Preventive & Social Medicine Department

Faculty of Medicine, SWU

2011

Human Capital in

Community for

Sustainable Development

Krid Thongbunjob, M.D.

2 | P a g e

การคนหาทนมนษยในชมชนอยางมสวนรวมของคนในชมชน เพอการพฒนาและขบเคลอนชมชนอยางเขมแขงและยงยน

นพ.กฤษฎ ทองบรรจบ อาจารยภาควชาเวชศาสตรปองกนและสงคม

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การท างานพฒนาและขบเคลอนชมชนใหเปนชมชนนาอย มความเขมแขงและยงยนนน นอกจากขอมล

ตางๆทวไปทางดานภมศาสตรแลว เราควรทจะใช “ภมสงคม” (ดร.สเมธ ตนตเวชกล, 2552)(1) ของชมชนมา

ประกอบใชในการท างานพฒนาชมชนดวย

ในเรองทนทางสงคมกบการพฒนาสงคมอยางยงยน (ศ.นพ.ประเวศ วะส,2547)(2) ประเดนเรอง

“ทนมนษย” เปน “ทนทางสงคม” ปจจยแรกและส าคญทสดปจจยหนง หากเราสามารถรวบรวมฐานขอมล

ทนมนษยของทองถนและชมชนได โดยอาศยแนวคดหลกทวาความรทอยในตวคนนนมคามาก คนหาวาผคนใน

ชมชน คอใครบาง คนในชมชน แตละคนถนดหรอมความสามารถอะไร เชน คนนท ากบขาวเกง คนนท าขนมอรอย

คนนจกสานเกง คนนจตใจดชอบชวยเหลอ คนนนสนใจเรองศลปะ คนนนเกงโครงกลอน ทงเดกนกเรยน เยาวชน

คร พระ หรอผน าทางศาสนา นเปนจดพลกผนทส าคญวาทกคนเปนคนมคาหมด คนทกคนเปนคนเกง แตเกง

ในทางทตางกน แหลงเรยนรของเราคอคนทกคนทอยในชมชนทงหมด

น ามาเรยบเรยงและสรางกระบวนการแลกเปลยนเรยนรขอมลกบชาวบานในชมชน เราและชมชนเองกจะ

สามารถเรยนรรวมกบชมชนถงทนมนษยในชมชนตลอดจนสราง “แผนททนมนษยประจ าทองถน” ซงเปนแผนทท

รวบรวม“ภมปญญา ปราชญชาวบาน คนด คนเกงของทองถนและชมชน” ซงแนนอนวา หากเราคดวาชมชนคอท

ททกคนเปนเจาของ คนทกคนมความเกงและความสามารถทแตกตางกน แตหากน าความสามารถทมอยในตวของ

ทกคนมารวมกน กยอมจะสามารถพฒนาและขบเคลอนชมชนของตนเองใหนาอย เปนชมชนทเขมแขงและยงยน

ไดตอไป

จากการทผเขยนเปนผประสานงานหลกของเครอขายบรการปฐมภม ศนยการแพทยสมเดจพระเทพฯ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตองครกษ (เครอขายบรการปฐมภม ประกอบไปดวย ต าบลชมพล ต าบล

บงศาล และต าบลคลองใหญ หม 6, หม 7 ต าบลองครกษ) และเปนแพทยเวชศาสตรครอบครว รบผดชอบเปน

แพทยปฐมภมทปรกษาประจ า ต าบลชมพล อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก

3 | P a g e

จงมแนวคดในการพฒนาและขบเคลอนชมชนทตนเองรบผดชอบใหไปสชมชนทมสขภาวะทเขมแขงและ

ยงยน ประกอบกบนโยบายการพฒนาระบบบรการปฐมภมของส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตทสงเสรมให

มการพฒนากองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถน (3)เพอสรางชมชนสขภาวะอยางยงยน โดยใหมสวนรวมของ

ทกภาคเครอขายในชมชน ดงนนแนวทางการพฒนาและขบเคลอนชมชนในระยะเรมแรกจงมความจ าเปนตองใช

แนวคดและหลกการในการท างานชมชนแนวใหม (ผศ.ดร.ชะนวนทอง ธนสกาญจน,2553)(4) ทเราควรมองหา

ขอมลของชมชนเชงโอกาสในการพฒนา คอ ทนมนษย ทนสงคม และโครงสรางกลไกในชมชน เพอน ามาวางแผน

ในการพฒนาชมชน อกทงถาเราเนนเรองเปาหมายในการพฒนาอยท "ความยงยน" จงควรท างานในรปแบบการ

ประยกตใชวฒนธรรมชมชน ภมปญญาชมชน วถชมชน และการใชการเรยนรอยางมสวนรวมมาใชในการพฒนา

และขบเคลอนชมชน

เนองจากการด าเนนงานตางๆในการพฒนาสขภาวะชมชนของผเขยนทผานมา พบวาชาวบานขาดการม

สวนรวมในการคดเอง ท าเอง แตเปนสงทเจาหนาทตองคอยคดให ท าให โดยการด าเนนงานตางๆดงกลาวหวงพง

เจาหนาทเปนหลก ซงเมอการด าเนนงานหรอโครงการสนสดกจะไมมการสานตอไปท าเอง จงไมท าใหเกดความ

ตอเนองและความยงยนในการพฒนาสขภาวะชมชน อกทงก าลงเจาหนาทเองทมความจ ากด เพราะมหนาททตอง

รบผดชอบหลายดาน ดงนนในการพฒนาสขภาวะชมชนเพอใหเกดความตอเนองและความยงยนนน จงควรจะ

สนบสนนใหชาวบานไดเขามามบทบาทและมสวนรวมมากขน ดงศกยภาพของชมชนออกมาใชในการพฒนาชมชน

ของตนเอง นอกจากนการท างานชมชนในปจจบนไดมการใหความส าคญกบการคนหาทนมนษย ทนสงคม และใช

ทนมนษย ทนสงคมในชมชนในการผลกดนและขบเคลอนการพฒนา แตเนองจากในชมชน หม 6 ต.ชมพล อ.

องครกษ จ.นครนายก ยงไมมขอมล

ดงนนการมสวนรวมในการคนหาและรวมระบทนมนษยในชมชนจะท าใหเกดความตระหนกของชาวบาน

ในชมชน อนจะน าไปสการใหคณคาและรวมพฒนาแกไขของชมชนได จงท าใหผวจยมความสนใจทจะศกษาวา

แนวทางในการคนหาทนมนษยในชมชนเพอใชในการขบเคลอนชมชนสขภาวะไดอยางเขมแขงและยงยนนนเปน

อยางไร

งานเขยนชนนรเรมน าแนวคดมาสการปฏบตเพอสงเสรมใหคนในชมชนมองเหนศกยภาพของชมชนและ

เหนความส าคญของทนมนษยทมในชมชนไดมากขน โดยการเขามามสวนรวมของคนในชมชนในการคนหาทน

มนษยในชมชนของตนเอง

4 | P a g e

แผนทแสดงพนทต าบลของอ าเภอองครกษ จ.นครนายก

5 | P a g e

แผนภมแสดงต าบลทรบผดชอบของเครอขายบรการปฐมภม

ศนยการแพทยสมเดจพระเทพฯ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตองครกษ จ .นครนายก

ค าจ ากดความ และค านยามศพททเกยวของ

ทนมนษย (Green & Haine, 2007)(5)

ทนมนษย (Human Capital) หมายถง คณสมบตของคนในชมชนกลมตางๆ ทกเพศ ทกวย

ไมจ ากดแตเฉพาะวยผใหญเทานน ยงรวมไปถงเดกและเยาวชนอกดวย นอกจากนยงอาจหมาย

รวมถง ทกษะในเชงดานแรงงานและการประกอบอาชพ ภาวะผน า การเอาตวรอด ความสามารถเชง

ศลปวฒนธรรม จ านวนปทเดกไดเรยน ระดบการศกษาขนพนฐาน การศกษาในระบบ การศกษานอก

ระบบ การแบงปนความร ทงในดานสขภาพอนามย อายขย คณภาพของการดแลสขภาพใหกบกลม

คนกลมตางๆ

ทงนทนมนษยนนแตกตางจากทนทางกายภาพตรงทสามารถเคลอนทได ดงนนทนมนษยใน

ชมชนจงมการเคลอนไหวเปลยนแปลงไดตามเวลาทเปลยนแปลงไป ทงทกษะ ความรความสามารถ

ขนอยกบการเปลยนแปลงไปของบรบททางสงคม วฒนธรรม และสภาพแวดลอม

ต.ชมพล • นพ. กฤษฎ ทองบรรจบ

ต.บงศาล

ต.คลองใหญ

6 | P a g e

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม(ชชวาลย ทตศวช)(6)

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม(Participatory Action Research-PAR) หมายถง

การรวมกนด าเนนกระบวนการวจยโดยผปฏบตงานในพนท ทงทเปนชาวบานและนกพฒนา กบ

ผวจยภายนอก เพอใหเกดการเปลยนแปลงในสภาพความจรงของสงคมนน

ผดอยโอกาส

ผดอยโอกาส(7) หมายถง ผทประสบปญหาความเดอดรอน ทงในดานเศรษฐกจ การศกษา

การสาธารณสข การเสยเปรยบไมไดรบความเปนธรรมทางกฎหมาย และไดรบผลกระทบจาก

ครอบครว เชน คนจน เกษตรกรรายยอย เดกถกทารณทางรางกาย จตใจ เพศ เดกเรรอน ขอทาน

แรงงานเดก เดกประพฤตตนไมเหมาะสม เดกก าพราเพราะเอดส ผทอยในกระบวนการคามนษย

หรอถกกดกนไมใหเขามามสวนรวมทางสงคมหรอทางการเมอง ขาดสทธประโยชนและโอกาสทจะ

ยกระดบสถานภาพทางสงคมของตนเองใหสงขน

ผมสวนไดสวนเสย

ผมสวนไดสวนเสย (Stakeholders)(8) หมายถง บคคล/กลมบคคล หรอหนวยงานตางๆ

ภายนอก ทอาจจะมผลกระทบหรอไดรบผลกระทบจาการด าเนนงานเพอใหบรรลวตถประสงคของ

องคการ ไดแก ผก าหนดนโยบาย สวนราชการ รฐวสาหกจ สถาบนการศกษา สมาคมธรกจ สมาคม

วชาชพ กลมผลประโยชน นกการเมอง ชมชน ฯลฯ

ผมจตอาสา

ผมจตอาสา หมายถง ผทมจตใจทเปนผใหความดงามทงปวงแกเพอนมนษย เชน ให

สงของ ใหเงน ใหความชวยเหลอดวยก าลงแรงกาย แรงสมอง โดยเตมใจ สมครใจ อมใจ ซาบซงใจ

ปตสข ทพรอมจะเสยสละเวลา แรงกาย และสตปญญา เพอสาธารณประโยชน ในการท ากจกรรม

หรอสงทเปนประโยชนแกผอนโดยไมหวงผลตอบแทน และมความสขทไดชวยเหลอผอน เปนจตทไม

นงดดาย เมอพบเหนปญหา หรอความทกขยากทเกดขนกบผคน เปนจตทมความสขเมอไดท าความด

(พระไพศาล วสาโล) (9-10)

7 | P a g e

วตถประสงค

วตถประสงคทวไป

เพอพฒนากระบวนการและวธการคนหาทนมนษยในชมชนเพอใชในการขบเคลอนชมชนใหมสข

ภาวะอยางเขมแขงและยงยน ของชมชนหม 6 ต.ชมพล อ. องครกษ จ.นครนายก

วตถประสงคเฉพาะของการวจย

1. เพอพฒนากระบวนการในการคนหาทนมนษยเพอใชในการขบเคลอนชมชน

2. เพอพฒนาวธการทงเทคนคและรปแบบในแตละกระบวนการในการคนหาทนมนษยเพอใชใน

การขบเคลอนชมชน

3. เพอวเคราะหและตรวจสอบยนยนขอมล(Validate) ดานทนมนษยของชมชน โดยศกษา

เปรยบเทยบผลการคนหาทนมนษยในชมชนระหวางการคนหาโดยคนในชมชนและการ

คนหาโดยเจาหนาท ดวยวธการเปรยบเทยบทางสถตและยนยนความถกตอง ดวยการใช

กระบวนการปฏบตการอยางมสวนรวมของคนในชมชน

ประโยชนของโครงการนทคาดวาจะเกดขน

1. ไดกระบวนการและเทคนควธการทมความเทยงและงายตอการน าไปใชคนหาทนมนษยโดยเปน การมสวนรวมของคนในชมชน

2. คนในชมชนไดรวมกระบวนการเรยนรและสามารถท าการประเมนตนเองและประเมนทนมนษยทมอยในชมชนของตนเองได

3. ทนมนษยในชมชนทไดรบจ ากการศกษาวจยครงน สามารถน าไปใชในการพฒนาและแกไขปญหาชมชนเพอการขบเคลอนใหเปนชมชนสขภาวะทเขมแขงและยงยนได

