زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی...

72
ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺮدم زﻣﯿﻨﻪ» ﻗﺮآﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ« ***** Basic Theosophical Sociology ﺧﺎﻧﺠﺎﻧﯽ اﮐﺒﺮ ﻋﻠﯽ اﺳﺘﺎد

Upload: alireza-behbahani

Post on 12-Apr-2017

92 views

Category:

Spiritual


56 download

TRANSCRIPT

Page 1: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

زمینه مردم شناسی عرفانی

»جامعه شناسی قرآنی«

***** Basic Theosophical Sociology

استاد علی اکبر خانجانی

Page 2: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢

بسم اهللا الرحمن الرحیم

زمینه مردم شناسی عرفانی عنوان کتاب :

مؤلف : استاد علی اکبر خانجانی

ه .ش 1390فروردینتاریخ تألیف :

72ه : تعداد صفح

Page 3: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣

اسالن رب بسم

امام علی ع»هر که خود را شناخت همه را شناخت و هر که خود را نشناخت هیچکس را نشناخت «

ن�ازل ش�د صوره ناس در قرآن کریم کھ یکی از نخستین سوره ھائی است کھ در مکھ بر پیامبر اس�الم س -١

ردم م� ، و ص�احب بگو پناه می برم بھ مربی مردم ، معبود مردم:« قم می زند را ر بنیاد مردم شناسی قرآنی .»آشکاری کنند پنھان و القاء ماز شر وسوسھ ھای خناسی کھ در سینھ ھای مردم

ان دم�ان فعالی�ت م�ی کنن�د گ�اه پنھ�ناس را اجنھ و شیاطین دانس�تھ ان�د ک�ھ در ص�ورت آدم�ی در می�ان مرخ -٢

ر م�ی ن آغ�از د) . براستی اینان کیستند ؟ و در عین ح�ال در ای�ن س�وره در ھم�امردمی(جنی) و گاه آشکار (سوس�ھ ھ�ای دارد علی�رغم وکل�ی ان خدای واحد اس�ت ک�ھ ب�ر آن�ان احاط�ھ مو مربی و مالک مرد یابیم کھ خدا

ال م�ھ ب�ر اعک�شیطانی از جانب خناس . ھمانطور کھ در قرآن ک�ریم م�ی خ�وانیم ک�ھ نھایت�ا ای�ن خداون�د اس�ت ھ کس�ی را ک�کافران احاطھ دارد در مسیر گمراھی و کفرشان . زی�را خداس�ت ک�ھ ھ�دایت ی�ا گم�راه م�ی کن�د ھر

ھدایت یا گمراھی را برگزیده باشد . ی�د درم�ی ی�ابیم ک�ھ ای�ن خن�اس ھم�ان اف�راد تبھک�ار و رذل و پل عین�یان و نی�ز معرف�ت طبق تفاس�یر بزرگ� -٣

ند ک��ھ ب م��ردم م��ی کارن��د این��ان امام��ان ض��اللت و فس��ق و س��تم ھس��تحرف��ھ ای ھس��تند ک��ھ ش��یطنت را در قل��وین در د چ�ھ بس�ا ش�یاطم�ی فرمای� عخودشان در احاطھ و تس�خیر کام�ل ش�یطان م�ی باش�ند ھم�انطور ک�ھ عل�ی

و ل�م و ج�رمصورت آدمی ! اینان ایدئولوگھای گمراه سازی در می�ان م�ردم م�ی باش�ند ک�ھ پلی�دی و گن�اه و ظ دیس می کنند . جنایت را توجیھ و تق

ای ین خناسان ھمان رھبران و ای�دئولوگھا و س�خنگویان لیب�رال دموکراس�ی و براب�ر س�ازیھدر عصر ما ا -۴

و ل�ذا ن�دکنصوری ھستند کھ اکثریت مردمان را تحت تأثیر خ�ود دارن�د و ب�ھ زب�ان نفس�انیت م�ردم س�خن م�ی ازیچھ و فاسق می باشند .و ریاکار و ب ظالماکثریت بھ زعم قرآن کریم ھمواره گمراه و

ر دگوناگونی بھ اتکاء ب�ر من�افع و امی�ال و نیازھ�ای م�ردم یان خناس در مکاتب و تخصص ھااین رھبر -۵

ن ، ت و درم���ان ، دکوراس���یوآن���ان وسوس���ھ م���ی کنن���د : اقتص���اد ، سیاس���ت ، فلس���فھ ، روانک���اوی ، بھداش���ات حتی مقدس� تکنولوژی ، ملیت ، جھانی شدن و، اعتقادات ، تعلیم و تربیت ، توسعھ و پیشرفت ، تفریحات مذھبی .

سوسھ کردن است یعنی بازی دادن . و این ھمان تبلیغات اس�ت ک�ھ ام�روزه سرنوش�ت مل�ل وکار خناسان -۶

را در دست دارد و ابزار آنھم رسانھ ھا ھستند . ان م�ور اس�ت . و ای�ن ھب و غ�رنیم کھ طبیعت غالب ب�ر اکث�ر مردم�ان ھم�ان بازیچ�ھ ش�دن و فری�او می د -٧

شد ظل�م واشاھد پیدایش عصر دموکراسی ھاراسی ھا در جھان می باشد و لذا درابزار و محور اصلی دموک فساد و شقاوت و مرض و ناامنی در مردمان ھستیم .

مردم�ان آنھ��م ب�رر حقیق�ت عص�ر جدی�د عص�ر حاکمی�ت جھ�انی و ق�انونی و ای�دئولوژیکی خناس�ان اس�ت د -٨

موکراسی حکومت مردم بر مردم کھ عمال حکومت خناسان بر مردم است . و لذا عصر حاکمیت دتحت لوای ورت ص�عصر اشد آزادیخواھی ھم می باشد و این تناقض دال بر مک�ری عظ�یم اس�ت ک�ھ ب�ھ ن�ام دموکراس�ی

و ت�ر لطی�ف ظلم�ی ب�ھمی گیرد . و رھبران این آزادیخواھی ھا ھم عموما ھمین خناسان ھستند کھ ظلم�ی را نامرئی تر تبدیل می کنند .

یخ م�ی دم بازیچھ بھ ناگاه دیوانھ شده و بس�اط خناس�ان را درھ�م پیچی�ده و ب�ھ قبرس�تان ت�ارولی ھمین مر -٩

ن��اس ام��امفرس��تند و ای��ن ھم��ان اراده نھ��ایی خداون��د اس��ت ب��ر مردم��ان : رب الن��اس ، ال��ھ الن��اس و مل��ک ال انقالبات بنیادین است وسرنوشت آفرین !

Page 4: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤

ی اح خدای مردمان باشند و نھ در میدان وسوسھ ھامؤمنان بایستی ھمواره در جن ،و طبق سوره ناس -١٠ خناس در خیابانھا و بازارھا و گروھھا و احزاب و تبلیغات و رسانھ ھای خناسی !

ی�روی ) پھ ھرگز از آرای اکثریت مردم�ان ( دموکراس�ی ھ�ا منان مکررا امر شده اند کدر قرآن کریم مؤ -١١

ھ ای�ن ک�ی باش�ند نکنند و گرنھ بھ ظلم مبتال می شوند . زیرا اکثریت م�ردم ھم�واره پی�روز می�دان انتخاب�ات م� پیروزی وسواس خناس است . و این سنت خداست در مردم تا ظھور حکومت عدل الھی در جھان .

ظل�م حکومتھ�ا ب�ھ نب�رد ب�ا از نیز در خطبھ ای بھ مؤمنان می فرماید کھ ھرگز جھت نجات م�ردم ععلی -١٢

شده برد واردنحکام بر نخیزید کھ بھ عذاب الھی مبتال می شوید مگر اینکھ اکثریت مردم در صف مقدم این باشند کھ در اینصورت آنان را یاری دھید.

وی رخلق و یا ناس ( بھ فرھنگ قرآنی ) چیست کھ بس�تر س�نت خ�دا ب�ر ، ، توده آیا بھ راستی ، مردم -١٣ھ�ی وس�ھ گمراین است و ھمھ انبیای الھی برای بیداری و نجاتشان آمده اند و در عین ح�ال بزرگت�رین وسزم

آنھ�ا ا ب�ھ ظل�مت�برای مؤمنان تلقی می شوند و مؤمنان بایستی عمری از آنھا فاصلھ بگیرند و بر حذر باشند دچار نشوند .

ی و کھ غایت و کمال سیر و س�لوک اولی�ای الھ�اس یا خلق فقط ھدف رسالت پیامبران خدا نبوده اند بلن -١۴

خلق اس�ت عارفان نیز می باشند ھمانطور کھ آخرین منزل سیر و سلوک عرفانی ھمانا سیر از حق بھ سوی و یافتن حق در خلق .

یدئولوژیھای عصر جدید ھمچون دموکراسی و سوسیالیزم را ھ�م ب�ر حق�ی ا پس در حقیقت بایستی اکثر -١۵

و ان و خ�ردمتأسفانھ بھ گمراھی می رسند و درست بھ دلیل این حق است کھ اکثر اھ�ل ایم� عظیم دانست کھ ت جذب این مکاتب جدید شده اند کھ نھضت روشنفکری حاصل این جذبھ می باشد . لعدا یم ک�ھ بخ�ش اعظ�م عل�وم نظ�ری و انس�انی در سراس�ر جھ�ان مخ�تص ب�ھ ش�ناخت م�ردم و امروزه شاھد -١۶

ا دارد وریتا در خدمت قدرتھای مردم خوار س�عی در س�لطھ مطلق�ھ ب�ر ک�ل جامع�ھ بش�ری جامعھ است کھ نھاھ�ا ا و رسانھکردن راه و روش ھای نو بھ نو جھت تسلیم اراده مردمان می باشند کھ کل ھنرھ در صدد پیدا

دن�د و و متحن�د و تبلیغات و دانشگاھھا و مراکز اطالعاتی ابر ق�درتھا در خ�دمت ای�ن ام�ر مھ�م فعالی�ت م�ی کنم�ل عین مح�ور بدین لحاظ ھمھ حکومتھای جھان نیز متحدالقول می باشند و ھمھ سازمانھای بین المللی بر ا

می کنند : مھار مردمان و رھبری آنان در خدمت حفظ حکومتھا و منافع ابر قدرتھا ! .گ��ر آن اس��ت اس��ت ک��ھ ان��س و نس��اء و انس��ان از مش��تقات دی» ن��س « اس ب��ھ لح��اظ لغ��ت از مص��درن�� -١٧

ارای دھم��انطور ک��ھ عام��ھ مردم��ان دارای ھم��ھ مف��اھیم و خ��واص موج��ود در ای��ن مش��تقات م��ی باش��ند یعن��ی ری ھ م�رد س�االب�کھ اکثر خانواده ھا ھم زن ساالرند . بھ لحاظ ب�اطنی ک�ھ تظ�اھر ھمانطورطبعی زنانھ ھستند

ذیری پ�وای�ن ع�ین معن�ای وسوس�ھ می کنند و ھمچنین دارای قدرت بسیار شدید ان�س گی�ری و ع�ادت ھس�تند ع�ورت زن اس��ت ک��ھ مھ�د پ��ذیرش نطف�ھ و ب��ذر اس��ت .» ن��س « . معن��ای دیگ�ر اس��تن�اس از جان��ب خن�اس

یگری و ھم��انطور ک��ھ عام��ھ مردم��ان ھ��ر الق��ائی را م��ی پذیرن��د و در خ��ود م��ی پرورن��د . و بولھوس��ی و ب��ازثری��ت اک و دهواس�ت. یعن�ی خل�ق ی�ا ت� بازیچ�ھ گ�ی و دم�دمی مزاج�ی ن�اس ع�ین ھم�ین ویژگ��ی در نس�اء( زن )

. ی�ک ھس�تندجامعھ دارای ھویتی زنانھ است . یعنی روانشناسی زن و روانشناسی ناس ( مردم ) بسیار نزدھ ھ�ر جامع� این ھمان زن ساالری بس لطیف و پنھان در کل جامعھ است ، مردم عامیان�ھ و ت�وده ک�ھ اکثری�ت

م�رد و وری زن ب�ر براادر دموکراس�ی ھ�ا و سوس�یالیزم ، ش�عای را تشکیل می دھند . و بیھ�وده نیس�ت ک�ھ می زند . ابلکھ فمینیزم حرف اول ر

ف ا اندک دقتی در روانشناسی طبقات اجتماعی در سراسر جھان در می یابیم کھ طبق�ھ حاکم�ھ و اش�راب -١٨

و انھ داردس�االرھر اجتماعی دارای ماھیت مرد ساالر است و طبقات پائین ت�ر و مغل�وب ت�ر ھ�م م�اھیتی زن اند ررمان می فلذا مرد ساالری بر زن ساالری حکومت می کند یعنی این مرد است کھ در کالبد کالن اجتماع

و ح�اکم مقاصد مادی و اقتص�ادی و نظ�امی و سیاس�ی را م�دیریت م�ی کن�د . یعن�ی ظ�الم وو حکومت می کند است . دارای ھویت مردانھ است و مظلوم و محکوم دارای ھویت زنانھ

Page 5: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥

م�ود وعی�د فری�ب داد و ب�ھ ب�ازی گرف�ت و اس�تثمار نو مانطور کھ می توان زنان را بھ آسانی با وعده ھ -١٩ده و نقالبی ش�اناس ھم دارای چنین ھویتی است . ھمانطور کھ زن در غایت ظلم و توانش بھ ناگاه دیوانھ و

ق اس�ت ت ن�اس ، ام�ری تح�ت ربوبی�ت ح�کل زندگیش را ویران می سازد مردم ھم چنین ھس�تند . و ای�ن غای�ش تفط�ر نوھمانطور کھ در قرآن کریم آمده اس�ت ک�ھ ن�اس ( ت�وده ) ب�ر فط�رت خ�دا اس�توار اس�ت . و ل�ذا چ�

ن واب اس�ت چ�وناس ( عامھ مردم ) در خ�« بیدار شود الھی عمل می کند . ولی پیامبر اسالم می فرماید کھ .»بمیرد بیدار می شود

بھ لحاظ فطرت و وج�دان در خ�واب اس�ت و پ�س از م�رگ اکثریت بشریت در حیات دنیاعالوه بر اینکھ -٢٠

م�ان ب�ھ بیدار می ش�ود ول�ی در حی�ات دنی�ا ھ�م چ�ون ب�وی م�رگ ب�ھ او برس�د بی�داری رخ م�ی دھ�د و ل�ذا مردش�د ای�ن ھنگام مرگ عزیزان خود دچار بیداری وج�دان م�ی ش�وند و ل�ذا ھرگ�اه ھ�م ک�ھ حک�ومتی م�ردم را بک

ھ ب�ام م�ردم ع�ن ھم موجب بیداری و قیام و انقالب می شود . و لذا ھمھ انقالبات بزرگ حاصل قت�ل کشتھ شد دست حکام جور بوده است .

ی��ای الھ��ی ھ��م ھم��واره پس��ت ت��رین طبق��ات جامع��ھ در جرگ��ھ نخس��تین مؤمن��ان ھس��تند ب��ھ در نھض��ت انب -٢١

ھ ب�ھ مجدلیھ بود و نخس�تین کس�ی ک�خصوص زنان ستمدیده . ھمانطور کھ مخلص ترین حواری مسیح مریم پیامبر اسالم ایمان آورد زن بود و نخستین شھید اسالم ھم زنی بھ نام سمیھ بود .

ساء (زن ) است ھمانطور ک�ھ ھوی�ت ن�اس ھ�م زنان�ھ اس�ت و ل�ذا چ�ون زن�ان جامع�ھ بی�دار قلب ناس ، ن -٢٢

س�الم ازی در ص�در ارین جن�بش اجتم�اعشوند کل جامعھ بیدار می ش�ود و م�ی دان�یم ک�ھ نخس�تین و قدرتمن�دت زنان آغاز شد .

ل�م اھی و ستم بری و فساد در زن ریشھ ای ترین انحطاط در جامعھ را موجب می شود . ظاینست کھ تب -٢٣

وفساد در ھر جامعھ ای بر تباھی زن استوار است و بالعکس . ھ تب�اه ش�ود عمی�ق ت�رین تب�اھی رخ م�ی ز آنجا کھ زن زمین و بستر و مھد خلقت بشر است ھ�ر گ�اه ک�ا -٢۴

ند یعن�ی ستفاده کنماید . و اشد این تباھی آنگاھی است کھ زن از بدن خود بھ عنوان حربھ ای بر علیھ مرد ا سکس را وسیلھ پیروزی اش بر مرد قرار دھد .

دن زن ھستھ مرکزی وسوسھ و بازی و فریب در روابط بشری ھمانا جنسیت و سکس و ب از آنجائیکھ -٢۵

ر است لذا درب ورود خناس در ناس ھم سکس یعن�ی زن اس�ت ھم�انطور ک�ھ در بھش�ت ھ�م ابل�یس نخس�ت ب� حوا وارد شد و از طریق حوا بر آدم مسلط گردید .

ید گفت کھ قلب جامعھ شناسی ھمان�ا زن شناس�ی اس�ت و جامع�ھ ایک�ھ مغل�وب وسوس�ھ ھ�ای بنابراین با -٢۶

. م��د خن��اس س��االری و ظل��م پ��ذیری و اس��تثمار ھ��م بنی��اد ش��ده اس��تس��کس زن ش��د و س��کس س��االری پدی��د آجامع�ھ دوزخ یعن�ی ھمانطور کھ در قرآن کریم می خوانیم ک�ھ م�رد ب�ا پیش�تازی زن ب�ھ س�وی دوزخ م�ی رود

حاص�ل معلول سکس ساالری زن است و ھم�ھ ظل�م ھ�ا و خفق�ان ھ�ا و پلی�دیھا و ع�ذابھای موج�ود در جامع�ھ این امر است .

ود ب�ھ عن�وان ی�ک خ�ھ ن�رخ س�کس و ارض�ای ش�ھوات جنس�ی در جامع�ھ ب�االتر رود و زن از ب�دن ھرچ -٢٧

سرمایھ اقتصادی بھره گیرد استثمار و ستم پذیری و پلیدی درکل جامعھ شدت می گیرد. ر ، مرد ظلم محور است و ظالمترین مردھا ھمانا زن باره ترین آنان ھستند . مرد سکس محو -٢٨ بین ناس و نس و نساء را بھتر درک می کنیم . پس رابطھ -٢٩ ین امفاسد و پلیدیھا و تورم و استثمار حاصل ارزش افزوده جنسی زن در جامعھ است و ھمھ مظالم و -٣٠

ھ براب�ریمعھ سرمایھ داری و خاص�ھ امپری�الیزم جھ�انی اس�ت و بیھ�وده نیس�ت ک�اارزش افزوده زیر بنای جس�ت و روس�پی ا وژی امپریالیزم قرار دارد . یعنی امپری�الیزم دارای ھ�ویتیجنسی زن و مرد در محور ایدئول

روسپی گری زن یکی از ارکان آن می باشد .

Page 6: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦

بش�ری اس�ت ک�ھ چ�را اکثری�ت جامع�ھ ین یک معمای جامعھ شناسانھ و بلکھ فلسفی در تاریخ تم�دنھایا -٣١ ای�ن قل�ب می کند و ظل�م م�ی پ�ذیرد ؟ ) از اقلیتی کوچک بنام حکومت و سلطنت بی چون و چرا اطاعت(ناس

رص�د دو ھش�ت در ص�د م�ردم از دو جامعھ شناس�ی حقیق�ی اس�ت ک�ھ ت�اکنون پاس�خی نیافت�ھ اس�ت . چ�را ن�ودل�م در ظمردم اطاعت م�ی کنن�د و ھ�ر س�تمی را پ�ذیرا م�ی ش�وند ؟ پاس�خ ب�ھ ای�ن س�ؤال پاس�خ ب�ھ ک�ل معم�ای

جوامع بشری است . ازه ظل�م د ظالم نخواھد بود . آدمی تا بھ خودش ظلم نکرده باشد بھ کسی اج�شآدمی تا ظلم پذیر نشده با -٣٢

عن�ی پش�ت بھ خود را نمی دھد . و ظلم بھ خویشتن انکار حقایق و عظمت ذاتی و الھی وجود خ�ویش اس�ت یست ک�ھ ب�ا وجود خویش . این ھمان کفر اکردن بھ الھیت وجود خویشتن . انکار عزت و صمدیت و بی تائی

ودش کافریاس و شبیھ سازی خود با دیگران آغاز می شود کھ اساس ظلم است . و انسانی کھ بھ خمنطق قاکثری�ت وشد ظلم پذیر شده است و لذا چشم دی�دن ع�دالت و ع�زت و الھی�ت وج�ودی دیگ�ران را ھ�م ن�دارد .

قحط�ی ن�د و ب�ھمودمردمان اینگونھ اند یعن�ی ک�افر و ظل�م پذیرن�د و آنگ�اه ک�ھ ب�ھ ان�دازه ک�افی ب�ھ خ�ود ظل�م نب��ات ات��ی انقالوج��ود افتادن��د اراده ب��ھ ظل��م ک��ردن رخ م��ی دھ��د یعن��ی اراده ب��ھ ح��اکم ش��دن . ای��ن ھم��ان بنی��اد ذ

اجتماعی است . و اینست راز آن معمای مذکور ! بھ خویش و ظل�م پ�ذیر ب�ودن اس�ت .کردن س اساس وجودی ظلم ، نھ ظالم بودن با دیگران بلکھ ظلم پ -٣٣

س�خن ب�ود . پ�س ظلم پذیر و مظلوم ، ظالمتر از ظالمان است . تا ظلم پذیری نباشد ظالمی نخواھداینست کھ راست است کھ مؤاخذه مظلومان در قیامت بسیار شاقھ تر از مؤاخذه ظالمان است. ععلی

ولم وارونھ فھم شده است ل�ذا ھم�ھ مب�ارزات ظل�م س�تیزانھ و آزادی�بخش منج�ر ب�ھ ظل�م چون معنای ظ -٣۴

و ا مس�اواتاسارتی شدیدتر و پیچیده تر شده است زیرا معنای عدل فھم نشده اس�ت و ل�ذا ع�دالت مت�رادف ب� ھمسان س�ازی ص�وری آح�اد بش�ری پنداش�تھ ش�ده اس�ت ک�ھ ای�ن ع�ین ظل�م اس�ت . پ�س ج�ای ظل�م و ع�دل در

اندیشھ بشر مدرن عوض شده است . ھ ضد وجود و ظلم پذیر اس�ت یعن�ی خص�م خویش�تن س ناس یا توده آن بخشی از جامعھ بشری است کپ -٣۵

ازی ود بران�دخ�است و خلقت الھی خود را منکر است و لذا بھ تبدیل خود می پردازد و از دیگران ب�رای ای�ن بھره می برد و این ھمان اساس ظلم در جامعھ است کھ تحت تأثیر وسواس خناس عمل می کند .

اسی ھا منجر بھ پیدایش اشد ظلم می ش�ود زی�را دموکراس�ی ب�ھک می کنیم کھ چرا دموکرپس اینک در -٣۶

ھ�ور مغ�ز عنوان حاکمیت اکثرالناس عین بر سر کار آمدن ھستھ مرک�زی ظل�م در جامع�ھ اس�ت و ب�ھ مثاب�ھ ظز بط�ن الذا دموکراسی عرصھ آخرالزمان و زمین�ھ ظھ�ور ن�اجی موع�ود م�ی باش�د و وستم و کفر بشر است

ید . اشد کفر و ستم رخ می نما يبدادو نوع است : ص�ادقانھ و ب�ی ری�ا و ریاکاران�ھ و منافقان�ھ ! نظامھ�ای س�لطنتی و اس�تکفر و ظلم د -٣٧

الم�ان ظقلمرو حکومت کافران و ظالمان بی ریا است و دموکراسی ھم عرصھ بھ حکوم�ت رس�یدن ک�افران و ر ف�نف�اق اش�د ک ،زیرا بھ قول قرآن منافق است . و لذا ظلم دموکراتیک بھ مراتب پیچیده تر و شاقھ تر است

. است ف�ر و ظل�م ریاکاران�ھ و مش�رکانھ اس�ت . ظل�م پ�ذیری ب�ھ قص�د ظ�الم ش�دن و ظل�م ک�ردن ب�ھناس قلمرو ک -٣٨

ورش م�ی دیگران است . و لذا اشک و دادخواھی ظلم پ�ذیران از مک�ر و نف�اق اس�ت ک�ھ چ�ھ بس�ا مؤمن�ان ب�ا ریافت .ند . تبانی پنھان و ذاتی ظالم و مظلوم را باید دکنند و بھ دام ظلم مردمان مبتال می شو

وند انقالبی�ون راس�تین ب�ھ دس�ت مظلوم�ان تحوی�ل ظالم�ان م�ی ش�نابراین اگر شاھدیم کھ در انقالب�ات ، ب -٣٩

نباید تعجب کرد . ت�رین نش�انھ نف�اق بعن�وان اش�د کف�ر اینس�ت ک�ھ مردم�ان ظل�م پ�ذیر در ھم�ھ ج�ا ب�ا اش�ک یکی از واضح -۴٠

رنوش�ت و ستمساح و مظلومنمایی ادعا می کنند کھ بھ آنھ�ا ظل�م ش�ده اس�ت و بلک�ھ ھم�ھ خالی�ق و زمان�ھ و خود خدا بھ آنھا ظلم کرده است .

Page 7: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٧

س��تی در ای��دئولوژی ھ��ای انقالب��ی عص��ر جدی��د محص��ول س��اده ل��وحی و بالھ��ت و خ��وش مکت��ب خل��ق پر -۴١و ظل�م و نی�ز درک وارون�ھ درب�اره حقیق�ت ع�دل باوری نسبت بھ اشک تمساح و مظلوم نمایی مردمان اس�ت

ھ پی�دایشب�می باشد کھ عدل را مساوات و ھمسان سازی مردم پنداشتھ اند . این بالھ�ت در عص�ر م�ا منج�ر ونم�ود . تراژدیھای بزرگی در جوامع مدرن شده است کھ نسل ھای پاک و مؤمن ولی س�اده دل�ی را قرب�انی

یم . را درباره مبارزه با ستم در خطاب بھ مؤمنان در می یاب ععلی خطبھدراینجاست کھ راز آن ا ن ع��دالت اس��ت ک��ھ ک��افران ب��ی ری��ا و ص��ادق ک��ھ معم��وال گ��روه قلیل��ی در ھ��ر جامع��ھ ای ربن��ابراین ع��ی -۴٢

انی ھ��م تش�کیل م�ی دھن�د ب�ر ک�افران ریاک��ار و من�افق حکوم�ت کنن�د و م�ی کنن��د . ھم�انطور ک�ھ در س�طح جھ� جھانی کفر آشکار بر ملل مشرک و منافق ھستیم . امروزه شاھد سلطھ

و فر و ظلم و سرنوشت خود را گردن می گیرند بر مردمی حکومت می کنند کھ کفر و ظل�مآنھایی کھ ک -۴٣

و ای�ن س�لطھ .می دانن�د نسرنوشت خود را بھ گردن دیگران می اندازند و نھایتا خود را مسبب بدبختی خود طھ مختاران بر جبر پرستان و مجبوران . سلطھ صدق بر کذب ! اختیار بر جبر است . سل

. ی راند و این عدالت حق استتزویر و زار ظلم پذیران فرمان مبر است کھ این زر و زور ظالمان -۴۴ ز مکتب اصالت مظلومیت و بدبختی و شقاوت است و گوئی کھ این اساس شرط ورود بھ مذھب ناس نی -۴۵

یحیت ص�لیبھم فقط ظلم پذیران را دوس�ت م�ی دارد !؟ و ل�ذا ش�اھدیم ک�ھ م�ثال در مس�بھشت است و خداوند س�ت ک�ھ است کھ پرستیده می شود یعنی مظلومی�ت ! در م�ذھب تش�یع ھ�م از می�ان ھم�ھ امام�ان فق�ط حس�ین ا ی اس�ت ن�ھامام است آنھم در صحرای کربال کھ او و یارانش مثل�ھ م�ی ش�وند . ای�ن م�ذھب اص�الت ظل�م پ�ذیر

ھ رای اینک�لت ! و در این مذاھب علنا خداوند مظھر ظل�م ب�ر مؤمن�ان و خوب�ان معرف�ی م�ی ش�ود . پ�س ب�عدامل�ھ ر ق�رآن جو بھشت او باشیم بایستی ظلم پذیر باشیم و بدبخت ! اینست مذھب اکثرالناس ک�ھ د لطف مورد

د . و خداون�ظل�م م�ی ش�ودو جاھل و ریاکار خوانده شده اند کھ پی�روی از م�ذھب آن�ان منج�ر ب�ھ کافرو منافقاون�د نی�د و خدکبلکھ خودت�ان ب�ھ خ�ود ظل�م م�ی : این خدا نیست کھ بھ شما ظلم می کند ھمکررا می فرماید ک

بسیار مھربان است . ب��ر جوام��ع بش��ری ع��ین ع��دالت خداس��ت ب��ین دو دس��تھ از ک��افران و ظالم��ان : ک��افران و پ��س ظل��م ح��اکم -۴۶

ا ک��ھ رب�ی ری��ا مجب��ور ! و ل��ذا خداون�د ای��ن اقلی��ت و ا و حق��ھ ب��از ، مخت�ارظالم�ان پول��دار و ب�ی پ��ول ، ب��ی ری�ھ خ�ود ش�ان مسئولیت سرنوشت خود را گردن گرفتھ اند بر اکثریت ریاکار کھ از زیر بار مس�ئولیت سرنوش�ت

رت ت در آخ�ب اس�ع�ذشکارا می فرماید کھ : آنکھ در این دنی�ا ب�دبخت و مخالی می کنند مسلط کرده است و آخن�اس شدیدتر است . پس می بینیم کھ مذھب ناس مذھب انبیای الھی نیس�ت بلک�ھ م�ذھب ش�یطان و عذابش است .

وز مالئ�ک م�ی گوین�د پروردگ�ارا ای�ن مردم�ی ک�ھ خ�ود را خداپرس�ت م�ی دانن�د ج�ن را م��ی و در آن ر« -۴٧

ن�اس طال�ب ه اس�ت .یعنی مجنون ھستند و پیامبر ھم کھ آنانرا در خواب و مدھوش خواند –قرآن » پرستند ود ب شوروی سابقحکومت یک نمونھ اش کھ جبر و جنون است و وای بھ آن روزی کھ بھ حکومت برسد

ھ�م مکت�ب کھ ظھور اشد جبر و جنون بود کھ در خودش فرو پاشید و خود را برانداخت . و لذا م�ذھب ن�اس جبرپرستی و خرافھ پرستی است .

ن حک�ام را ی حکام جور ، بدبخت و مظلوم بدانیم و ای�ترا بھ دلیل ظلم اقلی مردم اگر قرار باشد کھ عامھ -۴٨

مع�اد ویت دین�ی یم بھ لحاظ معرفت دینی کافریم و عدل الھی را انکار ک�رده و مس�ئولنمسبب تباھی آنان بخوام�ردم ھدارن�د ک�نرا ھم باور نداریم . و شاھدیم کھ بسیاری از علم�ای دین�ی چن�ین ب�اوری دارن�د . یعن�ی ب�اور فرمای�د داوند م�یخودشان بھ خود ظلم می کنند و حکام جور فقط اسباب این ظلم را فراھم کرده اند . و لذا خ

تغییر نخواھد کرد . کھ تا قومی باطن خود را تغییر ندھد سرنوشت او ت آدمی جھت تغییر شرایط ح�اکم ب�ر زن�دگیش ت�ن ب�ھ ظل�م و خ�ود فروش�ی م�ی دھ�د و اینس� می دانیم کھ -۴٩

ود و اساس کفر بشر زیرا شرایط حاکم ب�ر زن�دگیش را درک نک�رده اس�ت و عل�ت ب�دبختی و ش�قاوت روح خ� عدم رضایت از خویشتن را شرایط بیرونی می داند .

Page 8: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٨

ون�ی ن�دارد و آن احس�اس رض�ایت آدم�ی روشبختی یک احساس محض است و ھیچ تعریف عقالن�ی بیخ -۵٠ل�ذا وی رسد م یچنین احساس ھل می پندارد کھ با پولدارتر شدن باز خویشتن است . ولی انسان کافر و جاھ

تال م�ی تن بھ ھر ظلمی می دھد و شرافت و ع�زت نف�س خ�ود را معامل�ھ م�ی کن�د و ب�ھ ب�دبختی ش�دیدتری مب� گردد .

ست کھ بتواند خودش را دوست بدارد و از وجودش راضی و شاکر باش�د . ول�ی چ�ون اخوشبخت کسی -۵١

فاق ھرگز ات می کند دیگران او را دوست بدارند ، چگونھ ؟ بھ قدرت پول ! و چنین چیزی چنین نیست تالشدار ان را وانمی افتد و گرنھ صاحبان قدرتھای بزرگ دست بھ جنایت و قت�ل ع�ام نم�ی زدن�د ت�ا ب�ھ زور دیگ�ر

کنند تا آنھا را دوست بدارند . س��د ھن��وز ظ��الم و ک��افر اس��ت نر شخ��ود نس��ان ت��ا ب��ھ چی��زی دوس��ت داش��تنی و بلک��ھ پرس��تیدنی درا -۵٢

ی رس�د و ! یعنی رسیدن بھ خدا در خویشتن ! و فقط در چنین صورتی بھ صلح و دوستی با خود م�بخویشتن وج��ز از طری��ق معرف��ت نف��س تب��ر ج��ای خ��ود م��ی نش��یند یعن��ی ع��ادل م��ی ش��ود . پ��س راه رس��یدن ب��ھ ع��دال

خداشناسی عرفانی ممکن نیست . کھ خویشند و اینست راز کفرشان . چرا اختیار و آزادی انتخاب سرنوشتو زادی ) دشمن آمردم (ناس -۵٣

م ت راز س�تمی خواھند کسی را صاحب اختیار خود سازند و از بار مس�ئولیت وج�ود خ�ود آزاد باش�ند و اینس� بری آنان و نیز آزادیخواھی آنان کھ عین جبر پرستی و بی خودی است .

س�اوات ب�ا یک�دیگر نیس�ت بلک�ھ برت�ری طلب�ی از یک�دیگر اس�ت ھمس�ان می عدالت خواھی مردم نیز حت� -۵۴

ل خویش�تناشراف و حکام شدن است . ھمانطور کھ آزادیخ�واھی آن�ان ھم�ان آزادی از اراده متعھ�د و مس�ئوس اس��ت یعن��ی ب��ی خ��ود ش��دن ، دیگ��ر ش��دن ، ش��اه ش��دن . و اینس��ت س��یر ظ��الم ش��دن انس��ان ظل��م پ��ذیر ! پ��

است . مظلومیت بھ قصد ظالمیت ک�ام دم ، ح�اکمی را ک�ھ فقی�ر و س�اده زن�دگی کن�د تبعی�ت نم�ی کنن�د زی�را تبعی�ت م�ردم از حاینست کھ م�ر -۵۵

برای آنست کھ مثل حکام شوند . ی مردم نیز از کفر و نفرتشان نسبت بھ خودشان است . زی�را محب�ت یعن�ی دوس�ت داش�تنمحبت ناپذیر -۵۶

ر را تحقی� ستی خود بیزارند وکسی را دوست خود م�ی دانن�د ک�ھ آنھ�اکسی ھمانگونھ کھ ھست . و مردم از ھ نموده و سپس وعده بھ وجودی نسیھ در آتیھ بدھد و اینست ظلم پذیری !

یھ��ای برجس��تھ م��ردم ، بخ��ل و آب��رو پرس��تی و ظ��اھر س��ازی اس��ت ک��ھ ای��ن نم��اد آش��کار یک��ی از ویژگ -۵٧

ر د و تظ�اھھ ھستند انکار و تکذیب و تحقی�ر م�ی کنن�ظلمشان بھ خودشان است زیرا خودشان را ھمانگونھ کویش و خ�بھ چیزی می کنند کھ نیستند و این اساس ظلم بھ خویشتن و ستم ب�ری اس�ت و کفرش�ان ب�ھ خلق�ت

خداوند . وجن�ون اس�ت . واساس ظلم مردم است و این اراده بھ خود بیگانھ سازی » اراده بھ دیگری بودن « -۵٨

تا خود نباشند . مردم ظلم می پذیرند ویژگ�ی م�ردم اینس�ت ک�ھ ھیچی�ک از آن�ان خ�ودش را از م�ردم و ج�نس م�ردم نم�ی دان�د و یکی دیگر از -۵٩

ن��دارد ک��ھپد و خ��ود را برت��ر از ھم��ھ م��ی ن��د و احم��ق و ظ��الم م��ی دان��دائم��ا م��ردم را تحقی��ر و مس��خره م��ی کی�ن بی�ان ااز ج�نس م�ردم ش�ده اس�ت . و اینس�ت ک�ھ ب�ا م�ردم و در م�ردم و اوبزرگترین بدشانس�ی و ب�دبختی

رت�ری ی�افتن ھمھ در ظلم پ�ذیری جھ�ت ب بدی و بیزاری و انزجار از خود است در مردم ! و لذا –غایت خود م�ی را : از سائرین از یکدیگر س�بقت م�ی جوین�د در ن�زد ص�احبان ق�درت . ح�ال دریابی�د معن�ای حکوم�ت مرد

دموکراسی ! تند کھ آنان را ھمانگونھ کھ ھستند دوس�ت ب�دارد ، یعن�ی دش�من انس�انھساینست کھ مردم دشمن کسی -۶٠

ناجی خویش . و عادل و امام

Page 9: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٩

عل�ی !ا خدای خود می دانند و لذا خود را بھ پول می فروشند . اینست معنای ظلم پذیری رمردم ، پول -۶١ می فرماید : مردم دو نوعند من امام مؤمنانم و پول ھم امام کافران ! ع ز و چ�ھ ل و مال و ثروت را راز خوشبختی می داند ظالم است و ظلم پذیر و کافر چھ ب�ا نم�اانسان تا پو -۶٢

بی نماز ، چھ مسلمان چھ یھود و چھ کمونیست ! کسی است کھ ب�دبختی و خوش�بختی را در خ�ارج از وج�ود خ�ود م�ی جوی�د و خ�ود را عل�ت ظالم و کافر -۶٣

. یعنی خودش را نمی خواھد . و اینست ظلم ! و ناس اینست ! اند و نمی خواھدخوخود نمی الم ظ�ونھ کھ قرآن کریم م�ی فرمای�د ھم�واره اکث�ر الن�اس ک�افر و من�افق و فاس�ق و جاھ�ل و حال اگر آنگ -۶۴

ودش ھستند پس حکومت دموکراتیک ھم بایستی حکومت کفر و ظلم و جھل و جنون و فسق باشد ک�ھ ب�ھ خ�رخ م�ی و چون اکثر مردم دع�وی خ�دا پرس�تی و دی�ن ھ�م دارن�د پ�س حکوم�ت ری�ا و نف�اقمی کند ھم افتخار

اس�تگویانردھد کھ برای انکار مفاسدش بایستی بھ اشد دروغ و ریا و خفقان و سانسور دست بزن�د و ھم�ھ را بھ زندان افکند و بکشد .

. ی ندارند عمر بیشتری می یابدینست کھ دموکراسی در جوامع المذھب تر کھ دعوی دین و خدا پرستا -۶۵

شد داری بک و کال دموکراسی ھا جوامع بشری را وادار می کند تا دست از دعوی دروغین خداپرستی و دینزم�ان اس�ت آورد و ای�ن زمین�ھ ظھ�ور ن�اجی آخرال و شرک و نفاق را ترک بگوید و روی بھ کفر صادقانھ ت�ر

ست . زیرا بشریت الاقل در کفرش عادل و صادق شده ا دای ظھور خناس و اراده شیطان نیست بلکھ مھد ظھور انبیاء و اولی�ای الھ�ی و اراده خ� ناس فقط مھد -۶۶

خ�دای رحمان نیز ھست . و لذا مخلصین و عارفان از ناس بر می خیزن�د و ب�ھ ق�درت قھ�ری ن�اس ب�ھ س�ویموده و القاء ن ه او را در ناسخود بھ دیدار می روند و باز از محضر حق بھ سوی ناس بر می گردند تا اراد

نھایتا حق را بھ یقین در ناس دریابند یعنی رب الناس ، ملک الناس و الھ الناس را . ی م�و یا چون نیلوفری سر بر می کش�د و ب�ھ آس�مان پ�ر داس باتالقی است کھ انسان یا در آن می گندن -۶٧

کشد . وره ناس و در رابطھ با آنان رخ می دھد . کرفت در مھ امتحانات الھی درباره اھل ایمان و معھ -۶٨ اس ، عبای خدا است کھ اولیای او در آن پنھان می شوند . ن -۶٩ اده ور مھر و قھر خداوند نسبت بھ مؤمنان و اولی�ای الھ�ی ھس�تند و از ن�زد خ�ود ھ�یچ ارمردم مھد ظھ -٧٠

ای ندارند . رای ب�مردم است . ھمانطور ک�ھ در ق�رآن ک�ریم م�ی فرمای�د ک�ھ ھ امتحانات الھی مؤمنان در رابطھ باھم -٧١

کی ! من و سالؤھر پیامبری از شقی ترین مردمان دشمنانی قرار داده است . ھمچنین است برای ھر م ز م�ی ؤمنین بھ م�ردم ب�امردم ، پاالیشگاه نفس مؤمنانند و لذا ھمھ خیر و برکات و معارف و کرامات م -٧٢

نند .رسالت را در حق مردم ادا نکنند چھ بسا کافر می شوند و از راه می ما گردد و آنانکھ این شرور را بھ سویش م�ی ک حدیث نبوی می فرماید کھ اگر مؤمن در غاری پنھان شود خداوند مردمی ی -٧٣

ش دھند. این امتحان و پاالیش نفس مؤمن بدست مردم کافر و شرور است . فرستد تا آزار شدن بھ مردم عین کفر بھ خداست از برای اھل ایمان و معرفت. حتی رسالت انبی�ای الھ�ی کافر و شقی -٧۴

پیش از آنکھ برای مردم بوده باشد برای خود رسول است و این حقیقت را در قرآن ک�ریم در قص�ص انبی�ای را در ن�زد . یعنی انبیای الھی مقامش�ان عو نوح و موسی عالھی بھ وضوح در می یابیم مثل داستان یونس

ھم�انطور ک�ھ مخلص�ترین خدا مدیون مردم ھستند و خداون�د ب�رای ھ�دایت خل�ق نی�ازی ب�ھ پی�امبران نداش�ت .مؤمنان بھ محض بعثت ھر پیامبری بھ دور او جمع آمدند و او را یاری دادند ب�دون آنک�ھ او کمت�رین تالش�ی

Page 10: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٠

ران اف�زوده ش�د و ای�ن معن�ا در ق�رآن ک�ریم کرده باشد . و اتفاقا بر اثر تالش و معجزات رسوالن ب�ر کف�ر ک�اف مکرر آمده است .

رحم�ت حاظ مظھر شقاوت و شرارت نسبت بھ مؤمن�ان ھس�تند ت�ا مؤمن�ان از شرش�ان ب�ھ لمردم بھ یک -٧۵

وم نطورک�ھ ق�ببرند و مشمول رحمت او شوند و نور رحمت او را ب�رای م�ردم ب�ھ ارمغ�ان آورن�د ھما هخدا پناھ�م ص محم�دروا داش�ت . و صد م�حمرا نس�بت ب�ھ جف�ا وبشری بود و بیشترین ظلم عرب شقی ترین اقوام

ت�ی ینک�ھ رحمبھ کمال رحمت خدا رسید و مظھررحمت او بر مردمان شد : تو را بھ رس�الت ب�ر نگزی�دیم اال ار رحم�ت اس�ت ک�ھ مظھ� صو این منتی بر عالمیان نیست بلکھ منتی بر محم�د –برای عالمیان شوی ! قرآن

ه ب�ر ع�رش رحم�انی او مس�تقر ش�د صشده است ھرچند ک�ھ کس�ی مش�تاق ای�ن رحم�ت نباش�د ول�ی محم�د خدا است در عالم ارض !

رک لکان اھل معرفت و عارفان حقھ ، دین خ�ود را نس�بت ب�ھ م�ردم ب�ھ خ�وبی م�ی دانن�د و دبنابراین سا -٧۶

ت و نج�اتاینس�ت ک�ھ ب�رای خ�دم می کنند کھ ھرچھ دارند ازھمین مردم کافر و شقی و ظالم و جاھل اس�ت و . شندکی ت ھم ممردمان از ھمھ چیز خود در دنیا می گذرند حتی از جان خود . و از این بابت از مردمان من

ت کھ هللا می رساند . و این عین واقعیت اسءین شقاوت و جفا و خیانت مردم است کھ عارف را بھ لقاا -٧٧

ایم . ما آنرا در سائر آثارمان گزارش کرده ا در ررگترین جامعھ شناس�ان انبی�اء و اولی�ای الھ�ی ب�وده ان�د ک�ھ تم�ام حی�ات و ھس�تی خ�ود بنابراین بز -٧٨

ردم ن�ابراین م�بمردم و با مردم و بھ عشق مردم سپری کرده اند و از این عشق بوده کھ بھ خ�دا رس�یده ان�د پ�س از م ھ�م الاق�لند و لذا م�رداعارفان بوده انبیاء و اولیای الھی و، ساالران و دموکراتھای حقیقی تاریخ

مرگشان قدرشان را ادا نموده اند . ن بھ دست مردان خدا در دنیا و آخرت ، عین مردم ساالری آنھاست و عین ع�دالت اس�تشفاعت مردما -٧٩

و انصاف . دم�ان اس�ت ک�ھ ب�ھاز دشمن دوستی اولیای الھی نیز از ھمین بابت معرفت آنان در حق شقی ت�رین مرر -٨٠

. عواسطھ ھمین اشقیاء بھ دیدار با خدا رسیده اند ھمچون شفاعت ابن ملجم بھ دست علی ک�ریم قل�وب مردم��ان از س�نگ س�خت ت��ر اس�ت ول�ی ھم��ین قل�وب ب�ھ اراده الھ��ی ب�ھ ناگ��اه ب�ھ ق�ول ق��رآن -٨١

ی م�ش بین�ی ندرت قابل پینھرھای جوشان آبی را فوران می کنند . ناس پدیده بسیار حیرت آوری است و بھ ر دل از آب و لذا ھمھ فرمولھا و پ�یش بین�ی ھ�ا و نظری�ات جامع�ھ شناس�انھ در عص�ر م�ا بیھ�وده و باط� باشد

رن ق�آمده اند . و کس�ی چ�ون ج�ورج س�وروکین ک�ھ خ�دای جامع�ھ شناس�ی س�رمایھ داری و سوسیالیس�تی در ع�ارف مد را از ن نظریھ نجات بخش اجتم�اعی خ�وبیستم است نھایتا ابطال کل این علم را اعالن نمود و آخری

وین م�راد نی ایرانیان استخراج کرد کھ موس�وم ب�ھ ام�اتولوژی اس�ت ک�ھ ھم�ان رابط�ھ ارادت عرف�انی ب�اعرف وعود استمدرن می داند کھ در حقیقت زمینھ ظھور ناجی م یتمرید است و این رابطھ را نجات بخش بشر

آورد کھ مظھر جمال و جالل حق می باشد . کامل سر بر میکھ از عشق بھ انسان شناسی ظھور پدیده ای است کھ بایستی علم�ا و عارف�ان اس�المی و خاص�ھ ش�یعی مب�ادرت و اما جامعھ -٨٢

ان�ب اکث�ر ای�ن ق�ا از جبھ تدوین آن نمایند کھ متأسفانھ جز آثار ما چیزی تاکنون پدید نیامده است کھ آنھ�م اتفا ر است . علما مورد انکار و تکفی

م ناجی موعود مخلوق نیاز م�ردم ب�ھ نج�ات اس�ت و ل�ذا در روای�ات اس�ت ک�ھ ام�ام زم�ان ھ� امام زمان و -٨٣

ردم�ی مچون مردم عادی در میانشان زیست می کند و کسی او را نم�ی شناس�د و بلک�ھ خ�ودش ھ�م از جمل�ھ دش ھ�م یعنی چھ بس�ا خ�و است کھ در دعای فرج و ظھور خویش شرکت می کند و دست بھ دعا بلند می کند

عن�وان وقت ظھورش را نمی داند و بلکھ برخی معتقدند کھ تا قب�ل از ظھ�ورش حت�ی خ�ودش ھ�م خ�ود را ب�ھ ش�د ک�ھ ازناجی موعود نمی شناسد . کھ البتھ این مسئلھ ج�ای تأم�ل و بح�ث دارد و ام�ری ب�س لطی�ف م�ی با

اسرار عالی قلمرو عرفان عملی است .

Page 11: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١١

ب�ی م�ی دان�د ک�ھ نب�ی اس�ت و نق نب�ی و ول�ی اینس�ت ک�ھ می گوید کھ فر صنبی اکرم روایتی منسوب بھ -٨۴» مکی�ھ فتوح�ات« اب�ن عرب�ی در نمی داند کھ ولی خداست . در این ب�اره ع�ارف کام�ل مح�ی ال�دین » ولی«

د ب�ھ ی عص�ر خ�ومکررا اظھار می دارد کھ یکی از رسالتھای ویژه او ای�ن ب�وده ک�ھ مق�ام والی�ت را در اولی�اوجھ ریق او متطمی شده و آنان را بھ خود آگاھی می رسانیده است و بسیاری از اقطاب الھی از آنان متذکر

مل ت آور ش�امقام ذاتی خود شده اند و زان پس صاحب رس�الت گش�تھ ان�د . آی�ا ای�ن تقی�ھ ذات�ی و بغای�ت حی�رر ینس�ت ک�ھ وق�ت ظھ�ومی ش�ود ی�ا ن�ھ ، ام�ری دگ�ر اس�ت . ول�ی مس�لم ا عجوجود مبارک حضرت ولی عصر

ب�ق روای�اتطو عطش مردم بھ نج�ات دارد و ل�ذا ناجی را حتی خود آن حضرت نمی داند و این بستھ بھ نیاز اسالمی ھرکھ چنین وقتی را از پیش معین کند کذاب تلقی می شود .

ر در ک�ل رین اث�از ابن عربی ماندگارترین و یقین ب�ارت» فتوحات مکیھ « لمعارفی و گرانقدر اثر دائرة ا -٨۵

رار و ط�اب و اب�معرفت توحیدی است کھ محور این آثار ھمانا خود آگاھی عرفانی برای عارفان و اولیاء و اقلس�فھ و فمھ مردمان از ای�ن کت�اب تقریب�ا ھ�یچ اس�ت و بلک�ھ متخصص�ین امخلصین است و لذا برخورداری ع

ص س�الکان و در حقیق�ت ای�ن اث�ری مخ�تن�د عرفان نظری ھم بھ ندرت از آن چیزی قابل استفاده خ�ود م�ی یاب م�ی افزای�دنانک�ار وخراف�ھ ومعرفت و عروج عرفانی در مرتبھ پیشرفتھ است و لذا دیگران را جز گمراھی

ز ک�رام اھمانطور کھ قرآن ھم چنین است . این اثر شگرف کھ سراسرش کرامت است کھ بایستی مؤلفش را ص�ھ غیب�ت دری ت�اریخی در عراورانھ�ددوازده گان�ھ ش�یعھ در ھم�ھ الکاتبین دانست ثابت می کند کھ امام�ان یت جات و ھ�داھمواره زنده اند و نور معرفت طالبان معرفت و ن وند روجود اولیای زنده ھر عصری تجلی دا

نک�ار وا امی باشند . عدم درک این حقیقت از کت�اب م�ذکور موج�ب ش�ده ک�ھ بس�یاری از علم�ای ش�یعھ را ب�ھ وند تن��اقض ش�� د و ی��ا در فھ��م مع��ارف ای��ن کت��اب دچ��ارن��ی را غی��ر امامی��ھ و ی��ا التق��اطی بنامدارد ک�ھ اب��ن عرب��

ی و س�رگردان ھمانطور کھ حتی مترجم نابغھ این اثر یعنی جناب محمد خواجوی ھم در تعلیق�ات آن دچ�ار ای�نت�ھ راد گرفی�نس�تھ و گ�اھی ھ�م ب�ر ش�یخ اکب�ر اام و تناقض شده و گاه مطالبی را دخل و تصرف دساسان داابھ

ر کھ ھمین ام بدرستی در دوره غیبت فھم نشده است عاست . و این بدان معناست کھ امر والیت ائمھ اطھار نی موجب پیدایش رخوت و گمراھی در شیعیان بوده است ک�ھ ام�ر نج�ات را فق�ط مخ�تص عرص�ھ ظھ�ور جھ�ا

کھ ھر«ید کھ دوازدھم می فرما خود امامد در حالیکھ چنین نیست . ھمانطور کھ حدیثی از نحضرت می پنداردم یا ب�ھ م�ر وو این معنا یا متأسفانھ توسط علمای شیعھ درک و توجیھ نشده است » ا بجوید خواھد یافترم

تعلیم داده نشده است . ن عربی در وصف یکی از اقطاب زنده عصر خودش چنان سخن می راند کھ گ�وئی ص�فات ھرکجا کھ اب -٨۶

خواج�وی ار روحانی امام�ان و خاص�ھ ام�ام زم�ان ت�داعی م�ی ش�ود ، جن�اب محم�دو مقامات و کرامات و اقتدحص�ور ح�دود و مممترجم ایشان بھ سرگردانی می افتد و تردید می کند . زیرا امر والیت ائمھ اطھار را فق�ط

ل�ی ض�ور و تجبھ عمر دنیوی آنان و یا ظھور جھانی امام می دان�د در حالیک�ھ عارف�ان کام�ل دورانھ�ا مح�ل حتجل�ی مامان ھستند کھ کاملترینش�ان مح�ل ظھ�ور ام�ام عص�ر اس�ت و ای�ن حل�ول نیس�ت تجل�ی اس�ت . و عل�ما

ب�ھ عالیترین و لطیف ترین علوم اس�ت ک�ھ ع�دم درک�ش موج�ب اینھم�ھ س�وء تف�اھم در علم�ای رس�می نس�بتر . و الغی� دعارفان تاریخ بوده است . و ھمین امر تجلی است کھ خأل ظلم�انی دوره غیب�ت را جب�ران م�ی کن� ویش�ان م�یاھمیت شناخت امامان شیعھ از ھمین رو است و گرنھ اگ�ر والی�ت آن�ان فق�ط مرب�وط ب�ھ حی�ات دنی

س�نی ب�ر جھان می داش�ت ک�ھ اینھم�ھ اخ�تالف ف�راھم آی�د ک�ھ جن�گ ش�یعھ و مبود چھ اثری بر شیعیان و مرد ھمین اختالف است .

