УЛААНБААТАР ИХ СУРГУУЛЬБИЗНЕС МЕНЕЖМЕНТИЙН ТЭНХИМ

ХИЧЭЭЛИЙН НЭР: ДУНД ШАТНЫ НББ

ЛЕКЦ 7 . БАРАА МАТЕРИАЛЫН ӨРТӨГИЙН КАРТ

Хичээлийн кредит: 3 кредит Хичээлийн индекс: ВА366 Судлах анги: НББ-3 анги

АГУУЛГА

1. Бараа материалд оруулах биет зүйлс

2. Бараа материалын өртөгт хамаарах зүйлсийг тооцож үзэх

3. Бараа материалын өртөгийг үнэлэх

Бараа материалд оруулах биет зүйлсэд дараах зүйлс орно.

- Худалдан авах бараа материал

-Тээврийн нөхцөлд хэрэглэгдэх бараа материал

-Тусгай зориулалттай бараа материал

Бараа материалын өртөгт хамааруулах зүйлс

Бүтээгдэхүүний зардал буюу бараа материалыг бэлэн болгохтой холбоотой бүх төрлийн зардлууд орно. Гэхдээ шууд холбогдолгүй зарим зардлууд байж болно. Тухайлбал:

- Удирдлагын зардал

- Зээлийн хүүгийн зардал гэх мэт

Бараа материалын өртөгт хамааруулах бүртгэл нь үйлдвэрийн зардал буюу борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөгийг тооцож үзээд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өртөгийн тайлан гаргана. (Өөрөө үйлдвэрлэл эрхэлж байвал)

Жишээ: Траст Трейд ХХК нь 2008.12.31-ний байдлаар дараах бараа материалтай холбоотой мэдээлэл өгөгдсөн.

2008.01.01 БМ эхний үлдэгдэл 14000, цэвэр худалдан авалт 126000, худалдан авалтын буцаалт 1800, Худалдан авалтын хөнгөлөлт 1200.

БМ-ын үлдэгдэлтэй холбоотой дараах шууд зардлууд гарсан.

Цалингийн зардал 72000, хангамжийн зардал 33000, цахилгаааны зардал 13000, элэгдлийн зардал 23000, бусад зардал 9000.

2008.01.01 дуусаагүй үйлдвэрлэл 33000

12.31 БМ-ын эцсийн үлдэгдэл 17000, дуусаагүй үйлдвэрлэлийн эцсийн үлдэгдэл 28000

Жилийн үйлдвэрлэсэн БМ-ын өртөгийг ол.

Траст Трейд ХХК

ҮБӨТ

1. Зарцуулсан ТЭМ

а) БМ эхний үлдэгдэл .................................. 14000

б) Нийт худалдан авалт ................ 126000

Ху. Авалтын буцаалт ................ (1800)

Ху.авалтын хөнгөлөлт .............. (1200)

Зарцуулахад бэлэн ТЭМ ................................. 123000

БМ эцсийн үлдэгдэл........................................... (17000)

Нийт зарцуулсан ТЭМ ...................................... 120000

2. Шууд холбоотой зардал

Цалингийн зардал........................... 72000

Шууд хөд. Зардал............................ 200000

Хан. Материалын зардал .............. 33000

Цахилгааны зардал......................... 13000

Элэгдлийн зардал ........................... 23000

Бусад зардал .................................. 9000

Нийт зардал..................................................... 350000

3. Тайлант хугацааны үйлдвэрлэлийн зардал 470000

4. Дуусаагүй үйфлдвэрлэлийн эхний үлдэгдэл 33000

5. Үйлдвэрлэлийн нийт зардал ........................... 503000

6. Дуусаагүй үйлдвэрлэлийн эцсийн үлдэгдэл (28000)

Жилийн үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн ................. 475000

Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өртөгийн тайланг багууллага өөрийн дотоод хэрэгцээнд ашигладаг. Харин үйлчилгээний байгууллагын хувьд борлуулсан бүтээгдэхүүнийөртөгийн тайланг ашигладаг.