4. หนวยงานและองคกรตางๆ ในชมชน ตวอยางเชน องคการบรหารสวนต าบลชมพล สถานอนามยบานท านบ ต าบลชมพล เปนตน สามารถน ารายชอทนมนษยในชมชนไปใชในการมสวนรวมของชมชนเพอวางนโยบายและแผนงานเพอการพฒนาหมบานในดานตางๆ โดยเฉพาะการด าเนนงานดานสงเสรมสขภาพอยางมสวนรวมโดยคนในชมชนตอไป

8 | P a g e

การท างานชมชนในประเทศไทยและกรอบแนวคดทางวชาการ

ภาพรวมของการท างานชมขนของประเทศไทยมการพฒนาหลายรปแบบ ตงแตการดแล การจดหาให

การพฒนาความร ทกษะ ความสามารถใหชมชน หรอ ตลอดจนการใชฐานขอมลปญหา ขอมลทนของชมชน มา

เปนเครองมอในการสรางการเรยนรและเสรมพลงคนในชมชน

แนวคดและรปแบบของ Meredith Minkler(11) ซงไดสรปไววา การท างานชมชนโดยวชาชพตางๆ รวมทง

วชาชพดานสาธารณสขมรปแบบแนวคดทสรปไดเปน 4 รปแบบ โดยมหลกการพนฐานอย 2 แบบ คอ

1. การท างานชมชน แบบใหการสงเคราะห หรอจดหาใหโดยผเชยวชาญหรอภาครฐ 1.1 การท างานเพอตอบสนองความตองการของคนในชมชน เปนการท างานบนความเชอและ

หลกการทวาภาครฐมหนาทตองลงไปดแลใหความชวยเหลอชมชนในรปแบบตาง ๆ เพอใหชมชนมระดบความ

เปนอยทดขน ดงนนกจกรรมสวนใหญจงเปนไปในการใหความชวยเหลอเรองการเงน การอาชพ ทอยอาศย

1.2 การท างานพฒนาชมชนแบบเพมศกยภาพของชมชน เปนการท างานทเชอวาถาชมชนม ความสามารถมากขน จะท าใหคนในชมชนสามารถแกไขปญหาตนเองได ดงนนกจกรรมทตองท าคอ การอบรมให

คนในชมชนเกดการเรยนรตามหลกสตรทผเชยวชาญหรอภาครฐจดท าขน กจกรรมการอบรม มทงทเปนการ

บรรยายความรทเปนการเรยนรแบบมสวนรวม

2. การท างานชมชนแบบการขบเคลอนทางสงคมและการระเบดศกยภาพภายในของบคคลและชมชน 2.1 การท างานชมชนแบบการคนหาทนทางสงคมและทนมนษย เนองจากการท างานรปแบบ

น มความเชอมนในศกยภาพและธรรมชาตของมน ษยและสงคมเปาหมายการท างานทเนนความเทาเทยมกนแบบ

หนสวน มการคนหากลมบคคลทมภมปญญา มความสนใจ หรอแนวโนมทจะเปนหนสวนทางความคด หรอการ

จดการได ซงโดยปกตคนเหลานอาจเปนบคคลทมความคด มกจกรรมทเกดประโยชนอยแลวในระดบหนง ก าร

ท างานของภาครฐอาจท าใหเกดผลกระทบทงในดานบวก และดานลบตอคนกลมนได ดงนน การท างานชมชน

รปแบบนจงจ าเปนตองมการพดคยและรวมกนในการสรางกระแส สรางกฎกตกาใหมในการสรางสรรคชมชน

2.2 การท างานชมชนแบบเสรมสรางพลงอ านาจ เปนการท างานชมชนทถอดบทเรยนจากการท างาน

รปแบบตาง ๆ และเกดขอคดทวา การท างานทหวงผลใหเกดการพฒนาทยงยนได จ าเปนตองลงทนในการพฒนา

คนในชมชนใหเกดความสามารถในการเปนผน าในเรองตาง ๆ และมความเชอมนในตนเอง รจกสงคมของตน รจก

คด กระตนใหเกดการรวมกลมหร อจดการกบคนในกลมใหเกดการท างานพฒนาชมชนใหเกดการท างานพฒนา

ชมชนรวมกนได โดยมเปาหมายเพอสรางความมนคงในชวต ทรพยสน สขภาพและคณภาพชวตโดยรวม

9 | P a g e

ในการท างานของเจาหนาทสาธารณสขทพบอยปจจบน มการท างานรปแบบสงเคราะห โดยผเชยวชาญ

หรอภาครฐเปนสวนใหญ โดยยงใชรปแบบการหาความตองการของผดอยโอกาสและกลมเปาหมายแกนน าชมชน

และรปแบบการอบรมเพอเพมศกยภาพคนในชมชน รปแบบการคนหาทนของสงคมและสรางศกยภาพโดยระบาด

จากภายในยงมนอยมาก แมวชาการในปจจบน พบวาการท างานรปแบบแบบหลงนจะม ประสทธภาพ

ประสทธภาพ ในการพฒนาอยางยงยนโดยการสรางความเขมแขงใหกบชมชนเพอใหชมชนจดการตนเองได

10 | P a g e

Community Organization & Community Building Typology; Meredith Minkler(12)

แตเดมใชบน

พนฐาน

ความตองการ

(Needs-Based)

การท างานดวยวธ

“เสรมพลง” ซงเปน

แนวคดใหมทคดวาจะชวยสรางความยงยน

บนพนฐาน

ศกยภาพ

(Strengths-Based)

ไมย งยน

ถาขาดผน า

ท าไมได

ตองประสานความขดแยง

ความหลากหลาย

ดวย “ขอตกลง”

ประชามต (Consensus) ความขดแยง(Conflict)

การพฒนาชมชน

Community Development

การจดกจกรรมสงคม Social Action

(Alinsky model)

การพฒนาชมชนและการสรางเสรมสขภาพ

Community Building and Capacity Building

(Power With)

การสรางเสรมพลงอ านาจและกจกรรมสงคม

Empower Oriented Social Action

(Power Over)

ศกยภาพชมชน (Community Competence)

การพฒนาผน า (Leadership Development)

การตระหนกในสภาวะแวดลอมและสถานการณ

(Critical Awareness)

กลวธตางๆ (Strategies) การรวมกลมรากแกว (Grassroots Organizing)

การผลกดนจากผเชยวชาญ (Professionally Driven) การผนกก าลงในกลมตางๆ (Organizing Coalitions)

การสรางภาพลกษณชมชน (Building Community Identity)

การท างานดานการเมองและนโยบายสาธารณะ (Political and legislative actions)

การท างานทสอดคลองกบบรบทวฒนธรรมทองถน (Cultural relevant practice)

การผลกดน Advocacy

การท างานรวมกน Collaboration

11 | P a g e

กระบวนทศนการพฒนาชมชน

กระบวนทศนทส าคญในปจจบน คอ กระบวนทศนทจ าแนกโดย Meredith Minkler ซงมการจ าแนก

รปแบบการท างานชมชนออกเปน 4 รปแบบ ซงเจาหนาทมการน าใชบางกรอบหรอทกกรอบพรอมกน ขนกบ

ขอมลและทกษะของเจาหนาท

กระบวนทศนในการท างานชมชนโดย Meredith Minkler(11)

ทกกรอบจะมความเหมาะสมในแตละพนทไมเหมอนกน บางพนทมทง 4 กรอบ แตละรปแบบมทงขอด

และขอดอย

Meredith Minkler ไดทบทวนวธการท างานชมชนของแตละวชาชพแลวสรปวาหลกการท างานพฒนา

ชมชนมดวยกนทงหมด คอ 2 วธการหลก กบ 4 กลมเปาหมาย (ผศ.ดร.ชะนวนทอง ธนสกาญจน,2553)(4)

กลมท 1

ผดอยโอกาส

กลมท 3

กลมผมอ านาจ/

สวนไดสวนเสย

กลมท 2

กลมผทตองพฒนา

กลมท 4

กลมผมจตสาธารณะ/

จตอาสา

Community Organization & Community Building

Meredith Minkler

12 | P a g e

วธท 1 การสงเคราะห โดยม กลมเปาหมาย 2 กลมหลก

กลมท 1 กลมทดอยโอกาส ตองให ตองขาดตองเตม คอ คนทอยในระบบทเชอวา มอ านาจมากกวาประชาชน เรา

จงตองเอาสงทเรามไปให เพอใหชมชนเปนสข เชน กระทรวงสาธารณสข กระทรวงมหาดไทย พวกนจะมองวา เขา

ไปในชมชน แลวขนทะเบยน คนทดอยโอกาส เปนการบรหารจดการ แตถาเรามองมตของการสรางพลง จะเปน

การลดพลง

กลมท 2 กลมทตองการการพฒนา เปนกลมทมองวาเขาไมไดขาดเงน รางกาย แตเขาขาดความสามารถ

เจาหนาทจงจดการอบรม กระบวนการอบรม จะไมตางกบกลมท 1 คอ การลดพลง แตถาเราใหคนตงค าถามเอง

หาค าตอบ พฒนาการเรยนรดวยตนเองในพนท แลวใหคนมาเลา คนจะเกงขน เพราะการเลาได มคนฟงจะเกด

ความภมใจ เปนการสรางพลงอ านาจ ดวยความเชอตรงนเชอวาการอบรมไมไดท าใหคนดงศกยภาพมาใชอยาง

เตมท ดงนน รปแบบการอบรมจงเปนเรองส าคญมากในเรองการสรางพลง

วธท 2 การสรางกระแสสงคมและการเสรมพลงอ านาจ โดยมกลมเปาหมาย 2 กลมหลก

กลมท 3 กลมผมสวนไดสวนเสย เปนผทมพลงอ านาจ เขาถงอ านาจและบรการ อาจมความคดทแตกตางและม

พลงดานการเงน ทรพยากร หรอ ก าลงคนทเปนเครอขายหรอพวกพอง คนกลมนพรอมทจะขดขวางหรอสนบสนน

ขนอยกบประเดนและการมองประเดนวามสวนสนบสนนหรอคดคานความเปนอยของเขาหรอชมชนมากนอย

เพยงใด

กลมท 4 กลมผมจตสาธารณะหรอจตอาสา เปนผทมความพรอมและตองการสนบสนนการเปลยนแปลงเพอคน

สวนใหญในชมชน เปนคนทอาจปะปนอยในกลมท 2, 3 กลมนมกท าหนาทชวยเหลอผอนอยางเปนทางการและไม

เปนทางการ มคานยมทางบวกตอการพฒนา ดงนนกจกรรมเสรมพลงอ านาจใหคนกลมน เพอเปนแกนหลกในการ

ขบเคลอนชมชนเปนสงทควรท า หนาทของเจาหนาท คอ การคนหาและการตรวจยนยนการมจตสาธารณะของคน

กลมน กอนสนบสนนใหเปนผขบเคลอนการเปลยนแปลง

13 | P a g e

แนวคดเรองชมชนและเทคนคการใชทนชมชนในการขบเคลอนเพอสรางสขภาพ

ทนชมชนและการขบเคลอนชมชนเพอสรางสขภาพ(ผศ.ดร.ชะนวนทอง ธนสกาญจน, 2553)(4)

ทนชมชน Community asset เกดขนจากการท างานแบบ Community based หรอการใชชมชนเปน

ฐานในการพฒนา จากประสาบการณการท างานชมชนของประเทศไทยทผานมาท าใหไดบทเรยนวาการท างาน

ชมชนแบบการใหและการสงเคราะหชมชน ท าเทาไหรกไมเตม ไมพอและไมยงยน จงควรมการทบทวนวธการมอง

ชมชน ควรมองใหเหนวาชมชนมทนแฝงอย

Community based คอใชชมชนเปนฐานในการท างาน สงทเราตองเพมคอ

1) ตองไดการมสวนรวม เพราะถาชมชนไมเขามามสวนรวม เราตองเรมใหมขนเรอย และ

2) ชมชนเปนหนสวน ชมชนมทนแฝงอย

เหตผลทควรเปลยนจากการทเราท าใหเปนการทเรารวมท า เนองจากวา ภาครฐ ไมมทนมากพอทจะเอาไป

ใหชมชนและชมชนจะมความแตกตางและเหมอนกนเปนบางสวน ดงนนเจาหนาทตองเรยนรจากบรบทของชมชน

ของตวเอง

Community based อาจเปนประเดนทเราสบสน คอ ใชพนทตง ดงนน การท างานชมชนจงเปลยนจาก

Community based มาเปน Relationship Based Definition กลาวคอ

“ชมชน” ในปจจบนนหมายถง คนทมารวมกน มเปาหมายอนเดยวกน และมการปฏสมพนธรวมกน

ดงนนชมชนเกดขนไดในทกพนท ในทกกลมองคกร asset คอทนตางๆ ทเขาม

ในมตของการอยรวมกนนน เชอวาตองมการลงทน

ทน ประกอบดวยสงทมองเหน และสงทมองไมเหน ฉะนน ค าวา องครวม กเปนทนเหมอนกน

ทนมนษย ทนสงคม ไมใชแคตว เงน หรอ tangible asset ทจบตองได พลงขางในตวมนษยและพลงทาง

สงคมกเปนทนดงเดมทส าคญ

14 | P a g e

ทนของชมชน แบงไดเปน

1) ทนทางกายภาพ หมายถง โครงสรางของสงคม เชน ถนน ทางรถไฟ บานเรอน การเปนเจาของ

2) ทนมนษย หมายถง ความสามารถของบคคลในการผลต ทกษะในการเปนผน า การศกษา

ความสามารถพเศษ

การประเมน ดจาก

- มใครเกงอะไรในชมชน

- มใครท างานอะไรกนบาง

- มการจางท าอะไรเปนพเศษ

- รายไดมาก ๆ มาจากการท าอะไรกนบาง

3) ทนสงคม หมายถง ความเชอใจกนในสงคม บรรทดฐานทางสงคม และเครอขาย ทางสงคมทท า

ใหเกดการรวมมอกนทนทางสงคมเปนตวส าคญทท าใหเกดการขบเคลอนของทน ดานอน ๆ ปจจยทท าใหทนทาง

