Univerzitet Crne Gore GRAĐEVINSKI FAKULTET Studijska godina 2011/2012. predmet: ZAŠTITA ŢIVOTNE SREDINE I ENERGETSKA EFIKASNOST

UVODNO PREDAVANJE

četvrtak, 19. 04. 2012. god.

●GRAĐENJE I EKOLOGIJA Primarni motiv građenja: stvaranje zaklona - odgovor čovjeka ili zajednice na djelovanje prirodnog okruženja (zaštita od neželjenih uticaja);

Razvoj potreba: što blagotvornije korišćenje uticaja okoline: hladnoća - toplota, vlaga - suša, dan - noć, sunce - sjenka, smjena godišnjih doba,...

Transformacija procesa/postupka građenja: od iskustvenih graditeljskih normi – u pisana pravila (inžinjerstvo)

Predmet paţnje: Relacije između prirodne i građene sredine… RAZLOZI ZA PREISPITIVANJE nagle, često i neplanske urbanizacije - primjeri zapostavljanja bitnih klimatskih uticaja - posljedice:

- nepovoljni uslovi stanovanja,

- veći utrošak energije,

- veća degradacija sredine EKOLOŠKI PRINCIPI - obavezno znanje u planiranju i građenju prostora.

Naselja i zgrade - EKOSISTEMI koji funkcionišu po istim zakonitostima kao prirodni ekosistemi sa kojim su međusobno zavisni i interaktivni ●GRAĐENJE USKLAĐENO SA PRIRODNIM TOKOVIMA ENERGIJE Prisustvo i značaj problema energije u ekološkim postulatima graditeljstva:

PROBLEMI ZAGAĐIVANJA OKOLINE I ZAGRIJAVANJA ATMOSFERE - usklađivanje potrošnje energije sa lokalnom ponudom! BIOKLIMATSKA ARHITEKTURA - zasnovana na kombinovanim mjerama:

- energetske efikasnosti u domenu forme i spoljašnjih konstrukcija zgrade,

- korišćenja obnovljivih izvora energije, i

- integracije objekata u sisteme i ritmove životne sredine!

Ekološki aspekti arhitekture

Ignorisanje prirodnog okruţenja:

Dominira potrošnja prirod. resursa; posljedica: zagađenje životne sredine

Interaktivan odnos sa prirodnim okruţenjem:

Dominira korišćenje prirodnih resursa kroz razmjenu sa okolinom; zagađenje životne sredine je minimalno

Energetski aspekti arhitekture

Zona uspostavljanja energetske ravnoteže: u presjeku djelujućih sistema

Interakcije vezane za sistem koji čini zgrada sa svojim karakteristikama i opremom u uslovima uže urbanističke cjeline

Uspostavljanje toplotnog komfora

Smanjivanje energetskih potreba (vještačko grijanje i hlađenje) kroz projektovanje zasnovano na bioklimatskim principima

(Olgyay-ev dijagram)

Antička paradigma bioklimatske arhitekture:

Sokratova "pametna kuća"

●POJMOVI I DEFINICIJE Bioklimatska arhitektura

Bioklimatska arhitektura označava koncept projektovanja u kojem se arhitektura razmatra kao integralni dio prirodnog okruženja. To znači da se proces projektovanja zasniva na uvažavanju prirodnih i stvorenih uslova lokacije, što se u najvećoj mjeri odnosi na klimatske uslove i upotrebu materijala, uključujući i kontekst u cjelini: usklađenost sa ambijentom u svijetlu odnosa prema tradiciji, tipologiji i kulturi.

Porijeklo pojma: izvor u biologiji/botanici – zakoniti raspored biljnih vrsta u zavisnosti od karakteristika prirodnih – klimatskih uslova: slične biljne vrste javljaju se na različitim lokacijama koje imaju slične prirodne uslove.

Održivi razvoj – održiva arhitektura

Održivi razvoj je onaj razvoj koji zadovoljava potrebe sadašnje generacije ne ugrožavajući mogućnost budućih generacija da zadovolje svoje potrebe (Svjetska komisija za prirodnu sredinu i razvoj (Bruntland komisija) 1987.). Održiva arhitektura se zasniva na principima održivosti i može se smatrati najširim pojmom ekološki orijentisane arhitekture. Ekološka arhitektura

Pojam ekološke arhitekture blizak je pojmu bioklimatske arhitekture, s obzirom da se ističe integrisanost arhitekture u prirodne (kružne) tokove energije i materije i povezanost sa prirodnim resursima (zemlja, voda, vazduh), bez proizvodnje otpada, nasuprot konvencionalnim zgradama. Solarna arhitektura

Solarna arhitektura dominantno je prožeta principima korišćenja pozitivnih efekata sunčevog zračenja... Pojam se u prvom redu odnosi na pasivnu solarnu arhitekturu u kojoj se efekti vezani za grijanje/hlađenje prostora ostvaruju prvenstveno odgovarajućim arhitektonskim konceptom i rješenjima vezanim za omotač zgrade – tzv. pasivnim (solarnim) sistemima. ● Pasivni (solarni) sistemi – generalno: korišćenje pozitivnih uticaja energije okoline (sunce, vjetar) prevodi se u arhitektonski koncept, koji omogućava da se u kući/objektu inteziviraju procesi: - prijema i uskladištenja toplotne energije, i/ili - pospješivanja vazdušnih strujanja. ● Aktivni (solarni) sistemi: obuhvataju sisteme instalacija u kući preko kojih se sunčeva energija pretvara: - u toplotnu energiju (zagrijavanje vode, zagrijavanje prostora), ili - u električnu energiju (fotonaponski sistemi). Energetski efikasne zgrade

Koncept energetske efikasnosti zgrada vezan je za tretman zgrade kao jedinstvenog sistema u kojem se paralelno razmatraju uticaji arhitektonske strukture (u najvećoj mjeri omotača zgrade) zajedno sa uticajima sistema instalacija za grijanje i hlađenje prostora, uključujući i osvjetljenje. Koncept je usmjeren na snižavanje potrošnje energije kod novih i postojećih zgrada za održavanje standardnih uslova korišćenja prostora, uz očuvanje ili podizanje toplotnog komfora. Energetskom efikasnošću podstiče se

primjena obnovljivih izvora energije, a važan aspekt predstavlja i propisani kvalitet građevinskih proizvoda.

U Evropi su uspostavljeni sistemi sertifikacije zgrada po osnovu njihovog kvaliteta/rejtinga u domenu energetske efikasnosti.

U CG sprovode se aktivnosti na implementaciji sistema energetske efikasnosti (EE) zgrada: edukacija inžinjera, legislativa (usvojen je Zakon o energetskoj efikasnosti) i regulativa (pravilnici koji se odnose na zgrade su u završnoj fazi), programi poboljšanja EE zgrada po osnovu inostranih kredita…

http://www.energetska-efikasnost.me/

Zelena arhitektura, zelene zgrade

Zelena arhitektura izražava skup prethodno opisanih principa: visok nivo komfora, visoku energetsku efikasnost i minimalne negativne uticaje na životnu sredinu. U sistemima za sertifikaciju zelenih zgrada obrađen je i ekološki aspekt uticaja zgrade na okolinu, ili kvalitet izgrađene sredine, ili je ugrađen princip provjere životnog ciklusa zgrade i ugrađenih materijala... Sistemi za sertifikaciju zelenih zgrada koji se najviše koriste u Evropi su: LEED (SAD), BREEAM (Velika Britanija) i DGNB (Njemačka). http://www.gbci.org http://www.breeam.org http://www.dgnb.de