Özet... İzmir b d t e 2018 t111 av. berfin uyma bulut* bÖlge adlİye mahkemesİ ve yargitay...

www.izmirbarosu.org.tr

111İzmir Barosu Dergisi � Eylül 2018 �

Av. Berfin UYMA BULUT*

BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ VE YARGITAY KARARLARINA KARŞIYARGILAMANIN YENİLENMESİ

ÖZET

* İzmir Barosu, e-mail: [email protected]

RETRAIL AGAINST THE DECISIONS OF REGIONAL COURTS AND COURT OF CASSATION

Sınırlı ağır usûlî hatalar sebebiyle kesinleşmiş bir mahkeme kararının ortadankaldırılmasınıamaçlayanyargılamanınyenilenmesi,Türkhukukundasadecemaddîan-lamdakesinleşmeyeelverişli hükümlerekarşı kabul edilmektedir.Ancak,benzerusûlîhataların,tekbaşınamaddîanlamdakesinliketkisinihaizolmayankanunyolumahke-mesikararlarındadaortayaçıkmasımümkündür.Bunedenle,Kanun’unaçıkçamaddîanlamdakesinleşmesınırlamasıyapmamasıkarşısındabutürkararlarakarşıdayargıla-manınyenilenmesinebaşvurulabileceğinikabuletmekgerekir. Buçerçevede,gerekbölgeadliyemahkemesigerekseYargıtaytarafındankanunyoluincelemesitalebiüzerineverilenherçeşitkararakarşıdayargılamanınyenilenme-sinebaşvurulabilmelidir.Bunoktada,yenilenmesitalepedilenyargılama,ilgilisebebinortayaçıktığıistinafveyatemyizincelemesiolduğuiçin,busebebiincelemeyevegere-kirseöncekikararınıkaldırarakyenibirkararvermeyegörevliveyetkilimahkemedeil-gilikanunyolumahkemesiolmalıdır.Böyleceokanunyolumahkemesi,kanunyolununniteliğineuygunvekanunyoluincelemesineticesindeverilebilecekbirkararverecektir. Anahtar Kelimeler:Yargılamanınyenilenmesi,kesinhüküm,istinaf,temyiz

ABSTRACT Retrail,whichaimstoremoveajudgementfinalizedwithsomesevereandlimitedproceduralmistakes,isacceptedinTurkishlawonlyforthejudgementsthatissuitableforres judicita.However,thesamesevereproceduralmistakescouldappearatthedecisi-onsgivenbyappealcourts,whichareunsuitableforres judicatabyitsown.Therefore,inthelightofthelaw,whichdoesnotexplicitlylimitsretrailwithres judicata,retrailshouldbeappliedagainstthesekindsofjudgementstoo. Inthiscontext,chanceofretrailshouldbeacceptedagainstanyjudgementsgivenupontheappealrequestbybothRegionalCourtsandCourtofCassation.Inthiscase,becausethetrial that issubjecttoretrail is theappealtrail,whichfailswiththeretrailreasons,coductedbytheRegionalCourtsorCourtofCassation,competentcourtistherelatedRegionalCourtorCourtofCassation,thatislegallyauthorisedtoinvestigatethepresentedretrailreasonandifnecessarrytogiveanewrulingbyremovingthepreviousdecision.Thus,relatedappealcourtwillbeabletogiveanewrulingthatisappropriatewiththeappealproceeding..

KEYWORDS: Retrail,resjudicita,appeal

Buçalışma,DokuzEylülÜniversitesiÖzelHukukTezsizYüksekLisansProgramıkapsamındabitirmeprojesiolarakhazırlanmışvebaşarılıbulunmuştur.


İzmir Barosu Dergisi � Eylül 2018 �112

GİRİŞ Anayasa’nın 36. maddesinde düzenlenen hak arama hürriyeti veadilyargılanmahakkınınbirgereğiolarak,kanunîdüzenlemelerdeet-kin hukukî koruma ve adil yargılanma hakkını zedeleyen veya böylebirizlenimuyandıranyargılamalarınönlenmesiiçinbirtakımimkânlargetirilmiştir.Butürhakihlâllerininöncelikleüstmahkemelercegideri-lebilmesi içinyargılamanın taraflarınaolağankanunyollarınabaşvuruhakkıtanınmış;ancakkanunyollarınabaşvuruhakkıdahukukgüvenliğiilkesigerekçesiylesınırlandırılmıştır.Zira,yargılamanıntaraflarınınbirnoktada kesin hüküm elde etmek suretiyle uyuşmazlığın kesin olaraksonaermesindehukukîyararlarıvardır.Diğeryandan,kesinleşmişbirmahkemekararındadahi,belirliağıryargılamahatalarınınvarolabile-ceğini kabul edenkanunkoyucu, taraflarınbubelirli hâllerde yargıla-manınyenilenmesiyoluylasözkonusuihlâlingiderilerekyenibirkararverilmesinitalepetmelerine imkântanımıştır.Bunoktada,olağanüstübirkanunyoluolarakyargılamanınyenilenmesidavası,sadecekanunensınırlıolaraksayılanağıryargılamahatalarınınvarlığıhâlinde,kesinleş-mişbirmahkemekararınındeğiştirilmesinisağlayarakadilyargılanmahakkınıntümunsurlarınınsağlanmasıyoluylaneticedehakaramahürri-yetinehizmetetmektedir. Yargılamanınyenilenmesi,hukuksistemizdeneredeysegörüşbir-liğiyleesasailişkinvemaddîanlamdakesinleşenkararlarakarşıbaşvu-rulabilecek bir yol olarak kabul edilmektedir. Bu noktada, ilk dereceyargılamasıaşamasındagerçekleşenyargılamanınyenilenmesisebeplerinedeniylebuyolabaşvurulmasındauygulamadapeksorunçıkmamak-tavebuhususailişkindoktrindebirçokçalışmabulunmaktadır.Diğeryandan,bölgeadliyemahkemeleriningörevebaşlamasıylauygulanma-ya başlayan istinaf kanun yolu aşamasında da belirli çerçevede esasailişkinyenibirkararverilebileceğindenbukararlarakarşıyargılamanınyenilenmesidavasıaçılmasındadapekfazlasorunlakarşılaşılmayabilir.Zira,böylebirdurumdamaddîanlamdakesinlikniteliğinihaizolanilgilibölgeadliyemahkemesikararıolacağından,mevcutilkderecekararla-rınailişkinuygulamabenzerşekildeistinafkararlarıbakımındandade-




Av. Berfin UYMA BULUT

vamettirebilecektir.Bunoktadaasılsorun,istinafvetemyizaşamasın-dauyuşmazlığınesasıhakkındabirkararverilmemişolmasınarağmenbizatihibuaşamadaortayaçıkmışyargılamanınyenilenmesisebepleriiçinbirhukukîçareolupolmadığıdır.Kanaatimizce,kanunkoyucuyar-gılamanınyenilenmesisebeplerinigenelolarakdüzenleyerekbusebep-lerinolağankanunyollarıkapalıolanbirkararındeğiştirilmesineimkântanıyacakderecedeağırbirhataolduğunukabuletmişolduğundan,ilgilisebeplerinkanunyoluaşamasındaortayaçıkmışolmasınakarşıbaşvu-rulacakbiryololmadığısöylenemez.Böylebirkabul,hemyargılamanınyenilenmesisebeplerininağırlığıylabağdaşmayacakhemdekanunyo-lunuetkinveadilyargılanmahakkınariayetedilenbiryargılamaaşamasıolmaktançıkarabilecektir.Bunedenleçalışmamızda, istinafve temyizkanun yolunda ortaya çıkan kararlara karşı yargılamanın yenilenmesiusûlü, bu aşamalarda ortaya çıkabilecek sebepler ve kanun yolu aşa-masınınyenilenmesininsonuçlarıincelenmiştir.MevcutTürkdoktriniveuygulaması,neredeysemutlakbirkabullekanunyoluaşamasındakikararlarakarşı yargılamanınyenilenmesi yolunabaşvurulmasını kabuletmemesinerağmen,buaşamalardadailgiliyolungerekliliğiüzerindedurulmuştur. Çalışmamızdörtbölümdenoluşmaktaolupilkbölümdegenelola-rakyargılamanınyenilenmesikavramı,sebepleriveusûlüüzerindedu-rulmuş;ikincibölümdeistinaf;üçüncübölümdeise,temyizaşamasındaortayaçıkankararlarakarşıyargılamanınyenilenmesigerekliliği,buaşa-malarda ortaya çıkabilecek yargılamanın yenilenmesi sebepleri, usûlüvesonuçlarıdetaylıolarakincelenmiştir.Çalışmamızınsonbölümündeise,belirlibiruyuşmazlığailişkindavadayargılamanınfarklıaşamaların-dafarklıyargılamanınyenilenmesisebeplerininortayaçıkmasıhâlindenasılbiryolizlenebileceğiüzerindedurulmuştur.



I.GENELOLARAKYARGILAMANINYENİLENMESİ

A.YargılamanınYenilenmesiKavramıveAmacı

1.Kavram

Türkhukuksisteminde,yargıyaolangüvenindebirgereğiolarakkesinleşmişveyakesinolarakverilenkararlarınsonradandeğiştirilmesivebukararlaraitirazedilmesi,kuralolarak,mümkündeğildir.Buduru-muntekistisnasını6100sayılıHukukMuhakemeleriKanunu’nun1374ilâ381.maddeleriarasındadüzenlenmişolanyargılamanınyenilenme-simüessesesioluşturur.Bukurum,doktrinde, iade-imuhakeme2,mu-hakemenin iadesi3, yargılamanın iadesi4 ve yargılamanın yenilenmesi5 1RG,04.02.2011,S.27836.

2Karafakih,İsmailHakkı:HukukMuhakemeleriUsulüEsasları,Ankara1952,s.264;Berki,Şakir:HukukMuhakemeleriUsulü,SevinçMatbaası,Ankara1959,s.92;Erkuyumcu,Müfit:“İadeiMuhakeme”,AD1947,S.5,s.348;Üstündağ,Saim:MedenîUsulHukukundaKanunYollarıveTahkim,İstanbulÜniversi-tesiYayınları,İstanbul1968,s.58;Üstündağ,Saim:MedeniYargılamaHukuku,C.I-II,6.Baskı,İstanbul1997,s.910;Üstündağ,Saim:“HukukUsulüMuhakemeleriKanunu’nun445.Maddesinin5.BendineDayananMuhakemeninİadesiTalebineİlişkinDüşünceler”,Prof.Dr.SaimÜstündağ–MakalelerİçtihatTahlilleriÇeviriler,AdaletYayınları,Ankara2010, s.151vd;Umar,Bilge: “TürkMedeniUsulHuku-kundaİadeiMuhakeme”,İÜHFM1963,C.XXIX,S.1-2,s.262vd;Akgüner,Kemâl:“VekilveMüvekkilOlmayanKişilerHuzuruylaDâvanınGörülüpHükmeBağlanmasıHalineDayananMuhakemenin(Yar-gılamanın)İadesiveBirYargıtayKararı”,ABD1973,S.4,s.721.

3Ansay,SabriŞakir:“Muhakemeninİadesi”,AdliyeCeridesi1938,S.4,s.471vd;Gürdoğan,Burhan:Me-deniUsulHukukundaKesinHükümİtirazı,AyyıldızMatbaası,Ankara1960,s.53.

4Ansay,SabriŞakir:HukukYargılamaUsulleri,7.Baskı,İstanbulÜniversitesiYayınları,Ankara1960,s.377;Kuru,Baki:HukukMuhakemeleriUsulü,C.V,6.Baskı,DemirDemirYayıncılık,İstanbul2001,s.5164;Kuru,Baki:İstinafSistemineGöreYazılmışMedeniUsulHukukuDersKitabı,YetkinYayınları,İstanbul2017s.566;Alangoya,Yavuz/Yıldırım,M.Kâmil/Deren-Yıldırım,Nevhis:MedeniUsulHu-kukuEsasları,8.Baskı,BetaYayınları,İstanbul2011,s.566;Arslan,Ramazan/Yılmaz,Ejder/TaşpınarAyvaz,Sema:MedeniUsulHukuku,YetkinYayınları,Ankara2016,s.582;Tanrıver,Süha:MedenîUsûlHukuku,C.I,YetkinYayınları,Ankara2016,s.863;Muşul,Timuçin:MedeniUsulHukuku,3.Baskı,AdaletYayınları,Ankara2012, s. 551;Ulukapı,Ömer:MedeniUsulHukuku,3.Baskı,MimozaYayı-nevi,Konya2015,s.492;Erdönmez,Güray:“YeniBirSenetveyaBelgeninEleGeçirilmesineDayananYargılamanınİadesiSebebineEleştirelBirBakış”,MİHDER2009,S.14,C.5,s.449vd;BoranGüneysu,Nilüfer:“YargılamanınİadesiSebebiOlarakÜçüncüKişilerinHükmünİptaliniTalepEtmesi”,MİHDER2016,C.XII,S.33,s.24vd;İyilikli,AhmetCahit:HukukYargılamasındaKesinHüküm,YetkinYayınları,Ankara2016,s.403vd.

5Postacıoğlu,İlhan/Altay,Sümer:MedenîUsûlHukukuDersleri,7.Baskı,VedatYayıncılık,İstanbul2015,s.863;Bilge,Necip/Önen,Ergun:MedeniYargılamaHukukuDersleri,3.Baskı,SevinçMatbaası,Ankara1978,s.707;Arslan,Ramazan:MedeniUsulHukukundaYargılamanınYenilenmesi,TurhanKitabevi,



olarakda ifadeedilebilmektedir.Bu tür farklı ifadeşekilleridoktrindeeleştirilerede sebepolmaktadır6.Kanunmetnindeyargılamanın iade-siterimitercihedilmişolsada,sebepleringerçekleşmesihâlindeyargı-lamaçoğunluklatamamenbaştan itibarenyenidenyürütüldüğüvebuçerçevedeyenilendiğiiçinçalışmamızdayargılamanın yenilenmesi ifade-sitercihedilmiştir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 374 ve devamı maddelerinegöre, yargılamanın yenilenmesi, kesinleşen veya kesin olarak verilenhükümlere karşı, sınırlı olarak sayılan sebeplerin varlığı hâlinde talepedilebilir.Yargılamanınyenilenmesiancakkesinleşenveyakesinolarakverilenkararlariçinistenebilir.Yargılamanınyenilenmesisebeplerindenbiriveyabirkaçıbulunanbiryargılamadakararhenüzkesinleşmemişse,yargılanmanın yenilenmesi talep edilemez. Örneğin, yargılama, vekilveyatemsilciolmayankimselerinhuzuruylagörülmüşolsadahi,usûlsüztebligat sebebiyle karar henüz kesinleşmemişse ya da yasaklı olan birhâkimhuzurundadavagörülerekkararabağlanmışsa, ilgilihukukaay-kırılıklarınkanunyolunabaşvurularak ilerisürülmesigerekir.Nitekimkanunda açıkça kesin veya kesin olarak verilen kararlar bakımındanyargılamanınyenilenmesininistenebileceğiortayakonmuştur(bkz.m.374).

Bunoktada,yargılamanınyenilenmesininkanunyoluolupolmadı-ğınoktasıdatartışmalıdır.Medenîusûlhukukuanlamındakanunyolu,hatalıvenoksanolmaihtimâlibulunanmahkemekararlarının,buhataveya eksikliklerin tespiti ve giderilmesi amacıyla talep üzerine bir üstyargı organı tarafından denetlenmesi şeklinde tanımlanmaktadır7. Bir

Ankara1977,s.15,Pekcanıtez,Hakan:“MedeniUsulHukukundaYeniBirYargılamanınYenilenmesiSebebi(HUMKm.445/11)”,75.YaşGünüİçinProf.Dr.BakiKuruArmağanı,TürkiyeBarolarBirliğiYayınları,Ankara2004,ss.520vd;Yılmaz,Ejder:“HukukDavalarındaYasayollarınaBaşvuruHakkıveBuHakkınSınırlandırılmasınınYerindeliğiSorunu”,TBBD1988,S.1,s.141;Karslı,Abdurrahim:MedeniMuhakemeHukuku,4.Baskı,AlternatifYayıncılık,İstanbul2014,s.749;Namlı,Mert:TürkveFransızMedeniUsulHukukundaYargılamanınYenilenmesi,BetaYayınları,İstanbul2014,s.29.

6Namlı,s.24-29.

7Özekes,Muhammet:PekcanıtezUsûlMedenîUsûlHukuku,15.Baskı,OnİkiLevhaYayıncılık,C.III,İstanbul2017, s.2150vd.Benzer tanımlar içinbkz.Ansay,Usûl, s.342;Kuru,Cilt5, s.4483;Kuru,





hukukîçareninkanunyoluolupolmadığınoktasındabelirleyiciunsur-lar erteleyici ve aktarıcı etki açısından değerlendirilmektedir.Aktarıcıetki, kararın bir üst yargı organı tarafından denetlenmesi8; erteleyicietki ise, kararın şeklî anlamda kesinleşmesinin önlenmesini9 ifade et-mektedir.Bunagöregerçekanlamdabirkanunyolununherikietkiyedesahipolmasıgerekir.Buçerçevede,yargılamanınyenilenmesiherikietkiyedesahipolmadığı içinolağanbirkanunyoluolaraknitelendiri-lemez10. Doktrinde yargılamanın yenilenmesi, kendine özgü, özel birdava11,kanunyolubenzeriözelbirhukukîçare12yadaolağanüstübirhukukî çare13 olaraknitelendirilmektedir.Kanaatimizce, yargılamanınyenilenmesini,kendineözelbirdavatürüveyinebuçerçevedeözelbirhukukîçareşeklindenitelendirmekyerindeolacaktır.Zirayargılamanınyenilenmesi,yenibirdavaolarakortayaçıkmakta,davadilekçesineiliş-kingenelhükümleretâbiolarak14görevliveyetkilimahkemedeharçları

DersKitabı,s.478;Bilge/Önen,s.636-637;Üstündağ,MedeniYargılama,s.816;Alangoya/Yıldsırım/Deren-Yıldırım,s.445;Yılmaz,Yasayolları,s.131-132;Arslan/Yılmaz/TaşpınarAyvaz,s.580;Karslı,s.696-697;Muşul,s.515;Ulukapı,s.448.

8Özekes,Muhammet:100SorudaMedeniUsulHukukundaYeniKanunYoluSistemiİstinafveTemyiz,3.Baskı,YetkinYayınları,Ankara2016,s.34;Yavaş,Murat:MedeniUsulHukukundaTemyiz,SeçkinYayıncılık,Ankara2015,s.17(Geliştiricietkişeklindeifadeetmektedir);Akkaya,Tolga:MedeniUsulHukukundaİstinaf,YetkinYayınları,Ankara2009,s.61;Namlı,s.66.

9Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2158;Karslı,s.697;Ulukapı,s.448;Özekes,KanunYolu,s.34;Yavaş,s.16;Akkaya,İstinaf,s.57;Namlı,s.62.

10Üstündağ,MedeniYargılama,s.910;Umar,İadeiMuhakeme,s.264;Yavaş,s.20;Namlı,s.76.

11Gürdoğan,s.53;Kuru,Cilt5,s.5245;Kuru,DersKitabı,s.574;Umar,Bilge:HukukMuhakemeleriKa-nunuŞerhi,2.Baskı,YetkinYayınları,Ankara2014,s.1104;Namlı,s.435;“Bilindiğiüzere,HUMK.’nun445.maddesigereğinceyargılamanınyenilenmesineyönelikistekusulünkanunyollarıbölümündedü-zenlenmişolmaklabirliktekendineözgübirdavaniteliğindedir.”1.HD,25.06.2003,6692/7601(Ka-zancı İçtihatBilgiBankası).Yargılamanınyenilenmesi talebininbirdavaniteliğindeolmasınedeniyleevraküzerindenincelenerekkararabağlanamayacağıhakkındabkz.VasfiŞensözen,“İadeiMuhakeme”,3.HD,08.05.1958,3286/2868KararıHakkındaBilgiNotu,Jurisdictio,1958/15,ss.1371-1372;3.HD,26.09.2017,8042/12677(KazancıİçtihatBilgiBankası);16.HD,20.10.2016,9701/7934(Kazancıİç-tihatBilgiBankası);18.HD,29.03.2016,478/5187(KazancıİçtihatBilgiBankası);1.HD,25.06.2003,6692/7601(KazancıİçtihatBilgiBankası).