สงคมลดลงไดแกเวลาการยายถนการท างานของผหญง การมระบบสวสดการ การเสอมถอยของวฒนธรรม การ

ขยายตวของเขตเมอง การมทว

การประเมน ดจาก

- ความรสกเปนพวกพอง

- การสงสรรค ท ากจกรรมรวมกน

- การใชสมบตสาธารณะของคนในชมชนรวมกน

4) ทนทางการเงน หมายถง การจดการดานการเงนของชมชนในรปแบบตาง ๆ เชน กองทนเงนลาน

สจจะออมทรพย เปนตน

การประเมน ดจาก

- จ านวนเงนกองทน

- จ านวนสมาชกของกองทน

- ความสามารถในการจดการกองทน

- บทเรยน

- การแกปญหาตางๆ ในการท างานกองทน

15 | P a g e

5) ทนทางสงแวดลอม หมายถง ลกษณะสงแวดลอม เชน ปา แหลงน า ดน

การประเมน ดจาก

- การสงเกต

- แผนการพฒนาของพนท

- การใชประโยชน

นอกจากนการประเมนภาค โดยดจากทรพยากรดานบคคล การเงน และอปกรณ เทคโนโลย หรอ

นวตกรรม ของ Aspen Institute Rural Economic They Program 1996 อางใน CJ Rashunlip : Assessing

the Capacity to Partner มมตความครอบคลมเพอใชพจารณาการขบเคลอนภาคได ดงตวอยางตอไปน

Human Financial Technology

1) จ านวนสมาชก ขนาดและแหลงเงนทน จ านวนคอมพวเตอรทใหได

2) %การเพมของสมาชก %การเพมของกองทน จ านวนโทรศพท/อเมล

3) จ านวนสมาชกทเปนกรรมการ จ านวนงบประมาณของกองทนทไดจากทองถน ทอยสมาชกและบรการตางๆ

4) การมสวนรวมของแกนน า จ านวนโครงการทยนเสนอ ฐานขอมลสมาชก

5) การมสวนรวมของสมาชก จ านวนโครงการทจดท า

จ านวนกจกรรมทท าขนเพอการระดมทนและ

จ านวนทนทไดรบ

Website

เทคนคการประเมนทนของชมชนและการประเมนทรพยากร

ปจจบนการวเคราะหทนทางสงคมหรอทนของชมชนโดยการท าแผนทของทรพยากรหรอทนของชมชน

โดยระบ

1) แผนทแสดงทกษะและประสบการณของคนในชมชน

2) แผนทแสดงทตงของทรพยากรในชมชนทอาจท าใหเกดโอกาสในการพฒนาทางเศรษฐกจหรอคณคา

ของสนทรพย หรออสงหารมทรพย

3) แผนผงแสดงพนททมการใชจาย หรอมการบรโภคในชมชน

4) แผนผงแสดงพนททนาจะมการจดบรการหรอจดสวสดการทางสงคม

16 | P a g e

วธการคนหาทนมนษยในชมชนทมอยในปจจบน

(Method for identifying Human Capital in community)

การสงเกต โดยใชอายตนะ 6 ตา ห จมก ลน กาย ใจ (ผศ.ดร.ชะนวนทองธนสกาญจน)(4)

การสงเกต เพอการคนหาทนมนษยในชมชน

ขอมลรายละเอยดในสวนของ “ทนมนษย” ขอมลรายละเอยดในสวนของ “ภมสงคม” ผน าหรอผมจตสาธารณะ ผมสวนไดสวนเสย

บคลกภาพ - นานบถอ - เปดเผย ตรวจสอบได - เอออาทร - ยมแยม แจมใส - รกบรการ - รกประโยชนสวนรวม - เสยสละ - ทศนคตเชงบวก - ฝงตนเองกบชมชนอยางแนบแนน

มความรในเรอง - กลมคนในชมชน - เครอขาย แบบแผนชวตในชมชน - การเขาถงทรพยากรของคนกลมตาง ๆ - การสง / รบขอมลขาวสาร - พหภาคในชมชน - กระบวนการเปลยนแปลงในชมชน - สวนรวมทางการเมอง - กระบวนการยตธรรมและสทธมนษยชน

มทกษะในเรอง - การสอสาร การฟง การพด - การบรหารความขดแยง - การรวมพลง - การบรหารการประชม - การคนหา คดกรอง - การตลาด การโฆษณา - การประสานสมพนธ - การสงเคราะหขอมล - การจดการอบรม เรยนร

- การคดนอกกรอบ

โครงสรางชมชน - มเครอขาย - มวฒนธรรมการรวมตว การเอออาทร - มความสมพนธแนวราบ - มการจดการแบบมสวนรวม - มการสอสารแบบเปด - มกระบวนการตรวจสอบได - มขอมลทเปนทางการ และไมเปนทางการ

ปรชญาความเชอของชมชน - เนนการมสวนรวมในทกมต - เนนคณภาพชวต มากกวาเศรษฐกจ

ทนทางสงคมของชมชน - ทนทางวฒนธรรม เชน เอกลกษณ อาชพ

เครอขาย ญาต - ทนทางเศรษฐกจ เชน ทรพยากร อาชพ OTOP - ทนทางปญญา เชน ทกษะการเรยนร ปราชญ

ชาวบาน ผน า

พลงชมชน - มกลมทกเพศ วย อาชพ - มส านกรวมกน - มกระบวนการ ประสบการณในการท างาน

รวมกน

ปจจยแหงความส าเรจในการแกปญหาของชมชน - คนเกง แกนน า และพลงกลมทม ทเกดขน และท

คงอย - ภาคและศกยภาพ - เทคนค วธ - กจกรรมการมสวนรวม

บทเรยนทเลาตอ และภมใจ

17 | P a g e

เทคนคการใชเครองมอ 7 ชน ในการเรยนรชมชนเปนการคนหาทนมนษยทนสงคมอกรปแบบหนง (4, 13)

เครองมอ 7 ชน

เทคนค

เครองมอท 1 การท าแผนท

เดนดน

เทคนคในการท าแผนทเดนดน - เดนดใหทว วาดแผนทขณะทเดน - สงเกตสงตาง ๆ เชน บานทเปนบานคนจน คนรวย บานเชา รานคา วด โรงเรยน สถานทออกก าลงกาย - ถายรป สถานทตาง ๆ รวมทงปายตางๆ - หาบานทเปนบานของ ผดอยโอกาส เชน ผพการ เดก ผสงอาย - ในขณะทท าแผนพยายามสงเกตการณรวมตวของกลมตาง ๆ วามการรวมกลมของกลมใด รวมกลมกน

เวลาไหนและทไหนบาง - ในขณะทท าแผนทไปหาปจจยเสยง และปจจยคมครอง เชน

*รานคาตาง ๆ ตองหาใหไดวา รานคาทเหน ขายอะไรบาง ลกคาสวนใหญเปนใคร *บานทรวหรอก าแพงสง/บานเชา ตองหาวาคนทอยเหลาน เปนใคร ประกอบอาชพอะไร เทคนคทใชในการหาปจจยเสยง/ปจจยคมครอง

- เทคนคการเขาไปซอของ เลอกของในรานดวยการเดนรอบๆ - การเขาไปรบประทานอาหาร แลวสอบถามวาทนมอะไรอรอย ทคนสวนใหญชอบทาน - เทคนคการสอบถาม หาปจจยบางอยางทเราไมเหน ไมทราบ แตคดวานาจะม “ถาอยากจะซอบหร

พอจะบอกไดไหมวา จะไปซอทรานใด” - ดขยะ ทอยในบาน หรอสงแวดลอม เชน การน าขวดเบยร มาท ารวบาน

เครองมอท 2 ประวตชมชน

เทคนคในการหาประวตชมชน - หาจากหลกฐานในหนงสอตาง ๆ อาจหาไดจากสถานททเปนทเคารพ เชน ศาลเจาแม - สอบถามจากแกนน าชมชน หรอผสงอายทเปนคนดงเดม โดยใชค าถามวา คนสวนใหญมาจากไหน ใคร

อายมากทสด คนทอายมากทสดอยทไหน - ดจากปายประกาศ หรอค ากลอนตาง ๆ

เครองมอท 3 โครงสราง

องคกรชมชน

โครงสราง หมายถง ผงทแสดงกลไกการอยรวมกน ของกลมตาง ๆในชมชน องคกรชมชน หมายถง กลมตาง ๆ ทมอยในชมชน ทจดตงขนโดยภาครฐ หรอจดตงกนเองโดยชมชน หรอรวมกบผมสวนไดสวนเสย หรอผดอยโอกาสในชมชน เทคนคทใชในการ หาโครงสรางองคกร

- โครงสรางองคกรทเปนทางการ สามารถหาไดงายดวยการหาจากเอกสาร หลกฐานทแตงตง คณะกรรมการตาง ๆ

- โครงสรางองคกรทไมเปนทางการ อาจใชการสอบถาม พดคย วาใครเปนประธาน และมกรรมการคอใครบาง

18 | P a g e

- การหาโครงสรางองคกรตาง ๆ เหลาน ควรหาวามจ านวนสมาชกเทาไหร และใครบางทเปนสมาชก รวมทงหาดวยวากลมแตละกลมท างานกบหนวยงานองคกรอน ๆ ใดบาง

จากการหาโครงสรางองคกรโดยการเขยนผงแสดงความสมพนธของทกคนซงจะไดเครอขาย ของบคคลตาง ๆ ดงรป ท าใหพบปญหา คอ บางครงเครอขายตาง ๆ เหลานมความสมพนธกนและเกยวพนกบหลายๆ บคคล ท าใหผงโครงสรางมองไมออก และไมสามารถอานขอมลจาก โครงสรางตาง ๆ เหลานได เทคนคในการท าผงโครงสรางองคกรแบบใหม ดวยการ plot โครงสรางของแตละกลมลงในแผนทเดนดน การท าเทคนคนท าใหสามารถระบสดสวน และการกระจายของโครงสรางองคกรเหลานได

เครองมอท 4

และ 5 ศกษาประวตชวต และผงเครอญาต

ประวตชวต และผงเครอญาตสามารถท าไปดวยกนได สงทเปนทสงสยของเจาหนาทคอ ไมทราบวา จะหาประวตชวตและผงเครอญาตของใคร เทคนคในการหาทนมนษย

- ใชขอมลจากโครงสรางชมชนตาง ๆ ซงจะมผน า เลขา และกรรมการของกลมตาง ๆ น ารายชอพวกนมาเพอดวา รายชอพวกนมนามสกลซ ากนหรอไม เพราะฉะนนทนททเหนชอซ า คนทเปนชอซ าตองไปสบประวต ดงนนกลมทเราควรไปหาประวต และผงเครอญาต คอ ผน ารวมทงผน าในอดตทเปนผสรางการเปลยนแปลง เลขาของกลมแตละกลม รวมทงบคคลทมชอเปนกรรมการซ า

- ดประวต และบทบาททเขาเปน แลวตรวจสอบกบคนในชมชน - การตรวจสอบ กบคนในชมชน อาจใชการถามชาวบานดวยค าถาม วา ถาเผอม ปญหาเรองเงน

จะไปหาใคร ถามปญหาเรองสขภาพจะไปหาใคร ตามแนวคด sociometric โดยจะเอามาดใครมชอมากทสด คนนนจะเปนตวจรง

ทเปนผน า ซงชวยใหเราตดสนใจไดวา เมอมเวลาจ ากด งบประมาณจ ากด เราควรท างานกบใคร นอกจากนนเวลาเราคยกบเขา เราจะรวาเขาเกง ดไดจากการคย 1. ประโยคทเขาพดเปนประโยคทมความมนใจ – เสยงตกรองเขาตอยอดไมเปน ขนาดเรายงเบอ คนน

จะอยกบใครได 2. ขนตนกบลงทายไปดวยกน คนทมการเรยบเรยงในสมองได คนนนจะเปนคนทมศกยภาพ 3. เลาเรองได พดประโยคทรเรอง และเลาเรองได และสามารถสะทอนสงเคราะหได หรอวาพดแลวกน

