zayıf akım tesisatı arıza tespiti ve onarımı

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

ZAYIF AKIM TESSATI ARIZA TESPT VE ONARIMI

522EE0083

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. AIRMA TESSATI BAKIM ONARIM ......................................................................... 3

1.1. Bakm ve Onarm Yapma Yntemleri .......................................................................... 3 1.2. Bakm ve Onarm Yapma ............................................................................................. 5

1.2.1. Zil Tesisat Bakm ve Onarm Yapma ................................................................. 7 1.2.2. Kap Otomatii Bakm ve Onarm Yapma ........................................................ 12 1.2.3. Refkontak, Numaratr Bakm ve Onarm Yapma ............................................. 16

1.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii ................................................................................ 19 1.4. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi ........................................................ 19 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 23

RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 27 2. HABERLEME TESSATI BAKIM ONARIM ................................................................ 27

2.1. Bakm ve Onarm Yapma ........................................................................................... 27 2.1.1. Sesli veya Grntl Haberleme Tesisat Bakm ve Onarmn Yapma ........... 28 2.1.2. Televizyon ve Telefon Tesisat Bakm ve Onarm Yapma ................................. 32 2.1.3. Hrsz ve Yangn Bildirim Tesisat Bakm ve Onarm Yapma ........................... 44

2.2. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi ........................................................ 51 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 54

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 58 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 60 KAYNAKA ......................................................................................................................... 62

NDEKLER

ii

AIKLAMALAR KOD 522EE0083

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Elektrik Tesisat ve Pano Montrl

MODLN ADI Zayf Akm Tesisat Arza Tespiti ve Onarm

MODLN TANIMI arma tesisatlar ile haberleme ve bildirim tesisatlarnn bakm ve onarmlarnn anlatld renme materyalidir.

SRE 40/16

N KOUL arma Tesisatlar, Gvenlik Tesisatlar, Haberleme ve Bildirim Tesisatlar modllerini alm olmak

YETERLK Zayf akm tesis bakm ve onarmn yapmak.

MODLN AMACI

Genel Ama

Uygun ortam salandnda, TS, Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak, zayf akm tesisat arza tespiti ve onarmn yapabileceksiniz.

Amalar

1. arma tesisat bakm onarmn yapabileceksiniz. 2. Haberleme ve bildirim tesisat bakm onarmn

yapabileceksiniz.

ETM RETM ORTAM VE

DONANIMI

Ortam: Atlye ve laboratuvar ortam, takmhane, takm antas, el aletleri panosu gibi el ve g aletlerinin bulunduu ortamlar Donanm: Kontrol ve vida skma aletleri, l aletleri, basit kesici ve ekillendirici aletler, i gvenlii ile ilgili ekipmanlar, anahtar takmlar, dier faydal el ve g aralar donanmlar, balant iletkenleri.

LME VE DEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili uygulama ve deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

Bakm, aletin ilk icat edildii veya iletmeye konduu andan itibaren var olan bir olgudur. alan tehizat veya makinann bozulmas, ypranmas mutlak olduuna gre onun neticesinde bakmda var olmaktadr.

Bakmn temel amacnn; ekipmanlarn, sistemlerin, tesislerin ve tesisatlarn faydal alma srelerini uzatmaktr. Bu ama dorultusunda ada bakm yntemlerini ve aralarn kullanmak gerekir.

Her ne kadar otomasyonun gelimesi, insansz retim olanaklarn arttrsa da ekipman bakm iin insana ve youn bir insan becerisine ihtiya duyulmaktadr. Fakat unutulmamas gereken, insan becerilerinin tek bana yeterli olmay, bakm faaliyetleri iin etkin bir organizasyonun salanmasdr.

Zayf akm tesisatlarndaki arzalarn nne dzenli bir bakm faaliyeti ile geebiliriz. Bylece arza olumadan ortadan kaldrlm olur. Ancak arzalar, btn elektrikli sistemlerde olduu gibi zayf akm tesislerinde de kanlmaz bir durumdur.

Zayf akm tesisatlar arzalarnn bir ok nedeni vardr ve problemler, bir veya birden ok olumsuzluun birleiminden kaynaklanabilmektedir. Bizlere den grev, sistemli bir alma ile arza sebeplerini listelemek, ne kadar nemsiz olursa olsun bu sebepleri ortadan kaldrmak iin gerekenleri yapmak olmaldr.

