١

خداشناسی طبیعی

)سیر پیدایش خدا در انسان(

***** Natural theosophy

علی اکبرخانجانی استاد

٢

بسم اهللا الرحمن الرحیم

خداشناسی طبیعی :عنوان کتاب

علی اکبر خانجانی استاد: مؤلف

ه.ش1382تاریخ تألیف :

118تعداد صفحه:

٣

مطالب فهرست

٤دا..........................................................................................فصل اول : ایدۀ خ

٥......................................................خداشناسی نظری ........................................................

١٠.............................................................................................شک بھ خدا ....................... ١١» ..................................................................................................خدا« بنی اسرائیل و ایدۀ

١٥............................................................................................» ................خدا « مرگ ایدۀ ١٧...تکامل ایدۀ خدا ..............................................................................................................

١٨.................................................................................................خدای تمدن ھا ................ ٢١..بت شناسی ...................................................................................................................

٢٩.................................................................................................راز جمال : بت پرستی ...... ٣٢فلسفھ ھای خداشناسی........................................................................................................

٥٩...........................................................................فصل دوم : تجلی خدا ..........

٦٠...آسمان........................................................................................................................

٧٥.....................................................» ................توحید « فصل سوم : وجود خدا

٧٧» ..............................................................................بایستی « خدا بھ عنوان قلمرو -1 ٧٩....................».....................................................................ھستی « خدای قلمرو -2 ٨٠مسئلھ یگانگی و وحدت ......................................................................................... -3 ٨٢علل گرایش انسان بھ وحدت وجود ............................................................................ -4 ٨٥...................................................................................................خود شناسی ... -5 ٨٨نبوت و امامت .................................................................................................... -6 ٩٠.......................................................................معرفت نفس در وادی عمل ............... -7 ٩٣توحید صفات و کردار آدمی ..................................................................................... -8 ٩٦.............................................توحید ذات ............................................................ -9

٩٨قیامت و معاد ..................................................................................................... -١٠ ٩٩........................................یکی بودن خدا ............................................................ -١١ ١٠٣چون و چراھائی دربارۀ امام.................................................................................. -١٢

٤

اول فصل

خدا ۀاید

٥

كنيمي قسمت را بھر ما یكسان اتنابودي كنيمينسبت سرا تقسیم در مطلق آنكھ اي

: نظري خداشناسي

و در ن�زد اس�ت "ای�ده" ی�ك و در ن�زد ك�افران اس�ت"كلمھ" ی�ك فق�ط در ن�زد ج�اھالن "خ�دا" كھ شویممتذكر مي نخست . واقعھ و كل است واقعیت یك و در نزد عارفان استقلبي احساس یك مؤمنان

علم كل طور كھ. ھمانذھني خداشناسي تاریخ ،یعنينیست نظري خداشناسي جز تاریخ چیزي مذاھب رسمي تاریخ كل گردی�ده فلس�في م�ذاھب ب�ھ ومب�دل درآم�ده تاریخ ھايفلسفھ صورت نھایتا بھ كھ . ذھنیتينیست جزذھنیت چیزي تاریخو ض��دمذھبيماھیت و در عم��ل آم��ده م��ادي مكات��ب ص��ورت ھ��ا ب��ھغایت باش��د.اینمينظري س��يخداشنا غای��ت ك��ھ اس��ت

.است ساختھ خود را عریان ضدخدایي

ان��د در كرده ارائ�ھ بش�ریت دنی�ا ب��راي در ای�ن خوش��بختيھاينسخھ گرا ك�ھعم�ل ھايھا و مخصوص�ا فلس��فھفلس�فھ ھھم� ب�ھ ان�د و ایم�انرا زی�ر پانھاده عملي اخالق اند یعنيدرآمده از آب غیر دیني اند الاقلنبوده ینياگر ضدد عمل يعرصھ

اند.داده خدا را از دست

اس�ت عم�ل ھباش�د و در عرص�و خ�داگرا مي م�ذھبيكمابیش ذھنی�ت يدر عرصھ و باوري ھر فلسفھ كھ دانیمو نیز ميھا ماتریالیس��ت ان��دحتينموده فلس��فھ ت��دوین آغ��از ب��ھ دین��ي ب��ر اعتب��ارات فالس��فھ ھش��ود. ھم��ميمعكوس ت��دریج ب��ھ ك��ھ

.نخستین ھايونیھیلیست

و ض�د م�ذھب الم�ذھب مكات�ب ھ. ھماست ضد خداگردیده بھ مبدل تدریج بھ عمل ھدر عرص "خدا" هاید كھ واقعیت ایناز ش�یطان ع�ین عملھدر عرص� "خ�دا" هاید اند. یعنيبوده دیني ھايفلسفھ دارند و دوراني نظريدر خداشناسي ریشھ آید.در مي آب

ك�ھ میزان�ي ھا ب�ھای�ده ترینو خ�دایي ترین. و اتفاق�امعنويھا اس�تای�ده سازي و ماده مادیت ھعرص ھمان عمل ھعرصھا در تم��دن ترینوكافران��ھ ترینان��د. م��اديدرآمده تر از آبو ض��د خ��دایي د م��ذھبيش��وند ض��و مادي اند عمل��يخواس��تھ

اند.ھا بودهتمدن ترینسرآغاز خود معنوي

ھم��ین دارد و ب�ھ ش�دیدتري و عم�ل تعینب�ھ تر باش�د می�لتر و ن�ابتر و خ�دایيمعن�وي ك�ھ میزان�ي ب�ھ ھ�ر ای�ده و اینك�ھتر و لطیفو مكت�ب ھ�ر ای�ده از بط�ن ك�ھ اس�ت گونھتر و ستمكارتر. بدینشود و خشنترميو ضد مذھب ترمادي میزان ن�درت ب�ھ و عم�ل ای�ده ب�ین جبر دیالكتیكي شود.اینپیدا ميتريتر و ضد انسانيخشن ، عملتريتر و متافیزیكيانساني

٦

ب�ر وج�ود بش�ر و ح�اكم جبرھ�ايترینو محوري ترینانس�اني لح�اظي ر ب�ھجب� . ای�ناس�ت قرار گرفت�ھ جديمورد تفكريس��ازد و مي را ض��د ارزش كن��د و ھ��ر ارزش��يمي معرف��ي ايوارون��ھ نعلص��ورت را ب��ھ ت��اریخ ك��ل باش��د ك��ھمي جوام��ع

را در ھ�م نظ�ري وطوم�ار خداشناس�ي آوردس�ر ب�ر م�ي ت�اریخي ھو اندیش اندیشھ تاریخ غایت عنوان بھ نھایتانیھیلیزم شودخاص�ھمي پیچی�ده ك�ھ اس�ت پرس�تيطوم�ار ذھن ش�ود. و ای�نمي نامیده معنویتكھ چھ طومار ھر آن پیچد یعنيمي

قرار دارد."خدا" هبشر در اید پرستيذھن مركزي ھ. زیرا ھستذھني خداي

وج�ود و معم�وال ناپیوس�تھ بسیار كمرنگ سرخ خط یك تاریخ در طول نظري بو مذھ خداشناسي كل موازات و اما بھ عامیان�ھ ايفلس�فھبھ ھرگ�ز مب�دل نامی�د ك�ھ و روح�ي و قلب�ي و طبیع�ي عمل�ي راخداشناسي آن توانمي كھ است داشتھو عارف�ان خ�ط . و آناس�ت مانده باقي و خرافھ و اسطوره افسانھصورت بھ پرستاندر نزد ذھن و ھمواره است نشده

را و رس�الت است شده و منزوي كناركشیده از مردم البتھ كھ ھا ستنبوت جوھري خط ھمان .ایناست بزرگصوفیان درویشي ھايفرقھصورت بھ اند كھپرداختھ خط تقلید این بھ پرستاناز ذھن گروھيگھگاھي . البتھاست از خود زدوده

تب�دیل حاص�ل مذبوحان�ھ تالش . ایناست شده تا سر حد جنایتو جنون جھل مخوف بس ھايكانون بھ و مبدل در آمدهو تذھنی� در قلم�روي طبیع�ي خدايحاص�ل یعن�ي اس�ت ب�وده زن�دگي هروزم�ر مادیت بھ و طبیعي قلبي خدا وخداشناسي

.مادیت بھ ذھنیت این تبدیل

تع�ین ھدر عرص� "ع�دم" . و ای�ناس�ت "ع�دم" بش�ر دقیقاھم�ان در ذھ�ن معن�ایش ترینو ناب تریندر عالي "خدا" هاید یخيت��ار معن��ايھمان آفرین��د. و ای��ننمي و ج��ز انھ��دام ش��ده و خش��ونت و تب��اھي اش��د تخری��بمس��لما منج��ر بھ م��ادي

. و اس�ت ھ�ا ش�دهتراژدي تماما منجر بھ كھ مذاھب جدي ھايوتجربھ است اجتماعي عمل ھدر عرص نظري خداشناسيو وج�ود را اس�ت "وج�ود"در "ع�دم" افكن�دندر واقع كھ است عین بھ خدا از ذھن كردن ناگوار پیاده ھتجرب ھماناین

.نمودن عدم بھ محكوم

نب�رد ب�ر علی�ھ یعن�ي اس�ت خلقت شودزیرا نبرد بر علیھ و ضد خدایي ضد دیني نتایجي منجر بھ واقعھ این باید كھ پس .و آدم عالمخلقت بھ اشخدا در اراده

ق�رار دارد ذھن�ي خداشناس�ي مقاب�ل يدر نقط�ھ وجود. واین و عالم خدا در طبیعت شناخت براي است تالشي كتاب این و ش�ناخت خداشناس�ي ع�دمھمان در حقیق�ت نظ�ري خداشناسي شد كھ . زیرا معلومعدم خداشناسيمقابل ھدر نقط یعني كف��ر و الح�اد ش��ود زی�را در ای��ن ب�ھ م��تھم ذھن�ي خداپرس��تان از دی�دگاهكت��اب ای�ن ك��ھ اس�ت منطق��ي . پ�س خ�دا س��ت ع�دم در ذھ�ن خ�دا را فق�ط ك�ھ گیرد. كس�انيخدا قرارمي و عدم خیالي خداي مقابل يو وجود خدا در نقطھ واقعي خدايكتاب

غای�ب و حاض�ر را ض�دخداي ح�ي خ�داي یابن�د. یعن�يخ�ود مي را ضد خداي ھستي وجھان طبیعت جویند خدايخود مي یابند.مي خودشان

بس�یار بعی�د و ن�اممكن ك�افران . خ�دايوخ�دا نیس�ت اس�ت نف�س ) ھ�واي(ذھن�ي ظ�ن خ�داي ریمك خدا در قرآن كالم طبق نبودخ�دا را ت�رجیح ك�افران ك�ھ معن�ا س�ت ب�دان قرار دارد. این تا سرحد نابودن كھ است ذھنيخداي ھمان آید و اینميبش�ر را دچ�ار ذھنی�ت آی�د زی�را ك�لمي نھایتا ن�اممكن ھم امكاناین شود كھمي ممكن در ذھن فقط "نبود خدا"دھند. مي

ك�افر س�عي . انس�انخدا س�تنابودس�ازي ھكارخان� انس�ان ذھ�ن س�ازد. در واق�عانتھ�ا مي بي و پوچي وجنون سرگشتگي

٧

نظ��ر س��ازد. ای�نمي بود و پ�وچك�افر را ن��ا انس�ان در ذھ��ن خ��ود آورد و ن�ابود كن�د وخ��دا ھ�م كن�د ت�ا خ��دا را در ذھ�نمي .نیست و توصیف اندیشیدنھرگز قابل كھ مذكور است كریم در قرآن كھ است ذھني خداشناسيهخداوند دربار

. كف�ر ب�ھاس�ت گون�اگون ظھ�ور وب�روز كف�ر در درج�ات ھعرص� ) ھم�انو فلس�في ذھن�ي (خ�داي نظ�ري خداشناسي پس ب�ھ ب�انظري دلی�ل ھم�ین . ب�ھنیس�ت ذھن�ي ج�ز خداشناس�ي ، چی�زيفط�ري جاھلیتھعرص� عنوان بھ اعتقاد و نھ عنوانو ت�دریجي ان�د حاص�لاخیر پدید آمده چند قرن در این كھ و ضدمذھب المذھب ھايفلسفھ ھھم كھ بینیممي فلسفھ تاریخ هش�د كام�ل ھادام� و نیھیلی�زم واگزیستانس�یالیزم ماتری�الیزم ھايمثال فلسفھھستند. مذھبي كھن ھايفلسفھ ھمان تكامليو اپیك�ور و افالطون خلف فرزندان و ماركس ھایدگر و نیچھ باشند.یعنيو مشاء مي اشراقبھ موسوم ھايفلسفھ ھمان

عمال ارسطو است ھفلسف كمال كھ نیھیلیزمكرد. و نمي خودكشيشناختوجود را مي ارسطو ھستند. ارسطو اگر خداي .است خودكشيھفلسف

ھم�ان . ای�نذھن�ي از خداشناس�ي و نھ�ي وجودنیس�ت در ع�الم طبیع�ي خداشناس�ي ب�ھ ج�ز دع�وت چی�زي كریم قرآن كلو وش�یاطین در وجود خدا و اجنھ كھ است نشده دعوت ھرگز از مؤمنان . در قرآناز كفراست و نھي ایمان بھ دعوت دق�ت تفك�ر كنن�د و در آن ھس�تي خداون�د در جھ�ان م�اديمخلوقات هدرب�ار ك�ھ اس�ت شده دعوت كنند بلكھ اندیشھ مالئك

ور ط� ب�ھ ق�رآن يس�وره از یكص�د وچھ�ارده س�وره حدود شصت دلیل ھمین خدا. بھ سوي شوند بھ نظر نمایند تاھدایت، ، غ��ار، دود، ن��وح، انجی��ر،....، م�ریمگ��او، عنكب�وت مث��ل اس�ت ش��ده عنوانجھ�ان م��ادي موج��ودات ھ�اينام ب��ھ واض�ح

ھا و وض�عیت يدرب�اره محس�وس ص�فاتيعنوان ھا اكثرا تح�تسوره . مابقيو امثالھم ، مورچھ، آھنمحمد،ھود، مردم تح��تھم . و برخ��يو امث��الھم ، ك��افرون، ط��الق، ش��ورا، مجادل��ھ، س��جده، ح��جتوب��ھ مثلاس��ت و آدمی��ان ع��الم كردارھ��اي

ھا از س��وره ش��ماري انگش��ت . و فق��طوامث��الھم ، واقع��ھ، فج��ر، قیام��ترع��د، زلزل��ھ باش��د مث��لمي طبیع��ي وق��ایع عن��وان م�ادي وصفاتي با وقایع ھا تماما مواجھسوره آن باز در شرح دارند كھ و معنوي وورحي متافیزیكي كمابیش عناویني تریناز كوت��اه را ك�ھ حم�د و اخ�الص هس�ور . و فق�طوغی�ره ، الحاق��ھ، ص، حم�د، اخ�الصرحم�ن مث�ل ھس�تیم و طبیع�ي ب��ھ اس�ت لبیك�ي بكت�ا ای�ن نامی�د.پسمتافیزیك ب�ھ و دع��وت ش�دیدا روح�اني ھايس�وره ت�وانھس�تند ميقرآن ھايس�وره. ومادي عیني موجودات و عالم خداوند در طبیعت شناخت براي . تالشيمؤمنانبھ خطاب كریم خداوند در قرآن دعوت .یافت راه قرآن قلب و بھ رایافت حمد و اخالص هسور حق توانمي طریق از این نظر ما فقط و بھ

خداوند. عدم شناخت د و نھخداون وجودي شناخت

ی�ا واقع�ي وج�ودي را خداشناس�ي آن ت�وانمي كھنامیممي طبیعي را خداشناسي ما آن خداوند كھ وجودي و اما شناخت، زی�ك، فینج�ومھمچون دارد عل�ومي بش�ري رای�ج و فن�ون ب�ا عل�وم فرقي چھ دارد یعني فنيبا دانش فرقي نامید چھ ھم

.و امثالھم ، مكانیك، شیميشناسيزیست

اند و ل�ذا در خ�دا را منظ�ور نداش�تھ خ�ود ھرگزش�ناخت ھاولی� و نی�ت در ذات و فنون علوم این كھ است پر واضح البتھ .خداوند استعدم شناخت ھمان اند. اینو انكار خدا شده ضد دیني عقاید و اعمالمنجر بھ خود ھم عمل نتیجھ

دلیل�ي قص�د ی�افتن ب�ھ بش�ري اف�راد و جوام�ع هتفكردرب�ار از جمل�ھ جھ�ان ھايو پدیده و موجودات طبیعت هتفكر دربار ، تفك�ر در ای�نبرعكسش�ود. و ام�ا درس�تمنج�ر مي واقع�ي خداشناسي بھ كھ است تفكري ،ھمانو مردن زیستن براي

٨

اول ش�ود. تفك�ر ن�وعمي و سیاسي صنعتي و فنون علوم منجر بھو مرگ زندگي دنكر قصد فراموش ر بھموارد مذكو ع��ین رس��د ك��ھمي خودفراموش��ي زی��را ب��ھ اس��ت ض��د دین��ي و بلك��ھ و غی��ر دین��ي دنی��وي آن دوم و ن��وعاس��ت دین��ي

م��ورد موض��وع كن��د و ن��ھمي را معل��وم آن و عاقب��ت ماھی��ت ك��ھ تفكراس��ت و نی��ت انگی��زه . پ��ساس��ت خدافراموش��ي و روش كامال متض�اد برس�د و دو راهھدو نتیج� توان�د ب�ھمي آس�اني ب�ھ چی�ز واح�دي يتفك�ر درب�اره طور كھتفكر.ھمان

طور منج�ر ش�ود. ھم�ان ض�د دین�ي و روش�ي راه توان�د ب�ھخ�دا نی�ز مي هتفكردربار را پدید آورد. حتي متضاد از زندگي ص��فات هبای�د درب��ار ش�ود بلك��ھمي وجن��ون كف��ر و گمراھ�ي خ�ود خ��دا موج�ب هتفك�ر درب��ار فرمای�د ك��ھنی��ز مي) (ععليك�ھ

و وخی�االت تفك�ر مح�ض ش�ود و ن�ھمي ھ�دایت خ�دا موج�ب تفك�ر در مخلوق�ات ھواسطبھ فقط ھم آن خداوند اندیشید كھتفك��ر راه ترینو كوت��اه ترینس��ریع وجود خویش�تنهتفك��ر درب��ار البت�ھ مج��رد. ك��ھ ھ��ا و مع�انيارزش هدرب��ار بافيھفلس�فھمان�ا وج�ود ھركس�ي ب�ھ موج�ود ع�الم ترینشود زیرا نزدیكخدا منجر مي شناخت بھ كھ استو رستگاري نجات براي

ھا شناس�يروان از درب خویش�تن ش�ناخت ك�ھ ای�مداده و نش�انایمگفتھ بسیار سخن ابب در این باشد كھفرد مي خود آنانجام��د و مي وخ��ود فراموش��ي اش��د خ��ودفریبي ب��ھ ن��دارد و بلك��ھ خودشناس��ي ب��ھ و ربط��ي اس��ت فن��ي ازدان��ش ايش��عبھكف�ر ھايحرب�ھ تریناز لطی�ف و اتفاق�ا یك�ي اس�ت یدهرس� كف�رو انك�ار دین�ي ھا بھشناسي روان كل دلیل ھمین بھ درست .استمدرن

ش�ود كف�ر منج�ر مي ب�ھ قرار دارد ك�ھ ھایياندیشیدنھھم مقابل ھدر نقط درست یا رئالیستي طبیعي خداشناسي بنابراین در ن�زد بش�روجود دارد ق�رآن طبیع�ي در خداشناس�ي ك�ھ كت�ابي ترینو ج�امع ت�رین.(و بزرگاش�د كف�ر اس�ت كھ یا نفاق و مح�اط اس�ت ع�الم موج�ودات ھبر ھم� )، خداوند محیط(عوعلي) (صپیامبر از سخنان و بسیاري قرآن ھگفت .) بھاست

او . و است زندگاني وموجب است زنده در ھر چیزي كھ و او است است ھر چیزي موجودیت در آنھا. وجوداو موجب خداون�د در بط�ن) (ععل�ي ق�ول . و ب�ھو او برت�ر اس�ت خ�ود او نیس�ت چیزيھیچ حال و با این است خود خود ھر چیزي

.چیز نیستغیر آن ولي است از ھر چیزي و خارج چیز نیست خود آن ولي است ھرچیزي

اس�ت ممك�ن وج�ود موج�ودات یگ�انگي ش�ناختاز طریق فق�ط و یگانگي یگانھ شناخت احد و واحد یعني خداي شناخت نھای�تبي .بنابرایناس�ت یگ�انگي ھم�ان باشد. چیزیتاشیاء مي راز موجودیت و این چیز واحداست یك زیرا ھر چیزي

داون��د اص��ال ب��رايو خ اس��ت ك��رده موج��ود خل��ق نھایتزی��را خداون��دبي خ��دا را ش��ناخت ت��وانمي گون��ھ نھای��تب��ار و بي او در موجودی��ت ویگ��انگي او س��ت یگ��انگي خ��دا ھمان��ا ش��ناخت . و ش��ناختاس��ت ك��رده را خل��ق جھ��انخودش معرف��ي

. و حاضر است حي فرد ھر چیزي منحصر بھ

باش��د نش��دهو ب��اور بش��ردرك زن��دگي ھ�ايو در واقعیت موج��ودات ، در جھ��اندر طبیع��ت ك��ھ خ�دایي : ذھ��ن ثنوی��ت

. خ�داينیس�ت یگان�ھ خ�داي رای�ج م�ذاھب پی�روان موجود در اكثری�ت.خداياست دوگانھ حداقل بلكھ نیست یگانھ خدایيھمان�ا ھ�ر چی�زي هدرب�ار ذھ�ن ادراكو كم�ال نیس�ت یگ�انگي درك ق�ادر ب�ھ باش�د زی�را ذھ�ن یگان�ھ تواند خ�داينميذھنباش�د: و كفرمي ش�رك خ�داي ھ�م ادراك�ي چن�ین و خ�داي اس�ت كافر و مشرك وجھاني ادراك . و ایناست دوگانھ چیزي خدا و م�ذھبي چنین پیروان اخالق كھ مصلحتي دروغ مثلدرست است مصلحتي خداي یك بد. این و خداي خوب خدايو مص�لحتي . خ�داياست خالقدر مقام كھ است مؤمنان خداي و این .ذھن و نھ است در دل یگانھ خدايباشد. جايمي

.است و بازیچھ نفس ھواي بلكھ خدا نیست باشدپسمي پیروانش مخلوق در واقع دوگانھ

٩

ب�ازي ای�ده ا ای�نب باشد كھمي بشري بزرگ وجنایات جرم ھھم العللو علت است و فریب . ظلمتاست خدا، ابلیس هاید و چ�ھ و اخ�القالھی�ات در جری�ان چ�ھ بش�ر اس�ت و ابلیس�یت زدگ�يابلیس تمام�ا جری�ان نظريكند. و لذا خداشناس�يمي

: دروغاس�توار اس�ت اص�ل ب�ر ی�ك . و آناجتماعي وروابط عواطف در جریان و چھ ھنر و سیاست و چھ و فن دانش .مصلحتي

ت�ز: خی�ر : ت�ز و آنتيدو تاست كارخانھ در این و ھرچیزي است دو نیمكره داراي وي ذھنیت ھكارخان یعني انمغز انس را یك ھرچیزي در انسان كھ چھ دارد. آن و دو تا گوش نیز دو تا چشم و.... و آدمي ومرده و شر: باید و نباید: زنده

ھ�ا توان�د از دوگانگيح�داكثر مي اس�ت دین یعني امر دل تسلیمكھ ذھني . و آناو ست دل بلكھ ذھن یابدنھچیز واحد ميو منك�ر از دل مت�واري نماید. ذھ�ندل سازيیگانھ ھكارخان را تسلیم اشدوگانگي ھنشود و كارخان اشبرگذرد وبازیچھ

كفر غایت كھ سازدو از اینجا استمي گريبا تساوي مترادف البتھ را عبث ندارد. واین و نیھیلیزم جز پوچي كمالي دل ذات�ي ماھی�ت ك�ھ . و در اینجا اس�تبا ھرچیز دیگري شود و ھر چیزيمي و بد مساوي شود زیرا خوبپیدا مي عریان

ارمغ�اني و آدم و فس�ادعالم س�ازياهج�ز تب بیرون در جھان غایتي . چنیناست ابلیس ھمانگردد كھمي خدا واضح هاید كشد.مي بر دوش و برابري آزاديهكباد كھ است "سازيتساوي" دیگرش نام ندارد كھ

را ھ�ر چی�زي ك�ھ چھ بیند و آنمي را وارونھ ھرچیزي آدمي ذھن یعني است وارونھ انسان چشم در عدسي ھر چیزي و تس�لیم دل ب�ھ رويك�ھ ذھن�ي آن . بن�ابراینو ھر معن�ایي است نیز چنین . ھر صدایياست دلدھدمي نشان سر جایش

وارون�ھ ھ�ر چی�زي صورت یابد. در غیر اینچیز مي راواقعا خود آن ھر چیزي است دل اھل كھ انساني و آن است دلش�ود: متض�اد مي دو معن�اي دارايھر چی�زي وضعیت شد لذا از اینبامي خودش واقعا سر جاي رسد و چوننظرمي بھ

و ھ�ر چی�ز واقع�ي شود و از طبیعتمي بشر صنعتي كھ است گونھ ، خیروشر، بایدونباید و...و بدینو نادرست درستو و طبیع�ت ز واقعی�تت�آنتي وپرس�تش پرس�تيو وارونھ و شرپرستي مجازپرستي یعني پرستيگردد. و صنعتبیزارمي

ط���ور ك���ھ كش���اند ھم���انمي فس���اد و انھ���دام را ب���ھ ش���ود و آنمي وطبیع���ت واقعی���ت دش���من ت���دریج . و ب���ھموجودی���ت زم�ین شود. و این�كاز ھر جا بلند مي دروغینمصلحتي بھ ھم آن "زیست محیط"فریاد و آنگاه ھستیم شاھدشامروزه

كند.را كور مي آسمان چشم دودش كھ است و دوزخي زده وشیطان فتھگر آتش هسیار یك

ماھیت�ا باش�د ك�ھمي "خ�دا"ھمان�ا بش�ري ھدراندیش� ن�امش ترینكام�ل كھ است مصلحتي دروغ آن كامل هاسو و صنعتدر "خ��دا" هق��راردارد. ای�د طبیع�ت ندر جھ��ا واقع�ي خ�داي مقاب��ل ھدر نقط� باش�د ك��ھمي مص��لحتيو خدایي اس�ت ابل�یس ه ای��د افكن��يبرون ھم��ان ش��ود. مدرنیس��ممي نامی��ده مدرنیس��مكھ چ��ھ و ھ��ر آن اس��ت یافت��ھ تع��ین و تكنول��وژي ص��نعت

ی�الكتیكيش�دیدا د در ارتب�اطي سراس�رغرق و تكنولوژي "خدا" هاید ھرابط كھ باشیم یاد داشتھ بھ باشد. البتھمي"خدا" تكنول��وژي ھدر عرص�� ت��ا س��ر ح��د جن��ون دوگ��انگي ای��ن ك��ھ اس��ت ودی��الكتیكي ذات��ا دوگان��ھ "خ��دا" های��د . چ��را ك��ھاس��ت

ھرا ك�ال عرص� و ل�ذا مدرنیس�م ی�ابیممي اشذاتيرا طبع�ا ض�د ھ�دف ايھر پدی�ده تا آنجا كھ است یافتھ تجسم ومدرنیسم .بینیممي خودبراندازي

در "خ��دا" های��د دلی��ل ھم��ین ش��ود. ب��ھمي نامی��ده"وجود"، "ع��دم" چ��را ك��ھ اس��ت و دی��الكتیكي ذات��ا دوگان��ھ "خ��دا" های��د. اس�ت بش�ر ش�دهدر ذھن "خ�دا" های�د بھ مبدل كھ ستآید. و اصال انكار خدادرمي آباو از ضد خدا و دین عمل ھعرص ك�ھ میزان�ي . بھاست ھستي انكار وجود خدا در جھان حاصل"خدا" ه. ایداست كفر انسان ذاتي ھفنط ھمان "خدا" هاید

١٠

خ�دا ب�ھ فرافكن�ي . و ای�ناس�ت"عدم" ھم�ان شود كھمي "خدا" هاید بھ نشود مبدل و تصدیق وجود دركدر عالم "خدا"و پی�امبران ھش�ود و ل�ذا ھم�مي نامی�ده " خ�دا س�اختن مق�دس" ك�ھ اس�ت جریانيھمان فرافكني . ایناست انسان ھواسط

ام�ر ك�ھ ای�ن ب�ھ ش�وند و م�تھموكف�ر والح�اد مي پرس�تيبت بھ دھند متھممي وجود گزارش خدا را در عالم كھ عارفانيدارد "جری�انب�ر "آب ك�ھ اس�ت عرشي بھ مقیم خداوند كریم اند. در قرآنبرده او رااز بین و قداست كرده خدا را كثیف

باشد. عدم ھمان كھ آسمان در پشت و نھ

: خدا بھ شك

مب�ادا اینك�ھ . و دوماص�ال خ�دا وج�ود دارد ی�ا ن�ھ كھش�ك ای�ن . نخس�تخداس�ت هدربار شك معلول لحاظي بھ "خدا" هایددر ع�دم . ای�ناس�تعدم خ�دا از وج�ود ب�ھ انك�ار خ�دا و تب�دیل موجب دوم . شكاو گردد آلودگيخدا موجب وجود داشتن

خداون�د و قداس�ت و ق�درت عل�م هدرب�ار تردی�د ابل�یس حاص�ل"خدا" هآی�د. ای�ددر مي "خدا" هاید صورت بشر بھ ھحافظ .خداست جانشین عنوان بھ آدمخلقت بھ نسبت

كسي عنوان بھ دیگر شیطان . از طرفي"كنیم بخواھید تااجابت" فرماید كھمي مؤمنان بھ خطاب كریم خداوند در قرآن دعاھ�اي ھو ھم� بش�ر اس�تھايخواھش مح�ل ك�ھ "خ�دا" های�د كند. پسنمي دھد و اجابتمي وعدهكھ است شده معرفي

ش�یطان ك�انون "خ�دا" های�د . پ�ساس�ت ی�ا ع�ذابي دام ود مگر اینكھشنميھرگز اجابت كھ بینیممي ستخدا هبشر از اید شیطان ھايآرزوھا را دام) (ععلي طور كھ.ھمانھا استھا و عذابھا و ناكاميسازي آلایده ھكارخان كھ است درانسان

خواند.مي

م�ذھب ش�عبات ن�دارد ھم�ان ج�ر كف�ر عمل�ي غایتيھك� بش�ري در می�ان م�ذاھب اكثری�ت دی�د ك�ھ ت�وانمي وضوح بھ پس جاي . و در ھمھاستدر انسان مكر ابلیس مركزي ھھست و این است شده مخفي "خدا" هدر ایدكھ است پرستيشیطان ھم�ان . ایناست رفتھپذی صورت "خدا" هاید عنوان تحت ھا وجنایاتستم ترینبزرگ كھ ایمشاھد بوده و جوامع تاریخ

.است نفاق یعني است دیني و معاني در الفاظ شده كفرپنھان

در ك�ھ خ�دایي . زی�را فق�ط"ن�دارد ك�افر اس�ت زن�دهامام كھ كسي"فرماید مي پیامبر اسالم كھ است دلیل ھمین بھ درست) (ام�ام كام�ل عارفھا یعنيانسان این ترینعالي و خاصھ سانان یعني موجودات اشرف ھوخاص ھستي عالم موجودات

خورشید و گاو و درخ�ت یا پرستش سنگي ھايمجسمھ پرستشدلیل ھمین . بھاست واقعي شود خدايو باور مي درك دی��ن عن��وان ب��ھ اس��الم ك��ھ ف��تگ توانميدلی��ل ھم��ین . ب��ھخی��الي خ��داي ت��ا پرس��تش تر اس��تنزدی��ك واقع��ي خداپرس��تيبھ

ترینپرس�تبتاز میان دلی�ل ھم�ین و ب�ھ اس�ت پرس�تيبت هكنن�د (خبرخدا) ھمان�ا تكمی�ل نبوت ختم ھو عرص آخرالزماندو خ�تم يمعن�ا ب�ھ ش�ود. و ای�نمي نامی�ده ام�ام ك�ھ اس�ت كاملھمان�ا انس�ان كام�ل ب�ت پدید آمد. ای�ن اعراب یعني اقوام جز ع�ارف ھر انساني پرستش وختم ھر شیئي پرستش و دیگر ختم "خدا" هاید پرستش ختم : یكياستتاریخي ھواقع آن مص�داق . واینعالم موجودات ترینو آگاه ترین، پرستندهھا استانسان ترینپرستندهپرستش معناي بھ . و اینكامل در جھ�ان خ�دا را در ھ�ر چی�زي) (ع. و خ�ود عل�ي"شودنمي ودرك پرستیده خدا جز در وجود من" كھ است) (ععلي كالم

١١

چی�ز آن و س�پس بینمم�ي خ�دا را درھ�ر چی�زي . اولبینمجز خ�دا نم�ي نگرممي كھ ھر چھ"پرستید: دید و ميميھستيسنگس�ار پرس�تيبتجرم م�ا را ب�ھ آش�كار كن�یم مردم را براي اگر حقیقت": فرماید كھسجادمي امام دلیل ھمین . بھ"را خداپرستان اكثر این كھ ایم. و دیدهوجودي : خداپرستياست وواقعي طبیعي خدا و خداشناسي معناي بھ این "كنند.مي

پرس��تانشیطان دس��ت ب��ھ اند یعن��يش��ده )كش��تھ(ذھني نظ��ري و خداشناس��ان خداپرس��تان دس��ت ب��ھ طبیع��ي وخداشناس��انو ووج�ود امام��ان ظھ�ور پی��امبران ب��ر علی�ھ مردم�ان و ت�اریخي دائم��ي يو حرب�ھ العل�لعلتھمان ذھن��ي . خ�دايواقع�ي .است بوده عارفان

ھس�تند علن�ا واقعي اپرستياز مظاھر خد كھ عارفانھ. ھمدر بشر است واقعي خداپرستي فطري يزمینھ پرستيطبیعت و روح عص�اره ك�ھ اس�تو امام كام�ل انس�ان ب�ھ و عش�ق ارادت ھم�ان پرس�تيطبیعت ای�ن كمال ھستندكھ پرستطبیعت درم�والي پرستش این كھ است و جھان ایران عرفاني در ادبیات پرستيطبیعتكامل هاسو شیرازي . حافظاست طبیعت

یاب��د و مي ش��مس ن��ام ب��ھ انس��اني را و وج��ود را دری��ك و زن��دگي طبیع��ت روح رس��د زی��را ك��لمي غای��ت ب��ھ يم��رو پرس�تيوصنعت كف�ر اوس�ت ھنش�ان ب�ا طبیع�ت انس�ان . دش�منياس�ت واقع�ي خداپرستيكمال شود و اینمي پرستشمس .كفر است آشكار این غایت

س��تيو خداپر خداشناس��ي ب��ھ تنھا ربط��يو...ن��ھ درم��اني، گیاهخواري، گی��اهگري،ھیپي، رئ��الیزمیزم، ن��اتورالماتری��الیزم ك�ھ اس�ت آلیزموایده ذھني خداپرستي غایت قرار دارد زیرا حاصل آن مقابل ھاتفاقادر نقط مد نظر ما ندارد بلكھ طبیعي عمل�ي و در اخ�الق نیس�ت و رس�وایي و عذاب جز پوچي اساساچیزي كھ است كفر و فساد اشكار شده صورت بھ اینك س�ازد و توجی�ھمي و ھن�ر مخف�يرم�انیزم ھايرا در كلیش�ھ و فس�ادش پ�وچي و این كافر و مفسد است طرزواضحي بھ ھ���ا. ای���نو كابوس و ارواح ھو گرفت���ار اجن��� اس���ت خراف���ي غای���ت بھانس���ان ی���ك ذھن���ي ادراك لح���اظ كن���د و ب���ھمي و در ش�رق گريھیپيصورت بھ باشد درغربمي از اشد عیاشي سر بر آورده كھ و اشرافي دروغین گرایيطبیعتنوع ازمكات��ب ط��رز واض�حي ب�ھ تئوری�ك لح��اظ ب�ھ و حت��ي اس�ت عمال مخدرپرس�تيب�روز دارد ك��ھ گريدرویش��ي ص�ورت ب�ھ

پرس�تيشیطان ش�وند. ای�نمي محس�وب آن غرب�ي س�خنگویانروسو و كاستاندا از مشھورترین كھ است رستيپشیطان گوید.مي سخن طرز واضحي بھ نیز گاه كشورمان درویشي ھايازفرقھ در برخي

: "خدا" ۀو اید اسرائیلبني

كن�د مي خل�ق ھر بشر در سرش كھ اياندیشھ یكعنوان و خدا بھ "خدا" هاید یابیمدر مي تاریخ ھاز مطالع كھ تا آنجایياز س��ربرآوردهايكن��د پدیدهمي ن��ابودش ش��د دوب��اره تم��ام ك��ارش ك��ھ گ��اه كن��د و آنمي بازيايھ��ر گون��ھ ب��ھ و ب��ا آن

در دیگ�ري اند و اصال ق�ومبوده بشري قوم نتریپیغمبركشقوم این كھ است دلیل این بھ ھم و درست است اسرائیلبني ھ�م اس�الم در جھ�ان كشيیافتند.عارفخود مي ذھني را ضد خداي زیرا پیامبران است نبوده پیغمبركشيبھ متھم جھان بخشط�ور ك�ھ ھم�ان س�تا ب�وده اسالم در جھان اسرائیلبني از جانب خدایيو نفوذ چنین پیغمبركشي این ھادام حاصلھمان�ا اس�المي خالف�ت ھايدر دس�تگاه قرآن مفسرانو نخستین است تاسرائیلیا بھ موسوم اسالمي رفاز معا عظیمي ای�ن دادند. و ك�لميمرت�د و ك�افر تش�خیص م�ا را ھ�م امام�ان شدند و گ�اهمي ظاھر مسلمان بھ اندكھیھود بوده مفسران

١٢

-فلس��في . دس��تگاهاس��ت ن��ابوده خ��داي ھم��ان در واق��ع ك��ھ گرفتميص��ورت نادی��ده خ��داي پرس��تش عن��وان تح��ت جری��ان يكارخان��ھ ت��رین) بزرگ(ارس��طویيزدهو یونان یون��اني و اندیش��مندان یھ��ودي از مفس��ران متش��كل عباسبنيتفس��یري

یھ�ود روحانیتاز جنس بود و مولد روحانیتي اسالمي و اعتقادات در فرھنگ تئوریكخداي یعني "نابوده خداي"تولید ای�ن ھاياز جنب�ھ یك�ي ك�ھ اس�ت نداش�تھ ن�ابوده از خ�داي وحراس�ت جز حفظ رسالتي كھ اسالمي روحانیت عنوان تحت

مول��د اس��رائیلبني دراتح��اد ب��ا الھی��ات یون��اني ھفلس��ف در واق��ع . یعن��ياس��ت ب��وده عارف��ان و قت��ل و لع��ن محاكمھرس��الت بھھمول�د فلس�ف اس�الم در جھ�ان انك�ار وج�ود خداس�ت ھدو كارخان� كھ پرستيذھنھدو كارخان . ایناست "نابوده خداي"

ن��ھ ارس��طو اس��ت ، پی��امبر واقع��ي فلس��في اس��المدر جھان دلی��ل ھم��ین . ب��ھاس��ت رس��مي و روحانی��ت اس��المي اص��طالحدر دس�ت اس�الميھو فالسف رس�مي ، روحانیتبزرگ و ارتداد عارفان و قتل محاكمھ درجریان دلیل ھمین . بھ)(صمحمدرا ارت�داد و قت�ل حك�م ھ�م كردن�د و روحانی�تمي ارتداد را اخت�راعفلس�في در خف�ا دالی�ل ان�د. فالس�فھھمدیگر بوده دست

دكت��ر نی��ز. و ام��روزه ھم��داني هالقض��اوعین ش��د، ح��الج محاكم��ھ گون��ھ ھم��ین دقیق��ا ب��ھ ھ��م) (عدند. مس��یحنموص��ادرمي . و حاضر بداند و واقعي خدا راموجود و حي كھ نیز، و ھر اعتقادي شریعتي

) ب�ھس�اختند (در ذھ�ن ع�دمش ب�ھ زدودن�د ومحك�وم ھس�تي خ�دا را از ع�الم ك�ھ و روح�انیتي و فالس�فھ و م�ذھب فلسفھش�وند و جھ�انطبیعي خلق�ت در مقابل و اختراعاتي و فنون علوم نمایند و باني خدایانبھ توانستند خود را مبدل تدریجو و تزكی�ھ را تق�دیس بن�د كش�ند. ای�ن ب�ھ طری�ق را ب�دینكنن�د و خالی�ق آورن�د و تب�دیل تص�رف خدا را ب�ھ منھاي جھان . البت�ھنیس�ت جھان خدا دراین بھ و نیازي : ماخود ھستیمكھ است این منظور اصلي اند. ولينامیدهپروردگار ھم تنزیھ

ب��ا یك��دیگر دنی��ا و مردم��ان ب��ر س��ر تص��احب كم��ابیش ھم��واره نابودهمول��د خ��داي ھخان��ردو كا ای��ن ك��ھ نیس��ت تردی��دي مس�یحي ب�ا روحانی�ت نیوتون ھمنازعو كلیسا. مثل گالیلھ ھمنازع اند. مثلرسیده توافق نھایتا بھ اند كھداشتھمنازعاتي

.یھود است روحانیت ھمان ھادام كھ

ب�ود ك�ھ یون�اني ھفلس�ف ی�اري ب�ھ ، فق�طمسیحيھاينھضت ھواسط بھ روم امپراطوري از فروپاشي یھود پس روحانیت "یس��وس"بھ "زئ��وس" تب��دیل ھم��ان ب��از گردان��د ای��ن س��لطنت را ب��ر تخ��ت ن��ابوده نم��ود و بازخ��داي را مس��خ مس��یحیت

)Jesusباشد.یھود مي و روحانیتیوناني ھاز اتحاد فلسف برخاستھ "پسر خدا" . لقب) است

روح�انیتي برخوردارن�د، خاص�ھ یون�اني ھلس�ففھدارن�د و از پشتوان اسرائیليساختار بني كمابیش اكثر مذاھب روحانیت اند.سربرآورده ابراھیمي از مذاھب كھ

"آخ�رت" ب�ا معن�اي خ�دا را مت�رادف عدمیت ھعرصساختند این راندند و معدومش بیرون ھستي خدا را از جھان وقتينی��از بي از آنخ��ورد و زن��دگانمي درد ام��ور ام��وات ش��د و ح��داكثر ب��ھ افكن��ده ع��دم ب��ھ دی��ن ك��لترتیب نمودن��د. و ب��دین

م�ذاھب اس�رائیلبني روحانیت ماھیتا از قلب كھ است دینيسكوالریزم ھفلسف ھمان از خدا. این طور كھ شوند ھمانمي .یوناني ھفلسف یاري بھ البتھاست برخاستھ

و ی��ا دو جغرافی��ایي ھو دو منطق�� واحداس��ت ام��ور در آن ظ��اھر و ب��اطن معن��اي عین��ا ب��ھ دنی��ا و آخ��رت ك��ریم در ق��رآندر تفكر و نظركردن بھ مستقیما مربوط و ھدایت امر خداشناسي . در قرآننیستمتفاوت در دو زمان وجودي وضعیت

شود. مي محسوب و نفاق كفر و شرك ايعاید آید خدطریق غیر از این بھ كھ و خدایي است عالم موجودات و كیف كمذكر شود. در قرآنميمحسوب و ھدایت خداشناسي غایت و امامان وجود رسوالن هدربار و تفكرخاصھ نظر كردن این

١٣

. ا رستگار شویمت رویمو مي ایمرا یافتھ ھدایت و راه ایمما خود خدا راشناختھ رسول : ايگویند كھمي ايعده كھ شده كردند.را رھا نميبودند رسول منافقانند زیرا اگر خدا را شناختھ اینان فرماید كھمي خداوندبالفاصلھ ولي

بش�ر هروزم�ر حیات ھخدا را از عرص دین بشراست خداوند در میان پرستيتر نابوده محسوس صورت كھ پرستيمردهو ام�ور ت�دفینبھ مرب�وط اس�ت مان�ده ب�اقي ك�ھ ايدین�ي تنھ�ا مراس�م ام�روزه دلی�ل ھمین. و بھمیراندو مي رانده بیرونو ن�ابود اس�ت م�ردن ، دی�ندین�ي چن�ین ترتیبش�وند. و (ب�دینادامي از م�رگ پس براي فقط ھم و عبادات است مردگان ب��ا ام��ر ب��ھ مت��رادف ھ��ر امراخالق��ي ترتی��ب ) و ب��دیناس��ت ھس��تيو حی��ات خ��دا از ع��الم ك��ردننفي ج��زايو این ش��دن

نمای�د و مي رخ و م�ذھبي خداشناس�ي چن�ین آید و كفر آشكار از بط�نميشود و لذا ناممكنمي تلقي و نابودي خودكشي گردد.رسوامي

واقع�ھ . ای�ناست نابوده خداي از پرستش نمادواضحي آنھا. این پرستیدن و سپس و عارفان و امامان پیامبران كشتن ك�ھ بینیم!؟ م�يخدانیس�ت باش�د، وج�ود در ش�أن وج�ود داش�تھ ك�ھ اس�ت تر از آن: خدا مق�دسكھاست فلسفھ بیانگر این

رس�مي روحانی�ت در كھ است ذھني خداپرستي لباس ھمان دارد.این بر تن از قداست لباسي با خدا چھ انكار و عداوت نھ�ي آدم خداون�د را از خلق�ت كھ استابلیسیت و عین است بودن تر از آشداغ ھكاس ھمان شود. اینمي متجليمذاھب

گ�اه آن دروغ ای�ن ماھی�ت ك�ھ ب�وده خ�دا قائ�ل ب�راي ك�ھ دروغین�ي و قداس�تغی�رت ك�رد از ف�رط نمود و او را س�رزنش و خ�ودش ، خداون�د را ابل�ھابل�یس . (درواق�عدادي : پروردگارا مرا فری�بكرد كھ فریبكاري بھ خدا را متھم نمود كھرخ

ب�انيابلیس كرد.) پس بود مخفي خدا قائل براي كھ و قداست غیرت تكبر و كفررا در لباس این ولي را خردمندتر یافت ح�ال در ع�ین كن�د. ول�يمي معرف�ي "خ�دا"و خ�ود را ك�رده ب�ر ت�ن خ�دایي بش�ر لب�اس و در ذھ�ن اس�ت "ن�ابوده خداي"

رانی��ز پی��امبرانش حت��ي ك��ھ م��أمور اوس��ت و آخ��رین بش��ر و نخس��تین مأمورخ��دا در می��ان نھایت��ا ابل��یس ك��ھ دانیمم��ي عن�وان تح�ت تاریخ در كل كھ چھ ھر آن .یعنيستنی مستقل ايو راز خدا قرار دارد و اراده اراده تحت آزماید یعنيمي

را رس�مي وروحانی�ت اس�ت ب�وده كم�ابیش م�ذاھب ھب�ر ھم� ح�اكم و جریان است شده معرفيو محض ذھني خداپرستيراز را . ایناست و اسرار الھي نیز از اراده ضد خدا است وخداي " ضد مذھب مذھب" در حقیقت كھ است پدید آورده و رضا ھستند.تسلیم كامل هاسو قرار دارند كھ امامان آن در رأس اند كھنكرده درك كاملجز عارفان

و زن�ده انس�ان پرس�تش و ب�ھ ) آغ�از ش�دهو گلي سنگيھايھاـ آدم(بت پرستيدر بشر از سنگ و طبیعي حقیقي مذھباز م�ذھب ای�ن م�وازات . و اماب�ھاست بوده مردم ھايتوده حقیقي مذھب . ایناست ) رسیدهانھا(عارفانسان ترینزنده دع�وي ك�ھ اس�ت مذاھب روحانیت ھمان اشكننده و بنیان باني كھحضور داشتھ دیگري امروز مذھب آغاز تا بھ ھمان

. اس�ت ك�رده "نادی�ده خ�داي" ب�ھدعوت اص�طالح و ب�ھ اس�ت و ن�ابوده ذھن�ي خ�داي ھم�ان ك�ھ اس�ت داشتھ "نابخداي" .آنس�واد و كت�اب اھ�ل را روحانیت ذھني مذھب این اند و رھبريداشتھ وعارفان را پیامبران طبیعي مذھب آن رھبري و عرف�ان مول�د ایم�ان . آنـ اكتس�ابيخبري ندی�و این ب�وده ـ فط�ريامي دین . آنابلیس مذھب و این خدا بوده مذھب .و قضاوت و قوانین وسیاست مولد دانش ھم و این بوده

م�ذكور دو قط�ب ب�ین ھبشر درفاصل تاریخ شود در كلمي نامیده و معنویت مذھب كھ چھ ھر آن :االهللاالالھ تجسم

و ودانش�مندان و فالسفھ روحانیت قرار دارند و سر دیگرش و عارفان وقدیسین پیامبران قطب سر این قرار دارد. یكو ذھن�ي خداي و سر دیگرش است و روحي انساني خدایيقرار دارد كھ طبیعي خداي سرش قرار دارند. یك ھنرمندان

١٤

و ھس�ت ك�ھ گونھ : خدا آنآرمانو خداي واقعیت ي: خدااست و فقھي ، سیاسي، ھنري، فنيعلمي قرار داردكھ آلایده ھس��ت ك��ھ : خ��دایيو بایس��تي : ھس��تياس��ت مخل��وق دوم و خ��داي اس��تخالق اول بای��د باش��د. خ��داي ك��ھ گون��ھ خ��دا آن و خدایي است "الالھ" ھعرص لحاظي آید بھميمحال خدایي كھ بایستي كند تا باشد. خدايمي و جان نیست كھ وخدایي الال�ھ ھم�ان روحانی�تباشد. یعنياالهللا ميالالھ و تعین مصداق بشري معنویت جریان كل .یعنياست "االهللا" ھم ھستي ك�ل یعن�ي مص�در االهللا. ھ�م ع�ارف و ی�ك اس�ت دانش�مند مص�در الال�ھدیگ�ر یك بی�اني . ب�ھاالهللا اس�ت و پیامبر ھم است

ش�دیدا دی�الكتیكي اين�د و رابط�ھیكدیگر ـمعلولدو علت . و ای�ناس�ت و االهللا در جریان الالھ دو قطب ھدر فاصلبشریتظھ��ور ك��ھ جدی��ديو ض��د انبیاي ھ��ا اس��تنبوت ـتاریخيمنطقي معل��ول م��ذاھب روحانی��ت م��ثال كل ط��ور ك��ھ دارن��د. ھم��ان

. ھم�اناس�ت الھ�ي حكم�ت فرزن�د ن�اخلف فلس�فھ ط�ور ك�ھ .ھمانھ�ا س�تنبوت فرزند ناخلف روحانیت كھ كند. گوئيمي. االهللا اس�ت فرزن�د ن�اخلف .الالھاس�ت دان�ش فرزند ن�اخلف ھم و تكنولوژي است فلسفھ فرزند ناخلف ھمدانش طور كھ

. اس�تمطلق الي معناي بھ بدانیم "الال"از مركب لغت لحاظ را بھ "هللا"اگر ور كھط . ھماناست الالھ كمال االهللا وليمطلقا نباشد. و ی�ا كھ خدایي مگر آن خدایي خواند: نیستچنین تواناالهللا را ميالالھ اللفظيتحت معناي ترتیب و بدین باش�د ك�ھاالهللا مياز الال�ھ منطق�يو فھم ح�د تعری�ف ترینو ك�امل الیترینع� باش�د. و ای�ن مگ�ر اینك�ھ يخدای: نیستاینكھ ك�ل توانميكام�ل ع�ارف تا وجود ی�ك سنگي و صورتك بت . از یكاست وپوچي تا سر حد ابطال در اشد تناقضي غرق

و پرس��تيو گیاه پرس��تيبش��ر را. ستاره معنوی��ت خت��اری كل ك��رد یعن��ي بش��ر نظ��اره ت��اریخ االهللا را در ط��ولالال��ھ جری��ان پرس��تيرا بت جری��ان این ك��ل ـ كالم��يفلسفي روحانی��ت ق��رار دارن��د. ول��ي دو قط��ب ای��ن ب��ین ھھا درفاص��لپرس��تيحیوان ب�ھ خ�دا مب�دل ك�ھ اس�ت تنزی�ھ ای�ن سازد و در جری�انمي منزهاتھامات داند و خدا را از اینخواند و كفر و الحاد ميميعم�ال ـ فقھ�يـ فلسفيكالميروحانیت ش�ود. یعن�ي ثاب�ت خالف�ش مگ�ر اینك�ھ نب�ود اس�ت عین شود كھميمحض هاید یك

جماعت این در میان واقعي اصال وجود ندارد. لذا خداي و در واقع نیستاثبات تا خدا آشكار نشود قابل كھ معتقد است خ�داي شود. ای�ن كامال نیست ھستي عالمكھ گاه و آن جھان در پایان ' وجود دارد یعنيكبري در قیامت فقط روانشوپی

آید. و بنابراینميناممكن شود و وجودشرا مطلقا محو نسازد آشكار نمي ھستي جھان تا كل كھ است و نابودي نیستي چن�ین كن�د. پ�س و دی�دار و تص�دیق او را درك نخواھد ب�ود ك�ھی�ا آش�كار ش�ود دیگ�ر انس�اني خدا وجود یابد كھ آنگاھيو خداس�ت های�د ك�ھ خ�دائي .چنیناس�ت و آدمی�ان ك�امال ض�د وج�ود ع�الم و وج�ودش خداس�ت خ�ودش ب�راي فقط خدائي

ذات��ش و گ�وئي ر و س�تمگر و ض�د بش�ر اس�تق��دار و قھ�ا خ�دائي آنھ�ا اس�تو پیروان رس�مي روحانی�ت م�ورد پرس�تش ب�راي خدائي ندارد. چنین ھم رھائي وی از ھر چند كھ است خدائي چنین ذاتا دشمن ھم و لذا انسان است انساندشمن گون�اگون ھ�ايرطیفد اس�ت ك�افران خداي . ایناست درماندرد بي و یك فزاینده گرفتاريو یك المتناھي عذاب بشر یك

ی�اد آی��د ب�ھ اگ��ر ھ�م مواق�ع ش�ود و در م�ابقيمي آی��د و خوان�دهیادمي ب�ھ ب�زرگ ھايب�دبختي ھنگ��ام ب�ھ كف�ر. و ل�ذا فق�ط ھنگام بھ فقط كھ است و لذاطبیعي است نابوده خداي . ایناست و نمایش تصادف و بھ است و بازیچھو ریائي سھوي و رس�وایي و تب�اھي و م�رگ و ع�ذاب و انتق�ام قھ�ر و غض�ب در ص�فت ش�ودآنھممي در بش�ر پی�دایش نابودي ساحسا

خودنم��ایي قھ��ر و غض�ب ص�ورتب��ود بھ ش�ده و دف��ع نف�ي ك��ھ از واقعیت�ي اس��ت ظھ�ور خ��دا در واقعی�ت و ای��ن وپ�وچيدر ت�اروپود وج�ود. بلك�ھ در ذھ�ن ش�ود ن�ھمي جب�را تص�دیق ك�ھ وجود خداس�تبلك�ھ خ�دا نیس�ت هدیگ�ر ای�د كند. اینمي

.كامال نابود است "خدا" هاید یعني و نابود است پوچ دراینجا ذھن

١٥

و خ�داي مؤمن�ان : خ�داياس�ت غض�ب خ�داي ھمذھن�ي و خ�داي اس�ت رحم�ت خ�داي طبیعي خداي كھ باید گفت در واقع و خ�دائي ھس�ت ك�ھ ،خ�دائيعدم وجود و خداي ، خدايمردگي و خداي زندگي : خدايمرده وخداي هزند : خدايكافران

.باید باشد و نیست كھ

ھاي. ی��ا تران��ھف��ارابی ھت��ا فلس��ف تر اس��تنزدی��كواقعي و خداپرس�تي خداشناس��ي ح��س ب��ھ "باباط��اھر" ھ��ای ھم�ثال تران�� و حاض�ر بیش�تر حيموج�ودي عن�وان خ�دا را ب�ھ ، احساس. یا اشعار حافظ"اكیناس سن" ھتافلسف تر استھا دینيبیتل

ح���س ب���ھ خداس���ت های���د م���رگ داراي ك���ھ نیچ���ھ ھاياندیش���ھط���ور كھ . ھم���انس���ینا اب���ن ھكن���د ت���ا فلس���فالق���اء مي خ�ود احس�اس ھ�ا خ�دا را در دروناین ك�ھ اس�تدلیل ھ�ا ب�داناین ھ. ھم�ھگ�ل يت�ا م�ثال فلس�فھ تر استنزدیكپرستيحق اص��طالح ب��ھ تاخ��داي تر اس��تخ��دا نزدی��ك باش��د ب��ھ ھ��ا عامیان��ھاین خ��داي . ھ��ر چن��د ك��ھآس��مانكنن��د و آنھ��ا در پشتمي

خ�داي ھ�م آنھ�ا و خ�داي است وجود و زندگي ھا خداياین .خدايبشر نیست مطلقا در دسترس كھ ايو فلسفي عالمانھ آس���مان و از ط���اق آنھاقھ���ار اس��ت تر و خ��داينزدی���ك گ��ردن و از رگ اس���ت ھ���ا مھرب��اناین . خ��دايون���ابودي م��رگ

و آنھ�ا ذھ�ن ھو قبل� ھ�اجر اس�ت ن�ام ی�ھ كنیزكي ھھا خاناین ھ. قبلآنھارجیم و خداي است ھا رحیماین ماوراءتر. خداي ی��ك ای��ن البت��ھ . ك��ھبس��یار لطی��ف خودپرس��تانيھم آن ھس��تند و آنھ��ا خودپرس��ت ھ��ا خداپرس��ت. اینخ��ود آنھ��ا س��ت ظن

.استشده و عادي تاریخي بس خودپرستی

: "خدا" ۀاید مرگ

تر را ھم�وار راه نمودند و ای�ن طبیعي خداشناسيرا بھ خدمت تریندو نفر بزرگ زمین مغرب ھمعاصر اندیش در تاریخرا "خ��دا" های��د. نیچھاس��ت نیچ��ھ راه هدھن��د ادام��ھ . و مترلین��گمترلین��گ م��وریس ودیگ��ري اس��ت نیچ��ھ س��اختند. یك��ي

و برداش�ت طبیعي در خداشناسي بزرگ بس ھایيگام نمود. ومترلینگ اعالن وضوح را بھ ایده این و مرگ برانداخت چن�ین كسھ�یچ از وي قبلنم�ود ك�ھ معرف�ي ھ�ا خداون�د را چن�انو گل زنب�ور و عنكب�وت و و موریان�ھ مورچھدر زندگي

را نظ��ري ، خداشناس��يھس��تند. نیچ��ھ از ق��رآن س��وره س��ھ ن��ام وعنكب��وت زنب��ور و مورچ��ھ ك��ھ دانیمب��ود و م��ي نك��رده ثم�ر نرس�انیده ب�ھ و وض�وح وق�درت ش�دت ای�ن بشر ب�ھ تاریخ در كل عارفي شاید ھیچ بود كھ كاري نمود و اینمنھدماز جدی��دي ب��اب باش��د. و مترلین��گ ف��رار و تفس��یربازي ج��اي ك��ھو مثال و اس��تعاره نظ��م ب��ھ نث��ر ن��ھ ب��ھ ھ��م ب��ود آن

ق�رار دارن�د و نجدی�د جھ�ا تمدندر تاریخ خالص دین خادمین ترینبزرگ دو در رأس را گشود. این وجوديخداشناسي .واقعي خداجویانبراي بزرگ شوند و دو حجتمي جدید محسوب جھان متفكرانترینو علوي ترینماھیتا از مسلمان

درخت�ان ب�ھ بستن . دخیلو ھگل و كانت وبوعلي ارسطو و فارابي ھايتا فلسفھ تر استخدا نزدیك ھندو بھ گاوپرستيخ��دا ب��ھ و كالقبرپرس��تي پرس��تيامامزاده . حت��يو ری��ائي و تج��اري س��ھوي ت��ا نمازھ��اي تراس��تنزدیك خداپرس��تي ب��ھ

تر اس��تنزدی��ك خداپرس��تي ب��ھ ص��فت روس��پي ھمعش��وق ی��ك .پرس��تششرعي آداب وفنف��وت ت��ا پرس��تش تر اس��تنزدی��ك(و پرس�تيخ�دا رس�یدند. ماده بھ روسپي یكپرستش از طریق صنعان بودا و شیخ چون . كسانيخیالي خداي تاپرستش

آید م�اركسھا برمياز واژه كھ چھ آن برعكس درست دلیل ھمین . بھتا معناپرستي تراستخدا نزدیك ) بھبازيماده نھ پرس�تيپول اینك�ھ . و خالص�ھر اس�تت�دیني راكفل�ر از پ�اپو حتي اس�ت ت�ر از پ�اپ. و سارتر دینيتا ھگل تر استدیني

١٦

. حت���يپرس���تيت���ا كتاب تراس���تخ���دا نزدیك ب���ھ پرس���تي جكس���ون. مایكلت���ا وردپرس���تي تر اس���تخ���دانزدیك ب���ھ حت���ي .پرستيعلم اصطالحتا بھ تر استخدا نزدیك بھ پرستيشھوت

ی�ك . حت�يپروردگ�ار اس�ت س�وي ب�ھ ھ�دایت وش�اھراه اس�ت دین�ي و احساس حد تجربھ ترینعالي دو انسان بین عشق ت�اریخ در ك�ل بش�ري ھ.تجربفلسفي آرمان یك بھ تا عشق تر استنزدیك و خداپرستي خداشناسيبھ صرفا جنسي عشق .است ساختھ را واضح حقیقت این

ھم�ان اس�ت و نیستي ھستي بین فرق ھمان استو حقیقت اقعیتو بین فرق ھمان ذھني و خداي عیني خداي بین رقفو معنوی�ت جری�ان كل و نف�ي اثب�ات . ای�ناس�ت وج�ود خ�ود انس�ان ھم�ان و ف�اروق ف�رق . ایناستو ایده عمل بین فرق

و ب�د و ی�ا بای�د و نبای�د تقس�یم بخ�و ھدو ش�ق خود را ب�ھ واقعي جھان كل . انساناست شده تغییر و رشد بشر محسوب. بش�ر اس�ت هاراد و تسلیم مھربانكھ خدا. خدائي ساختن و دو جھاني است جھان ساختن دو خدائي ھمانكند و اینمي

ھ�ا یتازواقع بخ�ش ھم�ان و تص�دیق اثب�ات ش�ود و ای�نمي اثبات اول . خدايبشراست امیال قھار و دشمن كھ و خدائي ب�ھ مب�دل كھ است از واقعیت دیگري بخش نفي ھمانشود و اینمي نفي دوم . و خدايبشر است هاراد مطابق كھ است ك�ھ تغییرات�ي ھھم وباني باشد و باعثمي "خدا" همولد اید شده نفي واقعیت شود. یعنيمي ذھنيو خداي و آرمان ایده

و ھنرھ�ا و اخ�الق و سیاست و فنون نماید: علوم شده نفي و خدايواقعیت آن آورد تا جایگزینپدید مي بشر در جھان .رسمي

، خ�دايآخ�رت دنی�ا و خ�داي باش�د. خ�دايدر خ�ود دارامي را كم�ابیش ھر دو جھان این ھر دو خدا یعني این ھر بشريدو خ�دا در ب�د. ای�ن وخ�داي خوب ، خدايدشمن و خداي دوست ، خداينیستي يو خدا ھستينباید، خداي باید و خداي

دو از ای�ن واح�د یك�ي در آن . و در ھر فرد یا اجتم�اعيباشد:ظاھر و باطنمي از وجود ھر بشري دو جنبھ ھمان واقعدو خ�دا را در این كھ است آن ومعرفت دین فاصال حضور ندارد. و ھد كھ دیگر گوئي خداي آن و گاه است خدامسلطدر یگان�ھ خ�داي و ب�ھ ھ�ر دو خ�دا رھ�ا نم�وده را از این سازد و یا شاید انسان ممتد برساند ویگانھ حضوري بھ انسان . اگ�ر چن�ینش�ده ن�ھیگا نامن�د یعن�يموح�د ميرا ھم انس�اني وچن�ین توحید است خداي این دو خدا برساند كھ این وراي

ھ�ر ح�ال باشند. بھو خداوند خالق حقیقي احد و واحد و خداي خداي مذكور نبایستي دوخداي از این یك ھیچ باشد پس های�د از جملھ انسان ھستند. و ذھنیت ھر دو مخلوق . اینانسان دروني ذھنیت و نھ خدا است جھان بیروني واقعیت نھ آنگ�اه اس�ت "الالھ" باشد و جھانميبیروني واقعیت نفي و محصول است ثانویھ مخلوق یك خودش ھنوب بازبھ "اخد" خ�ود را درجھ�ان دلخ�واه خ�داي انس�ان ك�ھ آنگ�اه زب�اني یابد و ی�ا ب�ھخود نمي هارادرا مطابق بیرونش جھان انسان كھ

ب�ھ رود و ای�نخ�ود م�ي درون یاب�د ب�ھنمي را درجھ�ان "خ�ود" حق انسان كھ دیگر آنگاه انيبی یابد و یا بھنمي بیرون غ�ایتي البت�ھباش�د كھمي "خ�دا" ه، ایدغایت شود كھھا ميو آرزوھا و ایده و روان ذھنیتپیدایش موجب خزیدن درون باش�د ك�ھبش�ر مي می�راث مان�دگارترین "خ�دا" های�د . درواق�عاس�ت در آمده بشري میراث صورت بھ كھ است كھن بس

ش��دیدتر و بیرون��ي ھ��ايواقعیتجھان ك��ھ . ھ��ر چ��ھبیرون��ي جھ��ان نف��ي ، حاص��لاس��ت و م��رگ وتب��اھي ناك��امي حاص��ل ھجنب�ترینمعنوي ای�ن س�ازد.تر ميتر و عمی�قبشر را وس�یع شود و ذھنیتترميقوي "خدا" هشود ایدمي تر نفيوسیع

. یعن�ياس�ت خویش�تن ب�ا ن�ابودي بش�ر در مقابل�ھپناھگاه آخ�رین "خ�دا" همعن�ا ای�د گردد. ب�دینمي محسوب رشد انسان ناش�ي ك�ھ كرد. زیراھر ترس را بھتر درك ایده این ابلیسیت تواننیز مي لحاظ . بدینخداستهمولد اید از نابودي ترس

١٧

ك�ھ آن�ان دو آلترن�اتیو یكدیگرن�د. یعن�ي باش�د. و ای�نجاوی�د ميحیات ب�ھ ایم�انيو بي گن�اه ھنش�ان اس�ت ن�ابودي ترس از برخور دارند. بیشتري قوت بھ "خدا" هھراسند از ایدميبیشتر از مرگ

و فراس�وي بود و نبود اس�ت و فراسوي است وذھن دل فراسوي و بد و خداي نیك فراسوي خدائي كھ سوم خداي ایندو خ�دا آن وحدتحاص�ل بی�اني ب�ھ ك�ھ اس�ت عارف�ان خ�داي اح�د و واح�د اس�ت و خداي و مھر و قھراست كفر و ایمان

د نیس�تند وج�و دو خ�دا در حك�م اویند. زی�را ای�ن مخلوق دو خدا درحكم آن كھ دیگر است برتر، خدائي بیاني و بھ است اس�ت ھم�اني ـاین ھو واقع�درك و برت�ر حاص�ل یگان�ھ خ�داي این كھ گفت اند: مھر وقھر. شاید بتوانكليدو صفت بلكھخ��دا های��د . یعن��ياس��ت ب��رون ھم��ان درون . یعن��يو ب��العكس قھر اس��تمھ��ر ھم��ان ك��ھ حقیق��ت ای��ن دی��دن حاص��ل یعن��ي س�كوي بلك�ھ و برت�ر نیس�ت یگان�ھ خ�دايآن "ـ ھم�انياین" ك�ھ نیس�ت تردی�دي . البت�ھاس�ت انجھ بیروني واقعیتھمان را ببیند. یگانھ تواند خدايمي كھ است نگاھي و یا آن استیگانھ خداي آن سوي بھ پرش

باش�د معرف�ت در قلم�روي انس�ان ادعاي ترینگشایدبزر . ایناست واقعیت ھمان ایده كھ معنا ست بدان "ـ ھمانياین" ادع�ایش اثب�ات ب�ھموفق وي ح�دي ت�ا چ�ھ . اینك�ھاس�ت ب�وده آن م�دعي ت�رینبزرگ ھگ�ل جدیدغرب تمدن در تاریخ كھ

شد معروف نسیالیزماگزیستا عنوان تحت شد كھ ايفلسفي جریانات كل ادعا زیر بناي ھمین ولي ما نیست بحث گردیده باش�د ك�ھ نگ�اھي توان�د مول�د آنمي واخالق�ي و رواني و عقلي احساسي لحاظ بھ پوچي انجامید. آیا این نیھیلیزمبھ كھ

كند؟ بتواند او را درك كھ رواني را ببیند؟ یامولد آن یگانھ بتواند خداي

اس�ت دروغ ھم�ان و راس�ت اس�ت نیس�تي ھم�ان وھستي است ایمان كفر ھمان كھ است آن "ـ ھمانياین"دیگر معنايبش�ر آرزوھ�اي ھھم� .یعنياس�ت بایس�تي ھم�ان ھس�تي یعني باید باشد است كھ چھ آن ھمان ھستكھ چھ آن و....یعنيبش����ر و بین����ایي در درك مش����كل را ن����دارد. پ����س دی����دنش چش����مانسان ول����ي اس����ت مطلق����ا محق����ق بی����رون در جھ����ان

ھ�ر دو و جھ�نم و از بھش�ت اس�ت بناش�ده نیھیلی�زم ب�ر خراب�ات آی�د ك�ھپدی�د مي معرف�ت اص�الت مكتب ترتیب.بدیناست خ�الصدین ھم�ان ای�ن ق�رآن . در بی�انیگان�ھ خ�داي س�وي ب�ھ . راھيعارفان وراه است عرفان ھمان . ایناست گذشتھ .مساوي و نھ است یكي در نزد وي و جھنم ندارد وبھشت یگانھ خداي بھ و رسیدن جز معرفت مقصودي كھ است

: خدا ۀاید تكامل

درون یابد، بھمي و دشمن را آزار دھنده بیرونش جھان شود و بلكھمي پوچ اش بیروني در جھان كھ میزاني بھ انسانآغ��از ك�ودكي دوران از ھم�ان بن��ایش ، ك�ھاس�ت ذھنی��ت ھم�ان گ��ردد ك�ھمي ن�ویني ان��دركار خلق�ت رود و دس�تم�يخ�ود ھ�یچ اص�ال ص�احب گ�ویي ك�ھ میی�ابیم كل�ھبي راموج�وداتي یافت�ھ كام ھايانسان كھ است دلیل ھمین بھ شود. درستمي

خ�ود ف��رد خ�القش ك�ھ اس�تجھاني درون��ي جھ�ان اند. پ�سنش�ده خ��ود ف�ردي ھن�وز داراي نیس�تند، یعن�يو رواني ھوی�ت ه. و ای�داس�ت آن و خ�داي س�لطان ف�رد در حك�م ، ك�ھاست و اسرارآمیزو دربستھ كامال خصوصي باشد و لذا جھانيمي

كھ ھر چھ انسان كھ است دلیل ھمین بھ . ودرستاست "خود" معناي دقیقا عین باشد كھمي جھاني چنین خدامحصول تريقوي خردمن���دتر و روش��نفكرتر باش���د و از ذھنی���ت ام��روزین اص���طالح ب���ھ ترباش���د یعن��يپرستگرات��ر و ذھندرون

١٨

قھ�ارتر و آدمی�انو ب�ا ع�الم اشرفت�ار و رابط�ھ می�زانھمین تر باش�د، ب�ھناك�ام بی�رون در جھ�ان برخوردار باش�د یعن�يكن�د. مي خل�ق بی�رون جھان را دقیق�ا ب�ر علی�ھ درون�ش جھ�ان انس�ان در حقیق�ت . پ�ستر استانقالبيبیاني تر و بھیاغي خ�وب : خ�دايدو خ�دا اس�ت نب�رد آن و ای�ن اس�ت بیرون�ي ھاي واقعیت جھان خداي دشمن ذھني خداي این در واقع پس ای�ن چگون�ھ كھ بینیممي . پساست دیگران خدايبد ھم باشد و خدايمي "من" خداي ھمان خوب خداي بد. كھ خدايو

. بلك�ھدر بش�ر اس�ت واقعی�ت جھان بش�ر دقیق�ا بازت�اب ذھني خداي ھمدیگرند، یعني و معلول ھستند وعلت دو خدا یكي ، یعن�يدو خ�دا س�ت ای�ن ب�ین دی�الكتیكي ھرابط� ش�ود حاص�لمي نامیدهو بش�ریت انس�ان ك�ھ چھ . و آناست ضد واقعیت

جھ��ان قبل�ي و عل��م و برنام�ھ ب�ااراده انس��ان ك�ھ اس�ت نی�ز واض��ح مس�ئلھ . ای��ناس�ت دو خ��دا در جری�ان ای�ن بینانس�ان ھرف�ردي ذھنی�ت جھان بیروني واقعیت از بطن تدریج بھ بشري فوق ايواراده دست كند و بلكھ خود را بنا نمي درونيحضور دارد. بیروني ھايو واقعیت در طبیعت كھ خدایي دست بھ است انسان خلقت جریان ھمان كند و اینمي را خلقكن�د و مي را خل�ق انسان ذھنیت كھاست در طبیعت كسي ان ھم ھمانا نام "خدا" ھو كلم ایده كھ گفت توانميلحاظ بدینكن��د. مي "خ��ود" ب��ھ را تب��دیل "خ��دا" ن��ام ط��رز ج��ادوئي ب��ھ انس��ان نھ��د. ول��يمي آن را ب��ر پ��اي مھ��ر و امض��ایش س��پس "خ�ود" ب�ھ ش�ده تب�دیل خ�داي ك�ھ تامر خ�دا. و از اینجااس� بھ آموزد، البتھمي انسان جادو را بھ این كھ است وابلیس های�دبھ ش�دن تب�دیل در جری�ان گ�ام ب�ھ خ�دا گ�ام های�د ك�ھ نكت�ھ خدا. و نی�ز ای�ن دشمنشود یعنيمي بیروني جھان دشمن