ใจ คนทเปนผทมจตสาธารณะจะมทกษะ

1. ทกษะในการเลาเรอง 2. ทกษะในการสอสาร 3. ทกษะในการเรยนร – พดอะไรจะตอบตรงประเดน 4. ทกษะทอยกบคนอน สงเกตจากเวลาเลาเรองอะไรกจะใหเกยรตคนอน และมจตสาธารณะ ของคน

ตอบกจะบอกไดวา เขาท าอะไรกบใคร จะเลาเรองถงคนทเขาไมม จะไมเลาเรองของตวเอง และจะระแวดระวง ใหเกยรตคนอน

19 | P a g e

เครองมอท 6 ปฏทนชมชน

ปฏทนสามารถบอกถงความเปนมาของชมชนได บอกถงชวงเวลาทแตละชมชนด าเนนการท ากจกรรมตาง ๆ เชน ชวงเวลาการท านา เปนตอน ปฏทนชมชนสามารถท าใหเจาหนาทสามารถท างานเชงรกได เชน ในต าบลหนงซงมหลายหมบาน การรวมตวกนของแตละหมบานนนอาจจะแตกตาง กนขนอยกบขอตกลงของหมบานนน ๆ แตถาหากเราใชปฏทนชมชนมาวเคราะห เราจะทราบกจกรรมบางกจกรรม หรอบางเทศกาลทคนทงต าบลมารวมกน การท างานตามปฏทนชมชนจะสามารถท าใหเขาถงชมชนไดมากขน

เครองมอท 7 ระบบท

เกยวของกบสขภาพ และสวสดภาพ

ของประชาชนใน

ชมชน

โดยเฉพาะระบบทเกยวของกบเศรษฐกจ บางครงอาจไดขอมลจากการหาขอมลในสวนอน ๆ เชนการเดนชมชน แลวพบสงศกดสทธ ทชาวบานเคารพบชา หากมการขอหวย อาจแสดงถงภาวะเศรษฐกจของคนในชมชนนน จากนนเราตองหาขอมลเพมเตม ไดจากดระบบกองทนในหมบาน หรอระบบเงนนอกระบบ

การท างานพฒนาชมชน ทจ าแนกตามระดบพฒนาการในการเปนชมชนเขมแขง สามารถจ าแนกไดวา ม

4 วธ คอ

1. การจดตงกลมและพฒนากลม (Community Organization) 2. การใหการศกษาและการพฒนา (Community Education or Development) 3. การท างานขบเคลอนชมชน (Community Mobilization) 4. การเสรมพลงอ านาจชมชน (Community Empowerment)

การจดตงกลมและพฒนากลม

กลมกบงานพฒนาชมชนเปนของคกน หากไมมการรวมกลมทถกตองเกดขนในชมชน งานพฒนาชมชนก

ไมมการเคลอนไหว ดง ค ากลาวทวา “ถาไมมกลม กไมมงานพฒนาชมชน " (No Group No community

Development.) กลมเทานนกจะชวยสงเสรมใหเกดการพฒนาขดความคดของประชาชนดวยการท างานรวมกน

ในการปรบปรงวถชวตความเปนอยของชมชนใหดขน

20 | P a g e

ความส าคญของกลมตอการพฒนาชมชน ไดจากการสงเกตขอเทจจรง ดงน

กลมเปนสถาบนทสนบสนนการเรยนร การคด และการแกปญหาของบคคล กลมเปนสถาบนทฝก และก าหนดบคลกภาพของบคคล กลมชวยใหเกดการสรางแรงจงใจใหบคคลไดด กลมสรางทจะกอใหเกดพลงความรวมมอยางสรางสรรค กลมเปนรากฐานวถชวตและแนวคดระบบการปรกครองประชาธปไตย

วธการจดตงกลม

1) ปญหาความตองการของคนในหมบาน เปนการศกษา ใหรวาชาวบานมความเดอดรอนอะไร หรอตองการอะไร

2) ประชมวเคราะหปญหาความตองการของชาวบาน น าเอาขอมลทไดจากการศกษามาวเคราะหดวาปญหาจรงๆ ของชาวบาน คออะไร และใหชาวบานชวยกนก าหนดปญหาทแทจรงดวยตวเอง

3) ก าหนดแนวทางแกปญหา เปนการตกลงกนดวยวาการจะแกปญหาเหลานนจะตองท าอะไรบาง

4) รวมกลมคนทมปญหาความตองการเหมอนกน หรอคลายคลงกนจดตงกลมขนมา วธการพฒนากลม ทส าคญ กคอ การใหการศกษาแกกลม และการใหการศกษาแกกลมอาจจะกระท าได

หลายวธ เปนตนวา

การใหค าปรกษาแนะน า การประชมชแจง การฝกอบรม การไปศกษาดงาน การสาธต การใหขอมลขาวสารตาง ๆ แกกลม

การใหการศกษา ควรเปนการะบวนการอยางตอเนอง เพอใหกลมไดมความร ความเขาใจ และม

ทกษะในเรองนนอยางแทจรง จงจะชวยใหกลม มความมนคง เปนปกแผน และประสบความกาวหนา

21 | P a g e

แนวคดการมสวนรวม

การมสวนรวม เปนเรองส าคญในการพฒนา ใหเกดการเรยนรของบคคล กลมบคคล และชมชน โดยการม

สวนรวมสามารถพฒนาได จากระดบต าไปสระดบทสงขนไปเรอย ๆ โดยระดบต าสดของการมสวนรวมทแทจรงอย

ท “การใชขอมล ประกอบการตดสนใจ”

ตามมาดวย การมสวนรวมของการทบทวน เรยนร ตรวจสอบการท างาน และการตดสนใจ ในรปของ

ผลประโยชนหรอผลทตามมาของการตดสนใจ เพอถอดบทเรยน ใหกลายเปนการพฒนาคณภาพของ การท างาน

ในอนาคต

การท างานขบเคลอนชมชน โดยฝายผมสวนไดสวนเสย ในรปแบบของในชมชน (Community Acton)

ตองพจารณาถง

1) ผน าทเขามาในกระบวนการตดสนใจ เปนผน าแบบใด 2) ผน ามอทธพล มากแคไหน ในชมชน

ในการเรยนรชมชน ตองดบทบาท การเขามามสวนรวม และการตดสนใจ ในการขบเคลอนชมชน

เจาหนาทตองดวา

1) คนในชมชน และคนในกลมตาง ๆ ทเกยวของมมมมองของจดแขง จดออน ชมชนอยางไร มองทนสงคม หรอทรพยากรในชมชนอยางไร เกยวของกบภาวะสขภาพ ของคนในชมชนหรอไม

2) มเรองราวหรอความส าเรจใดทเกดขน และเลาตอกนมาในสวนทเกยวของกบการเนนชมชนสขภาพด 3) มขอมลอะไรบาง ทเกยวของกบสงแวดลอม ทางกายภาพและทางสงคมของชมชน 4) มขอมลอะไรบางทเกยวของ ความไมเทาเทยมของภาวะสขภาพของคนในชมชน 5) ขอมลเศรษฐกจ ภาวะสขภาพ และการเจบปวยของคนในชมชน MC knight (หนา 148) บอกวาเทคนคการเรยนร “สถาบนเรยนรจากการวจย ชมชนเรยนรจากเรองวา”

ดงนนการเรยนรในชมชนมกผานการสงเรองดวยภาพ การเลาเรองโดยผม ประสบการณ จดหมายขาว

หรอเราอาจแบงไดเปนการเรยนรดวยวธการทแตกตางกนของระดบการปฏสมพนธ

1) การทบทวนสถตทมอย เชน การเจบปวย การใหบรการ 2) การสงเกต 3) การปฏสมพนธ แผน เนนปญหา แบบ Nominal group แบบ focus group แบบ AI 4) การใชหลายวธผสมกน

22 | P a g e

Community organization (CO) การจดระบบชมชน เปนกระบวนการ ซงกลมในชมชนไดรบการ

กระตนใหมการระบดานปญหา เปนเปาหมาย หรอระดมทรพยากร เพอพฒนา กลยทธ ในการบรรลเปาหมายทตง

ไว Jack Rothman (1995) เสนอ กลยทธ 3 ดานในการจดระบบชมชน

1) Locality Development การพฒนาความเปนชมชน 2) Social Planning การวางแผนเพอใหเกดการเปลยนแปลงระยะยาว เชนกรท าแผนพฒนาระดบ

ทองถน การท าแผนทยทธศาสตร การจดตงกองทนสขภาพ ระดบทองถน เปนตน

3) Social action การท ากจกรรมในชมชนเพอใหเกดการเปลยนแปลงความเปนชมชนทงระบบ เชนท ผานมาในเมองไทยมการพฒนาการเมองภาคประชาชน

แนวความคด Community organization มความเชอทวา ปญหาในชมชนเกดจากการกระบวนการใน

การจดการภายในของชมชนเอง

การพฒนาชมชน (Community building) เปนการท างานทมแนวคดหลกวาชมชนมคณลกษณะ การ

เปนกลมซบซอน และมพลวต เรา ชมชน สถาบน เปนคนนอก การท างาน จ าเปนตองมการจดระบบ การสมพนธ

ระหวางคนกบองคกร มการท างานใหเกดการเปลยนแปลง การรบร และกลไก เปาหมายการท างานชมชน ตองมง

ไปยงระบบใหญ ของชมชน และพยายามใหเกดการปฏสมพนธจากคนทงหมด ในชมชนทรวมตวสมพนธกนอย

การพฒนาและขบเคลอนชมชนเขมแขงกบการมสวนรวมของชมชน

เทคนคการสงเคราะหระดบการมสวนรวมของชมชน การมสวนรวมเปนหวใจส าคญของการท างาน

ชมชนทผานมา เจาหนาทยงขาดความชดเจนวา “การมสวนรวม” ทตองการใหเกดขนเปนการมสวนรวมทแทจรง

และน าไปสการพฒนาทยงยนเปนอยางไร แนวคดดงเดมทใชกนคอ แนวคดของ Sherry Arnstein ทพฒนาขน

ตงแตป 1969 โดยจ าแนกการมสวนรวมเปนระดบการมสวนรวม จ าแนกตาม บนไดการมสวนรวมของประชา ชน

โดย Sherry Arnstein (1969)

23 | P a g e

การควบคมโดยประชาชน การมอบหมายงาน การเปนหนสวน

การลดความขดแยง การท าใหสงบ การใหค าปรกษา

การใหขอมล การรกษา การจดแจง

ระดบการมสวนรวมของชมชน

1. Community Based ประชาชนไดรบการบ าบด ถกจดแจงจากโครงการ : We work on them. 2. Community Action / Organization ชมชนรวมตวท ากจกรรม เราเปนพเลยงทปรกษาใหขอมล :

We work for them. 3. Community Development ชมชนเปนเจาของโครงการ ประชาชนมอ านาจ และเปนศนยกลางใน

การคด และท ากจกรรม : We work with them.

ส าหรบประเทศไทย นกพฒนาชมชนทขบเคลอนใหเกดการมสวนรวมทแทจรงทส าคญทานหนง ไดแก

อทยวรรณ กาญจนกามง โดยใชแนวคดการสรางและขบเคลอนโดยใชเทคนคการเรมตนจากชมชนของ Chamber

นอกจากน ยงมการปรบระดบการมสวนรวมโดยชนวนทอง ธนสกาญจน เพอน าไปใชในการพฒนา

ยตธรรมชมชน แบบขนบนได

มสวนรวมมาก

ไมมสวนรวมเลย

ท าอยางผวเผน

รวมรบผลประโยชน

รวมตรวจสอบ

รวมตดสนใจ

รวมคด

รวมท า

24 | P a g e

การตความของการสสวนรวมตามขนบนไดจะชวยใหเจาหนาทน ามาใชวางแผนสรางทกษะของคนใน

ชมชน และวางแผนเปาหมายการท างานได อยางไรกตามจากการท างานชมชน เจาหนาทอาจมการจดกจกรรม

สรางการมสวนรวมโดยไมรตว แตสงผลใหเกดการมสวนรวมได ดงตารางสรปตอไปน

ตารางแสดงหนาทและกจกรรมการสรางการมสวนรวมและผลลพธทเกดขน

เทคนค

ผลลพธหรอลกษณะการมสวนรวมทเกดขน

ระบ

attit

ude

ความ

เหน

ระบก

ลมทไ

ดรบผ

ล

การค

นหาก

ลมผไ

ดรบ

ผลกร

ะทบ

การส

นบสน

นการ

มสวน

รวม

การท

าใหช

ดเจน

เรอง

วางแ

ผน

การต

อบค า

ถามป

ระชา

ชน

การแ

จกขอ

มลขา

วสาร

การส

รางแ

นวคด

ใหม

การส

รางป

ฏสงส

รรคข

องกล

มตาง

ๆ

การผ

ลกดน

การส

รางท

างเล

อกให

ม

การแ

กไขค

วามข

ดแยง

ทบทว

นนโย

บาย

ปรบท

ศนคต

ลดคว

ามขด

แยงค

แขง

การตงกรรมการ

การสงตวแทน

การส ารวจ

การอบรม

การใหค าปรกษา

การตงศนยในชมชน

การประชมอยางเปนทางการ

ประชมหมบาน (ประชาคม)

