйсебаев аудан-қала басшылары мен мемлекеттік құрылымдар жетекшілерінің қатысуымен өткізген селекторлық жиында осы жайттарды талқылады.

Алматы хайуанаттар паркінде аѕдар неге ќырыла береді?

«Егемен Қазақстан»

9 маусым 2016 жыл www.egemen.kz 9

Топтаманы дайындаған Сұңғат ƏЛІПБАЙ, «Егемен Қазақстан»

● Дүние жəне дағдарыс

МАЗАСЫЗ ƏЛЕМ. АУМАЛЫ-ТҐКПЕЛІ ДЇНИЕ

Интернет материалдары негізінде əзірленді

ШАРАЙНАƏлем жаѕалыќтары

«Еуроодаққа көңіл толмаушылық оның құрамынан шығуға себеп емес. «Ұлы Британияны» «шағын Англияға» айналдырып қажеті жоқ». Ұлыбритания тəуелсіздігі партиясының жетекшісі Найджел Фараджбен өткізілген дебат кезінде ел премьер-министрі Дэвид Кэмерон осылай деді.

«Ўлы Британияны» «шаєын Англияєа» айналдырмайыќ

Дэвид Кэмерон өз отандастарын «шағын Англия» үшін дауыс бермеуге шақырды.

«Брюссельге реформа жүргізу қажет пе? Иə. Еуроодақ институттары на не-ғұр лым ашық жұмыс істеу керек пе? Иə. Бұл жерде мəселе бізге Еуропар-ламенттің ұнайтындығында немесе ұна-майтындығында тұрған жоқ. Менің жеке өз басыма ол ұнамайды. Бұл жерде мəселе біздің қаншалықты қуатты бола алатындығымызда. Сондықтан, бізге бұл ұйымда бола отырып, британ мүддесі, бри-тан жұмыс орындары үшін күресу керек. Біз өзімізге ұнамағандығы үшін ғана кете беретіндер қатарында болмауымыз керек» деді ол.

Мұнан əрі Дэвид Кэмерон өз сөзінде одақ құрамынан шығу ел экономикасы-на зардабын тигізетіндігін, өйткені осы арқылы ел өзі үшін өте маңызды рынок-тан айырылатындығын айтқан. «Мен Ұлы Британия үшін Еуропалық одақ құрамында бола отырып күресуіміз керек, Найджел Фарадждың «шағын Англия» туралы ұсынысын қабылдамауымыз керек деп есептеймін», депті Кэмерон.

Ол, сондай-ақ, көптеген экономикалық сарапшылардың Ұлыбританияның еуро-одақ құрамынан шығуы оның қаржылық гүлденуіне кері ықпалын тигізеді деген пікірлеріне назар аудартқан. «Əрине, қандай жағдайға болса да біз төтеп береміз. Бірақ гүлдене аламыз ба? Əрине, біз өз жолымызды таба аламыз. Бірақ біз үшін ең сенімді жол Еуроодақ құрамында қала отырып, өзіміздің жарқын болашағымыз үшін күрес жүргізу болып табылады», деді премьер-министр.

Дэвид Кэмеронның қарсыласы Найд -жел Фарадж болса, өз тарапынан Еуроодақ қазіргі уақытта терроршыларға жол ашып отырғандығын айтқан. Оның пікірінше, елдің одақ құрамынан шығуы Ұлыбританияның тəуелсіздігін нығайтып, мигранттар пробле-масын шешуіне мүмкін дік береді.

Мамыр айының соңында 600-ден астам британиялық экономист Біріккен Корольдіктің еуроодақ құрамынан шы-ғуына қарсы екендерін білдіріп, мəлімдеме жасаған болатын. Олар елдің бірлестік құрамынан шығуы оның экономика-сына кері əсер ететіндігін мəлімдеген.

Бірақ, соған қарамастан, елдің іскерлік жəне өнеркəсіптік саласының 300-ге жуық ірі өкілдері 16 мамыр күні ел тұрғындарына ашық хат жариялап, оларды алдағы рефе-рендумда Еуроодақтан шығуды жақтап дауыс беруге шақырған.

17 мамыр күнгі са уал дама қоры тын-дысында көптеген бри тандықтардың 23 маусым күніне белгіленіп отырған рефе-рендумда Еуроодақ құрамынан шығуды

жақтап дауыс беруге ниетті екендіктері мəлім болды.

Ел үкіметі Біріккен Корольдіктің ЕО құ-рамынан шығуы əрбір британдық отбасына жыл сайын 4,3 мың фунт стерлинг (6,1 мың доллар шамасында) шығын əкелетіндігін есептеп шығарған.

Сөйтіп, Д.Кэмерон əуелдегі өз баста-масынан басына бəле тілеп алғалы тұр. Ел ЕО-дан шықса, ол отставкаға кетуі тиіс.

Пирамидаларды да жарамыз дейді«Ислам мемлекеті» (Қазақстанда ты-йым салынған) делінетін баскесер топтың мүшелері Мысыр пирамидаларын жара-мыз деп қоқан-лоқы жасап отыр. Бұл ту-ралы аталған топ таратқан бейнежазбада хабарланады.

Бейнежазбада сəулет өнерінің таңға-жайып ескерткіштерін жоюға уəде берген жихадшылар көрсетіледі. Олар осыған дейін Ирактың Нимруд қаласындағы Набу храмын жарғандарын мəлімдеп, оның бейнежазбасын жариялаған еді. Топ баскесерлерінің пікірлерінше, ежелгі ескерткіштерді қирату керек, өйткені оларды кəпірлер тұрғызған. Терроршылар үстіміздегі жылдың тамыз айында Сирияның Пальмира қаласында екі көне храмды жа-рып жіберген-тін.

НАТО оќу-жаттыєуындаєы ќўрбандыќПольшада НАТО-ның адам айтқысыз кең ауқымды оқу-жаттығулары жүріп жатыр. Оған альянсқа мүше 24 ел-ден 30 мыңнан астам əскери қатысуда. Тұтастай алғанда, маневрларға үш мың шамалас əскери техника, 100-ден астам тікұшақ пен ұшақ жəне 12 корабль тартылған.

Бір өкініштісі, түнде «Анаконда-2016» деп аталатын оқу-жаттығудан қайтып келе жатқан америкалық жанар-жағармай құюшы көлік Төменгі Силезиядағы А18 автострадасында жеңіл көлікпен соқтығысқан. Полицияның мəліметтеріне қарағанда, жол-көлік оқиғасы салдарынан бір поляк қаза тапса, екіншісі ауыр дене жарақатын алған. Жанармай құюшы көліктің жүргізушісі зардап шекпеген. Оқыс оқиға салдарынан аталған трасса бірнеше сағатқа толықтай жабылыпты. Тексеру жүргізілуде.

Ќытай жойєыш ўшаєыныѕ «олжасы»Қытай жойғыш ұшағы Шығыс-Қытай теңізінің əуе кеңістігінде америкалық бар-лаушы ұшақты «ұстап алған». Бұл туралы Пентагондағы шенеунікке сілтеме жасай отырып, «Рейтер» агенттігі хабарлады.

Оқыс оқиғаға қатысушылар – Қытайдың J-10 жəне АҚШ-тың RC-135 ұшақтары.

Дерек көзіне қарағанда, Қытай ұшағы аса жоғары жылдамдықта ұшқан, сондықтан соқтығысып қалу қаупі жоғары болған. Бұған дейін АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Джон Керри Қытайды «арандатушылық іс-қимыл танытылатын біржақты шешім қабылдамауға» шақырған болатын. Ақ үй өкілі бұл жерде Бейжіңнің Оңтүстік-Қытай теңізінде əуе шабуылынан қорғаныс жүйесін құруға ұмтылысын меңзеп отыр.

Қысқа қайырғанда:● Түркия президенті Реджеп Тайып Ердоған бұрнағы күні

депутаттарға тиіспеушіліктің күшін жоятын заң жобасы-на қол қойды. Президент мұндай қадамға ел парламентінде көлемі жөнінен үшінші фракция болып табылатын күрдтер жағындағы Халықтар демократия сы партиясына қатысты барып отырған сыңайлы.

● Бурундиде ел президенті Пьер Нкурунзизаның фотосуретін сызғылады деген күдікпен орта мектептің 11 оқушысы қамауға алынған. 14 пен 19 жас аралығындағы жасөспірімдер мен бозбалаларға мемлекет басшының ар-намысын аяққа таптады жəне күлкіге айналдырды деген айып тағылып отыр.

● Үстіміздегі жылдың алғашқы бес айында Антальяға шамамен 21 мың ғана ресейлік турист барыпты. Бұл – өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 96 пайызға аз көрсеткіш. Антальяға азды-көпті баратындар қатарында, сондай-ақ, нидерландтықтар мен британдықтар бар екен.

● Кеше Ресейде жол қозғалысы ережесіне қатысты түзетулер күшіне енді. Онда «қауіпті жүргізу» деп аталатын жол ережесін бұзушылықтың жаңа түрі қарастырылады. Оның сипатына аса қысқа мерзімде көптеген ұсақ, бірақ басқа көліктер үшін қауіп туғызатын жол ережесін бұзулар жатқызылады.

Президенттікке таласатындар белгілі«Суперсейсенбінің» қорытындылары бо йынша, АҚШ-тағы алдын ала сайлау да президенттіктен нақты екі үміткер – рес публикашыл Дональд Трамп пен демократ, бұрынғы мемлекеттік хатшы Хиллари Клинтон айқын жеңіске жетті.

Үміткерлердің праймериздері 7 маусымда Нью-Джерси, Нью-Мексико, Оңтүстік Дакота, Монтана штаттарында жəне халқы ең көп Калифорния штатында, сондай-ақ, тек демократтар ғана үшін Солтүстік Дакотада болып өткен еді. Республикашылардың праймеризінде барлық штаттарда жалғыз үміткер Трамп жеңіске жетті. Ал демократ Клинтон алты штаттың төртеуінде басым түсті. Оның бəсекелесі, Вермонт штатынан сенатор Берни Сандерс Монтана мен Солтүстік Дакотада көп дауыс алды. Сөйтіп, ақтық бəсекеге кімдердің шығатыны толықтай анықталды.

Біреулер тойып секіреді...Швейцарияда ел халқының 75 пайызы ай сайынғы 2,5 мың еуро көлеміндегі тегін табыстан бас тартқан. Бұл осы мəселеге байланыс ты жүргізілген референдум барысында белгілі болып отыр.

Осылайша бұл жайт бүкіл əлемде қоғамдық пікір туғызды. Швейцария билігі ел халқына кепілді түрде мемлекеттік табыс – 2,5 мың еуро алуды не алмауды өздері шешуге ұсыныс жасаған еді. Сөйтіп, 2 миллионға жуық адам, яғни ел халқының 76,9 пайызы осындай мол ақшадан өз еріктерімен бас тартқан. Ай сайынғы тегін ақшаны қалтасына басқысы келгендер 23 пайызды құраса, бұл – 568 мың адам деген сөз. Жалпы, Швейцария əлемдегі ең бай елдердің бірі санала-ды, бірақ, елінің халқы да соншалықты көп емес. Сөз ретінде, мұндай бастама Финляндия мен Канадада жəне Австралияда талқыланып жатқанын айта кетейік.

Жаѕа əуе кемесініѕ тўсаукесері«Иркут» корпорациясы Иркутск қаласында су жаңа ресейлік жолаушы-лар ұшағының тұсаукесерін өткізді. Ұшақ МС-21-300 деп аталады. Бұл тура-лы авиациялық блогер Артем Каширин ақпарат таратты. Лайнер кеңестік авиа-конструктор Александр Сергеевич

Яковлевтің атын алып отыр. 2023 жылға қарай «Иркут» жыл сайын 70 МС-21 ұшағын шығаруды

жоспарлапты. Ал алғашқы 4 машина 2018 жылға қарай құрастырылатын болады. Жақын жəне орташа қашықтықтарға ұшатын МС-21 жолаушы-лар ұшағы ескірген Ту-154 үлгісіндегі ұшақтарды алмастырады. Машина «Боинг-737» жəне А-320 аэробустары арқалап жүрген коммерциялық жүкке ұмтылыс танытып отыр, яғни осы ұшақтарға бəсекелес болмақ ниетте. Əуе кемесі бортына 210 жолаушыға дейін ала алады. Ең ұшу ұзақтығы 5 мың шақырымды құрайды.

Аталған агенттік соңғы күн дері Жерорта теңізінде үш кеменің суға батуына байланысты ең аз дегенде 700 адамның қаза тапқандығы туралы мəлімдеме таратты.

Агенттіктің баспасөз хатшы-сы Карлотта Сэми мамырдың соңында өткізген баспасөз

мəс лихатында бұл жерде əңгіме Еуропаға суға жүзуге жарамсыз кемелері арқылы жүзіп жетпек болған босқындар туралы бо-лып отырғандығы туралы айтты. Оның айтуынша, осы үш кеменің бірі суға батқаннан кейін 100-ге жуық адам хабарсыз кеткендер қатарына қосылған. Бұл оқиға

үстіміздегі жылдың 25 мамыры күні болған. Мұнан бір күн кейін тағы бір кеме суға кеткен. Оқиға куəгерлерінің мəлімдеуінше, Ливияның батыс жағалауындағы порттардың бірінен шыққан бұл кемеде 670-тей жолаушы болған. Кеменің моторы болмағандықтан оны адамдарға толы екінші бір кеме тіркеп алған. Кеме су бетінде келе жатып аударылып кеткен. Сол сəтте одан тек 25-ке жуық адам ғана алдындағы моторлы кемеге жүзіп жеткен. Мұнан кейін тағы да 79 адамды күзет қызметі

құтқарып қалған. Демек, қалған адамдардың бəрі суға кетіп, қаза табуы əбден мүмкін.

