ευεξία & διατροφή - Τεύχος 55

&Διατροφή

ΚΩΔΙ

ΚΟΣ

6899

ΜΑΪΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2012 ΤΕΥΧΟΣ 55 / 10ο έτος έκδοσης ISSN: 1109-7418

Ο Ρόλος της άσκησης στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας

Τα προβιοτικά τρόφιμα: Ένας φυσικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε την πεπτική δυσφορία και δυσκοιλιότητα;

Φυτική Ίνα: Ενα πολύτιμο μη θρεπτικό συστατικό της τροφής

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ

3Ευεξία & Διατροφή

Μαγεμένη από τα κάλλη της ανοιξιάτικης Ελλάδας έγραφε η Βιρτζίνια Γούλφ το 1932 «είναι τρέλα να χάνει κανείς τα καλύτερά του χρόνια πασχίζοντας να πλουτίσει, όταν υπάρχει αυτή η άγρια αλλά πανέμορφη και πολιτισμένη χώρα όπου μπορείς να ζήσεις».

Ογδόντα χρόνια αργότερα η χώρα είναι πλέον (έστω και ελεγχόμενα) πτωχευμένη, παραμένει όμως απαστράπτουσα και σαγηνευτική. Η ερωμένη είναι εδώ, ο εραστής (Έλληνες) όμως δεν ανταποκρίνεται…

Αποστρέφοντας το βλέμμα μας από την οικονομική δυσπραγία αλλά και την κοινωνική κρίση, στην δίνη των οποίων εκόντες-άκοντες έχουμε όλοι εγκλωβιστεί, παραμένουμε ικανοί να δρέψουμε τους καρπούς, τους χυμούς της εαρινής πατρίδας ?

Για μερικούς μπορεί το ερώτημα να φαντάζει πολυτελές και άκαιρο, όταν η καθημερινότητα μας φορτώνει με πιεστικές υποχρεώσεις-αναλογιστείτε όμως: η δυστοκία των καιρών μας προκαλεί ανηδονία, αδυναμία να χαρούμε αυτά που μας προσφέρονται απλόχερα και δωρεάν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ζωή δεν ήταν εύκολη για καμία γενιά στην Ιστορία.

Ο Τολστόι στην «Εξομολόγηση» αφηγείται ένα ρώσικο παραμύθι για έναν άντρα, ο οποίος κυνηγημένος από ένα τέρας πέφτει σε ένα πηγάδι και βλέπει στον πάτο έναν δράκο που περι-μένει να τον καταβροχθίσει. Εκείνη την στιγμή ακριβώς ο άντρας αντιλαμβάνεται ένα κλαδί που εξέχει από το τοίχωμα, το αδράχνει και κρεμιέται απ’αυτό. Αυτό εμποδίζει τον άντρα να πέσει στα σαγόνια του δράκου ή να τον φάει το τέρας από πάνω, όμως αποδεικνύεται ότι υπάρχει και ένα άλλο μικρό πρόβλημα. Δύο ποντίκια, ένα μαύρο και ένα λευκό τρέχουν σαν τρελά γύρω από το κλαδί, ροκανίζοντάς το. Είναι ζήτημα χρόνου να μασήσουν όλο το κλαδί, αναγκάζοντας τον άντρα να πέσει. Καθώς ο άντρας αντικρίζει την αναπόδραστη μοίρα του, προσέχει κάτι ακόμα: από την άκρη του κλαδιού όπου είναι γαντζωμένος, στάζουν λίγες σταγόνες μέλι. Ο άντρας βγάζει την γλώσσα του έξω να τις γλείψει. Αυτό, λέει ο Τολστόι, είναι η δυστυχία μας ως ανθρώπων: εμείς είμαστε ο άντρας που έχει γαντζωθεί στο κλαδί. Έξοδος διαφυγής δεν υπάρχει. Κι έτσι ξεχνιόμαστε γλείφοντας όποιες σταγόνες μέλι φτάνουμε να αρπάξουμε.

Δεν προτείνω να αμελήσουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες ημών και της οικογενείας μας. Δεν συνιστώ να παραιτηθούμε από την εύλογη και θεμιτή προσπάθειά μας να στήσουμε καριέρες, να δημιουργήσουμε και να προσποριστούμε την αξία των κόπων μας.

Ας γευτούμε όμως αβίαστα το «μέλι» του δικού μας κλαδιού, ας ευφρανθούμε στην ψυχή και στο ήθος. Οφείλουμε να δυναμώσουμε, έχουμε να φροντίσουμε εαυτούς και να σώσουμε την Χώρα!

Να είστε όλοι καλά!

Εμμανουήλ Συμβουλάκης

Αναπλ. Διευθυντής Σύνταξης

Άρθρο Σύνταξης

4 Ευεξία & Διατροφή

ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤΜΑΪΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2012 ΕΥΕΞΙΑ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ Διμηνιαία Έκδοση του Ελληνκού Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας & Διατροφής

Ιδιοκτήτης:ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣΕκδότης και υπεύθυνος παρά τω νόμω:Δ. Παπαπαναγιώτου, δημοσιογράφος

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

Διευθυντής Σύνταξης: Γεώργιος Π. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος

Αναπληρωτές Διευθυντές Σύνταξης: Εμμανουήλ Συμβουλάκης, Γαστρεντερολόγος

Ευάγγελος Χολόγκιτας, Παθολόγος

Συντακτική Επιτροπή: Μιχάλης Αναστασιάδης, Γεωπόνος

Χρήστος Γιαννικούλης, Γαστρεντερολόγος

Παναγιώτα Καφρίτσα, Παιδίατρος - Παιδογαστρεντερολόγος

Ιωάννης Μανιός, Διατροφολόγος - Εργοφυσιολόγος

Βασίλειος Παπαμίκος, Διατολόγος - Διατροφολόγος

Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατολόγος - Διατροφολόγος

Εμμανουήλ Τσόχατζης, Παθολόγος

Χρήστος Τριάντος, Γαστρεντερολόγος

Επιμέλεια- Διόρθωση Κειμένων: Γεώργιος Π. Καραμανώλης

Σχεδιασμός, Παραγωγή: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed

Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Ελένη A. Βραχάτη

ISSN: 1109-7418

Το περιεχόμενο του κάθε άρθρου εκφράζει την άποψη του συγγραφέα του,η οποία δεν είναι υποχρεωτικά αποδεκτή από τη Συντακτική Επιτροπή

Έδρα: Πατριάρχου Ιωακείμ 30, 106 75 ΑθήναΤηλ. Fax.: 210 72 31 332,e-mail: [email protected]: www.eligast.gr

Marketing & Διαφήμιση: Μένια Κουκουγιάννη Τηλ.: 210 72 31 332 Κιν.: 6944 735141 e-mail: [email protected]

Άρθρο Σύνταξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Άρθρο: Ευερέθιστο έντερο και δυσκοιλιότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Άρθρο: Τα προβιοτικά τρόφιμα: Ένας φυσικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε την πεπτική δυσφορία και δυσκοιλιότητα; Νεότερα δεδομένα σε μια παλιά συνήθεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Ευεξία: Ο Ρόλος της άσκησης στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Συνταγές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Άρθρο: Θεραπευτική προσέγγιση δυσκοιλιότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Παιδί & Έφηβος: Φυτική Ίνα: Ενα πολύτιμο μη θρεπτικό συστατικό της τροφής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Διατροφή: Δυσκοιλιότητα: O ρόλος της Διατροφής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Άρθρο: Χειρουργική θεραπεία της δυσκοιλιότητας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Περί Διαίτης: Περί δυσκοιλιότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Μικρά & Νόστιμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Επικοινωνούμε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Ta Nέα του Ιδρύματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

18

12

9

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜβΟΥΛΙΟ Πρόεδρος: Δημήτριος Παπαπαναγιώτου, Δημοσιογράφος

Διευθυντής: Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης, Γαστρεντερολόγος

Γεν. Γραμματέας: Δημήτριος Γ. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος

Ταμίας: Νικόλαος Βιάζης, Γαστρεντερολόγος

Μέλη: Νικόλαος Θεοδωρίδης, Επιχειρηματίας Ιωάννης Καραγιάννης, Γαστρεντερολόγος Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, Γαστρεντερολόγος Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατροφολόγος Γρηγόριος Πασπάτης, Γαστρεντερολόγος Χαράλαμπος Τζάθας, Γαστρεντερολόγος Επαμεινώνδας Τσιάνος, Γαστρεντερολόγος

Εκδοτική Επιμέλεια: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed

28


ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ


ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤ

Ευερέθιστο έντερο κ α ι δ υ σ κ ο ι λ ι ό τ η τ α

Ορισμός: Το ευερέθιστο

έντερο είναι μια χρόνια

λειτουργική διαταραχή του

εντέρου που ταλαιπωρεί

ένα σημαντικό ποσοστό των

ασθενών που επισκέπτονται

το γαστρεντερολογικό

ιατρείο σε όλο τον κόσμο.

Άρθρο


Χρυσόστομος Ν. Καλαντζής, Γαστρεντερολόγος, Επιμελητής Γαστρεντερολογικής Κλινικής ΝΙΜΤΣΑνδριανή Κουμή, Ειδικευόμενη Γαστρεντερολογικής Κλινικής ΝΙΜΤΣ

ΕπιδημιολογίαΗ επίπτωση του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) φτάνει το 20%. Είναι μια διαταραχή συχνότερη σε νεότερα άτομα σε ηλικία και συχνότερη στις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες (2:1).

ΠαθοφυσιολογίαΔιάφοροι μηχανισμοί εμπλέκονται στη παθογένεια του ΣΕΕ. Οι μελέτες αναφέρουν μεταξύ άλλων διαταραχή στην κινητικότητα του λεπτού και παχέος εντέρου, σπλαχνική υπερευαισθησία, διαταραχή στην κινητικότητα αεριών στο π. έντερο και ήπιου βαθμού φλεγμονή π. εντέρου. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλος λόγος για το ρόλο της χλωρίδας του π. εντέρου στη παθογένεια του ΣΕΕ. Η διατροφή επίσης παίζει σημαντικό ρόλο. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν δυσανεξία σε ομάδες τροφών όπως, σιτάρι, γαλακτοκομικά, όξινα φρούτα, πατάτες, κρεμμύδια και σοκολάτα και ότι ο αποκλεισμός των συγκεκριμένων τροφών από το διαιτολόγιο τους βελτιώνει τη συμπτω-ματολογία τους. Αναφέρονται επίσης γενετικοί, ανο-σολογικοί καθώς επίσης και ψυχολογικοί παράγοντες.

Παράγοντες κινδύνουΣε μελέτες που έχουν γίνει έχει βρεθεί ότι μετά από ένα επεισόδιο γαστρεντερίτιδας αυξάνονται οι πιθανότη-τες εμφάνισης ΣΕΕ, ιδιαίτερα σε γυναίκες και σε νεαρά άτομα καθώς επίσης και σε άτομα με κατάθλιψη. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η χρήση οιστρογόνων, η πρόσφατη χρήση αντιβιοτικών, η δυσανεξία σε τροφές και η φτωχή ποιότητα ζωής.

ΔιάγνωσηΗ διάγνωση ευερέθιστου εντέρου καθορίζεται με βάση τα κριτήρια Rome III. Η διάγνωση του ΣΕΈ γίνεται όταν υπάρχουν υποτροπιάζοντα επεισόδια κοιλιακού άλγους για τουλάχιστον 3 ημέρες το μήνα τους τελευταίους 3 μήνες και δύο ή περισσότερα από τα εξής: βελτίωση με την κένωση, η έναρξη σχετίζεται με αλλαγή στη συχνό-τητα των κενώσεων ή η έναρξη να σχετίζεται με αλλαγή στη μορφολογία των κοπράνων. Με βάση τη συχνότητα των κενώσεων το ΣΕΕ διαφοροποιείται σε ΣΕΕ με βασικό χαρακτηριστικό τη διάρροια, ΣΕΕ με δυσκοιλιότητα, κα-

θώς επίσης και μεικτού τύπου. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με ευερέθιστο έντερο ανήκουν στη κατη-γορία ΣΕΕ-διάρροια. Οι ασθενείς με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα αποτελούν το 15%. Συχνά αναφέρεται και μετεωρισμός.

Βασική προϋπόθεση στη διάγνωση ευερέθιστου εντέρου είναι ο αποκλεισμός οργανικών παθήσεων. Σε ασθε-νείς που προσέρχονται με σημεία που πιθανολογούν οργανική νόσο επιβάλλεται άμεση διερεύνηση. Τέτοια σημεία είναι η αναιμία, η ανορεξία, η απώλεια βάρους, η παρουσία αίματος στις κενώσεις, ηλικία >50 έτη, θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο π. εντέρου, πρόσφατη έναρξη συμπτωμάτων.

ΘεραπείαΤο κλειδί της επιτυχίας στη θεραπεία των ασθενών με ευερέθιστο έντερο εναπόκειται στη ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ ιατρού και ασθενούς. Ο ιατρός ενημερώνει και επεξηγεί στον ασθενή το πρόβλημα του και τον καθησυχάζει ότι δεν πάσχει από κάτι που επηρε-άζει το προσδόκιμο επιβίωσης, αφού βέβαια αποκλειστεί οργανική νόσος. Μετέπειτα η θεραπεία στοχεύει στη βελτίωση των συμπτωμάτων του ασθενούς που είναι διαφορετικά σε κάθε ασθενή.

Ι. Δίαιτα

Σε ασθενείς με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα συνιστάται δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες, είτε αυξάνοντας το φυτικό υπό-

e-mail: [email protected] / [email protected]



λειμμα στην καθημερινή διατροφή είτε ως συμπλήρωμα φυτικών ινών με σκευάσματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο (πχ. psyllium hydrophilic mucilloid, ispaghula husk), ξεκινώντας με χαμηλές δόσεις και αυξάνοντας σταδιακά ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία αερίων, μετεωρισμού και πόνου.