ประชมไมเปนทางการ

ประชาพจารณ

การเปนคณะท างาน

การประชมเชงปฏบตการ

25 | P a g e

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม(ชชวาลย ทตศวช)(6)

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม(Participatory Action Research-PAR) หมายถง

การรวมกนด าเนนกระบวนการวจยโดยผปฏบตงานในพนท ทงทเปนชาวบานและนกพฒนา กบ

ผวจยภายนอก เพอใหเกดการเปลยนแปลงในสภาพความจรงของสงคมนน

และเพอใหเหนภาพแหงคณลกษณะส าคญของการการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมท

เดนชด จงขอน าเสนอคณลกษณะส าคญของงานวจยรปแบบดงกลาวเมอเทยบกบงานวจยแบบ

ดงเดม (พนธทพย รามสตร, 2540)(14) ไดดงน

ประเดนเปรยบเทยบ การวจยแบบดงเดม การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

รปแบบ เปนพมพเขยวทก าหนดให เนนกระบวนการทปรบเปลยนไดตาม

สถานการณ

อดมการณ/ปรชญา เนนกลมคนชนสง เนนกลมคนทดอยโอกาสในสงคม

คนชายขอบ

จดมงหมาย ไมผกพน ท าใหไดขอมลเพอ

ตอบปญหาการวจย

มพนธกรณระหวางนกวจยกบชาวบานทจะ

รวมกนเพอสทธของมนษย

กรอบการวจย ก าหนดโดยนกวจยองคกร ก าหนดโดยประชาชนในพนท

จดเนน วตถ เนนการสรางสงของ คน เรมทคนเปนหลก ท าใหคนมคณคา

สรางความภาคภมใจและก าลงใจ

เปาหมาย ก าหนดไวลวงหนา ปรบเปลยนตามความตองการของทองถน

ตามเงอนไขความเหมาะสม

ยทธวธ เนนการวางแผนทอางวา

ชาวบานไมสามารถวางแผนเอง

ได

เนนการมสวนรวม เชอมนในความสามารถ

ในการเรยนรของคน

วธการ เขมงวดรดกม เนนหลกการวจย

เชงปรมาณ มองมตชมชนท

เรยบงาย ใชวธการทชาวบานรจกและถนด

มองชมชนอยางเปนองครวม และใช

26 | P a g e

ศกษา และใชเทคโนโลยหรอ

ระเบยบวธการชนสง

เทคโนโลยชาวบาน

การวเคราะห

สถานการณ

เนนการยอสวน

(Reductionism)

การมององครวม (Holistic Approach)

รปแบบการพฒนา ควบคม ชแนะและใหแรงจงใจ

เปนวตถ เนนการท างานตาม

แผนและสงเสรมวฒนธรรมการ

พงพา

ปลดปลอย สรางก าลงอ านาจในการคดและ

ตอรองใหส าเรจในสงทไดกระท า โดยม

แรงจงใจคอความภมใจในศกดศรของตน

และเปนการสงเสรมวฒนธรรมการพงพา

ตนเอง

มองชาวบาน เปนผรบประโยชนจาก

ความส าเรจของโครงการวจย

เปนผท าประโยชน เปนผลงมอกระท า

โครงการส าเรจ และมสวนรวม

ผลลพธ (Output) เนนวตถทเปนผลตผลของ

โครงการ เชน รว ถนน อาคาร

เปนตน

ไมเนนวตถ แตเนนความสามารถของชมชน

เนนการเรยนร ความพอใจ ความ

หลากหลาย ก าลงใจและแรงใจของ

ประชาชน

ส าหรบในขนตอนของการวจยมกระบวนการท างานทเปนวงจรการวจยแบบขดลวดตามแนวคดดงเดมท

เสนอโดย Kemmis (1988) ซงแสดงใหเหนวาการวจยปฏบตการม 4 ขนตอน คอ

(1) การวางแผน (Planning) เปนการวางแผนหลงจากทวเคราะหและก าหนดประเดนปญหาทตองการการแกไข เพอใหได

ปญหาทส าคญทตองการใหแกไขตลอดจนการแยกแยะรายละเอยดของ ปญหานนเกยวกบลกษณะของปญหาเกยวของกบใคร แนวทางแกไขอยางไร และจะตองปฏบตอยางไร

(2) การปฏบต (Action) เปนการน าแนวคดทก าหนดเปนกจกรรมในขนวางแผนมาด าเนนการ

27 | P a g e

(3) การสงเกต(Observation) เปนการสงเกตผลการเปลยนแปลงทเกดขนดวยความรอบคอบซงอาจเปนสงทเกดขนทงท

คาดหวงและไมคาดหวง โดยอาศยเครองมอการเกบขอมลเขาชวย

(4) การสะทอนผล (Reflection) เปนการสะทอนผลหลงจากการปฏบตงานใหผมสวนรวมไดวพากษวจารณ ซงน าไปสการ

ปรบปรงแกไขการปฏบตงานตอไป เปนขนสดทายของวงจรรอบการท างานวจย

วงจรการวจยปฏบตการนเรยกยอ ๆ วา วงจร PAOR

กระบวนการวจยปฏบตการตามแนวคดของ Kemmis และ McTaggart (ดร.แกวเวยง น านาผล)(15)

(ทมา : Kemmis and McTaggart. 1988)

จากภาพปรชญาแนวคดของ Kemmis และ McTaggart ในแตละวงจรประกอบดวย 4 ขนตอน เพอน าไปปฏบตในวงจรตอไปจนกวาจะไดรปแบบของการปฏบตงานทเปนทพงพอใจ

ดงนน หลกการส าคญของการวจยปฏบตการทตองตระหนกอยเสมอ คอกลมบคคล ทเกยวของมความส าคญตอกระบวนการด าเนนการวจย นนคอ การวจยชนดนไมควรจะท าตามล าพงและควรใชวงจรของกระบวนการวจยซงประกอบดวย การวางแผน การปฏบต การสงเกต และการสะทอนผล เพอน ามาปรบปรงแผนงาน แลวด าเนนกจกรรมทปรบปรงใหมซงวงจรของ 4 ขนตอนดงกลาว จะมลกษณะการด าเนนการเปนบนไดเวยน (Spiral) กระท าซ าตามวงจนกวา จะไดผลการปฏบตการตามจดมงหมาย

Plan

Action

Observe

Reflect

Plan

Action

Observe

Reflect

28 | P a g e

วธการด าเนนการ

วธการและรปแบบ

รปแบบการศกษาวจย คอ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชน (Participatory Action

Research-PAR) โดยเปนการวจยทเกดจากความพยายามในการเรยนรเพอสรางสมพนธกบคนในชมชน อนเปน

การสรางพลงใหกบชมชนในการแกไขปญหาชมชนของนกวจยทปฏบตการรวมกนกบชมชน

ทงนการมสวนรวมของคนในชมชนจะเกดขนตงแตขนตอนแรกของกระบวนการวจย

ขนตอนท 1 กระบวนการทวรชมชน ซงการมสวนรวมเมอนกวจยเดนทวรชมชนแบบผไมร อนเปนการขอ

ขอมลจากผร คอ คนกลมตางๆในชมชน

ขนตอนท 2 กระบวนการส ารวจชมชนรายครวเรอนตามแบบสอบถาม เปนกระบวนการการมสวนรวมใน

การทผวจยน าแบบสอบถามทมกใชกนอยโดยทวไปเปนปกต ใหคนในชมชนไดมสวนรวมในการน าค าถามไป

แสวงหาค าตอบรวมกบเจาหนาทโดยเจาหนาทท าบทบาทผสนบสนนและเตมเตมตามแนวทางของแบบสอบถาม

ขนตอนท 3 กระบวนการท าสงคมมต (Sociogram) คอ ในระหวางทมเวทประชาคมหมบานเพอส ารวจ

ความนยมตอคนในชมชน และน าผลจากการส ารวจมาแลกเปลยนกบชาวบานเพอใหชาวบานมสวนรวมในการ

แสดงความคดเหนตามตวอยางแนวค าถามสงคมมตในภาคผนวก ง

ขนตอนท 4 กระบวนการท าสนทนากลม (Focus group Discussion) โดยเชญตวแทนจากบคคลทเปน

ทนมนษยในแตละประเภททง 4 ประเภท ตามการแบงกลมของ Meredith Minkler มารวมแสดงความคดเหน

และแลกเปลยนขอมลกบผวจยในการตรวจสอบความถกตองของขอมลทนมนษยทใชในการขบเคลอนชมชนใหม

สขภาวะอยางเขมแขงและยงยน ทไดมาจากขนตอนท 1-3 โดยจะมผวจยเปนผเอออ านวยการในการสนทนา

29 | P a g e

เครองมอในการวจย

เครองมอทใชในงานวจยครงนเปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนตามกรอบแนวคดและวตถประสงคของ

การวจย โดยมจ านวน 2 ชด ดงน

ชดท 1 เปนแบบสอบถามขอมลพนฐานครวเรอน ในประเดนเรองประชากรแยกตามเพศและอาย สถานภาพสมรส

ระดบการการศกษา อาชพ รายได ศาสนา ความสมพนธในครวเรอน สทธการรกษาพยาบาล และประวตการมโรค

ประจ าตว

ชดท 2 เปนแบบสอบถามขอมลรายบคคล ม 2 สวน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย ศาสนา สถานภาพสมรส ระดบ

การศกษา อาชพ รายได หนสนและการออม

สวนท 2 แบบสมภาษณขอมลเกยวกบทนมนษยของชมชน ผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม

แบบสอบถามดงกลาวน ามาเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล เพอน ามาวเคราะหหาทนมนษยของ

ชมชน โดยน าไปค านวณหาคาทางสถต โดยสถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน และน าขอมลทางสถตมาเปรยบเทยบและยนยนความถกตองดวยกระบวนการมสวนรวมของคนใน

ชมชน

8.2 ประชากรศกษา กลมตวอยาง และ จ านวนขนาดตวอยาง จากขอมลพนฐานจ าแนกรายหมบานของพนทรบผดชอบ ต าบลชมพล อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก

ประกอบไปดวยหมบานทงหมด 8 หมบาน โดยเลอกศกษาพนทหม 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพลเปนพนท

ตนแบบในการศกษาเรองการคนหาทนมนษยในชมชน ทงนพนทดงกลาวเปนพนทในเครอขายบรการปฐมภม ศนย

การแพทยสมเดจพระเทพ ฯ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตองครกษ

ประชากรทศกษา ไดแก ประชาชนทมอาย 12 ปขนไปทอาศยอยในพนทหม 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล

กลมตวอยาง ไดแก ประชาชนทมอาย 12 ปขนไปทอาศยอยในพนทหม 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล

ในชวงระยะเวลาทท าการศกษา (เดอนมกราคม 2554 – เดอนกมภาพนธ 2554)

30 | P a g e

จ านวนขนาดตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน ใชขนาดตวอยางเทากบจ านวนประชาชนทม

อาย 12 ปขนไปทกคนทอาศยอยในพนทหม 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล โดยมทงหมด 380 คน (ตามขอมล

การส ารวจ จปฐ.ป พ.ศ. 2553) โดยไมใชการสมตวอยางจากความนาจะเปน

การเลอกกลมตวอยางใชวธการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง ดงน

1. ผทมขอมลอยในทะเบยนราษฎร หม 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล ในชวงระยะเวลาทท าการศกษา

(เดอนมกราคม 2554 – เดอนกมภาพนธ 2554)

หรอ

2. ผทยายเขามาอาศยอยในหม 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล มากกวา 5 ป

และ

3. เขารวมหรอมสวนรวมกบกจกรรมในชมชนหม 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล ในโอกาสตางๆ

และ

4. มระดบการศกษาหรอก าลงศกษาอยางนอยระดบ ป .6 ขนไปหรอทกคนทมอาย 12 ปขนไป

31 | P a g e

สถานภาพหมบานจ าแนกตามรายหม ต.ชมพล อ.องครกษ จ.นครนายก ป 2552

หมบาน ครวเรอน จ านวนประชากร

จ านวน เฉลยตอ

หมบาน

ชาย หญง รวม

ทงหมด

เฉลยตอ

ครวเรอ

น หม บาน จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1 บานท านบ 161 161 378 51.36 358 48.64 736 5

2 บานวดราษฎรศรทธาธรรม 101 101 216 47.89 235 52.11 451 5

3 บานใตทดคลอง 16 30 30 51 47.22 57 52.78 108 4

4 บานปากคลอง 16 34 34 67 46.53 77 53.47 144 5

5 บานชมพล 132 132 281 52.52 254 47.48 535 5

6 บานปากบงปาย 91 91 219 54.48 183 45.52 402 5

7 บานปากคลอง 15 หกวา 67 67 197 48.88 206 51.12 403 7

8 บานใตแอนคลอง 14 96 96 181 47.76 198 52.24 379 4

รวม 712 89 1,590 50.35 1,568 49.65 3,158 5

ทมา: โครงสรางพนฐาน ขอมลพนฐานระดบหมบาน/ชมชน (กชช. 2ค) จากศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท (16)