ھ�ا و خودكامگي ك�ھ اس�ت ص�فاتي مول�د ھم�انخ�دا در ھ�ر فردي ه ای�د یابد و لذا شدتمي و قوت شدت كھ است "خود" كند ای�نميس�عي انس�ان ك�ھ میزان�ي . و نی�ز ب�ھاس�ت و س�تم دیكت�اتوري ھش�ود و كارخان�مي بشر نامیده ھايخودپرستي

بیرون�ي خ�داي را تس�لیم خ�ودي خ�داي ای�ن دھد و بلكھ تطبیق بیرونش جھان را با واقعیت "خود" را یعني ذھني خداي خ�داي س�وي و ب�ھ توحید اس�ت قرار دارد و رھرووادي غیر) كند در مسیر دین (خداي بیخودي خداي تسلیمينماید یعن چن�یناین ك�ھ ت�و اس�ت و خ�داي م�ن دیدار خ�داي روش . و ایندو خداست آن شدنیكي راه ھمان رود. و اینمي واقعي و ن�ھ موج�ود اس�ت خ�داي ك�ھ یگان�ھ خ�داي دی�دار آندر این ش�ود ك�ھنمي ـتو ممك�ننم بین جز بر بستر عشق دیداري : ھو!اوست تو، بلكھ و نھ است من نھ نماید كھمي، رخو صفات معاني خداي

رس�د نمي كم�ال ب�ھ "خ�ود" یعن�ي ذھن�ي نشود خ�دايپوچ انسان براي ھایشارزش ھو ھم جھان بیروني تا واقعیت پس فرد پوچ منیت یعني ذھني خداي این كھ میزاني . و نیز بھاست و مصدر ابلیس است واقعي غولیك در اینجا انسان كھ مس��لما در ك��ھ دوس��تي آی��د. ای�نپدی��د مي دوس��تي كن��د و امك�انمي جھان واقعی��ت ب��ھ ب��ار دیگ�ر روي ی��ك ش�ود انس��انمي

نی�ز ب�ھ در عم�ل ك�ھ اس�ت خ�دا وس�رآغاز دی�ن رویك�رد ب�ھ در حقیق�ت دیگر است انسان یك داشتن دوست عیني واقعیتاگ�ر مرحلھاز این تا قبل . و انسان منیت انحالل یعني است ذھن خداي سرآغاز مرگكند. و این' بروز مي تقوي صورت

منی�ت هعم�ال پرواركنن�د ن�دارد ك�ھ ك�اري نم�ایي باش�د و جزقداس�تمي و ریایي و سھوي موروثي باشد دینش دین اھل !: نفاق شیطان فرمانروایي و محل است

: ھاتمدن یخدا

غرب�ي تمدن كل منجر بھ كھ غرب پرستيبشر قرار دارد و لذاذھن اساسا خداوند در ذھن زمین مغرب دیني در معرفتدر قرار دارد. ول�ي، خداوند در دلو شرق غرب بین ھمیان جھان یعني اسالم در جھان .وليروست از ھمین است شده

١٩

تم�دن ھ�ر س�ھ و در ای�ن از جھ�ان منطق�ھ ھ�ر س�ھ در ای�نالبتھ حضور دارد. كھ اساسا خداوند در طبیعت زمین مشرق ب�رد و ی�ا از مس�لمانان نام شرقيھاياز غربي توانمثال مي طور كھ اند. ھمان' بودهمستثني ھایيگروهافراد و ھمواره اساس�ينكتھ در ھم�ین ریش�ھ و امث�الھم زدگ�يو عرب زدگيو ش�رق زدگيغرب م�اجراي . ك�ل غرب�ي و یا شرقیان غربي اس�ت یافت�ھ بیشتري و شدت وسعت ارتباطات دلیل جدید شایدبھ در تاریخ لبتھا كھ نیست جدید ھم و امري است داشتھ

.است بوده و معرفت رشد دین ھا موجبزدگياین ھر حال بھ كھ

ايخ�د . گ�وئياس�ت و ش�رق غ�رب اتح�اد خ�دايگوئي ایراني عرفان و خاصھ اسالمي عرفان كرد كھ درك توانمثال مي ت�وانرا مي واقع�ھاین مح�ض منط�ق اند. از دی�دگاهش�ده متح�د و یگان�ھ ب�ا ھ�م ایراني عرفاندر دل طبیعت و خداي ذھن

تالق�ي ت�وان. ك�امال مياتحاداس�ت بلكھ نیست "التقاط" این ولياست ارتداد بوده بھ متھم ھمواره نامید كھ ھم "التقاط" و ق�رآن اس�الم در دی�ن ت�وانو اتح�اد رااص�ال مي تالق�ي شاھد ب�ود. ای�ن ایراني ھندو در عرفان را با مذھب یھودمذھب عامیان��ھ و معرف��ت در دی��ن تالق��ي . ای��ناس��الم در جھ��ان اس��ت و ش��رق غ��ربتالقي نم��ود. و ای��ن درك وض��وح نی��ز ب��ھ

ب�وده دی�ن مھ�د نخس�تین كن�د ك�ھمي خودنم�ائيدر ایران تالقي اشد این ر داد كھقرا مورد مالحظھ توانرا مي تاعارفانھ و یگان�ھ متح�د ش�دهب�ا ھم بایس�تي باالخره . و گوئياست اھورامزدا و اھریمن نبرد بین دینكھ زرتشت دین یعني است

خ�ود را ب�ین و زمین كرده را متاركھ جنگ آمدند و گوئي جنگبھ در ایران اھورامزدا و اھریمن طور كھ شوند. ھمان را اب�داع پرس�تيو طبیعت رفتش�رق را بن�ا نم�ود و اھ�ورامزدا ب�ھ پرس�تيو ذھن رف�ت غ�رب بھ نمودند. اھریمنتقسیم

قلم��روي ح��د ش��وند و ای��نان��د ت��ا مت آمده ) ب��ا ھ��مای��ران (ف��الت ای��رانیعني زم��ین ھدو ب��از در میان�� ای��ن ك��رد. و این��ك دل ب�ر ع�رش ذھ�ن ف�رود آوردن .قلم�رويذھن و ن�ھ است در دل بیروني واقعیت دریافت . قلمروياست اسالميعرفان دل وھ��وش ش��نیدن دل و گ��وش دی��دن دل و ب��ا چش��م اس��ت دل س��اختن زن��ده ھ.عرص�� جھان قلب��ي درك ؛ قلم��روياس��ت

.فھمیدن

ايجنب�ھ عن�وان بھ .مردماست خدادر مردم یافتن ھمان واقعي خداي حد شناخت ترینو نزدیك ترینو عالي مردم دايخ ھرشت نھ. و گرایده نوانع بھ و نھ واقعیت عنوان بھ . مردمو امثالھم شناختيوجامعھ فلسفي ايسوژه و نھ از طبیعت

ط�ور ك�ھ ھم�ان اس�ت ب�رعكس درس�ت آنك�ھ ح�ال ساختميرا ممكن حد خداشناسي ترینعالي ایستيبمي شناسيجامعھ الح��ادي ھايفلس��فھ ط��ور ك��ھ ق��رار داردھم��ان واقع��ي خداشناس��ي مقاب��ل ھدر نقط�� درس��ت نظ��ري خ��دا وخداشناس��ي ای��ده

ھستند. آكادمیك الھیات منطقي ھنتیج جملگي

اس�المي در عرف�ان ط�ور ك�ھ . ھماناست انبیاء و اولیاء و عرفابوده خداشناسي روش ھمان مردم بطن از خداشناسيو و ری�ائي ونمایش�ي سیاس�ي ص�لحي و ن�ھ و ج�ان و با دل قلبي صلحي است با مردم ھماناصلح حد معرفت ترینعالي .بشري حقوق

ب�ھ باش�د و عش�ق داش�تھ آنھ�ا را دوس�ت ك�ھآنھ�ا خواھ�د یافت و خداون�د را از بط�ن توان�د ش�ناخترا مي م�ردم و كسيدر حتيپیامبران ھو ھم است ھا بودهنبوت سنت بر آنھا. و این رھبري بھ عشق باشد ونھ آنھا داشتھ و سالمت نجات ھھم�� اص��ال خ��ود را مس��ئول اند و بلك��ھنداش��تھ مردميھاج��ز دردھ��ا و ب��دبختي و غم��ي ھ��م خ��ویش از نب��وت قب�ل دوران خ�دائي باش�د ص�احب نداش�تھج�ز درد مردم دردي ك�ھ . كسياست منطقي فوق ايواقعھ یافتند و اینميآنان ھايبدبختيدان��د. خ��ود مي ھاييبختب��د ھھم� را عل��ت و م��ردم اس��ت ب��ر م�ردم ریاس��تمشتاق فق��ط ذھ�ن . خ��داياس��ت خ�ویش در دل

٢٠

ھايب�دبختي ب�راي دل�ش ك�ھ كس�ي .فقطاس�ت خوار شدهمردم غول یك شود تازه ھم و انقالبي اگر آزادیخواه كسيچنین دلس�وزينی�اورد. این آورد و چ�ھ خدا را بر زبان نام نخواند. چھ نماز بخواند چھ چھاست واقعي سوزد مؤمنمي مردم اس�ت واقعي انبیاء و عارفان و خدایابي خداشناسي نسبتبرد. اینخدا مي سوي و فرد را بھ است حقیقي عبادت ھمانخ�ود خ�ورد و از من�افعميدل خ�ون خ�اطر م�ردم ب�ھ ك�ھ باش�ند. كس�يدر خ�ود دارا مي درج�اتي را بھنیز آن مؤمنان كھكن�د و ی�ا مي خ�دمت خل�ق ب�ھ اص�طالح ی�ھ دیگ�ري هی�ا ھ�ر ای�د "خ�دا"هخ�اطر اید ب�ھ كھ كسي و نھ است گذرد مؤمنمي. اس�ت بش�ریت ك�ل و بلك�ھ جامع�ھ ك�ل نیس�تندبلكھ از مردم ايو طبقھ گروه فقط كند. مردممي جانفشاني خلق برايحتي ھم��ان"من" . خ��داي"م��ن"در و ن��ھ اس��ت "غی��ر"خ��دا در .و جاھ��ل و ب��دبخت اس��تستم ، تح��تمظل��وم هان��داز ب��ھ ظ��الم خ�ود خی�رات ذھ�ن بخ�اطر خ�داي . آنك�ھاس�ت وس�تم اس�ت ش�یطان بھ خدمت خدائي چنین براي و ھر كاري است ابلیس. و از ش��یطان درگ��روي و س��رش اس��ت قطام��ھ در گ��روي دل��ش ك��ھ اس��ت ملج��مدھ��د ح��داكثر ابنميجان كن��د و حت��يمي

خدا ھ�م ترینھستند و لذا انساني ھمانا مردم طبیعت ھجنب ترینخواند.انسانينماز مي صد ركعت روزي نابودي وحشتو و قرض�ي فرض�ي كت�اب اھ�ل و خداي دینو مثل است ھا كامال طبیعيتوده و خداي . زیرا دیناست درك قابل درمردم ی�ك "ت�وده". كتاباھل ھعالمان ھايتا افاضھ تر استو خدا نزدیك و صدق حق بھ عاميھايتوده خرافات .نیست ریائي

لح�اظ ب�ھ م�ردم ترینمستض�عف ھ�م آن اس�ت در م�ردم ص�ورتشتریندر عریان واقعي . خداياست موجود....در خواب واقع�ي ھ�ا حاض�ر و ن�اظرو منتظ�ر خ�داجویانتوده درم�انبي در دردھ�اي. خ�دا و عقی�دتي و علم�ي وفرھنگ�ي اقتصادي

. آنك�ھاس�ت واقع�ي و خداشناس�ي سرآغاز خداجوئي رود. و اینخدا ميسوي رود بھمي درد مردم سوي بھ . آنكھاستبافد ت�ا مي و آرمان خود ایده براي از آنكندومي تغذیھ مردم از دردھاي . و آنكھكافر است بیزار و متنفر است ازمردم

و خ�دا چیس�ت اگ�ر ندان�دنام حت�ي اس�ت خداپرس�ت اس�ت م�ردم پاي خاك . آنكھاست حیواناتترینبرسد پست امیالش بھ ای�ده این د. و اینككنمي خود خلق را در ذھن "خدا" هاید كھ استمردم نفي براي فرد بشري . یكاست طرف كدام قبلھ

و درج�ات ان�واع و آن اس�ت بودهب�ر ام�ر واح�دي ھم�واره مردم�ان ش�ود. م�ذھب درآی�د و تس�لیم مردم خدمت بھبایستي، وزن�ده م�رده ھ�اي، بتو ص�نعتي طبیع�ي ھ�اي، بتو م�درن قدیم ھاي: بتگوناگونمذاھب عنوان تحت است پرستيبت، فرزن��د و و تزئین��ي ھن��ري ھ��اي، بتوسیاس��ي اقتص��ادي ھ��اي، بتو فن��ي علم��ي ھ��اي، بتو م��ذھبي تيس��ن ھ��ايبت

، پرس�تي،دكوراسیونپرستي، عتیقھپرس�تيو تلویزیون و اتومبی�ل پرس�تي، خانھورھبرپرستي ، قبرپرستيھمسرپرستي��مپرس��تيھ��ا، پرچمھ��ا وواژهھ��او كتابھ��ا و تمثالعكس ، پرس��تشپرس�تيوطن ، و گنبدپرس��تي ، من��ارهپرس��تيو كتل ، عل

، پرس��تي، رنگ، مدپرس��تيپرس��تي،اسلحھو شھرت ق��درت ھا و ص��احبانھنرپیش��ھ ، پرس��تشرفت��اري ھايفرمپرس��تشو پرس���تي،لباسپرستي، تسبیحمتبرك���ھ مخص���وص ھا و ام���اكنو چش���مھ درختان، پرس���تشپرس���تي، فیلمپرس���تيبرق

، و رق�ص موس�یقي ، پرس�تشمخ�الف ج�نس وغ�ذا، پرس�تش پ�ول ، پرس�تشجنسي آلت ، پرستشبدن اعضاي پرستش ومواد مخدر و... الكل پرستش

عك���س ب���ھ ری���ا ھس���تند درس���تو بيواقع���ي ھايماتریالیس���ت پرس���تند در واق���عمي م���اده ، خ���دا را در جھ���انم���ردمو ھایش�انپرستيبخاطربت درس�ت م�ردم در نفي مذاھب روحانیت و خاصھ كتاب. و اھلو منافق نيذھ ھايماتریالیست

مثلھس�تند ودرس�ت عم�ال ماتریالیس�ت ش�وند ك�ھریاك�ار مي ھائيآلیس�تایدهبھ مب�دل م�ردم م�ادي خداپرس�تي نف�ي براي ب�ر خداپرس�تي ماس�كي فق�ط ذھن�ي خداپرس�تي دنیاین�د. درواق�ع ھاخت�پرس�تند و دلبرا مي جھ�ان مظ�اھر م�ادي فقط مردم بر مردم ابزار سلطھ"خدا" هاید و خاصھ ايو فلسفھ و آرمان ھر ایده . در واقعاست پرستيبربت ، ماسكياست مادي ھ�ا اس�تتوده نف�ي ھا معلولایده ھھم رمینالت عنوان خدا بھ ه.ایداز مردم نفرت در حین مردم بھ خدمت در لباس است

٢١

و از یافت�ھ س�لطھ ش�ود ت�ا ب�ر م�ردمميمخفي مردم بھ خدمت در لباس دلیل ھمین بھ و درست است و لذا ذاتاضد مردم بی�اني مول�وير مثنويد "و ش�بان موسي" پرستند. داستانمي جھان مادي چرا خدا را درواقعیت بگیرد كھ انتقام آنان

نب�وت ب�ھ ك�ھ آلیس�تيو ایده دانش�مند و فیلس�وف ی�كعنوان را ب�ھ موس�ي ك�ھ اس�ت كرده را ارائھ حقیقت از این واضح. اس�ت و حی�رتدچ�ار پریش�اني اس�ت در م�ردم ك�ھ واقع�ي و خ�داي "خ�دا" های�د بین حدي تا چھدھد كھمي نشان رسیده باش�د، دوگ�انگيمي دوگ�انگي ھم�ین دیگر ش�رح نوعي بھاست منقول در قرآن كھ با خضر ھم موسي حضرت يماجرا .و واقعیت :ایدهعملي و خداي ذھن كند: خدايمي عمل در مردم كھ واقعي خدا و خدايهاید بین انسان

، ص�نعت ه، ای�دم�ردم ه، ایدطبیعت ه: ایداست بیرونچیز در جھان آنبا انسان درگیري حاصل در انسان ھر چیزي هاید و ... و آزادي عشق هھمسر و ایده، ایدحكومت هاید

ھا فلس�فھ و ای�ن اس�ت داده رخ بی�رون جھ�ان بھ نسبتدر انسان كھ است تناقض یك حاصل ايھر فلسفھ طور كھ ھمان را ب�ھ كنن�د و ح�ق ح�لو پیروانش فیلس�وف آن فردی�ت و در واق�ع انس�ان فردی�ت نفع را بھ تناقضنای كنند كھمي سعيدر ھ�ر ك�ھ انق�الب بھ ھم كنند و برخيمي دعوت انفعال ھا بھازفلسفھ . برخيبیروني واقعیت بھ بشر بدھند و نھ منیت

از واقعی��ت ان��زوا و دوري فرد را ب��ھكن��د در واق��عمي دع��وت انفع��ال ب��ھ ك��ھ ايكن��د. فلس��فھنمي ماھیت��ا فرق��ي دوص��ورت نف���ي معن���اي ب���ھ در ھ���ر دو ص���ورت كن���د ك���ھمي واقعی���ت نبرد علی���ھب���ھ دع���وت ھ���م انقالب���ي ھكش���اند و فلس���فمي

و چ�ھ فلس�في باش�ند چ�ھ دین�ي وھستند چ�ھجو سلطھ و تغییر دھنده كنندهو نفي و مھاجم ھا ذاتا یاغي.ایدهاستواقعیتبرس�ر تغیی�ر ھاس�تایده ھمان�ا نب�رد ب�ین ھ�ر نب�ردي دلی�ل ھم�ین . ب�ھو امث�الھم واقتص�ادي و اخالقي و اجتماعي علمي مطلق��ا یافت��ھ ايای��دهبي انس��ان ھ��م ن��درت ن��دارد و ب��ھجنگي ھ��یچ ای��دهبي .و ل��ذا انس��انب��ر آن ش��دن ھ��ا و مس��لطواقعیت

ب�ھ ھ�ر چن�د ك�ھ اس�تھا ف�را رفتھای�ده از جھ�ان كھ كامل عارف و یا یك جانور است یا یك ایدهمطلقابي شود. انسانمي دارند. ھمبھ بسیار زیادي ھايشباھت دو انسان ظاھر این لحاظ

: شناسيبت

ش�ود. پرس�تشمي در نزد بشر پرستیده ايدرجھبھ چرا كھ است "بت" یك در حكم جھان بیروني در واقعیت ھر چیزيق�رار دارن�د پرس�تشدر درجات موجودات چیزھا در عالم ھھم بشر ندانیم ذھني و آگاھي ایدهھعرص مربوط را اگر فقط

ش�وند و مرب�وطمي پرس�تیده و ن�امرئي ذھني موجودات عنوانھا نیز بھشوند (خود ایدهمي بشر پرستیده ھواسط و بھ و در واق�ع اس�ت مادي واقعیت درجھان چیزي بھ مربوط ايھر ایده .) چرا كھذھني بشرند، پرستش آگاھنھپرستش بھ

ب�ھ میلك�ھ پرستش�ي ، منتھياست درآمده ایده صورت بھ كھ است چیزي بھ بشرنسبت ذھني ھمانا پرستش ايھر ایدهھا . ای�دهجانب�ھ و ھم�ھ ط�ور كام�ل ب�ھ چی�ز اس�ت آنتص�احب و كانال و روش ھمانا راه ھر چیزي هاید دارد. یعني تملك

ك�ھ بش�ر اس�ت درنف�س "ق�درت ب�ھ هاراد"خ�ود لح�اظي باش�ند.و ب�ھمي "قدرت بھ اراده"ھستند ومصدر گونھ ذاتا این ظرف زیرا مردم ھا ستایده منشاء شدیدترین بر مردمان سلطھبھ ه. و ارادبر جھان سلطھ بھ ه: ارادا استھمولد ایده

ھا ای�ده . و ل�ذا ش�دیدتریناس�ت جھ�ان كلتص�احب ھمثاب� ب�ھ م�ردم ھستند و تصاحب زمین بر روي مادي ھايواقعیت كل های�د و... وب�االخره ، تق�وي، نظ�م، س�عادت، پیش�رفت، ع�دالتآزادي های�د مث�ل است برمردمان تصاحب براي ابزارھائي

٢٢

ھايای�دئولوژي ھخ�ود در ص�دد ارائ� اھ�داف ب�ھ رس�یدنبراي و ق�درت س�لطھ ب�ھ ھ�اياراده ھھا و ھم�ایده ھخدا. كال ھمو اس�ت مردم�ان تصاحببراي ايایده ھاسلح ھمثاب بھ ماعياجت نمایند. ھر ایدئولوژي را جلب آیند تامردمبرمي بھشتي

اس�لحھ ب�ھ ای�ده تب�دیل ھمثاب� و ب�ھ اس�ت ای�دئولوژي ی�ك وھ�ر بھش�تي اس�ت و بھش�تي نھائي هاید یك لذا ھر ایدئولوژي ھمان�ا جن�گ ھا ك�ھای�دئولوژي ب�ین ھس�تند.جنگ م�ردم ھا كھبت و مفیدترین بھترین ھا و خاصھبت تصاحب براياست درك وض�وح نیزب�ھ) (ععل�ي و س�خنان ش�یعھ . در فرھن�گم�ردم تمل�ك ب�راي اس�ت شیاطینبین جنگ ھا استبھشت بیند رونم�ي بھشت بھ پرستيبھشت ھواسط بھ كسبرد و ھیچميجھنم سوي بشر را بھ كھ است پرستيبھشت كھ كنیممي

بھش�ت هو ای�د آل ای�ده . بھش�تبشر اس�تذھني پرستيبت غایت پرستيو بھشت است پرستنفسا بھشت زیرا ھربشري اس�تمنظ�ور داشتھ كھ چھ ضد آن اندازد و بھمي مھلكھ ، بشر را بھآزادي هاید مثلدیگري هخدا و ھر اید هاید نیز مثل

.اسارت ، بھشیطان ، بھجھنم رسد، بھمي

ب�ر دال ھ�ر بت�ي ش�دن و اص�ال ای�ده اس�ت یافت�ھجاودانگي ب�ھ می�ل انس�ان در ذھ�ن ش�ود یعن�ي ای�ده بھ مبدل كھ ھر بتي آدم انداس�ت .مثلاست بت از آن جدا نشدن براي تالشي بت آن جاودانگي بھ و میل استاز بت انسان و بیزاري جدائي

جاودان�ھ ب�ھ می�ل در بھش�ت بیگ�انگي احس�اس مح�ض ھمدیگرو ب�ھ بھ دار شدن مسئلھ محض بھ كھ و حوا در بھشت از بھش�ت و ح�واو خروجش�ان آدم ھمان�ا ج�دائي نھ�ائي ھنتیج� وارد كار شد ول�ي درآنھا پدید آمد و ابلیس بھشت كردن شد.

ش�ود و ای�نمي ای�ده ب�ھ تب�دیل در وي ب�ت دھد آنمياز دس�ت بتي بھ خود را نسبت پرستش سانان كھ میزاني بھ یعني و س��تم و س��لطھ تملكو ل��ذا ب��ھ اس��ت و عش��ق ت��ز پرس��تشآنتي ای��ده . یعن��ياس��ت ب��ت ب��ر آن ھس��لطبھ ھمان��ا اراده ای��ده رسد.مي

خداس�ت فق�ط بخشد. در ھر چیزيمي وجودي احساسانسان ، بھو جان با دل شودمي پرستیده در انسان كھ ھر چیزي این كھ میزاني . و بھخداستزیرا وجود ھمان روست وجود از ھمین احساس شود و اینمي ذاتا و غریزتاپرستیده كھ

ش�ود وارد مي ب�ر انس�ان ابل�یس آید یعنيمي ھا پدیدشود ایدهمي رود و دچار تردیدو خدشھمي از بین ستشپر احساس كند.مي مالكیت بھ را مبدل وعشق

ھم��ان پرس��تي.بتاست خداپرس��تي ھم��ان پرس��تيشود.بتمي پرس��تیده ب��ت ھمچ��ون ك��ھ خداس��ت فق��ط ايدر ھ��ر ش��ي آن ب��ھ معرف��تدر كمال ب��زرگ عارف��ان ك��ھ اي كافران��ھ : خداپرس��تياس��ت م��ردم ھو جاھالن�� وام��ي غری��زي خداپرس��تي

م�ردم پرس�تيبت ج�ز در درك دی�ن ب�ودن فط�ري ش�وند. معن�ايميمردم پاي نھایتا خاك عارفان دلیل ھمین رسند. بھمي اس�ت ابلیس مانھ جدائي و این استفطري از مذھب انسان جدائي ھا حاصلایده جھان باشد. پسنمي واثبات فھم قابل س�ازيبیگانھھمان س�ازد و ای�نمي ای�ده ب�ھ را مب�دل كند و جھانمي گردد و القاء ایدهميحائل و فطرتش انسان بین كھ

و اس��ت اولی��ھ از بھش��ت انس��ان خ��روج ھم��ان .و ای��نخ��ودش ب��ھ نس��بت انس��ان س��ازيو بیگانھ اس��ت از جھ��ان انس��ان .وصنعت سازيآلسرآغاز ایده

در ك�ھ ھا اس�تھا و نفيھا و آرمانآلایده جھانھمان و این است "اراده ھمثاب بھ جھان" ھمان "ایده ھمثاب بھ جھان"و اس�ت انس�ان بیگانگيھو نی�ز نش�ان است كننده بیگانھ یعني است ذاتا ابلیسي ايشود. وھر فلسفھمي ھا تدوینفلسفھو رش�د م�دنیت ك�ھ چھ ھر آن براي و ابزاري جھان تغییر و تبدیلبراي و نیز سرآغاز تالشي است و سلطھ ستم ھنشان

٢٣

باشد. مثال مي مصنوعي ھايبت سوي بھطبیعي ھاياز بت انسان گردش ھمان شود. اینمي نامیده ـ سیاسيـفنيعلمي ب�ھ ، ازھمسرپرس�تيپرس�تياتومبیل ب�ھ ، از گاوپرس�تيپرس�تيالكل ، ب�ھپرستي،از آبپرستيرقب بھ از خورشیدپرستي

.پرستيمردگي بھ پرستي، از زندگيپرستيتلویزیون

اس�تير . آیا بھداشت ھا نیز نخواھیماز نبوت طبیعيدركي ھیچ نكنیم درك قدیم در دوران بشر را خاصھ پرستياگر بت ك���رده پرس���تشمحسوس ايفای���ده ھیچرا ب���ي و گل���ي س���نگي ھايص���ورتك بش���ردھھا ھ���زار س���ال ك���ھ گف���ت ت���وانمي اس�ت درخت�اني پرس�تش آن ترینج�ائي از ھم�ھ یكي كھ استدر بشر رایج پرستياز بت اشكالي ھنوز ھم ؟امروزهاست طری��ق از ای��ن و معن��وي م��ادي لح��اظ خ��ود را ب��ھ از نیازھ��اي بس��یاري آن ب��ھ نش��وند، و معتق��دیمي نامی��دهمقدس ك��ھ

ھ ھم� عمل�ي م�ذھب ك�ھ ش�اھدیم وض�وح ب�ھ ش�وند. ام�روزهنمي برآوردهعب�ادات ھواسط ھرگز بھ سازند كھمي برآورده و ی�ا پرس�تش در مس�یحیت عش�اء رب�انيمراسم مث�ل باش�د.مي پرس�تيبت هش�یو ب�ھ ھمچنان زمین بر روي زنده مذاھب

. وحت�يو امث�الھم بودا در ب�ودائیزم ھمجسم و یا پرستش شیعیان در میان قبرامامان و یا پرستش در اسالم كعبھ ھخان گ�ویي اس�ت پرس�تيبت ع�ین ك�ھ مھر است بر یك باشد عمالسجدهخدا مي هبر مدار اید ذھني لحاظ بھ كھ نماز مسلمین

از برخ�ي اگ�ر ھ�م .و ت�ازهوفل�زي چ�وبي ھايب�ر ص�لیب مسیحیت هشود. و یا سجدمي سجده كھ مھراست خدا ھمان كھ ھايپرس�تشھ�ا از چنینھ�ا و وھابيو بھائي م�درن ھھا و اس�ماعیلیپروتس�تانمثل ب�زرگ از م�ذاھب انش�عابي ھايفرقھ ھستند. پرستاند و عمال تكنولوژيپرداختھ صنعتي اشیاء مدرن پرستش اند بھسر باز زده نتيس

ص�ورت ب�ھ پرس�تيو بت رفت�ھ از ب�ین كھ�ن ھايبتب�ھ نس�بت قلب�ي پرس�تش ايدر جامع�ھ ك�ھ ھر گاه گفت توانآیا نمي شكس�تھ را در ھ�م كھنھ�ايبت ك�ھ اس�ت پی�دا ش�ده جدی�دي و مكتب ذھبپیامبر و یا م درآمدهخاصیتو بي ریائي امري گفت�ھ از بش�ر عم�ال پاس�خ ناك�امي نیازھ�اي و ب�ھ داشتھ بیشتري ورواني قلبي ھجاذب كھ پدید آورده جدیدي و بت است ؟است

یابن�د و مي خ�وردن در ع�رق یافتن�د ام�روزهمياز خواندنتا دیروز در نم را كھ چھ آن از مردمان بسیاري مثال امروزه ب�دین گردند یعن�يميو خاشعانھ و صادقانھ شدیدا عاطفي و رفتارھایي خود دچار حاالت تصنعيھاي مستي لذا در حالت

ھواس�ط ب�ھ اند بزودي گونھ اینھك نیستند و آنان گونھ این ھمھ شوند، ھر چندكھمي خود متصل دیني فطرت بھ طریق ش�دن توان�د ب�ا س�ھويمي نماز ھ�مطور ك�ھ دھند. ھمانمي را نیز از دست صفات آور دیگر آنمواد مستي آناعتیاد بھ

پرس���تیده ھ���ا نیس���تند ك���ھبت ترینق���وي آور در حك���مو خلس���ھ موادمس���تي گ���ردد. آی���ا ام���روزه وض���عیت دچ���ار ھم���ینو و مدھوش�ي آورد، مس�تيبش�رپدید م�ي را ب�راي ھایيوض�عیت چنین نیز كمابیش ء صنعتي ھر شي د.پرستششونمي جدید.و باز بتي و سھویت عادت تدریج بھ

؟در بشر چیست و مصنوعي طبیعي ھايپرستيبت و اما آیا تفاوت

ھ�اي بت پرس�تش پای�ان معن�اي ب�ھ ان�د و ای�نبودهوي ھ�ايبت ن بش�ر نخس�تی دس�تي ص�نایع نخس�تین رسد كھنظر مي بھ، زن�دگي طبیع�ي ش�رایط فوق ھایيسرآغاز دعا و خواھش . یعنيآلیستي ایده و مذھب و سرآغازخودپرستي است طبیعيمص��در اش پرس��تنده انس��ان ب��راي مو امث��الھ و حیوان��ات س��تارگان مث��لطبیعي ھ��ايبت . یعن��يطلبيس��رآغاز زی��اده یعن��ي

و آغ��از نوج��واني در دوران یعنيخ��ودش فط��رت در دوران م��ثال انس��ان ط��ور ك��ھ . ھم��انخ��واھش اند و ن��ھش��كربودهوری�ا طلبيو زی�اده عج�ز و خ�واھش ب�ھ امر مبدل این تدریج بھ پرستد وليخود را قلبامي ھمسر یا معشوق اشجواني

٢٤

دوس�ت نیازھ�ا دلی�ل ھا و ب�رآوردنآین�د وخواس�تھمي می�ان ھ�ا ب�ھكن�د و ل�ذا ایث�ار و بتمي پرستش شودو تظاھر بھيم شوند.مي داشتن

كنید : بترسید و بپرھیزید از خدا و اطاعتكھ گفتھآنان بھ آمده نزد مردم كھ ھر پیامبري كھ است مكررا آمده در قرآنكن�د مي دع�وت پرس�تيبتكمال ب�ھرا خدا نی�ز مردم�ان دین در واقع . پساست پیغمبرپرستيمعناي دقیقا بھ اینمرا. و

باش�د از نداش�تھ دوس�ت را ت�ا س�ر ح�د پرس�تش ت�ا كس�ي زیرا انس�ان پیامبراست یعني انسان بھترین ھمانا پرستش كھمنش�اء ك�ھ خداس�ت هاز ای�د انس�ان ب�ر حذرداش�تن معن�اي ب�ھ ق�رآن ك�الم .و اینارانھریاك كند اال اطاعتينمي اطاعتوي

ب�ا جنگب�ھ " خداس�ت از آن فق�ط حك�م" ھب�ا حرب� فق�ط در صدر اسالم خوارج مثال گروهطور كھ باشد. ھمانمي شیطنت دقیقا برخواستھ از امام محض و اطاعت مریدي ھشود ومسئل باید پرستیده كھ است كسي امام آمدند. و در اسالم علي

و پرس�تيو كتاب نمازپرس�تيكھ بینیمم�ي وض�وح ب�ھ در ص�در اس�الم دلی�ل ھم�ین ب�ھ باش�د. درس�تميپرسشي از چنین ش��دند و قتلش��انتكفی��ر مي امام��ان واس��طھ ھم��ین ب��ود و ب��ھ امام��ان برعلی��ھ ھخ��دا تنھ��ا حرب�� های��د یعن��ي تفسیرپرس��تي

هكنن��د ان��د و منق��رض بش��ر بوده درمی��ان پرس��تيبت هو اعتالءدھن��د هھ��ا احیاكنن��دنبوت در حقیق��ت . پ��سگش��تميواجب .خاصیتوبي و سھوي ریائي ھايپرستيبت

رس�یده ذھن�ي خداپرس�تي غای�ت ھب� ب�ا ص�دھا ش�اگرد ومری�د مخل�ص شیخ این كھ شاھد ھستیم صنعان شیخ در داستانخ�دا را ب�االخره واقع�ھ این را سوزاند و در كمال قرآن او حتي شد و در پرستش المذھبي دختركعاشق ناگاه بھ بود كھ حض�ور داش�تھ ن�يز ب�ھ نس�بت عش�ق ی�ك پی�امبران ھھم� هپ�رد پس در زن�دگي دقت�ي با ان�دك داستان بر این . عالوهیافتكن�د. مشاھده ھستي جھان بتواند خدا را درواقعیت كھ نگاھي پدید آمدن باشد و موجبخدا مي هاید ذوب هكوركھ است درم�ردم ، خاص�ھاس�ت م�اده خ�دا در ع�الم ه مش�اھد ھمان�ا مق�ام اس�ت ب�وده حق مردانھھم مقام ترینمھم شاھد كھ مقام

ھ�ا بت در آن م�ردم را ك�ھ و خ�دائي اس�ت ھانظر كردهبر بت مردم از چشم اند. یعنيچنین جملگي مردمان كھ پرستتب كنند و ك�ار پی�امبرانمياحس�اس و جانش�ان ھا ب�ا دلرا در بت نادیده خداي مردم . یعنياست دیدهعارف اند یكدیدهنمي

ع��ارف . ی��كاس��ت نداش��تھ و دیگ��ر خاص��یتي س��ھو ش��ده مردم��ان براي ك��ھ اس��ت ب��وده ھ��ایيبت شكس��تن فق��ط و امام��ان م�ردم ك�ھ روست كند و از اینميدعوت خویشتن پرستش را بھ و مردم ھا است بت ترینو با خاصیت زندهبتي ھمواره

كنند.مي را سجده تشكنند و دسميادرار او را تبرك و حتي دھان آب گاه

را قلب�ا ف�رد زن�ده ی�ك ھر ف�رد و گروھ�ي ،یعنينیست امامبي فرد و گروھي ھیچ كھ است نیز مكررا آمده كریم در قرآنو فج�ور و وفس�ق و كف�ر و نف�اق ش�رك امام�ان عن�وان تح�ت بش�ري ه زن�د ھ�ايبت این پرستد.انواعمي بت یك ھمچون

و از ھنرمن�دان بس�یاري ك�ھ ش�اھدیم ام�روزه طور ك�ھ.ھماناست رفتھ ذكرشان و نور در قرآن و حكمت ھدایت مامانا ب���ر ح���ق دال ش���وند وای���نمي پرس���تیده م���ردم ھ���ايگروه ھواس���ط و... ب���ھ و دانش���مندان وثروتمن���دان سیاس���تمداران

بش�ر در درمی�ان وضعي دارد. چنین زنده بت یك باالخره ھركسي باشد. یعنيمي ده زن ھاي انسان ناپذیر پرستشاجتناب كلم�ھ ع�ام معن�اي ب�ھ امام�ت برح�ق دال و ای�ن اس�ت نب�وده ج�ایي و ھمھ و شدت وسعت این بھ تاریخ ھگذشت دورانھاي

ص�نعت ھواس�ط ب�ھ ك�ھ در دوران�ي ك�ھ معن�ا اس�ت بدان . اینبشر است واقعي و خداپرستي پرستي بت غایت باشد كھميوج�ود بخش�د و احس�اس ھ�م ايلحظھ انسانتواند بھھا نميبت این آید پرستش جدید پدید مي بت وھنر ھر روز ھزاران

از و بیش است وجودافتاده در قحطي ياز ھر دوران بیش شده محاصره صنعتي بت ھزارانھواسط بھ كھ مدرن انسان معن�اي باش�د دقیق�ا ب�ھمي "شخص�یت ك�یش" ب�ھ موسوم امروزهكھ چھ و آن است و انساني زنده بت محتاج ھر زماني

٢٥

ت��رینزخيان��د در برنیافتھ پرس��تش را براي ھن��وز كس��ي ك��ھ ھ��ایياف��راد و گروه . و آندیگ��ر اس��ت انس��اني یكپرس��تیدن ھا قرار دارند.وضعیت

ش�كنيبت در جری�ان فق�ط ش�كنيعادت .و در واق�عاس�ت ش�كنيعادت ' ھم�انتق�وي : براستيفرماید كھمي) (عصادق امام ب�ت و پرس�تش ب�ا پ�ذیرش فقطاست شده كنندهو گمراه خاصیتو بي سھوي كھ قدیمي ھر بت شود. وشكستنمي ممكن اف�راد وجوام�ع در زن�دگي . ھ�ر تغیی�ر و تح�ولينیس�ت زن�ده انسان قدرتمندتر از یكبتي . و ھیچپذیر استامكان جدیدي، زن���ده انس���ان آور. پرس���تشانحط���اط وچ���ھ بخشتع���الي تغیی���ري چ���ھ اس���ت ب���وده ممك���ن ب���ا تغیی���ر ب���ت فق���ط بش���ري اث�ري ھر ح�ال،ب�ھناحق باش�د و چ�ھ ب�ر ح�ق شود چ�ھمي بت كھ ايزنده نسانا باشد. آنھاميپرستش ترینبخشزندگي ش�دن دارد و نی�ز بس�یار بھت�ر از پرس�تیده ب�ر جوام�ع تاریخيھايو اس�طوره ج�انبي اش�یاي ش�دن تر از پرستیدهخالق. "خ�دا" های�د باش�د حت�يميايیا ایده پول تشبھتر از پرس رقاصھ فالن حتي باشد. پرستشمي ذھنيھا و آرمانھايایده

ھم���راه ب���ھ را ھم���واره و فس���اد و تبھك���اري و اش���د س���تم ھاس���تپرستشنوع ب���دترین "خ���دا" های���د و اتفاق���ا پرس���تش .استداشتھ

ب�ر ھا و محیطاز چیز چیزھا باشد. و دربرون خود این اینكھ نھ ولي در چیزھا است خداوند محاط" :وجود وحدت

)(ععلي"چیزھا باشد. غیر از این اینكھ نھ ولي آنھاست

دیگر در سوئي) (عمذكور از علي كالم سو قراردارد و این در یك و وجودشناسي خداشناسي در باب بشري معارف كل س�خن ی�ك ھمینو طبیع�ي واقع�ي اشناس�يخد . ب�رايدیگ�ر اس�ت ھتر از كف�تر و كاملتر وسادهتر و عاليو بسیار وزین

مرواری�د ھ�زاران كھ است انتھائيو بي كرانبي اقیانوس كند وھمچونمي كفایت تا قیامت اھلش براي) (عاز علي كوتاهرا ج�ز وج�ود خ�دا ھس�تي ع�الم ك�ل كھ وجود است وحدت معناي ترینواضح) (ععلي سخن سازد. اینمي راعیان حقیقت .است بنا شده آن و اثبات و بر حجت) (ععلي كالم اینحق بر اساس فقط كتاب داند. ایننمي

را ذھن�ي خدا و خداشناسي هاید مركزي ھھست كھاست اي جادو كننده قدرت چنان داراي سادگي غایت در عین كالم اینكن�د. و ب�ر مي انس�ان را از ذھن بنی�اد ابل�یس ان�دازد یعن�يرا ب�ر مي آلیس�ميو ایده بنیاد ھر ایدهكند كھمي بمباران چنان

اگ�ر اس�ت خ�دا ش�ده هدرب�ار ك�ھ تعریف�ي ، ای�ناینب�ر ع�الوه سوزاند. ورا مي شرك نماید و بساطوجود مي خدا را عین مص�ون دوگ�انگياز ھ�ر نوع موج�ودي چن�ین هتفك�ر درب�ار ھر عرص�را د انس�ان نی�ز باش�د ذھ�نھ�ر چی�ز دیگري شامل موج�ودات در ع�الم ك�ھ اس�ت و یگ�انگي از یگان�ھ تعری�ف ترینوواض�ح تریناز خ�دا ع�الي) (ععل�ي تعریف دارد. اینمي

، دنی�ا و ظ�اھر و ب�اطن مرز ب�ینكن�د،ھ�ا را ن�ابود ميھا و دوگانگيھا و فرقمرز ھگذارد و ھمنمي جز خدا باقيوجودي ھس��تي پروردگ��ار را در ع��الم زدای��د و جم��المي كث��رت غبار از جھ��انك��ھ اس��ت گون��ھو معن��ا و... و بدین ، م��ادهآخ��رت چن�ین . فق�طھس�تي ع�الم شود و نیز كلميمطلق بت یك جھان در این ھر موجودي كھ است گونھ سازد. واینميعیان

را ھگ��ل متناقض ادع�اي س�ازد و ای�نمي جھ��ان واقعی�ت ھرا آئین� انس�ان ذھ�ن ك��ھ اس�ت ھ�ر چیزي از موجودی�ت معن�ایي باشد. واقعیت فكر ھمان سازد كھمي ممكن

خ�دا نم�وده هدرب�ار عل�ي ك�ھ اس�ت توص�یفي دقیق�اعین ك�ھ است نموده) (عوجود خود علي هدربار توصیفي پیامبر اسالمخ�دا را ك�ھ انس�انيآن اینك�ھ ؟ یعن�يچ�ھ یعن�ي . ای�ندانماز خ�دا نی�ز ج�دا نم�ي ول�ي دانمتو را خدانمي من علي : اياست

٢٦

. یعن�ياس�ت معرف�ت وج�ود ھم�ان ك�ھ معن�ا اس�ت ب�دان شود. و اینخدامي عین شناسد خودشمي ھست كھ گونھ ھمانپ�ذیرد. مي انج�ام گون�ھ دو پ�ا ای�ن حیوان این انساني شود و خلقتمي خلق كھ خداست هدربار معرفتش ھواسطبھ انسان

.استگونھ ھمان دارد و خودش از خودش كھ است تعریفي خدا دارد عین هدربارانسان كھ دیگر ھر تعریفي بیان بھ

س�خن از ای�ن ص�ادره . مع�انياس�ت) (عمذكور عليكالم هعصار . اینغیر از ھر چیزي دارد و نھ خود ھر چیزي خدا نھظ�اھر و :اوس�تكھ اس�ت آم�ده ك�ریم در ق�رآن ط�ور ك�ھ ھم�ان اس�ت ھر چی�زي خداظاھر و باطن اینكھ عبارتند از: اول

توحی�د هدر س�ور ط�ور ك�ھ ھم�ان نیس�ت چی�زي ش�بیھ خدا ھ�مو خدا نیست چیزي ھیچ حال این ھبا ھم اینكھ . دومباطنو چیزی�ت اینك�ھ . چھ�ارماس�توج�ود داشتن یعن�ي اس�ت موجودی�ت یعن�ي اس�ت چیزی�ت خدا ھمان اینكھ. سوماست آمده

ك��ھ خداس��ت وج��ود ھواس��ط و ب��ھ ھ��ر چی��زي وج��ود داش��تن عل��ت وخداس��ت اس��ت خ��دائیت ھم��ان ھ��ر چی��زي موجودی��تخ�دا اینك�ھ . پ�نجماس�ت واح�د ب�ودن ھم�انبودن باش�د زی�را چی�زي تواند چی�زيو اصال مي چیز واحد است یك ھرچیزي

و تش�خیصموجب ك�ھ اس�ت ف�رق زی�را ھم�ین چیزھ�ا نی�ز خداس�ت ب�ین ف�رق اینك�ھ وشش�م اس�ت واحد موج�ودات ھماندر ك�ھ و از آنج�ایي چیزھ�ا نی�ز خداس�ت ب�ین ھفاص�ل اینك�ھشود. ھفتمسائر چیزھا مي جداي ھر چیزي موجودیت امكانوج�ود ن�دارد درجھ�ان و خالئ�ي واقع�ي اياص�ال فاص�لھ و در واق�ع دیگر است دو چیزنیز مملو از چیزھائي بین ھفاصل و چی�زي نیس�ت ممك�ن اص�ال ع�دم پ�س اینكھ . ھشتمازخداست و تماما اشباع در وجود است غرق ھستي جھان لذا كل را مطلقا غیر قابل و ناممكن است مطلق امكان یعني است محال بودن محال خدا ھمان باشد پس وجود نداشتھكھ نیست خ�دا مطل�ق اینك�ھ. و دھمخداس�ت است ناممكن كھ و ممكن است ممكن كھ ناممكن ھمیناینكھ . و نھماست نموده امكانش�ود ظ�اھر و مي گفت�ھ ك�ھ وقتي كھ است دیگر این ھ.و اما نكتاست مطلقا محال چیزي نابود شدن طور كھ ھمان استو د ای�ن م�رز ب�ین ش�ود ك�ھميدرك و در دو جل�وه كل�ي خدا در دو معن�اي پس خداست ايھر شي وبرون و درون باطن ح�دود و وج�ود اس�ت موج�ب مرز كھ . و اما اینبا سائر چیزھاست و مرز ھرچیزي و فرق بیروني ھپوست ھمان جلوه

و جم�ال س�اختھ را واض�ح "ح�د" چیزھ�ااین ب�ر ب�رون بودنش چیزھا و با محیط در درون با حضورش كھ خودخداستھ�ر درونك�ھ : ھر چھشود كھمي این نھائي ھنتیج . پساست ساختھ ا ثبتر و ھرچیزي است را پدید آورده ھر چیزي

و ف�رق و پوس�تھ باشد نیز خداستمي چیزشناور در آن آن كھ است ھر چیزي برون كھ و ھر چھ خداست است چیزينی��ز ھ�ر چی��زيبیرون و خ��داي اس��تناپی�دا ھ��ر چی��زي ب�اطن خ��داي چ��ون . ول�يب��ا س�ائر چیزھ��انیز خداس��ت ھ�ر چی��زي كن�د خ�دايمي چی�ز را چی�زي آن ك�ھ ھ�ر چی�زي ھح�د و م�رز وپوس�ت خ�داي و فق�ط ماند و ناپی�دا اس�تخالء مي ھمچون

!واقعي : خدايحاضر و ظاھر است خداي ! و این،بت: جمالآشكار است

ش�ده محاص�ره و ب�رون س�و از درون نھای�تو ازبي دیگ�ر اس�ت چیزھ�اي نھای�تدر بي شناور و غ�رق و اما ھر چیزيو اس�ت ھستي عالم كل در گروي ھر چیزي . یعنياست كرده و ممكن را معین حدھر چیزي كھ حصر است و این است اس�ت و المتن�اھي نھای�تبيچی�ز یك ھر چیزي . پساست شدهھر چیز واحدي موجودیت چیزھا متحدا موجب نھایتبي

وج�ود ھ�م اص�ال وج�ود دارد و آن كھچیز اس�ت یك فقط . پساست كائنات با كل و در اتحاد كامل است درابدیت و غرق طمح�یب�ر آن ھس�تي جھ�ان و وراي (زیرا خدا از ب�رون نیز خدا نیست ھستي عالم . و اما كلخداست و این است داشتنخ�دا آی�د و اگ�ر آی�د جم�البش�ر نمي چشم بھ است ھستيجھان بر كل خدا از برون تماس محل كھ ايپوستھ و این است

ب�ر جھ�ان خ�دا از ب�رونمثل كن�د و درس�ت خروج ھستي عالم المتناھي بتواند از آفاق انسان شود.) مگراینكھدیدار مياز ايو اراده ق�درت شوید مگر ب�ھ خارج توانید از اقطار جھان:نميفرماید كھمي ند در قرآنیابد. و خداو احاطھ جھان

٢٧

ب�ھ ش�دن و ملح�ق اس�ت ھس�تي ازجھ�ان خ�روج معن�اي ب�ھ ). و ای�نس�لطان جبر (ی�ك یك یاري و بھ ھستي جھانوراي فنا و دیدار با بقا. وادي

شود ك�ھفنا مي بھ عشق ھمان بیاني بھ شود كھپذیرميدیدار با خدا امكان براي المتناھي عشقي ھواسط بھ فقط و این ھم�ان ! و ای�نالعظیمعل�ي ، مق�اماوس�ت در مق�ام و ق�رار گ�رفتن بقاست كل یافتن معناي از بقااتفاقا بھ فنا و خروج این

ك�ھ است معراج كمال باشد و این فنا شده دیدار با خدا عاشق درعشق كھ نيدر وجود انسا است دیدار خدا با خویشتن نظ�ر نمای�د. چن�ین ب�ر خ�ودش شود واز بی�رون خود خارج از تن انسان كھ است آن معناي بھ بشري در بیان لحاظيبھ

. اس�تجھان خلق�ت ھواقع� ھم�ان ب�ود و اص�ال ای�نموج�ود نمي چی�زي و اگ�ر نبوداص�ال ھ�یچ است واقع ھر آن ايواقعھ ك�الم آن ك�ھ اس�ت نھ�ائي معن�اي . در ای�نو ن�اظر ب�ر خودش�دن خ�دا از خ�ودش خ�روج ھواقع� یعن�ي ھستي جھان خلقتظاھر معني تجزخدا نیس گوئیممي كھ وقتي . یعنيھمین وجود یعني شود و وحدتمي ومحسوس كامال مفھوم) (ععلي

یعن�ي ھ�م . و م�ادهم�اده معن�اي و معنا. زیرا معنا یعن�ي و ماده ومخلوق و خالق اوست و شاھد و مشھود ھمھ و باطن معنا.هماد

و دی�دار او ب�ا خ�ودش او ب�ا خ�ودش وروی�اروئي خ�دا از خ�ودش خ�روج حاص�ل ھس�تي جھان و نیز كل ايھر ذره پسھ�ر . پ�ستماشااس�ت ای�ن حاص�ل ھ�ر چی�زي . پ�سخ�ودش او از جھ�ان و تماش�اي او ب�اخودش ھرابط اصلباشد. حمي

جھ�ان ص�ورت و دیگري شاھد است كھ است انسان صورتدارد یكي خداوند دو تا صورت . پساست نور نگاه چیزي مح�یط مظھ�ر خ�داي ھمانس�ان ط�ور ك�ھ ھمان است ھاناز ج كرده خروج صورت انسان . صورتمشھوداست كھ است

رھائي و براي است نابودي در ھراس قرار دارد و لذا بالوقفھ ھستي جھان از كل در خارج انسان . پساست بر جھان انس�ان كند. پسود ميوج احساس پرستشپردازد و در اینھا ميبت یعني ھستي جھان جمال پرستش بھ ھراساز این

اگ�ر كند. یعنيخداوند را دیدارمي یابد جمال خود معرفت جھانیت این و اگر بر مقام استبر جھان بلكھ نیست در جھانبیند خود را مي بر جھاني مقام جبرا این با مرگ یابد. و انسانكند و بقاميكند بقا را دیدار مي خود را درك فنائي مقامو اس�ت ب�ر م�رگ گ�رفتن پیش�ي ھم�اننفس . معرف�تدی�دار ب�ا خداس�ت ھم�ان نف�س . معرف�تدیدار با خداست ھمانواینخداون�د جمال ك�ھ اس�ت جایگ�اه گ�ردد از آن در خویش�تن غرق چون انسان . یعنياستخویشتن "بر جھاني" مقام یافتن

.و موجود است واقعي خدايبیند. و اینمي برون ا در جھانر خویشتن ذات جمال را یعني

ول�ي از خداس�ت انس�ان ذھن�ي درك غای�ت و این است دو خدایي ھعرص ھستي عالم كلو خلقت جھان كھ بینیممي پس انس�ان یك�ي بلكھخ�دا نیس�ت یگر ھ�مو نی�ز ھ�ر دو ب�ا ھم�د تنھ�ایي ب�ھ ك�دام دیگر ھیچ دوتا شده خداي این حال در عین، خداون�د عاش�قانھ ھدر رابط� . ل�ذا فق�طعش�ق یعن�ي اس�ت رابطھھمان كھ و تو. خدا او است : منجھان و دیگري است

اح�د و خ�داي یعن�ي اس�ت ب�ر عشق دی�دار در معرف�ت راز ای�ن پ�س اس�ت ذاتا عاشقانھ ايھر رابطھ شودوالبتھدیدار مي ھم��ان در واق��ع اس��ت شناس��يرابطھ ھم��ان ك��ھ شناس��يش��ود.و عشقمي درك ك��ھ اس��ت شناس��يدر عشق واح��د فق��ط م�ن . زیرا بیناست كرده گزیند خدا راانتخاب خود را برمي فناي ايدر ھر رابطھ یعني در عشق و آنكھ استفناشناسيمطلق��ا وج��ود ن��دارد ك��ھ چی��زي وج��ود ن��دارد و ای��ن چی��زي ھ��یچ وجھ��ان انس��ان ب��ینو غی��ر و خ��ویش ب��ین و ت��و یعن��ي

كن�د. و نی�ز خ�دا را دی�دار مي كھخ�ود اس�ت فن�اي قیم�ت ت�و ب�ھ جم�ال در پرستش . و منو تو است من خالق كھخداست ق�در فن�اي ھ�ر ك�ھ ، یعن�يفناس�ت مق�امش یعن�ي اس�ت "ب�ر جھ�ان" زیراانس�ان اس�ت انس�ان در فن�اي انسان قیمت اینكھ

.ھستي در جھان خویشتن شاھد بر جمال شاھد است خدادر مقام خود ھمان این است خود را شناختھ خودرا شناخت

٢٨

می�زان م�انھ خود�ـشناسي می�زانوج�ود ن�دارد. یعني دان�د ك�ھمي مع�رفتش می�زان شناس�د ب�ھخ�ود را مي آنكھ كفر ذاتيو م��رگ احس��اسانسان و ب��ھ بش��ر اس��ت ھ��ا در می��انعلم ترینمش��تريكم خود��ـشناسيدلیل ھم��ین . ب��ھاس��ت فناشناس��ي ھمطلق��ا وج��ود ن��دارد و ل��ذا ھم�� ك��ھ اس��ت موج��ودي فن��ا ق��رار دارد.انس��ان در جایگ��اه بخش��د زی��را انس��انمي نیس��تي درآم�ده دروغگ�و از آبحیواني آی�د و انس�انمي مح�ال ام�ري ھس�تند و انس�انیت مكنن�ام ھائيارزشانساني ھايارزش .است

ھ�ر العل�ل. علتھس�ت پن�دارد ك�ھمي ق�رار داردول�ي نیس�تي ب�ر جایگ�اه انس�ان ك�ھ اس�ت ای�ن و ری�ائي منشاء ھ�ر دروغو اس�ت ونیس�تي بیخ�ودي ھم�ان . ضمیر ناخودآگ�اهاست انسان راز بیخودي ھمان واین است امر مشتبھ ھمین ابطالي ك�ھ در ح�الي ھس�ت كن�د ك�ھزیرا تظاھر مي ریاكار است موجودي. انسانبشر است ذاتي كفر و انكار و ریاي ھمان این

را خودش پردازد و جاييم ھست كھ چیزھائيپرستش بھ نیست . آنكھاست دلیل ھمین نیز بھ انسان پرستي.بتنیست ھم�ان عش�ق ھزیراواقع� اس�ت راز عش�ق ھمان برھد. این كند و از نیستي ھستي كندتا احساسمي چیزھا عوض با آن رسید انسان پایان بھ عشق كھگیرد و ھنگاميمي عوضي خود را بامعشوق انسان دلیل ھمین و بھ است خالفت ھواقع

ش�دیدا انس�ان ك�ھ اس�ت عش�ق ھازتجرب� . پ�ساس�ت ش�ده ن�ابودي ب�ھ و محك�وم قرار گرفت�ھ كند مورد خیانتيماحساس ھاپرس�تشانسان دلی�ل ھم�ین بھ . و درستاست وجود را چشیده كند زیراچھار صباحيو باور مي خود را درك نابودي

را كس�ي آنك�ھ دیگ�ر یعن�ي انس�ان یك ھا را.زیرا پرستشسائر انسان رستشیابند تا پرا بھتر و پایدارتر مي غیر انسان راش�دیدتر احس�اس و ل�ذا ن�ابودي ت�ا وج�ود ی�ابي دھ�يق�رار مي خ�ودت ن�ابودي ت�و وجودن�دارد ب�ر ج�اي مثل درست كھتو وجود مثل او ھم كھ رد در حاليتو وجود دا معشوق ايتوپنداشتھ كھ ھمین یعني در عشق خیانت . احساسكنيمي

نف�س معرف�ت دلی�ل ھم�ین . ب�ھدادنق�رض یك�دیگر ن�ابودي و بھ یكدیگر قرار گرفتن نابودي بر جاي یعني ندارد وعشق .وجود ندارد بیند كھمي وضوح بھ انسان كھ است واقعھ شود زیرا در اینميممكن عشق ھدر واقع فقط حقیقي

دھ�د و نمي ن�ابودي احس�اس انس�ان و ب�ھ تراس�توجودبخش وتر راحت غیر از انسان موجوداتي تشپرس دلیل ھمین بھو پیامبرانب�ھ نس�بت و اطاع�ت پرس�تش ھا از جمل�ھس�ائر انس�ان گی�رد. ل�ذا پرس�تشميرا از وي ن�ابودي احساس بلكھ

و اس�ت واض�ح ح�ق مردان از ھیكل آید زیرا نابوديترميند بسیار سختو معترف اقفخود و نابودي قامم بھ كھ امامانكن�د یاب�د و ب�اور ميرا در خودمي ن�ابودي مق�ام انسان كھ آنھاست ھستند و در اطاعت ظھور نیستيهآنھا اسو در واقعو و ری��ا و خ��ودفریبي از دروغ رھ��ائي و تنھ��ا راه اس��ت حقیقيانس��انیت ھم��ان گی��رد و ای��نق��رار مي جایگ��اه و ب��ر آنش�ود و ل�ذا ن�ابود نمي بین�د ك�ھميحیرت پ�ذیرد ب�ا كم�البین�د و ميخ�ود را مي ن�ابودي مق�ام كھ آنگاه . زیراانسانھراس

ھس�تي . ای�نتمچ�را ھس� پ�س نیس�تم ك�ھ من رھد. اینكھمي كندو از ھراسو حضور خدا را در خود باور مي جاودانگي ، وج�ود بخش�یدهعدم بھ گردد كھخداوندآغاز مي بھ عشق كھ . در اینجا استاست نشستھ من بر جاي كھ خداستھمان ی��ك انس��انبھ ھ��ا فق��طبت آی��د. پرس��تشنمي ممك��ن خودشناس��ي ھواس��ط ج��ز ب��ھ واقعيخداشناس��ي دلی��ل ھم��ین . ب��ھاس��ت

مجب�ور ب�ھ آی�د و انس�انپدی�د مي ع�دم ب�از احس�اس ب�تآن و ابط�ال رف�تن دھد و با از دس�تمي ايوجود لحظھ احساس شود.مي جدیديبت یا اختراع یافتن

ن�ابودي زی�را ت�ا ای�ن اس�ت ن�ابودي ای�ن پ�ذیرشو عدم خ�ویش نابودي درك از عدم ناشي انسان ذاتي كفر و دروغ پسش�ود و مي ناممكنجاوی�دان حی�ات ب�ھ و ایم�ان نیست شدني دریافت است "حد" ھمان كھ"وجود"نشود و تصدیق درك

٢٩

آورد پدی�د نم�ي بخشد و ایم�انينمي جاودانگي انسان و روح در دلايلحظھ ھم ذھني و خداپرستي خداشناسي صد سال سازد.مي انھو دیو ايحرفھ و دروغگوئي و حداكثرفرد را منافق

خ�ود و بیخ�ودي ن�ابودي ك�ھ چون . كافر استاستكرده معرفي و ظالم را ذاتا كافر و جاھل انسان خداوند نیز در قرآنكن�د در وجود ميادع�اي ك�ھ چ�ون اس�ت فھم�د و ظ�المرا در خ�ود نمي وض�ع ای�ن كھ چون استكند و جاھلمي را كتمان

یابد.مي بر دیگران و سلطھ تملك بھ میلپردازد یعنيمي وجود دزدي ندارد و لذا بھ وجود كھ حالي

فن�ا و ب�ر جایگ�اه خ�ود را فھمی�د. و پذیرفت�ھو بیخودي ن�ابودي ك�ھ از كس�ي اطاع�ت یعني یا امام از رسول اطاعت پس ،وجود را ك�ھع�دم كن�د و در ح�ینمي آورد و ص�ادقخ�ود م�ي را بھ انسان كھ است اطاعتيچنین . پساست قرار گرفتھ

ل�ذا انس�ان نیس�ت اطاع�ت ھتجرب� ھا ھرگ�ز موج�بس�ائربت پرس�تش ش�ود. و چ�ونمي یابد و ل�ذا خداش�ناسمي خداست ب�رد و فق�طمي پن�اه دیگريب�ت ب�ھ ھر بت�ي كند و با ابطالنمي خود را درك و فناي و بیخودي ارادگيھرگزبي پرستبت

وي ب��ھ فن��ا را در انس��ان مق��ام ك��ھ اس��ت انس��اني ب��ت ی��ك وپرس��تش . اطاع��تاس��ت ك��اذب وج��ودي احس��اس دچ��ار ی��ك م�ا اس�ت عرف�اني در معرف�ت طل�بمقام گردد. و ای�نوجود مي یابد و طالبخود را مي ارادگيو بي چشاند وبیخوديمي

خدا. طالب شود یعنيوجود نميخود را نبیند طالب متا عد زیرا انسان

مطلقا ق�ادر ب�ھ بیند كھمي آوريطرز حیرت بھ كندتازه اطاعت از فرد بر حقي گیرد كھمي تصمیم كھ از ھنگامي انسان چگون�ھ نیس�تاياراده ن�دارد و ص�احب و وج�ودي نیس�ت خ�ودي ك�ھ . زیرا كس�يریا و بازيجز از روي نیست اطاعت

یعن��ي خ��ود را.پ��س ارادگ��يو بي خ��وديكن��د و بيميخ��ود را درك وج��وديبي ك��ھ كن��د. از انج��ا اس��ت توان��د تبعی��تمي و ن�ھ ايزن�ده م�ؤمنھم شود آننمي ممكن مؤمن از انسان محض اطاعت جز از طریق عملھنیز در عرص خودشناسي

دارد و ل�ذا و تحری�ف و ب�ازي توجی�ھ بسیار جاي مرده پیامبریا امام سرخود از احكام . زیرا اطاعتدهمر پیامبر و اماممطلق�ا از ن�زد باور كند كھ انسانكھ باورھاست تریندردناك شود. لذا ایننمي خودشناسي موجب اطاعتنوع یناھرگز

ن�ابودي ك�ھ اس�ت دلیل ھمین دقیقا بھ حق با مردان و عداوت و امام ررسولاز ام . سرپیچينیست اياراده خود داراي سازد.مي راواضح

و بلك��ھ وح��دت معن��اي ب��ھ و ای��ن اس��ت خویش��تن عدم وج��ود در ع��ین وج��ود ھمان��ا ی��افتن از وح��دت دیگ��ري معن��اي پ��س . و ای�ناس�ت ، وج�ود ن�دارد و مطلقامح�الع�دم ك�ھ نی�ز ھس�ت معن�ا بدان . و ایناست درخویشتن وجود و عدم یگانگيدر ام�ر دین�ي خودشناس�ي ھدر عرص� نی�ز فق�ط یگ�انگي وج�ود وح�ق . وح�دتاس�ت ھس�تي ع�الم یگ�انگي نھائي معنايو ل�ذا اس�ت در انس�ان عدماحس�اس هكنن�د مخف�ي "خدا" هاید كھ نكتھ نماید. و نیز یكبار دیگر اینميرخ محض اطاعت

نف�اق منج�ر ب�ھ ناخواهگیرد خواهمي خدا صورت هاید ھواسط بھ كھكتمان . ایندر بشر است كفر و انكار و دروغ ھنطفخ�دا و عدم وجود خدا نیست بھ راضيانسان كھ امر است این هرسواكنند "خدا" هاید حال گردد. و نیز در عینميدیني .است كرده "خدا" ۀاید بھ مبدل را

٣٠

پرستي: بتراز جمال

چی�ز وج�ود آن غی�ب ع�الم ھ�ر چی�زي .ب�اطنو ظ�اھر و جمال : ب�اطناز وجود است وجھ سھ داراي ھر موجودي گفتیم موجوداتخ�ود ش�امل ھك� اس�ت در ب�ر گرفت�ھ چی�ز را از ب�رون آن ك�ھ اس�ت ھمانا جھ�انيظاھر ھر چیزي . و عالماست

در چیزھ��اي چی��ز اس��ت آن ارتب��اطي خواصكن��د و ھم��انآش��كار مي چی��ز را در بی��رون آن ع��وارض ك��ھ دیگ��ر اس��تچیز آن ظاھر وباطن فاصل . خطچیز با سائر چیزھا است آن حائل ھمانا وجھ ھر چیزيمحض . و اما جمالپیرامونش

غی�ب ب�ھ ظ�اھر و ب�اطن كند بھمي چیز را شقھ آن كند ودر واقعمي حاصل چیز تمایز و تفریق آن ظاھر و باطن و بین نیس�ت توصیف قابل "زیبائي"جز بھ كھ است جمال ندارد وجھ معنائي خود ھیچ خودي بھ كھ فاصلوجھ و شھود. این

س�وم وج�ھ ! ای�ن: وج�ود مح�ضچی�ز اس�ت آن چیزی�ت ھم�ان س�وم وج�ھ تعبیر شود.این ھم "زشتي"تواند مي البتھ كھ را ب�ھ انس�ان ك�ھ اس�ت ظاھر و ب�اطنب�ھ ھ�ر چی�زي نم�ودن ب�ا ش�قھ اس�ت تص�رف معنا و غیر قاب�لو بي محض وجھكھ

وجود و نیز س�مت و بس وجود است ھو آی ھنشان ھمان جمال اندازد. اینچیز ميآن و خواص معنا و ماھیت جستجوي وجود. و یا آدرس

از قط�رات است مثال متشكل باطن لحاظ بھ ابر درآسمان قطعھ تر گردد. یكوجود ملموس وجھ سھ تا این زنیممي مثالدارد. و رع�دوبرق و ب�رف وب�اران س�ایھ چ�ون عوارض�ي ظ�اھري . و از لحاظآن هدھندتشكیل ھايوملكول و ذرات آبو م�ا اس�ت ب�ر وج�ود مح�ض ن�دارد و دال و معن�ائي تعری�ف ھ�یچ ك�ھ اس�تس�فید رنگ معل�ق هت�ود ھمان آن جمال ولي

اب�ر ب�ا ن�ام ك�ھ اس�ت بر چیزیت�ي دال ندارد وفقط معنائي ھیچ ھم "ابر"و است "ابر" كند و نامشمي خودش ھرامتوج ، اس�تبت معن�اي ھم�ان باش�د. ای�نمي و خ�ودش ف�رد اس�ت منحصر بھ شودو وجوديمي داده ئر چیزھا تشخیصاز سامفی�د و و مع�اني خ�واص داراي ك�ھ دیگ�رش ھدوجنب� آن ن�ھ اس�ت ش�دني پرس�تیده ك�ھ اس�ت جنب�ھ ! و اینمحض جمال

. اس�ت خاص�یتو بيزیرا غیر مادي است تصرف مطلقا غیرقابل چیزيھر . جمالاست آمدنيدست باشد و بھمضر مي ف�رد. ای�ن و منحصر بھ تصرف نیاز و غیرقابلو بي و یگانھ ،مطلقاست و وجود محض روح صورت ھمان جمال این

الھ��ي باش��د و ص��ورتمي روح��انيو تعلق عش��ق باش��د و موض��وعمي پرس��تیدني ك��ھ وج��ود اس��ت قدس��ي ھجنب��ھمانو خ��دا محس��وس هدرب��ار) (ععل��ي توص��یف آن ك��ھ اس��ت ازوج��ود ھ��ر چی��زي جنب��ھ ! در ای��نباش��د: ب��تمي موج��ودات

را ھ�ر چی�زي و ب�رون درون ك�ھ ح�الو در عین چی�زي ب�رون و ن�ھ اس�ت چیزي درون : خدا نھگردد كھمي دریافتقابلآی�د درنمي ذھ�ن خدا ھرگز بھ كھ قرآني معنا در فرھنگ چیز. و این غیر آن ونھ است چیزي ، خدا نھتاس كرده احاطھ

و وج�ود اس�ت اح�دیت گ�ردد ك�ھمي محق�ق محضجم�ال هدرب�ار ھا فق�طتوص�یف . ای�ناس�ت و مع�اني و خدا غیر ص�فاتیول�د). و یل�د و ل�م(لم بودنش و معلول علتو نیز بي و صمد بودنش و مستقل بودنش توصیفو غیر قابل آن مثاليبي . یعن��يپرس��تيو صفت پرس��تيو ماھیت پرس��تيخصال ون��ھ مح��ض پرس��تي: جمالاس��ت پرس��تي بت راز و حقیق��ت ای��ن

خیروش�ر هپدی�د آورن�دداردو الشعاعخیروشر را تحت كھ آن یگانگي ، پرستشخیروشر در ھر چیزيفراسوي پرستش و خ�واص و ص�فات ظاھر و ب�اطن خالق ھمان ھر چیز در واقع محض. جمالھر چیزي ، ظاھر و باطناست ھر چیزي .است ھرچیزي

. و ای�ناس�ت نای�افتني كن�د زی�را دس�تمي اندازد و دوشقھمي فراق را بھ انسان یعني است ، فاروقمحض جمال و اینو ط�ردو نف�ي ب�ھ انس�ان ش�ود ك�ھمي چیزھ�ا موج�ب و تص�رف در تمل�ك انس�ان .زیرا می�لاست انسان شدن راز دوگانھ . ای�نھ�ر بت�ي در قب�ال اس�ت انس�ان ثنوی�ت ھم�انن�دارد و این رھ�ائي از آن كھ حال بپردازد در عین محض انكار جمال

٣١

و و فن�ون علومب�ھ و در بی�رون اس�ت "خ�دا" های�د غ�ایتش كند ك�ھھا ميآلو ایده ر ذھنیتدچارا در باطن انسان ثنویت ، روياس��ت جھ��ان از جم��ال گردان��دن روي ھواس��ط ب��ھكن��د. و اینكش��د و س��تمگر ميمي ان��دوزيو ثروت طلبيق��درت

وجود.از یگانگي گرداندن

، ھ�ر چی�زي مح�ض . یعن�ياس�ت : خ�دا، خ�ود خ�ودھر چی�زيش�ود ك�ھمي نی�ز مفھ�وم) (ععلي كالم آن كھ راز اینجا است ، ش�ركصفات ھواسطخدا را بھ پرستش) (ع. و لذا علياست برتر از صفات كھ ! جماليمحضجمال . یعنيوجود محض

! و عش�ق یعن�ي و ای�ن اس�ت محض جمال تشپرس ھمان خداپرستينامد. پسمي عظیم را ظلم شرك ھم داند و قرآنمي ك�ھ ايرابط�ھ یاب�د. آنرا در مي گ�ذرد ویگ�انگيخیروش�ر مي از ھ�ر چ�ھ در جریانش انسان كھ است ايرابطھ آنعشق دلی�لھمین یاب�د. ب�ھفن�ا، خ�دا را در مي س�ازد و در ای�نمي مستقر و معت�رف كند و برفنایشمي پاك را از صفات انسان ھم�ھ ايآئین�ھ و چ�ون اس�ت ص�ورتي ب�ھ ايھرلحظ�ھ ك�ھ مح�ض جم�ال اند یعن�ينامیده "عیار بت"را و امامان عارفان از جم��ال ك�ھ اس��ت انس�انجمال ھم�ان اس��ت جھ�ان ھ�ايبت ھم��ھ ھ�ا ك�ھبت ترینتابان�د. و ع��اليھ�ا را از خودبرميجمال

جھ�ان ھايصورت و ھمھ بخشیده صورت انسان بھ خودش : خداونداز صورتكھ قدسي حدیث این . و حقیقتخداست ھم�ھ ق�رآن ق�ول و ل�ذا ب�ھ اس�ت عی�انكامل انس�ان از ص�ورت انس�ان هواح�د صورت و آن است انسان هواحد ازصورت ص�ورتكھ اس�ت كام�ل انس�ان از ص�ورت در جھ�ان ص�ورتيھ�ر ند. یعن�يآش�كاردر وجود امام متحصن المع موجودات