ΙΙ. Φαρμακευτική αγωγή

Για τον πόνο χρησιμοποιούνται αντισπασμωδικά-αντιχολινεργικά (πχ. mebeverine) φάρμακα με συχνά απογοητευτικά αποτελέσματα. Διάφορα καθαρτικά όπως polyethylene glycol δύναται να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς με επίμονη δυσκοιλιότητα. Το Tegaserod, χρησιμοποιείται σε ασθενείς με χρόνια δυσκοιλιότητα. Σε μελέτες φάνηκε ότι βελτιώνει τη συμπτωματολογία των ασθενών με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα. Η χρησιμότητα του όμως περιορίστηκε λόγω αναφερόμενων καρδιαγγειακών επι-πλοκών ιδιαίτερα σε ασθενείς με παράγοντες κινδύνου. Πρόσφατα έχει πάρει έγκριση το lubiproston για χρήση σε γυναίκες με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα. Το Linaclotide είναι υπό μελέτη για τη θεραπεία ασθενών με ΣΕΕ-δυσκοιλι-ότητα. Μέχρι στιγμής βρέθηκε ότι βελτιώνει σημαντικά τη δυσκοιλιότητα το κοιλιακό άλγος και τον μετεωρισμό. Η χρήση τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών (SSRIs)-αγχολυτικών φαρμάκων βελτιώνουν περισσότερο την ποιότητα ζωής των ασθενών και λιγότερο τα καθ’ αυτά

συμπτώματα. Tα προβιοτικά βελτιώνουν τη χλωρίδα του εντέρου και βοηθούν ιδιαίτερα τους ασθενείς με μετεωρισμό.

ΙΙΙ. Ψυχολογική θεραπεία

Η ψυχοθεραπεία, η υπνοθεραπεία και cognitive beha-vioral therapy έχουν βοηθήσει ένα ποσοστό ασθενών. Σε μελέτες έχει φανεί ότι η αντιμετώπιση του άγχους σε ασθενείς με ΣΕΕ βελτιώνει την ποιότητα ζωής τους

ΙV. Εναλλακτική θεραπεία

Ως εναλλακτική θεραπεία, έχει χρησιμοποιηθεί ο βελονι-σμός και διάφορα βότανα μεταξύ άλλων ginger και aloe, όπως επίσης και παγκρεατικά ένζυμα με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.

ΠρόγνωσηΤο ευερέθιστο έντερο είναι μια χρόνια γαστρεντερική διαταραχή η οποία συχνά επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ασθενούς χωρίς όμως να επηρεάζει τη θνητότητα και αυτό πρέπει να τονιστεί από τον θεράποντα ιατρό. Το ψυχολογικό υπόβαθρο του ασθενούς πχ. το υπερ-βολικό άγχος συμβάλλει άμεσα στο βαθμό έντασης των συμπτωμάτων γι’ αυτό και πρέπει ο ιατρός να κτίσει ένα δεσμό εμπιστοσύνης μεταξύ αυτού και του ασθενούς για επίτευξη βελτίωσης αν όχι θεραπείας.


Τα προβιοτικά τρόφιμαΈνας φυσικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε την πεπτική δυσφορία και δυσκοιλιότητα;Νεότερα δεδομένα σε μια παλιά συνήθεια

Άρθρο

Ακούμε τα τελευταία χρόνια, την έννοια των λειτουργικών τροφίμων. Τι είναι όμως τα τρόφιμα αυτά;

Η εξέλιξη της επιστημονικής τεχνολογίας σε συνδυασμό με τις αυξημένες διατροφικές ανάγκες του σύγχρονου αν-θρώπου οδήγησαν στη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας τροφίμων: τα λειτουργικά τρόφιμα.

Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό οργανισμό μελέτης λειτουρ-γικών τροφίμων (FUFOSE – Functional Food Science in Europe) «λειτουργικά τρόφιμα είναι τα τρόφιμα τα οποία αποδεδειγμένα προσφέρουν οφέλη σε μια ή περισσότερες σωματικές λειτουργίες, εκτός της πλήρωσης των διατροφι-κών αναγκών, με τέτοιο τρόπο ώστε είτε να βελτιώνουν την υγεία και την ευημερία, είτε να ελαττώνουν την πιθανότητα ασθένειας».

Τα λειτουργικά τρόφιμα είναι είτε εμπλουτισμένα με συστα-τικά όπως στερόλες ή ζωντανοί μικροοργανισμοί (όπως τα προβιοτικά), είτε τρόφιμα από τα οποία έχουν αφαιρεθεί κάποια ανεπιθύμητα συστατικά όπως τα αλλεργιογόνα.

Το τελευταίο διάστημα, η λήψη προβιοτικών μέσω των λειτουργικών τροφίμων, απασχολεί ολοένα και περισσότερο την επιστημονική κοινότητα και βιομηχανία.

Τι είναι τα προβιοτικά;

Η λέξη προβιοτικό προέρχεται από τις λέξεις: προ-βίος, που σημαίνει «υπέρ της ζωής». Με τον όρο προβιοτικά προϊόντα εννοούμε τα προϊόντα εκείνα που περιέχουν προβιοτικά συστατικά, δηλαδή ειδικούς ζωντανούς μικροοργανισμούς. Οι μικροοργανισμοί αυτοί επιζούν κατά τη διαδικασία της πέψης και περνούν στο έντερο, όπου και ασκούν την ευ-



εργετική τους δράση και συμβάλλουν στην βελτίωση της υγείας.

Τα πιο γνωστά προβιοτικά τρόφιμα είναι τα γαλακτοκο-μικά προϊόντα τα οποία υπάρχουν στο εμπόριο, όπως ρευστά όξινα γάλατα και γιαούρτια. Τα περισσότερα από αυτά έχουν οξυγαλακτικά βακτήρια που ανήκουν σε διαφορετικά γένη τα συνηθέστερα από τα οποία είναι Bifidobacterium και Lactobacillus (π.χ. ActiRegularis, L. Casei Defensis κ.α.). Κάθε στέλεχος έχει διαφορετικές ιδιότητες και μπορεί να επιφέρει επομένως και διαφο-ρετικά οφέλη στην υγεία.

Ποιοι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν προβιοτικοί;Η επιλογή ενός μικροοργανισμού προκειμένου να χρη-σιμοποιηθεί ως προβιοτικό στηρίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια.

}} Να είναι κατάλληλο για τρόφιμα,

}} Να είναι παρόν με τη μορφή ζωντανών κυττάρων σε μεγάλες ποσότητες πριν την πρόσληψη,

}} Να είναι σταθερό και να παραμένει ζωντανό και ενερ-γό μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος στο οποίο βρίσκεται,

}} Να επιβιώνει τη διέλευση από το ανθρώπινο πεπτικό σύστημα,

}} Να ασκεί αποδεδειγμένα ευεργετική δράση στην υγεία.

Τι είναι τα «καλά βακτήρια του εντέρου» και τι ρόλο παίζουν;Στο έντερο κατοικεί ένας μεγάλος πληθυσμός μικροορ-γανισμών οι οποίοι αποτελούν τη χλωρίδα του εντέρου («καλά βακτήρια»). Περίπου 400 είδη βακτηρίων απο-τελούν τη χλωρίδα ενός ενήλικα των οποίων ο αριθμός υπερβαίνει κατά 10 φορές τον αριθμό των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος. Οι μικροοργανισμοί αυτοί συμβιώνουν μαζί μας και βοηθούν πολλές από τις λει-τουργίες του σώματός μας.

Η χλωρίδα του παχέος εντέρου διευκολύνει την πέψη και την απορρόφηση διαφόρων θρεπτικών ουσιών, ενώ εξασφαλίζει προστασία έναντι των λοιμώξεων και ενι-σχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Τα προβιοτικά προσφέρουν οφέλη στο γαστροεντερικό σύστημα;Τα τελευταία χρόνια οι γνώσεις μας σχετικά με τη χλωρί-δα του εντέρου αυξάνονται και οι ευεργετικές ιδιότητες των προβιοτικών στην υγεία του εντέρου αναλύονται όλο και περισσότερο.

Είναι γνωστό πως το καθημερινό άγχος προκαλεί την εξασθένηση της εντερικής χλωρίδας με αποτέλεσμα τη μη ομαλή λειτουργία του εντέρου (φούσκωμα, πεπτική δυσφορία, δυσκοιλιότητα), ενώ το στρες έχει συνδεθεί ακόμα και με την ανάπτυξη συμπτωμάτων του συνδρό-μου ευερέθιστου εντέρου.

Ένας μεγάλος αριθμός μελετών έχει αποδείξει πως η χρήση των προβιοτικών διαμορφώνει / ενισχύει ένα δια-ταραγμένο εντερικό μικροβιακό οικοσύστημα (εντερική χλωρίδα) και επομένως διορθώνει τα συμπτώματα, όπως το φούσκωμα και η δυσκοιλιότητα, που είχε επιφέρει η διαταραχή αυτή.

Έτσι, μελέτες με τον προβιοτικό μικροοργανισμό ActiRegularis έχουν δείξει τη θετική επίδραση των προ-βιοτικών στην πεπτική ευφορία, το φούσκωμα και το πρήξιμο αλλά και τη συχνότητα κενώσεων σε άτομα με ήπια προβλήματα δυσκοιλιότητας, ενώ μελέτες με τον μικροοργανισμό L. Casei Defensis βοηθούν στη βελτί-ωση της αμυντικής λειτουργίας και στην εξάλειψη της φλεγμονώδους απόκρισης στην περίπτωση μολύνσεων.

Πώς δρουν τα προβιοτικά;

Παρ’ ότι τα προβιοτικά χρησιμοποιούνται εδώ και πολ-λά χρόνια ο μηχανισμός δράσης τους «ξεδιπλώνεται» συνεχώς μέσα από τις επιστημονικές μελέτες.


Ένας μεγάλος αριθμός κλινικών μελετών έχει αποκαλύψει πως ο μηχανισμός δράσης των προβιοτικών βασίζεται στην ενίσχυση της εντερικής χλωρίδας. Αυτό δεν προ-ϋποθέτει μεταβολές της εντερικής χλωρίδας, δηλαδή αποίκηση του ανθρώπινου πεπτικού συστήματος από τα προβιοτικά βακτήρια, καθώς θεωρείται ότι οι μικρο-οργανισμοί αυτοί μπορούν να δράσουν ευεργετικά απλά διαβαίνοντας το πεπτικό σωλήνα.

Μια έρευνα του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έδειξε πως ότι η κατανάλωση συγκεκριμένων προβιοτικών δημιουργεί ένα δυσμενές περιβάλλον για την ανάπτυξη των παθογόνων βακτηρίων (π.χ. παράγοντας αντιμι-κροβιακές ουσίες) κι έτσι εμποδίζει τις φλεγμονές του εντέρου, ενώ πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως κάποια προβιοτικά ενδέχεται να αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας της χλωρίδας (π.χ. τον τρόπο που μεταβο-λίζονται κάποιες τροφές).

Οποιοδήποτε προβιοτικό γιαούρτι ή σκεύασμα έχει τα ίδια αποτελέσματα στην επανόρθωση της ισορροπίας του εντέρου;

Τα προβιοτικά είναι ένας φυσικός τρόπος να επανα-φέρουμε την ισορροπία του εντέρου μας η οποία έχει διαταραχθεί για διάφορους λόγους αλλά δεν έχει πα-θολογική αιτία. Αυτό σημαίνει πως μπορούμε να κατα-πολεμήσουμε ήπια προβλήματα δυσκοιλιότητας χωρίς τη χρήση φαρμάκων.

Μελέτες έχουν δείξει πως διαφορετικά είδη προβιοτικών επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα και βοηθούν ασθενείς με διαφορετικά προβλήματα.

Για να έχουν οφέλη στην υγεία εκτός της κάλυψης των διατροφικών αναγκών, τα προβιοτικά θα πρέπει να πα-

ρασκευάζονται και με τέτοιο τρόπο ώστε να περιέχουν την απαραίτητη ποσότητα ζωντανών μικροοργανισμών μέχρι την ημερομηνία λήξης τους καθώς και να αποδει-κνύουν την ευεργετική τους δράση με κλινικές μελέτες χρησιμοποιώντας τα ίδια τα προϊόντα.

Τα προβιοτικά βρίσκονται στο κέντρο του ενδιαφέρο-ντος στον τομέα των λειτουργικών τροφίμων, ο οποίος αναπτύσσεται παγκοσμίως με ρυθμό της τάξης του έξι τοις εκατό ετησίως, ενώ οι έρευνες αυξάνονται συνεχώς. Το 2010 δημοσιεύθηκαν 1158 μελέτες σχετικές με τις ευεργετικές επιδράσεις των προβιοτικών στον οργα-νισμό αποδεικνύοντας το αυξανόμενο ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας.

Τα οφέλη των προβιοτικών είναι ευρέως αποδεκτά απο την επιστημονική κοινότητα και οι μελέτες θα πρέπει να συνεχιστούν ώστε να διευρυνθεί η γνώση μας τόσο στον μηχανισμό δράσης τους όσο και στα περαιτέρω οφέλη τα οποία μπορεί να φέρουν στην υγεία.

Προτάσεις οι οποίες ίσως προκαλέσουν τον αναγνώστη να το διαβάσει

Αφήστε τα προβιοτικά να ενισχύσουν την υγεία σας.

Τα προβιοτικά είναι μικροοργανισμοί οι οποίοι πρέπει αποδεδειγμένα είτε να βελτιώνουν την υγεία και την ευημερία, είτε να ελαττώνουν την πιθανότητα ασθένειας. Περίπου 400 είδη βακτηρίων αποτελούν τη χλωρίδα ενός ενήλικα των οποίων ο αριθμός υπερβαίνει κατά 10 φορές τον αριθμό των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος.

Μελέτες έχουν δείξει πως διαφορετικά είδη προβιοτικών επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα και βοηθούν ασθε-νείς με διαφορετικά προβλήματα.