Үшінші кеменің суға кету оқиғасы 27 мамыр күні болған. Бұл кемеден 135 адамды құтқарып қалудың сəті түскен. 45 адамның су ішіндегі өлі денесі табылған. Қалған суға кетушілердің нақты саны əлі белгісіз.

«Сонымен, егер осы үш оқиғаға байланысты біздің есебіміз бо-йынша ең кем дегенде 700 адам суға кетіп, қаза тапқан. Нақты

қанша адамның суға кеткендігін əзірге айта алмаймыз», деді осы оқиғаға байланысты баспасөз хат-шысы.

Тірі қалғандар Италияның Та ранто жəне Поццалло портты қалаларына жеткізіліпті.

Мұның алдында биылғы жаз-да Ливиядан шығып, Жерорта теңізі арқылы Италияға жүзіп бара жатқан адамдардың да суға кеткені туралы хабар таратылған болатын.

Осы оқиғаға байланысты Еуро-палық одақ Ливия жаға лауларына заңсыз миграция ның алдын алу үшін өз əскерлерін жіберуге ниеті екендіктерін мəлімдеді. Сондай-ақ, Ливияның жаңа үкіметімен бірлесіп, мигранттар мен бос-қындар қа был дауға арналған уақытша лагерьлер құруды жос-парлап отырғандарын хабарлады.

Еурокомиссия жаңа миграциялық дағ-дарыстан шығу мақсатында босқындарды Еуропаға қарай жөңкілтіп жатқан бірқатар елдерге қаржы арқылы қысымды күшейте түспек ниетте екендіктерін білдірді. Мұның мəнісі мынадай: Брюссель аталған мəселеде өздерімен ынтымақтастыққа келген мемле-кеттерге үлкен қаржы көмегін бөлмек. Ал мұндай ынтымақтастыққа ниет білдірмеген елдерге осыған дейін болып келген көмек пен əріптестік қарым-қатынас көлемін қысқартпақ.

Осы жайында мəлімдеген Еуроко-миссия төрағасының орынбасары Франс Тиммерманс Еуропалық одақтың мұндай шараға баруына Жерорта теңізінен өтеміз деп көптеген босқындардың суға кетуі се-беп болғандығын жəне аталған шараның миграциялық ағымды басқару үшін қа-жеттігін айтты.

Брюссель бірінші кезекте мұндай көмек көрсету жөніндегі келісімді Сириядан шыққан көптеген босқындарды өздеріне қабылдап алған Иордания, Ливан секілді елдермен жасаспақ. Бұл келісімге мигрант-тарды қайтару мен қабылдаудың шарттары

белгіленетін болады. Мұнан кейін осындай келісімді Нигерия, Сенегал, Мали жəне Эфиопия секілді елдермен жасасу жос-парлануда.

Мұның сыртында Еуропалық одақ Тунис жəне Ливанмен миграциялық саясат саласындағы өзара іс-қимылды күшейте түсуді жөн көріп отыр. Мұндай қадамға баруға кейбір мемлекеттердің өздерінен шыққан босқындарды қайта қабылдауға ниет танытпауы себеп болуда. Еурокомиссия алдағы уақытта мұндай ел-дермен сауда қарым-қатынастарын жасауға шектеу қойылатындығын мəлімдеді.

Еуроодақ қазірдің өзінде босқындарды қайта қайтару жөнінде 17 мемлекетпен келісім жасасып үлгерді. Мəселен, үс-тіміздегі наурыз айында Түркиямен келісімге қол жеткізілді. Осы келісім бойынша Түркия өзіне теңіз жолдары арқылы келген жасы-рын босқындарды Грекияға жібермей ұстап қалды жəне қайта қайтарды. Алайда, аталған мəселеде орын алған проблемаларды реттеу ісінде Брюссель мен Анкара арасында əлі де болса келіспеушіліктердің бар екендігін айта кеткен абзал.

Аталған шешімге заңсыз мигранттарды түрмеге қамаудың орнына оларды өздерінің келген елдеріне қайта жіберу қажеттігі айтылған.

«Қайта қайтару туралы директива ЕО құрамына кірмейтін елдерден келген азаматтарды, егер олар елден шығарып жіберу үдерісіне бұрын ілікпеген бол-са, тек одақ елдерінің аумағына заңсыз кіргендері үшін түрмеге қамауға жол бермейді» деп жазылған Люксембургтегі сот шешімінде.

Сондай-ақ, бұл шешімде егер ми-грант Шенген аумағынан шығып кеткен жағдайда да оны ұстап, түрмеге қамауға болмайтындығы мəлімделген. Соттың бұл қаулысы Шенген аймағына кірмейтін Британия мен Ирландияға жəне Еуроодақ сотының шешімін орындамайтындықтары туралы өз құқығын қорғап қалған Данияға қатысы жоқ екен.

Мұндай шешімнің қабылдануына мына

бір жағдай түрткі болыпты: Француз по-лициясы жалған белгиялық құжатты пайдаланғаны үшін африкалық мигрант əйелді Ла-Манш қасындағы тоннельден ұстап, оны елге заңсыз кірді деп айып-тап, түрмеде қамауда ұстаған. Селина Аффум деп аталатын əлгі əйел ЕО дирек-тивасы негізінде полицияның жоғарыдағы əрекетіне шағым жасаған. Директива бой-ынша заңсыз мигрантқа ел аумағын тастап шығуға 30 күн уақыт беріледі екен. Сондай-ақ, директивада ел аумағынан шығарып жіберу шектен тыс күш қолдану арқылы жүргізілмейтіндігі жəне мигранттың өміріне қатер төндіруге болмайтындығы жазылыпты.

Француз кассациялық соты Аффумның шағымын Еуроодақ сотына жолдаған. Міне, осы шағым нəтижесінде ЕО-ның жоғары сот органы болып табылатын Люк-сембургтегі сот жоғарыдағыдай қаулы қабылдап, мəлімдеме жасаған.

Босќындарды тїрмеге отырєызуєа тыйым салды

Еурокомиссия мигранттар барєан елдерді ќаржымен ќызыќтырмаќ

Еурокомиссия бірқатар Африка елдеріне миграциялық проблема-ны шешуге үлес қосқан жағдайда қаржы көмегін беретіндіктерін мəлімдеді. Олар мұндай көмекке аталған мəселені шешуде өздерімен ынтымақтастық орнататын мемлекеттер ғана ие бола алатындықтарын жариялаған.

Люксембургтегі Еуроодақ соты мигранттарды елдің ішіне заңсыз жағдайда енгендіктері үшін түрмеге қамауға болмайтындықтарын мəлімдеп, осы жөнінде тиісті қаулы қабылдады.

Жерорта теѕізінде їш кїнніѕ ішінде 700 ќоныс аударушы суєа кетіпті

БҰҰ-ның Босқындар жөніндегі агенттігінің мəліметі бойынша Жерорта теңізінде жүзуге жарамсыз санала-тын үш ірі кеменің суға батуы салдарынан кем дегенде 700 мигрант ажал құшқан.

9 маусым 2016 жылwww.egemen.kz10

Жазылған жайдың жаңғырығы

Өнеге өрнектері

Жеңісбек МƏУЛЕНҚҰЛОВ,Оңтүстік Қазақстан облыстық ардагерлер кеңесінің төрағасы

Өмірзақ талай əулиелер мен əм бие лердің табаны тиген киелі өлке Маңғыстау облысының Құрық кентінде өмірге келді. Əкесі Озғанбай ел басына күн туған сын сағатта қолына қару алып, жауды жайпау үшін жорыққа аттанды. Өмір мен өлім арпалысқан сол бір сұрапыл жылдарда Озғанбай ақсақал от ішінен оралмады. Ақажан апа екі ұлды же-тектеп жүріп жетілдірді. Анасының ақ сүті мен тағылымды тəрбиесін бо-йына сіңірген Өмірзақ жастайынан бойына адалдықты, əділдікті серік етті. Өмірдің мəні білімде екенін ерте білген Өмірзақ қойнына кітап алып жатып ұйықтайтын. Мұнайлы өңір-дің мұңлылау баласы осылай ержетіп келе жатты.

Өмірзақтың Өміртай атты інісі бар-ды. Ерте қайтыс болып кетті. Красноводск ауданындағы Үдек құдығында мал шаруашылығымен айналысып отырған Ақажан ана-сы мен Өміртай інісіне қарайлап, Өмірзақ оқуға бара алмады. Дарынды оқушыны сынып жетекшісі Қуан Тұрмағанбетов мектепке пионер во-жатый етіп жұмысқа қабылдаттырды. Өмекеңнің қоғамдық жұмыстарға араласуы, міне, тап осы пионер вожатыйлықтан бастау алады.

Мектептегі мақтаулы оқушы Қы -зыл орда педагогикалық институ-тына қабылданды. «Сыр елі – жыр елі» деп жатамыз. Жастайынан сөз өнеріне бір табан жақын Өмірзақ Сыр елінің небір сүлейлерінің мар-жандарын теріп, жанына жаттады. Осы өңірдің өрендерінің өнерін, тарихын, мəдениеті мен əдебиетін зерттеді. Қызылорда педагогикалық институтының биология факультетін қызыл дипломмен бітірген Өмекең еңбек жолын мектепте мұғалім бо-лудан бастады. Ұстаздық ұлағатты жолын ғылыммен ұштастыра білген ол Бүкілодақтық педагогика ғылымы академиясын бітіріп, 1982 жылы Мəскеу қаласында педагогика ғылы-мының кандидаты атанды.

«Талпынған жетер мұратқа» демекші, білім-ғылым жолында тал-май талпыныс жасаған Өмекең енді тың тақырыптарға түрен сала бас-тады. Бұл кезеңде бүркеулі жатқан «ақтаңдақтарды» ақтаруға көп адам-ның жүрегі дауалай бермейтін. Қай сар да өжет Өмекең осы тың тақырыпты қаузап, есімдері, ұлы істері мəңгі өшуге айналған қазақ қайраткерлерінің ғұмырнамалық өмір жолдары, Алаш ардақтыларының ай-бынды істері жайлы ғылыми еңбектер жазуға бел буды. Осылайша жиырма-сыншы ғасырдың алғашқы жылдары Думаға депутат болып сайланған қазақ халқынан шыққан зиялыларды тарихқа таңбалап қалдыра білді. Осы жолда ғалым инемен құдық қазғандай тер төкті. Қалың жұртшылық былай тұрсын, зиялы қауымның өздері біле бермейтін Ресей Думасына сайланған халқымыздың кемеңгер ұлдары ту-ралы, олардың тындырған тұщымды тірліктері туралы, өнегелі өмір жол-дары жайлы 1905-1917 жылдарды қамтыған қалың еңбек жазып шықты. Кітап «Ресей Мемлекеттік Думасы жəне Қазақстан» деп аталды. Осы монография арқылы Өмекең ғылыми кеңесте тарих ғылымдарының докто-ры атағын қорғап шықты.

Революцияға дейінгі осы кезең-де Ресейде жүзеге аса бастаған де-мократиялық өзгерістер, бодандық күйін кешкен қазақ даласындағы саяси-əлеуметтік ахуалдар, сон-дай-ақ қа зақтан шыққан Дума депу-таттарының елінің тəуелсіздігі жо-лындағы жанқиярлық күрестері бұ-рын там-тұмдап қана жазылушы еді. Ө.Озғанбаев осы тақырыпқа тереңдей бойлады. Архив материал-дарын ақтара отырып, өшуге айналған өрелілерімізді қайта жарқыратты. Əрине, бұл кезде Өмірзақ жас ғалым ретінде жаңа-жаңа таны-лып келе жатыр еді. Бəлкім, оның ғы лымдағы жұлдызы жарқырай түсуіне ұлтымыздың көмескілене бастаған сол зиялыларының септігі

де тиген шығар-ау. Осылайша хал-қымыздың болашағы үшін жанда-рын қиған аяулылар қайта тіріліп, елімен қауышты. Біз «қауышты» деп қысқа қайырғанымызбен, автор өз еңбегін жазу барысында қаншама қиындықтар көрді десеңші. Архив материалдарын ақтарудағы азаптар өз алдына, көптеген теріс пікірлерге жаңа көзқарас қалыптастыру оңай болған жоқ. Мұрағат материалда-ры мүлгіп, ештеңе айтпай сазарған сəттерде ол талай ғалымдармен таң-ды-таңға ұрып сұхбат өткізді. Осы бейнетті еңбегі берекелі болып, то-лыққанды туынды дүниеге келді. Бір кездері құпия болған көмбе қазақ халқына осылай ашылды.

Ө.Озғанбаевтың шоқтығы биік еңбектерінің бірі «Рух күрескері» ата-лады. Ресей Мемлекеттік Думасының депутаты Ш.Қосшығұлұлының өмірі мен қоғамдық жұмыстарына арналған бұл еңбек автордың ілкімді ізденістерінен туған құнды дүние. Ш.Қосшығұлұлының өз заманында ұлы Абайға «бірлік туын көтерейік, қазақ намысын таптатпай, елдігімізді танытайық» деп хат жазғанын осы Өмекеңнің шығармаларынан оқып, білдік. Əрине, Өмекең осы еңбегі арқылы өскелең ұрпаққа халық мүддесі үшін күресте ұлттық рух туын биік ұстай білейік деп үйретіп отырғаны белгілі. Ұлт мүддесі, ұлт намысы үшін күресе білген жастан ертең мықты қайраткер шығады. Кітаптың атауы да осыны меңзеп тұрғандай. Төл тарихымызда Шəй-мерден Қосшығұлұлы туралы дерек-тер тым таяз еді. Оның діндар қай-раткер, «Серке» газетінің демеуші-шығарушысы болғанын да Өмекең еңбектерінен білдік. Шəймерден кім? Өз кезеңінде ол бүгінгі Астана мен Ақмола өңіріне осылай кеңінен танымал жан екен. Ө.Озғанбаев оны көрнекті Алаш қайраткері ретінде суреттейді.