12Arslan,s.48.

13Namlı,s.77.

14Namlı,s.435.



ödenmek suretiyle15 yargılamanınyenilenmesi talebi ileri sürülmekte-dir.Diğeryandan,normalbirdavadanfarklıolarak,yargılamanınyeni-lenmesidavasınınkonusudahaöncekesinleşenbiryargılamayailişkinolupdavanınolumlusonuçlanmasıhâlindedahaöncekesinleşmişbirkarar ortadan kaldırılarak yeni bir karar verilmektedir (m. 380)16. Bunedenlerleyargılamanınyenilenmesi,yenibirdavaşeklindeilerisürül-meklebirliktedahaöncesonuçlandırılmışbiryargılamadamevcutolanbirtakımhukukaaykırılıklarıngiderilmesinede imkântanımakta;özelbirdavavehukukîçareözelliklerinibiraradabarındırmaktadır.

2. Amaç

Birmahkemekararınınolağankanunyollarındangeçmeksizin yadageçmesinerağmenbirtakımhataveeksikliklerintespitedilemeyerekkesinleşmesimümkündür.İştebunoktada,yargılamanınyenilenmesi-ninamacı, yargılamaesnasındavarolanağırhatalarvenoksanlıklarınkararınkesinleşmesindensonraanlaşılmasıhâlindeortayaçıkanhuku-ka aykırı sonuçları bertaraf edebilmektedir17.Aksi hâlde, adaletsiz ka-rarlarındeğişmezbirsonuçolarakkabullenilmesisonucuyargıyaolangüvenin zedelenmesi kaçınılmaz olacaktır. Ancak, yargı kararlarınıntümününgüvenirliğibakımından,herkararakarşıolağankanunyolla-rındailerisürülebilecekherhangibirsebepleyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulmasınıdaengellemekgerekir.Busebeple,kanunkoyu-cu,yargılamanınyenilenmesisebeplerinisınırlıolarakbelirlemegereğihissetmiştir.

B.AleyhineYargılamanınYenilenmesiYolunaBaşvurulabile-cekKararlar

Türkhukukdoktrinindeolağanüstükanunyoluolarakyargılama-nınyenilenmesisadecemaddîanlamdakesinleşenhükümlerekarşıbaş-

15Kuru,Cilt5,s.5245;Arslan,s.157,dn.69;Namlı,s.437.

16Arslan,s.163;Namlı,s.456.

17Arslan,s.14.





vurulabilecekbiryololarakkabuledilmektedir18.Maddîanlamdakesinhükümteşkiletmeyendiğerkararların,örneğinçekişmesizyargıişlerin-deverilenkararların,yargılamanınyenilenmesinebaşvurulmaksızınde-ğiştirilebilecekolmasıbusınırlamanınsebebiolarakgösterilmektedir19.Yargıtayuygulamasıdabuyöndedir20.

Bu noktada, kanunî düzenlemeleri de irdelemek gerekmektedir.HukukMuhakemeleriKanunu’nun374.maddesinegöre,yargılamanınyenilenmesi,kesinolarakverilenveyakesinleşmişolanhükümlerekarşıistenebilir.Kesinleşme,şeklîvemaddîanlamdaolabilir.Şeklîanlamdakesinlik,birkararakarşıkanunyolununkapalıolmasıveyakararınka-nunyollarındangeçerekkesinleşmesi;maddîanlamdakesinlikise,şeklîolarakkesinleşenkararıntarafları,sebebivekonusuaynıolanyenibirdavaaçmanınkabuledilmemesianlamınagelmektedir.Yukarıdadabe-lirttiğimizgibi,bugünekadarhukukumuzda,mülgaHukukUsulüMu-hakemeleriKanunu’nun445.maddesindeki“katiyet”ilemevcutHukukMuhakemeleriKanunu’nun374.maddesindeki“kesin” ifadeleri,maddîanlamdakesinleşmeolarakanlaşılmıştır.Ancakbutercihin,pratikbir-

18Ansay,Muhakemeninİadesi,s.472-473;Erkuyumcu,s.349;Postacıoğlu/Altay,s.876;Kuru,Cilt5,s.5170;Kuru,DersKitabı,s.617;Üstündağ,KanunYolları,s.58;Üstündağ,MedeniYargılama,s.910;Umar,İadeiMuhakeme,s.265;Arslan,s.70;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2325;Muşul,s.552;BoranGüneysu,s.24;Namlı,s.96-97;İyilikli,s.404.Detaylıbilgiiçinbkz.Namlı,s.89vd.

19 Arslan,s.70;“Hemenbelirtmekgerekirki,tapukayıtdüzeltimdavaları6100sayılıHukukMuhakemele-riKanunu382vedevamımaddelerinegöreçekişmesizyargıişlerindenolduğu,aynıkanunun388.mad-desindemahkemeceverilenkararlarınmaddianlamdakesinhükümteşkiletmeyipaksisabitoluncayakadargeçerliolacağından,butürdavalarnedeniyleyargılamanınyenilenmesiyolunagidilemeyeceği,budurumdatıpkıverasetbelgesininiptalidavalarındaolduğugibihakiddiaedenkişilerinöncekidavadakikişileritarafgöstererekAsliyeHukukMahkemesi’ndeaçacaklarıçekişmelibirdavasonucundahaklarınıiddiaveispatetmelerigerekeceğikuşkusuzdur.Hâlböyleolunca,açıklananbunedenledavanınreddinekararverilmesigerekirken,yanılgılıdeğerlendirme ileyazılı şekildekararverilmesidoğrudeğildir.”1.HD,03.06.2014,21734/10818(KazancıİçtihatBilgiBankası).

20“Yargılamanıniadesi,sadecekesinleşmişolanesasadairsonkararlarakarşıbaşvurulabilecekbirkanunyoludur.Maddi anlamda kesin hükümgücübulunmayan kararlara karşı (örneğin çekişmesiz yargıdaverilensonkararlar)yargılamanıniadesiyolunabaşvurulamaz.”8.HD,02.03.2017,53/2822(KazancıİçtihatBilgiBankası);“Başvurulankanunyoluisemaddianlamdakesinleşmişveyakesinolarakverilmişbulunankararlarakarşıtanınmışolup,maddianlamdakesinhükümgücübulunmayankararlarakarşıbuyolagidilemez(1086sayılıHUMK’nın445.,6100sayılıHMK’nın374.maddesi)”17.HD,13.02.2012,8517/1487(KazancıİçtihatBilgiBankası).AynıyöndeHGK,15.06.2011,20-226/412(KazancıİçtihatBilgiBankası);HGK,13.04.2005,6-229/259(KazancıİçtihatBilgiBankası).



takımgerekçeleriharicinde21kanunîolarakaçıkbirdayanağınınoldu-ğunu söylemek oldukça güçtür. Kanun’un lafzında geçen hüküm ise,esasa ilişkin nihaî kararolarakkabuledilmektedir(m.294/1).Ancak,Kanunmetnindekarar değilhüküm ifadesinintercihedilmişolmasıda,butercihinbilinçliolupolmadığıbiryana,yargılamanınyenilenmesinisadecemaddîanlamdakesinleşenhükümlerlesınırlandırmayagerekçeyapılamamalıdır.Zira,birçekişmesizyargıişinde,istinafincelemesindeveyatemyiz incelemesindede, işinesasınagirilerekbirnihaîkararve-rilmişse,ortaya çıkankarar esasa ilişkinbirnihaî karardır,hükümdür.Buhükmün,maddîanlamdakesinleşmeyeelverişliolupolmaması,yar-gılamanınniteliğinegörebelirlenecekolanbaşkabirhusustur.Ayrıca,Kanun’un374.maddesininyargılamanınyenilenmesini sadecemaddîanlamdakesinhükümlerlesınırlamakamacıylaböylebirifadeyitercihettiğinisöylemekdezordur.Zira,mülgaHukukUsulüMuhakemeleriKanunuyargılamanınyenilenmesininsadecekesinolanveyakesinleşenkararlaraleyhinetalepedilebileceğinibelirtmekleyetinmiş(HUMKm.445)22;mevcutHukukMuhakemeleriKanunu’nunilgilimaddesininge-rekçesindede“1086 sayılı Kanunun 445 inci maddesinin birinci fıkrasında olduğu gibi, hangi kararların yargılamanın iadesine konu teşkil edeceğini”ndüzenlendiği ifade edilmiştir. Görüldüğü gibi, kanun koyucu esasenmülgaKanunzamanındakidüzenlemeleribilinçliolaraksınırlayıcıifa-debelirlemeyidahitercihetmemiştir.Kaldıki,yukarıdabelirtildiğigibi,mevcutKanunlafzı,yargılamanınyenilenmesinisadecemaddîanlamdakesinhükümteşkiledenkararlarakarşıbaşvurulabilecekbiryololaraksınırlamayadayeterlideğildir.Bunedenle,yargılamanınyenilenmesinebaşvurulabilmesi için kararın şeklî anlamdakesinleşmişolmasının ye-terlikabuledilmesivekanunîdüzenlemeninşeklîanlamdakesinleşmeolarak anlaşılması gerektiği kanaatindeyiz. Zira, henüz şeklî anlamdakesinleşmemişkararlarailişkinyargılamahatalarıolağankanunyolları-

21Bugerekçelerin, istinafvetemyizkanunyolundaortayaçıkankararlarakarşı-sırfbukararlarınmaddîanlamdakesinleşemeyeceğisebebiyle-yargılamanınyenilenmesiyolununkapatılmasınayeterlibirdaya-nakyapılamayacağıkonusundaaçıklamalarımızailgilibölümlerdedeğinilmiştir.Bkz.aşa.II,BveIII,B.

22HukukUsulüMuhakemeleriKanunu’nunlafzındanmaddîanlamdakesinhükümteşkiletmeyennihaîkararlarakarşıdayargılamanınyenilenmesinintalepedilebilmesinin-teorikolarak-düşünülebileceğihakkındabkz.Namlı,s.90-91.





nabaşvurularakgiderilebilir23.Karşılaştırmalıhukuktadayargılamanınyenilenmesisadecemaddîanlamdakesinhükümteşkiledenkararlarlasınırlanmamakta;şeklîanlamdakesinleşmeyeterligörülmektedir24.

Bunedenle,tekbaşınamaddîanlamdakesinhükümetkisinihaizol-mayan,aşağıdaincelenecekistinafvetemyizkaralarınakarşıdaşartlarıngerçekleşmesihâlindeyargılamanınyenilenmesinintalepedilebileceğikanaatindeyiz.Zira,yargılamanınyenilenmesiyolunusadecemaddîan-lamdakesinleşenhükümlerlesınırlayangörüşlerindayanağıolanpratikgerekçeler,istinafvetemyizkararlarıbakımındanyetersizkalmaktadır.Buhususailgilibölümlerdedetaylıolarakdeğinilmiştir25.

Bunoktadadoktrinde,usûleilişkinnihaîkararlarakarşıyargılama-nınyenilenmesiyolunabaşvurulamayacağıgörüşüne26dekarşıçıkılarak,usuleilişkinkararlarındailgiliolduğukonuylailgiliolarakmaddîanlam-dakesinleştiğivediğerşartlarındagerçekleşmesihâlindebukararlarakarşıdayargılamanınyenilenmesinintalepedilebileceğiyönündekigö-

23“Kabulegörede;HMK’nun374/1.maddesiuyarıncayargılamanıniadesi,kesinolarakverilenveyakesin-leşmişolanhükümlerekarşıistenebilir.Kanunyoludenetimiaçıkvehenüzkesinleşmemişolankararlarakarşıyargılamanınyenilenmesiistenemez.Çünkü,kanunyoluaçıkvekesinleşmemişolanhükümdekiağıryargılamahatalarının,kanunyoludenetimindegiderilmesiolanağımevcuttur.”12.HD,16.03.2017,24022/3916(KazancıİçtihatBilgiBankası);“Yargılamanıniadesi,kesinolarakverilenveyakesinleşmişolanhükümlerekarşıistenebilir.(HMK.m.374/1)Kanunyoludenetimiaçıkvehenüzkesinleşmemişolankararlarakarşıyargılamanınyenilenmesiistenemez.Çünkü,kanunyoluaçıkvekesinleşmemişolanhükümdekiağıryargılamahatalarının,kanunyoludenetimindegiderilmesiolanağımevcuttur.Buba-kımdan,yargılamanıniadesiyolu,kesinleşmişolanhükümlerekarşıbaşvurulanistisnaiveolağanüstübiryoldur.”2.HD,03.12.2013,4597/28370(KazancıİçtihatBilgiBankası).

24Almanhukukunda,kanunyoluaşamasındaortayaçıkankararlardahil,şeklîanlamdakesinleşenkararlarakarşıyargılamanınyenilenmesinin talepedilebileceğihakkındabkz.Zöller,Richard/Greger,Zivilpro-zessordnung,31.Auflage,Köln2016,Vor§578,Kn.8;MüKo-ZPO/Braun,MünchenerKommentarzumZivilrprozessordnung,BandII,4.Auflage,München2012,§578,Kn.46;Stein,Friedrich/Jonas,Martin/Jacobs,KommentarzurZivilprozessordnung,BandVI,22.Auflage,Tübingen2013,§578,Kn.1;Saenger,Ingo/Kemper,ZivilprozessordnungHandkommentar,5.Auflage,Baden-Baden2013,§578,Kn.2.

BenzerşekildeFransızhukukundaşeklîanlamdakesinleşmeninyeterliolduğuhakkındabkz.Namlı,s.94vd.İsviçrehukukuiçinayrıcabkz.Gehri,MyriamA./Kramer,Michael:SchweizerischeZivilprozessord-nung,Zürich2010,Art.328,Rdnr.1.

25Bkz.aşa.II,CveIII,C.

26Muşul,s.552.Benzeryöndeİyilikli,s.404-405.



rüşe27dedeğinmekgerekir.Sözkonusugörüşegöre,usûleilişkinnihaîkarar,ilgiliolduğukonudamaddîanlamdakesinliketkisinihaizolacağıiçin,bukararlarakarşıyargılamanınyenilenmesiyolununkapalıoldu-ğunukabuletmek,etkinhukukîkorumahakkıylabağdaştırılamayacak-tır.Burada,HukukMuhakemeleriKanunu’nun294.maddesininaltıncıfıkrasında,hükmeilişkinhususların,niteliğineaykırıdüşmedikçe,usûleilişkinnihaîkararlarhakkındauygulanacağınailişkindüzenlemedebugörüşeekbirgerekçeyapılabilir.Benzerşekilde,usûleilişkinnihaîka-rarlariçinortayaçıkanetkinhukukîkorumanın,istinafvetemyizkanunyolundaortayaçıkanve -davanınesasıhakkındayenibirkararolarakortayaçıkmasadahi-nihaîkararniteliğindeolankanunyolumahkemesikararlarıbakımındandagerekliolduğundanşüpheduymamakgerekir.

C.YargılamanınYenilenmesiSebepleri

1.GenelOlarak

Hangihâllerdeyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulabilece-ği,HukukMuhakemeleriKanunu’nun375.maddesiileözelbirsebepolarak376.maddedebelirlenmiştir.Yargılamanınyenilenmesitaleple-rineilişkinsebeplerilgilihükümlerdedüzenlenensebeplerlesınırlıolup,bunlarındışındabaşkabirsebepleyargılamanınyenilenmesitalepedi-lemez; söz konusu sebepler yorumyoluyla genişletilemez28.Kanunda

27Namlı,s.91-93.

28Ansay,Usûl, s.378;Ansay,Muhakemeninİadesi, s.473;Gürdoğan, s.53;Postacıoğlu/Altay, s.864;Kuru,Cilt5, s.5171;Kuru,DersKitabı, s.567;Bilge/Önen, s.710;Üstündağ,KanunYolları, s.58;Üstündağ,MedeniYargılama, s.911;Umar, İadeiMuhakeme, s.267;Arslan, s.128;Arslan/Yılmaz/TaşpınarAyvaz,s.675;Yılmaz,Yasayolları,s.141;Yılmaz,Ejder:HukukMuhakemeleriKanunuŞerhi,2.Baskı,YetkinYayınları,Ankara2013,s.1590,1592;Pekcanıtez,YargılamanınYenilenmesi,s.520;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2328;Karslı,s.750;Muşul,s.555;Namlı,s.177;“HUMK’nın445.maddesivd.maddelerindeyargılamanınyenilenmesikoşullarısınırlıolaraksayılmışveusulüdüzenlenmiştir.Bunedenle,yasadaolağanüstükanunyoluolaraksınırlışekildesayılanyargılamanınyenilenmesikoşulla-rınınyorumyoluylaçoğaltılmasımümkündeğildir.”14.HD,05.11.2015,2681/9953(KazancıİçtihatBilgiBankası);“Yargılamanıniadesisebepleri,HUMKm.455de(HMKm375)sınırlıolaraksayılmış-tır. Bunun dışındaki bir sebepten dolayı, yargılamanın iadesi yoluna gidilemez.” 6.HD, 05.11.2014,8910/11982(KazancıİçtihatBilgiBankası).Aynıyönde1.HD,06.03.2014,17502/5049(Kazancıİç-tihatBilgiBankası);6.HD,04.03.2014,2270/2408(KazancıİçtihatBilgiBankası);3.HD,10.06.2013,5838/9791(KazancıİçtihatBilgiBankası);13.HD,18.03.2003,518/3068(KazancıİçtihatBilgiBan-kası).





sınırlı bir biçimde sayılan sebepler haricinde başka ağır bir yargılamahatası hâlinde dahi yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulamaz29.Busınırlı sayımıngerekçesi,kesinleşenbirmahkemekararınınyorumyoluyla geçersiz sayılabilmesinin engelleniphukukî güvenliğin korun-masıolarakaçıklanabilir.

Yargılamanınyenilenmesisebeplerinindetaylarınavehangisebep-lehangikoşullaraltındayargılamanınyenilenmesinintalepedilebilece-ğinebuçalışmakapsamındadetaylıolarakdeğinilmeyecektir.Burada,sadecebukonudakiçalışmalaraatıfyapmaklayetineceğiz30.

2.KanunYoluAşamasındaYargılamanınYenilenmesiSebepleri

Kanun’da düzenlenen ve birçok çalışmaya konu olan yargılama-nınyenilenmesisebepleri,hukukumuzdaçoğunluklasadeceilkdereceaşamasındaki yargılamaya özgü sebeplermiş gibi yorumlanmaktadır.Şüphesiz ki, bu sebeplerin tamamının ilk derece yargılamasında veyaüst mahkemelerin ilk derece mahkemesi olarak yargılama yaptığı iş-lerde ortaya çıkması mümkündür. Ancak, yargılamanın yenilenmesisebeplerinin ortaya çıkabileceği yargılama aşaması, sadece ilk dereceyargılamaları ile sınırlandırılamaz.Herhangibiryargılamanınyenilen-mesisebebinin,ilkdereceaşamasındakiyargılamakesitiylehiçbirilgisiolmaksızın,ilkdefavemünhasırankanunyoluyargılamasıdaortayaçık-masımümkündür.Benzerşekilde, ilkdereceaşamasındamevcutolanyargılamanınyenilenmesi sebebindenbaşkabiryargılamanınyenilen-mesisebebininmünhasırankanunyoluaşamasındagündemegelmesidemümkündür.Bunedenlerle,özellikle7Kasım2015tarihindeResmîGazete’deyayınlananAdaletBakanlığıkararıylaistinafınyürürlüğegir-mesiyle31,buhâllerin istinafveya temyizyargılamasıesnasındaortayaçıkabilmesorunudetaylıolarakincelenmeyemuhtaçtır.29Postacıoğlu/Altay,s.874;Kuru,Cilt5,s.5171;Kuru,DersKitabı,s.567;Umar,İadeiMuhakeme,s.

268;Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım,s.568-569;Arslan/Yılmaz/TaşpınarAyvaz, s.675;Özekes, PekcanıtezUsûl,s.2328;Namlı,s.177vd.

30Bkz.Arslan,s.76vd;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2328vd;Namlı,s.173vd.