Ναυσικά Φρίμα, διδάκτορ Γενετικής, τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας»

e-mail: [email protected]



Ευεξία

Ο Ρόλος της Άσκησης στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας

Η σωματική άσκηση επιδρά στο γαστρεντερικό σύστημα με ποικίλους τρόπους, και η επίδραση αυτή μπορεί να έχει ευεργετικά ή επιβαρυντικά αποτελέσματα, ανάλογα με την ένταση της δραστηριότητας που εκτελείται. Η άσκηση υψηλής έντασης είναι δυνατόν να προκαλέσει γαστρεντερικά προβλήματα, όπως ναυτία, κοιλιακό πόνο, καούρα, έμετο, κοιλιακές κράμπες, διάρροια, ακόμη και γαστρεντερική αιμορραγία. Τα συμπτώματα αυτά είναι ιδιαίτερα συνήθη κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης, όπως το τρέξιμο μακριών αποστάσεων και το τρίαθλο. Παρόλο που ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός πρόκλησης των συμπτωμάτων δεν έχει αναλυθεί επαρκώς, πιστεύεται ότι εμπλέκονται ισχαιμικοί, μηχανικοί και νευροενδοκρι-νολογικοί παράγοντες, όλοι εκ των οποίων σχετίζονται με την ένταση της άσκησης.

Αντίθετα, η ελαφριά έως μέτριας έντασης σωματική δρα-στηριότητα έχει φανεί ότι έχει προστατευτικές δράσεις στο γαστρεντερικό σύστημα. Συγκεκριμένα, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, χολολιθίασης, εκκολπωματικής νόσου, κλπ. Η δυσκοι-λιότητα έχει παραδοσιακά συσχετιστεί με τη σωματική αδράνεια. Αρκετές μάλιστα επιδημιολογικές έρευνες έχουν καταλήξει σε αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στη σωματική άσκηση και τη δυσκοιλιότητα. Σε αναφορά της Nurses’ Health Study, η οποία διεξήχθη σε 62.036 γυναίκες ηλικίας 36-61 ετών, η μέτρια σωματική άσκηση συσχετίστηκε με σημαντικά μειωμένη συχνότητα δυ-σκοιλιότητας. Επιπλέον, βελτίωση στα χαρακτηριστικά της αφόδευσης και μειωμένη χρήση καθαρτικών ουσιών έχει παρατηρηθεί σε ηλικιωμένους ασθενείς, οι οποίοι

Η τακτική σωματική άσκηση συστήνεται παραδοσιακά για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, καθώς η μειωμένη σωματική δραστηριότητα έχει φανεί ότι αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση του προβλήματος. Τα δεδομένα επιδημιολογικών ερευνών έχουν δείξει ότι η συχνότητα εμφάνισης της δυσκοιλιότητας αυξάνεται με την ηλικία, παράλληλα με τη μείωση της φυσικής δραστηριότητας του ατόμου, και ασθενείς που παραμένουν κλινήρεις παρουσιάζονται ιδιαίτερα επιρρεπείς στην εμφάνιση δυσκοιλιότητας. Ως εκ τούτου, φαίνεται απόλυτα λογικό το γεγονός ότι η σωματική άσκηση αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην προσπάθεια αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας.


Γεωργία Ρουσινού, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, M.Sc., RD

ακολούθησαν προγράμματα σωματικής δραστηριότητας και διατροφής. Οι εμπλεκόμενοι μηχανισμοί δεν είναι πλή-ρως κατανοητοί. Παρ’ όλα αυτά, θεωρείται ότι η άσκηση επιδρά επιθυμητά στην κινητικότητα του παχέος εντέρου και στη μείωση της ροής του αίματος στον γαστρεντερι-κό σωλήνα, ενώ δεν αποκλείεται να εμπλέκονται απλοί μηχανικοί παράγοντες, όπως η πίεση του εντέρου από τους κοιλιακούς μύες, νευροενδοκρινολογικές μεταβολές και η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών, ως αποτέλεσμα της αυξημένης ενεργειακής πρόσληψης.

Ωστόσο, δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία ανάμε-σα στα αποτελέσματα των ερευνών. Τα στοιχεία που προέρχονται από ελεγχόμενες μελέτες δεν υποστηρίζουν την θετική επίδραση της άσκησης στην ανμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Για παράδειγμα, ο Meshkinpour και οι συνεργάτες του μελέτησαν ασθενείς με χρόνια δυσκοιλιότητα κατά τη διάρκεια τεσσάρων εβδομάδων ελαφριάς φυσικής δραστηριότητας. Το πρόγραμμα περι-λάμβανε μία ώρα περπάτημα, πέντε ημέρες/εβδομάδα. Η απόσταση που διένυαν οι ασθενείς κάθε ημέρα αυ-ξήθηκε σταδιακά από 2,9 σε 5,2χιλιόμετρα, χωρίς όμως να επηρεάσει την δυσκοιλιότητα. Παρόμοια είναι και τα συμπεράσματα πρόσφατης έρευνας, σύμφωνα με την οποία η φυσική δραστηριότητα δεν είχε σχέση με την δυσκοιλιότητα σε ενήλικες 24-77 ετών.

Οι συστάσεις που αφορούν στην αύξηση της σωματικής άσκησης με σκοπό την βελτίωση της δυσκοιλιότητας έχουν, ως επί το πλείστον, βασιστεί στην παραδοχή ότι η άσκηση αυξάνει την κινητικότητα του εντέρου και επιτα-χύνει το χρόνο διέλευσης της τροφής στο γαστρεντερικό σωλήνα. Παρ’ όλα αυτά, η επίδραση της άσκησης στην κινητικότητα του εντέρου δεν έχει επιβεβαιωθεί, καθώς οι σχετικές έρευνες έχουν καταλήξει σε αντικρουόμενα αποτελέσματα. Η συχνότητα εμφάνισης της δυσκοιλιό-τητας αυξάνεται με την ηλικία, και στους ηλικιωμένους που πάσχουν από δυσκοιλιότητα έχει παρατηρηθεί πα-ρατεταμένος χρόνος διέλευσης του υπολείμματος της τροφής στο παχύ έντερο. Σε άτομα μέσης ηλικίας με καθιστική ζωή και συμπτώματα χρόνιας δυσκοιλιότητας, η συστηματική σωματική άσκηση έχει φανεί ότι βελτιώνει τα χαρακτηριστικά της αφόδευσης και μειώνει το χρόνο διέλευσης στο παχύ έντερο. Σε υγιείς εθελοντές, οι οποίοι ακολούθησαν προγράμματα που περιλάμβαναν τρέξιμο

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ενημερωθείτε και από την ιστοθέση του medNutrition - www.mednutrition.gr

ή/και ποδηλασία, σε υπομέγιστη ένταση άσκησης (70-80% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας), οι ερευνητές παρατήρησαν σημαντική επιτάχυνση της συνολικού χρόνου κίνησης της τροφής στο γαστρεντερικό σωλήνα. Ωστόσο, σε καμία από αυτές τις έρευνες, δεν υπήρξε αυστηρός έλεγχος της διατροφικής πρόσληψης των εθελοντών, η οποία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το χρόνο διέλευσης και τον όγκο του υπολείμματος της τροφής. Η αύξηση της σωματικής άσκησης είναι πιθανό να οδηγήσει σε υψηλότερη ενεργειακή πρόσληψη και υψηλότερη πρόσληψη φυτικών ινών, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να διαχωριστεί η επίδραση της φυσικής δραστηριότητας από τη διατροφή. Πράγματι, μελέτες στις οποίες υπήρξε αυστηρός έλεγχος της διατροφικής πρόσληψης, έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η άσκη-ση δεν έχει αισθητή επίπτωση στον χρόνο διέλευσης του εντέρου, ανεξάρτητα από την ηλικία, το επίπεδο δραστηριότητας, το φύλο και τη φυσική κατάσταση του ατόμου.

Είναι φανερό ότι η επίδραση της άσκησης στην κινη-τικότητα του εντέρου και στη δυσκοιλιότητα δεν είναι πλήρως εξακριβωμένη. Παρά τη θεωρητική βάση και τα επιδημιολογικά στοιχεία που έχουν συσχετίσει την φυσική δραστηριότητα με μειωμένο κίνδυνο δυσκοιλιότητας, δεν έχει αποδειχθεί ότι η αύξηση της σωματικής άσκησης, σαν μέθοδος αντιμετώπισης, μειώνει τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας. Η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι σαφώς ένας επιθυμητός στόχος, καθώς βελτιώνει την γενικότερη υγεία του γαστρεντερικού, συμβάλλοντας στην πρόληψη και αντιμετώπιση άλλων γαστρεντερικών καταστάσεων και νόσων, και έχει δειχθεί ότι βελτιώνει την ποιότητα ζωής των πασχόντων από δυσκοιλιότητα.


Συνταγές

1 κουταλιά ψιλοκομμένο ΑΝΗΘΟ

½ κιλό στήθος ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ, χωρίς πέτσα και κόκαλα

3 φρέσκα ΚΡΕΜΜΥΔΑΚΙΑ ψιλοκομμένα

1 κουταλιά ψιλοκομμένο ΜΑϊΝΤΑΝΟ

ΑΛΑΤΙ και ΠΙΠΕΡΙ

5 κουταλιές ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

250 γρ. ΜΕΛΙΤζΑΝΑ φλάσκα

1 ΠΙΠΕΡΙΑ ψιλοκομμένη

Εκτέλεση: 1. Πλένετε τα ορτύκια και τα αλατοπιπερώνετε. Ξεφλουδίζετε και ψιλοκόβετε τις ντομάτες. Ζεσταίνετε 3 κουταλιές ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ σε κα-τσαρόλα και σωτάρετε τα ορτύκια. Προσθέτετε τα κρεμμυδάκια, το σκόρ-δο και τις ντομάτες και αφήνετε το φαγητό στη φωτιά 10 λεπτά περίπου. 2. Σωτάρετε ελαφρά με το υπόλοιπο ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ τις μπάμιες. Προ-σθέτετε τις μπάμιες στην κατσαρόλα, ρίχνετε το μαϊντανό, το ξύδι, ½ φλιτζάνι νερό, αλάτι και πιπέρι. Αφήνετε το φαγητό να σιγοβράσει 20 λεπτά περίπου. Το φαγητό τρώγεται ζεστό αλλά και χλιαρό.

Σχολιασμός: Γράφει η Μαρία Ζερβού, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, [email protected]Η συνταγή αυτή περιέχει πληθώρα πηγών φυτικών ινών. Από τη μια υπάρχουν οι μπάμιες, που ως λαχανικό περιέχει άφθονες καθώς περιέχει και τα σπόρια του. Επίσης, ο μαϊντανός αλλά και οι ντομάτες, αν και ξεφλουδισμένες, συμ-βάλλουν και αυτές στην πρόσληψη αρκετών φυτικών ινών. Τέλος, το ελαιόλαδο, με τη βιταμίνη Ε, τα καροτενοειδή και τα λοιπά αντιοξειδωτικά που περιέχει, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του εντέρου.

Σουβλάκι Κοτόπουλο με Μελιτζάνες

Ορτύκια με Μπάμιες

Κατηγορία: ΠΟΥΛΕΡΙΚΑβαθμός δυσκολίας: (από 1-5): 1 - Πολύ εύκολη +

Κατηγορία: ΠΟΥΛΕΡΙΚΑβαθμός δυσκολίας: (από 1-5): 1 - Πολύ εύκολη +

Χρόνος παρασκευής: 20 λεπτάΧρόνος μαγειρέματος: 50 λεπτά

Τι θα χρειαστείτε (για 4 άτομα)

Τι θα χρειαστείτε (για 4 άτομα)

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ενημερωθείτε και από την ιστοθέση του medNutrition - www.mednutrition.gr

1 κουταλιά ψιλοκομμένο ΜΑϊΝΤΑΝΟ

1 κιλό καθαρισμένες ΜΠΑΜΙΕΣ

½ φλιτζανάκι ΞΥΔΙ

8 ΟΡΤΥΚΙΑ

αλάτι και πιπέρι

2 σκελίδες ΣΚΟΡΔΟ ψιλοκομμένο

6 μικρά καθαρισμένα ΚΡΕΜΜΥΔΙΑ

6 κουταλιές ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

2 μέτριες ΝΤΟΜΑΤΕΣ

Χρόνος παρασκευής: 3 ώρες και 15 λεπτάΧρόνος μαγειρέματος: 12 λεπτά

Εκτέλεση: 1. Κόβετε το κοτόπουλο και τη μελιτζάνα σε κύβους. Βά ζετε σε λεκάνη τους κύβους του κοτόπουλου και της μελιτζά-νας, την πιπεριά, τα κρεμμυδάκια, τον μαϊντανό και τον άνηθο και τα περιχύνετε με το ελαιόλαδο. Τα αφήνετε να μείνουν 2-3 ώρες. 2. Περνάτε τους κύβους του κοτόπουλου, της μελιτζάνας και την πιπεριά εναλλάξ σε σουβλάκια. Τα ψήνετε σκεπασμένα σε μεγάλο τηγάνι με αντικολλητική επένδυση, σε μέτρια φωτιά για 5-6 λεπτά από την κάθε πλευρά. Σερβίρονται ζεστά.

Σχολιασμός: Γράφει η Μαρία Ζερβού, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, [email protected]Πρόκειται για ένα πιάτο με έντονα τα στοιχεία και τα πλεονεκτήματα της μεσογειακής διατροφής. Περιέχει λαχανικά πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως τα φρέσκα κρεμμύδια, ο μαϊντανός και οι μελιτζάνες, τα οποία ψήνονται, διατη-ρώντας με αυτόν τον τρόπο περισσότερο την διατροφική τους αξία. Από την άλλη, το κοτόπουλο, εκτός από την υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη που παρέχει, είναι και πηγή πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (λινολεικό οξύ Ω-6), τα οποία,σύμφωνα με έρευνες, συμβάλλουν στην καλή υγεία του εντερικού βλεννογόνου.


Θεραπευτική προσέγγιση δ υ σ κ ο ι λ ι ό τ η τ α ς

Ορισμός-Επιδημιολογία: Η δυσκοιλιότητα αποτελεί μια από τις συχνότερες

διαταραχές του πεπτικού συστήματος στο γενικό πληθυσμό. Με τον όρο

δυσκοιλιότητα κάθε άνθρωπος περιγράφει διαφορετικά την αλλαγή των εντερικών του συνηθειών: μείωση της συχνότητας

των κενώσεων, σκληρά κόπρανα, έντονη προσπάθεια ή/και πόνοw κατά την

αφόδευση ή αίσθημα ατελούς κένωσης.

στον 6 μήνες πριν από τη διάγνωση. Αναγκαίο, επίσης, είναι οι ασθενείς να μην πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.