س��خت ت�ر اس��ت بھت�رین شناس��ندگان و بش��ان از س�نگم�ین مردم��ان ک�افر و جاھ��ل ک�ھ قلوھو عجب�ا ک��ھ -٨٧

ی علم�ای رس�م از اکث�رغیبت بوده اند و ب�دین لح�اظ تاریخ مؤمنان بھ تجلی امامان از وجود عارفان در طول لیل وبش�ان ب�دشمندان ھوشیارتر و مؤمن ترند و این برخاستھ از کرامت امیت در ن�اس اس�ت چ�را ک�ھ قلنو دا

نیم م م�ی خ�واین در نیامده و بکر و امی مانده است و اینست کھ در ق�رآن ک�ریسختی بھ تسخیر اجنھ و شیاطن�د و م�ی می نمای کھ : اکثر اھل کتاب ( علمای رسمی مذاھب ) مردم امی را انکار و تکفیر می کنند و تحقیر

یب�ت وران غدما را ب�ا امیی�ون چ�ھ ک�ار ! ح�ال آنک�ھ ھم�ین امیی�ون مھ�د ظھ�ور ن�ورتجلی امام�ان در کھ گویند ی ش�ده اس�تکھ خود عارف نیز از امیت قلبی خ�ود متجل� ھستند و ایشان را تصدیق و اطاعت می کنند . چرا

کھ کانون امامت است . عارفان ھر عصری در دوره غیبت محل تجلی ن�ور ھ�دایت یک�ی از انبی�اء و امام�ان گذش�تھ ان�د . و اب�ن -٨٨

ده است و لذا برخی از اولیای الھی عصر خ�ودش را وعربی این حقیقت را بدرستی دریافتھ است ومعرفی نم صآنھ�ا مق�یم در قل�ب محم�د م�ی دان�د ک�ھ ک�املترین عو عیس�ی عی�ا موس�ی عیا ھ�ود عمقیم در قلب ابراھیم

Page 12: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٢

ش�تھ اس�ت ک�ھ مق�یم در ذاست . کھ البتھ بھ نظر ما واقعھ بھ عک�س م�ی باش�د یعن�ی ای�ن ن�ور وج�ود انبی�ای گا ھدایت می کند ھمانطور کھ در قرآن ک�ریم س�خن از ن�وری اس�ت ک�ھ خداون�د در قلوب عارفان است و آنان ر

رار می دھد و با این نور ھدایتشان می کند . این ن�ور ھم�ان ن�ور والی�ت ب�اطنی انبی�ای قمؤمنان یقلوب برخور باشد ھدایت یافت�ھ الھ�ی اس�ت و ن�ور ھ�دایت طالب�ان نی�ز حامل این ن یک بزرگ است و طبق قول الھی ھر

می باشد و مؤمن�ان بایس�تی در ام�ر ھ�دایت از ای�ن اولی�اء اطاع�ت کنن�د و م�ردم ام�ی بس�یار بھت�ر از علم�ای درک و تصدیق این نور را دارند . یترسمی قابل

ت الھ�ی اس�ت و م�یر و سلوک الی هللا دو مرحلھ کلی دارد کھ مصداق دو قوس صعود و نزول در حکس -٨٩

اول و است و دومی ھم سیر از حق بھ سوی خلق می باشد و شاھدیم کھ آن یکی سیر از خلق بھ سوی حقرس�تد و فآخر این سیر ھمان خلق است . این خلق است کھ سالکان را بھ قوه قھریھ ح�ق ب�ھ س�وی خ�دا م�ی

سپس خداوند ھم آنان را دوباره بھ قصد خدمت و ھدایت مردم بھ سوی خلق باز می گرداند. ب�وت دگی ھم�ھ انبی�ای الھ�ی قب�ل از نن�ص خلق بوده اس�ت و ل�ذا زھ خدمتگزاران مخلنبوتھا ، اجر خدا ب -٩٠

از را ھمط�ر سراسر عشق بھ خلق گزارش می شود . و لذا خداوند در قرآن کریم بر پا دارندگان قسط و ع�دل . انبیای الھی قرار داده اند

ک�ھ بھ س�وی خ�دا م�ی فرس�تند ب�ی آن انند وو قھرشان از خود می ر د را بھ ظلممردم ، خدمتگزاران خو -٩١

ل�ق را ین ب�ار خابدانند کھ چھ می کنند . و خداوند ھم این واصالن را دوباره بھ سوی خلق رجعت می دھد تا امی�ده م�ی ھ�دایت ن ھم با خود بھ سوی خدا باال برند . و این رسالت اولیای الھی و عارفان با� است کھ ام�ر

شود . اس�ت زی�را خداون�د مردم�ان را ب�ر اس�اس قل�ب شناس�ی طبق�ھ جامعھ شناس�ی قلب�یجامعھ شناسی قرآنی -٩٢

ر ای�ن چھ�ا وبندی کرده است و آن چھار گروه کلی دارد : مؤمن�ان مخل�ص ، مش�رکان ، ک�افران و من�افقین . است . روحی است . در حقیقت جامعھ شناسی قرآنی بر روانشناسی قلبی استوار –وضعیت و مقام قلبی

مھ صفات و خل�ق و خ�ویمعھ شناسی قرآنی متکی بھ نوع و کیفیت رابطھ مردم با خداوند است و ھجا -٩٣

ابط�ھ رای�ن نون و اعمال و افکار مردم برخاستھ از این رابطھ می باشد یعنی از قلب . زیرا قل�ب اس�ت ک�ھ ک�ا .است

لیل�ی ھم�واره ع�ده قالبت�ھ ان ؤمنان خالص کسانی ھستند کھ خداوند را در قلوب خویش یافتھ ان�د و این�م -٩۴

ھ ظ�اھر ب�ھستند کھ منزه از حرکت مردمان می باشند و در خارج از شبکھ ناس زیس�ت م�ی کنن�د ھرچن�د ک�ھ نس ج�ن�د و از ممکن است در میانشان باشند . و لذا در قرآن ھمواره مؤمن�ان در نقط�ھ مقاب�ل ن�اس ق�رار دار

می کند . ناس نیستند و سوره ناس ھم این حقیقت را خاطرنشان ر بیرون از خویش�تن م�ی خوانن�د و ای�ن مح�وری ت�رین ویژگ�ی جامع�ھ شناس�یخداوند را د و اما ناس ، -٩۵

الھی است و صفت ذاتی ناس می باشد . ن�دگانی ی ھستند کھ خداوند را در جائی بسیار دور دست می دانند مث�ل آس�مان . و ل�ذا در زکافران کسان -٩۶

ع�ھ ص�لحت جامماری ندارند در ظاھر و باطن . ولی گروھی از این کافران بستھ ب�ھ روزمره خود با او ھیچ کام�ور تظ�اھر ب�ھ و کاری دارند و او را در ھم�ین نزدیک�ی ھ�ا م�ی دانن�د و ل�ذا ، تظاھر می کنند کھ با خدا سر

نط�قدر م عبادتی و ش�عارھای دین�ی م�ی کنن�د و این�ان منافقانن�د ک�ھ ب�دترین ن�وع ک�افران محس�وب م�ی ش�وند قرآن .

ول�ی ن کسانی اند کھ روزی ایمان داشتھ اند و قلوبشان طعم و عطر ایمان را چشیده اس�تو اما مشرکا -٩٧

ه ریک ارادد و بلکھ خدا را شریک اعمال زشت خود نمودند و خ�ود را ش�نایمان خود را کامل و خالص نکرد خدا کردند کھ اکثر مردم از این نوع می باشند .

ری م�ی دان�د و ل�ذا م�ردم مش�رک ک�ھ م شرک را موجب پوچی و ناک�امی و ابط�ال تالش�ھای بش�قرآن کری -٩٨

ش�ان دلیل شرکباکثریت توده ھا ھستند معموال از ضعیفترین و ناکامترین طبقھ اجتماع محسوب می شوند کھ است کھ از گروه خسر الدنیا و آخرت می باشند .

Page 13: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٣

عمال امعھ ای ھمانا کافران و منافقان می باشند کھ خدا رادر حقیقت طبقات حاکمھ و اشراف ھر ج پس -٩٩

ند .کنار گذاشتھ اند و لذا تمام انرژی دنیوی خود را خالصانھ صرف انباشت ثروت و قدرت می کن

م��روزه س��رمایھ داران و ص��احبان اص��لی ق��درت و ث��روت را ک��افران ب��ی ری��ا دانس��ت ک��ھ پ��س بایس��تی ا -١٠٠ متخصص��ین ای��ت م��ی کنن��د ک��ھ اکثرش��ان ای��دئولوگھا و فالس��فھ و علم��ای دین��ی ومنافق��ان در خف��ا از آن��ان حم

لت ح�ق و م از اص�ادھستند و لذا از قدرت و ثروت کافران بھره ای دارند و جیره خوار آنانند . این�ان ظ�اھرا دم راش�ند و م�علم و انسانیت و شرافت و اخالق می زنند و لذا واسط بین کافران با ت�وده مش�رک م�ردم م�ی ب

امی��ده ک��ھنرا تح��ت س��لطھ و اطاع��ت حک��ام در م��ی آورن��د . اینس��ت ک��ھ خداون��د پلی��دترین مردم��ان را من��افقین جایشان در درک اسفل السافلین است .

وس�وم ب�ھ ت�وده و خل�ق و ن�اس م�ی باش�د ک�ھ اکثری�ت م�ردم را تش�کیل م�ی دھ�د ھم�ان مپس آنچھ ک�ھ -١٠١

س ھس�تنداکثرالن�ا نامیده می شوند و طبق منطق ق�رآن امعھمذھب شرک و مشرکین ھستند کھ طبقھ پایین ج کھ مخاطب اصلی انبیای الھی نیز می باشند زیرا خاسرین دو عالمند .

کت�اب رآن کریم می فرماید اکثر اھل کتاب منافقان ھستند و در واق�ع منافق�ان جمل�ھ اھ�لقھمانطور کھ -١٠٢

یرش م�ی رند و تفسکھ با کتب آسمانی آشنایند و سواد آنرا دادر معنای وسیع کلمھ اند . یعنی نھ فقط کسانی س�اس اص�ال ا کنند بلکھ ھمھ اھالی اھل مدرسھ و تحصیالت باال را بایس�تی اھ�ل کت�اب دانس�ت . ھم�انطور ک�ھ

مدرسھ و سواد و کتاب و تحصیل علم از مدارس دینی آغاز شده است .

حکومت و ثروت بدون حمایت س�تادی از اھ�ل کت�اب و امروزه آشکارا شاھدیم کھ صاحبان قدرت و و -١٠٣مانھای ر ک�ھ س�ازدانشمندان و مبلغان دینی و اخالقی قادر بھ استمرار بقای استکباری خود نیستند . ھم�انطو

اس��ت و اطالع��ات و جاسوس��ی ابرق��درتھا ک��انون و اتحادی��ھ نخبگ��ان علم��ی و دین��ی و فن��ی و نظری��ھ پ��ردازیج�ود واست کھ مشابھش در ھمھ کشورھا بھ » ای سازمان مرکزی روشنفکریمعن«سازمان سیا در لغت بھ انون ک�انھا را قلب قدرت استکباری در جوامع می باشد . و در واقع بایستی ای�ن س�ازم آمده است و بھ مثابھ

یون س�ھ کمیس�« نخبگان اھل کتاب دانست کھ نخبگ�ان نف�اق علم�ی و دین�ی و فلس�فی م�ی باش�ند ک�ھ ام�روزه رق��درتھا ب��ھ عن��وان اتحادی��ھ جھ��انی ھم��ھ س��ازمانھای علم��ی و اطالع��اتی اب» آی��ریس « س��ازمان و» جانب��ھ

و باش�ند . مشغول رھبری و مدیریت جھان جھت اجرای استراتژیھای یکصد سالھ نظام امپریالیزم جھانی میمی�د زم�ین نا در حقیقت جایگاه وجودی این افراد و سازمانھا را بایس�تی ھم�ان درک اس�فل الس�افلین ب�ر روی

ھ بس�ا چ�کھ کانون اشد نفاق جھت اجرای اشد کفر و ستم و س�لطھ و تب�اھی ب�ر ن�اس در ک�ل جھ�ان اس�ت ک�ھ رس��ند . دررھب��ری م��ی کن��د ت��ا مردم��ان خودش��ان ب��ھ انق��الب قلب��ی در خ��ود ن وانقالب��ات دوران م��ا را طراح��ی

رص�ھ ظھ�ورعالن ھر عص�ری را ب�ھ احقیقت بایستی این سازمانھا را کانونھای دجالیت دوران دانست کھ دج می رساند در ھر منطقھ ای از جھان .

درن و ھمھ حکومتھا و ملتھا بھ یک نظام واحد جھانی اس�تکباری نرس�ند زمین�ھ ظھ�ورمتا کل جھان -١٠۴

ک�ھ اس�ت» کمیس�یون س�ھ جانب�ھ « ناجی موعود ھم فراھم نشده اس�ت و چن�ین ام�ری از اھ�داف درج�ھ ی�ک مپریالیستی در سراسر جھان است . اتحادیھ نخبگان ا

جھانی است زی�را بش�ریت از نف�س واح�ده اس�ت و ل�ذا رس�تگاری و س�عادت دنی�وی ب�ھ نجات یک امر -١٠۵

اش�د طور ف�ردی و ق�ومی و مل�ی ممک�ن نیس�ت . ھم�انطور ک�ھ م�ثال اگ�ر فق�ط ی�ک ف�رد ش�رور در ی�ک ش�ھر ب زم�ین باش�د اگ�ر فق�ط ی�ک گم�راه وظ�الم ب�ر روی شھر حرام می کند . وآن آسایش و امنیت را بر کل اھالی

ش�ری امکان امنیت و عدالت در سائر اقوام بشری ممکن نیست . و ای�ن ص�ورت ظ�اھری ح�ق نف�س واح�ده بل ک�ش�ود گ�وئی اگر یک نفر بھ ناحق کشتھ« است . ھمانطور کھ قرآن کریم ھم بر این امر اشاره دارد کھ :

ین واقعی�تع�ای�ن .»ود گوئی ک�ل مردم�ان زن�ده ش�ده ان�دن خدا زنده شمردم کشتھ شده اند و اگر یکی بھ دی بیرونی جھان نیز ھست .

امی واح�د ک�ل جامع�ھ بش�ری را ب�ھ دبنابراین بایستی جھان بشری یکپارچ�ھ ش�ده باش�د ت�ا بت�وان ب�ا اق� -١٠۶

ک�ل جھ�ان را ھم ھگری انداخت و متحول ساخت . این از برکات تکنولوژی و خاصھ ارتباطات است کدمسیر تا وسیلھ نجات می شود و تحت ھدایت علمی امام زم�ان دچ�ار تب�دیلی یبھ فساد و ویرانی می کشاند و ھم نھا

و معنوی�ت م�ی حاز ماھیت خود شده و ھویتی انسانی و سالم و پاک و ھدایت بخش می یابد و در خدمت رو

Page 14: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٤

برخ�وردار اس��ت ک�ھ موج��ب ینی��اد عقل�ی دگ��ر ام��ام زم�انی مطلق�ا از بی د آن عل��م و تکنول�وژی�آی�د ک�ھ ب��ی تردل�وم و فن�ون م�درن تمام�ا خص�م عشکوفائی طبیعت و پیدایش جنات نعیم بر روی زمین م�ی ش�ود در حالیک�ھ

ای آفری�ده طبیعت جھان و سالمت و عزت انسان است زیرا انسان و جھان طب�ق ک�الم خ�دا ، از نف�س واح�ده ی طبیعت برسد بھ نابودی بشر ھم می انجامد و بالعکس ! شده است و لذا ھر چھ کھ بھ ویرانی و تباھ

واج امام زم�انی ، تم�دنی منھ�ای نف�ت و پتروش�یمی و ات�م و تشعش�عات رادی�و اکتی�و و ام� مسلما تمدن -١٠٧

ی را ب�ھ ویرانگر ماھواره ای و رادی�وئی و ماش�ین و دود و قی�ر و س�موم اس�ت ک�ھ ت�ن و ج�ان و روان بش�ر ه است و بلکھ عالم حیات را بر روی زمین بھ انقراض می برد.فساد و ویرانی کشانید

ر امام زمانی ، تم�دن ریاض�یاتی نیس�ت بلک�ھ تم�دنی متک�ی ب�ر عل�م روح وکرام�ت الھ�ی د مسلما تمدن -١٠٨

انسان است کھ انسان را بھ راستی اشرف مخلوقات می سازد نھ اسفل مخلوقات !

ر دفرزندان آدم از نزد خودش کرامت نھاده اس�ت و ای�ن کرام�ت قولش در قرآن کریم در خداوند طبق -١٠٩ش ن�زد خ�ود جامعھ امام زمانی از گل ناس باقیمانده پ�س از آن کش�تار عظ�یم ، آش�کار م�ی ش�ود و انس�ان از

ان ن�ازل کھ بر قوم موسی بھ مدت چھل سال از کرم موسی از آسمرزق می برد رزق کریمانھ ھمچون رزقی د م�ام ن�ابواناس است نھ طبقات اش�راف از کف�ار و من�افقین ک�ھ جمل�ھ در مقدم�ھ ظھ�ور می شد . و این برای

می شوند .

و با خداوند عین رابطھ انسان با ذات خویشتن است . و کل روانشناسی و خلق و خ�وی رابطھ انسان -١١٠اس�ت . خویش�تناز خ�دایش در او صفات و امیال و افکار و اعمال بشری مخلوق و معلول نزدیکی و دوری

ت . قیانھ اساز جملھ رزقی کھ می برد یا کریمانھ و رحمانی و عاشقانھ است و یا بخیالنھ و خصمانھ و ش

داوند را در قلب خویشتن می خوان�د و م�ی خواھ�د . مش�رک ھ�م خداون�د را در زن�دگی مؤمن خالص خ -١١١و از ای�ن .حی�ات و دنی�ایش م�ی خوان�د و می خواھد . ولی ک�افر ، خداون�د را در خ�ارج از خویش می خواند

پ�س براس�تی .سھ نوع احساس و ایده درباره خداوند خالق ، سھ نوع انسان با سھ نوع ماھیت پدید می آی�د ان و خداون��د انس��« . ھم��انطور ک��ھ م��ی فرمای��د : خ��الق انس��ان اس��ت در لحظ��ھ ب��ھ لحظ��ھ زن��دگی س��ت ک��ھ خدا

نوش�تش را ھ این خ�دای خ�الق انس�ان و اعم�ال و ماھی�ت و سرپس درمی یابیم ک –قرآن .»اعمالش را آفریدور س�ت ھم�انطانسان است کھ می طلبد بھ ھرگونھ ای کھ بخواھد . و این ع�ین یگ�انگی اراده خ�دا و انس�ان ا

راده ش�ما را اراده یعن�ی خداون�د ھ�م ا –ق�رآن ٠»کنید اال اینکھ خدا اراده می کنداراده نمی «کھ می فرماید : ھ کھ او را اراده می کنید : نزدیک ، دور یا در دل خویشتن ! می کند آنگون

از راه زبانی می توان گفت کھ خداوند ، کافران را از راه دور می آفرین�د و مش�رکان را در حقیقت بھ -١١٢

ت ھوی�ت اس� نزدیک . و مؤمنان را از درون جانشان می آفریند . واین سھ نوع آفرینش و سھ نوع ھدایت ون ب�ھ ب آدمی ! پس کل تاریخ تمدن بشری ھم چی�زی ج�ز حرک�ت بش�ر ب�ھ س�وی خ�دا نیس�ت ت�ا رس�یدبھ انتخا

.خداوند در خانھ وجودش . و یا حرکت خدا بھ سوی بشر است از آسمان تا زمین و تا دل آدمی

ا کجاس�ت ؟ آن زمین�ی ک�ھآیا زمین خ�د –قرآن .»انید کھ زمین خدا بسیار وسیع استای مؤمنان بد« -١١٣ن�د را وانن�د خداوکل کائن�ات نم�ی ت« خداوند در آن جای گیرد و بتواند خداوند را جای دھد کدام زمین است ؟

خداون�د را حدیث قدسی . پس زمین خدا ھمان دل مؤمن�ان اس�ت ک�ھ» در بر گیرند ولی دل مؤمنان می تواند بدون شک از کل کائنات وسیعتر است . ھدر بر می گیرد ک

س�ان ! و ک�ل جامع�ھ بش�ری ھ�م بس�تر خ ، تاریخ نزول خدا از عرش عدم اس�ت ب�ھ س�وی دل انکل تاری -١١۴

ن ک�ھ آم�اورای این سیر نزول خداست . چرا کھ کافران خداوند را در جائی بسیار دورمی دانند مثل آسمان وود م�ی خ� مؤمن�ان خ�الص او را در دل ول�یمترادف عدم است . و مشرکان ھم او را ب�ر زم�ین م�ی خواھن�د .

خواھند کھ جایگاه حقیقی اوست کھ می تواند او را جای دھد و در بر گیرد .

مظھر خدای عدمی ھستند یعنی خدائی کھ گوئی نیست . و مش�رکان مظھ�ر خ�دای زمین�ی یعنی کافران -١١۵ ھستند . و مؤمنان ھم مظھر خدای قلبی ھستند .

Page 15: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٥

ن دارد ؟ بزرگت�رین س�وء تف�اھمی ک�ھ درب�اره مس�ئلھیا براستی خداون�د چیس�ت و چ�ھ نس�بتی ب�ا انس�اآ -١١۶را خل�ق خلق انسان پدید آمده است کھ منشأ ھمھ گمراھیھای عرصھ دین و شریعت ھاست اینست ک�ھ انس�ان

اس�ت ق�ت انس�انتمام شده می پندارند . در حالیکھ حیات دنیا لحظھ بھ لحظھ اش کارگاه خل را شده و خلقتشاگ�ر ای�ن و –ق�رآن » انس�ان را در خلق�تش ش�اھد گ�رفتیم « خ�اب خ�ود انس�ان . زیر نظر خود انسان و ب�ا انت

ده و ش��ھادت نم��ی ب��ود مع��اد و حس��اب و کت��اب ھ��م نم��ی ب��ود و مس��ئولیت انس��ان در قب��ال سرنوش��ت ھ��م بیھ��و ظالمانھ می بود .

ی نس��ان ب��ر خلق��ت خ��ویش ، ع��ین ش�ھادت خداس��ت . ک��افری ک��ھ خداون��د را در آس��مان م��ای�ن ش��ھادت ا -١١٧

ھادت خوان��د ش��ھادت از راه دور را م��ی خواھ��د و مش��رکی ک��ھ خداون��د را در اط��راف زن��دگیش م��ی خوان��د ش��و لحظ��ھ ب��ھ لحظ��ھ امی��الدر نزدیکت��ری را م��ی خواھ��د و فق��ط م��ؤمن مخل��ص اس��ت ک��ھ خداون��د را در دل��ش

ذات احساس و اعمالش شاھد گرفتھ است و این ع�ین ش�ھادت انس�ان ب�ر خویش�تن اس�ت زی�را خداون�د ھم�ان انسان است .

ست ھرچند سال یک پس کافر کسی است کھ از انسانیت و ذات خودش بسیار دور است و لذا ممکن ا -١١٨

ودش را خ�اد آورد ی�بار بھ یاد خدا افتد یعنی بھ یاد خودش افتد زیرا بھ قول قرآن ک�ریم ، ھرک�ھ خ�دای را ب�ھ کت�ر ی�اد نزدی اد م�ی ب�رد . و مش�رک ب�ھ ای�ن ذات وخ�ودش را از ی�بھ یاد می آورد و ھرک�ھ او را از ی�اد ب�رد

م ھ�و م�ؤمن است . و دل مؤمن دمادم با ذات و یاد خویش است . و لذا کافر انسانی بیگان�ھ از خ�ویش اس�ت یگانھ با خویش است و مشرک سرگردان با خویش است .

ی ل ش�دن خلق�تش کفای�ت نم�ینست کھ خلقت کافر بسیار کند انجام می شود و لذا عمر دنیویش بر کاما -١١٩

ھ ب�رگش ب�از کند و اینست کھ پس از مرگش نیز از عالم خاک رھایی ندارد و این عذابی عظیم است ک�ھ ب�ا م� حیات دنیایش باز می گردد منتھی بدون حفاظ وامکان تن .

. مال و ظھور انسان کامل فقط در مؤمنان مخلص است کھ در عمرشان رخ می نمایدکیعنی امکان -١٢٠

ی دیگ�ر در ب�رون الی مشرکین و اکث�ر الن�اس در فاص�لھ ب�ین کف�ر و ایم�ان ک�ھ ی�ک پ�ا ب�ھ درون و پ�و -١٢١

و س سوس�ھ خن�اودارند نھ از آخرت ( درون ) بھره ای دارند و نھ از دنیایشان . و در این سرگردانی دچار م�ی رآن کریمقدارند ھمانطور کھ اجنھ ھستند و مجنون می گردند و جنون خود را ایمان و خدا پرستی می پن

ا ن�د و ج�ن رانن�د مجنونمالئک می گویند : پروردگارا این مردمان کھ خ�ود را خ�دا پرس�ت م�ی خو« فرماید . د ول�ی در دنی�ا دھن� قرآن . اینان خدا را نزدیک می بینند و لذا نمی توانند با خیال راح�ت دل ب�ھ .»می پرستند

تشان از او کوتاه است .عین حال دل بھ خدا ھم ندارند و دس

اط المستقیمی و آنی و بیواسطھ ھمان ارتباط با خدای مق�یم دل خ�ویش اس�ت و اینس�تولی خلقت صر -١٢٢تردی�د ورگردانی ستوحید . ولی مشرکان بین اراده قلبی خود و اراده خدا در تردید و تذبذب ھستند و در این

ر ردی�د دچ�ان�د ک�ھ ھم�ان منافق�ان ھس�تند . زی�را در ای�ن تاست کھ بھ دام وسوسھ ھ�ای خن�اس و اجن�ھ م�ی افتا مسئولیت بند و لذانفعال و بی ارادگی می شوند و نیازمند این امر ھستند کھ از کسی اطاعت کنند تا نجات یا

و اکمیت ظل�محسپارند . و لذا این مردمان کھ اکثریت جامعھ ھستند بستر اصلی بسرنوشت خود را ھم بھ او . فساد کفارند

افران ب�ر عرص�ھ خلق�ت روح�انی و انس�انی وارد نم�ی ش�وند و درحی�ات دنی�ا ت�ا ب�ھ آخ�ر کو اینست کھ -١٢٣

نم�وده ود انک�ارحیوان باقی می مانند زیرا اراده خداوند را از خود بھ کلی دور کرده و از حی�ات و ھس�تی خ�یرتی س�تند و س�ای ش�اکلھ انس�انی ھاند. و لذا بھ قول قرآن کریم از حیوانات ھم پست ت�ر م�ی ش�وند زی�را دار

حیوانی .

دا خ�راده خ�دا را انک�ار و ح�ذف نک�رده ان�د ول�ی اراده حی�وانی خ�ود را ھ�م تس�لیم اراده اولی مشرکان -١٢۴ز ود ک��ھ رانک��رده ان��د و ل��ذا در دو گ��انگی ای��ن اراده مس��تھلک م��ی ش��وند و ای��ن فق��دان اراده را س��بب م��ی ش��

اطاعتشان از صاحبان قدرت است .

آخرت بھ یک لحاظ ھمان آخرت و پایان خلقت انسانی بشر است و لذا آخرت طلب�ی ھم�ان کم�ال طلب�ی -١٢۵خ�رت ت�رجیح داده ان�د و فران کسانی ھستند ک�ھ دنی�ا را ب�ر آانسان است . و لذا قرآن کریم می فرماید کھ : کا

Page 16: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٦

داده اند و آخرت را بھ جلو انداخت�ھ نھ اینکھ آخرت را انکار کرده اند . ولی مؤمنان آخرت را بر دنیا ترجیحاند یعنی کامل شدن خلقت را در دنیا خواستھ اند ولی کافران خلقت انسانی خود را بھ آخرت و پ�س از م�رگ

بس�یار خلق�تمحول کرده اند و لذا دچ�ار ع�ذاب م�ی ش�وند زی�را فاق�د ص�ورت و ش�اکلھ انس�انی ھس�تند و ای�ن شاقھ است .

ده را ھمسان گرفت�ھ ان�د و ای�ن ع�ین مس�اوات و براب�ری ب�ین ارا ت دنیا و آخرتولی مشرکان در حقیق -١٢۶

ش�رکین رامخود و اراده خداست و این ھمان شرک بین خود و خدا و دنیا و آخرت است . و اینست ک�ھ خ�دا رخ�ورداریبنجس خوانده است . این ھمان التقاط است . و اکثر مردم چنین ھس�تند ک�ھ ن�ھ خلق�ت روح�انی و

ی�ات ن ھم�ان حی دارند و نھ ارضای غرایز حی�وانی دارن�د . و ل�ذا رنج�ورترین طبق�ھ اجتم�اعی ھس�تند . ای�الھ برزخی است کھ اساس ظلم و سلطھ پذیری می باشد جھت رھایی از این برزخ و بی ارادگی .

ھس��تند ول��ی » او«ھس��تند . و مؤمن��ان مخل��ص ھ��م » م��ن «ی��ا ب��ھ لح��اظ ھوی��ت ف��ردی ک��افران ب��ی ر -١٢٧

ذیری پ�م�ی باش�ند یعن�ی در دیگ�ری خ�ود را م�ی یابن�د و ای�ن اس�اس س�لطھ » ت�و«کثرالناس مشرک ھم�واره ا آنھاست .

ب��ل ن�اس مش�رک جامع�ھ ن�ھ دارای منی�ت ھس��تند و ن�ھ ھوی�ت ( اوئی�ت ) و ل�ذا ب�ھ آس�انی قایعن�ی اکثرال -١٢٨

یدا و پنھان . تسخیر و تصرف می باشند و اینست کھ ھمواره دچار وسوسھ خناس ھستند در پ

ن منی�ت ھس�تند (ک�افران ب�ی ین بی منی و بی ھویتی و تسخیر شدگی توسط دیگ�ران ک�ھ ھم�ان ح�امالا -١٢٩را ھ�م ) در فرھنگ عامھ مردمان موسوم بھ عشق و ایثار است . ھمانطور کھ وسوسھ خناس ھای جن�یریا

ھ الھ�ام نولی است دانند کھ البتھ الھامرند و چھ بسا خود را دچار الھامات الھی می اخدا پرستی خود می پند الھی بلکھ الھام جنی .

لومی��ت در می��ان اکثرالن��اس مش��رک ، اس��اس م��ذھب و شخص��یت و ارزش اس��ت و ل��ذا اینس��ت ک��ھ مظ -١٣٠

ھ لح�اظ مظلومیت نمایی نوعی احساس افتخار می شود اینست کھ در میان شخص�یت ھ�ای دین�ی ھ�م اساس�ا ب�م ی�ا ام�ا ع می�ل دارن�د ک�ھ م�ورد اش�د ظل�م ق�رار داش�تھ ان�د مث�ل حض�رت مس�یح یام�انعاطفی بھ پیامبران و ام

!عحسین

جامع�ھ ای ھ�رین اکثرالناس اھل شرک و ثنویت و تذبذب و وسواس خناس ، ھستھ مرکزی فرھنگ ا -١٣١د . ب�ر م�ی یامی باشند و کارخانھ اصلی تولید ارزش ھا و آداب و رسوم و سنن ھس�تند ک�ھ در ت�اریخ اس�تمرا

انی از این گروه اجتماعی در سراس�ر جھ�ان خ�وراک اص�لی دموکراس�ی ھ�ا و انتخاب�ات م�ی باش�ند ک�ھ ب�ھ آس� ب�ھ ق�درت طریق تبلیغات تحت تأثیر قرار می گیرند و بھ ش�خص م�ورد نظ�ر اح�زاب رأی م�ی دھن�د و آن�ان را

می رسانند و بر خود مسلط می کنند .

دامھ�ای ش�یاطین و دج�االن و ش�یادان دوران م�ی باش�ند و جی�ب واس در ع�ین ح�ال بس�تر این اکثرالن� -١٣٢ی�ن اود . ک�ھ جان و اراده شان بواسطھ این نوع آدمھا کھ طراحان خرافھ و نجات آنی ھستند بھ غارت م�ی ر س�انی تح�تآشیادان خود در تسخیر اجنھ و شیاطین ھستند و لذا مردمان مشرک و ب�ی اراده و خس�تھ را ب�ھ

!ریب می دھند . مثل دعانویسان ، رماالن ، جن گیران ، و دجاالن شفابخش وسوسھ ھای خود ف

ھ ک�اس مذکور اساس پیدایش دیکتاتوریھا و خفقانھای ب�زرگ در جوام�ع ھس�تند و فاش�یزم این اکثرالن -١٣٣ی ن��د . یعن��فلس��فھ اراده ب��ھ ق��درت و ق��درت اراده اس��ت از ب��ی ارادگ��ی ای��ن طبق��ھ ب��زرگ اجتم��اعی تغذی��ھ م��ی ک

ن�ا م�ی بافران و من پرستان بزرگ بواسطھ سلطھ بر این طبقھ است کھ حزب و حکومت فاشیس�تی خ�ود را ک کنند مثل فاشیزم نازی در آلمان یا در شوروی سابق و سایر دیکتاتوریھای موجود در جھان .

زول ی�کاس حیات گلھ ای دارند و بھ ندرت اھ�ل انق�الب ھس�تند بلک�ھ ھم�واره در عط�ش ن�این اکثرالن -١٣۴

کھ آنان را بھ فوتی بھ بھشت برد .ناجی از آسمان می باشند

انقالب عموما برخاستھ از طبقھ متوسط بھ باالست کھ اقلیت مرف�ھ ش�ھری ھس�تند و ب�ھ لح�اظ ماھی�ت -١٣۵لی�ل اندیش�ھ ددینی کافران بی ریا می باشند و شخصیت منی دارند و دارای اراده بھ قدرت ھستند . ب�ھ ھم�ین

Page 17: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٧

ب در عصر جدید برخاستھ از فلسفھ مارکسیزم بود کھ کفر بی ری�ا را تبی�ین نم�وده ب�ود ک�ھ حت�ی طبق�ات انقال جذب خود نمود . را مذھبی را ھم تحت تأثیر قرار داد و قشری از نسل جوان

کثرالناس و مشرک اگر تحت رھبری فردی مؤمن و مخلص قرار گیرد و اطاعت نماید و این جماعت ا -١٣۶

ی ش�ود فراھم م بتواند اراده مشرکانھ شان را درک نموده و جذب خود کند امکان انقالبی شدن آنان آن رھبری ماع�ت ام�رجولی معموال مدت زیادی پشت سر رھبرشان نمی مانند و او را تنھا می گذارن�د . رھب�ری ای�ن

ت ک�ھ ب�ھیری آنھاس�ی مزاج�ی و وسوس�ھ پ�ذدبغایت ش�اقھ و پیچی�ده و معم�وال ناک�ام اس�ت و ای�ن از طب�ع دم�ھ و رس��انق��رار م�ی گیرن�د بخص�وص در عص�ر جدی��د ک�ھ عص�ر حاکمی�ت تبلیغ�ات س�رعت تح�ت ت�أثیر تبلیغ�ات

ھاست . مشرکان بھترین خوراک تبلیغات ھستند و تبلیغات ھم اساس . ر می دھداین طبقھ را مخاطب قرا ا

ی ین بخ�ش از طبق�ھ پ�ائین جامع�ھ یعن�ارل مارکس با تکیھ بر فقیرترین و حقیرترین و آسمان جل ت�رک -١٣٧زش رین و س��اولتاری��ا ب��ود ک��ھ فلس��فھ انقالب��ی کم��ونیزم را بن��ا نھ��اد و ای��ن بخ��ش از جامع��ھ را انقالب��ی ت��رپ

ی�ا ب�ھ خ�ود ولتاررپ ندان می دانست . او معتقد بود ک�ھ اگ�ر ای�ن طبق�ھمناپذیرترین مردم در مقابلھ با ستم قدرت ور از خ��ودتوانن��د جامع��ھ بش��ری را از س��لطھ ظالم��ان برھانن��د . و منظ��آگ��اھی ت��اریخی و طبق��اتی برس��ند م��ی

یق�ت ن�ی در حقآگاھی طبقاتی و تاریخی ھمانا پذیرش فلسفھ کمونیزم بود کھ کف�ر ب�ی ری�ا و آش�کار اس�ت . یعنی�ت راده و مامارکس تنھا راه نجات پرولتاریا را کافر شدنشان می دانس�ت ت�ا از ای�ن طری�ق بتوانن�د ص�احب

ا فق�ط ب�ھ خود را از اسارت صاحبان ثروت برھانند . ولی م�ارکس درک نک�رد ک�ھ انس�ان ک�افر ب�ی خ�دشده و ھ ک�ارگر واسطھ ثروت است کھ صاحب قدرت و اراده می شود نھ از طریق سلب ح�داقل مالکی�ت . و ل�ذا طبق�

ھ س�ایر ب�ر علی� ب�یدر انقالبات سوسیالیستی بھ قدرت رسید و این اراده کافرانھ اش را تماما در سرکوبی حزی تھ� نمی�ا طبقات اجتماعی بھ کار برد و عق�ده فق�دان مالکی�ت را ب�ھ ص�ورت فاش�یزم حزب�ی تخلی�ھ ک�رد و از

پاشید .فرو وگشتھ

کس درست بود کھ مذھب را افیون مردم می دانست زیرا مذھب شرک کھ م�ذھب غال�ب این سخن مار -١٣٨ ورد . ول�یآتھی نموده و بھ تس�خیر ص�احبان ق�درت در م�ی بر جامعھ است براستی مردم را از ھر اراده ای

ق�دس ب�ود م�ان م�ارکس مرنجا کھ او قدرت توحیدی دینی را نمی شناخت کف�ر را ب�ر ش�رک ت�رجیح داد . آآاز از نھض�ت ال پ�سح�جاھالن�ھ و ناکارآم�د ب�ود و ل�ذا ب�ھ ب�ن بس�ت رس�ید . ب�ا این وبینش اجرائی ا ولی روش و

د ھم ح�دووزبھ توده ھای پا برھنھ و حقیر خدمت نکرده است و ھن� مون مارکسیزانبیای الھی ھیچ نھضتی چ ی��ک و ن��یم میلی��ارد انس��ان در ش��رق دور و مخصوص��ا چ��ین تح��ت ل��وای ای��ن مکت��ب زن��دگی م��ی کنن��د ک��ھ

مل��ت ی��ک ھ داری روزگ��ار م��ی گذرانن��د ب��ا توج��ھ ب��ھ ای��ن ام��ر ک��ھیش��رافتمندانھ ت��ر از مردم��ان جوام��ع س��رمازه ن�د و ام�روو شرق دور قبل از انقالب سوسیالیستی دچار ھالکت و نابودی و فقر مطل�ق بودمیلیاردی چین

رای دنی�ایم�ر نش�ان م�ی دھ�د ک�ھ کف�ر ب�ی ری�ا و ص�ادقانھ ب�ایکی از سربلندترین مل�ل جھ�ان ھس�تند . و ای�ن ری�ا ب�ھ خرم�ا م�ی باش�د . و طب�ق ک�الم ق�رآن ک�ریم ک�افران ب�ی –ا دبشری بس�یار مفی�دتر از ش�رک م�ذاھب خ�

م�ی کن�د و از مشرکان می باشند. و خداوند می فرماید کھ شرک را فقط ب�ا ع�ذاب پ�اک بخشش الھی نزدیکترن�ب رج�وع از اینجا» توحی�د عمل�ی « زیرا شرک اساس ظلم عظیم است . در این مورد بھ کت�اب نمی بخشد

کنید تا حقیقت ذاتی ظلم در بشر را فھم نمایید .

یر ه است زیرا مشرکان دچار ھالک�ت اراده ش�ده و ظل�م پ�ذشرک را ظلم عظیم نامید پس قرآن کریم ھم -١٣٩جتماعی می شوند و ظلم پذیری اساس ستمگری است و اینست غضب الھی درباره مشرکان بعنوان جایگاه ا

ظلم !

م مستض�عفین ب�ھ انس�انھایی گفت�ھ م�ی ش�ود ک�ھ راز ض�عف ھ�ا و نیازھ�ای وج�ود خ�ود رادر قرآن کری -١۴٠ای�ن از می�ان دریافتھ و آنرا حضور خدا در خویش�تن م�ی دانن�د و ل�ذا ای�ن ض�عف را پ�ذیرا ش�ده ان�د و خداون�دان م�ین و زم�زانسانھائی کھ دین را در خود و برای خدا خالص کرده اند جانش�ینانی ب�ر م�ی گزین�د ک�ھ وارث

ر ھم��ھ ددر خل��ق و را خ��دا ھس��تند یعن��ی رھب��ری و امام��ت ن��امرئی جامع��ھ بش��ری را در دس��ت دارن��د و اراده طبقات اجتماعی القاء می کنند .

پس مستضعفین بھ معنای ضعیف شدگان بھ جبر نیستند ھمان طور کھ مستکبرین بھ قدرت رس�یدگان -١۴١

بھ جبر نیستند بلکھ قدرت را اراده کرده اند . بھ لحاظ لغت ھم ای�ن معن�ا آش�کار اس�ت پ�س ب�ر خ�الف ادع�ای و علمای دینی طبقھ فقیر جامعھ را مستضعفین نگویند . ھمانطور ک�ھ مس�تحق ب�ھ کس�ی بسیاری از مفسرین

م�ده باش�د . یعن�ی آگویند ک�ھ ب�ا ت�الش و اراده اش ب�ھ حق�ی رس�یده باش�د ن�ھ اینک�ھ ح�ق ب�ر او ب�ھ جب�ر ف�رود

Page 18: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٨

ب��ی اس��تفعال ب��ھ فعل��ی آگاھان��ھ و ارادی گوین��د مث��ل استش��ھاد و ی��ا استص��واب . و ل��ذا در اندیش��ھ ھ��ای انقالمسلمانان عصر جدید این سوء تفاھم کھ مستضعفین را مترادف طبقھ کارگر و فقیر و حقیر پنداش�تند موج�ب شد کھ انقالبات این کشورھا دچار انحرافات عظیم گردید و بھ بن بست ھای ب�زرگ انجامی�د ک�ھ ای�ن انح�راف

تحت تأثیر انقالبات مارکسیستی پدید آمد .

و عو عل�ی صفخری می باشد کھ بانی و سلطان آن محم�د پیرو مکتب الفقر مستضعف کسی است کھ -١۴٢رم�ان برانن�د فکھ فقیران مفتخر بر سرنوش�ت بش�ریت ه کرده استدبودند . و خداوند ارا عو خدیجھ عفاطمھ

ورش ره در ظھ�و آنرا رھبری کنند کھ این امر در دوره غیبت امام بھ طور ن�امرئی انج�ام م�ی ش�ود ک�ھ ب�االخ کار می شود . آش

دنی��ا و ھ��م در آخ��رت ب��ھ ش��یوه ا ب��ھ دس��ت بش��ر س��پرده اس��ت ھ��م در ر یعن��ی خداون��د سرنوش��ت بش��ر -١۴٣ھ�م در . و لذا ھمھ وقایع سرنوشت ساز بشری ھم در حیطھ اجتم�اعی و اقتص�ادی و علم�ی و فن�ی وشفاعت

ه ل�ھ ب�ھ ارادھا و س�وانح جم برکات و قحطی وزلزلھ و تغییر فصول وامور حوادث طبیعی مثل باران و سیل بشر صورت می گیرد کھ خلیفھ اراده خداست .

مع��ھ شناس��ی قرآن��ی ، ک��افران مطل��ق و ب��ی ری��ا در رأس ای��ن مخ��روط ق��رار دارن��د ک��ھ در مخ��روط جا -١۴۴

ھ ب�ھ دارند ک� ند . در زیر این طبقھ کوچک بھ لحاظ کمی قشر منافقین قرارتصاحبان عمده قدرت و ثروت ھسدود ند و س��پس م��ابقی ای��ن مخ��روط ک��ھ ح��تزراء و ای��دئولوگھای اھ��ل کت��اب و متخصص��ین ام��ور ھس��مثاب��ھ و

ون خ�ود ھشتاد درصد جامعھ را تشکیل می دھند از آن ناس و مشرکین اس�ت ک�ھ خ�ود دارای اقش�اری در درک�ھ اس�ت زم�ان امام�ان او وخروط تحت اراده الھی قرار دارد کھ در نزد اولی�ای الھ�ی مھستند . ولی کل این

م�ی اس�ت درک عموما امری نامرئی می باشد . و این ادعا از روی عدالت کالنی کھ بر کل این مخروط حاکمالص و خ�ع�ھ ای وج�ود دارن�د ک�ھ مؤمن�ان مشود . و بھ غیر از این سھ طبقھ گروه کوچک دیگری در ھ�ر جا

ان را حزب هللا نامنموحد ھستند کھ از کل این نظام خارجند و خداوند آ ی باش�ند و گمنام م یده است کھ عموماا ب�ھ بدن�ھ ی آن�ان ردر ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم با اولی�ای الھ�ی و ام�ام زم�ان ق�رار دارن�د ک�ھ گ�اه پیامھ�ا

ن ی�ن مؤمن�ااجامعھ ابالغ می کنند و این پیامھا و حج�ت ھ�ا و مع�ارف ھم�واره ب�ھ حقانی�ت ثاب�ت م�ی ش�وند . ھ�ایی از رو این پی�روزی و از سیطره ظلم جوامع بشری خارج می باشند خالص تنھا گروه بشری ھستند کھ

–ق�رآن » س�ت ابدانید ک�ھ ح�زب هللا ھم�واره رس�تگار و پی�روز « بابت فقر با فخری است کھ بر گزیده اند . در داون�د راخپیروزی این حزب خدا بدان دلیل است کھ اراده ای�ن انس�انھا منطب�ق ب�ر اراده خداس�ت چ�را ک�ھ

اراده «س�ت ک�ھ : ب خویشتن یافتھ اند و من را در او فنا کرده اند و این آی�ھ مص�داق واقع�ی ای�ن انسانھاقلو –قرآن »نمی کنید اال اینکھ خدا اراده می کند

ی توان مخروط جامعھ شناسی طبقاتی قرآن را ب�دین ص�ورت تجس�م بخش�ید ک�ھ البت�ھ از مبدین ترتیب -١۴۵

ھری ق�درت ظ�ا خی و الھی این ترتیب درست از پائین بھ باال است ولی بھ صورتلحاظ قدرت اراده کالن تاری و مادی و موقتی از باال بھ پائین است.

ئین ب�ھ اید درک کرد کھ بھ لحاظ قدرت اراده فردی نیز این مخروط در سلسلھ مراتب از پاباین را نیز -١۴۶

ی از ند براستروط قدرت مادی و سیاسی قرار دارباال است ھمانطور کھ می دانیم امروزه آنانکھ در رأس مخم ی و گمن�ابی اراده ترین افراد بشری م�ی باش�ند و ل�ذا چ�ھ بس�ا آرزو م�ی کنن�د ک�ھ ای ک�اش ی�ک ف�رد معم�ول

شند .ین می باباشند . و آزادترین اراده از آن پائین ترین طبقھ یعنی مستضعفین است کھ از مخلصین در د

را ، اراده ش�ان می داند این ابطال اساسی تر از اعم�ال مش�رکین موجب ابطال اینکھ خداوند شرک را -١۴٧ ی ان�دازدتسخیر و تصرفشان بھ وسوسھ م� ایھیچ و پوچ و بازیچھ می سازد و لذا کفار صاحب قدرت را بر

ین��د آو بلک��ھ خ��ود ای��ن تص��رف کنن��دگان ب��ھ ن��وع ن��امرئی ت��ری ب��ھ تص��رف ای��ن پ��وچی اراده مش��رکان در م��ی ظل�وم در کھ ھمواره مالک ،مملوک می شود ظالم ھم بھ نوعی غی�ر مس�تقیم و ن�امرئی تح�ت ظل�م مھمانطور

راس�ی ھ�ا صلح در عصر دموک ومی آید و اینست راز جنگ و صلح تاریخی بین این دو طبقھ . کھ این جنگ نمایانتر است .

ی�ت انس�ان ب�ر اش�یاء م�ی اساس ظلم بشری مالکیت انسان بر انسان اس�ت ک�ھ بس�یار مھلکت�ر از مالک -١۴٨

باشد . و این نکتھ را مارکس ھرچند کھ ادعا کرد ولی معنایش را ندید و ل�ذا دی�دیم ک�ھ اح�زاب کمونیس�ت در سراس��ر جھ��ان ک��ھ ب��ھ ق��درت رس��یدند ک��ل م��ردم و خاص��ھ پرولتاری��ا را تح��ت مالکی��ت مطلق��ھ خ��ود در آوردن��د

Page 19: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

١٩

ھ�م روس�فید م�ی ک�رد و قرون وسطی اروپا را بطوریکھ تمرد از حزب منجر بھ مجازاتی می شد کھ مجازاتاستالین میلیونھا تن از آنان را کھ تمرد می کردند بھ سیبری تبعید کرد کھ بسیاری از آنان در آنجا خودکش�ی

می کردند تا نجات یابند .

اف��ت ک��ھ اراده ب��ھ مالکی��ت وس��یلھ ای جھ��ت تمل��ک اراده انسانھاس��ت و ب��ھ خ��ودی خ��ود م��ارکس در نی -١۴٩ ج�ود دیگ�روشی ندارد . زیرا انسان بی خدا انسان بی وجود و قحطی زده است کھ می پن�دارد ب�ا تص�رف ارز

انسانھا از این نابودی می رھد و اینست راز مالکیت ھا و ظلم ھا و استثمارھا در تاریخ .

ب�ھ آن�ان ھ لحظ�ھ ای و ع�دمی اس�ت ک�اراده موجود در کافران مطل�ق و ب�ی ری�ا ھ�م ی�ک اراده ظلم�انی -١۵٠راده احس��اس وج��ود و اغن��اء نم��ی بخش��د و ل��ذا ب��ھ جھ��انخواری و آدمخ��واری روی م��ی کنن��د ت��ا ب��ھ تص��رف ا

ا و ھ�ام رعی�ت دیگران در خود احساس اراده کنند کھ نم�ی کنن�د و ل�ذا نھایت�ا دیوان�ھ ش�ده و دس�ت ب�ھ قت�ل ع� مردم تحت سلطھ خود می زنند .

ی ریا ظامھای کمونیستی و ضد مذھب ھمانا تجربھ کفر خالصانھ و بن ارزش باقیمانده از نماندگارتری -١۵١

!چ�ھ کن�ی بوده است کھ می تواند اساس دین خالص شود چرا کھ ب�ھ ق�ول موالن�ا : ک�افر نش�ده ح�دیث ایم�انمل�ت ب�ر اینست کھ امروزه شاھدیم کھ جامعھ کمونیس�تی چ�ین اخالق�ی ت�رین و ص�الح ت�رین و ب�ا ع�زت ت�رین

عمال بسیار دینی تر از ملل مشرکانھ اسالمی یا مسیحی زندگی می کند. روی زمین است و

لم�انی م�ی گف�ت ک�ھ خ�دا و م�ذھب مظھ�ر از خ�ود بیگ�انگی آمچون فویر باخ فیلس�وف دیگ�ر ھمارکس -١۵٢قیق�ت حانسان و لذا اساس ظل�م پ�ذیری مردم�ان اس�ت . درک ای�ن دو از م�ذاھب ش�رک و نف�اق براس�تی ع�ین

وی گفتن�د ن با عرفان و خاصھ مکتب وحدت وجود در اسالم آشنا می بودند چنین س�خن نم�است ولی اگر آنان ، بلکھ مکتب م�ارکس و ع�دالت او تب�دیل ب�ھ ی�ک نھض�ت الھ�ی در جھ�ان م�ی ش�د . ھم�انطور ک�ھ س�وروکی

ر حاط�ھ اش ب�س�ید ول�ی ب�دلیل ع�دم ارھ شناس سوسیالیزم نھایتا بھ ع�دالت عرف�انی عبزرگترین و آخرین جام عرفان شیعھ و امر امامت ، قادر بھ تدوین ایدئولوژی عدالت بخش جھانی نشد .

ب مکاتب سوسیالیستی و دموکراتیک کھ نخستین مکات�ب اص�الت م�ردم و م�ردم پرس�تی بزرگترین عی -١۵٣

در تاریخ ھستند اینست کھ براستی حقیقت وجودی مردم را در نیافتھ اند .

ک��ھ ف��انی را کس��ی درک و ب��ا تم��ام وج��ودش احس��اس و تق��دیس م��ی کن��دعرف��ان اس��المی و ع��دالت عر -١۵۴ھ ب�ی روی ب�عمری برای عدالت مبارزه و جانفشانی کرده باشد نھ کسانی کھ از روی تن پروری و عافیت طل

عرفان کرده و با دم شیر بازی نموده و ھالک شده اند .

مونیس�تی ص�دیق و نظری�ھ پ�ردازی ری�ک پی�ر و عاش�ق ع�دالت و کشھید مصطفی شعاعیان ک�ھ ی�ک چ -١۵۵ ف�انی او راو ع�دالت عر عقھار در جامعھ شناسی عدالت بود در اواخر عمرش در اوج ناکامی ب�ھ ناگ�اه عل�ی

ش�تھ یاب�انی ککسیزم خط بطالن کشید ول�ی متأس�فانھ دی�ری نپائی�د ک�ھ در مب�ارزه خرکشف کرد و یکباره بر ماط ی�غ التق�اترا ب�ھ مارکسیس�تی ن�امی از او نبردن�د و ھم�ھ اوشد و عجبا ک�ھ ھ�یچ ی�ک از رفق�ا و س�ازمانھای

ده ردم بیھ�وم�نکھ التق�اط اساس�ی درخ�ود ای�ن رفق�ا ب�ود ک�ھ ب�دون ب�اور ب�ھ خ�دا و آخ�رت ب�رای راندند . حال آ جانفشانی می کردند و عاقبت ھمھ بھ امپریالیزم پیوستند .

انن�د ک�ھ دلت چیس�ت و یعن�ی چ�ھ ! فق�ط م�ی مردم عاشق ع�دالت ھس�تند ول�ی متأس�فانھ نم�ی دانن�د ع�دا -١۵۶

س�ت اب ع�دالت نیستند و باید باشند و این را از روی فطرت عدالت می نامند و این عین حقیق�ت و تعری�ف ن�ا ند زیرا درد مردم را نمی شناسند . نن دم می زاوات صوری کھ فالسفھ از آنھ مس

ا از ی�خ�ود ق�رار گی�رد و وج�ود یاب�د و ع�ادل ش�ود باش�د ت�ا در را در خ�ود یافت�ھ ایشانسان یا باید خ�د -١۵٧

ره ردم ھم�واکسی کھ او را یافتھ است عاشقانھ تبعیت کند . اولی ع�ارف اس�ت و دوم�ی ن�اس . و ل�ذا ت�وده م�الت ن رابطھ ع�دو منافقان بھ میدان آمده و ایجور عارفان عصر خود را عاشقانھ پیروی کرده اند ولی حکام

رف کس�ی ج�ز ع�ا ننده بس�اط س�تمک را یا زندان و یا مقتول ساختھ اند . زیرا بربخش را گسستھ اند و عارف واصل نیست.

Page 20: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٠

اط نفاق بر افتاد زمینھ ظھور ناجی کھ ع�ارف کام�ل و واص�ل و مطل�ق ت�اریخ اس�ت رخ پس ھرگاه بس -١۵٨ می دھد و مردمان وجود می یابند و اینست عدالت !

وع تالش جنون آمیز و مذبوحان�ھ جھ�ت رھ�ایی از ع�دم و وج�ود ھمچنین ستم گری دو ن وظلم پذیری -١۵٩ . استیافتن

. ستاجدید این ادعا را ثابت کرده ست کھ تجربھ انقالباتاظلمی مضاعف ،مبارزه فیزیکی با ظالمان -١۶٠

حدت وج�ودوبایستی بساط ظلم پذیری را از بین برد کھ علت ظلم است و آن جز تعلیم معرفت نفس و مکتب توحید عملی در مردم نیست .و

وح�دت وجودن�د . و بن�ده بواس�طھ زرگترین دشمنان عدالت منافقانن�د ک�ھ بزرگت�رین دش�من معرف�ت و ب -١۶١و دت وج�ودعرف�ان وح�آثارم بنیاد نفاق و ظلم و شرک را از روی زم�ین ب�ر کن�ده ام زی�را ب�رای نخس�تین بار

ی موع�ود ت تبی�ین ک�رده ام و ای�ن فرھن�گ ظھ�ور ن�اجتوحید عملی را بھ زبان عامھ مردم�ان ب�ا ھ�زاران حج� است یعنی فرھنگ عدالت و وجود یابی !

ز نف�س پ�س بایس�تی ریش�ھ ظل�م را ا» ظلم نمی کنید اال بھ خودتان« گر کالم خداوند را باور کنیم کھ ا -١۶٢

ش ن�ھ وج�وددم�ی خاآدمیان بر کند و آن جز بھ نور معرفت ممکن نیست . و ظلمی بزرگتر از این نیست ک�ھ آر ب�ھ ق�رآن ام� را النھ اشیاء و اجنھ و ش�یاطین ک�رده باش�د و خ�ود از خان�ھ گریخت�ھ باش�د و اینس�ت ک�ھ تم�ام

رجعت است و ذکر کھ ھمان بھ یاد آوردن خدا در خویشتن است .

ن�اس در ازدواج و تش�کیل خ�انواده رخ م�ی دھ�د ک�ھ قلم�رو ان�س گ�رفتن م�رد ب�ا نس�اء نخستین ھستھ -١۶٣ان لکیت انسست و اینجا نطفھ ظلم بستھ می شود و انس را تبدیل بھ تسخیر و تصرف و سلطھ می کند و ماا

ینس�ت ک�ھ بر انسان رخ می دھد بطور متقابل بین زن و شوھر و س�پس نب�رد ای�ن دو در تص�رف فرزن�دان . ان�ان ام�ر ب�ھ مؤم در کتابش نخستین نبرد برای تحقق عدالت بایستی در این رابطھ اتفاق افتد و لذا خداوند ھم

و ل�ذا .غاز کنیدآو نزدیکترین کسان خود می کند کھ بر علیھ ظلم بھ پا خیزید و قسط و عدالت را از خودتان ی ک�ھ نخستین و اساسی ت�رین احک�ام ش�ریعت ھ�ا مرب�وط ب�ھ حق�وق زناش�وئی اس�ت و والی�ت متقاب�ل زناش�وئ

بسیار بندرت اجرا می شود .

اده ب�ھ ق�درت نمای�د و ق�درت اراده را طل�ب کن�د ب�ھ م�رو ش�رکش ھرچ�ھ ک�ھ بیش�تر ارفرد مش�رک در قل -١۶۴درون و تدریج از دوگانگی نسبی و بین�ابینی خ�ود خ�ارج ش�ده و دو ش�قھ م�ی ش�ود و ای�ن نف�اق اس�ت ک�ھ درت ن�وع حی�ا خلوت خود کافر است و در بیرون و جامعھ مؤمن م�ی نمای�د و البت�ھ نف�اق ب�دترین و ش�اقھ ت�رین

زن�د ت�ا و فرد برای نجات از ای�ن انش�قاق مجب�ور اس�ت ک�ھ آش�کارا دس�ت ب�ھ ظل�م و فس�ق و تبھک�اری باست ف��راد در اظ�اھر و ب��اطن ک��افر گ��ردد ت��ا ب��ر قلم��رو حاکمی��ت ظل��م جامع��ھ وارد ش��ود و ای��ن سلس��لھ مرات��ب رش��د

طبقات اجتماعی است.