Ш.Қосшығұлұлы –Ақмола облы сы Көкшетау уезі Қотыркөл болысының тумасы. Ауыл молдасынан хат тани-ды. Кейін Көкшетаудағы Науан хазірет мед ресесінде, одан соң Бұхарада сау-атын жетілдіреді. Содан кейін 1886 жылы жұртшылық қаржысымен салынған, Мезгіл болысының аза-маты Наурызбай Таласұлы ұстаған мешіт жанындағы интернатта ұстаз болады. Шəймерденнің шоқтығы биік болатын. Ол ұстазымен бірге Ресейдің шоқындыру саясатына қарсы тұрды. 1903 жылы Абай Құнанбаевқа патшалық режімнің содыр саясаты ту-ралы, осыған бүкіл қазақ болып тізеге тізе қоса отырып қарсы шығу туралы екі рет хат жазады. Осы əрекеті үшін Н.Таласұлы, яғни Науан қазірет екеуі абақтыға жабылады. Жандармерия тексергенде Көкшетау мешітінен күмəнді 164 кітап пен қолжазбалар шығады. Патша өкіметі 1903 жылы шілде айында Шəймерденді 5 жылға, Науан ды (Наурызбай) 3 жылға кесіп, Ир кутск генерал-губернаторының ба қы лауына Батыс Сібірге жібереді. Осы жерден екеуі Якутияға айдалады.

Ғалым, зерттеуші, əдебиетші, та рихшы Өмекеңді əркім əр қы-ры нан жақсы біледі. Сонда да біз-ге аса ардақтысы – Ресей Мем-ле кет тік Думасында депутат бо-лып сайланған қандастарымызды жан-жақты зерттегені. Əлихан Бө-кей ханов, Алпысбай Қалменұлы, Ахмет Бірімжан, Бақтыгерей Құл-манұлы, Бақытжан Қаратаев, Молда Тойынұлы, Мұхамеджан Тыныш-байұлы, Дəуіт Ноян-Тұндыт, Сəлім-герей Жантөрин, Темірғали Нұрекен, Тілеулі Алдабергенұлы, содан соң жоғарыда аталған Шəймерден Қосшы-ғұлұлы сияқты тұлғалар Өмекеңнің зерттеулерінде жаңа қырларынан та-ныл ғаны анық.

Шəймерденнің мұнан кейінгі өмірі шырғалаңға толы. Ə.Бөкейхан мен М.Сердалин жауапты орын-дардың есіктерін күзетіп, орыс ғалым дарының ақыл-кеңестерін тыңдап жүріп, бірнеше министрдің қабылдауында болады. Осы еңбек-тері зая кетпей, Шəймерден мен Наурызбайды абақтыдан 1905 жылы босатып алады. Олар осы жылы М.Ты нышбайұлы, С.Шипабекұлы

сияқты қайраткерлермен бір ге Пе-тер бургке барып, патша өкіме-тіне қарсы шеруге шығады. Осы-дан кейін Нижний Новгород қала-сында ашылған жалпыресейлік мұ-сыл мандар съезіне қатысады. Елге оралған күрескер азаматты халық 1906 жылы І Мемлекеттік Думаға де-путат етіп сайлаған. Десек те «орыс тілін білмейді» деген желеумен оны депутаттыққа тіркемейді. Ол тұста да халықты сататын жəдігөйлер болған. Сол жəдігөй тілмаштар қайраткер ту-ралы алыпқашты əңгімелер таратады. Ал бұл кезде Шəймерден Балықты кө лі жағалауындағы ағаштан тұрғыз-ған үйін мектепке айналдырып,, орыс мұғалімін жалдап, балаларды оқыта бас тайды. Мұғалімге өзі жалақы төлейді.

ІІ Мемлекеттік Думаға Шəй-мерден қайта ұсынылады. Бұл жолы Шəймерден Петербургке аттанады. Өкініштісі, ІІІ Думаға қазақ халқынан бірде-бір депутат қатыспаған. ІІІ Думаға «Жер туралы» заң жөнінде сұрау салынады. 1907 жылы Алаш көсемі Ə.Бө кейханның тапсырма-сымен Шəймерден Түркияға ба-рып, үкімет, парламент басшыла-рымен кездеседі. Осы елдің газеті арқылы ІІ Николайға мəлімдеме жа сайды. Ол 1917-1919 жылдары Алаш қозғалыстарына да қатысады. Бірақ Кеңес өкіметі оны 1931 жылы Петропавл түрмесіне жабады. Замана тепкісіне ұшырап, əбден қалжыраған, күйзелген ол 1932 жылы Омбы же-рінде о дүниелік болады.

Міне, осы жəйттердің барлығын Озғанбаевтың кітабынан оқыған мен қатты ойландым. Азаттық, тең-дік, тəуелсіздік үшін бабалары-мыз қаншама тер төкті десеңізші. Тəуелсіздіктің 25 жылдығы аясын-да біз азаттық үшін жанын пида ет-кен осындай асыл тұлғаларымызды кеңінен насихаттауымыз керек. Жоғары, арнаулы оқу орындарын-да, мектептерде, студенттермен, оқушылармен кездесулер өткізіп, азаттық жолында арманда кет-кен асыл дарымыз жайлы кеңінен əңгімелеуіміздің мəні зор.

Ал Өмірзақ аға бұл міндетті əлде-қашан өтеп қойған жан. Автор жа-зар жинақтары мен кітаптарына материал жинау үшін өлкетанушы Ж.Бектұровпен, Шəймерденнің не-мере қарындасы М.Жүнісовамен та-лай əңгімелескен. Осынау қажырлы еңбек ғалымның талмай ізденгенін паш етеді.

Ғалым ағамыздың «Дəуір бел-белестерінде», «Халықтан асқан ұстаз жоқ», «Қара нар керек бұл іске», «Атамекен хикаялары», «Жарығы өшпейтін жұлдыз», «Дорога в бу-дущее», «Там, где восходить солн-це», тағы басқа да тағылымы терең танымдық-көпшілік, ғылыми, əдеби еңбектері қаламгерлік қарымын көрсетсе керек. Сондықтан болар, ғұлама ғалым Өмекеңді Қазақстан Жазушылар жəне Журналистер одақтарының мүшесі ретінде жүрекке жылы қабылдаймыз.

Педагогикалық, ағартушылық жұмыстарының жемісіндей, ол білім беру ісінің еңбек сіңірген қайраткері, Педагогика ғы лымдары академиясының академигі атанды. Профессор ағамыз АҚШ-тың Техас штатының, Ақтау қаласының жəне Қарақия ауданының құрметті азама-ты. «Құрмет» орденінің иегері. 20-дан астам кітап, 200-ге тарта ғылыми-танымдық мақала жазған Өмірзақ аға əлі де қолынан қаламын тастаған жоқ.

Саналы ғұмырында Өмекең та-лай еңбек баспалдақтарынан өтті. Қазақстан Парламентіндегі алғашқы сенаторлардың бірі болды. Парламент Сенатының комитет төр ағасы, «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ бас директорының кеңесшісі қызметтерін абыроймен атқарды. Соңғы жылдары Маңғыстау об-лысы əкімдігі жанындағы ардагер-лер ұйымының төрағасы болды. Мұнан кейін «Ардагерлер ұйымы» Республикалық қоғамдық бірлестігі Орталық кеңесінің төрағасы болып сайланды. Осы қызметке келген соң ардагерлер ұйымының жұмысын жүйелендіруде, қоғамдағы оның рөлін арттыру жолында көп күш жұмсады.

Əсіресе, мемлекет пен ардагер-лер кеңесі арасындағы үйлесімді түсіністікті, бірлікті нығайта түсті. Ел ағасы, республика ақсақал дарының ақылгөйі ретінде ел мен жердің тағ-дырына үлкен жауап кершілікпен қарап, Елбасы сая сатының жан-жақты өріс алуына, Тəуелсіздік тұғыры тату лықтың ел ішінде тұрақтануы ба ғытында аймақтағы ел ағаларын ұйыстыра білуі, ауызбіршілік жолында өзінің терең білімі мен парасаттылығын көрсетуі асыл қариялыққа тəн қасиет деп түсінеміз.

Республикалық деңгейдегі түр-лі басқосуларда Өмірзақ ағамен кез десіп, жиі пікірлесеміз. Сонда оның байсалдылығына, азаматтық тұлғасына сүйсіне қараймыз. Озық ойлы Озғанбаевпен əр кездесу – біз үшін үлкен өмір сабағы. Ел тарихының, даңқты ұлт руханиятының жаршы-сы Өмірзақ ағаның əрбір қадамына қызыға қараймыз. Жетпіс бестің желкесіне мініп, сексен атты сеңгірге қарай беттеп бара жатса да Өмекеңнің қажымас қайраты бізді тəнті етеді.––––––––––––––––

Суретте: М.Жол дасбеков, И.Жеменей, Ө.Озғанбаев (орта-да), Ə.Ахметов, Т.Жұртбай

Ґмір сабаќтарыЖұртына салиқалы сөз айтып, жүзінен үнемі мейірім-шапағат төгіліп, жан-жағына шуақ шашып тұратын, сөйлеп кетсе шешен, жол бастаса көсем, ақылға бай, ойға кенен, тарихқа терең, үлкен парасат иесі тұлғалар бола-ды. Сондай ұлағатты жандардың бірі де бірегейі, техника ғылымдарының докторы, академик, қоғам қайраткері, та-рихшы, философ Өмірзақ Озғанбаев.

– Əбдіғали Салбекұлы, сол өткен ғасырдың 30-ыншы жыл-дары бұл кəсіпорынды құ ру қандай өмірлік қажетті ліктен туды деп ойлайсыз? Жал пы, ме-кеме қалай дүниеге келді?

– Кəсіпорынның дүниеге келу кезеңі жаңадан құрылып жатқан колхоздар мен совхоздардағы ауылшаруашылығы өндірісін ұйымдастыру науқанымен тұспа-тұс келді десек қателеспейміз. Жаңадан отау тіккен кеңестік шаруашылықтардың өркендеп қанатын жаюы үшін оның негізгі өндіріс құралы ретінде ең алды-мен жер қорын зерттеу қажет болды. Сол кезде республикадағы ауыл шаруашылығы алқаптарын картографиялауға деген зəрулік туды. Бұл мəселені шешу, əсі-ресе тез арада шешу тек аэ-ро фототүсіру көмегімен ғана іске асыруға болатын еді. Ақы-ры 1936 жылы Алматыда Мəс-кеудің «Сельхозаэросъемка» кə-сіпорнының тұңғыш Қазақ фили-алы ашылады.

Мекемеге жерге орналасты-ру, ауылшаруашылығы үшін кар-тографиялау, топырақ қыртысы мен геоботаникалық зерттеу-лер жасау, мелиоративтік-жол жəне кеңшарлар құрылысы үшін жер қорларын іздестіру міндеті жүктелді. Орта Азия республи-калары мен Алтай өлкесінің жерлерін түгендеу іс-шаралары да осы жаңадан құ рылған мекеменің мойнына артылды.

– 80 жыл аз уақыт емес. Осы мерзім ішіндегі қа зақ филиа-лының жүріп өт кен, бүгінге дейін сан қыр лы, ау қымды атқарған жұмыс тары туралы қысқаша түйін деп айтып бе-ріңізші?

– Əрине, кəсіпорын өзінің даму тарихында талай-талай қиын күрделі соқпақтарды басып өтті. Өндірістік базаны қалыптастыру мен дамыту, кадрлар құрамын да-ярлау жұмыстары оңай болмады. 30-шы жылдар ғой. Қазақ филиа-лы кəсіби жұмыстарын орындауға арналған дəл геодезиялық аспап-тармен, фотограмметриялық құралдармен жəне ұша жү ріп суретке түсіретін жаб дықтармен жеткілікті дəре жеде қамтамасыз етілмеді. Фото пландардың ре-продукцияларын дайындауға арналған аппаратуралары да болған жоқ, сондықтан да кə-с іпорынға ара -тұра Қазақ карта жасау кəсіпорнының

технологиялық құрал-сайман-дарын пайдалануға тура келді.

Кəсіпорынға соғыс жүріп жатқан 1941-1945 жылдары тым ауыр соқты. Астық өндіретін ау-дандар мен қорғаныс өнеркəсібі кəсіпорындарын жоспарлы-картографиялық материалдармен қамтамасыз ету жұмыстары қатар жүргізілді. Мекеменің 50-ден астам қызметкері кəсіби зəрулікке қарамастан Отан қор ғау үшін майданға аттанды. Аэ ро геодезия өндірісінде қалған əйел дер жұмыс орындарынан кет пестен күн-түн демей жұмыс істеді.

Тың жəне тыңайған жер-лерді игеру кезеңінде – 1955 жылдан бас тап 1959 жыл ара-лығында б іздің кəс іпорын жаңадан құрылып жатқан сов-хоздар үшін 30 миллионнан астам гектар алқаптарды зерттеу, ауылшаруашылығына дешифрлау жəне жоспарлы-картография-лық материалдарын дайындау жұмыстарын жүзеге асырды, яғни, іс жүзінде Қазақстанның айдалған тың жерлерінің барлық көлемін зерттеп, зерделеп шықты.