Үйлдвэрлэлийн байгууллага нь зардлыг хувьсах, тогтмол гэж ангилдаг.

Хувьсах зардал нь:

- Шууд материалын зардал

- Шууд хөдөлмөрийн зардал

Шууд материалын зардалд тогтмол зардлуудаас гадна БМ-ын өртөгтэй холбоотой даатгал, татварын зардал, элэгдэлийн зардал г.м

Хувьсах зардлууд нь үйлдвэрлэлийн тоо хэмжээнээс шалтгаалж хувьсан өөрчлөгддөг учир бүтээгдэхүүний өртөг тооцоход ашиглана.

Хувьсах зардлаар өртөг тооцох үед бүх тогтмол зардлыг тайлант хугацааны зардал гэж тооцно. Үүнийг ихэнх тохиолдолд БМ-ын өртөг тооцдог бүрэн шингээлтээр өртөгийг тооцох арга гэж хэлнэ.

БМ-ын өртөг тооцох 4 арга тус бүр дээр байнгын ба цаг үеийн системээр бүртгэлийг хийдэг.

Жишээ: А компани 2007.07 сарын байдлаарх БМ-тай холбоотой мэдээлэл өгөгдсөн.

07.01 БМ-ын эхний үлдэгдэл – 1000ш * 120 төг

07.03 Худалдан авалт – 400ш * 225 төг

07.10 Борлуулалт – 1300ш

07.25 Худалдан авалт – 250ш * 264 төг

07.30 Борлуулалт – 320ш

БМ-ыг бүртгэхдээ цаг үеийн, байнгын систем хэрэглэдэг гэж үзээд LIFO, FIFO, дундаж өртөгийн арга тус бүр дээр холбогдох тооцооллыг хий.

Цаг үеийн систем хэрэглэдэг гэж үзвэл:

1. FIFO арга

Нийт ху.авалт = (1000ш*120) + (400ш*225) + (250ш*264) = 276000₮

Нийт борлуулалт=1300ш+320ш=1620ш

FIFO = (1000ш*120)+(400ш*225)+(220ш*264)= 268080₮

БМ-ын эцсийн үлд= 30ш*264= 7920₮

2. LIFO арга

(250ш*264)+(400ш*225)+(970ш*120)=272400₮

БМ эцсийн үлд= 30ш*120= 3600₮

3. Дундаж өртөгийн арга

Нийт ху.авалт = 276000 = 170,37 ₮

Бор БМ 1620ш

БМ үлд.өртөг = 30ш*170,37 = 5111,1 ₮

ББӨ = 1620ш * 170,37 = 275999,4

БАЙНГЫН СИСТЕМИЙН ҮЕД:FIFO АРГА:

Сар өдөр

Худалдан авалт Борлуулалт Үлдэгдэл

Тоо Ширхэг

Нэгжийн үнэ

Нийт үнэ

Тоо. Ширхэг

Нэгжийн үнэ

Нийт үнэ

Тоо. Ширхэг

Нэгжийн үнэ

Нийт үнэ

07.01 1000 120 120,000

07.03 400 225 90,000 400 225 90,000

07.10 1300 1000*120300*225

187,500 100 225 22,500

07.25 250 264 66,000 250 264 66,000

07.30 320 100*225220*264

58080 30 264 7920

Сар өдөр

Худалдан авалт Борлуулалт Үлдэгдэл

Тоо Ширхэг

Нэгжийн үнэ

Нийт үнэ

Тоо. Ширхэг

Нэгжийн үнэ

Нийт үнэ

Тоо. Ширхэг

Нэгжийн үнэ

Нийт үнэ

07.01 1000 120 120,000

07.03 400 225 90,000 400 225 90,000

07.10 1300 400*225900*120

198,000 100 120 12,000

07.25 250 264 66,000 250 264 66,000

07.30 320 250*26470*120

68400 30 120 3600

LIFO АРГА