3107.11.2015tarihlive29525sayılıResmîGazete’deyayınlananAdaletBakanlığıkararınagörebölgead-liyemahkemelerinin20.07.2016tarihindetümyurttagörevebaşlayacakvebutarihtenitibarenistinafkanunyolunabaşvurulacak;ancak,butarihtenöncetemyizkanunyolunabaşvurulankararlarhakkın-daHukukUsulüMuhakemeleriKanunu’nun5236sayılıKanun’layapılandeğişikliktenöncekitemyizeilişkinhükümleriuygulanmayadevamedilecekti(bkz.geçicim.3).Ancakdahasonra,01.07.2016tarihve6723sayılıKanun’lageçici3.maddededeğişikliğegidilerek, istinafamı temyizemibaşvurulacağınoktasındakararınverilmetarihiesasalınmıştır.



Hemen belirtmek isteriz ki, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun375.maddesindesayılanhersebebinistinafveyatemyizaşamasındaor-tayaçıkmasımümkündeğildir.Özellikleistinafaşamasında,herzamanyeni bir tahkikat yapılmayacağı ve dosyanın ilk derecemahkemesinegönderilebildiğidurumlar(m.353/1-a)ayrıktutulmalıdır.Budurum-larda,istinafincelemesiduruşmayapılmaksızınvesadecebelirlisebeplerneticesindesonuçlandırıldığından,kanaatimizce,buradasadecetemyizaşamasındasözkonusuolabilecekyargılamanınyenilenmesisebepleriortayaçıkabilir.Ayrıca,teksifilkesiveistinafaşamasındayeniiddiavedelililerisürülememesiileıslahyapılamamasısonucu(m.357)32,istinafkanunyolundayenidelillerin ileri sürülmesidekuralolarakmümkündeğildir.Bunedenle,delillere ilişkinyargılamanınyenilenmesi sebep-lerinindeilkdefaistinafaşamasındaortayaçıkması,ihtimâldışıolmasada,pekolasıdeğildir.Diğeryandan,ilkdereceaşamasındailerisürülenveyargılamanınyenilenmesisebebiteşkiledenbirdelil,istinafaşama-sındadaincelenerekuyuşmazlığınesasıhakkındayenibirkararverilmişyada istinaf talebiesastanreddedilmişse, istinafkararınakarşıdayar-gılamanın yenilenmesi talep edilebilmelidir. Sonuçolarak, istinaf aşa-masındaesastanincelemeyapılmışsa,buaşamadadaaynenilkdereceaşamasındaki yargılamanın yenilenmesi sebepleri söz konusu olabilir.Oysa istinaf aşamasında, dosya ilk derece mahkemesine gönderilmiş(m.353/1-a)veyaistinaftalebiçeşitlieksikliklersebebiyleönincelemeaşamasında reddedilmişse (m. 352), ancak birazdan inceleyeceğimiztemyizaşamasınailişkinyargılamanınyenilenmesisebeplerikarşımızaçıkabilir.

Temyizaşamasında,yenibirtahkikatyapılmayıpkararsadecehuku-kauygunlukdenetimetâbitutulmaktavetemyizneticesindeuyuşmaz-lığınesasıhakkında,kuralolarak,mevcutdelillerindeğerlendirilmesiileyenibirkararverilmemektedir(m.370,371).Bunedenle,buaşamada,delillereilişkinyargılamanınyenilenmesisebeplerisözkonusuolamaz.Butürdelillereilişkinsebeplerin, ilgilideliliesasalaraknihaîbirkararverenderecedeilerisürülmesigerekir.Oysasözkonusuolansebep,bi-32Bukonuyailişkineleştirivegörüşleriçinbkz.Akkaya,İstinaf,s.298;MeraklıYayla,Deniz:MedenîUsûl

Hukuku’ndaİstinafKanunYolundaYenidenTahkikatYapılması,YetkinYayınları,Ankara2014,s.49.





zatihivesadecetemyizaşamasınailişkinse,busebebinilerisürüleceğiyerindetemyizmerciiolmasıgerekir.Butürsebepler;mahkemeninka-nunauygunolarakteşekkületmemişolması,davayabakmasıyasakolanyahuthakkındakirettalebi,merciincekesinolarakkabuledilenhâkiminkararvermişveyakararakatılmışbulunması,-temyizaşamasındaveki-lindeğişmesivesebebinbuyenivekileilişkinolmasışartıyla-vekilveyatemsilciolmayankimselerinhuzuruyladavanıngörülmüşvekararabağ-lanmışolmasıvesonolarakyinesadecetemyizaşamasınailişkinortayaçıkmışolmasışartıyla,lehinekararverilentarafın,kararatesiredenhilelibirdavranıştabulunmuşolmasıolaraksınırlandırılabilir.

Ortaya çıkanyargılamanın yenilenmesi sebebine göre, hangi aşa-madanasılbirusûlizleneceğineaşağıdailgilibölümlerdedeğinilmiştir33.

D.YargılamanınYenilenmesiUsûlüveSonuçları

Yargılanmanın yenilenmesi usûlü Hukuk MuhakemeleriKanunu’nun377vedevamımaddelerindedüzenlenmiştir.Bunagöre,yargılamanınyenilenmesi,herbir sebebegöreüçayveherhâlükârdakararınkesinleşmesindenitibarenonyıliçerisindetalepedilebilir.Süreaynıolsadabaşlangıçzamanlarıbakımındanheryargılamanınyenilen-mesi sebebi ayrı ayrıdeğerlendirilmelidir34.Yargılamanınyenilenmesidavası bakımından kesin olarak görevli ve yetkili mahkeme, kararınakarşı yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulan mahkemedir (m.378/1)35. Bu mahkemenin, esas hakkında yargılamanın yenilenmesidavasının açıldığı tarihte görevli veya yetkili olması önemli değildir36.

33Bkz.aşa.II,D;III,D;IV.

34Kuru,Cilt5,s.5242-5243;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2344.

35Ansay,Usûl,s.386;Ansay,Muhakemeninİadesi,s.496;Erkuyumcu,s.362;Postacıoğlu/Altay,s.875;Kuru,DersKitabı,s.574;Arslan,s.149;Arslan/Yılmaz/TaşpınarAyvaz,s.683;Pekcanıtez,Yargılama-nınYenilenmesi,s.545;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2345;Ulukapı,s.503;Namlı,s.394.

36Namlı,s.400;“Usulün448.maddesihükmüverenmahkemeyi,yargılamanıniadesidavasındagereklikararıvermekleyetkilikılmıştır.Bukesinyetkikuralıkarşısında,ilkdavadahâkimyetkisizkararıverile-mez.Öyleiseyapılacakiş,Usulün450.maddesiçerçevesindeincelemeyapılması,sonucuuyarıncayaeskikararı tekrarlaması(Kanundakideyimi ileonaylaması)veyaeskihükmünkısmenveya tamamendeğiştirilmesindenibarettir”2.HD,10.02.1981,638/880(KazancıİçtihatBilgiBankası).



Ancak,“kararına karşı yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulan mah-keme”ifadesidoktrindefarklıgörüşlereveistisnaîdurumlardaçeşitliso-runlaradasebepolabilmektedir.Birgörüşegöre37,biryerdebirdefazlaaynıtürmahkemevarsa,bunlardanherhangibiri(aynıyetkilivegörevlimahkeme)yargılamanınyenilenmesitalebinideğerlendirebilir.Buko-nudakiaksigörüşegöreise,yargılamanınyenilenmesidavasındagörevliveyetkilimahkememutlakailkkararıverennumaralımahkemeolarakanlaşılmalı;yargılamanınyenilenmesidavasıtevziyetâbitutularakaynımahkemeninbaşkabirnumaralımahkemesindegörülmemelidir38.Ben-zerşekilde,taşınmazınaynınailişkindavalardakararverildiktensonraidarîsınırlarınveyayargıteşkilâtınındeğişmesihâlinde,dahasonraaçı-lacakyargılamanınyenilenmesidavasındayetkilimahkemebakımındanda sorunlar yaşanabilmektedir. Bu konuda, doktrinde yine ilk kararıverenmahkemenin yetkisine üstünlük tanınması gerektiği ileri sürül-mekteysede39,Yargıtaykararları farklılaşabilmektedir40.Kanaatimizce,davanınesasıylailgiligörevliveyetkilimahkemeninsonradançeşitlise-beplerledeğiştirilmişolması,okonudakiyargılamanınyenilenmesida-vasınailişkingörevliveyetkilimahkemeyeetkietmemeli;butüristisnaîdurumlardaHukukMuhakemeleriKanunu’nun378.maddesinde yerverilen yargılamanın yenilenmesi davasına ilişkin özel görev ve yetkihükmüesasalınmalıdır.Bunoktada, ilkdavakonusuna ilişkingörevli37 Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2330.

38Kuru,Cilt5,s.5247;Arslan,s.151-152;Umar,Şerh,s.1105;Namlı,s.401-402;“Usulhukukumuzagöreyargılamanın iadesi birdavaolup, 448/1.maddehükmünce, “iadeimuhakeme talebinimutazammınarzuhalhükmüverenmahkemeyeverilirveoradatetkikolunur.”Buradaki“Hükmüverenmahkeme”mutlakbiranlamtaşımaktaolup,biryerdenbirdenfazlaasliyemahkemesininbulunmasıhalindeyargıla-manıniadesineilişkindilekçeninomahkemelerdenherhangibirineverilebileceğibenimsenemez.Aynıderecedekimahkemelerdenhangisihükmüvermişseyargılamanıniadesiiçindeomahkemeyebaşvurul-masızorunludur.”HGK,13.04.1988,7-599/327(KazancıİçtihatBilgiBankası).

39Kuru,Cilt5,s.5248;Arslan,s.150;Namlı,s.399-400.KarşıgörüşteUmar,Şerh,s.1104.

40“TaşınmazıniçindebulunduğuilçedesonradanmahkemekurulduğunavefaaliyetinisürdürdüğünegöreSincanAsliyeHukukMahkemesinindahaöncehükmüverenAnkaraAsliyeHukukMahkemesininye-rinegeçtiğikabuledilmelitaraflarıniddiavesavunmalarıdoğrultusundadelilleritoplanmalıveondansonraişinesasıbakımındanbirhükümkurulmalıdır.Kaldıki,çekişmeyekonutaşınmazlailgiliyapılacakkeşfingösterilenvegösterilecektanıklarınHUMK.nun259.maddesigereğincetaşınmazınbaşındaya-pılmasıvedinlenilmesigerekeceği,kezateknikbilirkişilerintaşınmazıgörüpbunagöreraporvekrokidüzenlettirilmesigörevleritaşınmazınfiileniçindebulunduğuyermahkemesineaitolup,bugerekdavaekonomisi ve kamudüzenininbir sonucudur.” 1.HD,24.01.2008, 10797/746 (Kazancı İçtihatBilgiBankası).





mahkemeninsonradanyenibirkanunîdüzenlemeyledeğiştirilmesi,odavayailişkinyargılamanınyenilenmesidavasındailkkararıverenmah-kemenin görevli olduğu sonucunu da değiştirmemelidir41. Örneğin,asliyehukukmahkemesindegörülüpsonuçlananbirdavayailişkinyar-gılamanınyenilenmesidavasıdadahasonraokonudasulhhukukmah-kemeleri görevli kabul edilmiş olsa dahi, asliye hukukmahkemesiningörevindedir.

Yargılamanınyenilenmesidavasıda tıpkıdiğerdavalargibiharcatâbiolup,yargılamanınyenilenmesindedediğergenelhükümlergeçer-lidir42.Bunedenle,kendisidebirdavaniteliğindeolanyargılamanınye-nilemesitalebi,normalbirdavanınaçılmasındaolduğugibidilekçeyleyapılacaktır43.Ayrıcadilekçede yargılamanı yenilenmesi sebebi açıkçagösterilmelidir44. Kararıverenmahkemeyargılamanınyenilenmesiiçinyapılanbaş-vuru üzerine, öncelikle bir ön inceleme yapacaktır (m. 379). Kanaa-timizce, yargılamanın yenilenmesi için düzenlenen bu ön inceleme,HukukMuhakemeleriKanunu ilegenelolarak tümhukukyargılama-ları içinkabuledilenyenibiryargılamaaşamasıolanöninceleme(m.137-142)aşamasındanfarklıbirniteliktedir.Önincelemekurumununhukuksistemimizegirmesindenönceyargılamanınyenilenmesidavası-nınaşamalarıylailgiliolarakilerisürülengörüşleredebunoktadakısacadeğinmek gerekmektedir. Yargılamanın yenilenmesi sebebinin de birdavaşartıolarakdiğerdavaşartlarıylabirliktedeğerlendirileceğinisavu-

41Kuru,Cilt5,s.5248;Namlı,s.404.KarşıgörüşteUmar,Şerh,s.1104.

42Arslan,s.157,dn.69;Namlı,s.435,437;“Buitibarlatalebin(yargılamanınyenilenmesidilekçesinin)harcıyatırılarakayrıbirdavaolarakesasakaydedilmesi,diğerdavalardaolduğugibiHMK.122vd.mad-delerindekiyargılamaaşamalarınagöregerekliusuliişlemlerinyürütülmesigerekir.Yasalgereklilikbuyöndeiken,mahkemece,gerekliharçtamamlatılmadanveayrıesaskaydıyapılmadanyazılışekildekararverilmesiusulveyasayaaykırıolup,bozmayıgerektirmiştir.”8.HD,09.05.2017,10572/6674(KazancıİçtihatBilgiBankası);“Yargılamanınyenilenmesiistemi,yenibirdavaolupdavaaçılmasıiçingerekenkoşullarauygunolarakharcıverilerekaçılırveayrıbiresasakaydedilerekanılanyasahükümlerinegöreincelemeyapılır.”14.HD,08.12.2003,5485/8406(KazancıİçtihatBilgiBankası).

43Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2343-2344;Namlı,s.435.

44Namlı,s.436.



nangörüşegöre45,buaşamadansonrayenidenyargılamanınyapılaca-ğı ikinciaşamayageçilebilecektir.Yargılamanınyenilenmesidavasınınüçaşamadanoluştuğunusavunangörüşegöre ise46, ilkaşamadagenelolarakdavaşartları,ikinciaşamadasebebingerçekleşipgerçekleşmediğivenihayetüçüncüaşamadayenidenyargılamayapılmasıgündemegele-cektir.Bizimdekatıldığımızikincigörüşkabuledilirse,HukukMuhake-meleriKanunu’nunyürürlüğegirmesiylegenelolarakherdavaiçindü-zenlenenveyinebirdavaolanyargılamanınyenilenmesiiçindegeçerliolanönincelemeaşamasıtamamlanarak;dahasonrayargılamanınye-nilenmesiiçinöngörülenözelönincelemeleryapılacaktır.Bunoktada,yargılamanınyenilenmesiiçinkabuledilenönincelemedetalebinsüresiiçindeyapılıpyapılmadığınınincelenecekolması(m.379/1-a)vegenelolarakbiryargılamadasürelerhakkındaönincelemeaşamasınımüteaki-benkararverilecekolması(m.142)görüşümüzüdesteklerniteliktedir.Ohâlde,biryargılamanınyenilenmesidavasında, ilkolarakKanun’un137 ve devamımaddelerinde düzenlenen ön inceleme aşaması, dahasonra379.maddeuyarıncayargılamanınyenilenmesineilişkinözelönincelemeaşamasıvenihayetsonolarakyargılamanınyenilenmesişek-lindeüçfarklıaşamadansözetmekyerindeolacaktır47.

Yargılamanınyenilenmesineilişkinbuözelönincelemede,talebinsüresindeyapılıpyapılmadığı,kaldırılmasıistenenkararınbaşvurutarihiitibariyle kesinleşip kesinleşmediği ve ileri sürülenyargılamanınyeni-lenmesisebebininkanundayazılısebeplerdenolupolmadığıre’senin-45Ansay,s.386;Bilge/Önen,s.723;Arslan,s.161-162.BenzeryöndeGürdoğan,s.54.Yargıtay’ındabu

görüşyönündedeğerlendirmeleryaptığıgörülmektedir:“Yargılamanınyenilenmesiistemihukukinite-liğiitibariyleayrıvebağımsızbirdavaolupmutlakaduruşmayapılarakikiaşamadaincelenmesigerekir.Mahkemeöncelikleyargılamanınyenilenmesidavasınındinlenmeyedeğerolupolmadığınıkendiliğin-denaraştırır.Buaşamadageneldavakoşullarındanayrıolarakyargılamanıniadesidavasınınsüresindeaçılıpaçılmadığının,teminatgösterilipgösterilmediğininveyasadasayılanyargılamanıniadesisebeple-rinedayanılıpdayanılmadığınınincelenmesigerekir.Bukoşullardanbirisininmevcutolmadığısonucunavarılmasıhalindeistemretedilir.Mahkemebirinciaşamadayargılamanıniadesidavasınındinlenmeyedeğerolduğusonucunavarırsa,ikinciaşamadaesasagirerekilerisürülenyargılamanıniadesisebepleri-nindoğruolupolmadığınıaraştırır.”3.HD,26.09.2017,8042/12677(KazancıİçtihatBilgiBankası).

46Kuru,Cilt5,s.5254;Üstündağ,KanunYolları,s.66-67;Namlı,s.448.

47“Buitibarlatalebin(yargılamanınyenilenmesidilekçesinin)harcıyatırılarakayrıbirdavaolarakesasakay-dedilmesi,diğerdavalardaolduğugibiHMK.122vd.maddelerindekiyargılamaaşamalarınagöregerekliusuliişlemlerinyürütülmesigerekir.”8.HD,09.05.2017,10572/6674(KazancıİçtihatBilgiBankası).





celenir.Buşartlardanherhangibirininbulunmamasıhâlinde,mahkemeesasa girmedendavayı reddeder (m. 379/2)48.HukukMuhakemeleriKanunu’nun379.maddesindesayılanşartlar,yargılamanınyenilenmesiiçin,adetâözelbirerdavaşartıniteliğindeolup,taraflarcaherzamanile-risürülebilirveyahâkimtarafındanherzamandikkatealınabilir. Yargılamanınyenilenmesi yoluna, kuralolarak, sadece ilgili kesinhükmün tarafları başvurabilir49. Ancak, özel olarak, üçüncü kişilerinhükmüniptalinitalepetmesidemümkündür.Davanıntaraflarındanbi-risininalacaklılarıveyaaleyhinehükümverilentarafınyerinegeçenler,borçlularıveyayerinegeçmişolduklarıkimselerinaralarındaanlaşarak,kendilerine karşı hile yapmaları nedeniyle hükmün iptalini isteyerekyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurabilirler(m.376). Birkararakarşıyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulmuşol-ması,kendiliğindenkararınicrasınıdurdurmaz.Ancak,davaveyakara-rınniteliğinevediğerhâlleregöretalepüzerineicranındurdurulmasınaihtiyaçduyulursa,yargılamanınyenilenmesitalebindebulunankimse-den teminat alınmak şartıyla yenileme talebini inceleyenmahkemeceicranın durdurulmasına karar verilebilir50. Yargılamanın yenilenmesisebebibirmahkemekararınadayanıyorsabutakdirdeteminatistenmez(m.381)51.

Yargılamanınyenilenmesidavasıyenibirdavaniteliğindeolduğun-dan,budavada,öncekidavadailerisürülmeyendelilvevakıalardailerisürülebilir;ancakbudurum,yargılamanınyenilenmesidavasınıilkda-vadantamamenbağımsızyenibirdavaşeklinegetirmemelidir52.

486.HD,18.10.2005,2005/8421,2005/9541(KazancıİçtihatBilgiBankası).Karş.Kuru,Cilt5,s.5254-5256.

49Kuru,Cilt5,s.5237;Üstündağ,KanunYolları,s.65;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2339;Arslan,s.134;Namlı,s.377.

50Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2344;Kuru,DersKitabı,s.575;Arslan,s.159;Namlı,s.438.

51Kuru,DersKitabı,s.575;Postacıoğlu/Altay,s.880.

52Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2346;Aslan,s.164.Karş.Üstündağ,KanunYolları,s.67.