«АШАІМИ» РМК орындай-тын, атқаратын жұмыстардың негізгі түрлері төмендегідей болып келеді : Ең бірінші , аэрофототүсіру жұмыстары – далалық дешифрлау материал-дарын пайдалана отырып, растр негізінде 1:10000, 1:25000, 1:50000 масштабтарында сандық талап үлгісіндегі ауыл шаруашылық карталары мен 1:2000 масшта-бында елді мекендердің құрылыс жүргізілген аумақтарының сан-дық үлгідегі аумақтарын жа-сау. Кəсіпорын қызметін то пы-рақтану жəне агрохимия, гео-графия, ауылшаруашылығының мал мен жем-шөп өндірісі кəсіп-орындары да қолданады.

– Бүгінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі еліміздің аграрлық секторы мен жерді тиімді пайдалану мəселесіне ерекше көңіл бөліп отырған шақта, оның үстіне қазір рес-публикамызда Жер реформа-сы бойынша республикалық комиссияның апта сайынғы отырысына халықтың на-зары ауып отырған тұста «АШАІМИ» РМК қызметінің алар орны қандай дəрежеде бо-луы тиіс?

– Сапалы жоспарлы-кар-тографиялық материалдар-дың арқасында жасалған жер ге

оң тайлы мониторинг жүргізу аграрлық жəне өндірістік сек-торда жерді тиімді пайдаланудың басты негізгі көрсеткіші болып табылады. Біздің жоспарлы-картографиялық материалдары-мыз кезекші кадастрлық карта орнына жүреді.

Ауылшаруашылығына қа жетті топырақ қыртысын зерт теу мен геоботаникалық із дестірулердің жəне түсі рілімдердің барлық түр-лері аэрофототүсіру материал-дарының жинақталған мə-ліметтеріне сəйкес жүр гі зі-леді. Əсіресе, жер қыртысын зерттеушілер іс барысында өз жұмыстарын нақты да дəл орын-дау үшін фотобейнелеулерді мұқият пайдаланады. Қазіргі уақытта біздің мекеме Қазақ-станның жер аумақтары мен бұрынғы КСРО-ның Алтай өл-кесіндегі аэрофототүсіру жос-пар лы-картографиялық ма-териалдарын дайындайтын жал-ғыз кəсіпорын болып табылады.

Елбасы Н.Ə.Назарбаевтың тапсырмасы бойынша 2012-2014 жылдары біздің кəсіпорын ауыл шаруашылығы айналымы-на тартылған ауыл шаруашылық алқаптарды түгендеу бойын-ша ауқымды жұмыстарды іске асырды. Кəсіпорын жарғысына «Облыстардың, аудандардың, елді мекендердің əкімшілік ше-караларын, оның ішінде жер учаскелерінің, ерекше қор-ғалатын табиғи аумақтардың, орман жəне су қорларының, өзге санаттағы жерлердің шека-раларын анықтау, олардың сол жердегі шекараларын қалпына келтіру, сонымен қатар, жер-ге орналастыру бойынша жо-баларды (сызбаларды) əзірлеу мен оны жасау жұмыстарын жүргізуді» көздейтін өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

– «АШАІМИ» РМК бү-гінде қандай мамандық ие-леріне сұраныс беріп отыр? Кə с іпорында тəлімгерлік жүйесінің дəрежесі қандай?

– АШАІМИ де əркезде де геодезистер мен жерге орналас-тырушы мамандарға, топограф-тар мен картографтарға сұ-ранысқа ие болып келген, ол та-лап болашақта да сондай үрдісте болып қала бермек. Өндіріс ерекшелігіне орай кəсіпорында аэрофотогеодезис тер мен фото-грамметристер сынды сирек

мамандық иелері жұмыс істейді. Бүгінгі күні кəсіпорында жұмыс істейтін жас мамандардың дені Қ.И.Сəтбаев атындағы ҚазҰТУ, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ, ҚазҰАУ, Се мей топография тех никумы, Талғар агробизнес жəне менедж мент колледжінің түлектері.

Орайы келгенде айта кетейін, білікті мамандарымыздың ара-сында кезінде республикамыз-дан тыс жерлерде де, Моңғолия, Мозамбик, Ливия, Алжир, Ан-гола, Кения сияқты алыс шетел-дерге шақырылып, қызмет ат-қарғандары да бар.

– Айтулы мерейтойды кə-сіпорын ұжымы қандай ла-йықты жетістіктермен қар сы алып отыр?

– Кəсіпорын жұмысы мем-лекет тарапынан уақыттың əр кезеңінде, əр ауысымында да лайықты бағаланып келді. 2013 жылы Қазақстанның ша р-уашылық қызметін жүргізетін субъектілерінің толық тізімін ранжирлеу нəтижесінде, ҚР Статистика жөніндегі агенттік төрағасының 2008 жылғы 20 мамырдағы №67-ші бұйрығына сəйкес АШАІМИ РМК «Ак-тивтер мен міндеттемелер көр-сеткіштері» , «Табыстылық көр сеткіштері», «Өтімділік көрсеткіштері» жөнінен үш номинация бойынша Алматы қ а л а с ы н д а 4 - ш і о р ы н д ы , Қазақстан Республикасында 13-ші орынды иеленіп, «Қа-зақстан-2013 көшбасшысы» Құрметті атағын жеңіп алды. 2014 жылғы мамыр айында кəсіпорын шығаратын өнімінің сапалылығы үшін Еуропалық Гран-При иегері (Женева қаласы, Швейцария) атанып, «Ерекше өндіріс жəне дəстүрді сақтау» дипломымен жəне «Жоғары сапа мен мүлтіксіз қызметі үшін» төсбелгісімен марапат-талды. Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 06 тамыздағы №875-ші Жар-лы ғымен «АШАІМИ» РМК Қазақстан Республикасы Ұлт-тық экономика министрлігінің құ рамы на кірді.

Кəсіпорынның осы жыл-дар ішінде өндірістік сипатта сақталып қана қоймай, дамудың жаңа кезеңіне қадам басқанына өз басым қуаныштымын. Бү-гін біз, «АШАІМИ» РМК ар-да герлерінің де көзіне ұялмай тік қарай аламыз, кəсіпорынға олардың жылдар бойғы сіңір ген еңбектерінің еш кетпей, керісінше қанаттанып, өріс жа йып келетінін зор сеніммен айта аламыз. Біздің даңқты дəстүрлеріміз əрі қарай да қолдау алып, өз жалғасын табады деген ойдамын. Бұл үшін бізге, біздің өндірістік қызметімізге қажеттінің бəрі бар.

Əңгімелескен Талғат СҮЙІНБАЙ,«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ

Мақалада бүгінгі таңда жалпы білім беруде мұғалімдерді алаңдатып отырған, кең реформа жасау бағытындағы көкейкесті мəселелерге үлкен орын берілген. Оның өзіміз ұзақ жыл-дар айналысып келе жатқан, практикада көзіміз жеткен, кейбір тұстарына пікірімізді білдірсек.

Жоғары сыныптарда жаратылыстану пəн-дерін бірыңғай ағылшын тілінде оқытуда – негізгі пəндерден оқушылардың сол тілде білім ала отырып, əлемдік өркениетке кеңінен араласуына қолайлы жағдай жасау мақсат етіледі. Толықтай алғанда, бұл жалпы білім беруде алда тұрған перспективалық негізгі мақсаттардың бірі екендігін жоққа шығаруға болмайды.

Бірақ, осы міндеттерді барған сайын тиімді жүзеге асыруда, берілетін білім мен тəрбиенің нəтижелілігін қамтамасыз етуде, бүгінгі таңда күрмеуі қиын мəселелер баршылық. Олар:

Біріншіден, жоғары сыныптарда төрт бірдей жаратылыстану пəндерін оқушылардың ағылшын тілінде жоғарғы деңгейде меңгеруге лексикалық базасы – тіл байлығы ғана емес, оқушылардың интеллектуалдық мүмкіндіктері жете ме? Жекелеген оқушыларда ондай қабілет, мүмкіндік болса, оны қамтамасыз етуге мұғалімдердің əзірлігі дайын ба, деген сұрақ бізді көбірек мазалайды.

Екіншіден, бүгін біз, мектеп практика-сынан көріп отырғанымыздай, 1-2 жараты-лыстану пəндерін тереңдетіп оқытып, жал-пы білімнің жоғарғы стандарты деңгейінде ана тілінде меңгертудің өзі үлкен қиындық келтіруде. Өйткені, бүгінгі мектептің жоғары сыныптарында 19-23 пəн оқытылады. Оған қоса факультативтік пəндер, арнаулы курс-тар бар. Мектепте оқытылатын əр пəннің бағдарламасы, сол ғылымның ХХІ ғасырға дейінгі даму деңгейін, ертеңі мен бүгінін

толық қамти отырып құрастырылған. Бұл бүгінгі бірыңғай бейінді білім беруді жүзеге асыруға тиіс, мамандандырылған дарын-ды балаларға білім беретін мектептердегі жағдай. Ал жай мектептер жөнінде не айтуға болады. Сонда бірнеше пəндерді ағылшын тілінде оқытып, мектеп стандартын одан əрі күрделендіргенде не ұтамыз?

Үшіншіден, жаратылыстану пəндерін ағылшын тілінде оқытуды оқушылардың барлығына бірдей міндеттеу – жалпыға бірдей нəтижелі бола ма? Керісінше, ол көптеген балалардың өз қабілет, қызығушылықтарына қарай кəсіби бағдарлы, бейінді білім алуына кедергі болмай ма?

Төртіншіден, ұлттың рухани дүниесі оның тілінде сақталынып, сол ана тіл арқылы бір ұрпақтан екінші ұрпаққа беріліп отырылады. Ол жас ұрпаққа ұлттық, патриоттық тəрбие берудің де іргелі негізі. Тілдің қызметінің барған сайын аясын кеңейтіп, дамытып, ана тіліміздің – мемлекеттік тілдің ғылымның тілі, бизнестің тілі, технологияның тілі болып жетілуі үшін, оқушы білімді ең алдымен ана тілінде алуы қолайлы емес пе?

Мамандандырылған дарынды бала-лар мектебінің практикасында жүзден астам түлегіміз «Болашақ» бағдарламасы бойынша əлем елдерінің ең таңдаулы университеттерінде оқып білім алды. Олар – толықтай ана ті лінде (қазақ бөліміндегілер қазақша, орыс бөлі міндегілер орысша) бағ-дарлы білім алғандар.

Демек, бұл жерде ең басты фактор – тіл емес, оқушылардың жоғарғы интеллектуалдық деңгейі, бір ғылымның саласынан сапалы, терең, жан-жақты іргелі білім алуында. Осы негізде ғана жалпы білімнің алда тұрған басты міндеттерін жүзеге асыруға қолайлы жағдай жасауымызға болады.

Сонымен қатар, осы мақа ла да ғы ав тор дың «...бір типті мек теп жасау» жөніндегі пікірімен келісу қиын.

Қазіргі жалпы білім беруде, жастар-ды өмірдің сан-салаларына, небір күрделі мамандықтар əлеміне арнайы дайындайтын, ХХІ ғасырдың даму деңгейіне жауап бере алатындай, инновациялық мектептер жүйесі – гимназиялар, лицейлер, мамандандырылған дарынды балалар мектептері қалыптасып да-мып келеді. Ондай мектептердің əлемдік білім берудің практикасында бірнеше ғасырлық та-рихы бар. Оған біздің қолымыз ел егемендігінен кейін ғана жетті.

Сонау өткен ғасырдың 90-шы жыл дарының басынан-ақ, «Дарынды балаларға арналған мектептерді мемлекеттік қолдау жəне да-мыту» жөнінде Елбасының жарлығы бол-ды. Ол жарлық бірден дарынды балаларға бөлектеп білім берудің мемлекеттік дең-гейде маңыздылығын жəне оның біздің жағдайымызда көкейкестілігін көрсетті. Бүгінгі таңда əлемдік деңгейде білім алып жатқан жастарымыз, негізінен, осындай арнаулы мектептердің түлектері.

Соңғы 10-15 жылда жалпы білім беруде жүргізілген «...кең ауқымды рефор малардың» ішінде білім сапасына ерекше ықпал еткен жаңа типтік мектептермен қатар, білімді бақылау мен бағалаудың – тестілік моделінің енгізілуі.

Мемлекеттік ҰБТ моделі – мектепке де, ата-аналарға да, білім мекемелеріне де тəуелсіз, білім үдерісіне сырттай бақылау мен бағалаудың бірыңғай жүйесін қалыптастыра отырып, білім сапасына да қолайлы ық пал ететін, білімдік факторға айналды. Күнделікті білім беруде мектеп стандартының қандай дəрежеде жүзеге асып жатқанын қатаң бақылауда ұстағымыз келсе, қазіргі қолданыстағы ҰБТ-ның 4 пəндік форматын да, оны ұйымдастыру жүйесін де сақтауымыз қажет деп есептейміз.

Нəсіпқали ДƏУЛЕТОВ, Батыс Қазақстан облыстық дарынды

балаларға арналған мамандандырылған мектеп-интернатының директоры

Алаѕдайтын сўраќ кґп

Ќазаќ аэрофотогеодезиясы жаѕа белестеЌазаќстан аумаєын аэрофотоєа тїсіру бўдан 80 жыл бўрын жїзеге асты

Қазақстан Аэрофотогеодезиялық іздестіру мемлекеттік институты республикамыздағы жер-ге орналастыру қызметінің ең ежелгі кəсіпорны бо-лып саналады. Бүгінгі таңда аталмыш мекеме өзінің құрылуының 80 жылдық мерейтойын атап өтуде. Салтанатты іс-шараға орай кəсіпорынның тарихы мен даму болашағы туралы «Ауыл шаруашылығы аэрофотогеодезиялық іздестіру мемлекеттік институ-ты (АШАІМИ)» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнының ди-ректоры, ҚР Ұлттық инженерлік академияның корреспондент-мүшесі, экономика ғылымдарының кандидаты Əбдіғали БЕГМАНОВТЫ əңгімеге тартқан едік.