Bu modl ile zayf akm tesisatlarnnda olabilecek arzalar tesbit edebilecek, gereken bakm ve onarm gerekletirebileceksiniz.

GR

3

RENME FAALYET-1

Bu modln 1. renme faaliyetini tamamladnzda; gerekli ortam salandnda, TS, Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak ; arma tesisat bakm onarmn yapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

arma tesisat kablolarn deiik firmalarn kataloglarndan aratrnz. arma tesisatnda kullanacanz elemanlar aratrnz. Milli Eitim Bakanl ile Bayndrlk ve skan Bakanlnn: Elektrik ile lgili

Fen Adamlarnn Yetki, Grev ve Sorumluluklar Hakkndaki Ynetmelik maddelerini aratrnz.

Aratrma iin internet ortam ve arma tesisat elemanlarnn satld maazalar gezmeniz gerekmektedir. evrenizdeki elektrikilere bavurarak arma tesisat yapm ile ilgili bilgiler alnz.

1. AIRMA TESSATI BAKIM ONARIM

1.1. Bakm ve Onarm Yapma Yntemleri

arma tesisatlarndaki bakm ve onarm faaliyetlerine gemeden nce, bakm ve onarm konusuna nasl yaklaacamz ile ilgili ksa ama nemli bilgiler verelim:

Bakm: Bir tesisin almasn srdrmesi ve arza yaparak ilevini yitirmemesi amacyla tesisatlarda kullanlan ara ve gerelerin kullanlabilirliinin kontrol ve muayene edilmesi faaliyetidir.

Onarm ise: Bozulmu ya da eskimi olan ara ve gerelerin kullanlr ve iler duruma getirme iidir.

Gnmz bakm anlaynda, arzann ardndan yaplan onarm ileminden ok, arzann ilk ortaya kt andan itibaren tespit edilmesi ve gerekli nlemler alnarak, kt sonularn, zaman kaybnn, gereksiz bakm ilerinin nne geilmesi nem kazanmaktadr. Bakm faaliyetlerini;

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA

4

NLEYC BAKIM PERYODK

BAKIM

DZELTC BAKIM

PARA DETRME ARIZA

ONARMA

BAKIM

olarak snflandrabiliriz. Ksaca aklayalm;

nleyici Bakm: Tesisatlarn donanm ve elemanlarnn almalarn yeterli ve uygun bir ekilde srdrlmesi iin dzenlenen bakm trdr. nleyici bakm, tesisat hasara uramadan nlemek veya geciktirmek ve ek olarak meydana gelen arzalarn iddetini azaltmak amacyla uygulanr.

Peryodik Bakm: Tesisatlarn periyodik olarak (belirli aralklarla) muayene edilmesi esasna dayanan bakm trdr. Bylece, arza meydana getirebilecek durumlar nlemek iin bakmlarn yapmak veya henz nemli olmayan bir dzeyde iken ayarlama yapmak veya onarmak mmkn olur.

Dzeltici Bakm: Tesisatn donanm ve elemanlarnn yeniden eski alma koullarna dnmesini salayan bakm yntemidir: Bu olay ya arzalanan paray deitirerek ya da onarmak eklinde meydana gelmektedir.

Bakm ve onarm faaliyetlerini ayrca;

Planl Bakm ve Onarm Plansz Bakm ve Onarm

olarakta snflayabiliriz.

Planl bakm ve onarm; Tesis veya makinaya belirli bir plan ve program iinde ilem yaplarak, normal iletme artlarna gre almasn temin etmektir.

Plansz bakm ve onarm; Bu sistemde makina veya tesis arza yaptnda mdahale edilir.

5

1.2. Bakm ve Onarm Yapma

Bir zayf akm tesisatna bakm ve onarm yapma gereksinimi eitli arzalardan kaynaklanabilir. Biz bunlardan en bata gelenlerini sralayalm;

En ok rastlanan arza tiplerini aadaki gibi sralayabiliriz;

atlaklar, Krlmalar, Deformasyonlar, Anma, Korozyon, erozyon, boluk oluumu, Malzeme younluu, Eskime, Kesilme, Birleme yerlerindeki gevemeler vb.

ekil 1.1: Bakm ve onarmda yardmlamak nemlidir.