كند.مي پذیرد و او را سجدهمي

آوردن دس�ت ب�ھ حاص�ل تئوری�ك الھی�ات و ك�ل "خ�دا"ه. ایدآم�دني دس�ت ب�ھ و نھ فھمیدني نھ است دیدني خدا فقط پس ب�راي دو ت�الش .این خداس�ت عمل�ي آوردن دس�ت ب�ھ ب�راي ت�الش ھ�م و ق�درت و سیاست و فنونو علوم خداست ذھني

انجام�د و نھایت�ا مي س�تم ب�ھ در عم�ل ھر دو ت�الش و لذا این استو خدا را مقھور خود نمودن خداست و تملك تصرف . ت�الشو تكنولوژیس�م یلیزم، در نیھوتكنولوژي انجامد در فلسفھخدا مي انكار علني گردد زیرا بھرسوا مي ماھیتشھم

رش�د عل�وم دلی�لھمین نمود. بھ رخ تدریج بھ و فنون رسید علوم و ناكامي پوچي بھ كھ گاه خدا آن ذھني تصرف برايھا در در فلس�فھ "خ�دا" های�د ك�ھ ھ�م گ�اھي . وآناست بوده ھمراهدر فلسفھ "خدا" هاید رفتن با تحلیل گامبھگام و فنون س�ركوب گ�روه را گ�روه پرس�تبتان�د و مردمانبوده اقت�دار س�تمگرانھ در اوج ايفلس�فھ چن�ین حامیان بودهقدرت اوج

سوزاندند.مي الحاد و جادوگري جرمرا بھ اند و عارفاننمودهمي عامو قتل نموده

های�د پرس�تش را ب�ھ م�ردم دیگ�ر نتوانس�ت ك�ھجریاني . آناس�ت ب�وده "خ�دا" های�د فروپاش�ي معل�ول تكنول�وژي كل پس كش�انید و از ای�نصنعتي كاالھ�اي پرس�تش را ب�ھ م�ردم ب�ود بكش�اند آنگ�اه و ش�اھان روحانیتعم�ال پرس�تش كھ "خدا"

. و ام�روزهخداست هاز اید تعیني يصنعت ھر كاالي .امروزهاست نموده حراست خود را بر مردم ھسلط ھمچنان طریق تجس�م كنن�د. ھ�ر ك�االئيكاالھامي ای�ن پرستش را مجبور بھ خود مردم و تسلیحات روز با تبلیغاتشبانھصنایع صاحبان

شركتیك و نام است یافتھ علنا تجسم اینك كھ ايباشدو ایدهمي "خدا" هازاید ذاتا محصولي ايو ھر ایده است ایده یك خود دارد. را بر روي چند ملیتي

. در و جاسوس��ي ھن��ري ھ��اينام باش��د. مث��لميپرستيھ��ر اقت��دارگرا و سلطھ "خ��ود " مس��تعار و مت��افیزیكي ن��ام "خ��دا" خداپرس�تانس�پارند. وليمي ج�ان خ�دا در دم ن�ام آوردن ب�ا ب�ر زب�ان حقیق�ي ،خداپرس�تانرومي م�والي قول بھ كھ حالي

را بگیرند. مردم یابند تا جانرامي قدرت خدا این نام آوردن با بر زبان و ذھني دروغین

٣٢

: خداشناسي ھايفلسفھ

فك��ر. فك��ر و كم��ال ترینع��الي دانن��د و ل��يفكرمي را از ج��نس "خ��دا" ن��اخواهنھایت��ا و خواه خداشناس��ي ھايفلس��فھ ھھم�� ھ�وش ی�ك"" علن�ا خ�دا رادان�د و "الكمي درك قابل خرد محض كمال ھواسط بھ " خدا رافقطمثال "كانت طور كھ ھمان. و حض��ور دارد و منف��رد نیس��ت در ھ��ر چی��زي دان��د ك��ھميكامل خ��دا را ھ��وش " ھ��ماكیناسخوان��د و "س��نمي "مطل��قو درك ب�رون درجھ�ان ھ�ر چی�زي ای�ده ای�ن ھواس�ط ب�ھ دان�د ك�ھمي انس�ان در ذھ�ن مح�ض های�دخدا را آن " ھم"بركليو روش ھم��ین یون��ان ھاز فلس��ف پی��روي نی��ز اكث��را ب��ھ اس��الميھفلسف ھايدس��تگاه ھايش��ود. و خداشناس��يمي دریاف��ت دارند. را در خداشناسيو توصیف ادراك

فكر من"كند. مي محض هاید بھ دھدوجود را مبدلمي ارائھ "وجود"از كھ تعریفيبا مدرن ھ فلسف پیامبر كل و دكارت. و است عدم ھمانوجود قرار دھد كھ خدا را فراسوي كند مگر اینكھفكر مي بھ نھایتاخدا را، مبدل "ھستم پس كنممي ان�د ك�ھكرده ع�دم ب�ھ را محكوم دانند نیز عمال ويمي ذھن وفوق بیان خدا را مطلقا غیرقابل كھ اياز فالسفھ دستھ آن

ھخ�دا را از عرص� اند ك�ھش�ده اخالقیاتيپی�دایش عمال موجب معروفند كھ محض الھیون بھ از فالسفھ دستھمعموال این كن�د ك�ھميخودنمائي "اش�راق ھفلس�ف" انعن�و بسا تحت چھ كھ الحاد است عین كند واینمي بشر حذف و ھستي حیات

قرار دارد. آن در رأس افالطون

"وج�ود وح�دت" ھفلس�ف ب�ھ موس�وم فلس�فھ ایندان�د ك�ھمي طبیع�ت خ�دا را ع�ین وجود دارد كھ از فلسفھ سومي جریان از آخ�ریناند. اس�پینوزا یك�يش�ده محس�وب فلس�فھ ای�ن از بزرگان عربيو اسپینوزا و ابنفلوطین چون كساني كھ است

درك وج�ود دارد و ن�ھ خ�دا ن�ھ ب�دون چی�زي و ھ�یچ درخداس�ت ھس�ت ھ�ر چ�ھ كھ مذكور معتقد است ھفلسف این داعیان ن�وعي ب�ھ ھ�م وج�ود ندارد.دیوی�د ھی�وم چی�زي از خدا ھم وجود ندارد و در خارج طبیعت از كل جدايشود و خدائيمي

ب�ھ باش�ندكھمي ن�وع از ای�ن كم�ابیش اخیر غ�رب چند قرن جدي ھايخداشناسيو اكثریت است فلسفھ دیگر پیرو ھمین بیس�تم ق�رن اواس�ط دانش�مند ب�زرگ ی�ك عنوانب�ھ ھ�م ش�تیننیا . آلب�رتاس�ت خدا رس�یده انكار و یا فراموشي بھ تدریج

و اخ�الق و متعب�د ب�ھاخالق�ي چن�دان خ�دائي ت�اكنون ق�دیم ھ�ا از دوراناین ھھم� خداي . ولياستطبیعت خداي معتقد بھخ�دا در . ای�ناس�ت نش�ده تلق�ي ج�دي چن�دان خ�دائي فلس�فھ ای�ن خ�دايدلیل ھم�ین و بھ گیر نیستو سخت مقدس چندان را در انواع آن شرق مشابھ كھ است والابالي ھیپي و یا خدائي است رنگارنگ گریھايمولدھیپي غرب اجتماعي عرف

.ایمھا شاھد بودهگريدرویشي

خ�دا آخ�رین توص�یف ب�راي فلس�في ھ�ايتالشآخرین عن�وان ب�ھ وجود" در سراسر جھ�ان "وحدت ھايفلسفھ كھ گوئي ای�ن ام�واجآخرین ان�د ك�ھنموده و تش�ییع بدرق�ھ "خ�دا" های�د ب�ا م�رگ أمرا تو فلسفھ مرگاند كھنیز بوده فلسفي امواج ھ�ا ح�اكمقرن ك�ھ و ری�ائي اكراھ�ي اخالق شد البتھ اخالقانھدام منجر بھ پدیدآمد و جملگي نوزدھم در قرن فلسفھ نوع

ن�وعي نی�ز ب�ھ نیچھ ھنمودند.فلسف و تسریع را ممكن رھائي این فالسفھ بود و این وضع از این رھائي بود و در صددو اخ��الق م��دافع متف��اوت و روس��و نی��ز از دو روش . م��اركساس��تطبیعي و خ��دا و اخ��الق طبیع��ي ھفلس��ف ی��ك م��دافع اص�طالح ب�ھ ھايھفلس�ف آن ھم�راه بھرئالیس�تي اص�طالح گرا و بھطبیعت ھايفلسفھ این كل ھستند. ولي طبیعيحقیقتي

منج�ر واقعيپرس�تيطبیعت تنھ�ا ب�ھ واح�د داش�تند و ن�ھ عمال م�اھیتي و امثالھم والك و كانت و بركلي ھگل آلیستيایدهق�رار دادن�د. طبیع�ت را ب�ر ج�اي را بن�ا نھادن�د و ص�نعت ص�نعتيگرائیدن�د و اخالق پرس�تيصنعت ب�ھ درست نشدند بلكھ

٣٣

وح�دت و چ�ھ و مش�ائي اش�راقيچھ اس�ت فلس�في ھايدس�تگاه ھھم� ھو وارون� دوگانھ بر ماھیت دالي سئلھمخود ھمین و ب�ھ اس�ت ب�وده كالم�ي دع�وائي ھا فق�طدس�تگاه ای�ن ب�ین . دعواھ�ايوغی�ره آلیس�تيو ایده ماتریالیستي و چھ وجودي

.و انگور است زومو او عنب بین دعواھاي رومي مواليقول

در خ�دمت فق�ط ايھ�ر فلس�فھ ك�ھ . گ�وئياس�تپدی�د نیامده "ج�دي ھفلس�ف" عن�وان ب�ھ ھرگز چیزي كھ است این واقعیتباش�د كرده ارائھھم مستحكمي اخالقي دستگاه ھر چند كھ است بوده ضداخالقي وذاتا ھم بوده اخالقي گریز از تعھدات

و ج�دي زی�را عمل�ي اس�ت مط�رح ت�اریخ ك�ل ھفلس�ف ترینج�ديعنوان ب�ھ م�اركس ھ.اگر م�ثال فلس�فارس�طو و كان�ت مثلكار را علن�ا و این است نمودهخود پاك را از نفس خدا و كال اخالقیات هاید كھ است دلیل آن بھ سازپدیدآوردهسرنوشت

ايس��ارتر نی��ز در درج��ھ ھ، فلس��فاس��ت خ��ود وارد نك��رده ھرادر فلس��ف "خ��دا" هو اص��ال واژ س��تا داده ری��ا انج��امو بي است شده خویش سرنوشت در قبال انسانمسئولیت خدا موجب هاید حذف . یعنياست بوده كیفیت ھمین تردارايپائین

ب�ود نك�رده آنھا رامنافق قدرت ھنوز بوي كھ اولیھ ھايماركسیست كھ ایمما شاھد بودهھم عملي اخالق لحاظ و نیز بھدر و ایث�اري خواھان�ھو عدالت و مذھبي صادقانھ اخالق چنینندرت بودند و بھ و دیني شدیدا ایثارگرانھ اخالقي داراي ك�ھ اس�ت ب�وده "خ�دا" های�د حذفدلیل بھ . و اینجدید جھان در تمدن بود خاصھ نموده رخ از مردم بزرگيھايجماعت

چن��دان رھ��ائي عم��ر ای��ن آورد ھ��ر چن��د ك��ھ ارمغ��ان ب��ھ مل��ل ب��راي بزرگيھ��ايش��د و رھائي ب��زرگ ص��داقتي منج��ر ب��ھج�ز چیزي دیني اخالق هرھاشدند. اگر گوھر تاریخي مزمن اسارت از یك جدید مبتال شدند ولي بندي نبود و بھطوالني

ترینكردندموج��د ق��وي خ��دا را ح��ذف های��د ك��ھ غی��ر دین��ي ھايفلس��فھ نیس��ت خ��ودش سرنوش��تدر قبال انس��ان مس�ئولیت دین�يو خرم و مزدك ماني فلسفھ قدیم و سارتر و در تاریخ ماركسفلسفھ جدید جھان در تاریخ اند كھبوده دیني اخالق

جوام�ع را از می�ان مزمن�ي ھ�اينفاق ش�وند ك�ھميخ�دا محسوب های�دبي ضد خدا بلك�ھ نھ ھايفلسفھ این ازمشھورترین تر نمودند.نزدیك است ایمان ھھمسای كھ كفرطبیعي برداشتند و آنھا را بھ

و دین�ي در اخ�الص عظ�یم ك�اري رآن�يق ، درفرھنگایده یك عنوان بھ "خدا"از ذھن نمودن خدا و پاك هاید برانداختنو منشاء ھ�ر بشر استھايتالش ابطال علت كھ است شده معرفي و نفاق شرك علت ظن زیراخداي است عملي اخالق

و ةلقض�ااو عین و م�زدك م�اني چ�ون كس�اني اسالمي معرفت ازدیدگاه بایستي پس است باشد. اگر چنینمي ریا و ستماند و در برخاس�تھ زم�ین از ای�رانك�ھ ب�دانیم و ری�ازدائي زدائيشرك و پیامبران خالص دین را از بانیان ومولوي حالجو و خ��الق فع��ال اندیش��منداني . این��انب��دانیم آن��ان رواندنبال��ھ رابایس��تي و س��ارتر و نیچ��ھ م��اركس چ��ون كس��اني واق��ع

مس���بب عن��وان خ��دا را ب���ھ هان��د زیراای���دنموده خ��ودش سرنوش���ت را مس��ئول انس���ان ان���د ك��ھبوده فط��ريو ذات��ادیني تھم�ت و ك�انون بش�ر اس�ت ھ�ايمكرھا و خودفریبي ھو كارخان كانون آن"خدا" هاند. زیرا ایدزدوده ھااز انسانبدبختي را منقل�ب مردم ھايتوده ھا ھموارهوحركت تفكرات این دلیل ھمین . بھباشدھا ميبدبختي مسبب عنوان خدا بھ بھزدناز جن�بش. و ایناس�ت آنھا را تغییر داده و سرنوشت است ساختھ خودشان سرنوشتو مسئول خود آورده و بھ نموده زی�را انس�ان دانس�ت الھ�ي انبی�اي نھض�ت واقعي هددھنادامھ ھا را بایستيانسان این . بنابرایناست ھا بودهنبوت جنس .خداست پیامبران دیني اخالق روح اند و اینمتعھد ساختھ خودشسرنوشت را بھ

را ش�رك ن�وع ت�رینو بزرگ خدا زده را بھ تھمتتریندانند بزرگمي كامل و ھوش خدا را فكر مطلق كھ ايفالسفھ آنخ�دا هدرب�ار ك�ھ اس�تو خ�رد بشري و علم ھمانا ھوش "خرد"و "علم"یا "ھوش"از اند زیرامنظورشانشده مرتكب

ای�ن ان�د. در واق�عدهو خدا را پدیدآور كرده میلیون در ھزار و خود را مثالضرب ھوش اند یعنيرسانیده كمال را بھ آن

٣٤

و عل�م ھ�وش باش�د ك�ھ برح�ق ان�دكي توانس�تخ�دا مي ای�ن در ص�ورتي ه. و ت�ازاس�ت "n" ت�وان ب�ھ "خود"خدا ھمان�اخ�دا در باش�د. ای�ن ك�رده خل�ق مورچ�ھ ی�ك خود الاق�ل خودي و بھ ازطبیعت اياستفاده ھیچ باشد بدون توانستھ بشري ی�ك در واق�ع آن�ان فلس�فھ اند و خدايبودهپرستو ریاضیات ریاضیدان فالسفھ نوع این و ھمھ است ریاضیات بانيواقع

و ی�ا مھ�ر مطل�ق خ�دا را م�ثال ق�درت ك�ھ ھ�م ايفالس�فھ باش�د. آنمي "ع�دم" ریاض�یاتيبیاني ص�فر ك�ھ ھم آن عدد است مھ�ر و ق�درت ب�راي نانآ اند و مالككرده نفس بھ دقیقاقیاس كنند ھممي درك در ذھن گونھ دانند و او را اینمي مطلق

و خاص�ھ دین�ي . و درمعرف�تاس�ت ش�ده ضرب در عدد مطلق كھ است خودشان مھر و قدرت ھماندیگري و ھر صفت خداپرس��تي ك��ھ اس��ت واض��ح . پ��سھ��زارم ی��ك می��زان ب��ھ حت��ي نیس��تشریك ا كس��يب�� ص��فتي خداون��د در ھ��یچ اس��المي ان�واع . ھم�ھس�تمگر و متج�اوز اس�تخدائي و ل�ذا چن�ین خ�ود اس�ت س�اختنو غول و خودستائي دقیقا خودپرستيذھني

منبرن�د ان�د و خدایانگونھ ای�ن فلس�في خ�دایان ند و ھمھبشر و ستم نفاق ھھستند وكارخان شرك محصول ذھني خداھايتنھ�ا خ�دا ن�ھ ای�ن اند. پ�سگذاش�تھ "خ�دا"خود را ھ�انخواريج ن�ام دگ�ر دارن�د. این�ان رون�د ك�اريمي خلوت بھ چون كھ

.بازیچھ بغایت مخلوقي ھم . آن بشر است مخلوقبلكھ بشر نیست خالق

داده خ�دا نس�بت ب�ھ ك�ھ خدان�دارد زی�را ھ�ر ص�فتي ب�ھ و ربط�ي اس�ت جب�را مش�ركانھ ص�فاتش ھواس�ط خ�دا ب�ھ پرستشتولی�د خ�ودشخ�دا را از نفس ای�ن باش�د و ل�ذا انس�انمي نف�س ب�ھ قی�اس محص�ول استخودي صفات شود از رويمي دلیل ھمین خداوند. بھ بھ و تھمتي نامد و معصیتبشر مينفس خدا را ھواي این كریم قرآن دلیل ھمین . بھاست كرده دھد.مي و مكر یاري اد و ستمو او را در فس اوست ھمانا ابلیس ھركسي ذھني خداي

خ�دا را اش�اعھ هگوی�د و ای�دنمي ازخ�دا س�خن چ�را ب�ا مردم�ان الح�اد نمودن�د ك�ھ ب�ھ م�تھم دلی�ل ای�ن را ب�ھ حكیم سقراطو عارف��ان ھم�ھمحاكمھ ماھی��ت س�اختندو ای�ن محك��وم م�رگ او رامفس��د و ملح�د نامیدن�د و ب��ھ دلی�ل ھم��ین دھ�د. ب�ھنمي .است بوده واقعي داپرستانخ

، وكنفوس�یوس زرتش�ت ، ف�رقو مس�یح س�قراط ؟ ف�رقچیس�ت پی�امبر و حك�یم فرق :و حكیمان پیامبران خداي

و فھ�م وح�ي ؟ ف�رقو معرف�ت ش�ریعت ؟ ف�رقچیس�تو حكمت نب�وت و خض�ر. ف�رق) (عموس�ي محمد و ب�ودا، ف�رق فرق ؟چیست

جھ�ان سرسبز و پرنعمت در مناطق بشر است مكتوبكمابیش تاریخ بھ مربوط كھ اخیر جھان هند ھزاردر چ چرا الاقلمھ�د از جھ�ان من�اطقو این اس�ت ظھ�ور نك�رده تقریب�ا پی�امبري اس�ت بش�ر آم�ده دس�ت ب�ھ تريوآسان فراوان رزق كھ

ب��وده طبیع�ي ھ��ايبت و پرس�تش پرس��تياساس�ا طبیعت من��اطق ینامردم�ان و م��ذھب اس�ت ب��وده ب�زرگ ظھ�ور حكیم��انو خش��ن ھ��ايطبیعت از بط��ن پی��امبراناتفاق ب��ھ قری��ب ،اروپا،آمریك��ا. چ��را اكثری��تجنوبي دور، آس��یاي ش��رق مثلاس��ت

،یعنيو خش�ونت و س�ختي و قحط�ي خش�كي ، از بط�ناز خاورمیان�ھ ان�د یعن�يظھورنموده و عل�ف آب ك�م ھايسرزمینت�ر. رحمان�د و بيتر بودهان�د و ل�ذا خش�نبوده رزقدچار قبض ھمواره و مردمانش بشر نامھربان بھ طبیعت كھ مناطقي

و رح��م ب��ااین و خش��ونت رحم��يبي آن ان��د و گ��وئيبوده ب��ر مردم��ان و رحم��ت لط��ف مظھركم��ال ھ��م و ل��ذا پی��امبرانش ب�ھ كھ بوده بشري ھايصورتك نیز عمدتا پرستش جھان خشنمناطق ھا در اینپرستي. بتاست شدهمي رانجب لطافتعم��دتا و آمریك��ا ك��ھ دور و ھندوس��تانش��رق ھايپرس��تيبت ب��رخالف اس��ت ش��دهمي پرس��تیده و ی��ا ماس��ك مجس��مھشكل

رعدوبرقو پرستش ، حیواناتاز درختان خورشید، برخي پرستش مثل .است بودهدر طبیعت واقعي ھايپدیده پرستش

٣٥

آل��ت ب��ودا. و ی��ا پرس��تش مث��ل ب��زرگ از حكیم��انبرخ��ي ھمجس��م ھا و دریاھ��ا. و ی��ا ح��داكثر پرس��تشھ��ا و چش��مھو كوه .از مرتاضان برخيھیكل و یا پرستش جنسي

. و بودا و س�قراط كنفوسیوس اند مثلكرده نیز ارائھزندگي براي عملي حكاما مردمان براي كمابیش حكیمان ھمھ البتھو ھرگ�ز است پدید آمدهندرت ھا بھسرپیچي در قبال و مجازاتي گیريو سخت نبوده قداست ھرگزداراي احكام این ولي و ام�ري اس�ت درنیام�ده و مقدس�ي محكم قوانین ورتص و بھ استنبوده خاورمیانھ پیامبران شریعت معنا و ماھیت بھ

.است جزا شده قانون بھ مبدل ندرت و بھ شدهمي تلقيشخصي

ش�ود در مي محسوب انبیاء جرم شریعت درپیروان ناحق و زنا و تھمت دزدي مثل اموري مثال آنقدر كھ دلیل ھمین بھ. اس�ت داش�تھ در پي، جزائيقانوني لحاظ بھ ندرت و بھ است شده محسوب تخطي ھندوحداكثر یك مذاھب پیروان میان ب�ھ داش�تھ و اگ�ر ھ�م اس�ت وج�ود نداش�تھ جزائ�ي ق�وانین عنوانتح�ت اص�وال چی�زي مذاھب این در میان دلیل ھمین بھ

دارد ب�ا تس�اھل مس�تقیمي ھرابطتس�اھل . ای�نرھب�ر م�ذھبي ی�ك ن�باز جا ش�رعي حك�م و ن�ھ ش�دهاجرا ميعرف صورت خش�ن غای�ت ب�ھ رفتارھ�اي گ�اه من�اطق در ای�ن . البت�ھدنی�وي و راحت�ي در ام�ررزق م�ردم ب�ھ نسبت مناطق این طبیعت

مدون قانون یك بر اساس كھ است دهبروز كرھمواره مذھبي و توجیھات عناوین تحت مردم در میان ھم ايوسبوعانھ در می�ان بروزاتن�وع از ای�ن ك�ھ اس�ت ش�دهمي و ن�ژادي و قومي عصبي تحریكات بھ و بیشترمربوط نبوده و عمومي

.است وجود داشتھ شرعي شودزیرا قانونمي بسیار كمتر گزارش در خاورمیانھ ابراھیمي مذاھب

ك�ھ اس�ت طبیع�ي باش�د. پ�س بس�یار دی�ده مھرب�انياز وي پرستد ك�ھدارد و ميمي را دوست یا كسي چیزي طبعا انسانش�یر ھ�م ك�ھ گاوي باشد.پرستش طبیعي ھايپدیده ، ھمانا پرستشمھربان ھايو طبیعت پربركتدر مناطق رایج مذھب

گوس��الھ كش��د و ھ��ر س��الھب��ار مي كن��د و ھ��ممي ود را ت��أمینخ�� رزقص��احبش زحم��ت ب��دون دھ��د و ھ��ممي ف��راوانبش�ر زحم�ت ھیچب�ي كھ درختي سوزاند.پرستشنمي كھ آفتابي خشكد. پرستشھرگز نمي كھ ايچشمھ دھد.پرستشمي

پرس��تشرس��اند. ایننمي ھا آزاريانس��ان ب��ھ مح��یط و لطاف��ت رزق فراوان��ي ھواس��طبھ ك��ھ م��اري دھ��د، پرس��تشب��ار ميو خ�ورد و ل�ذا تس�لیممي رزق چن�داني زحم�تبي انس�انباش�د كھمي بھش�تي كم�ابیش ش�رایط خدا در یك پرستش نوعياز و بیگان��ھ وص��نعتي م�درن ھندوس��تان ن�ھ . البت��ھعربس�تان ھن�د را ب��ا م��ردم كنی�د م��ردم .مقایس��ھاست و مھرب�ان آرام

.طبیعت

مثل است داده رخ و خشونت خونریزي با كمترینپربركت مناطق در این اجتماعي و تحوالت انقالبات كھ شاھدیم حتي آوريحی�رت شاھدمعض�ل از جھ�ان من�اطق جدی�د در ای�ن . و اگ�ر در ت�اریخم�ائو در چ�ین در ھند وانقالب گاندي انقالب ك�ھ اس�ت اس�تعماري و كاالھ�اي از ورود فرھن�گ ناش�ي بلك�ھ نیس�تطبیعي هپدی�د ی�ك ھس�تیم و بیم�اري گرسنگي چون فقر فرھنگي یك اند. اینداده ترجیحكوالھا را بر آب و مردم است نموده را دچار اختالل از طبیعت مردم طبیعيهاستفاد .اقتصادي و نھ است

در توص�یفش ش�وند ك�ھمي داده وعده بھشتي بھمذاھب این پیروان كھ شاھدیم ايخاورمیانھ دیگر در مذاھب از طرفي ھ�اياز طبیعت برخاس�تھ. در مذاھباس�ت آم�اده بش�ر در طبیع�ت رزق ك�ھ ش�ویممي ھندوس�تانمثل با س�رزمیني مواجھ ھمانا رسیدن مذاھب این وجود ندارد و كمال نآ و یا مترادف "بھشت"عنوان تحت ايھرگز مقولھ و با بركت مھربان

ای�ن ب�ھ رس�یدن در جھ�ت م�ذاھب اینو اص�ول آداب و ھم�ھ دنی�ا اس�ت در ھم�ین (نیروانا) و اتحاد ب�ا طبیع�ت آرامشبھ

٣٦

آن ب�ھ"خدا" هاید ھبمذا در این طور كھ باشند. ھمانگرا مياساسا باطن مذاھبو لذا این است رواني و وضعیت كمال و ب�اني عل�ل جملگ�ي وج�ود دارن�د ك�ھ ھائيحداكثرالھ�ھ شود و وجود ن�دارد بلك�ھمي دیده ابراھیمي در مذاھب كھ گونھندارن��د و ابراھیميم��ذاھب ذھ��ن یگان��ھ خ��داي ب��ھ ش��وند و ش��باھتيمي محس��وب وزن��دگاني طبیع��ت از ق��واي ھائيجنب��ھ

اگ�ر خ�ورد و بلك�ھنمي چش�م ب�ھ م�ذاھب در ای�ن ھ�م نھ�ائي وج�زاي و كتاب ' و حسابكبري قیامت نام بھ ياصوال چیزو طبیع�ت ك�ل م�ذاھب گردد. در ای�نميتص�فیھ باش�د ك�ھمي ھستي جھان ھمین تناسخي در گردش ھست ھماي محاسبھ

ك�ھ بش�ر اس�تنفس ھايپاالیشگاه ھمثاب شود و بھمي محسوب انسان مليو تكا روحاني سیر و سلوك محل موجوداتشدر آمریك�ا و مای�ا ھ�م ازت�ك تم�دن دھ�د. م�ذاھبمي رخ ازم�رگ پس مراحلش و مابقي دنیوي در حیات مراحلش برخي

ق�رار اص�ول ب�ر ھم�ین كم�ابیش ھمس�یحیتاز م قب�ل بر اروپ�اي حاكم . مذاھباست بوده ھند و چین مذاھببسیار شبیھ .است گوناگون بشر در مناطق طبیعي موجود در حیات ھايتفاوتھا نیز باز بر اساستفاوت كھ است داشتھ

المع� كھ ھستي خالق نام بھ . و اصال چیزياستداده رخ سامي مذاھب و از بطن خاورمیانھ واحد از جھان خداي هاید دارد. پایاني ھستيجھان باالخره و اینكھ است از جھان منطقھ از ھمین برخاستھ باشد نیزفكري آفریده را از عدم

ھايدس�تگاه اقت�دارگرا و ص�احب ھ�ايوحكومت م�درن و ق�انون دنی�وي و دان�ش پرس�تيو اندیشھ آلیزمو نیز اصال ایده ھر چن�د ك�ھاس�ت ب�وده پی�امبران بر ام�ر ش�ریعت متكي باشد كھمي از خاورمیانھ نیزبرخاستھ و جزائي و حقوقي مدني

.ھا استاز شریعت اصلش ولي استشده و تحریف است قرار گرفتھ ھم مورد سوءاستفاده ھمواره

و خ�ود ب�وده معم�وال م�ورد آزار م�ردم اند ك�ھچن�د ھ�زار نفررس�یده ب�ھ روای�ات طب�ق اس�رائیلبني پی�امبران كھ دانیممي ك�رده مھاجرت وھندوستان و روم ایران دیگر از جملھ ھايسرزمین بھ از آنان اند و بسیاريرسیدهقتل بھ ھم بسیاريو درب�ار ب�رده را ب�ھ آنھ�ا از ش�اھان بسیاري اند وحتيبرخوردار بودهفراواني اند و در آنجا از حرمتجا مرده و ھمان ھس�تند و نی�ز ب�اني خ�دادر سراس�ر زم�ین های�د ب�اني پی�امبران . ای�نباستان ایران شاھان اند مثلكردهمي اطاعتاز آنان

ان�د. ھرچن�د ك�ھبوده ش�ریعت متمرك�ز. زی�را ص�احب ھايو حكومت و قانون وحقوق و سیاست و فن و دانش آلیزمایده موج�ب میلش�ان علیرغم حتي اند. وليداشتھ اوقلبا ایمان بھ اند بلكھپرستیدهنمي ایده خداوند را از طریق یامبرانپ این

اند.شدهایده این پیدایش

اس�الم جھ�ان و دان�ش فلس�فھ نیز حاصل مدرن غربـ سیاسيـ فنيو علمي گرا و حقوقيآلایده تمدن كھ دانیمو نیز ميپدید معاصر غرب اصالتمدن اسالمي تمدن بدون امر معترفند كھ این بھ معاصر اروپا نیز امروزهشناسانو تمدن است غ��رب م��درن را س��رآغاز تم��دن ص��لیبي ھ��اي. اگ��ر جنگیاف��تنميكلیس��ا نجات امپراط��وري آم��د و اروپ��ا از اس��ارتنمي آش�نا ش�دند. ب�ھ اس�المي ب�ا تم�دن اروپائیانب�ود ك�ھ ت�اریخ جن�گ ترینطوالني این در جریان كھ تاس دلیل دانندبدانمي

س�ینا و و بوعليخلدون، ابنرشد، فارابي، ابنمیمونابن چون با كساني بسیاربیشتر از مسلمانان اروپائیان دلیل ھمین سراسر جھ�ان بھ كھ است ايخاورمیانھ مذاھب محصول وقانون مانشھر و بھشتو آر آلیزمایده آشنایند. یعني امثالھم

حاض�ر خواھ�د ش�د و محاس�بھ در ن�زدوي روزي بشریت ھمھ قھار و یكتا كھ خالق خداي هاید از جملھ استصادر شده بھس�امي از م�ذاھب ص�ادره ھايایده تریناز مھم و جھنم خواھد شد. بھشتجزا داده یا جھنم بھشت و بھ خواھد گشت

وارد ھ�م طبیع�ي س�ائر م�ذاھب م�ذھبي دراعتق�ادات اخیر كمابیش چھار ھزار سال این در طول كھ است بوده جھان كلو اس�ت ردهرا پدی�دآو جدی�دي م�ذاھب و گ�اه را مت�أثر س�اختھ و اص�ولش راقانونمن�دتر س�اختھ مذاھب و این است شده

٣٧

ھس�تند و خ�الق خ�داي های�د داراي ان�د ك�ھپدی�د آمده اند و نیزحكیم�انيظھ�ور رس�یده ھعرص� ب�ھ نوین التقاطي ھايفرقھان�د. از داده ارائ�ھ س�امي شریعت احكاممشابھ احكامي اند و گاهو پذیرفتھ نموده را درك سامي مذاھب ازاصول بسیاري

ای�ن دلی�لھمین باش�د. ب�ھمي ن�وع نی�ز از ھم�ین باشند. سقراطمي ھمانابودا و كنفوسیوس شرقي حكیمان این ترینمھم .یابیممي حكیم پیامبرـ نیمھ را نیمھ بزرگان

تا سر دھد جوازشمي وعده كھ را ھم وبھشتي گیر استسخت غایت قھار و غیور و بھ موجودي سامي مذاھب خداياز فق�را اندكيگروه بھ و فقط است سوزن عبور شتر از سوراخ ھمچون كریم و قرآن توراتقول آید و بھمي حد محال

.شاقھ و عھد و عمل شرط با ھزارانھم شود آنمي داده وعده و بدبختان و رنجوران و زجردیدگان

و اشراف ھطبق ھم قوم ھمین و لذا در میان باراستمشقت از زندگاني برخاستھ يسام خداي دادیم نشان طور كھھمان ھر ك��ھق��وم ان��د. در ای��ندر نب��رد بوده ھم��واره و حامی��انش و ب��ا وي بی��زار ب��وده مبرا و بلك��ھخ��دائي س��یر از چن��ینشكم

جوی�د. مي او پن�اه كن�د و ب�ھو او را صدا مي ا متعھداستخد این بیشتر بھ تر استرنجورتر و فقیرتر و اسیرتر و ناكام الع�ادهخارق بالیائيدنی�ا ب�ھ و آنھ�ا را در ھم�ین اس�ت گیرتر ب�ودهس�خت مرات�ب نیز بھ باپیامبرانش حتي قوم این خداي

و ب��ا ب��وده الع��الج و فقرھ��ايھ��ا و بیماري زج��ر و ب��دبختي ھاياس��وهمذاھب ای��ن قدیس��ین . ھم��ھاس��ت مب��تال س��اختھ اند.مرده حالھمان

را. در ای�ن و منك�رانش دھ�د ت�ا ك�افرانقرار ميو عت�اب را بیشتر مورد مؤاخذه پرستندگانش حتي سامي مذاھب خدايش�دیدا "خ�دا" هباای�د اس�ت یگان�ھ خ�داي های�د ظاھرا ھمان خدا كھ . اینكفر محض نھ است"شرك" گناه بدترین مذاھبكن�د مي دان�د و ع�ذابمي و ظ�الم را مشرك خدائي چنین كند وپیروانو طرد مي را لعن ذھني و خداپرستي است مخالف ب�ھ ك�ھ اس�ت اس�رارآمیزو ج�ادوئي غای�ت ب�ھ ی�افتني البت�ھ بیابی�د و ای�ن د و در دلی�كن بی�رون مرا از ذھ�نگوید كھو مي

خود او بھ مربوط امري یگانھ خداي این قول باز بھ "ایمان" تازهآید كھمي ممكن از رسوالنش محض اطاعت ھسطوا . ب�دیننیس�ت ھ�م ام�ر انتخ�ابي ی�كدردل یگان�ھ خ�داي ب�ھ ایم�ان آورد. یعن�ي توان�د ایم�اننمي دل�ي او ھیچ اذنوبي استندارد و گوئيتعھ�د و پاس�خ كمت�رین انس�ان و ب�ھ اس�ت و قھاری�ت مظھر جبر مطل�قسامي خدايو سامي مذاھب ترتیب ھ�یچ آنك�ھ باشد بدون باید تسلیم ناخواهخواه خدائي چنین . پیروو رضا است توكل یز بھچ دھد و ھمھنمي پس حسابي او امیدوارباشد. رحمت باید بھ باشد ولي ھداشت ھم بھشت بھ و رسیدن رستگاريبراي ضمانتي

اند و بلك�ھنرس�یده نب�وت ب�ھ "خ�دا" های�د ازطری�ق س�امي م�ذاھب پی�امبران ك�ھ دانیممي را ھم واقعیت این حال در عین اند.خ�دايبوده ع�يطبی خ�دا و خ�داي هاز ای�د حاص�ل و ش�رك خ�ود دچ�ار التق�اط آخرزن�دگي بس�ا ت�ا ب�ھ چ�ھ خود آنھ�ا ھ�م

عص�ا و س�نگي نمایان�د و از طری�ق موس�ي خودرا بھ ايصاعقھ و از طریق گفت سخن با وي درختي از طریق موسيخ��دا و ترینقويموس��ي و ش��ریعت موس��ي ك��رد. خ��دايرا آش��كار مي داد و معج��زاتشمينش��ان موس��ي را ب��ھ اشاراده

و خدایش و قوم و ذكر موسي است كامال واضح ھم و اسالمدر قرآن و حضورش است بوده سامي مذاھب كل شریعت .است) (صخود محمد حتي بسیاربیشتر از ذكر ھر پیامبري در قرآن

موس�ي نب�ود. ھ�ر چن�د ك�ھ "خ�دا" هو ای�د ذھنيب�ود و خ�داي و محس�وس و واقعي كامال طبیعي خداي یك موسي خداي ان�دك نیز باھم�ان سامي . دیگر پیامبرانگرفتقرا مي مورد مؤاخذه بابت نیز درگیربود و از این "خدا" همستمرا با اید

و ھا در س�تارگاننی�ز م�دت) (عاب�راھیم ك�ھ ش�اھدیم اند. م�ثال درق�رآنطور بوده ھمین است در دست از آنان كھ روایاتي

٣٨

. و طب�قاس�ت نم�وده ،معراجم�اھيدر وج�ود یك ی�ونس حض�رت از پیامبر اسالم نقل . بھاست پرستیدهاميخدا ر آفتابدر كھاست بوده طبیعي خداشناسي كمال این كھ است نموده رخ) (عدروجود علي پیامبر اسالم معراج ھم اسالم روایات .است و دیدار شده اختھخدا شن انسان یعني مخلوقات اشرف

ك�رد كتمان تواننمي حال و در عین است بوده از وجودپیامبران ذھني و خداپرستي "خدا" هاید كھ گفت تواننمي پس ای�ن ض�د م�ذھب م�ذاھبيپیدایش العل�لو علت اس�ت ب�وده پی�امبران ای�ن م�ذاھب و خ�دا پیام�د طبیع�يم�ذھب ن�وع ای�ن كھ

.پیامبران

ك�الم ش�نیدن بلك�ھ نب�وده ذھن�ي الق�اي ی�ك اس�ت س�اميپیامبران مذاھب شود و مختصمي نامیده "وحي" كھ ھم چھ آناند. و شنیدهخدا را مي خود صداياند و یا با گوششدهآشكار مي نبي دیدگان در مقابل كھ بوده فرشتگانيخدا از طریق

.است ذھني ھايوبرداشت از ذھنیت متفاوت يكل بھ این

را آش��كار و معج��زاتش گفت��ھ س�خن س��امي باپی��امبران طبیع��ي موج�ودات خداون��د از طری��ق ك��ھ گون�ھ آن بای��د گف��ت پ�س. اس�ت گفت�ھن س�خنآشكاري ای�ن و ی�ا ب�ھ اس�ت نگفت�ھ دیگ�ر س�خن م�ذاھب ویا اصال با حكیم�ان ندرت بسیار بھ ساختھ اند.با خداوند را نكرده گفتن سخن ادعاي وسقراط و كنفوسیوس وھرگز مثال بودا و الئوتز طور كھھمان

و خش�ونت زن�دگي مش�قت ھواس�ط ب�ھ ان�د ك�ھبودهحكیماني ھم�ان ن�ژاد س�امي پیامبران كھ گفت تواندیگر مي بیاني بھاند. ش�ده ب�ا خداون�د درطبیع�ت گف�تن س�خن بھ ، موفقزمین خشك مناطق در این زندگانياز حاصل رزق و قبض طبیعت

بش��ر بس��یار ب��ھ ك��ھ اس��ت خ��ود در طبیع��ت و غض��ب قھ��ر وخش��ونت خداون��د از درب ك��ھ گف��ت ت��واندیگ��ر مي بی��ان ب��ھبگوی�د س�خن طبیع�ت تواند با خدا ازدربتر مياحتر ھشاق شرایط این و با پذیرش شرایط وبشر در این تر استنزدیك

و ترین، س���ریعن���اطق حی���وان ی���ك عن���وان بش���ر ب���ھ ) پی���دا كن���د.زیرا ب���راي(كالم���ي و بش���ري مس���تقیم ايو رابط���ھ نو زم���ا زم���ین ج���اي درھم���ھ و عارف���ان حكیم���ان ك���ھ دانیم. و نی���ز م���ياس���ت كالم���ي ھھمان���ا رابط��� رابط���ھتریننزدیك قھ�ارترین و ب�ھ طبیع�ت وج�ھ ترینخش�ن ب�ھ عش�ق اند. ای�نورزیدهميعش�ق طبیعت و بھ ھا بودهانسان گراترینطبیعتخ�دا را ب�ا س�خن آن ت�وانبھتر مي دیدگاهبا خدا. از این مستقیم ارتباط ھزمین یعني است ھا بودهنبوت ھزمین آنصورتخ�ود تنھ�ا افتخ�ار و برتري پی�امبر اس�الم دلی�ل ھم�ین . و ب�ھشو تا م�را ببین�ي :گرسنھنمود كھ درك در معراج پیامبرشاز ناش�ي در س�ائر م�ذاھب كش�يریاضت ھكالمس�ئل ك�ھ گف�ت ت�وانمي لحاظ داند. بدینمي را فقر خودش مردم بھ نسبت

بیانگر خوبي ھند و بھو مذاھب اسالمي آور حكمتحیرت فقر! تداخل . حكمتاست بوده ساميمذاھب حكمت ورود اینو ھ�وا و آب خ�وش من�اطق حكیم�ان و مكاش�فات حكم�ت ك�ھ نكت�ھباش�د. و نی�ز اینمي طبیع�ي م�ذاھب ذاتي موافقت این

.است بوده ریاضت سرسبز،حاصل

پدی�د آمدن�د و ك�ل ت�أثیر وي تح�ت از فالس�فھ لش�كرينب�ود ولي پرستدهو ای مطلقا فیلسوف حكیم سقراط طور كھ ھمان پرس�تذھن ھصدھا فرقپرستیدند ولينمي و ذھن ایده ھواسط خدا را بھ ھم دادند. پیامبران راشكل غرب ھاندیش جریان

در م��ردم ھ�م و وج�ود پی�امبران اس�ت ودهب� عل�وم تحری�ك موج��ب مردمدر می�ان وج�ود حكیم�ان ك�ھ پدی�د آمدن�د و گ�وئي ھمثاب� ب�ھ س�ئوال ای�ن ب�ھ ؟ پاس�خاس�ت بودهو حكیمان پیامبران میل خالف . آیا ایناست گردیده بشري ھايتمدنموجب .بشر است المسائل ام بھ پاسخ

٣٩

: خدا هاید

ب�ھ مب�دل انس�ان س�ازد در ذھ�نمي و ناك�ام طلب�د وپ�وچيم چالش بھ و را درگیر ساختھ انسان كھ میزاني بھ ھر چیزي ش�ود. ای�نوارد مياس�ت ھ�ر ف�ردي ھا در ذھ�ن ای�ده و تض�ارب تب�ادل ھمان�ا جری�ان ك�ھ اندیش�ھشود و بر جریانمي ایده

و نیس�تي و م�رگ و تب�اھي و پ�وچي ناك�امي ذات�ي مركزھمان�ا ك�انون ای�ن است در گردش روز بر مركزيشبانھ جریانمول�د ھ�ر ھ�م باش�د ك�ھيم "خ�دا"همرك�ز ھمان�ا اید ش�ود. ای�ن و نامی�ده انجامد تا خواندهمي طول ھا بھمدتباشد كھمي. زی��را در و ن��اب مح��ض های�د یعن��ي اس��ت واقع�ي هو ای��د ھا اس��تای��ده ھم�ھهو اید ايھ��ر ای��ده غای�ت و ھ��م اس��ت ايای�ده وجود ندارد. ھائيانسان چنین خدا براي نام بھ موجودي بیرونيجھان

ای�ن ؟ غای�تنیس�ت م�اده آن ن�ابود س�اختن ت�دریجيجریان ھم�ان در ذھ�ن م�ادي ھو واقع� ھر م�اده معنا كردن آیا جریان ملق�ب ن�ام ای�ن بھ مذھبي وتربیت تعلیم بعدا تحت كھ "خدا" هاید . یعنيخداست هاید ھمان گيو نابودشونده نابودسازي

خارجبش�ري امی�ال ھاز احاط برون در جھان كھ . ھر چیزياست "عدم" هھمانااید و غریزي فطري شود در مراحلمي ای�ن دیني آید. اندیشمنداندر مي گردش بھ "عدم"هو بر مدار اید شده ايایده بھ كند مبدلمي را ناكام شود و انسانمي .ھا استایدهترینھا قويانسان تریندر ناكام ایده این دلیل ھمین بھ اند. درستنامیده"خدا"را غائي ایده

ھ�ا و م�رگناكامي . یعنياست بیرون بشردر جھان ھايگيھا و نابودهناكامي جبران "خدا" هدیگر اید يلحاظ و اما بھ ھايھنوز امید كامكھ تا زماني یافتھ كام ھايدر آدم ایده این دلیل ھمین ھستند. بھ خدادر ذھن هاید تنھا غذاي و تباھي دوران ك��ھ كھول��ت در دوران دلی��ل ھم��ین . (و ب��ھاس��تدارن��د ی��ا وج��ود ن��دارد و ی��ا بس��یار ضعیف در جھ��ان برت��ريبس�ا ش�ود.) و چ�ھترميقوي خدا در ذھن هآید ایدپدید مي نابودي رسد و احساسمي مشام بھمرگ و بوي ھاستناكامی

را پذیرا شوند. مرگ ھا و خاصھتواننددردھا و ناكاميمي كھ خدا است هاید ھا با اتكاء بھاكثر انسان

فقی�ر و ناك�ام طبق�ات و در می�ان برك�تو كم خش�نھايو در طبیعت ینفقی�ر زم� خدا در مناطق هاید كھ است طبیعي پس های�د دلیل ھمین . بھاستھمانا مرگ شكست این غایت كھ است در جھان انسان شكست خدامحصول ه. ایدتر استقوي

ھا و اندیش���ھ ھھم��� و ك���انون دھ���دمي و نیس���تي م���رگ ب���وي جاویداس���ت حی���ات پناھگ���اه ك���ھ ش���دت ھم���ان خ���دا ب���ھ آلیس�تایده گ�ردد یعن�يمي شودمعنويمي كوتاه دستش ماده از جھان كھ میزاني بھ . زیرا انسانبشر استھايمعنویت

شود.مي

ندارن�د ب�ھ چن�داني برخورداري ایده از این كھ آنانكھ است كند و اینمي تحمل قابل انسان را براي شكست "خدا" هایدص�بر ھس�تند. كم نامالیم�اتش�وند و ك�ال در مقابلمي آمیز و تبھكارانھبار و جنونتشنج ھا دچاررفتارھائيناكامي ھنگام در ج��وامعي دلی��ل ھم��ین ب��ھ س��ازد و درس��تپ��ذیر ميرا امكان وم��دنیت ق��انون "خ��دا" های��د ك��ھ بینیمم��ي ترتی��ب ب��دین و ھ�م تر اس�ترنگخدا كم هاید و ھم تر استكمتوحش و ھم تر استضعیف قانون ھم كمتر است ھا و فقارتيبدبختكھ

ـ جانوري نیمھ زندگي ویك اقتدار شدید نیست این بھ ھم برخوردار نیستند و نیازي چندان ھا از تمركز وقدرتيحكومت

٤٠

خ��دا و های��د ھ��ا بیش��تر اس��تو حقارت فق��ارت در ھ��ر كج��ا ك��ھ و درع��وض ماس��تحكمفر بش��ري ـ نیم��ھ بھش��تي نیم��ھخ�دا ق�رار باش�د احك�ام ك�ھ آنگاه از فقیر یاغني اعم تر حضور دارد و نیز در ھر كجائيتوأما قوي غدارانھ حكومتهاید

یاب�د نیزنی�از عینی�ت ص�فات بشر القاء گردد و ایندر و امثالھم و نظم وپاكدامني و عدالت آزادي از قبیل وي و صفات و لیبرالیزم سوسیالیزم مثل دیگري هخدا ویا ھر اید هاید تحت چھ بیشتر است و خشونت و سركوب اقتدار سیاسي بھ

.و امثالھم

ھا و فق�ر و ن�داري ر كم�المظھ� اس�ت مظھرن�ابودن ط�ور ك�ھ بش�ر ھم�ان ذھ�ن در قلم�روي "خ�دا" رس�د ك�ھنظ�ر مي بھ های�د ش�ود و درح�د ی�كن�ابود نمي ح�ال ب�ا ای�ن ول�ي مطلق نابودي ھبر آستان است و نھایتاموجودي ھا نیز ھستناكامي ق�دیس ی�ك زن�دگي واقع�ي معن�اي . ای�ناس�ت نابودي بھ محكومھر آن دھد وليمي ادامھ و ھستي حیات ھنوز بھ محض ق�دیس ، ی�كمردم�ان درچش�م دلی�ل ھم�ین و در مرز بودونب�ود ق�رار دارد. ب�ھ بخورونمیر است موجودي باشدكھنیز ميو درد و و حق��ارت فق��ارت در اوج ك��ھ ش��ود. كس��يمي و پرس��تیده اس��تزمین خ��دا ب��ر روي تجس��م معن��اي ب��ھ درس��ت ناراح��ت ھ��م كند و از كس��ينميوض��ع از ای��ن رھ��ائي ب��راي ھ��م تالش��ي ت��رینو كم اس��ت ش��اد و راض��ي پای��انبيھايرنج

ح�د رئ�وف در بش�ر ت�ا ای�ن ك�ھ قھار و غدار است خداي ھمان این و گوئياست بسیار مھربان با دیگران و بلكھ نیست خ�ودش دھ�د ول�يمي نج�ات و رنج فقارتريرا از بسیا ھا دارد و مردمانھا و كرامتبسا شفاعت و چھ شده ومھربان های�د ش�وند زی�را دیگ�ر خ�دایكخدا رھ�ا مي هاز اید كھ است بشري چنین در قبال فقط. و مردمانبشر است تریندرماندهش�ود و مي يقلب� مول�د ایم�ان پی�روانش ب�راي بش�ري .چنیناست یافتھ بیروني و واقعیت نیست و مظھر نابودي محض

خوان�د ھ�ر چن�د ك�ھن�داردكافر مي ام�ام را ك�ھ كس�ي پی�امبر اس�الم دلی�ل ھم�ین سازد. ب�ھمي پاك خدا را ازاذھانشان هاید دھد. مو انجامراموبھ شریعت احكام خدا باشد و ھمھ هاید داراي

تر از تر و ج�امععمی�ق زی�را تض�ادي بش�ر اس�ت ايھوقض�اوت ذھ�ن غری�زي و دیالكتی�ك ثنویت مركزي ھخدا ھست هایدو ری�ا و و س�رگرداني ھ�ا وتذب�ذبدوگانگي ھو كارخان� ھا اس�تدتض�ا تض�اد ھم�ھ بودونبود وجود ندارد و اینتضاد بین جب��ري چی��ز محص��ول آن ك��ھ وج��ود ن��دارد بپرس��تد خاص��ھ را ك��ھ توان��دچیزيھرگ��ز نمي . انس��انبش��ر اس��ت اس��تھالكاز و انس��ان ھا و جبرھاس��تھ��او دغدغ��ھھراس ھم��ھ ك��انون ذھن��ي باش��د. خ��داي و نیس��تي و م��رگ ناك��امي ھوناخواس��ت

قلب��ي بلكھنیس��ت ذھن��ي ام�ري داش��تندوست اینك��ھ . و دومنیس�ت چی��زي داش��تنودوست پرس��تش و جب��ر ق��ادر ب�ھ ت�رس .است

آورد. و خ�دا را پدی�د م�ي ب�ھ قلب�ي زدای�د و ایم�انخ�دا رامي ای�ده فقی�ر و مس�كین رفی�ا ع�ا ق�دیس یك وجود طبیعي پس چن�ین دلی�ل ھم�ین شود. ب�ھميخدا پرستیده هاید جاي بھ كھ انساني بتي است و طبیعي زنده خدايمظھر یك كسي چنینش�ود و مي تلق�ي آن�ان وج�ودي گی�رد و دش�منق�رار مي ای�ده نای� وس�ردمداران خ�دا و حامی�ان های�د مقاب�ل ھدر نقط بتيباش��د زی��را آخون��د پی��امبر و آخون��د ميتقابل ھم��ان نامن��د. ای��نپردازن��د و او را ك��افر و ملح��د ميمي ب��ا وي ع��داوتبھ

ای��ده ای��ن و ن��ان اس��ت و مول��د آن ای��ده ای��ن و ص��احب ای��ده ای��ن هوپرواركنن��د و ح��امي خ��دا و مبل��غ هس��ردمدار ای��د خورد.رامي

در اس�ت و خ�ود را خ�دا نخوان�ده نك�رده خ�دائيدعوي ايو معج�زه كرام�ت صاحب پیامبر و قدیس ھیچ كھ است واضحنامیدن�د و يخدام هیا خ�ود را فرس�تاد اند. آنانداده آنان بھ را كمابیش ھائينسبت آنھاچنین از پیروان بسیاري كھ حالي

٤١

پرس��تش خ��ود را قاب�ل ). و ل��ذا ھیك�ل(عو عل�ي پیامبراس��الم دانس��تند مث�لمي ی�ا خ�دا را در وج��ود خ�ود حاض��ر و ن�اطقنمودن�د ت�ا آنھ�ا نی�ز از اوامر خودمي اطاعت بھ را دعوت مردم نمودند و بلكھمي كار منع را ازاین دانستند و مردمنمي

ش��اعر رفتن��د و در واق��عخ��دا مي های��د دنب��ال زدن��د ب��ھبازميس��ر از اطاعت ك��ھ نماین��د و آن��ان ركخ��ود د خ��دا را در دل شدند.سیاستمدار و دانشمند مي بھ مبدل تدریج بھ و شدند و یافیلسوفمي

یعن�ي اس�ت ایم�ان ب�ھ از ای�دهخدا خدا و تبدیلاز ایده رھائي تنھا راه و قدیس و یا عارف از پیامبر و امام اطاعت پس ك�ھ چ�ھ آن دریاف�تمحل ھ�م باش�د و دلمي نیس�ت ك�ھ چ�ھ آن دریاف�ت مح�ل . زی�را ذھ�نھس�تآنكھ ب�ھ نیس�ت آنكھ تبدیل د.باشمي پرستگرا و واقعیتزندگي انسان دل ولي است پرستآرمانگرا وآینده انسان ذھن دلیل ھمین . بھھست

پی��دا نش��ود انس��ان را. و ت��ا خ��دا در دل ونیس��تي م��رگ ھ��م كن��د و ب��ا ذھ��نشمي را درك و ھس��تي حی��ات ب��ا دل��ش انس��اندیگ�ر پی�دا ش�دذھن خ�دا در دل ك�ھ آنگ�اه . ول�ياس�ت بزدل ھوسباز و ذھنش . دلشاستھوسباز و در ھراس موجودي

پروردگ��ار را در و رحم��ت و ق��درت و ص��فات ش��ودو ارادهمتفك��ر مي بلك��ھ س��تنی و ھراس��ناك آلیس��تو ایده ب��افخیالگ�ردد. مي بین�د وراض�ينمي یاب�د و ل�ذا ج�ز ح�قخداون�د مي ظھور فع�ل را محل كند و جھانميدرك جھان مادي واقعیت

من�زه بیرون�ي جھ�ان خ�دا در واقعی�ت هاز ای�دباش�د و گراداشتھحقا واقع تواند ذھنيدارد مي مؤمن دلي كھ انساني فقطرا نادی�ده خ�داي فرم�ود ك�ھ)مي(ععلي ط�ور ك�ھ خداون�د را دی�دار كن�د. ھم�ان ع�الم ھايپدیده درجمال تدریج شود و بھك��افر و ب��ازیگر ھ��ايدل خ��دا حاص��ل ه. ای��داس��ت خ��دا نب��وده های��د ھرگ��زداراي) (ععل��ي یعن��ي پرس��تد. و ای��نھرگ��ز نمي

ھا را آدم نوع اند. ھمینیافتھ مستقیميھبا خدا رابط خدا ھستند و معتقدند كھ هھا بیشتر دچار ایدآدم .ھوسبازتریناست .خداست هاید محصول . خرافھیابیممي تا سرحد جنون خرافات دچار انواع تدریج بھ

و و اقتص�ادي سیاس�ي و چھ و فلسفي علمي ھستند چھخرافھ محض هاید نای و غیرمستقیم مستقیم محصوالت و ھمھن�دارد. دیگ�ري هچارفزاین�ده و ل�ذا ج�ز ابط�ال اس�ت خراف�ھ یك بشري تمدن تر كلكامل بیاني .و بھو حقوقي شرعي چھنی�ز و محص�والتش و ل�ذا ذات�ا مك�ار اس�ت اس�ت ب�وده و عارف�انپی�امبران دی�ن ب�ا حقیق�ت مكر انس�ان خدا محصول هاید

كن�د و آنگ�اهخ�دا مي یكب�ھ را مب�دل خ�دا ھ�ر ف�ردي هن�دارد. ای�د عالج�ي و جز خود�ـ بران�دازي است درنفاق تماما غرق .جھان دانگ شش تصاحب براي خدایان جنگ

. اس�ت و مش�ركانھ التق�اطي ھائيای�ده ھاجملگيو س�ائر ای�ده اس�ت ايھ�ر ای�ده هش�د و خالص و ناب محض "خدا" هاید ك�ردن آلیزهای�دهباش�د و اینمي در جھ�ان عین�ي ھ�ر واقعی�ت هكنن�د آلو ل�ذا ای�ده اس�ت "ای�ده"كھ اس�ت "خ�دا" های�د فقط

اس��ت و س��لطھ تمل��ك ذات ھم��ان "تنبایس��" و آن اس��ت "بایس��تن"یك ب��ھ آن ك��ردن و موك��ول آن نف��ي معن��اي ب��ھ جھ��ان "خ�دا" های�د . پ�س"م�ن" كامل فرمان باشد وتحت "من" مال فقط باشد اال اینكھ نباید وجود داشتھ : جھانمعنا كھبدین

از جھ�ان اق�عخدا درو هاید با خدا دارد. صاحب و سر جنگ و لذا ذاتا ضد خدا است استخدا شدن بھ هاراد ھمانا نطفھخ�دا در های�د ك�رد ك�ھ درك ت�وانبھت�ر مي ش�ود ت�ا نابودس�ازد. و این�ك را تمام�ا مال�ك خواھد آندارد و مي نفرت ھستيبمان�د "م�ن" فق�ط . و آنگ�اهخویش�تنعدم و نھ جھان عدم ، پرستشاست پرستيو عدم عدم هھمانا ایداشواقعي معنايرا ت��ا س��ر و وج��ود انس��ان اس��ت خ��دا ض��د انس��ان های��د . پ��سجھ��ان ازخلق��ت قب��ل خ��دا در دوران مث��ل . درس��تو ب��س

.است از وجودخویشتن نفرت غایت خدا محصول هاید دارد. پسمي دشمن حدنابودي

٤٢

چ���ھ گون���اگونش در اش���كال اس���ت "برابري"های���د ھو ك���ال كارخان��� ب���ا خداس���ت برابرش���دن ب���ھ هاراد خ���دا حاص���ل های���دوجود وج�ود ندارن�د و آنچ�ھ ك�ھ چیزھ�ائي برابران�د یعن�ي صفرھا با ھ�م . و فقطفقھيو چھ لیبرالیستي چھ سوسیالیستيخ�دا ه. ای�دو اعتق�ادي و كالم�ي و رفت�اري ص�وريسازيھمسان یعن�ي اس�ت براب�ري ) مول�د و ح�اميذھن ندارد (خداي

ع�دم برابرن�د زی�رامبتال ب�ھ ب�ا ھ�م ھا ھم�ھآلای�ده پی�روان خ�دا یعن�ي های�د . پی�روانء اس�تشيبھ انسان تبدیل هھمانا اید ھستند و وجود ندارند.

در حض�ور خ�دا حض�ور دارن�د و از ھستند ك�ھمؤمنان دانند و فقطاند و خود نميخدا در حضور خدا معدوم هاید پیروان قلب�ي گناهخ�دا مطلق�ا احس�اس های�د پیروان . وليگناه در احساس گیرند و غرققرار ميالمتناھي ميحضور در شر این

كنن�د و ن�ھخط�ا مي ھا حداكثر احس�اسیابند اینمي وجنایتي ھر جرم خود را مجاز بھ "خدا" هاید عنوان ندارند و تحت .است بوده واقعیتي یا نابودي در تبدیل آنھا ناكامي موجب كھ خطائيھم . آنگناه

های�د ش�ود. پ�سنمي و احس�اس و فھمی�ده دی�دهواقعیت مطلقا در جھان كھ چیزي بھ باور داشتن ؟ یعنيچھ یعني خرافھ اص�لي و عن�وانك�رده را برداش�ت ايای�ده چنین بھ مربوط صفات مزورانھ كھ ھم . و آناناستايخدا منشاء ھر خرافھ

جویانو ع�دالت آزادیخواھ�ان ش�وند مث�لتر ميش�دیدتر و پیچی�دهمراتب ب�ھ ايكنند دچ�ار خراف�ھمي را حذف صفات اینو ھمان���ا آزادي م���درن ھايخراف���ھترینو مھلك ترینھولن���اك ك���ھ ی���ابیممي وض���وح ب���ھ . ام���روزه"خ���دا" عنوانمنھ���اي

آزاد و مس�تقل ك�ھ . زی�را خداس�تخداس�ت های�د ب�ھ مرب�وط ص�فات ای�ن و... زیراھم�ھ و اس�تقالل است دهبو سوسیالیزم هریاك�ار ای�د پرس�تندگان ن�وع ای�ن پناھگ�اهآخرین ك�ھ بینیم. و لذا ميو نیز مھربان است شده توصیف و امثالھم وعادل

بش�ر در كھ اس�ت خ�دا ب�ودن نھ�ائي دع�وي !! و در اینخدا عاشقیم نیز ھمچون: ما كھاست "عشق")، ھمانا خدا (عدم رخ مس�لم نماید جن�ون نقش ایفاي عشق بخواھددر لباس نفرت غایت كھ شود. زیرا آنگاهمي دیوانھ كلي بھ اشخرافھو و اس��تقالل . و ل��ذاآزاديب��ا خ��الق ع��داوت یعن��ي اس��ت و جھانی��ان ب��ا جھ��ان ع��داوت خدامحص��ول هنمای��د. زی��را ای��دمي

ك��ھ ای��ده ای��ن باش��ند و حاص��لمي ع��داوت ای��ن ھا وآرمانش��ھرھا محص��ولالای��ده عن��وان ب��ھ و امث��الھم و عش��ق ع��دالت شود. یعن�ي رونھوا چیز بایستي و لذاھمھ است و بیھوده و ناجور و ستم ناحق وجود ندارد و ھمھ در جھان حقيھیچ

"خ�دا"كھ اس�ت ايمول�د ای�ده گين�ابوده . ای�ناس�ت در ن�ابودن و جھانی�ان جھ�انحق گ�ردد، یعن�ي نیس�ت بایستي ھستيض�د . خ�دائيض�د خداس�ت خ�داي خ�دا ھم�ان های�د .پساس�ت ابزار ن�ابود س�اختن خدا قدرتمندترین شود و اینمي نامیدهت�ز خدا آنتي هاید است چیزي بیروني تز واقعیتآنتي ايھر ایده طور كھ . ھماناست و عارفان وقدیسین نپیامبرا خداي .است جھان كل

در ب�ود ك�ھ موج�ودي نخستین . ابلیساست ابلیسخداپرستي خدا كانون ه. ایدتزھاستآنتي كارخانھ خدا ھمان هاید پس ھبھان� ك�رد ب�ھ رانف�ي آدم یعن�ي اشاب�ا نم�ود و خلیف�ھ ك�رد و از ام�رش خدا با خدا مخالف�ت هایدبھ سلحضور خدا با تو

.خودسازي را جانشینموجود لجني این كھ تر از آني: خدایا تو مقدساینكھ

كن�د ت�ا بتوان�د مي آنق�در مق�دس د. یعنيكنمي خدارا نفي كھ خداست براي كاذب قداستي چنین عنوان خدا تحت هاید پس خداس�ت ب�ھ ش�ك خدامحص�ول های�د خود خ�دا. پ�س بسازد بر علیھ محض هاید یك سازد و از ويو نابودش نفي كلي بھ خط��اب مك��ررا ك��ریم رو در ق��رآن انجام��د. و از ای��نخ��دا مي نف��ي ب��ھ كھخداس��ت تكب��ر در مقاب��ل محص��ول ش��ك ای��ن ك��ھ الق�اي ھم�ان ب�ا انس�ان . و دش�منينداري جزشیطان دشمني كھ بدان فرزند آدم : ايكھ است اخطار شده آدم فرزندانبھ

٤٣

و خ�دا م�ن ب�ین حج�ابھمین ك�ھ و دی�دم خدایا خ�دایا ب�ودم مشغول سال چھل بایزیدبسطاميقول باشد. و بھخدا مي هایدرود. فرات�ر نم�ي "الال�ھ"از ذھ�ن ادراك یابد. كم�الرا مي ابلیس فقطرسد. ذھنمي ابلیس بھ ذھن شناسيخدا بود. كمال

انج��ام ب��راي فق��ط ش��ود بلك��ھنميخ��دا متوسل های��د ب��ھ و كت��اب حس��ابو بي و ص��ادقانھ خالص��انھ ك��اري ب��راي كسھ��یچ چنینانج�ام ت�وان ای�ده ای�ن حمای�ت كند و ب�دونمي خدا رجوع هاید بھ كھ استو مذبذبانھ و تبھكارانھ دروغین كارھائي شود.مي ممكن ایده این و مترادفات خدا ومشتقات هاید با حمایت با برنامھ جنایات را ندارد. ھمھ كارھائي

ش�ود. ھا ميھ�ا و ای�دهواژه ای�ن ب�ھ متوس�ل گوئيدروغھنگ�ام ب�ھ كن�د بلك�ھگوید خدایا خدایا نميمي راست وقتي انسانبش�ر و وج�دان عق�ل هكنن�دو زائل ھاستحرام هكنند خدا حالل هدھد. اید انجام تواند كار خالفيخدانمي هاید بدون انسان وج�ود واقع�ي خ�دا، ج�اي هدگیرن�د زی�را ای�یكدیگر ق�رار مي بر جاي وگمان واقعیت كھ خداست . زیرا بر مدار ایدهاست

را الزم كفای�ت شدن دیوانھ براي واین است یكدیگر نموده بودونبود را جایگزین یعني است كرده عوض خدا رابا عدم ه.ایدترندس�الم ج�انوراني منك�ر خ�دا الاق�ل ك�افران دلی�ل ھم�ین ب�ھ بشر اس�ت روانيامراض ھمھ خدا دلیل هنماید. ایدمي

گوین�د ك�ھخداون�د مي ب�ھ روز مالئكھ : و در آنكھاست آمده . و در قرآنھاستایده ھمھ و جنون است جنون هخدا، ایدو نباش�د ی�اد ذھن�يخ�دا در دل ھس�تند. وقت�ي مجن�ون پرس�تند. یعن�يخ�دا مي ج�اي را ب�ھ جنكھ مردم پروردگارا اكثریت

خ�دا در هاید . پرستشاست ابلیس ایدئولوژي و این است "كنخواھي و ھر چھ خواننماز مي" وژيخدا، ایدئول زباني م�ؤمنین خدا و نف�ي پیامبران دین كردنسالح خلع براي است ـ نمادینـ مصلحتيسیاسي و مذھب خداپرستيھمان واقع .زمین بر روي واقعي

ص�الحانھ عمل دارد و داراي و حیا و تواضع وشرم گناه یابد احساسرا حضور خداوند مي ھستي عالم كھ انساني فقط ودچ�ار جن�ون اس�ت خویش�تن و اعم�ال احوال و مستمرا مراقب نیست كبر و فریب ابلیسو در اسارت است و مؤمنانھ

عم��ل دخ��و ش��رایط ب��ھ ق��رار دارن��د و بس��تھ وتبھك��اري جن��ون در مرات��ب ذھن��ي و خداپرس��تان ش��ود. خ��دا خواھ��اننمي كنند.مي

اكثری��ت رف��ت ذك��رش ط��ور ك��ھ ھم��ان درق��رآن دلی��ل ھم��ین در بش��ر ھس��تند. ب��ھ و ش��یاطین ورود اجن��ھ خ��دا م��دخل های��د و ش�یاطین اجنھواس�طھ ب�ھ وجودش�ان اند. یعن�يشده نامیده خوانند مجنونمي خود راخداپرست كھ و كساني خداگویان

ھر جرم�ي ھا بھانسان زدن آتش رسانند و گر نھمي قتل بھوضعي ترینشقي را بھ واقعي و مؤمنان است تسخیر شده، اس�ت م�رگ و مستوجب شدهمحسوب و گناه اعتقاد جرم ، صرفپیامبران شریعت ، در كداماست آمدهشریعت در كدام .است آمده حساب بھ ایمان حجت و نماز خواندن است شده ، كفر و الحادمحسوبنماز نخواندن شریعت مدر كدا

مالی�ان دلیل ھم�ین ب�ھ و درس�ت اس�ت خ�دا ب�ودهاز حكم و ضد اطاعت و ضد مؤمنان ضد رسوالن هاید خدا ھمواره ایده را نھ�ي درغگوئي ايفلسفھھیچبي . ھر كھاند و عارفانجدید بوده رسوالن هخوردقسم دشمناناکثرا مذاھب و فالسفھ

هخ��دا ای��د هزی��را ای��د اس��ت دروغ هخ��دا، ای��د های��د . پ��ساس��ت گرفت��ھق��رار خ��دا ه ای��د حامی��ان مقاب��ل ھدر نقط�� اس��ت ك��رده وج�ود ن�دارد. ھم�ان ك�ھ ، خ�دائياس�تغیرواقعي خ�داي خ�دا، ھم�ان ه. زیرا ایددروغین و مصلحت است مصلحتيدروغ

ھرچی�زي ش�ده آلو ای�ده ش�دن اي. ای�دهو غی�ر واق�ع دروغ�ین ، چی�زيچیز اس�تآن دقیقا دروغ ھر چیزي هاید طور كھ ساختن چیز، دروغین آن كردن خیالي یعني چیز استآن شدن و شیطاني شدن و جني چیز است آن وجودي ھمانا نفي

چیز. ان ساختنچیز، بازیچھ آن

٤٤

ب��ر علی��ھ جن��گ یعن��ي خداس��ت ب��ر علی��ھ وجن��گ الفس��اد اس��تام ھ��م . و دروغدر بش��ر اس��ت دروغ العل��لخ��دا علت های��د .است . دروغگو دیوانھواقعیت

؟چیست است شده نامیده "یاد خدا"یا "ذكر" در قرآن كھ چھ و اما آن :یاد خدا

فرمای�د پی�امبر مي كنند. خداوند ب�ھمي سئوال "وحيعلم" هآیند و دربارنزد پیامبر مي بھ ايعده كھ است آمده در قرآن مق�امي "ذاك�ر"بیابن�د. پس بنماین�د و ج�واب را از ذاك�رین س�ئوال برون�د و ای�ن "ذاك�رین"نزد بگ�و ب�ھ گروه این بھ كھ حقیق�ت ای�ن م�اجراي ط�ور ك�ھ نباشد ھمان درنزد خود رسول علم بسا این چھ كھ است وحي علم دارد و صاحب یمعظ

و خ�ود موس�ي راداراس�ت وح�ي عل�م ولي نیست رسول خضر با اینكھ كھ شاھدیم و خضر در قرآنموسي را در رابطھو عل�م پیامبر بعد از نب�وتش فالن مثال بھ كھ است مكررا آمده درقرآن طور كھ را ندارد. ھمان علم آن است رسول كھ

ذك�ر ك�ھ . پ�ساس�ت بس�ا نرس�یده چ�ھ ذكرھم مقام و بھ است نرسیده و حكمت علم بھ ھم ھر پیامبري . پسدادیمحكمتخ�دا و وصفات نام راندن بر زبان بھ مطلقا ربطي است شده ترجمھ "یاد خدا"با مترادفاشفارسي معناي بھ در قرآن

ذاك�رین م�ردم ھم�ھ ب�ود ك�ھمي ن�دارد. اگ�ر چن�ین او درذھ�ن ن�ام خ�دا و ی�ادآوري های�د ب�ھ حمد او ندارد و مطلق�ا ربط�ي بودند.مي و حكمت وحي علم شوند ودارايمي محسوب

از اس�ماء خ�دا باش�د و ب�ر الف�اظي یاد آوردنب�ھ معن�اي ب�ھ ی�اد نم�ودن باشد و ای�ن د نمودنخدا را یا معناي ذكر اگر بھآی�ا رانن�د. پ�سميخ�دا را ب�ر زبان ھا ن�امب�دبختي ھنگام ھا بھآدم كافرترین . حتينیستچنین كھ ، كیستآن راندن زبان ھستند؟ ذاكرین ھم اینان

از ايواقع�ھ انسان كھ راند؟ آنگاهمي آورد و برزبانیاد مي را بھ آورد آیا نامشیاد مي را بھ كسي انسان كھ آیا آنگاهتواندباش�د ب�ا نمي ت�ر از ای�نكم خ�دا ھ�م ی�اد آوردن آورد؟ ب�ھیاد مي را بھ آوردآیا الفاظيیاد مي را بھ اشگذشتھ زندگي. و . ذك�ر ھمان�ا دی�دار ب�ا خداس�تاس�ت خدادر دل .حافظھذھني در حافظھ دھد و نھمي رخ یاد خدا در دل كھ تفاوت این ماھیت�ا ب�ھ ی�اد قلب�ي . والبتھامو پرستیده دیده دل ، با چشمامرا نپرستیده نادیده خداي فرماید كھمي)(ععلي كھ است این دارد. تفاوت از یاد ذھن كلي

آن موجودی�ت ھرا متوج چیز انسانآن . جمالو صفاتي است جمالي داراي واقعیت در جھان ھر چیزي صفاتوجود و آن"وج�ود"را ھ�ر چی�زي جم�ال ت�وانش�ود. ميچی�ز مي آن هدرب�ار انسان شناختموجب چیز ھم آن نماید و صفاتمي

البت�ھ باش�د ك�ھمي پیرام�ونش چی�ز ب�ر چیزھ�ايآث�ار آن ھم�ان خوان�د ك�ھچیز آن "ماھیت" را ھم چیز نامید و صفاتش ھوی�دا و قاب�ل آندر آث�ار برون�ي ھ�ر چی�زي دروني صفات . یعنيچیز است ساختار آن اندرونيھاياز ویژگي برخاستھ

گردد.مي و محاسبھ فھم

بی�اني . ب�ھچی�ز اس�ت آن ان�دروني و ماھی�ت ص�فاتھكلی آین�د نھ�ائي ب�ر ھر چیزي بیروني جمال كھ نیست تردیدي البتھ ك�ھ ب�اطني چیز.یعن�ي آن كل�ي معن�اي هو م�اد چی�ز اس�ت آن س�یرت ص�ورت یعن�ي چیز است آن ماھیت كمال دیگر جمال .است جمال ھمان و این دود استح زیرا وجود ھماناست كرده چیز را معین و حدود و وجود آن است ظاھر شده

٤٥

از چگون�ھ ك�ھ است كند جمالمي جلوه عقالنيو فوق آور و جادوئيحیرت غایت بھ رازي چون ھم كھ چھ در اینجا آنبش�ر ن�درت ھب� كھاس�ت ايمس�ئلھ ھم�ان شود. اینمي ماده بھ معنا مبدل چگونھ اینكھ شود.یعنيپدیدار مي صفات بطن

و وج�ود جم�ال عموم�ا حت�ي تا آنج�ا ك�ھ چیزھاست و خواصو معاني صفات نماید و اساسا مشغولمي تأمل اشدرباره شود چن�انروبرو مي سیببا یك كھ گردد. مثال ھنگاميمي كور و بیگانھ آن بھ برد و نسبتچیز را ازیاد مي آن یگانھ

. در اینج�ا اس�ت منتف�ي بیند و خود وج�ود س�یبرا اصال نمي جمالششود كھمي آن و بو و خواص مزه ھاندیش مشغول اندیش�ھ ھدر عرص� ھ�ر چی�زي خ�واص ك�ھگفت ت�وانمي . یعنياست ھا شدهاز ایده ايیا مجموعھ ایده یك بھ مبدلسیب

بش��ر از وجودجھ��ان و ك��وري غفل��ت منج��ر ب��ھ بش��ر از جھ��ان ذھ��ن ش��ناخت گردد.یعن��يچی��ز مي ب��ر آن بش��ر حج��ابي ھس�تي جھ�ان ك�ھ اس�ت گون�ھ ش�ود. و ب�دینچیزھ�ا ميوجودي از واقعیت انسان بیگانگي موجب ذھنیت شود. یعنيمي ، اقتص�ادي،ق�انونياخالقي ،، فلس�في، سیاس�ي، بھداش�تي، فن�يعمل�ي ھايش�ود: ای�دهھا ميازای�ده ايمجموعھ بھ مبدلو و زیب��ا، درس��ت مفی��دو مض��ر، زش��ت ش��ود جنب��ھمي بش��ر دو ش��قھ در ذھ��ن ھ��ر چی��زي ك��ھ اس��ت گون��ھ و ب��دین و...