«Кім қайда бет алды?» Сұңғат ƏЛІПБАЙ, «Егемен Қазақстан», 2016 жыл, 3 маусым

9 маусым 2016 жыл www.egemen.kz 11

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы №143 бұйрығына 2-қосымша

НысанҰйымның атауы: «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚҚайта ұйымдастыру туралы мəліметҰйым қызметінің түрі: «Болашақ» бағдарламасын іске асыру, үйлестіру жəне бақылауҰйымдастыру-құқықтық нысаны: Акционерлік қоғамЕсеп нысаны: шоғырландырылған/шоғырландырылмаған(қажетті емесінің астын сызыңыз)Қызметкерлердің орташа жылдық саны: 140 адамКəсіпкерлік субъектісі: орта(кіші, орта, ірі)Заңды мекенжайы (ұйымның): 010000, Астана қ., Орынбор к-сі, 18

Бухгалтерлік баланс2015 жылғы 31 желтоқсандағы жай-күй бойынша

мың теңгеАктивтер Жол

кодыЕсепті

кезеңнің аяғында

Есепті кезеңнің басында

I. Қысқа мерзімді активтер: Ақша қаражаттары мен олардың баламалары 010 0 1 403 057Сату үшін қолда бар қаржы активтері 011 0 0Өндірістік қаржы құралдары 012 0 0Пайда жəне шығындар арқылы əділ құны бойынша есептелетін қаржы активтері

013 0 0

Өтеуге дейін ұсталатын қаржы активтері 014 0 0Өзге де қысқа мерзімді қаржы активтері 015 801 613 668 000Қысқа мерзімді сауда жəне өзге де дебиторлық қарыз 016 84 978 127 533Ағымдағы кіріс салығы 017 0 17 909Қорлар 018 5 119 2 514Өзге де қысқа мерзімді активтер 019 935 566 1 013 442Барлық қысқа мерзімді активтер ( 010-нан 019-ға дейінгі жолдар сомасы)

100 1 827 275 3 232 456

Сатуға арналған активтер (немесе шығарылатын топ-тар)

101 0 0

II. Ұзақ мерзімді активтер 0 0Сату үшін қолда бар қаржы активтері 110 0 0Туынды қаржы құралдары 111 0 0Пайда жəне шығындар арқылы əділ құны бойынша есептелетін қаржы активтері

112 0 0

Өтеуге дейін ұсталатын қаржы активтері 113 0 0Өзге де қысқа мерзімді қаржы активтері 114 0 0Қысқа мерзімді сауда жəне өзге де дебиторлық қарыз 115 0 0Үлескерлік қатысу əдісімен есепке алынатын инве-стициялар

116 0 0

Инвестициялық мүлік 117 0 0Негізгі қаражаттар 118 32 964 28 395Биологиялық активтер 119 0 0Барлау жəне бағалау активтері 120 0 0Материалдық емес активтер 121 802 9 438Кейінге қалдырылған салықтық активтер 122 4 223 1 863Өзге де ұзақ мерзімді активтер 123 0 0Барлық ұзақ мерзімді активтер (110-нан 123-ке дейінгі жол сомасы)

200 37 989 39 697

Баланс (жол 100 + жол 101+ жол 200) 1 865 265 3 272 153Міндеттеме жəне капитал Жол

кодыЕсепті

кезеңнің аяғында

Есепті кезеңнің басында

III. Қысқа мерзімді міндеттемелер Займдар 210 Туынды қаржылық құралдар 211 Өзге де қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер 212 Қысқа мерзімді сауда жəне өзге де кредиторлық қарыздар

213 73 880 37 615

Қысқа мерзімді резервтер 214 19 276 15 789Кіріс салығы бойынша ағымдағы салықтық міндеттемелер

215 0 0

Қызметкерлерді көтермелеу 216 212 163Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер 217 14 185 1 272 315Барлық қысқа мерзімді міндеттемелер (210-нан 217-ге дейінгі жол сомасы)

300 107 553 1 325 883

Сатуға арналған шығатын топтар міндеттемелері 301 0 0IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер 0 0Займдар 310 0 0Туынды қаржы құралдары 311 0 0Өзге де ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер 312 0 0Ұзақ мерзімді сауда жəне өзге де кредиторлық қарыз 313 1 284 989 1 423 777Ұзақ мерзімді резервтер 314 0 0Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер 315 0 0Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер 316 0 0Барлық ұзақ мерзімді міндеттемелер ( 310-нан 316-ға дейінгі жол сомасы)

400 1 284 989 1 423 777

V. Капитал 0 0Жарғылық (акционерлік) капитал 410 120 000 120 000Эмиссиялық табыс 411 0 0Сатып алынған жеке үлескерлік құралдар 412 0 0Резервтер 413 0 0Бөлінбеген табыс (жабылмаған шығын) 414 470 064 402 493Басты ұйымдардың меншік иелеріне қатысты барлық капитал (410-нан 414-ке дейінгі жол со-масы)

420 590 064 522 493

Бақыланбайтын меншік иелерінің үлесі 421 0 0Барлық капитал (жол 420 +/- жол 421) 500 590 064 522 493Баланс (жол 300+жол 301+жол 400 + жол 500) 1 982 606 3 272 153

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы №143 бұйрығына 3-қосымша

НысанҰйымның атауы: «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ

Табыстар мен шығындар туралы есеп2015 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатын жыл үшін

мың теңгеКөрсеткіштер атауы Жол

кодыЕсепті

кезең үшінӨткен

кезең үшінТүсім 010 1 047 535 882 287Сатылған тауарлар мен қызметтердің өзіндік құны 011 685 985 610 992Жалпы пайда (жол 010 – жол 011) 012 361 550 271 295сатудан болған шығыстар 013 48 921 20 267Əкімшілік шығыстар 014 223 615 246 625Өзге де шығыстар 015 18 348 15 584Өзге де пайдалар 016 4 125 9 454Барлық операциялық пайда (шығын) (+/- 012-ден 016-ға дейінгі жолдар)

020 74 791 -1 729

Қаржыландыру кірістері 021 72 166 65 639Қаржыландыру бойынша шығыстар 022 0 0Үлескерлік қатысу əдісі бойынша есепке алынатын ассоцацияландырылған ұйымдардың пайдаларындағы (шығындарындағы) ұйым үлесі

023 0 0

Өзге де операциялық емес пайдалар 024 0 0Өзге де операциялық емес шығыстар 025 0 0Салық салынғанға дейінгі пайда (шығын) (+/- 020-дан по 025-ке дейінгі жол)

100 146 957 63 911

Кіріс салығы бойынша шығыстар 101 34 194 18 718Жалғасатын қызметтен салық салудан кейінгі пайда (шығын) (жол 100 – жол 101)

200 112 763 45 193

Тоқтатылған қызметтен салық салудан кейінгі пайда (шығын)

201 0 0

мыналарға тиісті жылдық пайда (жол 200 + жол 201): 300 112 763 45 193басты ұйымдардың меншік иелеріне 0бақыланбайтын меншік иелерінің үлесіне 0Өзге де жиынтық пайда, барлығы (410-нан 420-ға дейінгі жол сомасы):

400 0

оның ішінде: 0Негізі қаржыларды қайта бағалау 410 0Сату үшін қолда бар қаржы активтерін қайта бағалау 411 0

Үлескерлік қатысу əдісі бойынша есепке алынатын ассоцацияландырылған ұйымдардың пайдаларындағы (шығындарындағы) ұйым үлесі

412 0

Зейнеткерлік міндеттемелер бойынша өзекті пайдалар (шығындар)

413 0

Еншілес ұйымдардың мерзімі өткен салыққа кіріс салығы ставкасындағы өзгерістер əсері

414 0

Ақша ағынын хеджирлеу 415 0Шетелдік ұйымдарға инвестициялар бойынша курстық ерекшелік

416 0

Шетелдік ұйымдарға таза инвестицияларды хеджир-леу

417 0

Өзге де жиынтық пайданың өзге компоненттері 418 0Пайда (шығын) құрамында реклассификация кезіндегі түзету

419 0

Өзге жиынтық пайданың компоненттерінің салықтық əсері

420 0

Жалпы жиынтық пайда (жол 300 + жол 400) 500 112 763 45 193Мыналарға тиісті жалпы жиынтық пайда: 0басты ұйым меншік иелеріне 0бақыланбайтын меншік иелерінің үлесі 0Акцияға пайда: 600 0,940 0,377оның ішінде: 0Акцияға базалық пайда: 0жалғасатын қызметтен 0,940 0,377тоқтатылған қызметтен 0Акцияға тоғытылған пайда: 0жалғасатын қызметтен 0тоқтатылған қызметтен 0

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы №143 бұйрығына 4-қосымша

НысанҰйым атауы: «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ

Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп (тікелей əдіс)2015 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатын жыл үшін

мың теңгеКөрсеткіш атаулары Жол

кодыЕсепті

кезең үшінӨткен

кезең үшінI. Операциялық қызметтен ақша қаражаттарының қозғалысы1. Ақша қаражатының түсуі, барлығы (011-ден 016-ға дейінгі жол сомасы)

010 15 991 319 19 043 431

оның ішінде 0 0тауарлар мен қызметтерді сатып алу 011 1 173 624 997 926өзге де түсім 012 0 0сатып алушылардан, тапсырыс берушілерден алынған аванстар

013 0 0

сақтандыру шарттары бойынша түсімдер 014 0 0алынған көтермелеулер 015 6 982 28 066өзге де түсімдер 016 14 810 713 18 017 4382. Шығарылған ақша қаражаттары, барлығы ( 021-ден 027-ге дейінгі жол сомасы)

020 17 247 307 18 918 962

оның ішінде 0 0тауарлар мен қызметтер үшін жеткізушілерге төлемдер

021 609 058 714 177

тауарлар мен қызметтерді жеткізушілерге берілген аванстар

022 7 580 167 10 089 869

еңбекақы төлемі бойынша төлемдер 023 484 862 441 877көтермелеулер төлемі 024 0 0сақтандыру шарттары бойынша төлемдер 025 0 0кіріс салығы жəне бюджетке басқа да төлемдер 026 154 629 92 420өзге де төлемдер 027 8 418 591 7 580 6193. операциялық қызметтен ақша қаражатының таза со-масы (жол 010 – жол 020)

030 -1 255 989 124 469

II. Инвестициялық қызметтен ақша қаражатының қозғалысы1. Ақша қаражатының түсуі, барлығы (041-ден 051-ге дейінгі жол сомасы)

040 60 490 28 980

оның ішінде 0 0негізгі қаражатты сату 041 0 3 539материалдық емес активтерді сату 042 басқа да ұзақ мерзімді активтерді сату 043 0 0бірлескен кəсіпкерліктегі қатысу үлесі мен басқа ұйымдардың (еншілестерден басқа) үлескерлік құралдарды сату

044 0 0

басқа ұйымдар үшін қарыздық құралдарды сату 045 0 0еншілес ұйымдарды бақылау жойылған кездегі өтеу 046 0 0өзге қаржылық активтерді сату 047 0 0фьючерлік жəне форвардтық байланыстар, опциондар мен своптар

048 0 0

алынған дивидендтер 049 0 0алынған көтермелеулер 050 60 490 25 440өзге де түсімдер 051 0 02. Ақша қаражатын шығару (061-ден 071ге дейінгі жол сомасы)

060 15 353 19 077

оның ішінде 0 0негізгі құралдарды сатып алу 061 14 876 17 890материалдық емес активтерді сатып алу 062 477 1 187басқа ұзақ мерзімді активтерді сатып алу 063 0 0басқа ұйымдардың үлестік құралдар (еншілестен басқа) жəне бірлескен кəсіпкерлікте қатысу үлесін сатып алу

064 0 0

басқа ұйымдардың қарыздық құралдарын сатып алу 065 0 0еншілес ұйымға бақылауды сатып алу 066 0 0өзге де қаржылық активтерді сатып алу 067 0 0займдарды ұсыну 068 0 0фьючерлік жəне форвардтық байланыстар, опциондар мен своптар

069 0 0

ассоцацияландырылған жəне еншілес ұйымдардағы инвестициялар

070 0 0

өзге де төлемдер 071 0 03. Инвестициялық қызметтен ақша қаражаттарының таза сомасы (жол 040 – жол 060)

080 45 137 9 903

III. Қаржылық қызметтен ақша қаражатының қозғалысы1. Ақша қаражатының түсуі, барлығы (091-ден 094-ке дейінгі жол сомасы)

090

оның ішінде акциялардың жəне басқа қаржылық құралдардың эмиссиясы

091

займдар алу 092 көтермелеулер алу 093 өзге де түсімдер 094 2. Ақша қаражатын шығару, барлығы (101-ден 105-ке дейінгі жол сомасы)

100 45 193 7 498

оның ішінде 0 0займдарды өтеу 101 0 0көтермелеулер төлеу 102 0 0дивидендтер төлеу 103 45 193 7 498ұйымдар акциялары бойынша меншік иелерінің төлемдері

104 0 0

өзге де төлемдер 105 0 03. Қаржылық қызметтен ақша қаражатының таза сомасы (жол 090 – жол 100)

110 -45 193 -7 498

4. валюта айырбастау курсының теңгеге ықпалы 120 -29 672 -56 5435. Ақша қаражатының өсуі +/- азаюы (жол 030 +/- жол 080 +/- жол 110)

130 -1 285 716 70 331

6. Есептік кезең басындағы ақша қаражаты жəне олардың баламалары

140 1 403 057 1 332 726

6. Есептік кезең соңындағы ақша қаражаты жəне олардың баламалары

150 117 341 1 403 057

Басшы Ныгыметов Гани Сактаганович (тегі, аты, əкесінің аты) (қолы)Бас бухгалтер Каратаева Алмагуль Кунилхаировна (тегі, аты, əкесінің аты) (қолы)Мөр орны

15.03.2016 жылы Cундетов Канат Бердикуловичтің қайтыс болуына байланысты мұралық құқықтарды рəсімдеу жүруде. Заңда көрсетілген басқа да мұрагерлері болса жеке нотариус Ахатаева Перизатқа хабарласуын сұраймын. Мекенжайы: Алматы қ., Тимирязев к-cі, 17, №4 офис, тел: +77017787266.