م اده رخ می دھد و گادر درون خانو بی تردید طی طریق این سلسلھ مراتب طبقات اجتماعی پیشاپیش -١۶۵دی�د نوادگی پبھ گام ظلم و نفاق و کفر را بر اعضای خانواده حاکم می کن�د و ب�دین طری�ق ی�ک ھس�تھ ظل�م خ�ا

آمده است کھ اساس ظلم اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرھنگی است .

ان�س و الف�ت ب�ین اعض�ای س علت العلل پی�دایش ظل�م و س�لطھ در ح�ریم خ�انواده ع�دم درک حقیق�تپ -١۶۶ خانھ است و عدم رعایت حقوق این انس کھ انس را تبدیل بھ نفرت می کند .

زاا چن�د درص�د از حت�ی مت�دین ت�رین و ع�المترین م�ردان مس�لمان حق�وق اقتص�ادی زن را فی المثل آی -١۶٧

و مطالب�ھ حق�وقی را بابت کار در خانھ می پردازن�د ؟ و نی�ز چن�د درص�د از زن�ان مس�لمان حاض�رند ک�ھ چن�ین ھ نف�رت ودریافت کنند . ھمین یک مسئلھ اساس تبدیل انس بھ سلطھ و تملک زناشویی می شود کھ منجر ب�

عداوت می گردد .

مرد حاضر بھ پرداخت چنین حقوقی بھ زن نیست زیرا او را مایملک و کنی�ز خ�ود م�ی دان�د و زن ھ�م -١۶٨را شان�د ھم�واره احس�اس مظلومی�ت و ایث�ار داش�تھ باش�د و م�ردحاضر بھ مطالبھ و دریافت آن نیست تا بتو

ک�ھ تحت سلطھ عاطفی خود در آورد . بن�ابراین ظل�م ی�ک ام�ر و انگی�زه متقاب�ل در زن و ش�وھر اس�ت . چ�را

Page 21: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢١

ادای حقوق الھی را در شأن خود نمی دانند . سائر حقوق و احکام و شرع مقدس نیز بھ ھمینگونھ انکار ی�ا شود . تحریف و تبدیل می

ھر بنابر جھ�ل و کفرش�ان احس�اس م�ی کنن�د ک�ھ ادای حق�وق الھ�ی در رابط�ھ زناش�ویی آری زن و شو -١۶٩

اس موجب تحقیر و انکار عشق است عشقی کھ البتھ جز تمل�ک ت�ن و روح یک�دیگر نیس�ت و ای�ن عش�ق اس�رص�ھ عم�اعی در ظلم در خانواده است ظلمی کھ عشق نامیده می ش�ود و ای�ن ھس�تھ مرک�زی ھم�ھ مظ�الم اجت

اقتصاد و سیاست و فرھنگ می باشد .

در رواب�ط را منش�أ ظل�م اجتم�اعی و حک�ومتیک�ھ در عص�ر جدی�د یع�ھ شناس�نخستین فیلسوف و جام -١٧٠ین رک و تبی�دزناشویی در خانواده ھا یافت انگلس آلمانی یار غار کارل مارکس بود ولی انگل�س موف�ق ب�ھ

–ادی ل�ذا راه ح�ل مب�ارزه ب�ا ظل�م ھ�م روش�ی فیزیک�ی و ص�رفا اقتص� عمیق و درست این کش�ف خ�ود نش�د ویعن�ی .فمینی�زم ک�ھ ش�اھدش ھس�تیم و سیاسی یافت و حاصلی بھ بار نیاورد ج�ز براب�ری ص�وری زن و م�رد

ت . تالش برای ظلم زدائی از ھستھ مرکزی جامعھ در خانواده منجر بھ فروپاشی خانواده گشتھ اس

و استقالل و اح�دیت و ص�مدیت وج�ودی یک�دیگر را درک آدم و حوا بایستی اصالتحقیقت اینست کھ -١٧١ن ک��ھ ھری��ک از ط��رفی . نم��وده و پ��ذیرا ش��وند اینس��ت اس��اس درک و تص��دیق ع��دالت وج��ودی در خ��انواده

م در ودش باشد در دی�ن و دنی�ا و آخ�رت . ع�دم درک و تص�دیق ای�ن اص�الت وج�ودی ، اس�اس ظل�خزناشوئی جامعھ بشری است .

یی ، جدی ترین و ریشھ ای ت�رین و ش�دیدترین رابط�ھ ب�ین دو انس�ان اس�ت ک�ھ ک�ل نس�لرابطھ زناشو -١٧٢

ق�وق آن حبشری و تمدن بشری و تاریخ بشری معلول این رابطھ است . پس درک حقایق این رابط�ھ و ادای بھ مثابھ درک ذات مدنیت و جوامع و تاریخ بشر است و حقوق مدنی .

ر جدی��د در دانش��گاھھا معض��لھ أس��فانھ ش��اھدیم ک��ھ حت��ی در عل��وم انس��انی و اجتم��اعی عص��ول��ی مت -١٧٣

ر قلم��رو زناش��ویی و خ��انواده یک��ی از مغف��ولترین و حاش��یھ ای ت��رین موض��وع علم��ی اس��ت . و ب��دتر از آن دھ آدم و رآن مس�ئلقعلوم دینی و فقاھت ھم این مسألھ بھ مراتب مغفولتر است با اینکھ الاقل در دین اسالم و

حوا در محور ھمھ معارف قرار دارد .

س�ت ی�ده ش�ده ائمام راز رابطھ زناشویی اینست کھ با اینک�ھ در خلق�ت ازل�ی و تک�وینی ح�وا از آدم زات -١٧۴ھ ب�ای�ن دو ولی در خلقت تشریعی و تاریخی این آدم است کھ از حوا زائیده می شود . پس ب�ھ لح�اظ وج�ودی

لق�ت انس�ان ولی کل راز و مقص�ود خ و ھمچون ظاھر و باطن ھمدیگرند . دواحدنمانند دو تکھ از یک وجود ب�دیل ب�ھ کھ اساس مقصود خلقت جھان است ب�ر ای�ن اراده الھ�ی ق�رار گرفت�ھ اس�ت ک�ھ ای�ن دو نیم�ھ ھری�ک ت رت آور ووجودی کامل و مستقل و واحد شوند : دو انس�ان کام�ل ! و ک�ل رن�ج و ع�ذاب و پیچی�ده گیھ�ای حی�

ره م�ی ند و دوب�ارابطھ زناشویی از این بابت است کھ گوئی آدم و حوا با این اراده الھی مخالف ھستعرفانی ت ھس�تھ خواھند در یکدیگر وارد شده و یکی شوند نھ اینکھ ھری�ک موج�ودی کام�ل و مس�تقل ش�وند . اینس�

مرکزی کل مدنیت بشری و اسرار آن .

ه آدم و حواس�ت ک�ھ م�ی ت�وان اراده ب�ھ تمل�ک وج�ودی در س از این منظر اراده بھ یکی شدن دوب�ارپ -١٧۵اریخ نچ�ھ ک�ھ عش�ق نامی�ده م�ی ش�ود ک�ھ در ط�ول ت�آزن و شوھر نسبت بھ ھم�دیگر را درک نم�ود و معن�ای

ده اموض��وع اص��لی ھم��ھ فج��ایع و تراژدیھ��ای بش��ری ب��وده و ھرگ��ز عاقب��ت ب��ھ خی��ر نگش��تھ اس��ت چ��را ک��ھ اری م�س�ت پ�س عش�ق و تمل�ک زناش�ویی ض�د ھ�دف خلق�ت آدم و ح�وا مذکور بر خالف اراده خ�الق در انس�ان ا

باشد و عین جنگ با خداست .

ناشوئی در عشق و تملک متقابل یکدیگر ، علت العل�ل ھم�ھ مس�ائل اجتم�اعی اس�ت . شکست تالش ز -١٧۶اح�زاب و یعنی تمدن بشری در خارج از خانھ ھا ، ھمچون پیدایش حکومت ھا ، صنعت ، ھن�ر ، تس�لیحات ،

رچ�ھ ھمھ نھادھای مدنی جملھ محصول ناکامی عشق و تملک و یکی شدن زن و شوھر در خانھ اس�ت . و ھان�ھ ارج از خکھ این ناکامی شدیدتر و مأیوس کننده تر می شود و خانواده بھ س�وی انھ�دام م�ی رود تم�دن خ�

آدم و ب درب�ارهاینجان� وسیع تر و پیچیده تر و متمرکز تر و جھانی تر می شود . در این مورد بھ سائر آث�ار حوا و مسائل زناشوئی رجوع نمایید .

Page 22: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٢

ام�ل باید درک کرد کھ کل آنچھ کھ در قلمرو تعلیم و تربیت بش�ری موس�وم ب�ھ رش�د و تک از این منظر -١٧٧ر دخ�ود را و تعالی است چیزی جز کامل شدن این بشر نیمھ نیست یعنی اینکھ ھریک بایستی آن نیمھ دیگ�ر

ی نس�ت معن�اد ، آدم در خ�ودش ح�وا را خل�ق کن�د و ح�وا ھ�م از درون�ش آدم را پدی�د آورد و ایخ�ودش بیافرین�ز ی خ�ود ب�اانسان کامل . یعنی زن و مرد ھریک ب�ھ تنھ�ایی و ب�ھ ی�اری یک�دیگر بایس�تی ب�ھ خلق�ت ازل�ی آدم�

گردند و آدم شوند . اینست معنای آدمیت !

ل را درک ک��رد ک��ھ از الق��اب و مقام��ات درج��ھ او» ث آدم وار« ز ای��ن دی��دگاه بھت��ر م��ی ت��وان معن��ای ا -١٧٨ ن آدم . وا از بطحامامان شیعھ و انسانھای کامل است . و این بھ معنای احیای آدم ازلی است قبل از پیدایش

اجی موعود آخر الزمان نیز کسی جز ظھورحضرت آدم نیست .ن -١٧٩

ی تکام�ل انس�ان و خالقی�ت روح�انی م�رد و زن را لی شاھدیم ک�ھ جاھلی�ت و کف�ر بش�ر م�درن ، معن�او -١٨٠

ھ واس�طھ بجھت کامل شدن بھ یک آدم واحد ، مساوات و برابری صوری و فیزیکی پنداشتھ است تا جائیکھ علوم ژنتیک و جراحی ھا ، مرد را زن می کنند و زن را ھم مرد .

ونج�ا مق�یم ش�ود اراده عش�ق در آ زن بتوان�د دوب�اره ب�ا تم�ام وج�ودش ب�ھ ب�اطن م�رد ب�از گ�ردد و اگر -١٨١

اش�قانھ یگانھ شدن ، محقق شده است . و پر واضح است کھ این امری محال است . و لذا عش�ق و وص�ال ع مری محالاھم محال است و ھمھ عشق ھا محکوم بھ ابطال و بلکھ عداوت ھستند و جدائی . زیرا تالش بھ

رکس و جنای�ات بش�ری اس�ت . پ�س بھت�ر اس�ت ک�ھ ھ� است و این تالش مذبوحانھ اساس ھمھ مظالم و جنونم اس�ت . دآطرف مقابلش را از ذات خودش بیافریند و جز ای�ن راھ�ی نیس�ت . و ای�ن ھ�دف از خلق�ت ع�الم و

.شر است ه خدا در ب◌ یعنی انسان بایستی خودش را از نو خلق کند زیرا حامل روح است کھ اراده خالق

ی امر احدن یم نیست چومھ وجود نیستند زیرا وجود قابل تجزیھ و تقسمرد و زن ھریک بھ تنھایی نی -١٨٢ی�ک س�ت ک�ھ ھراست . بلکھ ھریک بھ تنھایی ماده عدم است و بایستی از عدم خ�ود ، وج�ود بیافرین�د . و این

دن و ب��ھ تنھ��ایی دائم��ا احس��اس ھ��راس از ن��ابودی دارد و در م��اده خ��ود احس��اس وج��ود نم��ی کن��د . و تم��اینس�ت وو پیدایش شھرھا و نمادھای اجتماعی حاصل گریز از این ھ�راس ن�ابودی اس�ت . گردھمایی بشری

ن�د و ب�ی نیاز کھ انسانھای کامل کھ وجود یافت�ھ ان�د دارای ای�ن ھ�راس نیس�تند و از اجتماع�ات و ش�ھرھا ھ�م غالبا تنھا زیست می کنند . تنھایی واضح ترین نشانھ وجود است ھمچون خداوند .

د ب��ھ یک��دیگر اس��ت از ھ��راس این آنچ��ھ ک��ھ عش��ق جنس��ی نامی��ده م��ی ش��ود پن��اه ج��وئی زن و م��ربن��ابر -١٨٣

اب�د . و ی نجات یلذا ھریک می خواھد دیگری را تماما تصاحب کند و بلکھ ببلعد تا از حس نابود و نابودی .حقیق�ت رد. آنچھ ک�ھ خیان�ت در عش�ق و زناش�وئی نامی�ده م�ی ش�ود معن�ای ھم�ین اراده ناک�ام و مح�ال اس�ت

کسی خائن نیست بلکھ خیانت از ذات این عشق جنسی است کھ میلی ناحق و محال دارد .

ن و ش��وھر ان��س و الف��ت و محب��ت ق��رار م��ی دھ��د ت��ا در کن��ار یک��دیگر و از روی م��دل زخداون��د ب��ین -١٨۴و د س��ازندویک��دیگر ھری��ک دیگ��ری را در خ��ودش بیافرین��د ن��ھ اینک��ھ ھم��دیگر راببلعن��د و اگ��ر نتوانس��تند ن��اب

انتقام بگیرند ، انتقامی بھ نام برابری و ھمجنس گرائی و فمینیزم و مرد ساالری و ...

س�ت ان یگانگی کل راز این حقیقت عظ�یم در خلق�ت بر نیستند بلکھ یکی ھستند . فھم ایازن و مرد بر -١٨۵ب�ری و پنداش�تن برا مت�رادف. و تمام سوء تفاھمات و جنون و جنایات بشری خاصھ در عص�ر م�درن حاص�ل

یگانگی است و لذا شاھد مردواری زنان و زن واری مردان ھستیم .

ن و مرد ھریک صفات و ض�عف ھ�ا و نیازھ�ا و اس�راری وی�ژه خودش�ان نھ�اده اس�ت ک�ھ خداوند در ز -١٨۶مر ھریک ازند و در این تنھریک در رجوع بھ خود و معرفت بر این حقایق می تواند دست بھ خلقت خویش

ج�ای ری را ب�ھیگری را آئینھ این آفرینش قرار دھد . زن و مرد آئینھ ذات�ی یکدیگرن�د و ل�ذا ھ�ر ی�ک دیگ�درا در خودت�ان اس�ت چ�« خودش عوضی می گیرد و می خواھد تصاحب کن�د و او را ح�ق خ�ودش م�ی دان�د .

–قرآن » نمی بینید

اینست کھ بای�د فھ�م ش�ود ک�ھ : ای ن و مرد ھریک عاشق بر خودش در آئینھ وجود دیگری است وز -١٨٧ –مؤمنان این خود شمائید ! قرآن

Page 23: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٣

. پیگیری کند بھ او در خودش می رسدگر ھریک زیبائیھا و زشتی ھای طرف مقابلش را در خودش ا -١٨٨

و اینست کمال آفرینش عرفانی !

. لک در خانواده ھاستلم در ناس کھ ھمان اراده تملک انسان بر انسان است حاصل ناکامی این تمظ -١٨٩ ب�ود . و پس تا ریش�ھ ای�ن ظل�م در خ�انواده ھ�ا و رواب�ط زناش�ویی نس�وزد ع�دالتی در جامع�ھ ممک�ن نخواھ�د ول اس�ت . ناجی موعود بعنوان مظھر عدالت جھانی ، مظھر یگانگی آدم و حواست و این معنای انسان کام�

خ�ودش خلق�ت عرف�انی م�ی ش�ود و ھرکس�ی را با این ظھور است کھ نور آدمیت در قلوب جھانی�ان منج�ر ب�ھ، خ م�ی دھ�دمی کند یعنی عادل می سازد . و تمدنی مبتنی بر انس و محبت و کمال و ب�ی نی�ازی و آدمی�ت ر

ائید . از اینجانب رجوع فرم» عرفان تاریخ « تمدنی وجودی و احدی و صمدی ! در این مورد بھ کتاب

دم آال خلقت دوباره انسان بھ دس�ت خویش�تن اس�ت : ظھ�ور ح�وا از گاه تاریخ بھ معنای مجاز این دید -١٩٠ و ظھور آدم از حوا !

ز مراد و مرشدش شمس تبریزی در کتاب غزلیات شمس ، بیانگر انس�ان کام�ل اس�ت وصف مولوی ا -١٩١

ک زن . یعنی ظھور حوا از ش�مس تبری�زی ! و ل�ذا تم�امی ای�ن اوص�اف ع�ین ش�رح کم�ال و مطل�ق زیب�ایی ی� ی است . آسمان

ثار درک کرد کھ عشق جنسی بنا بر آنچھ گفتھ شد غایت خود پرستی انسان است و ضد ای این را باید -١٩٢

ز حریم جاست و این عشق علت خروج حوا و آدم از بھشت است زیرا در عالم حیات برزخ زمینی ، بھشتی خ زمینی در خانواده .انس و محبت نیست کھ قربانی عشق می شود کھ عین آدمخواری است و دوز

س��ت ک��ھ اگ��ر خ��انواده ھ��ا م��ی توانس��تند ح��ریم ان��س و محب��ت قاب��ل تأم��ل ا نی��ز و ای��ن نکت��ھ ب��س مھ��م -١٩٣

م�ی فرمای�د عزناشویی را حفظ کنند این تمدن صنعتی و دوزخی در جھان پدید نمی آم�د . ھم�انطور ک�ھ عل�ی انی ھا پدید نمی آمد . اگر ھمھ مردمان جھان مؤمن می بودند ھرگز این شھرھا و عمر

ن و تکنولوژیزم محص�ول س�لطھ و تمل�ک انس�ان ب�ر انس�ان اس�ت . ھم�ھ حکوم�ت ھ�ای کل جھان مدر -١٩۴

ردم�ان مر اراده عصر جدید و نمادھای امپریالیستی کھ جھان را اداره می کنند معلول مالکیت کافران مطلق بتوانس�تند است . زیرا مردانی کھ در خان�ھ ن الکیت بھ جبران شکست در تملک زناشوییممشرک است و این

نانی زنند . و کرا تملک می انھمسر و فرزندان خود را تملک کنند در بیرون از خانھ زنان و فرزندان دیگرت ب�ھ ن�ھ مب�ادرکھ نتوانستند در درون خانھ شوھران خود را بازیچھ اراده دم�دمی خ�ود کنن�د در بی�رون از خا

ز مالکی�تاا تمدن مدرن بر استثمار و روسپی گری بنا ش�ده اس�ت ک�ھ دو ص�ورت چنین کاری می کنند . و لذانھا در ک��ھ بی��ان نھ��ایی آن اینس��ت ک��ھ : ھم��ھ انس��ن براب��ری اس��ت آانس��ان ب��ر انس��ان اس��ت ک��ھ فلس��فھ عمل��ی

حضور تکنولوژی برابرند !

خ�ویش اس�ت زی�را رست بھ ھمین دلیل است کھ تمدن مدرن تکنولوژیستی ھم محک�وم ب�ھ انھ�دام درد -١٩۵ائی بن�ا بر قانون ضد وجود یعنی برابری و ھمسان س�ازی و قی�اس و تش�بیھ اس�توار اس�ت و وج�ود ب�ر ب�ی ت�

شده است .

نیزم رکنول��وژی مخل��وق اراده ب��ھ براب��ری و ھمس��ان س��ازی و معل��ول منط��ق و قی��اس اس��ت ک��ھ م��دت -١٩۶معن�ای امک�ان پی�دایش ت�وده ی�ا ن�اس ب�ھصورت بشری این تحقق است و فقط در چن�ین مرحل�ھ ای از ت�اریخ ر ھکھ فاقد و ھمرنگ و یکدست بشریتمام و کمالش پدید آمده است . توده بھ معنای یک گلھ و ماده حجیم

اراده ای است و فقط بھ اراده تکنولوژی فعالیت می کند .

ان ت و مدرنیزم ، ھماید درک کرد کھ اراده بھ ھمسان و شبیھ دیگری شدن کھ ھمان مکتب تقلید اسب -١٩٧راده ای اراده بھ چیزی شدن و وجود یافتن است از فرط احساس بی وج�ودی . و تکنول�وژی مخل�وق چن�ین ا

ود نول�وژی خ�است تا بھ انسان عدمی احساس وجود بخشد یعنی او را صاحب اراده ای پوالدین نماید . و تکورت م�ی ص�روب�ات ھ�ا ای�ن اراده ب�ھ کم�الش تجسم چنین موجودی است کھ نھایتا در قلم�رو پی�دایش جھ�انی

ر اراده د پذیرد . و این عرصھ ظھور تمام و کمال ناس یا توده است : حج�م بش�ری ! بش�ریتی ھمس�ان و ھ�م بی ارادگی !

Page 24: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٤

ده ک��رده ب�ود ( از طری��ق ش��یطان ) ک��ھ ب�ھ انس��ان ھس��تی بخش��د ول�ی خ��ودش تب��دیل ب��ھ تکنول�وژی وع�� -١٩٨

م��ان ھب��ھ ت��وده ش��د : ن��اس ! و ام��روزه کارخان��ھ تولی��د وس��واس خن��اس و انس��ان تب��دیلھس��تی انس��ان ش��د. است . تکنولوژی است خاصھ تکنولوژی ارتباطات و تلویزیون و اینترنت کھ کانون اراده و وجود ناس

ود و خ�اس ذاتا دچار بالارادگی و تذب�ذب ب�ین دو اراده اس�ت طبع�ا در تعھ�دات خ�ودش ب�ھ ناز آنجا کھ -١٩٩

ر عص�ر وفائی نمی تواند داش�تھ باش�د زی�را بالوقف�ھ دچ�ار وسوس�ھ خن�اس اس�ت و ای�ن وض�ع د دیگران ھیچب�ھ وتب�دیل ب�ھ ی�ک شخص�یت مفتخران�ھ و مض�حک ش�ده خ�ود تکنولوژیزم بھ اوج خود می رسد تا آنج�ا ک�ھ

ت�ب ادب�ی ومس�خرگی و پ�وچی تب�دیل ب�ھ مکا –خود مسخرگی تا سرحد مالیخولیا مبتال می گردد کھ این خود ی گیرد .مھنری و سینمایی شده و تقدیس می شود و از اینجا جنون و جنایات ھمھ شھرھای بزرگ را فرا

ن اراده خود و اراده خدا سراسر زمان نجومی و عصر و دھریت است کھ حک�م م�ی ران�ددر فاصلھ بی -٢٠٠

دد و کمی�تای�ن حاکمی�ت ع�یعنی تاریخ یعنی ش�مارش ، دق�ایق ، س�اعات ، ش�بانھ روز و ھفت�ھ و س�الھا و... ن ای�ن ھم�ا است و لذا ناس عدد پرست است و لذا با ھمھ مسائل خود با ع�الم و آدمی�ان ب�ھ ع�داوت م�ی رس�دس�ت زی�را حیات عدی و عادی و عددی و عدوئی است . این ھمان عادت فلک زدگی بھ معن�ای واقع�ی کلم�ھ ا

ای�ن ھمین ن�اس اس�ت و»النسان لفی خسر والعصر ان ا« زمان حاصل گردش افالک است . مخاطب محوریع��اد خس��ران در قلم��رو عل��م ھم��ان اص��الت ریاض��یات اس��ت ک��ھ بنی��اد تم��دن م��درن م��ی باش��د ک��ھ تک��رار تم��دن

، درک »ع�د «ی و ذات مش�ترک ب�ین مش�تقات ودرقرآن است . الزم اس�ت ک�ھ ب�ھ لح�اظ معرفت�ی ارتب�اط معن�ن�ابود ھرچ�ھ ک�ھ قاب�ل ش�مارش اس�ت عب�ھ ق�ول عل�ی و شود : عد،عاد ، ع�دد، ع�ادت ، و ع�داوت و ع�ادی .

شدنی است .

ھ نسان و خدا ھمان قلمروعدمیت است و آدمی برای نجات خود از این عدمیت متوس�ل ب�فاصلھ بین ا -٢٠١نج�ر می�ن ت�الش اماده و جھان شد و بھ تفسیر و معنا کردن آن پرداخت تا این عدم را تبدیل بھ وج�ود کن�د و

ابودی و م و فنون بشری شد کھ بر ریاضیات و عدد و شمارش استوار است کھ محک�وم ب�ھ ن�بھ پیدایش علو نابود سازی بشر است . این ھمان سرنوشت شرک است شرک بین انسان و خدا .

س م�اده اص�لی ت�اریخ و س�تون فق��رات بق�ای جامع�ھ اس�ت ول�ی در ت�اریخ حض�ور ن��دارد و ب�ا اینک�ھ ن�ا -٢٠٢

ر سرنوش�تداریخ ملوک و پیامبران است و رویاروئی پیروان ای�ن دو اقلی�ت . و تاریخ مکتوب بشری فقط ته ان و بی اراداست توده ای بی ج» توده « منفعل و تسلیم را ایفا می کند و براستی یجامعھ بشری ھم نقش

. و این ھمان معنای خسران است کھ عین نسیان است : نسیان ناس !

ن�ی ھا و تاریخ بشری را کافران بی ریا و مخلصین در دین می سازند یعنیعنی سرنوشت جوامع و تمد -٢٠٣ایی ھ�م ن�د و معن�انبیاء و شاھان . با اینکھ بدون وجود ناس این شاھان و پیامبران ھیچیک امک�ان بق�اء ندار

ندارند .

س�الت ر خ�اک اس�ت در طبیع�ت . ی�ا مث�ل م�ادر اس�ت در خ�انواده ، رح�م اس�ت . و ل�ذا رناس مثل عنص -٢٠۴ھ�د س�تھ از مانبیای الھی اساسا برای خدمت ب�ھ ن�اس ب�وده اس�ت . ھم�انطور ک�ھ ای�ن پی�امبران ھ�م خ�ود برخاافظ ننده و حکناس بوده اند . و لذا ھمین ناس مھمترین و محوری ترین تحریف کننده مذاھب الھی و ترویج

سنن تاریخی آن بوده اند .

و ب ب��ھ مؤمن��ان و پی��امبران دارای پی��امی دو پھل��و و دو گان��ھک��الم خ��دا درب��اره ن��اس خط��ا اینس��ت ک��ھ -٢٠۵ تیک رابط�ھاین دیالک عظاھرا متضاد است : خدمت بھ مردم در عین مصون ماندن از وسوسھ آنان . و علی

مؤمنان با مردمان را اینگونھ بیان می فرماید : در میان باش و تنھا باش !

ن�د . و دین خدا و انبیاء و اولی�ای الھ�ی ب�وده ا دترین دوست و دشمنبھ بیان دیگر ناس ، بھترین و ب -٢٠۶ی�را ھ�یچ زناجی موعود ھم اساسا برای نجات ناس می آید و ج�دی ت�رین منتظ�ران اوھ�م ھم�ین ن�اس ھس�تند

وای�ن پای�ان .امیدی دیگر ندارند زیرا امام مظھر یگانگی عالم وجود است یعنی محل ظھور خالق از مخلوق خداست . -و فاصلھ بین انسان دو گانگی

Page 25: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٥

چ طبقھ ای در جامعھ بھ ان�دازه ن�اس ( ت�وده ع�امی ) مش�تاق ظھ�ور ح�ق در ع�الم ارض اینست کھ ھی -٢٠٧درت نیس��ت و ھم��ین اش��تیاق مھ��د ظھ��ور ان��واع خراف��ات نی��ز ھس��ت ک��ھ ش��یادان و دج��االن را ب��ھ ث��روت و ق��

لی ذب و دج�ارسد کھ پیدایش انواع عرفانھای ک�ا میرساند کھ این وضع در آخرالزمان بھ اوج رونق خود می از جملھ آنست .

عامھ مردم در سراسر جھان م�ذھب خراف�ھ اس�ت ک�ھ مناس�بترین بس�تر رش�د ش�رک م�ی اصوال مذھب -٢٠٨

توحی�دی باشد کھ این شرک و خرافھ خود معلول اراده بھ ظھور حق و ناجی در ن�اس اس�ت ک�ھ فاق�د معرف�تی ھ�د خ�ود م�ھم�ین ت�وده م�ردم ب�ھ معرف�ت توحی�دی نائ�ل آین�د ن�اجی موع�ود را از م می باش�د . بن�ابراین اگ�ر

زایانند و بھ عرصھ ظھور می رسانند .

ع و عق��ل . و ت��ا ای��ن ع��رف ب��ھ رم��انطور ک��ھ فرھن��گ و م��ذھب ت��وده م��ردم ، ع��رف اس��ت و ن��ھ ش��ھ -٢٠٩ت و ف�ان نش�ود ھ�یچ نج�او تا عرفان توحی�دی در ع�رف م�ردم ریش�ھ ندوان�د و ع�رف ع�ین عرعرفانش نرسد

رستگاری ممکن نیست و ھر تالشی و انقالبی بھ ظلم و شرک و فریب بزرگتری می انجامد .

وبنیادین فلسفی و مذھبی حاکم بر توده ھا سراس�ر جب�ر پرس�تی و منی�ت پرس�تی زم�ین اگر باورھای -٢١٠مع�ھ ل�م در جاظآنھاست و ای�ن بس�تر آسمانی و تاریخی و اقتصادی و علمی و فنی است بدلیل فقدان اراده در

ی�ن گر ذات او تاریخ بشر است یعنی ظلم پ�ذیری ! و خراف�ات ھ�م توجی�ھ مت�افیزیکی ای�ن ظل�م ھس�تند ک�ھ بی�ان دی ! جبر باوری و بی ارادگی می باشند اعم از جبر مشیت الھی یا جبر ژنتیکی و تاریخی و اقتصا

ز س��لطنتی ت��ا سوسیالیس��تی و دموکراتی��ک و خالفت��ی ب��ھ ینس��ت ک��ھ ان��واع حکومتھ��ای جدی��د و ق��دیم اا -٢١١

ه ب�ودن ر بالارادبھایند کھ طبعشان انواع استبدادھا می انجامد زیرا بستر اصلی این حکومتھا ، ناس و تودهبداد ھ�م ب�ھ س�وی جن�گ و جب�ر و اس�ت عو جبر پرستی استوار است و تا ناس چنین است حتی حکومت علی

.فرو می پاشد زیرا عدل نمی تواند بر ظلم حکومت کند اال بھ زور می رود و اتفاقا زودتر

ند کھ ھ�ر ف�رد بش�ری ی�ک ھوی�ت ص�احب اراده و مس�تقل و متک�ی ب�ھ خ�ود و مس�ئول کعدل حکم می -٢١٢ط در اعم��ال و سرنوش��ت خ��ود باش��د و خ��ود باش��د ن��ھ ب��ی خ��ود . ون��اس دارای ذات��ی ب��ی خ��ود اس��ت و ل��ذا فق��

می گیرد و احساس وجودی نسبی می کند .مجبوریت و مفعولیت قرار

است این میزان را شرایط و جبرھا و حکومتھا و» بروآ« ن میزان ھستی ناس ھمان اگر قدرتمندتری -٢١٣ول وط و مفع�تبلیغات بھ وجود می آورند زیرا ھستی ناس یک ھستی بایستی است و لذا تماما مشروط و مرب

م�ان ھاس�ت در منط�ق حکم�ت و فلس�فھ وج�ود . و ای�ن معن�ا » ری ھستی در دیگ�« است و این ھمان معنای ی�ن ھم�ان س بالوقف�ھ ایث�ار داش�تن و ف�دائی دیگ�ران ب�ودن ! ااو احس�است در ن�زد ن�اس ! » عشق « تفسیر

ان ک�ھ بھم�ان می�ز» دیگ�ری « نذر دیگران شده است و ل�ذا ھم�واره در فرھن�گ ن�اس ماست ریختھ است کھ ی ت�وده عشق و نفرت امر واحدی م�ی نمای�د و ای�ن ک�ل ھوی�ت درون خ�انوادگ محبوب است منفور است و لذا

دیش�ھ جامع�ھ اس�ت در ان» زرو زور و تزوی�ر « نامیده ایم کھ رکن چھارم » زار« ھاست . ما این مذھب را است . » زر« شناسانھ دکتر شریعتی ! کھ ریشھ و مصدر این ھر چھار رکن ھمانا

نیز می باشد ھم در قلمرو عواطف و ھم عقای�د ! م�ذھب زار ، عش�ق ھ ناسقدرتمندترین وج» زار« -٢١۴

ای ت�وده ومتھ�ا ب�رزار ، خدای زار ، امام زار ، و نھایتا حکوم�ت زار ! و ل�ذا محب�وبترین و مان�دگارترین حک وزد م�ردم ن�ھا حکومت زار است یعنی حکومتی کھ در مواقع سقوط و رسوایی بھ زار می افتد البت�ھ ن�ھ در

ان !رای مردم کھ در نزد خدا و مقدسات ! و این مذھب زن است مذھب نس و نساء مذھب ناس و نسیب

الم ت�رین حکومتھ�ا در مواق�ع س�قوط در ن�زد م�ردم دو قط�ره و ظ�ون�ھ رس�واترین گبھ یاد آوری�م ک�ھ چ -٢١۵یکا سبق آمراھور اشک ریختھ و از مھلکھ نجات یافتھ اند مثل معاویھ و ھارون الرشید . یا ھمین رئیس جم

ھ و س�قوطکھ ب�ا آنھم�ھ جنای�ت و فس�اد و رس�وائی ب�ا دو قط�ره اش�ک در مقاب�ل دورب�ین تلویزی�ون از محاکم� نجات یافت و بھ حکومت خود ادامھ داد .

وند او را تحت والیت م�رد ق�رار داده اس�ت . ح�ال ابی ارادگی از ویژگی ھویت ذاتی زن است و لذا خد -٢١۶

دچار بی ارادگی و ظلم پذیری می شود ای کل خانواده و جامعھ ت والیت امر زن قرار گیرداگر عمال مرد تح. اینست راز ھویت ناس در طول تاریخ کھ امروزه بھ اوج خ�ود رس�یده اس�ت ک�ھ در دموکراس�ی ھ�ا متجل�ی

Page 26: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٦

ص�ھ است کھ حاکمیت زن بر جامعھ است و ل�ذا حاکمی�ت ب�ی ارادگ�ی و س�لطھ مطل�ق تبلیغ�ات اس�ت ک�ھ در عرفمینیزم جھانی منجر بھ فروپاشی کل تمدن مدرن می شود کھ بر آستانھ اش قرار داریم و باید درک نمود کھ

حاکمیت تکنولوژی بر اراده بشریت نماد و تجسم بیرونی سلطھ بی ارادگی زن بر مرد است .

واند و دو فرھنگ ین نکتھ را نیز باید درک نمود کھ زن ساالری و مرد ساالری دو روی یک سکھا -٢١٧ و ظ�اھر ودجایگاه و ھویت متفاوت نیستند بلکھ مرد ساالری صورت بیرونی زن ساالری پنھان است . ای�ن ر ری آش�کاباطن امری واحدند و آن شرک است . و لذا بایستی اشد زن س�االری پنھ�ان را در اش�د م�رد س�اال

ری ! جستجو کرد مرد ساالری ماسک است برای پنھان داشتن زن ساال

لزمان آن صورت پنھان تاریخ زن ساالری آشکار می شود یعنی ظاھر و ب�اطن یک�ی م�ی ولی در آخرا -٢١٨ شود و این حق است .

ن در پذیرش والیت مردش ، صاحب اراده می شود مرد در پ�ذیرش والی�ت زن�ش ، ب�ی زھمانطور کھ -٢١٩

ن ھس�تھ ده بعنواین بستر رشد شرک و ظلم در خانوااراده می شود و لذا کل خانواده بی اراده می گردد . و ا مرکزی جامعھ است .

ز ش�رک آنگون�ھ ک�ھ در ق�رآن ک�ریم آم�ده اس�ت قب�ل از باط�ل س�اختن اعم�ال مش�رکانھ ، اابطال حاص�ل -٢٢٠

حک�وم می ش�رک در ذات�ش ن�اراده فرد مشرک را باطل و پوچ می سازد و این عین ابطال ذات شرک اس�ت یعفس�اد و ھرگز محقق نمی شود ک�ھ اگ�ر م�ی ش�د ب�ھ ق�ول ق�رآن ک�ریم ، ک�ل نظ�ام جھ�ان دچ�ار بھ ابطال است و

ابطال می شد در کل کائنات !

سوسیالیس�تی و ... ) محق�ق –دموکراتیک –خلقی –اینست کھ ھرگز آرمانھای ناسی ( توده ای و -٢٢١ است . »زار « این معنای مذھب نمی شود . اینستکھ توده ھا ھمواره مظھر شکست و ناکامی ھستند و

م ک می کنیم کھ چرا خداوند ناس را محل فط�رت خ�ودش نامی�د و بس�تر س�نت هللا در ع�الحال بھتر در -٢٢٢

ن�د و ک�ھ بخواھارض ! زیرا بھ دلیل بی ارادگیشان جبرا محل رویش اراده و فطرت و سنت پروردگارند بی آنک�ھ ن�اس اس�ت وردگ�ار در خ�ود م�ردم اس�ت . ای�ن بی�انی از امی�تبدانند . این بی�ان دیگ�ری از ام�ر تس�بیح پر

م است .مناسبترین قلمرو پذیرش امیت امام و امامت است در آخرالزمان کھ عصر مطلق بی ارادگی مرد

ن�د ید گفت کھ مخلص ترین خداپرستان روی زمین ھمانا ناس و توده عامی و امی ب�وده ادر حقیقت با -٢٢٣نجر ممعھ بشری بدانند . اینست کھ خود آگاھی و بھ خود آئی عرفانی این طبقھ اصلی جابی آنکھ بخواھند و

ش�ده اس�ت بھ نابترین نجات و رستگاری می شود و عدالت . و این خ�ود آگ�اھی در مجموع�ھ آث�ار م�ا ف�راھم فقط کافیست کھ بھ مردم برسد .

د و ھرکسی بھ آنان خیانت کند رسوا می شووده عامی بھ مثابھ ناموس و اھل و عیال پروردگارند . ت -٢٢۴

ی آن�ان من اھل معرفتی ھ�م ک�ھ ب�ھ ش�رک و وسوس�ھ ھ�الھی دچار می گردد ، ھمانطور ھر مؤبھ اشد عذاب او اج�ر ای�ن و رفت و رخت از میانشان ب�ر بس�ت .مبتال شود . بایستی بھ مردمان بی مزد و منت خدمت کرد

دم ق�ع از م�ررگت�رین خط�ای اھ�ل ایم�ان و عرف�ان و عل�م حقیق�ی ، توخدمت خالص�انھ ھمان�ا لق�اءهللا اس�ت . بزو اس��وهع اس��ت . ک��ل س��یر و س��لوک ال��ی هللا از مج��رای ای��ن خ��دمت و خل��وص ب��ھ خل��ق م��ی گ��ذرد ک��ھ عل��ی ی است .سلطان این امر است . و عرفان توحیدی یعنی رسیدن بھ خدا در خلق و مابقی خرافات و گمراھ

خ ناس است کھ ب�ھ خ�ودی خ�ود در خ�ود م�ی س�وزد و خ�ود را کھ ھیزم دوزوانیم در قرآن کریم می خ -٢٢۵

از واس�ت . دوزخ و می سوزاند . در واقع نفس مردمان از آتش است و لذا ابتالی بھ مردم ابتالی ب�ھ آت�ش وش�فیع و ش�افی را فھمید زی�را او ام�ام م�ردم و ععلی » خلصنا من النار یارب « اینجا بھتر می توان نعره

ھ�م صحم�د مپناه و مأمن آنان بود . و چگونھ می توان بھ آتش پن�اه داد و نس�وخت . ھم�انطور ک�ھ م�رادش ز از عمری در تبی حیرت آور سوخت کھ ھیچ کس جز خودش و اھل عرفان ، نمی دانست کھ این ت�ب مرم�و

طبق بر آنان . و او نیزصلوة می کردند یعنی بر او وارد می شدند صکجا بود . زیرا کل مسلمانان بر محمد کالم قرآن .

Page 27: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٧

س در حقیقت ماده عذاب النار ھمان ناس است . و این نار حاصل ش�رک اس�ت و التق�اط ب�ین خ�ود و پ -٢٢۶ک�ردن و خدا . یعنی خداوند را شریک امیال و اعمال کافرانھ خ�ود نم�ودن و ب�رای خ�ود ش�ریک ج�رم درس�ت

ذا کشد و ل� ش منجر بھ احتراق می شود و فرد را بھ آتش میبلکھ تقدیس کردن زشتی ھای خود . و این تال زو ای�ن راز ا او از خانھ وجودش می گریزد و بھ دیگران پناه می برد و این پناه جوئی را عش�ق م�ی نام�د .

خود بیگانگی ناس است .

وه ش��ر م��درن و ک��ل م��درنیزم و تکنول��وژی جدی��د ک��ھ تمام��ا محص��ول نف��ت اس��ت نی��ز جل��نف��ت پرس��تی ب -٢٢٧می و بیمار بیرونی این دوزخ ناسی است . ھمانطور کھ آدمی در مناطق گرمسیر با نوشیدن آب یخ تشنھ تر

مب��ارزه ب��ا عط��ش و گرماس��ت . نف��ت پرس��تی تم��دن م��درن ع��ین دوزخ روشش��ود و نوش��یدن چ��ای بھت��رین نف�ت ص رماک�سول ادل برقرار کند . ھمانطور کھ رعپرستی و آتش پرستی اوست تا بین درون و برون خود ت

ان�ھ م�ال کافررا غذای اصلی اھل دوزخ نامیده است . و بشر ھرچھ کھ بیشتر تالش م�ی کن�د کف�ر و اع ( نفط)ا تم�ام ب�و بش�ر م�درن اش را لباس دین و تقدس بپوشاند و توجی�ھ کن�د مش�رکتر م�ی ش�ود یعن�ی آتش�ین ت�ر .

شتی و لذا ز کند یعنی دینی و خدائی کند فلسفی و علمی اش تالش می کند تا کفرش را تقدیس و توان فکری آت�ش نف�ت ھایش و جرم ھایش را بھ خدا نسبت دھد و او را شریک خود می سازد و لذا نفتی تر می شود و

س�ت ان ع�دالت ھم کفایت نمی کند و روی بھ آتشی ھزاران بار نفوذ کننده تر چون اتم نموده اس�ت و ای�ن ع�ی! و ی�و درم�انیاینک بنگرید بھ راز درمانھای دوزخی ھمچون رادیو اکتو تعادل برای استمرار بقایش و نیز

این عین دوزخ درمانی است و دوزخ پرستی !

مل�ھ ش�ناخت ی شناس�ی و م�درنیزم جژپس دوزخ شناسی و م�ردم شناس�ی و ش�رک شناس�ی و تکنول�و -٢٢٨ س�تر قیام�تکھ مقدمھ و بواقعھ واحدی است کھ اساس ھمھ این شناختھا بر آخرالزمان شناسی استوار است

ن و س��عادتمند کس��ی اس��ت ک��ھ ای��قیام��ت آن��روزی اس��ت ک��ھ نھ��ان ھ��ای مردم��ان عی��ان م��ی ش��ود «:اس��ت ک��ھ –قرآن ..».مشاھدات را تصدیق نموده و توبھ می کند و بدبخت کسی است کھ این حقایق را انکار می کند

چی�ده ش�ده ب�ودگر نمی بود بساط بشریت برست کھ اس می بینیم کھ عدالت الھی در ھمھ حال حاکم اپ -٢٢٩

خ�ود کنون مردم�ان در آت�ش ش�رکمت خداست کھ حضور دارد و گرن�ھ ت�اھرچند کھ پیشاپیش این عدالت رح سوختھ و نابود شده بودند .

نھ ت��رین و دوزخ�ی ت�رین ت��الش بش�ر م�درن تولی��د عرفانھ�ای دج�الی و ش��یطانی اس�ت ت��ا و ام�ا مش�رکا -٢٣٠

ت��ب و ناھ��ان و ش��یطنت ھ��ا را لب��اس الوھی��ت بپوش��اند ک��ھ یک��ی از مش��ھورترین آن مکاغای��ت پلی��دیھا و گلی نھای دج�اعرفانھای شیطان پرستی است کھ آشکارا شیطان را مفتخرانھ می پرستد کھ این قیامت آن عرفا

می باشد .

ت عت در طبق�اجالی جای مذاھب شرک سنتی را گرفتھ اند و بھ سرین عرفانھای دو شاھدیم کھ عمال ا-٢٣١ مردم رسوخ می کنند زیرا دیگر خرافات کھن پاسخگوی شرکھای آخرالزمانی بشر مدرن نیست .

ا ھای دجالی مدرن در حقیقت ب�ھ مثاب�ھ ای�دئولوژی طبق�ات جدی�د دوزخ ھس�تند ک�ھ مس�تمرو این عرفان -٢٣٢

امی��ال و الھم ھس��تند ک��ھآش�کار م��ی ش��وند ک��ھ توجی�ھ گ��ر دوزخ نفت��ی و اتم��ی و الکتریک��ی و ن�وترونی و امث�� اعمال اھالی این دوزخھا را تقدیس می کنند .

خ�ود و ب�ھ نگاه کنید کھ چگونھ کافران مطلق و ب�ی ری�ا و ص�احب ق�درت ک�ھ جنای�ات خ�ود را ب�ھ اس�م -٢٣٣

ھ��ای اراده و مس��ئولیت خ��ود مرتک��ب م��ی ش��وند و خ��ود م��دیران و ص��احبان دوزخ تکنول��وژی ھس��تند در ویالھرھای ش�عات و کوھستانھا و طبیعت بکر زیست می کنند ولی مردم مشرک در اعماق دوزخ جنگلی و ارتفا

ب�ی (کافران�ھ سوزند این تفاوت اعمالاتمی می برقی وبزرگ صنعتی جان می کنند و از انواع نارھای نفتی و ) و اعمال مشرکانھ است .خدا

زخ و تبعات شرک و گناه در اعم�اق ت�ناید دانست کھ آتش دوزخ نامرئی است و بستھ بھ طبقات دوب -٢٣۴مچ�ون ھ ھ�م را و دل و جان و روان نفوذ می کند . بن�ابراین بایس�تی ام�واج رادی�وئی و م�اھواره ای و تلفن�ی

ی ن��امرئی ک��ھ نف��ت و س��وزانندگام��واج الکتریک��ی و مغناطیس��ی و رادی��و اکتی��و از جمل��ھ ع��ذاب الن��ار دانس��ت ج�اد ھ دوزخ است مث�ل محص�والت پتروش�یمی در پوش�اک ک�ھ ایمحصوالت پتروشیمی مربوط بھ نخستین طبق

برق در بدن انسان می نماید .

Page 28: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٨

ایات شیعھ آمده است کھ در آخرالزمان ھم�ھ غ�ذاھای روی زم�ین مس�موم و دوزخ�ی م�ی اینکھ در رو -٢٣۵ارع م�زا ھم�ھ ھم اکنون بھ وقوع پیوستھ است زیرا تقریب و مؤمنان از طریق ذکر خود را سیر می کنند دشو

وارد ش��ده اس��ت ک��ھ در بس��یاری م��آل��وده و حیوان��ات و آبھ��ای روی زم��ین ب��ھ ان��واع ای��ن آت��ش ھ��ای دوزخ��ی ھ اخب��ارش ب��ھ مردم��ان نم��ی رس��د و تحری��ف م��ی ش��ود مث��ل آل��وده ش��دن ھم��ھ آبھ��ای اقی��انوس ھ��ای جھ��ان ب��

پنھ�ان الیتھ�ایل فعتشعشعات رادیو اکتیو و لذا آلوده بودن ھمھ ماھیھا و ھمچنین خاکھای روی زمین بھ دلیا حرای آریزون�ص�مثل چرنویل و ژاپن و آبھا و اعماق زمین بعالوه انفجارات رآکتورھای اتمی زیر در اتمی

ری�ق ظھ�وردر آمریکا و دھھا فجایع دیگری کھ اخبارش از مردم جھان پنھ�ان داش�تھ ش�ده اس�ت . فق�ط از ط ع��الج در سراس��ر جھ��ان م��ی ت��وان ای��نان��واع ام��راض جس��می و عص��بی و روان��ی م��درن و ب��ی س��ابقھ و ال

نی و عوارض را درک کرد . ی�ا مث�ل رادی�و درم�انی در پزش�کی ھس�تھ ای ک�ھ خ�ود ی�ک درم�ان دوزخ�ی ق�انوان در آت��ش دوزخ ص��بورانھ م��ی آی��ا تعج��ب نم��ی کن��ی ک��ھ چگون��ھ مردم��« : مفتخران��ھ محس��وب م��ی ش��ود

نھ و مختارانھ .دوزخی قانونی و علمی و استاندارد و مفتخرا –قرآن ». سوزند

وزخ زمینی است کھ نفس و جان و روح آدمی را اینگونھ م�ی س�وزاند در حالیک�ھ ھن�وزدو تازه این -٢٣۶ جوشن عظیمی بھ نام بدن خاکی را با خود داراست و وای بر دوزخ اخروی بدون حفاظ تن .

الن عص�ر جدیدن�د و عل��وم وم�روزه فالس�فھ و دانش�مندان و ای�دئولوگھای تم�دن م��درن ب�ھ مثاب�ھ دج�اا -٢٣٧

فنون و صنایع ھم خرھای دجالند و مردمان ھم ماده اولیھ و ھیزم این دوزخند .

مع�دنی و ده خام اولیھ و انرژی بر پادارنده و تأمین کنن�ده دوزخ م�درنیزم ن�ھ نف�ت و م�وادبنابراین ما -٢٣٨س��ائر وم��ی آی��د ان��واع عذابھاس��ت ان��رژی ھس��تھ ای و امث��الھم ک��ھ ن��اس اس��ت و آنچ��ھ از ای��ن دوزخ بی��رون

. کاالھای مادی آن ھم رزق اھل دوزخ یعنی ناس است

دن مدرن تمدن دوزخی است و علوم و فنون جدید ھم عل�وم و فن�ون دوزخ اس�ت و فلس�فھبنابراین تم -٢٣٩ن ای�د . و ھا و ھنرھای مدرن ھم فرھنگ تقدیس کننده دوزخ و حکومت ھای مدرن ھم اداره کنندگان دوزخن�

دوزخ بدون ناس موجودیتی ندارد .

ی ساس نابودی م�حرک منجر بھ احتراقی در نفس شده کھ اراده را می سوزاند و فرد بی اراده کھ اش -٢۴٠ ی ھس�تی اوجستجوی کسی است ک�ھ نق�ش اراده را ب�را بھکند ( زیرا ذات وجود ھمان اراده است ) و دربدر

ھم�انرب�اب اری بش�ر ! و ام�روزه ای�ن یاست و اینست معنای ظل�م پ�ذایفا می نماید یعنی بھ جستجوی ارباب ی�ت ب�ھ رؤتکنولوژی و خاصھ ارتباطات و تبلیغات است و کسانی در جھان آنرا رھبری م�ی کنن�د ک�ھ معم�وال

د کھ نھایتا صر جدیدندر نمی آیند و اصوال افراد ھم نیستند بلکھ اتحادیھ ھا و مافیاھا و شبھ فراماسونھای عوزخ دی ھم�ان س�لطان ژدشان ھم بھ طرزی دیگر تحت فرم�ان اراده تکنول�وژی ھس�تند و س�لطان تکنول�وخو

یعنی ابلیس است .

امروزه بیش از ھر زمانی مسلم شده است کھ این دانشمندان نیس�تند ک�ھ در مراک�ز تحقیق�ی چی�زی از -٢۴١تراعات ھس�تند ک�ھ ب�ھ ط�رزی مرم�وز از قبل معلوم را کشف یا اختراع می کنند بلکھ این خود اکتشافات و اخ

زنجیره علیت علوم و فنون بھ آنان روی می کنند و آنان را بھ دنبال خود می کشانند و ای�ن دانش�مندان ھ�یچ ھ�ا ندارن�د و ب�ھ ت�دریج ب�رای خ�واص آن ک�ارکرد کرداراده ای در ماھیت و عملکرد و خواص بع�دی ای�ن روی

س�وق ید کھ دانشمندان را رھبری م�ی کنن�د و ب�ھ س�مت ن�ا کج�ا آب�ادمی یابند . یعنی این علوم و فنون ھستن. این فاجعھ را نخستین دانش�مندان ب�زرگ و متعھ�د ق�رن بیس�تم دریافتن�د و ھرچ�ھ ھش�دار و اخط�ار دمی دھن

نمودند مورد طعن و لعن و مضحکھ صاحبان قدرت قرار گرفتند و متھم بھ جنون شدند مثل م�اکس پالن�ک و نچھ کھ تاکنون بر ھر عقل س�لیمی مس�لم اس�ت اینس�ت ک�ھ ای�ن رویک�رد ھ�ای غیب�ی ، الھ�ی و . ولی آ انیشتن

نچ��ھ ک��ھ ت��اکنون در کوت��اه م��دت ج��ز آانس��ان دوس��ت نیس��تند و بلک��ھ ش��یطانی و دش��من انس��ان م��ی باش��ند . ب�ر برای بشر نداشتھ و در بلند مدت نسل بشر و بلکھ حی�ات را عذابھای بی سابقھ و العالج ارمغان دیگری

تھدی��د ب��ھ ن��ابودی حتم��ی م��ی کن��د چگون��ھ م��ی توان��د ارمغ��انی الھ��ی و دوس��تدار انس��ان باش��د . م��ینروی زاز این فرآورده ھای علمی و فنی ب�ھ بخصوص کھ امروزه معلوم شده کھ تا دھھ ھا عوارض مھلک بسیاری

و ص�احبان ق�درت عمد از مردم جھ�ان پنھ�ان داش�تھ ش�ده اس�ت و ای�ن ب�دان معناس�ت ک�ھ براس�تی دانش�مندان ف��زون جھ��انی خ��ود ب��ر م��ردم نم��ی اجھ��انی آگاھان��ھ متح��دان ش��یطان و دش��منان انس��انند و ج��ز ب��ھ س��لطھ روز

اندیش��ند و براس��تی دیوانگ��انی در تس��خیر ش��یاطین م��ی باش��ند ک��ھ ای��ن جن��ون و جنای��ت و ش��یطنت در عص��ر

Page 29: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٢٩

س�ی و قض�ائی دارن�د و از اسی دموکراسی بمراتب پلیدتر و شدیدتر بوده است زیرا ھم�ھ دولتم�ردان مص�ونیتھر مسئولیتی مبراین�د و مس�ئولیت اق�دامات و اعمالش�ان ب�ر گ�ردن مردم�ی اس�ت ک�ھ ب�ھ آن�ان رأی داده ان�د و

نھا فقط مجال پرکردن جیب ھای خود را دارند .آبعالوه عمر ریاست آنھا ھم کوتاه است و

روانشناس��ی عل��م «مقول�ھ عجیب��ی ب��ھ ن�ام س��خنرانی از لب�رت انیش��تن در آخ�رین ای��ام حی��اتش در ی�ک آ -٢۴٢ ری نم�ودیمسخن گفت کھ مورد تمسخر قرار گرفت . ولی ما این ایده مقدس این مرد بزرگ را پیگی» فیزیک

د ک�ھ و حاصلش بھ طور خالصھ ھمانست کھ درباره ماھی�ت عل�وم و فن�ون م�درن در آثارم�ان ش�اھدش ھس�تی نایش نھاده ایم .قرآنی است کھ ب –بخشی از پدیده شناسی عرفانی

أم�ل و تأس�ف اس�ت ک�ھ چ��را م�ا مس�لمانان و خاص�ھ علم�ای دین�ی م�ان حت�ی از بانی��ان تای�ن ج�ای ب�س -٢۴٣

ز ادری�ایی ی پرستی حریص تر و دیوانھ ت�ریم . ب�ا توج�ھ ب�ھژتکنولوژی مدرن یعنی غربی ھا ھم در تکنولوفس��وس ب��ر عل��م ب��ر ج��ای مان��ده اس��ت . احقیق��ت ب��اره مع��ارفی ک��ھ از امام��ان ش��یعھ و عارف��ان اس��المی م��ا در

را چ�یابیم کھ دکتر شریعتی را در می غ دا اینھمھ غفلت و جھل و شرک و نفاق ! در اینجاست کھ این درد و سارتر و گورویچ از بسیاری از آیت هللا ھای ما شیعھ ترند .می گفت

مستقیم وغیر مستقیم یعن�ی ش است بھ انواع و روش ھای گوناگون فرو –انسان مشرک انسان خود -٢۴۴

نگ�ی و بی خودی اش را می دھد تا خ�ودی ب�ھ دس�ت آورد ای�ن خ�ود چ�ھ اقتص�ادی باش�د ی�ا سیاس�ی و ی�ا فرھ رزانت�ریناشخصیتی و یا عاطفی . در این بازار خ�ود فروش�ی و خ�ود ی�ابی ، زن�ان اص�لی ت�رین طعم�ھ ان�د و

کاال .