Bu sraladmz deiik tipteki arzalar, normal olarak aada belirtilen nedenlerin birinden veya birkandan kaynaklanabilir.

Fazla yk altnda alma, Titreimler; Uygun olmayan evre faktrleri, Yetersiz yalama, Kirlilik, Hatal kontrol ve lme cihazlar, Yanl kullanmdr.

6

Yukarda saydmz arza nedenleri, aadaki arza belirtileriyle sonulanmaktadr;

atlamalar, Isnma, Titreim art, Grlt art, Koku, rme, Dzensiz alma, Szntlar, Hasar, Enerji tketiminde dalgalanmalar, Balant noktalarnda gevemeler, salg vb.

ekil 1.2: Uygun donanmlara sahip olmalsnz

Bakm ve onarm yapacak kimsenin, tespit edilmek istenen arzalarn nedenlerinin, arza belirtilerinin ve arza tiplerinin farknda olmas gerekmektedir. Tesisatlarda kullanlan ara ve gerelerin alma prensiplerini tanmal ve bir arza durumunda, arza ile ilgili eitli fikirler yrtebilmelidir. Bu nedenledir ki; zayf akm tesisleri arza bakm ve onarm modlnden nce arma tesisatlar, gvenlik tesisatlar, haberleme ve bildirim tesisatlar modllerini alm olmak artn koyduk. nk tesisatlarda bakm ve onarm yapabilmek iin altracanz cihazlar iyi tanmalsnz.

Pek ok durumda, arza birden fazla arza belirtisiyle kendini gstermektedir. Bu nedenle de muayene ilevi btn olas arza belirtilerine ynelik olarak yrtlmelidir. Sizlere arzal duruma yaklarken iki yol neriyoruz;

7

Soyut durum muayenesi BAK

DNLE

HSSET

KOKLA

Somut durum muayenesi l aletlerini kullan

Bakm ve onarm yapacak kiinin gerekli bilgi ve beceri eitimini alm olmas konusu nemlidir. nk ehliyeti ve yetkisi olmayan kiilerin yapacaklar hatalar geri dnlmez sonular dourabilir. Bu konuda Milli Eitim Bakanl ile Bayndrlk ve skan Bakanlnn: Elektrik ile lgili Fen Adamlarnn Yetki, Grev ve Sorumluluklar Hakkndaki Ynetmelik maddeleri, elektrik ile ilgili arza bakm ve onarm yapacak kiilerin hangi eitimleri alm olmalar gerektiini aka belirtmitir.

Genel olarak saydmz arza nedenleri her tesisat iin farkllklar gsterebilir. imdi arma tesisatlarn srasyla ele alarak oluabilecek arzalar ve bu arzalar onarma ekillerini inceleyeceiz.

1.2.1. Zil Tesisat Bakm ve Onarm Yapma

Daha nceki arma Tesisat modlnde geni ekilde incelediiniz zil devresini hatrlatalm.

8

ekil 1.3: Bir mekanik kap zilinin almas

Basit bir zil tesisat devresi zerinde olabilecek arzalar ve onarma ekillerini inceleyelim;

ekil 1.4: Bir butonla bir zil tesisat

9

1.2.1.1. Bakm Yapmada Kullanlan Ara Gereler

rnek tesisatmzda (ekil 1.4) u ara gereler kullanlacaktr;

Kullanlan aralar Gereler

1- Pense 1- Mekanik veya elektronik zil

2- Tornavida 2- Buton (Sva alt veya sva st)

3- Yan keski 3- eitli llerde vidalar

4- Kontrol kalemi 4- 0,5 veya 0,75 zil kablosu

5- zole bant 5- Sigorta (6A W-otomat)

6- Kablo soyma pensi 6- Trafo (220 / 8-12-24 V. (5 W.-50 W)

7- Delici ve kesici aletler 7- Balant klemensleri

Bir buton ile bir zil tesisat genellikle tek katl konutlarda, bir yerden bir kiinin arlmasnda kullanlr. arma ve bildirim tesislerinin temelini tekil eder. Butona basldnda zil alar, brakldnda zil almaz. Her zaman karmza tek zil devresi kmayabilir; apartmanlarda olduu gibi ok aboneli tesisatlarla da karlaabiliriz. Bu durumda tesisatn projesine baklarak arzal ksm bulunur ve gerekli mdahale yaplr. Zil says arttka Resim yukardaki emada nerdiimiz trafo gc (ekil 1.4) artrlmaldr.