Yargılamanınyenilenmesidavasıneticesindeüçtürkararverilebi-lir.Yapılanön incelemeüzerine, talepsüresi içerisindedeğil,aleyhinebaşvurulan karar kesin değil veya yargılamanın yenilenmesi sebeplerigerçekleşmemişsetalepesasagirilmedenreddedilir(m.379).Esasailiş-kin incelemesonunda,dayanılanyargılamanınyenilenmesi sebebi sa-bitgörülürse,yenidenyargılamayapılarakortayaçıkacakdurumagöreverilmişolankararonanırveyakısmenyahuttamamendeğiştirilir.An-cak,davacınınaçıkveyazımnîmuvafakatiolmaksızınvekilveyatemsilciolmayan kimselerin huzuruyla dava görülmüş (m. 375/1-c); yargıla-manınyenilenmesitalepedilenkarar,tarafları,konusuvesebebidahaönceverilenbaşkabirkesinhükmeaykırılıkteşkilediyor(m.375/1-ı)veyaüçüncükişilercehükmüniptalinintalepedilmiş(m.376)olduğuhâllerdeyargılamanınyenilenmesinekonuedilenkarariptaledilir.

Yargılamanın yenilenmesi davasında taraflar, bu davada ortayaçıkankararlarakarşısüresiiçindeolağankanunyollarınabaşvurabilir53.Zira,yargılamanınyenilenmesivebudavasonucundaortayaçıkanka-rar, yeni ve yenilenen yargılamadaki karardanbağımsız yeni bir kararniteliğindedir.Bunedenle,yargılamanınyenilenmesidavasınakonuka-rar istinafkanunyoluyürürlüğegirmedenönceYargıtayaşamasındangeçerek kesinleşmiş olsa dahi, yargılamanın yenilenmesi davası net-icesinde verilen ilk derece mahkemesi kararı Hukuk MuhakemeleriKanunu’nun geçici 3.maddesi kapsamında değerlendirilemeyecek veöncelikleistinafkanunyolunatâbiolacaktır54.

53Gürdoğan,s.54;Kuru,Cilt5,s.5263;Üstündağ,KanunYolları,s.58,67;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.

2346.

54“SomutolaydayargılamanınyenilenmesinekonumahkemekararıYargıtaytarafındanonanarakkesin-leşmiştir.Yukarıdaaçıklandığıgibiyargılamanınyenilenmesitalebiayrıvebağımsızbirdavadır.Talebinkabulühalindeverilecekkararda yenibir karardır. 6100SayılıKanun’ungeçici 3.maddesininbirincifıkrasıuyarıncaBölgeAdliyeMahkemeleriningörevebaşlamatarihindensonraverilensözkonusuyenikararınöncelikleistinafdenetimindengeçmesigerekir.BölgeAdliyeMahkemesinceistinafbaşvurusu-nunincelenereksonucunagörebirkararverilmesigerekirkenyazılıgerekçeiledosyanınmahkemesinegeriçevrilmesinekararverilmesidoğrugörülmemiştir.”22.HD,14.02.2017,10311/2106(Kazancıİç-tihatBilgiBankası).





II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARLARINA KARŞIYARGILAMANINYENİLENMESİ

A.İstinafAşamasındaVerilenKararlar

Bölgeadliyemahkemesitarafındanyapılacakistinafincelemesine-ticesinde,istinafbaşvurusuönincelemeaşamasındareddedilebilir(m.352);istinaftalebiesastanincelenerekhaksızbulunarakreddedilebilir(m.353/1-b)veyaistinafbaşvurusuhaklıbulunarakkabuledilebilir.İlkdurumda,istinafbaşvurusuKanun’dabelirlenenönkoşullarısağlama-masınedeniylereddedilmişveyailkderecemahkemesikararıhukukenyerindebulunmuştur.İkincidurumdaise, ilkderecemahkemesikara-rı kaldırılarak dosya yeniden ilk derece mahkemesine gönderilir (m.353/1-a)veyadavanınesasıhakkındayenibirkararverilebilir.

Yukarıda belirtilen karar çeşitlerinin hepsinde, esasen ilk derecemahkemesikararındantamamenbağımsızolarakbiristinafkararıorta-yaçıkmıştır.Ancak,özelliklebölgeadliyemahkemesitarafındanistinaftalebiyerindegörülerekdavanınesasıhakkındayenibirkararverildiğihâllerde,bizatihiistinafaşamasındatahkikatyapılarakyenidenyargıla-mayapılmıştır. İstinaf incelemesininözelliğive temyizden temel farkıdabunoktadaortayaçıkmaktadır.Zira,budurumda,temyizdenfarklıolarakistinaftayenibirtahkikatsüreciişlemektevebölgeadliyemahke-mesitarafındandavanınesasıhakkındayenibirkararverilmektedir55.İstinafaşamasındakarşımızaçıkabilecekbukararlarınherbirinekarşı,yargılamanınyenilenmesinintalepedilipedilemeyeceğiveeğerbuyolabaşvurulabilirseusûlühakkındaaşağıdailgilibölümlerdedetaylıaçıkla-malaryapılmıştır.Bunedenle,bubölümde, sadece istinafaşamasındagenel olarak hangi durumlarda ne tür kararların ortaya çıkabileceğinibelirtmekleyetiniyoruz.

55Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2243.Bukonudadetaylıbilgi içinbkz.Akkaya,İstinaf,s.313vd;MeraklıYayla,s.74vd.



B.İstinafÜzerineVerilenKararlaraKarşıYargılamanınYeni-lemesiGerekliliği Yukarıdadabelirttiğimizgibi56,hukukumuzdakigenelgörüşyargı-lamanınyenilenmesininsadecemaddîanlamdakesinhükümlerekarşıbaşvurulabilecekbiryololduğuyönündedir.Bunoktada,istinafkanunyolunda,ilkderecemahkemesikararıortadankaldırılarakesashakkındayenibir karar verilmiş ise,maddî anlamdakesinleşmeyeelverişliolankarar bir istinaf kararıdır. Böyle bir durumda, istinaf üzerine verilenkarara karşı da aynen ilk derece mahkemesi kararlarına karşı olduğugibi, şartların gerçekleşmesi hâlinde yargılamanın yenilenmesi yolunabaşvurulabileceğinden şüphe duymamak gerekir57. Nitekim, aşağıdadeğinilmiş olan ve esasen Yargıtay kararlarına karşı yargılamanın ye-nilenmesineilişkin25Kasım1942tarihliYargıtayİçtihadıBirleştirmeKararı’nınmetninde58deesasailişkinnihaîkararlarakarşıyargılamanınyenilenmesitalepedilebileceğivurgulanmıştır.Bukapsamda,istinafta-lebiüzerinebölgeadliyemahkemesi tarafından ilkderecemahkemesikararıaldırılarakuyuşmazlığınesasıhakkındayenibirkararverilmişse,bubölgeadliyemahkemesikararınakarşıyargılamanınyenilenmesinintalepedilebileceğideaçıktır.

Buradaasılincelenmesigerekenhusus,bölgeadliyemahkemesininbukapsamdakalmayandiğerkararlarınakarşıdayargılamanınyenilen-mesinintalepedilipedilemeyeceğidir.Bölgeadliyemahkemesi,istinafbaşvurusunuön inceleme aşamasında reddetmiş, dosyanın ilk derecemahkemesine gönderilmesine karar vermiş veya istinaf başvurusunuesastanreddetmişse,kanaatimizce,butürkararlarakarşıda-olağanka-nunyollarındanbağımsızolarak-yargılamanınyenilenmesitalepedile-

56Bkz.yuk.I,B.

57Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2342;Namlı,s.169;Bulut,Uğur:MedenîUsûlHukukundaDavalarınYığıl-ması(ObjektifDavaBirleşmesi),AdaletYayınevi,Ankara2017,s.535.

58“…HukukUsulüMuhakemeleriKanununiadeimuhakemeyemütedair faslındakimaddelirimetinveruhundanmezkürfasıldaancakdavanınesasıhakkındakikararlarınyenidenmuhakemeyapılmaksure-tiyleiptalveyatadiledilebilmesibahismevzuuolduğu…”İBK,25.11.1942,41/23(RG,26.01.1943,S.5314).Ayrıcabkz.aşa.III,B.





bilmelidir.Budurumlardailerisürülebilecekyargılamanınyenilenmesisebebi,özelolarak, sadece istinafaşamasınamünhasırolmalıdır.Zira,ilkdereceyargılamasıveilkderecemahkemesikararınailişkinsebepler,oaşamadailerisürülmelidir.Diğerbirdeyişle,butürsebeplerdeyargı-lamanınyenilenmesidavasındagörevliveyetkilimahkemedeilgili ilkderecemahkemesiolacaktır.Oysa, istinafaşamasına ilişkinsebeplerleyargılamanınyenilenmesinintalepedilmesihâlindebutalebinilerisü-rüleceğimahkemedeilgilibölgeadliyemahkemesiolacaktır59.

C.İstinafAşamasındaYargılamanınYenilenmesiSebeplerininOrtayaÇıkması

1.GenelOlarak

Dahaöncebelirttiğimizgibi,istinafyargılamasındailerisürülebile-cekyargılamanınyenilenmesisebepleri,buaşamadaortayaçıkanveyailkderecemahkemesindesözkonusuolmasına rağmen istinafaşama-sındadaetkileridevamedensebeplerdir.Buaşamadaherhangibirse-bepsözkonusudeğil,ilerisürülensebepilkderecemahkemesikararı-naetkiedenvesadeceilkdereceyargılamasınıetkileyenbirsebepise,yargılamanınyenilenmesitalepedilebilecekkarardasadeceilkderecemahkemesikararıdır.

Bunedenle,hangisebeplerinistinafaşamasındavenasılortayaçı-kabileceğineveyanasılistinafaşamasınadaetkiedebileceğinededeğin-mekgerekir.

2.İstinafAşamasındaEsastanİncelemeYapılarakYeniBirKararVerilmesiHâlindeYargılamanınYenilenmesi

İstinafkanunyolundatemyizdenfarklıolarak,belirlişekildevekap-samısınırlıdaolsayenidenbirtahkikatyapılarakesashakkındayenibirkararverilebileceğinibelirtmiştik.Örneğin,ilkderecemahkemesidava-

59Karş.aşa.IV.



yıkabuletmesinerağmen,bölgeadliyemahkemesiilkderecemahkeme-sikararınıkaldırarakdavanınesastanveyausûldenreddinekararvermişolabilir.Bölgeadliyemahkemesinceesasailişkinverilenyenikarar,tekbaşınamaddîanlamdakesinhükümteşkiletmeyeelverişliolduğuiçin,bukararakarşıyargılamanınyenilenmesisebepleribakımındanözelbirdurumsözkonusudeğildir.Aynenilkderecemahkemesikararlarıbakı-mındansözkonusuolduğugibi,bölgeadliyemahkemesikararınakarşıda aynı sebeplerle yargılamanınyenilenmesi yolunabaşvurulabilmeli-dir60.

Bölge adliyemahkemesi, istinaf başvurusunu esastan inceleyerekdavanınusûldenreddinekararvermiş ise, ilgilieksikliğinsonradangi-derilerekyadadurumagöreeksikliksözkonusuolmadığınınekgerek-çelerleispatlanarakdavanınyenidenaçılmasımümkünolduğundan,bukararakarşıyargılamanınyenilenmesitalepedilemeyecektir.Busonuç,Kanunmetnininyargılamanınyenilenmesinisadeceesasailişkinnihaîkararlaramünhasırkabuletmesiyledeuyumiçerisindedir.

3. İstinaf Talebinin Reddi veya Gönderme Kararı HâlindeYargılamanınYenilenmesi

İstinaf incelemesi neticesinde dosyanın ilk derece mahkemesinegönderileceğihâllerin61usûleilişkinsebeplerolduğundanhareketle(m.353/1-a)buradaortayaçıkangöndermekararınındadavanınesasınailişkinolmadığıdüşünülebilir.Ayrıca,ilgiligöndermekararıneticesindeilkderecemahkemesinceyenibirkararverileceğiiçin,yargılamanınye-nilenmesitalebinindeilkderecemahkemesinceverilecekyenikararçer-çevesinde incelenmesigerektiği ilerisürülebilir. Ancak,kanaatimizce,ilkderecemahkemesiaşamasındakiusûlîhatalarnedeniylegöndermekararıverilmişolması,bugöndermekararınındausûleilişkinbirkarar

60Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2342;Namlı,s.169;Bulut,s.535.

61Göndermekararı verilmesi gerekendurumlarhakkında ayrıntılı bilgi içinbkz.Akkaya,Tolga: “İstinafİncelemesiSonundaİlkDereceKararınınKaldırılmasıveDosyanınİlkDereceMahkemesineGönde-rilmesi”,MİHBİR15.Toplantı,HukukMuhakemeleriKanunuÇerçevesindeİstinaf,6-7Ekim2017/Antalya,s.115vd.





olarak yorumlanması sonucunu doğurmamalıdır. Aksine bölge adliyemahkemesi, istinaf talebine ilişkinKanun’un353.maddesindedüzen-lenenönincelemeşartlarınıngerçekleştiğinikabulederek,istinaftalebi-ninesasıhakkındabirkararvermişkabuledilmelidir.Bunedenle,biza-tihisözkonusugöndermekararınailişkinbiryargılamanınyenilenmesisebebisözkonusuise,örneğinbukararıverenistinafhâkimlerindenbiriyasaklıise,bukararakarşıdayargılamanınyenilenmesiyolununaçıkol-duğusöylenebilir.Diğeryandan,göndermekararıusûleilişkinbirkararolarakkabuledilsedahi,usûleilişkinnihaîkararlarındailgiliolduğuko-nudakesinlikarzettiğivebunedenlebukararlarakarşıdayargılamanınyenilenmesininmümkünolduğuyönündekigörüşten62hareketle, isti-nafaşamasındaortayaçıkangöndermekararlarıbakımındanda,diğerşartların da gerçekleşmesi hâlinde, yargılamanın yenilenmesi yolunabaşvurabileceğikanaatindeyiz63.

İstinaftalebininönincelemeaşamasındareddedilmesihâlindede,esasagirildiğiveesasailişkinbirkararortayaçıktığısöylenemeyecektir.Ancak,butürkararlarasebepolanistinafyargılamasınamünhasırola-rakyargılamanınyenilenmesisebeplerininortayaçıktığıdurumlarsözkonusuolabilir.Örneğin, ilgilibölgeadliyeamahkemesihukukdaire-sininkanunauygunteşekkületmemişolması,bölgeadliyemahkemesihâkimininyasaklıolması,sadeceistinafaşamasındavekilolarakyeralankişininvekâletehliyetinesahipolmamasıveyayinesadeceistinafaşama-sınailişkinolaraktaraflardanbirininkararaetkiedenhilelibirdavranı-şınınolmasıgibi.Buhâllerde,ilgiliistinafyargılamasınınyenilenmesinidekabuletmekgerekir.Zira,budurumlarda,yargılamanınyenilenme-sininsadecemaddîanlamdakesinhükümlereözgüolduğunailişkingö-rüşüngerekçesiolandiğerkararlarakarşıbaşvurulabilecekbaşkayollarolduğunailişkingerekçedeişlerlikkazanmamaktadır.Bölgeadliyemah-kemesininistinaftalebininreddetmesihâlinde,bukararakarşıbaşvuru-62Namlı,s.91-93.

63Buradakıyasendeğerlendirmeyaptığımızyazarın,bölgeadliyemahkemesiningönderme, istinaf tale-bininesastanrettiveyaönincelemeaşamasındausûldenreddişeklindekikararlarınıYargıtay’ınonamavebozmakararlarıhakkındagörüşüçerçevesindekabulederekilgilibölgeadliyemahkemesikararları-nakarşıyargılamanınyenilenmesinintalepedilemeyeceğisonucunavardığınıdabelirtmekisteriz.Bkz.Namlı,s.164-168.



labilecekolağankanunyollarıharicinde,başvurulabilecekherhangibiryolyadadevamedecekbiryargılamadansözedilemez.Bunedenle,butürkararlarakarşıdaYargıtay’ınonamayadabozmakararlarıiçinbe-lirlenenşartlaraltındayargılamanınyenilenmesigündemegelebilir.Buyargılamabakımından,aşağıdaYargıtaykararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesineilişkinaçıklamalarımızbenzerşekildekıyasenuygulamaalanıbulacaktır64.

D. İstinaf Aşamasında Yargılamanın Yenilenmesi Usûlü veSonuçları

Bölgeadliyemahkemesikararlarınakarşıyargılamanınyenilenme-sinde,başvurusüresi,başvurabilecekkişilerveteminatbakımındanher-hangibirözelliksözkonusudeğildir.

Yargılamanın yenilenmesi talebi, kararı verenmahkemeye verile-cekbirdilekçeyleyapılacağından(m.378/1),yenilenmesitalepedilenyargılamaistinafyargılaması ise,dilekçeninverileceğigörevliveyetki-limahkeme de ilgili bölge adliyemahkemesi hukuk dairesi olacaktır.Örneğin,ilkyargılamadakiistinafbaşvuruneticesindedavanınesastanreddinekararverenbölgeadliyemahkemesihukukdairesi,yargılama-nınyenilenmesidavasıbakımındandagörevliveyetkilimahkemesta-tüsündedir.Ancak,yargılamanınyenilenmesibaşvurusunundoğrudanilgili bölge adliyemahkemesine yapılması fiilen güç olabilecektir. Bunedenle,yargılamanınyenilenmesidavadilekçesininilgilibölgeadliyemahkemesi hukuk dairesine gönderilmek üzere ilk derecemahkeme-sinesunulmasımevcutdurumdadahayerindebir terciholabilir.Zira,tespitedebildiğimizkadarıyla,UlusalYargıAğıProjesiAvukatPortalıaracılığıyladadoğrudanbölgeadliyemahkemesindeilkderecemahke-mesi sıfatıyla yenibirdava açılamamakta; yine, konuya ilişkinhukukîdüzenlemelerdeböylebirusûlüdüzenlememişbulunmaktadır65.Diğer

64Bkz.aşa.III,C.

65BölgeAdliyeVeAdlîYargıİlkDereceMahkemeleriİleCumhuriyetBaşsavcılıklarıİdarîVeYazıİşle-riHizmetlerininYürütülmesineDairYönetmelik’in(RG,06.08.2015,S.29437)48vd.maddelerindeBölgeAdliyeMahkemesiHukukDaireleri’ndetutulacakkayıtlardüzenlenmiştir.Buyönetmeliğin49.





yandan,olmasıgerekenbakımından,özellikleUlusalYargıAğıProjesiAvukatPortalı’ndagüncellemeleryapılmasıvemuhtemelkarışıklıklarıengellemekamacıylaaçıkbirşekildedoğrudanilgilibölgeadliyemah-kemesinefizikendavadilekçesiteslimedilmesiyoluyladavaaçılabilme-sinindüzenlenmesiyerindeolacaktır66.

İlgili hukukdairesi, aynen ilkderecemahkemesi bakımından sözkonusu olduğu gibi, öncelikle yargılamanın yenilenmesi süresi ve se-bepleriçerçevesindebirönincelemeyapacakvesebebinsabitgörülme-sihâlinde,dahaöncekiistinafkararınıortadankaldırarakyenibirkararverebilecektir.Bukarar,istinafincelemesindeverilebilecekkararlardanbiriolacaktır.Zira,yenilenenyargılamasadeceistinafyargılamasıdırvebu aşamadaki kanunî düzenlemeler çerçevesinde hareket edilmelidir.Örneğin, istinaf talebininesastan reddedildiğibirkararakarşı yargıla-manın yenilenmesi yoluna başvurulmuş ve sebebin gerçekleştiği ilgilidairecetespitedilmişse,istinafyargılamasıyenilenerekortayaçıkandu-rumagöreöncekiesastanretkararıonanırveyakısmenyahuttamamendeğiştirilir(m.380).Ortayaçıkanyeniistinafkararınagöre,yargılama-yaaltderecemahkemesindedevamedilmesidahisözkonusuolabilir.Daha açık bir deyişle, aynı örnekte bölge adliyemahkemesi şartlarıngerçekleşmesihâlindedosyanınilgiliilkderecemahkemesinegönderil-mesinekararverebilir(m.353/1-a).

maddesindedüzenlenenesas kaydı “Adlî yargı ilk derece hukuk mahkemelerinden istinaf incelemesi için gelen dosyaların kaydedilerek ön inceleme ve tahkikat aşamalarının işlendiği kayıttır”şeklindetanımlanarak,esaskaydınınsadeceistinafincelemesinemünhasırbirkayıtolduğuşeklindedarbirtanımyapılmıştır.Ancak,Yönetmelik’in48.maddesininikincifıkrasında“Bölge adliye mahkemesince ilk derece mahkemesi sı-fatıyla bakılan işlerde adlî yargı ilk derece hukuk mahkemesi nezdinde tutulan kayıtlar kullanılır”şeklindebirdüzenlemeyapılarakHukukMuhakemeleriiçinöngörülenYönetmelik’in171vd.maddelerineatıfya-pılmıştır.Buhükümlerbiraradaincelendiğinde,yenibiristinaftalebiolmaktanziyadebölgeadliyemah-kemesindegörülenyenibirdavaniteliğindeolanyargılamanınyenilenmesidavasına ilişkinkayıtlarınYönetmelik’in48.maddesininikincifıkrasıatfıyla171vd.maddelerinegöretutulmasıuygunolacaktır.