مق�ی صرفا اقتصادی قلمداد می کنن�د ی�ا مزدورن�د و ی�ا احنانکھ فحشاء و روسپی گری زنان را امری آ -٢۴۵ط�ور د . ھمینخطرناکند زیرا از این طریق روسپی گری را نھادینھ و بلکھ تقدیس و حق بھ جانب ھم م�ی کنن�

است توجیھ ستم بری و استثمار طلبی مردان .

واس�طھ اس�تمرار م�ی یاب�د وسپی گری ھرگز بر انگیزه نیاز اقتصادی آغاز نمی شود بلکھ بھ ای�ن ور -٢۴۶ زار گرم�ی وو اگ�ر آن�را اعت�راف نم�ی کن�د ب�رای ب�ازن روسپی می داند دکسی خو این حقیقت را بھتر از ھر

را تق��دیس روس��پی گ��ری اس��ت ک��ھ ھمچن��ان مای��ل ب��ھ ادام��ھ اش م��ی باش��د و ھرگ��اه آن��را ت��رک نم��ود حقیق��ت اعتراف می کند . درست مثل انگیزه دزدی !

االت وجیھ اقتصادی برای کلیھ فعل و انفع�صول و ارکان منطقی و ایدئولوژیکی تمدن مدرن تیکی از ا -٢۴٧

ول�وژیکی بشری است و این خود فلسفھ از خود بیگانگی و ب�ی ارادگ�ی تق�دیس ش�ده ح�اکم ب�ر ای�ن تم�دن تکناگ�ر ابراینن�ب. یخوان�دب ھ�م من�است کھ نیازھای مادی بشر را تا بی نھایت توسعھ می دھد و آنرا حق بھ جا

ھملت��رین ح�رص و ش��ھوت و زی��اده خ�واھی بش��ر را پای��انی نباش�د و ای��ن ب��ی پای�انی تق��دیس ھ��م بش�ود طبع��ا مرزش و ارزش ھا ھمان اخالق و شرف و عزت نفس انسان است . و از اینجاست کھ خود فروش�ی ن�ھ تنھ�ا ا

م�ود ک�ھ نایس�تی تق�دیس ھ�م واقعھ بدی نیست بلکھ امری اخروی برای استمرار بقاست و خ�ود فروش�ان را ب چنین ایثاری می کنند .

تخاب اس�ت و ن�ھ اجب�ار و اض�طرار . بلک�ھ ن�زول ع�ذاب الھ�ی اس�ت ب�ر کس�انی ک�ھ فروشی نھ ان -خود -٢۴٨

ھ�م ا ع�دالتخداوند را شریک جرم اعمال پلید خود م�ی س�ازند و خ�ود را ش�ریک اراده او . ای�ن ع�ذاب نھایت� ا سلب گردد و بیش از این پلیدی و معصیت نکند . ھست تا این خود مشرک از آنھ

خصوص از نوع روسپی گری آن گناه نیست بلکھ عذاب است . عذاب گن�اه جل�وه گ�ری خود فروشی ب -٢۴٩

د . برای بھ دام انداختن و بازی دادن مردان . و لذا خود فرد بھ دام پلیدترین مردان می افت

معن�ای جم�ال الھ�ی خ�ود را ش�ریک اراده ش�یطانی خ�ود س�اختن ک ب�ا خداس�ت زی�را ب�ھ جلوه گری شر -٢۵٠ش�ریک واست آنھم جھت ظلم بھ مردان کھ عین گمراه سازی آنان است و ب�ھ تص�رف در آوردن اراده ش�ان

ب�رای اراده آنان شدن . واینھم شرک دیگری اس�ت . پ�س این�ک در م�ی ی�ابیم ک�ھ خ�ود فروش�ی ع�ذاب ت�الشوس�یلھ واس�طھ امان�ت الھ�ی ک�ھ در ن�زد انس�ان اس�ت . یعن�ی خداون�د را تصرف وجود دیگ�ران اس�ت آنھ�م ب�ھ

و ب�ھ ت�ه اس�ت و نابودی دیگران ساختن . خدائی کھ با این امانت ( جمال ) بھ تو برترین ھستی ھا را بخش�ید . واسطھ این ھستی الھی می خواھی دیگران را از ھستی ساقط کنی و خودت از ھستی ساقط می شوی

Page 30: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٠

س پ�د س�ابقا زن�ان ش�وھر دار بودن�د . یب بھ اتفاق زنانی کھ بھ روسپی گ�ری کش�یده م�ی ش�وناکثر قر -٢۵١

ن ، ش�وھرا انگیزه اقتصادی شدیدی نمی توانستند داش�تھ باش�ند . بلک�ھ خواس�تند از طری�ق جم�ال الھ�ی خ�ودری گ�جل�وه و خود را بھ تصرف در آورن�د و از اراده و ھس�تی س�اقط کنن�د ک�ھ نتوانس�تند و ب�ھ خیاب�ان رفتن�دیثی�ت ن�د و ازحآغاز کردند تا در رابطھ با مردان دیگری ب�ھ قص�د ش�وم خ�ود دس�ت یابن�د ک�ھ خ�ود ب�ھ دام افتادحت�اج مھ خود مھستی ساقط شدند و ھیچ و پوچ گشتند . و آنچھ کھ باقی ماند تن لشی بیش نبود کھ برای ادا

نھ�دام ا فروخت�ھ ب�ود . روس�پی گ�ری فروش خ�ود گردی�د زی�را چی�ز دیگ�ری نداش�ت و ھم�ھ چیزھ�ایش را ق�بال ھ س�ر روسپی ب� انسانیت است کھ امروزه مردان ھم پا بھ پای زنان گرفتارش ھستند زیرا مردانی کھ با زنان

تص�احب می برند نیز خود روسپی ھستند کھ از ھستی شان جز تن لشی باقی نمانده اس�ت و چ�ون موف�ق ب�ھ پول زنی را تصاحب کنند . ھمسر خود نشدند می خواھند برای ساعتی با

ای�ن ع�ین ش�رک ب�ا خداس�ت وراده بھ تسخیر دیگری ھمان اراده بھ تشریک با ھس�تی دیگ�ری اس�ت ا -٢۵٢

از وزیرا ھستی آدمی بھ صورت و سیرت از خداست چ�ون خداون�د آدم�ی را از ص�ورت خ�ود جم�ال بخش�یده خداون�د انسان دیگر ، عین شرک است کھروحش در او دمیده است . پس اساس ظلم یعنی سلطھ انسانی بر

آنرا ظلم عظیم نامیده است .

ا ائمی شرک در تاریخ جوامع بشری در تاریخ می باشد . زیرا ظلم پ�ذیر اس�ت و ظل�م ردو ناس بستر -٢۵٣ القاء و وسوسھ می کند وظالم می پرورد .

تک�ب م�ی ش�ود . و ش�رک ھم�ان سی کھ ظلم را می پرورد ظ�المتر از کس�ی اس�ت ک�ھ فع�ل ظل�م را مرک -٢۵۴

پرورش ظلم است .

انقالب�ی عص�ر جدی�د آنچھ کھ صفت مظلومیت توده ھا نامیده شده است کھ مح�ور ھم�ھ ای�دئولوژیھای -٢۵۵اع�ت خداون�د ب�ھ ای�ن جماست ھمان طبع خود فروشی و ارزان فروش�ی خویش�تن در ت�وده ھاس�ت . و خط�اب

» ی ش�ویدم�ک�ھ ک�افر ود را مفروش�ید و اینق�در ارزان مفروش�یدای کسانی کھ ایم�ان آورده ای�د خ�« است کھ –قرآن

ن��ام » م��ؤمن«ز دعویھ��ای ت��وده ھ��ا ھم��ان ادع��ای ایمانش��ان اس��ت و ب��ھ ی��اد آوری��م ک��ھ اآری ! دیگ��ر -٢۵۶

مش��ترک انس��ان و خداس��ت در ق��رآن . پ��س خ��ود فروش��ی م��ؤمن ع��ین خدافروش��ی اوس��ت . ھرچن��د ک��ھ خ��ود ه اذع�ان ک�رد معناس�ت ول�ی م�ؤمن کس�ی اس�ت ک�ھ الھی�ت ھس�تی اش را درک وفروشی ھر انسانی ب�ھ ھم�ین

-قرآن » خدا کافیست« است کھ

ن و اس�تثمار م�رد ، خ�ود فروش�ی ن�اس اس�ت و اس�اس کف�ر و ظل�م و معص�یت و گن��اه روس�پی گ�ری ز -٢۵٧ق دادن ن رزاوست . و اصال کارکردن بھ نیت معیشت و رزق اساس باطنی شرک است کھ گوئی خداون�د ت�وا

ھ لح�اظ بن�ده اش را ن�دارد و بن�ده ھ�م بایس�تی در ای�ن رزق ش�ریک خ�دا ش�ود . و ای�ن اس�اس ش�رک و ظل�م ب� موضوع است و علت خود فروشی .

عب�ادت م�ی خوان�د . یعن�ی ک�ارکردن ب�ھ نی�ت ، مؤمن�انای ، ک�ار را ب�ر ع از ھمین منظر است کھ عل�ی -٢۵٨

ت م و معص�یو فقط چنین نوع کار کردن است کھ بری از شرک و ظل عبادت باید باشد نھ ارتزاق و معیشت ! ومی بینید ید کھ آنرا نرزق شما از سمتی بھ سوی شما می آ «و خود فروشی است زیرا خداوند می فرماید

ن س�وئی م�ی رزق شما از ھم�ا« در توضیح ھمین آیھ می فرماید : عاینست کھ علی و –قرآن » نمی دانید اس�اس ظل�م یعنی از ع�الم غی�ب و از ن�زد خ�ود خداون�د . درک و ب�اور ب�ھ ای�ن حقیق�ت »آید آید کھ مرگ می

ر رد حت�ی دزدائی و شرک زدائی از خویشتن است کھ متأسفانھ در فرھنگ دینی ما ھیچ محلی از اع�راب ن�داعلمای ھمچونند نزد اکثر علمای دینی ما کھ خود بانی و توجیھ گر ربا ( زیاده خواھی ) در میان مردم ھست

بنی اسرائیل !

ک�ھ عم�رت را ب�رای معیش�ت مت�و را نیافری�د ای فرزن�د آدم« ی�د انی�ز خداون�د م�ی فرم در حدیث قدسی -٢۵٩آی�ا ...» و رزق م�ی دھ�م ت ھ؟ این منم کھ ب یھدر کنی آیا پنداشتھ ای کھ این توئی کھ بھ خودت رزق می دھ

دینی ما بھ ای�ن حقیق�ت ب�اور قلب�ی دارن�د و ب�ھ آن عم�ل م�ی براستی چند درصد از مردمان مسلمان و علمای کنند . مردم ما خود فروشی می کنن�د ول�ی بس�یاری از علم�ای م�ا ب�دتر از آن یعن�ی آش�کارا دی�ن فروش�ی م�ی

Page 31: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣١

ارت��زاق از طری��ق دی��ن و عل��م و خاص��ھ ق��رآن را از جان��ب صکنن��د ت��ا ارت��زاق کنن��د . اینس��ت ک��ھ رس��ول اک��رم نھج الفصاحھ » خداوند لعنت می کند کسی را کھ بواسطھ قرآن ارتزاق می کند « : خداوند لعنت کرده است

کسی کھ حقیقتی « ست کھ بیان نکردن آن نیز مستوجب لعنت الھی و عذاب دوزخ است ااین حقیقتی -٢۶٠

–نھج الفصاحھ » را بداند و از مردم نھان کند مورد لعنت خدا و مستوجب آتش دوزخ است

غوغ�ای سانس�ور حق�ایق کھ عصر مدرن عصر غوغای افتخار آمیز خود فروش�ی اس�ت عص�ر اینست -٢۶١ بان دوزخھم ھست . و می دانیم کھ ھمھ رسانھ ھا در سراسر جھان تحت مالکیت و مدیریت دجاالن و ص�اح

تکنولوژی است .

آن حض�رت بق روایات شیعی در عصر حکوم�ت جھ�انی ن�اجی موع�ود ک�ل مردم�ان مس�تقیما از ن�زدط -٢۶٢خ�ود ورزق می برند . و اینست علت پیدایش عدالت جھانی . یعنی عصری کھ ھر فرد بش�ری خ�ودش باش�د

ھ یف�ھ مطلق��الھ�ی وج�ودش را یافت��ھ و پ�ذیرا ش��ده باش�د و خ�ود در خویش��تن کفای�ت کن��د و زی�را ام�ام زم��ان خل ید .آکھ رزق مردم می خداوند بر روی زمین است و وجھ هللا می باشد یعنی سمت خدا ! ھمان سمتی

یعن�ی ای رزقش منفعل و قانع و صبور نگردد نم�ی توان�د س�مت خ�دا ( وج�ھ هللا ) را بیاب�دانسان تا بر -٢۶٣

. صکرم رسول ا» بی امام ، کافر است«امامش را و تا نیافتھ ھنوز کافر است

ھ قول رسد کھ رزاق خداست و ب دمی تا خداوند را در امر رزقش امتحان نکند البتھ بھ این باور نمیآ -٢۶۴ر ام��ر و ای��ن داس��تان م��ردی اس��ت ک��ھ م��ی خواس��ت خ��دایش را د» ! گ��ر نس��تانی ب��ھ زور م��ی دھن��د « موالن��ا

و از دتی گذش�ترزقش امتحان کند و لذا سر بھ بیابان نھاد تا جائی ک�ھ ھ�یچ آب و آب�ادی و آدم�ی نباش�د . م�ده ب�ان گ�م ش�دای زنگولھ کاروانی شنید کھ گوئی در بیافرط گرسنگی و تشنگی در حال موت بود کھ ناگاه ص

ھن�د نم�ی دو بھ جستجوی راه بلدی بودند کھ بھ ای�ن م�رد م�دھوش رس�یدند و ھرچ�ھ کردن�د ب�ھ او آب و غ�ذا ت�ا .ریختن�د خورد و دھانش را قفل کرده بود تا اینکھ بھ زور دھ�انش را گش�ودند و آب و غ�ذا را در حلق�ش

یت خدایش را باور نمود کھ گرنستانی بھ زور می دھند .اینکھ توبھ کرد و رزاق

ک�ھ یک�ی مثنوی مولوی مملو از حکای�اتی اس�ت ک�ھ بخ�ش قاب�ل توج�ھ آن مرب�وط ب�ھ ام�ر رزق اس�ت -٢۶۵ ھاس�ت ک�ھ ھمان بود کھ ذکرش رفت و داستان دیگری در نقطھ مقابل آن قرار دارد کھ حکایت خاکسترنش�ین

مول�وی تابند . ل زندگی راحت و با عزت را ندارند و دریوزگی را بھتر بر میخانواده ای ھستند کھ تاب تحما م�اس�ی عص�ر و کال عارفان ما بھترین مردم شناسان تاریخ بشرند و بیھوده نیست کھ غایت عل�م جامع�ھ شن

ھس�تیم در سوروکین بھ عرفان اسالمی رسید . و افسوس بر ما کھ ھنوز در جستجوی جامعھ شناسی غربی ن�د جامع�ھشکالتمان را برطرف کنیم و نیز باید دانست ک�ھ ی�ک مل�ت و دول�ت تکنول�وژی پرس�ت نم�ی تواتا م

ھم ھس�تیم آث�ار م�ت شناسی عرفانی و قرآنی را بر تابد و اصال فھم نماید . ھمانطور کھ خود ما بھ واسطھ اینکنول��وژی تغ��رب زدگ�ی و ب�ھ ب�ر ان��دازی ! ک�ھ البت��ھ اتھ�امی چن��دان ن�ا مرب��وط نیس�ت منتھ��ی ای�ن ب��ر ان�دازی

پرستی و شرک است و احیای دین و دولت امام زمانی !

س�الم و از جمل�ھ کش�ور خودم�ان در م�ی ی�ابیم ک�ھ حاکمی�ت ام�روز خاص�ھ جھ�ان ابا نظری بھ جوام�ع -٢۶۶وامیس و ن�کن�د . چ�ھ نوش�ت اف�راد و خ�انواده ھ�ا و مل�ت چ�ھ م�ی رمطلقھ و شیطانی اینترنت و ماھواره با س

اه آن�تن گ�ھ چھ کند کو چھ جنون و جنایاتی نیافریده است . و دولت ھم مانده خانمان ھایی را کھ بر باد نداده ج�اتی ھ�یچ راه ن براستی بھ جز بیدار سازی وج�دان عرف�انی م�ردمآیا ھا را بر می چیند و گاه رھا می کند .

ل�ی عاقب�توشکار کرد ؟ آیا جنگ س�تارگان در راه نیس�ت . ھست ؟ مگر می توان ماھواره ھا را در آسمان ا م�تھم م�یثار م�ا جل�وگیری م�ی کن�د و م�ا رآبودی بشریت نیست . پس چرا دولت از انتشار ااین جنگ جز ن

ض�ت جھ�انیسازد و دشمن می دارد ؟ ما کھ بایس�تی پ�رچم دار بی�داری و نج�ات بش�ر باش�یم و آم�اده س�از نھاس�ی فات دموکراز برکات و آنده شده و مبتالی بھ وسوسھ خناس شده ایم ؟ آیا این موعود ، چرا چنین درما

ھ م ودو ش�قیا مردم ساالری مانع حق ساالری شده است ؟ چرا بین اسالم و تکنولوژی س�ر گش�تھ ای�است ؟ آ و ف�وذ ک�رددر طی سالیان در زیر پوست مس�ئولین و م�ردم ن کھ شده ایم ؟ این عاقبت شرک خزنده ای است

! کار را بھ نفاق رسانید . نفاق در درون دولت ، نفاق در بطن ملت ، ونفاق بین دولت و ملت

Page 32: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٢

د ملل مسلمان در آخرالزمان وصفی بھ مراتب بغرنج تر و فجیع تری را گزارش می کن جامعھ شناسی -٢۶٧ای�ن ھدیم ک�ھزیرا منجرب�ھ حاکمی�ت نف�اق گردی�ده اس�ت ک�ھ ب�دترین ن�وع کف�ر و ش�رک ممک�ن اس�ت و ل�ذا ش�ا

ھ ک�فاق اس�ت ن حقن اسارت جھان کفر آزاد رھایی ندارد و البتھ ای ازمنطقھ از جھان دچار اشد عذابھاست ون عوی ایم�ادخرالزمانی بشر است زیرا ھر کجا کھ زمینھ و تحت سیطره کفر آشکار می باشد و این ویژگی آ

نش را درامبرای�. ھم�انطور ک�ھ خداون�د پقوی تر باشد شرک و نفاقش ھم شدیدتر خواھ�د ب�ود و ل�ذا ع�ذابش –نکرده باشد . قرآن صورت شرک وعده بھ عذابی می کند کھ کسی را چنین عذاب

معھ شناسی قرآنی و عرفانی ھیچ راھی جز فھم عمیق و ھمھ جانب�ھ ش�رک نیس�ت و ل�ذا برای فھم جا -٢۶٨

رک ) و ش�( پدی�ده شناس�ی عمل�ی ی�دع�وت م�ی نم�ایم : توحدج�دی دو رس�الھ از اینجان�ب ھشما را ب�ھ مطالع� پدیده شناسی توحیدی .

و دو روی جامع��ھ شناس��ی فرھنگ��ی ت��وده ھاس��ت . فحش��اء ب��ھ معن��ای رس��وایی و ابط��ال فحش��اء و آب��ر -٢۶٩

امعھ ھم جویژگی درجھ اول شرک در جامعھ است کھ مختص توده ھای عامی می باشد . و لذا این طبقھ از جوام�ع ی�زد ک�ھ دراین نگرانی بالوقفھ از ذات مشرکانھ نھفتھ در توده ھا بر می خو غمی جز آبرو ندارد و

رص��ھ عدین��ی و اس��المی ب��ھ اش��د خ��ود حض��ور دارد ک��ھ در جامع��ھ ش��یعھ در اوج اس��ت ک��ھ در آخرالزم��ان ک��ھ این . بن�ابر قیامت نفس بشر است این رسوائی و جنایات ناشی از آن در حد فاجعھ است ھمانطور کھ ش�اھدیم

آنچ�ھ ک�ھ رای عالج این فاجعھ روز افزون چاره ای جز احیای عرف�انی و ش�رک زدای�ی از دی�ن نیس�ت یعن�یب آثار ما بر آن است .

ان�ھ را می نامد و طواف بر دور این خ» بیت الناس « ر قرآن کریم خداوند خانھ کعبھ را شاھدیم کھ د -٢٧٠

ی�را ای�ن دائ�ی از خویش�تن و ن�ھ از دیگ�ران . زجھت برائت و توبھ از ش�رک ق�رار داده اس�ت منتھ�ی ش�رک زمان بھ محض ای اکثر مردمان« آشکار . یند و نھ کافران آنھم کافرانونان ھستند کھ مبتال بھ شرک میشممؤ

ش�ریک ، ب�رایشو خدا شناسی و خدا ی�ابی خدا یعنی بھ محض ایمان بھ –قرآن » آوردن مشرک می شوند نم�ی دگیش راهئی قائل نیست و یا او را درآسمان می خواند و بھ ح�ریم زن�قائل می شوند . ولی کسی کھ خدا ندارد.دھد شرکی قابل توجھ و ریشھ ای

ان را خداوند خانھ خودش را خانھ ناس نامیده است ھمان ناس�ی ک�ھ ھم�ھ انبی�اء و مؤمن�براستی کھ چ -٢٧١

ود خ�ن�ھ ایم�ان آن�ان س�خت بپرھیزن�د و گربایستی از و سوسھ ھایشان بر حذر باشند و از ابتالء و پیروی از را از دست داده و ظالم می شوند . چرا ؟

راس�ت گ�ردان « وره روم اس�ت ک�ھ حت�ی ترجم�ھ آن ب�دون فھ�م ب�اطن آن ممک�ن نیس�ت : آیھ ای در س -٢٧٢

ت خ�دا آن نیس�ت ھ�یچ تب�دیلی خلق� رویت را برای دین پاک و خالص کھ فطرت خداست در فط�رت م�ردم و در والص و ب�ر پ�ا یعن�ی دی�ن پ�اک و خ� - .»ده ولی اکثر مردم�ان نم�ی دانن�دینست دین راست و بر پا ش. و ارا

م م�ی خداوند س�نت خ�ودش را س�نت م�رد کھزنده وفعال در فطرت ناس است کھ بر فطرت خداست . ھمانطورینھ�ا ه اس�ت و امردم ( ن�اس ) ن�ازل ک�رد اییز اینکھ قرآنش را ھم برننھ اش را ھم خانھ مردم و اخواند و خ

ور ک�ھ ید ھمانطحقایق آشکار در قرآن کریم است . و در عین حال بھ مؤمنان امر می کند کھ از مردم بپرھیزان و ھ پی�امبرو دی�الکتیکی اس�ت ک�ھ ھم� تمی فرماید از خود او بپرھیزیم ( اتق هللا ) براس�تی ای�ن چ�ھ حکم�

ن ق�رآدر و آزارھ�ا دی�ده و بس�یاری کش�تھ ش�دند کردن�د و ب�ھ دستش�اناولیای الھی زندگی خود را وقف مردم افرند کاھلند و طئھ ناس و نومیدی از ناس کھ : اکثرالناس مشرکند و ظالمند و ریا کار و جتخ مکرر است از

و فاقد دلند و بی عاطفھ اند و باز نمی گردند .

چیس��ت ؟ ای��ن ب��دان رآن ب��رای ن��اس اس��ت ول��ی ن��اس آن��را اکث��را ھ��یچ فھ��م نم��ی کنن��د . پ��س تکلی��فق�� -٢٧٣اس و ب�ھ معناست کھ این ناس بھ مؤمنان و اھل معرف�ت معرف�ی ش�ده اس�ت و علم�ا بایس�تی ق�رآن را ب�رای ن�

زبان آنھا بیان کنند و تفسیر نمایند .

ینق�در فھ این عصر می گوید اکثر مردمان جاھل و بدند و گوئی خداوند ک�ھ از ای�ن م�ردم ایکی از فالس -٢٧۴در .قیقت است ید تا از متفکران و عالمان . و این عین حآحتی از آنان بیشتر خوشش می زیاد آفریده است

نان .آر رفتھ باشد ھرچند کھ با سرزنش اقرآن کریم ھم واژه ناس شاید بھ اندازه واژه هللا بھ ک

Page 33: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٣

اد کش�یدندستند بدست آورند زمین و آبھا را ب�ھ فس�مردمان برای آنچھ کھ می خوا« کھ و می فرماید -٢٧۵یع م�اجرای ص�نا و ای�ن ع�ین –ق�رآن » و آنھا را از آنچھ کھ کرده اند مقداری می چشانیم تا شاید باز گردن�د

ھ یده و الی�روی زمین باقی نگذاش�تھ ان�د و بلک�ھ آس�مان را ھ�م ب�ھ فس�اد کش� بردر جھان است کھ جای پاکی اوزون را پاره کرده است .

رف�ی ایم�ان مع معرف�ت و ط آن�ان را ب�ھ اھ�لمردمان توقعی ھم ندارد و فق� مسئلھ اینست کھ خداوند از -٢٧۶

و .ض�ای خ�دا می کند و از آنھا می خواھد تا بھ مردم خدمت کنند منتھی نھ برای رضای مردم بلک�ھ ب�رای رم�وزه ئ�ات و آبتالاامتحانات الھی برای مؤمنان در رابط�ھ ب�ا م�ردم اس�ت و م�ردم ک�وره امتحان�ات و کل اصال ق�ای لم�ردم ب�ھ ی شوند و ساقط می گردن�د ی�ا از بط�نمای مؤمنان ھستند . مؤمنان یا در مردم تباه و کافر ھ

و وک عرف�انیرسالتی برای مردمان ھستند و اول و آخر سیر و سل حاملالھی می روند و بازھم از نزد خدا رشد معنوی مردم می باشند .

س ب�ر نجا کھ فطرت ن�اآحقیقی و فطرت الھی بر خوردارند از ی آنانکھ از ایمان خالصانھ و معرفتول -٢٧٧

ا بر خود قف این عشق و خدمت می کنند و خلق روفطرت هللا است لذا عاشق بر خلق شده و ھستی شان را مص�ادره ش شرکشانتراه می دھند و و جودشان پناھگاه خالیق درمانده و رنجور و مفلوک می شود و در آ

ش�فیع واس�ت قرار دارد کھ رحمت عالمی�ان صدر رأس این انسانھا محمد مصطفی و محاصره می شوند کھ آنان در دو جھان و لذا مؤمنان امتش ھم بھ درجاتی نازلتر اینگونھ اند .

م��واره منج��ر ب��ھ قت��ل عامش��ان ش��ده اس��ت و ای��ن تجرب��ھ تم��ام و کم��ال ھم��ھ انقالب��ات خل��ق پرس��تی ھ -٢٧٨

ه اس��ت . تانھ ب��وده اس��ت ک��ھ عاقب��ت ب��ھ انھ��دام ک��ل انق��الب انجامی��دسوسیالیس��تی و دموکراتی��ک و خل��ق پرس��رس�الت بایستی در خداپرستی خالص ش�د ت�ا بت�وان خ�دمتی خالص�انھ و مان�دگار ب�ھ خلق�ش نم�ود و ای�ن اس�ت

ھ فط�رت د و ت�ا ب�زندگی مؤمنان کھ وارثان نبوت انبیای الھی ھستند . و لذا مؤمنان در جن�اح خ�دا ق�رار دارن� دا ب�ر رویخ�خدمت خالصانھ و بر حقی بھ ن�اس نیس�تند و این�ان جانش�ینان و ند قادر بھ درکالھی خود نرس

ی ک��ھ زم�ین ب�رای خل�ق ھس�تند و اینس�ت دی�ن حنی�ف و مص�داق آی�ھ م�ذکور از س�وره روم درب�اره فط�رت الھ� و مؤمنانند. صمخاطبش رسول

وند عاشق باش�د . پ�س م�ردم دوس�تیطبق کالم خدا کسی می تواند مردم را دوست بدارد کھ بر خدا و -٢٧٩

بدون عشق عرفانی بھ پروردگار امری کاذب و جنون آمیز است .

ت کھ خداوند از طریق و بدست ناس است کھ مؤمنانش را تعلیم و تربیت می کن�د و س�ن مسئلھ اینست -٢٨٠خ�ود .ایان�د و فطرتش را آشکار می سازد و دوستی و دشمنی اش را می چشاند و مھ�ر و قھ�رش را م�ی نم

ش�د از ق�ت بی�دارناس این حقیقت را نمی داند ولی مؤمنان باید بدانند . و ھرکسی از ناس ھم کھ ب�ر ای�ن حقیی ھ ھج�رت م�آنان خروج می کند و بھ مؤمنان می پیوندد و مورد عداوت ناس قرار می گیرد و لذا مجب�ور ب�

در جوام�ع ی�اد تم�دن ھ�ا و فرھنگھ�ای ن�وینای�ن ھجرتھ�ا بنوشود بھ عنوان ام�ر اول پ�س از ایم�ان آوردن . مھد پیدایش ملت ھا و امت ھای ناسی می باشد . بشری در تاریخ بوده است کھ باز

لھ�ی کھ ناس بستر و مجرا و صندوق رشد و انتقال و حراس�ت از س�نت انبی�اء و اولی�ای ا باید دریافت -٢٨١

نس�ل ھ�ای ن�ی آن�را حف�ظ م�ی کنن�د و ب�ھوم بیرمی باشند ھرچند کھ محتوایش را تحریف و مسخ کنند ولی ف�رن�اس ن�د . ل�ذابعد می رسانند تا شاید باز مؤمن از می�ان آن ب�ر خی�زد و س�نت را بش�کند و س�نت ن�وینی بن�ا ک

ن�ھ ی�ا جاھال هگ�اه ک�ھ س�نتی منق�رض ش�دآنول�ی خصم ھمھ سنت شکنان است و این رسالت تاریخی اوس�ت .د و طبق�ھ ید باز ھمین ناس بھ حفظ و حراس�ت از آن م�ی پردازن�آسخ می شود و سنت بر حق تری پدید می ن

ا ض از دنی�ای از جامعھ ھستند کھ از ھمھ دیرتر ایمان می آورن�د ول�ی ایمانش�ان محکمت�ر اس�ت ول�ی ب�ھ مح� رفتن رسول یا امامی بھ تردید و شرک در ایمان می پردازند .

و ل��ذا امام��ان ھم��واره ای��ن جماع��ت را اس بخص��وص ام��ی ت��رین بخ��ش آن در عط��ش ام��ام زن��ده ان��دن�� -٢٨٢

ردم ه ع�امی م�مخاطب اصلی خود قرار می دھند . امامت و امیت امر واحدی است . رابطھ امام خمینی با تود در پیروزی انقالب اسالمی ایران حجتی زنده بر این ادعاست .

Page 34: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٤

ل�ذا ن�اس ب�ھ میزان�ی ک�ھاس عامی و امی ذاتا عاشق شناخت و پرستش حق از وجود انسان است . ن -٢٨٣و امی��ت خ��ود را حف��ظ ک��رده باش��د مھ��د ظھ��ور امام��ت اس��ت و والی��ت عام��ھ ( ن��ھ والی��ت و امام��ت خاص��ھ

.)ص امامان دوازده گانھ شیعھ استمخصوص کھ مخت

یزم و آم��وزش ھمگ��انی و رس��انھ ھ��ای جمع��ی و فراگی��ر ، ح��ریم و ق��درت ام��ی ن��اس در عص��ر م��درن -٢٨۴واس�طھ و کیفی کاھش می یابد و علتش اینس�ت ک�ھ ش�رک غری�زی و ت�اریخی ن�اس ب�ھ مستمرا بھ لحاظ کمی

ار کفر آش�ک این آموزش ھا و نظریھ ھا و تبلیغات جدید بھ سوی نفاق می رود کھ زیر مجموعھ ظلم حاکمیتھ ی مان�د ک�است . یعنی ریشھ ایمان قلبی ناس می سوزد و لذا از دین جز تظ�اھر و ریاک�اری مح�ض ب�اقی نم�

ن اریخی ای�بتھ این امر بر حق است زی�را در ن�زد خداون�د گن�اھی ب�دتر از ش�رک نیس�ت . ھرچن�د ک�ھ عم�ر ت�ال د . نفاق ھم کوتاه است و بزودی پرده ھا دریده شده و عامھ مردم بر جناح کفر آشکار می پیوند

قی اقتص�ادی ب�ا – نابراین امیت ناسی در آخرالزمان فقط در ضعیفترین و پائین ت�رین طبق�ھ اجتم�اعیب -٢٨۵

ش�یھ ود در حامی ماند کھ بھ تدریج حت�ی اکثری�ت کل�ی خ�ود را ھ�م از دس�ت م�ی دھ�د و تب�دیل ب�ھ اقلیت�ی مط�را ب�ناپ�ذیر شھرھا و بقایای روستاھای متروک�ھ و ارتفاع�ات م�ی گ�ردد . و این�ان ھس�تند ک�ھ در تض�ادی آش�تی

یوندن�د پند ک�ھ ب�ھ نھض�ت جھ�انی موع�ود م�ی تمدن مدرن قرار می گیرند و نخستین جماعتی از مردمان ھس�تریک�ا و ق�اره آم مثل پابرھنگان افغانی و ھند و قبایل بدوی آمریکای التین و مغولھ�ا و بقای�ای س�رخ پوس�تان

از ی��ن من��اطقبومی��ان گرس��نھ آفریق��ا و اس��ترالیا و مس��لمانان فلس��طینی و فقی��ر چ��ین . عملی��ات انتح��اری در ا ت .جھان حجتی آشکار بر این ادعاس

مپریالیزم آمریکا خود س�یاه پوس�تان و س�رخ پوس�تان آمریک�ااجدی ترین دشمنان شاھدیم کھ امروزه -٢٨۶

ا و ھ��ھس��تند . ھم��انطور ک��ھ ج��دی ت��رین دش��من حک��ام مس��تبد و م��زدور خاورمیان��ھ فلس��طینی ھ��ا و افغ��انی فنن�ی ھ�متری ظ�اھری و پاکستانی ھای پابرھنھ ھستند . یعنی کسانی کھ از ای�ن تم�دن م�درن حت�ی ب�ر خ�وردا

ھ ان�د بی نداش�تنداشتھ اند و بزرگترین قربانی مدرنیزم و تکنولوژیزم می باشند کھ ج�ز فالک�ت و ھالک�ت نص�ی این امییون جدی ترین و قلبی ترین منتظران ناجی موعود ھستند .

رق م�درنیزم ومییون کسانی ھستند کھ قلوبشان باکره مانده است و ھیچی�ک از جل�وه ھ�ای زرق و ب�ا -٢٨٧

وچ�ون س�نگ نس�ت ک�ھ قلوبش�انآوعده ھای تکنولوژیزم و کال دنیای مادی از آنھا دل نبرده است و دلیلش ا و بلکھ سخت تر از سنگ گشتھ است و چی�زی را نم�ی پ�ذیرد . ای�ن س�نگ ش�دگی معل�ول ض�عف ھ�ا و فقرھ�

ن قلوب بت ھاست . ولی ھمی حقارتھا و عقده ھای عصر مدرن است کھ عصر جلوه گری شبانھ روز مدھا واز آن ب�ھ اراده الھ�ی ب�ھ ناگ�اه ش�کافتھ م�ی ش�ود و نھرھ�ای جوش�ان آب« سخت تر از س�نگ ب�ھ ق�ول ق�رآن

ود رخ م�ی کھ موجب زندگانی قلبی و روحانی می گردد و این واقعھ با ظھور ن�اجی موع� »سرازیر می شوند دھد .

ت�ر و س�خت المدت و یأس از کامروائی بھ ت�دریج س�خت ل آدمی بھ واسطھ ناکامیھای پیاپی و طویلد -٢٨٨

ای�ن ووعی دچار مرگ و مدھوشی می گ�ردد ک�ھ ب�ا ظھ�ور موع�ود دوب�اره احی�اء م�ی ش�ود . نمی شود و بھ پائین و بغایت فقیر و حقیر جوامع بشری در آخرالزمان است . ھوضع امییون طبق

قیرت��رین ف��رد جامع��ھ بش��ری اس��ت و مظھ��ر کام��ل رق امام��ت و امی��ت ن��اس در اینس��ت ک��ھ ام��ام ھ��م فف�� -٢٨٩

ھ ک�و نم�رده با معرفت و افتخار برگزیده است و لذا نھ تنھا دلش س�خت نش�ده استضعاف می باشد کھ فقر را مییون را احیاء می کند .امظھر مطلق حیات و ھستی است و نور وجود اوست کھ قلوب مرده

س�ت ھ ت�ر ، م�رده و س�نگ نیس�ت بلک�ھ ب�ھ مرات�ب ب�دتر از آنلی قلوب مردمان غیر امی و نسبتا مرف و -٢٩٠

و یعن��ی دیوان��ھ و وحش��ی و ش��یطان زده اس��ت ک��ھ ب��ھ واس��طھ خن��اس ھ��ا و اجن��ھ و ش��یاطین دوران تس��خیر ھ اکثری��ت بش��ر را تش��کیل م��ی دھن��دمحاص��ره گردی��ده اس��ت . ک��ھ ای��ن جماع��ت در عرص��ھ ظھ��ور موع��ود ک��

بھم�راه دالیل گون�اگونی ھ�الک م�ی ش�وند و از می�ان م�ی رون�د) بیشترشان ب(جماعت شکم سیرھا و عیاشان امامان کفر و نفاق و ضاللت و شقاوت خود .

ن قرآن�ی ق�رار م�ی ولی اکثر امیی�ون در عرص�ھ ظھ�ور موع�ود ، ب�ھ خ�ود آم�ده و در جرگ�ھ مستض�عفی -٢٩١

گیرند و از سپاھیان و حامیان او می شوند و نجات می یابند .

Page 35: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٥

یکی نیس�ت بلک�ھ ی�ک ص�رفا اعتق�ادی و ت�اریخی و مت�افیزام�ري ھ ناجی موع�ود ، دیگ�رامروزه مسئل -٢٩٢ل نھمھ دج�اضرورت وجودی و بلکھ مادی و عینی است کھ اکثر مردمان جھان بھ آن رسیده اند . و ظھور ای

در سراسر جھان دال بر حقانیت این امر و نشانھ ظھوری نزدیک است .

ک�ھ یات اسالمی و ھم واقعیت موجود حاکم بر جھان مدرن ، در می یابیمواو عجبا کھ ھم بر اساس ر -٢٩٣قبای�ل ن و سایرمن ناجی موعود نھ از مسلمانان و اعراب بلکھ از مسیحیان و بودائیاؤاکثر پیروان جدی وم

ان و ھ�ی از مس�لمانوبشری می باشند و بلک�ھ طب�ق روای�ات ش�یعی از ش�قی ت�رین منک�ران ظھ�ور موع�ود گرت م�ن حکمش�مول ای� ھمد و ابن عربی ھمھ وزرای امام زمان را غیر ع�رب م�ی دان�د و گ�وئی ای�ن ام�راعرابن

ن ن�وعش و ای�ن راز ظلم�ت نھفت�ھ در ن�ژاد و ن�ژاد پرس�تی اس�ت ک�ھ ب�دتریاست کھ زیر چراغ تاریک اس�ت ! و و ھند ع نو اماما صنژاد پرستی دینی می باشد مثل بنی اسرائیل نسبت بھ مسیح و اعراب نسبت بھ محمد

و چین نسبت بھ الئوتزو . ع نسبت بھ بودا

وف الئیک مثل ھایدگر آلمانی در دوران ما بر اساس تفک�رات فلس�فی اش ب�ھ ض�رورت حتی یک فیلس -٢٩۴ ولوژی م�یناجی موعودی می رسد کھ دارای ماھیتی چوپانی است کھ کل تمدن مدرن را از نابودی آتش تکن

ناجی موعود است .ذات ی بودنرھاند . و این اشاره بھ ام

و ل مارکس در اھمیت تاریخی طبقھ پرولتاریا ( آسمان جل ھ�ا ) بعن�وان طبق�ھ ای پس�تپیشگوئی کار -٢٩۵ روش ای�ن حقیر در جامعھ بشری کھ مھد نجات بشریت است یک پیشگوئی براستی پیامبرانھ بود ولی راه و

ب�س وری نم�ود ن طبقھ را ھم تبیین تکنولوژیکی و استثمانجات را در نیافت و معنای خود آگاھی تاریخی ایعن�ایی مد و این و استثمار این طبقھ موجب بیداری و خود آگاھی آنان می شو ریعنی او معتقد بود کھ خود فق

غیر انسانی بود .

ش�تر بیریم ھم بر این امر اشاره دارد کھ فساد حاصل از فعالیت مردم جھت ب�ر خ�ورداری کالبتھ قرآن -٢٩۶س نند . پکرجعت وندکھ در آبھا و خشکی ھا پدید می آید ممکن است برخی را بھ خود آورد و بھ سوی خدا

ی و ب رس�تگاراین فساد در بحر و بر بایستی معنا و خود آگ�اھی الھ�ی و معرفت�ی و دین�ی پدی�د آورد ت�ا موج�ی یمان ناشاکررا می خوانیم کھ نجات گردد و بھ خودی خود نجات بخش نیست ھمانطور کھ در قرآن کریم م

از شدت عذاب موجب نجات و بخشودگی نمی شود .

ی ب��ود براس��تی نھض��ت او مھی��ا کنن��ده زمین��ھ ظھ��ور ن��اجی م��ان بین��ی توحی��دی ھ��اگ��ر م��ارکس دارای ج -٢٩٧ع�زت رین و ب�اموعود می گردید . ھمانطور کھ امروزه ھم شاھدیم کھ سالمترین و اخالقی ترین و عادالنھ ت�

رین دول و مل���ل جھ���ان کش���ورھایی مث���ل چ���ین و کوب���ا ھس���تند ک���ھ ھن���وز ھ���م از س���اختارھای زی���ر بن���ایت���المی ز دول اس�سوسیالیستی بر خوردارند . دوستی و یا الاقل عدم عداوت این کش�ورھا ب�ا م�ا بس�یار بیش�تر ا منطقھ بوده است و این نشانی از تحقق آن روایات مذکور درباره ظھور ناجی موعود است .

ی شور بغایت کوچک و فقیری آنھم در زی�ر پاش�نھ آمریک�ا یعن�ک ھبودیم کھ چگون در قرن بیستم شاھد -٢٩٨

ش�د و ک�ل با ت�ا ب�ھ ام�روز توانس�تھ اس�تقالل و ھوی�ت خ�ود را حف�ظ نم�وده و مردم�ی ت�رین کش�ور جھ�ان باوکلک�ھ ب�ھ ختھ است و ببھداشت و درمان و بیمھ و بلکھ مسکن رایگان برخوردار سا و مردمش را از آموزش

جھ�ت وی ت س�لطھ و اس�تعمار زده جھ�ان در آمریک�ای الت�ین و آفریق�ا ب�ھ لح�اظ م�ادی و معن�ح�ا کش�ور تھدھی�ا یده و گورھایی یاری رسانیده است و این ظلم ستیزی موجب شده کھ فیدل کاس�ترو ب�االخره ب�ھ توحی�د رس�

یم ر ق�رآن ک�رددر می یابیم کھ چرا خداون�د مشغول تفسیر انجیل و کتب آسمانی است . از این منظر است کھ مث��ال ا ایس�تی برپ�ا کنن�دگان قس��ط و می�زان و ع�دالت را ھمط��راز انبی�ای الھ��ی ق�رار داده اس�ت . در حقیق��ت ب

جی موع�ود و زمینھ ساز ظھور ن�ا صکاسترو و چھ گوارا و ھوشی مینھ را امروزه از پیشگامان امت محمد اده دفریق�ا لق�ب کاس�ترو را پی�امبر نج�ات آ –رھب�ر آزادی آفریق�ای جن�وبی دانست . و بیھوده نب�ود ک�ھ مان�دال

یش��ھ ن در انداس��ت . و بایس��تی ای��ن انس��انھا را امام��ان قس��ط ای��ن دوران نامی��د ک��ھ اتفاق��ا بواس��طھ اخالصش��ادر مای دینیموجب رسوائی نفاق بوده اند . و لذا بھ معرفت و مذاھب توحیدی بیش از ھمھ روحانیون و عل

چ�ھ کن�ی ! افر نش�ده ح�دیث ایم�انک�ران ما خدمت کرده اند . و اخالص در کفر اساس ایمان ناب اس�ت ک�ھ دو –مولوی

اش�اره ک�رد و آن اینک�ھ آنچ�ھ ک�ھ در اینجا بایستی بھ یک نکتھ ب�س دقی�ق و مھم�ی در معرف�ت قرآن�ی -٢٩٩

نامی�ده م�ی ش�ود و ن�ھ »قس�ط«امروزه مساوات و برابری حقوق انسانی نامیده می شود در قاموس قرآن�ی

Page 36: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٦

عدل . و عدل یک حق عرف�انی و وج�ودی اس�ت ھم�انطور ک�ھ در س�ائر آثارم�ان تبی�ین ش�ده اس�ت در حقیق�ت بایستی امث�ال کاس�ترو و چ�ھ گ�وارا و لن�ین و م�ارکس را ب�ر پ�ا دارن�دگان قس�ط نامی�د ن�ھ ع�دل . یعن�ی ع�دالت

م�ام زم�ان محق��ق م�ی ش�ود . ھم�ین التق��اط و ام�ری اس�ت ک�ھ فق�ط ب��ھ ی�اری انس�ان کام�ل و ع��ارف واص�ل و اسھویت لفظی و معنوی بین قسط و عدالت کھ گاه مت�رادف ھ�م پنداش�تھ م�ی ش�ود دال ب�ر مھجوری�ت ق�رآن و

معارف اسالمی است کھ گاه چھ بسا فجایع آفریده است و گمراھی ھایی پدید آورده است .

ن مارکسیزم در عصر جدید بر خاستھ از کش�ف مام راز عظمت و قدرت سرنوشت ساز و دوران آفریت -٣٠٠ی و ق�درت ذات�ی امی��ت ناس�ی و استض��عاف م�ی باش��د ک�ھ حقیقت��ی قرآن�ی اس��ت . پ�س حق��ایق و مع�ارف اس��الم

ی و ھ�ر انس�ان ح�ق طلب�عرب�ی نیس�ت –ت�اریخی –می سر قرآنی فقط مخصوص و محصور در جھان اسالمی ن�ی جھ�اندی ،د و این بدان معناس�ت ک�ھ دی�ن اس�المدر ھرکجای جھان و تحت ھر عنوانی بھ آن دست می یاب

مانطور ک�ھ و نھ فقط بر مسلمانان و عرب زبانان . ھ است رحمتی برای جھانیان صاست ھمانطور کھ محمد کی . و نج�اتی ب��رای ھم��ھ مؤمن�ان و اھ��ل تق�وا م��ی باش��د از ھ�ر م��ذھب و مس��ل اخ�ود ق��رآن ھ�م رحم��ت و ش��ف

ئین .مذاھب را رستگار و اھل ھدایت می نامد حتی مؤمنان صابھمانطور کھ قرآن کریم مؤمنان ھمھ

د . و ھ اھل تقوا را در نزد خودش تعلیم می دھد و علم فرقان می آموزکرماید فخداوند در کتابش می -٣٠١نن�د و کف�دا م�ی در عصر ما با تقواتر از مبارزانی کھ برای آزادی و بر پایی قسط مردمان کل زندگی خ�ود را

ند ب�رار ھس�تاخوشی ھا و بلکھ حداقل عیش و راحتی دنیا می گذرند کیست ؟ و بلکھ اینان در جرگ�ھ از ھمھ کھ از محبوبترین خواستھ ھای خویشتن گذشتھ اند .

ء در تجرب�ھ ای عرف�انی و ش�ھودی س�الھا پ�یش از ای�ن لن�ین را در ص�ف انبی�اء و اولی�ا خ�ود اینجان�ب -٣٠٢

ھ ک�ھ رس�یدم ر حی�رت ب�ودم و ای�ن س�نخیت را درک نم�ی ک�ردم ت�ا ب�ھ ای�ن آی�الھی مشاھده کردم کھ تا سالھا دی��ن . ک��ھ اس��تکن��ار انبی��ای الھ��ی ق��رار داده ا ا دارن��دگان قس��ط ( براب��ری حق��وق مردم��ان ) را درپ��خداون��د بر

مشاھده و ادراک منجر بھ انقالبی در طرز تفکر دینی بنده گردید .

افر نامی�د حت�ی ک�افرون م�ارکس و نیچ�ھ و م�ائو و لن�ین را ک�در حقیقت نمی توان متفکران بزرگ�ی چ� -٣٠٣ثی ف�را خالص و بی ری�ا . بلک�ھ این�ان محقق�ین وادی معرف�ت ھس�تند ک�ھ از م�ذھب رس�می و ت�اریخی و م�ورو

ھ ک�فرمای�د طور ک�ھ ق�ران ک�ریم م�یرفتھ اند و ھنوز بھ حق نرسیده ان�د ول�ی در مس�یر ھ�دایت ھس�تند . ھم�ان .»ی باشندماھل ھدایت و رستگاری وش فرا می دھند و بھترینش را بر می گزینندآنان کھ بھ ھر سخنی گ«

ھ پی�امبرو این جماع�ت ھم�ان اھ�ل تحقی�ق ب�ھ معن�ای حقیق�ی کلم�ھ ان�د و مص�داق آی�ھ مذکورن�د . ھم�انطور ک�تھ و ، تردی��د س��لمان فارس��ی درب��اره وج��ود خداون��د را دال ب��ر ورودش ب��ر اص��حاب اع��راف دانس�� ص اس��الم

.ویدمی گ تبریکش

ای�ن است و نھ ک�الم و ادع�ا و ش�عار و شعائرش�ان . واگ�ر ھاگر میزان خداوند در کتابش اعمال انسانا -٣٠۴ھ ق�ول عل�ی و اگ�ر ب�» شما در نزد خدا باتقواترین شماستبرترین « میزان تقوا و از خود گذشتگی است کھ

ھ علم�ای اس�ت ک�ھ م�ا مس�لمانان و خاص� میزان نھایی در قیامت ، عشق است یعنی ایثار اس�ت ، پ�س بھت�ر ع اس��المی ھ��م در تعی��ین و تش��خیص ھوی��ت معن��وی انس��انھا و خالی��ق خاص��ھ در عص��ر آخرالزم��ان ک��ھ عص��ر

داریم ک�ھ اھیم نپنآشکاری نھان انسان است ، تجدید نظر کنیم و قرآنی تر بیندیشیم تا ھم خود در حالیکھ گمرر م و از خ��و تکفی��ر دیگ��ران را ص��ادر نکن��یم و رس��وا نش��وی اھ��ل ھ��دایت ھس��تیم و ھ��م ظالمان��ھ فت��وای ارت��داد

شیطان غرور اعتقادی پیاده شویم .

ر ن�زد خ�دا ھ�یچ ارزش�ی بدانیم کھ اعتق�اد و م�ذھب و مس�لک و فرھن�گ م�وروثی و ت�اریخی را د پس -٣٠۵د لم باش��نس�وم برگزی��ده خ�دا و رس��تگاران منیس�ت وگرن�ھ بن��ی اس�رائیل ک��ھ حام�ل ھ��زاران پیامبرن�د بایس��تی ق�

ره رآن ھم یکسقلعنت جھانیانند ھمانطور کھ در مورد ھمانطور کھ خود چنین می پندارند در حالیکھ امروزه س�یار بآن وع�ده بدترین ع�ذابھا وع�ده داده ش�ده ان�د ک�ھبھ مورد مؤاخذه و طرد و تھدید خداوند قرار دارند و

نزدیک است .

بھترین و سرنوشت س�از ت�رین عل�وم اس�ت ک�ھ تکلی�ف ب�ود و امروزه اسالم شناسی و معرفت دینی ، -٣٠۶نبود انسان مدرن و خاصھ مسلمانان را روشن می کند و جای بسی تأسف است ک�ھ غی�ر مس�لمانان و غرب�ی

م��ا بایس��تی حق��ایق اس��المی را از آث��ار کس��انی چ��ون ک��وربن و ھ��ا و ش��رقی ھ��ا در ای��ن ام��ر پیش��گامترند وامثالھم بیاموزیم زیرا علمای ما اکثرا اندر خم کوچ�ھ ھ�ای ت�اریخ گ�م ش�ده و ماسینیون و ایوانوف و رایتر و

Page 37: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٧

نم��ی دھن��د و ج�ز ص��دور فت��وای ارت�داد و تکفی��ر ک��ار ھمج�ا مان��ده ان�د و اج��ازه اینک��ار را ب�ھ ھ��یچ ک��س دیگ�ر دیگری ندارند .

یخی و اس�الم ت�ار ین نشان میدھد کھ دین زنده و اسالم نجات بخش آخرالزمانی ھیچ ارتب�اطی ب�ا دی�نا -٣٠٧وده یخی رخ نم�موروثی ندارد . و لذا ھمھ احیاء گران معرفت و ایمان دینی در عصر ما خارج از دین ت�ار –

ریعتی و دکت�ر ش� واند یعنی منشأ جوشش دین فطری و عرفانی ب�وده ان�د ھمچ�ون س�ید جم�ال ، عالم�ھ اقب�ال لک�ھ ب�ھ بای�ن التق�اط نیس�ت نط�ق جھ�انی . پدرش . و این ظھ�ور امی�ت دی�ن اس�ت ب�ھ بی�ان معرف�ت زمان�ھ و م

س�انی کخدمت گرفتن ن�ور ھم�ھ مکات�ب و م�ذاھب جھ�انی م�ی باش�د و مص�داق ای�ن آی�ھ ک�ھ : ھ�دایت یافتگ�ان نھ�ا روش ھستند کھ ب�ھ ھم�ھ س�خنان گ�وش ف�را م�ی دھن�د و بھت�رین آن�ان را ب�ر م�ی گزینن�د و ام�روزه ای�ن ت

ت جھ�انی رک�ت م�ی آورد و زمین�ھ س�از نج�احنع نم�وده و بھدایت جھانی انسان است ک�ھ انس�ان جھ�انی را ق�ا موعود است .

م شرق دید و شرق را از منظ�ر غ�رب . اس�الم را از نگ�اه مس�یحیت و چش ازامروزه بایستی غرب را -٣٠٨

ز چش�م اھم�ھ را وبودائیزم و اگزیستانسیالیزم و نیھیلیزم دید و این مکات�ب و م�ذاھب را ھ�م از نگ�اه اس�الم و ک�رد و و قرآن را از چشم انسان جھانی . و ھمھ گردھمایی بشری عص�ر حاض�ر را در ق�رآن جس�تجقرآن .

را ان ک�اریم�ھقرآن را در واقعیت جاری جھان فھم نمود . اینست راه و رسم احیای دینی و اسالمی . یعن�ی وت��اریخی اس��المک��ھ امث��ال اقب��ال و ش��ریعتی آغ��از کردن��د و نس��ل ھ��ای م��رده ای را زن��ده نمودن��د و از جان��ب

حامیانش متھم بھ التقاط و ارتداد شدند .

ن احیاگری معنوی را در س�ائر نق�اط جھ�ان کس�انی چ�ون ھای�دگر و یاس�پرس و س�ارتر و و مشابھ چنی -٣٠٩شان بستھ مالکوم ایکس و دیگران بھ روش خود و بھ سھم خود وشوایتزر و فانون و امھ سھ زر و گاندی

ک�ھ ھم�ھ اینھ�ا ت�الش ھ�ای اس�المی اس�ت و نجام دادند . و باید درک ک�ردبھ ضرورت جامعھ شان ا ب�ھ نھایت�ا خدمت اسالم ناب محمدی درآخرالزمان در می آید و بھ تدریج پاالیش و خالص تر می شود .

د ھر کجا سخن و عملی برای ش�رف و ع�زت و معنوی�ت و آزادی و اس�تقالل و ع�دالت و باید درک کر -٣١٠

در ق�رآن است از اسالم است و اسالمی است و برای اس�الم اس�ت . ای�ن حقیق�ت را ب�ا س�ھولتحقیقت انسان ب�ھ ن�یم و ن�ھئی و با سعھ صدر بخوانیم و با عق�ل و فط�رت خ�ود فھ�م کوکریم در می یابیم اگر بھ قصد حق ج

م آن یواس��طھ وراث��ت و س��نت و تبلیغ��ات و سیاس��ت و مص��لحت . و ب��ازھم ب��رای ھ��زارمین ب��ار تک��رار م��ی کن��و رس�تگار ن نائل م�ی آین�درا کھ : زین پس فقط رھروان معرفت نفس بھ حقایق دین م صسخن پیامبر اکرم

. می شوند

یخ اس�الم فھم کنیم کھ اسالم فقط آن چیزی نیست کھ از تاریخ آمده است . آنچھ کھ از ت�ار باید باور و -٣١١س�ت . ف تؤام اقرآن است کھ آنھم با ھزاران تحری آمده است فقط بخش بسیار ناچیزی آنھم از ظاھر اسالم و

ز ر جھ�ان ااصل و مغز اسالم و قرآن در آخرالزمان است کھ از مغزھا ودلھای تشنھ حق و ع�دالت در سراس� انسان و جھان آشکار می شود .