32 | P a g e

33 | P a g e

กระบวนการท าวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมและการเกบรวบรวมขอมลในการคนหาทนมนษยในชมชน

Plan

Action

Observe

Reflect

Plan

Action

Observe

Reflect

Plan

Action

Observe

Reflect

Plan

Action

Observe

Reflect

Plan

Action

Observe

Reflectขนตอนท 1

ทวรชมชน

Grand Tour

ขนตอนท 2

ส ารวจรายบคล

ครวเรอน

ขนตอนท 3

สงคมมต

NHM

ขนตอนท 4

สนทนากลม

ขนตอนท 5

สรปผล

สนทนากลมโดยมตวแทนจากทง 4 กลมในชมชนมา

มสวนรวมในการคนหาทนมนษยและตรวจสอบ

ยนยนขอมลครงท 4 ยนยน กลม 1,2,3,4

ส ารวจความนยมตอคนของชมชนและประเมน

จตอาสาของตนเอง

ตรวจสอบยนยนขอมลครงท 3

ยนยนกลม 4 ผมจตอาสา

ส ารวจเชงลกรายบคคลและครวเรอน

ตรวจสอบยนยนขอมลครงท 2

ไดขอมล กลม 1,2,3,4

มองเหนประเดนปญหาในชมชน

สภาพความเปนอย

ไดขอมล กลม 1 , 3

ใชการสงเกตของผวจยและ

แผนทเดนดนประจ าหมบาน หม 6

บานปากบงปาย ต.ชมพล

ใชเครองมอแบบสอบถามรายบคคล

และครวเรอน(ภาคผนวก ก และ ข)

ใชเครองมอแนวค าถามสงคมมต

(ภาคผนวก ง และ จ)

ใชเครองมอแนวค าถามสนทนากลม

(ภาคผนวก ค)

แลกเปลยนขอมลการศกษา

ทนมนษยกบชมชน

ขนด าเนนการ(ตามขนตอนทระบในงานวจยทงหมด 5 ขนตอน)

ขนตอนการท าวจยและเกบรวบรวมขอมล ผลลพธ

1. ขนตอนทวรชมชน (Grand Tour) (5-7) ส ารวจและสงเกตลกษณะของภมสงคมเชงประจกษ (ภมศาสตรและสงคมศาสตร) ของชาวบานและชมชน เปนการส ารวจและสงเกตลกษณะของภมสงคมเชงประจกษของชาวบานและชมชนโดยตวผวจยและทม ซงจะมการขออนญาตจากทางผใหญบานและคนในชมชนในการเขาไปศกษาชมชน และอาศยคนในชมชนในการพาศกษาชมชน โดยเกบรวบรวมขอมลทไดจากการสงเกตและการบอกเลาของคนในชมชนพรอมการจดบนทกเปนแผนท

แผนทชมชนแสดงลกษณะทางกายภาพ ในชมชน แหลงทรพยากรและ ประเดนปญหาตางๆในชมชน

และรายชอคนจ าแนกตามกลมท 1 ผดอยโอกาส และ กลมท 3 ผมสวนไดสวนเสย

2. ขนตอนส ารวจรายครวเรอน ส ารวจคนหาและท ารายชอของคนในชมชนทนาจะมลกษณะตามการจ าแนกของ Meredith Minkler

รายชอคนจ าแนกตาม Meredith Minkler กลมท 1 ผดอยโอกาส กลมท 2 ผตองพฒนา กลมท 3 ผมสวนไดสวนเสย กลมท 4 ผมจตสาธารณะ/จตอาสา เปนการตรวจสอบยนยนครงท 2 โดยทมผวจยเปนหลก

2.1. แบบสงเกตและแบบสมภาษณ รายบคคลและรายครวเรอน (แบบสอบถามตามภาคผนวก ก และข)

2.2. ทบทวนขอมล จปฐ รายครวเรอน

เปนการส ารวจคนหาและท ารายชอของคนในชมชนทนาจะมลกษณะตามการจ าแนกของ Meredith Minkler โดยในขนตอนนจะใชแบบสงเกตและแบบสมภาษณรายบคคลและรายครวเรอน (แบบสอบถามตามภาคผนวก ก และ ข) ซงผวจยจะท าการเกบขอมลในผทมอาย 15 ปขนไปทอาศยอยในชมชนตามเกณฑการคดผยนยอมตนใหท าการวจยเขารวม คดออกและออกจากการศกษาตามทไดก าหนดมา โดยในการเกบขอมลนน เพอใหเกดความงายในการวางแผนเกบขอมล ผวจยจงแบงเกบขอมลเปนคมๆ เนองจากหมบานไดแบงเขตการดแลเปนคมๆ ซงมทงหมด 6 คม ซงการเกบขอมลเปนคมไมม

35 | P a g e

ผลตอการน าไปวเคราะหเพอจ าแนกรายชอคนตาม Meredith Minkler และท าการทบทวนขอมลทไดจาก จปฐ. รายครวเรอนของหมบาน จากนนจงน าขอมลทไดทงหมดมาประมวลและวเคราะหผลในภาพรวมของชมชน เพอจ าแนกรายชอคนตาม Meredith Minkler ทง 4 กลม

3. ขนตอนท าสงคมมตและแบบสอบถาม NHM เปนการยนยนคณลกษณะของผมจตอาสาจากคนทกกลมดวยคนภายในชมชนดวยกนเอง

3.1. การท าแบบส ารวจสงคมมต Sociogram (แนวค าถามสงคมมต ตามภาคผนวก ง)

เพอพฒนาเครองมอในการคนหาและตรวจสอบยนยนคณลกษณะการมจตอาสาซงเปนลกษณะทมอยในทนมนษยของชมชนจากกลมคนทง 4 กลมจากทส ารวจมาไดในขนตอนท 1 และ 2 เปนการตรวจสอบยนยน

ครงท 3 จากการมสวนรวมของคนในชมชน

3.2. การส ารวจดวยแบบทดสอบวดระดบการม จตอาสาดวยตนเองทพฒนาจากของ Stahl (8-9) (Natural Helper Measure-NHM) (แบบสอบถามตามภาคผนวก จ)

เปนขนตอนการยนยนขอมลคณลกษณะของผมจตอาสาจากคนทกกลมดวยคนภายในชมชนดวยกนเอง ในขนตอนนเปนการหาคณลกษณะของการมจตอาสาทมอยในแตละกลมตามการจ าแนกของ Meredith Minkler โดยใชวธการท าแบบส ารวจสงคมมต Sociogram ตามตวอยางแนวค าถามสงคมมตในภาคผนวก ง ซงในการท าสงคมมต จะใชการประชมประชาคมหมบานเพอดงการมสวนรวมของชมชน และใชวธการเลนเกมหยอดบตรค าเพอตอบค าถาม เชน ถาถามวา คณคดวาใครในชมชนทคณคดวาอทศเวลา แรงกาย แรงใจ เพอคนในชมชนมากทสด แลวกแจกบตรค าใหเขยนและใหหยอดในกลอง เพอเกบขอมลเปนความลบส าหรบผวจยน าไปประมวลผลและวเคราะหผลตอไป จากนนเมอไดรายชอของทนมนษยทมคณลกษณะการมจตอาสาแลว กจะน าแบบทดสอบวดระดบการมจตอาสาดวยตนเองทพฒนาจากของ Stahl ใหบคคลทมรายชอดงกลาวท า และน าไปวเคราะหผลตอไป

36 | P a g e

4. การท าสนทนากลม (Focus Group Discussion) โดยคดเลอกตวแทนมาจากคนทง 4 กลมทไดมาจากขนตอนกอนหนานทนมนษยในชมชน (แนวสนทนากลมตามภาคผนวก ค) (การเรยนรอยางมสวนรวม : ขนตอนการยนยนขอมลความถกตองในขอมลทไดมาจากคนในชมชน) เปนขนตอนการเรยนรอยางมสวนรวมโดยการท าสนทนากลม (Focus Group Discussion) โดยคดเลอกตวแทนทนมนษยมาจากคนทง 4 กลมทไดจากขนตอนกอนหนาน โดยใชแนวค าถามสนทนากลมตามภาคผนวก ค ซงแยกท าในแตละกลม ทงหมด 4 กลมตาม Meredith Minkler

เพอการคนหาและตรวจสอบยนยนขอมลทนมนษยในชมชนจ าแนกตาม Meredith Minkler เพอใชในการขบเคลอนชมชนเขมแขง กลมท 1 ผดอยโอกาส กลมท 2 ผตองพฒนา กลมท 3 ผมสวนไดสวนเสย กลมท 4 ผมจตสาธารณะ/จตอาสา

เปนการตรวจสอบยนยนครงท 4 โดยทมผวจยและคนในชมชนรวมมอกน

5. ขนตอนสรปผล สรปผลการวเคราะหและตรวจสอบยนยนขอมลทนมนษยตามการจ าแนกประเภททง 4 กลมของ Meredith Minkler ดวยเครองมอทวดทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ ตามผลทไดจากขนตอนท 1-4 เพอสรปความเทยงตรง (Validity) ของเครองมอและวธการ

เพอการคนหาและตรวจสอบยนยนขอมลทนมนษยดวยเครองมอทวดทง เชงปรมาณและเชงคณภาพ เปนการตรวจสอบยนยนครงท 5

37 | P a g e

ตารางก ากบเวลาการด าเนนงานวจย

หวขอ

เดอนกมภาพนธ 2554

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1

0

1

1

1

2

1

3

1

4

1

5

1

6

1

7

1

8

1

9

2

0

2

1

2

2

2

3

2

4

2

5

2

6

2

7

2

8

ขนตอนท 1

Community “Grand Tour” for

Identifying Human Capital

ขนตอนท 2

In-Depth Qualitative &

Quantitative Interview

- เกบขอมลจากแบบสอบถามขอมลพนฐาน

และการสมภาษณรายบคคล

คมท 1 จ านวน 23 หลงคาเรอน

คมท 2 จ านวน 20 หลงคาเรอน

คมท 3 จ านวน 23 หลงคาเรอน

คมท 4 จ านวน 16 หลงคาเรอน

คมท 5 จ านวน 9 หลงคาเรอน

คมท 6 จ านวน 17 หลงคาเรอน

- ตรวจสอบขอมลดานทนมนษยจาก จปฐ.

และจากการ In Depth Interview

38 | P a g e

หวขอ

เดอนกมภาพนธ 2554

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1

0

1

1

1

2

1

3

1

4

1

5

1

6

1

7

1

8

1

9

2

0

2

1

2

2

2

3

2

4

2

5

2

6

2

7

2

8

ขนตอนท 3 คนหาผมจตอาสา

3.1 ท าแบบส ารวจ Sociogram

(แนวค าถามแบบทดสอบสงคมมต)

3.2 การส ารวจดวยแบบสอบถาม

ระดบจตอาสาทพฒนาจากStahl ,2008

(Natural Helper Measure-NHM)

ขนตอนท 4

ท า สนทนากลม Group Discussion

จ าแนกขอมลทนมนษยใน

กลม 1 , 2 , 3, 4

ขนตอนท 5

การวเคราะหขอมลเปรยบเทยบผลการ

ส ารวจจากขอมลเชงคณภาพและขอมลเชง

ปรมาณ สรปผลการวเคราะหและตรวจสอบ

ยนยนขอมลของผมจตอาสาดวยเครองมอใน

หวขอ 3.1 และ 3.2 เพอสรปความตรง

(Validity) ของเครองมอและวธการ

39 | P a g e

แผนทชมชนเพอใชประกอบในการส ารวจทนมนษยของชมชน หม 6 บานปากบงปาย ต.ชมพล อ.องครกษ จ.นครนายก

40 | P a g e

ตวอยางแผนทแสดงทกษะและประสบการณของคนในชมชน หม 6 บานปากบงปาย ต.ชมพล อ.องครกษ จ.นครนายก

ลานเลยงกรงนกเขา

ในชมชน (100 กรง)

ศาลาอเนกประสงคชมชน

(งบหมบาน 1 ลาน)

ปากบงปาย

คลอง 15 เปนคลองสาธารณะ

มปญหาผกตบชวาทกป ชาวบานใชยาฆาแมลง

พน

บานแถบนเคยมไขเลอดออกระบาด

ควบคมไมอย เปนทกหลงคาเรอน

อาชพชาวบาน

สวนใหญเปนเกษตรกร ท านา เลยงวว

การจดการขยะของชาวบาน

ใชวธจดการดวยตนเอง สวนใหญเผา

มปญหาเรองสบบหร/บหรมอสอง

90% ของครวเรอน

41 | P a g e

เครองมอทใชในการวจย

ภาคผนวก ก แบบสงเกตรายครวเรอน เพอการคนหาทนมนษยในชมชน (4)

สงทสงเกต ขอมลทได

1. การด าเนนชวต วถชวต (การใชชวตประจ าวน การรบประทานอาหาร การประกอบอาชพ การปฏบตภารกจอน ๆ ในชวตประจ าวน )

2. ความเกง ความภาคภมใจ ภมปญญา งานอดเรก

(การใหความหมาย ความส าคญของการกระท าหรอแบบแผนพฤตกรรมนน)

3. การปฏบตความเชอ ศาสนา วฒนธรรม

(ขนตอน พธกรรม หรอ การปฏบตทสงเกตเหนได มกลมชาวบานใดบางทเขารวมในกจกรรมนน ๆ ตองใชทกษะหรอความสามารถอยางไร)

4. สมาชกตางๆของครอบครว (จ านวนสมาชก ความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครว ผมบทบาทและอ านาจในบาน)

5. สภาพแวดลอมทางกายภาพของครวเรอน

( ลกษณะทอยอาศย สถานะทางสงคม ค าส าคญจากปายประกาศ จากค าพด (Key word) วสด สงของทเหนในชมชน สถานะภาพ หรอคณภาพของสงทเหน วามความโดดเดน มรปราง หรอ สภาพช ารดทรดโทรมระดบใด)

6. สภาพชมชน สงคมและ ของสาธารณประโยชน

(ภาพรวมชมชนและทางสงคมทกแงทกมมทสามารถประเมนได)

บานเลขท

.......................................................