66Bunoktada,çeşitligerekçelerle,bölgeadliyemahkemesindekarşıdavaaçılmasınındakanunenyasaklan-mışolması(m.357)daaklagelmektedir.Ancak,ilgilidüzenlemeninistinafyargılamasınailişkinolmasınedeniyleçalışmakonumuzolanveyukarıdadadeğinildiğigibiaslındayenibirdavaniteliğindeolanyargılamanınyenilenmesidavasıaçılmasıbakımındandoğrudanuygulanabilirdeğildir.Kanunda,hiçbirşekildebölgeadliyemahkemesindedavaaçılamayacağınailişkingenelbirdüzenlemeyapılmışdeğildir.Örneğin,bilirkişininsorumluluğubakımındandoğrudanbölgeadliyemahkemesindedavaaçılabilmek-tedir(m.286).Ohâlde,UlusalYargıAğıProjesiAvukatPortalı,bölgeadliyemahkemesindedoğrudandavaaçılabilecekhâlleriçingözdengeçirilmeliveyargılamanınyenilenmesidavasınailişkingörüşümüzçerçevesindeistinafaşamasınamünhasırsebeplerbakımındandoğrudanilgilibölgeadliyemahkemesihukukdairesinebaşvuruyapılabilmelidir.



Bunoktada,bölgeadliyemahkemesininyargılamanınyenilenmesi-nekonuedilenkararındansonraaltderecemahkemesinceyargılamaya-pılarakaltderecemahkemesitarafındanverilenvekesinleşenbaşkabirkararınvarlığıçeşitlisorunlarıgündemegetirebilir.Somutlaştırmakge-rekirse,A’nınB’yekarşıaçtığıdavadaİzmir2.AsliyeHukukMahkemesidavanınkabulünekarar vermiş (1nolukarar);bukararakarşıbaşvu-rulanistinafyolundaİzmirBölgeAdliyeMahkemesi2.HukukDairesi,bumahkemeningörevsizolduğundanbahisledosyanınİzmirTüketiciMahkemesi’ne gönderilmesine karar vermiş (2 nolu karar); İzmir 2.TüketiciMahkemesitarafındandavanınesasıylailgiliyenibirkararve-rilmiş(3nolukarar)olsun.Busomutolayda,2nolukararıverenİzmirBölgeAdliyeMahkemesi2.HukukDairesihâkimlerininyasaklıolduğuiddiasıylayargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulurvebuyenilemesebebibiningerçekleştiği tespitedilirse,yenibir istinafkararınınveril-mesisözkonusuolacaktır.Bunoktada,İzmirBölgeAdliyeMahkemesi2.HukukDairesi,olağanbir istinafbaşvurusu incelemesiyapıyormuşgibibirkararverecek;ancak,öncekikararındoğruolmadığısonucunavarılırsa ilgiligöndermekararınındakaldırılmasıgerekecektir.Budu-rumda,artıkogöndermekararınedeniyleortayaçıkmışolanİzmir2.TüketiciMahkemesikararınageçerlik tanınmasıdadüşünülemez.Buihtimâlde,herhangibirtereddütemahalbırakmamakadına,İzmirBölgeAdliyeMahkemesi2.HukukDairesi’nin,ilgiliTüketiciMahkemesika-rarınındaortadankaldırıldığınavereceğiyeniistinafkararındaişaretet-mesiyerindeolacaktır.Ayrıca,bunedenle,dosyanıngönderildiğimah-kemehenüzbirkararvermemişise,dosyanınkendisinegönderilmesinesebepolanistinafkararınakarşıyapılanyargılamanınyenilenmesibaş-vurusunun sonuçlanmasını bekletici mesele yapması düşünülebilir.Hattakanaatimizce,HukukMuhakemeleriKanunu’nun381.maddesidoğrultusunda,bölgeadliyemahkemesitarafından,yargılamanınyeni-lenmesinekonuedilenistinafkararınedeniylealtderecededevamedenyargılamanın durdurulması yönünde bir karar verilmesi demümkün-dür.

Yukarıdabelirttiğimizusûlvesonuçlara,kötüyekullanılmayaaçıkolduğundanvebunedenleyargılamanıngereksizyereuzatılmasınase-





bebiyet verebileceğinden bahisle karşı çıkılması mümkündür. Ancak,kanunkoyucu,yargılamanınyenilenmesininkötüyekullanılmasınıön-lemeamacıyla teminatkurumuharicinde(m.381),genelolarakkötüniyetlevehaksızdavaaçılmasınailişkinçeşitliyaptırımlara(m.329)dayervermiştir.Bunedenle,bizatihikötüyekullanılabilirdüşüncesindenhareketleetkinhukukîkorumayaerişimikısıtlamaktanziyadebutürdu-rumların ortaya çıkması hâlinde gerekli yaptırımların uygulanmasınındahayerindeolacağıkanaatindeyiz.

III. YARGITAY KARARLARINA KARŞI YARGILAMANINYENİLENMESİ

A.TemyizAşamasındaVerilenKararlar

TemyizkanunyolundaYargıtay’caverilebilecekkararlar,kuralola-rak, sadecebozma,onamayada istisnaendüzelterekonama şeklindeolabilir67.

İşKanunu’nun6820.maddesiçerçevesindesadeceişeiadedavaları-naözgüolarak,Yargıtaytarafındanuyuşmazlığınesasıhakkındayenibirkararverildiğidurumlardasözkonusuolabilmekteydi69.Ancak,7036sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun70 11. maddesiyle İş Kanunu’nun

67Ansay,Usûl,s.357;Postacıoğlu/Altay,s.910;Kuru,Cilt5,s.4646;Bilge/Önen,s.664;Üstündağ,Me-deniYargılama, s.872;Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım, s.478;Özekes,PekcanıtezUsûl, s.2302;Karslı,s.740;Muşul,s.540;Ulukapı,s.457,488;Özekes,KanunYolu,s.131;Yavaş,s.129vd.

68RG,10.06.2003,S.25134.

69İşKanunu’nun20.maddesindeyeralan“Mahkemece verilen kararın temyizi halinde, Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir” cümlesindekikesin olarak ifadesindenneanlaşılmasıgerektiğiçeşitlitartışma-lara sebepolmuştur.Buradaki ifadenin,Yargıtay’ınuyuşmazlığınesasıhakkındayenibir kararmı ve-receği,yoksaaltmahkemeninYargıtay’ınbozmakararınadirenemeyeceğianlamınamıgeldiğiveyahutherikianlamıdabirdenbarındırıpbarındırmadığıdüşünülebilir.Yargıtay,butürdavalarda,çoğunluklauyuşmazlığınesasıhakkındayenibirkararversede(Örneğin,9.HD,03.07.2017,16007/11337;9.HD,01.06.2017,14205/9526),ilgilidüzenlemeaynızamandaYargıtay’ınbozmakararıvermesihâlindealtmahkemenin bu karara direnemeyeceği şeklinde de anlaşılmıştır.Nitekim, altmahkemenin direnmekararı veremeyeceğine ilişkin bu tür kararlar üzerineAnayasaMahkemesi’ne iptal talebiyle başvurul-muş;ancak,AnayasaMahkemesiilgilikuralınAnayasa’yaaykırıolmadığınakararvermiştir.Bkz.AYM,07.07.2011,99/117(RG,21.10.2011,S.28091).

70RG,25.10.2017,S.30221.



20.maddesideğiştirilmişve ilgiliuyuşmazlıklarbakımındanbölgead-liye mahkemesince kesin olarak karar verileceği kabul edilerek aynıKanun’un8.maddesiyleilgilikararlarakarşıtemyizkanunyolukapatıl-mıştır.Böylece,temyizyargılamasındaaltderecemahkemesikararınınortadan kaldırılarak Yargıtay tarafından uyuşmazlığın esası hakkındayenibirkararverilebilmesigibibirusûlkalmamıştır71.Yargıtay,sadeceonama, bozma veya sınırlı hâllerdedüzelterekonama kararı verebile-cektir(m.370-371).

B.TemyizÜzerineVerilenKararlaraKarşıYargılamanınYeni-lemesiGerekliliği

Yargıtayca verilebilecek kararlarının hepsi, uyuşmazlığın esasınailişkin olmasa dahi, temyiz başvurusunun esasına ilişkin kararlardır.Dahaaçıkbirdeyişle,Yargıtaykararlarındataraflararasındakiuyuşmaz-lığınesasıhakkındayenibirkararverilmemektedir.Ancak,temyizaşa-masınailişkinolarakesasailişkinbirkararverilmektedir.ButürYargı-taykararları,tekbaşınamaddîanlamdakesinleşmeyeelverişlideğildir;ancak,temyizkanunyolukapsamındabelirlibirkesinliğesahiptir.Zira,bukararlarakarşıbaşvurulabilecekherhangibirkanunyoludamevcutdeğildir72.Bunoktada,MülgaHukukUsulüMuhakemeleriKanunu’ndayeralanvemevcutHukukMuhakemeleriKanunu’nungeçici3.mad-desigereği,bölgeadliyemahkemeleriningörevebaşladığıtariholan20Temmuz2016tarihindenönceverilenkararlarhakkındakesinleşinceyekadaruygulanacakolankarardüzeltmeyoludayargılamanınyenilen-mesineilişkinhukukîyararıkarşılarniteliktedeğildir.Herşeydenönce,herkararakarşıkarardüzeltmeyolunabaşvurabilmesimümkünolma-

717036sayılıKanun’ungeçici1.maddesigereği,ilkderecemahkemeleritarafındanbuKanununyürürlüğegirdiğitarihtenönceverilenkararlar,karartarihindekikanunyolunailişkinhükümleretâbiolacağından,butarihtenönceverilenkararlarailişkinderdestdosyalarkesinleştikçeartıkYargıtayaşamasındabutürdavalarlakarşılaşılmayacaktır.

72Yargıtay’ınbozmakararınakarşıaltderecemahkemesinindirenmesivebuyenidirenmekararınıntem-yizibukapsamdadeğildir.Direnmekararınıntemyizihâlinde,yenibirkararolarakdirenmekararıvebukararıntemyizedilmesisözkonusudur.Burada,Yargıtay’ınöncekibozmakararınakarşımevcutbirkanunyolununvarlığındansözedilemez.





yıpistisnaîyasaklayıcıhükümlere73ekolarakbelirlibirparasalsınır74dakabuledilmiştir.Ayrıca,sınırlısebepleriçinöngörülenveaynıdaireta-rafındanyapılankarardüzeltmeincelemesideçoğunluklaetkinbirçareolarakdeğerlendirilemeyebilmektedir.Kaldıki,kanunyolumahkemesikararları vebuçerçevedeYargıtaykararları içinyargılamanınyenilen-mesigerekliliği,aynışekildekarardüzeltmekanunyolununuygulandı-ğıdavalardadasözkonusuolabilecektir.Ohâlde,temyizaşamasında,temyiztalebiüzerineverilenkararaetkiedeceknitelikteağıryargılamahatalarının,yaniyargılamanınyenilenmesisebeplerininmevcutolmasıhâlindeherhangibirhukukîçareolupolmadığıönemlibirsorunolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Bu noktada belirtmek isteriz ki, doktrinde Yargıtay’ın ilk derecemahkemesisıfatıylaverdiğikararlarakarşıyargılamanınyenilenmesinintalepedilebileceğibelirtilmeklebirlikte,temyizüzerineverilenkararlarbakımındançoğunluklabuolağanüstükanunyolunabaşvurulmasıka-buledilmemektedir75.

Kanun koyucu, ağır yargılama hatalarını sınırlı şekilde sayarakyargılamanın taraflarınabukonularda ilgilihukukaaykırılığınortadankaldırılmasınaimkânverenolağanüstübiryoltanımıştır.Buyolun,yar-gılamanınbelirlibirkesitiolantemyizaşaması içinöngörülmediği,buaşamadakiağırihlâlleringözardıedilebileceğigibibirsonuçadilyargı-lanmahakkıvehukukagüvenilkesiylebağdaştırılamaz.Bunedenle,buaşamadakihatalarakarşıdabaşvurabilecekbirhukukîçareninmevcu-diyetibirgerekliliktir.Birsonrakibaşlıkaltındainceleyeceğimiztemyizyargılamasıesnasındaortayaçıkabilecekyenilemesebepleriçerçevesin-

73Örneğin,sulhhukukmahkemesiningörevinegirenişler(HUMKm.440/III)ileişmahkemesikararla-rınakarşı(5521sayılıİşMahkemeleriKanunum.8’in5308sayılıKanun’ladeğiştirilmedenöncekihâli)karardüzeltmeyolunabaşvurulamamaktadır.

741086sayılıHukukUsulüMuhakemeleriKanunu’nunek4.maddesindekarardüzeltmeparasalsınırınayenidendeğerlemeoranınınuygulanacağınailişkinbiraçıklıkolmasadahiYargıtayiçtihatlarıbuyöndegelişmiştir.Bunagöre,2018yılıiçinkarardüzeltmeyolunasadecemiktarveyadeğeri15.910-TL’denazolmayankararlarakarşıbaşvurabilecektir.

75Bilge/Önen,s.709,721;Arslan,148-153;Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım,s.567dn.3;Namlı, s.166.



de,buaşamadadayargılamanınyenilenmesigerekliliğinidahasomutolarakortayakoymayaçalışacağız.

C.TemyizAşamasındaYargılamanınYenilenmesi Sebepleri-ninOrtayaÇıkması

1.GenelOlarak

BilindiğiüzereYargıtay,ilkdereceveistinafgibibirtahkikatyürüt-mezvekuralolarak,dosyaüzerindenincelemeyaparakkararverir.Buaşamada,Yargıtaycavakıalarvedelillereilişkindoğrudanbirmüdahalevedeğerlendirmeyapılması,bilirkişiyebaşvurulması,tanıkdinlenmesi,keşifyapılmasıkabuledilmez76.Yinetemyizaşamasındauyuşmazlığınesasıhakkındayenibirkararverilmesidemümkünolmadığından,Yar-gıtay,yukarıdadabelirtildiğigibi,sadeceonama,bozmayadaistinaendüzelterekonamakararıverilebilir.

Bunedenlerle,temyizaşamasındayargılamanınyenilenmesisebep-lerininhepsininaynenilkdereceaşamasındaolduğugibiortayaçıkmasımümkündeğildir.Kanaatimizce,sadecetemyizaşamasındaortayaçık-masımuhtemelolansebeplerşuşekildesınırlandırılabilir:Mahkemeninkanunauygunolarak teşekkül etmemişolması,davayabakması yasakolan yahut hakkındaki ret talebi,merciince kesin olarak kabul edilenhâkimin karar vermiş veya karara katılmış bulunması, -temyiz aşama-sındavekilindeğişmesivesebebinbuyenivekile ilişkinolmasışartıy-la-vekilveyatemsilciolmayankimselerinhuzuruyladavanıngörülmüşvekararabağlanmışolmasıvesonolarakyinesadecetemyizaşamasınailişkinortayaçıkmışolmasışartıyla, lehinekararverilentarafın,kararatesiredenhilelibirdavranıştabulunmuşolması.Örneğin,Yargıtayda-ireleriheyethâlindeçalışırveheyetbirbaşkanvedörtüyeolmaküzerebeşkişidenoluşur(YarKm.40/1).Buşekildeoluşmayanbirheyetta-rafındanonamayadabozmaşeklindebirkararverilmişse,mahkemeninkanunauygun teşekkülettiği söylenemez.Yinealtderecemahkemesi

76Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2277.





hâkimleriiçingeçerliolanyasaklılıkveretsebepleriYargıtayüyeleriiçindegeçerlidir(YarKm.39/3).Nezdindeböylebirsebebingerçekleştiğihâkiminkarara katılmışolmasıneticesindeortaya çıkanonamayadabozmakararınındausûlüneuygunolduğundansözedilemez.Zira,he-yet hâlinde çalışan toplumahkemelerde, hâkimlerden yalnız birisininyasaklıolmasınarağmenyargılamayakatılması,hükmeetkiedipetme-diğininhiçbirönemiolmaksızın,yargılamanınyenilenmesisebebidir77.Herikidurumdada,sadecetemyizyargılamasınamünhasırolarak,biryargılamanınyenilenmesisebebigerçekleşmiştirveböylebirdurumdataraflarınelindehiçbirhukukîçareolmadığısonucunavarılamamalıdır.

2.Yargıtay’ınOnama,BozmaveyaDüzelterekOnamaKararla-rınaKarşıYargılamanınYenilenmesi

a.25Kasım1942tarihliYargıtayİçtihadıBirleştirmeKararıveYorumu

Bir önceki başlıkta incelenen sebeplerin gerçekleşmesi hâlinde,temyizyargılamasınınyenilenmesiiçinyargılamanınyenilenmesidava-sının açılabileceğini kabul etmekgerekir.Ancak,Yargıtaykararlarınınmaddî anlamda kesin hüküm teşkiline elverişli olmadığı, örneğin bironamakararındakesinhükümniteliğinihaizolanınonamakararı ve-rilenaltderecemahkemesikararıolduğugerekçesiylebukabulekarşıçıkılabilir.Nitekim,doktrindede,Yargıtay’ıntemyizincelemesiüzerineverdiğikararlarakarşıyargılamanınyenilenmesinintalepedilemeyeceğiilerisürülmektedir78.BenzerşekildeYargıtaykararlarıdabuyöndedir79.

77Kuru,Cilt5,s.5221;Arslan,s.117;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2328-2329;Namlı,s.195.

78Kuru,Cilt5,s.5170;Üstündağ,KanunYolları,s.58;Postacıoğlu/Altay,s.875;Arslan,s.69;Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım,s.567dn.3;Kıyak,Emre:“DavayaBakmaktanYasaklıHâkiminGörevsizlikKararıVermesininMümkünOlupOlmadığıveDavayaBakmaktanYasaklıYargıtayÜyesininKullandığıOylaKesinleşenHükmeKarşıHukukîÇareler”,SÜHFD2015,C.XXIII,S.1,s.266.Aynısebeple,Yargı-tayhukukdairesininilkderecemahkemesiolarakverdiğikararakarşıYargıtayHukukGenelKurulu’ndayargılamanınyenilenmesinintalepedilemeyeceğihakkındabkz.Kuru,Cilt5,s.5170;Üstündağ,KanunYolları,s.58.

79“…6100SayılıHukukMuhakemeleriKanunu’nun378/1.maddesinegöreyargılamanınyenilenmesita-lebikararıverenmahkemeyeyapılır.Yargıtay’ınonamaveyabozmakararınakarşı,okararıverenYargı-taydairesinekarşıyargılamanınyenilenmesitalebindebulunulamaz.”22.HD,14.02.2017,10311/2106(KazancıİçtihatBilgiBankası).