ی رف اسالمی و عرفانی و قرآنی نمی ت�وان ب�ھ راس�تنسان امروز را جز از طریق معاجھان مدرن و ا -٣١٢

تیم مانان ھس�فھم نمود و راھی برای نجات یافت . یعنی ھمھ امور اسالمی و قرآنی اس�ت و ای�ن فق�ط م�ا مس�لدر حد فھم ارو قرآن ن را فھم کنیم و اسالمآکھ از اسالم و قرآن بیگانھ ایم . بیائیم جھانی بودن اسالم و قر

ھ ن دلی��ل ک��و ظرفی�ت خودم��ان مح��دود و تحقی��ر نکن��یم و خودم��ان را می��زان اس�الم و ق��رآن ق��رار ن��دھیم ب��ھ ای�� عربی می دانیم و پدرمان مسلمان بود . جھان ، قرآنی است و قرآن ھم جھانی است .

نس�ل نوج�وان ط�ری ھس�تند و آن فھمواره قشری ویژه از ناس دارای ایم�انی ق�وی و نس�بتا خ�الص و -٣١٣

است کھ خلوص ایمانش نھ از معرفت کھ از فطرت زنده اوست . و اساس اختالف این قشر با والدین خود و سائر طبقات جامع�ھ از ھم�ین روس�ت یعن�ی اخ�تالف ب�ین ایم�ان فط�ری و ایم�ان ت�اریخی اس�ت و اخ�تالف ب�ین

از حدود س�ن بل�وغ ت�ا بیس�ت و پ�نج لذا این طبقھ سنی کھ معموال وایمان خالص و ایمان مشرکانھ یا نفاق . ده ب�ھ ایم�ان فط�ری م�ی باش�د و ای�ن ن�زیرا قلبی است و قلبش زسالگی را در بر می گیرد طبقھ انقالبی است

قشر امروزه در محیط آموشی و دانشگاھھای سراسر جھان مھد مبارزه با س�تم اس�ت و ل�ذا اس�اس انقالب�ات ھ بھ سرعت بھ نف�اق اھ�ل کت�اب و حس�اب و ق�درتھای سیاس�ی و عصر جدید را فراھم آورده است کھ متأسفان

فنی دچار می شود و بخشی از آن جذب حاکمیت کفر و نفاق جامعھ می گردد و مابقی بھ شرک عام�ھ رج�وع

Page 38: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٨

ید و در آمی کند و شاید انگشت شماری بر ایمان بماند و سالک وادی معرفت شود و بھ والیت وجودی نائل گردد . ذات خویش بھ حق متصل

تشکیل خ�انواده اس�ت . ونچھ کھ نسل نوجوان را از فطرتش بیگانھ می سازد شرک عرصھ ازدواج آ -٣١۴

د وذی تولی�م�حریم زناشویی باتالقی است کھ از آن یا نیلوفر سر ب�ر م�ی آورد و ی�ا م�ار و م�وش و حش�راتی ز مای�د و ار زناشویی رخ م�ی نمی شود . براستی شرک کارگاه گندیدگی نفس بشر است کھ بدترین نوع آن د

ت ظل�م م�یمی�کم�ی آورن�د و ب�ھ حا رء و جھ�انخواران س�ر ب�یابھک�اران و اش�قتاین کارگاه است کھ ظالمان و ویتی رسند زیرا وجود آدمی در قلم�رو ش�رک دچ�ار اش�د ابط�ال و قحط�ی م�ی گ�ردد و ح�س ن�ابودی آخ�رین ھ�

ید .آاست کھ از زناشوئی ھای مشرکانھ پدید می

ین�د و آس آن ب�ر م�ی پ�قران کریم می فرماید کھ تفک�ر و تعق�ل ھن�ری اس�ت ک�ھ ھم�واره ع�ده قلیل�ی از -٣١۵اری ھس�تند شاقھ ترین کارھاست و در میان اھل فکر باز عده انگشت شمبھ راستی برای اکثریت ناس تفکر

وک�ھ زم�ین دانی�دچ�را در خ�ود تفک�ر و نظ�ر نم�ی کنی�د ت�ا ب« کھ قدرت تفکر در نفس خود را داشتھ باشند . » د ک�ر نیس�تنآسمانھا و ھر آنچھ کھ بین آنھاست ب�ر ح�ق آفری�ده ش�ده اس�ت . و بدانی�د ک�ھ اکث�ر م�ردم اھ�ل ف

–قرآن

یان ھدایت شده و تحت فرمان روح فرد را می ن جرآذھن می گذرد فکر نیست : فکر درھر آنچھ کھ -٣١۶س و س�واس خن�امردم آنچھ را کھ فکر می نامند ھم�ان و گویند و لذا موجب تقرب الی هللا می شود ولی اکثر

ن�د زی�را اساس�اجنھ و شیاطین است و بھ لحاظ روح�ی ب�ر آن احاط�ھ و امام�ت ندار عن�ی ین�ھ ان�د از خ�ود بیگا ا در آم��ده اس��ت . یعن��ی تفک��ر در فرھن��گ قرآن��ی ی��ک غیرروحش��ان در جاھ��ای دیگ��ری ب��ھ تص��رف و تس��خیر

ھ ک�ھ در فکر ب�رای عام�ھ م�ردم اینق�در ک�ار س�خت و ن�اممکن اس�ت و آنچ�فعالیت روحانی است و اینست کھ توم ب�ھ اھل مدرسھ می گذرد یک فعالیت حسابی در حافظھ است از نوع چھار عمل اصلی در حس�اب ک�ھ موس�

فنی است . –اندیشھ علمی

و احاط�ھ قھ و حض�ور سخن می گوید کھ گوھره اصلی نفس ناط» روح الفکر « از ع امام محمد باقر -٣١٧ ش�دفک�ر با می باشد . یعنی فک�ر اگ�ر صمن است کھ شعبھ ای ذاتی از حقیقت محمد ؤالوھیت پروردگار در م

!بھ قرآن می رسد کھ کتاب حقیقت محمدی است و می گوید : صدق هللا العلی العظیم

ابی و فن�ی وینست کھ در اسالم تفکر ھمطراز برترین عبادات است و نھ اندیشھ گری خناس�ی و حس�ا -٣١٨ بغی . و امکان ندارد کھ تفکر حقیقی بھ کشف معارف توحیدی نرسد .

چون تاریخ و ھمچون قرآن و ھمچون ھر موجودی در عالم دارای چھار وجھ وجودن�د ! مردم نیز ھم -٣١٩

ر قیامت اھر و باطن و حد و مطلع . ظاھر مردم ظلم است و باطنشان عدل است و حدشان عشق است کھ دظخ�اک م�ی نجاست کھ می گویند : ای ک�اشآبرا میزان می شود و مطلعشان جمال ذات پروردگار است و در ک

–بودیم ! قرآن

گ�ار دشان ظالمند و در می�ان بیگانگ�ان عادلن�د و ب�ا امامش�ان عاش�قند و در محض�ر پروردمردم در نژا -٣٢٠ خاکند .

ا ب��و خ�انواده اس��ت و چ�ون از ن�ژاد رھ�ا ش�وند و ادرا ب�ا یک�دیگر ظ��الم م�ی کن�د ن�ژ انآنچ�ھ ک�ھ مردم� -٣٢١

رمی د چھ��ای��و چ��ون س��ھ نفرت��ان راز دل در می��ان نھ« یک��دیگر ھم��دل ش��وند مح��ل حض��ور خداون��د ھس��تند : ....»خداست

و م تماما از تجمع و گردھمایی آنھاست ای�ن معی�ت خ�دا اس�ت ک�ھ خ�دا ب�ا جماع�ت اس�ت !اگر راز مرد -٣٢٢

پن�اه م�ی عرفانی است و راز سوره ناس : بگو –دم ھمان اساس جامعھ شناسی قرآنی شناخت خداوند با مر برم بھ خدای مردم !

ان ت بشری نیز شناخت خدای مردم است و این ھمان مرحلھ نھایی سیر ال�ی هللا در عرف�و کمال معرف -٣٢٣

است کھ سیر حق در خلق می باشد . و این مطلع ناس است .

Page 39: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٣٩

در »خلقت جدی�د« فریند کھ این ھمان د می آو معرفت خودش را بھ دست خو یاری عشقآدمی یا بھ -٣٢۴ر دیرن�د . و اکثر مردمان ای�ن خلق�ت را ب�اور ندارن�د و ب�ھ س�خره م�ی گ ،قاموس قرآن است کھ بھ قول قرآن

غیر اینصورت در کارگاه ناس آفریده می شود بھ جبر و جھل و جنون و جنایت و جفا .

از فرین�د و ی�اآد انس�ان وی را م�ی خدا یا از آستین خود فرد بیرون می آید و تحت نظ�ارت خ�و دستان -٣٢۵ خلقت اجباری عاشقانھ است و این –عرفانی –آستین مردم بیرون می آید و می آفریند . آن خلقت اختیاری

فاسقانھ است . آن خلقت نزادی است و این خلقت نژادی . –ظلمانی –

ر بط�ن ن�ژاد و ن�اس ص�ورت م�ی پ�ذیرد ول�ی بشر تا رس�یدن ب�ھ س�ن بل�وغ عقل�ی البت�ھ د خلقت حیوانی-٣٢۶س�ت از نف�س ا ک�ھ عرص�ھ ن�ژاد زدای�ی خلقت انسانی او بایستی در قلمرو تجرید و تفرید و توحید انج�ام گی�رد

ھ ب�اس�ت ک�ھ کھ عین مردم زدایی می باشد کھ سوره ناس اشاره بھ ای�ن خلق�ت دارد . و انس�ان کام�ل انس�انینطور کھ مقام فردیت و احدیت و صمدیت رسیده و مصداق سوره توحید است کھ سوره وجود می باشد . ھما

را بھ عنوان اکمل انسانھا مظھر فردیت مطلق می داند . صابن عربی در فصوص الحکم ، محمد

ن�د و ب�ھ نچھ را ک�ھ ی�ک انس�ان اھ�ل معرف�ت در خلق�ت جدی�دش در مح�دوده عم�ر ف�ردی اش م�ی گذراآ -٣٢٧وق آن�ی و ف� وکمال می رسد مردم در طول تاریخ بشر از آغاز تا پایانش سپری می کنند . آن خلقت تک�وینی

تاریخی ) و علیتی و نژادی . –علیتی است و این خلقت تشریعی ( تدریجی

غوغ�ا ولوا سانی پا بھ قلمرو فردیت و خلقت نزادی می نھد کل خانواده و نژادش متحدا بھرگاه کھ ان -٣٢٨ظل�م ھ�ا وعشق و تعھد و دلس�وزی ف�امیلی دس�ت ب�ھ ش�قی ت�رین تج�اوزات لوای بھ راه می اندازند . و تحت

ف�رد ھ ناس�ی آنای�ن فتن�ھ ھم�ھ اعض�ای خان�دان و وابس�ترا از فرد شدن ب�از دارن�د . و در می زنند تا آن فرد درت زراز ھمھ ق� واو وارد کارزار می شوند متحدا بر علیھ اعم از با مذھب و المذھب و با نماز و بی نماز

ی�ن اش�ود ک�ل و زور و تزویر و زار بھره می گیرند . زیرا وقتی یک حلقھ از زنجیره علیت تاریخی ج�دا م�یک�ل رسد گ�وئینظام احساس فرو پاشی و نابودی می کند و بھ قول قرآن کریم ھرگاه یک نفر بھ حیات دینی ب

کنن�د ابودی میم جاھل و دلمرده کھ اسیر ظلمت ھستند در این واقعھ احساس نمردم زنده شده اند . ولی مرد ق و زیب�ازیرا ھمانطور کھ قرآن کریم می فرماید ھر آنچھ ک�ھ ب�رای ی�ک م�ؤمن ام�ری نیک�و و پ�اک و ب�ر ح�

منان�ھ و ؤی�د . یعن�ی ارزش�ھای مآک�افر ھ�م پدی�ده ای ش�ر و ناپ�اک و باط�ل و زش�ت م�ی یافتھ می ش�ود ب�رای وع�دم اس�ت ودر تضاد ب�ا یکدیگرن�د . ھم�انطور ک�ھ نھایت�ا تف�اوت کف�ر و ایم�ان ع�ین تف�اوت وج�ود نھ کافرا

کافران وجود را عدم می پندارند .

وردن و ورود ب�ھ خلق�ت عرف�انی ھمان�ا ھج�رت ز ایم�ان آال و واجب ترین امور پ�س اینست کھ امر او -٣٢٩ر اعی اش دھر فردی ھمان نژاد اوس�ت و ک�ل رواب�ط اجتم� است یعنی خروج از نژاد . و باید دانست کھ ناس

زندگی کھ مسلما خانواده در مرکزیت ناس قرار می گیرد .

خسران عص�ر ود بھ خلقت جدید عرفانی و انسانی عین خروج از ظلمت تاریخ باید درک کرد کھ ورو -٣٣٠ می باشد . است و جامعھ ھمان تاریخ حی و حاضر است کھ خانواده ھستھ مرکزی آن

ونی��ز بای��د درک نم��ود ک��ھ دری��ایی س��واد و معلوم��ات و عل��وم عاری��ھ ای دین��ی و دنی��وی ای��ن نکت��ھ را -٣٣١

ا . چ�ھ بس� دانشگاھی ھم بھ خودی خود نمی تواند بھ آدمی در خروج از ظلمت تاریخ و نژادش ی�اری رس�انداس�تاد و، ع�الم دین�ی و فیلس�وف دارد انس�انی ممکن است والدین یک ف�رد م�ؤمن ک�ھ قص�د ورود ب�ھ خلق�ت

ش�ت را خاب سرنوبر خیزند و بھ دفاع از ظلمت بپردازند و حق انت هدانشگاه ھم باشند و در مقابلش بھ ستیزص�ر خ�ود عو ن جامعھ باید بھ یاد آوریم کھ خاندان ھمھ انبیای اولوالعزم از علما و فرھیختگا. از او بگیرند

م�ت ت�اریخ املتر ظلان بھ نبرد برخاستند و قصد جانشان کردند . ب�رای درک ک�بودند کھ با تمام قوا بر علیھ آن( م��ذھب از اینجان��ب رج��وع نمایی��د . تف��اوت دی��ن ت��اریخی» عرف��ان ت��اریخ « و ن��اس ودی��ن ت��اریخی ب��ھ کت��اب

ق د را در آفاخداوند نشانھ ھای خو« ( عرفانی ) عین تفاوت بین ظلمت و نور است . فطریپدران ) و دین .»ن�دکنایی ھ�دایت م�ی نفس شما بر شما آش�کار م�ی س�ازد و بدینگون�ھ ش�ما را از ظلم�ت ب�ھ س�وی روش�و ا

یعنی نشانھ ھای حیات و ھستی نزادی و تکوینی و احدی را بر شما آشکار می کند . –قرآن

رھنگ و این در فباید دانست کھ ناس در ھمھ امور از جملھ دین ، پیرو سنت و تاریخ و وراثت است -٣٣٢قرآن��ی ع��ین کف��ر اس��ت ک��ھ ب��ھ پی��روی از س��نت وم��ذھب پ��دران م��ی پ��ردازد . و کف��ری ج��ز ای��ن نیس��ت . یعن��ی

Page 40: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٠

خانواده و نژاد ھمان ظرف حراست از مذھب پدران و کفری سازمان یافتھ اس�ت ک�ھ دع�وی عش�ق و عاطف�ھ م�ھ خلق�ت جدی�د ق بھ خودش اجازه ھر ظلمی را می دھد . و اینس�ت ک�ھ ھج�رت جھ�ت ادایمی کند و بدین طر

انسانی امری اجتناب ناپذیر است و لذا تاریخ اسالم ھم با ھجرت پیامبر و مؤمنان اولیھ رس�میت یافت�ھ اس�ت !و نھ بعثت پی�امبر ! ھج�رت ب�ھ مثاب�ھ آری گف�تن انس�ان ب�ھ خلق�ت و ربوبی�ت پروردگ�ار اس�ت در خل�ق جدی�د

ھجرت پاسخ بھ بعثت است .

ا ای�ن معن� ھر فردی عین بعثت است بھ معنای برانگیختگ�ی و قی�ام روح ! درآغاز خلقت جدید انسانی -٣٣٣» بل�ی « ن و ھجرت ھم�ا» الست بربکم قالوا بلی « مصداق حقیقی انقالب روحانی در انسان است و واقعھ

گفتن است بھ رب پس از دمیده شدن روح خدا در انسان .

ش�ھرھا در عص�ر جدی�د در سراس�ر جھ�ان رخ نم�وده اما پدیده دیگری بھ نام ھجرت روستائیان ب�ھ و -٣٣۴رت ھ این ھجاست کھ بایستی آنرا ھجرت ضد ھجرت نامید زیرا دارای ماھیتی کافرانھ و ضد دین است چرا ک

ی و ب��ھ خص��وص تکنول��وژی ارتباط��ات ب��ھ ژای��ن آم��دن تکنول��و . وب��ھ قص��د ف��رار از ع��رف و ش��رع اس��ت اھ�ی ردر روستائیان بھ اوج رسانیده و ب�رای ارض�ایش روستاھاست کھ رسوخ و سیطره وسواس خناس را

وت نام��ھب��ھ مثاب��ھ دع�� ھ��ا ب��ھ ج��ز خ��روج از روس��تاھا ب��اقی نم��ی مان��د . زی��را تلف��ن و تلویزی��ون و م��اھواره مدرنیزم برای روستائیان است .

اص�ل دیگر این مھاجرت از روستاھا بھ شھرھا برای فرار از ع�ذاب نف�اق اس�ت نف�اق ح ولی از طرفی -٣٣۵

از تقابل سنت و مدرنیتھ و تقابل تقوا و برون افکنی ! و این حق است .

یرحدوده بستھ و حقمق دیگر مھاجرت از روستا بھ شھر ھمانا انھدام نژاد پرستی کھن تاریخی در ح -٣٣۶ی�ن ی ک�ھ در افئودال و شبانی اس�ت ک�ھ اف�راد را ب�ھ ج�ان کن�دن انداخت�ھ اس�ت و ل�ذا نخس�تین واقع�ھ ا زندگی

کسواشی از یروستائیان مھاجر در شھرھا رخ می دھد فروپاشی خانواده و فامیل و نژاد است . و این فروپت��ر و ب��ھ ش�قاوت لطی��ف منج�ر ب��ھ رھ�ایی اف��راد از ش�قاوت ن��ژاد پرس�تی کھ��ن اس��ت و از س�وی دیگ��ر اب�تالی

ی ب�ف�اوتی و ت. کھ ای�ن ب�ی نامرئی تر و غیر مستقیم نظام بیرحم و بی تفاوت سرمایھ داری صنعتی می باشد ی عش�یره ا وعاطفگی سرد بھ ظاھر در نقطھ مقابل آن عاطف�ھ ش�قیانھ و تجاوزگران�ھ ن�ژاد پرس�تی قبیل�ھ ای

ھ ی دھن�د ک�قرار دارد . و ل�ذا اکث�ر معت�ادین م�وج اولی�ھ زن�دگی ش�ھری را ای�ن مھ�اجران روس�تایی تش�کیل م�و قب�ال ب�ی ع�اطفگی حی�ات م�درن ش�ھری اس�ت .در متالش برای خودفراموشی عواطف عش�یره ای و تس�لی

ت م�ی و افسردگی و بزھکاری مدرن زن�دگی ش�ھری برآم�ده از ای�ن مھ�اجرون و جنایات نی از جمبخش عظیند ر م�ی باش�باشد . این مھاجرت در حاشیھ شھرھای بزرگ بھ مثابھ زبالھ دان فرھنگی شھرنشینان قدیمی ت

ینش��ان ر بزھکاریھ��ا روزگ��ار م��ی گذرانن��د و ب��ا ش��رف تریس��اک��ھ در ک��ار فحش��اء و روس��پی گ��ری و قاچ��اق و ی ا پادوھ�ای�کارگران روزمزد ساختمانی یا صنایع درجھ دوم ھستند و یا مأموران جمع زبالھ ھ�ای ش�ھری و

اداری .

س�ل از مھ�اجران روس�تایی در ش�ھرھا مس�تقیما قرب�انی بق�ای م�دنیت م�درن شھرنش�ینی ناین نخستین -٣٣٧ا ب��ھ مھ��اجران جھ��ان س��ومی ھ�� درمھاجرن��د . ھم��انطور ک��ھ چن��ین رابط��ھ ای را م��ی ت��وان نس��ل ھ��ای پیش��ین

کشورھای پیشرفتھ صنعتی غرب مشاھده نمود .

ا بھ مثاب�ھ خ�روج از بھش�ت طبیع�ت و ورود ب�ھ دوزخ ص�نعت اس�ت و ای�ن ع�ذاب ظل�م و این مھاجرتھ -٣٣٨ نژاد پرستانھ روستائیان است . نفاق و کفر

افتم ک��ھ انگش��ت ش��مار باقیمان��دگان در در بازدی��د از چن��دین روس��تای متروک��ھ آش��کارا دری��اینجان��ب -٣٣٩و م ش�ادمانھ�روستاھا از با تقواترین مردم�ان آن روس�تا بودن�د ک�ھ از باب�ت خ�روج روس�تائیان ظ�الم بس�یار

جرتھا ھامراضی بھ نظر می رسیدند در حین افسوس و حسرت و دلتنگی درباره بستگان نزدیکی کھ در این در شھرھا ھیچ و پوچ و تباه و معتاد و فاحشھ شده بودند .

آنچھ کھ در عصر ما موسوم بھ فاجعھ ھجرت روستائیان ب�ھ ش�ھرھا و ھج�رت ش�رقی ھ�ا ب�ھ غ�رب و -٣۴٠

بلک�ھ ام�ری وج�ودی پدیده استعمار است پدیده ای فراتر از سیاست و توطئھ و فریبکاری و استثمار اس�ت و

Page 41: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤١

ن ھویت دینی بشر عصر آخرالزمان است . و اصال آخرالزمان بھ یک لحاظ محص�ول ای�ن و واقعھ ای در بط ژیک و تلخ و کشنده است و ھم عین حق و عدالت است . اھجرتھاست کھ ھم تر

ی یده ھجرت و آخرالزمان و مدرنیزم فقط در بطن معرفت کالن دینی و عرفان نفس بش�راینست کھ پد -٣۴١

ابل فھم می باشد و الغیر ! و فلسفھ قرآنی تاریخ ق

ل احمد ک�ھ از پیش�گامان راس�تین جامع�ھ شناس�ی آخرالزم�انی در دوران ماس�ت پ�س از آمرحوم جالل -٣۴٢ت لسفی یاف�کتاب غرب زدگی دچار بیداری عرفانی برتری شد و پدیده استعمار و غرب زدگی را یک مسئلھ ف

اه ی�ده عظ�یم رال نداد تا بھ بنیادھای فلس�فی ای�ن پدصنعتی . ھرچند کھ عمرش مج -اقتصادی -و نھ سیاسی ردید .گیابد . ولی بیداری مذھب فطری در او موجب این ھوشیاری و مکاشفھ جامعھ شناسانھ و فلسفی

ن روندی معک�وس دارد و آن مھ�اجرت از ش�ھر ب�ھ روس�تا ایمانی در بشر مدر –ولی ھجرت عرفانی -٣۴٣

وب�ھ ھرھا و تمعنای قرآنی اش می باشد کھ بھ مثابھ بیداری در دوزخ ش� می باشد و این عین رجعت دینی بھعرف�ت و از آن و خروج از دوزخ و حرکت بھ سوی بھشت طبیعت است کھ البتھ اگر ای�ن رجع�ت ب�ھ ھم�راه م

ب�ھ ت دوب�ارهنم�ی توان�د در رجع� سلوک روحانی نباشد مواجھ با بن بست می شود . یعنی فرد مھ�اجرالی هللانص�ورت ستایی بھم�ان راه و روش زن�دگی ش�ھری منتھ�ی در روس�تا ادام�ھ دھ�د ک�ھ در ایوندگی رطبیعت و ز

را س��تادچ�ار ت��ورم زم��ان و بح�ران ان��رژی روان��ی م�ی ش��ود مگ��ر آنک�ھ ای��ن زم��ان و ان�رژی آزاد ش��ده در رو روس�تا صرف معنویت و تزکیھ و عبادت و معرفت و رسالت عرفانی کند و مترصد احیای بھش�ت حی�وانی درب�ھ ش�ھر نباشد کھ این بھشت قبال تجربھ شده و ب�ھ ب�ن بس�ت و ش�قاوت رس�یده ب�ود ک�ھ منج�ر ب�ھ مھ�اجرت

اش وه زمین�یگردیده بود . و این ھبوط از بھشت غریزی در خلقت ازلی آدم و حوا ھم رخ نموده بود کھ جل� ھمان خروج از روستا می باشد .

ب�ھوھھ�ای بش�ری در جھ�ان س�وم ب�ھ قص�د ک�وچ دادن گرروزه چ�ھ بس�ا جنگھ�ای تحمیل�ی از غ�رب ما -٣۴۴

ا از س��وی جوام��ع غرب��ی اس��ت ت��ا بح��ران حی��ات انس��انی ک��ارگری را در آنج��ا ع��الج کن��د و جوام��ع غرب��ی رس�ل ھ تولی�د نب�ابودی نسل ھا برھانند . زیرا امروزه در جوامع غرب�ی ب�ھ ن�درت خ�انواده ای می�ل نانحطاط و

ارداھی دب�ھ تب� ویر ،و اعتی�ادی غرب بھ واسطھ مفاسد جنس�ی و تخ�دیریو بعالوه نسل ھای اخیر در اردد المتر ھ�مس�و درصد قابل توجھی از کودکان بھ صورت ناقص و عقب مانده ذھنی ب�ھ دنی�ا م�ی آین�د . و نس�ل

یمیل ل�ذا وه اس�ت . ج�ز عیاش�ی اراده دیگ�ری در او ب�اقی نمان�د بھ ک�ار و فعالی�ت ھ�ای س�الم ن�دارد و اساس�اھ�ا ھ�ان س�ومیکھ امروزه اکثر دولتمردان و دانشمندان و مدیران کالن این جوام�ع را خارجی�ان و ج شاھدیم

جمھور آمریکا ھم یک سیاه پوست است . تشکیل می دھند ھمانطور کھ شاھدیم امروزه رئیس

ب�دون و وزخ شناسی در عصر ما اساس جامعھ شناسی گروھھ�ا و طبق�ات اجتم�اعی و جھ�انی اس�تد -٣۴۵ رفت قرآنی امکان شناخت حقیقی و معتبری از جوامع مدرن ممکن نیست .مع

در عصر ما یکی دیگر از جامعھ شناس�ان آخرالزم�انی جھ�ان اس�ت ک�ھ ق�درش در س�ایر دکتر شریعتی -٣۴۶ش را ممالک جھان بیشتر از کشورش شناختھ شده است و کشورش ھنوز تاب تحم�ل قب�ر ی�ا حت�ی مجس�مھ ا

زرگ کنن�ده ب� از عالئم خواب و نسیان تاریخی ماست زیرا دکتر شریعتی ی�ک بی�دار ید یکھم ندارد و این خوود وج��دان و فط��رت ای��ن دوران ب��ود ک��ھ ھم��ھ آث��ارش نش��انی از بی��داری آخرالزم��انی داش��ت ھرچن��د ک��ھ خ��

رفت از دنیا آخرالزمان ھنوز در اندیشھ اش بیدار و درک نشده بود ولی در شرف این بیداری بزرگ بود کھ بھ ما وانھاد . و ادامھ کارش را

ر ش��دگان وج��دان ش��ریعتی ب�ھ ھم��راه پیشکس��وت خ�ود یعن��ی ص��ادق ھ�دایت س��ھ ت��ن از بی�دا و آل احم�د -٣۴٧

ھ ب�ب�ود ک�ھ رالزمانی جامعھ ما ھستند کھ بیداری ھ�دایت ب�ھ مرات�ب ش�دیدتر و عمی�ق ت�ر از آن دوی دیگ�رخآ جری�دتو تفری�د از غربت آخرالزمان رھانید و نتوانست مقامواسطھ غایت تنھایی تاب ماندن نیافت و خود را

ن�ی و معرف�ت قرآ ن قرار گیرد و آن ب�دلیل غفل�تش ازآنفس را در خود بیابد و قدرش را بداند و در و توحید را یاری کند . عرفان نفس بود و فقدان پیری کھ او

ل احمد و شریعتی زن�ده آنوز ھم ھدایت و در جامعھ شناسی فرھنگی امروز کشور ما ھ ولی با اینحال -٣۴٨

از آنج�ا ک�ھ خ�ود ب�ھ تفری�د نف�س البتھگاھی را در فطرت جامعھ ایجاد می کنند وآ اند و قوی ترین جاذبھ خودنرسیده اند و عرفان نفس را فاقدند قادر نیستند کھ پیروان و عالقھ مندان خود را از برزخ دوران برھانن�د و

Page 42: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٢

کھ جریان واحدی را تشکیل می دھن�د و یک�ی از مج�اری اص�لی روش�نفکری دین�ی را لذا پیروان این سھ نفر پدی��د آورده ان��د دارای سرنوش��تی غمگ��ین و افس��رده ان��د و بس��یاری از آن��ان ب��ھ تخ��دیر روی آورده ت��ا ب��رزخ

آخرالزمانی را تاب آورند .

و مدرنیزم اس�ت و فاص�لھ رزخ آخرالزمان ، برزخ خروج از بھشت طبیعت و ورود بھ دوزخ صنعت ب -٣۴٩ری ب�ا ک�ھ بس�یا راه بین این دو و دغدغھ مرگبار انتخاب بین این دو کھ عین انتخاب بین بودن و نبودن است

ند تا بر دوزخ وارد نشوند . نخود کشی و تخدیر و الکل نبودن را بر می گزی

س�تالژیک یک�ینن گرائ�ی ھ�ای سلفی گری و رجعت بھ تاریخ ماقبل از مدرنیزم و تکنولوژیزم و باستا -٣۵٠ی�ل ب�ھ ماز ویژگیھای ھنر و ادب و فلسفھ مدرن است کھ ھیپی گ�ری نھ�اد اجتم�اعی آن محس�وب م�ی ش�ود .

و و ھ�دایت خود کشی و نبرد با آن نیز روح حاکم بر فلسفھ و ادبیات پس�امدرن اس�ت ک�ھ در آث�ار ج�ک لن�دنخ را آت�ش دوز ن باالخره خود را کشتند و تاب تحملھمینگوی و می شیما فریاد می زند . ھرچند کھ خود آنا

لبت�ھ استند کھ ھخرالزمانی آنداشتند و تاب تحمل تنھایی برزخ را ھم نداشتند . اینان سخنگویان ورطھ برزخ براس�تی است ک�ھ کھ گاردی یرپدر جد و پیغمبر ھمھ آنان کسی جز نیچھ آلمانی نیست و البتھ بیدارتر از او ک

ای س�ت و داربا خدا را در این دوران درک نمود ولی ندانس�ت ک�ھ ای�ن روی�اروئی از چ�ھ رو رویاروئی انسانت�ش آچھ شاخص�ھ ت�اریخی اس�ت . و نی�ز ندانس�ت ک�ھ چ�را انس�ان س�رآغاز عص�ر م�درن گل�ھ گل�ھ خ�ود را در

ه از فرط گنااو ھمین قدر دانست کھ انسان !دوزخ سرنگون می کنند و می گویند : ای کاش خاک می بودیم در حضور خداست کھ خود را می کشد .

ی دوزخ پرس��تی عص��ر م��ا حاص��ل گری��ز از روی�ارویی ب��ا خداس��ت ک��ھ ع��ین روی��ارویی ب��ا آری ! براس�ت -٣۵١

ھ و تنھ��ایی خویش��تن اس��ت و ف��رار از تنھ��ایی راز ای��ن دوزخ پرس��تی و خ��ود کش��ی ھ��ای رنگارن��گ عامیان�� الزمان ! عالمانھ است . و اینست مغز جامعھ شناسی مدرن آخر

م گ�م و ھفرار از رویارویی با خداست کھ گلھ گلھ در شھرھا بھ یکدیگر پناه برده تا در مردمان برای -٣۵٢

ود خ�الک�ل و گور شوند . اینست راز حشر کب�را ک�ھ ان�دکی ھ�م از نش�ر ( تنھ�ایی ) نم�ی کاھ�د و ل�ذا تخ�دیر و کشی بعنوان آخرین راه نجات روی می نماید .

ت ت کھ سیمایی تروریستی یافت�ھ اس�رنگارنگ اس ھای ھم کھ امروزه موسوم بھ بنیاد گرایی و آنچھ -٣۵٣

دن تمرار تم�و کل ابرق�درتھا را ب�ھ نب�رد ب�ا خ�ود کش�انیده اس�ت و تب�دیل ب�ھ بزرگت�رین خط�ر جھ�انی ب�رای اس�ش�دن در نمدرن گردیده است و آس�ایش را ب�رای خازن�ان دوزخ ن�ا ممک�ن نم�وده اس�ت ھم�ان اراده ب�ھ تس�لیم

در ت مطل��ق دارد و گ��اهعدوزخ ص��نعتی و م��درنیزم اس��ت ک��ھ کورکوران��ھ گ��اه می��ل ب��ھ رجع��ت حج��ری و ش��ریود خ�بندد و ناجی موعود روزگار سپری می کند و گاه دیوانھ وار رگبار مسلسل بھ روی مردمان می ھساناف

ب�ھ ن�د و گ�اهکرا فرام�وش م�ی را ھم خالص می کند و از زمانھ انتقام می ستاند و گاه بھ واسطھ مخدر خود رویارویی با خود خداست و خدای خود ! فرار از جنون پناه می برد ھمھ اینھا برای

مھ عاشقند و نعره واعشقا سر می دھند و بی آنکھ فھم کنند عاشق خصم خویشتن شدهھاگر امروزه -٣۵۴

اس ح�ق در ن� ق اس�ت . ای�ن ھم�ان ظھ�وراند و چون فھم ھم کنند از آن رھایی ندارند . این تجل�ی خ�دا در خل� نیس�ت ک�ھ است کھ در گذشتھ فقط برای عارفان رخ می نمود و امروزه امری ھمگانی شده است . و بیھ�ودهد . ش�تھ باش�نامروزه ھمھ مردم احساسات عرفانی دارند بی آنکھ کمترین معرفتی درباره این احساس خود دا

زنند . الحق میش و روسپی صفتان کھ جملھ کوس اناو فواحو اینست راز رونق جھانی دجاالن و شیادان

وح ح�اکم ب�ر جامع�ھ شناس�ی عص�ر م�ا ، جامع�ھ شناس�ی ظھ�ور پدی�ده ھ�ای ب�دیع و ب�ی رو اینست ک�ھ -٣۵۵راس�ر سابقھ است زیرا عصر ما عصر ظھور است ظھور حق در خلق ! و این ظھور ب�دلیل فق�دان معرف�ت س

ص�داق مگوی�ا فق�ط عھای جھانی و فراگی�ر م�ی ش�ود . و ای�ن س�خن عل�ی منجر بھ جنون و جنایت و تراژدی عصر است کھ براستی دوزخی جز بی معرفتی نیست ! این

زی ج�ز ھ�ذیان و ر حقیقت باید گفت کھ ھم�ھ ان�واع و ش�عبات جامع�ھ شناس�ی آکادمی�ک عص�ر م�ا چی�د -٣۵۶س��رعت اینق��در کوت��اه ب��ود و ب��ھ ی��ا نیس��ت . و بدینگون��ھ عم��ر مفی��د ای��ن عل��م جدی��دتفس��یر کورکوران��ھ رؤ

از رم�الی نھم بزودی بھ افسانھ پیوست و تبدیل ب�ھ ش�عبھ ایآروانشناسی و روانکاوی بر جایش نشست کھ و فال گیری تاریخی شد .

Page 43: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٣

ق�دان می کنند ک�ھ ب�از ب�ھ دلی�ل ف ینست کھ امروزه اکثر عالقھ مندان جدی شناخت انسان روی بھ ھنرا -٣۵٧

ود انس��ان آخرالزم��انی ، بس��رعت ب��ھ دو ش��عبھ کمی��ک و تراژی��ک تقس��یم م��ی ش��ود : خ��ش��ناخت عرف��انی از مسخرگی و خود کشی !

ت�ر اس�ت ک�ھ آنھ�م ب�ھ دو ش�قھ تقس�یم نر اینجا سرنوشت مذھب تاریخی و شریعت ھا از ھمھ غمگ�ید -٣۵٨

س�ت ب�ھ ری دزه می رود کھ البت�ھ ب�ر آس�تانھ ای�ن سرنوش�ت زن�ده بگ�وودیگری بھ م و می شود یکی بھ غار و انتحار زده است تا در صحنھ بماند . راشد خشونت و ترو

ا ھ�خرالزم�انی در بس�یاری از مت�ون م�ذھبی از قرنھ�ا و ھ�زاره ک آدوران س�یاه و تراژی� عجبا کھ این -٣۵٩

ف�انی ین�ی و عرپیش از این پیش بینی شده است . ای�ن ب�دان معناس�ت ک�ھ ای�ن دوره از ت�اریخ م�اھیتی تمام�ا دران ز ای�ن دواکھ مردان دین موفق بھ پیش بینی آن شدند . بنابراین ش�ناخت غی�ر دین�ی و غی�ر عرف�انی دارد

ان اس�ت ک�ھ ت�اعرف�انی از ای�ن دور –دین�ی ش�ناخت سراسر گمراه کننده و مھمل است . و آثار ما تنھا منبع کنون پدید آمده است .

ھنگ�ی را از جامع�ھ شناس�ی طبق�اتی و سیاس�ی و مروزه دیگر بھ سختی م�ی ت�وان جامع�ھ شناس�ی فرا -٣۶٠

ج�دای از مذھبی و صنعتی و امثالھم تفکیک نمود . ھم�انطور ک�ھ ب�ھ س�ختی م�ی ت�وان اص�ال جوام�ع مل�ی راین�ی ج�ود و نف�س واح�ده بش�ری اس�ت ک�ھ ص�ورت م�ادی و عویکدیگر بررسی نمود . و این بیانی از وح�دت

ی�ده م�ی لح�اظی دیگ�ر بس�یار پیچا ب�ھ ی�ک لح�اظ آس�ان و ب�ھ یافتھ است ک�ھ ش�ناخت انس�ان و جوام�ع م�درن ر . سازد

ت ( مادیت حیات ) و کثرت و تضاد و بلکھ نفی و ع�داوت در س�یرت بش�ری ب�ھ گون�ھ وحدت در صور -٣۶١

ین بزرگت�ر د ،امک�ان حی�ات ن�دار در عین حال کھ ب�ی یک�دیگر تا انسان تاب تحمل یکدیگر را ندارد ای کھ دوھ�م و رف عرف�انی قاب�ل فاک�ھ ج�ز از منظ�ر عل�وم و مع� ترالزم�ان اس�خآی عص�ر م�ا در معضلھ جامع�ھ شناس�

ق�ع گ�را وتفسیر نیست . و این ھمانی است کھ در مجموعھ آثار م�ا تبی�ین ش�ده ک�ھ اس�اس جامع�ھ شناس�ی وا جھانی است .

شناس�ی ورویچ کھ پیچیده ترین جامعھ شناس عصر جدید است موفق بھ کشف دیالکتی�ک در جامع�ھگ -٣۶٢

یالکتی�ک درویچ نم�ی دانس�ت ک�ھ ونمود ولی گ� یشد کھ دیالکتیک طبقاتی مارکس در قبالش بسی کودکانھ مک�ھ دای�در می بزودی دچار دیالکتیک شده و تز و آنتی تز جانشین یکدیگر می شوند و لذا سنتز چیزی از آب

ک�دیگر م�ی یب�ر ج�ای ابد یعنی بود و نبودمغز دیالکتیکی قادر بھ فھم آن نیست اال اینکھ آنرا مالیخولیا می یرا درک این پوچی زیم رسانید بی آنکھ بتواند ذات منطقییھیلنینشینند . این ھمان چیزی بود کھ نیچھ را بھ

رفت و خاموش گردید . ی فروبھ زبانی در حیرت ابد انماید و لذا دیوانھ شد و ی

اب�د یبرد کھ جز پن�اه ب�ردن ب�ھ تخ�دیر راه نج�اتی نم�ی نچھ کھ جوامع مدرن را بھ سوی مالیخولیا میآ -٣۶٣مش�غول عدم درک دیالکتیک دیالکتیک است کھ حدود سی س�ال پ�یش در اندیش�ھ ام درخش�ید و ت�ا ب�ھ ام�روز

ی الیخولی�امتبیین و فھم آن ب�وده ام . ابط�ال و نیھیلی�زم و آنارش�یزم ب�زرگ عص�ر م�ا حاص�ل ع�دم درک ای�ن م و ھ روابط انسانی و جوامع بشری رخ نموده است ک�ھ ج�ای وج�ود و ع�دشناخت شناسی است کھ در عرص

خن مش�ھور شر را عوض کرده و این دو را خلیفھ ھمدیگر ساختھ است ت�ا آنج�ا ک�ھ بایس�تی آن س� لذا خیر ویگ�وئیم مو م�ا » ھستی ھست و نیستی ھ�م نیس�ت « دز حکیم عصر کھن را وارونھ کرد . او می گفت نیپارم

م�انی خرالزالکتیک ! اینس�ت مغ�ز ش�ناخت شناس�ی آاینست دیالکتیک دی» و نیستی ھست ھستی ، نیست«: . راھی برای انسان در تاریخ نمی ماندی کھ اگر درک و تصدیق نشود جز خود برانداز

درت کسی در شرق تا غرب عالم از روستا تا شھرھا یافت می شود کھ ب�ھ مخ�دری مب�تالامروزه بھ ن -٣۶۴

رگ�ز ارد ک�ھ ھداچاق و یا قانونی و طبی . و این در رأس معضالت جامعھ شناسی دوران قرار نباشد یا نوع قش���ود تفس���یری جامع���ھ شناس���انھ نیافت���ھ اس���ت و نخواھ���د یاف���ت اال اینک���ھ فلس���فھ مالیخولی���ای دوران درک را ب��ھ مالیخولی��ایی ک��ھ حاص��ل مقاوم��ت در قب��ال ظھ��ور حقیق��ت در خل��ق ع��الم اس��ت ک��ھ یگ��انگی ب��ود و نب��ودنس�انی عرصھ ظھور می رساند یعنی یگ�انگی خ�الق و مخل�وق ! و اینس�ت ک�ھ ج�ز معرف�ت عرف�انی و تبی�ین ا

وحدت وجود قادر بھ فھم این دوران نیست .

Page 44: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٤

لوم بشری از جملھ علوم اجتماعی در عرفان تحلیل می روند و ل�ذا ج�ز ع�ارف فھمن�دهعامروزه ھمھ -٣۶۵ر ذات�ش درفانی تنھا جامعھ شناسی واقع گرا و علم�ی اس�ت ک�ھ ای در جھان مدرن نیست و جامعھ شناسی ع

کت�ب معن�ای م حامل نور نجات است و لذا نیازی بھ ایدئولوژی عملی و برنامھ حکومتی ھم ندارد . و اینست اصالت معرفت در مقابل اصالت وجود یا ماھیت و یا ھر چیز دیگری !

ب�از عھ شناسی کھ کسی ش�ھامت ط�رح آن�را نداش�تھ اس�ت ک بار دیگر بھ این مسئلھ بنیادین علم جامی -٣۶۶

امعھ ھمان نظور از جمو آن اینکھ آیا اصال پدیده ای بھ نام جامعھ واقعیت بیرونی دارد و یا اینکھ می گردیم راس�تی ی�کبجمع عددی افراد بش�ری اس�ت . اگ�ر پدی�ده ای ب�ھ ن�ام جامع�ھ وج�ود دارد چ�ھ تعریف�ی دارد. آی�ا

.یده ایم یر ایدئولوژیک از جامعھ در علم جامعھ شناسی ارائھ شده است ؟ ما کھ ندتعریف مبنایی و غ

ا یک فر با دو نفر و سھ نفر چیست ؟ منظور فرق کیفی و ماھیتی است. آیا دو نفر دو تنآیا فرق یک -٣۶٧ نفر ھستند و سھ نفر ھم سھ تا یک نفرند ؟

تی فردی در جھانی زندگی م�ی کن�د ، انس است . یعنی وق بشری در میان سایر حیواناتفرد گي ویژه -٣۶٨

و م�ی گی�رد با محیط زیست خود و موجوداتی کھ در آن حریم زندگی می کنند از جمل�ھ س�ائر انس�انھا ، ان�سب�ل یگ�ر متقادلذا یک جامعھ را پدید می آورد کھ آن فرد در ھستھ مرک�زیش ق�رار دارد . ای�ن ان�س ب�ھ ن�وعی

رن�د ک�ھ ان�س م�ی گی ویحتی گیاھان و بلکھ اشیای جمادی اطراف زن�دگی ی�ک ف�رد ب�ا است یعنی حیوانات و اس�ت ک�ھ »ن�اس « این انس در رابطھ با انسانھا و حیوانات محسوس تر درک می شود . این ھم�ان معن�ای

کھ انسان ھم مشتقی از آن است . » نس « از مصدر

بیع�ت مح�یط زیس�ت او و ھم�ھ دارد ک�ھ ش�امل طاین ھر فرد بشری یک جامعھ مختص خودش را بنابر -٣۶٩س�تند جامع�ھ ھ موجودات آن می باشد . پس بھ تعداد افراد بشری جامعھ وجود دارد کھ انسانھا بخشی از این

کھ البتھ مھمترین بخش آن محسوب می شوند .

د ب��ھ خ��ود و م��ن خویش��تن ھ��ر ف��ر ن اس��ت نس��بتن��اس ) ھم��واره دیگ��ری و دیگ��را –جامع��ھ ( م��ردم -٣٧٠ : من و جامعھ : خویش و دیگران : خود و غیر ! بشری

و ھ ب�ا او و در اوس�تکن از او نیست بلوس ھر فردی یک جامعھ یا دیگران ھم دارد کھ فقط در بیرپ -٣٧١

گاه خود اوست و خودی جز دیگران در او نیست .

ا ی�ان است . یا فردی اس�ت و نسان بر دو نوع است یا فرد است و یا جمع است یا خود است یا دیگرا -٣٧٢ی فردی�ت م� اجتماعی . فقط انسان کامل است کھ فرد است و خودش است و مابقی مردم خودی ندارند و فاقدھ عی اس�ت ب�باشند و کل ھویتشان دیگرانن�د ک�ھ درون و برونش�ان را مص�ادره ک�رده ان�د و ای�ن انس�ان اجتم�ا

معنای حقیقی کلمھ !

اسی یک موجود ب�ی خ�ود اس�ت و خ�ودی ج�ز دیگ�ران ن�دارد ک�ھ نا انسان یماعی اینست کھ انسان اجت -٣٧٣م�ین ھمح�یط زیس�ت و اش�یای موج�ود در آن و این دیگران عبارت است از ھم�ھ مایمل�ک م�ادی و ع�اطفی و

ی دیگ�رانامر اساس ظلم در اوست زیرا دیگران را خود می داند و بھ خود حق می دھد کھ ب�ھ ح�ریم وج�ود ھ دیگران ھم حق می دھد کھ بھ او تجاوز و ظلم کنند . تجاوز کند و ب

کھ بر جای وجودی خویشتن باشد و این معنای عدل است کھ مقام تفرید و توحی�د م�ی فرد کسی است -٣٧۴

باشد .

د و ش�عنای قرآنی کسی است کھ خودش باشد و در س�رآغاز ھوی�ت ف�ردی ق�رار گرفت�ھ باو مؤمن بھ م -٣٧۵ند ھم دل دھبمن است زیرا ھر دو فردند و ھویت خودی دارند . اینست کھ چون سھ مؤمن لذا مؤمن آئینھ مؤ

وم�ی کن�د و راز دل در میان نھند چھارمی خداست و این مثلث وجود است کھ جمال حقیقت وجود را آشکارای�ن د . ھ�م یک�ی ھس�تناین جمع توحیدی است . چون ھریک ، یکی ھستند پس اگر با ھم جمع شوند نیز باز

آن وباش�ند جماعت الھی یا حزب هللا در قرآن است کھ تعدادشان ھرگز بیش از یکی نیست حتی اگر ده نف�ر یکی ھم خداست کھ واحد وجود است و ذات خود است و خودآ .

Page 45: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٥

ر سئلھ اینست کھ آدمی در رابطھ با دیگران انس می گیرد و این انس اساس از خ�ود بیگ�انگی و دگ�م -٣٧۶ ور اس�ت . ین ذات واقعھ ای بھ نام جامعھ یا ناس است کھ حیات و ھستی ھمھ در گرو ھمدیگشدن است و ا

رد واحدیفاین معنای توده است کھ بدین لحاظ می توان یک جامعھ را یک موجود واحد دانست یا حتی یک بھ نام ناس .

یگ�ران م�ی بین�د گ�رو د ردی خ�ود را درھمھ حیات و ھس�تی ف�ھر فردي در یک جامعھ بھ معنای ناس -٣٧٧

،عن�ی ھم�ھ یآنھا خودش باشد تا الاقل ھمھ متکی بھ ی�ک ف�رد متک�ی ب�ھ خ�ود باش�ند . بی آنکھ حتی یکی ازراده و اینس�ت ک�ھ ن�اس موج�ودی ب�ی بنی�اد و ب�ی ا .د و ھرکسی غی�ر خ�ویش اس�ت و ب�ی خ�ود دیگران ھستن

در س�وره اس�ت . و اینس�ت معن�ای آن آی�ھاست و خداوند خود مظھر اراده آنھاست کھ ال�ھ و رب و مل�ک آنھس�ت ک�ھ م کھ فطرت ناس بر فطرت خداست یعنی بی خداوند ھویت و من�ی ندارن�د . و فق�ط ع�ارف واص�ل ارو

ن معن�ای بھ این حق در خلق می رسد و سپس اراده ناس بھ این عارف و انسان کامل تفویض می شود و ای�لبت�ھ ادر عرص�ھ ظھ�ور معرف�ی و آش�کار م�ی ش�ود . ک�ھ امامت خلق است کھ در دوره غیبت نامرئی است و

این امام مطلق ھم در درجات ارادت این امامت را بھ وزراء و اولیای خود تفویض می کند .

حق ان�س گ�رفتن ب�ھ دیگ�ران و س�ائر اش�یاء و موج�ودات را ن�دارد و بایس�تی ھم�واره ولی یک مؤمن -٣٧٨ود و ب�ھ ردیت و اح�دیت برس�د در غی�ر اینص�ورت مش�رک م�ی ش�حافظ تفرید و تجرید نفس باشد تا بھ کمال ف

ظلم ناس مبتال می گردد.

ای ذات��ی ش��رک ن��اس ھمان��ا شراکتش��ان در اراده و وج��ود اس��ت ک��ھ منش��أ ظل��م اس��ت ب��ھ در واق��ع معن�� -٣٧٩ یکدیگر . و مردم این شرک را عشق می نامند .

و » ھس�تی در دیگ�ران ول�ی ب�رای خ�ود «یان فلسفی موجودی�ت ی�ک انس�ان ناس�ی عب�ارت اس�ت از ب -٣٨٠

ن�ھ اینست علت ظلم و تج�اوز ! و ل�ذا ای�ن ش�رک موس�وم ب�ھ عش�ق و عاطف�ھ ی�ک عش�ق تص�رفی و آدمخواراس�ت ھ�د و اینااست . چون وجودش را در دیگران احساس می کند پس دیگران را فقط ب�رای خ�ودش م�ی خو

و تزویر و زار عمل می کند . جودی سلطھ انسان بر انسان کھ بر ارکان زر و زوروزمینھ

ھس�تی در خویش�تن ول�ی « ساس ھستی یک مؤمن خالص در بیان فلسفی عبارت اس�ت اھمانطور کھ -٣٨١ام�ت و اینس�ت معن�ای عش�ق حقیق�ی ک�ھ عش�ق ایث�اری اس�ت ک�ھ از آن اولی�ای خداس�ت و کر» برای دیگ�ران

وجودی آنھاست .

حاص�ل اح�دیت و ص�مدیت و س�رمدیت و س�خاوت و کرام�ت ش�ق ایث�اری در وج�ود اولی�ای الھ�یعاین -٣٨٢طور ک�ھ وجود است کھ اصل و ذات این وجود خود خداوند است کھ انسان ھم بر ج�ای او نشس�تھ اس�ت ھم�ان

–قرآن » براستی کھ فرزند آدمی را کرامت اعطا نمودیم « می فرماید

ن قی��ام کنی��د ھرچن��د ک��ھ ب��ھ ض��رر ش��ما وای کس��انیکھ ایم��ان آورده ای��د در ب��ر پ��ائی قس��ط ب��ا مردم��ا « -٣٨٣حق�اق حق�وق م�ردم ب�ھ پس خداوند از مؤمن�ان توق�ع دارد ک�ھ جھ�ت ا -قرآن ...»خانواده و خویشانتان باشد

ارزه ب�ا واھان مبھمراه مردم قیام کنند و از منافع شخصی خود در این راه بگذرند . یعنی ھرگاه مردم خود خترک ب�ا ھوی�ت مش� نان را ھدایت و حمایت کنند زیرا مؤمنان دارای منافع وظلم شدند و قیام نمودند مؤمنان آ

گذرند .بردی خود مردم نیستند و لذا استحقاق رھبری مردم را دارند و در این امر طبعا بایستی از منافع ف

ن م حتی خودش�ان را دوس�ت نم�ی دارن�د و اکث�ر م�ردم ای�دو مر ؤمنانند کھ مردم را دوست دارندمفقط -٣٨۴تی در انند و حمؤمنان را سفیھ و طلسم شده و جادوگر می خوانند و از آنان در ھراسند و از خودشان نمی د

ان ب�ھ مؤمن� مواقع شدت ظلم حاکمان کھ بھ رھبری مؤمنان تن می دھند بالفاصلھ پس از پیروزی بر حاکمانت و الب�ات اس�ای�ن عاقب�ت ھم�ھ انقپشت کرده و چھ بسا بھ طرد و لعن و محاکمھ و قتل آن�ان م�ی پردازن�د . و

معنای این ضرب المثل کھ : انقالب فرزندان خود را می خورد .

مؤمن��ان در فرھن��گ قرآن��ی ص��احبان ھوی��ت ف��ردی و آزادیخواھ��ان و مب��ارزان ظل��م س��تیزند و حامی��ان -٣٨۵ن�ژاد ح�ل نش�وند مذھب فطری و مخالفان تقلید و پیروی از تاریخ و سنت پدران می باشند کھ اگر در ن�اس و

سالکان وادی معرفت نفس و سیر الی هللا خواھند ش�د و اکثری�ت نوجوان�ان فطرت�ا در ای�ن قلم�رو ق�رار دارن�د

Page 46: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٦

ک��ھ ب��ھ ت��دریج ب��ا ازدواج و تش��کیل خ��انواده ب��ھ ن��اس ملح��ق م��ی ش��وند و انگش��ت ش��ماری از آن��ان ب��ر وادی معرفت و اخالص وارد می شوند .

د و ت اجتماعی بر علیھ ستم صادقانھ عمل کنند و از منافع شخصی بگذرنااگر نسل نوجوان در مبارز -٣٨۶

ن�د ش�د و در میانھ راه دچار وسواس خناس نشوند و ناس زده نگردند سالکان وادی معرف�ت و حقیق�ت خواھ شاھدان بر خلق و شھیدان در حق .

یش می فرس�تد ت�ا آزارش اگر مؤمن در غاری پنھان شود خداوند گروھی از مردم شرور را بھ سو « -٣٨٧ی�ن مردم�ان ا –ق�رآن ...» خداوند برای ھر پیامبری از شقی ترین مردمان دشمنانی قرار می دھد « ،» دھند

ن�ان گون�ھ مؤمشقی ھستند کھ مؤمنان خدمتگزار خود را طرد و لعن و متھم نموده و آزارھا می دھن�د و بدینز ایافت�ھ و ی کنن�د در ص�ورتیکھ م�ؤمن ای�ن ح�ق را دررا بھ سوی خداوند می رانند و س�الک س�یر ال�ی هللا م�

ی��اران و عم��ردم کین��ھ نکن��د و انتق��ام نگی��رد . ھم��ھ عارف��ان ب��زرگ و رس��والن الھ��ی در دوران آغ��از ج��وانی یر اند و س� خدمتگزاران بی مزد و منت مردم بوده اند و در جھت بر پایی قسط از منافع شخصی خود گذشتھ

ی�اری عج�وانی م�ی فرمای�د : م�ن در صاین خدمت است . حضرت رسول اک�رم الی هللا و سلوک عرفانی اجری ادام�ھ م� خادم مردم و حامی مظلومان بودم و اینک ھم کھ بھ رس�الت مبع�وث ش�ده ام ھم�ان راه و رس�م را

دھم و بھ ھمان راه از جانب خدا حمایت می شوم .