در چی��ز حت��ي آن ش��وند. و این��كن��ابود مي افتن��د ت��ا آنج��ا ك��ھیك��دیگر ميجان ب��ھ در ذھ��ن دو ش��قھ و... و ای��ن نادرس��ت وج��ود در انس��ان ن��ابودي موج��ب پرس��تيوماھیت پرس��تيصفات گون��ھ دیگ��ر وج��ود ن��دارد. ب��دین بش��ر ھ��م دی��دگانمقابل ك�ھ اس�ت محضهفای�د اصالت مكتب كھ در بشر است گرائيآغاز صنعت افتد و اینوجود ميدر قحطي شود و انسانمي

ھنتیج نابودي كند. اینخود او را نیز نھایتا نابود مي فیزیكيیتو موجود ھا و شرھا مبتال كردهعذاب انواع بشر را بھق�رار وجودپرس�تي مقاب�ل در نقط�ھكھ است پرستي فایده عاقبت . و این وجود است ساختن ایده ھو نتیج استنابودي آن

پرس���تي فایده خ���دا محص���ول های���د ك���ھ بینیمم���ي . پ���ساس���ت دردرج���ات واقع���ي و ك���ال مؤمن���ان ك���ار عارف���ان دارد ك���ھ كند.مي نفيجھان واقعیت ھمراه را بھ واقعي خداي كھ است در جھان پرستيوصنعت

: ب�د اس�ت ھ�م دوم ھآی�د و دس�تمي در نزدبش�ر خ�وب از آن دس�تھ ی�ك ، ك�ھاس�ت از صفات كلي ھدو دست خدا نیز داراي ب�ھ ھ�م قھريص�فات ھچرخ�د و ھم�مي دنی�وي ب�ر م�دار حی�ات مھ�ري ص�فات ھ.نھایت�ا ھم�قھري و صفات مھري صفات قھ�ري پرس�تد و از ص�فاتخواھد و مي خدا را مي مھري صفات شود. و بشر عموما فقطمنجر مي و نھایتا مرگ تباھيبش�ر دو نی�ز در ذھ�ن اس�ت ذھني خداي ھمان كھ صفاتش ریقاز ط خداشناسي كھ بینیممي ترتیب این. بھقھر است وي بش�ر مس�تھلك دو ت�ا خ�دا در ذھ�ن . و ایناست دو تا شده و در واقع استشده دو شقھ كھ خداست شود و اینمي شقھ

ك�ھ و خداپرس�تي خداشناس�ي ن�وع ای�ن ك�ھبینیممي با یكدیگر دارند. پس كھ امانيبي جنگ شوند، در جریانونابود ميو دو گان�ھ خ�دایيچنین ش�ود، در حقیق�تمي انكار وجود خدا منتھي نیز بھ ذھني لحاظبھ نھایتا حتي است ثنویت ھمان

مح�و ش�دن در ح�ال ت�دریج بھ تاریخ در طول خدا و مذھب نوعاین دلیل ھمین بھ است ھرگز وجود نداشتھ ھم در اصلخ�دا ب�ھ كف�ر مح�ض ط�ور ك�ھ گرددھم�انمي تلق�ي حقیق�ي خدا و م�ذھب سوي بھ جبري و گامي است حقالبتھ كھ است .است بوده نفاق مذھب ھمواره ذھني مذھب دلیل ھمین . بھاست ثنویتحاصل . و نفاقتا نفاق تر استنزدیك

و خ�دا دور دی�ن و از ح�ق جھ�ان را از واقعی�ت ،انس�اناز جھان ذھن�ي ش�ناخت یعن�ي پرستيتو صف شناسيصفت پسو پی��امبران ھباش��د. و ھم��ميو خداشناسي حقیق��ي دی��ن راه اس��ت پرس��تيجمال ھم��ان ك��ھ وجودپرس��تيس��ازد. فقطمي

و ش�ده منحرف از جمال كھ میزاني بھ . و ھر عشقياست شده هنیزنامید عشق كھ اند راھيبوده راه پیرو این عارفان .و ریا و نھایتا عداوت است گرائیده فسق بھ است رفتھ خصال سويبھ

٤٦

زم��ین مغ��رب فلس��في مكت��ب باش��د و آخ��رینوجود)مي اص��الت (مكت��ب اگزیستانس��یالیزم ب��ھ موس��وم ام��روزه ك��ھ چ��ھ آن و تا حدود زیاديریاتر استو لذا بي تر استنزدیك حقیقت بھ غرب فلسفي از سائر مكاتبشود ھر چند كھمي محسوب

نظر م�ا نیس�ت پرس�تيو جمال وجودپرس�تيمطلق�ا آن ول�ي است را شكستھ فلسفي پرستينفع ای�ن . و ح�داكثر ارزش م�د و ب�ھ اس�ت انداخت�ھ از قداس�ت خدا را تاح�دودي هو اید دار نمودهرا خدشھ پرستي ذھن اصالت كھ است آن فلسفي مكتبب�ود خدا بناشده هبر اید بشر كھ تاریخي و نیز بر كالبد اخالق است نموده بیشتري توجھ انسان و قلبي باطني ھايجنبھ

را كن�د ت�ا وج�ود مح�ضمي ت�الش ذھنی�ت واس�طھبھ ھن�وز ھ�م ك�ھ از آنج�ایي . ول�ياس�ت وارد س�اختھ بر حق ضرباتيتر و بس�یار انس�اني البت�ھكھ است نیافتھ چیزي و جز نیھیلیزم گشتھ عظیم با برزخي مواجھ عملي بشناسد لذا در اخالق

ت�رینخالق نیچ�ھ باشد كھمي "شنفكريضد رو" بھ موسوم نھضت ارزش كل . و ایناست نفاق تر از اخالقخداپسندانھ شود.مي محسوب مكتب این سخنگوي ترینو سارتر فعال متفكرآن

وج�ود اعتقادن�د ك�ھ اس�پینوزا ب�ر ای�ن یعن�ي درغرب آن سخنگویان از آخرین اكثرا و یكي وجودي وحدت ھو اما فالسف بایس�تي ص�ورتزی�را در این از خداس�ت توص�یف ترینو مش�ركانھ ترینكنن�دهمراهشاید گ واین اوست صفات خدا ھمان

ھم�ین و بھ پذیر نیستو اصال امكان است شرك عین) (عاز نظرعلي صفات ھواسط خدا بھ را پرستید و پرستش صفات داند.مي ابطال را علتشرك كریم قرآن طور كھ شود. ھمانو انكار مي ابطال بھ محكوم پرستشيچنین دلیل

در زن��دگي اوبپرس��تد و بس��تاید؟ البت��ھ مھ��ر و الط��اف چ��ون خ��دا را ھ��م و ع��ذاب توان��د قھ��ر و غض��بمي آی��ا انس��ان اینهاس�و ك�ھان�د و صبور بوده بال یا تسلیم در قبال بسیار بیشتر از سایر مردمانكھ شاھدیم كمابیش تاریخ پرستانحق

امام ھمین در سخنان . وليصبر است امام بھقرار دارد و معروف آنان در رأس) (ععلي كھ یابیممي صبر را در امامان ھمخ��ود عل��ي . پ��سروب��رو ھس��تیم "الن��ار ی��ا رب خلص��نا م��ن"بن��د ترجیع ب��ھ وض��وح كبی��ر بھ جوش��ن م��ثال در دع��اي

نظ��ر ب��ھ بس��یار مطل��وب آرم��اني لح��اظ ب��ھكن��د. ھ��ر چن��د كھ و س��تایش الن��ار پروردگ��ار را پرس��تش ع��ذاب توانس��تنمي فق�ط بس�تاید ون�ھ خ�ود قلب�ا و عاش�قانھ بھ خدا را نسبت قھر و عذاب شدیدترین بتواندحتي خداپرست انسان رسدكھمي .زبان بھ

لق�اءهللا ك�ھ ن�ام ب�ھ ايواقع�ھ ك�ھ معناس�ت بدین اوست و ماھیت صفات وجود خدا ھمان اگر كھ است دیگر این ھو مسئل ھايفلس�فھ .بنابرایننیس�ت رؤی�ت قاب�ل و مع�اني صفات باشد. چونمي منتفي كلي بھ استبوده حقھ مذاھب ھھم هوعد

شود. محسوب باشد و توحیدي دیني حق تواند داراينمي اشيیااسالم غربي از نوع توصیف وجود بدین وحدت

ش��ود. و وج��ود خداون��د نزدی��ك او ب��ھ مخلوق��ات ھايواقعیت ھدر آئین�� ھ��م خداون��د آن ص��فات توان��د از طری��قمي انس��ان بتوان��دیگانگي كن��د ك��ھمي یتھ��دا وج��ودش یگ��انگي س��مت را ب��ھ انس��ان در ص��ورتي پروردگ��ار فق��ط ب��ر ص��فات معرف��ت تنھ�ا راه كند و ای�ن مھر او را درك قھر اورا و در قھرش در مھرش پروردگار را دریابد، یعني و قھري مھري صفات .است و شقاقاز شرك ذھنیت دادن نجات

خداون�د باش�د ص�فات وح�دت در صدد ی�افتن بایستي وجود خداست وجود اگر در جستجوي وحدت ھفلسف در حقیقت پس در فرھن��گ ك��ھراھي ش��ود ھم��ان وج��ود خداون��د پی��دا مي یگ��انگي راه ك��ھ اس��ت ص��فات وح��دتاین ھدر واقع�� زی��را فق��ط .ترانسدانسھم غربي ھشود و در فلسفمي نامیده معراج اسالمي

٤٧

از اس�ت خ�وب و ھ�ر چ�ھاس�ت مح�ض و خ�وبي ھاس�تدا مظھ�ر خوبيخ� معتق�د اس�ت ك�ھ نظري آن :شناسيابلیس

ھ�یچ و جھانی�ان جھ�ان اص�ال در ك�ل باش�د ك�ھ قرار داشتھ توحیديتواند بر حقمي ، در صورتياست و خدائي خداست جھ�ان ك�ل ص�ورت غیر ای�نبشر. در سوءتفاھمبداند و حاصل واقع و خالف را ناحق "بدي" نبیند و اصال معنايشري مقاب�ل ھب�د درنقط� و چیزھ�اي ب�دي مظھ�ر و خ�الق عن�وان را ب�ھ و ابلیس كرده وبد تقسیم خوب دو بخش را بھ ھستي

چی�زي ھ�م اخالق�ي لح�اظ و ب�ھ اس�ت عی�ان ش�رك اعتق�اديلحاظ بھ كھ است كرده را اثبات و ثنویت است خدا قرار دادهدر البت�ھ و خ�دا و ابل�یس ازجھ�ان معن�ائي . چن�یناس�ت دو ش�قھ جھ�ان ی�ك محص�ول و ش�رك زیرا نف�اقنیست جز نفاق

خداقرار فرمان و مطلقا تحت بشر است خدا در امتحان رسول ھمثاب بھ ابلیسقرآني ود ندارد زیرا در فرھنگجو قرآن عذابش�ان موج�ب طری�ق كند و ب�دینآورد و در آنھا شرپدید ميخود مي احاطھ خدا را بھ و منكران گویاندارد و دروغ

. بن�ابراینازخداس�ت و ب�د ھم�ھ خ�وب وج�ود دارد ك�ھ ط�ور ص�ریح بھ آیھ این در قرآن مسئلھبر این گردد. و عالوهمي . ھم�اناس�ت ح�ق ب�د بلك�ھ و ن�ھ اس�ت خ�وب خدا ن�ھ یا اینكھ. و ھستبد ھم بلكھ است خوب خدا فقط كھ گفت تواننمي

.است ازاسماء خدا ذكر شده و منتقم مھربان كھ در حالي نیكوكار و بدكار از اسماء خدا نیست در قرآنطور كھ

مط�ابق ك�ھ تاس� چیزھ�ا و ش�رایطي آندر ن�زد بش�ر فق�ط "برح�ق"و "درس�ت"و "مفی�د"و "خیر"و "خوبي"و اما م�رگ ك�ھ شود. و كال ھ�ر چی�زيمي داده و مضر تشخیص شر و ناحق صورتو غرایز بشر باشد و در غیر این امیال

و و تش�نج و گرفت�اري و بیم�اري رن�ج موجبك�ھ ھ�ر چی�زي گردد یعنيمي تلقي "بد"گردد را موجب مرگ بھ ویا میلرا می�ل اینك�ھ و ھ�ر چ�ھ اس�ت زم�ین جاوید بر روي و حیات فزاینده لذت طالب بشر فقطبیعيط شود. زیرا نفس مرگ

. اس�ت ش�ده ن�ازل ب�ر انس�ان آی�د ك�ھمي ش�یطان حس�اببھ دیني اعتقاد ذھن لحاظ و بھ و ناحق سازد شر است مخدوش خ�وبي نظرگاه را این چھآن داند و در واقعھا ميمظھر خوبي را فقط خدا كھ است نظري آن اعتقاددیني بھ مربوط این

نام�د خ�ود را خ�دا مي ذھن�ي امی�ال ك�ھ . و كسياست را خدا پنداشتھ"خود". او اوست نفس ھواي نامد ھمانو خدا ميچیزھ��ا و ھم�ھ ت��دریج ب�ھ كس�ينینش�ود زی��را چمي ش�یطان ام��ر خ�دا مب�تال ب��ھ ب�ھ كس�ي و چن��ین منكر خداس�تدر واق�ع ش�ود ك�ھخ�ود مي خ�دا در ذھ�ن ه ای�د ك�ار خل�ق ب�ھ دس�ت می�زان ھمین یابد وبھخود مي امیال ھا را مخالفو آدم شرایط ی�دایشپ جری�ان ك�ل ھم�ان . ای�نازآن و انتق�ام ب�ر جھ�ان و درص�دد س�لطھ اس�ت و متنفر از جھانی�ان ناكام "خود "ھمان

اس��اس) از خداستنف��س ھ��ايھ��ا (مطلوبخوبي فق��ط و اینك��ھ "خ��وب خ��داي"اعتق��اد بھ . پ��ساس��ت در انس��ان ش��یطانب�ر خداپرس�تي ن�ام البت�ھ پرستيخوبي . ایناست پرستيشیطانھمان پرستيخوبي . یعنياست در انسان شیطان رسوخ

خ�دا ك�ھ كسي . یعنيبشر استهمرید اراد داند كھرا خدا مي و لطیف و خیر و مھربان كرومانتی خدائي خود دارد وفقطگ�ردد. خ�دا مي كند و نھایتا اصال منكر ھر چھمي رسوخ در وي و شیطاناست شیطان بھ خواھد رويرا مرید خود مي

. اس�ت ' بودهھوي بلكھ است اصال خدا نبودهچیزي را چناندھد زیمي رخ شیطان یاري و بھ است بر حق انكاري وایناوباش�د و در غی�ر همری�د اراد دان�د ك�ھخ�دا مي خ�دا را وقت�ي است ذھني مذاھب بر كل مسلطنظرگاه كھ نظرگاھي چنین بینیمم�ي شد. پس آن خالف خواستم ھر چھ كھ رو شناختمفرماید خدا را از اینمي) (عداند. عليمي شیطان صورت اینشناس�د را مي واقعي خداي كھاست خویش هاراد و بشر در خالف بشر است هاراد مخالف خداي و اسالمدیني خداي كھ

.برعكس و نھ

ای�ن قرآن�ي در فرھن�گ . ول�ياس�ت ابل�یس ھمان استخوب فقط كھ خدائي ، یعنياست ابلیس ھا ھمانخوبي خداي پس .استمعنا كامال معكوس

٤٨

كاالھ�اي غ�رب اقتصادي در فرھنگ دلیل ھمینشود. بھمي نامیده "خوب" باشد مصرف قابل سھولت بھ كھ ھر چیزي از ی�ك لغت لحاظ و خدابھ خوبي . یعنياست "God" نامش ھا. و خدا ھمخوبي نامند یعنيمي"Goods"را مصرفي هبش�ر را ارض�اء نمای�د و مری�د اراد امی�ال ك�ھ باش�د، چی�زيميو تصرف مص�رف قابل چیزي معناي ھستند و بھ ریشھ

بشرباشد. تصرفي

ھر چی�زي و بد دارد. و در واقع خوب دو روي وحق است حق بلكھ نیست و بد ھم نیست خوب قرآني خدا در فرھنگ ش�ده خ�دا درك حقیعني ھر چیزي شود حق اگر درك كھ واحد است دو امري . اینباشدو بالعكسمي در شرش خیرش .است یگانگي و این است

دو روي نف�س باش�د. ای�نھ�ا مياز خواھش انتھائيبيھمجموع� ك�ھ است خویشتن نفس ھمان انسان قرآني در فرھنگ ب��ھ . یعن��يخداس��تسمت ھ��م اشض��د اراده و س��مت اس��ت ش��یطان ھمان��ا س��مت اشاراده .س��متض��د ارادهو دارد: اراده

ب�ھ اس�ت خ�ویش هض�د اراد ح�امي ك�ھ میزان�ي شود و بھمي زدهشیطاناست خویشتن هاراد بشر حامي عقل كھ میزانينخواھ�د نھ�د و ج�ز خ�دا م�أمنيراوامي وي ب�رود نھایت�ا ش�یطان ك�ھ ھم شیطان سوي رود. ھر چند اگر بھخدا ميسوي اس�تخویشتن مواف�ق و آنك�ھ خ�دا اس�ت مواف�ق است خویشتن مخالف آنكھ .یعنيو بدبختي با صدھا عذاب منتھي یافت

او دیگ�ر مواف�ق ش�یطان بین�د ك�ھمي زودي داردزی�را ب�ھ كوت�اه عم�ري با شیطان موافقت این ولي است شیطان موافق كش�اند و در آنميدوزخ س�وي را ب�ھ كس�ي ش�یطان ك�ھ گ�اه آن اس�ت آم�ده ص�ریح بی�اني ب�ھدر قرآن مسئلھ . ایننیست

را وي گ�اه و آن اس�ت نم�وده . و او را اطاع�تازخ�دا برگردان�ده چرا روي كند كھمي را سرزنش كند ويمي سرنگون او ھمان�ا تش�ویق و روشبش�ر اس�ت هاراد س�ازي پوچ رس�ول ش�یطان . پسشده پوچ ايگذارد با ارادهتنھامي در دوزخخ�ود هاراد و انھ�دام بطال�ت ب�ھ ك�ھ اس�ت خویش�تن ه اراد بش�ردر مری�دي . یعن�ياس�ت خویش�تن از امیال پیروي بشر بھ

.است خداوندننموده را مرید احكام اشاراده كھ كسي براي است ابلیس ھدایت رسد واینمي

كنن�د منتھ�يمي خ�دا پی�روي از احك�ام خود كم�ابیشگمان امروز بھ تا بھ تاریخ در طول از بشریت كثیري ھاياما گروه ب��ھ ھس��تند ول��يشریعت عین��ا پی��رو احك�ام ك��ھ م��دنظر دارن��د و گ�وئي را ھ��م ش�ریعت احك��ام ح��ال. و در عینذھن��ي خ�دايخ��ود هاراد كنن��د و مط��ابقمي و تب��دیل بخواھندتفس��یر و تحری��ف ك��ھ ھ��ر گون��ھ را ب��ھ ش��ریعت خ��دا احك��ام های��د ھواس��ط تح�ت ك�ھ اس�ت گون�ھ مری�د خ�دا ھس�تند. وای�ن پندارند ك�ھخود ھستند مي مرید نفس كھ در حالي گونھسازند و بدینمي

ھم�ھ مرك�زي ھھس�ت خ�دا ك�ھ هتوانن�د زد. زی�را ای�دمي و جن�ایتيھ�ر ج�رم ب�ھ دس�ت آس�اني خ�دا ب�ھ نام و بھ دین عنوان خ��دا تطھی�ر و مق��دس های�د ھدركارخان� پلی��دي نمای�د و ھ��ر ن�وعمي "خ�وب"را بش��ري امی�ال ھم��ھ بش�ر اس�تھايآلایده و در غی���ر ای���ن اس���ت بدان���د خ���دائي خ���وب "م��ن" ك���ھ ھ���ر چ���ھ . یعن���ياس���تیكي godو goodگ��رددو در اینج���امي

شود.مي محسوب اھریمنيصورت

خ�ود آورد ت�ا ت�ا م�را ب�ھ خداست همأمور ویژ كسھمین سازد وليو رسوا مي را پوچ "من" كھ است كسي ابلیس پس ی�ك هاراد ق�رار دارد. ت�ا خ�ود راتحوی�ل م�ؤمني انس�ان در نزدی�ك ك�ھ ا دھ�مخد حكم راتحویل "خود"تا خدا كنم بھ روي. بخ�واھم ھ�م تم�ام ج�دیت اگ�ر ب�ھ حتي در دھم تن صادقانھ پیامبرمرده یك احكام بھ توانمھرگز نمي ندھم مؤمني انسان

واقع�ي مؤمن دارد. زیرا یك مكر وبازي ھزاران ھم زنده با امام انسان . تازهكافر است امام، بيدر اسالم دلیلھمین بھ پرستد.كند و ميمي بالھا درك اتفاقا خدا را از طریق پرستد و بلكھنميخوبش صفات ھھرگز خدا را بواسط

٤٩

ھوس�باز اص�ال دل�ش آدم یك كھ است تر اینمھم ھمسئل. ولياست كند مرید شیطانخواھد ميمي دلش ھر چھ آنكھ پس . انس�انخ�ویش دل ون�ھ اس�ت خ�ویش ذھ�ن پی�رو گوید و او در واقعنمي خنس و با وي است یا درخواب است یا مرده

عارف�ان ش�ود. و فق�طص�ادر نمي از وي و ستمي پلید و فسق عملو ھیچ باشد مرید خداست خویش اگر واقعا مرید دل چن��ین كنن��د. ذھ��ننمي پی��روي ازش��یطان خ��ود یعن��ي مری��د خداین��د و از ذھ��ن ھس��تند یعن��ي خویش��تن مری��د دلكھ كاملن��دخ�ود را فھم�د و فھممي و صدور امر. ذھ�ن قضاوت مسئولیت را دارد و نھ جھان تفكر وفھم مسئولیت فقط ھائيانسان س��خن و ب��ا وي اس��ت زن��ده دی��ن ب��ھ واقعا دل��شك��ھ انس��اني كن��د. ت��ازهر ميص��دور ام�� ب��ھ اق��دام دھ��د و دلمي دل تحوی��ل

ھباش�د و وسوس�ذھني مب�ادا دچ�ار القاع�ات لرزد كھمي و پایش دست از امر دلش كند در ھراطاعتيگوید و امر ميمي. و یا ش�یطان آیا امر خداست كھ اسماعیل ذبح در) (عابراھیم و لرزتاریخي ترس آن باشد. مثل گردیده دخیل ھم شیطان ك�ھ معناس�ت ب�دان ندارن�د. ای�ن تردی�ديترینكنن�د كممي ك�ھ در ھر ك�اري كافران فرماید كھمي قرآن كھ است ھمینبراي

ھستند.در تاریكي غرق باشند وباشد و اسیر غرایز خود مي داشتھ و مراقبھ نظارتبر اعمالشان ندارند كھ اصال عقل

اس�ت ك�ردن قض�اوت در جری�ان چرا ك�ھ بشر استدر ذھن شیطان شود مصدر حكومتمي نامیده "قضاوت" كھ چھ آن را نف�ي كن�د وب�دشمي تقس�یم و نیس�تي و ھس�تي و نادرس�ت و ب�د و درس�ت خ�وب ھدو شق را بھ ھر واقعیتي انسان كھ

.و انكار خداست ازشیطان اطاعت ھمان نماید و اینمي را اطاعت و خوبش نموده

بھ خدا باشد كھ چیزھا بایستي ترینخوب باشد پسباشد خوب نفس مطلوب مصرف قابل سھولت بھ كھ چھ اگر ھر آن. نیس�ت "پ�ول"ج�ز ن�زد بش�ر چیزي خ�دائي نم�ود. چن�ین را تص�رف رس�ید و آن ھر چیز مطلوبيبھ توانمي آن ھواسط goodخ�داي معناي بھ "god". در اینجا بشر است زیرامرید نفس در نزد بشر است تجسد شیطان ھمان "پول" پسو دقیق�ا تع�ین . پولاست پرستبشر پول عمالھمان پرستبشر خوبي ترتیب باشد. بدین(كاالھا) مي goodsخدايعین

را. آلينمود ھر ایده را تصرف ھر چیزي توانمي آن ھواسط باشدزیرا بھخدا مي هایدتجسد

: ك�ھ نشس�ت ب�ر مس�ند قض�اوت گ�اه . و آناس�ت: او از لجنگف�ت ك�ھ ك�اال نگریس�ت ی�ك چش�م ب�ھ آدم حض�رت بھ ابلیس تر از آن�ي: تومق�دسنم�ود ك�ھ محاكم�ھ در حض�ور خ�ودش مخداوند را ھ كنند. حتيفساد ميزمین بر روي آدم فرزندان

خداون�د را تھدی�د گ�اه . و آنايش�ده خط�ا و گن�اه مرتك�ب وخلقت خالفت با این . یعنيخودسازي ھمفسد را خلیف این كھ فریبك�اري ب�ھ خ�دا را م�تھمیت�ا ھم(و نھا كنموارد م�ي و بر دوزخ تو كافر ساختھ بھ را نسبت آدم فرزندان: ھمھكرد كھ ران�ده موج�ب باش�د ك�ھخ�دا مي های�د خ�دا ب�ھ كف�ر و تب�دیل جری�ان ك�ل.) و ایندادي : پروردگارا تو مرا فری�بكھ ساخت ابل�یس ق�عخدا در بش�ر گردی�د. و در وا هایدتولید و تلقین مشغول السافلیناسفل خدا شد و در درك از درگاه ابلیسشدن ابلیسب��د ش��د. و این��ك خ��داي ب��ھ مب��دل خ�وب خ��داي . پ��سب��د باش��ي ك��ھ وبعی�د اس��ت خ��وبي : ت��و خیل��يك��ھ خ��دا گف��ت ب�ھ

در ادع��اي بش��ر اس�ت نم�ودن و امتح��ان دادنخداون��د در فری�ب م��أمور جب�ري گرف�ت در پ��یش ك�ھ ب�ا راھ��ي ن�اخواهخواهخداون�د ب�ھ مفرطعش�ق در لب�اس ك�رد ول�ينمي چن�ین و گ�ر ن�ھ داشتنمي خداوند را دوستبشر. ابلیس ھايخداپرستي

كش�ند مي بر دوش عشق هخدا كباد هاید پرستندگان ھھم كھ بینیمرا داد. ومي ھائيتھمت چنین هاجاز خودش بھ بود كھ ای�ده خ�دا، ی�ك چ�ون نیز ھم "عشق"مشغولند. دراینجا مردم فریب بھ عشق عنوان ھستند و تحت ھر ستمي ومشغول

. و ھم�ھوع�دالت آزادي هاید مثل آید درستمي میان بھ عشق هباشد اید نداشتھ كاربردي"خدا" هاید كھ و آنجائي استاز دف��اع ب��راي ھ��ا ك��ھجنایت و چ��ھ .ش��دن تر از پ��اپوكاتولی��ك اس��ت "ت��ر از آشداغ ھكاس��" م��ذھب اص��طالح ھ��ا ب��ھاین

اند.بوده زنده و امامان رسوالنھا قاتالن. و ھمین مرده و امامان از رسوالن و نیز دفاع است نگرفتھصورت "خدا"

٥٠

ب�ر و ص�بر دوزخ او ب�ھ ش�ود وگ�رایشمي بش�ر در بھش�ت گريفساد و ی�اغي موجب طور كلي بھ خدا هاید كاربردھايخ��دا های��د . و در دوزخاس��ت ص��نعت ب��ھ طبیع��ت تب��دیل ھم��ان . وای��ندر دوزخ و عمران��ي و آب��ادي دوزخ ھايع��ذاب .است "پول" یابد و آنميتجسم

و تاس� ك�امال باط�ل ايباش�د نظری�ھ و دان�ائي ھوشغای�ت لح�اظ داند اگر ب�ھمي مخلوقات را اشرف انسان كھ اينظریھ واض��ح) (ععل�ي هان�دازبھ ك��س ھ�یچ اس�الم را در جھ�ان حقیق��ت . ای�ناس�ت مخلوق�ات ترینپس��تانسان لح�اظ اتفاق�ا ب�دین

ك�ل ب�ھ بشر را نس�بت و پخمگي جھل وضوح بھ و مترلینگ نیچھچون كساني ھم جدید غرب و در تمدن است نساختھ ثاب�ت تر از انس�انتر و دقی�قتر وع�ادلرا بسیار ب�اھوش ايھر موجود زنده اند و مترلینگمودهن واضح وھستي حیات زندگيچگونھ داند كھزیرا نمي بیمار است جانوري انسان دلیل ھمین بھ . ودرستاست واقعیت عین . و ایناست كرده كند.

ب�زرگ را مق�امي "دانمنم�ي"دان�د و مي خویشتن جھلبھ نسبت انسان ا معرفتر انسان كمال ھاياز نشانھ یكي) (ععليبش�ر دارا اكثری�ت راھ�م دان�ائي ح�داقل باش�د. و ھم�ینمي خ�ودش ب�ھ نسبت انسان معرفت ترینكمكھ است كرده معرفي

دانند.نمي ھیچ دانند كھنیستند. نمي

معلوم�ات ك�ھ ھائيآی�ا انس�ان ھ�م و ف�ن دانشھ. در عرص�چیس�ت پ�س نیس�ت "برت�ري" ھنش�ان و ھوش اگر دانائي پس ص�نعتي كنن�د؟ آیاانس�انمي زن�دگي بیش�تري و س�عادت ھوشمندترند و باس�المت خودشاندارند واقعا در زندگي بیشتري

و آرام��ش و ع��زت باس��المت ان��ا زن��دگيھم ھوش��منديھ؟ اگ��ر نشانعص��ر حج��ر اس��ت تر از انس��انھوش��مندتر و س��المتر و رنج�ورتر ترو ن�اامنتر و متش�نجبسیار درمان�ده مدرن زیرا انسان است ھا كال منفيسئوال اینباشد پاسخ بیشتري

وان��ھو دی ھا وحش��ياز انس��ان برخ��ي ق��دیم . اگ��ر در دوراناس��تپیشین ھ��ايدوران تر از انس��انتر و وحش��يو دری��وزه ب�وده ؟ اگر چنیناست تر نبودهراحتزندگي وفنون علوم ھستند. آیا مگر منظور از كل تقریبا عموما چنینبودند امروزه

اس��ت و خوش��بختي و پیش��رفت رف��اه ب��ھ تظ��اھر دروغ��ین و فق��ط اس��ت درآم��دهاز آب ك��امال معك��وس نتیج��ھ پ��س اس��ت ریا. نيیع است یافتھ افزایشكھ

م��ن چ��ون". اس��ت وض��عیت از ای��ن حاص��لو ناتواني و پخمگ��ي ن��اداني ای��ن نھ��ائي بش��ر محص��ول خ��دا در ذھ��ن هو ای��دو نی�ز بش�ر اس�تجھل خ�دا بازت�اب های�د . یعن�يخداس�ت های�د پی�دایش ھنطف� ای�ن "دان�دميكھ ھس�ت حتم�ا كس�ي دانمنمي

شود ب�ھمي مبدل "دانمنمي من" سرعت بھ دلیل ھمین . بھجھلبر این و عالي مقدس ناميبشر، و نیز جھل گاهمخفيام�ر . ای�نك�ردن و خود را خ�دا ف�رض است"خود" خدا بر جاي هاید جایگزیني حاصل و این "دانمچیز را مي ھمھمن"

گریزد ميگیرد و از آنقرار نمي "دانمنمي من" واقعیت بر جایگاه نانسا كھ میزانيبھ . یعنياست منشاء جنون مشتبھ . یعن�ياس�ت ت�ز آنگی�رد و آنتيخ�دا ق�رار مي های�د مقابلھدر نقط� "نف�س معرفت"آورد. در اینجا خدا را پدید مي هو اید ب�ر ج�اي مطل�ق دان�ايعنوان ب�رد و او را ب�ھمي اهخ�دا پن� های�د را باور كند بھ اشخواھدنادانينميكھ میزاني بھ انسانھ�ر ب�ھ ش�ود و دس�تمي ايیاب�د و دیوان�ھمي "خ�ود"را مطلقدان�اي ای�ن زودي كن�د و ب�ھمي خود ف�رض مطلق نادانيھا در اكث�ر انس�ان لدلی ھمین بھ . ودرستاست خودـ فریبي ھخانركا ترینخدا بزرگ هاید زند. پسمي آمیزيجنونعمل

پن�دارد مي ك�ل خ�ود راعق�ل و ھر كسي است و عقل یابند ھمانا دانائينمي كمبودي ترینكمخود را داراي كھ تنھا چیزي

٥١

قلع كند كھ ثابت ھمھ تواند بھباشد مي ھتداش كافي اگر پول باشد.یعنيمي پوليكم و آن است مشكل یك داراي فقط كھ .خداست یعنياست كل

ب�ھ انس�ان ك�ردن پش�ت خ�دا حاص�ل هتر ای�دكام�لبیاني . ب�ھاس�ت خویش�تن از جھ�ل گری�ز انس�ان خ�دا محص�ول هاید پس "ظلم�ت" خ�دا ھم�انهاید . پ�ساس�ت خویش�تن ك�ردن گم حاصل است وجود خویشتن واقعیتنفي ، حاصلاست خویشتن

بر كفر. زیرا خداشناس�ي است مقدسي خدا نام هاید . پسكفر استھمان ، و اینانكار وجود خویشتن حاصل یعني است .است و خودشناسي خویشتن رویكرد بھ حاصلفقط

پرستيپول هاید خدا ھمان ه. ایدپرستيبر پول مقدسي. ناماست پرستيپول ھمان خدا در عمل ایده كھ بینیممي بنابراین .است

ھمان�ا تقلی�د چنین�ي ای�ن . و ھر احس�اسخداستبھ نسبت انسان و عداوت و حسادت حقارت احساس خدا محصول هاید و می�ل اس�ت تقلی�د ازطبیع�ت ھم�ان باشد.ص�نعتمي از خدا در خلقتش تقلید انسان روش ھمانآورد. و صنعتبارمي بھ .خداست بھ نسبت برتري احساس ھمان كھ طبیعت بھ نسبتبرتري احساس خود با خدا و بلكھ اختنبرابر س بھ

موج�ود ترینو ل�ذا ج�وان اخیرت�رین انس�ان مقدس در كتب آفرینش داستان طبق چنین و ھم داروین تكاملي ھ نظری طبق . در حقیق�تو وال�دینك�ودك ھمقایس� نی�ز باش�د مث�ل موج�ودات ترینو جاھ�ل ینترناپختھ كھ استطبیعي . پساست عالمو ن�اخلف فرزن�داني چش�م ھا را ب�ھاولی�اء واج�داد م�ا ھس�تند و انس�ان در حك�م زم�ین روي و نیز حیوان�ات گیاھان ھھم

حی�ات و ك�ل اس�ت جھانهموج�ود زن�د پیرت�رین انسان ، طبیعت كلي تاریخ لحاظ دیگر بھ از طرفي یابند.ولينابخرد مي واح��د موج��ود در آن ترینج��وان ك��ھ آور اس��تحی��رت هقاع��د ی��كباش��د و ك��ال این خ��ود دارا مي وج��ودي را در می��راث

م�ادر ر نی�ز در حك�مدخت� و ی�ك اس�تپ�در پ�در خویش پس�ر در حك�م مثال ی�ك طور كھ باشد. ھمانموجود نیز ميپیرترین جایگ��اه چگون��ھ ك��ھ كنیمم��ي درك وج��ود بكش��انیم ع��الم و اب��دیت ازلیترا ب��ھ قاع��ده باش��د. و اگ��ر ای��نم��ادر خ��ود مي

خداون�د ك�ھ موج�ودي آخ�رین عنوانب�ھ موج�ود و انس�ان نخس�تین عن�وان شود خ�دا ب�ھمي و خدا تعویض انسان معنويو خ��دا خ��دا ق��رار گرفت��ھ خ��الق فرزن��د خ��دا، در جایگ��اه ترینو ج��وان آخرین عن��وان ب��ھ در اینج��ا انس��ان ،اس��ت آفری��ده

ب�رد ك�ھ پ�ي در مس�یحیت "پ�در" رازمعن�اي ب�ھ ت�وانمي اینب�ر خداست و عالوه هاید بشر دقیقا ھمان مخلوق عنوانبھ انس�ان ھرابط�دقیقا عین والدین بھ و تكبر فرزند نسبت و حسادت حقارت ساساح آن. و نیز اینكھخداست منظور ھمان

.خداست همولد اید باشد كھخدا مي بھ نسبت

خ�ود باش�د. خواھ�د و ال�دینمي ھر فرزندي طور كھ. ھماندر بشر است خدا شدن ادعاي خدا ھمان هدیگر اید بیاني بھ انسان بین ونیز جدال است فرزند و والدین بین ھايجدال ھ، منشاء ھمشود و نیز بالعكسميایده بھ مبدل ادعا كھ این

خود فرزند، ناداني كھ میزاني طور بھ ، ھماناست خدا شدن خدا وادعاي همنشاء اید لحاظي بھ جدال با خدا. خود این گردد.مي جدالي یابد دچار چنینمي دینوال دانایي را درمقابل

و خ��دا در قلم��روي "خ��ود" ج��ایگزیني رس��دكھنظ��ر مي ب��ھ و مخصوص��ا ش��یعي دین��ي معرف��ت از دی��دگاه لح��اظي و ب��ھنی�ز س�انان مقص�ود خ�دا از خلقت ك�ھ خداس�ت جانش�ین عن�وان ب�ھ انس�ان مقام ھمان ایندھد كھمي خدا رخ ه اید پیدایشو در س��اختار مغ��ز انس��ان ك�ار خ��ود خداس��ت انس��ان خ��دا نی��ز در ذھن های��د ك��ھ بای��د گف�ت لح��اظ . ب��دیناس��ت ب��وده ھم�ین

٥٢

ط�ور دھ�د. ھم�انميانجام ابل�یس دست را بھ كارش این ھر چند كھ ھمانا خداست نیز درمغز انسان ایده این هالقاءكنند مالئ�ك ھھم� هسركرد و بلكھ از مالئك نیز یكي دھد و ابلیسمي انجاممالئك دست را بھ از كارھایش یاريخداوند بس كھ

خ�دا جل�وس و ی�ا مح�ل خداس�ت بر ج�اي انس�ان خالفت خدا ھمانا عرش هاید كھ گفت تواندیگر مي بیاني . بھاستبوده. اس�تانسان ب�ھ میم�ون در تب�دیل داروی�ن همفق�ود ھحلق� خ�دا ھم�ان های�د ك�ھ گف�تتوان. و نی�ز مياست در وجود انسان

طبیع�ت از بھش�ت خ�روج موج�ب ح�ال درع�ین ك�ھ اس�ت خ�دا ب�وده های�د نم�ود ھم�ان را انس�ان میم�ون ك�ھ چ�ھ آن یعني یعني غ�ار رف�ت س�وي آم�د و ب�ھ پ�ائین و از درختان ابزار شدهكار تولید بھ دست ایدهاین ھواسط بھ باشد، و انسانمي

شد. رانده جدا گردید و از بھشت آغاز گردیدزیرا از طبیعت اشتنھا شد و تنھائي ، یعنيساخت خانھ خودش براي

بش�ر ب�ود. یعن�ي میم�ون قب�ل ھلحظ�تا شد كھ ايموجودزنده نخستین ھمنشاء كفر اولی خدا ھمان هاید كھ باید گفت پسبیابد و از خدا را در دلكفر بایستي از این رھایي براي و اینك است ناسپاس تنھا حیوان .وانسانكافر است میمون یك

بزداید. ذھن

زن��ده موج��ودات ھز ھم��و ك��ال مغ�� باش��د و اص��المغز انس��انمي و ھس��تي حی��ات و ع��الم طبیع��ت كام��ل وارث مغ��ز انس��ان موج�ودات مغ�ز درمی�ان ترینپیش�رفتھ نی�ز مغ�ز انس�ان تكام�ل دان�ش لح�اظ ب�ھ دلی�ل ھمینبھ است محض وراثت حاصل ب�ھ تمام�ا جری�ان انس�ان ذھ�ن ك�ل دلی�ل ھم�ین . ب�ھمغزھاس�ت پیرترین ح�ال مغزھا و در ع�ین تریننوین یعني است زنده

تلق�ي طبیع�ي ھخزان� ی�ك باش�د وای�ن وج�ود مي از ع�الم انس�ان طبیع�ي همغز ھمان�ا ذخی�ر ، یعنياست وبازیابي یادآوردن و ن���وترین آخ���رین البت���ھ ك���ھ ھاس���توراثت از ای���ن خ���دا نی���ز یك���ي ه. وای���درس���یده ارث ب���ھ غ���ذاي ی���ك ش���ود یعن���يمي

دیگر بیان . بھاست نداشتھ سابقھ زنده در مغز سایر موجودات كھ است كامال بشري تيشود و وراثمي محسوبوراثت مص�نوعي حیوان بش�ر ی�ك طور ك�ھ ھستند، ھمان مصنوعي بشري تولیدات ھزیرا ھماست مصنوعي ھارثی خدا یك هاید

و تظ�اھر تص�نع ای�ن هخ�دا گ�وھر ه. و ای�دھم�ین یعني بش�ریت ل. و ك�و ری�ایي و تظ�اھري تصنعي حیوان یك یعني است باشد.مي

ف�رار عام�ل و ھ�م احس�اس گریز از چن�ین پناھگاهو ھم است در انسان تنھایي احساس موجب واحد ھم خدا در آنۀ اید كف�ر اس�ت باع�ث ھمایده این طور كھ . ھمانمقر آن مو ھ است مفر تنھایي ھم ایده این .یعني تنھایي از احساس انسان ب�ودن انس�ان باع�ث . ھم كل عقل ادعاي و ھم است جھل احساس موجب ھم طور كھ . ھمانایمان تظاھر بھ باعث و ھم و ھ�م اس�ت پ�وچي احس�اس موج�ب .ھمابط�الش و ھ�م اس�ت انسان حق باعث . ھمو جنایت و جنون شیطنت وھم است

رھ�ایياز وي س�تیزد و ھ�ممي دھد و با ويمي خدا فحش بھ واحد ھم در آن خداانسان ه. بر محور ایداخالق تظاھر بھ بس�یار ب�دبخت ب�ودن خوش�بخت ، در ح�ینبی�زار ازص�نعت و ھ�م اس�ت ص�نعتي گوی�د. ھ�مرا ش�كر مي ندارد و جب�را وي

خ�دا مب�دأ و مع�اد ه. وایداست ھر وراثتي ذاتي از ویژگي . و اینبشر است روان دیالكتیك مركزيھخدا ھست ه. ایدستا ه ای�د ص�ورت را ب�ھ كلی�ت ، ای�ناس�ت و ھس�تي حیات خوار كلمیراثكھ موجودي عنوان بھ و انسان ھاستوراثت ھھم

خ�وار باش�د و بلك�ھمیراث ی�ك فق�ط خویش در مقصود خلقت قرار نیست انسان نماید. وليمي و معنيكند مي خدادریافت. از ذھ�ننماید یعن�ي رخ آن ھاز كارخان بایستي و تزكیھ تنزیھ سازد و این منزه وراثت این وجود خود را از كل بایستي

مص�داق . یعن�يمث�الو بي و معلول علتنیاز و بيوبي یگانھ شود یعنيخدا مي شینواقعا جان انسان كھ است گونھ این خ�ود باش�د. دس�تھايبازياسباب هب�از و پرس�تند نش�د ت�ا ص�نعت رانده از بھشت یعني ازطبیعت . انساناخالص هسور

٥٣

گ�ردد و از ص�نعت پ�اك از وراث�ت بایس�تي انس�ان پ�س بیای�د.در دلش یعني شود و خدا را در جانش پاك از وراثت بلكھ .شود و سركنده پرستدل بایستيبدارد. یعني دست

گردی�د. ص�نعت منج�ر ب�ھ ش�د ك�ھ نفوذبش�ر در طبیع�ت امك�ان بش�ر موج�ب خدا در ذھ�ن هاید پیدایش كھ و نیز باید گفت از طبیع�ت برخورداریش ك�رد و ك�لمي زیس�ت طبیع�ت بیروني ھپوست روي بر خدا، بشر فقطهاید از پیدایش تا قبل یعني رس�اند و ب�دینمي مص�رف كن�د و ب�ھمي را اس�تخراج و آن یافت�ھراه طبیع�ت ب�اطن خ�دا، بش�ر ب�ھ هب�ود. و ب�ا ای�د ھمین هش�ود و نھایت�ا از ای�دمي غولب�ھ و مب�دل كن�دمي و مصرف نموده بازیابي طور كامل را بھ اشطبیعي وراثت كل طریق رود. یعن�يم�ي "خ�دا"ش�كار ھا ب�ھپ�ردازد و در آس�مانبا خ�دا مي جنگبھ و رسما و عمدا و آگاھانھ مبرا شده خدا ھم

غ�ول ك�ھ ح�الي زن�د درمي ان�الحق بلع�د وك�وسو مي خ�ود را نق�د ك�رده طبیع�ي و وراث�ت طبیعت خدا كل هاید ھواسطبھ .است گردیده و جھانخواري دیوانھ

اس�ت و مح�ض واقع�ي هخدا. تنھا ای�د هاید !پسطبیعت : وراثتاست آن و جھاني كامل در معناي وراثت هخدا، اید هاید !خواري: خودـاست كامل خواريو واقعیت جھانخواري هاید كھ حالدر عین است ایده زیرا فقط

ترینو ت�اریخي ھا س�تای�ده ترینفطري لحاظ وبدین در بشر است اعتقادات ھمھ ترینخدا، ارثي هاید كھ دانیمو نیز مي اقعی�ت ع�ین ای�ده دی�د ك�ھتوانمي وضوح . در اینجا بھھاستایده ترینایده دلیل ھمین بھ ھا.و درستایده ترینو طبیعي

یابد. واقعیت طریق را ببلعد و بدین خواھدواقعیتمي كھ . چشميواقعیت چشم عنيی است

بیش�تر ك�ھ ھائيانس�ان دلی�ل ھم�ین ب�ھ . ودرس�ت خداس�ت بلعی�دن های�د دیگ�ر ھم�ان بی�ان خ�دا ب�ھ های�د ك�ھ باید گف�ت پس م�درن ھازفراعن� مص�ر و بس�یاري ھفراعن� كنن�د مث�لمي ئيخ�دا ادع�اي ت�دریج كنند ب�ھميبلعند و تص�احبرا مي طبیعت .است بوده بسیار پیشرفتھ صنعتي لحاظبھ تمدني مصر باستان تمدن كھ باشیم یاد داشتھ . بھامروزه

ش��ود. و بلعی�دن قاب�ل ق��رار دارد و بایس�تي رويپ�یش این�ك س��ر ك�ھ پش�ت : جھ�اناس�ت جھ��اني "خ�ود" هخ�دا، ای�د های�د در بش�ر و بلعی�دهقص�د وارد ش�دن ب�ھ خدا در بشر است مولد ایده ھستي كند. جھانمي راممكن بلعیدن این وفنونعلوم بشر. ھواسط بھ شدن

ب�ین ؟ ف�رقچیس�ت واحس�اس ای�ده ب�ین وج�ود دارد. ف�رق انس�ان و قلب�ي ذھن�ي دریافت بین تفاوتي چھ :قلبي خداي

؟چیست آرزو و عشق

ندارن�د واح�دي ذھ�ن فھ�م چی�زي هدو درب�ار آنك�ھ معن�ا نیس�ت شود ب�دانمي نامیده سوءتفاھم دو انسان بین كھ چھ آنر ھ� ك�ھ اس�ت دلیلھمین ندارند و بھ واحدي قلبي احساس دارند ولي واحدي ذھني فھم یعنياست عكس بھ درست بلكھرا بپ�ذیرد و ل�ذا نھایت�ا توان�د آننمي ول�ي است كامال درست مقابلرفط عقلي و عالئم استدالل ند كھبیمي با اینكھ كس

خ�وانيھم ب�ا وي مقابل طرف قلبياحساس كھ معناست بدان ندارد و این درستي او نیت سازد كھمي را متھمفرد مقابل دلی�لھمین دارن�د و ب�ھ الینحل�ي یتض�اد احساس� د بلك�ھن�دارن الینح�ل ايھا ھرگزتضاد ای�دهانسان ارد. یعنيند و مطابقت ھا. زی�را جھ�اندوس�تي و ن�ھ ھاستجنگ ھا جھانایدهشود و جھاننمي حل و استدالل ھا ھرگز با مذاكرهآدم تضاد بین

.پروريو من تازيو یكھ است طھو سل و تصاحب بلعیدنجھان ھمان ایده

٥٤

و آرام�ش و ص�لح و انص�اف ، ع�دالتاس�ت خ�وب، پولب�د اس�ت دروغ معتقدند و ادعا دارن�د ك�ھ ھا كمابیشانسان ھمھو يو دوس�ت وح�دتھا را بھتنھا انسان نھ مشترك ھايایده این ولي است مشترك ھايایدهو... و اینجا ھمھ است خوبوج�ود ن�دارد.چرا؟ و واح�دي مش�ترك ش�ود زی�را احس�اسھا ميتش�دید تض�ادھا ودش�مني رساند اتفاقا موجبنمي تفاھم

ان�د. مرده وبلك�ھ و خ�واب ھاعموم�ا كرخ�ت. زی�را دلفرماس�تحكم ك�ھ ھاستایده وجود ندارد و فقط زیرااصوال احساس ھا ب�ھوای�ده اس�ت ارتباط�ات عرص�ھ ك�ھ در دوران�ي دلی�ل ھم�ین . بھذھن و نھ است ھمانادل تفاھم محل در حقیقت پس

ی�ك س�وي ب�ھ باش�د جھ�ان برق�رار ش�ده واحد جھ�انيص�لح ت�اكنون ش�وند و قاع�دتا بایس�تيمي مبادلھ شكلي ترینسریع ای�ده بیش�تر بایك�دیگر مبادل�ھ ك�ھ را ندارن�د و ھ�ر چ�ھ یك�دیگر تحم�ل رود و دو نف�ر ت�ابم�ي والعالجكننده منھدم جنگھا ای�ده ك�رد ك�ھ باید اعت�راف كند. پستر و شدیدتر بروز ميمتنوعكنند و تضادھایشانمي تر یكدیگر را درككنند كممي

و عل�م تعق�ل ك�انون چ�را ق�رآن كرد كھدرك تواننیستند. در اینجا بھتر مي انسان ھا بیانگر فھمزانیستند زیرا ایدهتفاھم نامد.مي و شعور را دل و معرفت

و جنگ�ي خ�دا ش�دیدتر حض�ور دارد تفرق�ھ های�دكھ واتفاق�ا در ھ�ر ملت�ي است اتحاد نبوده خدا موجب هاید دلیل ھمین بھ .تضادھا و نبردھاست ھمھ للالععلت ايسرمنشاء ھر ایده عنوان خدا بھایده شدیدتر وجود دارد و بلكھ

ھ�ر چی�زي درك زی�را ب�راي نیس�ت واقعی�ت دركخ�دا ق�ادر ب�ھ های�د پ�س اس�ت ب�ا واقعی�ت ع�داوت خدا محص�ول هاگر اید دوس�تي ش�د و ای�نچی�ز دوست ب�ا آن بایستي ھر چیزي درك را انكار نمود.براي آن اینكھ شد ونھ نزدیك آن بھ بایستيمی�را و دان�ش ھ�ا ك�ھواقعیت م�ادي دان�ش حت�ي دلی�ل ھمین سازد.بھمي چیز را ممكن آن شود و فھممي نزدیكي موجب. اس�ت نداش�تھ در آنھا قوتي ایدهاند و یا اینخدا مبرا بوده هاز اید كھ شده حاصل متفكریني ھواسط بھ استشوندهباطل اند.بوده گونھ این ابیشكم دانشمندان ھمھ

و بش��ر از جھ��ان ذھن��ي دان��ش نم��ودو ل��ذا ك��ل كس��ب چی��زي هپای��دار درب��ار و معرفت��ي عل��م ت��واننمي ذھ��ن ھواس��ط ب��ھ است مصدرجاودانگي تواند خداوند را كھمي چگونھ كند پسنمي را درك باقي بشرجھان باشد. ذھنمیرا مي ھايپدیده ھاس��تپدیده س��اختن وقم�عقلع حاص��ل یعن�ي ھاس��تپدیده وتحلی��ل تجزی�ھ بش�ر حاص��ل فن��ي عل��وم مای�د. واص��ال ك�لن درك

و و فس�اد و بیم�اري گيی�دو گند جزتب�اھي حاص�لي بش�ر ھ�م ب�راي دانش�ي . و ل�ذا چن�یننمودن و منھدم میراندنحاصل سازد.تر ميتر و افسردهجانبشر را نیز میراتر و بي نیويد حیاتندارد و ھمین العالج ھايعذاب

پای�دار كس�ب و علم�ي و معرف�ت ش�عور و فھ�مصاحبش ب�راي اس�ت و فع�ال و خ�الق زن�ده انسان دل كھ میزاني بھ پس رادریابد و خدا را. ودانگياتواند جكند و ميمي

را تص�دیق جھ�ان واقعی�ت ك�ھ اس�ت دل ھاندارن�د فق�طواقعیت جھ�ان و دف�ع ف�يج�ز ن ھا كاريو ایده ذھن طور كھ ھمان رسد.مي تفاھم بھ فھمد و با جھانرا مي كند و لذا آنبرقرارمي رابطھ و با آن هنمود

.است عدد وعداوت كانون ذھني و خداي است و تفاھم فھم كانون قلبي خداي

بای�د عام�ل ش�د؟ نخس�ت و تف�اھم و عل�م فھمنم�ود و ص�احب و بین�ا و ب�اھوش ساخت را زنده دل وانتمي و اما چگونھك�ار نمود و ای�نخدا را از خود پاك هآنھا اید ھا و آرزوھا را و در رأسآلو ایده ذھني ھايایدهیعني واقعیت و دفع نفي

٥٥

باش��عور و زن��دگي ی��ك امك��ان نی��ز بایس��تي بیرون��ي آی��د وام��ا درعم��لنمي مس��تمر ممك��ن نف��س معرف��ت ھواس��ط ج��ز ب��ھدر برق�رار س�عي و یاالاق�ل برقرار كردن ارتباط یعني . و صدقدر گفتار و رفتار است صدق را پدیدآوردو آن باتفاھميو در درون نف��س معرف�ت . پ�ساس�ت و آدم ع�الم تص�احب عرص�ھھا كھای�ده ھاز عرص� خ�ارج اي، س�عيارتب�اط نم�ودنو و ج�ان ب�ا روح ھ�ا و رابط�ھباواقعیت رابطھ امكان پدیدآمدن راه یعني است دل ساختن زنده توأما راه دربرون صدقپاش�د رد فروميف� ھا در ذھ�نآلو ای�ده ای�ده عم�ال ك�اخ با ص�دق كھ است .طبیعيخداست ھمان كھ واقعیت جاودانھ بقايھمان�ا انس�ان ذھ�ن . خ�دايخداست هاید دژ ھم این كلهو فرماند است كرده گیريموضع جھان برعلیھ كھ دژي آن یعني در جری�ان قلب�ي . خ�داياس�تبلعنده اژدھائي تواند باشد بلكھخدا نمي . و ایناست آز و عطش :خدايآرزوھاست خداي

ھا و آرزوھ���ا و خود���ـ را از ای���ده انس���ان ، ذھ���ننف���س ش���ود. معرف���تپای���دار پیدامي مس���تمر و ص���داقتي سنف��� معرف���ت چن�ین ك�ھ نیس�ت دارد و تردی�ديميمص�ون و پلی�دي را از ری�ا و ناپ�اكي انس�ان عم�ل ھ�م سازد و صدقمي ھاپاكفریبيگرای�د زی�را انزوامي س�وي جبرا ب�ھ ھم اجتماعي لحاظ گردد و بھمي ضعیف دنیويھايقدرت لحاظ بھ تدریج بھ انسانيج�ز راھ�ي ھ�م اجتم�اعي ھس�تند و ل�ذا در رواب�ط خویشھايای�ده اكث�را عاش�ق گریزند. زیرا مردمانمي از وي مردمانرھان�د و مي و ف�رد را از فق�ر وتنھ�ائي ش�ودپی�دا مي خدا در دل كھ است فقر و تنھائي این ندارند. و درجریان ریاكاري

را از چ��اه وي ح��افظ ق��ول . و ب��ھطبیع��ت از می��راث س��ازد، مب��را وپ��اكمي و آدمی��ان ع��الم نی��از از ك��لو بي او را یگان��ھ ب�ھ ا می�لخ�د هخدا.ای�د ع�دو و رقی�ب ش�ود و ن�ھمي خ�دا در جھ�ان واقع�ا جانش�ین انس�اني آورد.چنینم�ي بی�رون طبیعت

ادع�اي آنك�ھكن�د بياو مي س�ازد و ع�ینخ�دا فن�ا مي را درذات انس�ان قلب�ي خ�داي ب�ا خ�دا دارد. ول�ي انسان برابرسازيرس�د نمي قلب�ي و خ�داي ایماننسازد بھ خدا را از خود پاك ایده كافر نشود یعني ذھني لحاظ تا بھ نماید. وانسان خدائي یعن�ي خ�دا نم�ودن ك�افر ش�د. و ادع�اي اول اال اینك�ھ نی�اورد كس�ي ایمانك�ھ اس�ت نیز ذك�ر ش�ده در قرآن كھطور ھمان .بودنمسلمان و نھ است مسلماني حداكثر ادعاي حالتش ترینخدا در صادقانھایده

ش�ود ك�ھمي و ھ�وش و گ�وش چش�م پیدایش داموجبخ بھ قلبي ایمان ولي است و جھانیان جھان خدا ضد واقعیت هایداز كن���د و ل���ذامانعمي را درك جھ���ان و روح ج���ان یاب���د و ج���اودانگيھ���ا ميواقعیت خداون���د را درجھ���ان و فع���ل اراده قلب�ي خ�دايو ل�ذا اس�ت و می�را و تغییركنن�ده ش�وندهتباه بی�رون در جھان و ھر چیزي شود زیرا ھر بتيمي پرستيبت

.ذھن خدايعكس بھ را، درست و نیستي مرگ یابد نھرا مي و حق جاودانگي بیرونجھان در تغییر و تبدیل

و و مك�ر و خیان�ت و دزدي از دروغ دس�ت كن�دیعني هللا اطاع�تاز رس�ول بالفاص�لھ االهللا بایس�تيالالھ گفت كھ كس آن گ��ردد و او رامن��افقمي فریبن��ده ھايآلای��ده ھو كارخان�� ش��ده ای��ده ب��ھ مب��دل وي درذھ��ن "هللا" ب��ردارد و گ��ر ن��ھ س��تم سازد.مي

س��ازد ن��ھمي و فھ��یم را زن��ده فرس��تد و دلميدل را ب��ھ "هللا" هو ای��د "هللا" هواژ ك��ھ اس��ت و ص��الحانھ ص��ادقانھ عم��لك�ور را ام�ري خ�دا ھس�تندو ایم�ان بھ قلبي ایمان دشمن خداشناسي ھايفلسفھ ھم دلیل ھمین. بھخداشناسي ھايفلسفھ

و شده غول بھ مبدل در ذھن كھ خداست هاید یعني است دقیقابرعكس آنكھ دانند. حالمي و جنون و حماقت و جاھالنھ دارد و بلك�ھ و دوس�تي س�ر ص�لح وجھانی�ان ب�ا جھ�ان مؤمنقلبا انسان شود. یكمي و جنایتي و جنون منشاءھر جھل

ی�ك .عملو تبھك�ار اس�ت وحش�ي انس�ان ی�ك دارد و در عم�ل و دوس�تي ص�لح دع�وي فق�ط ك�ھ است ذھني خداپرست یكاو در ، صداقتتاس جنایت او در عمل ، عدالتاست فسقاو در عمل . عشقاوست ضد ادعاي درست ذھني خداپرست

٥٦

و خداي است جنون او در عملو عقل است حماقت او در عمل و علم است جنگ او در عمل و صلح استوقاحت عمل .است پول او در عمل

تدرس� ذھن�ي ی�اد خ�داي ط�ور ك�ھ بخش�د ھم�انميھ�ا را اطمیناندل خ�دائي و ی�اد چن�ین است مظھر آرامش قلبي خداي قھ�ار و غ�دار و من�تقمذھني و خ�داي اس�ت و لطی�ف و رئ�وف مھرب�ان قلبي . خداياست وجنایت و جنون تشنج موجي مظھر شر.ذھن و خداي مظھر خیر است قلبي . خداياست

و ح�وا در آدم ط�ور ك�ھ بود. ھم�انخ�ود ش�ده مخ�الف ج�نس خدا برس�د عاش�ق هاید بھ میمون از آنكھ قبل عارف خدايمنجر در آنھ�ا پدی�د آم�د ك�ھ و بھش�ت رابط�ھ این سازيجاودانھ بھ میل دلیل ھمینبودند و بھ یكدیگر شده عاشق بھشت

باط�ل ش�انعشق ش�دند یعن�ي یكدیگر زش�ت چشمدر مقابل ناگاه شد و بھ ممنوعھ شجره بھ و نزدیكي ابلیس رسوخ بھش�دند و اخراجخ�دا ش�د و از بھش�ت های�د داراي یعن�ي از خ�دا خب�ر یاف�ت شد یعن�ي نبي آدم گاهو آن رفت از میانشد و و تنھ��ائي پدی��د آم��د. زی��را احس��اس مالكی��ت واحس��اس و خ��انواده خان��ھ و تش��كیل س��ازيو خانھ و ابزارس��ازي تنھ��ائي .است ھشتو ب عشق ھازعرص خروج حاصل مالكیت

.است در عشق وشكست ابطال ھو نتیج و متعاقب عشق از انحالل پس ايخدا واقعھ هاید پس

باشد.مي ازابلیس آدم تبعیت ) حاصلخدا (نبوت هاید كھ فھمیممي ھم در قرآن پس

موج�ود در ترینو زن�ده ترینبودند زیرا آنھا ع�الیدیگر رسیدهیك بھ عشق یعني پرستيطبیعت غایت و حوا بھ آدم یعني چی�زي عاش�ق وقتيزی�را انس�ان است عشق حاصل سازيجاودانھ بھ . و میل طبیعي پرستيبت غایت بودند یعني طبیعت

بود كھ سازيجاودانھ براي نماید. و تالش را ابدي شرایط سازد وآن خود جاودانھ چیز را براي دارد آن شود، میلمي "همش�اجر" ھم�ان لحاظي اگربھ ممنوعھ هنمود. شجر ھدایت ممنوعھ هشجر سوي آنھا را بھ كھ را واردساخت ابلیس ب��راي ھمان��ا ت��الش عش��ق س��اختنمنطقي و ای��ن اس��ت عش��ق س��اختنمنطقي معن��اي و ح��وا باش��د ب��ھ آدم ب��ین لفظ��ي

و مش�اجره جری�ان ای�ن ونھایت�ا ك�ل اس�ت منج�ر ش�ده عش�ق و ابطال انحالل عمال بھ كھ است بوده عشق كردنجاودانھ خ��روج و موج��ب ) رس��یدهخ��دا (نب��وت های��د ب��ھ اس��ت عش��ق س��اختنو ذھنيذھنی��ت جری��ان ھم��ان ك��ھ و اس��تدالل منط��ق

ممك�ن وظیفھ و انجام دین احكام ھواسطب فقط رابطھ دیگر و ادامھو حوا از یك آدم جدائي و موجب است شده ازبھشت .است نموده رخ تدریج بھ مالكیت و احساس كار و ابزارسازي تقسیم. و نیز ماجراياست شده

ھحلق� هكنندو نیز كش�ف تبشر اس بھ میمون تبدیلعامل عنوان بھ داروین همفقود حلقھ هكنندكشف معناي بھ شرح این .استو مالكیت ابزارسازي هدور بھ كمون هدور تبدیل عامل عنوان بھ انگلس-ماركس همفقود

در ك�ھ است بوده و علیت گرائيذھن هوحوا و شجر آدم بین دیالوگ هشجر ھمان ممنوعھ هشجر كھ باید گفت بنابراین العل�لو علت ی�ابيعلت یعن�ي ذھنیت. چونخداست هاید پیدایش ھمان كھ رسیده جوئيو علت گرائيھنذكمال بھ غایتش ابط�ال خودعام�ل ك�ھ ح�ال در ع�ین اس�ت عش�ق ابط�ال هكنن�دخ�دا جبران ه. و ای�دخداس�تهھمان�ا اید ايو مس�ئلھ ھر ایده باشد.نیز مي عشق

٥٧

) انس��انمش�اجره دلی�ل ش�ود (ب�ھمي زش��تمعشوق ك�ھ گ�اه و ل�ذا آن اس�ت مان�ا وج�ود معش��وقھ عش�ق ھخ�دا در عرص� . یعن�يخداس�تهاید ھم�ان آلای�ده ای�ن كم�ال ش�ود ك�ھگرا ميآلای�ده موج�ودي ب�ھ خ�ود ن�دارد ومب�دل جز ذھ�ن پناھگاھي

ش�ود و ذھ�نوارد مي ذھ�ن ش�د ب�ھ س�اقط از دل چ�ون معش�وقیعنيآی�د. مي ذھ�ن ش�د ب�ھ ران�ده از دل كھ گاه آن انسان هش�جر ھم�ان ممنوعھ هشجر. پساست بربستھ رخت از دل معشوق خدا ھمان هآید و ایدھا پدیدميشود وایدهمي خالق. زی�را ھ�ر تاس� از دل رفت�ھ ش�وقوج�ود مع خ�دا دقیق�ا ج�ایگزین ه. ای�داس�تایده ب�ھ معش�وق و تب�دیل در عشق ناكامي

ھا انس���ان ترینناك���ام طور ك���ھش���ود. ھم���انمي و آرزو و آرم���ان گمش���ده بھش���ت ی���ك ب���ھ تب���دیل ب���رود از دل ك���ھچھكن�د ميتبعیت و از وي است مرید معشوق است تا عاشق . انسانھاستانسانگرترینھا و اندیشھانسان ترینآلیستایده ی�ك چ�ون ھ�م خ�ویش در عم�ل عاش�ق و ل�ذا آدم اس�تو مشتاقانھ راح�ت و بس بخواهو دل و طبیعي قلبي تبعیتي اینو

و دروغگ�و و گرا وحریصآلایده و موجودي است و منصف ' و متواضععموما باتقوي وموجودي است مؤمن انسان هاراد س�رزند حاص�ل از وي نادرس�تي عمل و اگر ھم است كردهمعشوق هاراد را تسلیم "خود"زیرا نیست ابزارپرست م��ذھب ھم��ان . ای��نومس��ت خ��ود اس��تبي ن��دارد و موج��ودي ھ��م گن��اه و احس��اس نیس��ت و او را گن��اھياس��ت معش��وق

ب�ھ چی�زي واقع�ھ . ت�ا اینج�اييخب�ربي . و نی�ز حی�اتبش�ر اس�ت بھش�تيحیات ھم�ان . و ای�ندر طبیعت است پرستيبت رف�تن از ب�ین محض ندارد و بھ گناه احساسنام بھ چیزي است تا عاشق و تفكر وجود ندارد. انسان و علیت ذھنیتنام

درك را كھ خطائيكند و نخستینخطا مي دچار احساس تدریج خود بھ ذھنیت بھ شود و درابتاليمي دچار برزخ عشق اشدخطا. عنوان بھ : عشقاست عشق خطاي كند ھمانمي

گن�اه های�د یاف�ت خ�دا را در دل�ش كھ گاه باشد.و آننیزمي گناه هاید باني رسد كھخدا مي هاید خود بھ ذھنیت ھو در ادام موج�ب ك�ھ وطبیع�ي و عارفان�ھ و معق�ول ط�ريف و دی�ن اس�ت فط�ري وجدان ھمان شود و اینميگناه احساس بھ تبدیل ك�ھ ذھن�ي خ�داي ك�ھ زند در ح�اليس�رمي از وي و نیزخردمندان�ھ ط�ور طبیع�ي ب�ھ دین�ي شود و اخالقمي صالح اخالق

، زی�را ری�ائي يباش�د و حت�ميبسا اكراھي و چھ است گرانھتالش و اخالق دین اساسا یك است ذھنيو اخالق مولد دین و موج��ب اس��ت نك��رده را تب��دیل و نف��س اس��ت بش��ر را در برنگرفت��ھ نفس و ك��ل نش��ده احس��اس ب��ھ ھن��وز تب��دیل دی��ن

آورد.مي ھمراه بھ و نفاق و شرك و تناقض است نفسانشقاق

و ای�ن ب�د ن�داریم و خداي خوب رسد و خدايميانپای بھ ھم ثنویت هآمد دیگر دور دل بھ از ذھن خدا پس كھ گاه و آن و ھم�ھ بی�رون جھ�ان آیدك�ھپدی�د مي سومي چشم كھ اتحاد است و در این است دل و خداي ذھنخداي اتحاد و یگانگي

طبیع�ت در جم�ال خ�دابین مچش� ك�ھ اتح�اد آنجاس�ت ای�ن خداون�د. و كم�الو فعل اراده یاب�د و ع�ینمي را برحق آن وقایع ولي است بھشت بھ بازگشت این و كورنیست بدوي پرستيبت بھ بازگشت و این است بت یك شود و ھر چیزيپیدامي دیگر آنانس��ان ول��ي اس��ت ھم��ان باش��د. بھش��تمي و غری��زي ج��انوري بھش��ت از آنماھیت��ا بس��یار متف��اوت بھش��ت ای��ن

نی�ز رض�وان . در ای�نجن�ت ش�ود و ن�ھمي نامی�ده "رضوان"قرآني در لفظ بھشت و این است شده عارف و بلكھ نیست .ھست كھ چھ چیز، بر ھر آن بر ھمھ بلكھ بر چیز خاصي نھ ولياست عاشق انسان

چیز خاص�ي تر. یعنيكم بیشتر و نھ . نھھستم كھھچ آن كند: منممي معرفي خود را چنین) (عبا موسي خداوند در سخنخب�ر و خ�دا، خ�داي .اینعارفان�ھ باش�د بی�انخ�دا مي رضواني بیان . و اینمنم و ھستي منم ھستكھ ھر چھ بلكھ نیستم ، خ�داياس�ت واقعی�ت دايو برت�ر از ھ�ر دو. خ� دو اس�ت اتحاد ای�نحاص�ل بلك�ھ نیس�ت ھ�م احساس و خداي نیست ایده

.است عارفان خداي . اینھستي ،خدايواقعي

٥٨

زدودن نھایت�ا منج�ر ب�ھ باشد ك�ھمي زدائيآلو ایدهزدائيذھنیت ھمان كھ فرد است زدائيوراثت حاصل قلبي خداي پس توان�د خودشناس�يميكھ است مؤمن و فقط ستا مؤمن خودشناسي حاصل عرفاني خداي گرددوليمي خدا از ذھن ایده

جھ�ان واقعی�ت هو درب�ار خویش�تن قلب�ي ایم�ان ماھی�ت هدربار ذھنكشانیدن تفكر و تعقل بھ معناي لحاظي بھ كند و این ك�ھ اس�ت گونھ و ایندھد مي واحد رخدر جریاني شناسيو جھان خودشناسي . اینجدال و نھ است صلح ازدرب برون شود.مي ھا یافتواقعیت در جھان یگانگي گردد و اینمي خدایگانھ خدا و احساس هاید تدریج بھ