Ќўрметті салымшылар!

«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ 2016 жылғы 13 маусы-мынан бастап 2016 жылғы 12 шілдеге дейін ШҚО, Өскемен қаласы, Карл

Маркс даңғылы, 7/2-үй мекенжайы бойынша орналасқан тұрғын үйдің мансардты қабаты (қаланың бас жоспа-ры бойынша 6 а.) көппəтерлі тұрғын үйден (барлығы 12 пəтер) тұрғын үй сатып алушылар пулына қатысуға өтініш қабылдайтынын хабарлайды.

Таза əрленген тұрғын үйді сатудың орташа бағасы 1 шаршы метріне – 110 000 теңгені құрайды. Құрылыс 2015 жылғы қараша айында аяқталды.

Өтінішті Банктің www.hcsbk.kz интернет-ресурсындағы «Клиенттің жеке кабинетінде» беруге болады.

Өтініш Банк салымшыларынан ғана қабылданады.Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі арқылы тұрғын үй

сатып алушылардың пулын құру тəртібімен жəне құрылыс нысанының сипаттамасымен, соның ішінде ғимарат қасбетін жəне пəтерлердің жоспарлануын:

- ШҚО, Өскемен қ-сы, Головков к-сі, 25/1;- ШҚО, Өскемен қ-сы, Михаэлис к-сі, 2;- ШҚО, Аягөз қ-сы, Дүйсенов к-сі, 102/2 мекенжайла-

ры бойынша Банк филиалдарында немесе Банктің www.hcsbk.kz интернет-ресурсында егжей-тегжейлі танысып, көруге болады.

Ќўрметті салымшылар!

«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ 2016 жылғы 13 мау-сымынан бастап 2016 жылғы 12 шіл-деге дейін «ШҚО, Өскемен қаласы,

Көкжал Барақ к-сі, 24-үй мекенжайы бойынша орналасқан тұрғын үйдің мансардты қабаты (қаланың бас жоспары бойынша 31а а.) көппəтерлі тұрғын үйден (барлығы 12 пəтер) тұрғын үй сатып алушылар пулына қатысуға өтініш қабылдайтынын хабарлайды.

Таза əрленген тұрғын үйді сатудың орташа бағасы 1 шаршы метріне – 110 000 теңгені құрайды. Құрылыс 2015 жылғы қараша айында аяқталды.

Өтінішті Банктің www.hcsbk.kz интернет-ресурсындағы «Клиенттің жеке кабинетінде» беруге болады.

Өтініш Банк салымшыларынан ғана қабылданады.Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі арқылы тұрғын үй

сатып алушылардың пулын құру тəртібімен жəне құрылыс нысанының сипаттамасымен, соның ішінде ғимарат қасбетін жəне пəтерлердің жоспарлануын:

- ШҚО, Өскемен қ-сы, Головков к-сі, 25/1;- ШҚО, Өскемен қ-сы, Михаэлис к-сі, 2;- ШҚО, Аягөз қ-сы, Дүйсенов к-сі, 102/2 мекенжайла-

ры бойынша Банк филиалдарында немесе Банктің www.hcsbk.kz интернет-ресурсында егжей-тегжейлі танысып, көруге болады.

Республикалық меншік объектісін сату Қазақстан Республикасының Үкіметінің 2011 жылығы 9 тамыздағы № 920 қаулы-сымен бекітілген Жекешелендіру объек-тілерін сату қағидасына сəйкес жүзеге асырылады.

Сауда-саттықтың бағасын төмен-дету əдісімен аукционға қойылады.

Теңгерім ұстаушы – «Қазақстан Респуб ликасы Сыртқы істер министрлігінің шаруашылық

басқармасы» РМК, мекенжайы: Астана қ, Бигелдинов к-сі, 10А.

1. «Audi A 8 2» маркалы автокөлік, м/н 621RA01, 2006 ж.ш. Бастапқы баға – 2 267 000 теңге, ең төменгі баға – 1 133 500 теңге, кепілдік жарна – 340 050 теңге.

Сауда-саттыққа қатысушыларды тіркеу хабарлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі жəне аукцион бас-талғанға дейін екі сағат бұрын аяқ-талады, содан соң қатысушылар берген өтінімдерін кері қайтара алмайды.

Сауда-саттыққа қатысу үшін кепіл дік жарналар мемлекеттік мүлікті есепке алу саласындағы бірыңғай опера тордың шотына төленеді: кепілдік жар наны алушы – «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ; банк атауы – «Қаз коммерцбанк» АҚ; ЖСК КZ529261501102032004; БСК: KZKOKZKX; БСН:050540004455; КНП: 171; Кбе:16.

Назар аударыңыз! Қатысушының хабарламада көрсетілген талаптарды сақтамауы, сондай-ақ бірыңғай опера-тордың арнайы транзиттік шотына сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көр сетілген кепілдік жарнаның сауда-сат тық басталғанға дейін екі сағат бұрын түспеуі тізілім веб-порталының өтінімді қабылдаудан бас тартуы үшін негіз бо-лып табылады.

Аукционға қатысу үшін мыналар-ды:

1) жеке тұлғалар үшін: жеке сəйкес-тендіру нөмірін (бұдан əрі – ЖСН), тегін, атын, əкесінің атын (бар болса);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сəй-кестендіру нөмірін (бұдан əрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, əкесінің атын (бар болса);

3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (пошталық ме-кенжайы, телефоны, факс, е-mail) көрсете отырып тізілімнің веб-порталында алдын ала тіркелу қажет.

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгер-ген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішін-де тізілімнің веб-порталына енгізілген деректерді өзгертеді.

Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін объект бойынша қатысушының ЭЦҚ қойылған сауда-саттыққа қатысуға өті німді тізілімнің веб-порталында тіркеу қажет.

Тізілімнің веб-порталы автоматты тек-серу нəтижелері бойынша тізілімнің веб-порталында көрсетілген қатысушының электронды мекенжайына өтінімді қа-был дау не өтінімді қабылдаудан бас тар ту себептері туралы электрондық ха-барлама жібереді.

Аукционға жіберілген қатысушыға тізілімнің веб-порталы беретін аукцион нөмірі бойынша аукцион залына кіруге рұқсат етіледі.

Аукционға қатысушылар аукцион бас талғанға дейін бір сағат ішінде ЭЦҚ мен аукцион нөмірін пайдалана оты-рып, аукцион залына кіреді. Аукцион жекешелендіру объектісінің бастапқы құнын аукцион залында автоматты түрде орналастыру жолымен сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген Астана қаласының уақыты бойынша басталады.

Аукционды өткiзу кезiнде жекеше-лендiру объектiсiнiң бастапқы бағасы жекешелендіру объектісінің алғашқы бағасына тең болады.

Бағаны төмендету əдісін қолданып аукцион өткізу тəртібі:

1) егер аукцион басталған кезден ба-стап екі минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі аукционда жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамай-тын болса, жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасы қағидаға сəйкес белгі-ленген қадамға азаяды;

2) егер баға азайғаннан кейін екі минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі жеке шелендіру объектісін са-тып алу ниетін растамайтын болса, жекешелендіру объектісінің соңғы жа-рия ланған бағасы белгіленген қа даммен азаяды.

Ж а р и я л а н ғ а н б а ғ а б о й ы н ш а

жеке шелендіру объектісін сатып алу ниетін бірінші болып растаған қатысушы бағаны төмендету аукционының жеңім-пазы болып танылады жəне осы жеке-шелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілді деп танылады;

3) егер жекешелендіру объектісінің бағасы белгіленген ең төменгі мөлшерге жетсе жəне қатысушылардың бірде-бі-реуі жекешелендіру объектісін сатып алу ние тін растамаса, онда аукцион өткі-зілмеді болып танылады.

Сатылған жекешелендіру объектісі бойынша аукцион нəтижелері сау-да-саттық нəтижелері туралы элек-трондық хаттамамен ресімделеді, оған сатушы жəне жеңімпаз ЭЦҚ-ны пайда-лана отырып сауда-саттық өткiзiлген күнi тізілімнің веб-порталында қол қояды.

Аукцион нəтижелері туралы хаттама аукцион нəтижелерін жəне жеңімпаз бен сатушының жекешелендіру объектісін сату бағасы бойынша сатып алу-са-ту шартына қол қою міндеттерін белгілейтін құжат болып табылады. Жеңім пазбен сатып алу-сату шар-тына аукцион өткізілген күннен бас-тап күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде қол қойылады.

Аукционның жеңімпазы сатып алу-сату шартына қол қойған кезде сатушыға салыстырып тексеру үшін мынадай құжаттардың:

1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың не-месе жеке тұлғаның жеке басын куəлан-дыратын құжаттың;

2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің не анықтаманың;

заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куə ландыратын құжаттың, сондай-ақ заңды тұлғаның өкілі паспортының не-месе оның жеке басын куəландыратын құжаттың түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, олардың көшірмелерін не нотариат куəландырған көшірмелерін ұсынады.

Құжаттардың түпнұсқалары салыс-тырып тексерілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады.

Аукцион өткізу туралы қосымша ақпаратты www.gosreestr.kz сайты-нан немесе 8 (7172) 32-13-33, 32-44-82 телефондары арқылы алуға болады.

Қазақстан Республикасы Президентінің Іс Бас-қар масы Қазақстан Республикасы Президенті Іс Басқармасының бухгалтерлік есеп жəне есептілік бөлімінің бас сарапшысы Алмагүл Серікқызы Иманқұловаға інісі

Ербол ИМАНҚҰЛОВТЫҢқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

«Қазақ əуендері» акционерлік қоғамы Қазақстан Рес публикасы Мəдениет жəне спорт министрлігі Мə дениет жəне өнер істері департаментінің дирек-то ры Ақтоты Рахметоллақызы Райымқұловаға анасы

Мəкиза Дайырбайқызы РАЙЫМҚҰЛОВА-ШАШКИНАНЫҢ

қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Сыртқы істер минис трлігінің «Шаруашылық басқармасы» РМК

Аблай СЕРІКҰЛЫНЫҢм е з г і л с і з қ а й т ы с б о л у ы н а б а й л а н ы с т ы марқұмның анасы мен ұл-қыздарына орны толмас қайғыларына ортақтасып көңіл ай-тады.

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМААстана қаласының мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті 2016 жылғы

28 маусымда сағат 10.00-ден сағат 17.00-ге дейін www.gosreestr.kz Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында республикалық меншік объектісін сату бойынша электрондық аукцион өткізу

туралы хабарлайды

«Бекіре-2016» жедел-профи-лактикалық іс-шарасы барысын-да Атырау, Ақтау, Орал стан-сасындағы Ішкі істер желілік бөлімдері қызметкерлері құқық

бұзушылықтың 9 факт іс ін анықтады. Атап айтсақ, балық пен балық өнімдерін заңсыз аулауға қатысты 7 факт, яғни 42 келі 400 гр. бекіре тұқымдас балық пен

10 келі 500 гр. қара уылдырық тəр кіленіп алынды, сонымен қатар, киік мүйіздерін заңсыз тасымалдауға қатысты 2 факт анықталып, 460 дана киік мүйізі тəркіленді. Жоғарыда аталған фактілер бойынша ҚР ҚК-нің 339-бабына сəйкес қылмыстық істер қозғалды.

Еске сала кетейік, ағымдағы жылғы 1 сəуір мен 31 мамыр

аралығында балық пен балық өнімдерін заңсыз аулауды жəне айналымын анықтауға, алдын алуға жəне жолын кесуге, заң-сыз шығару, тасымалдау, са-тып алу, сату жəне өткізу фак-тілерін анықтау жəне болдырмау мақсатында Орал-Каспий бассейні аумағында «Бекіре-2016» ЖПІШ өткізілді, деп хабарлады Көліктегі ІІД-нің баспасөз қызметі.

ҚылмысКґлік полицейлері 40 килодан астам бекіре тўќымдас балыќ пен 10 кило ќара уылдырыќ тəркіледі

Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігі жеке кəсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктерін 2016 жылға арналған жыл сайынғы аккредиттеуді өткізеді.

Жеке кəсiпкерлiк субъектiлерiнiң бiрлестiктерiн аккредиттеу Қазақстан Республикасының Кəсіпкерлік кодексінің 63-бабына сəйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы №1089 қау-лысымен бекітілген Жеке кəсiпкерлiк субъектiлерiнiң бiрлестiктерiне аккредиттеу жүргiзу ережесiне сəйкес жүзеге асырылады.