Ο επιπολασμός της χρόνιας δυσκοιλιότητας με βάση διεθνείς μελέτες κυμαίνεται από 12 έως 27% και σε μελέτη του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ το 16% του ελληνικού πλη-θυσμού (21% των γυναικών και 11% των ανδρών) αναφέρει δυσκοιλιότητα εντός του τελευταίου έτους. Το πρόβλημα απαντά συνηθέστερα σε γυναίκες (η αναλογία γυναικών/ανδρών είναι περίπου δύο προς ένα) και ηλικιωμένους.

Αιτιολογία

Η χρόνια δυσκοιλιότητα διακρίνεται σε ιδιοπαθή (λειτουρ-γική) και δευτεροπαθή (οργανική) στα πλάισια διαφόρων παθήσεων (υποθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, υποκαλιαιμία, νόσος Parkinson, πολλαπλή σκλήρυνση, ψυχογενής ανορεξία, ορθοκολικός καρκίνος, παθήσεις

Άρθρο

Τα κριτήρια (κατά Ρώμη ΙΙΙ) για τη διάγνωση της λει-τουργικής δυσκοιλιότητας, που αποτελεί και τη συχνό-τερη μορφή, περιλαμβάνουν δύο ή περισσότερα από τα παρακάτω:

1) έντονη προσπάθεια σε τουλάχιστον 25% των κενώ-σεων.

2) αίσθημα κωλύματος σε τουλάχιστον 25% των κε-νώσεων.

3) αίσθημα ατελούς κένωσης σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων.

4) χρήση χειρισμών για την υποβοήθηση της κένωσης σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων.

5) κόπρανα σκληρά ή σε σχήμα σβόλου σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων.

6) λιγότερες από 3 κενώσεις εβδομαδιαίως.

Τα παραπάνω πρέπει να πληρούνται τους τελευταίους 3 μήνες και η έναρξη των συμπτωμάτων να είναι τουλάχι-


ότητας, η προκαλοπρίδη (Resolor). Πρόκειται για έναν εκλεκτικό αγωνιστή υποδοχέων σεροτονίνης που επάγει την κινητικότητα του παχέος εντέρου με αποτέλεσμα την αύξηση της συχνότητας των κενώσεων. Επιπρόσθετα, ανακουφίζει από τα συνοδευτικά συμπτώματα της δυ-σκοιλίοτητας όπως ο μετεωρισμός, η έντονη προσπάθεια και ο πόνος κατά την κένωση και τα σκληρά κόπρανα, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των πασχόντων. Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου έχουν τεκμηριωθεί από πολυκεντρικές μελέτες στην Ευ-ρώπη και τις Η.Π.Α. Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι η κεφαλαλγία και η διάρροια, ενώ δεν προκαλεί σημαντικές φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις. Προς το παρόν, η προυκαλοπρίδη έχει ένδειξη σε γυναίκες με χρόνια δυσκοιλιότητα και χορηγείται με ιατρική συνταγή, στη μορφή δισκίων, μία φορά ημερησίως.

Σε ανθεκτικές μορφές δυσκοιλιότητας είναι, τέλος, δυ-νατό να χρησιμοποιηθούν θεραπείες συμπεριφοράς (βιοανάδραση) ακόμα και επεμβατικές μέθοδοι (διέ-γερση ιερού νεύρου, έγχυση botox στον ηβοορθικό μυ, υφολική κολεκτομή).

Συμπερασματικά, η δυσκοιλότητα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα υγείας που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των πασχόντων και συνεπάγεται συχνή αναζήτηση ιατρικών υπηρεσιών με αντίστοιχο οικονομικό κόστος. Απαραίτητη κρίνεται η πολύπλευρη διαγνωστική της προσέγγιση, ενώ η προσθήκη νέων φαρμάκων στη θεραπευτική μας φαρέτρα αποτελεί, ασφαλώς, ελπιδοφόρα εξέλιξη.

πρωκτού κ.ά) ή λήψης φαρμάκων (οπιοειδή, αντισπα-σμωδικά, αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά, ανταγωνιστές ασβεστίου κ.ά).

Διάγνωση

Η διαγνωστική προσέγγιση των πασχόντων περιλαμ-βάνει πρωταρχικά τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού και την ενδελεχή φυσική εξέταση, συμπεριλαμβανομένης της δακτυλικής εξέτασης του ορθού. Εργαστηριακές, απεικονιστικές και ενδοσκοπικές εξετάσεις απαιτούνται όταν υπάρχουν συμπτώματα «συναγερμού» όπως η παρουσία αίματος στα κόπρανα, η αναιμία, η απώλεια βάρους, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή ιδιοπαθών φλεγονωδών εντεροπαθειών και η πρόσφατη εμφάνιση δυσκοιλιότητας σε ηλικιωμένο άτομο. Λειτουργικές εξετάσεις όπως η ορθοπρωκτική μανομετρία, το αφοδευόγραμμα, η μελέτη της αισθητι-κότητας ορθού-πρωκτού, η δοκιμασία αποβολής μπα-λονιού από το ορθό και η μελέτη του χρόνου διάβασης του παχέος εντέρου χρησιμεύουν ενίοτε σε ασθενείς χωρίς παθολογικά ευρήματα από τον αρχικό κλινικο-εργαστηριακό έλεγχο, των οποίων τα συμπτώματα δε βελτιώθηκαν με τα συνήθη θεραπευτικά μέσα.

Θεραπεία

Το πρώτο βήμα στη θεραπεία της χρόνιας δυσκοιλιότητας είναι η αντιμετώπιση των νοσημάτων και η αποφυγή των φαρμάκων που ενδεχομένως την προκαλούν. Εν-θαρρύνεται η αύξηση της σωματικής άσκησης και της κατανάλωσης υγρών και φυτικών ινών (περίπου 25 γρ. ημερησίως), καθώς και η χρήση σταθερής ώρας (συνήθως μεταγευματικά, το πρωί) προς κένωση. Επί αποτυχίας χρησιμοποιούνται υπακτικά φάρμακα όπως τα διο-γκωτικά των κοπράνων (ψύλλιο, μεθυλοκυτταρίνη), τα μαλακτικά των κοπράνων (δοκουσάτη), τα ωσμωτικώς δρώντα (PEG, γλυκερίνη, σορβιτόλη, άλατα μαγνησίου, λακτουλόζη/λακτιλόλη) και τα διαγερτικά της κινητι-κότητας του εντέρου (βισακοδύλη, σέννα, πικοθεϊκό νάτριο). Πρέπει να τονιστεί πως τα υπακτικά δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικά σε όλους τους ασθενείς και δε στερούνται παρενεργειών.

Προσφάτως κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα ένα νέο φάρμακο για την αντιμετώπιση της χρόνιας δυσκοιλι-

Αθανάσιος Δ. Σιούλας, Ειδικευόμενος Ιατρός στη Γαστρεντερολογία, Ηπατογαστρεντερολογική Μονάδα, Β΄Προπαιδευτική-Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Π.Γ.Ν. «Αττικόν»




ΦΥΤΙΚΗ ΙΝΑ: Ένα πολύτιμο μη θρεπτικό συστατικό της τροφής

Ο ορισμός της φυτικής ίνας περιλαμβάνει «το σύνολο των πολυσακχαριτών και της λιγνίνης που δεν πέπτονται στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου και φθάνουν στο παχύ έντερο ανέπαφοι».

Παιδί & Εφηβος

19


Ευεξία & Διατροφή

Θωμαή Καραγκιόζογλου-Λαμπούδη, Παιδογαστρεντερολόγος, Καθηγήτρια Κλινικής Διατροφής. ΑΤΕΙΘ

Περιγράφοντας έτσι τη φυτική ίνα γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για ένα σύνολο ενώσεων με ανόμοια χημικά χαρακτηριστικά, που όμως περιγράφονται με ένα κοινό όρο επειδή έχουν από τον οργανισμό του ανθρώπου κοινή αντιμετώπιση ως προς την πέψη. Τα κύρια συ-στατικά της φυτικής ίνας προέρχονται από τα κυτταρικά τοιχώματα των φυτικών κυττάρων και περιλαμβάνουν μη αμυλούχους πολυσακχαρίτες (π.χ. κυτταρίνη, ημι-κυτταρίνη, κόμμεα, πηκτίνες), ολιγοσακχαρίτες (π.χ. ινουλίνη), λιγνίνη και συναφή φυτικά συστατικά (π.χ. κηροί, σουβερίνη).

Με βάση τη διαλυτότητα στο νερό, χωρίζονται σε δια-λυτές και μη διαλυτές ίνες. Οι διαλυτές ίνες βρίσκονται στα σιτηρά και στα πίτουρα. Δίνουν όγκο στην τροφή και την βοηθούν να περάσει γρήγορα από το έντερο. Οι μη διαλυτές ίνες εάν αναμειχθούν με υγρά δημιουργούν ένα είδος ζελέ. Βρίσκονται σε συγκεκριμένους καρπούς όπως όσπρια, αρακάς, λαχανικά και βρώμη.

Τα διάφορα συστατικά της φυτική ίνα δείχνουν διαφο-ρετική συμπεριφορά στα διάφορα μέρη του πεπτικού σωλήνα. Επιπλέον, οι φυσικοχημικές ιδιότητες της φυτικής ίνας επηρεάζουν τις λειτουργικές ιδιότητες των τροφίμων.

Οι φυσικοχημικές και λειτουργικές ιδιότητες της φυτικής ίνας εξαρτώνται από:

}} Τα μοριακά συστατικά της, π.χ. πεντόζες, εξόζες, ου-ρονικά οξέα καθώς και την συγκεκριμένη δομή τους.

}} Την παρουσία χαρακτηριστικών ομάδων, π.χ. καρβο-ξύλια, υδροξύλια, θειϊκές ομάδες, θέσεις των ομάδων και βαθμός υποκατάστασης.

}} Τη βασική δομή που καθορίζεται από τον τύπο του γλυκοζιτικού δεσμού, το βαθμό διακλαδώσεων και πολυμερισμού.

}} Τη διαμόρφωση του μορίου στο χώρο, π.χ. διαμόρ-φωση σε μικκύλια, ίνες ή ελικοειδείς δομές.

Οι πιο σπουδαίες φυσικοχημικές ιδιότητες της φυτικής ίνας που σχετίζονται με τη φυσιολογική δράση της εί-ναι η ικανότητα ενυδάτωσης και ανταλλαγής ιόντων, η προσρόφηση οργανικών μορίων, ο σχηματισμός πηκτής, η αύξηση του ιξώδους, η μικροβιακή αποικοδόμηση.

Πρακτικά, η φυτική ίνα μπορεί να παρομοιαστεί με σφουγγάρι που απορροφά νερό, θρεπτικά συστατικά,

χολικά οξέα και άλλες οργανικές ενώσεις καθώς διέρχεται από τον πεπτικό σωλήνα του ανθρώπου.

Οι καλύτερα μελετημένες φυσιολογικές δράσεις της φυτικής ίνας είναι η επίδραση της στην πρόσληψη της τροφής, την λειτουργία του παχέος εντέρου, την απορ-ρόφηση των θρεπτικών συστατικών και τα επίπεδα των λιπορωτεϊνών του αίματος.

Επίδραση στην πρόσληψη της τροφής

Ο έλεγχος της προσλαμβανόμενης τροφής είναι ένα σύνθετο φαινόμενο στο οποίο εμπλέκονται φυσιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες. Η επίδραση της φυτικής ίνας έγκειται στην ελάττωση του ρυθμού της πρόσληψης απορροφήσιμης τροφής και στην πέψη.

Στο στόμα προκαλεί αύξηση στο χρόνο μάσησης και την ποσότητα του εκκρινόμενου σάλιου. Το χαρακτηρι-στικό ότι τροφές πλούσιες σε φυτική ίνα είναι ογκώδεις συμβάλλει στην δημιουργία αισθήματος πληρότητας στο στομάχι που θεωρείται σήμα κορεσμού. Πρόσληψη φυτικής ίνας με μορφή της μεθυλοκυτταρίνης ή guar με νερό πριν από το γεύμα χρησιμοποιήθηκε σε πειράματα με παχύσαρκα άτομα και προκάλεσε μείωση της προ-σλαμβανόμενης τροφής και του σωματικού βάρους. Η διαλυτή φυτική ίνα αποδείχτηκε πιο αποτελεσματική από την αδιάλυτη στην πρόκληση κορεσμού.

Πάντως δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι ο μεγάλος όγκος των τροφίμων που είναι πλούσια σε φυτική ίνα μπορεί μακρο-χρόνια να εξασφαλίσει μείωση της προσλαμβανόμενης ποσότητας τροφίμων.

Οι περισσότερες μορφές φυτικής ίνας παρέχουν στον οργανισμό θερμίδες. Η συνεισφορά θερμίδων από τη φυτική ίνα είναι το αποτέλεσμα της αποδόμησης της από τη μικροβιακή χλωρίδα στο παχύ έντερο. Τα παρα-γόμενα πτητικά λιπαρά οξέα αντιπροσωπεύουν το 70% περίπου των θερμίδων της αφομοιώσιμης φυτικής ίνας. Οι παράγο-ντες που επηρεάζουν το περιεχόμενο των θερμίδων είναι οι υπάρχοντες μικροοργα-νισμοί στο




έντερο, ο τύπος της δίαιτας και οι συνθήκες παρασκευής του γεύματος. Η διαλυτή φυτική ίνα αποδίδει περισσό-τερες θερμίδες απ’ ότι η αδιάλυτη. Στον υπολογισμό των θερμίδων ενός γεύματος πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψη η παρουσία της φυτικής ίνας. Από το σύνολο των υδατανθράκων το κλάσμα που αντιστοιχεί στη φυτική ίνα δεν προσφέρει 4Κcal/g αλλά λιγότερες.

Όσον αφορά την παιδική ηλικία, εξαιτίας την πανδημίας της παιδικής παχυσαρκίας η σύσταση για αύξηση της κατανάλωσης φυτικής ίνας φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία.