Ayrca bakm ve onarm almas yapacanz tesisatn sva alt ya da sva st olmasna gre kullanlan ara-gereler farkllk gsterebilir. (U ivisi, kroe ve kablo kanal gibi)

1.2.1.2. lem Sras

Bakm ve onarm yapma ilemine her zaman basittenzora doru mant ile yaklalmal ve en sonunda tesisatn btn incelenmelidir. rnein; arza basit bir sigorta atmasndan kaynaklanan elektrik kesintisi olabilir. Bu durumda zayf akm tesisatlarn besleyen transformatrn sigortasnn salamln kontrol etmeden arza aramaya kalkrak, i gc ve zamandan kaybederiz.

Durum muayenelerini yapnz. Tesisatn bulunduu yer ve artlar arza hakknda bize bilgi verebilir. Ortamda

olabilecek koku ise arzann bir yank sonucu meydana geldiine iaret eder. Zayf akm tesisatn besleyen tranformatrn sigortasn kontrol ediniz. Her zaman devre emasndaki akm yolunu takip ediniz. Zil trafosu k (sekonder) ularn aarak transformatr k gerilimini

lnz. Butona gelen, geli ve dn kablolarn lnz. Eer ok aboneli, apartman

benzeri bir yerde alyorsanz mterek butonlar tek tek lerek kontrol etmelisiniz.

ok aboneli tesisatlarda; katlara giden ortak ucu (faz), herhangi bir zil devresine direk balayarak salamlk kontrol yapnz.

imdi bu ilemleri, ilem srasna gre ekil ve resimlerle gsterelim:

10

ekil 1.5: Trafo knda gerilim olup olmadn kontrol etme

Terminal ular ak iken (butonlar ak durumda) ksa devre kontrollerini (lmlerini) yapnz. (Herhangi bir ksa devre grlmyorsa tesisat salamdr.)

ekil 1.6: Buatlarda ksa devre kontrol yapma

Buton balant ularndan akm geip gemediini kontrol ediniz.

Terminal ular ak iken zil balant noktalarnda transformatr k gerilimini lnz.

ekil 1.7: Zil balant ularndan gerilim lme

11

Buatlarda ki balantlar kontrol ediniz. Klemens balantlar doru yaplmam ise dzeltiniz.

Zilin salamln kontrol ediniz.

Bakm ve onarmdaki amalarmzdan biride ekonomidir. Bir tesisat yeniden yapmaktansa bakmn ve onarmn yaparak kullanlr hale getirmek her zaman daha ekonomik olur. Ancak arzal ksmn tamiri, o ksmn yenilenmesi ile ayn masrafa yakn olmas durumunda yenileme tercih edilmelidir.

ekil 1.8: ki kat iki daireli apartman zil tesisatnn ksa devre kontrolnn yapl

Zil abone says ok olan apartman gibi yerlerde yukarda saydmz ilemler yaplr. Her kattaki ek kutularndan (buat) ksa devreler ve ek yerleri kontrol edilmelidir.( Krmz daire iindeki ksmlar, katlardaki buat kutularn temsil etmektedir.)

1.2.1.3. Dikkat Edilecek Hususlar

lmler mmkn olduu kadar analog l aletleri veya dk gerilimli (6 v) lamba ile yaplmaldr. nk dijital l aletleri i gerilimlerinden dolay fazla deer gsterebilirler.

Pilli ziller kontrol edilirken zil zerindeki piller kartlmaldr. Tesisat alr durumdayken trafo ar snyorsa, tesisat ierisinde zil zerinden

veya zil iletkenleri baka bir devre eleman (kap otomatii gibi) zerinden ksa devre yapyor demektir.

Ziller ok eitlilik gsterebilirler. Mekanik, elektronik, radyo frekansl zillerin i yaplarn iyi renmeli ve bylece gerekli ayar ve bakm yaplabilmelidir. Bazen kk bir ayarlama eksiklii byk bir arza gibi grlebilir. Bu ise zaman ve i gc kaybna sebep olur.

arma tesisat kablolar ince olduu iin ekilirken dikkatli olunmaldr, kopabilir. Kablo ekim ii iki kiiyle yaplmaldr. Bir taraftan klavuz (susta) ekilirken dier taraftan kablo itilmelidir

12

Zil, kap otomatii, numaratr ve refkontak tesisatna ait tm kablolar ayn borudan gnderilir. Aydnlatma tesisat kablolaryla kartrmamaya dikkat ediniz. Eer binadaki katsays fazla ise arma tesisat iin birden fazla boru kullanlmaldr.