25Kasım1942tarihliYargıtayİçtihadıBirleştirmeKararı’nagöre:

“Mahallî mahkemelerince verilen kararlar aleyhine vu-kubulantemyiz taleblerinin müruru müddetten dolayı reddi hakkındaki Temyiz kararlarına karşı iadeimuhakemetalepolunupolunamıyacağı hususundaTemyizBirinciHukukDairesinin11/9/1942tarihve2711-2035veTemyizDör-düncüHukukDairesinin10/11/1942 tarih ve40numa-ralı ilâmları arasında husule gelen içtihat ihtilâfımın halliDördüncüHukukDairesi Reisliğinin 199 numaralı yazı-siyleistenilmesineımebnitoplananTevhidiiçtihatHeyetiUmumyesindekeyfiyetmüzakereedilerek;HukukUsulüMuhakemeleriKanununiadeimuhakemeyemütedairfas-lındakimaddelirimetinveruhundanmezkürfasıldaancakdavanın esası hakkındaki kararların yeniden muhakemeyapılmaksuretiyleiptalveyatadiledilebilmesibahismev-zuuolduğuyoksaTemyizMahkemesinceesasamüteallikbirhükmüntetkikineticesindeverilentasdik,nakızyahuttemyizistidasınınreddigibikararlarınbumevzuharicindekaldığı açıkça anlaşılmakta olup temyiz yoluyla verilen ogibimukarretakarşıyalnıztashihikararusulüvazvekabuledilmişbulunmasınaveesasıhalletmeyenTemyizmukar-reratına karşı muhakemenin iadei istenilmek için emsalimuhakeme usulllerinde mevcut olmayan bu hususa dairkanunda bir sarahat bulunmak lazım gelip mezkür usulkanunuiseaslınhilafıolanbirsarahatıihtivaetmemesineveesashakkındakihükümleremahsusolanbiryoluntem-yizen tetkikneticesindeverilenmukarretakarşı kıyas yo-luylakabulvetatbikicihetinegidilemiyeceğineveiçtihadıntevhidimüzakeresinemevzuteşkiledenhadiselerebenzerhallerdezarargörenlerTemyizMahkemesindeneski hale getirmetalebindebulunmakyahutTemyizkararınamesnetteşkil edenvesikadayapılan sahteliktendolayı suçluolankimselerlesuçortaklarıaleyhinetazminatdavasıaçmakhu-suslarındamuhtarbulunmalarınagöreogibikararlarakarşı





TemyizMahkemesinden iadeimuhakeme istenemeyeceğioylarınüçteikisinigeçençoğunluğuilekararaltınaalındı.” 80

Dikkatedilirsebuiçtihadıbirleştirmekararınasebepolanhususlartemyizsüresiningeçirilmesinedeniyletemyiztalebininreddikararları-nakarşıbaşvurulantemyizincelemesiüzerineverilenkararlarınyargıla-manınyenilenmesine tâbiolupolmadığınoktasındadır.Kararda, ilgilitarafıneskihâlegetirmeyolunabaşvurabileceğiyadatazminatdavasıaçabileceğişeklindeimkânlardandasözedilmiştir.Oysa,aşağıdatekrardeğineceğimizüzere,eskihâlegetirmeyolununşartlarıgerçekleşmemişolmasınarağmen,yargılamanınyenilenmesisebeplerinintemyizaşama-sındaortayaçıkmasımümkündür.Böylebirdurumda,ilgilitarafınsözkonusuaykırılığıngiderilmesineyönelikbaşvurabileceğitekyoltemyizyargılamasının yenilenmesini talep etmekten ibarettir.Tazminat tale-bininise,heryargılamanınyenilenmesisebebibakımındanhaklıgörül-mesi zorolacak(örneğin,hâkiminyasaklıolmasına rağmençekinme-mesihâkiminsorumluluğunugerektireceksebeplerkapsamındakabuledilebilirmisorusugündemegelmekte);dahası,tazminatileyargılamasonundaeldeedilebilecekdavakonusunailişkintarafmenfaatiaynıde-recedeönemesahipgörülemeyecektir.Bunedenlerle,doktrindedeilerisürüldüğüüzere,sözkonusuiçtihadıbirleştirmekararınısadecekonu-sunuteşkiledenhususlasınırlandırıp;genelolaraktemyizüzerineveri-lenkararlarakarşıyargılamanınyenilenmesinintalepedilemeyeceğigibibirsonucavarmamakgerekir81.

Ancak,buhususailişkinkarşıgörüşegöreise82,sözkonusuYargıtayİçtihadıBirleştirmeKararıtemyizsüresiningeçmesindensonratemyiztalebininreddinekarşıverilenkararlarailişkinolmaklaberaber,özellik-lediğerülkehukuk sistemlerinidekarşılaştırarakYargıtaykararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesiyolunacevazverenaçıkbirkanunhük-80İBK,25.11.1942,41/23(RG,26.01.1943,S.5314).

81Bilge/Önen,s.709;Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2342.SözkonusuiçtihadıbirleştirnekararındaönsorunolarakgenelanlamdaYargıtaykararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulupbaşvurula-mayacağınınelealınmışolduğugerekçesiylekarşıgörüşteUmar,Şerh,s.1084.

82Postacıoğlu/Altay,s.875,dn.25;Umar,Şerh,s.1084.



münün mevcut olmaması sebebiyle genel yargılamanın yenilenmesikurallarınınkıyasenYargıtaykararlarınakarşıdauygulanmasımümkünolmamalıdır.Bugörüşegöre,ilgiliiçtihadıbirleştirmekararısadeceko-nusunuteşkilettiğiözelhususbakımındandeğil,gerekçeleriylebirliktedikkatealınarakgenelanlamdaYargıtaykararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulamayacağışeklindeanlaşılmalıdır.

İlgiliYargıtayİçtihadıBirleştirmeKararı,değiştirilmediğimüddet-çe,mahkemeleribağlayıcınitelikteetkidoğurmaktadır(YarKm.45/3).Ancak,bukararbizimdekatıldığımızyukarıdaki ilkgörüşçerçevesin-dedikkatealınırsa,genelanlamdaYargıtaykararlarınıntamamınakar-şıyargılamanınyenilenmesininkapalıolduğusonucuortayaçıkmaya-caktır.Bunoktadadoktrinde,ilgiliiçtihadıbirleştirmekararının,henüzTürkiye’demedenîusûlhukukununyeni yeni gelişmeyebaşladığı birdönemdeverilmişolduğuveogünkübilgibirikimi çerçevesindeüre-tilmişolduğudikkatealınarak,konuyamedenîusûlhukukununamacıdoğrultusundayaklaşılmasıgerektiği ifadeedilmektedir83.Buçerçeve-de,1942tarihindeverilen içtihadıbirleştirmekararında,emsali muha-keme usullerinde mevcut olmayan birşekildetekbaşınamaddîanlamdakesinliğihaizolmayanYargıtaykararlarınakarşıyargılamanınyenilen-mesiyolunabaşvurulabilmesiiçinaçıkbirdüzenlemeningerektiğindenbahsedilmişolmasınarağmen,bugünAlmanyaveFransa’dabenzerbirimkânınmevcutolduğugörülmektedir84.Ohâlde,gerekyabancıhukuksistemlerigerekseilgiliokararaogününşartlarıçerçevesindeyaklaşıl-ması gerektiği yönündeki görüş çerçevesinde bir sonuca gidilmeli veilgiliiçtihadıbirleştirmekararıdarkapsamlıolaraksadecetemyizsüre-sininkaçırılmasınedeniyleverilenYargıtaykararlarınamünhasırolarakuygulanmalıdır.Kanun’daaçıkbiryasaklayıcıhükümbulumamasıdabuyöndebir yorumyapmayamüsaittir.Bukonuhakkındakigörüşümüzaşağıdadetaylıolarakaçıklanmıştır85.Kuşkusuzki,uzunvadedeenuy-gunçözümtarzıkonununyenibirkanunîdüzenlemeveyaenazındanyenibiriçtihadıbirleştirmekararıylaaçıklığakavuşturulmasıolacaktır.

83Namlı,s.92-93.

84Bkz.yuk.dn.24.

85Bkz.aşa.III,C,2,c.





b.DoktrindeİleriSürülenGörüşler

Doktirinde1942tarihliiçtihadıbirleştirmekararınadayanarak,Yar-gıtaykararlarınıntümünekarşıyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvu-rulamayacağını söyleyenbir grupgörüş86 olmaklabirlikte;Yargıtay’ınsadeceilkderecemahkemesiolarakverdiğikararlarbakımındanyargı-lamanınyenilenmesiyolunabaşvurulabileceğini,kanunyoluincelemesineticesinde verilen kararlara karşı yargılamanın yenilenmesinin talepedilemeyeceğinisöyleyenbirdiğergörüş87bulunmaktadır.

Bukonudadoktrindeilerisürülenbirgörüş,temyizincelemesindeverilenkararlarakarşıyargılamanınyenilenmesinintalepedilemeyece-ğini,ancakşartlarıvarsahâkiminsorumluluğuyolunagidilebileceğini,bir yargılamaprosedürüdahi olmayan sadecemahkemece verilenbirkararınhukukîdenetimine ilişkinolan temyizekarşı yargılamanınye-nilenmesinin,bukonudakihükümlerinkapsamınıkıyasengenişletmekanlamınageleceğinivebugenişletmeninyargılamanınyenilenmesininsınırlıolarakdüzenlenmişolmasıilkesineaykırıolacağınıifadeetmek-tedir88.Benzersonucavarandiğerbirgörüşise,Yargıtaycakanunyolutalebiüzerineverilenkararlarakarşıyargılamanınyenilenmesininiste-nememesine gerekçe olarak, yargılamanın yenilenmesinin amacınınesas hükmün ortadan kaldırılarak yeni bir kararın verilmesi olduğu;oysa,Yargıtay’ınkontrolmahkemesiolarakuyuşmazlığınesasıhakkın-dakararvermediğini ileri sürmektedir89.Gerekçeleri farklıolsadaherikigörüşdeYargıtay’ınkanunyolumahkemesiolarakverdiğikararlarakarşı yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulamayacağını ifade et-mektedir.

86Erkuyumcu,s.350; Ansay,Usûl,s.377;Postacıoğlu/Altay,s.875;Umar,İadeiMuhakeme,s.266.

87Kuru,Cilt5,s.5170;Üstündağ,KanunYolları,s.58;Üstündağ,MedeniYargılama,s.910;Umar,Şerh,s.1084;Arslan,s.74;Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım,s.567,dn.3;Muşul,s.552;Namlı,s.166.Karş.Bilge/Önen,s.709,721.

88Kıyak,s.266-267.

89Arslan,s.69-70.



Bukonudailerisürülenüçüncübirgörüşegöreise,kanunyoluaşa-masıdayargılamanınbirparçasıdırvebuaşamadaortayaçıkanyargıla-manınyenilenmesisebeplerivarsa,Yargıtay’ınkanunyoluaşamasındaverdiğikararlarakarşıYargıtay’dayargılamanınyenilenmesidavasıaçı-labilir90.

c.GörüşlerinDeğerlendirilmesiveSonuç

Önceliklebelirtmekisterizki,temyizaşamasınınbiryargılamapro-sedürüdahiolmadığıgörüşünekatılmakmümkündeğildir.Zira,yargı-lamasadeceduruşmayapılarak,taraflarındinlendiğiveesasailişkinbirkararınverildiğisüreciifadeetmez.Yargılama,tümyargıişlerine,diğerbirdeyişlemahkemeceyapılanvekanunlaverilentümişlereilişkinfaali-yetsürecidir91.Budurumda,kanunyoluaşamasıdailkdereceaşamasın-danfarklıbirçerçevedevefarklıbiramacayönelikolsadahiyargılamasürecininbirparçasıdır.Temyizyargılamasındaortayaçıkanyargılama-nınyenilenmesisebepleriiçin,özelşartlarıvarsahâkiminsorumluluğuyoluna başvurulabileceği de tatmin edici değildir. İlk olarak, hâkiminsorumluluğuna ilişkin sebepler (m.46), yargılamanınyenilenmesi se-bepleriyle örtüşmemektedir ve her yargılamanın yenilenmesi sebebiiçinhâkiminsorumluluğunabaşvurmakmümkünolmayabilir.Dahası,hâkiminsorumluluğuneticesindebaşvuranıneldeedeceğisadecebelirlibirtazminatolabilir.Oysabaşvurucuiçin,davakonusuşeyinbaşkabirşeyolduğudurumlarda,davakonusununeldeedilmesiçokdahafarklıbirhukukîyararasahipolabilir.Yargıyabaşvurankişininmenfaatinin,her zamanbelirli bir tazminatlakarşılanabileceğidüşünülemez.Böylebirdurumda,etkinbirhukukîkorumasağlandığındandasözedilemez.Bunedenlerle,böylebiryoldayargılamanınyenilenmesininsağladığıimkânınyerinialabilecekniteliktedeğildir.Sonolarak,temizaşamasın-dayargılamanınyenilenmesininkabuledilmesi,bukonudakihükümlergenişletildiğianlamınadagelmez.Kanun,hiçbirşekilde,temyizaşama-sınınyargılamanınyenilenmesindenmuafolduğunadairbirdüzenleme90Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2342-2343;Bulut,s.536-537.

91Ansay,Usûl,s.5,18vd;Pekcanıtez,Hakan:PekcanıtezUsûlMedenîUsûlHukuku,15.Baskı,OnİkiLevhaYayıncılık,C.I,İstanbul2017,s.35;Tanrıver,s.75vd,120;Muşul,s.3.





barındırmamaktadır.Dahaöncedetaylıolarakaçıkladığımızgibi,uygu-lamadaçoğunluklailerisürülen,sadecemaddîanlamdakesinhükümle-rebaşvurulabileceğigörüşüdeesasenaçıkvenetbirkanunîdayanaktanyoksundur92.

Diğergörüşünilerisürdüğü,Yargıtayaşamasındauyuşmazlığınesa-sıhakkındayenibirkararverilmiyorolmasıdabuaşamadayargılamanınyenilenmesinin talep edilemeyeceği sonucunu doğurmamalıdır. ZiraYargıtay,uyuşmazlığınesasıhakkındakararvermesedahi,onamayadabozmaşeklindeesasailişkinbirkararvermektedir.Bukarar,temyiztale-bininesasıylailgilidir.

Bunoktadaözellikle ilgili içtihadıbirleştirmekararındanhareket-leyargılamanınyenilenmesihükümlerininkıyasenYargıtaykararlarınauygulanamayacağıvebukonudaaçıkbirhükmüngerektiğiyönündekigörüşlere de katılamadığımızı belirtmek isteriz.Kanaatimizce, buradazaten kıyasen bir uygulamadan söz edilemez. Kanun yolu incelemesideyargılamanınbiraşamasıolarakHukukMuhakemeleriKanunu’ndadüzenlenmiştir;buKanun’dadüzenlenenhükümlerin, aksi açıkçabe-lirtilmediğimüddetçe,kanunyoluaşamasındadakıyasendeğilaynengeçerliolacağındanşüpheduymamakgerekir93.

92Bkz.yuk.I,B.

93GerekAnayasa’dagerekse2949sayılımülgaAnayasaMahkemesininKuruluşuVeYargılamaUsulleriHakkındaKanun’da(RG,13.11.1983,S.18220)AnayasaMahkemesikararlarınakarşıyargılamanınye-nilenmesinin talepedilebileceğinedairhiçbiraçıkdüzenlemememevcutolmamasına rağmen, sadecesiyasipartikapatmadavalarındacezausulkanunaatıfyapılmışolmasındanhareketle(2949sKm.33)buhususailişkinAnayasaMahkemesikararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesitaleplibaşvurularya-pılabilmiş;farklıvetartışmalıgerekçelerlebubaşvurularreddedilmişolsadahigenelanlamdaşartlarıngerçekleşmesihâlindeyargılamanınyenilenmesiyoluaçıkkabuledilmiştir.Bkz.AYM,08.01.2008,2/3(RG,03.06.2008,S. 26895);AYM,08.01.2008,1/2 (RG,03.06.2008,S. 26895);AYM,08.01.2008,6/4 (RG, 03.06.2008, S. 26895). Bu konuda detaylı bilgi için bkz. Döner, Ayhan/Köküsarı, İsmail:“AvrupaİnsanHaklarıMahkemesiKararlarınınAnayasaMahkemesiKararlarıBakımındanYargılama-nınYenilenmesiNedeniOlupOlmayacağıSorunu”,GÜHFD-AtillaÖzer’eArmağan2008,S.1-2,C.XII,s.663vd;Bilir,Faruk/Ermumcu,Osman:“AnayasaMahkemesi’ndeYargılamanınYenilenmesi”,EÜHFD2009,S.2,C.IV,s.3vd.Nitekimneticede,yürürlükteki6216sayılıAnayasaMahkemesininKu-ruluşuVeYargılamaUsulleriHakkındaKanun’un(RG,03.04.2011,S.27894)67.maddesindeAnayasaMahkemesi’ninsiyasipartikapatmadavalarındaveyaYüceDivansıfatıylaverdiğikararlarakarşıyargı-lamanınyenilenmesiyolunabaşvurulabileceğihükmebağlanmıştır.Böylebirhükmünmevcutolmadığıdönemdedahi,kendinehasyapısıveyargılamausûlükanunubulunanAnayasaMahkemesikararlarınakarşı,sadecegenelbiratfınvarlığındanhareketleyargılamanınyenilenmesiyolukabulediliyorken;hâlihazırdayargılamanınyenilenmesininvarolduğubirKanun’dadüzenlenenkanunyoluincelemesineti-



Yargılamanınyenilenmesisebebigibiağıryargılamahatalarınınvar-lığının,açıkbirkanunhükmüyleyasaklanmadığımüddetçe,kanunyoluüzerineverilenkararlariçinuygulanamazolduğunukabuletmekhukukdevletiveetkinhukukîkoruma ilkesiyledebağdaştırılamaz.Böylebiryargılamahatasınıntekhukukîsonucununtazminatolabileceğigörüşüde,kiyukarıdabelirttiğimizgibiböylebirtazminatahükmedilecekbirsebebinvarlığıdatartışılabilir,hukukentatminedicibirsonuçdeğildir.Örneğin,kanunkoyucu,hâkimlerinyasaklılığıhâllerindehâkimintaraf-sızdavranamayacağınıvarsayarakböylebirsebebiyargılamanınyenilen-mesisebebi94olarakdüzenlemiştir.Yasaklılıkhâlleri,Yargıtayhâkimleriiçindegeçerliolmalıdır.Aksihâlde,ilkderecemahkemesiaşamasındasağlanantarafsızlığınyüksekyargıaşamasındagözardıedilebileceğigibibirsonuççıkar,kiböylebirsonucukabuletmekmümkünolmasage-rekir.Nitekim,doktrindede,Yargıtayhâkimininyasaklıolmasınındabir yargılamanın yenilenmesi sebebi teşkil edeceği belirtilmektedir95.Yargıtayhâkimininyasaklıolmasıbiryargılamanınyenilenmesisebebiise,kikanaatimizcedeöyledir,buhâldeyargılamanınyenilenmesida-vasınınusûlünüortayakoymakgerekir.Doktrindekibugörüş,Yargıtay

cesindeYargıtaytarafındanverilenkararlarakarşıyargılamanınyenilenmesininkapalıolduğusöylene-meyeceğigibi;buradakıyasyoluylabiruygulamagerekliliğindendahisözedilememelidir.Bunoktada,AnayasaMahkemesi’ninsözkonusukarardailkderecemahkemesisıfatıylahareketediyorolmasınarağ-men,çalışmamızdakanunyolumahkemesikararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesininkonuolmasınedeniyleyöneltilebilecekmuhtemeleleştirilersözkonusuolabilir.Ancak,tekrarvurgulamakisterizki,AnayasaMahkemesininKuruluşuVeYargılamaUsulleriHakkındaKanun’daAnayasaMahkemesi’ninilkderecemahkemesiolarakyargılamayapmasıhâlindeyargılamanınyenilenmesinebaşvurulabileceğiyönündeaçıkbirhükümolmadığızamanlardadahiAnayasaMahkemesi’nceyargılamanınyenilenme-sidavası incelenmiştir.Buradakideğerlendirmemiz,AnayasaMahkemesideaçıkbirkanunhükmüneihtiyaçduymadanvehattakıyasenbuyöndebirgerekliliktenhareketedebilmiştir.Benzerşekilde,ka-nunyolundaaçıkbiryargılamanınyenilenmesihükmüşartolmaksızın,mevcutHukukMuhakemeleriKanunuhükmündenhareketlekanunyoluaşamasınamünhasırsebeplerbakımındanilgilikanunyolumahkemesineyargılamanınyenilenmesiyoluylabaşvuruyapılabilmelidir.