Επίδραση στη λειτουργία του παχέος εντέρου

Οι φυτικές ίνες, κυρίως οι αδιάλυτες, συμβάλλουν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας, αυξάνοντας τον όγκο των κοπράνων και μειώνοντας τον χρόνο διέλευσής τους από το γαστρεντερικό σωλήνα. Το αποτέλεσμα αυτό ενισχύεται εάν η λήψη φυτικών ινών συνοδεύεται και από κατανάλωση νερού. Τα λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου, τα οποία παράγονται κατά τη ζύμωση των φυτικών ινών από τα μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου, αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας για τα κύτταρα του βλεννο-γόνου του παχέος εντέρου και μπορεί να εμποδίζουν την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό καρκινικών κυττάρων στο έντερο. Βελτιώνοντας τη λειτουργία του εντέρου, οι φυτικές ίνες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο νόσων και διαταραχών, όπως τα εκκολπώματα ή οι αιμορροΐδες, και πιθανώς, επίσης, να συμβάλλουν στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Επιδημιολογικές έρευνες συνδέουν την εμφάνιση καρκί-νου στο παχύ έντερο με μειωμένη κατανάλωση φυτικής ίνας ιδιαίτερα σε διαιτολόγια πλούσια σε λίπος. Εθνικοί

οργανισμοί στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία έχουν περιλάβει στις διατροφικές οδηγίες την αύξηση της κατανάλωσης της φυτικής ίνας για την προστασία από καρκίνο στο παχύ έντερο.

Ως προστατευτικοί μηχανισμοί της εμφάνισης καρκίνου στο παχύ έντερο από τη φυτική ίνα προτείνονται:

}} Η προσρόφηση καρκινογόνων ουσιών από τη φυ-τική ίνα

}} Η αραίωση επιβλαβών ουσιών που προκαλείται από τον αυξημένο όγκο του περιεχομένου του εντέρου με την παρουσία της φυτικής ίνας

}} Η μειωμένη επαφή στο παχύ έντερο των καρκινογό-νων ουσιών επειδή ο χρόνος διάβασης μειώνεται με την παρουσία της φυτικής ίνας

}} Η προστατευτική δράση του βουτυρικού οξέος που παράγεται κατά τη αποδόμηση της φυτικής ίνας από την μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου που λειτουργεί ως αναστολέας στη σύνθεση νου-κλεϊνικών οξέων.

Επίδραση στο μεταβολισμό της γλυκόζης

Σε επιδημιολογικές μελέτες αυξημένη εμφάνιση δια-βήτη σχετίστηκε με διαιτολόγια φτωχά σε φυτική ίνα και οι πληροφορίες αυτές οδήγησαν στην μελέτη της γλυκαιμικής ανταπόκρισης των τροφίμων. Σήμερα η διαιτητική παρέμβαση θεωρείται σημαντικό μέσο στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη και η φυτική ίνα κατέχει σημαντικό μερίδιο στο σχεδιασμό του διαι-τολογίου. Η κύρια δράση της φυτικής ίνας εντοπίζεται στην ηπιότερη γλυκαιμική ανταπόκριση του γεύματος που περιέχει περισσότερη φυτική ίνα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η φυτική ίνα παρεμβάλει ένα εμπόδιο στην


απορρόφηση της γλυκόζης με αποτέλεσμα να μειώνει το ρυθμό της απορρόφησης της.

Επίδραση στο μεταβολισμό των λιπιδίων

Η επίδραση διαφόρων μορφών φυτικής ίνας στο επίπεδο της ολικής χοληστερόλης, και στο ύψος των τριγλυκε-ριδίων συνηγορούν ότι η διαλυτή φυτική ίνα είναι πιο αποτελεσματική στη μείωση της ολικής και LDL χολη-στερόλης. Από τις αδιάλυτες μορφές της φυτικής ίνας υποχοληστερολαιμική δράση δείχνει η λιγνίνη.

Η ικανότητα της διαλυτής φυτικής ίνας να μειώνει τη χοληστερόλη του αίματος είναι πιο εμφανής σε όσους πάσχουν από οικογενή υπερχοληστερολαιμία.

Για την παιδική ηλικία σύμφωνα με τις συστάσεις ο υπο-λογισμός γίνεται με βάση τον μνημοτεχνικό κανόνα: γραμμάρια φυτικής ίνας ημερησίως= Ηλικία (σε έτη) + 5

Επιτυγχάνουμε την αύξηση της πρόσληψης φυτικής ίνας όταν:

1. Τρώμε ποικιλία τροφών.

2. Ξεκινάμε την ημέρα μας με πρωινό πλούσιο σε ίνες. Αυτό το πετυχαίνουμε βάζοντας στο πρωινό μας προϊόντα ολικής άλεσης και φρούτα.

3. Φροντίζουμε να καταναλώνουμε τουλάχιστον 2-3 φορές / εβδομάδα, όσπρια ή λαχανικά (λαδερά).

4. Κάθε γεύμα συνοδεύεται με σαλάτα εποχής.

5. Περιλαμβάνουμε τουλάχιστον 4-6 φρούτα στο κα-θημερινό μας διαιτολόγιο. Όχι με την μορφή χυμού.

6. Καταναλώνουμε μικρή ποσότητα ξηρών καρπών, ως απογευματινό ή δεκατιανό σνακ.

7. Προτιμάμε προϊόντα ολικής άλεσης.

Προϊόντα πλούσια σε φυτικές ίνες (περιεκτικότητα ανά τυπική μερίδα)

Τροφή Μερίδα Φυτικές Ίνες (γρ.)

Ψωμί, Δημητριακά, Όσπρια

Ψωμί λευκό 1 φέτα 0.7

Ψωμί ολικής αλέσεως 1 φέτα 2.1

Δημητριακά 100% 1/3 κούπα 5.1

Δημητριακά με βρώμη 1 κούπα 1.9

Ρύζι, μαύρο, μαγειρεμένο 1/3 κούπα 1.6

Ρύζι, λευκό, μαγειρεμένο 1/3 κούπα 0.5

Φρούτα - -

Μήλο 1/2 μεγάλο 2.0

Μπανάνα 1/2 μέτρια 1.5

Νεκταρίνι 1 μέτριο 3.3

Πορτοκάλι 1 μικρό 2.0

Ροδάκινο 1 μέτριο 1.6

Λαχανικά - -

Φασόλια ξηρά, μαγειρεμένα 1/2 κούπα 9.3

Φασολάκια φρέσκα (μαγειρεμένα) 1/2 κούπα 2.1

Λάχανο 1/2 κούπα 2.1

Μπρόκολο 1/2 κούπα 3.5

Καρότο 1/2 κούπα 2.4

Φακές, μαγειρεμένες 1/2 κούπα 3.7

Μαρούλι 1/2 κούπα 0.8

Αρακάς 1/2 κούπα 1.4

Τομάτα 1 μικρή 1.5

Άλλες Τροφές - -

Κρέας, Γάλα, Αυγά 0

Αμύγδαλα 2 κουταλάκια 1.5

Προτεινόμενη Ημερήσια Ποσότητα Φυτικών Ινών

Ηλικία Γρ./ημέρα Ηλικία Γρ./ημέρα

Άντρες Γυναίκες

9-13 χρονών 31 9-13 χρονών 26

14-18 χρονών 38 14-18 χρονών 26

19-50 χρονών 38 19-50 χρονών 25

51+ χρονών 30 51+ χρονών 21

Εγκυμοσύνη και Γαλουχία 28-29



Η δυσκοιλιότητα μπορεί να θεωρηθεί περιστασιακά ως ένα σύμπτωμα που όμως όταν «χρονίζει» αποτελεί μία πολυσυμπτωματική διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένη συχνότητα κενώσεων, έντονη πίεση κατά τη διάρκεια των κενώσεων, πρήξιμο, ή/και αίσθημα ατελούς κένωσης. Πρόκειται για μία από τις πιο συχνές διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος, η οποία όμως δύναται να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής των ατόμων. Έχει κατά καιρούς συσχετιστεί με διάφορες πτυχές του τρόπου ζωής, με τη διατροφή να κατέχει εξέχοντα ρόλο.

Δυσκοιλιότητα:

Συμπτώματα

Σύμφωνα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωσή της, ως χρόνια δυσκοιλιότητα ορίζεται η παρουσία τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω συ-μπτώματα, για διάστημα 12 εβδομάδων ή μεγαλύτερο κατά τους τελευταίους 12 μήνες και απουσία οργανικής δυσλειτουργίας:

}} Παρουσία σκληρών ή άμορφων κοπράνων

}} Πίεση ή πόνος κατά την αφόδευση

}} Αίσθημα ατελούς κένωσης

}} Λιγότερες από 3 κενώσεις ανά εβδομάδα

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης δυσκοιλιότητας, εξαιρουμένων των ασθενειών, δια-κρίνονται σε τροποποιήσιμους και μη τροποποιήσι-μους. Μεταξύ των μη τροποποιήσιμων παραγόντων συγκαταλέγονται η ηλικία και η εμμηνόπαυση για τις γυναίκες, ενώ στους τροποποιήσιμους παράγοντες περιλαμβάνονται η σωματική αδράνεια, η ελλιπής κατανάλωση νερού και υγρών (αφυδάτωση), η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, η αλλαγή φυσικού περιβάλλοντος (ταξίδια), το στρες, η λήψη ορισμένων φαρμάκων και η χαμηλή ενεργειακή πρό-σληψη.

Διατροφή

O ρόλος της Διατροφής

23



Επιδημιολογικά δεδομένα

Δεδομένα από μία πρόσφατη ανασκόπηση επιδημιολο-γικών μελετών αναφέρουν ότι το ποσοστό των ατόμων που εμφανίζουν δυσκοιλιότητα παγκοσμίως κυμαίνεται από 0,7 έως 79% στους ενήλικες και από 0,7 έως 29,6% στα παιδιά. Η μεγάλη αυτή διακύμανση οφείλεται αφενός στη χρήση διαφορετικών κριτηρίων για τον ορισμό της δυσκοιλιότητας και αφετέρου στα διαφορετικά χαρα-κτηριστικά των υπό μελέτη πληθυσμών και στον τρόπο συλλογής των δεδομένων. Γενικά, η δυσκοιλιότητα φαί-νεται να είναι συχνότερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες, στις μεγαλύτερες ηλικίες (συνήθως άνω των 60 ετών) και σε άτομα χαμηλότερου κοινωνικο-οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου.

Σύμφωνα με δεδομένα από πρόσφατη ελληνική μελέτη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του ελληνικού πληθυσμού, περίπου το 15% των συμμετεχόντων βρέθηκε να εμφα-νίζει δυσκοιλιότητα, η οποία αποδόθηκε πρωτίστως σε κακές διατροφικές συνήθειες και δευτερευόντως στο στρες και την απουσία φυσικής δραστηριότητας. Αν και το 20% των πασχόντων δήλωσε πως δεν είχε λάβει κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση της ενοχλητικής αυτής διαταραχής, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων βρέθηκε να εφαρμόζει κυρίως αλλαγές στη διατροφή ή / και να καταφεύγει στη χρήση καθαρτικών ή άλλων παραδοσιακών προϊόντων.

Διατροφική αντιμετώπιση

Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα κατά πόσον η διατροφή εμπλέκεται στην αιτιολογία της εμφάνισης της δυσκοι-λιότητας και σε τι βαθμό κάποιες τροποποιήσεις στη διαιτητική πρόσληψη μπορούν να συμβάλλουν στην ανακούφιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων αυτής της διαταραχής.

Εδώ και χρόνια το κλειδί στην διατροφική αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας θεωρείται πως είναι η σταδιακή ένταξη των φυτικών ινών (διαλυτών και αδιάλυτων) στο καθημερινό διαιτολόγιο, με στόχο την κατανάλωση 25-30 γραμμαρίων την ημέρα. Οι φυτικές ίνες έχουν την ιδιότητα να κατακρατούν νερό με αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγαλύτερων σε όγκο και πιο μαλακών κοπράνων, που διέρχονται πιο εύκολα από το έντερο.

Χριστίνα Μαυρογιάννη / Χριστίνα Κατσαρού, Διαιτολόγοι-Διατροφολόγοι MSc Επιστημονικοί Συνεργάτες Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Ωστόσο, τα ερευνητικά δεδομένα στο πεδίο αυτό δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένα, καθώς αφενός φαίνεται πως η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών δεν είναι πάντα αίτιο της εμφάνισης χρόνιας δυσκοιλιότητας και αφετέρου η υιοθέτηση μίας δίαιτας πλούσιας σε φυτικές ίνες μπορεί να είναι σε ένα βαθμό βοηθητική, αλλά μπορεί να είναι και επιβαρυντική σε περιπτώ-σεις σοβαρής δυσκοιλιότητας. Σε κάθε περίπτωση, στο πλαίσιο μιας υγιεινής και ισορροπημένης δια-τροφής, προτείνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 5 μερίδων λαχανικών και φρούτων ημερησίως, καθώς και η επιλογή ολικής αλέσεως δημητριακών έναντι των επεξεργασμένων, προκειμένου να ενισχυθεί η πρόσληψη φυτικών ινών από φυσικές πηγές και όχι από συμπληρώματα. Παράλληλα, έχει προταθεί πως η σταδιακή αυτή αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών πρέπει να συνδυάζεται με αύξηση της κατανάλωσης νερού και υγρών, ιδιαίτερα μάλιστα σε περιπτώσεις μη επαρκούς ενυδάτωσης.

Έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς πολλές απόψεις σχετικά με διάφορα τρόφιμα που θεωρείται πως είτε είναι βοηθητικά είτε επιβαρυντικά στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Από την αρχαιότητα κιόλας τα αποξηραμένα δαμάσκη-να έχουν χρησιμοποιηθεί ως «φυσικό καθαρτικό», κάτι που υποστηρίζεται σε ένα βαθμό και από επιστημονικά δεδομένα. Σε μία πρόσφατη κλινική δοκιμή, η ημερήσια κατανάλωση 50 γραμμαρίων αποξηραμένων δαμάσκηνων βρέθηκε να είναι πιο αποτελεσματική σε σχέση με την πρόσληψη συμπληρώματος ψυλλίου ίδιας περιεκτικό-τητας σε φυτικές ίνες στην αντιμετώπιση της ήπιας προς μέτριας μορφής δυσκοιλιότητας. Η ευεργετική τους δράση αποδίδεται τόσο στην υψηλή περιεκτικότητά τους σε φυτικές ίνες όσο και στην σορβιτόλη, ενώ πιθανόν και οι


Δυσκοιλιότητα:



περιεχόμενες φαινολικές ενώσεις να παίζουν κάποιο ρόλο.