Zayf akm kablolar ince olduu iin ularn aarken iletkenlere zarar vermemeye zen gsteriniz. Klemenslerde ve ek yerlerinde fazla sklan kablolar kopabilir, dikkat ediniz.

1.2.2. Kap Otomatii Bakm ve Onarm Yapma

Kap kilidi otomatiinin i yapsn hatrlayalm;

ekil 1.9: Kap otomatiinin i yaps

Kap otomatii tek bana kurulan bir tesisat deildir. Genellikle zil tesisat ile birlikte yaplrlar. Elektromekanik zincirli kap otomatii ve zincirsiz akll kap otomatii eitleri olmakla beraber zayf akm tesisatlarnn vazgeilmez elemanlarndan biridir.

Resim 1.2: Zincirli ve zincirsiz kap otomatikleri

13

Bir kap otomatii ve zil tesisat zerinde olabilecek arzalar ve onarma ekillerini inceleyelim;

ekil 1.10: Bahe kapl bir evin zil ve kap otomatii tesisat

1.2.2.1. Bakm Yapmada Kullanlan Ara, Gereler

rnek tesisatmzda (ekil 1.10) u ara ve gereler kullanlacaktr;


1- Pense 1- Kap otomatii ve zil

2- Tornavida 2- Butonlar (Sva alt veya sva st)






1.2.2.2. lem Sras

Zil tesisatnda anlatlan ilem srasn takip ederiz. Ksaca hatrlayalm;

Durum muayenelerini yapnz. Zayf akm tesisatn besleyen transformatrn sigortasn ve gerilimini kontrol

ediniz.

Her zaman devre emasndaki akm yolunu takip ediniz. Butona gelen, geli ve dn kablolarn lnz. Eer ok aboneli, apartman

benzeri bir yerde alyorsanz mterek butonlar tek tek lerek kontrol etmelisiniz.

ok aboneli tesisatlarda; katlara giden ortak ucu (faz), herhangi bir zil devresine direk balayarak salamlk kontrol yapnz.k butonlar tek tek lerek kontrol etmelisiniz.

Bunlarn dnda kap otomatii ile ilgili olarak;

14

Kap otomatiinin sabit (gergin kolu) kolu, kap ile duvar arasnda iyi ayarlanm olmaldr.

Kap otomatii bobin ularn, l aleti ile kontrol ediniz. Kap otomatiine enerji verip, paletin yay kuvveti ile kap kolunu ap amad

kontrol ediniz.

Herhangi bir dairenin kap otomatii butonuna basld zaman, kap otomatii bobin ularnda zil trafosu k gerilimini lmelisiniz.

Kap otomatii besleme kablosu hareketli mekanizmas nedeniyle zamanla soyulup ezilebilir. zellikle zincirli kap otomatiklerinin kutu kablo girileri iyi izole edilmelidir.

Kap otomatiklerinin mandal ve gergi yaylar zamanla zelliklerini yitirebilir. Bu ksmlar kontrol edilerek gerektiinde deitirilmelidir.

imdi bu ilemleri, ilem srasna gre ekil ve resimlerle gsterelim:

ekil 1.11: Buatlarda ksa devre ve gerilim kontrolleri yapma

ekil 1.12: Buton ularnda ksa devre kontrolleri yapma

15

ekil 1.13: Zil ve kap otomatii ularndan gerilim lme


Buatlarda ksa devre kontrol yaplrken Avometre, () kademesine alnr. Gerilim kontrollerinde (V) kademesinde lme yaplr. Ek yerlerinin kontrol edilmesi ve yanl yaplan eklerin dzeltilmesi gerekir. Zayf akm tesislerindeki arzalarn genellikle ek yerlerinden kaynaklandn unutmaynz

Kablolar vidalara balarken vida skma ynnde balaynz Kablo ularn ok fazla amaynz ve vidalara kablonun alm ksmnn

tamamn sarnz Buton balantlarn yaparken katlardan gelen kablolar kartrmamak iin

dikkatli olunuz.