42 | P a g e

แนวทางการใชแบบสงเกตรายบคคล เพอการคนหาทนมนษยในชมชน (4)

ขอมลรายละเอยดในสวนของ “ทนมนษย” ขอมลรายละเอยดในสวนของ “ภมสงคม”

ผน าหรอผมจตสาธารณะ ผมสวนไดสวนเสย

บคลกภาพ - นานบถอ - เปดเผย ตรวจสอบได - เอออาทร - ยมแยม แจมใส - รกบรการ - รกประโยชนสวนรวม - เสยสละ - ทศนคตเชงบวก - ฝงตนเองกบชมชนอยางแนบแนน

มความรในเรอง - กลมคนในชมชน - เครอขาย แบบแผนชวตในชมชน - การเขาถงทรพยากรของคนกลมตาง ๆ - การสง / รบขอมลขาวสาร - พหภาคในชมชน - กระบวนการเปลยนแปลงในชมชน - สวนรวมทางการเมอง - กระบวนการยตธรรมและสทธมนษยชน

มทกษะในเรอง - การสอสาร การฟง การพด - การบรหารความขดแยง - การรวมพลง - การบรหารการประชม - การคนหา คดกรอง - การตลาด การโฆษณา - การประสานสมพนธ - การสงเคราะหขอมล - การจดการอบรม เรยนร

- การคดนอกกรอบ

โครงสรางชมชน - มเครอขาย - มวฒนธรรมการรวมตว การเอออาทร - มความสมพนธแนวราบ - มการจดการแบบมสวนรวม - มการสอสารแบบเปด - มกระบวนการตรวจสอบได - มขอมลทเปนทางการ และไมเปนทางการ

ปรชญาความเชอของชมชน - เนนการมสวนรวมในทกมต - เนนคณภาพชวต มากกวาเศรษฐกจ

ทนทางสงคมของชมชน - ทนทางวฒนธรรม เชน เอกลกษณ อาชพ

เครอขาย ญาต - ทนทางเศรษฐกจ เชน ทรพยากร อาชพ OTOP - ทนทางปญญา เชน ทกษะการเรยนร ปราชญ

ชาวบาน ผน า

พลงชมชน - มกลมทกเพศ วย อาชพ - มส านกรวมกน - มกระบวนการ ประสบการณในการท างาน

รวมกน

ปจจยแหงความส าเรจในการแกปญหาของชมชน - คนเกง แกนน า และพลงกลมทม ทเกดขน และท

คงอย - ภาคและศกยภาพ - เทคนค วธ - กจกรรมการมสวนรวม

บทเรยนทเลาตอ และภมใจ

แบบส ารวจขอมลระดบครวเรอน

บานเลขท ................. หมท 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก

ล าดบท ชอ - สกล เพศ อาย (ว/ด/ป.

เกด) สถานภาพสมรส

ความสมพนธกบ

ครวเรอน

การศกษา

สงสด อาชพ

รายได

/เดอน

หนสน

(ม/ไมม) ศาสนา โรคประจ าตว สทธในการรกษา

1

2

3

4

5

6

7

8

ผบนทก.........................................................................................................................................วนทเกบขอมล...........................

44 | P a g e

แผนภมครอบครวแสดงสมาชกและความสมพนธในครอบครว

45 | P a g e

การจดสรรพนทเพอใชประโยชนภายในบานและอาณาบรเวณของบาน1

1 แสดงถงทนมนษย ทนความร ความสามารถระดบครวเรอน

ภายในบาน อาณาบรเวณบาน

46 | P a g e

แบบส ารวจแบบแผนชวตของแตละบคคลในครอบครว2 (Dailylife and Family Timeflow)

เวลา จนทร องคาร พธ พฤหสบด ศกร เสาร อาทตย

เชา

บาย

เยน

2 บนทกเปนรายบคคลโดยใชแบบส ารวจแผนเดยวกนเพอดความสมพนธและเชอมโยงระดบบคคล ครอบครวและชมชน สามารถใชคนหาการรวมกลมและสถานททมคนรวมกจกรรมของชมชน

สามารถเพมเตมกจกรรมทท าเปนรายเดอน รายปไดทางดานหลง

ภาคผนวก ข แบบสอบถามรายบคคล เพอการคนหาทนมนษยในชมชน

ทอย..................................................................................................................

สวนท 1 ขอมลทวไป

1. เพศ

( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง

2. อาย ................. ป

3. ศาสนา

( ) 1. พทธ ( ) 2. ครสต

( ) 3. อสลาม ( ) 4. อนๆ โปรดระบ ....................................

4. สถานภาพ

( ) 1. โสด ( ) 2. แตงงาน

( ) 3. หมาย

5. ระดบการศกษาสงสด

( ) 1.ไมไดเรยน ( ) 2. ประถมศกษา ( ) 3. มธยมตน ( ) 4.มธยมปลาย

( ) 5 . ปรญญาตร ( ) 6 . อนๆ โปรดระบ...........................................................

6. ปจจบนทานอาศยอยกบ

( ) 1. คสมรส ( ) 2. บตร ( ) 3. ญาตพนอง ( ) 4. เพอน

( ) 5. อนๆ โปรดระบ ......................................

7. อาชพ

( ) 1. นกเรยน นกศกษา ( ) 2. เกษตรกรรม ( ) 3. คาขาย

( ) 4. ขาราชการ ( ) 5 รบจาง ( ) 6. ไมไดประกอบอาชพ ( ) 7. อนๆ โปรดระบ.......................

8. รายไดของครวเรอนตอเดอน...................................... บาท

9. ทานมภาระหนสนทตองรบผดชอบ

( ) 1. ไมม ( ) 2. ม...................................บาท

10. ทานมเงนเกบเงนออมหรอไม

( ) 1. ไมม ( ) 2. ม...................................บาท

48 | P a g e

สวนท 2 การส ารวจเกยวกบทนมนษยของครอบครว

1. ทานหรอคนในครอบครวใหการชวยเหลอหรอเขารวมกจกรรมกบคนในชมชน3,4 อยางไรบาง โปรดระบอยางนอย 3 กจกรรมและสถานท ...................................................................................................................................................................

2. ทานหรอคนในครอบครวเขารวมกจกรรมนนๆในชมชนดวยต าแหนง/บทบาทและหนาท2,3,4 อยางไร ทงอดตทผานมาและปจจบน.................................................................................................................................................................

3. ทานหรอคนในครอบครวเปนสมาชกกลมใด2,3บางในชมชน ทตงขนทงในและนอกหมบาน ทงอดตทผานมาและปจจบน...................................................................................................................................................................

4. ทานหรอคนในครอบครวมผลงานหรอประสบการณในชวตทภาคภมใจ2,3,4อยางไรบาง ....................................................................................................................................................

5. ทานหรอคนในครอบครวมความช านาญ/ความสามารถพเศษ2,4อยางไรบาง ....................................................................................................................................................

6. ทานหรอคนในครอบครวมกไดรบความชวยเหลอหรอขอค าปรกษาจากใครในชมชน ประเดนใดบาง ...................................................................................................................................................................

7. ทานหรอคนในครอบครวคดเหนอยางไรตอประเดนปญหา1ของชมชนเหลาน

สขภาพชมชน เชน เดก วยรน ผพการ ผดอยโอกาส ผสงอาย โรคระบาด ฯลฯ......................................................................................................................................................

สงแวดลอมชมชน เชน ขยะและควนเผา ผกตบชวา น าทงจากครวเรอน ยาฆาแมลง ......................................................................................................................................................

สาธารณปโภคของชมชน เชน ประปา ไฟฟา ถนน ......................................................................................................................................................

อนๆ เชน ยตธรรมชมชน เปนตน ......................................................................................................................................................

ประเดนค าถามเพอคนหาและจ าแนกกลมคน 1 ผ ดอยโอกาส 2 ผ ตองการพฒนา 3 ผ มสวนไดสวนเสย 4 ผ มจตอาสา/จตสาธารณะ

49 | P a g e

8. ทานหรอคนในครอบครวคดวาปญหาใหญของชมชนทอยากใหแกไขมากทสด เรยงล าดบ 3 ขอ ...................................................................................................................................................................

9. ทานหรอคนในครอบครวจะมสวนรวมตอการแกปญหาของชมชน4อยางไรบาง ...................................................................................................................................................................

10. ทานหรอคนในครอบครวคดวาใครบางในชมชนทมความสามารถ3,4ในการมาชวยแกปญหาของชมชนโปรดระบอยางนอย 3 คน เรยงจากมากไปนอย

1. ………………………………………………………………………………………………… 2. ………………………………………………………………………………………………... 3. ………………………………………………………………………………………………...

Note

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

ประเดนค าถามเพอคนหาและจ าแนกกลมคน 1 ผ ดอยโอกาส 2 ผ ตองการพฒนา 3 ผ มสวนไดสวนเสย 4 ผ มจตอาสา/จตสาธารณะ

50 | P a g e

ภาคผนวก ค ตวอยางแนวค าถามทใชในการท า Focus Group Discussion (4)

1. ปญหาของชมชนอะไรบางทมกจะเผชญกนอยบอยๆ

2. มการแกปญหาโดยใคร อยางไรบาง 3. ศกยภาพของกลมตางๆในชมชน

4. ชอคนเกงและความเกงของคนในชมชน

5. เราจะสามารถคนหาขอมลวาคนในชมชนท าอะไรบางและเครอขายในชมชนทเปนปจจบนและใชงาน

ตดตอได

6. ฐานขอมลคน สงแวดลอม พนทเสยง ในชมชน เปนรปภาพ เปนแผนทเดนดน ทเปนปจจบนใชในการ

วางแผนแบบมสวนรวมได

7. ขอมล เครองมอ 7 ชน ในชมชนหม 6

8. จะหาขอมลของชมชน ตลอดจนขอมลการใชบรการ ขอมลความเจบปวยไดจากทไหน ใครเปนคนเกบ

เชอถอไดมากนอยแคไหน รไดอยางไรวาถกตอง

9. ขอมลสภาวะสขภาพของคนกลมตางๆทงทเปน ผปวย ผดอยโอกาส และผมสขภาพดในชมชนทรบผดชอบ

ไดอยางครบถวนและเปนปจจบน

10. ประวตศาสตร ความเปนมา ภาพลกษณ และความสมพนธกบชมชนอน

11. วธการเลอกมาเปนสมาชกของกองทนตางๆ

12. ระบบการเมอง ความสมพนธเชงอ านาจอยางไร

13. ทรพยากรและสงทเออประโยชนอะไรบางในชมชน ใครเปนคนจดการ

14. คนเกงหรอทรพยากรทดอะไรบาง

15. คนในชมชนมวธตดตอสอสารกนอยางไร มกพดคยกนในเรองอะไรบาง

16. ปฏทนหมบาน รายวน รายเดอน รายป

17. ชมชนมเครอขาย หรอมชองทางการอยรวมกนอยางไร

18. การเปลยนแปลงทางการเมองมผลตอคนในชมชนอยางไร ดานใดบาง

19. ใครคอคนทมอทธพลในชมชน

20. คนในชมชนมองโลกภายนอก ระดบอ าเภอ จงหวด ประเทศ อยางไร

21. ชมชนมขอขดแยง หรอกลไกอะไร ทน าไปสขอขดแยงหรอ บคคลและสถานทท าการไกลเกลย

51 | P a g e

ภาคผนวก ง ตวอยางแนวค าถามทใชในการท าสงคมมต Sociometry

เปนการวเคราะหความสมพนธของสมาชกในชมชน (10-11)