جھانی�ان و تفك�ر در اح�وال نف�س معرف�ت اشوظیف�ھترینیاب�د مھممي دلشخدا را در كھ كسي یعني مؤمن یك بنابراین ب�ھ اس�ت عظ�یم غایتب�ھ ق�درتي ك�ھ رفتھاز دس�ت ایم�ان رود و باز اینمي از دست دیر یازود ایمانش آن و بدون استدر كھ است منافق بھ مؤمن تبدیل علت و این است نفاق خداي كفربلكھ خداي نھ این پردازد كھخدا مي همجدد اید خلق خویش�تن در اح�وال ھمانا تفك�ر و تعم�قمؤمنان امر خدا بھ ترینمحوري دلیل ھمین و بھ است رفتھ مكررا ذكرشقرآن

دارند.وھم قدرت فقط رمؤمناندارد و غی فھم و قدرت است تفكر و تعقل قادر بھمؤمن زیرا فقط است و جھانیان

گش�تھ رسید و ناكام و قوت شدت غایت بھ ایده آنكھ گاه شد. آن "انسان" هاید پیدایش موجب انسان خدا در ذھن هاید ھمان�ا جری�ان وای�نخ�دا ش�ود های�د ھخلیف� خدا باشد و در واقع ه اید شد تا جبران ایده بھ مبدلو فرو پاشید، خود انسان

خ�دائي چن�ین ك�رد ك�ھ فھمی�د و اعت�راف ب�االخره انس�ان باش�د. درواق�ع) ميانس�ان اص�الت (مكت�ب اوم�انیزم بھ موسوم. پرداخ�ت خودپرستي و بھ برداشتخدائي چنان از پرستش دست . پساست او بوده خالق و انسان استانسان مخلوق

ن�ابود كلي ب�ھ ناگ�اه ب�ھ ح�وادثي ھواس�ط شد و بھ شدیدا صنعتي ھائيتمدن منجر بھزمین بارھا بر روي يخودپرست این خداعرص�ھ ه. ایداست واقعھ ھمان هبار معاصر نیز تكرارھزاران مدرن تمدن و عاد و ثمود. و این لوط قوم گردید مثل

چش�م بخش�د وخ�دا را ب�ھ خدا را تعین هتواند ایدنمي دید كھ وقتي . انسانماتریالیزم عرصھانسان هو اید است آلیزمایدهك�ار ب�ھ كند دست خدا را جسما خلق نتوانست كھ وقتي بخشد.یعني تعین خود را در صنعت كھ گرفت كند تصمیم نظارهھا در كن��ار یك��دیگر تم�دنتاریخ جری��ان در ك��ل ھ��ر دو ای�ده ای��ن . ھ��ر چن��د ك�ھاس�ت ص��نعت ھم��ان خ��ود ش��دو ای�ن خلق�ت

. اس�ت خود داشتھ فرمان دیگر را تحت هو اید بوده مسلط ايدو در ھرمرحلھ از این یكي فقط ولي است حضور داشتھو "ق�دیس" . پیدایشاست ود شدنخ برايتالش عرصھ "انسان" هو اید است خدا شدن براي تالش عرصھ "خدا"هاید

.است دو عرصھ این پیروزي ) غایتامپراطور(امپریالیست پیدایش

٥٩

دوم فصل

خدا یتجل

٦١

: آسمان

و ھ�یچ"نش�وند. پرت�اب ع�دم نگریزن�د و ی�ا ب�ھكھ ت�ا گ�وئي اس�ت ش�ده نھ�اده اشو اھالي بر سر كرات كھ آبي طاق این ـقرآن"شود... خارج تواند از اقطارآسماننمي و جني سان

را تح�ت ھس�تي ع�الم م�ادي ھ�ايواقعیت ھم�ھكھ موج�ود غیرواقع�ي . ای�نآبي رنگ بھ مرئي ولي غیرواقعي سقف این ـقرآن "...ساختیم و حفاظي داشتیم را بر پاي وآسمان"دارد. و حفاظت پوشش

. و ھم�ھنیس�ت ول�ي مان�د: ھس�تمي ھس�تي ب�ھ كھاس�ت اينیستي چون و ھم نیست ايخود ھستي كھ ھستي ظحفا این ذات ك�ھ و آسمان"نماید. ميو نیست ھست چیزھا را از آنكھ ترینداشتني دوست و طلب بلنداست آن سوي ھا بھدست ـقرآن "ھا استداشتنيدوست

وج�ود ب�ھ واقعی�ت ترین. و ل�ذا نزدی�كنیس�ت كھاس�ت و مظھر چیزي است عدم صورت ترینو واضح ترینملكا آسمان ! ھستي ! و یانیستي نیستي : ھستيوجود خداست بھ توصیف تریننزدیك ھم حسيتوصیف لحاظ و بھ خداست

نمای�د ك�ھمي نزدی�ك چن�ان سرمان بر باالي طاقيچون شود و ھممي هآید و دیدمي چشم بھ كھ انتھا و نامحدوديبي آن آس�مان ما باالتر روی�مكھ ھر چھ . وليكنیم لمس ھایمانرا با دست آن توانیممي كوھي قلھ برباالي كنممي احساس گاهوج�ود آی�د. چق�در ش�بیھ دس�ت ب�ھ آنك�ھ آی�د ب�دونمي یافتنيودس�ت نزدی�ك می�زان ھم�ان ب�از ب�ھ رود ول�يب�االتر م�ي ھم

آسمان ھواسط چیزھا را بھ و مابقي-قرآن "بود آفرید آسمان كھ چیزي و خداوند نخستین". اوست بھ ونزدیك خداست خدا. ، چشمخداست . ولذا عینخداست هاراد چیزبھ ترینواسطھبي آسمان آفرید. پس

ول�ي اس�ت "عدم"چیز و معنا ھمانا اصال وجود ندارد زیرادورترین كھ قدر دور است آن چیزھا است تریندور آسمانوج�ود ھ�ر وظرف است واقعي موجودات ھمھ ھاولی هو ماد و حافظ وجود ندارد بستر و علتالواقعفي كھ چیزي ھمین

.است پیدا كرده خاصي و جاي استدر فضا معلق یعني چیزھا در آسمان . ھمھاست موجودي

ندارد ول�ي مادي موجودیت خودش كھ است و فضاچیزي است "فضا"ھمانا دیگر آسمان . نامجا و مكان یعني آسمان .است هقرارگاقرار ندارد بلكھ جائي در ھیچ خودش قرار دارند ولي در آن و ھمھ استو مھد موجودات علت

در فض��ا " ك��ھ اس��ت ای��ن منظورش��ان "در خداھس��تند ھم��ھ" گوین��د ك��ھوج��ود مي وح��دت اس��پینوزا و ك��ال فالس��فھ وقت��يو آس�مان خدا ھم�انكھ است این آیا منظورشان . پس"ھستند در آسمان ھمھ"و یا "در ھواھستند ھمھ"و یا "ھستند

و توص�یف نیس�ت چن�ین كھ ؟ البتھاست عدم ھستند؟ آیا خدا ھماندر عدم ھمھ كھ ستمعنا ؟ آیا بدینفضا و ھوا است .است و كافرانھ ناقص مذكور بسفلسفھ

خ�الء ك�ھ اس�ت ع�دم ماند ھم�انمي باقي كھچھ آن نمائیم منزه در آن معلق ذرات و ھمھ و فضا را از كرات اگر آسمانرا و امث�الھمو مغناطیس�ي ن�وري ام�واج از ھا اعم انرژي كل بایستي البتھ سازيمنزه شود. دراینمي یدهنام ھم مطلقھس�تند از م�اده دیگ�ري باشند و ص�ورتمي و ذرات زیرا اینھا نیز مولود وجودكرات كنیم و حذف آوریم حساب بھ ھم

٦٢

ب�اقي ك�ھ خداس�ت ھم�ان ماند. آیااینمي عدم فقط ھم ھایشمواد و انرژي این ا حذفگردند. بباز ميماده بھمستمرا كھ مت�رادف كھ عدم گیرد و اینمي انجام كھ است در ذھن فقط و آثارش ازماده عالم سازيو پاك تنزیھ این ماند؟ البتھمي

و خ�الء مح�ض ی�ك موج�ودات ذھن�ي ح�ذفاز این حاص�ل . و ع�دمقعی�توا و ن�ھ اس�ت ایده شود نیز یكخدا مي بامعناي و ذھن متصور شود خدانیست كھ خدا ھر چھ كالم . و طبقتصور ذھن قابل است خودچیزي ھم عدم پس است ظلماني باشد.خدا نمي درك قادر بھ

آین�د و مي چش�م روز ب�ھ آین�د. برخ�ينمي آین�د وبرخ�يمي چش�م ب�ھ برخي كھ است از موجودات فضا كامال پر و اشباع ب�ھ وبرخ�ي گ�وش ب�ھ آین�د برخ�يمي چش�م ب�ھ شوند. برخيمي دریافت در بیداري وبرخي در خواب . برخيشب برخي شوند.مي درك دل ھب ھم و برخي ذھنبھ آیند و برخيدر مي ھوش بھ فقط آیند و برخيمي و لمس بیني

. و در ب�اطن در ظ�اھر و ن�ھ ندارد نھ خالي مطلقاجائي وجود ندارد. آسمان و عدم خالء مطلق ھم ذره یك در فضا حتي گش�تھ محق�قاتمي در فیزی�ك واقعی�ت . ای�ن"بین�ي در می�ان آفت�ابیش را بش�كافي ھ�ر ذرهدل" روم�ي موالي قول بھ تازهدر ھ�م و توس�عھ انبساط این كھ است و توسعھ انبساط مستمرا درحال جھان كھ معتقد است مدرن فیزیك . و تازهاست جدی��د در ح��ال ھائيكھكش��انو حتي ك��رات ش��ود ھم��وارهمي گفت��ھ طور ك��ھ. ھم��اندر ب��رون و ھ��م اس��تموجودات دروننیز از موج�وداتش ی�ك ھ�یچ ط�ور ك�ھ ھم�ان نیس�ت ش�ده تم�ام موجود و مخل�وقی�ك تيھس� ع�الم باشند. پ�سمي پیدایش

در ح�ال فض�ا و آس�مان ك�ھ معناس�ت ب�دان واقع�ھباش�ند. اینمي و تح�ول توس�عھ نیستند و در ح�ال شده تمام موجوداتي باش�د پ�س ؟ اگ�رچنینمحدود اس�ت ھستي آیا جھان یابد. وليمي گسترش و حدودو اقطار جھان است و انبساط توسعھ

نیس�تي و در آغوش است محصور شده نیستي ھواسط بھ ھستي؟ آیا عالماست ؟ عدمچیست ھستي از جھان در خارج ای�ن ریمك� . در ق�رآنخداس�تھمان جھ�ان خ�دا ق�رار دارد؟ آی�ا مح�یط ھس�تي جھ�ان هاز مح�دود قرار دارد؟ ویا در خارج

نیس�ت یك�ي البت�ھ ك�ھ اس�ت "آس�مان" ش�ود ھم�انمي نامی�ده جھ�ان پیرامونكھ چھ و آن ھستي از جھان خارج واقعیت م�ا ق�رار دارد ك�ھ دی�دگان باش�د در مقاب�لمي"دنیا آس�مان" ب�ھ موس�وم كھ آسمان تریننزدیك باشد كھمي آسمان وھفت .نیز عاجزیم آسمان تریننزدیك ھمین و ما در درك است ارض عالم كھھاستو كھكشان كرات بھ مزین

ھ�ر ی�ك ھایشپوس�تھ ب�ین در فاص�لھ دارد ك�ھ پوس�تھھفت ك�ھ س�اخت مجسم گردوئي چون را ھم ھستي جھان توانميو ترینثقی��ل باش�د ك�ھگردومي مغ�ز ای�ن ھمثاب� ب�ھ "ضار جھ�ان" ق�رار داری�م م�ا در آن ك�ھ وجھ�اني دگ�ر اس�ت جھ�انيو شمس�ي ھو منظوم زمین كھ است تودرتو قرار گرفتھ جھان درمركز ھفت كھ است ھستي جھان این ھجنب ترینمادي "ارض ع�الم" در ق�رآن دھن�د ك�ھمي راتشكیل آن اند و ھستھشده واقع جھان ھستھ ھا در درونو كھكشان ستارگان كل

دیگ�ر جھ�اني ھری�ك ما ق�رار دارد ك�ھ فوقاني دیگر در طبقات جھان و شش است ماده جھانھمان كھ است شده نامیده ب�ھ موس�وم م�ا ك�ھ باش�د. جھ�انمي و غیره و الھوت وجبروت ملكوت جھان بھ موسوم اسالمي باشد و در فرھنگميو ترینو فش��رده ترینش��ده وم��دفون ترینپس��ت ك��ھ اس��ت الس��افلینياسفل قھق��راي ھم��ان باش��د در واق��عمي"ناسوت"

انس���ان ك���ھ اس���ت قرآن���ي معن���ا در فرھن���گ آن مص���داق . و ای���نھ���ا نیس���تجھانپربارترین ح���ال و در ع���ین ترینثقی���ل و مقام�ات و حاالت و صفات معاني كل بالقوهشد.و انسان ھا افكندهاهجایگ ترینپست بھ شده خلق جایگاه تریندرعالي) ش��دهو كوچك فش��رده (جھ��ان "اص��غر جھ��ان"را )، انس��ان(ععل��ي دلی��ل ھم��ین و ب��ھرا در خ��ود داراس��ت جھ��ان ھف��ت روم��ي م��والي دلی��ل ھم��ین . و ب��ھخوان��د) ميیافت��ھ انبس��اط (انس��ان "اكب��ر انس��ان" را ھ��م ھس��تي جھ��ان نام��د و ك��لمي

٦٣

ھم�ھ خ�ود راش�ناخت ك�ھ كس�ي"فرمای�د: مي) (ععل�ي دلی�ل ھم�ین . و ب�ھ"ماست اسیر ھوشدر گردش چرخ"فرماید مي ."چیز را شناخت

طبق�ھ ھف�ت ھس�تي ج�ان و بذر كل دانھ )در حكم(ماده ارض فھمید: عالم توانمي گونھ را بدین ماده جھان ھتوسع پس ھ�ايو میوه و ب�رگ ش�اخھمثاب بھ فوقاني جھان شش آن است نھفتھ بذرش یك دربطن گیاه یككل طور كھ . ھماناستب�ار آی�د ت�ا ب�ھب�اال مي ت�دریج و ب�ھ اس�ت در خ�اك دان�ھ ی�ك مانند رشد وتوس�عھ عینا بھ جھان ھ. توسعاست ماده جھان

ھایشش��اخھ ازب��االترین ك��ھ وج��ود اس��ت درخ��ت ای��ن هرس��ید ھ��ايمیوه ھم��ان ارض جھ��ان دھ��د. و ك��لبنش��یند و میوه اول�ي زیر آس�مان ) كھ(ارض ماده آید. عالمبالد و باال ميمي دوبارهپوسد و در خاكمي خاك و بر روي است فروافتاده

ع�الم ك�ھ میزان�ي . و ب�ھشناس�يورب رب و ع�الم ) و تربی�ت(ط�رب و ت�رب و ت�راب اس�ت "خاك" (دنیا) قراردارد عالم(دنی��ا) نی��ز اول از ح��دود آس��مان توس��عھ یاب��د و ای��نمي توس��عھ م��اده جھ��ان) كلانس��ان ھیاب��د (خاص��مي تربی��ت م��اده

تر نزدی��ك ارض ع��الم ب��ھ فوق��اني ھايآس��مانكھ معناس��ت انب��د یاب��د و ای��نمي راه فوق��اني ھايرود و در آس��مانب��االميدر ھ�م توحی�ديھواقع ش�ود. ای�ن جھ�ان ی�ك بھ مبدل جھان ھفت این نھایتا كل آیندتا آنجا كھفرود مي شوند و در آنمي .واحد است ايدھد و واقعھمي رخ توأماندو یابد و اینميتحقق واقع در عالم دھد و ھممي رخ معنا در انسان عالم

و اس�ت فوق�اني ھ�ايدر جھان م�اده جھ�انو عروج رس�وخ معن�اي ب�ھ م�اده و اقطار جھان آفاق و گسترش توسعھ پسو اس�ت هم�اد جھان و ب�رون درون ت�داخل معن�اي ب�ھ . و ای�ناس�ت م�اده در جھ�ان فوق�انيھايجھان و رسوخ نیز نزول ای�ن . دركاست جھان ظاھر و باطن شدن یكي جریان كل. یعنياشاندروني ھستھ بھ جھان بیروني ھپوست شدن نزدیك .توحید است علم طلبد ھمانرا مي ادراك ترینعظیمكھ واقعھ

فض�ا ب�ھ ب�ودن منحن�ي ھنظری� ب�ر اس�اس تیناینش�نسبیت ھو نی�ز در نظری� نظ�ري در فیزی�ك ھس�تي جھ�ان محدود بودنتر ش�ود و نی��ز توان��دحجیمو مي اس�ت منحن��ي حج�م ھ�م بادكن��ك . زی�را م��ثال ی�كاس�ت غل��ط اس�تدرست ك��ھ می�زان ھم�ان تركی�دن معن�اي ب�ھ م�اده جھ�ان آف�اق ھتوسع مسئلھ تواند بتركدواصال ھمیننیز مي ماده تواند نھایتا بتركد. و جھانمي

در ح�ال م�اده انفج�ار. جھ�ان ی�ك همانند تص�ویر كندش�د بھ تركیدني منتھي وجود است عالم هماد ھو ھست جھانتدریجينھد. ميو گس�ترش را توس�عھ ن�امش یاب�د ك�ھق�در كن�د مي انفج�ار را آن ای�ن اس�تدر زمان انس�ان و چ�ون انفجار اس�ت

.است شدن شكفتھ در حال ايغنچھ مثل ھستي .جھاننیست بیش ايلحظھ شكفتھ گل و یك غنچھ یك بین فاصلھ

اراده الق�اي ھم�ان دم�دو ای�نمي در آن خداوند بالوقف�ھ) كھتوسعھ معناي لحاظ (بھ است مانند بادكنكي بھ ھستي جھانك�ار و را آفری�د و ك�ل خداوندآس�مان ك�ھ اس�ت نی�ز آم�ده معن�ا در ق�رآن . ایناست وحي باشد و ھمانميخودش و روحو موج�ود وج�ود مح�ض آن معن�اي ب�ھ آس�مان ك�ھ اس�ت وحي اینواسطھ نمود. و بھ وحي را در آن و رسالتش وظیفھ است را فرا گرفتھ كائنات گرداگرد كلكھ نخود پدید آورد. در اینجا آسما را در بطن موجودات ، ھمھو كالبدھستي كلي غایت بھكودك كند. اینمي خروج تركاند و كودكرا مي رحم باالخره كھ است چنینچون ماده عالم و كل است رحم مثل

. زی�را اس�ت كام�ل انس�ان و ظھ�ور و خ�روج خداس�ت، جمالوجود اس�ت عالم هواحد جمال است آسمان پیري بھ پیر كھ در انس��ان ھس��تيجھان و ك��ل پروردگ��ار اس��ت مطل��ق هو اراد و روح وح��ي آن و كام��ل نھائيهكنن��د دریاف��ت آن انس��ان

ترك�د و زایم�انمي و ل�ذا ب�االخره اس�ت كائن�ات و فرودگ�اه اس�تجھان ج�اي ترینپس�ت كانون زیرا انسان سرازیر است .است در زمین آسمان و ریزش نزول لحاظي بھ سازد. و ایند و خدا راآشكار ميكنمي

٦٤

ش�ود و ای�نتر مينزدی�ك آس�مان المتن�اھي سقفبھ كھ معناست بدان است گسترش در حال عالم شود كھمي گفتھ وقتيرا آسمان كھ است جھانو گسترش توسعھ جریان ھمان نزدیكي شود و اینتر مينزدیك زمینبھ كھ است آسمان ھمان باش�د ك�ھنی�ز مي م�اده جھ�ان تر شدنو رقیق انبساط معناي بھ واقعھ سازدایندورتر مي تر و ھمنزدیك واحد ھم در آن ب�ھ در اینج�ا ثق�ل ردد. پ�سگ�جدی�د مي ھايوكھكش�ان كرات پیدایش موجب كھ نیز ھست جھان تر شدنواحد ثقیل درآنش�ود و تر ميپوس�د و س�بككن�د وميمي ورم در خ�اك بذر ك�ھ یك . مثلنیست و وزني حجمي وفشردگي سنگیني معناي

.است گیاه یك شود كھتر ميتر و حجیمتر و سنگینبزرگ موجوديبھ نھایتا مبدل یابد وليمي انبساط در واقع

مثل یابد. درستمي كند و موجودیتمي رامتجلي خودش تدریج بھ حافظھ و این وجود است حافظھ ھمثاب بھ دهما عالمرا ايبترك�د و پرن�ده روزيقرار است كھ است مرغتخم یك مثل ھستي . عالممرغتخم و یا یكحیوان ، نطفھبذر گیاه یك

كن�د. ھ�ر مي ش�كافد و خ�روجرا مي آس�مان كش�د و س�قفمي ب�ال اشازليجایگ�اه س�وي ب�ھ ك�ھ آشكار سازد، موج�ودي .است متولدشده از زمین كھ است و آسمان است از آسمان خروج ھمان زایش این چندكھ

یاب�د و نمي در زم�ین ك�ھباش�د مي ايداش�تنيدوستچیزھاي س�وي ب�ھ انس�ان ھمان�ا دس�ت آس�مان سوي بھ انسان دست خ�دا در ع�الم س�متھم قرآن�ي لح�اظ خدا. بھ سوي بھ و نھ است و رحم رحم مادر و صاحب سويبھ انسان ھمانا دست

و اس�ت ح�د خویش�تن تریننزدی�ك سوي ، بھبرون و نھ است درون، سمتآسمان سمت و نھ است دل سمت ھمان خاك ك�ھ گف�ت ت�واننمي . پ�ستر اس�تنزدیكانس�ان بھ ھم گردن خدا از رگ قرآني . زیرا در بیانحد از خویشتن دورتریننھ

ج�اي ترینپس�ت اینو در ان�درون جھ�ان ج�اي تریناتفاقا در پست بلكھ است آسمان بامو یاپشت است آسمان خدا ھمانو آس�مان بامھا و یا پش�تدر آسمان نھ قرآن طبق خدا ھم . وعرشاست ضور دارد و با انسانح انسان دل یعني جھان دل یعن�ي حی�ات مرك�زي و ھس�تھ حیواناتترینو زن�ده حی�ات هبر گوھر یعني است "آب"بر بلكھ ھستي ازجھان خارج جریانص�ورت ب�ھ خ�ود را ھم�واره دل . انس�اناس�ت آب ا بر اینخد و عرش است نابنیز آب دل هو گوھر است انسان .است انسانروان معناي ھمان . ایناست مستمرا روان كند كھمي احساس آب

خ�ود و ن�ھ خداس�ت رح�م دارد طال�ب آس�مانبھ روي و آنك�ھ اس�ت خویش�تن دل ب�ھ روي واقعا خداجوي انسان بنابراین ك�ھ اس�ت وجودم�ادي ع�الم ك�ل ھجنب� ترینو رقی�ق ترینلطیف و آسمان است و شفقتو رقت و رحمت لطف دا. طالبخ

و نور ك�ھ است شیر ھمانا آب دھد. اینشیر مي آن و بھمادر است و چون است كرده را احاطھ ارض عالم وجود ثقیل باراند.نور مي كھ است باراند و یا آفتابيمي باران ھك است یاابري بارد. آسمانمي

ـقرآن "تماما دود بود را آفرید و آن آسمان و خداوند نخست"

تر ش�د و آب�يو ص�اف ھ�وا ص�اف ت�دریج ھا ش�دندو ب�ھو كھكش�ان كرات بھ و مبدل شده منقبض تدریج دودھا بھ و آن نماید.مي مشكي ود تاآنجا كھشتر ميآبي گردید و باز ھم

دقی�ق هب�ا مش�اھد ت�وانرا مي مس�ئلھ ابد. ای�نت�ا ش�ام ازل ، از ص�بحت�ا ش�ب از ص�بح آس�مان رن�گ جری�ان مث�ل درستش��دید و س��یر غایت ی��ا س��بز ب��ھ آب��ي بلك��ھ نیس��ت س��یاه در ش��ب آس��مان رن��گ ك��ھ دریافتوض��وح ھا ب��ھدر ش��ب آس��مانف�را رس�د بسا دوراني . و چھاست و آسمان از جھان غبارروبيمثل لحاظي ھا بھو كھكشان كرات پیدایش ان.جریاست رفت�ھ ذك�رش ھ�م در ق�رآن ش�ودكھمي بین�يپیش دوراني نجوم علم لحاظ بھ طور كھ در كار نباشد ھماندیگر روزي كھ

٦٥

س��اختمان ش��دن كام��ل معن��اي ب��ھ توان��د باش��د بلك��ھخورش��ید نمي گرم��ايرفتن از دس��ت معن��اي لزوم��ا ب��ھ و ای��ن اس��ت نھ�ائي تا جمال نموده راكامال غبارروبي آسمان ھا كھو كھكشان ھا كراتو بیلیون ھزاران و پیدایش است كائناتمادي ھزار س�ال حدودپنجاه كھ است قیامت عرصھ ھمان در قرآن دوراني ھویدا شود. چنینآسمان پیدا گردد و چشم آسمان ج�و زم�ین ھ�ايآلودگي البت�ھ ك�ھ خورش�ید ھس�تیم نور ش�دناخیر علن�ا ش�اھدكم ھايدھھ در ھمین كھ است شده برآورد ك�ھ اس�ت قیام�ت ش�ام در واق�عك�ھ اس�ت ھ�زار س�الھ روز پنج�اه دوران . و ای�ننیست بیش ايو بھانھ سطحيدلیلي فقط

روای�اتطبق دوران . در ای�ناس�ت ظاھرا تاریك كھ ) است(روز دین الدینیومشود و اینمي گداختھ مس خورشید چونو ل�ذا اس�ت و نفت�ي ص�نعتي ھ�ايتمام�ا خوراكي كافرانش�ود و غ�ذايپی�دا نمي و طبیع�ي و سالم حالل غذاي ھیچ شیعھ

و جم�ال زم�ین خ�دابر روي خلیف�ھ عن�وان بھ زمان امام شدن با كشتھ واقعھ شوند. اینبا ذكرخدا سیر مي فقط مؤمنانآش�كار س�یاه بندد و در اسمانبرمي بشر رخت خدا از میان رودیعنيمي آسمان بھ گیرد و اماممي پروردگار اوج خاكي ك�ھ اس�ت آس�مان ب�ھ و از زم�ینزمین بھ از آسمان و مالئك روح و عروج نزول ايرحلھدو م جریان كل گردد.واینمي

.است رفتھ ذكرش در قرآن

در آس�مانند و ب�ھ ك�رات پذیرد زی�را ھم�ھمي انجامكرات با جابجائي ھر چند كھ است آسماني وروز دو وضعیتكال شب ب�ر زم�ین كھاس�ت اس�مان كلي وروز دو طبعشب كنند پس(در فضا) حضور دارد تغییر ميدر آسمان كھ ايامر و اراده

.است از آسمان و دو تجلي است در آسمان ، تفاوتزمینبر روي آدمیان براي وروز ھمشب شود تفاوتمي منعكس

، و روش�ني وروز، س�رما و گرم�ا، ت�اریكي،ش�ب، فصولاس�ت در آس�مان م�وقعیتش حاص�ل زم�ین ك�ره ھايویژگي ھمھ اززم�ین ايھ�ر منطق�ھ . و اینك�ھاس�ت آس�ماني ھا نیز آث�اريانسان بر روي شرایطو... و لذا آثار این و فراواني قحطي

مانيجس� ھ�ايھا و ویژگيو فرھنگ مذاھب . كلاستآسماني دھد نیز پرورشمي خود پرورش بھ مخصوص مردماني .است آسماني ھايویژگيجملگي و رواني

.است خاصچیزي قرارگاھش ھواسط دقیقا بھ المتناھي در فضاي ھر چیزي

ھ�ر و ویژگ�ي از ش�رایط ح�دود س�خنبي و درآسماني المتناھي فضاي در یك كھ است مطرح سئوال و اما در اینجا این و مك�اني ھ�ر فض�ا ومنطق�ھ خ�اص . ش�رایطاس�ت و اثب�اتي از ھ�ر دلی�ل و تھي است بیھودهني، سخگفتن از آن اينقطھف�رد منحص�ر ب�ھ نقط�ھ ی�ك ايھ�ر نقط�ھ ی�ا مثل�ث دای�ره یك . مثال اگر درداخلاست ان محدود بودن بھ منوط و فقط فقط ك�ھ مح�دود ق�رار دارد. در فض�ائيدر قلم�رو و فض�ا و مكاني ك�ھ است آن دلیل بھ خود را داراست خاص وشرایط است

ب�ا ھرنقط�ھ از آن و ھ�ر نقط�ھ اس�ت ايبیھ�وده معن�اي و قرارگ�اه "ج�ا"و "مكان"نام بھ ندارد اصال چیزي مطلقا حدي زم�ین در ھ�ر كج�اي بدھن�د ك�ھ ھ�مرا مك�ان دھن�د وای�ن اج�ازه كس�ي م�ثال اگ�ر ب�ھ طور كھ . ھماناست یكسلن دیگرشكج�ا بگیرد ك�ھتوان�د تص�میممھی�ا س�ازند او ھرگ�ز نمي ب�رایش در ھ�ر ص�ورتي را ھ�م اقام�تاین گزیند و شرایط اقامتش�ود و مي یك�ي وي ب�راي ب�ا ھ�ر كج�اي دیگ�رش زمینل�ذا ھ�ر كج�اي ن�دارد و مح�دودیتي گزیند زیرا اص�ال ھ�یچ اقامتدارد و ھ�ر ارزش�ي دارد وانتخ�اب انتخ�اب امك�ان محدود اس�ت كھ میزاني بھ انسان رود. یعنيمياز دست نمكا ارزش ب�ا عب�ث مت�رادف انسان معنا در ذھن لحاظ بھ بودن دیگر المتناھيبیان معنا دارد. بھ برایش و شرایطي و زمان مكان كرد.نمي را درك معنائي زیرا ھیچگرفتنمي تصمیمي ھرگز ھیچ داشتنمي مرگ اگر انسان طور كھ .ھماناست

٦٦

وجود دارند دارد اجرام ھمراه را بھ آسمان نامبھ موجودي بودن غیرواقعي ھمان فضا كھ بودن المتناھي در قبال ولي ھس�تند ك�ھ م�ادي موجوداتبلك�ھ نیس�ت واقعی�ت ی�ك سازند. زیرا آسمانمي یكدیگر را محدود ومحصور و لذا ممكن كھ

اند، و از ش��ده ممك��ن ك��ھ اس��ت آس��مان یعن��ي موج��ود غیرواقع��ي ی��كدر قبال واقع��ي موج��ودات باش��ند.اینمي واقع��ي ك�ھ و چی�زياند. موج�ود ش�ده مح�دود یعن�يكھ نامح�دود اس�ت چی�زي در قبال اند یعنيگردیده ممكن كھ است ناممكناین

باش�د ك�ھ آس�مان نامحدودي ب�ھ الاق�ل نی�ز بایس�تي انس�ان دل خ�دا. پ�س مثل درست موجودنیست كھ گوئي محدود نیستخداون�د اراده باش�د ك�ھ نامح�دود و المتن�اھي بایس�تي ھم فضا وآسمان كل طور كھ یابد. ھمانحضور مي خداوند در آن

جھ��ان پ��س اوس��ت هاراد تحق�ق ظ��رفھم ھس��تي و جھ��ان آی�د. اگ��ر خداون��د نامح��دود اس�ت فع��ل ب��ھش��ود و ممك�ندر آنو اعتقاد دین�يرا بپ�ذیرد. و بلك�ھ ھس�تي جھان محدودیت ھتواند نظرینمي نامحدود باشد.اعتقاد دیني بایستي ھم ھستيھ�ر زی�را خداون�د در بط�ن اس�ت خ�دا آفری�ده را بپذیرد ك�ھ ايرشيھ بودن محدود ھتواند نظرینمي حتي اسالمي ھخاص

را واقعی�ت ای�ن اي ذره فیزی�ك ام�روزه ط�ور ك�ھ ھم�ان اس�ت المتن�اھي باطنا ھ�م ھر موجودي حضو دارد پسموجودي ايھ�ز ذره . یعن�ياس�ت آن ت�ر از ظ�اھر م�اديب�ار باعظم�ت نھای�تبي ايھ�رذره ان�درون جھ�ان ك�ھ اس�ت كرده تصدیق

در دل المتن�اھي جھ�ان ك�ل در واق�ع . یعن�يخ�ودشدر بطن نامحدود اس�ت المتناھي فضاي كل عظمت بھ درفضا درست المتن��اھي ھس�تيجھان ی�ك . بن��ابراینرا در خ�ود داراس�ت جھ��ان ك�ل از جھ�ان اينی�ز حض�ور داردو ھ��ر ذره ايھ�ر ذره

معن��اي حض��ور دارد. وای��ن واح��د المتن��اھي ھس��تي ای��ن دربط��ن المتن��اھي ھس��تي جھ��ان نھای��تبي رد بلك��ھوج��ود ن��دا و اش��باع مطل�ق نی�ازيبي معن��اي بھ، ص�مدیتاس�ت ش�ده متجل��ي ھس�تي جھ�ان در ص��مدیت ك�ھ پروردگار اس�تص�مدیت .است مطلقو غناي مطلق و توپر بودن مطلق بودن

و رش�د و تغییر و تحول حركت معناي بھ اصالچیزي داشتمي قطر و مرزي بود و آسمانمحدود مي ھستي اگر جھانو ریخ�تفرو ميو در خ�ودش گش�تمي مب�دل و مطلق�ي مح�ض ثق�ل بھ جھان چیز در درونبود و ھمھنمي مطلقا ممكن

.یافتنمي امكان حیات نام بھ چیزي

و است ممكن در جھان خیزد.اگر ھر چیزيبرميو المتناھي مطلق نیز از ذات معنوي ھدر جنب بودن و ممكن "امكان" . و در ع�الماس�ت ومطلق نامحدود المتناھي ھواقع یك جھان كھ است این معناي بھ درست استامر ناممكن یك ناممكنوج�ود دارد در ھر چیزي تكامل معناي بھ .و اگر چیزيروست ندارد ازھمین و غایتي حدي ائيمعن نیز اگر ھیچ معانيق�رار مطلق و باطني در ركود ظاھري تا ابد از ازل محدود ھر چیزي در جھاني.است جھان بودن المتناھي یلدلبھ فقط چی�زي ھیچالح ندارد و در عین خالي جاي ھیچ جھان كھ است شده محقق بشريامر در دانش این گیرد زیرا الاقلمي

.است ھستي جھان نامحدود بودن ھمانا واقعیت این عقالني ھنتیج ترین. و كمنیست ساكن

ھستي جھان ودیتمحد معناي مبداء و معاد بھندارد. مسئلھ ابتداء و انتھائي كھ زمان مثل درست نامحدود است جھانمب�داء و مس�ئلھداشتمي ب�ود و آغ�از و پای�انيمح�دود مي امر ن�دارد. اتفاق�ا اگ�ر جھ�ان با اینھم تناقضي و ھیچ نیست

وج�ود نباش�د مس�ئلھ ك�رد و اگ�ر ج�اودانگيمي نف�ي ط�وركلي وجود را بھ عالم بود زیرا جاودانگيمي عبث معاد امريو ب�ا ام�ر المتن�اھي وفق�ط فقط از مرگ جاوید پس حیات بود. اصلمي و عبث ناحق امري اجر وعذاب و الھي قضاوت

ادام�ھ ب�راي اص�ال ج�ائي ب�ا م�رگش آدم�ي چگون�ھ والغی�ر. و گ�ر ن�ھ اس�ت ممك�ن ك�ھ است ھستي جھان حدود بودنبي ك�ھ تعبی�ر كن�یم تناس�خ واب�دي عب�ث ھگردون� ب�ر اس�اس را فق�ط تشموج�ودا و ك�ل ھستي جھان یابدمگر اینكھمي حیات

٦٧

ش��ود و مي ذات��ا باط��ل بش��ري و اخ��الق دی��ن اص��ول ش��ود و ك��لنمي دركدر آن حق��ي ت��رینو كم اس��ت پای��انبي جن��وني رسید. محض پوچيبھ نیچھ تعبیري با چنین طور كھ ماند ھماننمي باقي انسان براي ارزشيھیچ

نامح�دود ھس�تي جھ�ان ك�ھ بش�ر اس�ت مص�لحتبھ قرار دھیم بشري بر مصالح را ھم شناسياگر قرار باشد جھان حتي ب�ھ ب�االخره وژنھیدرھس�تھ ب�ا منفج�ر س�اختن ك�ھ ش�تپندامي م�درن . فیزی�كاس�ت یك�ي ونابودیت محدودیت باشد. ایده ھس��تھ ن��ابود س��اختن درآم��د و جری��ان از آب معك��وس درس��تنتیجھ ول��ي اس��ت یافت��ھ دس��ت نجھ��ا نابودس��ازي فرم��ول

چ�ھ آن ، گردی�د یعن�يمنفجر ش�دهھس�تھ بق�اي ھجانب� ھزاران توسعھ منجر بھ ماده عالم بنیادین هذر عنوانبھ ھیدروژن شود.مي نامیده رادیواكتیویتھ تشعشع كھ

و عم�ر قائ�ل كائنات محدود بودن پس است توسعھدر حال بالوقفھ ھر چیزي و بلكھ نیست نابود شدني یزيچ اگر ھیچ .با خدا و نیز انسان یعني است آشكار با جاودانگي نبرديھستي عالم براي شدن

ش�ده تلق�ي چن�ین عموم�ا در م�ذاھب ك�ھ كنیميتلق� و بود�ـ نب�ودي و مك�اني زماني ايمبداء و معادرا واقعھ اگر بخواھیم .محدود ك�ردناس�ت معم�وال نگردی�ده طور كھ گردد ھمانعاید نمي چیزي و جنایت جزجنون و احكامش از مذھب استو عل�م ر قالبد چھ حیات و كل است دین محدود و مجبور كردناشو نتیجھ خداست محدود كردن معناي دقیقابھ جھان .و سیاست و مذھب اخالق درقالب و چھ فن

و مجبور وجبار. است كند خود را محدود كردهرا محدود مي جھان و آنكھ

. را داراس�ت ویژگي دقیقا ھمین . و ھرموجود نیز در آندر ظاھر و باطن است المتناھي و برون از درون ھستي عالم .است حقیقت بر این دال ھر چیزي باطن انتھايبي و خواص ظاھريانتھايبي تغییر و تحول

، در زم�ان مح�دود و ب�ا آغ�از و پای�اني ش�ود ازجھ�انمي چگونھ را بشناساند پس را آفرید تا خودش اگر خداوند جھانتوان�د مح�دود و نميپس خداون�د اس�ت ذاتو و اراده ظھ�ور ب�اطن ھس�تي . جھ�انراش�ناخت نامح�دود و جاودان�ھ خداي

نی�ز در ن�زد بش�ر مح�دود و مجب�ور و مح�دودي جھ�ان ازچن�ین حاص�ل باش�د. خ�داي داش�تھ باشد و عمري نابود شوندها. خ�د و ن�ھ بش�ر اس�ت وجھ�ل نف�س ھواي این البتھ كھ است عموما آمده طور كھ آید ھمانوبازیگر مي جبار و بازیچھ

.است ساختھ طور كھ سازد ھمانمي و دیوانھ وجود بشر را محدود و مجبور و حقیرو لذا حریص خدائي چنین

و خواھد ب�ود و ھست بوده نامحدود و جاودانھ ھستياگر جھان آید كھمي پیش سئوال این دیني معرفت لحاظ و اما بھ ای��ن . ب��ھاس��ت معنائيچ��ھ ب��ھ اس��ت آفری��ده را از ع��دم خداون��د جھ��ان داون��د و اینك��ھخ اراده ب��ھ جھ��انخلقت مس��ئلھ پ�س

جھ�ان ك�ل ج�اي و ب�ھ اس�ت خداون�د حض�ور داش�تھ و ت�ا اب�دتماما در اراده ت�اكنون از قدیم ھستي جھان كل كھ معناستیك�دیگر خلیف�ھ جھ�ان خداون�د و حض�ورظاھري يحض�ور ظ�اھر و این�ك اس�ت ھمانا حضور خود خداون�د ب�ودهالمتناھي

ك��ھ ' اس��تكب��ري قیام��ت و آن ب��از خواھ��د داش��ت روزي ن��دارد ول��ي وظ��اھري و ل��ذا خداون��د حض��ور عین��ي اس��ت ش��ده .نیست نابود شدن معناي ) بھ(محشور شدنشدن شود. و جمعمي او جمع در دست طوماري چون ھم ھستي جھانكل

٦٨

معل�وم آس�ماني در كت�ب و گ�ر ن�ھ اس�ت ننمودهجھ�ان اب�داع ب�ھ ش�روع خاص�ي و زم�ان س�اعت و خداوند از لحظھ ولي ھ�م آدم خلقتش�روع ب�راي ط�ور ك�ھ . ھم�اناس�ت و آغاز نموده را ابداع جھان قبل میلیاردسال مثال فالن كھ ساختمي

آغ�از و پای�اني ايواقع�ھ ھ�یچ و اص�ال ب�راي اس�ت نكردهمعل�وم معاد نیز زم�اني و براي ستا نكرده معلوم زماني چنین . ھم�اناس�ت ب�وده در جھ�انھ�م آدم تا بوده دھد كھمي نشان مفصلي در سخن) (ععلي طور كھ .ھماناست نكرده معلوم

) (عاز عم��ر عل��ي دو س��ال منھ��اي اب��دیت دان��د. یعن��يت��ر ميكم ازخداون��د دو س��ال فق��ط را ھ��م عم��ر خ��ودش ط��ور ك��ھ

چن�د ق�رن و بلك�ھ چند س�ال كردن باشد.و كمتر ميكم چند سال منھاي ابدیت ھم عالم . عمر سائر موجوداتاستگذشتھ ابدیتھس�تي عم�ر جھ�ان ر واق�عكن�د و دوارد نمي ب�ر اب�دیت ايخدش�ھ ھ�یچ ازاب�دیت و چند میلی�ارد س�ال و چند ھزاره

.است

ك�ردن بنديو بس�تھ و مح�دود ك�ردن ك�ردن قطعھ.قطعھاس�ت اب�دیت فھم براي فقط است "زمان"در نزد بشر كھ چھ آن ن�اھيالمت ايھ�ر ذره طور كھ. ھماناست در جھان اجسام صوري محدودیت ھواسط بھ فقط آن نمودنو شمارش زمان حضور دارد. ابدیت كل ھر لحظھ. در بطناست نیز جاودانھ ايھر لحظھ است

مك��ررا خداون��د ھ��م ط��ور ك��ھ ھس��تند ھم��ان، مثالدر ق��رآن آن و ن��امرئي مرئ��ي و موج��ودات جھ��ان ب��ھ مرب��وط آی��ات ك��ل محاس�بھقرآن از روي ك�ھ . و آن�انمحاس�بھ ر كنی�د ن�ھت�ا تفك� گ�وئیممي و مث�ل آوریمميش�ما مث�ال : ب�رايفرمای�د ك�ھمي كل�ي نماین�د ب�ھ ـ ت�اریخيجغرافیائي شناسيو یا قیامت ـفنيعلمي اصطالح بھ شناسيو جھان نجوم كنند تا مثال علممي

اند.بیگانھ قرآنيآیات از حقیقت

از جان�ب و روز آغ�از قیام�ت س�ال ویھ�ود حت�ي و مس�یحیت اس�الم بارھ�ا در ت�اریخ محاس�باتي بر چن�ین طور كھ ھمان بارھ�ا رخ ھمو مھ�دي در م�ورد ظھ�ور مس�یح مس�ئلھ ھم�ین نش�د. مش�ابھ ھ�م خبري گردید وھیچ اعالن مذھبي علماي .بابیگري ھستند مثل محاسباتيچنین حاصل كذائي ھايار فرقھ و بسیاري است داده

و المتن�اھي بر اب�دیت اتفاقا دال بلكھ نیست جھانو محدودیت بر نابودي تنھا دال نھ و موجوداتش جھان ر صورتتغییب��ر دال انس��انمرگ ط��ور ك��ھ . ھم��اناس��ت و كافران��ھ احمقان��ھ غای��ت ب��ھ ام��ر فھم��ي ای��ن خ��الف. فھماس��ت آن ب��ودن

و اس�ت او نی�ز جاودان�ھ ص�ورت بلك�ھ نیست بشرنابود شدني و نفس و روان تنھا روح . نھنابودي نھ است جاودانگي معل�ول ھس�تند ك�ھ جزءجزءجاودان�ھ بش�ري اعم�ال ك�ھ است شود. چگونھمي و نوعي درجھ بھ ھرموجودي شامل این

ماند؟مي مجرد باقي روح یك شود و حداكثر ازويوجود بشرند و خود بشر نابود مي

. اگ�ر چی�زياس�ت نابود شدني اشاز اراده بخشيخداوند و یا الاقل اراده كھ معناست باشد بدان نابود شدني اگر چیزي.اگر خداون�د مح�دود اس�ت از وي و ی�ا ص�فتي اشاز اراده بخشي خداوند و یا الاقل ارادهکھ معناست محدود باشد بدان

ھم�ین ب�ھ . درس�تاس�ت و مطل�ق نامحدود و ابدي ازوي ھر اثري شود پسمي درك و صفاتش و فعل هاراد ھواسط بھاو ص�فات ھم�ھ امرش�امل ش�ود. ای�نمي شود كافر تلق�ي مأیوس خدا را محدود بداند و از آن رحمتمثال اگر كسي دلیل

و قھ�ر انتق�ام اگر كسي طور كھ باشد. ھمان متوسل وي مطلقرحمت مستمرا بھ كھ است شود و بشر امر شدهنیز مي شود.مي دیوانھ كاريجنایت بھ خدا رامحدود بداند مبدل و عذاب

٦٩

دھ�د. بشر قرار مي چشم روز در مقابلخداوندرا شبانھ بودن و جاودانھ و نامحدود بودن بودن خداوند المتناھي آسمانو عباداتاز جمل��ھ آس��مان تماش��ا ك��ردن از پی��امبر اك��رم و در احادی��ث تفك��ر در آس��مانكریم در ق��رآن ی��لدل ھم��ین ب��ھ

اس�اس اس�ت ابراھیم�ي م�ذاھب ھايسنت از جملھ كھبردن آسمان سوي بھ . دستاست شده محسوب بزرگ ھايثوابو ھ�وش ب�ھ اوس�ت ھمطلق� رحمتعین را كھ و خالقش جھان بودن ناھيالمت كھ است آسمان بھ كردندر نگاه حكمتش خداون���د در آس���مان و گرن���ھ اس���ت نھفت���ھ نكت���ھ در ھم���ین عم���ل خیر ای���ننمای���د و ك���لالق���اء مي انس���ان و دل ح���واس ح�د و حص�ر ب�ودن بي ص�ورت ھمان. آس�ماناس�ت گذاش�تھ نم�ایش پروردگار را بھ پایانبي رحمت ، جمال.آسماننیست

دود پش��ت آس��مانش ك��ھ . بنگری��د در ش��ھرھائيو رش��د دھن��ده بخشورھ��ائي اس��ت و ل��ذا تمام��ا امی��دبخش وج��ود اس��تاكثرا آسمان كھ ھستند. و نیز در مناطقيرحمو بي و حقیر و حریص حد مأیوس تا چھ مردمانش است وغبارھا پنھان

. و لن�دن ھس�تند مث�لو چھارپولي تاری�كو دل تن�گچقدر دل شود مردمانشنمي زیاد دیدهبودنش متناھيو ال است ابري. و بلندنظراند و امی�دوار و ش�اكر و عمی�ق و قانع باظرفیت عمومامردمانش و یا ارتفاعات كویري در مناطق بر عكس ھستند.آسمان ھا مخلوقانسان ھمھ. روست نیز از ھمین غرب و مادیت شرقمعنویت

ھم�ان و ای�ن اس�ت آن ازل�ي جم�ال ھم�ان رس�دكھمي خ�ودش و كام�ل نھ�ائي جم�ال ب�ھ ھس�تي ' جھانكبري و در قیامت ھمثاب�� ھابھو كھكش��ان و ك��رات ھس��تي ع��الم موج��ودات ك��ھ اس��ت آس��مان ھمان��ا جم��الجمال . ای��نپروردگ��ار اس��ت جم��ال

ك�ھ اس�ت نقش�ي در حك�م اج�رام ب�دون آس�مان لحاظب�دین باش�ند. پ�سو... مي و زل�ف و گ�وش و بین�ي و چشم خدوخال .نامرئي اينوشتھ مثل صورت بي شود،سیرتنمي داده تشخیص

و ب��اور و را درك حقیق��ت ی�نا ك��ھ میزان�ي ب��ھ وانس��ان خداون��د اس�ت مطل�ق و نامح��دودیت س��رمدیت تجل�ي آس��مان پ�س شود.مي وي مطلقھ رحمتبھ كند متصلمي تصدیق

و ای�ن وج�ود اس�ت ع�الم ھاولی� هگ�وھر "ع�دم". پساس�ت ش�ده آفریده "عدم"از ھستي جھان كل دیني در معرفت خاك.ونیز در خداس�ت از وج�ود باش�د ھم�ان حس�ي اگ�ر بخواھ�د داراي ك�ھ مطل�ق ايو ای�دهاس�ت مح�ض معن�ائي فقط گوھره ترتی�ب . ب�دینايواس�طھ ھیچرااز نزد خود آفری�د ب�ي و جھانیان جھان خداوند كل معنا وجود دارد كھ این دیني معرفت

ھس�تي جھ�ان عني.یخ�ودش هاراد ب�ھ اس�ت وج�ود آم�ده ب�ھ باش�د ك�ھ خدا ب�وده باید ھمان عدم آیدكھمي معنا حاصل این بود. عدم كھ وجود خداست ھمان

وج�ود ن�دارد چگون�ھ ك�ھ ؟ چی�زياس�ت وعل�م و ق�درت اراده داراي وجود ن�دارد چگون�ھ كھ اگر چیزي كھ مسئلھ و این مطلق�ا وجودنداش�تھ ھك چھ آن . و گوئيو مطلق طور كامل بھ ھم باشد آنوجود ميعالم بھ مربوط صفات ھمھ صاحب و كل منشاء موجودیت ايذره در فیزیك مثال امروزهطور كھ . ھماناست بوده صفات ھمھ و مطلق و كامل جامع است یعن�ي ش�ود و ض�د م�ادهمينامیده "ض�د م�اده" دانن�د ك�ھمي ايذره ب�ھ را نھایتا من�وط اشدھندهتشكیلو ذرات اتم قدرت و انھ��دام و تحلی�ل تجزی��ھ در جری�ان طبیع��ت ق�واي م�ثال ك��ل طور ك��ھ. ھم�اناس��ت وج��ود از ع�دم ق�درت ك��ل . یعن�يع�دم

و غایت كھ است قاعده بیانگر ھمین ازاینشتین ٢E= mc. فرمولاتم انفجار ھستھ كند مثلبروز مي اشونابودسازي ن�ابودي بی�انگر ح�قط�ور كلي ب�ھ ص�نعت جری�ان كند. كلظھور مي كاملش در نابودي موجود در ھرچیزي قواي مطلق عمال آزموده از وي ھا پیشقرن اینشتین فرمول باشد. یعنيمينابودسازي قدرت نیز حاصل تكنولوژیكي و قدرت است حاص�ل ب�ود ك�ھ اتم�ي ھمان�ا بم�بغایت ای�ن ھنش�ان س�تینك�رد و نخ را تعری�ف تكنول�وژي غای�ت فقط بود واینشتین شده

٧٠

تر در بم���بكام���ل نابودس���ازي دلی���ل ھم���ین . ب���ھكام���ل ن���ابودي ی���ك ن���ھھم آن اس���ت م���اده مرك���زي ھس���تھ نابودس���ازي در بط�ن ھ�م ز ن�وترونتر اكوچ�كش�ود زی�را ذراتينمي تلق�ي ن�وترون كام�ل ن�ابودي باز ھم البتھ آشكار شد كھنوتروني وص�نعت تكنول�وژي جری�ان ك�ل منج�ر ب�ھ ك�ھ اس�ت خاك و نابود كردن سازيتباهبراي تالش حضور دارند. این نوترون

.است شده

و بس��تر دسترس��ي و قاب��ل ، پس��تق��رار دارد.مح��دود، ثقی��ل آس��مان و معن��اي ماھی��ت مقاب��ل در نقط��ھ درس��ت "خ��اك" .و ھستي حیات علت ولي رحم. بيو مرگو تباھي و موجودیت گرفتاري

ه، م�ادآس�مان تجس�م یعن�ي است آسمان و سقوط ھبوطھمان . خاكاست آمده پائین كھ است آسمان ھمان خاك بیاني بھافت�د مي اس�ارت ب�ھ درخاك كھ گاه آن نسانا طور كھ . ھمانمطلق و رحمت حدوديو بي جاودانگيمعناي ه، مادآسمانو و روح ب��اطن ھم��ان افت��د. آس��مانمي ی��اد آس��مان خواھ��د و ب��ھميیاري كن��د و از آس��مانمي آس��مان س��وي ب��ھ دس��ت .رحم در حكم و آسمان است جنین در حكم . خاكاست خاكهجوھر

شود.مي ھا را شاملوكھكشان كرات كل كھ ماده ان، جھاست ارض عالم ھمان منظور از خاك

ح��واس حس��اب ش��د و اص��ال ب��ھنمي دیدهھا) نبودن��د آس��مان(خاك��دان و خورش��ید و س��تارگان ھ��ا و ابرھ��ا و م��اهاگ��ر كوه آمد.نمي

ش�ده و خ�اك اس�ت ق�رار گرفت�ھ وضعیت تریندرپست كھ و المتناھي . وجود مطلق، وجود عدماست عدم تن ھمان خاك س�جده معنايب�ھ . ای�ناس�ت ھم�ان كن�د و ای�نمي را س�جده خ�اك دارد ول�ي آس�مان ب�ھ چش�مكھ در ح�الي . و انساناسترا آس�مان چیز یعن�ي ترینچیز، لطیف ترینبر ثقیل شنود. درسجدهبوید و ميرا مي آسمان و در خاك بر خداست كردن. از اس�ت ٢E= mc روح�انيمعناي ھم�ان را. ای�ن را میجوید، خدا را، آسمان كند و عدممي جوید. وجودرا سجدهمي

خواند.را مي ،جاودانگيخواھد. از تباھيرا مي ، بلنديپستي

، م�رگح�دودي، ح�دود بيس�توج�ود خدا ھم�ان .خاكالسافلیناسفل بھ العییناعلي از خداست و سقوط تنزل ھمان كخا ."عدم"و وجود "وجود" ، عدم رحمت مھر، سختي ، شقاوتبلندي ، پستيجاودانگي

. ش�ده مطلق�ا فش�رده ، آس�ماناس�ت آس�مان هعص�ارھمثاب ب�ھ . خ�اكمطلقا منقبض ، آسماناست آسمان قبض ھمان خاك .است یافتھ مطلقا انبساط خاك ھمثاب نیزبھ آسمان طور كھ ھمان

، : آبوج�ود و ع�دم و خدا، بین خاك بین ھرابط ،حاصلاست و آسمان زمین بین ھرابط حاصل جھان ھايو سائر پدیده بود و نبود خدا. رابطھ حاصل . یعنيو نیز نور و تاریكي انس ، جن،جانداران، حیاتھوا، آتش

ور اس�تغوط�ھ آس�مان در رحم كرات ھا. ھمھوكھكشان و نیز بستر كرات خاك ، چشماست زمین روح كمدر ح آسمانآش�كار خ�ودش از بط�ن پیرزاليك�ودك چ�ون فرارسد تا خدا ھ�م زایمان لحظھ شود تا باالخرهمي تغذیھآسمان و در بطن

شود.

٧١

ب�ھ م�ریم در رح�م مس�یح ھنطف� پدی�د آم�دن مثلخ�ود پدی�د آم�د درس�تخودي ب�ھ آس�مان در رحم خاك ھنطف چگونھ اینكھ .سلوليتك هزندموجودات نخستین ھم آب پدید آمد و از دل ، آبخاك خود از دلخوديبھ طور كھ خود. ھمانخودي

و حضور است توحیدي دركي كھ است "خودخوديبھ" كدر ھواسط بھ فقط در آن ايو ھر پدیده ھستي جھان درك كل وج�ودي عنوانوجود خداوند را ب�ھ سازد و نیز دركمي مفھوم جھان پروردگار را در خلقتالبداعھفي هو وجود و اراد

.است عدم ھمان كھ آیدمي "خوديبي"با مترادف علیتمنطق در عرصھ خود كھخودي بھ خود. و خدا یعنيخودي بھ

و عب�ث منج�ر ب�ھ آی�د و م�ابقيمق�دور نمي "فیكونكن" حضوري درك ھواسط جز بھ در عالم ھر چیزي وجودي هگوھر نش�ده درك ك�ھ اس�ت موج�وداتبین و عاشقانھ جادوئي ارتباطي است شده نامیده و علل اسباب كھچھ شود. آنمي عدم. اس��ت از ع��دم خلق��ت معن��اي ھم��ان و ای��ن اس��ت ش��ده خل��ق ك��ھ اس��تالبداعھو في از خ��ویش ھ��ر چی��زي عن��ي. یاس��ت

یكدیگران�د و ھ�ايو معلول عل�ل كندك�ھمي توجیھ گونھ بشر را این اند ذھنو مابعد یكدیگر پیدا شده ماقبل كھمخلوقاتي نس��بت خالقی��ت احس��اس وال��دین ب��ھ ك��ھ تص��ور خطاس��ت . ھم��یناس��ت واق��عخالف ت��وجیھي ان��د و ای��نو مخلوق خ��الق

دھد.را مي فرزندانبھ

حرم�ت ای�ن و كمال است واجب نیز حكمي دینياخالق لحاظ بھ كھ است و ناخواستھ خواستھ حرمتي داراي قدمت ولي در ادب حرم�ت . ای�ناس�تخاك یعن�ي موجود ع�الم ترینبر قدیم سانان ، یعنيموجود عالم جدیدترینهسجد ھمان اخالقيآخ�ر تم�اس حاص�ل كم�ال س�ازد و ای�نمي را ممك�ن انسان بسا كمال چھكھ است و قدسي عالي عبادت یك در حكم دیني، اس�ت و ازلیت قدمت بھ رجعت ھمان لحاظ یكبھ دین كل طور كھ . ھمانرجعت حاصل ، یعني، جدید با قدیماست بااولو اس�ت خ�اك ب�ھش�ود زی�را رجعتمي محس�وب سرآغاز كمال كھ معناست بدین ھم . ولذا مرگو آسمان خاك بھ رجعت .آسمان بھ عروج

در و ادب و تكام�ل خلق�ت انجری� نمای�د و ای�نمي وس�جده را س�پاس قدیم كند و جدید ھمرا مي "جدید" ، خدمت"قدیم" ب�ھ خ�دمت و ن�ھ اس�توالدین ب�ھ حرم�ت اس�ت واج�ب ام�ري دین�ي در اخ�الق ك�ھ چ�ھ آن دلیل ھمین. بھوجود است عالم .آنان پرستش و نھ است فرزندانبھ خدمت ھم والدین وظیفھ طور كھ . ھمانآنان

آنھ�ا خ�اك گردن�د و حض�ور قدس�يمي خاش�ع آبيو آسمان و كوه و خاك در حضور طبیعت ھا ھمانسان ترینجاھل حتي راه زم��ینب��ر روي و ادب باتواض��ع ك��ھ اس��ت ای��ن مؤمن��ان ھ��ايویژگي از جمل��ھ دھ��د.در ق��رآنت��أثیر ق��رار مي را تح��ت

.كوبيبا فخر و پاي روند و نھمي

در ھ�ر انس�اني ط�ور ك�ھ . ھم�اناس�ت جا قبرس�تانو ھم�ھ آدمبن�ي خ�اك است در عالم خاك ھر چھ فرماید كھمي) (ععلي ازلیت بھ الحاق حاصلقداست كند. اینمي احساس را در خاك مردگان شود و حضور قدسيميو باادب خاشع قبرستان !: رجعترحم بھ .پیوستنخاك بھ پیوستن حاصل یعني است و قدمت

و ب�از خ�اكي برآم�ده از گ�ل دار كھ نم خاك ايفرماید:تودهمي در پاسخ "تو كیستي" شود كھمي سئوال) (عو باز از علي شد. خواھم خشك

٧٢

؟است بوئي چھ شوند. اینمي مستخیزد سیاهبرميباران واسطھ بھ كھ خاكي ھوشیار دارند از بوي ايشامھ كھ آنان

لمس را با دستش خاك كند وليمي احساس را دردلش آسمان . انساناست انسان موجود در دسترس ترینقدیمي خاك گردد.بازمي آن بھ كند و دوبارهمي تغذیھ كند و از آنمي زندگيآن كند و بر رويمي

ق�دمت یاب�د و ن�ھمي ح�دوديو بي و جاودانگياز ابدیت جادوئي حداكثر دركي آسمان درباره در نظر و احساسش ادمي و تغییر و زایش ومرگ و تباھي گذشت آید و محصولمي حاصل قدمت در درك كھ محسوسي. زمانمحسوس و زمان

و مورد توج�ھ شده احساس و ابدیت آسمان كھ است خاك ھواسطشود. و اتفاقا بھمي ممكن خاك ھواسط بھ جدید است كن�د ب�ھمي تجرب�ھ در خ�اك و ھس�تيحی�ات را در ح�ین و نیستي مرگ كھ میزاني بھ انسان طور كھ گیرد. ھمانقرارمي كند.مي درك خاك حیات و محدودیت تباھي را در قبال حدوديوبي نگياو جاود شده متوسل آسمان

. ھم�اناس�ت حیات و علت ازلیت ھمثاب بھ خاكطور كھ ھمان است خاك و علت و ازلیت اصل ھمثاب بھ آسمان در واقع .كند تا در مادر خویشمي را احساس خود بیشتر مادریتدر مادربزرگ انسان طور كھ

بادھ�ا و گردبادھ�ا و ھواس�ط ب�ھ د ك�ھنیس�تن گ�رد وخ�اك هفش�رد ھ�م ب�ھ ھ�ايج�ز توده ھا چیزيو كھكشان و كرات زمین آور و ب�ا چ�ھحیرتبادھ�اي و چگون�ھ است غبار از كجا بوده ھمھ اند. اینانبار شدهتل فضا وآسمان در دل ھائيطوفان

انداخت�ھ ردشگ� و بھ است نموده و آرایش آورده را گردھم المتناھيدر فضاي پراكنده غبارات این و ھنري امر و علم موج�ودات ھم�ھ ای�ن اند واز می�انپی�دا ش�ده زن�ده و موج�ودات پدی�د آورده آب از آن�ان و در یك�ي و گرما ونور بخشیده

و ب�ھ و از كجاس�ت چیس�ت ب�راي ھم�ھ : ای�نت�ا بپرس�د ك�ھ نم�وده و كمرراس�ت بش�ر س�ربرآورده ن�ام بھ موجودي زنده. نیس�تم راض�ي وض�ع از ای�ن ول�ي رومميخ�اك و ب�ھ خود فرزن�د خ�اكم كھ ، منامچكاره میانھ این در شود و منكجامي .نیستم نابودن اختیار حاضر بھبي ولياماختیار نیامده بھ كھ است درست

یاب�د و نمي ك�افي خ�ویش و ھس�تي حی�ات راب�راي كائنات كند و كلمي كشد و محاكمھمي سئوال را بھ خاك كل و انسان .است شده واقع و خیانت موردبازي كند كھمي احساس بلكھ

ك�رده و محاص�ره مص�ادره و از ب�رون را دردرون و كھكش�اني و ك�ره ھ�ر ذره ك�ھ ، ب�ر ب�اديبر باد است خاك عالم كلدر چندگان�ھحركتي واح�د داراي و در آن و راك�د نیس�ت س�اكن در فض�ا چی�زي آورد و ل�ذاھیچدر م�ي گردش و بھ است . سو است چندین

ك�ھ ، ب�اديب�اد اس�ت ھ�ر ح�ال ب�ھ بخوانیم وگرمایي نوري ھايطوفان و چھ و مغناطیسي الكتروني قواي باد را چھ اینن�دارد و س�كونيھم ايلحظ�ھ چی�زي دارد و ھ�یچم�ي در حرك�ت در فض�ا بالوقف�ھ و ھ�م خ�ویشدر بطن را ھم ھر چیزي

ب�اد . ای�ناس�ت سویيبي سوي و در واقع سو است ھمھ سمتاین كند كھمي حركت واحدي جمعا در سمت كائنات بلكھ ه: اراداس��ت و ب��ادبودن پروردگ��ار اس��ت وزد و روحم��ي ع��دم از قل��ب ك��ھ اس��ت و ب��ادي اس��ت آس��مانهاراد در حقیق��ت

!فیكونكن

٧٣

ھ�ايھ�ا نی�ز س�وار ب�ر بالانرژي ان�واع و ك�ل باداست ، ذات. خاكاست خاك هو پدیدآورند غبار است باد خود خالق اینو آی�ا ؟منور نیس�تنور خود غب�اراتي ھستند. آیا حتي نامرئي غبارات ھا نیز از نخستینانرژيو خود این باد است این ھم�ان نیس�ت ؟ آی�ا خ�ود ن�ور ذات�ا خ�اكاس�ت غبارات ین ا وانبساط از انقباض نھایتيبي جز تنوع چیزي ھستي عالم كل

خ�اك ن�وع ترینو لطی�ف ترینن�ور راس�بك بس�ا بایس�تي چ�ھ خی�زد. پ�سبرمي افت�اب ن�ام ب�ھ حجیم�ي خ�اك از تل طور ك�ھ از اوس���ت اس���ماء پروردگ���ار تنھ���ا اس���مي ھھم��� و در می���ان از اس���ماءخداوند اس���ت "ن���ور" ك���ریم . در ق���رآندانس���ت

دارد. و محسوس مادي موجودیتيكھ

ب�اد پ�در . پ�ساس�ت "ب�وده" ك�ھ اس�ت گونھو این و با باد است و برباد است و در باد است از باد است ھر چیزي پس) ب�اد و فضا(آس�مان آغوش�يو از ھم اس�ت م�ادر خ�اك در حك�م المتن�اھي فض�اي یعنيآس�مان ط�ور ك�ھ ھم�ان اس�ت خاك

آیند.اند و ميپدید آمده عالم موجودات

ب�اردار واس�طھرا نی�ز بي م�ریم ك�ھ .ھمانب�اد اس�ت معن�اي ب�ھ "ری�ح" ھاز ریش� "روح" لغ�ت لحاظ بھ كریم و در قرآن ح�وا را ب�اردار ش�د و او را زایم�ان اشدر س�ینھ ح�وا ب�اردار نم�ود. آدم را نی�ز ب�ھآدم حضرت ور كھط . و ھمانساخت

ب�ھ جری�ان ك�ل . و ای�ناس�ت ح�وا دقیق�ا فرزن�دآدم ك�رد. در واق�ع را زایم�ان آدم فرزندان خویش نمودو بعد حوا از رحم .و آشكار اوست محض . و حوا جمالخودش دستبھ خدا خلق باشد. جریانخدا مي وجود آمدن

. ای�ناس�ت كامل حواي یك عرفا ازخداوند، ھمانا وصف وصف ، غایتاست "حوا" یك بزرگ عرفاي ھمھ یار عرفاني وجود. بھ از عدم یعني است زمینبھ خدا از آسمان سیر نزول

٧٥

سوم فصل

"توحید"وجود خدا

٧٧

: "بایستي"قلمرو عنوان ـ خدا بھ١

خ��داي بش��ر اس��ت خ��داي نج��ا ك��ھتاآ دیگ��رش و از ھ��ر ن��وع و فلس��فھ و ایم��ان و احس��اس ای��ده عن��وان خداون��د ب��ھباش��د بای��د وج��ود داش��تھ ك��ھ چی��زي آخ��رین عن��وان خداون��د را ب��ھ ھموارهانس��ان ك��ھ لح��اظ ب��دین . اولھاس��تبایستي ب�ار آورده ب�ھ "نبای�د"و اس�ت ش�ده ناكامك�ھ است انسان باید وجودي ھمان دقیقا حاصل "باید" و این است هكردكشف .است

پ�س باش�م نتوانس�تم م�ن . چ�وناس�ت وج�ود خدارس�یده اثب�ات ب�ھ شده ناكام خویش از اثبات كھ میزاني بھ انسان یعني. و اس�ت پیداش�ده انس�ان و از ع�دم بش�ر اس�ت عدم ھو خلیف است وجود انسان خالي در اینجاجاي خدا حتما باید باشد!