Kablolar kap otomatiinin klemensine balarken vidalar fazla skmaynz, kopabilir.

Kap otomatiinin montajn kapnn zerine dz olarak yapmaya dikkat ediniz Kapya ve duvara deleceiniz deliklerin byk olmamas iin dikkat ediniz. Kap otomatii kapann iyi kapatlmas ve ekil 1.9 da grlen i ksmna toz

ve dier mekanik Dzenei bozabilecek maddelerin girmesine engel olunmas gerekir.

Elektrikle ilgili bakm ve onarm faaliyetlerinde, alma alanna uyar levhalar asmal ve alma sresince gerekli tedbirler alnmaldr. inizi yaparken sakin ve sabrl davranmanz gvenliiniz asndan nemlidir.

16

1.2.3. Refkontak, Numaratr Bakm ve Onarm Yapma

Gnmzde kullanm alann kaybetmi, arma ve bildirim elemanlarndan olan refkontak ve numaratr tesislerininin yerini dijital saycl sramatikler, diyafon, dahili telefon ve bilgisayar sistemine bal hemire arma sistemleri almtr. Az da olsa kullanlan refkontak ve numaratr tesisatlarnda nasl bakm ve onarm yaplmas gerektiini ksaca aklayalm:

Refkontak Tesisat arma Tesisat modlnde geni ekilde incelediiniz refkontak devresini

hatrlatalm;

ekil 1.14: Refkonta oluturan elemanlar Resim 1.3: Refkontak butonu ve lambas

220/24 V

Sndrme Butonu

arlanGrevlinin Odas

L1

L2

Kapnn Koridor Taraf

Bro veya Odann indekiler

R

Mp

ekil 1.15: Refkontak ( Ikl arma ) tesisat alma prensibi ve yaps

En basit refkontak tesisat ekil 1.15te de grld gibi, rle, iki sinyal lambas, arma butonu ve sndrme butonundan oluur. Trafo besleme gerilimi, zil ve kap kilidine gre daha fazla olup 24 volttur. Bu tesisatn, hastane, ktphane ve ocuk bakm evleri gibi sessizliin nemli olduu yerlerde arma ve bildirim amal olarak kullanldn daha nce renmitiniz. Kullanc saysna gre genellikle veya be aboneli refkontak tesisatlar vardr.

17

Numaratr Tesisat

arma Tesisat modlnde geni ekilde incelediiniz Numaratr devresini hatrlatalm;

Resim 1.4: 5 Aboneli numaratr ve i yaps

Kullanm alan yok denecek kadar azalan numaratr tesisat, apartmanlarda kapcy, bro, okul, yurt vb. yerlerde hizmetliyi ve taksi duraklarnda taksiciyi armak amacyla kullanlr. Numaratr tesisatnda bir numaratr, bir zil ve arc says kadar da buton bulunur. Piyasada ve be aboneli olarak satlan numaratrlerin daha fazlasna ihtiya duyulduunda, bu l ve beli gruplar yan yana getirilerek deiik sayda yeni gruplar oluturulur.

1

Trna

k

Ekran

Numara

Bobin

Paletin ekilme yn

Numaralandrma kolu

220/12 V 6/25 A

Mp

R

ekil 1.16: Numaratr tesisat alma prensibi ve yaps

Refkontak ve numaratr tesisatlar zerinde olabilecek arzalar ve onarma ekillerini inceleyelim;

18


rnek tesisatlarmzda (ekil 1.15 ve ekil 1.16) u ara ve gereler kullanlacaktr;


1- Pense 1- Refkontak rle ve butonu

2- Kargaburun 2- Refkontak sinyal lambalar

3- Tornavida 3- Numaratr ve zil




7- Kablo soyma pensi 7- Trafo (220 / 24 V. (5 W.-50 W)


Baa kmamz gereken arzalar elektriki arzalar olabilecei gibi mekanik arzalar da olabilir. Mekanik arzalar kendilerini grltl alma ile veya hi almamakla belli ederler. Fakat elektriksel arzalar tesbit etmek biraz daha zordur. Elektriksel arzalar bulmada ok kullanl aletlerden biride seri lambalardr.