Επιπλέον, η μέτρια κατανάλωση καφέ έχει συσχετιστεί αρνητικά με τη δυσκοιλιότητα και θεωρείται πιθανόν βοηθητική, καθώς έχει φανεί πως προκαλεί μία στιγμιαία αύξηση στην κινητικότητα του εντέρου. Από την άλλη, ανάμεσα στα τρόφιμα τα οποία χαρακτηρίζονται από τους πάσχοντες ως επιβαρυντικά, συγκαταλέγονται η μπανάνα και η σοκολάτα, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν αντίστοιχα επιστημονικά δεδομένα που να επιβεβαιώ-νουν αυτές τις απόψεις.

Τα τελευταία χρόνια, με την ανάπτυξη των λειτουργι-κών τροφίμων έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον υπάρ-χει στη μελέτη του ρόλου των προβιοτικών και των πρεβιοτικών που περιέχονται σε αυτά, στη λειτουργία του εντέρου. Ως προβιοτικά ορίζονται οι ζωντανοί μι-κροοργανισμοί, που περιέχονται σε τρόφιμα όπως το κεφίρ, το γιαούρτι και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, και ασκούν την ευεργετική τους δράση βελτιώνοντας την ισορροπία της εντερικής μικροχλωρίδας, των μι-κροοργανισμών δηλαδή που υπάρχουν φυσιολογικά στο έντερο. Από την άλλη, τα πρεβιοτικά αποτελούν άπεπτα συστατικά των τροφίμων, που ενεργοποιούν επιλεκτικά την ανάπτυξη ή / και τη δραστηριότητα ενός ή περισσοτέρων βακτηριακών στελεχών του εντέρου, ασκώντας με αυτόν τον τρόπο ευεργετική επίδραση στον οργανισμό. Τα πρεβιοτικά βρίσκονται σε τρόφιμα όπως ολικής άλεσης δημητριακά (κυρίως προϊόντα σίτου), λαχανικά και φρούτα όπως κρεμμύδι, σκόρδο, σικορέ, πράσο, αγκινάρα και μπανάνα, κα-θώς και σε εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά προιόντα και μαργαρίνες. Στην περίπτωση της δυσκοιλιότητας, υπάρχουν ενδείξεις ότι συγκεκριμένα είδη βακτηρίων (πχ. Bifidobacterium Lactis, Lactobacillus rhamnosus) πιθανόν να διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου, ενώ αναφορικά με τα πρεβιοτικά τα αντίστοιχα δεδο-μένα είναι πιο περιορισμένα.

Εκτός από την κατάλληλη επιλογή τροφίμων, σημαντικό ρόλο κατέχουν και οι σωστές συνήθειες των γευμάτων. Η συστηματική κατανάλωση πρωινού δύναται να βοη-θήσει στη δυσκοιλιότητα διεγείροντας το γαστροκολι-κό αντανακλαστικό. Από την άλλη μεριά, εξαντλητικές δίαιτες αδυνατίσματος έχει φανεί μεταξύ άλλων πως διαταράσσουν και την εντερική λειτουργία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι σημαντική η υιοθέτηση τόσο μιας ισορροπη-μένης διατροφικής συμπεριφοράς όσο και η παράλληλη αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Η άσκηση έχει βρεθεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική ακόμα και στις μεγα-λύτερες ηλικίες κι επομένως θα πρέπει να ενθαρρύνεται τουλάχιστον το καθημερινό περπάτημα και η αποφυγή της σωματικής αδράνειας.

Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η άμεση αντα-πόκριση στο αίσθημα της αφόδευσης, καθώς και η επίσκεψη της τουαλέτας σε τακτικές ώρες κατά τη δι-άρκεια της μέρας και ιδιαίτερα μετά τα γεύματα, όπου η πιθανότητα κένωσης είναι μεγαλύτερη. Η τακτική αυτή πρέπει να αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης των παιδιών και θα πρέπει να ακολουθείται και μετέπειτα στην ενήλικο ζωή.

Έτσι λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε γενι-κές γραμμές, η διατροφική αντιμετώπιση πιθανόν να παρέχει μία ανακούφιση στις περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας δυσκοιλιότητας. Η παροχή της σωστής ενημέρωσης και συμβουλευτικής στους πάσχοντες, σχετικά με τη διατροφή τους, φαίνεται πως κρίνεται αναγκαία και θα ήταν καλό να προηγείται της χορήγη-σης συμπληρωμάτων και άλλων καθαρτικών σκευα-σμάτων. Σε κάθε περίπτωση, είναι επίσης απαραίτητη η εξατομικευμένη αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς όπως συμβαίνει και με άλλες διαταραχές, η ίδια προσέγγιση πιθανόν να μην είναι εξίσου αποτε-λεσματική για όλα τα άτομα.

25





διενέργεια κολονοσκόπησης, η οποία μπορεί να απο-δειχθεί σωτήρια αφού βοηθά στην πρώϊμη αποκάλυψη του καρκίνου. Τότε, με την εφαρμογή της κατάλληλης χειρουργικής παρέμβασης, επιτρέπεται και η αποκατά-σταση της λειτουργίας και η απαλλαγή του ασθενούς από τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας.

Η αδράνεια του παχέος εντέρου ή δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης και η αποφρακτικού τύπου δυ-σκοιλιότητα ή αποφρακτική δυσχεσία, εφόσον έχουν πιστοποιηθεί και απεικονιστικά, αποτελούν, παραδοσια-κά, τις κλασσικές ενδείξεις εφαρμογής της χειρουργικής στη θεραπεία της χρόνιας δυσκοιλιότητας.

Αδράνεια του παχέος εντέρου ή δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης: Αποτελεί σοβαρή διαταραχή της κινητικότητας του παχέος εντέρου, αδιευκρίνιστης σε μεγάλο βαθμό αιτιολογίας, κατά την οποία το ύψος και ο αριθμός των προωθητικών συσπάσεων είναι σημαντικά ελαττωμένα. Η χρόνια και βασανιστική δυσκοιλιότητα, που κατά κύριο λόγο προσβάλλει νεαρές γυναίκες, είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στη χρήση διαιτητικών μέτρων και

Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί το τελικό καταφύγιο για την αντιμετώπιση του ασθενούς με χρόνια δυσκοιλιότητα και μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικό ανακουφιστικό μέσο για αυστηρά επιλεγμένους ασθενείς. Ο αποκλεισμός χρονιών μεταβολικών και συστηματικών νοσημάτων στα οποία η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι προεξάρχον σύμπτωμα και η θεραπευτική δοκιμή με συντηρητικά μέσα (διαιτητικοί και φαρμακευτικοί χειρισμοί) που στοχεύουν στην εξομάλυνση της κινητικότητας του εντέρου είναι άκρως απαραίτητα πριν την αναζήτηση χειρουργικής συμβουλής.

Χειρουργική Θεραπεία τ η ς Δ υ σ κ ο ι λ ι ό τ η τ α ς


Όταν τα τελευταία αποτύχουν, ο καθορισμός του ακρι-βούς τύπου της χρόνιας δυσκοιλιότητας αποτελεί ανα-γκαίο στάδιο στη στρατηγική της περαιτέρω αντιμετώ-πισης της. Η αναγνώριση του τύπου της δυσκοιλιότητας βασίζεται στα αποτελέσματα απεικονιστικών και λειτουρ-γικών εξετάσεων, με πιο σημαντικά τον χρόνο διάβασης του παχέος εντέρου και την αφοδευσιογραφία, τα οποία, αντίστοιχα, προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργική συμπεριφορά του παχέος εντέρου και των μυών του πυελικού εδάφους.

Πρέπει να τονιστεί ότι η οξεία εμφάνιση ή και η προο-δευτικά εγκαθιστάμενη δυσκοιλιότητα σε ασθενή με προηγούμενη ομαλή εντερική λειτουργία οφείλεται συχνά σε χειρουργικά αίτια που προκαλούν ανατομική απόφραξη του παχέος εντέρου, με κύριους εκπρόσωπους τα κακοήθη νεοπλάσματα και τις στενώσεις συνεπεία υποτροπιαζόντων προσβολών εκκολπωματίτιδας ή, σπα-νιότερα, συστροφής ευέλικτων τμημάτων του παχέος εντέρου, όπως του σιγμοειδούς. Πάντως η νεοεμφανι-ζόμενη δυσκοιλιότητα αποτελεί βασική ένδειξη για τη

Άρθρο


Γεώργιος Ε. Θεοδωρόπουλος, FACS, Επικ. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών

πλωση τοιχώματος του ορθού, η οποία εισέρχεται εντός του πρωκτικού αυλού, χωρίς να ξεπερνά το πρωκτικό άνοιγμα. Η πρώτη θεραπευτική επιλογή είναι η αύξηση των φυτικών ινών στη δίαιτα, η χορήγηση υπακτικών και η βιοανατροφοδότηση, ενώ η χειρουργική εκτομή του προπίπτοντος βλεννογόνου και η επανασυρραφή ή η αφαίρεση του πλεονάζοντος προπίπτοντος τοιχώματος με τη χρήση συρραπτικού εργαλείου (τεχνική STARR) πρέπει να φυλάσσονται ως οι τελικές λύσεις προσπάθειας διόρθωσης μιας ανατομικής βλάβης, η οποία μπορεί απλά να αποτελεί την «κορυφή του παγόβουνου» σε μια γενικότερη δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους.

Ορθοκήλη: Είναι η πρόπτωση του ορθού διά του κόλπου κατά την αφόδευση, λόγω της εξασθένησης του ορθο-κολπικού διαφράγματος με την αύξηση της ηλικίας και τις πολλαπλές κυήσεις. Αν και συχνό εύρημα στην κλι-νική εξέταση και την αφοδευσιογραφία, η χειρουργική διόρθωσή της χαρακτηρίζεται από αυστηρές ενδείξεις, όπως διάμετρο πάνω από 4 εκ στην αφοδευσιογραφία, με παγίδευση του σκιαγραφικού κατά την αφόδευση, την ανάγκη για δακτυλικούς χειρισμούς από το ορθό ή τον κόλπο για τη διευκόλυνση της κένωσης, κλπ. Η διαορθική χειρουργική αποκατάσταση της ορθοκήλης με πτύχωση του μυϊκού χιτώνα και εκτομή του πλεονάζοντος βλεν-νογόνου ή η τεχνική STARR είναι οι πλέον δημοφιλείς.

Σιγμοειδοκήλη: Προκαλεί δυσκοιλιότητα λόγω της πίε-σης του ορθού εκ των έξω. Ευμεγέθεις σιγμοειδοκήλες (τρίτου βαθμού) αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με εκτομή του σιγμοειδούς.


υπακτικών. Οι παλαιότερα εφαρμοζόμενες τμηματικές εκτομές του παχέος εντέρου δεν είχαν τα αναμενόμενα λειτουργικά αποτελέσματα. Η εκτομή όλου του κόλου και η διατήρηση του ορθού με την άμεση αποκατάστα-ση της συνέχειας του γαστρεντερικού σωλήνα με την αναστόμωση του λεπτού εντέρου με το ορθό, δηλαδή η υφολική κολεκτομή με ειλεοορθική αναστόμωση αποτελεί σήμερα τη χειρουργική θεραπεία εκλογής, η οποία χαρακτηρίζεται από μηδενική θνητότητα, άριστα λειτουργικά αποτελέσματα σε ποσοστό πάνω από το 90% των ασθενών και τη δυνατότητα να εκτελεστεί και λαπαραοσκοπικά, γεγονός που προσθέτει ελαττωμένη μετεγχειρητική νοσηρότητα και κοσμητικά οφέλη.

Αποφρακτικού τύπου δυσκοιλιότητα ή αποφρακτική δυσχεσία: Τα λειτουργικά αίτια της αποφρακτικής δυ-σκοιλιότητας, όπως ο πρωκτισμός, η κάθοδος του πυελι-κού εδάφους και η παράδοξη σύσπαση του ηβοορθικού μυός, ως λειτουργικές διαταραχές, αντιμετωπίζεται με συντηρητικά μέσα, με το ρόλο της χειρουργικής αποκατά-στασης να παραμένει μάλλον περιορισμένος. Αντιθέτως, τα ανατομικά αίτια της αποφρακτικού τύπου δυσκοιλι-ότητας, όπως αναφέρονται παρακάτω αναλυτικά, εφό-σον θεωρηθούν ότι αποτελούν τον κύριο παθογενετικό μηχανισμό της δυσκοιλιότητας απαιτούν χειρουργική παρέμβαση με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα.

Ολική πρόπτωση ορθού, ορθοπρωκτικός εγκολεασμός. Η ολική πρόπτωση του ορθού είναι η ολικού πάχους προ-βολή του ορθού εκτός του πρωκτού, συνεπεία μυϊκής ανεπάρκειας του πυελικού εδάφους και αντιμετωπίζεται αποκλειστικά χειρουργικά. Η εκτομή του πλεονάζοντος οθοσιγμοειδούς σε συνδυασμό με ορθοπηξία, δηλαδή καθήλωση του εντέρου στην περιτονία του ιερού οστού, αποτελεί την πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδο με τα πλέον ικανοποιητιοκά αποτελέσματα. Η τοποθέτηση πλεγμάτων που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στο παρελθόν δεν φαί-νεται να υπερτερεί από την απλή και λιγότερο στενωτική χρήση ραμμάτων, ενώ η λαπαροσκοπική προσπέλαση έχει ελαχιστοποιήσει τη μετεγχειρητική νοσηρότητα. Η περινεϊκή, διαπρωκτική προσπέλαση (τεχνικές Altmeier και Delorme) έχει απόλυτη ένδειξη στις ηλικιωμένες ασθενείς, υψηλού χειρουργικού κινδύνου, αφού, έτσι, είναι εφικτή η αποφυγή της γενικής αναισθησίας.