و ض�د ھا اس�تمظھ�ر بایس�تن ش�ود فق�طخ�دا پی�دا مي ك�ھمیزاني ھ�ر كج�ا ب�ھ كھ است آن "بایستي" دیگر این ھاما جنب !فیكونامركن است وجود آمدن امر بھ ھمان این رد و گوئيوجود آو را بھ عدم كندتا كوئيبشر امر مي هاراد

گردی�د و نتوانس�ت و ناكام مأیوس اشاراده ھايبایستي خود و از انجام هاراد از تحقق بشر خودش كھ میزاني بھ یعنيبش�ر ام�ر هاراد او ب�ھ ش�ود واین�كی�دا ميبخشد خدا پ كند و تعین را ثابت اشبپوشاند و اراده عمللباس امر خودش بھ، بش�ر اس�ت ھ�ايناتواني خ�داي . ای�ناس�ت انس�ان هاراد انھ�دام خداحاص�ل ! یعن�يب�اش و چن�ان ب�اش : چن�ینكند كھمي

ش�ود و ب�ھمي شپیدای و مرگ پیري ھا وھنگامھا و بدبختيدر سختي خدا ھمواره این دلیل ھمین ! بھ انسان عدم خداي الواق�عوفي است انسان نابودن خداي . اینبشر است و نیستي و مرگ و ناتواني نادانيخدا وارث رسد. اینمي داد آدم

را از ای�ن ش�ود ت�ا انس�انمي ھا خواندهاشد سختي درمواقع كھ است عدم خدا دقیقا ھمان آشكار ندارد. این وجودي ھم !است "نابودي اي" دقیقا ھمان "خدایا اي"دھد. در اینجا نجاتاشد درماندهوجو

و ھس�تي ض�د حی�ات و بلك�ھ نیس�ت وجود انسانخداي این گیر! پس باز پس را از من و وجودم بیا مرا دریاب عدم اياز اودارد تمام�ا قھ�ار انس�ان ك�ھ و احساساتي فاتو لذا در ص است پرستيو عدم عدم ھمانخدا و خداجوئي . ایناست

برھ�د، از ش�ر ب�رد، ت�ا از ش�ر خ�ودشمي او پن�اه ب�ھ انس�انكھ است كامل دشمن . یكو ضدبشر است رحمو جبار و بي آورد ك�ھس�ر ب�ر م�ييكسان رود و از نف�سم�ي كساني سراغ بھ و فقط است نابودسازي قھارو خداي خداي وجود! این

ش��ود. ای��نبش��ر پی��دا مي هاراد از فروپاش��ي ك��ھ اس��ت "ض��داراده" ن��ام خ��دا ھم��ان باش��ند. ای��ن خ��ود ش��ده ن��ابودي طال��ب ! خویش نابودي وپرستش خویش ھايو آرمان و عشق ضد اراده . پرستشاست خویشتن ضدتمامیت پرستش

توان�د وج�ود داش�تھنمي زی�را انس�ان": ك�ھ استاین "باشد؟ اصال جرا خدا باید وجود داشتھ" كھ سئوال این پاسخ پس یعن�ي "نمای�دو دریافت وج�ود ش�ود و وج�ود را تمام�ا احس�اس توان�د ص�احبنمي زیراانس�ان": اینك�ھ و یا الاق�ل "باشدوجود كند خواھد تا او را امر بھوجود ندارد و لذا از خدا مي استحقاق انسان تواند بار وجود را بكشد. یعنينمي انسانخود را باور نكند خودنشود و عدم عدم طالب تا انسان گویا كھ نماید. ولي را در او القاء و جاري فیكونكنهاراد یعني ايو عاری��ھ وج��ود فرض��ي ای��نیاب��د. ش��ود و خ��دا را نميخ��دا نمي ندھ��دطالب را پ��س ايو عاری��ھ وج��ود فرض��ي و ای��ن

حضور این حاصل ھم اراده . اینبشراست و ھمانا حضور خدا در ذات بشر است هھمانا اراد ماھیتا ضد وجود استكھ آن كھ استگاه شود و آننمي را از خود كند موفق و وجود قرضي اراده این كند كھميتالش ھر چھ انسان . ولياست

ب��ھ ش��ود خ��دا را تب��دیلنمي موف��ق انس��ان ك��ھ گ��اه آن. یعن��يبش��ر اس��ت خ��داخواھي جری��ان ھم��ان دھ��د و ای��نمي را پ��س

٧٨

از برو دست : خدایا ازمنكھ است ندا آن این معناي كند كھشود او را صدا ميمي ومأیوس نماید و كامال پوچ "خود"از خ�دا و وج�ود نف�رت گ�ردد و در واق�عمي بی�ان خداخواھيص�ورت ب�ھ ك�ھ اس�ت خواھيع�دم ھمان بردار! این سر من خص�م ب�ا ی�ك در جن�گ انس�انكھ گاه كند. آنخدا مي بھ جبرا روي كھ انكار خداست . یعنياست كفرمحض و عین است

ع���ین نمای���د. ای���ن اھ���د ت���ا او را بكش���د و راح���تشخومي آی���د از اوملتمس���انھاو مي خ���ورد و در اس���ارتمي شكس���تو دانس�تخ�ود مي دشمن عمري انسانرا كھ آن باشد. یعنيمي گوناگون و درجات بشر در انواع ھايخداخواھيجریانشناس�د و يمق�رار گرفتن و زی�ر ت�یغش ش�دن س�اقط ھنگ�ام جنگی�د ب�ھمي عمر با آن وتمام چیست نامش كھ دانستنمي معن�ا و احس�اس این كل "خدا! اي"گوید مي انسان كھ یابد.آنگاهخود مي و ناجي را تنھا دوست خوردهقسم دشمن این

: دانس�ت دش�من ترینو دوست دوستترینشود دشمنگردد. در اینجا خدا را ميحضور دارد و بارز مي شدیدادیالكتیكي انكار! ! صدیقو كفر ایمان كفر است ایمان ھمان لحاظيجود! خدا بھ و و عدم وجود عدم

ش�ود ای�ن دوس�ت با عدم وجود در انسان كھگاه . آناست درانسان وجود و عدم و یگانگي خدا ھمانا دوستي كھ گوئي ن�دارد. و در ای�نو وجود كاري عدم ودننم و دوست جز متحد ساختن در انسان خدا ھم. و گوئيخداست ھمان دوستي یابد.حضور مي كھ است دوستي

آورد و ھ�ا را پدی�د م�يو آرزوھ�ا و تالش تم�ایالتدر بش�ر انواع اشاراده عم�ر ب�ا الق�اي اول خداوند در نیم�ھ كھ گوئي انس��ان فازب��االخره س��ازد. در ای��نمي و پ��وچ و ناك��ام م��أیوس گامب��ھكن��د و گاممي ترغی��بآن تحق��ق س��وي را ب��ھ انس��ان است احساس این در اوج بخشد وليوجود مي احساس ويبھ جملگي كھ ھائيرسیدگي كام دارد و بھ ھم ھائيموفقیت

نابودي و لذا آرزوي یابدميرا نابود شده اشآید و ارادهدرمي از آب شكند و وارونھمي چیز بر سرشھمھ ناگاه بھ كھدر نمای�د. و فق�طمي رخ در انس�ان ع�دم و آرزوي احساس صورت باز خدابھ كھ است مرحلھ نماید. در اینمي و مرگ

را "خ�ود" ھمواره انسان درفاز اول كھ خواند در حاليمي نام شناسد و او را بھخدا را مي انسان كھ است فازدوم این ندارد و اساسایك ايو ریشھ است و ریائي و تشریفاتي تعارفي هاید باشد یكخواند و خدا در او اگر ھمشناسد و ميمي

ف�رد پی�دا درون خدا از اعم�اق كھ است در فازدوم . وليدروني باشد نھمي و بیروني اجتماعي و القائي وراثتي هآموز ت�واناونمي شود و بيوجود مي ندارد و راز و دلیل و تبلیغي و تاریخي بیروني خدايبا آن باھتيش ترینشود و كممي

را از انس�ان و دس�ت اس�ت ت�وأم و ان�دوه و نال�ھ وآخ ب�ا آه و ھم�واره اس�ت تل�خ و بس دردناك ھر چند زیستني زیستش�د! ن�ابودنخواھي ب�ا ت�و ھس�تم ! م�نگوی�د: مت�رساو مي ب�رد و ب�ھمي و فنا مرگ سويبھ كشانو كشان گرفتھ درونمیرد و او را در از شما مي یكي كھ گاه آن"! عارف مومنو چھ كافر جاھل تواند بمیرد چھخدا نمي این بدون كسھیچ -قرآن ".او نزدیكم از شما بھ ،بیشاید منگرفتھ میان

و اس�ت و نیس�تي و م�رگ و ف�راق و داغ وپس�تي و شكس�ت و تب�اھي انحط�اط ھی�والي در واق�ع "يبایس�ت" خ�داي پسآورد وخ�ود س�ربر م�ي اش�د انك�ار و كف�ر و خودپرس�تي و از بط�ن شر است خداي و درواقع است رحمتماما قھار و بي عموم�ا در پش�ت ك�ھ اس�ت كف�ر و ك�افران خ�دايھمان ای�ن ن�دارد. ج�ز تس�لیم ايس�ازد و بش�ر چ�ارهمي بشر را متالشي

و خوديبيخ��داي س��ازد. و ای��ننمي عای��د ك��افران و ش��ر و ع��ذاب آی��د ج��ز شكس��تميپائین ك��ھ و ھ��ر گ��اه اس��ت آس��مان . بشر است و عدم ارادگيبي

٧٩

: "ھستي" قلمرو ـ خداي٢

و و زیبا و مفتخرانھ خوب كھ است و اعماليقلمرو چیزھا و امیال ھمان ودشخ از دیدگاه در ھر بشري "خود" حریمو ش�ر و مض�ر وب�دبختي چ�ھ بش�ر ھ�ر آن عام�ھ ب�راي ط�ور ك�ھ قلم�رو خی�ر! ھم�ان ش�ودیعنيمي عزیز و مفی�د نامی�ده

لن�از ع�ذاب فق�ط ك�ھ اس�ت ش�ده دهمیخدا نا ھم "غیر"آخرین شود كھمي تلقي "غیر" شود از طرفمي نامیده رسوائيخ�دا كند. ای�نتولید نميجز عذاب كند خدا ھمتولید نمي و فایده جز نیكي چیزي "خود" كھ میزانيبھ كند. و در واقعمي

، خ�دا ديخ�و . از چن�یناس�ت باب�ت از ھمین دارد. خودپرستي خدائيجبرا چنین خودي . چناناست "خود" آن محصولس�ازد و زھ�ر مي باط�ل نقد فرد را ب�رایش ھستي اورد یعنيمي بدبختي شود فقط نزدیك و ھر گاه بسیاربسیار دور است

مول�د خود ك�ھحریم ھايھا و عزتھا، لذتورسم ھا، اسم، مالكیت: عواطفاست "خود"قلمرو كھ ايھستي كند، آنميمقص�ر ھ�یچ كھ گاه آن خداست ھمان كنندهباطل شود و اینميباطل "خود" كھ است حریم این لو با ابطا است "خود"

نشود. یافتدیگري

ھم�ان كن�د ك�ھمي نیس�تي ب�ھ خدا دع�وت شود. اینميمحسوب "من" دشمن مقصر و آخرین آخرین خودي چنین خداي مھرب�ان "م�ن" ك�ھ ش�دت ھمانب�ھ اس�ت ظالم ھمواره "من"خدا در نزد . ایناست آن هسازند ھايوحریم "من" ابطالگر ابط�ال وق�ایع وق�وع ھنگ�ام كن�د ب�ھص�دا مي و فری�اد و غض�ب خ�دا را ص�دا كن�دبا نع�ره ك�ھ ھ�ر گ�اه من�ي . چنیناست

یابد.مي راقدرتمندتر از ھستي نیستي كھ گاه آن است من نیستي در مقابل من ھستي هنعر !این"من"

حت�ي كن�د ك�ھمي احس�اس پن�دارد و چن�ینكند ميميو عزت قدرت رسد و احساسمي كام بھ منش كھ میزاني بھ انسانپن�دار و چن�ین كھاس�ت . و طبیع�يو ج�اودانگي اس�ت خ�دائي احس�اس ش�ود. و ای�ن نزدی�ك ويب�ھ ق�ادر نیس�ت ھم مرگ

ق�در چن�ین و آن خداس�ت بش�ر، خ�ود ھم�ان ف�ردي ھس�تي باشد. درقلم�رويمي و مالیخولیائي حد كاذب تا چھ احساسي و یا پنداري گفتھ زیرا با چنین "خداھستم من"گوید نمي شود و انسانتصور مي واقعیت عین باشد كھمي مشتبھامري

خ�ود ھرگز خ�ود را بان�ام در نزد خودش كس ھیچ طور كھ ھمان نیست دو یكي واین است فاصلھو خدا من ھنوز بین ھم�ھ "خ�ود" و افع�ال و اراده ذات واقعا ھ�م كھ استآن یگانگي این حقیقي سازد. علتنمي آورد و مخاطبیاد نمي بھ

ك�ل انسان امر كھ ونیز این است حقیقت بر این معرفت عدم اشپذیريالابط و دلیل یگانگي اینبودن . كاذباز خداسترا اگ�ر ھم�ھ دان�د. انس�انمي "غیر"و شر را از "خود"وخیر را از است نموده فرد را دو شقھ زندگي و وقایع جھان

توان�د مي ناپ�ذیر،زیرا انس�انيو ابطال وح�د اس�تم انس�اني را از خود بداند در ھ�ر دو حال�ت ھمھ از خدا بداند و یااینكھ دان�د ك�ھرا از خ�دا مي ھم�ھ باش�د و انس�اني خدا را در خود یافتھرا از خود بداند كھ اشزندگي خیروشرھاي واقعا ھمھ

ب�ھ مق�امي و چن�ین نماید.متض�ادمي اشمنطق�ي بیان و فقط واحد است ايھر دو واقعھ باشد و این خود را در خدایافتھ !و بایستي :ھستياست وجود و عدم و اتحاد بین صلح معناي

ب�وي كن�د ك�ھمي ايبایس�تي و امر ب�ھ است شوندهباطلھمواره ھستي یابد این خود ھستي هاراد در قلمروي كھ انسانيبرت�ر و ھس�تي یابد ای�نھس�تي اشنیس�تي در قلم�روي عن�يی اشاراده ابط�ال در قلم�روي ك�ھ انسانيدھد وليمي نیستي

ھمان�ا اراده ای�ن یاب�د ك�ھبرت�ر مي اي، ارادهاشاراده ابط�ال زی�را دركم�ال اس�ت جھ�ان واقعیت عین كھ است جاودانگي و مخل�وق اس�ت اراده ای�ن مخلوقآی�دف�رد پدی�د مي هاراد بایس�تي از قلم�روي كھ . خدائيو خداست انسانهاراد یگانگي

٨٠

وج�ود وع�دم بین قلمرو دوستي خداي . وليوالدین بھ فرزند نسبت طور كھ ،ھمانخالقش بھ نسبت كافر است ھمواره .است بسیار مھربان انسانو بھ است خالق خداي است اراده پذیرياز نیستي سر برآورده كھ

: و وحدت گيیگان ـ مسئلھ٣

و بس�یار برخ�وردار اس�ت از قدمتي كھ بشر بوده عقالنيتالش ترینو ذاتي تریناز محوري ھستي جھان پنداري یگانھ عن�اوین وجود تح�توح�دت مكت�ب ك�ھ اس�ت ش�ده متجل�ي عقالن�ي ت�الش و آخ�رین آرم�ان ص�ورتبھ ب�زرگ در متفكران ی��ا تص��وف عرف��ان شدگ��ر ن��ام ك��ھ اس��ت بش��ر درت��اریخ عقليحاص��ل از مان��دگارترین یك��ي ھ��اندر سراس��ر ج گون��اگون

از ت�ك ش�ده منق�رض تاتم�دن از مصر باس�تان فكري فكر و تالش . ایناست شده محسوب و دین عقلغایت باشد كھميچن�د ای�ن در ط�ي و فق�ط اس�ت امت�داد یافت�ھ اس�الم جھ�ان و ھندو و تامس�یحیت دور و مذاھب و مایا در آمریكا تا شرق

را ق�دیمش اھمیت بزرگ ودر نزد متفكران شده و فكر متوقف تالش این كھ است تكنولوژیكي تمدن اخیر و دورانقرندر انداس�پینوزا و ھگ�لكرده ج�ا مان�دني ب�ھ تالش�ي وادي جدی�د در ای�ن در تم�دن ك�ھ كس�اني. آخریناس�ت داده از دست

وح��دت ھ، فلس��فـ ریاض��یاتياز خ��رد علمي و ب��ا اس��تفاده محضو دی��الكتیكي علیت��ي عقالنی��ت براس��اس اروپ��ا بودن��د ك��ھد مور را ندارند و لذا فقط قدیممكاتب و اشراقي معنوي و جذابیت و خروش روح ھرگز آن البتھ اند كھبنانھاده وجودي و عاطف���ھ فرھن���گ ن���وعي ص���ورت ان���د و ھرگ���ز ب���ھق���رار گرفتھ در ح���د كاربردآكادمی���ك ھ���م آن ان���دك اف���رادي توج���ھدو ای�ن ك�ھ است "عشق"حضور عنصر باشد و دیگر عدممي ـ فلسفيفني ثقیل بیان یكي آن اند و علتدرنیامدهمعنوي كھآش�كاري ھ�ايتفاوت ب�ا ھم�ھ ھ�ر دو فلس�فھ زن�د. در ای�ننمي دل ب�ھ نگ�يچ واس�ت س�اختھ روحو ب�ي را جامد فلسفھ

اس�یر نمای�د ك�ھمي عاطف�ھو بي و خش�ك باش�د و خردمن�دمطلقمي و اس�یر در آن اس�ت ھستي دارند خداوند خود جھانوج�ود ھستيجھان در وراي چیزي ھیچ و است در خویشتن ندارد و محبوس رھائي باشد و ازآنخود مي و علم اراده

و شاید دو نیست مطلقا ممكن دو فلسفھ شود در اینمينامیده عرفاني و رستگاري و خروج عروج كھ چھ ندارد و آن ھندس�ھ عل�م اس�پینوزاخداوند ھم�ان ان�د. در فلس�فھپدی�د آمده در ت�اریخ باش�د ك�ھ وج�ودي وحدت ھفلسفترینتا از جبري

دوفلس�فھ نھایت�ا از ای�ن آنھ�ا بگوین�د ول�ي ك�ھ نیس�ت چی�زي . ای�ناس�ت خداوند خوددیالكتیك ھم ھگل و در فلسفھ استو مح��ض كلم��ھ مان�د اال ی��كنمي از خداون��د ب��اقيدیگ��ر و برت�ري و ادراك ش�ود و احس��اسمي ت��داعي اشخوانن��ده ب�راي

.توخالي

جب�ر پدی�د آورن�د ول�ي نظ�ام در ای�ن نیز ج�ائيبش�ري هاختی�ار اراد اند ت�ا ب�رايكرده فراواني تالش السفھف این ھر دوي س�ازد آنميكردن در ح�د ب�ازي اختی�ار كودكان�ھ ی�ك ب�ھ اختیار را مب�دل این كھ است مسلطقدري خداوند بھ ه اراد علميو نم�وده خ�ودش هبرد خداوند را ھم حتي كھ خداوند استو ازلي مطلق هاراد تحت ھم آن كھ تنگ بس در حصاري ھم

پاش�د و ن�ابود ف�رو مي جھ�انكل خ�ود پدی�د آورد و گ�ر ن�ھ در اراده تغیی�ري تریناز پا خطا كند و كم دستكھ قادر نیست خود خداوند. گردد از جملھمي

بھت�ر از تردی�د چی�زي كردن�د ب�دونبن�ا مي و علمو علیت خود را بر عقالنیت مكتب ھم قدیم و فالسفھ اگر عارفان البتھ بی�ان ب�ھو ش�عر مبادرت و مث�ل اس�تعاره ب�ا زب�ان ب�ود ك�ھ ای�ن آنھا یكي آمد. رنديدرنمياز آب اسپینوزا و ھگل فلسفھ

٨١

گرف�تق�رار مي ايو اسطوره علیتي فوق منطق این الشعاعنیزتحت شانفلسفھ و عقلي علمي نمودند و جنبھتوحید ميوج�ود ق�دما و ل�ذا وح�دت اس�تشده ممك�ن الھ�ي با ورود عنصر عش�ق فقط بیان شیوه این البتھ شد كھوارميو افسانھ باشد.مي خودش علت پذیرد و خودشنمي و علتي دلیل ھیچھم و عشق است عاشقانھ ھواقع اكثرا یك

نم�ود مالص�درا اعتق�اد ش�یعي ب�ر اس�اس وجوديوح�دت فلس�فھ ت�دوین ب�ھ مب�ادرت ك�ھ فیلسوفي آخرین اسالم در جھانرا علن�ا وارد ب�ود و عنص�ر عش�ق پیش�ینیانش وح�دتي ت�ر از فلس�فھت�ر و علمياوبس�یار عقالني ھفلس�ف بود. ھر چند كھ

، عم�ال ق�رار دادن وجود ازل�ي را عین و آن مكتب پروردگار دراین ھرحمانی هجلو با وارد ساختن وليننمود اشفلسفھ ش�د ب�ھ وس�مبولیك اياو نی�ز نھایت�ا اس�طوره خود وارد كرد و ل�ذا مكت�ب ـ عقليعلمي رادر مكتب عشق ھمشاب معنائي

در ش�ود و حت�ي عام�ھ وارد فرھن�گ ك�ھ امروز پدی�د نیام�دهت�ا ب�ھ امك�ان نای� اشو فني ثقیل غایت بھ با بیان خصوص مالص�درا ن�ھ مكتبسر در آورند. و از آنج�ا ك�ھ را بخوانند و یا از آن آثارش اند كھبسیار اندك ھم مدرسھ خواص میان

ت�ر ج�ذابیتكم ھ�م اس�پینوزا و ھگ�ل از مكت�ب حت�ي دارد ك�ھ برزخيماھی�ت ی�ك اس�ت تماما عاشقانھ و نھ تماما عقالني اس�ت مالص�درا ای�ن دیگر فلسفھ ذاتي نماید.مشكل را فھم اگر آن زند حتينمي اشخواننده دل بھ آورد و چنگيپدیدمي

را ھ�م م�ؤمن ش�یعیانيكن�د و حت نمي را ج�ذب قرار دارد و ل�ذا غی�ر ش�یعھ شیعي ومخصوصا ایمان ایمان بر اساس كھ فیلس��وف علم��اي مع��اد حت��ي یعن��ي اشفلس��فھ مباح��ث ت��رینازمھم یك��ي ط��ور ك��ھ س��ازد ھم��انمي عقل��ي دچ��ار تن��اقض

گذرند.درمي بحث سازد و از آنمي دچار تناقض را ھم شیعھمشرب

را یگ�انگي ت�وانمي علیت�ي و اس�تدالل و عل�م عق�لقآیا از طری كھ است وجود این وحدت توحید و مكتب اصلي مسئلھ عقالن�ي ھ�ايوتالش اس�ت ام�ر داده ای�ن ب�ھ منف�ي پاس�خي وادي در ای�ن فالس�فھ ت�اریخي ھ.تجرب�رس�انید یانھ اثب�ات بھ

و نف�اق تذب�ذب ی�ك و عمل�ي قل�يع لح�اظ ب�ھ ك�ھ است شده وجبري كافرانھ نتایجي عموما منجر بھ اثبات از این حاصلبش�ر ب�راي اخالق�ي فلس�فھ ی�ك اس�تخراجبھ ت�ر مب�ادرتوجود كم وحدت ھايفلسفھ دلیل ھمین آورد. بھراپدید مي عظیم ھ�ايشتالاین . زی�را ھم�ھرا داراس�ت و فریب�ي ھ�ر ب�ازي ج�اي آورند ك�ھپدید مي مذبذبغایت بھ نمایند و یا اخالقيمي

ب�ا ای�ن تر، تض�اد ذات�يبرتر و عملي اخالقي نظام یك ارائھو عدم بشر است براي نجاتي راه ذاتا درصدد گشایش فكريو و عمل��ي و اخالق��يبش��ري رس��التش ش��ود ك��ھ م��دعي مخصوص��ا توحی��دي فلس��فھ ھادارد. مگ��ر اینك��ھفلس��فھ ن��وع در ھم��ھ ط��ور ناگفت��ھ ب��ھ ادع��ائي باش��د و الغی��ر. چن��ینمي "ھس��تكھ چ��ھ آن" ی��انب مس��ئول و فق��ط نیس��ت بخشنج��اتبا متشرع علماي دلیل ھمین بھادعا عمال حضور دارد و درست شود و اینمي درك و غیر توحیدي توحیديھايفلسفھ فلس�فھ ھس�تند زی�را ای�نمخالف ھا كم�ابیشفلس�فھ این ھمھ اخالقوج�ود عم�ال ن�وعي وح�دت ھايفلس�فھ ھاو مخصوص�ا

و وم�رجو ھرج قی�د و ش�رطبي آزادي عمال ب�ھك�ھ اس�ت خود�ـ خ�دائي اخ�الق كنن�د و آنخود را القاء مي خاص نامرئي .است شود و حقمي خدا محسوب دھد عمل بشر انجام كھ شودزیرا ھر چھمنجر مي ھر عملي توجیھ

را در ذات�ش و امور شرعي اخالق كھ است واستدالل تعقل ماھیت بھ وجود دارد مربوط باب در این كھ گريدی مسئلھ منتف��ي در تم��امیتشاخ��الق گ��اه كن�د آن را اثب��ات ـ مخل��وق خالق بخواھ�د یگ��انگي عقالنی��ت اگ��راین س��ازد. ح��المي پ�وچو وج�ودي وح�دت ھايفلس�فھ را در پیروان و روش راه نوع اینطور كھ اید.ھماننممي رخ عملي گردد و نیھیلیزممي

ض�د بخش�ند و عم�ال اخ�القمي خ�ود راقداس�ت اعم�ال ترینفاحش حد كھ تا آن ایمشاھد بوده در تاریخ ھاھموارهعرفان كفر را. اخالق آورند یعنيرا پدید مي اخالق

٨٢

: وجود وحدت بھ سانان گرایش ـ علل٤

عقالن�ي ھ�ا و اثب�اتوج�ود و عرفان وح�دت ھايفلس�فھبازتاب ك�ھ نیس�ت ام�روز تردی�دي ت�ا ب�ھ ت�اریخي واقعی�ت در این ب�ھ جنایتكاران�ھ وحت�ي مفس�دانھ و ھ�ر عم�ل اس�ت بوده فساد اخالقي مشوق ھمواره بشري ، درجوامعتوحید در جھان

درویش�ي ھاي. عملكرد اكثر فرق�ھاست مبرا ساختھ اعمالش بھنسبت و بشر را از ھر مسئولیتي است دا افتادهخ گردنش�عار ط�رف از ی�ك جریان�ات . ایناست واقعیتبارز این ھايھستند نمونھ اعتقاداتي پیرو چنین كھ گريھیپيوجریانات حاص��ل ھ��م فقطاخالق��ي تن��اقض كنن��د. ای��نمي و تق��دیس ھا را توجی��ھبازياش��د ھوس�� درعم��ل دھن��د ول��يمي ریاض��ت

تن�اقض ھم�ان ھا واقع�ا حض�ور دارد ای�نفلس�فھ ای�ن در بط�نعظ�یم تناقض این بلكھ نیست و یا سوءتفاھم سوءاستفاده .است عملي واخالق اندیشھ بین

توحی�د و ب�ھ رس�یدن ش�نویممي و از آن�ان كنیمم�يدرك و ائم�ھ) (صدر پی�امبر ك�ھ گون�ھ آن و توحید اس�المي در عرفان وج�ودي مق�ام ی�كان�د و اینداده ارائ�ھ پی�امبران ك�ھ اس�ت و چ�را از اخالق�ي چونبي پیروي عمريوجود مستلزم وحدت احك��ام ب��ھ نس��بت در عم��ل و چرائ��ي چ��ونبي از انس��ان ش��ود.یعنيمي را موج��ب وح��دت و ب��اور ای��ن بص��یرت ك��ھ اس��ت

توحی�د و وح�دت مح�ض علیت�يفھم از طری�ق كن�د و ن�ھمي را نیز درك جھان و یگانگي شده یگانھ وجودشكھ خداست .است حقیقت بر این سندي واقعي وعارفان و امامان پیامبران واقعي وجود. خود زندگي

و اتح�اد خود�ـ ـ مخل�وقخالق وجود، یگ�انگيو وح�دت توحید جھ�ان هدربار دانائي صرف بھ كھ گفت انتومي بنابراین ب�ھ گردد. و حتيميو كامال دو شقھ منافق شود بلكھموحد نمي خودش و احساسي عمليدر واقعیت تنھا انسان خدا نھخ�ود در تض�اد ب�ا خ�دا. یعن�ي گیرد یعنيخدا قرار مي دین و عمال در تضادبا كلذاتا ذھني دانائي نوع رسد ایننظر ميعم�ال ق�رار گی�رد ك�ھ كس�ي توانددر خدمتنمي حتي دانائي این كھ گفت توانمي افتد. بنابرایندرتضاد با خدا مي انسان

غایتحاص�ل آم�ده در آثارش�ان ك�ھ عارف�ان دان�ائي زد. ای�نسادور مي بسااو را از دین باشد و چھمي دیني پیرو اخالقدر وج��ود را ك��ھ ص��رفا ذھن��ي دان��ائي ای��ن ش��انپیروانولي اس��ت ب��وده دین��ي قاز اخ��ال ش��انو چراي چ��ونبي اطاع��تو دی�ن آغ�از ب�رخالفانگیرن�د و ل�ذا از ھمك�ار مي آغاز بھ در ھمان نیست باطني و یقین ازبصیرت برخاستھ خودشان توس�ط دان�ائي این آوردن و بیان قلم آیا بھ كھ است طرح جدا قابلسئوال افتند. و اما در اینجا اینمي حركت خداوند بھ ودهاز خ�دا نب� ش�انو دوري م�ردمگمراھي موج�ب اس�رار توحی�دي ؟ آی�ا بی�اناس�ت نب�وده م�ردم بھ عظیمي ،ظلمعارفان ؟است نبوده ضد توحیدي، عملياسرار توحیدي بیان ؟ آیا ایناست

عارف�ان و ھم�ھ است گرفتھ ما صورت خود پیامبر وامامان بار توسطاسرار نخستین این بیان كھ است این مسئلھ ولي نماین�د: ج�دايميدھن�د و تعمیممي را توس�عھ آن پردازن�د ومي و اثب�اتش ش�رح كنند و بھاقتداءمي احادیث ھمین بھ ھمرا خداون�د ھ�ر ك�ھ": ك�ھ آی�ھ م�ثال ای�ن اس�ت آم�ده ھم در خودقرآن وضوح بھ اسرار توحیدي از این امر، بسیاري این

بخواھ�د خ�ودش ھر ك�ھ":ك�ھ آی�ھ و ای�ن "كند.مي بخشد یا عذابرا بخواھد مي كند و ھر كھمي یاگمراه بخواھد ھدایت توان��د ب��ھحض��ور دارد و مي ھ��م در خ��ود ق��رآن منطق��ي تن��اقض اینك��ھ بینیمم��ي بن��ابراین "ش��ود.مي ی��ا گم��راه ھ��دایت

توحی��دي آی�ات ای��ن از یك�ي پی��روي حاص�لاسالمي ھايفرق�ھ منج��ر ش�ود. ھم��ھ در عم�ل ی�ا س��وءتفاھم اشدسوءاس�تفاده دگر تقس�یمھائيفرق�ھ ھا ب�ھفرق�ھ از ای�ن باز ھر ی�ك و... كھ تصوف ، اھلكالم ، اھل،شیعھ، سنيریھ، قدھستند: جبریھ

ض�دیت . ای�ندگ�ر اس�ت ب�ا م�ذاھب حت�ي آن�ان تراز ض�دیتبسیار عمی�ق كھ است حاكم چنان عداوتي آنان اند و بینشده

٨٣

ھا و ب�ا دگ�ر جنب�ھ كام�لو نفي بش�ر در ض�دیت در وج�ود توحی�دي ن�ور و ح�ق ھ�ر گ�وئي . یعن�ياس�تتوحیدگرائي ھمان ب�ا الم�ذھبي تر از تض�اد آن�انبا یكدیگر بسیار عمیق كالتضاد مذاھب طور كھ گیرد. ھمانقرار مي توحیدي موضوعات

در تض�اد ب�ا توحی�دي دان�ائي اینك�ھش�ود. از جملھمي از اس�رار توحی�د محس�وب یك�ي ك�ھ اس�ت عظیم رازي . وایناست عقالنيھ�ر ش�ناخت ش�ود. و نھایت�ا اینك�ھانك�ار خ�دا مي موج�ب خداشناس�ي گوئيگیرد.یعنيقرا مي و اخالقي دیني عمل

ن�د ك�ھباش�د؟ ھ�ر چمي تعق�ل حاص�ل كھ است آزادي ھمانگردد. آیا اینمي شناخت آن بھ نسبت تعھد انسان عدم موجب .است اخالقيو بي ومرجھرج عین درعمل آزادي این

وج�ود خ�ویش آزادس�ازي بھ ه، ھمانا اراددر ذھنواقعیت سازيیگانھ بھ انسان ذاتي از علل یكي كھ گفت توانمي پس خ�دا ب�وده ب�ھ ، اش�د تعھ�داخالقيديتوحی معارف نوع منشاء این باشد. ھر چند كھمي وتعھدي از ھر قیدوبند و وظیفھ

ت�واننمي البت�ھ اند ك�ھرس�یده حق�ایقي چن�ین بھ و تعھداخالقي ریاضتعمري از بطن واقعي و عارفان و پیامبران است نامی�ده اب�دي اتو نج� رس�تگاريكھ اس�ت ب�وده ام�ري ول�ي اس�ت نب�وده آزادي آنھ�ا ای�ن و آگاھانھ اولیھ هانگیز كھگفت ط�ور منطق�ي ب�ھ آزادي ای�ن یعن�ي نیس�ت از ھ�ر بن�د و زور و تن�اقض جزرھ�ائي و نجاتي شود. و مسلما رستگاريمي

زحمت��ي ھیچھس��تند ب��ي آن هكنندمص��رففقط ك��ھ مع��ارف ای��ن پی��روان حض��ور دارد ول��ي رس��تگاري ب��ھ ه اراد درذاتافتن�د خودمي هاراد اس�ارت آیند و ب�ھو زجرھا گرفتار مي اشد تناقضات رسند و بھنميالبتھ د كھبرسن آن خواھند بھمي . ھماناست ضد آن و بلكھ است متفاوت اراده ازآزادي كلي بھ عمل آزادي رسد كھنظر مي . و بھاراده آزادي بھ و نھ

.ھوسبازانھ ھايفعالیتبھ رسند و نھو رضا مي و صبر و تسلیم د انفعالاش بھ عمل دروادي عارفان طور كھ

كم��ال ھس��تند ك��ھ جھ��ان پن��داريیگانھ ذاتامش��تاق ن��وعي ب��ھ ھ��ر دو ھ��ر ی��ك ع��امي و چ��ھ ع��ارف چ��ھ ھ��ر ح��ال ب��ھ ول��يو رس��تگاريھمان انجام��د و ای��نخ��دا مي خود��ـ پن��داريیگانھ ب��ھ ك��ھ اس��ت ـ مخل��وقخالقپنداريھمان��ا یگانھ مطل��وبش

شود.مي تلقي آزادي

راز مگ�و ھم�ان . و ای�ن"خ�دا ھس�تي توخ�ودت انسان اي": كھ است بوده این ھمواره و تصوف عرفان كل راز نھاني كف�ري ای�ن البت�ھش�ود. كھمي لق�يت ھم و عیان كفر كامل عین كھ است دیني معرفت غایت. و ایناست شدهمي محسوب وج�ود خ�دا قائ�ل ی�ا ب�ھ كسي كھ است آن و مذھبي قرآني كافر درمعناي كھ آن . حالو محمدي است و آگاھانھ عارفانھ

در سرس�د. پ�او نمي ب�ھبش�ر ھم رس�د و دس�تبش�ر نمي ب�ھ دس�تش بدان�د ك�ھ نباشد و یا اورا بس�یار دور و در آس�مانكن�د و ' ب�روز مياش�د تق�وي صورت بھ در عارف كھ دانست ایمان راكمال خودـ خدائي كفر بایستي معناي با این قیاس

باش�د ب�ھ رس�یده خود�ـ خ�دائي ای�ن ب�ھ وجودشاز اعم�اق خودش كھ كسي ! یعنيتقوائياشد بي صورت بھ ھم درعامي انجامد.ميتقوائياشد بي باشد بھ دیگران از جانب و آموزشي ايعاریھ دانائياگر اینرسد. و تقوا مي كمال

و اندیش�ھ ب�ھ و اتح�اد بخش�یدن و انس�جام نظمب�ھ وجود ھمان�ا گ�رایش وحدت و نھایتا فلسفھ یگانگي معناي بھ گرایش توجی�ھ ھم�انلحاظي . و ب�ھاس�ت خویش�تن و اعم�ال ساس�اتافك�ار و اح ساختن و متحد وھماھنگ است خویشتن روانو خ�داباوري های�د ی�ك عن�وان بھ توحید ھم بھ گرایش .پساست خویشتن و ھستي حیات تمامیت نمودن و موجھ كردنو و ناھماھن�گ ود پریش�انتنھ�اموج انس�ان چ�را ك�ھ در بش�ر اس�ت و ذاتي طبیعي گرایش یك خودـ خدائيعنوان بھ ھم

گ��رایش ای��ن . پ��سدر تض��اد اس��ت و ب��ا خ��ودش اس��ت و درگی��ري وتن��اقض از ج��دال دری��ائي و ب��اطنش اس��ت متش��نج س�ازي، یگانھو واقعی�ت اراده س�ازي،یگانھخویش ظ�اھر و ب�اطن سازي، یگانھاست خود با خویشتن سازيھمانایگانھ

٨٤

و م��اديھايتالش و ھم��ھ و اقتص��اد و فرھن��گ و سیاس��ت و فن��ونعل��وم در قلم��رويگرایش��ي چن��ین. و بایس��تي ھس��تي عن��وان تح��ت . در عل��ماس��ت در انس��ان وواكنش��ي ھ��ر ك��نش و طبیع��ي ذات��ي هو انگی��ز حض��ور دارد و ج��وھره معن��وي آن ب�زرگ وفع�االن از بانی�ان یك�ي انیش�تین رتو آلب� جدید اس�ت علوم پژوھشھاي ھمحورھم "بزرگ وحدت" معروف و حكوم�ت نظ�ام عن�وان تح�ت و در سیاس�ت "س�ازيجھاني"و "ب�ازار آزاد"ش�عار ص�ورت . در قلمرو اقتصاد ب�ھاست

. است بشر بوده ھايو تالشمحور امیال وجود ھمواره توحید و وحدت عنوان تحت و معرفت ودر مذھب واحد جھاني نی��از ذات��ي ھا ی��كعرص��ھ توحی��د در ھم��ھ . پ��ساس��ت ق��رار داش��تھ بش��ريھايدر مح��ور آرمان ھم��واره "وح��دت"و ك��ال

در "م�ن" ك�ھ جھ�اني و فھ�م پدی�دآوردن باش�د.یعنيمي آن ھ�دف ابع�ادش در ھم�ھ وطنيو جھان است انسان ومحوري تریناز ق�دیمي اوپانیش�ادیكي كت�اب محوري ھشعار و آی . اینبیابم جھان را عینو خود باشمحضور داشتھ جایش ھمھ انس�اني چن�ین ك�ھ اس�ت و طبیع�ي "!جھاني تو خود تمام بنگر كھانسان اي": كھ است در جھان و عرفاني دیني متون

نی�ز ب�ھ كن�د و رس�تگاري كام�ل ازاديش�د ت�ا احس�اسبا داش�ھ و جھ�اني ج�ائي ھم�ھ حض�وري خدا باشد ك�ھ عینبایستي ايش�ود وچ�ارهمي خود�ـ خ�دائي های�د منجر ب�ھ طور طبیعي بھ وحدت بھ هاراد دلیلھمین بھ . و درستمعنا است ھمین

تر استقوي در وي ديو توحی عرفاني و باورھايشدیدتر باشد گرایشات در انساني اراده این كھ دارد.ھر چھ جز این ع��ین جھ��ان س��ازيتوحی��د ویگانھ ب��ھ هاراد . یعن��يو دیكت��اتوري و امپریالیس��تي خواران��ھجھانامیال می��زان ھم��ین و ب��ھكنن��د جس��تجو مي مادی��ات را در ع��والم س��ازيو یگانھ ق��درت بش��راین اكثری��ت باش��د. منتھ��ينی��ز مي ق��درت ب��ھ هاراد

ب�ر ش�دن : مس�لطجوین�د:در غی�ر و در خ�ویشمي و معن�وي روح�اني خود و عوالم را در باطن آن ھم ريشماوانگشتو عرفاني ـ، دینيدوم نوع آن ! خودـ خدائيوجود شدن و صاحب شدن جھان :صاحببر خویشتن شدن و مسلط جھان دھ�د ك�ھمي نش�ان ھ�م بش�ري ش�ود. و تجرب�ھمي محس�وبو ظالمانھ و كافران�ھ غیردین�ي اول�ش باش�د و ن�وعمي باطنيش�ود بیشترو ش�دیدتر منج�ر مي ھايو انشقاق و تناقض تشنج بھ ھمواره بیرون جھان سازيمتحدو یگانھ براي تالش ب�ین تض�ادھاي ول�ي اس�ت شده و اتحاد فراھم ھمساني این ظاھريھا صورتتكنولوژي یاري بھ امروزه طور كھ ھمان

ای�ن ب�ودن و نادرس�ت باط�ل دھن�ده نشانواقعیت . خود ھمیناست شدیدتر گردیده ھا ھزار چندانو تمدن افراد وجوامع آن كردك�ھ قض�اوت ت�واننمي بیرون�ي از نگ�اه . ھ�ر چن�د ك�ھاس�ت آم�ده نائ�ل مقصودشخالفزیرا بھ است و روش راه

و م�دعیانش جری�ان ای�ن ك�رد ك�ھ قض�اوت یق�ین ب�ھتوانمي الاقل ولي است بوده موفق حدي تا چھ خودـ خدائي جریاناند و ی�ا در بش�ربوده و دوس�تي ص�لح ع�امالن ان�د و بلك�ھپدی�د آورده كمت�ري ش�رارت بش�ريسائر اف�راد و جوامع برايو فتن��ھ عام��ل ك��ھ اس��ت ب��وده در ت��اریخ ھ��م موارديتظ��اھر نماین��د. ھ��ر چن��د ك��ھ در عم��ل ادع��ا ای��ن ب��ھ توانس��تھ الاق��ل درعص�ر جدی�د و ی�ا نھض�ت ماركسیزم و نھضت كھن در دوران و ماني مزدك نھضت مثل استشده خونیني ھايجنگباش�ند مي و تعابیر متف�اوت عناوین تحت ـ خدائيخود از دعوي گوناگونياشكال كھ صباححسن و نھضت و حالج بابیھو "خ�ود خ�دایم م�ن" گفتن�د ك�ھمي اي!ع�دهو مؤمنانھ : منكران�ھاس�ت وجود داشتھ خودـ خدائي دو نوع طور كلي بھكھرس�د. مينتیجھ ی�ك ھعم�ال ب� ھ�ر ح�ال ب�ھ دادن�د ك�ھاو ق�رار مي ج�اي دیگر اصال خدا را منكربودند و خود را ب�ھ ايعده

جنگیدن�د مي ھ�ا ب�ا آنو ی�ا حكومت مردم�ان مگر اینك�ھاس�ت منجر شده و جنگي فتنھ بھ ندرت بھ مؤمنانھ خودـ خدائي. اص�وال خود�ـ ماركس�یزممثل اس�ت ك�رده افروز جل�وهجن�گ اص�وال خ�ودش منكران�ھ خودـ خدائي .وليمنصورحالج مثل

در اكث�ر م�وارد حت�ي ول�ي اس�ت از خود بوده دفاع مثابھ بھ فقط كردهجنگي و اگر ھم است بوده صالح انھمؤمن خدائي ب��ر اص��ول ھ��م منطق��ي لحاظب��ھ ك��ھ وج��ود ب��وده و وح��دت خود��ـخدائي ص��ورت ترینواض��ح و ای��ن اس��ت نك��ردهھم دف��اع

.است منطبق اشادعائي

٨٥

: ـ خودشناسي٥

شناسد و ھ�یچخود را كامال مي كھ باور است براین و ھر كس شناختھاست ترینو ممتنع سھل از طرفي خودـ شناسي دارد و مش��كلمش��كل ك��ھ دیگ��ر اس��ت چیزھ��اي ش��ناخت هدرب��ار شناس��د و فق��طنمي را بھت��ر و بیش��تر ازخ��ودش چی��زي ب�ھ ج�دا روي ك�ھ دیگ�ر كس�ي شناس�ند. و از طرف�يو را بشناس�ند وچ�را نميباید ا ھم دیگران كھ است این ھم دیگرش

شود كھمي متوجھ ناگاهشناسد، بھخود را كامال مي دارد كھبرمي باور كور و غریزي از آن كندو دستمي خودشناسيشناسد و مي بھتر و بیشتر از خودش را گوئي و چیز دیگري وھر كس است و در ظلمت كامال جاھل خودش بھ نسبت ای�ن ب�ھ ش�ود ت�ا آنج�ا ك�ھمي مأیوسخودش كند بیشتر از شناختو تفكر مي بیشتر تالش در امر خودشناسي كھھر چھ

.تر استآسان از خودشناسي خداشناسي و بلكھ شناختتوانخود را ھرگز نمي رسد كھباور مي

فع�ل ب�ھ ك�ھ میزان�ي ش�عار ب�ھ . ای�ناس�ت قرار دارد و اص�ال مول�دحكمت باستان حكمت ھرلوحدر س شعار خودـ شناسي مول�د ای�ن ب�اردر اس�الم نخس�تین ب�راي ت�ا آنج�ا ك�ھ اس�ت گردیده خداشناسي عین و بلكھ مترادفتدریج بھ است درآمده موف�ق در خودشناس�ي ك�ھ آن�ان ك�ھ معناس�ت ب�دان . ای�نراش�ناختخ�دا خود را شناخت ھر كھ : براستيكھ شده حكمت لح�اظ اند. ب�دیننیافتھ اند و جز خدا درخود ھیچخدا یافتھ اند و خود را عینكرده در خود، خدا را درك تدریجاند بھبوده

م��ذھب زی��را در ھ��یچ دانس��ت و واض��ح علن��ي خود��ـ خ��دائي را ب��اني وامام��ان عل��ي مكت��ب و خاص��ھ اس��الم دی��ن بایس��تي باشد. یكدیگر شدهحد مترادف خود و خدا تا این كھ نشده ھرگز شنیده از اسالم قبل ومكتبي

) مث�ل)(ع(عل�ي خ�دا را نش�ناخت خود را نش�ناختك�ھ و كس�ي است خداشناسي ھمان شود خودشناسيمي گفتھ كھ وقتي . یعن�يو ب�العكس خوداست ھترجم خدا ھمان كھ . و گوئياست شناسيعنب ھمان شودانگورشناسي گفتھ كھ است این ب�ھ مرب�وط واژه تف�اوت ش�ود و ای�نمي نامی�ده "خ�دا" آسماني دارد درزبان نام "خود"بشر زمیني در زبان كھ چھ آن

.است دوزبان تفاوت

معن�ا باش�د ك�ھ آی�د ب�دانپدیدمي خودشناس�ياز طریق اگ�ر خداشناس�ي ش�ود ك�ھنمي دلی�ل": وجود دارد كھ تعبیر ھم این آید.و شعور جور درنمي تواند باشد و مطلقا با منطقبشر نمي عقل تعبیر مقبول نظر مااین بھ ".خداست خود ھمان

ك�ھ است آن و دلیلش است ھا پدید نیاوردهو فرقھ نشدهفرھنگ یك بھ مبدل خودشناسي اسالم چون ھم مذھبي در ھیچام��ر ھم��واره ھن��دوچینو در مذاھب باس��تان یون��ان در حكم��ت و گ��ر ن��ھ اس��ت قلم��داد ش��ده خداشناس��يعین خودشناس��ي . دع��ويتاس�� نك��رده خ��ود جل��ب را ب��ھ ش��مارانيھرگزج��ز انگشت ول��ي اس��ت ام��ور ق��رار داش��تھ در رأس خودشناس��ي

. اس�ت ننم�وده خودشناس�ي ب�ھ دعوت)(ععلي چون ھم بشري . و ھیچاست اسالم جھان مختص ايواقعھنمودن اناالحقب��ر خودشناس��ي در ب��اب وي ك��ھ ن��دارد. و س��خناني س��راغ و معرفت��ي ونج��ات حقیق��ت ھ��یچ ج��ز در خودشناس��ي وي و اس�الم دین كل . ويواز خود اوست بكر و اصیل و جملگي است وجود نداشتھ اریخھرگز در ت اشمشابھ آوردهزباندر ول�ي "خ�دا ھس�تم م�ن" ك�ھ اس�ت ھرگ�ز نگفت�ھ دان�د. وينمي و حص�ول وص�ولقابل خودشناس�ي جز از طریق را ھم م��ذھب ی��ك اللھ��يعلي . و م��ذھبص��فات دانس��تند باتم��امخ��دا مي او را مظھ��ر زمین��ي ت��اریخ در ط��ول مری��دانش ع��وض ھم�ان بش�ري كھاس�ت ب�اور وج�ود نداش�تھ ای�ن م�ذھبي زیرا ھرگز در ھ�یچ است جھان مذاھبتاریخ در كل العادهخارق

٨٦

د�ـ خود خدا. خو نھ ولي است وجود داشتھ خدا ھموارهخدا، تجسد خدا ورسول خدا، جانشین خدا باشد. پسر خدا، روح .و كور وغریزي كافرانھ و نھ و آگاھانھ مؤمنانھ ، خودـ خدائياست اسالم دین خاصه پدید یك خدائي

انس�ان ص�ورت ب�ود زی�را در ای�نمي متف�اوتكلي ، معن�ا ب�ھخ�ود را ش�ناخت خ�دا را ش�ناخت ھر ك�ھ شد كھمي اگر گفتھتا خ�دا رفتمي آسمانبھ بایستي و لذا انسان ھست در آسمان و خدا ھم تشناخبایدخدا را ميمي خودش شناخت براي و ج��ذابیتي توج��ھ ت��رینش��د و كممي و مح��ال معن��ا عم��ال بیھ��ودهرا بشناس��د و ل��ذا این ت��ا بتوان��د خ��ودش ش��ناخترا مي

ن�دارد نی�ازي ب�دان ك�ھ چیزي شناسدلذا برايميرا كامال خودش پندارد كھغریزتا مي انسان عالوه آورد. و بھپدیدنمي اس�ت و روش�ي و راه ای�ده ھم�ان آس�ماني خداشناس�ي ع�الوه وخدا را بیابد. بھ آسمان برود بھ آدم دارد كھ لزومي چھقص�د و ذات�ا ب�ھ اس�ت دهب�و بش�ري علوماز نخس�تین نجوم طور كھ ھمان است را پدید آورده و نجوم وفنونعلوم كلكھ

ط�ور ان�د،ھمانپدی�د آمده ت�دریج بھ اراده این الشعاعو تحت نجوم دنبال بھ ھم علومو مابقي است پدید آمده خداشناسي ب�ھ بش�ر معط�وف عالق�ھ باش�د و ش�دیدترینمي نجومب�ھ مرب�وط وفنونعلوم ترینو پیشرفتھ پیشروترین ھم امروزه كھ .و خودي زمیني دارد نھ آسماني در خداشناسيو ریشھ است علم این

واح�د هاراد و تح�ت از اوس�ت ھس�تي جھ�ان كلاح�د و واح�د ك�ھ خداي توحید و شناخت بھ میل كھ بینیممي ترتیب بدین ش�ناخت ب�ھ و نیزمی�ل اس�ت و م�ادي بیرون�ي لومع كھ است بوده و فن علم پیدایش وغریزي ذاتي انگیزه ھمان اوست ھ�ر دو محص�ول كفر و ایم�ان . بنابرایناست باطني علمي كھاست شده عرفان پیدایش منجر بھ و خودي زمیني خداي و تكنولوژي و دانش بشر مولد مدنیت آسمانيخداي باشد. یعنيمي ھستي جھان ه اراد توحید و یگانگي شناختبھ میلبش�ر خ�ودي خ�دايط�ور كھ ھا. ھم�انابطال ھبشر و عرص ساالريو واژگون و دروغ ستم مولدعرصھ یعني است بوده

باش�د ھم�انفق�ر نی�ز مي اص�الت عم�ال مكت�ب ك�ھ ب�وده وص�لح و انفع�ال گرائ�يو درون و عرفان و ریاضت مولد حكمت بش�ري وفن�ونعلوم وكل دنیا و تجمالت باشد و نفيفقر و فنا مي راه بھ موسوم راه این كل اسالميدر عرفان طور كھبودن�د ھرگ�ز خالص مؤمناني جھان مردم اگر ھمھ"گوید: مي) (ععليدلیل ھمین . بھشرعي وفنونعلوم كل نفي و حتي

باش�د ك�ھمي خ�ودي خ�داي كش�ف ھم�انخالص از ایم�ان) (عمنظ�ور عل�ي كھ ستا معلوم پس "شد.بنا نمي شھر وتمدنينمای�د. در ميكفایت ب�رایش انس�ان تن سازد و ھماننیاز ميبي دنیوي را كامال از غیر خود و از دنیا وھر تالش انسان و در وج�ود انس�ان خ�اك خ�دا در ع�الم ب�ھ ایمان عنيی است خوديخداي ھمان فقط ، ایمان)(ععلي مكتب و خاصھ اسالم ن�دارد ایم�ان ام�ام كھ كسي": كھ استمكررا تكرار شده از پیامبر و امامان سخن این دلیل ھمین . بھدرآسمان نھ است

، خ�دا دیگ�ر درآس�مانعل�ي و مكت�ب اس�الم در دین . یعنياست خدا راكامال در خود یافتھ كھ كسي یعني و امام "ندارد.آوری�د ت�ا ش�ما را ایم�ان م�ن ب�ھ" گوی�د ك�ھمي) (ععل�ي. وقتيخدا نیس�ت بھ اصال ایمان آسماني خداي بھ و ایمان نیستت�ا او را در باور كنید : خدا را در مناینكھ و آن است واضح معنایش "را نمودم سلمان طور كھھمان سازم خودم عین

خ�داي ب�ھ " نامی�د زی�را دع�وتانس�ان "اص�الت را واقع�ا مكت�ب مكت�باین فق�ط بایس�تي . بنابراینبدھم تاننشان شما ھم .و علمي و فلسفي و نجومي آسماني خداي كند نھميانساني

ولي است كرمان ھمان زیره كھ معنا نیستا بدانلزوم "رود كرمان خواھد باید بھمي زیره ھر كھ": شود كھ اگر گفتھ ب�دان "باش�دداشتھ خواھد باید زیرهرا مي كرمان رود و ھر كھ كرمان خواھد باید بھميزیره ھر كھ" شود كھ اگر گفتھ و ھ�ر ك�ھ اس�ت را شناختھ خدا خود را شناخت ھر كھ"كھ) (ععلي . وسخناست ھر دو یكي و كرمان زیره كھ معناست

ك��ھ گ��اه كن��د. وآنمي خ��ود و خ��دا را اثب��ات ب��ودن ویك��ي مت��رادف وض��وح ب��ھ "اس��ت خ��دا رانش��ناختھ خ��ود را نش��ناخت

٨٧

و اس�ت انس�ان "خ�ود "در جھانش خدا با كل كھ معناستبدان "چیز را نشناخت ھیچ خود را نشناخت ھر كھ"گوید ميھس�تند و مج�ازي فرض�ي خ�دا وجھ�ان جملگي و آسماني بیروني و خداي بیرون جھان .و لذا كلازانسان ندر بیرو نھ

از خود��ـ خ��دائي ب��ھ كام��ل م��ؤمن ی��ك ك��ھ اس��ت لح��اظ . و ب��دیناس��ت او در خودانس��ان واقع��ي ب��ا جھ��ان واقع��ي یو خ��دا قلن�دري ص�وفیان دھد. مثلنمي انجام بیرونجھان و براي بیرون جھان در كاري پوشد و ھیچمي چشم بیرون جھانكل و ص�لح وطنيجھانھمان یافتند و اینخود مي ھرا خان جھان زیستند و كلمي ايو كاشانھخانھ ھیچو تنھا و بي تك كھ

و اختی�ار مطل�ق ب�رون در جھ�ان است واقعي ديآزا ھمان دارد واینو غیر را برمي خویش مرز بین كھ است با جھان اس�پینوزا و ھگ�ل وجود امث�ال وح�دت مكت�ب دلی�ل ھم�ین ب�ھ . و درس�تاس�ت خود و خدا یكي ه،زیرا اراددر درون استدربن�د ود خ�دا را ھ�مخ� گ�ذارد و بلك�ھنمي ب�اقي اختی�ار انس�ان براي امكانيو ھیچ است شده مكاتب ترینجبري بھ مبدل ك�ھ توص�یفي انس�ان حال . زیرا در ھمھاستخودشان توصیف از خدا عین توصیفي . چنیناست انداختھ و عملشاراده

ب�اوري تریناصال خدا را باور ندارد اص�الكم كھ ھم انساني طور كھ باشد ھمانمي خودشواقعیت كند معرفاز خدا ميدور و از خ��ودش می��زان ھم��ان خوان��د ب��ھھا ميخ��دا را آنق��در دور و درآس��مان ك��ھ ھ��م ن��دارد وانس��اني خ��ودش هدرب��ار باش�د و توحی�ديميب�ا خودش انسان و یگانگي است خود و خودـ باوري بھ ایمان عین خودـخدائي . یعنياست بیگانھ ندارد. معنا و ارزشي جز این

بالفاصلھ كھ باشد از آنجاستمي دراكثر دراویش "است ، خداشناسيشناسي-خود"شعار حاصل كھ لیائيو اما مالیخو خ�دا ھس�تند چ�ھاند پسش�ناختھمي شناس�ند و ھم�وارهخ�ود را مي پندارن�د ك�ھاند زیرا ميخداشده ناگاه بھ پندارند كھمي

ش�اھدش دراوی�ش ھعام� در می�ان ھم�واره باش�د ك�ھمي ت�ا س�ر ح�دجنون لاش�د جھ� خودـ خدائي فھمیدند. این كھ خوبش�عار، . در ای�ناست شناخت خدابلكھ و نھ خود است نھ شعار عرفاني بر این حاكم روح كھ است این .مسئلھباشیمميمنج�ر مالیخولی�ا ك�ھ . ای�ناس�ت ب�ار آم�دهكی فق�ط ھ�ر ی�ك "خ�دا"و "خ�ود"واژه ولي است دو بار آمده "شناخت" هواژ. اس�ت خود�ـ نشناس�ي غای�ت باش�د و حاص�لخودمي ب�ھ نس�بت اش�د جھ�ل شود حاصلمي و جنایت اشد فساد و جنونبھ

را ح�رف نخندن�د وای�ت�و مي ری�ش بھ "را بشناس خودت" كھ بگوئي ھا فقطآدم نوع ایناگر بھ كھ دلیل این بھ درست ك��ھ وقت��ي شناس��ند. ول��يخ��ود را ك��امال مي پندارن��د ك��ھكنن��د زیراميمي ھ��ا تلق��يدعوت ترینو مس��خره ترینبیھ��وده

ش�دم متوج�ھ شد ك�ھ طور! خوب این! پسعجب"گویند: با خود مي . بالفاصلھ"است ،خداشناسيخودشناسي"گوئيمي ھرگ�ز خ�ودرا جاھ�ل دلی�ل ھمین بھ درست نبودم مطمئن ولي داشتم احساسي چنینكمابیش ھمقبال . البتھخدا ھستم كھ

گون�ھ و ب�دین "ش�د و... راح�ت خی�الم ب�االخره ، خ�دا را ش�كركھخ�دا ب�ودم ھ�م اول زی�را از ھم�ان دانستمو خطاكار نمي ح�ق خود را ع�یناعم�ال بزند و ھمھ ھر كاري بھ دست دھد كھمي ازهخود اج آید و بھدیوپدید مي یك ناگاه بھ كھ است

و زج�ر ص�دھا گرفت�اري خود را بھ اشگونھ این پاشد زیرافرد با اعمالفرو مي پاید كھنمي مدتي وضع این بداند. ولي خداشناس��ي خودشناس��ي"ب��ود كھ ش��نیده را از وي س��خن ای��ن ك��ھ كس��ي رود س��راغم��ي گ��اه اندازند. و آنميو رس��وائي

.است داده را فریب وي داند كھمي را از وي ھایشگرفتارياین بستاند زیرا ھمھ انتقام تا از وي "است

در ك�ل "اس�ت ، خداشناس�يخودشناس�ي"تراز تر و ن�احقمفی�دتر و مض�رتر و برح�ق س�خني ك�ھ گف�ت توانمي بنابراین دلی�ل ھم�ین بھ. و درس�تاس�ت س�خن ای�ن معن�اي توحی�دي ذات هالعادخارق گياز ویژه ھمو این است پدید نیامده تاریخ

را در بش�ر ممك�ن اش�د كف�ر و ایم�ان ك�ھ در بش�ر اس�ت ممكنب�اور و احس�اس ترینو ناحق ترینبر حق "خودـ خدائي" سازد.مي

٨٨

خ�ود را پ�س چیس�ت دانند كھخود را مي آرزوھايپندارند چوندانند و ميخود نمي ھايھھا خود را جز خواستاكثر آدمب�اور و خودنیز ان�دك ھاياز خواستھ یك ھیچ هدربار یابند كھكنند درمي در خود تأمل اگراندكي كھ شناسند در حاليمي

خ��ود نف��س دم��دمي . آنھ��ا ھ��وايتغیی��ر اس��ت در ح��ال ش��انيھامستمراخواستھ دلی��ل ھم��ین ب��ھ ندارن��د و درس��ت یقین��يو از چیس��ت دانن��د ك�ھشناس�ند و نمياصالنمي خودش��ان هدرب�ار را ك�ھ چ��ھ دقیق��ا ھم�ان دانن��د یعن�يمي "خ�ود" راھم�ان جھ�ل . وای�ناس�ت ش�اناز خود ش�انجھل خوانند تمامیتمي "خود"آنھا را كھ چھ آندانند. یعنيمي ، خودشانكجاست، خود��ـشناسي"ب��ا ش��عار در رابط�ھ بش��ر ك��ھ س�االريمنش��اء مالیخولی��ا وواژگون اس��ت پندارن��د. ای�نمي دان��ائي را ع�ین

ھم�راه بھ خیر عظیم ھا نیزیكآدم نوع این هشعار دربار این شود. بنابراینآید و رسوا ميمي فعل كامالبھ "خداشناسي ب�ر خودشناس�ي تواند مقدم�ھمي شناسند و ایناصوال خود را نمي كنندكھباور مي الاقل باالخره كھ است این و آن دارد

كنن�د بدانن�د و اعت�راف ك�ھ است خودشناسيگام نخستین شود و اینآغاز نمي اصال خودشناسي مقدمھ این شود وبدون كنن�دگانودعوت و مبلغ�ان ح�امالن پدی�د آی�د. بن�ابراین در آنان خودـشناسي بھ شاید میلشناسند تااصال خود را نمي كھ آورن�د و ای�نرا پدی�د مي واقع�ي و خداشناس�ي خودشناسي برايالزم ھمقدم مردم ، در عامھـ خداشناسيخودشناسي بھ

را ب��ر ك��اري ھض��رب . زیرانخس��تیننیس��ت برت��ر از ای��ن و خ��دمتي اس��ت و بش��ریت و دی��ن معرف��ت ب��ھ خ��دمتترینبزرگكن�د، ب�ر آش�كار مي را ب�ر وي اشس�االريس�ازد و واژگونو كبر و كفربشر وارد مي و كفر و جنون جھل فقرات ستونرا وج��ود و ع��دمش خوان��دهرا خدامي و ش��یطانش دانس��تھمي را عل��م و جھل��ش پنداش��تھمي را ایم��ان كفرشك��ھ كس��ي. اس�تكرده اص�ابت ظلم�ت ب�ر قل�ب بار در ت�اریخ نخستین براي كھ است )تیري(ععلي سخن آن . پساست انگاشتھمي

را در ت�اریخ كش�يو عارف كشيامام علت توانبھترمي . و اینكاست رندي و غایت صدق واحد كمال در آن كھ سخني ھا را.انسان ر وجودایننمود و نیز قد درك

خود�ـشناسي ك�ھ راس�تي : ب�ھك�ھ اس�ت ای�ن اس�تدر بش�ر پدی�د آمده ك�ھ س�خني ترینخ�دائي كھ باید گفت راستي بھ پسباش�د و مي دراس�الم امام�ت ح�ق ھس�رلوح س�خن ! و ای�نس�خن ترینانس�اني می�زان ھمین! و ب�ھاست خداشناسي ھمانوج�ود و وح�دت اعتق�اد ب�ھ كھ باید گفت . بنابرایناست امام خود راشناخت كھ و كسي است واقعھ ھمین حاصل امامت

پدی��د و ج�ز ری�ا و نف�اق اس�ت و لذامذب��ذب راه نیم�ھ نرس�د اعتق�ادي در انس�ان ام�ر خود�ـ خ��دائي اگ�ر ب�ھ توحی�دوجوديان�د كردهرا فراموش آن ذات�ي هدھند انگی�ز را نشان غایت اند ایننتوانستھ كھ وجوديوحدت ھايآورد. و لذا فلسفھنمي

و توحید وجود ایماني وحدت بھ رسیدن كھ است ضحاند. و پر واشده و یا منافق یتخاصبي ھائيفلسفھ بھ و لذا مبدل مح�ض ای�دئولوژي ش�عار و یای�ك در ح�د ی�ك اعتق�اد فق�ط ای�ن و گ�ر ن�ھ نیس�ت ممك�ن نف�س معرف�تجز از وادي وجوديرا در وض�عي چن�ین آورد ك�ھھا را پدی�د م�يكشاند و اش�د ع�ذابتضادمي غایت بھ را با خودش وجود انسان كل فلسفي خود�ـ خ�دائي ادع�اي . ھر چند ك�ھایمشاھدبوده ھمواره آن در اكثر اقطاب و خاصھ درویشي امر در سالسل اینمدعیان .است راستین ادعاي ترینو دروغ ادعاھاست بشر برترین ھوناباوران ریائي ادعاھاي ھمھ در میان

: و امامت ـ نبوت٦

ارتب�اط ب�ا وي از وج�ود انس�ان خداون�د در بی�رونیعني اس�ت از خویش�تن ب�ا خ�دا در بی�رون انسان ارتباط حاصل نبوت پدی�د آوردهگوناگون ھ�اينبوت ك�ھ اس�ت بوده متفاوت ھايگونھ دور بھ و از راه ازبیرون ارتباط این كند كھقرار ميبر

٨٩

س�ائر خداون�د از طری�ق . یعن�ياست بوده جبرئیل ازطریق در مورد پیامبر اسالم كھ است با واسطھ ارتباط . وایناست . یعن�ياس�ت ب�وده كالميارتب�اطي . وای�ندرخ�ت ی�ك از طری�ق م�ثال ب�ا موس�ي اس�ت گفت�ھمي س�خنب�ا پیامبر مخلوقاتش

.بشري زبان بھ ولي سائر مخلوقاتش واسطھ بھ استبوده خدا با انسان گفتن سخن ھا حاصلنبوت

. اس�ت نفس نور معرفت باشد و آنمي واسطھبی واو خود او و از درون واسطھب خدا با انسان ارتباط لحاص و امامتم�ذكور در ق�رآنط�ور ك�ھ اند ھم�انرس�یده امام�ت خ�ود ب�ھ نب�وت در كم�ال ب�االخره ھ�م ازپیامبران برخي طور كھ ھمان حاص�ل اس�ت انس�ان خود ذات از اعماق خدا با انسان مستقیمو ارتباط امامت هجوھر ھمان كھ نفس معرفت . پساست آغ�از ش�ده از اس�الم ك�ھ نبوت ختمو در دوران است نبوت راز ختم ھمان . و اینآن تكاملي ھباشد و اداممينبوت كمالت�ا خود ب�ین راه ترینو كوت�اه المستقیم صراط ھمان و این با خدا نیست ارتباطقادر بھ نفس معرفت جز از طریق انسانموح�د ھم�ان خ�ود و خ�دا. و ای�ن یگ�انگي ی�افتنمعناي ب�ھ توحید اس�ت ھا یعنينبوت مقصود ذاتي ھمان و این خداستخ�دا را در كھاس�ت و موح�د كس�ي توحی�دي انس�ان خود و خدا. یعني بین ، دوگانگيرستناز دوگانگي یعني است شدن

باشد. خود یافتھ

باشد. كرده را در خود كامل نبوت وارد شود كھعرصھ برسد و اصال بتواند در این نفس معرفت اند بھتومي كسي پسش�ود؟ آی�ا بای�د ميممكن و چگون�ھ اس�ت معن�ائي چ�ھ ب�ھ انس�ان در ی�ك نب�وت كم�ال . ولياستواقعھ این كلي حق و اینباش�د در كن�د؟ اگ�ر چن�ین را ط�ي و وق�ایع مراح�ل رسیدند ھم�انامامت و سپس وتنب كمال بھ كھ بزرگ پیامبران چون

لح�اظ بھ بایستي در واقع . یعنينبويو مدارج معنا و حقایق لحاظ نماید بھ را طي تا خاتم از آدم راه كل بایستيحقیقت كند. را طي نبوت تاریخ كل جوھري

؟ عقال است ممكن طریقي طي آیا چنین نماید. وليو تصدیق وچھارھزارپیامبر را در خود دركیستصدوب بایستي یعني و در حی�ات نم�وده را دركدستاورد آن�ان ھخالص كھ گونھ ؟اینچگونھ ولي نیست جز این ھم ايباشد وچاره باید ممكن ؟ستھاچینبوت خالصھ سازد. این جاري اشروزمره

م�ذاھب ھم�ھ ك�ھ امر نمائیم یك بھ تبدیل ،بخواھیمعبادي ھايھا و تفاوتویژگي را منھاي مذاھب عملي احكام اگر ھمھام�ور ی�ا در . م�ابقياس�ت"صدق"باش�د ھمان�ا مي مھد سائر احكام كھ امر خالصھ یك نظر دارند آنامر اتفاق یك بر آنو با خ�ود و زن�دگي ھستند. آنكھ آن ھايو میوه شوند و فروعمي محسوبآن ھايو یا از فرآورده ھستند صدق خدمت

را نب�وت و كم�ي كیف�ي مراح�ل گامب�ھوگام است وارد شده نبوت شود بر جھانوارد مي صدق ار درب و آدمیان عالمكل یابد.، در مياشزمانھبھ و بستھ اشزندگي شرایط بھ بستھ

و ص�بر و ح�الل و رزق قناع�ت چ�ون احكاميك�ھ معناس�ت ب�دان اس�ت الھ�ي انبی�اي الص�فات ام صدق كھ گوئیممي وقتي آین�د. وفروع�اتمي حاص�ل ص�دق از بط�ن ط�ور طبیع�ي بھ و زنا وافتراء و ربا و ریا جملگي از دزدي و دوري رحمت كھ دیني شوند و اج�ر و الط�افمي محسوب مستحبات ھستند كھزندگي نوع این طبیعي هھستند نیز میو عباداتاساسا

كند. تواند گناهباشد نمي اگر صادق روند. انسانشمار مي بھ در صدق انسانتالش معنوي

س�ازيیگانھ معن�اي ج�ز ب�ھ ھ�م توحی�دي . واس�تظ�اھر و باطن س�ازيیگانھ ب�راي و ت�الش توحی�دي عم�ل ھمان صدق و عمل�ي س�اده راھ�يپس انبی�اء اس�ت راه ھم�ان ص�دق . پ�ساست نداشتھ جز این ھدفي ھمو دین نیست ظاھر و باطن

٩٠

و اش�فاتو مك یاب�د و ح�االتدر خ�ود مي از دیگ�ري پ�س انبی�اء رایك�ي دارد ھم�ھبرمي گام راه در این كھ .و كسياست واقعی�ت ع�ین این داند كھمي صدقشود. اھلآشكار مي در وي تدریج بھ آنان ویژه و صفات معنوي وانقالبات روحیات

و اس�ت ب�وده ھم�ین انبی�اء ھ�م و راه خ�ود اس�ت از غی�ر ب�ھ رس�یدن راه ھمانآسا. ص�دقكبیر و معجزه ، واقعیتياست . و ای�ناس�ت و آغ�از امام�ت نب�وت كمالشود و اینآغاز مي نفس معرفتخود رسید ورود بھ درب بھ انسان كھ گاهآنیھود گب�ر و چ�ھ ' چ�ھنص�اري باشد چھ اسما مسلمان چھ است امام است راپیموده راه این كھ . و كسيتوحید است راه

باشد. یھیلیستیا ن اسما كمونیست حتي و چھ و بودائي

: عمل در وادي نفس ـ معرفت٧

ب�ھ انس�ان ك�ھ اس�ت آید و راھ�يدر مي از آبانبیاء الھي زندگي روحي و حاالت و رسم راه ھمان عمل در وادي صدق .نور ص�دقف�رد خاص�ي از پی�روي و نھ نیست خاصي و مكتب تقلید از مذھب بھ نیازيكند و ھیچمي را طي آن تنھائي اس�ت صادق در ھر عملي داند كھمي و ھر كسي ھاستازنبوت ھمانا پیروي از صدق كند. پیرويمي را رھبري انسان

عموم�ا ف�رد از ص�دق حاصل . وزندگي"دروغگوئي دانيمي كھ بس تو ھمین از دروغگوئي") (ععلي قول. بھیا نیست ان�دوزيرا ازثروت آدم�ي باشد. زی�را ص�دقمي نیازيبي عین برد كھمي وشاكرانھ و فقر مفتخرانھ تنھائي سوي را بھ

الھ��ي انبی��اي روش توان��د ب��ھنمي ص��ادق كش��اندزیرا انس��انمي تنھ��ائي س��وي ب��ھ اجتم��اعي دارد و در رواب��طب��از م��ي از س�ر سیاس�ت و ن�ھ اس�ت برمردمان و رحمت دلسوزي از فرط این كھازمنكر نكند و نھي معروفراامربھ اطرافیانش .و ریاست

ق�ادر تنھ�ائي ب�ھ و انس�ان نیس�ت ممك�ن تنھائيباش�د مطلق�ا ب�ھمي نفس معرفت ھمان كھ "خود" ورود بھ قلمروي وليپیرم�رو بي"ش�عار ك�ھ . و ای�ناس�ت نف�س پیم�ائيظلمت ھم�ان خ�ودوارد ش�ود زی�را خودشناس�ي نفس بر ظلمات نیست و وادي خ��ویش در نف��س سیروس��لوك گوی��د ب��رايمي باش��د. مالص��دراكھمي نفسمعرف��ت وادي حقیق��ت ع��ین "ظلم��ات عرف�ان او اھ�ل براس�تياینكھ س�ازد و آنرا رس�وا مي خ�ودش در واق�ع پیر نیست بھ نیازي وجودھیچ و وحدت عرفان

. مثنوي فیل داستان . مثلو بس كند ھمین را فھم عرفان كرده تالشكھ است محض فلسفي یك و بلكھ است ودهنب

ب�ا ت�واننمي "دوس�ت" چ�را ب�ي ؟ یعن�يیاف�ت راهخویش�تن بر نف�س تواننمي صدیق دوستي بي پیر یعني و اما چرا بيخود را فھمید و ب�ا خ�ود محش�ور ش�د و درخ�ود نف�وذ تواننمي دوست چرا بي رنمود یعنيبرقرا مستقیم ھخداوند رابط

شد؟ نمود و با خود یكي

را در از ادبی�ات و دریائي است بوده خودكاويھا و مكاتبو روانكاوي شناسيروان قرن لحاظي بھ كھ بیستم چرا قرنویوگ��ا و مدیتیش�ن ب��ھ موس�وم مكات��ب ھم�راه ب��ھ اس�ت آث��ار ب�وده ترینخوانن�دهپ��ر كھاس�ت انتش��ار داده سراس�ر جھ�اننمای�د و وجدان و بیداري و سالمت خودشناسي درجھت مدرن انسان بھ كمكي ترینكم نتوانست و امثالھم نئوبودائیزم

اعتی�اد و مالیخولی�ا گردی�د و فق�طو جنون تبھكاري فساد و و توجیھ خودـ فریبي ھايروش ترینازلطیف خود یكي بلكھ ھفلس��ف كت��ب ؟ و نی��ز چ��را پرس��تندگانس��اخت و دیوان��ھ بیگان��ھ ازخ��ودش از پ��یش را ب��یش داد و انس��ان را توس��عھ

٩١

ب�ا ك�ھ تاس� در مخ�درات نی�زفقط تر و متكبرترن�د و آن�انتر و دیوان�ھبیگان�ھ از س�ائر م�ردم ب�یش وجود و عرفانوحدت و فریبك��ارترین ترینخ��ود دری��وزه واقع��ي دارن��د و در زن��دگي عرفانياحس��اس لحظ��اتي ب��راي اش��عار عرف��اني تلق��ین انجامد؟مي اعتیاد و جنون بھ تنھائي خود بھ اند؟چرا شناختمردم

ب��ھ ك��س ھ��یچ" گوی��د ك��ھمي ناس��يخودش هدربارس��خنانش در ادام��ھ نف��س وج��ودو معرف��ت وح��دت مكت��ب ب��اني) (ععل��يدر "خ�دا" ھكلم�كھ باش�یم ی�اد داش�تھ . و نی�ز بای�د ب�ھ"نیس�ت خودش شناختن قادر بھ رب یكداشتن خود و بدونخودي عرف�ھفقد نفسھ عرف هللا. (من و نھ است "رب" هواژ ھمان"خدا را شناخت خود را شناخت ھر كھ راستي بھ" ھجملو دھ�د: نف�سق�را مي معرفتدو نف�ر را موض�وع جمل�ھ باشد. خ�ود ھم�ینهللا مي از اسماء ذات " رب"). ھر چند كھربھ "خ��ود" معن��ا ن��ھ لح��اظ زی��را ب��ھ اس��ت واقع��ھ ای��ن بیرون��ي ص��ورت . وای��نص��دیق دوس��ت ! خ��ود و پی��ر! خ��ود و ی��كرب

كس�ي وج�ود فیزیك�ي انھم� "خود"م�ادي در واقعی�ت دو معنا و مقصود ھستند ولي نخدا. و ای دارد و نھ وجودفیزیكي .پیر است نیزھمان "رب"دارد و قصد معرفت كھ است

امام�ت ب�ھ ك�ھ اس�ت كس�ي ھمان . و ایناست ، خود هللا، ربشقرآن قول بھ كھ است انساني ؟ ھمانكیست "پیر"و اما صدیق یعنياست و موحد شده است كامل و عارف است خدا را در خود یافتھ . یعنينفسمعرفت در وادي ستا رسیده .یافت خود راه بھ تواننمي كسي از چنین واطاعت دوستي .. بياست و یگانگي صدق و جمال است گشتھ

؟یافت د راهخو بھ توانخود نمي خودي و بھ تنھائي چرا بھ

یاب�د و خ�ود راه خ�ودش تواند ب�ھنمي "خود"چرا شود كھ تا معلوم تر سازیمرا واضح "خود" معناي اندكي بھتر است را بشناسد.