1.2.3.2. lem Sras

Durum muayenelerini yapnz. Zayf akm tesisatn (Refkontak ve numaratr) besleyen transformatrn

sigortasn kontrol ediniz. Tesisat besleyen trafonun k (sekonder) ularn aarak transformatr k

gerilimini lnz.

Resim 1.5: Trafo k gerilimini lme Resim 1.6: Refkontak rle kontaklarn kontrol etme

Refkontak rle kontaklarnda ksa devre ve gerilim kontrolleri yapnz. (Resim 1.6)

Refkontak sinyal lambalarnn salamln kontrol ediniz. (Resim 1.7) Numaratr palet ve bobinlerinin salamln kontrol ederek, zil ularna giden

bobin ortak ularn kprleyiniz. (Resim 1.8)

19

Resim 1.7: Refkontak sinyal lambasnn kontrol Resim 1.8: Numaratr bobinlerinin kontrol

Refkontak ve numaratr butonlarndan ksa devre kontrol yapnz, balantlar kontrol ediniz.

Ek kutularnda ksa devre ve kopukluk kontrollerini yapnz. Bakm ve onarm almas yaptnz tesisatlar altrarak teslimatn yapnz.

Yaptnz faaliyetleri bir rapor halinde kayt altna alnz.


Refkontak, rle, lamba, arma ve sndrme butonlarnn st kapaklarn skerken dikkatli olunuz, neyi nereden sktnz iyi belirleyiniz. Sktnz paralar kaybolmamalar iin uygun bir yerde muhafaza ediniz.

Kablo ularn ok fazla amaynz. Kablolar vidalara taktnzda akta iletken ksm kalmamasna dikkat ediniz.

Vidalar ok fazla skmamaya dikkat ediniz. letken ve dier elemanlara zarar verebilirsiniz.

Butonlardan gelen kablolar kartrmamaya dikkat ediniz.

1.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Elektrik zayf akm tesisleri: Normal durumlarda, insanlar ve eyalar iin tehlikeli olan akmlarn meydana gelmedii tesislerdir.

Zil transformatrleri zerinde hibir ekilde aydnlatma yaplmamal ve bunlarn devresi ayr bir sigorta ile korunmaldr

Kk gerilimli devrelerin iletkenleri teki devrelerden ayr ekilmelidir.

1.4. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

Tesisat, PVC boru ierisinde plastik izoleli, en az 0,75 mm2 lik iletkenlerle sva altna yaplacaktr.

letken balantlar uygun nitelikteki lstr klemensler ile yaplacaktr.

20

Zayf Akm Elektrik Tesisat

Kap zili ve kap otomatii tesisat

1- Kap zili tesisat, PVC boru ierisinde, plastik izoleli, en az 0,75 mm2 lik iletkenlerle sva alt olarak yaplacaktr. Tesisat mstakil bir sigortaya bal 220/8 voltluk bir transformatr ile beslenecektir. Apartmanlarda, d kap zil butonlar dey veya yatay zil panelleri zerinde toplanacak, panel zerindeki butonlarda isim yazlacak blm bulunacak ve effaf muhafazal olacaktr. Paneller, d ortam artlarna dayankl malzemeden ve etan olacaktr.

2- Kap otomatii tesisat, PVC boru ierisinde, plastik izoleli, en az 0,75 mm2 lik iletkenlerle sva alt olarak yaplacaktr. Tesisat, kap zilinde mevcut 220/8 voltluk tranformatrden beslenecektir. Transformatr, tesadfi dokunmaya kar korunmal olacaktr.

Ikl ve numaratrl arma tesisat

1- Tesisat, PVC boru ierisinde plastik izoleli, en az 0,75 mm2 lik iletkenlerle sva altna yaplacaktr.

2- letken balantlar uygun nitelikteki klemensler ile yaplacaktr. 3- Vzltlar, sesleri hafif olacak ekilde hizmet personelinin bulunduu yere veya

koridora konulacaktr. 4- arma lamba gloplar, effaf, yarm yuvarlak, d aplar yaklak 100 mm.

olacaktr. Gloplarn iinde 24 V, 5 W.lk bir ampul bulunacaktr. Transformatrden en uzakta bulunan arma ve pilot lambalarnda gerilim dm % 10u gemeyecektir.

5- Her bir ksm iin en yaknda bulunan tevzi tablosu iinde 220/24 V. ve en az 50 W.lk bir transformatr konulacak, mstakil sigortalar ile giri ve k emniyet altna alnacak, tesadfi dokunmalara kar korunmal olacaktr.