Ο ορθοπρωκτικός εγκολεασμός ή βλεννογονική πρό-πτωση του ορθού αποτελεί τη μερικού πάχους αναδί-



Ο όρος δυσκοιλιότητα αναφέρεται στη δυσκολία κατά την κένωση

και σε μειωμένη κινητικότητα του εντέρου για μεγάλο χρονικό

διάστημα. Τα συμπτώματα χαρακτηρίζονται από φούσκωμα

και κοιλιακό άλγος, σκληρά και ξηρά κόπρανα. Η δυσκοιλιότητα

εμφανίζεται κυρίως στους ηλικιωμένους ανθρώπους άνω

των 70 ετών. Οι παράγοντες του τρόπου ζωής που σχετίζονται

με τη δυσκοιλιότητα είναι το επίπεδο της ενυδάτωσης

του οργανισμού, η πρόσληψη φυτικών ινών, το ιστορικό χρήσης

καθαρτικών, οι καθιστικές συνήθειες καθώς και η εθελουσία

καθυστέρηση της κένωσης.

Περί Διαίτης

Περί Δυσκοιλιότητας . . .

29



Αναλυτικότερα, η μειωμένη πρόσληψη υγρών (λιγότερο από 1,5 λίτρο/ημέρα) και η χαμηλή ενυδάτωση έχει συν-δεθεί με αργό πέρασμα των περιττωμάτων από το κόλον και με μικρότερο όγκο εξόδου.

Το διατροφικό πρότυπο που ακολουθεί ο σύγχρονος άνθρωπος είναι χαμηλή πρόσληψη σε φυτικές ίνες με αποτέλεσμα να επηρεάζεται ο χρόνος διάβασης, το βάρος των κοπράνων και η κινητικότητα του εντέρου.

Η δυσκοιλιότητα αποτελεί πιο συχνό φαινόμενο σε αν-θρώπους που δεν ασκούνται συχνά και συστηματικά σε σχέση με αυτούς που κάνουν κυρίως καθιστική ζωή.

Το περιβάλλον με τις ιδιαιτερότητες του μπορεί να συμ-βάλλει στην εμφάνιση του φαινομένου. Έτσι, άτομα όπως οι ηλικιωμένοι που εξαρτώνται από άλλους ή εμφανίζουν περιορισμένη κινητικότητα παρουσιάζουν πιο συχνά δυ-σκοιλιότητα.

Ακόμα και η συναισθηματική κατάσταση που εκφράζε-ται με αυξημένο άγχος, κατάθλιψη, μειωμένη νοητική λειτουργία, μπορεί να οδηγήσει στην ανεπιθύμητη αυτή κατάσταση.

Η πρόληψή της είναι αναμφισβήτητα πιο επιθυμητή από τη θεραπεία και πάντα σε σχέση με τις διατροφικές συνήθειες οι βασικοί άξονες στρατηγικής είναι 2: α) κατανόηση και εφαρμογή της σωστής ενυδάτωσης του οργανισμού και β) διατροφή πλούσια σε αδιάλυτες φυτικές ίνες: φασόλια, αρακάς, ρεβίθια, φακές, δημητριακά ολικής άλεσης, σπόροι και ξηροί καρποί αλλά και ψωμιά ή ζυμαρικά και φρυγανιές ή παξιμάδια ολικής άλεσης. Μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες παρουσιάζει επίσης η βρώμη είτε αυτή κατα-ναλώνεται σαν συνοδευτική του πρωινού είτε με τη μορφή του αλευριού για την παρασκευή αρτοσκευασμάτων. Οι πρόσφατες διατροφικές οδηγίες προς ενήλικες που εκ-δόθηκαν το 2010 υπαγορεύουν επιπρόσθετα καθημερινή πρόσληψη λαχανικών και φρούτων (όπως δαμάσκηνα, ακτινίδια). Ένας άλλος τρόπος για στοχευμένη αύξηση φυτικών ινών είναι η συχνή κατανάλωση φρέσκων και μη επεξεργασμένων προϊόντων. Πιθανή ευεργετική δράση ίσως έχουν και προϊόντα όπως μαρμελάδες και μπισκότα με αυξημένη περιεκτικότητα φυτικών ινών, κατασκευ-ασμένα ειδικά για αυτό το σκοπό. Μια άλλη κατηγορία προϊόντων στοχεύει στην αύξηση του τελικού όγκου και της συχνότητας των κοπράνων. Τέτοια προϊόντα είναι π.χ. δημητριακά που έχουν παρασκευαστεί με βάση το καλαμπόκι ή το σιτάρι. To ψύλλιο, μια άλλη εναλλακτική

λύση για τη δυσκοιλιότητα, παρασκευάζεται από το ινδικό φυτό plantago indica. To ψύλλιο, αποτελείται από μικρούς σπόρους φυτών, οι οποίοι περιέχουν φυτικές ίνες. Η ου-σιαστική δράση του ψύλλιου, αναφέρεται στο γεγονός ότι κατακρατά νερό σε ποσοστό 1/6 του βάρους του.

Οι διάφορες μελέτες που ερεύνησαν τον ρόλο των προβι-οτικών και πρεβιοτικών παραγόντων στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας ακόμα δεν έχουν προβεί σε οριστικές συστάσεις. Φαίνεται πως τα εν λόγω προϊόντα ή λειτουρ-γικά τρόφιμα εμπλουτισμένα με αυτά σε άλλους έχουν ευεργετικό αποτέλεσμα ενώ σε άλλους οι διαφορές είναι ανεπαίσθητες. Αν όλα τα παραπάνω δεν έχουν το επιθυ-μητό αποτέλεσμα, σαν εναλλακτικές λύσεις προτείνονται είτε γάλα μαγνησίας, είτε φύλλα Αιγύπτου, είτε προϊόντα με σορβιτόλη σαν συμπληρώματα της διατροφής.

Οι διατροφικές οδηγίες προτρέπουν επίσης και για συ-στηματική φυσική δραστηριότητα. Έτσι, η χρονική δρα-στηριότητα της αερόβιας σωματικής άσκησης καλό θα ήταν να καταλαμβάνει 2 ½ ώρες εβδομαδιαίως μέτριας έντασης ή 1 ½ ώρα αυξημένης έντασης εβδομαδιαίως. Όμως οι οδηγίες εξειδικεύουν ακόμα περισσότερο και ως προς την ποιότητα της άσκησης. Η δραστηριότητα είναι καλό να κατανέμεται ομοιόμορφα μέσα στη διάρκεια της εβδομάδας και οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται να αποκομί-σει τα μέγιστα οφέλη από την άσκηση καλό θα ήταν να επεκτείνει τον χρόνο στις 5 ώρες μέτριας έντασης αερόβια δραστηριότητα την εβδομάδα ή εναλλακτικά 2 ½ ώρες αυξημένης έντασης αερόβια δραστηριότητα την εβδομά-δα. Επιπρόσθετα, δύο φορές την εβδομάδα το είδος της άσκησης οφείλει να στοχεύει και στη μυϊκή ενδυνάμωση.

Ανακεφαλαιώνοντας, η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι χρόνια και είναι το αποτέλεσμα του τρόπου διατροφής, της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας, της λή-ψης ορισμένων φαρμάκων ή ακόμα και ορισμένων παθολογικών καταστά-σεων όπως εγκεφαλικό ή τραυμα-τισμοί της σπονδυλικής στήλης. Η αντιμετώπισή της επιβάλλει τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού από τον ειδικό ή την ομάδα ειδικών με απώτερο σκοπό την ακριβή αναγνώριση των αιτίων της και των πιθανών εναλλακτικών λύσεων.

Βασίλης Παπαμίκος, Νοσοκομειακός διαιτολόγος M.Med.Sci, MSc



Μικρά & Νόστιμα

Ο προληπτικός έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου ελλατώνει τη θνη-σιμότητα μέσω ανίχνευσης καρκίνων σε αρχικά στάδια αλλά και θεωρητικά μέσω ανίχνευσης και ενδοσκοπικής αφαίρεσης αδενωματωδών πολυπό-δων. Παραμένει εντούτοις άγνωστο αν οι πολύποδες που ανιχνεύονται και αφαιρούνται είναι αυτοί που συνεισφέρουν σημαντικά στην ελάττωση της θνησιμότητας. Σε μια πολυκεντρικη αμερικάνικη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine (2012;366:687-96), εκτιμήθηκε η

μακροχρόνια αποτελεσματικότητα της ενδοσκοπικής πολυπεκτομής στη θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου. Στη μελέτη συμπεριλήφθηκαν όλοι οι ασθενείς με πολύποδες που παραπέμφθηκαν προοπτικά για αρχική κολονοσκόπηση μεταξύ 1980 και 1990 στα συμμετέχοντα κέντρα. Οι ερευνητές κατέφυγαν στο εθνικό αρχείο θανάτων για την αναζήτηση θανάτων και της αιτίας τους. Η θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου σε ασθενείς με αφαιρεθέντες πολύποδες συγκρίθηκε με την αναμενόμενη θνησιμότητα βασισμένη στην επίπτωση του καρκίνου του παχέος εντέρου στο γενικό πληθυσμό αλλά και με τη θνησιμότητα από καρ-κίνο του παχέος εντέρου σε ασθενείς με μη-αδενωματώδεις πολύποδες. Από 2602 ασθενείς με αφαιρεθέντα αδενώματα, μετά από διάμεση παρακολούθηση 15.8 ετών, 1246 ασθενείς απεβίωσαν από διάφορα αίτια και 12 από καρκίνο του παχέος εντέρου. Ο αναμενόμενος αριθμός θανάτων από καρκίνο του παχέος εντέρου με αναφορά στο γενικό πληθυσμό ήταν 25.4 θάνατοι, συνεπώς η ενδοσκοπική πολυπεκτομή ελάττωσε τη θνησιμότητα κατά 53% (95%CI 0.26-0.80). Η θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου ήταν ίδια μεταξύ ασθενών με αδενωματώδεις και μη αδενωματώδεις πολύποδες τα πρώτα δέκα έτη μετά από πολυπεκτομή. Τα παραπάνω ευρήματα ενισχύουν την υπόθεση ότι η ενδοσκοπική πολυπεκτομή προλαμβάνει τους θανάτους από καρκίνο του παχέος εντέρου.

Προκαταρκτικές μελέτες έχουν δείξει ότι η ενδοορθική χορήγηση μη

στεροειδών αντιφλεγμονωδών ενδεχομένως να ελαττώνει την επίπτωση

της παγκρεατίτιδας μετά από ERCP. Σε μια πολυκεντρική, τυχαιοποιημένη

μελέτη με χρήση εικονικού φαρμάκου, ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο για

παγκρεατίτιδα μετά από ERCP έλαβαν ενδοορθικά είτε μια δόση ινδομεθα-

κίνης είτε εικονικού φαρμάκου αμέσως μετά την εξέταση. Ο κίνδυνος για

παγκρεατίτιδα καθορίστηκε με βάση επικυρωμένους παράγοντες σχετιζό-

μενους με τον ασθενή και την εξέταση. Το πρωταρχικό καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν η παγκρεατίτιδα,

η οποία ορίστηκε σαν ο συνδυασμός έναρξης κοιλιακού άλγους με αύξηση των παγκρεατικών ενζύμων σε

επίπεδο τουλάχιστον τρείς φορές πάνω από το φυσιολογικό μέσα σε 24 ώρες από την ERCP και η νοσηλεία για

τουλάχιστον 2 ημέρες. Συνολικά τυχαιοποιήθηκαν 602 ασθενείς, η πλειοψηφία των οποίων (82%) είχε κλινική

υποψία δυσλειτουργίας του σφιγκτήρα του Oddi. Παγκρεατίτιδα διαγνώστηκε σε 27/295 ασθενείς (9.2%) στην

ομάδα της ινδομεθακίνης έναντι 52/307 (16.9%) στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου (P=0.005). Μέτριας βα-

ρύτητας ή σοβαρή παγκρεατίτιδα εμφανίστηκε σε 4.4% των ασθενών που έλαβαν ινδομεθακίνη έναντι 8.8%

του εικονικού φαρμάκου (P=0.03). Συμπερασματικά, σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο παγκρεατίτιδας μετά από

ERCP, η χορήγηση ινδομεθακίνης ενδοορθικά ελάττωσε σημαντικά την επίπτωση της παγκρεατίτιδας.

Τυχαιοποιημένη μελέτη χορήγησης ινδομεθακίνης ενδοορθικά για την πρόληψη παγκρεατίτιδας μετά από ERCP

Ενδοσκοπική πολυπεκτομή και μακροπρόθεσμη πρόληψη θανάτων από καρκίνο του παχέος εντέρου


Εμμανουήλ Τσόχατζης, Παθολόγος


Επικοινωνούμε

Επικ

οινω

νούμε

Πατριάρχου Ιωακείμ 30,106 75 Αθήνα

Τηλ. Fax: 210 72 31 332,

e-mail : [email protected]

URL: www.eligast.gr

Αναγνώστης μας 35 ετών μας γράφει για το πρόβλημα που τον απασχολεί. Πρό-σφατα έλαβε αγωγή με αντιφλεγμονώδη φάρμακα λόγω οσφυαλγίας. Μετά από λίγες ημέρες παρατήρησε μαύρες κενώσεις. Εισήχθη σε νοσοκομείο και υπο-βλήθηκε σε γαστροσκόπηση η οποία ανέδειξε έλκος βολβού δωδεκαδακτύλου το οποίο αιμορραγούσε. Έγινε ενδοσκοπική αιμόσταση και ακολούθως χορη-γήθηκε ενδοφλέβια γαστροπροστασία η οποία συνεχίζεται από το στόμα μετά το εξιτήριο του. Κατά την γαστροσκόπηση ελήφθησαν βιοψίες από το στομάχι προς αναζήτηση Ελικοβακτηριδίου του Πυλωρού οι οποίες ήταν αρνητικές. Ο αναγνώστης μας έχει διακόψει τώρα τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα και λαμβά-νει ομεπραζόλη από το στόμα (20 mg ημερησίως) εδώ και 2 εβδομάδες. Ρωτά αν πρέπει να παίρνει αγωγή για πάντα και αν πρέπει να τηρεί ένα συγκεκριμένο διαιτολόγιο.