خودشناس�ي ب�ھ خ�ود رابشناس�د؟ و چ�را در آنھ�ا اص�ال میل�ي جانور قادر اس�ت و یا یك درخت و یك سنگ قطعھ آیا یكباس��ائر انس��ان . ف��رقھس��ت دان��د ك��ھو نمي نیس��ت خ��ود واق��ف ب��ر ھس��تي غیر از انس��انموج��ودي ھ��یچ . چ��رانیس��ت

فردی�ت و احس�اس "خ�ود" داراي زی�را ك�ھ ھس�تدان�د كھدارد زی�را مي خودشناس�ي ب�ھ هاراد كھ است ھمین موجوداتب�ا و دوس�تي ارتب�اط ب�ھ كن�د و می�لمي تنھ�ائي احس�اس ی�لدل ھم�ین یاب�د و ب�ھمي موجوداتھم�ھ و خود را جداي است

ھ�م وي او را بشناس�د و ب�ھ ف�رد مقاب�ل خواھ�د ك�ھمي كن�د االاینك�ھنمي دوس�تي دیگ�ري با كس كس دارد. ھیچ سائرین ش�ود اال اینك�ھارو آغ�از نميبرق�ر دوس�تانھ ايرابط�ھ ھ�یچ دلیل ھمین را. بھ وجودش را و معناي حقشبشناساند یعني

و... ول��ي ، چق��در زیب��ائي، چق��در خردمن��دي، چق��در مھرب��انيھس��تي: ت��و چق��در خوبش��نود ك��ھمي از دیگ��ري ف��ردي .ندارند اال با انسان دوستي بھ نیازي سائرموجودات

و بھت�ر از دیگ�ران خود را باخبر است گيزندو شرایط و فامیل و آدرس داند و نامو غرایز خود را مي امیال ھر كسيو زی�ر وش�كم و گ�وش را م�ثال چش�م خ�ودش كس داند. ھیچنمي "خود"را اطالعات ایندارد. ولي اطالعات از خودش

ھ�ا تر از اینرا بس�یار برت�ر و نای�اب "خ�ود" دان�د بلك�ھنميھم خ�ودش و مغ�ز و اعص�اب دل دان�د و حت�يخ�ود نمي شكمدان�د خدا مي معناي چونھم و جاودانھ و مطلق را عالي خود خودش ھر كسي . در واقعچیست داندكھنمي داند وليميدر را ك�ھ مطل�ق معنا و حقیقت تواند اینمي انسان چگونھ باشد. پسخود منظور نداشتھ معنا را در ذھن اگر این حتي در جس�تجوي عم�ري و ناآگ�اه آگ�اهنوعي ب�ھ كن�د. ھ�ر كس�ي خود كش�ف خودي بھ اوست شناخت و و اراده امیالوراي

٩٢

م�اديموجودیت غی�ر از ای�ن كھ چیزي یابد. چگونھتر ميجوید كممي ھر چھ ولياست در خویشتن وجود مطلقي چنین ؟مادیت خود این واسطھ باشد بھميشناختو دسترسي نماید قابلمي عدم و عین است آن و محتویات

ھ�ر ك�ھ اس�ت چی�زي ھم�ان و ع�اطفي وعص�بي ذھني و شناخت عملي و واقعیات محسوسات در عرصھ خود ھر كسيھا و ھ�ا وش�قاوتھ�ا و حرصو ناكامي از ام�راض ناھنجار و متش�نج ايزیرا مجموعھاست بیزار و فراري از آن كسي دان�د. اگ�ر خودشناس�يمي خ�ودش هدرب�ار بھت�راز س�ائرین خ�ود را ھ�ر كس�ي . ای�نھاس�تھا و دردھ�ا و حقارتادتحس

خودي . چنیناست پایانوبي عظیم و مرضي دروغ یك وجودشان كل دانند كھشناسند و ميخود رامي باشد ھمھ ھمینو معتق�د ك�افر و منك�ر اس�ت آن ب�ھ نسبت ھم و صاحبش از خود استبیگانھو لذا است متنفر و فراري ذاتا از خودش

خ�ود بس�یار برت�ر از ھس�تي گوی�د: م�نميخودش ب�ھ ! ھ�ر ك�سنیس�ت ؟ معلومچیستم . ولينیستم خود من اینكھ است و نابخود برتر و مطلق باشد زیرا آنمي خداشناسي عین كھ است خودشناسي بھهاراد رواني ھزمین ھمان . اینھستمخود برت�ر خ�ود را بشناس�د توانست. اگر خود مياستو ناشناختني نایافتني دست و آرمان ایده یك و فقط خداست عین

دلی�ل ھم�ین .ب�ھخدا نیاز ب�ود ع�ینبي ايبود و اصال از ھر رابطھنیاز ميبي با دیگران و بیابد و بشود مطلقا ازدوستياو را ك�ھ چ�ھ برت�ر از آن و معن�ائي وتمجید كن�د و ص�فات تعریف از وي داند كھخود مي را دوست كسي ، آنھر كسي

، ، زیب��ائي، ق��درت،علم، پ��اكيبنمای��د: نیك��ي وي او را ب��ھ خ��دائیت دھ��د یعن��ي نش��ان وي یاب��د ب��ھدان��د وميدر خ��ود مي ت�و بگوی�د: ب�ھ ب�ھ ك�ھ اس�ت آن اب�دي و دوس�ت دوس�ت رین. و بھت�خداس�ت ھ�ا ص�فاتاین ھمھ و... و یت، ابدنیازيبي

ش�ود تو ثابت بھ ھم ادعا در عملاین كھ است آن در گروي دوستي این ؟ و ابدیتطور نیست ! آیا اینتوخدائي راستيك��ار را ای��ن توانس��تياگ��ر مي . ت��و خ��ودتنم��ائي و فھ��م را احس��اس آندر ت��و مش��ھود گ��ردد وت��و خ��دائي ص��فات یعن��ي

تر و ھر روز دریوزه نمودي بد و بدتر جلوهو بلكھ نتوانستي ولي كردي تالش عمري طور كھ ھمان كرديمي باخودتدر س��ازدھم را در ت�و محق��ق اتينی��ازبخش�د و بي نی��ازيت�و را بي اول ھدر درج�� كھاس�ت ت�و كس��ي دوس��ت .پسگش�تي ی�افتن در جھ�ت انسان خوديخودبھ . تالش خدا در خوداست سرآغاز یافتن . و اینروزمره و زندگي عمل و ھم صفات

كف�ر! چ�ھ یعن�ي استو فریبكاري كبر و غرور و حسد و ستم رشد فزاینده جریان ھمان خود برتر (خدا) درخویشتن آنت�و بنمای�د و از را ب�ھ و اراده و حكم�ت ت�و زیب�ائي و جن�ون وجھ�ل تو نور بجھان�د؟ از زش�تي تواند از لجنیتمي كسي باشد. گونھ این خودش كھ كند؟ كسي تو ارزاني رابھ تو ابدیت عدم

ھم�ان الواق�عخ�ود را في بایس�تي آموزد كھميمرید بھ ما ھمواره و سنت عرفاني ادبیات كھ است دلیل ھمین بھ درست مقصودبرساند. را بر سر منزل راه وارد شود و این راه تواند در ایننمي صورتخدا بداند و در غیر این

ك�س یچرا ھ� و توحی�دي فكر ناب خیزد. اینبرمياولیھ باور و تلقین و چرا از پیر نیز دقیقا از ھمین چونبي و اطاعت او ب�ھ چ�ون بش�ري ھیچاخی�ر جھ�ان در ھ�زاره لح�اظ و ب�دین اس�ت نبخش�یده تحق�ق روم�ي م�واليچون جھان در تاریخ ك�س و ھ�یچ اس�ت ك�رده خ�ود معرف�ي را علن�ا خ�داي تبری�زي خ�ود اوش�مس طور كھ . ھماناست نكرده خدمت بشریت انبی�اء و اولی�اي ك�ل دی�ن س�نگھمبشریت او ب�ھ . دی�ناس�ت ننم�وده امر عظیم�ي چنین ھب مبادرت تاریخ او دركل چون

برتر. باشد و حتيخدا مي

٩٣

كل�ي ام�ر ب�ھ از ای�ن خدا نداند بھتر است ننماید وعین محض و پیر خود را اطاعت و دوست معرفت راھنماي كھ كسي ن�ھ و بازي خداست دین و توحیدي مطلقھ با حق زیرا بازي بشر است بازي ترینطرناكخوادي در این بازي درگذرد كھ

.شیر است با دھان شیر كھ با دم

و آور اس�تو نف�اق بیھ�وده و... تالشي و ھنر وفلسفھ و تاریخ و طبیعت و كائنات و آسمان وجود خدا در زمین اثبات حك�م وجھانی�ان ب�ر جھ�ان ك�ھ اس�ت ع�رش و از ای�ن اس�ت در انسان . خدا فقطفریب آید االبرايمين كار انسان بھ ھیچرا . زی�را خداون�د انس�انرف�ت ش�رحش ك�ھ گون�ھ ب�دان اس�تنفس معرف�ت راه و آن را یاف�ت انس�ان راند. باید خ�دايمي

.است و امامت امام معنا و حق ینو ا است مقیم و در انسان استخود ساختھ خلیفھ

فزاین�ده و خ�ودفریبي نكن�د در گمراھ�ي محضاطاع�ت باش�د و از وي نداش�تھ ام�ام عن�وان بھ صدیق دوستي كھ انساني كباش�د او ح�داكثر ی�حفظ ض�رب ج�دول چ�ون وجود را ھم وحدت و فلسفھ شرع دھرباشد یا حاكم اگر عالمھ حتي است

.مبتدي مؤمن یك حتي و نھ است و مدعي مسلمان

: و كردار آدمي ـ توحید صفات٨

ب�ا و ھ�م ب�ا خ�ودش ھ�م اس�ت دراتح�اد كام�ل وج�ودش ھو مجموع� موح�د اس�ت وناآگ�اه و آگ�اه ن�اخواهخواه ھر انس�اني ب�ھ فق�ط وبی�ان منط�ق توحید در قلمروي با خدا. این خرهو باال ھستي جھان با كل ھا وھمبا سائر انسان و ھم اجزایش ب�ھ دان�د. ول�يمي بش�ري ش�ناخت را ع�رش ، دیالكتی�كافالطوندلی�ل ھم�ین باشد و بھمي درك قابل دیالكتیك فھم واسطھ

دیالكتیكي را ھم خود دیالكتیك ھك معناستبدان و این است تیكبر دیالك بشر ھمانا احاطھ حیديتو شناختنظر ما عرش . و ای�ن دیالكتی�ك اص�التمكتب باشد و نھمي دیالكتیك دیالكتیك این وجود حاصل عالم یگانگيو توحید و فھم نمائیم فھماگ��ر ك�ھ تاس�� معن��ا واض�ح باش�د.اینمي توحی��د عقالن�ي ش��ود و ای�نميدر تض�اد یافتھ تض�اد ب��ا خ�ودش ك��ھ اس�ت گون�ھ

نباش�د ھرگ�ز اياگ�ر دوس�تي طور ك�ھنخواھد بود ھمان نباشد تضادي نخواھد بود و اگر اتحادي نباشد تناقضيارتباطي زبانيو ب�ھ بودونب�ود اس�ت ب�ین تف�اوت ھم�ان آید. اینپدید نمي نباشد دوگانگينخواھد داد و لذا تا یگانگي رخ دشمنيو تف�اوت آورد ھم�ینپدی�د م�ي را در انس�ان "بایس�تي"كھ چ�ھ . و آنخ�دا و مخل�وق و تف�اوت فاتو ص� ذات بین تفاوت

بایس�تي این بیند. پسنميیكي سازد چون را یكي و مخلوق خواھد خالقدارد و مي اتحاد محضبھ اراده كھ تضاد است اوس�ت و ب�راي اوس�ت و در س�وي چیز از خداست . اگر ھمھاست باشد و لذا مولدستممي معرفت و عدم كوري حاصل .انسان معرفتياال در بي كار در كجاست اشكالپس

ھ�ر چی�زي دلی�ل ھم�ین ب�ھ و درس�ت اس�ت ودیالكتیكي برسد دوگانھ و عملي ظھور و بروز مادي بر عرصھ كھ ھر چھ دھ��د زی��را از قلم��رويفنامي ويرویك��رد ب�� كن��د و ای��نمي یگ��انگي س��وي ب��ھ يرو كن��د یعن��يخدامي س��وي ب��ھ ب��از روي ذھ�ن ھم�ان دوگ�انگي این كند و اصال كارخانھمي را درك دوگانگي فقط انسان ذھن عالوه شود. و بھمي خارج تعینات

.است ھدوگان از منظر انسان واقعیت ولي نیست دوگانھ و واقعیت بشراست

٩٤

در ھم�ھ خود انسان باشد و گر نھ فتھیا معرفتجھان بر یگانگي ند كھگویمي كسي موحد بھ انسان اسالمي در معرفت فق�ط انس�انرا. پس جھ�ان واقعی�ت بین�د و ل�ذا ك�لمي خ�ود را دوگان�ھ ك�ھ اوس�ت معرفت�يازبي و اشكال موحد است حال

از متف�اوت كل�ي ش�ود ب�ھمي دی�ده چش�م از یك كھ جھانيو آن است بیني یگانھ و ادراك و حواس و ھوش نیازمند چشم دی�دن چش�م و ل�ذا انس�ان خداستبر جاي انسان خالفت حاصل دوگانگي شود. و اینمي دیده بادو چشم كھ است جھاني است یگانھانسان آید و گر نھپدید مي بینيیگانھ چشم كھ است خودـ خدائي واقعیتبا دیدن را ندارد و فقط یگانگي این

.نیست یگانھ درك قادر بھ كھاست این انسان مسئلھ كند و تمام را درك یگانگي و باید این

اس�ت چن�ین و چ�ون س�تا مظھ�ر یگ�انگي زیرا ھرچیزي است موجود یگانھ خود شاھد ھزاران محیط در جھان انسانرا دو ت�ا خ�ودش فقطندارد یعني بینيیگانھ چشم در مورد خودش فقط انسان شود. پسمي دادهو تشخیص اصال ھست

را دو خ�ودش ك�ھ اس�ت در ھمین با سائر موجودات انسان فرق . درواقعـ خداستانسان خالفت ھمین بیند و علتشمي اجتم�اعي یابد و لذا موج�وديكند وخود را تنھا ميمي وجود خود را احساس دلیل ھمین بھ كند و درستيم تااحساس

ھمان�ا راز ازتنھ�ائي باش�د و راز ف�رار انس�ان خواھ�د یگان�ھرا در خ�ود ن�دارد و نمي بینيیگان�ھتحمل شود زیرا تابمي و مش�كالت مس�ائل و ھمھ كند از دوگانگيمي خود روي تنھائيبھ كھ انيمیز بھ . انساناوست بینيو تناقض دوگانگي

در آن اینك�ھ بنمای�د و ن�ھ وي او راب�ھ یگانگي شود تا معنا و حقمي صدیق دوست یك طالب میزان ھمینرھد و بھميو حاض��ر اس��ت دیالكتی��ك س��اختن الكتیكياز دی�� اينمون��ھ مث��ال خ��ود را نبین��د.واین و گ��ور ش��ود و یگ��انگي ف��رد گ��م .یگانگينمودن

و در بش�ر اس�ت خ�دا را ن�دارد زی�را خداون�د مق�یمدیدن چش�م یعن�ي خود را ن�دارد و ای�ن یگانگي دیدن چشم فقط انسانو با خویشتنو ناز اوست عشق ھمان خود را ندارد. و این دیدن خداوند چشم كھ است آنمعناي بھ این الغیر. و البتھ

و اس�ت عش�ق ھم�ان ك�ھ . رازياس�ت انس�ان راز خلقت. و اینخویشتن بھ او نسبت و غیرت از خویشتن اوست حیاي .است فراق عین

بلك�ھ اس�ت دهآم� ب�ر زب�ان ك�ھ نیس�ت س�خني ترینعارفانھفقط "است خدا را شناختھ راستي بھ خود را شناخت ھر كھ" حد آشكار نب�وده تا این منطقيدر ھیچ . عشقاست آن بودن از عاشقانھ بودنش . و عارفانھھا استسخنترینعاشقانھ

عش�ق ای�ن ك�ھ میزان�ي ب�ھ . و انس�انعشق این بر حق و معرفت است خدا وانسان بین عشق بیان ھمان . عرفاناستو گردد.بھش�تش�ود و در آنج�ا رس�وا ميميدیگري دروغ�ین ھايعشق مبتال بھ است جاھل اشد و دربارهكنمي رانفيتوحی�د تص�دیقیعني ان�د. بھش�تان�د و ی�ا نیافتھیافتھ معرف�ت عش�ق ب�ر ای�ن ك�ھ اس�ت كس�انيوضعیت تفاوت ھمان جھنم

توحید! توحید و نیز برزخ توحید و جھنم :بھشتدـ خدائيتوحید خو تكذیب یعني ھم و جھنم خودـ خدائي

عرص��ھ ب�ا جھ��ان اشو رابط��ھ عیانگرافك�ار اوس��ت و اعم��الش اوس��ت بی��انگر احساس�ات افك��ارش ح�ال در ھم��ھ انس�ان ش�رطي .بھا برزخو ی و یا در جھنم تواند نباشد یا در بھشتو نمي است و یگانھ صادقحال در ھمھ پس اوست اعمال

دارد نم�ي خ�ود را دوس�ت ب�ودن و صادق صدق كھ استدر این . اشكالكنیم درك ھم دنیوي را در حیات مقامات این كھوج�ود ك�ذاب . آدماس�توضعیت ای�ن ب�ودن غی�ر واقع�ي ھم�ان ك�ذب ب�ودن كش�د. ك�ذبمي افتدو ع�ذابمي جھنم و لذا بھ

پ��س نیس��ت موف��ق بگوی��د و در دروغ��ش توان��د دروغنمي را بفریب��دپس توان��د دیگ��رينمي ك��س ھ��یچ ك��ھ ت��ين��دارد. وقش�ود. ھرگ�ز ب�اور نمي ری�ائيو عمل دروغ كن�د و اص�ال س�خندروغگو را ب�اور نمي كس زیرا ھیچ استنگفتھ دروغي

٩٥

ك��ھ اس��ت دروغ ناك��امي حاص��ل كش��ید. جھ��نمنمي ع��ذاب ن��ھبگوی��دو گ��ر توان��د دروغنمي ھ��م خ��ودش ب��ھ حت��ي انس��ان ھ�م دیگ�ران ن�دارد ب�ھ عش�قخودش ب�ھ ك�ھ زی�را كس�ي یك�دیگر اس�ت ھ�ا ب�ھآدم عش�ق دع�وي ھا ھماندروغترینبزرگ كھاس�ت نف�س ف�تمعر حاص�ل ك�ھ اس�ت باور خودـ خ�دائي حاصل فقط خویشتنبھ باشد. و عشق داشتھ تواند عشقنمي

خ�دا ب�ھ و میل است خویشتن ذاتا عاشق دیگرانسان لحاظي . بھاست و عارف صدیق از دوستي محض اطاعت حاصلو آزاد اس�ت انسانطور كھ . ھمانداردرا ن تحملش گریزد و تابدارد و مي اكراه و اراده عشق از این دارد ولي بودن گ�ردد و ل�ذا ب�ھمي كن�د و آزادیخ�واهو جب�ر مي اس�ارت داردتظاھر ب�ھنمي دوست معرفتيبي را از فرط زاديآ این چون تاآزاد نباشد. آزاد است كھ معناست بدان ھم گردد و اینتظاھر خود مبتال مي بھ افتدیعنيمي عذاب

مظھ�ر ص��فات معرف�ت اھ�ل ن�دارد. انس�انگریزي ام�ر راه ی�نخ�دا باش�د و از ا ك�ھ مجب�ور اس�ت انس�ان اینك�ھ و خالص�ھ .اوستاز صفات مظھر ھر دو جناح كامل . و انساناوست قھري مظھر صفاتجاھل و انسان خداست مھري

خ�دا م�ن"آیا ید كھترد این خود و خدا. یعني تردید دقیقابین شود بھمي مربوط ذاتش اال اینكھ نیست در انسان تردیديظھ�ور ھم�ان انس�اني . زیراھس�تي"ی�ا نیس�تم ھس�تم آی�ا اص�ال م�ن": كھ معناست تردید دقیقا بدین. این"یا نیستم ھستم ب�ر ای�ن ك�ھ میزان�ي ب�ھ . و ل�ذا انس�انو ب�س اس�ت خود�ـ خ�دائي فق�ط انس�انوجود انساني و الغیر. یعني خداست خاكي، اس�ت و م�ریض دیوان�ھ میم�ون یكص�ورت و در غیر این است و حضور دارد وجود دارد و انسان معرفت دائيخودـخ جملھباید آن بودونبود. پس بین مردد است حیوان یك انسان . پسالھي هو ارادروح و صاحب خدازده میمون یك یعني

!است این ،مسئلھیا خدا نبودن : خدا بودند كھكر كامل گونھ شكسپیر را این معروف

فھمی�د و ب�اور ك�رد و "خود" ھمان عنوان خدا رابھ وجود ندارد. آنكھ صورت و در غیر این خداست ھمان بود انسانكن�د و درغی�ر ور ميیاب�د و ب�انیز مي ھستي جھان وجود را در كل و لذا خدا را یعنياست وجود یافتھ قرار یافت در آن ج�ز ن��ور معرف��ت كن��د.در اینج�ا م��ا وج�ود را چی��زينمي را درك و نیس��تي ج��ز تب�اھي ھ�م بی��رون در جھ�ان ص��ورت ای�ن .یابیمنمي

س�عي البت�ھ باش�د ك�ھمي یون�اني هپدی�د و ی�ك اس�تافالطوني از مث�ل كند مدليمي مالصدرا تعریف كھ گونھ آن "وجود" و نخواھ�دخورد. و ل�ذا آن است نخورده امروز جوش پیوند تا بھ آن پیوند خورد ولي اسالميتا با معارف شده راوانف

یاب�د ك�ھ توان�د واقعی�تھرگ�ز نمي ك�ھ دگ�ر اس�ت افالط�وني مثلباشد یكمالصدرا مي مدنظر فلسفھ كھ ھم و امامتي امام در فلس��فھ زم��ان مالص��درا. ام��امزمان ت��ا ام��ام تر اس��تنزدی��ك واقعی��ت بس��یار ب��ھ ن��زد عام��ھ در زم��ان امامھعم��ال خراف��

از مالص��درا فق��ط نف��س معرف��ت ط��ور ك��ھ مان��د ھم��انمي ھرك��ول چ��ون ھمك��ھ اس��ت زی��ر زمین��ي ھی��والي مالص��درا ی��كو اس�اس كن�د ك�ھمي مالصدرا معرف�ي كھ باشد.وجودي شده آرایش اسالمي با احادیث كھ است ممكن یوناني فلسفھراه

ندارد. معرفت بھ و ربطي ھا استانرژي وحدت و تئوري انرژي نھایتاھمان اوست محور فلسفھ

٩٦

: ـ توحید ذات٩

. ب�العكس رسد و نھدا ميخ بھ از انسان كھ استشود آنمي و ارائھ مدنظر ماست كھ توحیدي ویژگي تریناز مھم یكي. و اس�ت ھمان�ا وج�ود خودانس�ان ك�ھ وج�ود انس�ان بھ واقعیت تریننزدیك ھم جوید آنمي رهحقیقت بھ از واقعیت یعني آلیس��تيایده توحی��دي ق��رار دارد ك��ھ فلس��في ھايتوحیددس��تگاه مقاب��ل در نقط��ھ و درس��ت اس��ت رئالیس��تي توحی��دي ای��نس��ر ب��ر ت��اریخ تئورياز اعم��اق اس��ت از آن من��تج ماركس��یزم ك��ھ ھگ��ل وج��ودي وح��دت دس��تگاهط��ور كھ . ھم��اناس��تو و سوسیالیس�تي ظ�اھر ماتریالیس�تي ب�ھ ھ�ايتئوري ب�ھ و ل�ذا ھ�ر چندك�ھ بش�ري ھنق�د جامع� از واقعیت آورد و نھمي

ت�اریخ تئوری�ك اعماق از بالفاصلھ ندارد و و معنائي جایگاه جاري قعیتدر وا ھم ايلحظھ شود وليمنجرمي اقتصاديو اس�تمنافق آلیزمای�ده ن�وعي ھ�م ماركس�یزم نظر ما حت�ي رسد و لذا بھمي تاریخدر پایان فاضلھ ھايمدینھ تئوري بھ

.كمونیستي جامعھ باشد مثل وحدتي تئوري یك "يبایست"آن ھر چند كھ است "بایستي" هو پرستند "ھستي"لذا منكر

در توحی�د م�ذاھب یگانگي این است بوده وجوديوحدت ھايدر فلسفھ از مقاصد رایج یكي و ابدیت ازلیت ساختن یكيو اول" عن�وان داون�دتحتخ ھم در قرآن طور كھ باشد. ھمانامر مي بارز این معاد نشانھ اعتقادبھ حضور دارد كھ ھم ."ظاھر و باطن"و است شده توصیف "آخر

شود ك�ھمي نامیده "وجود محض"و است وناب ھمانا توحید مجرد و مطلق كھ ھر چیزي توحید ذات بھ رسیدن برايو اس��ت ھ��اكثرت عرص��ھ ك��ھ ص��فات نف��ي ب��ھ فلس��في رای��ج روش باش��د ب��رخالفمي ع��دمعین محسوس��ات در عرص��ھ را معل�وم آن ، یگ�انگيو كث�رت م�اده در ع�الم محس�وسھ�ر صفتي در معناي اتفاقا بایستي بلكھ پردازیم، نميتناقضات و ن�ھ اس�ت رئالیس�تيیگانگي شود و اینمي یافتھ یگانھ ھر امري و آخر و ظاھر و باطن اول كھاست گونھ كرد و این

خ�داي ك�ھ ای�مداده . زی�را م�ا نش�انو نیستي در مرگ و نھ یافتاو را در زندگي خدا و یگانگي بایستي . در واقعخیليت .است نفس شیطانھمان خیالي

طور ك�ھ ھمان است ھر موجودي ذات نام بلكھ نیستاز صفات ، یكيیگانگي معناي توحید بھ كھ كنیم باید درك نخستھ�ر ذات اس�م یگ�انگيپس اس�ت "ب�ودن" ھم�ان ب�ودن یك�ي . یعن�ياس�ت "یك�ي" ك�ھ اس�ت چیزيدلی�ل آن ب�ھ ھر چی�زي از ھر چیزي دیگري ھر توصیف غیر از یگانگي . بھاست ھستيعالم موجودات ھمھ مشترك و لذا نام است موجودي

وج�ود دارد و ب�ھ ھ�م ض�د آن كھاس�ت آن ھ�ر ص�فتي ھ�اياز ویژگي چی�ز. یك�ي آن ذات�ي من�ا و ن�ھ اس�ت بشودصفت كھ. اس�ت ص�فات تولی�د و درك تض�اد خ�ود عرص�ھ و ل�ذا ای�ن است ھر صفتيذاتي ویژگي شود اینمي درك ضدش ھواسط

و و كث�رت ادام�ھ ق�رار ن�دارد بلك�ھ یگ�انگيمقابل در نقط�ھ ن�دارد. دوگ�انگي متض�ادي ھرگز معناي یگانگي كھ درحاليبن�ا "ی�ك"بر اع�داد جملگ�ي ط�ور ك�ھ و... ھم�ان ی�ا چھارگ�انگي گانگيس�ھ طور كھ ھماناست یگانگي و وسعت ابدیت ھستند. "یك"و استمرار اند و ادامھشده

چی��زي آن حض��ور دارد و ب��دون گی��رد ودر ھم��ھبرمي را در ع��الم موج��ودات ھم��ھ ك��ھ اس��ت ايتنھ��ا ویژگ��ي یگ��انگيو حسمعنا قادر ب�ھ این بدون و انسان است و صفات معاني ھمھ و بلكھ موجوداتھمھ مشترك تواند باشد و فصلنميو و طبیع�ي نصر ذاتيع آن یگانگي . پسنیست ھماندیشیدن قادر بھ آن و مطلقا بدون نیست چیزي و تصور ھیچ فھم

معن�ائي گردد و ھیچنمي محسوسشیئي ھیچ آن و بدون است در انسان ايو تصور و اندیشھ ھراحساس خوديخودبھ

٩٧

وجھ�ان خ�ودش ك�ھ است عنصر ذاتي این واسطھ بھ آید. و انساننمي گردش بھدر ذھن فكري گردد و ھیچنمي مفھومو عنص�ر دریاف�ت اس�ت ھر موج�ودیتي عنصر ذاتيطور كھ ھمان یگانگي یابد. پسرا درمي و معاني ثو حواد بیرون درك س�وي خود ب�ھبشرخودبھ ھاندیش دلیل ھمین بھ و درست تفكر است و عنصر ذاتي نیزھست ھر موجودي احساسو یگان�ھ و معن�اي از توحید است ھمھ جود و اتحاد دارد. اینو وحدتبھ ذاتي رود و عشقمي جھان و یگانگي وحدتخداون�د و بالوقف�ھ ج�ائي حض�ور ھم�ھمعن�ا ھمان . اینجاریست انسان و حواس و ھوش و دل جان در ذات كھیگانگي آگاھيوجود خود و ھر ش�یئي كند و برمي را درك موجودیت را یعني یگانگي كھاست انسان . زیرا فقطدر انسان است

س�وي ب�ھ خودشناس�ي دلی�ل ھم�ین باش�د و ب�ھمي درانسان "خود" مولد معناي كھ است انسان خدائیت ھمان دارد. این خداوند. شود و دركمي توحیدرھنمون شناخت

ص�د بایس�تي آن فھ�م ب�راي شود ك�ھمي میدهنا النفسھو یا وجودفي و جدید، وجود محض قدیم ھايدر فلسفھ كھ چھ آن ی�ك ط�ور ك�ھ ھم�ان اس�ت نم�ود ھمانایگ�انگي كش�ید و ترانس�دانس دیگر ریاض�ت نمود و ھزار سال تحصیلفلسفھ سال آن انسان یا یك سنگ، یكپرنده ، یكدرخت ، یكسیب و د كن�یمخوداعتم�ا واسح� ب�ھ ك�ھ اس�ت و ك�افي داراس�ترا علنا

آث�ار ھفت�اد م�ن ك�ھ نیس�ت الزم وج�ود مح�ض ای�ن فھم. ب�رايب�ازنگردانیم عرش بھ دوباره آمده فرش بھ را كھ عرشي بلك�ھ بس�پاریم نس�یانو بھ س�ازیم را نی�ز دیوان�ھ خودم�ان و بلكھ آخر وجود را از یاد ببریم ودست مالصدرا را بخوانیم

ص�ورت ك�ھ خداس�ت ھمان�ا وح�دانیت و ای�ن اس�ت س�یب "یك" كھ و باوركنیم كنیم را لمس عدد سیب یك كھ است كافي و ی�ك طل�قمو وج�ود النفسھوجود فيھمان . اینو توحید است ذات ظھور احدیت ھمان . ایناست خود گرفتھ بھسیبيآش�كار ھمواره ك�ھ ھای�دگر اس�ت "النفس�ھوج�ود في"و افالط�وني و مث�ل مالصدرا" وجود محض" ھمان . ایناست دانھ س�یب ك�ھ اس�ت اشراق شیخ فلسفھ "نور " ھمان. ایناست نداشتھ آقایان این اثبات بھ و نیازي است بوده و ثابت بوده

ھس�تي ! وع�الم: یگ�انگيوج�ود اس�ت ر وح�دتن�و ھم�ان . ایناست چیز واحد نموده را یكو ھر چیزي ساختھ را سیب .نور است این و ابدیت ھمانا كثرت

! وزی�نو وج�ود یگان�ھ و نور یگانگي استیگانگي ھر دو ھمان و این نور است و وجود ھمان وجود است نور ھمان حی�رت مق�ام فق�طپس افكنند. زین فلسفھ ظلمت ابنور را در حج این آید اال اینكھبرنميكاري ھا ھیچبعد دیگر از فلسفھ

وج�ود وح�دت ھايدر فلس�فھ "ش�ھود" مالیخولی�ائي ھی�والي اص�الآن ھم مشاھده . ایناست "مشاھده" حاصل كھ است اس�ت ك�رده حوص�لھ كس�ي چھراس�تي . آیا ب�ھمشاھده و استمرار و صبر در این است كردن نگاه مقام ھمانبلكھ نیست

قخالهو مش�اھد تماش�ا ك�ردن راس�تي بھ خود مبتال گردد؟ آري التاخی بھ آنكھتماشا كند بدون را ساعتي سیب مثال یكچ�را "ھس�تند. ح�ریص در بلعی�دن فق�ط زیرا ھم�ھاس�ت "ش�ھود" نای�افتني دس�ت مقام ھمان عالم موجودات و صبورانھ

تماما ذات و شھود ووجود. پس كشف مقام است ، اینبلعیدن خیالبي كردن ـ. نگاهقرآن "شویدید تا ھدایتكننمي نگاه .است عیان

٩٨

: و معاد ـ قیامت١٠

وجود جھ�ان وجود دارد یعني گوناگون و كیفیاتدر درجات كھ است انسان و براي است تماما انساني ھستي جھان كلو انس�ان غی�ر ازجھ�ان ب�ھ ك�ھ بگ�وئیم دارد. و اگ�ر ھ�م موجودی�ت نور وجود انسان الشعاعوتحت است تماما از انسان

پ�س نیس�ت انسان براي و حسي تصور و فھم مطلقا قابل انسان منھاي جھان وجود دارد چنین جھان باز ھم آن منھاي م�اركس فلس�في در دس�تگاه آلیزم، اش�دایدهانس�اني محس�وس جھ�ان منھ�اي جھاني . اعتقاد بھدرگذریم از آنبھتر است

باموجودی�ت در اش�د ض�دیت از آن برخاس�تھ سوسیالیس�تي ای�دئولوژي دلی�ل ھمینب�ھ و درست گرفت ماتریالیزم عنوان تریناز ض�د انس�اني یك�ي ب�ود ك�ھ كم�ونیزم ھمدین�آن آورد ك�ھ باورھ�ا را پدی�د ترینو بایس�تي قرار گرف�ت انسان واقعي .و ندامت رسوائي برافتاد با كمال نشاند و سپس واقعیت عرصھبھ ھا را در عملحكومت

وج�ود ن�دارد و ع�ین جھ�اني زی�را چن�ین نظر كن�یمصرف كلي بھ انسان خود و منھايخودي بھ از جھان بھتر است پسجبرھ�ا و و لذاش�دیدترین ب�ر وج�ود اس�ت ع�دم ھمان�ا تحمی�ل انس�ان ھب�ر اندیش� فرض�ي جھانچنان . و تحمیلاست عدم

اس��ت آلیزماش��د ای��ده ك��ھ اس��ت ماتری��الیزم ھمان��ا فلس��فھ آن م��درننمونھ مش��ھورترین آورد ك��ھھ��ا را پدی��د م��يجباریت باشد.مي نممك آلیزمایده ترینومنافقانھ

. بیش�تر اس�ت عم�ر انس�ان ك�ھ اگر نگ�وئیم برابراست و جھان . عمر انساناست بوده ھم انسان تا بوده) (ععلي قول بھدر اینج��ا . پ��ست��ر از ج��اودانگيكم دو س��ال فق��ط دان��د یعن��يت��ر از عم��ر خ��دا ميكم دوس��ال را فق��ط عم��ر خ��ودش) (ععل��ي

ك�ھ اس�ت در انس�ان ج�اودانگي ح�س باش�د و آنمي بسیار برت�ر ازآن بلكھ نیست تاریخي عمر كمي بر سر فقط صحبترا خ�ودش پیامبر اس�المط�ور ك�ھ ھم�ان اس�ت و ج�اودانگي زم�ان درك براي چیزي فقط زمان وگذشت است زمان عینباش�د. مي زم�ان ظ�رف ای�ن ) مظ�روفم�اده (جھ�ان زمین پس است"زمان"ذاتا خود انسان نامد. یعني(دھر) مي زمان نی�ز ای�ن اند. انس�انش�ده واق�ع درآن و موج�ودات و ذرات ك�رات ك�ھ دانس�ت المتن�اھي فضاي چون ھم توانرامي زمان .است گونھ

كن�د مي نظ�ارت خ�ود دارد و ب�ر آن مطل�ق هارادتح�ت و ھ�ر آن را آفری�ده ھس�تي جھان كھ است خداوند از وجود انسان جھانو ھ��دایت و نظ��ارت خلق��ت ای��ن ك��ھ بش��ر اس��ت و اعم��ال و اراده و اندیش��ھ وح��واس و ھ��وش و گ��وش واز چش��م آی��د،از ممك��ن ش��ودتا خداشناس��ي درك بایس��تيخودشناسي در عرص��ھ ك��ھ اس��ت ايواقع��ھ ھم��ان پ��ذیرد. ای��نمي ص��ورت انس�ان خود�ـ خ�دائيو معلول مخل�وق یعن�ي اس�ت حضور خدا در انسان مخلوق ھستي خدا در خود. وجھان درك طریق اس�ت ـ و ای�ن"�ماست اس�یر ھ�وش در گ�ردش چ�رخ" ك�ھ اس�تواقعیت بی�انگر ھم�ین روم�ي م�والي سخن . و ایناست ك�ھ اس�ت انساني آشكار ھمان. امام"آشكار در وجود امام و متمركز است نچیز متحص ھمھ" كھ ازقرآن آیھ آن معناي ب�ر خویش�تن معرف�ت ای�ن و مخل�وق معل�ول ھس�تي ع�الم ك�ل . پ�ساس�تیافتھ را در وج�ود خ�ویش خودـ خ�دائي واقعیت ی�ك پدی�د آم�ده از آن ھس�تي جھ�ان كلھك� ن�وري آن باش�د. یعن�يمي نور معرف�ت این حاصل ھستي جھان كل .یعنياست

ب�ر دیگرام�امي گ�ردد یعن�ي ن�ور منقط�ع ای�ن . و ھ�ر گ�اهاس�ت كام�ل انسان یك نفسنور معرفت بلكھ نیست نور نجومي طوم��ار جھ��ان ش��ود یعن��يو مع��اد ب��ر پ��ا مي ،قیامتاس��المي و خاص��ھ م��ذھبي اخب��ار و احادی��ث نباش��د طب��ق زم��ین روي

ھواس��طبي مخلوقانس��ان گی��رد. یعن�يخداون��د ق�رار مي در دس�ت طوم��اري چ��ون ھ�م جھ��انپیچ�د و كلمي در ھ��م ھس�تيب�ر ن�ور معرف�ت ك�رده را خل�ق ھس�تي جھ�ان ك�ل ك�ھ ن�وري . وآناس�ت انس�ان مخل�وق ھستي جھان و كل خداوند است

٩٩

دار قیام�ترا پ�رچم) (ع،عل�ي)(صپی�امبر اس�الم دلی�ل ھم�ین . ب�ھن�ور اس�ت م�یننی�ز ھ . و یگ�انگيـخداستانسان یگانگيباش��د. مي) (ععل��ي اس��تمرار امام��ت البت��ھ ك��ھ اس��ت زم��ین ب��ر روي امامانھم��ھ ش��امل داريپ��رچم و ای��ن اس��ت نامی��ده ك�اري ھ�یچ ب�ا جھ�ان خداون�د را ھمین. ب�رايخداس�ت، مب�داء و مع�اد انس�ان ول�ي اس�ت ، انسانمبداء و معاد جھانپس

.در كاراست با انسان فقط بلكھ نیست

ب�ر معرف�ت ھدرج� ب�ھ بستھ بشر است خودـ خدائي نور یگانگي معلول ھست كھ گونھ ھمان بھ در جھان ھر چیزي پسھر خود را دارد یعني و عملكردخاص و اندیشھ احساس یك چیز واحدي بھ نسبت ھر كسي دلیلھمین . بھیگانگي این

اس�ت كام�ل جل�وه ) ای�ن(امام كامل دارد و از منظر انسان فردي منحصر بھو خاصیت جلوه در منظر ھر انساني چیزي وج�ود ام�ام ب�ھ س�لو متو متحص�ن درجھ�ان ھ�ر چی�زي دلی�ل ھم�ین گ�ردد و ب�ھمي و واق�ع چی�ز متجل�ي آن وجاودانگي، جاھ�ل انس�انیك و ھوش از منظر حواس خدا قرار گیرد زیرا ھر چیزي در سمت یابدیعني ابدي تا ھستي آشكار است

یاب�د مي نج�ات گ�ردد و از ن�ابوديمي و اب�دي خ�الق كھاس�ت ع�ارف انس�ان از چشم شود و فقطو ميو فناخ شونده تباهو و وح�دانیت ھمان�ا اس�تمرارموجودیت ھ�ر چی�زي گی�رد زی�را اب�دیتاو ق�رار مي معرف�ت نوریگانگي شعاعالزیرا تحت، اس�ت ب�ر خود�ـ خ�دائي ن�ور معرف�ت ھم�ان ك�ھ معرف�ت نور یگ�انگيالش�عاعتحت پ�س چی�ز اس�ت آن ت�ائيو بي یگانگي. و ت�ا اس�تو بي چیز یگانھ یك بخشد. زیرا ھرچیزيا استمرار مير ھر چیزي ، یگانگيبینيیگانھ شود. چشمميابدي راز وج���ود ك���ھ یعن���ي اس���ت و راز وح���دانیت ھس���تي جھ���ان ك���ل ھم���ان اس���تنھاده خداون���د در انس���ان ك���ھ ام���انتي آن

باشد.مي یگانگيھمان

: خدا بودن ـ یكي١١

؟ چیس�ت دو یگان�ھ ای�ن . ف�رقاس�ت انس�ان مخل�وقھ�ر چیزي كھ گفتیم ينیز. ول و انسان چیز واحد است یك ھر چیزي ؟وخدا چیست امام یك بین ؟ و نھایتا فرقچیست و عامي عارف یك بین فرق ؟و سپسو مخلوق خالق این فرق

كج�اي در ھ�یچ اس�ت در ام�ام اخ�ص ايمعنو ب�ھ در انس�ان ك�ھ جز خ�دائي گردد كھ و بدیھي روشن قضیھ باید این اولاكثر طور كھ ھمانباشیم خدا داشتھ نھایتبي كھ مجبوریم صورت . زیرا در غیر ایننیستچیز دیگري و در ھیچ عالمدا را در مالص�درا خ� چ�ون مجبوران�د ھ�م باشند و یا اینكھخدا مينھایتبي اعتقاد بھ وجود مجبور بھ وحدت ھايفلسفھ

و اشیاء. این و كرات تعداد ذرات بھ نھایتبيو نھ است خدا یكي كنند كھ بفرستند تا ثابت عدم بھ مطلقش ذاتتوصیفن�دارد و ھ�ر دو خ�دا و عوام ك�افران با خ�داي تفاوتي ماھیتا ھیچ وجودي وحدت ھايخدا درفلسفھ بودن و یكي یگانگي

ھايفلس�فھ . بن�ابرایناس�ت و ل�ذا ام�ر واح�دي تكثیر نیس�ت قابلبودنش عدم دلیل بھ عدم طور كھ ھمان است عدم عین .تعداد مخلوقاتش باشندبھ میلیاردھا خدا در جھان كنند و یا معتقد بھ وجودیا مجبورند خدارا معدوم وحدت

توص�یفي كھ شویممتذكر مي كنند. باز ھم خدا رااثبات وجودي ياند یگانگوجود ھرگز نتوانستھ وحدت ھايفلسفھ پسرا از ع�الم . آنھ�اموجوداتاس�ت ع�دم ع�ین خداس�ت ھم�ان دارن�د ك�ھ و مالصدراو ھایدگر از وج�ود ن�اب ھگل امثال كھ

: وج�ود خداس�ت مان�د ھم�انمي ب�اقي ك�ھ چ�ھ گوین�د آنمي گ�اه زداین�د وآنمي جھان كنند و از صحنھمي خود پاك خیال

١٠٠

ھا فلس�فھ . ای�نخود وخدا بزند و نیز خالیق بھ نتوانستھ كسي از این بیش ايو... حقھ النفسھ في ، ھستي،مطلقمحض دن�دو س�پسخود را ببن گویند تا چشممي ھم سائرین بندند و بھخود را مي .آنھا چشماست بنديچشم معناي واضحترین

ھرگ�ز چن�ین ك�ریم . مس�لما در ق�رآناس�ت و ع�دم ظلم�تمنظ�ور ھمان خداس�ت بینی�د ھم�انمي ك�ھ چھ گویند حاال آنميفرادھی�د، ببوئی�د، بخوری�د، كنی�د، گ�وش گوی�د: نگ�اهمي . ق�رآناس�ت نش�ده خدائي چنین بھ وجود ندارد ودعوت خدائيكن��د و خ��دا را در اش��یاء مي جھ��ان ب��ھ دع��وت ش��وید. پ��س ت��ا خ��دا را بشناس��ید وھ��دایت كنی��د و تفك��ر نمائی��د لم��س نیس�ت ھس�تي از جھان فرو بستن چشم معناياصال بھ "دنیا"بر فرو بستن دھد. چشممي آدرس عیني موجوداتجھان .حیاتي ونیازھاي غرایز طبیعي زوھا و نھ، پرھیز از آراست خیال عالم كاذب ازنیازھاي نكردن پیروي بلكھ

ش�ود. مي خ�دا ش�روع دانس�تن ب�ا یك�ي ول�ي خدانیس�ت دانس�تن یك�ي معن�اي توحی�د ب�ھ) (ععل�ي قول بھ كھ نیست تردیدي ع�الم اتاز موج�ود"ی�ك"ھر طور كھ شود ھمانتوحید رھنما مي را بھ انسان "یك"عدد ولينیست "یك"توحید، عدد

ق�رآن دلی�ل ھم�ین ب�ھ توحید برسانند. درس�ت بھ معرفت را درعرصھ توانند انسانباشند ميمي "یك" بیانگر معناي كھكن��د و را ھوی��دا مي "ی��ك" دان��د زی��را ھرچی��زي) از خ��دا ميآدرس��ي -(نش��انھ ايرا آی��ھ جھ��ان در ای��ن ھرچی��زي ك��ریم

ھا پرس��تيبتدوران بایس��تب��ود ميمي و اگ��ر چن��ین خ��دا نیس��ت خ��ودش چی��زيھیچ . ول��يتاس�� ب��ودن از یك��ي ص��ورتيب�ار ش�دیدتر حض�ور دارد ھ�زاران كھ�ن پرس�تيبت ھم�انامروزه طور كھ شد ھمانمي انسان و كمال رستگاري موجبحاضر یگانگي درراز پرستش ھا نیز ریشھيپرستبت ھمین . وليمصرفي و كاالھاي صنعتي اشیايدر پرستش منتھي

كبیر. و عبرت است عظیم حجتيمعرفت اھل براي دارد كھ در ھر موجودي

جم�ال توحی�د ھمان�ا دی�دن مق�ام . ول�يبرتوحی�د اس�ت ايمقدم�ھ و این خداست دانستن حد توحید ھمانا یكي ترینابتدائي ع�الم از موج�وداتب�ار در یك�ي نخستین براي بایستي جمال این . وليو در ھر موجودي انجھدر كل است یگانگي این

ای�ن كم�ال ب�ھ باش�د ھ�ر چن�د ك�ھ نف�س معرف�ت در وادي ك�ھ كسيالاقل است عارف وجود یك و باور شود. و آن متجلي ن�ور اس�ت ای�ن واس�طھ ب�ھ . وس�پسباشد نور خودـ خدائي حضور داشتھ در وي از آن نوري باشد ولي نرسیدهمعرفت

بایس�تي انس�ان و ھ�وش و ح�واس ش�ود زی�را چش�ممي واح�د در ھ�ر موج�وديجمال آن و دی�دن درك قادر بھ انسان كھ باشد. منور شده نور یگانگي آنبھ

خود را ھايخواستھ خود فقط و حواس ھوشواسطھ بھو نیازھا و غرایزش بر اساس انسان كھ نیست آیا مگر چنینیاب�د و جوی�دو نميرا نمي ج�ز خ�ودش چی�زي ن�اخواهخواه انس�ان پرس�تد. پ�سیاب�د و ميكن�د وميجس�تجو مي در جھان

كن��د یعن��ينمي ھا ارض��ایشیافت��ھ از ای�ن ك��دام ھ��یچ كھاس��ت باب��ت از ای�ن ھ��ایشطلبيو تنوع انس��ان پرس�تد. ح��رصنميت�ر كم خواھ�د و ب�ھميبیرون را در جھان خواھد؟ خودشمي خواھد. او چھاو مي كھ نیست چیزيآن ھم این بیند كھمي

خ�دا در توص�یف فق�ط را ك�ھ چیزي ھمان خواھد یعنيخود را ميو ابدیت حق گردد. یعنينمي و راضي قانع از خودش گنجد.مي

و رس�م راه ول�ي را ب�ا خ�ود داراس�ت خ�دائي -خ�ودذات�ا این انس�ان . پ�ساس�ت خود خداي ذاتا در جستجوي سانان پسو در از انس�ان بیرونبیاموزن�د. خ�داي انس�ان را ب�ھ اند تا آنآمده و عارفان داند. و پیامبرانرانمي حق این بھ رسیدنو پی�امبر و ام�ام ھم�ھ آن بھ بود و نیازي كرده حال كند تا بھرا برطرف انسان نیاز ذاتي بود كھ ھا اگر توانستھآسمان

١٠١

ھرگز در ھیچ طور كھ بود.ھمان شده جھان در این خدائي متوجھ پیامبر باالخره یك ھمانر با زیرا بش بودنمي عارف .است نباشد وجود نداشتھ قائل وجود خدا در جھانبھ كھ المذھب كلي بشر بھ و زمان زمین جاي

دوم و معن�اي اس�ت پی�امبران ھدی�ھ اول .معناياس�ت یك�ي و خ�دا ب�ا انس�ان اس�ت خدا یكي كھ معناست توحید بدان پسب�ر ازمعرف�ت در ھ�ر مرتب�ھ و ھ�ر ع�ارفي است كامل عارف ھمان امام كھ را باید دانست. و اینو عارفان امامان ھدیھ

خ�داي یعن�ي اس�ت خویش�تن ام .یعنياس�ت خویش�تن ھماناامام . و ھر امامياست در درجات نیز امامي اشخودـ خدائي نای� هدرب�ار ھنگ�امي دارن�دفقط معن�ا ایم�ان ای�ن او بھ بھ كھ ھم و كساني است و یگانھ موحد است یعنياست خویشتن

بینن��د. مي خ��ود را در ام��ام خ��داي آن جم��ال گ��اه باش��ند و آن یافتھخ��ود نی��ز خ��دا را در خویش��تن یابن��د ك��ھمي معن��ا یق��ینپی�امبر دلی�ل ھم�ین ازخ�ود. ب�ھ در ب�رون در خ�ود دارد و ھ�م خ�دا را ھ�م ك�ھ اس�ت كس�ي چن�ین و كامل واقعيخداشناس

.خدانشناسداند یعنيفر ميرا كا امام، بي)(ص اسالم

زی��را اس��ت جاھ��ل ك��ھ خ��دا نیس��ت ای��ن . ول��ياس��تخویشتن خ��دائیت ب��ھ نس��بت جاھ��ل خ��داي ذات��ا ی��ك ھ��ر انس��اني پ��سباور وج�ود دارد این اسالمي در معرفت دلیل ھمین . بھاست خود، كامال عارف بر خدائیتامام در وجود یك خداھمواره

آن كن�د ول�يمي عم�ل ك�ھ و ك�افر نی�ز خداس�ت جاھ�ل در وجودی�ك . حتياست نبوده خالي ھرگز از وجود امام مینز كھن�دارد و ھن�وز شناس�د اص�ال وجودانس�انيخدا را در خود نمي كھ كسي دلیل ھمین ندارد و بھ آگاھيواقعیت فرد بر این

اشو زن�دگي نابود اس�ت عنيی است ھالك خود را نشناخت كھ :كسيگوید كھمي) (ععلي دلیل ھمین . بھاست میمون یك .جز خدانیست وجود. زیرا وجودي تجربھ و نھ است نیستي و مرگ تباھي تجربھ فقط

ط�ور ھم�ان اس�ت جھ�ان ل�وقمخ آخرین انسانگوید كھما مي بھ انواع تكامل ھو نظری شناسيزیست علم از طرفي وليو اس�ت در جھ�ان موجودزن�ده ترینج�وان انسان خواند. یعنيمي مخلوق را آخرین انسان درقرآن ھم خلقت داستان كھ

اس�ت ب�وده و چگون�ھ چ�ھ انس�ان از خلق�ت قب�ل ھس�تي جھان استاگر چنین . پسداراست عمر را در جھان ترینكوتاه ھ�یچ مس�ئلھ . ای�ناس�ت انس�ان و مخلوق حض�ور دارد معل�ول در آن ك�ھ چھ و ھر آن ھستي جھان كھ ما گفتیمآنكھ حال

منظ��ور از اس��ت آم��ده قدس��ي در احادی��ث ط��ور ك��ھ ھم��ان اس��ت بودهمقص��ود ھس��تي ن��دارد زی��را اگ��ر انس��ان تناقض��ي خ�الق بتواند خدا رادر خود بیاب�د و مظھ�ر یگ�انگي كھ موجودي یعني است بوده و نھایتا امام ھمانا انسان جھانخلقت

چنینو برنام�ھ نی�ت خودـ خدا، بھ انسان و پیدایش انسان از خلقت تا قبل عالمموجودات ھمھ شود، بنابراین و مخلوق خل�ق ندارن�د و گ�ر ن�ھ معن�ا و م�اھیتي خ�ودبخ�ودی ش�وند ومي محس�وب خلقت�ي چنین اند و تداركشده خلق موجودي

حض��وردارد و ھ��ر ھ��ر ش��یئي و س��یرت و ص��ورت در ت��اروپود و ج��وھره كام��ل انس��ان ومعن��اي ای��ده اند. یعن��يش��دهنميو زم�ین خداون�د ك�ل ك�ھ اس�ت آم�ده در ق�رآن طور ك�ھبرس�د ھم�ان انس�ان خ�دمت تا بھ است انسان ذاتا مقصدش شیئي خل��ق چن��ان موجوداتشو ھم��ھ ھس��تي جھ��ان . یعن��ياس��ت ك��رده را مس��خر وج��ود انس��ان اس��تدر آن و ھ��ر چ��ھ آس��ماندرآین��دو وي و فھ��م و ح��واس و ھ��وش چش��م ب��ھ ش��وند و مس��خر وج��ود اوگردن��د یعن��ي انس��ان اند ت��ا مھ��د خلق��تش��ده

باش�د زی�را در آنج�ا مي كامال منتف�ياست بوده و چگونھ چھ انسان از خلقت قبل يھست آیا جھان كھ سئوالاین بنابراینچ�را اس�ت دی�دهمي را ك�امال انس�اني جھ�انش و خ�دا ھ�م اس�ت خ�دا ب�وده م�اجرا كن�دولي وص�ف ك�ھ اس�ت نبوده انساني

را ح�س جھ�ان طری�ق از ھمین داد وانسان انسان بھ خود را اسماء و علم خداوند ھمھ آمده در قرآن طور كھ ھمانكھ انس�انكھ جھ�اني . یعن�ياس�ت دی�دهو مي و منظ�ور داش�تھ را آفری�ده خداوند جھ�انكھ طریقي ھمان كند یعنيمي و درك

خ�دا، خ�دا را در ماء و عل�ماس� ھواس�ط ب�ھ ك�ھ كس�يیعني كام�ل انس�ان یابد و فقطخدا مي كھ است جھاني یابد ھمانمي

١٠٢

اس�ت خ�ویش درذات و اس�ماء الھ�ي عل�م واسطھ بھ انسان طور كھ یابد. ھمانمي گونھ خدايرا ھم یابد جھانخود ميو ح�واس یعن�ي نیس�ت ج�ز خ�دا در انس�ان یاب�د زی�را خ�وديخ�دا رامي ك�ھ خ�دا اس�ت واسطھ بھ یابد یعنيخدا را مي كھ

و و دی�دن ب�ر س�ر ش�نیدن س�خندر قرآن طور ك�ھ . ھماناست تماما خدائي بشري هو غرایز و اراد ادراكو ھمھ ھوش .خداستاز دستان و سخن خداست و عمل فھمیدن

نیز سانان جھل بلكھ انسان تنھا علم نھ ازخداست است در انسان كھ و عضوي و میل و غریزه و ھوش ھر حس پس ش�انآی�ادر ایمان كن�د ت�ا بدان�د ك�ھمي را امتح�ان خداون�د مؤمن�انش": ك�ھ اس�ت آم�ده در ق�رآنطور كھ ھمان از خداست

مب�دل دان�ائي ش�ود و ب�ھمي برط�رف با امتحان كھ خداستبر سر ناداني سخن طور علني بھ پس ".ھستند یا نھ صادقاز خیروش��ر ھم��ھبگ��و كھ" ك��ھ خ��وانیممي ب��از در ق��رآن ط��ور ك��ھ . ھم��اناز خداس��ت بش��ري تص��فاھمھ گ��ردد. پ��سمي

خداس�ت تمام�ا ع�ین ن�دارد. انس�ان و عملي و اراده و اندیشھحس و جز خدا ھیچ جز خدا نیست انسان . یعني"خداستخ�ود خداوند از ص�ورت"كھ است آمده قدسي ر حدیثد طور كھ . ھمانو سیرت و در صورت ودر ذات صفات در كلیھ ب�ھ ھا موف�قانس�ان ھم�ھ . منتھ�يتمام�ا خداس�ت انس�ان ظاھرو ب�اطن . پس"خود در او دمید را آفرید و از روح انسانو خداس�ت بدان�د ك�ھ یق�ین ب�ھ كھاس�ت كس�ي كام�ل . و انس�انكام�ل شوند اال انس�اننمي صفات این وظھور ھمھ دریافتخ��دا نبین��د از خ��ود منھ��اي اث��ري ھ��م ايلحظ��ھ ج��ز خ��دا در خ��ود نیاب��د و خ��ود راج��ز خ��دا نیاب��د و در واق��ع ھ��م ايلحظ��ھبای�د باش�د ك�ھ چ�ھ و آن ھس�ت ك�ھ چھ آنبین ايدیگر لحظھ زبان و تضاد نیابد. بھ خود و خدا دوگانگي بین ايولحظھمطلق�ا از كھاس�ت كس�ي كام�ل انس�ان . پ�سرضاس�ت مقام بیابد. و این را ھستن بایستننبیند و كمال گانگيو دو تفاوت

باشد. راضي ھستي خود و لذا جھان

انس�ان ی�ك ھم�واره انس�ان از خلق�ت پ�س و خ�داي اس�تانسان از خلقت قبل خداي ھمان آسمان خداي كھ باید گفت پس اند و میم�ونينش�دهانساني دانن�د وارد خلق�تمي در آس�مان از خ�ود و خاص�ھ ھنوز خ�دا را در خ�ارجكھ آنان . پستاس

سرگردانند. و انسان حیوان بین اند ودر برزخشده متوقف انسانیت درب پشت نیستند كھ بیش

. خداست در جایگاه شده واقع انسان ھمان كامل . وانساناست یكي ھم كامل انسان ھمواره است تنھا خدا یكي نھ پسو واقع�ي و جھ�ان اس�ت ھر دویك�ي ھم دو یكي و این است یكي فقط ايخدا در ھر دوره چون نیز ھمواقعي انسان پس یك�ي ھ�ر س�ھ و ای�ن اس�ت ز یك�ينی� وج�ود اوس�ت حام�ل ك�ھ خدااس�توار اس�ت و س�رمدیت وح�دانیت ب�ر ق�درت كھ كامل) در ھ�ر (ام�ام كام�ل انس�ان وانبس�اط انش�راح و آن اس�ت ت�ا اب�د نی�ز وج�ود واح�دي از ازل بش�ریت . و كلاست ینیزیك

و ت�اریخ از آغ�از ت�ا پای�ان بش�ریت و ك�ل كام�ل انس�ان . پ�ساوس�ت خ�دا ویگ�انگي و توصیف باشد و شرحمي دوراني از ص�ورت تجل�ي و س�ھ است امر واحديھر سھ این . كھعرفاني منطق لحاظ وجودند بھ عالم جمعا ركن كائنات زكلنی

.است و معرفت عشق مثلث. و اینخداست و معنا و صفات

بشركائنات ،تاریخامام، هللا

١٠٣

: امام ۀدربار یو چراھائ ـ چون١٢

و نی�ز بش�ري و ت�اریخ كائن�ات ك�ل لح�اظ و بدیناست موجودات و چراناپذیرترین چون وجود امام علیت منطق لحاظ بھ باش�د. وج�ود ام�امميو ی�ا نفي و تفكر و اثب�ات بحث قابل تر از وجود اماموچراپذیرتر و علیتي بسیار چون "خدا" هاید

با كھ كسي نماید. و فقطمي و ممتنع سھل واحد ھر شیئي وموجودیت "یك"دد ع . و چونآفتاب دلیل است آفتاب چونن�دارد و در رھ�ائي اياو لحظ�ھ واحس�اس از اندیش�ھ نیاب�د ت�ا قیام�ت بیاب�د و چ�ھ باوري وي امامت بھ آشنا شد چھويرا ب��ا كام��ل انس��ان خ��ود او. ھ��ر كس��ي ن��ھ ، وج��ود اوس��تو ام��ام اس��ت وج��ود اوش��ده ع��ین و گ��وئي ج��ا ب��ا اوس��ت ھم��ھ

ب�ر امام�ت دلی�ل ترینامر بزرگ . وھمیناست با مردمان در روابط امام یك ھدرج ویژگي گیرد و اینمي عوضيخودش جائيھم�ھ ویژگ�ي . و ای�نمردم�ان و او ب�ر ج�اي اس�ت او نشس�تھ . خدا ب�ر ج�اي خودـ خدااست انسان یك عنوان او بھ

ھمان�ا ظھ�ور خ�دا در بش�ر ام�ام ك�رد ك�ھ درك توانميوض�وح ب�ھ نكتھ . از ھمیناست بوده در تاریخ توحید وجود امامكن�د زی�را خ�ود ميرا باطل بش�ریت میم�وني هو اراد خ�ودفریبي سازد یعنيمي مدھوش نخسترا در مرحلھ و ھمھ است

باش�د مي ام�ام جاذب�ھ قدرت بھ و معروف است وجود امام منطقيآور و فوقحیرت ھجاذب و اینشود. آشكار مي انسانيكن�د زی�را مي ھولن�اك گی�رد و ف�رد منك�ر را دچ�اربرزخياو ق�رار مي ھدافع� مورد قدرت شدت ھمان اگر انكارشود بھ كھ ك��ھ كس��ي افت��د. یعن��يمي در ب��رزخ دو اراده ای��ن و ب��ین اس��ت ت��ھرانپذیرف الھ��ي هاراد ول��ي ش��ده باط��ل ج��انوري هاراد

ش�ود. مي ج�انوري همج�دد اراد پ�ذیرشعدم موج�ب طع�م و ل�ذا ھم�ین اس�ت ك�رده را ت�ف آن ول�ي را چشیده بودنانسان ای��ن هدرب��ار معرف��ت ب��ھ نك��ھای ج��اي ب��ھ ش��ود ول��يمي خود��ـ خ��دائي دچاراحس��اس ام��ام ھجاذب�� ف��رد در قلم��روي یعن��يق�رار ام�ام ذات�ي ھدافع� زند و ل�ذا م�وردقھر و ق�درتمي اناالحق برد و كوسمي بازار كفر و جھل را بھ بپردازد آنمقام گیرد.مي

دلیل ھمین بھ ھستند و درست ظلماني خودـ خدائيكور و ناخودآگاه احساس ھا دارايندیده امام ھمھ یعني كافران ھمھ خ�ود ش�كي اعم�ال ب�ودن دربر ح�ق یعني "ندارند ھم تردیدي ترینخود كم در كردارھاي كافران"گوید ميقرآن كھ است

اس�ت و الس�تي ازل�ي خلق�ت ب�ھ و مرب�وط اس�ت ك�امال جاھالن�ھ اس�ت انسانذاتا از خودـ خدائي كھ یقین این ندارند ولي مب��تال ب��ود.و ھم��ین آن ب��ھ ب��ود ك��ھو ظلمتي از جھ��ل گف��تن آري ای��ن ق��رآن ق��ول و ب��ھ گف��ت "آري"خداون��د ب��ھ مآدك��ھ

ھم��ھ ق��رآن ق��ول ب��ھ ط��ور ك��ھ ھم��ان اس��ت عارفان��ھ ش��ود ك��ھآش��كار ميامامت ب��ار دگ��ر در عرص��ھ ی��ك خودخ��دائي دارند. ومعرفت وجود خود یقین خودـ خدائيبر آنان یعني از خداست خالص مؤمناناعمال

مؤمن�ان و دیگ�ري جاھ�ل ك�افران ندارند یك�ي تردیديترینكنند كممي كھ چھ در ھر آن اند كھاز مردم دو دستھ در واقع و ظلم�ت جھ�ل ف�رطاز یق�ین . آنق�رار دارن�د گون�اگون در درج�ات و نف�اق و ش�رك درتردی�د و تذب�ذب مردم . مابقيكامل

ش�وند و ایم�انمي تر ج�ذبس�ریع و مخلص�ین امام�ان ب�ھ جاھ�لكافران دلی�ل ھم�ین . بھمعرفت از كمال یكي و این ستا ب�ھ قی�اس حاص�ل جاھ�ل ك�افرانآوردن ایم�ان آن . البت�ھو ی�ا من�افق و مش�رك كارهنیم�ھ و مؤمن�ان آورند تامسلمانانمي اس�تكسي ك�افر جاھ�ل ش�وند. یعن�يمي دشمن سرعت بسا بھ و چھ است مدتو لذا بسیار كوتاه است نھا با امامآ نفس و ن�اداني دان�ائي ب�ین داند. و مابقيمي داند كھداند وميمي كھ است كسي امام داند. ولينمي داند كھداند و نمينمي كھ

آن��ان و ل��ذاحیوانیت رس��یده ش��انمشام ب�ھ از انس��انیت ب��وئي م��ردم و م��ابقي نیس�ت انس��اناص��ال س�رگردانند. ك��افر جاھل) (ص پی�امبر اس�الم دلی�ل ھم�ین . ب�ھانس�انیت و میزان استواقعا انسان كھ است تنھا كسي و امام است گردیده مخدوش

ش�اننبودن انس�ان ك�ھ اس�تبابت از ای�ن ايدر ھ�ر دوره با امامان نمردما . عداوت"است انسان ،میزانعلي"گوید مي

١٠٤

را ب�ھ دھ�د و آن�انمي انج�ام بش�ریت ك�ار را ب�ا ك�ل ای�ن ام�ام خوديشود. حضورخودبھمي مسلم روز بر خودشانشبانھ س�ازد. وج�ود امام�انمي كند و باط�لواميرا مس�تمرا رس� شانغیرانساني اندازد و اعمالتكاپو مي بھ شدن انسانسمتھ�ر .بن�ابراینمرده امام�ان ت�اریخي خ�اطرات نمای�د و ن�ھرا مي ك�اري چن�ین بش�ریتبا ذات كھ است زمین بر روي زنده .است بوده زمین بر روي زنده از وجودامامان برخاستھ ذاتا و ناخودآگاه در بشریت و تكاپوئي تالش

. و البت�ھب�ر پاس�ت قیامت . در قامتشاست دیدار خدا باانسان گاهمعاد و وعده و جمال قیامت محل ايدر ھر دوره امامس�ازد و مي و مع�اد راممك�ن از قیامت ايدرجھ وجود ھر امامي طور كھ كند ھمان' را نميكبريقیامت آن امر نفي این

ت�اریخ ك�ل قیام�ت ك�ھ آخ�رین ام�ام ت�ا آن تر اس�تتر و جھ�انيذاتيشدیدتر و ظھ�وري ايمسلما واقعھ و قیامتي ھر امامس�ازد ب�ارز مي اشد و اكمل رابھ ھر موجودي یگانگي وجودش شود. و یگانگيمي را موجب ھستي تاریخبشر و بلكھ

تابانن�د را برمي ش�وند و ن�ور ح�قمي مشعش�ع ن�ور پروردگارش�ان ) ب�ھماده(جھان خاك و اھل زمین كل قرآن قول و بھ جھ�ان ج�اودانگي كن�د و ای�نپروردگ�ار راآش�كار مي جم�ال ھس�تي جھان رود و كلمي وجود از میان ونھایتا غبار عالم

معنايب�ھ . در اینج�ا انس�انس�تا انس�ان ھیگان� باش�د و ص�ورتپروردگ�ار مي جم�الو یگانگي ج�اودانگي عین كھ است معن�اي معنا دقیقا ھم�ان . ایناست و یكي است رسیدهو یگانگي و دوستي انس بھ در وي وجود و عدم كھ است كسي

ب�ار دیگ�ر ی�ك حقیق�ت آنش�ود. این�كمي درك ع�دمش ع�ین وج�ودش باشد كھمي و آدم عالم از خلقتقبل ھخدا در عرص و نیس�تي ھس�تي نی�از و وراي: خداون�د بيك�ھ اس�ت ش�اھد، انس�ان دارد وآن خداوند شاھد ھم و اینك است گشتھ مسلم . و این�كاس�ت ب�وده حقیق�ت این تحققبراي و نھایتا آدم عالم و خلقت اوست نیازياز بي وجودش بودن باشد وعدممي

شھادت واین را شاھد بر وجود خود گرفت خداوند، عدم . در واقعاند: خدا و آدمرسیدهو انس دوستي بھ وجود و عدمم�را منظ�ور ك�ھ ای�ن اال ب�ھ را نیافری�دم انس�ان"فرماید ميقدس�ي ش�ود. خداون�د نی�ز در ح�دیث ، آدمع�دم ش�د ك�ھ موجب

حض�ور دارد و ھ�م درانس�ان ب�ودن محب�وب بھ و اراده راندیگ خود بھ شناساندن بھ . و عشق"بداردبشناسد و دوستو عش�ق باشد. و اینمي الھي ايو اراده و عشق است خدا در انسانحضور روح و حاصل اوست ھايتالش ھمھ ذاتتوانن�د قلب�ا او را كنند و نميمي او را قلبادرك او نیز حق دشمنان حتي كھ است شده كامال محقق كھ است درامام اراده

و ح���رص واس���طھ ب���ھ او ش���وندو چ���ون مث���ل درس���ت ندارن���د اال اینك���ھقلب���ا آرزوئي باش���ند. و ھم���ھ نداش���تھ دوس���ت ترینو دی��الكتیكي آورترینحیرتب��ا ام��ام م��ردم خیزن��د. ع��داوتبرمي ع��داوت ب��ھ او ش��وند ب��ا وي توانن��د مث��لتقلیدنمي .كفر و ایمان : یگانگياست وجود امام از یگانگي نیز برخاستھ .و ایناوست بھ عشق از فرط كھ استھعداوت

نظ�ر م�ا ب�ھ اس�ت او وج�ود داش�تھ امام�ت وتش�خیص وج�ود ام�ام ب�دیھي ھاينش�انھ در ب�اب ھمواره كھ و چرائي چوناز اوبرخاس�تھ و حقانی�ت . وج�ود ام�اماس�ت ب�وده معرفت�يو بي ایم�انيبي و از ف�رط ومذبذبان�ھ و ك�اذب ریشھتماما بي اند. ھرگ�ز ب�ا ای�نش�ده قائ�ل اشدرب�اره ك�ھ و فن�ي ايكلیش�ھھايو ویژگي و آدرس و نش�ان ن�ام و ن�ھ اوس�ت موجودیت

ن�ھ آور پی�امبرانحی�رتمعجزات ھم�ھ آن ك�ھط�ور ك�رد ھم�ان نمود و او را تصدیق را درك امام حقتوانھا نمينشانھ ش�د ھم�ان اف�زوده ش�انب�ر كف�ر و عداوت كن�د بلك�ھ آورد و تص�دیقایمان آنھا و خدایشان بھ احدي نشد كھ تنھا موجب پی��امبر اس��الم ب��ھ منس��وبو نی��ز احادیث امامی��ھ . در احادی��ثاس��ت آورده نمون��ھ ب��اره در ای��ن تفص��یل ب��ھقرآن ط��ور ك��ھ

ام�ام مسئلھ آنھا را جمعا رد نمود و یا بھ ھمھ یا بایستي وجود دارد كھتناقض و حتي قدر تفاوت آن زمان امام هدربار ب�ھ مرب�وط زم�ان وجود و ظھ�ور ام�امهھا درب�اراخب�ار و نش�انھ ھم�ھ آن اینك�ھ . و آندگر نگریست ايگونھ بھ وامامت

ھا واخب�ار نش�انھ ھاز مجموع� و ھ�ر ك�دام اس�ت آخرالزم�ان هدور امام�ان ھمجموع�بھ مربوط و بلكھ نیست واحدي ماما اند و برخيو رفتھ بروز كرده اخیر در جھان ھزارهاین در طي از آنان بسا برخي و چھ است خاص امام یك بھ مربوط

١٠٥

كن�د و بس�یار برقرار ميواحد جھ�اني حكومت كھ است آخرین امام بھ اخبار مربوط از آن قسمتي اند و فقطھنوز نیامده ك�ھ اس�ت امام�ان قھ�ارترین رس�د ك�ھنظ�ر مي باشد و بھمي در باورمسیحیان ظھور مجدد مسیح بھ اخبار مربوط شبیھاو با تقی�ھ ھم آن ھستند و تعداد اندكيافراد خاصي امام فقط او قبل امامان كند و مابقيمي را یكسره بشریت كلحساب

م�ردم معرفتع�دم ب�ھ مرب�وط امري امام غیبت . یعنياست و امامت امام غیبت ھعرصكنند و اینمي درك را تا حدوديھ�ا دوره در ھم�ھ ھم�واره ط�ور ض�مني ب�ھ بش�ریت ك�لحال ای�ن ب�ا ھم�ھ او. ول�ي فیزیك�ي غیب�ت و ن�ھ است امام هدربار بش�ر حض�وردارد و فق�ط خداون�د در می�ان ھم�واره . یعن�يبرخ�وردار اس�ت نادانستھ و از نوروجودش است امام دارايھ�ر زم�ان ام�ام ك�ھ چ�اھي را. آن تبری�زي ، شمسمولويطور كھ كنند ھمانمي یابند و دركاو را درمي عارف مؤمنان ان��االحق ك��وس كھھ��ا اس��ت دجال ظھ��ور جھ��اني و دوران اس��ت بش��ریت و ظلم��ت ظل��م چ��اه اس��تپنھان در آن ايدوره شوند.زنند و رسوا ميمي