ตวอยางค าถาม

1. คนทคณคดวาอยากปรกษามากทสดในชมชนหากเวลาคณประสบปญหาดานตางๆในชวต

2. คนทคณคดวาชอบชวยเหลอหรอสงเคราะหคนดอยโอกาสในหมบาน

3. คนทคณคดวาชอบท างานเพอความสขของผอนมากทสดในหมบาน

4. คนทคณคดวาจะอาสาเขามาแกไขปญหาเปนคนแรกๆเวลาทชมชนมเรองเดอดรอน

5. คนทคณคดวาเสยสละมากทสดในชมชน

6. คนทคนคดวาเหนคณคาของการเอาใจใสดแลรกษาสงตางๆทเปนของสวนรวมมากทสด

7. คนทคณคดวามความโอบออมอารมน าใจมากทสดในชมชน

8. คนทคณคดวาเออเฟอเผอแผและแบงปนมากทสดในชมชน

9. คนทคณคดวาเปนคนทค านงถงประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตนมากทสด

10. คนทคณคดวาอทศเวลา แรงกาย แรงใจ เพอคนในชมชนมากทสด

11. คนทคณคดวาชอบชวยเหลอ บรจาคเงน สงของ ใหกบคนตกทกขไดยากในชมชนมากทสด

12. คนทคณคดวามจตอาสา จตสาธารณะมากทสดในชมชน

13. คนทคณคดวาเปนคนทเปนคนชอบชวยเหลอปญหาของผอนอยเสมอ

14. คนทคณคดวาอยากปรกษามากทสดเมอมปญหาเกยวกบสขภาพรางกาย

15. คนทคณคดวาใหการชวยเหลอ ค าปรกษา เขาอกเขาใจผอนมากทสดในชมชน

ในการวเคราะห อาจใช ตารางสงคมมต แผนผงสงคม หรอดชนสงคมมต

ทงนแนวค าถามตางๆเหลาน จะไดมาจากการรวบรวมขอมลพนฐานของชมชนและจากการสงเกต

สอบถามปญหาในชมชนและการสนทนากลมในดานการมจตอาสาในชมชนอกครงหนงเพอเปนแนวคดถามทมา

จากการมสวนรวมในการเรยนรของชมชนและสอดคลองกบบรบทในชมชนมากทสด

52 | P a g e

ภาพตวอยางแสดงแผนผงสงคมมต Sociometry

53 | P a g e

ภาคผนวก จ แบบทดสอบการวดระดบการมจตอาสาดวยตนเอง

Natural Helper Measure (NHM) พฒนาจาก Stahl (8-9)

กรณาวงกลมลอมรอบคะแนนในแตละหวขอททานคดวาตรงกบทานมากทสด

ไมเคย เสมอ

1. คณรสกวาตวคณมกจะใหความชวยเหลอคนอนอยเสมอ ๆ 1 2 3 4 5 6 7

2. มคนเคยบอกคณวาคณชวยเหลอคนอนไดด 1 2 3 4 5 6 7

3. มคนเคยบอกวาคณนาจะเปนคนดแลใหก าลงใจคนทมปญหาในชมชนไดด

1 2 3 4 5 6 7

4. คณมองวาตนเองมนสยทชอบชวยเหลอผอนโดยธรรมชาตอยแลว 1 2 3 4 5 6 7

5. คณรสกสบายใจเวลาทสามารถชวยเหลอผอนใหแกปญหาของเขาได

1 2 3 4 5 6 7

54 | P a g e

ตวอยางการแบงกลมทนมนษยในชมชน หมท 6 บานปากบงปาย ต าบลชมพล

กลมท 1 กลมผดอยโอกาส

ล าดบ

ท ชอ-สกล บานเลขท ประเภทของการดอยโอกาส

1 เดกชายมนตร วนหวง 16 ผพการ

2 นายสมาน วนหวง 16 ผพการ

3 เดกชายสวทย เจจอ 68 ผพการ

4 นางสาวไมซร สะมายะ 27 ผพการ

5 นายยงยทธ วนหวง 14 ผพการ

6 นายปรชา วนหวง 20 ผพการ

7 นายสะเลบ มซอ 17 ผพการ

8 นางตมะห ออมแกว 45 ผพการ

9 นางสาวมาน โตะบญทอง 75 ผพการ

10 นายมานพ เจะเตะ 73 คนยากจนไมมทอย

11 ผสงอาย จ านวน 62 คน

55 | P a g e

กลมท 2 กลมอาสาสมคร

ล าดบ ชอ-สกล บานเลขท ประเภทอาสาสมคร

1 นางสชาดา มนศร 93 ประธานอสม.,

คกก.กองทนเงนลาน

2 นางยามละ วนหวง 26/1 อสม.

3 นางนฤมล วนหวง 79 อสม.,คกก.กลมแมบาน

4 นางเยน พลสวาง 75

อสม.,อปพร,

คกก.กองทนสวสดการชมชน,

คกก.กลมสตรแมบาน,

ประธานชมรมผสงอาย

5 น.ส.สมใจ อบดลหะซน 42 อสม.

6 น.ส.มาล วนหวง 91 อสม.,อสม.,

คกก.กลมแมบาน

7 นายชยณรงค มนศร 89 อปพร.

8 นายสวรรณด มนศร 93

อปพร.,

คกก.ชมชนพอเพยง,

คกก.กองทนเงนลาน,

คกก.กลมผเลยงโค

9 นางฟยะห เจจอ 47 อปพร.,

คกก.กองทนสวสดการชมชน

10 นายสมชาย เดอนเดน 108 อปพร.

11 นายบญเสรม โตะม 106 อปพร.,

เหรญญกกองทนเงนลาน

12 นายอารย เจจอ 33 ครสอนศาสนา

13 นายยซบ วนหวง 62 ครสอนศาสนา

56 | P a g e

14 นายชยพร เดอนเดน 77 ปศสตวหมบาน

15 นายรอฟาน เจจอ 68 ปศสตวหมบาน

16 นายสมคด วนหวง 56 ประธานชมชนพอเพยง

17 นายคอรน ยามน 107 คกก.ชมชนพอเพยง

18 นางมาล หมดปญญง เหรญญกกลมชมชนพอเพยง

19 นส.มะเลยม ฮบเซาะ ประชาสมพนธกลมชมชนพอเพยง

20 นางมยะห เจจอ ประธานกลมสตรแมบาน

21 นางอดม มซอ รองประธานกลมสตรแมบาน

22 นางจ านง วนหวง กรรมการกลมสตรแมบาน

23 นางนภา ฮาหนบ กรรมการกลมสตรแมบาน

24 นายประนอม สลาม 98 อดตครสอนศาสนา

57 | P a g e

กลมท 3 กลมผมสวนไดสวนเสยในชมชน

ล าดบท ชอ-สกล ต าแหนง/ประเภท

1 นายคอรน ยามน ผใหญบาน

2 นายสมคด วนหวง ผชวยผใหญบาน

3 นางมาล หมดปญญง ผชวยผใหญบาน

4 นายสวรรณด มนศร อบต.

5 นางเยน พลสวาง อบต.

6 นายบญเสรม โตะมน คณะกรรมการหมบาน

7 นางนฤมล วนหวง คณะกรรมการหมบาน

8 นางนภา ฮาหนบ คณะกรรมการหมบาน

9 นายจ ารง วนหวง ผทรงคณวฒ

10 นายสงวนศกด มนศร ผทรงคณวฒ

11 นายมฮ าหมด หมดปญญง คณะกรรมการหมบาน

12 นายสมศกด วาฮาหมด คณะกรรมการหมบาน

13 นายชยพร เดอนเดน คณะกรรมการหมบาน

14 นายมาน แสงสวาง คณะกรรมการหมบาน

15 นายซาฟอ มนศร คณะกรรมการหมบาน

16 นายเดชา เสาโปะ คณะกรรมการหมบาน

17 นายละมาย เจจอ อดตอบต.

18 นายหยด เจจอ อดตผใหญบาน

58 | P a g e

Reference

1. ดร.สเมธตนตเวชกล. การพฒนาตามภมสงคมตามแนวพระราชด าร In: ค าแสนดอย, editor. การพฒนาภมสงคมอยางยงยน2552. p. สรปการบรรยายในชนเรยน จาก ดร.สเมธ ตนตเวชกล. 2. ศ.นพ.ประเวศวะส. ทนทางสงคมกบการพฒนาสงคมอยางยงยน. [องคปาฐกในงานสมมนาการจดท าแผนทขอมลทางสงคม จงหวดกาญจนบร]. 2547. 3. ประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรองการก าหนดหลกเกณฑเพอสนบสนนใหองคการบรหารสวนต าบลหรอเทศบาล ด าเนนงานและบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท . 2552 [22 November 2553]; Available from: http://tobt.nhso.go.th/. 4. ผศ.ดร.ชะนวนทองธนสกาญจน. คมอการท างานชมชนของเจาหนาทสาธารณสขเพอพฒนางานกองทนสปสช.ขององคกรภาคองคการบรหารสวนต าบลหรอเทศบาล ชมชน และเครอขายบรการสขภาพมนาคม 2553. 5. Green G, Haines A. Asset Building and Community Development: Sage Publications; 2007. 6. ชชวาลยทตศวช. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research-PAR) : มตใหมของรปแบบวธวจยเพอการพฒนาชมชนระดบทองถน: Available from: www.kmsas.mju.ac.th/km/modules/AMS/visit.php?fileid=14. 7. ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดกเยาวชนผดอยโอกาสคนพการและผสงอายกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. ยทธศาสตรสงเสรมการพฒนาศกยภาพและคมครองพทกษสทธผดอยโอกาส ๕ ป (พ.ศ.๒๕๕๑-๒๕๕๕): คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2551. Available from: http://oppp.opp.go.th/yutasad-03-03-52.pdf. 8. HumanResourceInstitute:ThammasatUniversity. สารานกรมทรพยากรมนษย 2551 [26 November 2553]; Available from: http://kc.hri.tu.ac.th. 9. จารณแกวประภากศน.เมองพะเยา. สรางจตส านกให "อาสาสมคร กศน.". [29 พฤศจกายน 2553]; Available from: http://www.volunteerspirit.org/node/1557. 10. พญ.เพญพรรณวฒนไกร. จตอาสา...หนทางท าดทเปนเรองกลวยๆ. นตยสารหมอชาวบาน เลม : 323; 2549 [29 พฤศจกายน 2553]; Available from: http://www.doctor.or.th/node/2206. 11. Minkler M. Improve Health Through Community Oraganization and Community Building. Glanz K, Lewis F, Rimer B ed. Health Behavior and Health Education: Theory RaP, editor: Jossey-Bass; 2002. 12. Meredith Minkler NW. Improve Health through Community Organization and Community Building in Community Organizing and Community Building for Health. 2nd ed. Minkler M, editor: Rutgers University Press; 2004.

59 | P a g e

13. โกมาตรจงเสถยรทรพย. วถชมชน : คมอการเรยนร ทท าใหชมชนงาย ไดผล และสนก: สถาบนวจยระบบสาธารณสข; 2545. 14. พนธทพยรามสตร. การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล; 2540. p. หนา 60-3. 15. ดร.แกวเวยงน านาผล. การวจยปฏบตการ (Action Research) และวงจรการวจยปฏบตการรปแบบ PAOR เพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษา . [30 พฤศจกายน 2553]; Available from: http://dr_kaewwieng.reru.ac.th/?p=30. 16. ศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท. สถานภาพหมบานชนบทไทย ประจ าป 2552 : สวนท 2 ครวเรอนและประชากร. กรมการพฒนาชมชนกระทรวงมหาดไทย; 2552 [26 November 2553]; Available from: http://61.19.244.12/rdic/report_gcc/gcc_r01.php?indicator_id=2&year=2552&div_id=1&vill_id=260410. 17. Bender SL. Quantitative, Qualitative, and Quasitative Inquiries in Human Performance Technology. Performance Improvement. [Article]. 2006;45(9):8-13. 18. Brodsky-Porges E. The grand tour travel as an educational device 1600-1800. Annals of Tourism Research. [doi: DOI: 10.1016/0160-7383(81)90081-5]. 1981;8(2):171-86. 19. Towner J. The grand tour : Sources and a methodology for an historical study of tourism. Tourism Management. [doi: DOI: 10.1016/0261-5177(84)90040-2]. 1984;5(3):215-22. 20. Stahl JV. Characteristics of natural helpers [M.A. dissertation] United States -- Maryland, College Park; 2004 In: Dissertations & Theses: A&I [database on the Internet] [cited 2010 Nov 12]. Available from: http://www.proquest.com/; Publication Number: AAT 1423924. [Dissertations & Theses]. 2004. 21. Stahl JV, Hill CE. A comparison of four methods for assessing natural helping ability. Journal of Community Psychology. 2008;36(3):289-98. 22. Lodico M, Spaulding D, Voegtle K. Methods in Educational Research: From Theory to Practice: John Wiley & Sons; 2010. 23. Lundy K, Janes S. Community health nursing: caring for the public's health: Jones and Bartlett Publishers; 2009.