Ευχαριστούμε για την επικοινωνία. Το πεπτικό έλκος δεν θεωρείται πλέον χρόνια αλλά ιάσιμη νόσος με σαφώς αναγνωρίσιμη και αντιμετωπίσιμη αιτία στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Τα δυο συχνότερα αίτια του πεπτικού έλκους είναι η χρόνια λοίμωξη από Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και η λήψη αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Στην περίπτωση σας υπάρχει το δεύτερο αίτιο. Ορθώς διακόψατε την λήψη αντιφλεγμονωδών και λάβατε αναστολέα αντλίας πρωτονίων (όπως η ομεπραζόλη). Συνήθως 4 εβδομάδες θεραπείας είναι αρκετές εκτός αν κρίνει διαφορετικά ο θεράπων ιατρός γαστρεντερολόγος (ανάλογα και με τα ενδοσκοπικά χαρακτηριστικά του έλκους). Στο μέλλον καλό είναι να αποφεύγε-τε την λήψη αντιφλεγμονωδών αν δεν είναι απολύτως αναγκαία. Σε περίπτωση κατά την οποία χρειαστεί να λάβετε θεραπεία με αντιφλεγμονώδη, καλό θα ήταν να συνοδεύεται από γαστροπροστασία. Επίσης θα ήταν προτιμότερο να λάβετε αν χρειασθεί νέας γενιάς αντιφλεγμονώδη (αναστολείς της κυκλοοξυγενάσης ΙΙ) τα οποία πιθανώς έχουν μικρότερο ποσοστό παρενεργειών όσον αφορά το πεπτικό σύστημα. Όσον αφορά την διατροφή, σή-μερα δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη δίαιτα η οποία να έχει αποδείξει την ανωτερότητα της. Συνεπώς προτείνεται ελεύθερη δίαιτα, άλλωστε όπως προαναφέραμε το πεπτικό έλ-κος αποτελεί μια παροδική ιάσιμη πάθηση εφόσον αναγνωρισθούν και αντιμετωπιστούν οι αιτίες του. Σε περίπτωση που καπνίζετε καλό θα ήταν να διακόψετε καθώς το κάπνισμα πιθανώς καθυστερεί την επούλωση του έλκους.

Αναγνώστης μας 50 ετών μας γράφει για το πρόβλημα που τον απασχολεί. Εδώ και 10 έτη παρουσιάζει έντονο οπισθοστερνικό καύσο μετά τα γεύματα σχεδόν σε καθημερινή βάση το οποίο αντιμετωπίζει με λήψη αντιόξινων περιστασιακά. Πρόσφατα έπειτα από σύσταση του θεράποντος ιατρού του υποβλήθηκε σε γα-στροσκόπηση η οποία ανέδειξε 4ου βαθμού οισοφαγίτιδα. Λαμβάνει έκτοτε ως θεραπεία ομεπραζόλη, αρχικά σε απλή δόση (20mg ημερησίως) και στην συνέ-χεια σε διπλή δόση (20mg δυο φορές την ημέρα) καθώς η απλή δόση δεν οδήγη-σε σε ικανοποιητική ανταπόκριση. Τα συμπτώματα έχουν εξαφανισθεί τώρα και ο ίδιος αισθάνεται πολύ καλύτερα. Αναρωτιέται αν είναι αναγκαίο να υποβληθεί ξανά σε γαστροσκόπηση σε καθώς και εάν είναι απαραίτητο να λαμβάνει μακρο-χρόνια φαρμακευτική θεραπεία όπως του υπέδειξε ο γαστρεντερολόγος του.

Ευχαριστούμε για την επικοινωνία. Η οισοφαγίτιδα 4ου βαθμού είναι η σοβαρότερη μορ-φή οισοφαγίτιδας η οποία μπορεί να προκληθεί στα πλαίσια της γαστροοισοφαγικής πα-λινδρομικής νόσου κατά την οποία γαστρικό υγρό παλινδρομεί για σημαντικό χρονικό διάστημα πέραν του φυσιολογικού στον οισοφάγο. Στην περίπτωση σας το μεγαλύτερο μέρος του βλεννογόνου του περιφερικού οισοφάγου (δηλαδή του οισοφάγου που βρί-σκεται κοντά στο στομάχι) έχει διαβρωθεί από το όξινο γαστρικό υγρό. Μακροπρόθεσμα μια τόσο σοβαρή οισοφαγίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές επιπλοκές όπως αναι-μία λόγω απώλειας αίματος ή στένωση του οισοφάγου. Συνεπώς ο επανέλεγχος σε δυο μήνες είναι επιβεβλημένος προκειμένου να τεκμηριωθεί και ενδοσκοπικά η ανταπόκρι-ση δηλαδή να διαπιστωθεί εάν υπάρχει ακόμη οισοφαγίτιδα και σε ποιο βαθμό. Κάποιας μορφής θεραπεία θα χρειασθεί να πάρετε μακροχρόνια έστω σε απλή δόση ακόμη και αν στην 2η ενδοσκόπηση διαπιστωθεί πλήρης επούλωση. Αυτό επιβάλλεται διότι εάν δι-ακοπεί εντελώς η θεραπεία σας κατά πάσα πιθανότητα θα συμβεί υποτροπή τόσο των συμπτωμάτων όσο και της οισοφαγίτιδας. Πρακτικά η θεραπεία αυτή χορηγείται ισοβίως. Μπορείτε επίσης να συζητήσετε με τον γαστρεντερολόγο σας το ενδεχόμενο επεμβατικής (ενδοσκοπικής ή χειρουργικής) αντιμετώπισης της παλινδρομικής νόσου.

Προσοχή: Η στήλη αυτή δεν αντικαθιστά τη σχέση του ασθενή με το γιατρό του. Ο γιατρός σας θα αξιολογήσει τις πληροφορίες που του δίνετε, θα αναζητήσει περισσότερες μέσα από τις ερωτήσεις που θα σας κάνει και φυσικά μπορεί να σας εξετάσει. Η στήλη αυτή προσπαθεί απλώς να δώσει κάποιες χρήσιμες και γενικές πληρο-φορίες στα άτομα που επικοινωνούν μαζί μας σχετικά με το πρόβλημα που τους απασχολεί, με την ελπίδα ότι θα φανούν χρήσιμες όχι μόνο στον αναγνώστη που μας γράφει, αλλά και σε άλλους με παρόμοια προβλήματα.

γράφουν οι Χρήστος Τριάντος, Γαστεντερολόγος / Χρήστος Γιαννικούλης, Γαστεντερολόγος



ΗΜΕΡΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

1 0 Μ Α Ϊ Ο Υ :

Τα Νέα του Ιδρύματος

Η δυσκοιλιότητα είναι σύμπτωμα και όχι ασθένεια. Χαρακτη-ρίζεται από έντονη δυσκολία κατά την κένωση, αίσθημα ατε-λούς κένωσης, σκληρά κόπρανα και λιγότερες από 3 κενώσεις τη βδομάδα. Σε 1,7 εκατομμύρια υπολογίζεται ότι ανέρχεται ο αριθμός των Ελλήνων που πάσχουν από χρόνια δυσκοιλιότητα. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αλλαγή στις διατροφικές συνή-θειες καθώς και η έλλειψη άσκησης, έχουν συμβάλει ώστε το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας να λάβει αυτές τις διαστάσεις.Με αφορμή τη φετινή Ημέρα για την Ευαισθητοποίηση του κοινού για την Δυσκοιλιότητα, η οποία τελεί υπό την Αι-

γίδα του Υπουργείου Υγεί-ας, το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και

Διατροφής, διένειμε 40.000 ενημερω-τικά φυλλάδια στο ευρύ κοινό για τη Δυσκοιλιότητα και τους τρόπους αντι-μετώπισης της.

Η διανομή του φυλλαδίου πραγματοποι-ήθηκε την 10η Μαΐου, Ημέρα Ευαισθητο-ποίησης για τη Δυσκοιλιότητα, σε κεντρι-κά σημεία της Αθήνας, καθώς και το Σάβ-

βατο 12 Μαΐου.

Το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας

και Διατροφής στοχεύει στην προσέγγιση

και ενημέρωση του ευρύ κοινού για τους

τρόπους αντιμετώπισης της δυσκοιλιό-

τητας, ώστε να μην αποτελεί ανασταλτι-

κό παράγοντα στη ζωή των πασχόντων.

Η Δυσκοιλιότητα είναι μια πάθηση που

ταλαιπωρεί μεγάλα τμήματα του πληθυ-

σμού, από τη βρεφική ηλικία μέχρι και την

Τρίτη ηλικία.


ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤΤα Νέα του Ιδρύματος

Αίτηση Εγγραφής ΜέλουςΟνοματεπώνυμο: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Διεύθυνση: ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Πόλη / Νομός: ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Ταχ. Κώδικας: .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Επάγγελμα: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Ειδικότητα (μόνο για ιατρούς - διατροφολόγους): ........................................................................................................................................................................................................................................

e-mail: .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Τηλέφωνο: ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Fax: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Επιθυμώ να γίνω συνδρομητής (20 € ετήσια συνδρομή) Τρόποι πληρωμής συνδρομών, εφόσον προηγηθεί η εγγραφή μέλους:- με ταχυδρομική επιταγή επ’ ονόματι του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ.- με προσωπική επιταγή επ’ ονόματι του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ.- με κατάθεση απευθείας στον τραπεζικό λογαριασμό*:ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Αρ. Λογαριασμού: 5050 – 019 – 529 – 067

*Εάν η κατάθεση γίνει ανώνυμα, παρακαλούμε ενημερώστε τη γραμματεία για τη συνδρομή σας

Λάβαμε τα κάτωθι ποσά και ευχαριστούμε:

Χορηγοί και Δωρητές μέχρι 16/05/2012

Αλαμάνης Τριαντάφυλλος, Φάρσαλα 100 €Αλεξανδράκης Γεώργιος, Αθήνα 50 €Αλεξοπούλου Αλεξάνδρα, Ηλιούπολη 50 €Αντωνόπουλος Κωνσταντίνος, Καρδίτσα 30 €Αργυρίου Ελευθερία – Μαρία, Θεσσαλονίκη 25 €Βασιλόπουλος Αθανάσιος, Πάτρα 30 €Γεωργούλας Σωκράτης, Αργυρούπολη 20 €Γιουλεμέ Όλγα, Θεσσαλονίκη 50 €Γουργιώτη Λένα, Λάρισα 20 €Γρηγορίου Αθανάσιος, Θεσσαλονίκη 20 €Δανδάκης Δημήτριος, Αθήνα 50 €Δελής Κωνσταντίνος, Πειραιάς 50 €Δημόπουλος Φώτης, Ίλιον 50 €Ευγενίδη Αικατερίνη, Αιγάλεω 50 €Ευθυμίου Αλκιβιάδης, Θεσσαλονίκη 50 €Θωμόπουλος Κωνσταντίνος, Πάτρα 50 €Κάμαρη Ντίνα, Ν. Ψυχικό 50 €Καραγεωργίου Χάρης, Αθήνα 50 €Κατρή Ελένη, Αθήνα 20 €Κατσιούλα Αλεξάνδρα, Αθήνα 20 €Κατσουλάκη Μάγδα, Αθήνα 40 €Κομμά Ιουλία, Αθήνα 15 €Κουβέλης Ιωάννης, Θεσσαλονίκη 50 €

Κουλαλόγλου Παναγιώτης, Ιωάννινα 15 €Κουρκουνή Χρύσα, Φάρσαλα 15 €Κυριαζής Δημήτριος, Αθήνα 20 €Κυρίλλης Κωνσταντίνος, Ν. Ηράκλειο 30 €Λαζαράκη Γεωργία, Θεσσαλονίκη 50 €Λεοντίδης Χρήστος, Κομοτηνή 50 €Μάντζαρης Άγγελος, Βύρωνας 20 €Μίντζα Γεωργία, Πάτρα 20 €Μιχαλοπούλου Κωνσταντίνα, Λαύριο 15 €Μοναχή Βερονίκη, Μάκρη Αλεξανδρούπολης 100 €Μπεϊντάρης Ιωσήφ, Αθήνα 50 €Νάκος Ανδρέας, Θεσσαλονίκη 50 €Παντζαβέλης Βασίλειος, Φάρσαλα 25 €Παπαδόπουλος Νικόλαος, Πειραιάς 50 €Παπαναστασίου Θεόφιλος, Βόλος 20 €Παππάς Σπύρος, Ιωάννινα 15 €Πέρδος Αθανάσιος, Ηράκλεια Σερρών 20 €Πετρίδου Ιωάννα, Χολαργός 50 €Πηνιώτης Αλέξανδρος, Αγ. Παρασκευή 50 €Πιλπιλίδης Ιωάννης, Θεσσαλονίκη 30 €Σιούλας Αθανάσιος, Χολαργός 50 €Σουφλέρης Κωνσταντίνος, Θεσσαλονίκη 50 €Σταθάκος Ηλίας, Πειραιάς 20 €

Σταματόπουλος Νίκος, Αθήνα 30 €Τάτση Γρηγορία, Ιωάννινα 15 €Τηνιακού Ντινά, Αθήνα 50 €Τσάγκας Γιώργης, Καρδίτσα 15 €Τσαμακίδης Κλεισθένης, Αθήνα 50 €Τσερώνη Άννα, Λουτράκι 15 €Τσιότσιου Μαίρη, Αθήνα 15 €Τσουκαλάς Γεώργιος, Ναύπλιο 30 €Τσουράπας Γεώργιος, Βόλος 20 €Φάππα Ευαγγελία, Καλλιθέα 25 €Φαφαλιού Μαρία, Αθήνα 100 €Φωκάς Γεράσιμος, Π. Ψυχικό 100 €Χιωτέλλης Μιχάλης, Μυτιλήνη 25 €Χρυσακόπουλος Γεώργιος, Βριλήσσια 50 €

In memoriamΒασιλική Χονδρού, Παπάγου 70 €Μνήμη Νικολάου ΑναγνώστουΟικογένεια Χρήστου Χονδρού, Παπάγου 50 €Μνήμη Νικολάου ΑναγνώστουΟικογένεια Αναστασίου Χατζόπουλου, Παπάγου 50 €Μνήμη Νικολάου Αναγνώστου

Δημήτρης και Μαρία Καραμανώλη, Αθήνα 100 €Μνήμη Γεωργίου Τριανταφύλλου

ευεξία & διατροφή - Τεύχος 55

Documents