Аккредиттеуге құжаттарды қабылдау хабарландыру жарияланған күнінен бастап он жұмыс күн ішінде (жұмыс күндері сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін) тел. +7 (7172) 74-05-83, 74-05-71, 74-05-53, Астана қ., Есіл ау-даны, Ми нистрліктер үйі, Орынбор көшесі, 8-үй, 14-кіреберіс мекенжайы бойынша Министрліктің кеңсесінде жүргізіледі.

Аккредиттеу алу үшiн өтiнiш берушi мынадай құжаттарды ұсынады:1) белгіленген үлгідегі өтiнiш (үлгі қоса беріліп отыр); 2) салыстыру үшiн түпнұсқаны ұсынбаған жағ дайда құрылтай құжаттарының жəне бiрлестiктi заңды тұлға

ретiнде мемлекеттiк тiркеу (қайта тiркеу) туралы куəлiктiң* немесе анықтаманың нотариалды куəландырылған көшiрмелерi.

*Ескертпе: «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу жəне филиалдар мен өкiлдiктердi есептiк тiркеу мəселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» 2012 жылғы 24 желтоқсандағы Қазақ стан Республикасының Заңы қолданысқа енгiзiлгенге дейiн берiлген заңды тұлғаны (филиалды, өкiлдiктi) мемле кеттiк (есептiк) тiркеу (қайта тiркеу) туралы куəлiк заңды тұлғаның қызметi тоқтатылғанға дейiн жарамды болып табылады.

3) бiрлестiк мүшелерiнiң тiзiмi.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1089 қаулысымен бекітілген Жеке кəсiпкерлiк субъектiлерiнiң бiрлестiктерiне аккредиттеу жүргiзу ережесiне № 1 қосымша

Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігінің Жауапты хатшысы

Ж.М. Қожахметовке

Кiмнен __________________________ (бiрлестiк басшысының

_________________________________ лауазымы Т.А.Ə.)

Деректемелер: _________________________________

(заңды мекенжайы, байланыс телефоны)

ӨтiнiшҚазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігінің жанындағы кəсiпкерлiк мəселелерi

жөнiндегi сараптамалық кеңестiң қызметi шеңберiнде жеке кəсiпкерлiктiң мүдделерiн қозғайтын нормативтiк-құқықтық кесiмдердiң жобаларына сараптама жүргiзу құқығын тану үшiн _______________________________________________аккредиттеудi сұраймын. (бiрлестiктiң атауы)

Өтiнiшке мынадай құжаттар қоса берiлдi: 1. ________________________________________________________ 2. ________________________________________________________ 3. ________________________________________________________ 4. ________________________________________________________ 5. ________________________________________________________ М.О._________ _________________________________ (қолы) (лауазымы, тегi, аты, əкесiнiң аты) «___» ______ 2016 жыл

Жеке кəсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктерін аккредиттеуді жүзеге асырудың мерзiмi мен шарттары туралы хабарлама

9 маусым 2016 жылwww.egemen.kz12 Фотоэтюд

Апыр-ай!

Масқара!

Қазақ күресі

Қайырымдылық қағидаттары

Сур

етт

і түс

ірге

н Ер

лан

ОМ

АРО

В

Не оқып жүрсіз?

Меншік иесі:“Егемен Қазақстан”

республикалық газеті”акционерлік қоғамы

Басқарма төрағасыЕркін ҚЫДЫР

Басқарма төрағасының орынбасары – бас редактор

Жанболат АУПБАЕВ

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А.

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-07-87.БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87 Электронды пошта: egemenkz@maіl.ru Интернет-редакция: ekazakhstan@mail.ruАлматыда: факс (727) – 273-07-87, электронды пошта – egemalm@mail.ru

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – 8 (712-2) 31-74-13;

Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91;Қарағанды – 8 (777) 949-64-77;Қостанай – 8 (714-2) 21-01-42;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (775) 336-47-57;

Өскемен – 8 (778) 454-86-11;Павлодар – 8 (718-2) 54-31-56;Тараз – 8 (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, gulnurekkz@mail.ru

Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.А

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы

5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне

ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009

Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921

Таралымы210 932 дана.

Газет мына қалалардағы:010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС,050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС,030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,090000, Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,040000, Талдықорған қ., Алматы қаласы, Мұқанов к-сі, 223 В, «Алматы-Болашақ» АҚ,070002, Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШС баспаханаларында басылып шықты.

Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №109 ek

Нөмірдің кезекші редакторы

Динара БІТІКОВА

Сүлеймен МƏМЕТ,«Егемен Қазақстан»

Жақсыны тану, бағалау – жан сыры таза, бүкпесі, қулығы, сұм дығы жоқ адамның еншісіндегі дүние. Бұл кесек кісілердің бол мы сын көрсетеді. Ұлы жазу шы Мұхтар Əуезов, Сəкен Сейфуллиннің бойындағы өзгеде жоқ екі қасиетті таратып: «Мұның біріншісі – жалтағы жоқ шын шыл-дығы. Екіншісі – ақындық тəкап-парлығы. Жай мінез машығын айт -паймын, ақындық еңбегінің сипатын айтамын», депті. Тап басып тану, көзді жұмбай көру, оны ажа рын ашып айта білу деген осы шығар.

Сол Алаш арыстарының бүгін-гі бір тұяғы, қырық жылдан аса уақыттан бері жыр əлемінде өзін дік қолтаңбасымен танылып жүр ген та-лантты ақын Серік Ақ сұң қарұлы де-сек жарасады. Ұлы Мұх тар Əуезов айтқан шындықтан ауытқымай, орынды жерінде тə каппарлығын да көрсете алатын арқалы ақынның «Сарыарқа кітапханасы» сериясы аясында Алматыдағы «Қазақстан» бас пасынан шыққан бас-аяғы жұмыр, өзіндік бітімі бар екі томдығын қадала оқып шыққан соң, аз-кем пікір білдіруді мақұл көрдік.

Бірінші том «Уа, Ақсораң» деп аталады. Ақсораң «Уа-ай, Ақ сораң, Тұрсың ба етектегі елді елемей, Төбеңде – жұлдыз, тө менде – ұшқан құс қалып», деп жыр лаған тау аты. Тау атын алған кітапта сол таудай биік ойларды өрбітеді. «Менің досым – досы барлық Пушкиннің, Менің до-сым – қасы барлық Дантестің», деп Пушкин туралы өлеңін түйіндейді. Автор бұл арада ұлы ақындар бір ұлттың емес, адамзаттың ар қа сүйер шырқау шыңы екенін аңғартады. Томдардағы сүбелі шығармалардың қатарында «Ға сырдың жиырма сəті» деген топтама екенін айту парыз. Бұл дүние бұрынғы «Социалистік Қа-зақстан» қоржынында бес жыл жа-тып, ұлтымыздың арғы-бергі тарихын жетік білетін Ақселеу Сейдімбектің қолдауымен жарыққа шыққан екен. Жиырма сəт – жиырма тақырыпты таратып айтады. Зұлмат жылдардағы сұмдықтар көз алдыңнан тізбектеліп өткенде, төбе шашың тік тұрады. «Ақ патша тақтан құлады, Алашқа келіп Азаттық – Мағжандарымды сынады – «Халық жауы» деп – мазақ қып!» десе, одан кейін: «1944-тің күзі еді. Му за елі болатұғын – Мұз елі...» дейді. Осылайша толғай беріп, Арқа төсіндегі елордаға жеткенде: «Қараормансыз қалғанда қайтер-ек деп, Қамыққан жұрт қазықтан қайта көктеп, Қараөткелдің қақ жарып топырағын, Қайта қаулап шығып тұр Бəйтерек боп!.. Ар-ұяты ұлтымның, бəрі – осында, Адамзатпен түсіп бір жарасымға, – Астана тұр аспани көпірдейін, Алла менен Алаштың арасында», деп бір түйіп тастайды. Соңғы байламы: «Алтынға аптап асығыңды, Босап бір сəт мұңды ой-лардан, Қарсы ал Жаңа Ғасырыңды, Алаш-Анам, Күнді айналған! Тектілері гүлге айналған, Тексіздері күлге айналған...» дейді.

Мынау заманда əттеген-ай дегі-зетін пенделік жайлы «Кресло – бю-рократ» атты өлеңнен алар тағылым аз емес. Оқып көрелік: «Талантты да тастайтұғын ысырып, Дөңайбат қып сөйлегенде ісініп – Кресло дейтін тақтың үстінде, Пайда бол-ды Кресло – Кісілік. Талай залды өктем үнмен жаңғыртып, Талай зілін көкейінде қалды іркіп. Серік түгіл, Мұқағали келсе де, Қабылдамай жібереді қаңғыртып! Оған енді қай құдірет тең келер? Шығып көрсін өз кү шіне сенген ер! Көз сүзіп тұр Крес ло – Құдайға, Орындық боп кет-кен өңкей пенделер!.. Баяғыда өлген марқұм тірілді, Кресло дейтін тақтың үстінде... Қонақта да оның орны жоғары, Бəйек боп жүр Орындықтар Қоғамы. Отырып ап Кресло – Ақымақ, Неше түрлі фəлсафаны соғады!», дейді. Сол секілді «Латын тілі» деген өлеңді түсіне алсақ, астары қалың айтары мол. Түйінін: «Зəрем ұшады есіме түскенде, Латынның Соңғы Ақыны», деп байлам жасайды. «Махам бет тің моноло гында»: «Өзекті жанға – бір өлім!» – деген, Өр едің нет кен, қазағым! «Күрес!» – дейтұғын жүр күш қа нымда, Құдайым – жы-рым, құлыным. Зұлмат күштермен жұл қысқанымда, Жұлынсын менің жұлыным!», дейді ұлы қазақ. Ал кезінде Шерағаң, Шерхан Мұртаза сүйсіне жазған «Қасқырлардың мо-нологы» керемет дүние. «Иттермен бірге туысқан болсақ, не болды – ата тегіміз?!» дейді бөрілер. «Бой да қан барда құрушы ма еді тек деген, Темірге иленіп не түр лі? Цивилизация! Мен сені жек көрем – Үрейлі үндіс секілді» – бұл «Цивилизация» өлеңінің бір шумағы. Ақын «цивилизация» деп

сіңір созғаның қалай болады, сақтықта керек шығар дегенді үндістер тағдыры арқылы есіңе салады. Кенесары тура-лы өлеңі де терең ойға қалдырады.

Ақын қозғаған тақырып адам-дыққа жетелейді. Арамза лықтан алшақ жүргізеді. Көл гір сімейді. Ақиқатты бүкпейді, бүге жектемейді. Тілін жасырып, тісін көрсетпейді. Əр ойы тереңнен тамыр тартады. «Бір иығымда – Періште, Бір иығымда – Сайтаным» деп артынан: «Ақыл-естен адасқан, Ақы мақ жан екенмін. Абай туған Алашқа, Ақын болған – не теңім» дейді.

Екінші том ХХІ ғасырда ту-ған өлеңдер мен эсселерден тұ-рады. Жарнама деген жарапазанды қарасөзбен айтып, қатесін тізумен сілелеп едік. Оны ақын енді өлең жолдарына түсіріп, «Шүршіт, қалмақ жеңе алмаған жерді кеп, Жаулап алды жарнамасы Сайтанның... «Сұлу қыздар» – Ай өңді. Келіп қалған бізге, Тастап қай елді?! Мұнысы не, сонда қазақ, немене, Көрмеп пе екен тыр жалаңаш əйелді?!», деп айтқанда жонарқаңнан сойылмен осқандай күй кешесің. «Ұлттық ұят, ұлттық менталитетіміз қайда қалды?» – деп күйінесің. Артынан ақынның «Сақ бол қазақ, ұрпағыңды жат қылыққа əуестендіріп, бармағыңды шайнап қалма?!» деген ащы үні естілгендей болады. Тағы бірде «Ғаламда бөлек Қазтуған сынды данада – ой. Көз тоқтар, шіркін, қара ғой, Дана, Дара ғой: Абайды ешкім қазақша оқи ал-майды, Оқитын оны – Алла мен Алаш қана ғой...» деп жар салады. Өтежан Нұрғалиевқа арнаған реквиемінде «Оны өзіне шақырды от, Шақырды өрт, Сонда Өтежан өзегінен сапырды от. Түркі жұрты бұ дүниеге не батыр боп келеді, Келеді не – Ақын боп!», десе Мұхтар ағасына «Мағауин – Алаштың бір алдаспаны. Алаштың аспанында жарқылдаған! Ақиық қанат қағып, көкке жөнеп, Қарғалар жерде қалды қарқылдаған...», дейді жалтақтамай төтесінен тартып.

Қазақ поэзиясының бес дəуірі туралы толғауы да толымды туын-дылар санатында. Шəкəрім, Мағжан, Жұбан, Төлеужан, Кең шілік жай-лы шумақтар шұрайлы ғана емес, шымбайға батса да шындықтың шырпысын тұтатып, қоламтасынан өлең өрнектерін өреді. Шəкəрімге келгенде «Поэ зия – демін ішке тартып тұр, Жидебайдың тұсында. Дантес – Қарасартовтың, Мылтығының ұшында», десе Мағжан өз моноло-гында: «Мен – Мағжан... Өткен өмір – түс міне. Бас ием жоқ. Уа қыт деген күштіге: Жарты ғасыр жерде жатып... Исадай, Жан таласып шықтым жердің үстіне!» дейді. Жұбан жайлы: «Мен Жұбанмын Бас имеген құлдыққа... Ұрғызбаңдар ұлдарымды басынан, Жұлғызбаңдар қыздарымның ша-шынан!» деп, Төлеужан Ысмаилов туралы «Сөйледі ол жырына от өріп, Тəкаппар өр басын өңезге игізбей. Жыр – Қыран Талантты əкетті кө-теріп, Аяғын жерге тигіз бей... Ах, Төкең! Қош, Көкем!» дейді. «Керемет бір Ақын бар ед қазақта, Кетті ақыры ол боздақ та – жүректен... Бақұл бол, бауырым! Сəби жаны бұлқынып, Далаң қалды – айғыз-айғыз жырты-лып» – бұл Кеңшіліктің бейнесі. Міне, жоғарыдағы жыр жампоздарының тағдырын осылай баян етеді.