ع��دالت جوی��ان دی�روز ب��وده ان��د . و ای��ن ر حقیق�ت ھم��ھ عارف��ان ب��زرگ ، مب�ارزان و آزادیخواھ��ان ود -٣٨٨ی��ن امب��ارزه مقدم��ھ و بخش��ی از وادی س��یر از خل��ق ب��ھ س��وی ح��ق محس��وب م��ی ش��ود . و البت��ھ بس��یاری از

مان پیوستھ اند . لمبارزان دچار وسواس خناس و شیاطین شده و بھ ظا

ا خل�ق اس�ت و نف�اق ب�ا فر بھ خداوند عین کفر بھ خلق است ھمانطور کھ شرک با خدا ع�ین ش�رک ب�ک -٣٨٩دوس�ت م�ی نانکھ می گویند دیگ�ران راآ« داپرستی عین مردم دوستی است . او عین نفاق با خلق است و خ

ؤمن را ب�ھ م�ای�ن خل�ق اس�ت ک�ھ –ق�رآن ». دارند اگر راست بگویند مؤمنانی ھستند کھ خداوند را عاش�قند ب��ھ را ب��ھ س��وی خل��ق ب��از پ��س م��ی فرس��تد س��وی خ��دا م��ی ران��د از روی ع��داوتش . و ب��از خداون��د ول��ی خ��ود

رسالت برای احیای علم و عرفان و عدالت .

س�مت و س�وی خ�دا ھم�ان س�مت و س�وی –ق�رآن » ای مردمان بدانید کھ در سمت خداوند فقیری�د « -٣٩٠ ب م�ی باش�ددر عطش اربا ووجود و اراده و ھویت الھی است کھ ناس از آن تھی است و لذا ظلم پذیر است

ود کن�د ین ھستی بی اراده و بی صاحب خویش را تحویل کسی دھد تا صاحب اراده شود و احس�اس وج�کھ ا در موجودیت اربابش .

دم ی�ا از شاه و سلطان دیکتاتور و قھار داش�تھ باش�ند و ی�ا ام�امی ع�ادل . م�ر بنابراین مردم یا بایستی -٣٩١

م�ام اقھ�ار و د مش�رکند اکث�را . ول�ی ب�ین س�لطانکفر خالص اطاعت می کنند و یا از ایمان خالص . زی�را خ�وان تص�احب ظالم دچار استھالک و فروپاشی ش�ود و ت�وسلطان عادل ، سلطان را ترجیح می دھند مگر اینکھ

اس�ت و وج�ھ هللا واراده مردم را نداشتھ باشد کھ از ناچاری روی بھ امام عادل کنند زی�را ام�ام ع�ادل خلیف�ھ اچاریھ�اینیعن�ی ت�وان ج�ذب اراده الھ�ی را ندارن�د مگ�ر از ف�رط ناچ�اری ھمچ�ون مردم در سمت خ�دا فقیرن�د

ز ام�ام ج�عرصھ آخر الزمان و آستانھ ظھور امام کھ حس نابودی ب�ر آن�ان مس�تولی م�ی ش�ود و ھ�یچ پن�اھی باقی نمی ماند .

کت�ابش صل مشترک ماھیت کافران و مشرکان ھر دو در پرس�تش خ�دای آس�مانی اس�ت ک�ھ حس�اب و ف -٣٩٢

ذف حیات خود فقط مربوط بھ آخرت و پس از مرگ است . کھ البتھ کافران اساسا چنین خدایی را از حیطھ حی ب�دن اساس این خوانو کرده اند ولی مردمان عامی و مشرک ھنوز این خدای بعید آسمانی را می خوانند .

ا ری�زی ش�ود . م�و ل�ذا قلوبش�ان ک�افر ارادگی آنھاست و ظلم پذیریشان . زیرا این خدا مطلقا پاس�خگو نیس�توس�ت . اخدای آسمانی در زمین بھ بشر پاس�خی نم�ی دھ�د و پاس�خگوی زمین�ی خداون�د ھم�ان خلیف�ھ و ام�ام

.رستندش انند و می پوبنابراین ھمانطور کھ قرآن کریم می فرماید مشرکان ھوای نفس خود را خدا می خ

ش ھوای نفس تحت عنوان خداست زیرا ھ�وای نف�س ھم�ان بی بنیادی وجودی مشرکان بھ دلیل پرست -٣٩٣ھوای نفس یعنی باد ھواست زیرا مشرکان بھ واسطھ دم و بازدم ھای خود صاحب آرزو و ھ�وس م�ی ش�وند

Page 47: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٧

ع�ین عش�ق و وو نھ بھ واسطھ تفکر و معرفت . این پرستش ھوای نفس در عصر ما عرف�انیزه ش�ده اس�ت دن . و این اھل ھوا بودن است و نھ حال .عرفان تلقی می شود بمعنای اھل حال بو

ب شرک در سراسر جھان بھ ی�اری تلفیق�ی از روانک�اوی غرب�ی و توجیھ�ات س�طحی ذن امروزه مذاھ -٣٩۴

ئین�ی و ب�ا تز د و آن�را تق�دیس کنن�دن�بودائیستی تالش می کنند کھ ھوای نفس و پرستش آنرا عین عرفان بنام ھ نمایش بگذارند .از الفاظ قدسی تصویری از دجالیت را ب

ندی�ده ای ب�ھ ن�ام روش�نفکری در سراس�ر جھ�ان رخ نم�وده اس�ت ک�ھ ادام�ھ فک�ری ھم�ادر عصر ما پ -٣٩۵

د وی می کن�ھیپی گری اروپایی است کھ از اندیشھ ھای ضد سنتی و ضد اخالقی مارکس و نیچھ و فروید پیرعص�ر م�ا یت�ا در نھض�ت ھ�ای ھن�ریاھکھ اساسا نبردی کورکورانھ بر علیھ مذھب و اخالق شرک است ک�ھ ن

م�ی ینما جلوهنشستھ و تبدیل بھ فرھنگی نوین برای عامھ مردم شده است کھ عمدتا در موسیقی و سبھ بار کند .

ل�د تو« ھ دوم قرن نوزدھم کتابی نوشت کھ از نخستین آثار او محس�وب م�ی ش�ود ب�ھ ن�ام نیچھ در نیم -٣٩۶

ین�ی غری�زی بد نمی دانست کھ دقیقا چھ می گوید و بلکھ بھ ن�وعی پ�یش او خو» . تراژدی از بطن موسیقی را بود برای عصر ما کھ عص�ر ظھ�ور تراژدیھ�ا و تب�اھی ھ�ا از بط�ن موس�یقی اس�ت . عص�ری ک�ھ موس�یقیت و تبدیل ب�ھ فرھن�گ عام�ھ نم�وده اس�ت . در اینج�ا موس�یقی ھمچ�ون ج�ادوئی غیب�ی رگ و ریش�ھ ھ�ای س�ن

.ت مشرکانھ تاریخ را می سوزاند و زمینھ ظھور نیھیلیزم جھانی است اخالق و مذھب و احساسا

سوا فکنی شده و رنیھیلیزم بھ عنوان فلسفھ و یا فرھنگ عامیانھ بیان جھان بینی و احساسات برون ا-٣٩٧شری را بیزم است کھ اساسا بطالت تاریخی فرھنگ و موجودیت مشرکانھ عامھ ژو پوچ گشتھ عصر تکنولو

ھ عرصھ نمایش می گذارد . یک جا ب

ھای موسیقیایی مشھور غربی ھمچون بیتل ھا و پینک فلوید جای مبلغین مذھبی ق�رونامروزه گروھ -٣٩٨خی�ر بش�ر اوسطی را گرفتھ اند و دارای نوعی رسالت جھانی ھستند تا بطال�ت فرھن�گ مش�رکانھ چن�د ھ�زاره

د درن بکش�نوزش و تعل�یم و تربی�ت م�م�رھنگ یعنی آرا بھ اثبات رسانند و خط بطالن بر ھستھ مرکزی این فست ک�ھ اکھ چیزی جز تعلیم و تربیت شرک مدون و علمی شده نیست . و این مرگ شرک و نفاق اھل کتاب

در عصر ما بھ اوج خود رسیده است و تبدیل بھ آموزش جھانی گشتھ است .

روف پینک فلوید کھ پرف�روش ت�رین اث�ر ) شاھکار جھانی گروه مع the wall امروزه آلبوم دیوار ( -٣٩٩س�ت یک ش�ده اموسیقیایی عصر ما بوده است تبدیل بھ بیانیھ جھانی بر علیھ آموزش و تعلیم و تربی�ت کالس�

آخ�رین و نوعی فلسفھ و مذھب محسوب می شود کھ انقالبی آشکار بر علی�ھ م�درنیزم اس�ت و ھم�ین دی�روزراک ب�ھ در ش�ھر پ�» راج�ر وات�ر« زمان�ده ای�ن گ�روه یعن�ی بواس�طھ آخ�رین با» دی�وار « حیرت آور کنسرت

نی ک��رد واج��را در آم��د ک��ھ علن��ا ب��رای خ��ود رس��التی جھ��انی قائ��ل گش��ت و حت��ی ب��رای جھ��ان اس��الم پی��ام رس��اء و کش�تھ ری این کنسرت ش�اھد تص�اویری از ش�ھدایبخش تصو درمسلمانان و ایرانیان را مخاطب قرار داد

وو آوین�ی ندا آقا سلطان ، محمد مختاری ، داریوش فروھر و ھمچن�ین چم�رانشدگان ایرانی بودیم ھمچون ن�د . و م�ی نمای باکری و امثالھم کھ ظاھرا ھیچ نسبت سیاسی و عقیدتی با یکدیگر ندارند و بلکھ در تع�ارض

ھ د ھرچند ک�. ونشان می دھد کھ نیھیلیزم ھم نوعی مذھب و آرمان می شواین نکتھ ای بس قابل تأمل است خ��ود ج��ز ویران��ی و ن��ابود س��ازی ھ��دفی نداش��تھ باش��د . ای��ن ع��ین فلس��فھ خ��ود بران��دازی اس��ت ک��ھ ح��ق ای��ن

ھ�ان . جبراندازی ھمان ابطال اندیشھ و احساس و مذھب و اخالق و تم�دن ش�رک و نف�اق اس�ت در سراس�ر ین ح�دیث ھ یاد ابا را کھ گوئی قربانیان این خودبراندازی از بھترین انسانھای ھمھ اقوام بشری ھستند . و م

ی�ان از زن�دهای�ن قربان» . ن ام�ت م�ن گلچ�ین و قرب�انی م�ی ش�ونددر آخرالزمان مؤمن�ا« نبوی می اندازد کھ بھ ص�لح ین دو راشدگان دین فطری ھستند کھ در نبرد بین کفر و نفاق از ھر دو جناح بھ میدان می آیند تا ا

ی�ن خوب�ان . و ش�اید تنھ�ا حاص�لش ھم�ین از می�ان رف�تن ابرسانند و خود از میان می روند بی ھ�یچ حاص�لی جامعھ باشد کھ نمانند و بھ کفر یا نفاق مبتال نشوند و زنده از دنیا بروند .

عصر جدید را عصر موسیقیایی ش�دن نف�س انس�ان نامی�دیم و ای�ن در رسالھ ای این ما سالھا پیش از -۴٠٠

اری این نظر را بھ سخره یر نفوس بشر خواندیم کھ البتھ بسدز نفخھ صور اسرافیل ادیده را جلوه مقدماتی پگرفتند بی آنکھ در آن تأمل کنند . ولی امروزه بھتر درک می شود کھ چگونھ موسیقی مدرن ھمچ�ون ص�ور اسرافیل در مرحلھ نخست موجب زنده شدن نف�وس م�رده بش�ری ش�ده و س�پس موج�ب بیھوش�ی م�ی گ�ردد .

Page 48: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٨

رجع�ت زای�ش ت�راژدی از بط�ن موس�یقی اس�ت ک�ھ نیچ�ھ آن�را ب�ھ مثاب�ھزیکی این ھم�ان حقیق�ت دین�ی و مت�افیخ��دای موس��یقی اس��اطیر یون��ان م��ی دانس��ت و م��ا آن��را نفخ��ھ ص��ور اس��رافیل از اعم��اق نف��س » دیونیس��وس«

بشری می دانیم در جلوه زمینی .

) اس�ت انھ�الم جم�ادی ( فل�زات و عناص�ر مع�دنی و الکتروکھ آشکارا صورت ع�موسیقی الکترونیک -۴٠١ھ ای�ن ک�ھمان نعره خاک( ارض ) است بر سر بشر منتھی بھ دست بشر و بھ واسطھ نفس بشر . و ش�اھدیم

افیل ! و سپس بیھوش و بی خود کننده است ھمچون صور اسر هنعره چگونھ زنده کننده و بھ خود آورند

مطرح��ی نیافت��ھ اس��ت در دانش��گاھھا ھ��م موض��وعیت ج��دی و ھن��ری ک��ھ حت��یام��روزه جامع��ھ شناس��ی -۴٠٢ .مسئلھ بس مھم و سرنوشت ساز است خاصھ برای نسل جوان کھ در سرآغاز فطرت دینی قرار دارد

ست و بھ خصوص نخستین بانیان مدرنیزم ن با تخدیر و خود کشی و ویرانگری عجین ادرچرا ھنر م -۴٠٣

ھنری از پیشگامان اندیشھ خودکشی بوده اند . این بھ چھ معنایی است ؟

س��کی و چخ��وف و ش��وپنھاور و نیچ��ھ و کافک��ا ت��ا ج��ک لن��دن و ھ��دایت و وان گ��وگ و از داستایوف -۴٠۴ . این�ان ھمینگوی و دی اشتل و می شیما و تارکوفسکی و سھراب شھید ثال�ث و اخ�وان و الی�وت و دیگ�ران

ز تب�اھی راس اظ�اھر ھ�مس�تانھ م�درنیزم و تکنول�وژیزم بودن�د و آنخستین آنتن ھای ھوشیار نفس بشری در نیام�ده آخرالزمانی و رسوائی بی وجودی انسان مشرک ! و ھن�وز ھ�روئین و ک�راک و ال اس دی ب�ھ می�دان

بود تا بھ جای خودکشی مستقیم بھ خود تخدیری و خود فراموشی پناه برند .

نرھ�ا محس�وس ت�ر و عمی�ق ت�ر و دقی�ق ت�ر نم�ود و ل�ذا ھکنولوژی مدرن تجربھ انس�ان از ھس�تی را ت -۴٠۵اق�ع ب�ھ درن در وزمینھ این تجربھ را فراھم نمودند تا انسانرا با بی وجودی اش روبرو کند . ای�ن ھنرھ�ای م�

وب�رو رمثابھ عرفان تکنولوژیکی و فنی در دست ناس اس�ت ک�ھ ن�اس را ب�ا ب�رزخ وج�ود خ�ود قب�ل از م�رگ ستند . برای عامھ مردم ھکنند . و لذا ھنرمندان مدرن بھ مثابھ پیام آوران پوچی و مرگ و نیستی

یافت�ھ ان�د اھنری ش�دن ر –در عصر مدرنیزم امکان تبدیل بھ مکاتب مدون فلسفی شرک و نفاق فقط -۴٠۶

نم�ی ھ خ�ودک�د آنچ�ھ را می گوین« ملگی سیمایی انقالبی دارند و بھ مصداق شعراء در قرآن ھستند کھ جکھ را و مص�ادیق ش�ع در واقع ھم�ھ ھنرمن�دان و انقالبی�ون از» کنند و فقط گمراھان آنان را پیروی می کنند ...

ب�ھ ق�ول شعار دھندگان ھستند کھ فق�ط دیگ�ران را دع�وت ب�ھ نیک�ی و ع�دالت و ص�لح م�ی کنن�د . مگ�ر اینک�ھ ردند .گقرآن توبھ کنند و از خود ظلم و فریب زدائی نمایند و زیرو رو شوند و اھل ذکر ( معرفت)

انھا احس�اس نب�وغ م�ی کنن�د و ای�ن یک�ی دیگ�ر از ویژگیھ�ای س�ت ک�ھ ھم�ھ انس�عصر جدید دوره ای ا -۴٠٧

م�ت ی از قیاروانی انسان آخرالزمان است کھ نفس ناطقھ اش بھ قلمرو برون افکنی و ظھور رس�یده ک�ھ بی�اننتھ�ی م�ی منفس در قرآن است . کھ البتھ اکثریت ای�ن نبوغھ�ا تح�ت س�یطره تکنول�وژیزم ب�ھ جن�ون و جنای�ت

. مانی استاستایوفسکی ھمھ جنایتکاران را نابغھ می داند ولی این ویژگی جنایتکاران آخرالزشوند . د

نس است کھ در مغز پنھان این ان�س ھ�ما ھستھ اولیھ جامعھ ( ناس ) ھست کھ قلمرو نس و خانواده -۴٠٨. و م�ی دھ�دخ ن او رکھ طبعا ھمھ مفاھیم و حوادث مثبت و منف�ی ای�ن قلم�رو از بط�نساء ( زن ) قرار دارد

در عی�ان ک�ھ ن بشری از آغاز تاکنون یک پدی�ده زن س�االر در نھ�ان اس�ت و م�رد س�االر دردلذا کل تاریخ تمان ک�ھ شرایط و فرھنگھای متفاوت بھ شیوه ھای خاص خود عمل می کند . ول�ی در عص�ر م�درن و آخرالزم�

س�ال در ود زن رخ می نماید ک�ھ ھ�زارانوج زعرصھ برون افکنی نفس ناس است بیشتر و اشد این قیامت احرک�ھ ک�ل خفا و نامرئی عمل می کرد . و لذا بھ ی�ک لح�اظ آخرالزم�ان و قیام�ت نف�س زن اس�ت ک�ھ موت�ور م

ن ، اص�ل زث و پدیده ھای این دوران است و لذا برابری زن و مرد و زن س�االری آش�کار و م�ردواری دحواود پ�ا م�ی ش� زم می باشد کھ برای توسعھ جھانی آن جنگھا براول فلسفھ و ایدئولوژی جوامع مدرن و مدرنی

کھ تروریزم و جنگ با آن یکی از این جنگھاست .

ست کھ موضوع محوری ھنر مدرن کھ ھنر ب�رون افکن�ی اس�ت زن م�ی باش�د و ھن�ر فاق�د و بیھوده نی -۴٠٩ زن گوئی اصال حرفی برای گفتن ندارد .

Page 49: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٤٩

س�تھ بگرائی ھ�ای عص�ر م�ا ھ�م زن اس�ت ک�ھ ھمچن�ان خواھ�ان در موضوع محوری بنیاد ھمانطورکھ -۴١٠ھ ب�این ام�ر خالف است . کھمماندن وجود زن می باشد و با برون افکنی او مخالف است یعنی با قیامت زن

مت ! بھمان میزان درست است کھ نادرست است مثل خود آخرالزمان و قیالحاظ دینی و خاصھ اسالمی

قلی و شرعی نیست زیرا در عرصھ ی�وم ال�دین و قیام�ت عو نبایدھای بر سر باید امروزه دیگر سخن -۴١١ا خ�وش رپنجاه ھزار سالھ بھ سر می بریم. این واض�ح اس�ت ک�ھ ب�رون افکن�ی زن ھ�یچ م�رد عاق�ل و ع�ادلی

نتی نم�ی آی��د حت��ی س�ردمداران فمینی��زم و براب��ری چ�ون نوب��ت ب��ھ زن خودش�ان م��ی رس��د ی�ک م��رد س��االر س��ن م در دروھ�ی براس�تی چ�ھ ق�درتی ت�وان جل�وگیری از ای�ن قیام�ت را دارد . حت�ی ام�روزه طالب�ان ھستند . ول

و در ک�ل خود بھ لحاظ اعتقادی دچار استحالھ ش�ده ان�د و چن�ین ام�ری در کش�ور م�ا ھ�م در ح�ال وق�وع اس�ت وان م�درن جھان اسالم شاھدش می باشیم . اینست کھ بارھا گفتھ و باز ھم م�ی گ�وئیم ک�ھ ام�روزه ی�ک انس�و از ر نیافت�ھخاصھ مسلمان تا عرفان و معارف و حقایق آخرالزمانی را در نیابد ھیچ چیزی را ب�ھ راس�تی د

ت�ر و ئلھ بس�یار اساس�ی ت�ر و جھ�انی ت�ر و مت�افیزیکیس�چ مش�کلی ھ�م ب�ر نخواھ�د آم�د و ای�ن میھ� ح�ل پ�سب�ھ ی فق�ط جنچند کھ این ھم ھست ولانسانی تر از مقولھ استعمار و توطئھ و تھاجم فرھنگی غرب است . ھر

ای سطحی از کل واقعھ است .

توطئھ غربی و نواستعماری نیس�ت ول�ی ای�نھم بخش�ی از ای�ن پ�روژه جھ�انی پروردگ�ار آخرالزمان یک-۴١٢ خداس�ت و است کھ شیاطین و دجاالن ھم نقش خودشان را ایف�ا م�ی کنن�د و ک�ل ای�ن واقع�ھ تح�ت اراده مطل�ق

ح جھ�انیط�ر ای�نرد ت�ا مس�لمانان و علم�ا و مؤمن�ان ھ�م نق�ش و رس�الت وی�ژه خ�ود را دراین را باید درک ک� خداوند درک وتقبل نمایند .

م نی واکنشی کورکورانھ در آخرالزمان است ک�ھ فق�ط آب ب�ھ آس�یاب دش�منان دی�ن و اس�الواکنش طالبا -۴١٣

ی توجی�ھ م� نخوار را ب�ر مس�لمینامی ریزند و زندگی را بر مسلمانان تلخ ت�ر م�ی س�ازد و س�لطھ ک�افران جھ� . کند

رتی ھ�م داس�ت ک�ھ ھ�یچ ق�میست کھ مدرنیزم و ب�رون افکن�ی ک�ھ مح�ور ھم�ھ فعالیتھ�ای عص�ر نشکی -۴١۴رار دارد و حی�ا ق� در نقطھ مقابل تقوا و خویشتن داری ) کھزیرا این اراده الھی است (مانع آن نمی تواند شد

ک�ھ ر ھ�م نیس�تم نم�ی توان�د و ق�راھنترنت متقی بود ؟ خود پیغمبر ولی مگر می توان در پای تلویزیون و ای ود و ھم�ینش�بشری مثل شما ھستم کھ بھ من وحی می ھم زیرا ھمو بارھا و بارھا گفتھ است کھ منتواند ب

ائل س�لمام ا درجھ چندم آن . اینس�ت شیقعھ روشن کرد و نھ با حوااو بس ! پس بایستی تکلیف را با اصل و می و افراد مؤمن و ھمھ مسائل جامعھ اسالمی خود ما . جوامع اسال

ر و نظ�ام سیاس�ی و جامع�ھ و دولتم�ردان م�ا را ب�ھ دو ش�قھ متخاص�م تقس�یم ک�رده اس�ت آنچھ کھ کشو -۴١۵

ای��د بحاص��ل دو نگ��رش و قض��اوت درب��اره ک��ل روح ای��ن دوران یعن��ی م��درنیزم و تکنول��وژیزم اس��ت ک��ھ آی��ا ی اه و رس�مرک�رد ! و آی�ا راه وس�ط ی�ا س�ومی ھ�م وج�ود دارد ؟ و آن ھم�ان تسلیمش بود و یا با آن مب�ارزه

ای ن ب�ھ معن�است کھ ما پیش روی نھاده ایم یعنی عرف�انی ک�ردن جامع�ھ و تعل�یم و تربی�ت عرف�انی . و عرف�ا معرفت نفس و خودشناسی و نھ جادو و کف بینی و رمالی و مقدس سازی یا قداست شکنی !

فق یزیک�ی ب�ا آن ھ�م یعن�ی من�افن بودن یعنی ب�ھ ظ�اھر و ب�اطن ک�افر ش�دن . و مب�ارزه تسلیم این دورا -۴١۶

بی�ری اس�تکشدن کھ اشد کفر است . پس ھر دو بھ نتیجھ ای واحد منجر می شود و از آنجا کھ نفاق عذاب فروپاش�ی پس عمرش کوتاه است و فقط رشد زیر پوستی و پنھان مدرنیزم را شدیدتر ھم می کند کھ پ�س از

نظام نفاق بھ ناگاه جامعھ بھ لحاظ نظم ھم فرو می پاشد و قابل کنترل نخواھد بود .

است تی تر از تسلیم و مبارزه است فھم روح واقعھ این دوران است کھ ھمان آخرالزمانآنچھ کھ حیا -۴١٧د در ل م�ی ش�وح� رویگردانند و می پندارند ب�ا ظھ�ور ام�ام زم�ان ھم�ھ مش�کالت کھ دولتمردان ما از آن اکثرا

ھ ارمغ�انب�حالیکھ تازه اوج می گی�رد زی�را ام�ام زم�ان ق�رار نیس�ت ب�ا ف�وت و ج�ادو و معج�زه ای بھش�ت را آورد .

ت . و س�دوزخی ھم ج�ز ب�ی معرفت�ی نی عاقعھ نیست ھمانطور کھ بھ قول علی وبھشتی جز معرفت بر -۴١٨

ی ھ��م بیش��تر از معرف��ت گری��زان نیس��ت و بش��ر م��درن ب��ھ ھ��یچ چی��زی بیش��تر از معرف��ت نی��از و از ھ��یچ چی��زوبی�زار از ش�ناخت خویش�تن ! اینست مسئلھ ! و این ویژگی اکثرالناس است کھ پی�رو م�ذھب ش�رک ھس�تند .

Page 50: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٠

مس�لمان عالق�ھ و حساس�یت انخرالزم�ان بس�یار بیش�تر از مردم�آھمانطور کھ شاھدیم کافران غرب�ی ب�ھ فھ�م ای�ن ب�اره در این باره ساختھ اند ولی رسانھ ھای ما س�خن درنشان می دھند و صدھا سایت و فیلم و برنامھ

را انحراف می دانند و عجبا !

گی�زه یم کھ یک لوح فشرده درباره ظھور امام زمان بھ بازار آمده است ک�ھ گذش�تھ از انامروزه شاھد -۴١٩ین�ی دعلم�ای ھای سیاسی و برخی از نکات آن بھ ھرحال شروع خ�وبی اس�ت ول�ی م�ی بین�یم ک�ھ بس�یاری از

ر ظھ�ور ق�را الیک�ھ مس�لمانان بایس�تی در پیش�اپیش فرھن�گ و معرف�ی آخرالزم�ان وحآنرا ب�ر نم�ی تابن�د . در ر ش�رکی اس�ت ک�ھ دال ب�مداشتھ باشند ولی امر وارونھ است و ای�ن نی�ز دیگ�ر عل�ت ب�دبختی و عق�ب مان�دگی

ن ی�ای م�ا در ینحال مردم عامی و ام�با ا عظیم است کھ چون دیوی بر فرھنگ مردم ما سایھ افکنده است . واز م�ور حی�اتیاجلوتر از دولتمردان و علمای دینی ما ق�رار دارن�د . و طب�ق معم�ول اکث�ر نخبگ�ان م�ا در امر

ی�ق یم�انی عماھمھ پخمھ ترند و این پخمگی شرک است . و این معنا را در قرآن بھ یاد می آوریم کھ ھرچ�ھ ش��د اورده بای�د م�ی کن��د ھ�م ش�دیدتر اس�ت . زی�را انس�ان ت�ا ایم�ان نی�ت�ر و عظ�یم ت�ر باش�د ش�رکی ک�ھ آن�را تھد

سلمان بود و کسی کافر نشد اال اینکھ اولش م مشرک نشد اال اینکھ اولش مؤمن بودمشرک نمیشود : کسی –. قرآن

و غی�ر قاب�ل قب�ول اس�ت ک�ھ از دی�ن ش�رکان حرف�ھ ای ن�اگوارمخرالزمانی ب�ھ ای�ن دلی�ل ب�رای آمعرفت -۴٢٠ج�ز دی�ن خرالزمانآاند . و ان دنیا استفاده می کنند و اشکال دینی زندگیشان تبدیل بھ کاالی دنیوی شدهبعنو

خالص را بر نمی تابد .

ھای م شناسی سخن می گوئیم طبعا بایستی از کارگاه و جریان فرھنگ و شناخت و میزانوقتی از مرد -۴٢١ واده ای�م دصورت فقط ایده ھای خود را بھ مردم نسبت راک و قضاوت مردم سخن بگوئیم کھ در غیر ایندا

ان کردگ� لحصیمثل جامعھ شناسی غربی کھ حداکثر می تواند جامعھ شناسی تم مشتبھ کرده ای دامر را بر خوخنی از س��و روش��نفکران باش��د و ن��ھ عام��ھ م��ردم . ب��ھ ھم��ین دلی��ل م��ثال در جامع��ھ شناس��ی طبق��اتی کمت��رین

و ک ب�اطنی م�ردم نیس�ت و جن�اب م�ارکس قض�اوت و فھ�م خ�ودش درب�اره ت�اریخفرھنگ و احساس�ات و ادرار قلم�رو دک�ھ ای�ن از مالیخولی�ای اھ�ل کت�اب و س�واد و ش�عراء اس�ت و طبقات را بھ م�ردم نس�بت داده اس�ت

ست . عمل آن را بھ مسلخ می کشاند مثل بالئی کھ بر سر اکثر جماعت انقالبیون عصر حاضر آمده ا

م�ی بھ بالھت فلسفھ پرولتاریایی خود کس لحظھ ای در ذھن و قلوب پرولتاریا زیست می کرداگر مار -۴٢٢ص�ر م�ا خندید . پس از شکست و رسوایی و فاجعھ ای کھ روشنفکری و جامعھ شناسی چ�پ و انقالب�ی در ع

م�روزابھ بار آورد نھضت ضد روشنفکری و ضد انقالبی و ض�د چ�پ و ض�د ای�دئولوژی رخ نم�ود ک�ھ ت�ا ب�ھ ر دران خ�ودش ھ ی�اری روش�نفکب�ادامھ دارد . در این خأل و خسران عظیم بیشترین بھ�ره را امپری�الیزم ب�رد

نس��یان خ��أل و خس��ران و فت��رت وای��ن اتح��اد ش��وم و نانوش��تھ ب��ا روحانی��ت قش��ری م��ذاھب جھ��ان . در دوره د ای�ن می توانس�تن شت شماری سخنگویان دین و عدالت و معرفت فطری در سراسر جھان رخ نمودند کھگان

ش�ری م�انعقخسران عظیم را بھ حق جبران کنند ولی بازھم اتحاد شوم روشنفکری امپریالیستی و روحانیت ،ان ش�یعھ جھ� واز این روشنفکری در مردم شد . مث�ل عالم�ھ اقب�ال در ش�بھ ق�اره ھن�د ، ش�ریعتی در ای�ران

ن ھ�اجان در در آمریک�ای ش�مالی ، خلی�ل جب�ر فریق�ا ، م�الکوم ایک�سآفانون امھ سھ زر و امث�الھم در ش�مال شدند بدست اتحادیھ زر و زور و تزویر و زار ! عرب و دیگران کھ جملھ ناشکفتھ پرپر

و د مردم را بشناسد کھ در قلوب و ج�ان م�ردم زیس�تھ و م�ردم را در دل خ�ود ج�ای دادهکسی می توان -۴٢٣

ده ناختھ نش�ش�اش�د . و م�ردم ھرگ�ز در کت�اب و دانش�گاه براستی خلیفھ مردم باشد و برای مردم درد کشیده بختی ن�ان ب�دب اند جامعھ شناسان و روانشناسان عصر ما عمدتا س�ربار م�ردم و دک�ان دار درد ھ�ای مردمن�د و

مردم را می خورند ھمانطور کھ پزشکان و مبلغان دموکراسی و آزادی .

رت زیرا خدا را می شناس�ند و فط�رت م�ردم ب�ر فط� ردم را انبیاء و اولیاء و عرفای حقھ می شناسندم -۴٢۴ا از ھ انس�انھخداست بھ قول خود خدا در کتابش . و آنگاه ھرکھ خود را شناخت مردم را ھم شناخت زیرا ھم

نفس واحدند . خود شناسی ، خدا شناسی و مردم شناسی ، علم واحدی است .

ر ب�ھ نب�رد خ�ونینی ب�ین ای�ن دو ش�ده ک�ھ ھ�ر دو را در آخرالزمان اتحاد شوم کفر و نفاق عاقب�ت منج� -۴٢۵ .ی کنند و ناجی موعود خود را می شناس�ند مر راست مکند و از میان این نابودی است کھ مردم ک می نابود

Page 51: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥١

مثل نبرد غرب با صدام و قذافی و طالبان و امثالھم . این ھمان پیش گوئی قرآن درباره حملھ روم ب�ھ جھ�ان را شاد می کند زیرا موجب نابودی نفاق می گردد . اسالم است کھ مؤمنان

وا اب�د بمان�د ت�بایزید بسطامی عزیز دردانھ خدا بود و چون بھ محضر او رسید و سپس مخیر شد کھ -۴٢۶

و اد و م�ردیا برای رضای برترش فراق گزیده و بھ رسالت بھ نزد خلق رود تا گامی از حضرت دور ش�د افت� نیا آ ایزید بود وبتاب فراقش بیشتر از صگردانید طاقت فراق ندارد . ولی آیا محمد خداوند گفت : او را بر

نھ�ا نب�ود ای ه نماین�د ب�ھ خ�دا چن�یناعارفانی چون حالج کھ بھ سوی خلق بازگش�تند ت�ا خل�ق را ب�ھ س�وی او رزمان�ھ مبھ عشق خدمت ب�ھ خل�ق زن�ده م�ی ش�دند . ای�ن معن�ای ش�اھد ش�ھید اس�ت . غ� دمادم می مردند و باز

یار کشم بھ طاقتی کھ ندارم کدام بار کشم ! راقخورم یا ف

–یعلم�ون لتی فط�ر الن�اس علیھ�ا ال تب�دیل لخل�ق هللا ذل�ک ال�دین الق�یم و لک�ن اکثرالن�اس الفطرت هللا ا -۴٢٧ »روم « دی�ن ینس�ت و خداوند آفرید مردم را بر فط�رت خ�دایی خ�ود و ب�ر آن ھ�یچ تغیی�ری در خلق�ت خ�دا نیس�ت و ا «

ط�رت الھ�ی درفنشان می دھد کھ درک واین »ی ندارند لمزنده و بر پا و جاری . ولی اکثر مردمان بر آن عدی�ن مردم کار ھرکسی نیست یعنی خداشناسی در ناس . و این اس�اس جامع�ھ شناس�ی قرآن�ی اس�ت و اس�اس

ا . رتاریخی وھ دین کتابی شناسی زنده . زیرا خداوند این قانون را اساس دین قیم و عامل می داند و ن

ن کنن�ده ھم�ان عملک�رد فط�رت خ�دا در خل�ق یعنی دین زنده و خالق و واقعی و ج�اری و عام�ل و تعی�ی -۴٢٨س�از است و درک این انطباق فطرت خدا و خلق عین دین شناسی است و دینی جز این نیس�ت ک�ھ سرنوش�ت

وم است . باشد و مابقی نظریھ پردازیھا و تفاسیر و باورھای موھ

ھ�ی نطباق فطرت خدا و خلق ھمان معنای خالفت است بر ج�ای خ�دا . یعن�ی فق�ط اولی�ای البیان دیگر ا -۴٢٩ی�ن ااش�ند ک�ھ بیستند کھ خلفای او بر روی زمین ھستند بلکھ مردمان ھم وجھ دیگری از خالفت را دارا می ن

رگ�اه ب�ھ ھلن�د و ھرب�اره ای�ن ح�ق غافلن�د و جاحقیقت را البتھ جز عارفان با� در نمی یابن�د و خ�ود مردم�ان د خود آیند از شرک و نفاق و ظلم رھیده اند .

ھ خالفت و وراثت مستض�عفین ب�ر روی زم�ین مش�مول ھم�ین انطب�اق فط�رت خ�دا و خل�ق آیھ مربوط ب -۴٣٠

ھ ب�ر ک�بند ی یاماست زیرا ضعفی شدیدتر از بی ارادگی نیست . ولی کسانی از این مقام خالفت راه ھدایت را یم اراده گاھی تسلشده باشند یعنی کسانی کھ حق این بی ارادگی را یافتھ و خود را با آ و عارفاین حق بیدار

حق نموده باشند کھ اینان خلفای امر والیت حق ھستند و اولیاء هللا !

ی ب�لھ�ی ب�ر ای�ن س بھ ھرحال اولیای الھ�ی و ن�اس ھ�ر دو فاق�د اراده ان�د ب�ا ای�ن تف�اوت ک�ھ اولی�ای اپ -۴٣١حب نن�د ت�ا ص�اککافرند و لذا ت�ن ب�ھ ظل�م م�ی دھن�د و ظل�م م�ی وارادگی آگاه و تسلیم ھستند و مردمان شاکی

اراده شوند کھ نمی شوند .

نی ود و ناس محول کرده است در عالم ارض . اراده مھری و رحم�اخاولیای بھ خداوند اراده خود را -۴٣٢میز بین اسرار آ اده قھری و جبری اش را ھم بھ مردمان . و این رابطھ الھی وخود را بر اولیایش داده و ار

: شاھد و مردم ! ولی و ناس است

مان ھوجھ مشترک این دو و باید دانست کھ اولیای الھی ھمان بھ خود آمدگان از مردم امی ھستند و -۴٣٣ امیت و بی ارادگی است .

راده امنافق��ان ھ��م خلف��ای اراده ش��یاطین ھس��تند . و بای��د درک ک��رد ک��ھ ز ک��افران وو ام��ا بقی��ھ م��ردم ا -۴٣۴

ه اس�ت ھم جل�وه ای از اراده توحی�دی پروردگ�ار اس�ت در جنب�ھ غض�ب الھ�ی ک�ھ ب�ھ آن�ان مح�ول ش�دشیاطین یطان ش�« دیم . ھمانطور کھ در ماجرای قرارداد بین خداوند و ابلیس پس از واقعھ خلقت آدم در قرآن ، شاھ

–قرآن ». ا بھ ھر منکر گناھکاری نزدیک می شود بھ امر خد

Page 52: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٢

ی�د و م�ابقی ش�ناختی موھ�وم و ب�ی آس خداشناسی و ابلیس شناسی جز در مردم شناسی ممکن نمی پ -۴٣۵ خاصیت ھستند از جملھ دستگاھھای الھیات نظری و فلسفی در ھمھ مذاھب .

ا رامام�ان کف�ر ھم�واره انبی�اء و مؤمن�ان ز ھمین روست کھ در قرآن کریم م�ی خ�وانیم ک�ھ ک�افران وا -۴٣۶

ده ا طلس�م ش�رانسانھای طلسم شده و جادوگر می نامند و این بدلیل فق�دان اراده شخص�ی در آنھاس�ت . آن�ان ز س�ت . و امی نامن�د زی�را بوض�وح م�ی بینن�د ک�ھ آن اراده نفس�انی ام�اره موج�ود در خودش�ان در مؤمن�ان نی

ؤمن�ان ولیاء و ماموجود در انبیاء و نند زیرا نفوذ و رسوخ اراده الھی آنان را جادوگر می خوا یلحاظ دیگر ین رو دررا در عامھ مردم از جملھ در خودشان شاھدند بھ خص�وص جاذب�ھ روح�انی کالمش�ان را . و از ھم�

ر گوش�ھایدصدر اسالم بھ امر ابوسفیان ، مردمان ب�ھ ھنگ�ام عب�ور از محل�ھ مؤمن�ان و رس�ول خ�دا ، پنب�ھ نھادند تا طلسم نشوند ! خود می

نظ��ر اس��ت ک��ھ ق��درت اراده الھ��ی وج��ود ام��ام حت��ی در عرص��ھ غیب��ت ھ��م در ھم��ھ طبق��ات و از ھم��ین م -۴٣٧

م�ی ش�ود بشری رسوخ دارد و بدین ترتیب کل بشریت و تمدن تاریخ بشری تحت اراده امام است ک�ھ ھ�دایت گاه .آخواه و ناخواه و آگاه و نا

خداشناس�ی –م�ردم شناس�ی –ھ پل�ھ ب�ر مثل�ث خ�ود شناس�ی پلھ ب نیز عرفانی سیر و سلوک روحی و -۴٣٨

رین بش�ر ت�باال می رود . اینست کھ یک مؤمن اھل معرفت و ھ�دایت ع�المترین و آگ�اھترین و انس�ان ش�ناس ھ�ل م�ؤمن ھرگ�ز پخم�ھ و جا عدر زمان و مکان خ�ویش اس�ت و م�رد زم�ان اس�ت . اینس�ت ک�ھ ب�ھ ق�ول عل�ی

ندارن�د پر و ص�بور اس�ت و ل�ذا عام�ھ مردم�ان چ�ھ بس�ا او را ف�ردی ل�وده و گ�ول خ�ور م�ی نیست و بلکھ ستا غف�ال نم�یگ م�ی نامیدن�د . اینس�ت ک�ھ انس�ان ع�ارف ھرگ�ز ارھمانطور کھ پیامبران خدا را گول خورھای بز

شود .

و مرید را منفعلز شدیدا قابل تأمل است کھ انسان عارف کامال آگاھانھ اراده شخصی اش این نکتھ نی -۴٣٩مال دارن�د ک�ااراده حق می سازد و این از بی ارادگی کورکوران�ھ عام�ھ م�ردم ک�ھ خ�ود را ص�احب اراده م�ی پن

متفاوت است .

ست ک�ھ اظھور اراده و اتفاقا از ویژگی عامھ توده بی اراده تالش مذبوحانھ و فرمالیستی در اثبات و -۴۴٠فاس�د و منش�أ ھم�ھ مد . و این بی ارادگی کور و اراده بھ اراده کردن ، مابطال و رسوائی می انجا ھھمواره ب

ی ھای مظالم اجتماعی است و مھمترین حربھ در دست صاحبان قدرت کھ از این موضوع در جھت دموکراس کذایی بھره گیرند و ھر آنچھ را کھ می خواھند از صندوق رأی مردم استخراج کنند .

راده لقای مالیخولی�ایی اراده ب�ھ اراده ک�ردن در ت�وده م�ردم ب�ی ااسی چیزی جز امروزه فلسفھ دموکرا -۴۴١

أی ! دوقھای رنیست . و بدینگونھ امر را بر مردم مشتبھ نمودن کھ گوئی صاحب اراده گشتھ اند در پای صن

افر و ک�از این کالم کل بشریت را اع�م –قرآن » اراده نمی کنید اال اینکھ خداست کھ اراده می کند « -۴۴٢آور را و راز حی�رتمعن�ا مشرک و مؤمن مخاطب نموده است . ولی فقط مؤمنان اھل معرفت ھستند کھ این

ن یس�ت . ای�ار می یابن�د و توحی�د و وح�دت وج�ودی ج�ز ای�ن نیدر خود کشف کرده اند و این جبر را عین اخت ھمان خداپذیری در خویشتن است . یعنی پذیرش مقام خالفت الھی !

خ�دا در خویش�تن اراده ل تفاوت بین شرک و کفر و ایمان و اخ�الص چی�زی ج�ز ب�ر خ�ورد آدم�ی ب�اک -۴۴٣

- قرآنلق جدیدی کھ اکثرا منکرش ھستند و در نمی یابند ! خنیست کھ مشغول خلق انسان است :

ادگ�یش و ب�ی ار راد و اقشار و طبقات بشری را اساسا بایستی بر حسب معنا و ق�درت ارادهبنابراین اف -۴۴۴ ست . اراده الھی در خویشتن ! و این محور خودشناسی انسان ا دریافت و نوع رابطھ و برخورد با

دتری ھ ک��ھ ب�ی اراده ترن�د یعن��ی ب�ی خداترن��د ( خ�دای ب�اطنی ) اراده ب��ھ اراده ک�ردن ش��دیانس�انھا ھرچ� -۴۴۵

نس�ان اس�تھ�د . و ای�ن اس�اس تب�اھی ابروز می دھند و این روند آنان را بھ سوی جرم و جنایت سوق می د ان .کھ محصول تالش برای اثبات اراده شخصی خویشتن در بیرون است و بھ خصوص در رابطھ با دیگر

Page 53: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٣

روش پنھان سازی و توجیھ و بلک�ھ تق�دیس ای�ن ب�ی ارادگ�ی و ب�ی ین ریج تیکی از مشھورترین و را -۴۴۶ت عن�ای ماس�ده خویشتن است و ای�ن ع�ین ماثار از ارھویتی و بی خدائی ھمانا دعوی و تظاھر بھ عشق و ای

ریختھ را نذر دیگران کردن است و بلکھ ماست نداشتھ را وقف این و آن نمودن .

س�ت ی و روانی پیدایش فرقھ ھای مریدپرور ھمین بی ارادگی و بی ھویتی و بی خدائی ازمینھ فرھنگ -۴۴٧ مرشد و رئیس فرقھ پنھان می سازد . لباس عشق و ارادت و ایثار نسبت بھ کھ خود را در

مخدرات و داروھای روان گ�ردان در سراس�ر جھ�ان اس�ت ان رونق روز افزونورو اگر عصر جدید د -۴۴٨

رون ب�راده ب�ھ ابدین معناست کھ اراده بھ اراده کردن در نسل ھای تکنولوژی پرست کھ دچار تزریق فزاینده ل و پ��وچی ی�ر مس��تقیم ) بھم�ان ش�دت مواج�ھ ب�ا ناک�امی و ابط�اغ وافکن�ی اس�ت ( از طری�ق تبلیغ�ات مس�تقیم

ش�ی و ود فرامواراده بھ طور روز افزون است کھ برای فرار از این رسوائی و بطالت و فق�دان اراده ، ب�ھ خ�از ای�ن خود تخدیری روی می کنند . رشد ناگھانی فرق�ھ ھ�ای ش�بھ عرف�انی در عص�ر م�ا نی�ز معل�ول دیگ�ری

عموما با مخدرات عجین است و یا از پی آن پدید می آید . ابطال اراده است کھ

گ ن��رگ��ز در ت��اریخ بش��ر ھمچ��ون عص��ر حاض��ر ک��ھ عص��ر اراده ب��ھ ب��رون افکن��ی تح��ت ت��أثیر فرھھ -۴۴٩د ر آن واح�می باشد پوچی و بی ارادگی نفس عامھ بشری آشکار نشده بود . کھ این حقیق�ت د ستیتکنولوژی

د ب�اھی و خ�وو ھدایت خارق الع�اده انس�ان آخ�ر الزم�ان باش�د و ھ�م در خ�دمت تھم می تواند در خدمت ایمان کشی و اعتیاد و ویرانگری و فاشیزم و تروریزم .

ش ود ک��ھ چگون�ھ فاش��یزم از بط�ن نیھیلی��زم اراده رخ م�ی نمای�د ک��ھ ب�ھ مثاب��ھ آخ�رین ت��البای�د درک نم� -۴۵٠

اده بھ اراده کردن !جنونی برای اثبات اراده است و در عین حال فروپاشی ار

ی��ن دوران دانس��ت اھای��دگر آلم��انی را ک��ھ ب��ھ راس��تی بایس��تی یک��ی از انگش��ت ش��مار فالس��فھ حقیق��ی -۴۵١ول��ی او بدرس��تی ای��ن حقیق��ت را کش��ف نم��ود ک��ھ نیھیلی��زم ای��ن دوران معل��ول اراده ب��ھ اراده ک��ردن اس��ت .

اریخ ن س�نتی ت�معن�ایی اس�ت و ب�ھ ھم�ان بی�ا درنیافت کھ این دوگانگی اراده و اراده دوگان�ھ در آدم�ی ب�ھ چ�ھی ھ��م وج��ود اس��ت و دیگ��ر فلس��فھ غ��رب بس��نده ک��رد ک��ھ گ��وئی آدم��ی را دو اراده اس��ت ک��ھ یک��ی برخاس��تھ از

س�تی ھبرخاستھ از ماھی�ت . ول�ی در بی�ان حس�ی م�ی ت�وان گف�ت ک�ھ یک�ی برخاس�تھ از نیس�تی اس�ت و دیگ�ر و بشر اس�ت داست انکار می شود و این ھمان معنای کفرو لذا اراده نیست گرا کھ ھمان اراده خ محسوس .

بعکس . وجھل بشر . زیرا درک ھستی و نیستی در آدمی وارونھ است . یعنی ھستی را نیستی می پندارد

در چ�ار ابط�ال و ھ�الک دنسان مدرن بھ میزانی ک�ھ اراده م�اھیتی ی�ا ھس�تی گ�را و محس�وس خ�ود را ا -۴۵٢ ھ البت� دل�یراس و بزدلی بی سابقھ در تاریخ می شود کھ غایت این ھراس و بزعرصھ ظھور می یابد دچار ھ

می تواند بھ عصیان و تروریزم و فاشیزم انجامد .

ن حس پوچی و بی ارادگی و عبث مھمترین مسئلھ انسان مدرن است کھ فالس�فھ آغ�از ق�ر نیھیلیزم یا -۴۵٣ی�ل وت و تعطانھ در ھزاره سوم این بح�ث حی�اتی مس�کبیستم آلمان آنرا بخوبی کشف و تحلیل کردند و متأسف

م�ھ ھکھ منش�أ ھیلیزم را امروزه بایستی مغز روانشناسی فردی و اجتماعی دانستنیمانده است . در حالیکھ معضالت انسان مدرن است .

ان دیگری از برزخ آخرالزمان است ک�ھ حاص�ل ب�رون افکن�ی تکنولوژیس�تی انس�ان اس�ت .نیھیلیزم بی -۴۵۴

ھ البت�ھک رخ می نمود نفس در انگشت شماری از سالکان معرفت رفتین برزخ در اعصار قدیم بھ یاری معا ق�ت باش�ندخطرناکترین مرحلھ از سلوک عرفانی محسوب می شود و بسیاری در این وادی اگر فاق�د پی�ر طری

یگ�ری ازدنی�ز دلی�ل ھالک و تباه می شوند . ولی امروزه این برزخ شامل حال کل بشریت ش�ده اس�ت و ای�ن د . رونق جھانی مکاتب شبھ عرفانی می باشد کھ البتھ جز رویکرد بھ تخدیر ارمغان دیگری ندارن

ر ک�ھ ھم�ھ دولتھ�ا را دمروزه شاھد پیدایش یک طبقھ جھانی ب�ھ ن�ام معت�ادان ب�ھ م�واد مخ�در ھس�تیم ا -۴۵۵

نی رس�ود جھ�اپولتھ�ا را ھ�م در ای�ن تج�ارت رابطھ با این امر بھ بن بست و جنون کشانیده است و گاه خ�ود د شریک ساختھ است مثل دولت آمریکا و بسیاری دیگر .

Page 54: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٤

ا امروزه ھمھ گردانندگان پس پرده حکومتھا در سراسر جھ�ان ب�ھ خ�وبی درک م�ی کنن�داین حقیقت ر -۴۵۶نظ��ام وع��ھ ک��ھ اگ��ر الک��ل و مخ��درات و روان گردانھ��ا از جامع��ھ ب��ھ کل��ی ریش��ھ ک��ن ش��ود در ان��دک م��دتی جامخ�دیر م�ی حکومتی در ھم شکستھ شده و فرو می پاشد . زیرا عاصی ت�رین و ی�اغی ت�رین اف�راد جامع�ھ ب�ھ ت

ک�ی طور کھ یگرایند . اینست کھ مسئلھ مبارزه با مواد مخدر در سراسر جھان یک دروغ آشکار است . ھمان تری�اک و ن ریش�ھ ک�ن نم�ودن کش�تاز اھداف شعاری آمریکا و دول غربی در حملھ بھ افغانستان و تسخیر آ

ده اس�ت وش�تولید مخدرات بود در حالیکھ اینک پس از چند س�ال تولی�د تری�اک در ای�ن کش�ور چن�دین براب�ر وده طھ غرب بی بخشی از برنامھ حملھ بھ افغانستان تحت مدیریت و کنترل در آوردن مواد مخدر بھ واسئگو

است .

سراس�ر جھ�ان تم�دنی تخ�دیری و روان گردان�ی ش�ده اس�ت ب�ھ ط�ور با کل تمدن م�درن درامروزه تقری -۴۵٧ ت . تمدن اس مستقیم یا غیر مستقیم و قاچاق یا طبی . و درک این مسئلھ بھ مثابھ درک روح حاکم بر این

بق آمار رسمی دولتھا ، بخش عمده ای از دولتمردان در سراسر جھان از مواد مخ�درطامروزه حتی -۴۵٨

ھ و روانندیش�این اس�تفاده م�ی کنن�د پ�س م�دیران و متفک�ران ک�الن ای�ن تم�دن نی�ز دارای مرغوب مثل کوکائ اشد ؟بتخدیری می باشند . آیا براستی این تخدیر جھانی بھ چھ معنایی است و حاصل چھ حقیقتی می

امال ک�ر س�ھ دس�تھ کل�ی ھس�تند ب�ا س�ھ ت�أثی در رسالھ ای بھ تفصیل نشان دادیم کھ م�واد اعتی�اد زاقبال -۴۵٩ه و واب آل�ودروان انسان : مخدرھا ، محرک ھا و روان گردانھ�ا . م�وادی ک�ھ روان را تنب�ل و خ� ھوت بامتف

تقوی�ت کرخت می کند و قدرت اراده را کاھش می دھد . ( مخدرھا ) . موادی ک�ھ ب�ھ عک�س مخ�درھا موج�بھ بشود کھ ان گردان نامیده میکاذب اراده و تحریک روان می شود ( محرکھا ) و مواد دستھ سومی کھ رو

ش��تقات مراس��تی روان را تب��دیل و مس��خ و مالیخولی��ایی م��ی کن��د ک��ھ قدرتمن��دترین ای��ن م��واد ال اس دی و س��ت و اآن ش��یمیایی ش�یمیایی و ترکیب��ات آن م��ی باش�د . و مح��وری ت��رین مخ�درات ھم��ان تری��اک و مش�تقات

ھ ھ م�اده ب�ت آن است . و باید دانست کھ این سمشھورترین محرکھا ھم حشیش و مشتقات شیمیایی و ترکیباھ��ا ص��ورت فرم��ول ش��یمیایی در اکث��ر داروھ��ای اعص��اب و روان ب��ھ ک��ار م��ی رود و م��اده اص��لی ای��ن داروی�ن محسوب می شوند . پس واضح است کھ س�ھ تی�پ شخص�یتی و ارادی در جامع�ھ بش�ری ھس�تند . ک�ھ از ا

ده می کنند . سھ ماده بستھ بھ نیاز خود و تعدیل اراده استفا

ی کنن�د حاکمیت از مواد محرک از جملھ الکل استفاده م بستھ بھامنافقان قدرت گرا و و اکثر کافران و -۴۶٠ و مالن زرکھ ماده محرک محسوب می شود ، یعنی آنانکھ حاوی اراده کافرانھ و ش�یطانی م�ی باش�ند ک�ھ ح�ا

زورند و پرستندگانش .

ود خ��راده اش را ب��ا ش�رایط اب�ال اراده می��ل ب�ھ تخ��دیر و افی�ون دارد ت�ا ول�ی اکث�ر الن��اس مستض�عف و -۴۶١ نترند . متعادل نماید یعنی تریاک و ھروئین و مرفین شیمیایی مثل کراک و شیشھ و امثالھم کھ ارزا

ک�ھ معم�وال از طبق�ھ متوس�ط ش�ھری س�ر ب�ر م�ی آورد ک�ھ معم�وال تحص�یل ک�رده ت�ر و و قشری وی�ژه -۴۶٢

اش�د یات م�ی بی دارد و بھ اصطالح روشنفکر و اھل ھنر و معنویارتر است و میل بھ خود آگاھداناتر و ھوشن�دانی چولی گرایشی بھ مذھب س�نتی ن�دارد و ھمچن�ین از زن�دگی ص�نعتی و تکنولوژیس�تی ھ�م ب�ر خ�ورداری

مج�ذوبش دیدا ن شندارد و شاکی است و ھیچ راه نجاتی نمی یابد . این گروه با اولین تجربھ مواد روان گردال اام م�ذھب شده و آنرا ناجی می یابد . این جماعت در غرب و مخصوصا آمریکا حتی مذھب و مکتبی بھ ن�

ی زد . تحت تأثیر این ماده دستھ جمعی دست بھ خود کش يفرقھ ھا اس دی پدید آورده اند کھ یکی از

نھ�ان آدم�ی رخ م�ی در ن اس�ت ک�ھ شتن در عص�ر آخرالزم�از واقعیت وجودی خویااین سھ نوع گریز -۴۶٣ . نماید کھ در نخستین مرحلھ ظھور نفس چیزی جز فساد و جنون و حقارت و نابودی درک نمی شود

خرالزم�ان اس�ت . در ق�رآنوچی و نیھیلی�زم خودبخ�ودی نف�س در آرار از بی ارادگی و پ�فاین سھ نوع -۴۶۴

ی ی�اد زا م�ارد کھ بسیار ش�بیھ ھم�ین م�واد اعتوم و میوه اش در دوزخ وجود د◌ کریم توصیفی از درخت زق ول�ی ین یابن�دباشد زیرا طبق این توصیف اھل دوزخ از فرط عذاب بھ میوه درخت زقوم پناه می برند تا تسک

ازار ب�زاس�ت در د . و ای�ن ع�ین خاص�یت م�واد اعتیادپس از یک تسکین موقتی بر عذابش�ان اف�زوده م�ی ش�و تانھا و تیمارستانھا . قاچاق و یا داروخانھ ھا و بیمارس

Page 55: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٥

ت زق�وم و می�وه اش پدی�ده ای ش�یطانی تلق�ی ش�ده اس�ت زی�را فریبن�ده اس�ت و وع�ده ب�ھ در قرآن درخ -۴۶۵الج الع� وتسکین و نجات می دھد ولی حاصلش معکوس اس�ت و خ�ود در بلن�د م�دت تب�دیل ب�ھ ع�ذابی عظ�یم

می گردد .