ام�ام آن بینن�د ول�يھا ميخ�ود س�تم مؤمن�ان وحت�ي ھس�تند و از اطرافی�ان رحم�ت امام�ان جملگ�ي غیبت ھعرص امامانرس�د مي پای�ان بھاشگردد و صبر رحمانيمي و مطلق رسیده كمال بھ رحمتش دارد و در واقعظھور جھاني كھ آخرینو بخش�ایش طل�ب خالص�انھ و بردارن�د آس�مان س�وي ب�ھ دس�تجھان اكث�ر م�ردم كند ك�ھمي ظھور جھاني گاه آن و تازهفس�اد و ك�ھ گ�اه آن دھد یعنينميرخ وضعي اشد خود نرسد چنین بھ اعمالش ھواسط بر بشر بھ كنند. و تاعذاب نجاتنرس�د كمال ھ�ا در بش�ر ب�ھمھريھا و بيكس�يھا و بيو ش�قاوت و رواني وعصبي جسمي ھايو بیماري و ناامني فتنھنیاب�د اب�دي ب�ا ن�ابودي خ�ود را مواج�ھ دی�تتاموجو كن�د. یعن�ينمي و تص�دیق را درك گردد و امامخود نمي نجات طالب انس�انیت نیابدطالب ابدي خود را بر پرتگاه تا انسایت كند. یعنينمي را طلب وجود حقیقيكند، یعنيرا صدا نمي احدیت نج�اتي چن�ین و ب�راي دھدمي بشر را نجات كھ است امام انسانیتھمان كند. ایننمي را تصدیق كامل شود و انساننمي

و نھ��ائي كن��د. حكوم��تمي كفایتبش��ریت نج��ات ب��راي واقع��ي انس��ان ن��دارد زی��را ی��ك دیگ��ري ابزار و امكان��اتب��ھ نی��ازي و تس���لیحاتي فن���ي و ن���ھ اس���ت روح���اني و حك���ومتي اس���ت ب���ر جھ���ان آشكارانس���انیت ھمان���ا حاكمی���ت ام���ام جھ���اني

.وتكنولوژیكي

اطاع�ت تع�داد از آن�ان ش�دند و چ�ھمي محس�وبامام از م�ردم تع�دادي چ�ھ ب�راي صدر اس�الم معروف امامان مانھ تازهتع�داد مس�تمرا ای�ندھد كھمي نشان امامان هدر دور صدر اسالم نمودند. تاریخمي را دركشانكردند و حقمي خالصانھ

. اس�ت غیبت هآغاز دور ھمان نكرد و این ھم امامت دعوي امامير رسید و دیگر ھیچصف بھ تر شد تا آنجا كھو كم كم ن�ام خ�ود را ب�ھ ك�ھ اس�ت مع�روف ام�امآخرین ش�یعھ دوازدھ�م . امامجسماني و نھ است ـ عرفانيایماني غیبت یكو این

ھ��م نش�دند؟ آن كش�تھ ص�در اس�الم امام��ان مگ�ر ھم�ھ . و ت�ازهباش�د ت�اریخامام آخ��رین اینك�ھ ك�رد و ن�ھ معرف�ي "ام�ام" از امام�ان دو ت�ن . فق�طغیر مؤمن�انو تحری�ك ب�ا توطئ�ھ خ�ود ھ�ر چن�د ك�ھ و مریدان مؤمنان اصطالح بھ دست اكثرابھ

نی�ز ام�ام شد.مأمونمي محسوب )(ععلي آتشین از مریدان دوراني ملجمشدند. ابنھمسر خود مسموم دست مستقیما بھ امام�ان . ھم�ھنیست وصف قابل غیبت هدور امامان كسيوبي نمود. تنھائي تنھا مرید او مسموم دستيرا با ھم) (عرضا

در عم�ال آنھ�ا ھ�م كنن�د وگ�ر ن�ھ خ�ود را اس�ما معرف�ي داش�تند ك�ھ وظیفھ بودند و فقط وضع نیزدچار ھمین صدر اسالمنكردن�د. و در درك ھ�م ش�انكسان ت�رینمخلص را حت�ي ام�امي ھیچكام�ل ح�ق ك�ھ گف�ت ت�وانمي یق�ین بودن�د. ب�ھ غیبت مق�ام هدرب�ار ك�ھ) (عو عل�ي) (صاز پیامبر سخناني واسطھ بھ ھم را استثناء نمود آن فارسي لمانس شاید بتوان میاناین

ود.شمي نقل سلمان

١٠٦

ب�اور ص�رفا و ای�ن اس�ت باور خ�دا در انس�انبش�ر، ھمان�ا از ع�دم در می�ان آن�ان و غیب�ت امامان مطلق تنھائي راز این . ام�امدر بشراس�ت معرف�ت ح�د ممك�ن ترینو كام�ل ترینع�الي ك�ھ اس�ت عظیم معرفتيو مستلزم نیست و ادعائي ذھني

از مش�ھورترین یك�ي روم�ي م�والي اند كھشمار بودهانگشتھمواره در تاریخ و كامل اقعيو خداشناسان یعني شناسان واقع�ي و خداشناس�ي ام�ام حدحق ، تا ایناخیر جھان ھزاره در تاریخ بشري ھیچ واسطھ . و شاید بھھااستانسان این

و ب�س اس�ت شناس�يامام و فق�ط فق�ط . ك�ار و آث�ار مول�وياس�ت هنگردیدتعریف انسان حد مقام و تا این است ادا نشده جمع�ا در قب�ال انس�اني و ك�ال عل�وم شناس�يرواندانش كل دلیل ھمین و بھباشد. مي شناسيو انسان خداشناسي كمالكھ

ماند.ميكاریكاتوري بھ آثار مولوي

معن�اي ان�د. و ای�نبوده بشریت هدربار و محبت حزنهاسو تاریخ جاي در ھمھ لكام عارفان یعني امامان دلیل ھمین بھاتح�اد وج�ود ھم�ان بشر. وای�ن شوندهقیر و تباهحقیر و ف در تن "المتناھي" حضور ، معناياستخدا در انسان تنھائي ب�ر روي ام�ام موجودی�ت معن�اي اس�ت . ای�ناس�ت افكن�ده ع�دم خود راب�ھ آن بھ عشق از فرط كھ ، وجودياست و عدمانتھ�ا بي در چاه كھ ھا، آفتابيانسانترینو مستضعف ، قدرتمندترینھاستانسان و مطرودترین ترین،عاشق. امامزمین .است عشق ، جمالامام !عشق است ، ایناست شده و زنجیر كشیده غلھزاران بھ كھ ، خدائياست شده افكنده

او ب�ھ او نی�ز اتفاق�ا نس�بت اط�راف مؤمن ھايآدمتریننزدیك شناسد حتياو را نمي كس ھیچ شناسد وليرا مي او ھمھ بین�د. ب�ھخ�دا را در اونمي ك�س ھ�یچ بین�د ول�يبین�د و ج�ز خ�دا نميمي ترند.او خ�دا را در ھم�ھتر و ظالمكورتر و جاھل

تردیدھا دارن�د و چ�ھ آنھا است احساس این علت او كھ هدربار دارند و فقط خدائي احساس اطرافیانش ھمھ دلیل ھمین .وجود امامو نھ است امامت است در غیبت كھ چھ آن فروشند. پسكشند و یا مياورا مي بسا باالخره

ت�ا ، و آی�ا چ�را ظھ�ورشاس�ت ش�رایط بھ و یا مشروط خود اوست هاراد بھ ايهدر ھر دور امام و اما آیا ظھور جھاني و ازچ�اه غیب�ت یابند تا از عرصھ معرفت اشدرباره كند تا ھمھ تواند ارادهنمي، و آیا اماماست تأخیر افتاده حد بھ این

اس�ت ام�ام هو چراھا دربار چون ھا آخرینكند؟ ایننمينینچرا چ باید بتواند پس تواند كھشود؟ و اگر مي خارج ظلمتدیگ�ر راز بی�ان . ب�ھتوحی�د و س�ردین باش�د و معن�ايمي ام�ام ماھی�ت هدرب�ار س�ئواالت ھم�ھ ب�ھ آنھاپاس�خ ب�ھ پاسخ كھ

؟چیست امام راز غیبت ؟ یعنيچیست امام خموشي

یابن�د مي مذكور پاسخ سئواالت یابیممي معرفتھدف راز این بھ كھ میزاني ؟ بھاست هبود چھ انسان از خلقت آیا ھدف اس�ت انس�ان مقص�ود خداون�د ازخلق�ت نی�ز در خ�دمت ھستي جھان شود زیرا كلتر مينیزروشن ھستي جھان و معناي

ب�ھ ای�مداده نش�ان ك�ھ گونھ ھمان تر از آنمھم ارد بلكھحضور دوضوح بھ و اعتقاد دیني در معرفت فقط نھ حقیقت اینمقص�ود انس�ان باش�د ك�ھمي فھمقاب�ل وض�وح نیز ب�ھ خودـشناسي و در طریق ھستي جھان واقعیت و دركتعقل واسطھ و ب��ھ ر وج��ود انس��اند خلق��ت و ای��ن اس��ت در ھ��ر آن جھ��ان خوديوخودب��ھ البداع��ھفي و خ��الق اس��ت جھ��ان ذات��ي

خلق�ت روزيش�بانھ كارخان�ھ گیرد. وجودانس�انمي صورت انسان و ناخودآگاه آگاه و ھوش و احساسات حواسواسطھ .است ھستي جھان

ب�ر و بای�د مقص�د اس�ت ای�ن ترمین�ال و انس�انشده و ظھور توحید وجود خداوند خلق و تحقق قصد اثبات بھ اگر جھانو حی�واني اعمال بشر و مابقي كار انساني است ندارد و ھمین معرفت جز این كاري انسانیابد پس معرفت واقعیت این

از خلق�ت قب�ل ھدر عرص� . ع�دماس�ت ع�دم وج�ود ھم�ان كھام�ر اس�ت ای�ن ھمان�ا تحق�ق خلق�ت كارگاه . پساست جنوني

١٠٧

و وج�ود اس�ت ھم�ان ع�دمش�ود كھ ت�ا معل�وم وجود یافت ایده آن خدا بود و سپس وجود ھمانبود و ایدهیك فقط جھانوج��ود ھم��ان یاب��د ك��ھ ش��د ت��ا معرف��ت و آدم ، وج��ود یاف��ت، ع��دمخلق��تدر جریان وج��ود ن��دارد. و این��ك ع��دمي در واق��ع

ن�ور وج�ود ك�ھ اس�ت ع�دم های�د ھمانبش�ري هو ای�د در احس�اس "خ�ود"و ج�ز خ�دا نیس�ت و خ�ودي خداست یعنياست حقیقت�ي ب�ھمبدل ت�اریخ در غای�ت حق نھایتا این كھ است حقیقت این و تحقق اثباتھعرص بشري تاریخ باشد. و كلمي

ن�ور انس�اني الش�عاعتتح و تصدیق معرفت كند. اینميرا تصدیق باید و آنمي معرفت بر آن بشریت و كل شده جھانيو . و صبر و غیب�تنور وجودامام باشد یعني یافتھ و كمال تمام و بھ یقین را در خود بھ یگانگي اینشود كھمي ممكن نج�ات ش�ود در حقیق�تمي نامی�ده بش�ریت نج�ات مس�ئلھ ك�ھ چ�ھ آن. پ�ساست حق این جھاني اثبات هدربار امام رحمت

معن�اي ك�ھ میزان�ي باش�د. بش�ر ب�ھميوج�ود انسان ھوجود و خاص عالم حق هدربار و غفلت جھل این ازاسارت شریتبرھ�د مي ھر ظلم�ي نماید از اسارت دگر درك كند و خدا رادر خود بیابد و یا در ھر انساني را در خود درك بودن انسان

ك�ھ میزان�ي ب�ھ . انساناست نبوده ـ خدائيبرانسان معرفت عدم جز حاصل و ستمي یابد. جھلمي نجات واز ھر عذابيو و تنھ�ا دلی�لاوس�ت دنی�ا و آخ�رت راز س�عادت وجود امام خدائیت بھ ایمان آورد و ھمینميكند ایمانمي را درك امام

و اس�ت خود و خدا در انسان دوگانگي اال حاصل نیست اندرانس . تردید و تضاديو جھالتي از ھر ظلم منشاء نجاتش نفسمعرف�ت حاص�ل فق�ط ایمان این. پسـ خدائيانسان بھ ایمان یعني باشد. ایمانمي دوگانگي ھمین ھاحاصلستم ھمھ را و خ�دا را وجھ�ان و امام�ت تتواند ش�ناخرا مي كند امامجھاد مي خودش درشناخت كھ میزاني بھ باشد و انسانمي

"خ�ود" پ�وچي ش�ود ب�ھمي آرزوھایش تعین بھموفق كھ میزاني بھ تكنولوژي حاكمیت در دوران بشري عامھ را. ولي ن�ور ك�ھ اس�تامام ش�ناخت ب�راي آم�ادگي ش�ود و ای�نوج�ود مي طل�ب ب�راي كن�د آم�ادهخود را باورمي برد و عدمميپي

باشد.وجود مي

ش�ود و جھ�انگیر مي ش�ناخت ش�ود ای�ن ام�ام یقینيش�ناخت ب�ھ نف�ر موف�ق ی�ك حت�ي اگ�ر فق�ط ك�ھ اس�ت دیگر این مسئلھ یك�ي تبریزي شمسهدربار مولوي سازد. مثالمھیا مي انسان خدا در وجود یك شناخت رابراي بشریت و روان اندیشھ

در فق�ط عظ�یم و ن�وري یقین�ي معرفت چنین كھ است دیگر این مھمبس مسئلھ . وليھا استنمونھ ینا از مشھورترین ش�ناخت كھ متذكر شویم اخبار تاریخي شود.بایدطبقمي ممكن معرفت اھل دو انسان بین و دوستانھ خالصانھ ھرابطیك

نی�ز ارادت�ي خودشمس طور كھ . ھماناست بوده متقابل و بلكھ نبوده طرفھ یك واقعھ یكتبریزي شمس هدربار مولوي. "موالن�ا م�را یاف�ت ك�ھ ب�ودم ظلم�ت در اقی�انوس گمش�ده گ�وھريمن": كھ است و گفتھ داشتھ رومي موالي بھ متقابل

در در شمس را كھ بینندو انقالبيمي رنگسیار كمب است شمس را كھ دیگر واقعھ طرف شناساناكثرمولوي متأسفانھ خ��ود را یاف��ت امام��ت ح��ق ب��ا موالن��ا ب��ود ك��ھ در رابط��ھ فق��ط ھ��م ش��مسگیرن��د. یعنيمي داد نادی��ده ب��ا موالن��ا رخ رابط��ھدر ) (ص. محم�د اس�ت ب�وده من�وال نیز ب�ر ھم�ینو سلمان) (عو علي) (صمحمد بین واقعھ رسید: این یقین بھ اشودرباره

دھ�د مي رخ معرف�تو اھل ص�دیق دو انس�ان ب�ین ھدر رابط ـ خدائيانسان ھ. واقعنمود و موالنادر شمس معراج) (ععلي ب�ھ "زرتش�ت گف�ت چن�ین ای�ن" در كت�اب "ابرانس�ان" هنیزدرب�ار را نیچ�ھ حقیق�ت خود. ای�نخوديب�ھ كس در ھیچ و نھدھی�دتا ظھ�ور یاب�د و بتوان�د را یافتی�د او را ی�اري ابرانس�ان كھ برتر ھر گاه ھايانسان اي": كھ استداده نشان وبيخ

خ�دا ی�اري دس�ت كھ است در قرآن "شما را دھم دھید مرا تا یاريیاري" ھواقع مصداق ھمان این "دھد. شما را نجات را خط�اب س�خناني چن�ین ھنیز مشاب) (عبخشد. علي را تحقق ـ خدائيجوید تا انسانو مدد مي دراز است انسانسوي بھرا س�لمان ط�ور ك�ھ ھم�ان نم�ایم خ�ودم ت�ا ش�ما را چ�ون م�ن آوری�د ب�ھ : ایم�اناس�ترانده ب�ر زب�ان فراوان مؤمنانش بھ

.نمودم

١٠٨

نھ�اده در می�ان اس�اس ب�ر آن ط�رفین و ھس�تيحی�ات ك�ل كھ است ايرفانھو عا صادقانھ دوستي از یك برخاستھ امامت و دیگ�ري اس�ت ع�ارفیكي آیند ك�ھپدید مي) (عو علي) (صبار دگر محمد یك كھ است توحیديھواقع باشد و در این شده

ك�ھ مھ�دي و دیگ�ري اس�ت مس�یح یك�ي وج�ود. و دیگ�ري واج�د اس�تموج�ود، یكي و دیگ�ري ماجد است ، یكيمعروف .مجدلیھ مریم ودیگري است مسیح . یكيفاطمھ و دیگري است علي . و یا یكياال مھديالمسیح

پی�دایش ش�ود ام�امخود و دیدار با خ�دا مي نجاتو تشنھ طالب یكي كھ میزاني بھ كھ تر باید گفتواضح زبان بھ و اینك: ك�ھ اس�ت آی�ھاین س�ازد و مص�داقكن�د و آش�كار ميبشر دگ�ر پدی�د و پی�دا مي یك خدارا در تن كھ اوست د و ھمشومي

شود و طال�بمي وجود در عدم طالب : آنكھخداست شودھمانخدا در بشر مي طالب آنكھ ! یعنيو مطلوب طالب اوست امام�ت آی�د. پ�ستر مينیزنزدی�ك شود ناجيتر ميخطر نزدیك ، ھر چھعر آلمانيشا آن قول . و بھنابوديدر حال نجات

شود.دو آشكار مي ازمیان یگانھ خیزد. یعنيبرمي دو تن از میان

. اس�ت و ھم�و ام�ام بیش�تر خداس�ت اس�ت خویشتن وحدانیت ھو تشن است نجات طالب یعني خداست بیشتر طالب و آنكھ و جم�ال مح�ض وتنھ�ائي نیس�ت و ج�ز ت�ن را داده چیزش توحید ھمھ و در جستجوي است اماممریدتر است آنكھ يیعن

ن�دارد. او مجب�ور اس�ت ج�ز ای�ن ايخود بیاب�د و چ�اره را در تن را وخدایش جھان كل كھ و مجبور است فقر و فناست ك�ھ است خدا در خویشتن بھ نماید. عشقجبرمي اشمنطقي و بیان است عشق عین جبر البتھ خود شود. این خدايكھ

عالق�ھ چی�ز وھ�یچ و ھ�یچ ك�س ج�ز او ھ�یچ ش�ود ك�ھمي پی�دایش سازد. خدا در كسينیازميو بي را از دنیا پاك انسان از غی�ر خ�ود در او نباش�د. یعن�ي اثري ھیچباشد و خودخودش شود كھمي پیدایش باشد. خدا در كسي نداشتھ دیگري

ش�ده وج�ود خ�ودش طال�بنكن�د یعني طل�ب باشد و وجود را جز از خودش شده مرید خودش شود كھميخدا مرید كسي ظ�اھر فقیرت�رین ب�ھ ام�ام باش�د. پ�س از غی�ر كش�یده و نگ�اه بخواھ�د ودس�ت خ�ود ك�افي خود را براي تن باشد و ھمین

زی�را ھم�واره اس�ت وموج�ود گش�تن وجود شدن صاحب ھواقع ھمان نیاز و سرفراز. و اینبي فقیري استجھان نسانا .است عدم ھمان "غیر"

خ��ود را ام��ام طلب��د ويمي كند و ی��اريميس��ئوال دھ��د و از ويخ��ود ق��رار مي را مخاط��ب كس��ي ك��ھ میزان��ي ب��ھ انس��انمعن�ا در . ای�ننیستامامبي وجودش در حد طلب كس معنا ھیچ طلبد. بدیندھد و ميا را در او نداميو خد است ساختھق�رار را مخاط�ب كسي و جدیتي و شدت میزان چھ بھ انسان داردكھ بستگي . پساست ذكر شده وضوح بھ كریم قرآن

پ�ذیرد. مي تحق�ق كند و نج�اتف�رد آش�كارمي خ�ود بخوان�د خ�دا را در آن نجات را براي ھر كھ بخواھد. انساندھد و چھ و ھ��دایت ' و معرف��تتق��وي و نی��ز امام��ان و ع��یش و فس��ق و فری��ب كف��ر و فس��اد وس��تم بس��یارند: امام��ان امام��ان پ��س

كف�ر و گمراھ�ي توان�د ام�امباشد نمي اشتھدامام یك فقط كھ كسي دارد. ولي امام معموال چندین . و ھر انسانيوشفاعت كن�د و ای�نميخواھ�د و نھایت�ا وج�ود را طلبمي را از وي نیازھ�ایش باش�د ھم�ھ داش�تھامام ی�ك فق�ط كھ او باشد. كسي خ�ود نم�وده و حقیق�ت ھدایت باشد او را امام از كسي نفسمعرفت طالب فقط اگر انساني . پساست نفس آغاز معرفت

ش�ود ك�ھمي ب�رآورده ش�كليترینساده سائر نیازھ�ا ب�ھ كھ است نیازي چنین واسطھ بھ یابد و نیز فقطو از او وجودمي ب�ھ ش�ده مأیوس آن از یافتن را كھ نیافتني برتر و دست چیزي انسانكھ گاه تر آنساده زبان . بھآساستاصوال معجزه

ی�ك انس�اني ك�ھ گ�اه آن . یعنياست شده كند وارد قلمروامامتمي طلب دگري انسان كند از یك طلب از آسمان كھآنجايكن��د و مفاوم�تراه در ای�ن ك�ھ آی�د در ص�ورتيپدی�د مي خواھ�د امام��تدیگ�ر مي وار را ازانس�انو معج�زه نی�از آس�ماني

آی�د، پدی�د مي آورد امام�تم�ي ایم�ان كس�ي ك�ھ گ�اه آن نرود.یعن�ي اشخواس�تھ اجاب�تاز پ�س استمرار یابد و بالفاص�لھ

١٠٩

مظھ�ر . ھ�ر ی�كاس�ت ھر دوط�رف براي وجودي و خداشناسي نفس قلمرو معرفت خدا. و این بھ ایمانچون ھم ایماني "دوس��تي" ب��ھ اس��المي در عرف��ان ك��ھ اس��ت ايع��ھواق ھم��ان . ای��نتوحیداس��ت ھتجرب�� . و ای��ناس��ت مقاب��ل ط��رف هاراد

بس�ا ع�داوت رود و چ�ھم�ي ابطالس�وي ش�ود ب�ھمي دنی�وي اسیر دنیا و نیازھ�اي رابطھ این كھ میزاني دارد. بھشھرت یابد.مي رود استمرار و تعاليميمعرفت سوي بھ كھ میزاني انگیزد و بھبرمي

ام���ور درد مح���ور ھم���ھ بیش���تر باش���د و ای���ناشدرد خودشناسي ش���دیدتر حض���ور دارد ك���ھ س���يدر ك امام���ت هگ���وھر كس�ي درد توحید. وچن�ین درد خدا در بشر است ھمان باشد. این نداشتھ درد رھائياز این ايباشد و لحظھ اشزندگانيان��د امی��د كرده قط��ع از ھ��ر ج��ائي ش��ود ك��ھمي واق��عو رنجوري ناك��ام ھايو منظ��ور و معب��ود انس��ان مطل��وب ك��ھ اس��ت

كنند. و اص�ال امام�تميانس�اني چن�ین ب�ھ روي افراد بشري ترینمستضعف . بنابراینآسمانيخداي مخصوصا از جانبھ��ا و آموزه ش��ود: خ��دايمي محس��وب و ن��اجي پناھگ��اه آخ��رین ك��ھ، خدائياس��ت آس��مان از خ��داي بش��ري ی��أس حاص��ل .و قدیمي فرضي ھا،خدايایده

امی�د نكن�د ب�راي خود كامال قطع تاریخي ومذاھب آسماني خود و نھایتا از خداي دنیوي قواي از كل تا بشریت بنابراین یابد.نمي ، ظھور جھانيو امام است نشدهآماده امام و تصدیق درك

را در خ�ود دارا ھس�تند. و اراده ح�ق وذاتا ای�ن ھا باالقوهانسان باشد و ھمھ امامتواند مي ھر كسي شد كھ واضح پس چیزيو ن�ھ ام�ور زن�دگاني ھم�ھ در رأس ام�ري عنوان بھ است آورد خودشناسيميجنبش را بھ گوھره این كھ چھ آن

و جوش�ان ھا نقد و زندهانسان در ھمھ كھ نیست چیزيو این .زندگي كل دلیل عنوان بھ بلكھ زندگي در حاشیھ تعارفي ح�وادث و تلخ�ي ون�اگواري و ن�اگوار اس�ت تل�خ ب�س و بلك�ھ مھم�ل ام�ري ھا خودشناسيانسان دراكثریت باشد. و بلكھ

خودشناس�ي چش�اند. تلخ�يو مي را ب�ر او آش�كار ك�رده ازخود ھر فردي ھائيجبرا جلوه كھ است دلیل بدان فقط زندگي ش�ده خودشناس�ي س�ازد اھ�ل خودش�یرین را ب�راي تلخ�ي این توانست . ھر كھاست خویشتن عدم چشیدن ھمانا ازتلخي

هالع�ادو خارق روح�اني هو ق�و كن�د ن�ور امام�تمي پ�ذیرد و دركبین�د و مي خ�ود رامي ع�دم ك�ھ میزان�ي ب�ھ . انساناستكند مي اند جذبخود را چشیده عدم وتلخي طعم از سائرین بیش افراد را كھ ترینشود و مستضعفآشكار مي از ويآن

.خود است بر عدم معرفت چشاند. نوروجود حاصلوجود مي و طعم

ب�رود م�ردم سوي ندارد بھ حق امام يرفتند ولميمردم سوي بھ پیامبران كھ است در این یكي و امامان پیامبران فرق عرص�ھ امام�ان. و حتياس�ت ام�ام و خموش�ي راز غیب�ت از عل�ل ام�ر نی�ز یك�ي اوبیایند. ھمین سوي باید بھ مردم بلكھ

را حق باید این مردم كنند بلكھ معرفي كسي بھ "امام" عنوانندارند خود را بھ حق صدر اسالم امامان مثل آخرالزمانخ�ود او كن�د ھ�ر چن�د ك�ھرا بیدارمي ھایش�انرس�د و دلمي م�ردم ب�ھ او ھم�واره و ش�فاعت نماین�دزیرا ن�ور محب�ت درك

وج�ود از طری�ق خداون�د خ�ودش س�ال ھ�زاران دھد. در طينمي انجامباب در این كار مخصوصي و ھیچ است خموشخدا بروند و او را سوي باید بھ خودمردم شد و اینك كفر و انكار و عداوت ھمھ آن و نتیجھ فتر مردم سويانبیاء بھ

بگوید. سخن تا با مردم درانتظار است ھر بشري بیابند. و خداوند در دل

ھ�م و ظھ�ور و ب�روز آن .تجل�ي و درج�ات ھستند دران�واع موجود واحدي تاریخ امامان و ھمھ است یكي ھمواره امامدر ھموارهت�اریخ علوی�ون م�ثال ھم�ھ ك�ھ نیس�ت معن�ا عج�ب . و ای�ناست بوده و مكانزمان و شرایط اوضاع اساسا بھ

حس��ین در انتظ��ار رجع��ت عاش��ورائیون و ھم��ھ) (عھا در انتظ��ار ظھورحس��نحس��ني ھس��تند و ھم��ھ) (عظھ��ور مج��دد عل��ي

١١٠

نوین در انتظار تجسم بودائیانبرند و ھمھسر مي بھ مسیح در انتظار رجعت مسیحیون ھمھ طور كھنھستند و... ھما اس��ت موع��ود یك��ي و ھم��واره اس��ت واح��دي انس��ان و منتظ��ر ھ��م اس��تانتظ��ار واحدي آخ��ر. ای��ناز ب��ودا ھس��تند و الي

.موعود آخرین با كند تا معاد آخرینھا را بر پا ميدوران ومعادھاي

فرق��ھ ط��ور ك��ھ دانن��د. ھم��انمي و غای��ب آخرینرا ام��ام ك��اظم موس��ي ام��ام ھس��تند ك��ھ از امامی��ھ ايدر آفریق��ا نی��ز فرق��ھ رجع�ت پیداش�دند و ادع�اي اف�رادي بودند تا اینكھ جعفر صادق پسر امام اسماعیل ھا درانتظار رجعتتا مدت اسماعیلیھ نیز مشابھ امامیھ ھايرا فریفتند و در سائر فرقھ زدند و بسیاري بھماندوزيو ثروت سلطنت دند و بساطنمو اسماعیل

نی�ز و ب�ودائیزم در مس�یحیت دج�الي ھ�ايدعويچنین . مش�ابھاس�ت ھ�ا نم�ودهو فریب پدید آم�ده دجالي ھايدعويچنین امام�ان ھم�ھب�ر س�ر رجعت س�خن در اخب�ار امامی�ھ دلی�ل ھم�ین گ�ردد. ب�ھسوا مينھایتا ردھد كھو مي داده رخ ھمواره رجع�ت ھا ھم�انرجعت این ھمھ مذاھب تاریخ لحاظ .بھمحمدي و... و نیز رجعت ، حسیني، حسنيعلوي : رجعتاست

.است الھيصال رجعتو ا است ـ حوائيآدم رجعت و بلكھ است و ھاجري واسماعیلي ابراھیمي

و اخب�ار ب�ا آن از گ�ذار ت�اریخ ك�ھ خرافاتيو ب�ا ھم�ھ و ھ�ر از گ�اھي و دم�دمي و س�طحي ھ�ر چن�د ذھن�ي یاد داش�تن بھ ی�اد وپرس�تش اگ�ر ای�ن . ول�يب�زرگ ھ�ايگرفتاري خدا در مواقع یاد آوردن بھ مثلاست بھتر از ھیچ البتھ است ھمراه انگ�ارد و حت�يمي را نادی�ده ھر دوراني هزند امامانكھ است ضد امامیھ باشدباوري شده تمام امانتي عنوان بھ امامان

. اس�ت و امام�ان پی�امبرانهمرد ناپ�ذیر پرس�تشجبران از عوارض رساند. و اینمي قتل بسا بھكند و چھمي طرد و لعن اشگذش�تھ عص�ر حی�ات و ویژگي و زبان و آدرس و نسب و اصل لباسبا ھمان پیامبر یا امام فالن حتما بایستي اینكھ

و خراف�ھ جھ�ل ع�ین و بلك�ھ نیس�تامامیھ معرف�ت در ش�أن ب�اوري و... البت�ھ و شمشیر و عمام�ھ بازگردد مثال با اسب ان�د وبس�یاريكرده امام�ت دع�وي مردم�ان قشري باورھاي از ھمین با استفادهتاریخي . اكثر دجاالنو ضد امامت است .بابیگريجریان اند مثلساختھ اند و گمراهو فساد انداختھ فتنھ را بھ

خ�ود را ب�ھ كن�د و مردم�انرا پ�ر مي امام�ان خالءغیب�ت ك�ھ اس�ت نھفت�ھ و حكمت�ي نی�ز ح�ق و دج�االن در دجالیت البتھرا ون��اجي ام��ام را رھ��ا كنن��د و ح��ق خراف��ي آورن��د ت��ا باورھ��ايمي خودش��ان ب��ھ ازرس��وائي دارن��د و پ��سمي غولمش��

خ��ود مش��غول را ب��ھ بش��ري ھ��ايگروه ك��ھ ھ��ردوران رنگارن��گ دج��االن ای��ن تر بیابن��د. ھم��ھبینان��ھتر و واقعخردمندان��ھ را جب��را برسرش��ان م��ردم ھ��ايو خودفریبي جھ��ل ك��ھ اوس��ت حقانی��ت ركو د ظھورام��ام ض��روري دارن��د از ل��وازممي و خودشناس��ي خ��ودآئي ب��ھ ھھ��ا زمین��این ش��ودو ھم��ھمي ممك��ن ح��ق ام��ام هدرب��ار معرف��ت س��وي ب��ھ ش��كنند و گ��اميمي

را بشناس�د وتص��دیقش ام�ام قتوان�د ح��شناس�د ميخ��ود را مي ك�ھ میزان�ي ب��ھ بین��د. زیراھ�ر كس�يمي را ت�دارك بش�ریت نف�س از تع�ین اياس�وه دروغ�ین و ن�اجي زیرا ھ�ر دج�الاس�ت شناس�يدجال حاص�ل خودشناس�ي از این نماید. و بخشي

س�ازد ت�ا آنمب�تال مياز كف�ر و جھلش ايجنبھ شود و بشر را بھو بر او آشكار مي است و كافر و مكاربشریت ظلماني ش�ناختھ ض�دش ھواس�ط ب�ھ ھ�ر حق�ي بش�ري ھناطق� نف�س برايط�ور ك�ھ نماید. ھمان توبھ بشناسد و از آن عمل را در قرار دارند. حق امام معرفي نیز جبرا در خدمت امام دجاالن گردد.بنابراینمي

آس�ا پدی�د معجزه ھس�تند ك�ھ بخشنج�ات اش�رایطی ناجي در انتظار یك ذاتا در ھر شرایطي بشري ھايافراد و گروه ھمھ ن�دارد. او نج�اتانتظاري جز از وج�ود خ�ودش برد وليسر مي بھ وضعیتي در چنین نیز دو صدچندان آید. و خود امامخ�ود ! در واق�عپروردگ�ار از وج�ود خویش�تن ، انتظ�ارظھور مطلق�ھاس�ت جوی�د و در انتظ�ار خویش�تنمي را از خودش

١١١

چ�ھ ".خ�دا نی�ز منتظ�ر اس�تكھ منتظ�ر ب�اش". اوس�ت مق�ام برد و انتظار، كلسر مي انتظار بھ شدیدتریندر مقام ناجي ندارد. جز امام مخاطبي قرآن سخن بسا این

و را درك وي تا ح�دودي شماري حداكثر انگشتكھ غیبت در عرصھ ھا چھبر انسان امام حاكمیت كھ است واضح پس معرفت بر اساس حكومتكنند یكمي و تصدیق او را درك بشریت كل كھ ظھور جھاني درعرصھ كنند و چھمي تصدیق

تجرب�ھ طلب�د و ای�نشمش�یر مي ك�ھ اس�ت و س�تم جھ�ل زیرا فقط استبر قلوب و حكومت است و آزادي و مھر و صدق و آخ�رین اول�ین م�ن": ك�ھ اس�ت نیزگفت�ھ) (عرس�انیدند. خ�ود عل�ي اتم�ام ب�ھ خ�ود و بش�ریت ب�راي صدر اسالم راامامان غیب�ت واديب�ھ ت�دریج و بھ كمابیش نیز جملگي) (عاز علي پس امامان "زنمخداشمشیر مي دین براي كھ ھستم انساني

) (عظھ�ور نم�ود عل�ي اش�د جاھلی�ت در قلم�روي ك�ھ آشكار وناطق امتنھا ام كھ باید گفت فرو رفتند. در واقع و خموشي

بوده االئمھ امام) (ععليیابد و گویا كھمعنا مي در وجود علي و آشكار ھر امامي و جامع كلي معنايدلیل ھمین بود. بھ ھس�تند و ھ�ر ام��امي وج��ود واح�دي امام�ان م�ھھ ك�ھ اس��ت ش�ده ش�نیدهو س�ائر امامان) (عاز عل��ي ك�رات ب�ھ . ول�ياس�ت اس�ت آمده قدسي در حدیث طور كھ ھستند.ھمان "علیین"ھمانا كریم قرآن مصداق بھ تاریخ امامان ھو جمل استعليدر ن�ام ھمینو در ص�ورت اس�ت او نی�ز ھم�ین ن�ام و آخرین است بوده خلقت خداونددر عرصھ نام نخستین "علي" كھ

ج�اي دانن�د و ب�ھخداون�د مي اعظ�م را اس�م "عل�ي"، اس�المياز عرفاي بس�یاري دلی�ل ھم�ین ش�ود. ب�ھآش�كار مي قیامت درس�ت امام�ت معن�اي باحقیق�ت دانند و ای�نمي وي ظھور و جمال را محل "علي" گویند زیرا ناممي"یاعلي"، "یاهللا"

آید.در مي

عم�ل ب�ھ مرب�وط گوی�د ن�ھمي س�خن جھ�اني عامو فتل تماما از خون كھ امام ظھور آخرالزمان هدربار اخباري ا آنو ام ھ�الك از بش�ریت عظیمي بخشكھ خودش ھايگريستم واسطھ بھ بشر است گوناگون ھايخودبراندازيحاصل كھ امام یك امامآخرالزماني حاكمیت . پسامام و تصدیق درك براي نویني و طلب آید ومعرفتپدید مي عظیم شوند و عبرتمي

ش��ود ب��ود ت�ا ثاب��ت مؤمن�ان ب��راي و ت�اریخي عظ��یم وحجت�ي عب��رت) (ععل�ي ھس��ال پ�نج . حكوم��تاس�ت عرف��اني حكوم�ت واقع�ھ آن . بن�ابرایناستامام حق هدربار ود جھلمول بشر وجود ندارد و ھر ستمي براي معرفتيوبي جز جھل دشمني

) (ععل�ي نھ�ائي دش�منان ترینرس�د زی�را ش�قينمي حكوم�ت شمش�یر ب�ھب�ر قدرت ام�امي ھرگز تكرار نخواھد شد و ھ�یچ

حكوم�ت ذیرشپ� تقاض�اي از وي التماسب�ھ بودن�د ك�ھ و مری�داني مؤمن�ان اص�طالح ب�ھ ھم�ان اشس�الھ پنج درحكومتاز یكيدس��ت ب��ھ ھ��م) (عدر ك��ار نب��ود. و نھایت��ا خ��ود عل��ي ام��ام ح��ق هدرب��ار معرفت��يبيج��ز ايمس��ئلھ نمودن��د. پ��س

بدان . و ایننخواھد داشت ظھور جھاني ھم نرسد امامالزم شناسيامام تا بشر بھ شد. پس كشتھ مریدانش ترینقدیمي قلمي ھھر ك راه آید.و در ایننمي ظھور جھاني بھ نكند امام و تصدیق را درك ـ مخلوقشرتوحید خالقتا ب كھ معناست

.نیست ممكن برتر از این و خدمتي است نموده و معرفت و دین بشریترا بھ خدمت ترینبگوید بزرگ زند و سخني

معرف�ت ب�ھ رس�یدن در جھ�ت انس�ان ب�ھ مھلت�يدادن ب�راي كل�ي د زم�انو تمدی� و انش�راح ج�ز انبس�اط چی�زي ت�اریخ كل ت�اریخ باش�د. ك�لميامامیھ از منظ�ر معرف�ت ت�اریخ تنھا تعریف . اینـ خدا نیستانسان ویگانگي توحید وجودي هدربار ج�ز در درك مس�ئلھ باش�د. ای�نمي ـ مخل�وقخالق وح�دانیت اثب�اتتاریخ . ك�لتوحید است و درجات انواع و درك تمرین بش�ر در بس�تر حرك�ت كل�ي هاراد وچ�ھ اجتم�اعي و چھ فردي هاراد آید، چھنمي تصدیق و خدا قابل انسان هارادیگانگي وچ�ھ اجتم�اعي چ�ھ در عمر ف�ردي چھ است بوده در حركت اشو خدائي خودمطلق سوي بھ بشر ھمواره . یعنيتاریخ

ط�رز تمام�ا ب�ھ و بش�ریت ت�اریخ معن�اي كلك�ھ منظ�ر اس�ت و از ای�ن بش�ر اس�ت مغ�ز ت�اریخ امام�ت . تاریخاشتاریخي

١١٢

از توحی�دوجود ن�دارد چ�ھ جز تاریخ تاریخي شود. پسمي درك قابل بشري هو اراد ووجدان عقل براي ايارضاء كننده .عارفانھ و چھ جاھالنھ ، چھمؤمنانھ چھ و كافرانھ ھجنب

س��وي ب��ھ رف��تن گون��ھ جوین��د و ب��دینمي مس��تمرا از یكدیگرس��بقت دو پ��ا ھس��تند ك��ھ چ��ون بش��ر ھ��م هخ��دا و ارد اراده دو پا وجود دارد. اتحاد بین این واحد ھم در آن شود ھرچند كھمي ممكن یگانگي

ك��ھ اس��ت ب��وده ھم��ین توحی��د واقع��ي واقعي. و زم��انپیوس��ت وق��وع ب��ھ ايو در لحظ��ھ نظ��ري ب��ھ و آدم ع��الم خلق��ت ك��لبودكند ش�د شده با وجود یكي بود كھ عدم ھمان كھ در منظر انسان واقعھ . اینیافتتحقق امكان وجود و عدم یگانگي

مج�ال "ع�دم"ش�د ت�ا و بش�ریت ھس�تي جھ�ان ت�اریخكل ب�ھ مب�دل لحظ�ھ ی�ك گون�ھ . و ب�دینف�یلم ی�ك كند ك�ردن چون ھم بر ای�ن معرفت ،مجالاست مجال بشر ھمانا این تاریخ از جملھ ھستي تاریخ باشد. و كل راداشتھ واقعھ بر این معرفت موس�وم اسالمي در معرفت یكي . آناست تبستر معرف زمان .پسو بس است ھمین . قدر زمانـ مخلوق خالق یگانگي

از توحی�د تك�ویني ك�ھ اس�ت تر آندقیق. كھتشریعي یا والیت خلقت ھم یكي و این ) است(آني تكویني یا والیتخلقت بھ ك�افران ش�د ھم�ھگفتھ ط�ور ك�ھ ش�ود. ھم�اننیز مي معرفت كل حال شامل و تشریع تكوین. اینبگوئیم سخن و تشریعي

ھا انسان ھمھ طور كھ ھمان است توحید تكویني حاصل اینھستند كھ و باور خودـ خدائي احساس غریزتا داراي جاھل جاھلی�ت دوران ب�ھ موس�وم باش�ند ك�ھميوضع دچ�ار ھم�ین زن�دگي راه و انتخ�اب دین�ي و وج�دان عقل بھ رسیدنتا قبل .است

ی�ك خدا از جمال ظھور جمال وقت بشر. یعني ظھور خدا از وجودیك وقت ! یعنيمسئلھ كل است : اینظھور امام قتو اس�ت گون�ھ وب�دین اوس�ت و فع�ل و اراده از خداس�ت ھس�ت و ظاھر كردار بشریت در باطن كھچھ ھر آن بشر. و گرنھ

و بش�ر اس�ت ن�وع ك�ل و غری�زي طبیع�ي امام�ت باشد. و ای�ن)مي(تدریجي تشریعي شدن خلق بشر مستمرا در حال كھ ب�ر س�ر ظھ�ور جم�ال س�خن .پساس�ت واق�ع حال . خدا در ھمھانسان و یگانگي و كردار بشري در صفاتتوحید واقعي

: لق�ايدی�دار اس�ت ب�ر س�ر وع�ده . س�خنرس�تاخیز بش�ري ، وق�توقت آنمعناي است و این بشر است پروردگار از یكو ف�ردي دی�دارھاي و ای�ن اس�تدی�دار كرده را در ش�مس جم�ال ای�ن مول�وي چون مثال كسي ! و گر نھو بار عامجھاني

و اس�ت ش�ده و بی�ان اعت�راف م�ورد مول�وي چ�ون ھم مواردش برخي كھداده رخ در تاریخ ھمواره كمابیش خصوصيب��ا بش��ري ھرگ��ز ھ��یچ ك��ھ اس��تداده نش��ان بش��ر ھ��م تجرب��ي . و واقعی��تاس��ت مان��ده كام��ل در تقی��ھ ك��ھ بس��امواردي چ��ھ

وآس�مان از زم�ین ك�ھ ام�روزه خاصھ نخواھد یافت نجاتي ھم آن ترینعرفانياز نوع و حتي و حدیث و حكایت موعظھح�دود ص�د نف�ر نیس�ت بیش روستائي كھ حقیرخودمان والیت ریزد و در ھمینمي عرفاني و شعارھاي اشعار و ادبیات

ش�د. و در نمي ممكنمخ�درات ق�وتبي البت�ھ ان�د ك�ھش�عارھا پدی�د آمده نوع این تلقینات تحتدارند كھ زماني امام دعويخ�ود یاب�د و ای�ننم�ود مي خ�ودش خاص فرھنگي و در شرایط استمنوال بر ھمین وضع كمابیش ھم جھان سائر نقاط

این بودن بر نزدیك و دال امام ظھورجھاني براي ايو زمینھ است و حكمتي حق انگیز و دارايجدید و عبرتاينشانھ آورد ھرچن�د ب�ھ ب�ر زب�ان تأمل لقاب بس سخني داشت ادعائي چنین كھ از كسانيظھور. یكي این ظھور و نیاز بشر بھ

واقع�ا بیش�تر داراي ك�ھ كس�ي دگ�ر اینك�ھ وواقعی�ت ".ظھ�ور ك�ردم كن�د خ�ودمظھ�ور نمي كس�ي دی�دم چون": كھ شوخيدر را خاص�ھ ودجالی�ت دج�ال معن�اي ت�وانكندو در اینجا بھت�ر ميتر ظھور ميكم ظھور استو الیق است نفس معرفت

را تحت امام حقیقت وجھي بھترین بھ "زرتشت گفت چنین" دركتاب كھ نیچھ چون نمود. و مثال كسي درك دوران ینا نمای�د نھایت�ا خ�ودشمي و معرف�ي شناسيھا را نیزرواناز دجال آوريحیرت كند و انواعمي معرفي "ابرانسان"عنوان

١١٣

ت�ا مخل�ص ع�ارفي كھعصر ماس�ت ھايد نیز از ویژگيفر منحصر بھ و تقیھ رندي واند و اینخمي"دجال"اسما را ھم .است محض و تقیھ از غیبت بزرگي نیز سیماي بخواند. ایندجال و یك كافر مطلق را علنا یك حد خودش این

بای��د ھ��م مؤمن��ان بلك��ھ اس��ت غیب��ت درحج��اب تنھ��ا ام��ام ن��ھ آخرالزم��ان هدر دور ص��در اس��الم امام��ان ق��ول ب��ھ چ��را ك��ھ نشوند. باشند و شناختھ غایب مردمكنند و از چشم را تقیھ ایمانشان

خ�ود ای�ن دی�دار باش�د. پ�س این ھتشن یابد كھرامي دیدنش كند و چشمخدا را دیدار مي جمال كسي كھ است واضح پسبین�د خ�دا را ميآنكھ ظھ�ور برس�انند. یعن�ي عرص�ھ ب�ھ خدا را از امام برسند و جمال تشنگياین ید بھبا ھستند كھ مردم

ش�اھد و مش�ھود. و ب�از ب�ھ : اوس�تقرآن قول . و بھدر وجودانسان است دیدار با خویشتن در عطش كھ خود خداست: ك�ھ خواھند گف�ترا ببینند س�پس باال روند و عرش از آن و مردمانشود نھاده آسمان سوي بھاگر نردباني قرآن قول

م�ردم در می�ان نخواھ�د ب�ود زی�را ام�ام پدید نیاید ظھوري ظھور درمردم تا عطش یعني "بود. بنديو چشم طلسم این" و م�ردم ام�ام شود. پ�سمي رخواندهشود جادوگ دیده شود و اگر ھمنمي دیده حضور دارد ولي معمولي آدمیك چون ھم

نكرد. دید تردی�دي كھ چھ دیدار بود و دید و در آن تشنھ رومي موالي طور كھظھور ھستند. ھمان ھواقع سكھ دو روي .را داشت دیدنش بودندچند نفر دید و چشم امام ھم نام بھ را كھ صدر اسالم امامان توحیدي مگر جمال

ك��ھ آور تكنول��وژيحی��رت در عص��ر ش��كوفائي خاص��ھنیست دادن ، چی��زيدادن ؟ مس��لما نج��اتچ��ھ یعن��ي "نج��ات" اص��ال دھ�د و او مياو را نی�ز ب�ھ برت�ر از آرزوھ�اي بس�یار چیزھ�ائي گی�رد. تكنول�وژيمي بخواھ�د ازتكنول�وژي ھر چھ انسان ش�ود. ام�روزهمي محقق خود تكنولوژي واسطھ باز بھكھ است در بشر شده نوین مولد آرزوھائي خود تكنولوژي بلكھ

ھ�ا و ھ�ا و ھوسعیشآی�د و در انواعمي خ�ود نائ�ل و جن�وني حیواني امیال ھمھ بشر بھ طورروزافزوني مستمرا و بھ ك�ھ و روزي اس�ت نمان�ده ب�اقي نوین ھايو عیش نوین جرتولید امیال و آرماني و مسابقھ است خود غرق ھايحرص

توان��د مي معن�ائي چ��ھ ب�ھ "نجات"ھمقول�� وض�عیتي كن�د. در چن��ینكمب��ود مي باش��د احس�اس نداش�تھ ن��وین عیشبش�ر ی�ك تنجاانس�ان ی�ك بش�ر م�درن وج�ود دارد؟ ش�اید ھ�م بش�ر م�درن براي مقولھ ازاین معنا و حسي ترینباشد؟ آیا اصال كم

بیش�تر و آزادي م�ادي بیش�تر و ق�درت بیش�تر و ع�یش. آیا جز پولپیشین ھايبشر نسل بھ نسبت شود الاقل تلقي یافتھ؟ اس�ت مان�ده بش�ر معاص�رباقي ب�راي دیگ�ري هو اراد و احس�اس بیش�تر آرم�ان و ع�یش پ�ول بھرس�یدن ب�راي بیشتري

تر یافت��ھتر و نجاتخ��ود بس��یار خوش��بخت پیش��ین ھاينس��لبھ نی��ز نس��بت اجتم��اعي تطبق��ا فقیرت��رین تردی��د حت��يبيو ش�ده برداش�تھ امید از آسمان . امروز دیگرچشماست شده محقق تكنولوژي بركت ھا بھاین شوند و ھمھميمحسوب

ھكارخان�تكنولوژي ك�ھ گف�ت ش�اید بت�وان لح�اظ . ب�دیناس�ت ش�ده دوخت�ھ تكنولوژيقدرت و صاحبان تكنولوژي بھ چشم .است تكنولوژي و جادوياز قدرت برخاستھ نیز واقعیتي معاني . و دجالیتھا استدجال ھمھ

عذاب یك تكنولوژیكي و نجات تكنولوژي ھايرسیدگيكام ھا و بھخوشبختي ھمھ این موازات بھ . ولياست چنین آريو جن�گ مث�ل ھائيع�ذاب گدازد،ج�دايبش�ر را مي روح ت�ا اعم�اق ك�ھ اس�ت اف�زایش مستمرا در بشر در ح�الھم تشینآ

و ع������اطفي ھ������ايو اعتیادھ������ا و زجرھ������ا و نفرت و روان اعص������ابھايو بیماري و ای������دز و س������ارس س������رطان ت��ا اعم��اق ك��ھ توطئ��ھ ھھ��ا ونظری��اعتماديو بي نس��يج متن��وع و زجرھ��اي و ام��راض و ھ��ویتي عقیدتيھايش��دگيپوچ

باشد.مي و تعمیق توسعھ ھا در حالخانواده

١١٤

یاب�د مي بیش�تري ھو توس�ع تعمی�ق واقع�ھ اینو ھ�ر چ�ھ اوس�ت اراده بشر و تحق�ق نفس افكنيبرون قلمروي تكنولوژي اس�ت روزيآن قیام�ت" ك�ھ اس�ت از ق�رآن آی�ھ ای�ن مصداق وئيرود و گمي منطقي فوقانزجار و عذابي سوي بشر بھ

بین�د از خ�ود مي ك�ھ چ�ھ از آن ك�ھ اس�ت ش�ود و س�عادتمند ورس�تگار كس�يمي عی�ان ھا در بیرونانسان نھان باطن كھ. "نیس�تم م�ن بگوی�د ای�نكھ اس�ت كس�ي ھ�م ب�رد و ب�دبخت خ�دا پن�اه استغفار ب�ھ براي نگرداند و انكارنكند و بلكھ روي

ھ. و ل�ذا عرص�م�ردم اكثری�ت ب�راي از خویش�تن و انك�ار و نف�رت رس�وائيھعرص ، یعنياست قیامت ھعرص تكنولوژيو تجم�ع در ح�ین اس�ت و انتق�ام انزجار وكین�ھ جھاني حاكمیت . و اینو جنایت تا سر حد انتقام دیگرا ن مقصردانستن

ازھ�ر ب�یش بش�ر م�درن ك�ھ چی�ز اس�ت ی�ك فق�ط این�ك بای�د گف�ت . بن�ابراینحشر: نیاز در اش�دنفرت تحاد: نشر در حینا ھیچخ��ود او ب��ي او را ب��راي ك��ھ : كس��ياس��تقلبي و محب��ت دوس��تي یاب��د و آنو نمي اس��ت ش��ده محت��اج ب��دان زم��اني

خ�ود ك�ھ .زمانينیس�تج�ز این و نج�اتي بش�ر اس�ت روح دھن�ده حق�ا نج�ات كسي بدارد.چنین دوست و نیازي قیدوشرطت�و را ك�ھ ، كس�ياس�ت ن�اجي ھم�ان دوست خود را ندارد یك دیدندارد و چشم نفرت از خودش از سائرین بیش انسان ھ��یچ ب��ھ او ش��باھت و دوس��تينیس��ت كيتكنول��وژی انس��ان مس��لما ی��ك كس��ي ب��دارد. چن��ین دوس��ت ھس��تي ك��ھگونھ ھم��انو و ق�در و ح�ق اس�ت دارد، زی�را او وجودش�ناسم�ي دوس�ت وج�ود خ�ودتمحض را فق�ط ندارد، او وجودت ايدوستيو بیگان�ھ ت�و از وج�ودت ول�ي اس�تیكي و با وجود خ�ودش وجود است صاحب شناسد زیرا خودشوجود را ميقداستو ب�داري را دوست و خوت وجود شوي صاحب توانيتو نیز مي كھ استگونھ . و بدینضد وجودي كھ نيیع ايدیوانھ

ن�ار ن�ور آن : ن�ور وج�ود! ای�ناس�ت امامنور جمال حاصل و نجات دوستي . اینروي بیرون انزجار و آتش ازقلمروي آی��د ك��ھنمي ھ��ا حاص��لو ھنرھ��ا و آموزش و ادبی��ات و فرھن��گ وژيتكنولواس��طھ ھرگ��ز ب��ھ دوس��تي ران��د. ای��نرا مي

م��دنیت . زی��را ای��نبش��ر اس��ت م��دني ھ��ايفرآوردهاین از اس��ارت روح بخش، رھ��ائيدوس��تي . ای��ناس��ت آن ض��دتمامیت اتحاد ضد وج�ودي رازاین كھ ھ! البت محبت در قبال : اتحاد نفرتوجود است در قبال واتحاد عدم عدم گردھمائي حاصل

بشر پدی�د آم�ده خدا بھ از اشد انكار عشق كھ كند، عشقيمي تفسیرش"عشق" عنوان بشر تحت كھ است ھمانا چیزي و ع�ین بش�ر پدی�د آورده وج�ود ض�د وج�ودرا ب�راي ك�ھ ض�د عش�ق : عش�قاس�ت ابلیس دروغین عشق و در واقعاست .است مودهن آتش

. اس�ت وج�ود در ع�دم اس�ارت حاصل است شدهنامیده دوزخ كھ چھ ! آنعدم وجود از اسارت نجات یعني "نجات" پس دوس��ت وحاص�ل وج�ود اس��ت مت�رادف . در اینج��ا آزادينیس�ت ج�ز ای��ن ايو آزادي وجوداس�ت آزادس��ازي ھم�ان و ای�نو ن�ور آزادي . ن�ور وج�ود او ع�یناس�ت ع�دم وجود از اس�ارتبخشرھائي وجود كھ صاحب نانسا یك : دوستيداشتن

.است جاودانگي ھمان . وایناست نیازيبي

ھم�ان و در عم�ل نیس�ت از ع�دم ج�ز رھ�ائي چی�زيو آزادي ج�اودانگي . ای�نانس�ان س�ازيجاودانھ یعن�ي "نج�ات" پس .ھاستولوژيتكناز اسارت رھائي

در بش�ر خدا�ـ انس�ان اراده و عمل�ي ومحس�وس مح�ض از یگ�انگي رود س�خنم�ي س�خن " نجات وقت"از كھ گاه و آن بخواھد استبشریت كل كھ ھر گاه و عین بخواھد است امام كھ ھر گاه خدا بخواھد عینكھ . ھر گاهدر امام یعني است

یگانگي این . دركاست یكي ھمواره اراده سھ . و اینبشریتكل بر جاي ھم قرار دارد و امام امام ايخدا بر ج چرا كھ ج�دا طال�ب از اف�راد بش�ري یكي حتيكھ گردد. ھر گاهوجود و راز توحید مي وحدت ـ حسيباور عقلي منجر بھكھ است

١١٥

و ك���افي الزم ان���دازه ب��ھ "آت���ش" . و ت��ا آندر او آش��كار اس���ت خ���دا ھ���م وج��ا حاض���ر اس��ت ھم���ان گ���ردد ام��ام نج��ات !نجات آید: طلبپدید نمي ھم طلب نشود اینسوزاننده

ـ خدا! توحیدانسان حد بیان آخرین است این "شما را دھم دھید مرا تا یاري یاري"

ك�ھ یاب�د، نفرت�ي نج�ات نف�رت باید از اس�ارت كھاست "عشق" مانھ این كنیم معطوف خاص صفتي را بھ "نجات"اگر افت�اده آتشتظ�اھر ب�ھ كن�د و در ای�نوج�ود مي تظ�اھر ب�ھ ك�ھ كند. ع�دميمي بازيو عشقاست كرده بر تن عشق لباس . است

كھ . بشر ھر چھوجود است عین كھ ، نورياستنور عشق هتابانند تابد. و امامبرنمي دیگر عشق كھ است این مسئلھدر رس�د ك�ھنظر ميگردی�د. ب�ھ وجود و محبت تر شد دچار قحطيموفق قدرت بھ هاراد ھا دربرتاباندنمدد تكنولوژي بھ

واقعی��ت اص��ل او را ب��ھ ب��االخره بیگ��انگي ای��ن ترش��د ھ��ر چن��د ك��ھمس��تمرا از خ��ود بیگانھ اشاراده و تع��ین افكن��يبرون واحد و صمد و سرمد. گ�وئي وجود ناب گردد، یعني محض حب سازد، تا طالبمي باشد متوجھ نورمحبت كھ وجودش

ان�د وج�ود بوده ھايھا و آفتشود زبالھمي و ھنرھا نامیده وفنونوعلوم و مدنیت است شده افكنده برون كھ چھ آن كھ نامی�ده و ع�ادات و عرف و حكومت وقانون و دموكراسي و آزادي و آداب و اخالق فرھنگ كھ چھ آن یتتمام ازجملھ

دان�ش یاريب�ھ ك�ھ اس�ت در ت�اریخ جب�ري نف�س ھھمانا تزكی افكنيبرون این صور. گوئيتریندر مطلوب شوند حتيمي اس�ت افكن�ده خ�ود را ب�رون بشر نفس كھ . و اینكاست نداشتھمنظوري چنینھر چند بشر اصال است شده ممكن فني

ام�ام ھم�ان ك�ھ "وج�ود" واس�طھ، بھع�دم . و حاال اگر ای�ناست و عدم پوچي عین كھ شده و رواني بااحساس مواجھ .و وجود است عدم يرویاروئ یابد: اینوجود ميتازگي قرار گیرد بھ مورد نظر و محبت است

وجود دارد و در ای�ن دعوي كھ عدمي بلكھ ازليهساد عدم یك نھ ھم بدارد آن را دوست بتواند عدم كھ است كسي امام .است شدهكامل و شري دیوانھ دعوي

رخ�ت از وج�ودش زی�را ج�دال ھاس�تانانس ترینوراح�ت ت�رینعملي یعن�ي ھا اس�تانس�ان ترینمعم�ولي لحاظي بھ امام وج�ودش ك�ھ اس�ت ق�درراحت شناس�د و آننمي و دش�مني و رقی�ب . او مخ�الفاس�ت و دراتحاد با ھمگان است بربستھو ش�ناختھ چ�ون . ول�يپروردگار است رحمت . او جمالمردم اودر میان راز غیبت است . و اینعدم آید عینمي نادیده

شود.ھا بر پا ميآشكارگردد قیامت

گ�ردد و نمي و درك انكار است قابل آساني ھمینكنند. و بھمي تنفس آن بھ و مردم جا ھست ھوا در ھمھ چون ھم امامو پیچی�ده ایتغ بھكھ و سیاسي و فلسفي و فني علمي ھا و عقولچشم كھ است دلیل ھمین شود.بھنمي شناختھ قدرشرا اشظلم�اني ، معن�ايس�یاھي معن�اي ب�ھ "سواد"باشند. در اینجا نميامام شناخت ھستند قادر بھ و سر در گم ظلماني

ھم�ین . ب�ھاس�ت غای�ت ھم�واره ببینند ام�امواقعیت را در عین خواھند حقیقتنمي كھ ھائيكند. از چشمبیشترآشكار مي ."اكبر است ، حجابعلم" كھ استآمده اسالمي یتدر روا دلیل

تجس��م لح��اظ و ب��دین خیروش��ر اس��ت فراس��ويوجودي ، ام��اماخالق��ي ھ��ايارزش معن��ا و مخصوص��ا از درب لح��اظ ب��ھاز دلی�ل ھم�ین ھ.باس�ت فرا رفتھ معاني دیالكتیك از قلمروي كھ ھاستتوحید ارزش ھمانو این است نیچھ "ابرانسان"

١١٦

ط�ور ب�ھ موج�ودیتش دلیل ھمین اشد اضداد! بھ : وحدتاستمظھر اشد خیروشر توأمان امام دیالكتیكي منظر ارزیابي بش�ر رخ نف�س اساسا در اعم�اق ابطالسازد اینمي بشر را باطل نسبي ھايو ارزش اعمال ھمھ خوديوخودبھ طبیعيش�ود مس�لما درخط�ر ق�رار ش�ناختھ منافق�ان و خاص�ھ ك�افران توسط واقعھ این كند. اگركانونبروز مي دھد و سپسمي .است امام ازغیبت نیز راز دیگري كنند. اینرا مي آن گیرد زیرا قصد نابوديمي

ش�ود؟ آی�ا كس�ي داش�تھ قلب�ا دوس�ت ك�ھ دارددوس�ت كس�ي راس�تي آی�ا ب�ھ ك�ھ اس�ت ای�ن احساس�ي ھنھایتا از جنب مسئلھ. زی�را نیس�تج�ز این یاب�د و نج�اتيكن�د و ميمي را درك باش�د ام�ام واقعا چنین دارد؟ھر كھمي را دوست داشتن دوست امر ب�ھ ز اینو ا نیست قلبي محبوبیت ھرگز طالب كھ استاین بلكھ نیست ھرگز قلبا محبوب كھ نیست بشر این مسئلھدارد داش�تن دوست و قدرت است، دوست. اماماست امام بر غیبت دیگري نیز دلیل . ایناست و عقال وقلبا بیگانھ كليو ب��دارد رس��تگار اس��ت را دوس��ت بتوان��د ام��ام ك��ھ . كس��ينیس��ت دوس��تيطالب كس��ي ول��ي اوس��ت خ��اص ویژگ��ي ای��ن .وجود بشر است نجات راه ترینسادهاین

خدا. نور، چون ھوا، چون شد. چون شد و فراموش شد خاموش امام آنكھ

كام�ل انس�ان دلیل ھمین و بھ است را درخود یافتھ وجودش حواي یعني است را یافتھ وجودش ام كھ است ، آدميامامو در خویش استموجودي كامل یا انسان امام دلیل ھمین . بھاست یافتھ وجود را در خودآدم كھ است . و یا زنياست

ب�ھ ام�ام از بشریت بیاني . ایناوست یگانگي و این است خویشتنذات و مجذوب . او عاشقخویش و براي از خویش .است كامل انسانعنوان

ش��ود و آنمي فھ��م انس��ان خلق��ت ح��ق ترینع��اليدر درك فق��ط خ��دا و ام��ام هاراد یگ��انگي در فھ��م "نج��ات وق��ت"و ام��ا .است شدهھدیھ انسان بھ كھ نیست اختیاري هجز در گوھر چیزي انسان گونگيزیراخدای تاس "اختیار" مسئلھ

و یوج�ود پ�ذیر ھم�ان و ای�ن اس�ت بش�ر اختی�ار ازجان�ب ای�ن پ�ذیرش ھمان�ا مج�ال ت�اریخ انتھايبي در ظرف زمان كل ھمانا صبر بر ح�قاست صبر خدا بر بشریت عین كھ غیبت در عرصھ صبر امام . پساستو توحید عارفانھ خداپذیري

خ�ود گ�ردد و سرنوش�ت اختی�ار سرنوش�ت طالب وجود شود یعنيخود طالب بشریت باالخره تا اینكھ است خلقت مطلقھ ب�ر ت�ارك ك�ھ جزوج�ود نیس�ت چی�زي و ھ�ر سرنوش�تي اس�ت "وج�ود"ھمانا سرنوشت را بپذیردو شكر گوید. اینخود جاھلي زیرا موجودیت وجود است اختیار و انتخاب وجود عین كند.پسمي بودن و او را امر بھ است شده نوشتھ عدم

خ�دا ن�ور محب�ت . و ام�امخداست ومحبت رحمت جبر عین این ود كھشمي محسوب جبري موجودیت بشر یكو كافرانھ كفر. در وادي خاصھ است واختیار بشر در ھر وادي آزادي عین كھ بشر است در میان

دارن�د. مي خ�ود دش�من قدرت او را با تمام كھ كسانيبھ نسبت اوست در محبت بشریت با كل امام تنھا و تنھا فرق پسرا ھمانا محب�ت و آزادي انتخاب اینبرد. پسمي ھستي انتخاب ھعرص بشر را بھ . ھستياست بخش،ھستيمحبت این

غیر و اعتق�ادي . و ھر تصور و فھ�م"است كافي محبت" كھ نفسي معرفت این بھ. و رسیدنوبس ھمین است برگزیدنو اس�ت تنروئ�ین ام�ام : اینك�ھنیس�ت ب�یش ايوخرافھ است امام وجودي واقعیت و خالف مراھي، گامام هدربار از این ب�ا ام�ام ع�داوت وب�ھ اس�ت ناشناس�ي ام�ام ع�ین كن�د و... جملگ�يمي را فرش كند و عرش زندگيسال تواند ھزارانميدر زم�ین روي انس�ان ترینمستض�عف زی�را ام�ام اس�ت ، ك�امالمعكوسخراف�ي دیدگاه از این امام واقعیت رسد. بلكھمي

١١٧

ھا. انس�ان و نیازمن�دترین نیازترین،بياس�ت جھ�ان انس�ان ترینو ض�عیف واح�د مقت�درترین در آن . ام�اماستھر دوران زم�ینب�ر روي جانش�یني خودش برايھا انسان تریناز مستضعف خداوند ھموارهاست آمده ھم در قرآن طور كھ ھمان و حقیرت�رین ترینض�عیف بینند ك�ھمي حیرت باكمال كھ است سازد ھمینمي را دیوانھ كافران كھ چھ گزیند. و آنبرميآی�د ف�رود مي برس�ر جھ�ل ايص�اعقھ چ�ون ھم�واره ك�ھ اس�ت وج�ود ام�ام واقعی�ت و ھمین است مظھر اشدقدرت انسان

ب�ود نب�ود ظھ�ور آش�كار ای�ن و ام�ام اس�ت ع�الم موج�ودات ون�ابودترین خود خداوند بودترین كھ است این زیرا واقعیت و الغیر. است ھمین ویگانگي است

نھ�ا راهت شود و اینیابد و ميشناسد و ميرامي را و خدا را و خودش را و امام نجات را شناخت محبت كھ كسي پس ب�ھ باش�د زی�را اگرش�ناختمي ابط�ال ب�ھ محك�وم دیگ�ري از راه دیگري و ھر شناخت ناپذیراستو ابطال حقیقي شناخت و ام�ام ن�ور وج�ود اس�ت ھم�ان . محب�تاس�ت محب�ت وطفیل�ي و محصول ، معلولھستي كل است شناسيھستي معنايبخش�د. در اینج��ا انتخ��اب امكانبش�ریت ت�ا ب��ھ بش�ریت ب��ھ اوس�ت محب��ت نی��ز تمام�ا ع�ین ام�ام . غیب��تاس�تمحبت آفت�اب

ھنگ�اميتناقض افتد. اینمي ظھور در تناقض بھ هو اراد امام غیبت با مسئلھمنطقي لحاظ بھ كھ است "اختیار"عنصر ش�ود و و وجود تلقي محبت در پذیرش اختیار انساننيظھور ھمانا ظھور جھا و وقت ظھور امام شود كھمي برطرف

بخشذات�ا نج�ات "انتظ�ار" اینپس است شده آفریده دلیل ھمین بھ ھستي . جھاناست "انتخاب وقت"ھمانا ھم "وقت" منتظرت��ر اس��ت ك��ھھ��ر . یعن��ي"انتظ��ار اس��ت ھم��ان ف��رج" ش��ود ك��ھمينقل) (عص��ادق از ام��ام ط��ور ك��ھ ھم��ان اس��تخ�ود ك�ھ گ�اه ت�ا آن اس�ت ام�ام ازجان�ب ن�ور محب�ت دریاف�ت می�زان انتظار ھمان این و عمق و شدت تر استیافتھنجاتجبرن�دارد. معن�اي ھم ايذره "وقت" این كھ است واضح . پسو جھاني عموميو چھ خصوصي نیز پیدا شود چھ امامظھ�ور و در دوران امك�رده زن�دگي در عصر غیب�تكھ است من از بدشانسي این": ندارد بگوید كھ حق سك ھیچ یعني باش�د و ن�ھ نج�ات ج�دا طال�بھ�ر كھ پ�س ".تقصیر خداست ، یعنياست امام غیبت تقصیرھا بر گردن، پسنكردم زندگيدر ب�اور ك�ھ زم�اني ام�ام . آنق�درت ب�ھ هاراد و ن�ھ اس�ت محب�ت ب�ھ هرادامحص�ول "نجات" یابد. و اینمي ، نجاتبازي

ھ�ايكانون و بھ است دجال ھمانزمان امام نوع . اینمحبت و نھ است قدرت بھ هحضور دارد مظھر اراد شیعھاكثریت شود.دارد ميشود كھمي منتھي شیطاني ھايقدرت

و ل�ذا یگان�ھ اس�ت محب�ت ح�ق هدرب�ار معرف�ت ھمتوحی�دي و معرف�ت اس�ت نور محبت ھمان "توحید"ر آخ در كالم پسباش�د و مي خودشعلت ندارد و خودش وچرائيو چون علت ھیچ كھ است .زیرا تنھا محبتمعنا و واقعھ لحاظ بھ است

ك�ھ ھ�ر چی�زي . یعن�ينیس�ت باش�د توحی�دي داش�تھ وچرائيوچ�ون لتو ع دلیل كھ اي. ھر معنا و واقعھاست خدا ھمین و معل�ول عل�ت خ�ودش ، یعنياست گونھنیز دقیقا ھمین وجود امام . دركاست كننده باشد گمراه داشتھ ومابعدي ماقبل

بیانك�ھ مبراس�ت وعلت�ي ھ�ر س�بب مطلق�ا از و نج�ات ام�ر ھ�دایت دلی�ل ھم�ین .بھباشد و اح�د و ص�مد اس�تمي خودش بخواھ�د ھ�دایت ھ�ر ك�ھ" ك�ھ آی�ھ . و نی�ز ای�ن"كن�دميرا بخواھ�د ھدایت خدا ھر ك�ھ": كھ است این در قرآن اشمنطقي

نق�رآ چ�ون كت�ابي. ھیچاس�ت اختی�ار مطل�ق و مق�ام واحد اس�ت ايو اراده است ھم . در اینجا خود وخدا عین"شودمي .نیست ـ خدائي انسان حق مبلغ

ك�ھ در ح�الي پروردگ�ار اس�ت و مطل�ق ومح�ض یگان�ھ مظھ�ر ذات ام�ام ك�ھ اس�ت آن توحید وج�ود ام�ام نھائي و معنايو ھمظھر تنزی�ام�ام . پ�ساس�ت بخش�یده و بش�ریت كائن�ات ك�ل را ب�ھ ص�فاتش كلی�ھ اس�تداده ام�ام را ب�ھ خداوند ذات�ش

ھم�ین . ب�ھذاتشباش�ند ب�ي خداون�د مي و افعال صفات ھستيجھان و مابقي خداوند است ذات وحدانیت و تقدیس تسبیح

١١٨

ھ�ر چی�زي آشكار. زیرا موجودیتوجود امام بھ است متحصن است در جھان كھ ھر چھ گوید كھمي قرآنكھ است دلیل ام�ام .در واق�عاست منشاء خلقت كھ است مھر مطلق و ذاتش خداست ، ذات.اماماستخود امام ھم و ذات است از ذات

و ھم�ھ اس�ت مطلق�ا غی�ر ممك�ن ص�فات واسطھ بھ وجود امامدرك دلیل ھمین باشد و بھمي جھان صفتتنھا موجود بي ع��الم ص��فات س��نجیدو ع��الم ب��ا دوگ��انگي ت��وانرا نمي گ��انگيزی��را ی اس��ت دلی��ل ھم��ین ش��وند ب��ھميگمراه ك��ھ كس��اني

از دنی�ا من�زه و ام�ام است "دنیا" ھمان صفات . عالماست و ابطالعبث غایتش كھ و دیالكتیك و تناقض است دوگانگياز دو چی�ز. ول�ي و ن�ھ چی�ز اس�ت ی�كچی�ز فقط "ی�ك"نم�ود. نیازھ�ا درك واسطھ بھ تواننیاز را نمينیاز. بيوبي استمظھ��ر چ�ون اس�ت و ب�دي خ�وبي وراي و ب�د! و ام�ام : خ��وبواح�د دو چیزمتض�اد اس�ت در آن ھ�ر چی�زي ص�فات دربراز ك�ھ رازي ھم�ان اس�ت ام�ام غیب�تنی�ز راز نھائي ! ای�ننی�ازيو بي او: یگانگي و صمدیت احدیت یعني خداستذات یك در واقع استتھي از ذات كھ باشد زیرا آدمي) مي(عدمیان آدمیان او بھ و رازوجودبخشي او ست ھايمتكرا ھمھ

كش�اند ت�ا مي مطل�ق قحط�ي سوي را بھ وي كھ را داراست بنیاد ازموجودیتبي تظاھراتي و فقط وجود استموجود بي .امام طالب یعنيوجود شود خود را باور كند و طالبعدم

آش��كار و دوس��تي رس��د، ی��كف��را مي دوس��تيوقت ك��ي پ��س": ك��ھ اس��ت مس��ئلھ ای��ن بی��ان " ظھ��ور وق��ت" معم��اي پ��سدر جھانيدوس�تي در حض�ور او آن . فق�طپرودگار اس�ت ظھور و حضور آشكار جمال وقتھمان و مسلما این"؟جھاني .است "دوستي" ود. زیرا او جمالشمي ممكن و آدمیان عالم