94Doktrinde,ilkderecemahkemesihâkimininyasaklıolduğukanunyoluaşamasındabilinmesinerağmenbusebeplehükümkanunyolunataşınmamışsaartıkhâkiminyasaklıolmasısebebiyleyargılamanınyeni-lenmesiyolunadabaşvurulamayacağıgörüşüne(Kuru,Cilt5,s.5221;Arslan,s.117;Namlı,s.194)karşıçıkanUmar,yasaklıhâkiminkararakatılmışolmasınınsonuçlarınınağırlığınışuşekildeifadeetmekte-dir:“Yasaklıolanhâkimindavayabakmışolmasıhiçde‘hayraalâmet’değildir,bağışlanabilecekdeğildir.Onunverdiğihükmünortadankaldırılmasıolanağınakapıyıalabildiğinceaçıktutmakdürüstlüğe,hu-kuka,adliyeyedeğervermeninkaçınılmazgereğidir”(Umar,Şerh,s.1086).Bunedenle,budereceağırbiryargılamahatasınıkanunyoluaşamasındaortayaçıkmasıhâlinde,kanunyolundaverilenkararakarşıbaşvurulabilecekbiryoldaolmakzorundadır.

95Arslan,s.117;Namlı,s.204.





hâkimininyasaklıolmasıhâlindedahi,Yargıtay’ınkanunyolukararla-rınakarşı yineYargıtay’dadava açılamayacağındanbahisle, ilkderecemahkemesiningörevliolacağınıifadeetmektedir96.Oysaburadakisebe-binilkderecemahkemesiönündecereyanetmişyargılamaaşamasıylahiçbir alakası yoktur; sebepbizatihiYargıtay’ın temyiz incelemesindeortayaçıkmıştır.Hattakanaatimizce,böylebirsebebinilkderecemah-kemesinceincelenmesikanunaaykırıdır.Zira,bugörüşegöre,Yargıtayhâkimininyasaklığıolduğunadayananyargılamanınyenilenmesidavasıilkderecemahkemesindeilerisürülecekveneticedeilkderecemahke-mesi Yargıtay hâkiminin yasaklı olup olmadığını değerlendirmek zo-rundakalacaktır.Ancak,yasaklılıksebepleriniinceleyerekkararvermesigerekenmerciiyineyasaklıhâkiminmensupolduğumahkemedir(m.34vd;YarKm.39/3).Yargıtayhâkimininyasaklıolupolmadığıkonu-sundailkderecehâkimininkararvermesikanunaaykırıdır.Ayrıca,böy-lebirsebebinilkderecehâkiminceinceleneceğikabuledilsedahi,ilgilihâkimnasılbirkararverecektirsorusuaklagelmektedir.Yargıtayhâkimigerçektenyasaklıise,diğerbirdeyişleYargıtayaşamasındayargılamanınyenilenmesisebebigerçekleşmişsevebusebebedayanandavailkdere-cemahkemesindeilerisürüleceksemahkemecenasılbirkararverecek-tir?Buradaikiihtimâlaklagelmektedir.Mahkeme,Yargıtay’ınkararınıkaldırarak Yargıtay yerine yeni bir karar verebilir veya kendi kararınıkaldırarak aynı kararı yenidenverir ve taraflarcabuyeni kararın tem-yizedilerekYargıtayönüne taşınmasımıbeklenebilir.Şüphesizki, ilkderecemahkemesininYargıtaygibikararvermesidüşünülemez.İkinciihtimâldeise, ilkderecemahkemesi,esasenkendisitarafındanyapılanyargılamaaşamasıiçinhiçbirsebepgerçekleşmemişolmasınarağmen,kendikararınıdakaldırmakzorundakalmaktavedosyanınYargıtay’ataşınabilmesiiçinaynıkararınıtekraretmektedir.Hatırlatmakisterizki,herikihâldedeYargıtayhâkimininyasaklılığınınilkderecemahkemesitarafındandeğerlendirilmesidurumudevametmektedir.Kanaatimizce,buihtimâllerinhiçbiriamacahizmetetmemektevehattakanunaaykırısonuçlardoğurmaktadır.Ohâlde,biryargılamanınyenilenmesisebebiolanYargıtayhâkimininyasaklıolmasının,yinebumahkemedeaçılacak

96Arslan,s.69,74,148vd.



bir dava ile yargılamanın yenilenmesi olarak ileri sürülmesi enuygunyololup,kanunaaykırıhiçbirsonuçdoğurmamaktadır.Şüphesizki,sa-deceYargıtayaşamasındaortayaçıkandiğeryargılamanınyenilenmesisebepleriiçinde,-örneğin,ilgilihukukdairesininkanunaaykırıolarakikikişiyletoplanıpkararvermişolmasıgibibirdurumda-aynıusûluy-gulanabilecektir.

Yukarıdaki ek gerekçe ve açıklamalarımız doğrultusunda,Yargıtay’ınkanunyolumahkemesiolarakverdiğikararlarakarşıhiçbirşekilde yargılamanın yenilenmesinin talep edilemeyeceği yönündekigörüşlerekatılmadığımızı,bizatihi temyizyargılamasındaortayaçıkansebeplerle, temyiz talebineticesindeverilenkararakarşı yargılamanınyenilenmesinin talep edilebileceği ve neticede temyiz yargılamasınınyenilenmesininmümkünolduğuyönündekiüçüncügörüşe97katıldığı-mızıbelirtmekisteriz.

D.YargıtayAşamasındaYargılamanınYenilenmesiUsûlü

Yargıtay’ın temyiz üzerine verdiği kararlarına karşı yargılamanınyenilenmesinde,başvurusüresi,başvurabilecekkişilerveteminatbakı-mındanherhangibirözelliksözkonusudeğildir.

Yargılamanın yenilenmesi talebi, kararı verenmahkemeye verile-cekbirdilekçeyleyapılacağından(m.378/1),yenilenmesitalepedilenyargılamatemyizyargılamasıise,dilekçeninverileceğigörevliveyetkilimahkemedeilgiliYargıtayhukukdairesiolacaktır.Örneğin, ilkyargı-lamadakitemyizbaşvuruneticesindeonamayadabozmakararıverenYargıtayhukukdairesi,yargılamanınyenilenmesidavasıbakımındandagörevli ve yetkilimahkeme statüsündedir. Ancak, aynen bölge adliyemahkemeleribakımındanbelirttiğimizgibi98,yargılamanınyenilenmesibaşvurusunundoğrudanilgiliYargıtaydairesineyapılmasıdafiilengüçolabilecektir.Bunedenle, yargılamanınyenilenmesidavadilekçesinin

97Bkz.Özekes,PekcanıtezUsûl,s.2342-2343;Bulut,s.536-537,dn.330.

98Bkz.yuk.II,D.





ilgiliYargıtayhukukdairesinegönderilmeküzereilkderecemahkeme-sinesunulmasımevcutdurumdadahayerindebirterciholabilir.UlusalYargıAğıProjesiAvukatPortalıda,tespitedebildiğimizkadarıyla,doğ-rudanYargıtayHukukDairesi’ndedavaaçılmasınaimkântanımamak-tadır.Diğeryandan,olmasıgerekenbakımından,özellikleUlusalYargıAğı Projesi Avukat Portalı’nda güncellemeler yapılması vemuhtemelkarışıklıklarıengellemekamacıylaaçıkbirşekildedoğrudanilgilibölgeadliyemahkemesinefizikendavadilekçesiteslimedilmesiyoluyladavaaçılabilmesinindüzenlenmesiyerindeolacaktır.

İlgili hukukdairesi, aynen ilkderecemahkemesi bakımından sözkonusuolduğugibi,öncelikleyargılamanınyenilenmesisüresivesebep-leri çerçevesindebir ön inceleme yapacak ve sebebin sabit görülmesihâlinde,dahaöncekiYargıtaykararınıortadankaldırarakyenibirkararverebilecektir.Bukarar,temyizincelemesindeverilebilecekkararlardanbiriolacaktır.Zira,yenilenenyargılamasadeceYargıtayyargılamasıdırvebu aşamadaki kanunîdüzenlemeler çerçevesindehareket edilmeli-dir.Örneğin,yenilenmesitalepedilentemyizyargılamasındadahaönceyasaklıolanbirhâkiminkatılımıylaonamakararıverilmişse,yargılama-nınyenilenmesitalebikabuledilerekbozmakararıverilebilecekvedos-yakararıbozulanaltderecemahkemesinegönderilecektir.Altderecemahkemesi,normalbirbozmakararıprosedürüneuygunolarakgerekliişlemleriyapacaktır.

Örneğin,Yargıtay’ınonamakararınakarşıyargılamanınyenilenme-siyolunabaşvurulduğutakdirde, ilgiliYargıtaydairesiöncelikleyargı-lamanınyenilenmesisüresivesebebini inceleyerekdahasonragereklikararıverecektir.Eğeryargılamanınyenilenmesisebebihaklıbulunur-sa,örneğin,onamakararınıverenYargıtayhâkimleriarasındayasaklılıkhâllerisözkonusuise,durumagöreilkkararonanabiliryadabozmaka-rarıverilebilir.Böylebirdurumda,bozmakararıneticesindedosyanıntekrardannormalbozmakararıneticesindegerekliincelemeyiyaparakkararvermeküzereilgilialtderecemahkemesinegönderilmesigereke-cektir.Zira,yargılamanınyenilenmesisebebininilerisürüldüğüveger-çekleştiğiaşamasadecetemyizyargılamasınailişkindirvebuçerçevedebir inceleme yapılmalı; karar verilmelidir. Bu karar da ancak onama,bozmayadadüzelterekonamaşeklindeolabilecektir.



IV.İLKDERECEİLEKANUNYOLUVEYABİRDENFAZLAKANUN YOLU AŞAMASINDA BİRLİKTE YARGILAMANINYENİLENMESİSEBEBİNİNSÖZKONUSUOLMASIHÂLİ

A.GenelOlarak

Yargılamanınyenilenmesisebeplerininkanunyoluaşamasındaor-tayaçıkmasıhâlindenasılbirusûlizlenmesigerektiğiçalışmamızındahaöncekibölümlerdeincelenmiştir.İlkdereceyargılamasıaşamasındaor-tayaçıkansebeplerbakımındandauygulamadapeksorunlakarşılaşıl-mamaktadır.Ayrıca,ilkdereceaşamasındakisebeplerileyargılamanınyenilenmesiusûlühâlihazırdabirçokçalışmayadakonuedilmiştir.An-cak,hemaltderecemahkemesindehemdeüstderecemahkemelerindeayrı ayrı yargılamanınyenilenmesi sebeplerideortaya çıkmışolabilir.Böylebirihtimâldenasılbiryolizleneceğiüzerindededurmakgerekir.Örneğin, ilkderecemahkemesindeyapılanyargılamada ifadesikararaesasalınantanığınyalantanıklıkyapmışolduğusabitolmuş(m.375/1-e);buarada,kararakarşıbaşvurulanistinafkanunyolundaistinaftale-bininesastanreddinekararverendairehâkimlerindenbirveyabirkaçınezdindeyasaklılıksebebigerçeklemiş(m.375/1-b);bukararınduruş-malıtemyizincelemesindehazırbulunantarafvekilinin(sadecetemyizaşamasındabuvekilyeralmışolmakkaydıyla)davayavekâletehliyetininbulunmadığıtespitedilmiş(m.375/1-c)olsun.Böylebirsomutörnekdurumunda,ilkderece,istinafvetemyizyargılamasıilebuaşamalardaortayaçıkanherbirkararbakımındanayrıayrıyargılamanınyenilenme-sisebebiortayaçıkmıştır.Bunoktadaortayaçıkankararlar,ilkderecededavanınkabulü;ikinciderecedeistinaftalebininesastanreddi;üçüncüdereceolan temyizde ise,onamaşeklindeolabilir.Biz,öncekibölüm-lerdeyaptığımızaçıklamalarçerçevesinde,bukararlarınherbirinekarşıayrıayrıyargılamanınyenilenmesiyolununcaizolduğukanaatindeyiz.Ancak,busomutörnekteolduğugibi,birdenfazlaaşamadasözkonusuolanvesadeceoaşamayamünhasıretkiedenyargılamanınyenilenmesisebepleribakımındannasılbirusûlizlenebileceğiüzerindededurmakgerekir.





B.AlmanHukuku’ndakiDurum

Alman hukukunda yargılamanın yenilenmesi davası Alman UsulKanunu’nun578 ilâ591.paragrafları arasındadüzenlenmiştir.Esasenikifarklıyargılamanınyenilenmesidavasıtürükabuledilmişolup(Nich-tigkeitsklage/Restitutionsklage),budavalardanhangisininnezamansözkonusuolabileceğideayrıayrımaddelerdehükmebağlanmıştır(ZPO§579,580).Buradadüzenlenenfarklısebepler,birdenfazlakararakarşıyargılamanınyenilenmesidavasıaçılmasıhâlindegörevlimahkemenintespitibakımındandaönemarzetmektedir.

Yargılamanınyenilenmesidavalarındagörevlimahkemeyidüzen-leyen584.paragrafagöre,kuralolarakkararıveren ilkderecemahke-mesiyargılamanınyenilenmesidavasındadagörevlidir.Ancak, istinafkararınakarşıyargılamanınyenilenmesitalepediliyoryadabirdenfazlakararakarşıyargılamanınyenilenmesitalepediliyorvebunlardanenazbiriistinafkararıveyahuttemyizmahkemesikararıolmaklabirlikte580.paragraftadüzenlenensebeplerdenbirkısmı ileri sürülmüşse(ZPO§580/1,2,3,6,7)99,bölgeadliyemahkemesigörevlidir.Temyizmahke-mesikararlarınakarşı579.paragraf100veya580.paragraftayeralandiğersebepler101nedeniyleyargılamanınyenilenmesi talepedilmesihâlinde

99ZPO§580,(1)tarafın,kastenveyaihmalilekararaetkiedenbirkonudayalanyereyeminetmişolması;(2)kararaesasalınanbirsenedinsahteolmasıveyasahteliğininanlaşılması;(3)kararaesasalınantanıkbeyanıveyabilirkişigörüşününgerçeğeaykırıolduğununcezaîolarak sabitolması; (6)hükmeesasalınanadlîyadaidarîbirmahkemekararının,kesinleşenbaşkabirmahkemekararıylaortadankalkma-sı;(7)tarafınaynıkonudadahaöncekesinleşenbirkararyadabaşkabirbelgeveyadahalehinekararverilmesinigerektirecekbirbelgeelegeçirmesişeklindetercümeedilebilir

100ZPO§579,(1)mahkemeninkanunauygunteşekkületmemişolması;(2)rettalebiyadakanunyolun-dabuiddiahaksızbulunmuşolmadıkça,kanunendavayabakmasıyasakolanhâkimindavayabakmışolması;(3)tarafsızlığındanşüpheedilmesinedeniylereddedilenvehakkındakirettalebikabuledilenhâkimindavayabakmışolması;(4)taraflardanbirinin,davatakipyetkisiüçüncükişitarafındankul-lanılmadıkça,kanunauygunbirşekildedavadatemsiledilmemişolmasışeklindetercümeedilebilir.

101 ZPO § 580, (4) hükmün, bir tarafın temsilicisi, karşı taraf ya da onun temsilcisi tarafından kararaetkiedenbirhile ileedilmesi;(5)davakonusuyla ilgilisibulunanvebir tarafakarşıgörevinikötüyekullanmasınedeniylesuçlubulunanbirhâkiminkararaetkietmişolması;(8)AvrupaİnsanHaklarıMahkemesi’ninİnsanHaklarıveAnaHürriyetleriKorumayaDairSözleşmeveyaprotokollerininihâledildiğinekararvermesivehükmünbuihlâledayanmasışeklindetercümeedilebilir.

8numaralısebep,sonradanKanun’aeklenmişolduğundanZPO§584’deaçıkçasayılmamaktadır.An-cak,doktrinde,busebebindetemyizmahkemesitarafındanincelenmesigerektiğikabuledilmektedir.Bkz.Zöller/Greger,§584,Kn.9.



ise,temyizmahkemesigörevliolacaktır102.Bukurallarınuygulamaalanıbulabilmesiiçinbirdenfazladerecekararınakarşıbiraradayargılama-nın yenilenmesi davasının açılması şarttır103; aksi hâlde, yargılamanınyenilenmesi taleplerinin farklıderecelerdeayrı ayrı ileri sürülmesi ge-rekmektedir104.

C.TürkHukukuÇerçevesindeGörüşümüz

Almanhukukundafarklıderecedeortayaçıkankararlarakarşıyar-gılamanınyenilenmesitalebininbiraradailerisürülmesihâlindegörevlimahkeme özel olarak düzenlenmiştir. Ancak, Türk hukuku bakımın-danböylebirözelgörevdüzenlemesiyoktur.Böylebirözeldüzenlememevcutdeğilken,birdenfazlakararakarşıaynıdilekçeyledavaaçılmasıhâlinde karşımıza çıkacak olan davaların yığılmasına (m. 110) ilişkinkurallardanayrılmayıgerektirecekhukukîbirgerekçedesözkonusude-ğildir.Budurumda,davalarınyığılmasışeklindebirdenfazlatalebinbiraradailerisürülebilmesiiçinherbirtalepbakımındanaynımahkemeningörevli olması şartındanhareketle105, birden fazla farklı derece kararı-nakarşıbiraradayargılamanınyenilenmesidavasınınaçılamayacağınıkabuletmekgerekir106.Zira,aynıuyuşmazlıkkonusuylailgiliolsadahi,ilkderecemahkemesinceverilenkararakarşıyargılamanınyenilenmesidavasındaoilkderecemahkemesigörevlidir.Omahkemeninkararınakarşı başvurulan istinaf yolunda verilen karara karşı yargılamanın ye-nilenmesidavasındaise, ilgilibölgeadliyemahkemesigörevlidir.Aynıdurum,temyizkanunyoluvebuçerçevedeYargıtaykararıbakımından

102Bukonudadetaylıbilgiiçinbkz.Zöller/Greger,§584;Stein/Jonas/Jacobs,§584;MüKo-ZPO/Braun,§584.Avusturyahukukundayargılamanınyenilenmesitalebibirdenfazladerecemahkemesikararınailişkinise,sözkonusuyargılamanınyenilenmesidavasındayüksekderecelimahkemeningörevliolacağışeklindedüzenlenmiştir.Bukonudabkz.Roth,Marianne/Holzhammer,Richard/Holly,Andrea:Zi-vilprozessrecht,ManzscheVerlags,Wien2012,s.119.

103Zöller/Greger,§584,Kn.4;Stein/Jonas/Jacobs,§584,Kn.3.

104Zöller/Greger,§584,Kn.4.

105Arslan/Yılmaz/TaşpınarAyvaz,s.305;Pekcanıtez,PekcanıtezUsûl,s.1095.Bukonudakitartışmalariçinbkz.Bulut,s.189vd.

106Bulut,s.205-206,546-547.





dageçerlidir.Türkhukuku,bukararlarakarşıbirlikteyargılamanınye-nilenmesidavasıaçılmasınavebudurumdauygulanabileceközelbirgö-revhükmüneyervermemiştir.Geneldüzenlemeniteliğindeolabilecekdavalarınyığılmasına ilişkinkanunîdüzenlemedeböylebiryığılmayaimkântanımamaktadır.Bunedenle,Türkhukukubakımındanbenim-senebilecekenhukukîçözümün,herbirderecekararıiçinayrıayrıyar-gılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulmasışeklindeolacağıkanaatin-deyiz.

Böylebirdurumda,genelbekleticimeseleuygulamasınınaksineüstderecemahkemesininaltderecekararınıbekleticimeseleyapmasıdahayerinde olabilir. Zira, alt derecemahkemesi kendi yargılama aşamasıbakımındanbiryargılamanınyenilenmesi sebebigerçekleştiğini tespitederekkararınıdeğiştirirse,zatenöncekikararbakımındandahaönceyapılanüstdereceincelemesideadetâkonusuzkalacaktır.Bunedenle,önceliklealtdereceaşamasındagerçekleştiğiilerisürülensebepleilgilibirkararınverilmesininbeklenmesidahayerindebirçözümtarzıolabi-lir.