و ھمان�ا زیباس�ازی زش�تی ھ�ای بش�ر اس�ت و م�واد کی دیگر از ویژگی وعده ھ�ای ش�یطان و روش ای -۴۶۶ال م�اع مخدر و مح�رک و روان گ�ردان در ای�ن ب�اره ب�ھ مثاب�ھ ش�یطانی ت�رین ترفن�د اس�ت ک�ھ نخس�ت آدم�ی و

ازد . زشت او را در نظرش زیبا و مقدس جلوه می دھد و عاقبت انسان را ملعون خویشتن می س

زا م�ی باش�د د ماره ، اساس گرایش بشر ب�ھ م�واد اعتی�االش برای زیبا نمودن ظھورات زشت نفس ات -۴۶٧نچ�ھ ک�ھ آل کسی کھ از کھ عصر ما عصر ظھور نفس و قیامت نھان انسان است و بھ قول قرآن خوشا بھ حا

انکار ل کسی کھشکار می شود روی بر نمی تابد و توبھ کرده و بھ خدا پناه می برد و وای بحااز باطن او آ نکار می کند. می کند یعنی خودش را ا

واد از گاھی جھانی درباره مضرات ویرانگر و ن�ابود کنن�ده ای�ن م�آسانی و ر و شاھدیم کھ با ھمھ پیام -۴۶٨

واد ، کمت�رین بھب�ودی مش�اھده نم�ی ش�ود و رش�د تص�اعدی گ�رایش ب�ھ ای�ن م� رسانھ ھا و آم�وزش ھمگ�انین اس�ت و گری�زا یت حیات و ھستی اش بیزارادامھ دارد . و این بدان معناست کھ انسان آخر الزمانی از تمام

ی است . د در عین آگاھی بھ معنای ارتکاب تدریجی و غیر مستقیم بھ خود کشاو لذا گرایش بھ این مو

ب�ھ اطین است ک�ھ یس باید گفت کھ حاکمیت جھانی میوه درخت زقوم عین حاکمیت جھانی دوزخ و شپ -۴۶٩ا ن�ابود ی ! پ�س خ�ودت رو مفل�وک و حقی�رو پ�وچ و ب�ی اراده بنگ�ر ک�ھ چ�ھ زش�ت انسان امر می کند کھ :

! کن

ش�تن در ط�ول ت�اریخ و نی�ز ط�ول ش بشر بھ تغییر و تبدیل آنی و مصنوعی نف�س و روان خویالسیر ت -۴٧٠ب�ھ عمر فرد بشری از تحریک آغاز شده است ک�ھ ھم�ان گ�رایش ب�ھ ش�راب و مس�تی اس�ت و ب�ھ ت�دریج می�ل

واد روانم�) یافتھ و عاقبت دس�ت ب�ھ تب�دیل روان خ�ود زده اس�ت ک�ھ گ�رایش ب�ھ تخدیر ( کاھش قدرت ارادهوان ح�اظ م�ی ت�لیم االیام این ھر سھ م�اده را م�ی ش�ناختھ اس�ت . و ب�دین دگردان است . و عجبا کھ بشر از ق

این گرایشات را مظھر اراده بھ دگر شدن دانست یا اراده بھ تغییر و تبدیل و تحول آنی !

ن�واع شرابھاس�ت ک�ھ دارای شاھدیم کھ یک�ی از اجرھ�ای ب�زرگ اھ�ل بھش�ت ھمان�ا اھم قرآن کریمدر -۴٧١ وک�افوری ک�ھ مخ�در اس�ت ش�راب خواص مشابھ این س�ھ م�اده مذکورن�د . ش�راب زنجبیل�ی ک�ھ مح�رک اس�ت

شراب طھورا کھ تبدیل کننده است .

د ھرچند کھ در نخس�تین مص�ارف بھش�تی لی با این تفاوت کھ این سھ نوع مستی دنیوی ، دوزخی انو -۴٧٢ می نمایند .

ن�را آست کھ در دوزخ صنعت نمی ت�وان ب�ا اندیش�ھ و عواط�ف و روان بھش�تی زیس�ت و ااین حقیقتی -۴٧٣

واد س�طھ ای�ن م�انشمندان و روشنفکران و ھنرمن�دان ای�ن عص�ر بوادتحمل کرد . و می دانیم کھ تقریبا عامھ یاس�ی فن�ی و س اش�فات علم�ی وکزند . در حقیقت اکثریت اندیشھ ھا و نظریات و مبھ تولید آثار خود می پردا

و ادبی و ھنری و حتی اقتصادی تحت تأثیر این مواد پدید می آیند .

تف��اوت کیف��ی تم��دنھا و فرھنگھ��ا را ھ��م از منظ��ر آث��ار ای��ن م��واد ب��ر روان مردم��ان و حت��ی م��ی ت��وان -۴٧۴ ورد مطالعھ قرار داد . متفکران و دولتمردان اقوام بشری م

افالط��ون و ارس��طو دو ت��ا از پ��دران بنیانگ��ذار تم��دن غ��رب از افی��ون و ش��راب ب��ھ ط��ور م��ی دان��یم ک��ھ -۴٧۵

م�ی وه ان�د . رسمی استفاده می کرده و در آثارشان ھم از آن سخن گفتھ اند و بزرگان را ب�ھ آن دع�وت ک�رد واد بھ�رهم�مغ�رب زم�ین خاص�ھ در عص�ر جدی�د از ای�ن دانیم کھ اکثر بزرگان ھنر و ادب و فلس�فھ و عل�م در

ک�ھ وام�ل محرجستھ اند کھ استفاده از شراب حداقل این ادعاس�ت . درحقیق�ت بایس�تی ای�ن م�واد را یک�ی از عت�وان پای خود تکامل مادی بشر در تاریخ دانست . و لذا شاھدیم کھ بدون این مواد تمدن مدرن لحظھ ای بر

ه دن بن�ا ش�دش�یک تمدن تخدیری اس�ت و تم�دنی غی�ر انس�انی زی�را ب�ر اراده ب�ھ دگ�ر دارد زیرا ایننایستایی است.

Page 56: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٦

ت ر شدن در نخبگان فکری جامعھ بس�یار ش�دیدتر از عام�ھ مردم�ان اس�ت و ای�ن اراده اس�اراده بھ دگ -۴٧۶

م�روز اب�ھ م ت�ا الکل و مخدرات را در بشر پدید آورده است و لذا نخبگان ھر جامع�ھ ای از ق�دی بھ کھ گرایش نخستین مصرف کنندگان شراب و افیون بوده اند .

ن��یم ک��ھ روانشناس��ی و جامع��ھ شناس��ی تخ��دیر و مس��تی و اعتی��اد در عص��ر م��ا از اھ��م پ��س درک م��ی ک -۴٧٧

مل اریخ تکاتمسائل علوم انسانی است کھ بھ ندرت مورد توجھ جدی قرار می گیرد . و بلکھ در درک فلسفھ ب�وده اس�تنتوجھی است کھ آنھم ھرگز مورد توجھ متفک�رین لقاب نیی اھمیت نھابشری ھم این مسئلھ دارا

مثال نقش الکل و افیون در اختراعات و اکتشافات و تحول دورانھا و پیدایش عصر مدرن .

یگ��ر ای��ن اراده ب��ھ دگ�ر ش��دن ھم��ان اراده ب��ھ ب��ی خ�ود ش��دن و خ��ود نب��ودن و از خ��ود دو ام�ا ص��ورت -۴٧٨ای��ن . و عرص�ھ مس��تی و نش�ئگی آش��کارترین معن�ای اراده ب�ھ ب��ی خ�ودی اس��ت و ل�ذا در بیگان�ھ ش�دن اس��ت

لقائ�ات ااو این ورند و امیال فریبنده خود را در او می کاوند وحالت اجنھ و شیاطین بھ نفس فرد ھجوم می آ اید گفتب پرستی و شیطان پرستی است . و لذا جنرا بھ صورت مستی و نشئگی می یابد و این عین معنای

شیاطین بر زمین است . عصر مدرنیزم عصر حاکمیت اجنھ و

ل�وم و عسائر آثارمان نشان داده ای�م ک�ھ عل�وم و فن�ون ح�اکم ب�ر تم�دن م�درن بش�ری تمام�ا ما قبال در -۴٧٩ ھ�ل خم�ر وافنون شیطانی است ھمانطور کھ اکث�ر بزرگ�ان علم�ی و فن�ی و فلس�فھ ای�ن تم�دن از ق�دیم ت�اکنون

ده اند .افیون بو

م ک�ھ ی اس�ت و ب�ھ ی�اد آوری�وئمانطور کھ قبال نشان دادیم کھ اندیشھ عددی ( ریاضیاتی )اندیش�ھ ع�دھ -۴٨٠ی ش�ود جناب افالطون بر سر در آکادمی معروف خود کھ نخستین دانشگاه جھ�ان الاق�ل در غ�رب محس�وب م�

ض�یات را تادش س�قراط حک�یم ریادر حالیک�ھ اس�» . ھرک�ھ ریاض�ی نم�ی دان�د وارد نش�ود «نوشتھ بود کھ : ار فلس�فھ کافیون را الزمھ » جمھوری « بزرگترین خصم فلسفھ می دانست و ھمین جناب افالطون در کتاب

می داند .

رد چون چند نفر با ھمدیگر خمر می نوشند شیطان ب�ر رابط�ھ ش�ان وا« م می خوانیم کھ در قرآن کری -۴٨١وف�ا و الیک�ھ ظ�اھرا ش�اھدیم ک�ھ مج�الس میگس�اری محاف�ل عش�ق ودر ح» می شود و ایجاد عداوت می کند

چاپلوسی و رفاقت بازیھاست . کھ این آغاز کار است و اما پایانش عداوت و جنایت است .

د ی کھ در مصرف مواد نشئھ کننده و مس�تی زا در مراح�ل آغ�ازین آن ش�دیدا حض�ور دارانگیزه دیگر -۴٨٢ای�نھم وگشتھ اس�ت حد محالرشتھ شدن است کھ در دوران ما امری تا ساراده بھ دوست داشتن و دوست دا

اطفی را یک القای شیطانی دیگر در استمرار مصرف این مواد است کھ برای اندک مدتی بن بس�ت رواب�ط ع�رعت ب�ھ س�می شکند و گوئی روابطی عاشقانھ پدید می آورد . ولی شاھدیم کھ این نوع عشق و دوس�تی ب�ھ

زرگ می رود .سوی عداوتھای ب

وگون شدگان وادی تخدیر و مستی و نشئھ ب�االخره ب�ھ ب�ی ارادگ�ی خ�ود اعت�راف نم�وده ولی این دگر -۴٨٣ ده ای ج�زتسلیمش می شوند . و این ھم�ان ایم�ان در دوزخ اس�ت ب�ھ ق�ول ق�رآن . ایم�ان ب�ھ ای�ن ح�ق ک�ھ ارا

ی افتن�د تخدیر م� ریعتر از دیگران بھ داماراده خدا نیست . چرا کھ متکبرترین و منکرترین آدمھا زودتر و سق��ای بش��ر و متع��ادل م��ی ش��وند . تخ��دیر و اعتی��اد در عص��ر م��ا یک��ی از ارک��ان ع��دالت جابران��ھ و اس��تمرار ب

زم�انی ک�ھکب�ر و نخ�وت آخرال و درآخرالزمان است . این شقاوت است کھ بھ زنجی�ر اعتی�اد کش�یده م�ی ش�ودی�ن ان�د و از کدرک کرد کھ شیطان ھم در مسیر اراده حق عم�ل م�ی پدیده ای بی سابقھ در تاریخ است . باید

نوع آیات در قرآن فراوان است .

ولت ھ کاری را بھ س�ھنینجانب در تجربھ دوران درمانگری شاھد بودم کھ چھ بسا معتادان قھار و کھا -۴٨۴ ھ س�ر ب�رخ�واری ب�ود ک�بی ھیچ دردی شفا نمودم و از پس این شفا آنچھ کھ با کم�ال حی�رت دی�دم غ�ول آدمو

فاش�معت�ادان نچ�ھ ک�ھ موج�ب بازگش�تآمرا از شفای اعتیاد سخت نادم و توبھ کار نم�ود . و اص�وال و آوردد ظ�الم خ�و یافتھ بھ اعتیاد می شود اینست کھ خودشان بھ وضوح می بینند ک�ھ حری�ف نف�س ام�اره و قھ�ار و

از اینص�ورت س و توبھ ای نصوح نائل آیند ک�ھ درنمی شوند مگر اینکھ بھ ھمراه ترک اعتیاد بھ معرفت نف ترک اعتیاد معتادان براستی قدیسین و عارفانی بزرگ رخ می نماید .

Page 57: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٧

رگترین جماعتی ک�ھ در ظھ�ور جھ�انی موع�ود تح�ت ارادت و اطاع�ت مح�ض حض�رت م�ی بی تردید بز -۴٨۵

اعی بق�ھ اجتم�طن نیز مستض�عفترین آیند و شفاعت و ھدایت می یابند ھمین معتادان ھستند . چرا کھ ھم اکنورش م�ی ب�ھ روز گس�ت در سراسر جھان معتادان ھستند کھ خود یک طبقھ جھانی را تشکیل می دھند ک�ھ روز

ق ح�ی�ن ھم�ان یابد . و این بدلیل حق بی ارادگی بش�ر در قب�ال اراده خداس�ت . درک و تص�دیق ای�ن ح�ق ! و ا . اختیار اراده خداست بر اراده حقیر جانوری خویش

نف�س خ�ویش اس�ت . و رعتیاد بھ مواد مخدر از ھرسھ ن�وعش از مص�ادیق عری�ان اس�راف و ظل�م ب�ا -۴٨۶

رحم�ت خ�دا ای کسانیکھ بر نفس خود اس�راف کردی�د از«خداوند عاقبت خطاب بھ ھمھ آنھا می فرماید کھ : قرآن »! مأیوس مباشید کھ جمیع گناھان شما را می بخشد

ی�ن مردم�ان ب�ا او عمومی خدا در حق اسراف ک�اران ب�ھ خویش�تن در فط�رت ھم�ھ و این بخشش و عف -۴٨٧

ن�ان ن�ھ ھم�ھ آصدای بلند طنین افکن است و اینست کھ تاب تحمل این زنجیری ترین زندگی را می یابن�د و گر خود کشی می کردند و از نسل بشر کسی باقی نمی ماند . چرا کھ فطرت مردم از فطرت خداست .

ل در نفوسش�ان ابش�ری در ھم�ھ ح� ھ�ایھھمھ آی�ات الھ�ی در ق�رآن ک�ریم خط�اب ب�ھ اف�راد و گروالبتھ -۴٨٨

ن�ده زو ق�رآن خوانده می شود و آنرا می شنوند . این وجھی دیگر از دین قیوم و زنده و اسالم حی و حاضرفط�رت در ناس است بھ مصداق آن آیھ فطرت . چرا ک�ھ دی�ن و اس�الم و ق�رآن فط�ری اس�ت و م�ردم ھم�ھ ب�ر

د .پا اینست و نھ آنچھ کھ در اکثر کتب و منابر گفتھ و نوشتھ می شو ھستند . دین زنده و بر

در ن نیز امروزه و در آخرالزمان بر روی زمین و در مردم�انآرقع تاریخی در یھمانطور کھ ھمھ وقا -۴٨٩ی��ھ ک��ھ آس�ت معن��ای آن کان . و اینک��افران و مش��ر وھم�ھ ح��ال در ح��ال وق�وع و ج��اری م��ی باش��د ب�ر مؤمن��ان

اری اس�ت .قرآن . یعنی قرآن بھ تمام و کمال در ھمھ ح�ال ج�اری و س�» دین ھر آن واقع است براستی کھ«ثم�ود و عاد و زیرا قرآن کتاب الساعھ و واقعھ است و از ماجرای خلقت آدم و حوا تا کشتی نوح و قوم لوط

اقع��ھ وی��را ک��ل ع��الم ھس��تی و ت��اریخ جھ��ان ی��ک و غی��ره . ز صو آزمونھ��ای انبی��ای الھ��ی و مع��راج محم��د از اینجانب رجوع فرمائید . » کتاب عرفان تاریخ « الساعھ است . در این باره بھ

ی چ�را ظاھری دارند و باطنی و ح�دی و مطلع� نگفتیم مردم ھم چون قرآ ھم بال بنابراین ھمانطور کھ ق -۴٩٠

قرآن این« ید ین شده است . و بیھوده نیست کھ می فرماکھ مردم بر فطرت خدایند و این فطرت در قرآن تبیی�اتی بھ معنای کتاب کاغذی و تفسیری و عربی بلکھ ھمان آ این نزول نھ -قرآن »را برای مردم نازل کردیم

ند . اگ�راست کھ در فطرت افراد و گروھھای مردم شبانھ روز و در ھر موردی خوانده می ش�ود و م�ی ش�نو ودی معنای فطرت و ناس و قرآن را فھمیدی و جھانی بودن اسالم را .این معنا را درک نم

ن درب��ی از دربھ��ای ھ��دایت رحم��انی و ح��دیثی حی��رت آور دارد ک��ھ تأم��ل و درک آ صحض��رت رس��ول -۴٩١

ند ھ�ر آنچ�ھاگر مردمان اینقدر حرف نمی زدند و قلوب خ�ود را اینق�در پریش�ان نم�ی س�اخت« عرفانی است . دم کھ م�ر ت چرااین شنیدن و دیدن قرآنی اس» . می بینم آنھا ھم می شنیدند و می دیدند کھ من می شنوم و

ف�س ا ق�رآن نت�بر فطرت خدایند و قرآن برای آنھا نازل شده است کھ بیان فطرت اس�ت . ای�ن نکت�ھ را دری�اب –قرآن ». کفایت کنی خواندن کتاب وجودت را بخوانی و برای این« خود را دریابی و

. اینست کسی کھ مردم را می شناسد آنھا را عینیت قرآن می یابد و سنت و فطرت هللا -۴٩٢

ن اس�ت چ�ون خوان�ده و ب�اور ش�ود . ول�ی ج�ز پاک�ان نم�ی آنابراین جامع�ھ شناس�ی قرآن�ی ، ھم�ان ق�رب -۴٩٣

. آی�ا ھودا مش� اھدا توانند آنرا بخوانند و باور کنند و بطن و حد و مطلعش را بیابند : ش�اھد و ن�اس ! ک�ان ش� مفھوم است !

ک می شود کھ چرا خداوند در کتابش خانھ خود را در مکھ خانھ مردم می نامد . حال بھتر در -۴٩۴

ود کھ کل جامعھ بشری خلیفھ خداست . تفاوت و درجات انسانھا فقط ب�ھ می�زان درک پس درک می ش -۴٩۵

»کس�ان اس�تیدان�د اید آنک�ھ م�ی دان�د و آنک�ھ نم�ی آیا پنداشتھ« و تصدیق و تسلیم درباره این حق است . –قرآن

Page 58: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٨

تن و ندانستن است و این مکتب اصالت معرفت است . تفاوتھا در درجھ دانستمام از نظر خداوند -۴٩۶

اما اینک اندکی ھ�م درب�اره یک�ی از مھمت�رین معض�لھ عل�م جامع�ھ شناس�ی س�خن کن�یم و آن مس�ئلھ و -۴٩٧

آیا براستی جامعھ مختار است یا مجبور ! جبرھای اجتماعی است .

ت ب��ر مؤمن��ان ک��ھ از و ای��ن ھم��ان عل��ت ن��زول س��وره ن��اس اس�� دارد جامع��ھ وج��ودجب��ر جب��ری ب��ھ ن��ام -۴٩٨ !اختی�ار ناس بپرھیزند . زیرا ذات این وسوسھ اراده بھ مجبور شدن اس�ت و ش�انھ خ�الی ک�ردن از سوسوا

ات ن��اس ! م��ی گزین�د ت�ا مس�ئول سرنوش��ت خ�ود نباش�د و اینس�ت ذب�ر یعن�ی اکثرالن�اس ب�ھ اختی��ار خ�ود جب�را ظ�یم ب�ر حق�ی عجاختیار جبر ! فھم این راز بھ مثابھ فھم روح مردم و مردم شناسی اس�ت . و در ای�ن اختی�ار

ا ابن�د زی�رینھفتھ است کھ فقط عارفان واصل بھ آن می رسند و لذا رسالتی جز شفاعت ناس برای خ�ود نم�ی نن��د و نم��یخ��دا خ��الص ت�ر از خ��ود و جل��وتر از خ��ود م�ی بینن��د . ول��ی م��ردم خ�ود را نم��ی بیدر دی��ن را م�ردم

کس�ان می دان�د ینھ آیا پنداشتی آنکس کھ می داند و آنکس کھ ک : شناسند . و این نادانی کل راز واقعھ است م ھ�م ھس�تاست ؟ پاسخ شما بھ خدا چیست ؟ آیا یکسان است ؟ ھست یا نیست ؟ بن�ده حی�رانم زی�را م�ی بی�ن ! در مفع��والھ��م نیس��ت ! و ک��ان ش��اھدا مش��ھودا . و بلک��ھ بای��د گف��ت و ک��ان عالم��ا معلوم��ا ! و ک��ان ف��اعال الق ھ اوس�ت خ�اینجاست کھ می شود تفسیر این معنا را یافت کھ : اوست اول و آخر و ظاھر و باطن ! و بلک

ا مق�امی ش در م�ردم رخ م�ی نمای�د و ل�ذی�د وح�دت وج�ود ک�ھ کم�الحو مخلوق و عابد و معب�ود ! و اینس�ت تو هللا بر عرش آسمان ھفتم ھمانا لقاهللا بر فرش درک اسفل السافلین است . ءبرتر از لقا

راد مو رفم کھ در تمام عمرم پیر و مرشدیگر معتداعتراف کرده ام یک بار ھم بنده ھمانطور کھ قبال -۴٩٩

واحش ، ھلترین و مفل��وکترین م��ردم یعن��ی معت��ادان ، ف��و رب��ی ج��ز م��ردم نداش��تھ ام آنھ��م ش��قی ت��رین و ج��ای�ر اطن در زب�ن ! بنده حدود بیست س�ال اس�ت ک�ھ ب�ھ ظ�اھر و یتبھکاران ، اشقیاء و اھالی درک اسفل السافل

نی دتھای ط�والم�او را ت�ا شبانھ روز لگد مال شده ام ھمانطور ک�ھ خداون�د در آف�رینش آدم ، گ�ل پاھای اینان س از آن م�اده آف�رینش ش�ود و ھم�ھ حبابھ�ای ھ�وای نف�و ش�یاطین لگ�د م�ال نم�ود ت�ا آ مالئ�کدر زیر پاھ�ای

م و ان م�ی ک�رد. در زیر پاھای ھمان کسانی ک�ھ خدمتش�خارج گردد. خداوند مرا در زیر پاھای مردم آدم کرد . یده شدمبھ گمان خود ارشاد و ھدایتشان می کردم و امراضشان را درمان می نمودم بھ خلقت جدید آفر

وج�ودی اش را در )( س�لطنت از سوره ناس در می یابیم کھ خداون�د ، ربوبی�ت و الھی�ت و مالکی�ت -۵٠٠

ل�ک الن�اس م عالم ارض برای تعلیم و تربیت و تزکیھ و تعالی مؤمنانش در ناس نھاده است : قل اع�وذ ب�ربن�ات و ت و حیواھکش�انھا و نبات�االناس الھ الناس ! و گرنھ خداوند رب و الھ و مالک آس�مانھا و مالئ�ک و ک

نند د رجوع کعالم غیب و شھود ھم می باشد ولی مؤمنان بایستی بھ ربوبیت و مالکیت و الھیت ناسی خداونی زم�ین نھ ملکوتی و ارضی و سماوی و جبروتی و الھوتی و غیره . چرا کھ ناس مظھر فطرت خ�دا ب�ر رو

طور ک�ھ شده باشد و بر آن عارف گش�تھ باش�د . ھم�اناست و انسان کامل کسی است کھ بر فطرت حق ملحق ی�ت و مثال حضرت فاطم�ھ اطھ�ر مظھ�ر جم�ال فط�رت واح�ده پروردگ�ار اس�ت ( ف�اطره ) ن�اس ھ�م مظھ�ر ربوب

ی م�ال ف�اطمج ب�ا الھیت و مالکیت ( سلطنت ) اوست کھ البتھ در مرتبھ کمال اس�ت ک�ھ انس�ان کام�ل ب�ھ دی�دارا ام ھ�م فاطم�ھ ر صال حقیق�ت محم�دی اس�ت . ھم�انطور ک�ھ خ�ود محم�د فطرت حق نائل می آید ک�ھ کم�ال جم�

ی فاطم�ھ ست . یعن�اللھی ا معنای گوھره امامت کھ گوھره خلیفةخود می نامید . ام نھ بھ معنای مادر کھ بھ م یک�ی ازھ�ام ذات ھمھ انسانھاست کھ عارف�ان کام�ل ب�ھ آن م�ی رس�ند در ج�الل و کم�ال و جم�ال . و فاطم�ھ

ناس است و نساء ناس است . و نص نس ناس است . اعضای

رد . الھی درب�اره م�ردم را درک ک� یال از این منظر بھتر می توان راز و حق شفاعت انبیاء و اولیاح -۵٠١ه ت در س�ورین عظیم است کھ عین بستر دین قائم و قیوم خدا بر روی زمین است و طبق آیھ فط�راین یک د

م ھ�م بخش�یدبنایش نھاد و این بنا را تجس ع ھم جز این نیست کھ حضرت ابراھیم ، دین حنیف و خالص رومھ�اجر ی تبعیدیکھ خانھ خداست کھ خدا ھم آنرا خانھ مردم نامیده است در حالیکھ این خانھ محل سابق زندگ

و اسماعیل خردسال بوده است .

الق عرفانی و فطری و نور حق ھم از ب�اتمانطور کھ حیات از گندیدگی پدید می آید حیات روحانی و ھ -۵٠٢بط�ال و گندیدگیھای ناس سربرمی آورد ھم�انطور ک�ھ خداون�د مش�رکین را نج�س نامی�ده ای�ن نجس�ی حاص�ل ا

–رآن گندیدگیھای حاصل از شرک در بطن مردم است زیرا بھ قول خداوند اکثرالناس مشرک ھستند . ق

Page 59: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٥٩

ند ؟ یکی اعتیاد است کھ از آن سخن رف�ت . دیگ�ری ع�دم یا براستی نجس ھای حیات مشرکانھ چیستآ -۵٠٣ ی�ا ام�ری وگی ایمان است و در مشرکین یا حض�وری ن�دارد ژو بھداشت می باشد کھ از وی ینظافت و پاکیزگ

نھ�ان خان�ھ. ظواھر زندگی برق می زند و ان�درون پسطحی و نمایشی است و فقط برای آبرو داری می باشد خفی م�ی معروف روی فرش را بھ زیر فرش جارو می کنند و فقط کثافات را م کثیف و نجس است و بھ قول

ت و ل��ذا دارن��د و ن��ھ اینک��ھ پاکس��ازی کنن��د . وض��ع اخالق��ی و فک��ری و ع��اطفی و رفت��اری آن��ان ھ��م چن��ین اس��اش��د ری م��ی باآب��رو داری و مص��لحت و م��ردم د ریاک��اری از ویژگ��ی زن��دگی اکثرالن��اس اس��ت ک��ھ موس��وم ب��ھ

ونظاف�ت ک�ردن . و ام�ا نج�س دیگ�ری زن�دگی مش�رکانھ ھمان�ا فس�ق و فج�ور جنس�ی اس�ت درست مثل روش ی�ن م�دنیتافحشا و زناکاری پنھان کھ در عصر مدرنیزم بھ جبر عیان گشتھ است و فحشای جنسی از ارکان

ایم . شده است کھ بھ آن افتخار ھم می شود کھ در این باره در سائر آثارمان بھ تفصیل سخن گفتھ

نوادگی اس�ت و ن اس�اس ش�رک زن�دگی زناش�ویی و خ�ادرزاق و عام�ل س�عادت خ�ود ق�رار دا را سرمھ -۵٠۴وط ب�ھ نجا کھ رابطھ جنس�ی ھ�م مش�رآھمین شرک اساس فحشاء خزنده و تدریجی و زنای زناشویی است تا

و د تأمین این رزق و عیش و سعادت است و ای�ن نطف�ھ روس�پی گ�ری و خ�ود فروش�ی در زناش�ویی م�ی باش�ن�د و ککھ زن برای شوھرش بھ عمد زشت روئ�ی م�ی زمینھ نجسی زندگی مشرکانھ در خانواده ھاست وقتی

. ر می بردکثیف می نماید و زندگیش را کثیف می سازد و در عوض آرایش و زیبایی و نظافتش را بھ بازا

د ھمانا مس�اوات جنس�یین مسئلھ پر واضح و مبرھن است کھ در زیر بنای اندیشھ برابری زن و مرا -۵٠۵ه ت��ر از ق��رار گرفت��ھ اس��ت و گرن��ھ حق��وق انس��انی زن در ای��ن جوام��ع براب��ری جنس��ی ، ب��ھ مرات��ب پایم��ال ش��داقت�دار وجوامع سنتی و غیر مدرنتر است . و زن غیر مدرن و سنتی و مش�رقی س�ابق در خ�انواده از ع�زت

خ�وبی ب�ھ» تم�دن اس�الم و ع�رب « عن�ی بسیار برتری برخوردار است کھ گوستاولوبون در اثر مش�ھورش ی این حقیقت را بر مال ساختھ است .

ا ھر انسان کاملی درک می کند کھ برابری زن و مرد در عصر ما ، جز روس�پی گ�ری واین حقیقت ر -۵٠۶

بلیس�ی استثمار جنسی زن ھیچ خاص�یت دیگ�ری ب�رایش ب�ھ ب�ار نی�اورده اس�ت . و براس�تی ک�ھ ای�ن ش�عاری ااس��ت و ب��اطنش س��کس و فحش��اء و تب��اھی ھوی��ت الھ��ی زن و تش ح��ق و حق��وق و انس��انیاس��ت ک��ھ ظ��اھر

ویرانی خانواده و اعتیاد فرزندان .

ام�روزه مب�رھن گش�تھ اس�ت ک�ھ ش�غل و در آم�د اقتص�ادی زن در انس�ان ع�اقلی راین حقیقت نیز بر ھ -۵٠٧ده اد خ�انوااست جدای ویران�ی بنی� بیرون از خانھ حتی بھ لحاظ مادی ھم سراسر ضرر و خسارت بر خانواده

و ھرز رفتن زن در زیر نگاه بولھوسانھ مردان در اماکن عمومی .

ر انگش��تی م��ی ت��وان فھمی��د ک��ھ اش��تغال بی��رون از خان��ھ ب��رای زن مطلق��ا ب��ھ ص��رفھ س��ب��ا ی��ک حس��اب -۵٠٨ اقتصادی نیست .

و -۵٠٩ گی�زه در ک�ار ک�ردن بی�رون از خان�ھ انزنان نیز اگر خود را نفریبند ب�ھ وض�وح م�ی دانن�د ک�ھ مطلق�ا

اقتصادی ندارند .

ر بی��رون از خان��ھ و در مح��یط مخ��تلط از ع��ذابھای عظ��یم ای��ن دوران اس��ت و آن ع��ذاب اش��تغال زن د -۵١٠شرک است خاصھ شرک معیش�تی ک�ھ درس�ت اس�ت ک�ھ خ�دا روزی رس�ان اس�ت ول�ی ... ای�ن ول�ی و اماھ�ای

حیات مدرن است . منطق عامیانھ عصر ما نقاط مشرکانھ

ھ��ای مس��تقیم و غیرمس��تقیم و فحش��ای خزن��ده و محترمان��ھ ای��ن دوران سراس��ر ع��ذاب و روس��پی گری -۵١١ شرک معیشتی می باشد .

بانی دی�ن حنی�ف و خ�الص ، زن و فرزن�د ش�یر خ�وارش را ب�ھ ص�حرای برھ�وت و عحضرت ابراھیم -۵١٢

ر و فرزندان آدم ، خداس�ت . و ل�ذا معن�ای ح�اجی ش�دن و ق ھمساسوزان حجاز تبعید نمود تا ثابت کند کھ رزطواف خانھ کعبھ کھ خانھ خدا و خلق است بر این معنا استوار است کھ رزاق فقط وفقط و فقط خداس�ت ول�ی و اما و اگر ھم ندارد . یعنی زن حق ندارد برای معیشت خود بدنش را اجاره دھد و مرد ھم حق ن�دارد ب�رای

Page 60: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٠

ود را بفروشد و تن بھ ھر ظلم و استثماری دھ�د . اینس�ت حکم�ت ح�ج ابراھیم�ی و خخوشبخت ساختن زنش ھاجری و اسماعیلی !

و .»ش ع�ذاب آورت�ر اس�تس�ت م�ی آی�د مص�رفآن رزقی کھ بھ واس�طھ ع�ذاب بد« می فرماید ععلی -۵١٣

و س�اس نجس�ید امد زنان در بازار است . نانی کھ زن از بازار ب�ھ خان�ھ م�ی ب�رآاین واضح ترین معنای در است. تباھی و ویرانی خانواده در عصر جدید

ت مسئلھ اینست کھ بھ چھ انگیزه و بھ چھ قیمت�ی و دربودن کسب در آمد زن نیسسخن بر سر حرام -۵١۴

چھ شرایطی .

ن��ص ن��س انس��ان و ن��اس در جامع��ھ بش��ری اس��ت کمت��رین گزن��دی ب��ھ ای��ن گ��وھره تم��ام زن ( نس��اء ) -۵١۵ی�را ه اس�ت . زدچار خسران و بیماری می سازد . ودر این باره کم حدیث از بزرگان دی�ن وارد نش�دجامعھ را

ک�ھ س�تزن باطن مرد است کھ عریان شده است پس باید ش�دیدا مراق�ب خ�ویش باش�د و ای�ن ام�ر عف�ت زن ا د ک�ھ اگ�ری�امواحده این نس الھی یعنی فاطمھ اطھ�ر م�ی فرجمال تمام دین او محسوب می شود ھمانطور کھ

ن اس�ت ززن بھ ھیچ مردی نگاه نکند رستگار و بخشوده است . یعنی این روح و کل سیر و سلوک معن�وی و کف�ر و ویران�ی زن ع�ین ویران�ی م�رد اس�ت و . و ھمین است کھ در آخرالزمان بھ کلی ویران ش�ده اس�ت .

گمراھی او عین کفر و گمراھی مرد است .

رستی است و خدا پرستی ھم یکی از زیر مجموعھ ھای این امر اس�ت و پم مذھب اکثر مردمان ، مرد -۵١۶ البتھ در این مسئلھ حقیقتی بزرگ نھفتھ است کھ ذکرش رفت کھ فطرت هللا التی فطر ناس ...

ن�داریم نھا را ابواب دین خدا بدانیم و دین را فق�ط راه بھش�ت نپآبرزخ و بھشت و طبقات اگر دوزخ و -۵١٧

ب�ر روی کھ چگونھ فطرت خدا در مردم است و مردم مظھر ای�ن فط�رت و س�نت اورک می کنیم آنگاه بھتر دھ و شر ھم زمین ھستند . در صورتی کھ اسماء و صفات قھری خداوند را ھم بھ حساب خدا آوریم کھ : خیر

–از اوست و اوست کھ پاکی و ناپاکی را در نفس بشر نھاده است . قرآن

روزی از زن�م پرس�یدم ک�ھ آی�ا انص�افا ھ�یچ چی�زی در «قت زنش درد دل می کرد ک�ھ یکی درباره حما -۵١٨دن�ده ومن ھست کھ تو را خوش آید ؟ زن گفتھ ب�ود ک�ھ : راس�تش وقت�ی پش�ت فرم�ان اتوموبی�ل م�ی نش�ینی

ش�ت فرم�ان پحقیقت ھم این بود کھ خود این آقا فق�ط در حالیک�ھ .»می کنی خیلی از تو خوشم می آیدعوض نشست و دنده عوض می کرد از خودش خوشش م�ی آم�د و احس�اس ھوی�ت م�ی ک�رد . پ�س براس�تی زن می

عن�ای مب�ھ آی�ا و ای�ن –باطن مرد است و خداون�د از نف�س ھرکس�ی ب�رایش ھمس�ری ق�رار داده اس�ت . ق�رآن ن اس�ت .یا ظرف و مظ�روف یکس�اآبرابری زن و مرد است ؟ آیا ظاھر و باطن ھر پدیده ای مساوی است ؟

و ن یگ�انگیبر است ؟ این دو با ھم یکی است و نھ مساوی ! س�وء تف�اھم مت�رادف پنداش�تاآیا تن و روح برس�ت و ارین خطای معرفتی انسان مدرن است و مدرنیزم سراس�ر محص�ول ای�ن ت�رادف ک�اذب تبرابری ، بزرگ

ا و ا و جنونھ��ھم�ھ مفاس��د و تباھیھ�ای جوام��ع م�درن بش��ری حاص�ل ای��ن جھ�ل کبی��ر اس�ت و نی��ز ھم�ھ ظل��م ھ� جنایات .

ر پا ش�ده اس�ت ک�ھ بزرگت�رین جھ�ل و ظل�م ک�لن ترادف جنون آمیز است کھ دموکراسی بمیو لذا بر ھ -۵١٩

ک تاریخ است و لذا ھرگ�ز ش�عارھا و وع�ده ھ�ایش محق�ق نم�ی ش�ود زی�را ب�ر ش�رک مطل�ق اس�ت و ای�ن ش�ر تایند .برابر پنداشتن آحاد بشری است زیرا انسانھا فقط در بی تایی ھم

از انسانھاست و لذا سراسر بر عداوت استوار است و ظلم . و ظلمی یددموکراسی حاصل ادراک عد -۵٢٠

. و ادات اس�تبزرگتر از مساوی قرار دادن بی تایان نیست . و این تنزل دادن انس�ان ب�ھ حی�وان و بلک�ھ جم�ی�را فق�ط زا پ�وچ س�ازی آنھاس�ت . این اساس نیھیلیزم اجتماعی در عصر ماست . زی�را براب�ر س�ازی انس�انھ

س�ت . اود س�ازی نی چیزھایی کھ وجود ندارند . و نیھیلیزه کردن در لغت ھم بھ معن�ای ن�ابعصفرھا برابرند یام�ری بھ ھمین دلیل است کھ دموکراس�ی بن�ا ب�ھ تعری�ف ام�ری مطلق�ا ن�اممکن اس�ت ھم�انطور ک�ھ ش�رک ھ�م

بود ش�دنی ھرچی�زی ک�ھ قاب�ل ش�مارش باش�د ن�اع قول علی محکوم بھ ابطال و نابودی است . ھمانطور کھ بھ کردن انسانھاست . یاست . و دموکراسی ھم شمارش

Page 61: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦١

نھ�م در ام�ور ی ھمان براب�ر س�ازی زن و م�رد اس�ت آعجبا کھ مغز ایدئولوژیک و اجرائی دموکراس و -۵٢١م�رد ری جنس�ی زن وجنسی . ھمانطور کھ دموکراسی بھ معنای نابود س�ازی ھوی�ت الھ�ی انس�ان اس�ت براب�

جس�مانی روح�انی و ای�ن ن�ابودی ھم عم�ال در ح�ال ب�ر ان�داختن نس�ل بش�ر ب�ر روی زم�ین اس�ت . آن ن�ابودی . آن نابودی خلقت تکوینی است و این نابودی خلقت تشریعی و تاریخی .است

! سلطنت ھس�تم آورد . آیا بنده حامیاینست کھ اشد مظالم و تباھی بشری از دموکراسی سر بر می و -۵٢٢وم اس�ت . شکار و اجباری است کھ جایگاه ظالم و مظل�وم معل�آنظام سلطنتی ظلمی تک بعدی و یک طرفھ و

ن�د و سلطنت ظلمی حیوانی اس�ت ول�ی دموکراس�ی ظلم�ی ش�یطانی اس�ت ک�ھ اش�د ظل�م را تعبی�ر ب�ھ ع�دل م�ی ک ظالمی پیدا نیست .

و ھیچ و پوچ ش�دگی ب�ھ تم�ام و کم�ال ن�اس اس�ت . ب�ھ موکراسی کارگاه غایت گندیدگی و تباه شدگید -۵٢٣

یھ کھ : این شمائید کھ بھ خود ظلم می کنید ! آاراده و دست خود . و مصداق این

نگ�اه ک�ھ تمامی�ت نف�س ام�اره ب�ھ عرص�ھ ظھ�ور آایان دموکراسی پایان برون افکنی نفس بش�ر اس�ت پ -۵٢۴ز اپای��ان ھ��یچ حکوم��ت دین��ی اع��م نقب��ل از ای��و آن��ک ھنگ��ام حکوم��ت ع��دل موع��ود اس��ت . و ت��ا . رس��ید

ی م�چ�ار نف�اق وع التقاطی اش امکان بق�ا ن�دارد و در خ�ود ف�رو م�ی پاش�د زی�را دندموکراتیک یا خالفت و یا ذھب م��ب��رون افکن��ی در تقاب��ل مطل��ق ھس��تند و ب��ا ھ��م جم��ع نم��ی ش��وند . دموکراس��ی و گ��ردد . زی��را تق��وا

اقیمان�دهبم�ی کش�اند و جب�رییق برون افکنی بھ تزکی�ھ و تطھی�ر آخرالزمان است کھ جامعھ بشری را از طرحقیق�ی ین دوزخ برون افکنی برای حکومت عدل موعود مھیا م�ی ش�ود . و ای�ن تم�دن ب�ھ معن�ایابشری از

پسامدرن است یعنی پس از برون افکنی .

ست . و ی�ا از طری�قدمی یا از طریق برون افکنی پاک می شود کھ این پاک شدنی دوزخی و ناری اآ -۵٢۵ تقوای عرفانی و بھ نور معرفت و تجلی . کھ این پاک شدنی نوری است و بھشتی .

ین و عظیم مبتالیند و لذا بھ ظ�المترین و ب�ی خ�ود ت�ر ظلمکثر مردم بی خود و مشرک و ظالمند و بھ ا -۵٢۶

ز اانطور کھ جنونھاست . ھممشرکترین افراد رأی می دھند . و لذا دموکراسی عرصھ پیدایش اشد ظلم ھا و راس�ر ش�کار . و ل�ذا م�ا در عص�ر ظھ�ور ظل�م عظ�یم در سک اس�ت و ن�ھ کف�ر آرظلم عظ�یم ، ش� ھمن آنظر قر

م�ی شدش پارهجھان بھ سر می بریم . و این ظلم عظیم کھ بھ اوج برسد فرو می پاشد ھمانطور کھ ظلم بھ ا شود .

ت تصادی منطبق بر طبق�ات س�ھ گان�ھ اعتق�ادی اس�ت . حاکمی�نابراین معلوم شد کھ طبقات سھ گانھ اقب -۵٢٧

ق�ھ وم ی�ا طبداقتصادی جامعھ را کافران و منافقان تش�کیل م�ی دھن�د ک�ھ ھم�ان اقلی�ت اش�رافی ھس�تند . طبق�ھ ق�ھ ت�رین طب متوسطھ جامعھ کھ ھمان اکثر الناس ھستند را مشرکین تشکیل می دھند . و طبقھ س�وم ی�ا فقی�ر

ن تشکیل می دھند کھ اینان ھم اقلیتی کوچک ھستند.اقتصادی را ھم مؤمنا

اء ھ�م فاصلھ این طبقات ھم اقشار سیال اعتقادی حضور دارند و تداخل اعتق�ادی و اس�تثن بی تردید در -۵٢٨م طبقھ سو در طبقھ اشراف یا وجود منافقان در ھمواره وجود داشتھ است یعنی وجود انگشت شمار مؤمنان

ی�دتی و باید دانس�ت ک�ھ جامع�ھ ی�ک موج�ود زن�ده اس�ت و تفکی�ک طبق�اتی ق�اطع عق و مؤمن جامعھ و غیره . اقتصادی ھرگز ممکن نیست .

ھس�تند ک�ھ البت�ھ ای�ن » ھس�تی در خ�ویش و ب�رای خ�ویش « افقان در بیان فلسفی مظھ�ر کافران و من -۵٢٩دارن�د ویتی ب�اطنی ننھ انسانی . زیرا قلوب این طبقھ سنگ و م�رده اس�ت پ�س ھ� و شیطانی است» خویش «

ریم . و گ�وئی ک�ھ این�ان را دل�ی نیس�ت ب�ھ ق�ول ق�رآن ک�چون ھوی�ت ھ�ر انس�انی در دل اوس�ت . و در حقیق�ت رھبرانشان مظھر ھستی در شیطان و برای شیطان ھستند .

ھس�تی در دیگ�ری و ب�رای « و ھمانطور کھ گفت�ھ ش�د اکثرالن�اس مش�رک و طبق�ھ متوس�ط ھ�م مظھ�ر -۵٣٠

اینان بھ لحاظ ھویت باطنی در خواب ھستند ولی م�رده نیس�تند و چ�ون بمیرن�د زن�ده م�ی » ند خویش می باشو چون خویش آنان نیز دیگران ھستند و در تسخیر دیگران است پس تماما صشوند بھ قول حضرت رسول

Page 62: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٢

اب�ھ دیگرانند : ھستی در دیگری و برای دیگری ! و این معنای ناس محض است کھ مظھر فطرت خدا ب�ھ مث ھستی در خود و برای خود است .

اعتق��ادی –ل��ی طبق��ھ پ��ایین ی��ا س��وم و بلک��ھ چھ��ارم جامع��ھ ک��ھ مؤمنانن��د نی��ز دارای درج��ات ایم��انی و -۵٣١

د ھ�م باش�ن ھستند . ھمینطور دارای درجات اقتصادی اینان حت�ی اگ�ر دارای مالکی�ت اقتص�ادی ک�الن م�وروثینمی ندان سیرچچندانی ندارند . زیرا خداوند ھرگز مؤمنان را دستشان بھ آن نمی رسد و از آن برخورداری

ویش خ�کند کھ بھ عیاشی کشیده ش�وند . و مؤمن�ان مظھ�ر ھس�تی در خ�ویش و ب�رای دیگ�ران ھس�تند . ول�ی ود خ�ھس�تند ک�ھ خ�ویش آنھ�ا » ھس�تی در خ�ویش و ب�رای دیگ�ران « مؤمنان امام است . و مخلصان مظھ�ر

م�ام مظھ�ر اباش�ند و مي خلق ! و اینان مظھر کامل مستضعفین در بیان قرآنی خداست : ھستی در خدا برای . فقط خداست کھ مظھر ھستی در خود و برای خود است . ھستی در خدا و برای خداست

ن رک ک��رد ک��ھ اف��راد و اقش��اری ھ��م ھس��تند ک��ھ داری طبق��ھ ای دو گان��ھ ان��د ک��ھ البت��ھ ای��دالبت��ھ بای��د -۵٣٢

ن�ان قتص�ادی آادام العمر بماند . مثل قش�ر دانش�جو و تحص�یلکرده ک�ھ چ�ھ بس�ا جایگ�اه دوگانگی نمی تواند ما کافرانھ ولی جایگاه اعتقادیشان مؤمنانھ است .

د ن�کن است اولی�ای الھ�ی در جایگ�اه اقتص�ادی ک�افران ق�رار داش�تھ باش�ند ول�ی نم�ی توانو چھ بسا مم -۵٣٣

برای ھمیشھ در این طبقھ بمانند .

اف بزرگ ، یک سرمایھ دار و اش�ر ھایی وجود دارد کھ می گوید انسان می تواند یک ثروتمند نظریھ -۵٣۴ی افرش ارث�باشد و مؤمنی زاھد ھم باشد . این امکان فقط بھ لحاظ وراثت�ی ممک�ن اس�ت ک�ھ م�ؤمن از پ�در ک�

ضرت حشد . خود مان داشتھ باحد ھم ایمان و ھم ثروت کالن را توأباشد ولی نمی تواند در آن وا عظیم بردهول�ی ب�ھ حجت این ادعاست کھ با زنی ازدواج کرد کھ از اش�راف و تج�ار درج�ھ اول عربس�تان ب�ود صمحمد

ن�د ھ م�ی گویسرعت تبدیل بھ فقیرترین فرد عرب شد و زنش ھم از فقر و گرسنگی در تبعید جان سپرد آنانکن ھ من�افقینی منافقن�د . و ای�ن نظری�جای ایمان و زھد در دل اس�ت و ج�ای پ�ول ھ�م در جی�ب اس�ت خ�ود فریب�ا

طبقھ حاکم اقتصادی می باشد .

زک�ات و س�پس انف�اق ب�ھ ام�ر خ�دا ھرگ�ز نم�ی ک انسان ثروتمند مؤمن ب�ا پرداخ�ت مس�تمر خم�س وی -۵٣۵حم�ل تگ�ران را تواند ثروتمند باقی بماند . مؤمن رئوف و مھربان و سخی است و نمی تواند فقر و ن�داری دی

ده م�ی رفاه و ع�یش باش�د زی�را دارای دل زن�ده اس�ت و رحم�ت و س�خاوت از ویژگ�ی دل زن� کند و خودش در باشد .

.قلبی ھس�تند و ب�ر اس�اس می�زان حی�ات دل پدی�د م�ی آین�د تر واقع طبقات اجتماعی ھمان طبقاپس د -۵٣۶

حط�ی قد ھرچھ کھ دلی سنگ تر و شقی تر باشد مال پرست تر است و از طریق ثروت اندوزی ت�الش م�ی کن�ان ھم�ان نون دریاف�ت حی�ات و ھس�تی اس�ت . مؤمن�احیات و ھستی دل خود را جبران کند زیرا دل است ک�ھ ک�

عاشقانند ! عاشقان ایثارگر و نھ تصرف گر !

د و حتی ار. او ھمگان را دوست د چھ کھ خالص تر می شود زنده تر می شود و عاشق تر مؤمن ھر -۵٣٧ب بس�م ب�ر ل�چند کھ ت ت نداشتھ باشد و لذا ھمواره دلتنگ و محزون است ھرنمی تواند دشمنان خود را دوس

دارد .

ان ، عھ را بھ طبقھ سنی نی�ز تقس�یم ک�رد و از ای�ن منظ�ر م�ورد مطالع�ھ ق�رار داد : کودک�می توان جام -۵٣٨ان ایم�� ای�ن مؤمنانن�د ک�ھک�امالن و ک�اھالن . کودک�ان ت�ا س�ن نوج�وانی جمل�ھ و بلک��ھ اکثری�ت قری�ب ب�ھ اتف�اق

اور ب� وو سخاوتش�ان و محب�ت و راس�تگویی آن�ان اس�تفطری است . و بزرگترین نشانھ آن مھر و عطوفت اس�ت وع ایم�انن�فطریشان بھ خداوند و عالم غیب . ودل نازکیشان . ایمان کودکانھ زاللترین و خ�دائی ت�رین

. چراکھ جملھ بھ تازگی از نزد او آمده اند و ھنوز او را بھ یاد دارند

اس ھ از سن بیست تا پنجاه را ش�امل م�ی ش�وند اکث�را مش�رکانند. و بخ�ش عم�ده اکثرالن�کولی کامالن -۵٣٩ر ھ�م ب�ھ ط�و و خرم�ا و م�اده و معن�ا و دنی�ا و آخ�رت را در کن�ار ھم در این گروه سنی حضور دارن�د ک�ھ خ�دا

شکست است . مخلوط طلب می کنند . و لذا این دوره از سن عموما عرصھ تجربھ ابطال و

Page 63: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٣

ی ت�رین ک��افران و قروه ب�س عجیب�ی ھس�تند زی�را م�ی ت�وان خ�الص ت�رین مؤمن�ان و ش�ول�ی ک�اھالن گ� -۵۴٠

ف�ر کو رھب�ری منافقان را در این گروه سنی یافت کھ البتھ باز طبق معمول مخلصین این گ�روه ب�س اندکن�د .و معرف�ت . نطور کھ رھبری ایمان وو نفاق و ظلم و شقاوت جامعھ از این گروه سنی ھدایت می شود . ھما

ھ از ک�ی باش�ند باید دانست کھ پیرترین افراد ای�ن طبق�ھ اولی�ای الھ�ی ھس�تند ک�ھ دارای مق�ام پی�ری عرف�انی م�ر ھ�ب�اطنی او ومبین مھدی موعود است کھ سن ظاھری امامزمان و تاریخ فرا رفتھ اند کاملترین پیر آنان

م سن خود خداوند است . دو در اوج است کھ بھ لحاظ باطنی ھ

و م�رد دارای ؤمن�ان اع�م از زنماما م�ی ت�وان از طبق�ھ جنس�ی ھ�م س�خن گف�ت : م�ردان و زن�ان ! و -۵۴١ن�د . ج ب�وده اترین و عمیق ترین قوه جنسی ھستند ھمانطور کھ طبق احادیث پیامبران بدین لح�اظ در اوشدید

ووده اس�ت ب�مت آنان را دریافت کھ چھ ک�ار عظیم�ی و از این منظر بھتر می توان معنای زھد و تقوا و عص مستلزم چھ جھاد کبیری .

ری بھ لحاظ جنسی قدرتمندترین انسان کل تاریخ بش� صدین ترتیب می توان دریافت کھ پیامبر اسالم ب -۵۴٢

و ارا زن�ان بوده است و ماجرای ھمسران او در ت�اریخ و ق�رآن ک�ریم دال ب�ر ای�ن ویژگ�ی اس�ت . و اینک�ھ چ� پس از او حق ازدواج نداشتند .

ل نسیت نیز ھمچون ھویت و مقام قلبی در حال انحالل و تباھی اس�ت و ای�ن خ�ود از عل�در عصر ما ج -۵۴٣

ل ب�ر ای�نبروز انواع انحرافات جنسی و مفاسد جنسی می باشد و پیدایش نس�لی عق�یم و ھمج�نس گ�را ھ�م داو ب��ھ حی��ات قلب��ی اس��ت و حی��ات قلب��ی در عص��ر م��ا ر زا فاجع��ھ ت��اریخی اس��ت . زی��را ق��درت جنس��ی ش��عبھ ای

نابودی می باشد و این علت بروز اینھمھ شقاوت و جنایت و بزھکاری است .

. فسردگی و انحرافات جنسی مختص طبقھ کافران و منافقان است کھ قلوبشان مرده اس�تناتوانی و ا -۵۴۴پی گ�ری و برھنگ�ی و روس�و فحش�اء یدئولوژیکند ب�انی ای�تو لذا این طبقھ کھ حاکمان اقتصادی جھ�ان ھس�

از طری�ق زادی جنسی می باشند تا ش�اید ق�وای در ح�ال ن�ابودی جنس�ی را در خ�ود تحری�ک و احی�اء کنن�د وآ تنوع جنسی بھ بقای جنسی خود ادامھ دھند .

ت ک��ھ دارای پ��س اگ��ر مخاط��ب اص��لی حج��اب و عف��ت در ق��رآن ک��ریم ، مؤمن��ان ھس��تند از ای��ن روس�� -۵۴۵

شدیدترین قوا و جاذبھ جنسی می باشند و از کافران بیشتر در خطرند .

ھور نسل ھ�ای م�ردان زن ص�فت و زن�ان م�ردوار دال ب�ر م�رگ جنس�ی اس�ت ک�ھ برخاس�تھ از م�رگ ظ -۵۴۶ قلبی و ایمانی است و مرگ حیات و ھستی .

جنس�ی و انحراف��ات نگ ت��ر و ب�ی ایم�ان ت�ر ش�ود ھرزگ��ی جنس�ی و تن�وع پرس�تیس�و ھرچ�ھ ک�ھ قل�ب -۵۴٧

ی ش�ود و جنسی ھم بیشتر می شود . زیرا کانون جنبش غریزه جنسی دل انسان است و دل ھ�م ک�ھ ن�ابود نم�جنس�ی ی و رض�ایتنیاز جنسی دارند ولی توانایی و ی�ا برخ�وردارلذا انسانھای کافر دل در عین حال کھ ذاتا

ایی ب�دن انطور کھ غلظت خون موجب قحطی غذحاصل نمی کنند . و این منشأ ھرزگی و انحرافات است . ھمم�ی نش ج�ذب نمی شود و کسی کھ بیشترین قند را در خون دارد بیشتر میل بھ قند خوردن دارد زیرا قند خ�و

ر ب�د و بلک�ھ کافر دل ھمینطور است و ھرگز او را ارضاء قلبی نم�ی کن� انسان شود . رابطھ جنسی ھم برای قحطی جنسی او می افزاید .