«Жиырма бір жыл» атты поэмадан алар тағылым мол. Сыдыртып емес, əр жолына үңіліп, зердеңнен өткізсең көп жайға қанығасың. Бір ғана: «Көктей өткен, Жаһан, сені Көк Түркінің көзі боп – Қазақ деген – Ақан сері. Өлеңі – бар. Өзі – жоқ. Ертеңгі күн елес əлі. Бұлдырап тұр шашып от. Қазақ деген – Кенесары. Денесі – бар. Басы – жоқ...». Бұл да қазақ жұртының бодан заманда кешкен қасіретінен, тартқан азабынан мағлұмат береді.

Бұл томдағы келісті бір туын-дылар «Антипоэзия» атты бөлім-ге жинақталған екен. Мұны қара-сөзбен жазылған жыр десек те жа-расады. Қасым (Аманжолов), əнші, ақын Əсет (Найманбайұлы), Ебіней (Бөкетов), Əлімхан (Ерме ков), Темірхан (Медетбек), Фари за (Оңғарсынова), Нұрмахан (Оразбеков), Баянғали (Əлімжан) туралы эсселер де ерен. «Көк «Тəңірі – Көгімде, Көк Түркі – же рімде еді. Бір кие бар менің тегімде, Кеудемді керім жыр кер неді», деп от болып лау-лар жыр қо ламтасын үрлеген Ақсұңқар жыр дың иесі Ақсұңқарұлы Серік тің екі томы тұнып тұрған ұлттық рух, ұлттық болмыс, жоғалып кетпеу, жойылып тынбау жолындағы қажыр-қайрат – бəрі өлең өрімде бірде ойға батырып, бірде сер пілтіп, бірде сергітіп, бірде қыран дай қанаттандырып отырады. «Ақын – үндестік ұлы» (А.Блок) деген осы шығар.

Аќсўѕќар жыр –Аќсўѕќарўлы

Тауары тегін дїкен Қайрат ƏБІЛДИНОВ,«Егемен Қазақстан»

Қарағанды облысындағы Осакаров ауданының орталығында «Рахмет» деп аталатын дүкен тұтыну-шыларға айқара есік ашты. Бұл сауда орнының басқа дүкен дерден айырмашылығы сол – мұндағы тауар-ларды тұтынушылар тегін алады.

– Дүкен ашылған алғашқы күннің өзінде 3 от-басын балаларға жəне ересектерге арналған киім-кешектермен қамтамасыз еттік, – дейді жобаны ұйым дастырушылардың бірі, «Атамекен» ұлттық кəсіпкерлер палатасы жанындағы денсаулық жəне қайырымдылық комитетінің Қарағанды облысы бойын ша жетекшісі Самал Мəтенова.

Дүкеннің жұмыс істеу жүйесі соншалықты күрделі емес. Қайырымы мол тұрғындар өздеріне керексіз болып қалған, бірақ қолданысқа əбден жарамды киім-кешек пен тұрмыстық заттарды, үй жиһаздарын осында əкеліп өткізеді.

Əзірге Осакаровтағы дүкеннің сөрелері тауардан қайысып тұр деп айту қиын. Сол себепті, жобаны ұйымдастырушылар мұнда Қарағандыдағы дүкеннен де біраз дүниелерді жеткізген.

Айта кетейік, «Рахмет» деп аталатын мұндай дүкен алғаш Қарағанды қаласында ашылған бола-тын. Жоба жұмыс істеген аз ғана уақыт ішінде 170-тен астам отбасы нанды тегін алып, киім-кешек пен басқа да заттарға көк тиын да жұмсамай қол жеткізді.

Қарағанды облысы,Осакаров ауданы

Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Соңғы уақыттары Оңтүстікте ба-зар өртену оқиғалары жиілеп кетті. Мамыр айының өзінде «Исатай», сəл кейінірек көтерме бағамен жұмыс жасайтын «Акбар» базарын-да өрт шықты. Өрт сөндірушілер қуаттың тұйықталуынан дегенімен, кейбір базардың иелерімен сөйлес-кенімізде, өзімен бəсекелес əлде-кімдерден көріп, кіжініп отырғанын байқағанбыз. Бірінші себеп рас

бола-ақ қойсын, бірақ несие алып, өз арбасын өзі сүйреп жүрген қарапайым адамдарға өте обал. Қазіргідей уақытта шекесі қызып жүрген ешкім жоқ қой.

Жақында қалалық əкімдікте базардағы өрт себептері жəне оның алдын алуға байланысты жиын өтті. Əкімдіктен бөлек, төтенше жа ғдайлар департаменті жəне кəсіпкерлер қатысқан жиында Шым-кенттегі 33 базардың 20-сы өте қауіпті жағдайда екені айтылды. Ма мандардың зерделеуі бойынша,

барлық базарларда реконструк-ция жүргізіліп, онсыз да тар сауда алаңдары аумағында нүктелерді көбейткен. Базар қожайынына қосымша табыс көзі болғанымен, тау арлы материалдық бағалы дү-ниелер шектен тыс көбейіп, есесіне өртке қарсы шараларды іске асыруға мүмкіндіктер мейлінше азайған.

Өртке қарсы нормалар бойын-ша базардағы қоймалар мен сау-да нүктелерінің арасында қалың қабырға болу керек. Алайда, бір жерден шыққан өрттің екінші жаққа

өтпеудің алдын алатын өртке қарсы қабырғалар Шымкенттегі барлық базардың бірінде жоқ. Мəселен, 2014 жылы жеті өрт, 2015 жылы төрт, ал соңғы бес айда үш өрттің шығу себептері осындай қорқаулық ниетте жатыр.

Талдау материалдары көрсет-кендей өрттің шығуы негізінен электр тоқтарының тұйықталуынан болады екен. Өрт салдарынан базар иесі мен кəсіпкерлер 1 млрд. 885 млн. теңге шығын көрген.

Шымкент қаласы əкімдігінде

өткен жиында қала əкімі Ғ.Əбді-рахымов тиісті орындарға қала ба-зарларына талдау жасап, өрт шығу қауіпсіздігінің алдын алу шараларын күшейтуді тапсырды.

Оңтүстік Қазақстан облысы

+43Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Биыл Оңтүстікте қ ы с б о л м а ғ а н . Бұрын да жарытпай-тын қыс мезгілінің соңғы жа ғын да шелектеп жаңбыр жауып, жұрт тың əптер-тəп те рін шығарған еді. Сол жаңбыр сəл үзіліс алып, мамырға дейін төкті де тұрды. Ал маусым айында ауа райы өзгеріп, күн ыси бастады. Ауа райын зерттеушілер ұя лы телефондағы SMS арқылы осы аптаның ортасында күннің ыс-тықтығы 40-43 градусқа дейін жететінін құлақтандырды.

Аптап жердің бетін табаға шелпек қуырғандай бір тарының қауызына сыйдырып тұр. Рама-зан айында ораза ұстағандар «бұл да құдайдың пендесіне де-ген сы нағы», деп қанша қиналса да шүкіршілік етеді.

Оңтүстік Қазақстан облысы-ның атауы осылай болғанымен, оның да оңтүстігі мен теріскейі бар. Күн көзіне өте жақын Сары-ағаш, Мақтаарал аудандарында күн қысымы өте жоғары болған-дықтан, диқандар шаруасын таңертеңгілік салқында бастап, күн қайтқанда жалғас тырады. Шымкентте субұрқақтар толық жұмыс жасауға көшірілді.

Адамдар тосын табиғатқа осылай амалдап жатыр.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Қызылорда облысы, Қармақшы аудандық прокуратурасы білім бөлімінде заңдылықтың сақталуына тексеру жүргізіп, біраз былықтың бетін ашты.

Тексеру барысында мекеме жанындағы орталықтандырылған есеп бөлімі есепшілерінің сыбай-лас жемқорлық сипатындағы қылмысқа қадам басып, мемлекет-ке ірі мөлшерде залал келтіргені

а н ы қ т а л д ы . А т а п а й т қ а н д а , А.Бо ран баева, Г.Кішенова жəне Г.Сарымсақова сынды есеп қыз-меткерлері аудандық білім бөліміне қарасты мектептерге мүлдем жұмыс істемейтін «өлі жандарды» тіркеп қойып, ай сайын соларға «тиесілі» айлық жалақыны өздері бөлісіп алып келген. Осының нəтижесінде олар мемлекеттің 8 373 826 теңге ақшасын қалталарына заңсыз басқан.

Аталған дерек Қылмыстық кодекстің 189-бабы, 3-бөлігінің 1-тармағы бойынша бақылауға алынып, аудандық прокуратураның сотқа дейінгі тергеп-тексерудің бірыңғай тізіліміне тіркелді. Істі қараған аудандық соттың үкімімен А.Боранбаева, Г.Кішенова жəне Г.Сарымсақова қызмет бабын асыра пайдалана отырып, мемле-кет мүлкін қолды еткен кінəлі деп

танылды. Осыған орай олардың əрбірінің мүліктері тəркіленіп, 5 жыл түрмеде отыру жазасы-на кесілді. Алайда, Кодекстің 63-бабының 1-бөлігі қолданылып, оларды бас бостандығынан айыру жазасы шартты мерзімге ауыс-тырылып, 5 жыл сынақ мерзімі белгіленді.

«Есепшіні «есепші» дей берсең, есіріп кетеді» дегенді осындайда айтқан екен-ау жұрт...

Мұрат АЙТҚОЖА

Думан АНАШ,«Егемен Қазақстан»

Халық емі тарихында елеулі есімі бар Ырғызбай бабаны еске түсіруге арналған халықаралық турнир биыл төртінші мəрте ұйым-дастырылды. Қазақ күресінің апайтөс майталмандары бақ сы-найтын дəстүрлі жарыстың ерек-шелігі – облыс орталығынан шал-ғай, шекаралық өңірге жататын Тар бағатай ауданының орталығы Ақсуат ауылында өтуі дер едік.

Турнир алдында барлық қаты-сушылар мен қонақтар, өңір тұр-ғындарының қатысуымен Ырғызбай Досханаұлы кесенесі басындағы зиярат кешенінде əулие рухына бағышталған ас берілді.

Биылғы бəсекеде елімізбен бірге Германия, Бельгия, Чехия, Польша, Ресей, Қытай, Моңғолия, Өзбекстан, Қырғызстан, Тəжікстан, Грузия, Армения, Əзербайжан, Беларусь жəне Латвия мемлекеттерінің 80-ге жуық балуаны бақ сынады. Елбасы тапсырмасына сəйкес, саламат-ты өмір салтын насихаттау жəне

бұқа ралық спорт түрлерін дамыту мақсатындағы аталған жобаның ав-торы əрі ұйымдастыру комитетінің төрағасы, ұлттық өнер жанашы-ры Бəделхан Камалханұлы екенін айта кеткен абзал. Дүниежүзілік қазақ күресі федерациясының президенті Серік Төкеев алдағы уақытта Ақсуат тағы аламанды əлем кубогына ұштастыру жос-парланып отырғанын жеткізді. Жарыстың жоғары деңгейде

ұйымдастырылуына Тар баға тай ауданының əкімі Ділдəбек Тəжі-байұлы мен осы турнирдің атқарушы директоры Талғат Мəзі баевтың қосқан үлесі зор.

Турнирде еліміздің намысын қорғаған 8 балуанның ішінде үміт күткен Айбек Нұғымаров гүржі ба луа-нына есе жіберіп алса, Ұлан Рысқұл Украинадан келген əріп те сінен ай-ласын асыра алмады. Кі лемдегі күрес шеберлерінің қимылына қарап

отырып, қазақ кү ре сінің мəртебесі халықаралық деңгейде көтеріле түскеніне куə болдық.

Жүлде қоры 6 миллион тең гені құрайтын, «Қазцинк» жауапкер-шілігі шектеулі серіктестігі бас демеуші болған жарыстың түйе балуаны атағын 80 килоға дейінгі салмақта лайықты өнер көрсеткен Шым кенттен келген жас спортшы Ер сұлтан Мұзапаров иемденсе, 80 ки-лодан жоғары салмақтағы Гран-при жүлдесі белорусь балуаны Александр Ваховякқа бұ йыр ды. Қуаныштан боз кілем ді айнала жүгірген Саша-ның жаттық тырушысы, Бела русь жеріндегі қазақ күресі федера ция-сының президенті Мұрат Төре шовке ақсуаттықтар ақбоз ат мінгізді.

Жалпы, дүбірлі жарыста Грузия балуандары жақсы өнер көр сеткенін айта кеткен лəзім. Мəселен, салмағы 239 кило болатын Моңғолия спортшы-сы, сумо шебері Суугаржаргалдың боз кілемге шығуы бірқатар балуандардың жү регін шайлықтырғанымен, алпамса жігіт көзді ашып-жұмғанша гүржі ба-луанына есе жіберіп, омақаса құлап жатты.

Шығыс Қазақстан облысы,Тарбағатай ауданы

Ќиєылыќ салєан «ќызыл əтеш»

Тосын табиғат

Есепшілер «есесін» жібермепті

Атан жілік, ай мїйіз...

«Егемен Қазақстан»

«Егемен Қазақстан»

«Егемен Қазақстан»

Мамыражай маусым