Türkhukukundakihâkimgörüştemyizkararlarınakarşıyargılama-nınyenilenmesininkabuledilmemesişeklindegeliştiğiveistinafkanunyolu ise henüz yakın sayılabilecek bir geçmişte yürürlüğe girdiği için,bugünekadarböylebirdurumdauygulanacaközelbir görevhükmü-neihtiyaçdahiduyulmamışolabilir.Ancak,uygulamanındeğişmesiveözellikle istinafkararlarınındabukapsamdayargılamanınyenilenme-sine tâbi tutulmasıneticesinde,birden fazladerecekararınakarşıyar-gılamanınyenilenmesinebaşvurulmasıhâlindeözelgörevhükümlerineihtiyaç duyulabilecektir. Bu ihtiyaç çerçevesinde kanunî değişiklikleryapılarak,Almanhukukundayeralandüzenlemelerebenzerhükümlergetirilmesivebirdenfazladerecehükmünekarşıyargılamanınyenilen-mesindegörevlimahkemeninözelolarakdüzenlenmesiyerindeolacak-tır.Kanaatimizce,Türkhukukubakımındandaçoğunluklabölgeadliyemahkemelerigörevlikabuletmek;istisnaîbazıhâllerdeise,Yargıtay’ıngörevli olacağını açıkça düzenlemek uygun bir çözüm tarzı olacaktır.Burada, dikkat edilmesi gereken husus, alt derecede ortaya çıkan bir



yargılamahatasınınüstderecetarafındansonradangerekirseyargılama-nınyenilenmesişeklindeolsadahiincelenmesininmümkünolmasıdır.Yargıtayaşamasındaortayaçıkabileceksebeplerbakımındanise,dahadikkatlibirayrımyapılmalı;Yargıtay’ınyapısıveişyüküneuygun;an-cak,Yargıtaykararınıbölgeadliyemahkemesinindenetlemesigibibirnoktaya varmayan tercihlerde bulunulmalıdır. Bu noktada, özellikleyukarıdabelirttiğimiz,YargıtayhâkimininyasaklıolmasıveyaYargıtaydairesininkanunauygunteşekkületmemişolmasıgibisebeplerinmut-lakayineilgiliYargıtaydairesitarafındanincelenmesişeklindebirayrımyapılabilir.Ancakburadabenimsenecekgörevlimahkemenin,altderecemahkemesiyargılamasınakarşı ileri sürülenyargılamanınyenilenmesisebeplerinideinceleyerekbirkararvermesigerektiğiunutulmamalıdır.Herderecenin sadecekendiaşamasıyla ilgilikararvererekdosyayı altdereceyegöndermeyolunuseçmesi,sürecindahadauzamasınasebepolabileceğindenuygunbirçözümtarzıolmayacaktır.

SONUÇ 6100 sayılıHukukMuhakemeleriKanunu’nun374 vd.maddele-rinde yargılamanın yenilenmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir.Kanun’un 374. maddesinde yargılamanın yenilenmesi davasının ko-nusunun kesin olarak verilen veya kesinleşmiş olan hükümler şeklindebelirlenmesindenhareketle,sadecemaddîanlamdakesinhükümetki-sinihaizesasa ilişkinkararlarakarşıbuyolabaşvurulabileceği ittifakladile getirilmektedir. Ayrıca, maddî anlamda kesin hüküm niteliğindeolmayankararların,başka şekillerdezatendeğiştirilebilecekolmasıdabugörüşleredayanakolarakilerisürülmektedir.Ancak,kanunkoyucuaçıkbirşekildemaddîanlamdakesinhükümşeklindebirsınırlamayap-mamıştır. Kanunmetninde kullanılan hüküm ifadesi ise, esasa ilişkinnihaîkararlarıifadeetmeklebirlikte(m.294/1),yinehükmeilişkinhu-suslarınusûleilişkinnihaîkararlaradauygulanabileceknitelikteolması(m.294/6)yargılamanınyenilenmesininsadecemaddîanlamdakesinhükümetkisinihaizesasa ilişkinkararlarla sınırlandırılmasınagerekçeyapılamamalıdır.





Diğeryandandoktrinde, tekbaşınakesinhükümetkisinihaizol-mayan,altderecemahkemesinceverilenbirkararınonanmasıyadabo-zulmasısonucunudoğuranYargıtaykararlarıilehukukenaynınitelikteolmasadabenzersonuçlardoğuranbölgeadliyemahkemesikararlarınakarşı yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulamayacağı ifade edil-mektedir.Bunoktada,Yargıtay’ınkanunyolumahkemesiolarakverdiğibirkararakarşıyargılamanınyenilenmesiyolununkapalıolduğusonucavaran1942tarihlibiriçtihadıbirleştirmekararıdabugörüşleregerekçeyapılmaktadır.

Kanunyolumahkemesikararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesi,özelliklebölgeadliyemahkemeleriningörevebaşlamasınımüteakibenbumahkemelerceverilenkararlarbakımındandakarşımızaçıkabilecekgüncelbirhukukîkonuolmayadevametmektedir.Kanaayimizce,isti-nafaşamasındailkderecemahkemesikararınınkaldırılarakuyuşmazlı-ğınesasıhakkınyenibirkararverilmesihâlindeuygulamadapekfazlasorunla karşılaşılmayacaktır. İlk derecemahkemelerinin kesin hükümetkisinihaizkararlarınakarşıyargılamanınyenilenmesineilişkinuygula-ma,benzerşekildebölgeadliyemahkemelerininbutürkararlarıiçindegeçerliolacaktır.Bunoktada,asılmuhtemelsorunistinafvetemyizaşa-masındauyuşmazlığınesasıhakkındayenibirkararverilmeksizinortayaçıkankanunyolukararlarınakarşı yargılamanınyenilenmesininkabuledilip edilemeyeceğidir. Örneğin, bölge adliye mahkemesince istinaftalebininesastanreddi,Yargıtaycaonamaveyabozmaşeklindekikarar-larakarşıyargılamanınyenilenmesiyolucaizmidirsorusuaklagelmek-tedir.Yargıtay,1942tarihliiçtihadıbirleştirmekararındatemyizsüresi-ningeçmesinedeniyleYargıtaytarafındanverilentemyiztalebininreddikararına karşı yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulamayacağını;şartları varsa eski hâle getirme kurumunun işletebileceğini içtihat et-miştir.Bukarardanyolaçıkılarakdoktrindeveuygulamada,Yargıtay’ınkanunyolumahkemesiolarakverdiğikararlarakarşıyargılamanınyeni-lenmesiyolukabuledilmemektedir.Benzerşekilde,istinafaşamasındauyuşmazlığınesasıhakkındayenibirkararverilmediğidurumlardada,



istinaf talebininreddiveyagöndermegibikararlarakarşı ilgili içtihadıbirleştirmekararındanyolaçıkılarakyargılamanınyenilenmesiyolunabaşvurulamayacağı görüşünün ileri sürülmesimuhtemel görünmekte-dir.

Yargılamanın yenilenmesi gibi ağır yargılama hatalarının bir kıs-mınınyargılamanınheraşamasında,bunoktada istinafve temyizaşa-masındadaortayaçıkmasımuhtemeldir.Kanunkoyucunun,ilkdereceaşaması içinbir yolöngörmesine rağmenkanunyolu aşaması içinbuağırihlâllerigözardıettiğidüşünülemez.Keza,yinedoktrindeYargıtayaşamasındabiryargılamanınyenilenmesi sebebininortayaçıkabilece-ği(Yargıtayhâkimininyasaklıolması)dezatenkabuledilmektedir.Ohâlde,buaşamadakibir sebep içindeyargılamanınyenilenmesiyolu-nuncaizolduğununkabulügerekmektedir.Aksihâlde,böylebirsebepmevcutolmasınarağmen,hukukîbirçareyoksonucunavarılacaktırki,busonuçnehukukdevletiilkesiylenedeadilyargılanmahakkıylabağ-daştırılabilir.Bunedenlerle,yargılamanınyenilenmesisebebininortayaçıktığı aşamayagöre, ilgili görevli veyetkilimahkemedeyargılamanınyenilenmesi davasının açılabileceği ve sebebin gerçekleştiğinin ispatıhâlindeyargılamanınoaşamasınınyenilerekoaşamayailişkinyenibirkarar verilebileceği, kabul edilmelidir.Örneğin, istinaf talebinin esas-tanreddinekararverenbölgeadliyemahkemesihâkimlerindenbiriya-saklıveyaonamakararıverenYargıtayhukukdairesikararındasadeceüçheyetüyesinin imzasıvarsa, altderecedekiyargılamaaşamalarındaherhangibirhataolmamasına rağmen, ilkdurumda istinaf; ikincidu-rumda ise, temyiz yargılaması aşamasında yargılamanın yenilenmesisebebi gerçekleşmiştir. Böyle bir durumda, ilgili bölge adliyemahke-mesiveyaYargıtayhukukdairesindeyargılamanınyenilenmesidavasıaçılarakistinafveyatemyizaşamasıyenilenmelidir.Hakaramahürriye-ti anayasal güvenceyle korunankişilerinböylebir imkândanmahrumbırakılması düşünülemez. Bu ihtimâllerde, söz konusu yargılamanınyenilenmesidavasınınilkderecemahkemesindeaçılmasıdakabuledi-lemez.Zirabudurumhemyargılamanınyenilenmesidavasındagörevliveyetkilimahkemedüzenlemelerineaykırıolacakhemdeistinafveyatemyizaşamasına ilişkinbirsorununilkderecemahkemesi tarafından





değerlendirilmesianlamınagelecektir.Kanunyoluaşamasınailişkinbiryargılamanınyenilenmesi sebebinin, ilkderecemahkemesi tarafındandeğerlendirilmesininhukukauygunolamayacağısorunubiraniçingö-zardıedilsedahi,yargılamanınyenilenmesisebebiningerçekleştiğika-naatindeolan ilkderecemahkemesinin istinaf veya temyiz aşamasınailişkinbiryargılamayınasılyenilerekyenibirkararverebileceğisorunukarşımızaçıkmaktadır.Bunedenlerle,enuygunçözümünün,istinafvetemyiz aşamasında gerçekleşen sebepler için, bu aşamalardaki görevliveyetkilimahkemedeyargılamanınyenilenmesidavasıaçılmasıveilgilimahkemelercesebebingerçekleştiğininkabulühâlinde,oaşamayailiş-kinyenibirkararverilmesiolduğukanaatindeyiz.

Kuşkusuzki,belirlibiruyuşmazlığailişkinyargılamanınfarklıaşa-malarındafarklıyargılamanınyenilenmesisebeplerininortayaçıkmasıdamümkündür.Örneğin, ilkderecemahkemesinehükmeesasalınanbir senedin sahteolduğu (m.375/1-d);bukarara karşı istinaf talebi-ni reddedenbölgeadliyemahkemesihâkimlerininyasaklıolduğu(m.375/1-b);bukararıonayanYargıtayhukukdairesininheyetçekararver-memişolduğu(m.375/1-a)ilerisürülebilir.Böylebirdurumda,farklıyargılamanınyenilenmesisebeplerininherbiriayrıayrıilkderece,isti-nafvetemyizaşamasınamünhasırolarakortayaçıkmıştırvebunedenleherbiriyleilgiligerekliincelemeyiyaparakkararverecekolangörevliveyetkilimahkemeo aşamaya ilişkinmahkemelerdir.Bunedenle, ortakgörevliveyetkilibirmahkeme(m.110)veyayabancıhukuksistemle-rine benzer özel bir görev düzenlemesiTürk hukukunda söz konusuolmadığından, her bir sebebe ilişkin yargılamanın yenilenmesi davasıdaayrıayrıaçılmakzorundadır.Davalaraynıandaderdestise,üstdere-cedekiyargılamanınaltderecedekiyargılamanınyenilenmesidavasınıbekleticimeseleyapmasıyerindeolacaktır.Ziraesasenüstderecedekiyargılama alt derecedeki yargılama ve karar temelinde şekillenmekte-dir. Budurumda, alt derecemahkemesinin yargılamanın yenilenmesidavasınıkabulederekyenibirkararvermesivebukararınkesinleşmesihâlinde,öncekikarara ilişkinüstdereceyargılamasınınyenilenmesineilişkinhukukîyarardaortadankalkacaktır.



KAYNAKÇA

Akgüner,Kemâl:“VekilveMüvekkilOlmayanKişilerHuzuruylaDâvanınGörülüpHükmeBağlanmasıHalineDayananMuhakemenin(Yargılamanın)İadesiveBirYargıtayKararı”,ABD1973,S.4,s.718-724.

Akkaya, Tolga: “İstinaf İncelemesi Sonunda İlk Derece Kararı-nınKaldırılmasıveDosyanınİlkDereceMahkemesineGönderilmesi”,MİHBİR15.Toplantı,HukukMuhakemeleriKanunuÇerçevesindeİs-tinaf,6-7Ekim2017/Antalya,s.115-181.

Akkaya,Tolga:MedenîUsûlHukukundaİstinaf,YetkinYayınları,Ankara,2009(İstinaf).

Alangoya,Yavuz/Yıldırım,M.Kâmil/Deren-Yıldırım,Nevhis: MedenîUsulHukukuEsasları,8.Baskı,BetaYayınları,İstanbul2011.

Arslan,Ramazan:MedeniUsulHukukundaYargılamanınYeni-lenmesi,TurhanKitabevi,Ankara1977.

Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema: MedenîUsulHukuku,YetkinYayınları,Ankara2016.

Ansay,SabriŞakir:HukukYargılamaUsulleri,7.Baskı,İstanbulÜniversitesiYayınları,Ankara1960(Usûl).

Ansay,SabriŞakir:“Muhakemeninİadesi”,AdliyeCeridesi1938,S.4,s.471-503(Muhakemeninİadesi).

Berki,Şakir:HukukMuhakemeleriUsulü,SevinçMatbaası,An-kara1959.

Bilge,Necip/ErgunÖnen:MedenîYargılamaHukukuDersleri,3.Baskı,SevinçMatbaası,Ankara1978.





Bilir,Faruk/Ermumcu,Osman: “AnayasaMahkemesi’ndeYar-gılamanınYenilenmesi”,EÜHFD2009,S.2,C.IV,s.3-23.

Boran Güneysu, Nilüfer: “Yargılamanın İadesi Sebebi OlarakÜçüncüKişilerinHükmünİptaliniTalepEtmesi”,MİHDER2016,C.XII,S.33,s.23-62.

Bulut,Uğur:MedenîUsûlHukukundaDavalarınYığılması(Ob-jektifDavaBirleşmesi),AdaletYayınevi,Ankara2017.

Döner,Ayhan/Köküsarı,İsmail:“AvrupaİnsanHaklarıMahke-mesiKararlarınınAnayasaMahkemesiKararları BakımındanYargıla-manınYenilenmesiNedeniOlupOlmayacağıSorunu”,GÜHFD-AtillaÖzer’eArmağan2008,S.1-2,C.XII,s.663-686.

Erdönmez,Güray:“YeniBirSenetveyaBelgeninEleGeçirilme-sineDayananYargılamanınİadesiSebebineEleştirelBirBakış”,MİH-DER,S.14,C.5,2009,s.449-478.

Erkuyumcu,Müfit: “İadeiMuhakeme”, AD, S. 5, 1947, s. 348-365.

Gehri, Myriam A./Kramer, Michael: Schweizerische Zivilpro-zessordnung,OrellFüssliVerlag,Zürich2010.

Gürdoğan,Burhan:MedeniUsulHukukundaKesinHükümİti-razı,AyyıldızMatbaası,Ankara1960.

İyilikli,AhmetCahit:HukukYargılamasındaKesinHüküm,Yet-kinYayınları,Ankara2016.

Karafakih, İsmailHakkı:HukukMuhakemeleriUsulüEsasları,Ankara1952.

Karslı,Abdurrahim:MedeniMuhakemeHukuku,4.Baskı,Alter-natifYayıncılık,İstanbul2014.



Kıyak, Emre: “Davaya Bakmaktan Yasaklı Hâkimin GörevsizlikKararı Vermesinin Mümkün Olup Olmadığı ve Davaya BakmaktanYasaklı Yargıtay Üyesinin Kullandığı Oyla Kesinleşen Hükme KarşıHukukîÇareler”,SÜHFD,C.XXIII,S.1,2015,s.255-270.

Kuru,Baki:HukukMuhakemeleriUsulü,C.V, 6.Baskı,DemirDemirYayıncılık,İstanbul2001(Cilt5).

Kuru,Baki:İstinafSistemineGöreYazılmışMedeniUsulHukukuDersKitabı,YetkinYayınları,Ankara2017(DersKitabı)

MeraklıYayla,Deniz:MedenîUsûlHukuku’nda İstinafKanunYolundaYenidenTahkikatYapılması,YetkinYayınları,Ankara2014.

Muşul,Timuçin:MedenîUsulHukuku,3.Baskı,AdaletYayınları,Ankara2012.

MünchenerKommentarzumZivilrprozessordnung,BandII,4.Auflage,München2012(MüKo-ZPO/Yazar).

Namlı,Mert:TürkveFransızMedenîUsûlHukuku’ndaYargıla-manınYenilenmesi,BetaYayınları,İstanbul2014.

Özekes,Muhammet:100SorudaMedenîUsûlHukukundaYeniKanunYoluSistemiİstinafveTemyiz,3.Baskı,YetkinYayınları,Anka-ra2016,(KanunYolu).

Özekes,Muhammet:PekcanıtezUsûlMedenîUsûlHukuku,15.Baskı,OnİkiLevhaYayınları,C.III,İstanbul2017.

Pekcanıtez,Hakan: PekcanıtezUsûlMedenîUsûlHukuku, 15.Baskı,OnİkiLevhaYayınları,C.I,İstanbul2017.

Pekcanıtez,Hakan:“MedeniUsulHukukundaYeniBirYargıla-manınYenilenmesiSebebi (HUMKm.445/11)”,75.YaşGünü İçin





Prof.Dr.BakiKuruArmağanı,TürkiyeBarolarBirliğiYayınları,Ankara2004,s.515-553(YargılamanınYenilenmesi).

Postacıoğlu,İlhanE./Altay,Sümer:MedenîUsûlHukukuDers-leri,7.Baskı,VedatYayıncılık,İstanbul2015.

Roth,Marianne/Holzhammer,Richard/Holly,Andrea:Zivilp-rozessrecht,ManzscheVerlags,Wien2012

Saenger,Ingo:ZivilprozessordnungHandkommentar,5.Auflage,Baden-Baden2013(Saenger/Yazar).

Şensözen, Vasfi: “İadei Muhakeme”, 3. HD, 08.05.1958,3286/2868KararıHakkındaBilgiNotu,Jurisdictio,1958/15,s.1371-1372.

Stein, Friedrich/Jonas, Martin: Kommentar zur Zivilprozes-sordnung,BandVI,22.Auflage,Tübingen2013(Stein/Jonas/Yazar).

Tanrıver,Süha:MedenîUsûlHukuku,C.I,YetkinYayınları,An-kara2016.

Ulukapı,Ömer:MedenîUsûlHukuku,3.Baskı,MimozaYayıne-vi,Konya2015.

Umar,Bilge:HukukMuhakemeleriKanunuŞerhi,2.Baskı,Yet-kinYayınları,Ankara2014(Şerh).

Umar,Bilge:“TürkMedenîUsûlHukukundaİadeiMuhakeme”,İÜHFM1963,C.XXIX,S.1-2,s.261-298(İadeiMuhakeme).

Üstündağ,Saim:“HukukUsulüMuhakemeleriKanunu’nun445.Maddesinin5.BendineDayananMuhakemeninİadesiTalebineİlişkinDüşünceler”,Prof.Dr.SaimÜstündağ–MakalelerİçtihatTahlilleriÇe-viriler,AdaletYayınları,Ankara,2010,s.151-161(Düşünceler).



Üstündağ,Saim:MedenîUsulHukukundaKanunYollarıveTah-kim,İstanbulÜniversitesiYayınları,İstanbul1968(KanunYolları).

Üstündağ,Saim:MedeniYargılamaHukuku,C.I-II,6.Baskı,İs-tanbulÜniversitesiHukukFakültesi, İstanbul 1997 (MedeniYargıla-ma).

Yavaş,Murat:MedeniUsulHukukundaTemyiz,SeçkinYayıncı-lık,Ankara2015(Temyiz).

Yılmaz,Ejder:“HukukDavalarındaYasayollarınaBaşvuruHakkıveBuHakkınSınırlandırılmasınınYerindeliğiSorunu”,TBBD1988,S.1,s.131-155(Yasayolları).

Yılmaz,Ejder:HukukMuhakemeleriKanunuŞerhi,2.Baskı,Yet-kinYayınları,Ankara2013(Şerh).

Zöller, Richard: Zivilprozessordnung, 31. Auflage, Köln 2016(Zöller/Yazar).



Özet... İzmir b d t e 2018 t111 av. berfin uyma bulut* bÖlge adlİye mahkemesİ ve yargitay...

Documents