رن�د ه و م�ؤمن داو اینست کھ در سنین باالتر ھرزگی جنسی بیشتر است و نوجوانان کھ اکثرا دلی زند -۵۴٨

فران��ھ ترین ھرزگیھ��ا و انحراف��ات جنس��ی برخاس��تھ از زن��دگیھای کانس��ی کمت��ری دارن��د . و ش��دیدھرزگ��ی جاد ش�د ن�ژکف�ر م�ی باش�د . اینس�ت ک�ھ عش�ق ھ�ای جنس�ی منج�ر ب�ھ ا ساد پرستی اس�ت ک�ھ اس�اژزناشویی و ن

ت . و میپرستی زناشویی می شود و مھد پیدایش بیشترین ھرزگیھا و مفاسد جنسی از زندگی زناشویی اسر ھ قل�ب کف�کھ کانون اصلی نژاد پرستی ھمان ھمسر پرستی بھ معنای اراده ب�ھ مالکی�ت ھمس�ر اس�ت ک� نیمدا

مفاسد جنسی جامعھ نیز می باشد . قلب جامعھ است و لذا

نظر بھتر می توان اراده بھ برھنگی را در عصر جدید درک نمود . زیرا قل�وب س�نگتر و ب�ی از این م -۵۴٩ش��ده اس��ت و م��ردم از طری��ق تحریک��ات بیرون��ی س��عی در ایج��اد جن��بش جنس��ی در ترج�ان ت��ر و ش��قی و ک��افر

Page 64: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٤

قل��وب خ��ود را دارن��د . و مب��ارزه ب��ا حج��اب در جوام��ع ک��افرتر ام��ری قاب��ل درک م��ی باش��د و بھت��ر اینس��ت ک��ھ مؤمنان در این جوامع زندگی نکنند .

ود کھ جنبش و حیات جنسی کانون روح حیات دین�ی اس�ت و ب�رخالف تص�ور بس�یاری از باید درک نم -۵۵٠

ی�رد و گبیت قرار ای کافرانھ نیست کھ از عالئم ایمان است منتھی بایستی تحت تعلیم و تر علمای دینی نشانھ ھدایت شود .

از ضروریات امور برای مؤمنان اس�ت ب�دین دلی�ل اس�ت اب پوشش و نگاه و رفتاردر حقیقت اگر حج -۵۵١

ھ د . مس�ئلکھ نگاه ک�افران ب�ر ب�دن مؤمن�ان در قلوبش�ان رس�وخ نم�وده و ایمانش�ان را در خط�ر ق�رار م�ی دھ�م�ی ن مرب�وط ب�ھ ام�راض قلب�ی و روح�یآچشم زخم فقط مربوط بھ امراض جس�مانی نیس�ت بلک�ھ مھمت�ر از

وف�ظ حج�اب ا این مسئلھ در قرآن کریم مربوط بھ نگاه ک�افران ب�ھ رس�ول و مؤمن�ان اس�ت . پ�س حباشد و لذ عفت فقط برای حفظ عصمت نیست بلکھ برای حفظ ایمان است کھ قلب عصمت است .

زن��ده و ص��احب محب��ت الھ��ی ھس��تند امک��ان اب��تالی جنس��ی و زن��ا در ارای دلاز آنج��ا ک��ھ مؤمن��ان د -۵۵٢

ف�ر کی�ت قھ�ار دیدتر و عمیق تر و ویرانگرتر از کافران است . و لذا امروزه کھ عص�ر حاکممؤمنان بسیار شس در سراس��ر جھ��ان اس��ت حف��ظ اش��د حج��اب و عف��ت ب��ھ وی��ژه از باب��ت نگ��اه ام��ری سرنوش��ت س��از و در رأ

ا آن�ان ر ی عظ�یم اس�ت وبمن�ان . و طبع�ا ب�رای ک�افران و منافق�ان و مش�رکان ھ�م ع�ذاؤواجبات اس�ت ب�رای مب م�ی نس�ی را از دیگ�ران کس�جدچار مرگ می کند زیرا از طریق برھنگی اس�ت ک�ھ ح�داقل ان�رژی و جن�بش

ن ھ اکثرش�اک�ست کھ حاکمی�ت ش�رعی در ج�وامعی نقلوبشان مرده است . ای از خودشان ندارند زیرا کنند زیرا غیر مؤمنانند فاجعھ آفرین می شود .

س�ت ک�ھ منج�ر ب�ھ پی�دایش تکنولوژیھ�ای جنس�ی و م�درن االکت ق�وای جنس�ی در تم�دن این تحلیل و ھ -۵۵٣

صنعت پورنوگرافی شده است تا این ھالکت را بھ تعویق اندازد .

ص�ان و ھالک�ت ق�وای یدایش نسلی ناقص الخلقھ و عقب مانده ذھنی در سراس�ر جھ�ان نی�ز معل�ول نقپ -۵۵۴ھی تی و پزش�کی و آزمایش�گاجنسی در جوامع شھری و ص�نعتی اس�ت علی�رغم اینھم�ھ مراقب�ت ھ�ای بھداش�

ب اقص و عق�و رنجور ، شاھدیم کھ امروزه بیشترین آمار ن�وزادان ن� صجھت پیشگیری از تولد نوزادان ناق مانده روانی در آمریکاست کھ بیشترین مبارزه با ازدیاد جمعیت را ھم داراست .

ان در اعم�اق ت�اریخ اس�ت ک�ھ کی دیگر از ویژگیھای جوامع مدرن ظھور زن ساالری و فمینیزم پنھ�ی -۵۵۵

نی�ز ھ س�االریدر عرصھ برون افکنی پا بھ میدان فعالیت آشکار نموده است کھ این امر منجر بھ پیدایش بچ دیدتر میشده است کھ عین بازی ساالری است کھ بر کل فرھنگ مدرن حاکم است و این حاکمیت مستمرا ش

ھ�م ھ ھ�ر روزجھ�انی ش�ده اس�ت ک� و ھ حرف�ھ ھ�ای پ�ر درآم�دشود . تا آنجائیکھ امروزه انواع بازیھا تبدیل ب نمود عریان و مستقیم این واقعھ ھستند .بازی جدیدی کشف می گردد کھ ورزش ھا

ش�کارا تب�دیل ب�ھ ب�ازی ب�س ھ�ای بش�ری یعن�ی حکوم�ت و سیاس�ت ھ�م آفعالیت امروزه حتی جدی ت�رین -۵۵۶

کھ سینما یکی از ارکان آن می باشد .پیچیده ای شده است کھ در دموکراسی ھا آشکارتر است

ا و دموکراس��ی س��ھ س��یمای ب��ازی س��االری در عص��ر م��درنیزم اس��ت ک��ھ ب��ر بنی��اد زن ورزش ، س��ینم -۵۵٧ ساالری بنا شده است و بچھ ساالری !

ھس�تیم ک�ھ مدرن مروزه شاھد پیدایش جھانی ھویت ھا و شخصیت ھا ومدلھای عروسکی در انسانا -۵۵٨

درنیزم تبدیل بھ ی�ک ماس�ک و کلیش�ھ جھ�انی م�ی س�ازد . و ای�ن غای�ت معن�ای ظھ�ور ب�ت و م� ر انسانی راھ !است و این بھ معنای غایت برون افکنی تا سر حد تھی شدگی و نیھیلیزه شدن است : پوک شدن

گری و ب�ازیچگی ) تب��دیل ب�ھ پ�ر رون�ق ت��رین و یق�ط در عص�ر آخرالزم�ان اس�ت ک��ھ لع�ب و لھ�و( ب�ازف -۵۵٩ صص ھا و تکنولوژیھاست . دارای پیچیده ترین تخترین مشاغل شده است کھ جھانی

ان و دولتم�ردان جھ�ان ، حرف�ھ ای ت�رین ب�ازیگران ھس�تند . و رھب�ری ی�ک ب�ازی تم�ام امروزه رھب�ر -۵۶٠

عیار و جامع است و این پیشگوئیھا در روایات اسالمی فراوان است .

Page 65: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٥

ان اس��ت . و ای��ن ا یک��ی از پرجاذب��ھ ت��رین حرف��ھ در سراس��ر جھ��نیس��ت ک��ھ ب��ازیگری س��ینم هو بیھ��ود -۵۶١ ظھور انسان بعنوان ماسک است : مد ، بت !

ی و بت شدگی و تب�دیل روح انس�انی ب�ھ ی�ک ص�ورتک نگ شدگی ، ماسک شدگرغایت بزک شدگی ، -۵۶٢ یا این تناسخ و ظھور اجنھ و شیاطین از انسان نیست ! آشیطانی و جنی !

ن محم�د ک�ھ دی�ن آخرالزم�ان اس�ت ی�معرفت ناب توحیدی کھ سالک عرف�ان د اگر دارايانسان امروزه -۵۶٣

قادر ب�ھ دوده نگردبی برخوردار نشود و دائما بر یقینش افزینباشد و در این راه پیاپی از حجت ھا و آیات غ حفظ فطرت انسانی خویشتن نیست و از دست می رود .

نج�اه پدائرةالمعارف عرفانی و بھ مثابھ کتابی واحد در حدود دویست و ھ یکمجموعھ آثار اینجانب ک -۵۶۴

م را در خرالزم�انی اس�ت ک�ھ دی�ن اس�الب�رای خ�روج از ب�رزخ و دوزخ آجلد است تنھا راھنمای انسان م�درن د و ولی�اء خ�وبیانی مدرن و جھانی و بھ زبان عامھ بشری مدون نموده است و خداوند ب�ھ واس�طھ انبی�اء و ا

ھ ش س�ازم ک�دین یت روحی از نزد خودش مرا یاری فرمود تا تمام عمرم را وقف تبیین و معرفی او وبھ حما ورده باشد . ای حق را فراھم آامیدورام رض

و مطل�ع جامع�ھ بش�ری ع�ین ش�ناخت اس�الم و ق�رآن و دمروزه شناخت ھمھ جانبھ ظاھر و باطن و حا -۵۶۵

د و خت خداون�نجات . بنده نیز از طریق ش�ناخت م�ردم ب�ھ ش�نا دین خدا و فطرت هللا است و دین حنیف و راه نو دی�دم ک�ھ م� دینش نائل آمدم و نیز شناخت خویشتن . خود را در مردم پیدا کردم و مردم را در خویشتن .

ده ش�و تب�اه عین مردم ھستم یعنی چشم و نگاه مردم و شاھد مردم . و نیز در کن�ار و ب�ھ ھم�راه ش�قی ت�ریناھل ود روردگارنت کریمانھ اش دیدار نمودم . و دانستم کھ مردم ناموس پاوردگارم را در تجلیترین مردم پر

ال ناخت و وص�شو خدائی جز در مردم نیست کھ قابل و عیال اویند و لذا خانھ اش را خانھ مردم نموده است . ودممردم نم اده بزرگعضوی از خانورا ھم مباشد . و لذا مردم را خانواده خویشتن ساختم و خانواده خود

رص�ھ ظھ�ور فط��رت انس�ان اس�ت . پ��س از ب�ھ پای�ان رس�یدن عرص��ھ ب�رون افکن�ی نف��س آخرالزم�ان ع -۵۶۶

س وام�ھ و س�پیبرالیزم نوبت ظھور نفس للاماره بشری در قلمرو مدرنیزم و تکنولوژیزم و دموکراسی ھا و ت ی و حکوم�ت ع�دل و رحم�دھ توحی�نفس مطمئنھ و عاقبت نفس واحده اس�ت . و ای�ن عرص�ھ پی�داش جامع�

داون�د ب�ھ خنسان باالخره عاقب�ت ب�ھ خی�ر اس�ت و االھی و پیدایش بھشت نعیم خدا بر روی زمین است . پس د . رحم�ت و ش�فاعت محم�دی ، ھم�ھ گناھ�ان ام�ت او را ک�ھ ام�ت آخرالزم�انی ب�ر روی زم�ین اس�ت م�ی بخش��

ھم می بخشد . را انشا� کھ ما

ت . ای�ن دو معن�ایی ک�ھ مکم�ل نی�ام ب�ھ معن�ای خ�واب و غ�الف اس�» الن�اس نی�ام « ی�د می فرما ععلی -۵۶٧ب�رای ویکدیگرند کل ھویت ناس درک می شود . در خوابند چون بی خودند زی�را مظھ�ر ھس�تی در دیگ�ران

س�تی او ھدیگرانند کھ این دیگر بودن محض ظھور فطرت خدا در درک اسفل السافلین است و فطرت خ�دا و ان است .است کھ ظاھرا ضد فطرت ناس است ولی اگر تجلی را دریابیم این ھم» برای خود وخود در «

ی ھس�تی در خ�ود و ب�را« غالف تیغ حق ھستند کھ این تیغ را پنھان می س�ازند و ل�ذا )مردم ( ناس -۵۶٨اس غی�ر و نست در . یعنی خداوند کھ ذات خود ا می نمایند »ھستی در دیگران و برای دیگران «را » خود

ف�س ن�اس بی خود است مگر آنکھ از نیام ناس خروج کند کھ ای�ن ھم�ان خ�ود آئ�ی و خ�ود آگ�اھی و معرف�ت ن نیس�ت است و انقالبی شدن ناس بھ معنای قلبی شدن و خودی ش�دن اس�ت و ای�ن تب�دیل فط�رت خ�دا در ن�اس

ت دی�ن ی در آن نیس�ت و اینس�و ھ�یچ تب�دیل فط�رت خ�دا فط�رت ن�اس اس�ت « ھمانطور کھ خود م�ی فرمای�د : » . استوار و قائم و قیوم . ولی خود مردم بر این امر آگاه نیستند

ر دئی ناس چیست ؟ ھمین بیداری و معرفت بر این حق ک�ھ فط�رت خداین�د . یعن�ی خ�دا را و اما خود آ -۵۶٩

ھرکھ خود را شناخت خدا را شناخت . و خود یافتن !

Page 66: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٦

س اس�ت . وای�ن خ�ود آگ�اھی قلم�رو ظھ�ور ح�ق اس�ت از وج�ود ام�ام د آئ�ی ن�او مجموعھ آثار م�ا بخ�و -۵٧٠ زمان .

رصھ غیر شدن خویش خداست . یعن�ی عرص�ھ از خ�ود بیگ�انگی اوس�ت ک�ھ غای�ت ای�ن جھان خلقت ع -۵٧١

: ی فرمای�دالی آن یعنی ناس است . زیرا ھمانطور کھ خودش م�ھغیر شدگی خدا در درک اسفل السافلین و اص�ھ شدم بر ظھور و معرفی خویش ( بھ غیر ) دست بھ کار خلق�ت زدم . پ�س جھ�ان ھس�تی عرچون عاشق

. ظھور خویش در غیر است و این ھمان ناس است کھ ظھور فطرت هللا است و سنت او در عالم ارض

اگر ناس بھ خود آید ھدف خدا از خلقت حاصل ش�ده اس�ت یعن�ی ظھ�ور خ�دا ! و ای�ن پس واضح است -۵٧٢ آئی ناس مترادف با ظھور موعود است و این ھمان است . بھ خود

ار م�ا فرھن�گ ب�ھ خ�ود آئ�ی ن�اس و زمین�ھ ظھ�ور ح�ق اس�ت . ای�ن آث�ار ب�ھ خ�ودی خ�ود و مجموعھ آث -۵٧٣

ل�م و حقیق�تع. و این معنای عقل فعال در عرف�ان اس�المی اس�ت ک�ھ جل�وه ای از ھ نظریھ پردازی نخالقند و محمدی است .

نافق�ان و مؤمن�ان اس�ت . مخروط جامعھ شناسی عرفانی دیدیم کھ ناس محص�ور و محج�وب ب�ین در م -۵٧۴

من��ان و ش��وند . از س��وئی دیگ��ر ھ��م از باب��ت ای��ن ج��دائی ، ن��اس از مؤ م��ی چ��ون مؤمن��ان از منافق��ان ج��دا ع�ود ومومنافقان جدا می شود و این زمینھ بھ خود آئی و ظھور فطرت خدا از ن�اس اس�ت و عرص�ھ ظھ�ور

ق اس�ت .ح�ده اوقوع عدل ناسی . و عدل ناس یعنی قرار گرفتن ناس بر جایگاه الھی خویش ک�ھ فن�ای در ار نیس�ت ک�ھ این راز بزرگ را دریاب کھ راز جامعھ شناسی ظھور اس�ت . و آث�ار م�ا ھ�م ج�ز وق�وع ای�ن واقع�ھ

.د آورد اس را بھ خومؤمنان و منافقان را از یکدیگر جدا نموده و از دو سوی ناس دور می سازد تا ن

ھ طبق��ات اجتم��اعی از منظ��ر قرآن��ی و نی��ز عقالن��ی و واق��ع گرایان��ھ چ��ھ از دی��دگاه ک��پ��س واض��ح ش��د -۵٧۵رابط�ھ امث�الھم جملگ�ی برخاس�تھ از کیفی�ت س�نی و اقتصادی و چھ اعتق�ادی و چ�ھ قلب�ی و چ�ھ جنس�ی و چ�ھ

امع�ھ ھ ای در جق�ف�رد و گ�روه و طب انسان ب�ا خداون�د اس�ت . یعن�ی ھوی�ت و ک�م و کی�ف سرنوش�ت عمل�ی ھ�ر طبقات الھی ھستند . تماما حاصل نوع رابطھ انسان با خداوند است پس ھمھ طبقات نھایتا

ی��ت جامع��ھ را تش��کیل م��ی دھن��د و مظھ��ر ش��رک مح��ض و ب��ی رھ متوس��ط و ک��الن ک��ھ اکثن��اس ی��ا طبق�� -۵٧۶ی�ن ری . و اوائی است و مسئولیت ناپذیدگی می باشند مظھر منطق من نبودم در امور شر و بطالت و رساار

ھ واس�طھپ�ذیری و جباری�ت پرس�تی . و ای�ن بی�ان تس�خیر ش�دگی اراده ب�جبر وآشکارا بیان مکتب جبر اس�ت خناس است کھ دو جنبھ جنی و بشری دارد ھمانطور کھ سوره ناس می فرماید . وسواس

ھم�ت زن�ی ک�ھ از رای�ج ت�رین تفریح�ات تو حرافی و سخن چینی و غیب�ت و ش�ایعھ پراکن�ی و پر گوئی -۵٧٧

س خن�ا یناس� اضافی آنان را اشغال می کند . و این وسوسھ زمان و انرژی مرسالم اکثرالناس است عمده توعم�ده واست کھ زمینھ رسوخ وسوسھ اجنھ می باشد کھ در اذھان ناس و ب�ھ ط�ور ن�امرئی تلق�ین م�ی ش�ود

ر ذھ�ن دوت و تنھ�ایی ل�روز در خواب و بی�داری و در وق�ت خشھ گری ناس از این جنس است کھ شبانھ یاندھش کند و ک�اکھ مستمرا اقتدار انس و عادات و مالکیت ھ�ای ع�اطفی و ن�ژاد پرس�تانھ را م�ی ش� اردجریان د

م ھ کم�ر ظل�ک�م می کند و این موجب حداقل تعادل و عدالت است ومی دھد و ایجاد جدال و عداوت و تنش مدال موجب تع�اد عنی در حقیقت وسواس اجنھ و ناس رابطھ ای دیالکتیکی دارد ویشکند . نژاد پرستانھ را می

نفس مشرکانھ جامعھ است کھ اساس ظلم می باشد .

کی زن�دگی کھ اجنھ انسانھای ناری فاقد کالبد خاکی ھس�تند و در کن�ار و می�ان انس�انھای خ�ا باید بدانیم -۵٧٨رای ماین�د و ب�فاق�د ھوی�ت و اراده م�ی باش�ند ت�ا آنھ�ا را تس�خیر نمی کنند و در عطش ی�افتن کالب�دھای خ�اکی

ر ک�ل ن�اسدمقاصد خود بھ کار گیرند . این جن زدگی یا جنون در درجات و شدت و حدت و تعمق گوناگونی شوند . حضور دارد کھ در برخی بھ تمام و کمال رخ می نماید و این افراد رسما دیوانھ نامیده می

ن��ی و مط��ب ھ��ای روانپزش��کی و روان ن��ق و توس��عھ تیمارس��تانھا و آسایش��گاھھای رواام��روزه رو -۵٧٩

اف�زون درمانی و ھمچنین دکانھای رمالی وج�ن گی�ری در سراس�ر جھ�ان ب�ی س�ابقھ اس�ت و دال ب�ر رش�د روزش ب�ی جن زدگی در عصر تناسخ تکنولوژیکی است کھ روح آدمی ج�ذب کاالھ�ای تکنول�وژیکی ش�ده و کالب�د

راده برای تصرف اجنھ بر جای می ماند . صاحب و بی ا

Page 67: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٧

.انواع جن زدگی س�ت زیماری اسکیزوفرنی یا دو شخصیتی کھ در عصر جدید غوغا می کند یکی اب -۵٨٠

ده ش�گی�ر جھ�انی ای�ک بیم�اری فر ک�ھ ن اس�ت . ھمچن�ین وس�واس ب�ھ آبآجنون ادواری نیز ن�وع دیگ�ری از راحتی م�ییرا جن از آتش است و در کالبد آدمی دچار نااست کھ دال بر حضور جن در فرد وسواسی است ز

خص�یتی درشو شدیدا محتاج آب می گردد . اینھا انواع ح�اد و ش�دیدتر ج�ن زدگ�ی م�ی باش�د و گرن�ھ دو شودد ل م�ی باش�طیف گوناگونی اکثریت قریب بھ اتفاق توده عامی را شامل می شود کھ ھنوز کمابیش تح�ت کنت�ر

ن یک�ی ردد و ایگگاھی دارد . ولی این ھویت دو گانھ در ازدواجھاست کھ بر مال می و فرد بر آن تا حدودی آ از علل طالقھای زود رس است .

د ک�ھ در عص�ر م�درن کاالھ�ا و ف�رآورده ھ�ای تکنول�وژیکی قدرتمن�دترین عوام�ل از خ�ودباید درک کر -۵٨١

ف�راد اب�ا ھم�ھ س�خ ق�رار دارد . و تقرین ھستند ک�ھ ک�امپیوتر در رأس ای�ن تنادربیگانگی و جن زدگی انسان م .خودکشی کامپیوتر زده دچار این دو شخصیتی مذکور می باشند کھ گاه کارشان بھ تیمارستان می کشد و

اب�تالی ب��ھ رر ی�ا پ�در ی��ا م�ردی ک�ھ تح�ت والی��ت او باش�د در خط�فاق��د ھمس� زنو ام�ا انس�انی ھمچ�ون -۵٨٢

دید آمده پ آدم را کھ بھ لحاظ خلقت ازلی و تکوینی از بطن وسواس خناس و خاصھ از نوع جنی اش است چ بدر . و لذا بھ خودی خود بی حفاظ است ھمچون روحی فاقد تن و موجودی فاقد خانھ و سرگردان و در

ی انطور کھ قبال نیز اشاره کردیم زن ھستھ مرکزی نس و ناس است و ل�ذا ھس�تھ مرک�زاینست کھ ھم -۵٨٣

االرند س�ک�ھ تح�ت تربی�ت و والی�ت زن و خ�انواده زن انیاینست کھ فرزن�د اشد . وجذب وسواس خناس می ب ستند کھ مظھرھ» بچھ ننھ « بی اراده ترین و جنی ترین ھویت ھا را می یابند کھ در فرھنگ ما موسوم بھ

ئولیت ناپذیری می باشند . سم

س�ت خطر ابتالی بھ امراض روانی ا سیار شدیدتر از مرد ، دربزن در خلوت و تنھایی اش اینست کھ -۵٨۴ ی گوناگون می باشد . اکھ ھمان جن زدگی ھ

دی زن دال بر حقانیت و وجوب ذاتی والیت پذیری نسبت بھ مرد خ�ویش اس�ت ک�ھ در این ضعف وجو -۵٨۵

ج�ن وغیر اینصورت ب�ی تردی�د ی�ا مب�تالی ب�ھ فحش�اء و روس�پی گ�ری م�ی ش�ود و ی�ا ان�واع ام�راض روان�ی زدگی.

ل ناپ�ذیری حت�ی در ح�د عق�ل حی�وانی و م ب�ھ زب�ان س�اده ھم�ان عق�یوقتی از جن زدگ�ی س�خن م�ی گ�وئ -۵٨۶

آنک�ھ غریزی است . و فقدان عقالنیت در عص�ر م�ا از ویژگ�ی روزاف�زون جھ�انی ای�ن دوران اس�ت ب�ھ ش�رط فنی اشتباه نگیریم . –عقل را با فرمولھا و قراردادھای علمی

وی از منی�ت و ق�درت اراده ق�ب�تالی ب�ھ ش�یطان زدگ�ی ھس�تند و ل�ذا مق�ان عم�دتا کافران آش�کار و مناف -۵٨٧

ه ام�ل ارادخورداند چرا کھ شیطان فرستاده خدا بھ سوی متکبران و گناھکاران حرفھ ای است پ�س حتری بررادگ��ی و زد خداس��ت . ول��ی اجن��ھ دارای چن��ین رس��التی نیس��تند و ل��ذا اکثرالن��اس مش��رک دچ��ار بالان��ای از د فاق�د کالب� . و از آنج�ا ک�ھ اجن�ھ انس�ان آتش�ینش�کارند آتی و تناس�خ س�انی و جبر پرس�تی و ارب�اب پرسرگرد

وی امی�ال خ ب�ھ انس�انھا و ھمزیس�تی ب�ا آن�ان داراوخاکی ھستند ولی دارای نفس بشری می باش�ند و در رس� ر مراح�لو فق�ط د شبھ انسانی ھستند و لذا جن زدگی بھ ای�ن زودی تش�خیص داده نم�ی ش�ود تاعمال و حاال

نس�ان ھمچ�ون ا پیشرفتھ کھ تمام نفس و اراده او را تصاحب می کند معلوم می گردد . ھمانطور کھ اجنھ نی�ز دارای کفر و ایمان و معاد و حساب و کتاب ھستند .

یطان زدگی و جن زدگی اینست کھ شیطان شریک وجود و اراده انسان نمی شود بلکھ شتفاوت دیگر -۵٨٨

ذا ل�ی کن�د و م�شاوره می دھد و اراده خود را در اراده انسان دخیل می کند و ھمچ�ون وزی�ر او عم�ل بھ او منف�وس ل�ی اجن�ھ ش�ریک وج�ود و اراده بش�ر م�ی ش�وند زی�را از ج�نسو نمایددر انسان شیطان زده رخ نمی

و ب�ھ نن�دبشری ھستند و لذا موجودی�ت ف�رد را در ھ�م م�ی ریزن�د و نظ�م فک�ری و عمل�ی اش را مخت�ل م�ی ک ورند . وجودی بشر را بھ تصرف خود درمی آ میت ظرفاسرعت خودنمایی می کنند زیرا عاقبت تم

و برنامھ دھنده نفس اماره و کافر بشر است و ص�فات کافران�ھ را رون�ق شیطان تقویت کننده و حامی -۵٨٩

ل�ی اجن�ھ مخت�ل کنن�ده ال�ت ، س�لطھ گ�ری و غی�ره وذص ، بخل ، ع�داوت ، تک�اثر ، ررو شدت می دھد مثل ح

Page 68: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٨

عقل و اراده و نظم و حافظھ و شعور ابتدائی بشرند . و در عصر مدرنیزم شاھد رشد روزافزون این ھ�ر دو جامعھ . یوجھ تناسخ بشری در سراسر جھان ھستیم ، جنون در طبقات پائین و شیطنت در طبقات باال

رس��تی و ع��دم پ��ذیرش مس��ئولیت سرنوش��ت گ��ی و جب��ر پارادکثرالن��اس مب��تال ب��ھ ش��رک و ب��ی ب��رای ا -۵٩٠دارد و خویش ، عبادات دینی امری از سر ترس از دوزخ و شوق بھشت است کھ آنھ�م ریش�ھ در قلوبش�ان ن�

وج�ودی او وذھنی است . زیرا فعالیتھای قلبی انس�ان اس�ت ک�ھ عبودی�ت حقیق�ی –دیده ای موروثی پاساسا ده م�ی ش�ودفس�ق و فج�ور نامی� اکثرا ھ در فرھنگ دینیمحسوب می شود و برای اکثرالناس مذکور آنچھ ک

وو رقاص�ی و عش�ق ورزی جنس�ی و رفی�ق ب�ازی گ�ری در حکم عبودیت است مثل مستی و تخ�دیر و س�اقی د را دار خ�ود ژگیجوانمردی و عیاری و لوطی گری و امثالھم . کھ این امر در ھر فرھنگی موضوعیت و وی

فرھن�گ وانی و ل�وطی گ�ری در ای�ران و ھیپ�ی گ�ری در اروپ�ای جدی�د ومثل س�امورائی گ�ری در ژاپ�ن و پھل�داشتھ ردر ھمھ مذاھب بشری کمابیش حضو عکابوی در آمریکا و غیره . این عرف است کھ بھ موازات شر

شده و برخی تغییر فرم داده است .دچار انقراض بسیاری است و در عصر مدرن

ھم�ی از عل��م جامع�ھ شناس�ی و م��ردم ممی�ده ای��م بخ�ش ان رف�یع ھ م�ا آن�را عرف��انک��درک فلس�فھ ع�رف -۵٩١ارد و دشناسی است کھ بھ ندرت مورد توجھ علمی قرار گرفتھ است . عرف بھ طرز عجیبی ریش�ھ در ش�رع

ی اریخ دارت دین�ی و دی�ن فط�ری بش�ر دارد ک�ھ چ�ھ بس�ا در ط�ول ت�ارتر باید گفت کھ ریشھ در فط�ھبھ زبان ب . ماھیتی ضد شرع ھم گشتھ است

ند مبذول داشتھ ار فرھنگ ایرانی فقط عارفان بوده اند کھ بھ اسرار عرف مردم عامی توجھی جدی د -۵٩٢

ار عط�ار وکای�ات عرف�انی م�ا در آث�حو از آن رگ و ریشھ ھای عرفانی استخراج نم�وده ان�د ک�ھ بس�یاری از مولوی از این نمونھ اند .

ل و باورھ��ای عرف��ی اق��وام بش��ری در م��ی ی��ابیم ک��ھ ع��رف ان��دک دق��ت و ت��أملی در ارک��ان و مس��ائ ب��ا -۵٩٣

اس��م واکراھ��ی آن��ان اس��ت . یک��ی ب��ھ ای��ن دلی��ل ک��ھ مر ومردم��ان دارای ھوی��ت دین��ی ت��ر از ش��رع مس��خ ش��ده س�ی و دآداب احس�اس معن�وی و قن�وع در ای�ن واس�ت . م�ردم ھم�رفتارھای عرفی قلبی ت�ر از ش�رعی در عا

ک�ھ ھم�ھ ر اج�رای ع�رف ص�داقت و ج�دیت بیش�تری دارن�د . و س�وم اینو دیگر اینکھ دغیبی قوی تری دارند ا تص�دیق و رم�ردم اکثر امور عرف�ی وپیامبران صاحب شریعت ، احکام شرع را بر عرف مردم بنا کرده اند

یعت ھم�ان ش�ر یا اصالح نموده اند و بھ ندرت امری را بھ کلی نفی نموده اند . ای�ن ب�دان معناس�ت ک�ھ ع�رفس�ت . م ب�وده ای شده در بشر است کھ البتھ در طول تاریخ دچار انحرافات و دگردیس�ی ھ�ایی ھ�نھادینھ و قلب

و اس آنچ��ھ ک��ھ فرھن��گ م��ردم نامی��ده م��ی ش��ود ب��ر ع��رف اس��توار اس��ت و ھم��ان ع��رف اس��ت . و ع��رف اس��ا ین جنبھ از فرھنگ و معنویت بشری است . رماندگارت

( بھ غیر از مؤمنان اھل معرف�ت ) ع�رف خ�ود را بس�تھ اید درک نمود کھ ھریک از طبقات اجتماعیب -۵٩۴

س�ئلھ مارد و ای�ن قلب�ی آن�ان د –بھ توانایی اقتصادی بھ اجرا در می آورند کھ البتھ ریشھ در ھویت اعتق�ادی ت گردد .خاصی دچار تغییر صور ھنیز موجب شده کھ بسیاری از باورھا و اعمال عرفی در چھار چوب طبق

بیرونی و روبنایی طبقات اعتقادی ھستند . صورت اقتصادیدیگر طبقات نبھ بیا

ریعت شبی و عبادی اھل شرک و کفر و نفاق است . و لذا این اکثرالناس یا بھ کلی فاقد عرف، دین قل -۵٩۵ د .م می دھندر زندگی عملی خود ھستند و یا آنرا فقط برای مصالح اجتماعی و از روی ریا و اکراه انجا

نی یھ ھای زیرین خود حامل حیات روح�ای فقط کانون حیات حیوانی و خاکی نیست بلکھ در القلب آدم -۵٩۶

وی�ت و و عرفانی و م�اوراء طبیع�ی اس�ت و ل�ذا ھ�ر تح�رک و جن�بش و فعالی�ت قلب�ی از ج�نس عبودی�ت و معنطھ ح��س اب��دیت اس��ت ک��ھ در مؤمن��ان ب��ھ ن��ور ایم��ان ای��ن فعالی��ت رخ م��ی دھ��د و در غی��ر مؤمن��ان ب��ھ واس��

ی�د آی ب�ھ فع�ل م� ملوطی گریھا و امثالھ موسیقی وساری و عشق ورزی جنسی و رفیق بازیھا و رقص ومیگات و حساس�ااک و ید با دو جھ�ان متف�اوت از ادرآو بلکھ متضاد حاصل می متفاوت کھ البتھ دو نتیجھ کامال

خ می دھ�درتجلی نوری تجربیات . با این تفاوت ذاتی کھ این جنبش قلبی در مؤمنان اھل معرفت بھ صورت ون حالیک�ھ در غی��ر مؤمن��ان ب�ھ واس��طھ مس��تی ھ�ای تص��نعی ک��ھ از بی�رون وارد م��ی ش��ود ب�ھ ص��ورت ب��ر در

افکنی رفتاری بروز می کند .

Page 69: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٦٩

ن و رافاک�� درثق��ل قل��ب ص��ال خ��ود مس��تی و رقاص��ی یک��ی از مھمت��رین ع��رف تزکی��ھ کنن��ده و زداین��ده ا -۵٩٧

م�ی باش�د برون افکنی می کند و این بخشی از عبادات خ�اص ک�افرانمشرکان است کھ ثقل و سنگینی دل را ن�واع ااش�ند دچ�ار افراد و اقشار ک�افر امک�ان ای�ن عب�ادت کافران�ھ را نداش�تھ بكھ . بھ ھمین دلیل در جوامعی

ھ را دری�ابگردند . ای�ن نکت�می امراض روانی از جملھ افسردگی شدید می شوند و از حیات روزمره ساقط ات شرعی برای این جماعت ھمان مصداق فویل للمصلین است . کھ عباد

ن�ھ ھ�ا لبا کافرند اگ�ر میخان�ھ ھ�ا و رق�اص خاقی المثل در جوامعی کھ کفر حاکم است و اکثر مردمان ف -۵٩٨

ب�ھ روش تعطیل شوند دچار رخوت و افسردگی و جنون و جنایتی آن�ی و انفج�اری خواھ�د ش�د و ثق�ل قل�ب راامع�ھ ای افکنی خواھد کرد کھ موجب فروپاشی جامعھ می شود . ھمانطور است کھ اگر جھای دیگری برون

غیر مؤمن بھ زور مجبور بھ رعایت حجاب مؤمنانھ شود.

ی��د ک��ھ آنچ��ھ ک��ھ ب��رای مؤمن��ان خی��ر و پ��اک و نیکوس��ت ب��رای اداون��د در کت��ابش م��ی فرماینس��ت ک��ھ خ -۵٩٩رام بخ�ش آک�ھ ب�رای مؤمن�ان عبودی�ت و تزکی�ھ کنن�ده و چ�ھ نکافران شر و ناپاک و مضر است و بالعکس . آ

را ی زن�د زی�اینست کھ خداوند بر نمازگزاران سھوی و ری�ایی فری�اد م� ارداست برای کافران اثری معکوس دو ل��ذا غی��ر مؤمن��ان نم��ی توانن��د عب��ادت قلب��ی داش��تھ باش��ند زی��را قلوبش��ان س��نگ و م��رده و قف��ل ش��ده اس��ت

و ت .و ورزش و رقصیدن این�ان مفی�دتر از عب�ادات ش�رعی بحالش�ان اس� نمازشان سھوی و ریایی می شودم�ی امث�الھم را بھت�ر درک برھنگ�ی و از این رو جھ�انی ش�دن ورزش و رق�ص و میگس�اری و ب�ی حج�ابی و

فر و ایمان است و بر افتادن شرک و نفاق ! ککنیم واین بھ معنای قطبی شدن

مھ مردم نیس�تحاصل ھیچ حکم اخالقی یا شرعی خاصی برای عانیز باید دریافت کھ امور معرفتی و -۶٠٠ھ از و ھرکس�ی خ�ودش ب�ھ واس�طھ کس�ب معرف�ت بھت�ر م�ی دان�د ک�ھ چ�ھ کن�د و چ�ھ نکن�د . وفق�ط مؤمنانن�د ک�

قلب��ی گ��وئی ک��ھ«بق��ی م��ردم را معرف��ت خ��ود پی��روی م��ی کنن��د زی��را ص��احب قلب��ی زن��ده و مری��د ھس��تند و م��ا نیست . یعنی اراده ای - قرآن» نیست

وتھ��ای ام��روزه در س��یطره تکنول��وژیزم و م��درنیزم ک��ھ فرھن��گ جھ��انی آن اس��ت ھم��ھ مرزھ��ا و تفا -۶٠١

ی م�ری جھ�انافرھنگی اقوام و مذاھب بشری در نوردیده می شود و تنھا تفاوتی ک�ھ ب�اقی م�ی مان�د ک�ھ آنھ�م ی و باش�د و ن�ھ کیف�م�الی اس�ت ک�ھ ام�ری ص�رفا کم�ی و مص�رفی م�ی –فاوت طبق�ات اقتص�ادی تاست حاصل

ھ مرب�وط ب� ماھیتی . یعنی تفاوتھ�ا فق�ط برخاس�تھ از ق�درت م�الی اس�ت و ب�س و تنھ�ا تف�اوت کیف�ی و م�اھیتی ھند . دافراد مؤمن اھل معرفت است کھ حتی بھ ندرت تشکیل یک گروه یا قشر نازکی را در جامعھ می

یم�ان ت کھ در آخرالزم�ان ابھ ذکر است اینس خرالزمان الزمنکتھ بسیار مھم دیگری کھ درباره آو اما -۶٠٢ دین��ی ب��ھ واس��طھ معرف��ت نف��س و عرف��انت و قلب��ی فق��ط حاص��ل جن��بش و احی��ای دی��ن فط��ری و فط��ر حقیق��ی

ی ندارد . کردوثی و تربیتی و آموزشی کارورتوحیدی است و الغیر . امروزه دیگر ایمان م

نیزم در قلوب آدم�ی حت�ی ب�ھ ن�درت م�ی ت�وان مروزه بھ واسطھ رسوخ روزافزون تکنولوژیزم و مدرا -۶٠٣ش�اھد اس�شاھد فطرت دینی مربوط بھ سن نوجوانی بود کھ امری طبیعی است . ب�ھ ھم�ین دلی�ل م�ذکور چ�ھ ب

ز از بانھ روش�مغناطیس�ی ک�ھ د بدلیل نفوذ ان�واع ام�واج الکتروپیدایش نسلی مادرزاد کافر و شقی خواھیم بوی کن�د و م�بارد و تا اعماق سلولھای مغزی جن�ین و ن�وزادان رس�وخ بر روح مردمان می ھا طریق ماھواره

ث��ار ان��واعآرواب��ط جنس��ی و درنی��ز ب��ھ دلی��ل تبھکاریھ��ای م��ادران ب��اردار و رس��وخ ان��واع پلی��دیھا و فحش��اء مخدرات و داروھای روان گردان بر جنین کودکان و امثالھم .

د و ی�ا یاه نمایی می خوانند براس�تی در خوابن�سینانھ و فراطی و بدباحقایق و گزارشات را نآنانکھ ای -۶٠۴

ان�ھ و ک�ش در خ اس ایمنی کنند و تا این سیل خانم�ان بران�داز و انس�انسسر خود را زیر برف کرده اند تا اح سرنوشت خودشان رخنھ نکند باورش نمی کنند .

ام�ری مرب�وط ب�ھ آین�ده ای افس�انھاکثر مسلمانان و بلکھ علمای دینی ، آخرالزمان را ھنوزمتأسفانھ -۶٠۵

ه اس�ت ک�ھ بخش�ی از ای�ن ن سایھ افکنداست کھ بر مسلمیای می پندارند و این دال بر خواب عمیق و عتیقی ی�ای ب را کرخ�ت ک�رده اس�ت ک�ھ ھن�وز در رؤاغماء حاصل بوی نفتی است کھ شامھ مسلمانان و خاصھ اعرا

ای ابرق�درت دکی ھذیان می گویند و برخی ھ�م در س�وبھشت دموکراسی و پیشرفت و مدینھ فاضلھ تکنولوژی

Page 70: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٧٠

شدن پس از افول آمریکا دل خوش داشتھ و مشاعر خود را از دست داده اند . و بدین لحاظ غربی ھ�ا از م�ا مسلمانان ھشیارترند واز زلزلھ و سونامی اخیر ژاپن بھ خود آمده اند و م�ا ھن�وز غ�ره ب�ھ مس�لمانی ادع�ائی

دیگران می دانیم . ایرا فقط برخویش مرگ و آخرالزمان

ان یقین�ی اس�ت و منافق�ان و مش�رک یصال درک و باور آخرالزمان خود مستلزم ایمانی راسخ و معرفتا -۶٠۶سی ھ�ا کار انگلی و غبار فصلی است و اصال شاید کار گرد یک دیدن قیامت کبرا ھم می گویند : اینھم حتی با باشد .

ی�ا و برخ�ی الئم قیامت در قرآن کریم را در رؤ) بسیاری از ع١٣٧۵سال پیش ( اینجانب حدود پانزده -۶٠٧

ب�ھ بن�ده فاق جھانمکاشفات و مشاھدات غیبی بھ عینھ دیدم و بر این پندار بودم کھ خداوند این آیات را در آز ت�ر ار فراصدیق نماید . ولی ب�ھ ت�دریج متوج�ھ ش�دم ک�ھ مس�ئلھ بس�یاتاش نمایانده است تا حقش را درک و

ب�االخره ی در جھ�ان م�ا در ح�ال وق�وع اس�ت و بدینگون�ھعینھمھ آن مشاھدات غیبی بھ طور واین امر است ن در راه آھ��ر از ت��و درب��اره قیام��ت س��ئوال م��ی کنن��د بگ��و « ای��ن آی��ھ مک��رر در ق��رآن ک��ریم را ب��اورکردم ک��ھ

».است

وت ب�ر س�ر ح�ق و اه اس�ت و ع�داج�رم و ظل�م و گن� تی از شرک سخن می گوئیم منظور ش�راکت درقو -۶٠٨ھم�ھ راستی است . ای�ن اس�اس رواب�ط اجتم�اعی ی�ک جامع�ھ مش�رکانھ اس�ت . م�ثال در ی�ک خ�انواده مش�رک

ء س�مت دارند ولی اگ�ر یک�ی از اعض�ایک اعضایش اشتراک نظر ااعضای خانواده بر سر اعمال نادرست یکداوت م�ی ھ او وارد م�ی ش�وند و ب�ا وی ع�ا کند ھمھ اعض�ای خ�انواده ب�ر علی�دو سوی توحیدی و بر حقی پی

م متف�رق ھ�کنند . این قاعده در کل جامعھ شرک حکم فرماست یعنی در شرارت متحد و در ع�دالت و راس�تی و در عداوت ھستند .

ای��ن اس��اس و انگی��زه ش��رک در ال درب��اره اعم��ال نادرس��تش در جس��تجوی ش��ریک اس��ت ووآدم��ی اص�� -۶٠٩

دین�ی بدلیل خروج بشر از قلمرو فطرت تن ، عصر حاکمیت جھانی شرک اسانسان است . و اگر عصر مدرد و و اخالقی است کھ این شرک جھانی بھ سرعت بھ س�وی نف�اق و ش�قاق م�ی رود و ب�ھ فروپاش�ی م�ی رس�

ک�ھ او جبری حاکم بر انسان مدرن است یمحبوس و محصور می سازد و این تنھای یشتنکسی را در خو ھردآیی ب��ھ خ��و و عم��ال خ��ود باش��د و ای��ن ام��ر م��ی توان��د زمین��ھ بی��داریال ھم��ھ ومس��ئ را مجب��ور م��ی کن��د ت��ا

آخرالزمانی گردد .

شرک روش ظلم و شرارت بشر است و لذا مشرکین ھمان ظالمین ھستند و ش�رک ب�ھ پس در حقیقت -۶١٠س�ئولیت مد عنوان یک فلسفھ و روش اندیشھ گری معلول اراده بھ شرارت و ظلم است زیرا آدمی نمی خواھ

ش��ت خویش��تن اس��ت . پ��س وسرن ب��د خ��ود را بپ��ذیرد پ��س ش��رک روش گری��ز از مس��ئولیت اعم��ال و اعم��ال نیکوکاری و توحید در یکسو قرار دارد و شرارت و شرک ھم در نقطھ مقابلش .

رکان خ�دائی ب�رون از قلم�رو حی�ات و ھس�تی ایش�ان اس�ت ب�ھ ای�ن دلی�ل اس�ت ک�ھ او را اگر خ�دای مش� -۶١١کھ در لی آنگاهسمان تبعید می کنند در اندیشھ خویش . وخود نمی خواھند و لذا او را در آ بر شرارت شاھدانن�د وخزندگی خود دچار ابطال و شکست و رسوائی می شوند خداوند را مسبب سرنوشت خود می و اعمال

د . اس می باشو بدینگونھ شرک با خدا رخ می دھد و این روانشناسی شرک است کھ عین روانشناسی ن

در م��ی کنن��د و خ��دا را ش��ریک ناک��امی س��ائر م��ردم را ش��ریک اعم��ال ظالمان��ھ خ��ود ،پ��س مش��رکان -۶١٢اطف�ھ سرنوشت ظالمانھ خویش . و این دو روی سکھ شرک است کھ البتھ در مردمان موسوم بھ عش�ق و ع

و ایثار است .

رانھ و حیل�ھ گران�ھ اس�ت ظلم�ی ک�ھ لب�اس اندیشھ ای سراسر مکا پس درک می کنیم کھ اندیشھ شرک -۶١٣ا ع�ین عشق و عاطفھ و ایثار و تشریک مساعی و وحدت پوشیده است . و اینست کھ مشرکان دین خالص ر

وی و ری و شقاوت و ب�ی تف�اوتی و ب�ی مس�ئولیتی نس�بت ب�ھ دیگ�ران م�ی دانن�د و ت�ک مبی عاطفگی و بیرح ی سقیفھ . روی و خود خواھی می کنند آن اعضای شورارا متھم بھ کبر و تک عکبر اینست کھ مثال علی

اینست کھ خداوند در کتابش خطاب بھ مشرکان می فرمای�د ک�ھ : اگ�ر در آن�روز ( قیام�ت ) بگوئی�د ک�ھ -۶١۴

مسبب اعمال ظالمانھ و سرنوشت شوم ما والدین و خواھران و ب�رادران و ھمس�ایگان و معلم�ان و فرزن�دان

Page 71: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٧١

و خالھ و عمو و ...ھستند از شما پذیرفتھ نم�ی ش�ود چ�ون دروغ م�ی گوئی�د و م�ی و رھبران و عمھ و دائی شکارا ابطال و غیر قاب�ل قب�ول ب�ودن جب�ر وراث�ت و ن�ژاد و جب�ر جامع�ھ و وئید . و این آدانید کھ دروغ می گ

واین ھمان ابطال منطق دموکراتی�ک و سوسیالیس�تی و م�ردم س�االری و آب�رزش و جبر حکومت است . وآمجی�ھ ظل�م و ب�دبختی خ�ود وری و عاطفھ بازی و عشق و ایثار و امثالھم می باشد کھ عامھ مردم�ان ب�رای تدا

ش��ند . اود نبخ��ل سرنوش��ت وک��رده ان��د طلبک��ار ھ��م باش��ند و مس��ئ ب��دان متوس��ل ھس��تند ت��ا از باب��ت ظلم��ی ک��ھھ�م ب�دبختی خ�ود را ب�ھ مانطور کھ معموال والدین ، خود را خدا و فنای فرزندان خ�ود م�ی دانن�د و فرزن�دانھ

گردن والدین و حکومت و جامعھ و زمانھ و امثالھم می اندازند این فلسفھ شرک است کھ در ن�زد خ�دا دروغ است

ی اص�الت جب�ر را باط�ل و دروغ م�ی ش�مارد خاص�ھ ند در کتابش ھمھ انواع فلسفھ ھ�اودر حقیقت خدا -۶١۵

لک�ھ ب خ�دا ب�ھ ش�ما ظلم�ی نک�رده اس�ت« بش�ری . يفلسفھ مشیت الھی را بھ عنوان مسبب ھمھ ب�دبختی ھ�ا قرآن .»خودتان بھ خود ظلم کرده اید

خی�ر ماپاکی ھر دو را در نفس بشر نھاده و او را در این انتخ�اب نشر و پاکی و آری خداوند ، خیر و -۶١۶

ھ�م و آنک�س دساختھ است . و آنکھ خیر و پاکی را برگزیند آنگاه خداوند او را در ھم�ان س�و ھ�دایت م�ی کن�دایت ی�ا ھ�خداست کھ «کھ شرک و ناپاکی را گزیده در ھمان سمت راھش می برد . و اینست کھ می فرماید

ش م ج�ز انتخ�ابکننده انتخاب انسان اس�ت و انس�ان ھ� اجابتمنتھی بھ انتخاب بشر . خداوند » گمراه می کند و اکی اس�ت .ناپ� یابین خیر وشر و پاکی نیست و کیفیت و حقیقت وجودی اکثر الناس ھمین گریز از انتخاب

ط�ل با و ح�ق کی و کف�ر و ایم�ان واپ�ااین یعنی شرک . شراکت و اختالط و التق�اط ب�ین خی�ر وش�ر و پ�اکی و نح��ت تو... و م��ی گوین��د ک��ھ نی��ک و ب��د مس��اوی و یکس��ان اس��ت و ای��ن اس��اس براب��ر سازیھاس��ت ک��ھ ام��روزه

موکراسی تبیین می شود .د ایدئولوژی لیبرال

ن عین اختی�ار و اراده ناپ�ذیری اس�ت و ای�ن اس�اس وج�ود ناپ�ذیری اس�ت . و ای�ن ھوی�تانتخاب نکرد -۶١٧ی م�زخ وارد وجودی اکثرالناس است کھ دارای موجودیتی برزخی اند و لذا طبق قول قرآن با مرگشان بھ ب�ر

آزادی ول��ذا اختی��ار ش��وند ک��ھ وض��عی ب��ین ب��ود و نب��ود اس��ت . زی��را اختی��ار و انتخ��اب ح��ق وج��ود اس��ت . وو راه دیگ�ر آن انتخاب در دین خدا حتی برتر از خود دین است و اینست معنای الاکراه ف�ی ال�دین ! ب�ھ زب�ان

ی دو دارا ی�ن دک�ھ یق�ت قنیست . با توجھ بھ ای�ن ح یروش از زندگی کھ در آن اکراه و ریا و اجبار باشد دینن ی�ا خ�اب نک�ردنی انتخاب آزادانھ کف�ر در دی�ن اس�ت ول�ی انتراه است : کفر و ایمان ، دوزخ و بھشت ، ! یع

ه ف�ی ا الاک�رارانتخاب جابرانھ از دین خارج است یعنی از راه رشد خارج است و لذا قرآن ک�ریم می�زان رش�د سماءھمھ آن ا ودمھ این میزان است الکرسی . کھ در واقع آیة الکرسی مق ةیآالدین قرار داده است متعاقب

الدین می باشند . یالاکراه ف هللا بنیاد

درن بھ لحاظی عصر غوغ�ای آزادیخ�واھی بش�ر م�درن اس�ت آنھ�م در دوره ای ک�ھ بش�ر و اما عصر م -۶١٨جھ�ان کراس�ی م�ذھب م�درن تلق�ی م�ی ش�ود ک�ھ ب�ر ک�لودارای بیشترین حد از آزادی عم�ل اس�ت و لیب�رال دم

حکمفرماست .

ان اشد اس�ارت و خفق� ادی عمل در تاریخ را تجربھ می کند دچارر دوره ای کھ بیشترین آزدچرا بشر -۶١٩ و احساس بی ارادگی شده است ؟ اینست از ام المسائل جوامع مدرن !

ی�ن ت عصر جدید انقالبات آزادیخواھانھ است و عصر مدرن عصر انقالب�ات اس�ت . چ�را؟ اھمھ انقالبا -۶٢٠

تناقض عظیم از کجاست ؟

ھ واس��طھ آزادیھ��ای ھرچ��ھ بیش��تر فق��ط ب��ی انتخ��ابی و ب��ی خ��اب گری��زان اس��ت پ��س ب��انس��انی ک��ھ از انت -۶٢١ن�ون جب ت�ا از ارادگی و اسارت و بازیچگی را تجربھ و دریاف�ت م�ی کن�د. آی�ا ن�ھ اینس�ت ؟ ای�ن نکت�ھ را دری�ا

آزادیخواھی و دموکراسی نجات یابی !

یعن�ی آزادی موج�ب اس�ارت م�ی » د از قض�ا س�کنجبین ص�فرا ف�زو« ر اینجاست ک�ھ ب�ھ ق�ول موالن�ا د -۶٢٢و ا دری�ابیرشود و انقالب موجب ضد انقالب می شود . این نکتھ را دری�اب ت�ا فلس�فھ انقالب�ات عص�ر جدی�د

د ھ�ی و وج�ورنقل�ب کن�ی و از ش�رک و وس�واس ن�اس و خن�اس بم رادست از انقالبیگری ب�رداری و خ�ودت پذیر شوی .

Page 72: زمینه مردم شناسی عرفانی از آثار منتشر نشده استاد علی اکبر خانجانی

٧٢

از چش�م معرف��ت ض��د و نقیض�ی ک�ھ درب��اره ن�اس گفت�ھ ش��د اگ�ر گیھ�ا و ص��فات ب�ھ ظ�اھرھم�ھ ای�ن ویژ -۶٢٣

–انی ی�ل فھ�م جامع�ھ شناس�ی عرف�متوحیدی بنگری جریان واح�د و ھمس�وئی خ�واھی یاف�ت و البت�ھ ب�رای تک از اینجانب نیز ضروری است . » عرفان تاریخ « قرآنی مطالعھ کتاب

و خود شناسی کامل است زیرا معرف�ت ح�ق ی تردید مردم شناسی حقیقی و کامل مستلزم خداشناسیب -۶٢۴

ھ�ور و است زیرا خلق مظھر اراده حق است در سلس�لھ مرات�ب تجل�ی و ظ ھجھ یک واقعو وو معرفت خلق دلی�ین اس�ت شناخت اعل�ی العو شناخت حق در خلق ، غایت و جامع ھمھ شناخت ھاست زیرا بھ مثابھ بروز .

در اسفل السافلین .

ھ ب�ھ مثاب� دھ�ری اس�ت درک فلس�فھ حقیق�ی ت�اریخ زمانمن�د و وپدیده ای ذات�ا ت�اریخی از آنجا کھ ناس -۶٢۵ روی دیگر فھم جامعھ است .

ز ب��ھ ش��یطانی ت��رین توجی��ھ و ی��ن ب��ی وج��ودی و ب��ی ارادگ��ی فزاین��ده ن��اس مجھ��ا در آخرالزم��ان او ام�� -۶٢۶

توس�ل ب�ھ ھ�ان ش�اھدیم ک�ھ ب�اتقدیس می شود کھ عرفان نامیده می شود کھ ام�روز ان�واع آن�را در سراس�ر ج ر برخ�یشعارھای توحیدی بھ تقدیس و پرستش آش�کار ابل�یس م�ی انجام�د ک�ھ د و برخی از معارف و اشعار

می�ده م�ی خ�دا نا ینچ�ھ ک�ھ در ای�ن مس�لک ھ�ای دج�الآست . پس باید دانست ک�ھ اکشورھا خودنمایی کرده ازدم ش�یطان نف�وس م�رجن�ون و تسخیرش�دگی شود عین ابلیس است و آنچھ کھ عرفان خوان�ده م�ی ش�ود ع�ین

ت مالھاشھود ھم می کند کھ چھ بسا درست ھم ھست ولی این ا و کشف و است کھ حتی دعوی وحی و الھام ی کند . ومکاشفات ابلیسی است ھمانطور کھ در قرآن کریم می خوانیم کھ شیطان ھم بھ پیروانش وحی مو

م ش�رع ح�انی و عرف�ان ش�یطانی ھم�ان فض�ائل دین�ی و احک�اباید دانست کھ واضح ترین ف�رق ب�ین عرف�ان رو و ای�ن دو راده حق است و دجال ھم فنای در اراده ابلیس استااست و عارف حقیقی کسی است کھ فنای در

ا مظھ�ر رنوع فنا و بی ارادگی فردی است کھ آن یک�ی را مظھ�ر اس�ماء و ص�فات الھ�ی م�ی کن�د و ای�ن یک�ی صفات ابلیسی .

دم نست راز سنخیت و تش�ابھی ک�ھ م�رو ناس ھر دو بی اراده اند ولی این کجا و آن کجا ! و ایعارف -۶٢٧

ین ولی مردم ب� خدا را برگزیده است ، فقدان اراده فردی ! عارف بین خود و خدا: عامی با یک عارف دارند ه ح�ق ف ب�ھ ارادذا ع�ارمان و مخلوط برگزی�ده ان�د . ول�ھر دو را توأکھ خود و خدا انتخابی نکرده و پنداشتھ

ملحق شده ولی مردم بی اراده مانده اند .