6- Sndrme dmeleri, drt ke veya yuvarlak, sva altna uygun olacaktr. Sndrme dmesi, kapnn al ynnn ters istikametindeki duvara ve kap kenarna yakn yere konulacaktr. Zorunlu hallerde lleri ayn olmak kayd ile duvarn d yzeyinde, kapnn uygun tarafna konulabilecektir.

7- arma butonlar, prizler ile yan yana bulunduklarnda ayn seviyede, aydnlatma sortileri anahtarlarn yannda bulunduu takdirde anahtarlar ile ayn seviyede, mstakil kullanld takdirde yerden 80 cm. ykseklikte olacaktr.

8- Vzlt, arma butonlarna basld srece ses verecek, butona basmaya devam edilmedii srece susacaktr. arma lambas, sndrme dmesine baslncaya kadar yanacaktr.

9- Ayn hacimde birden fazla kl veya numaratrl arma butonu bulunduu takdirde, birincisi normal, dierleri paralel arma sortisi olarak anlacaktr.

10- Numaratr tablosuna ait zil sortisi tesisat, kl sinyal tesisatnda belirtilen esaslara gre yaplacaktr. Numaratr ve zil, hizmet personelinin bulunduu mekana monte edilecektir.

11- Pilot lambalar, ara blmelerden dolay koridorun bir ucundan teki ucuna kadar grnmesi mmkn olmayan yerlere konulacak ve bu blmdeki lambalarla birlikte yanacaktr.

21

12- Megul (girilmez) uyar tesisat, (M) tipi armatr ile bir arma sortisinden teekkl edecektir.

13- Tesisatta kullanlacak rgl iletkenlerin ularnda teller birbirlerine lehimlenecektir.

Milli Eitim Bakanl ile Bayndrlk ve skan Bakanlndan:

ELEKTRK LE LGL FEN ADAMLARININ YETK, GREV VE SORUMLULUKLARI HAKKINDA

YNETMELK

Fen Adamlarnn Gruplandrlmas

Madde 3- Elektrik ile ilgili fen adamlar, grdkleri mesleki ve teknik renim seviyelerine gre aadaki gruplara ayrlrlar;

1. Grup

En az 3 veya 4 yl yksek teknik renim grenler. 2. Grup

En az 2 yllk yksek teknik renim grenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yl mesleki ve teknik renim grenler.

3. Grup

En az lise dengi mesleki ve teknik renim grenler, lise mezunu olup bir renim yl sreyle Bakanlklarn am olduu kurslar baar ile tamamlam olanlar ile 3308 sayl raklk ve Mesleki Eitimi Kanununun ngrd sonucu ustalk belgesi alanlar.

Elektrikle lgili Fen Adamlarnn Grev, Yetki ve Sorumluluklar

Madde 4- Elektrikle ilgili fen adamlarnn grev, yetki ve sorumluluklar aada belirtilmitir.

1. Grup

a) (Deiik: 3.2.1990/20422 R.G.) Elektrik i tesisi plan, proje, resim ve hesaplarnn hazrlanmas ve imzalanmas ileri:

Balant gc 50 KW'a kadar olan binalarn elektrik i tesisleri, b) Elektrik i tesisi yapm ileri: Balant gc 150 KW, 400 Volta kadar tesisler, c) letme ve bakm ileri: Balant gc 1500 KW'a kadar (35 KW dahil) tesisler d) Muayene ve kabul ileri: Kendileri tarafndan yaplan tesislerin bakm, muayene balant ve kabul iin gerekli

ilerin tamamlanmas ilerinde yetkilidirler. 2 . Grup

a) (Deiik: 3.2.1990/20422) R.G.) Elektrik i tesisi plan, proje, resim ve hesaplarnn hazrlanmas ve imzalanmas ileri:

Balant gc 30 KW'a kadar olan binalarn elektrik i tesisleri, b) Elektrik i tesisi yapm ileri: Balant gc 125 KW, 400 Volta kadar tesisler,

22

c) letme ve bakm ileri; Balant gc 1000 KW'a kadar (35 KW dahil) tesisler, d) Muayene ve kabul ileri: Kendileri tarafndan yaplan tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekli

ilerin tamamlanmas ilerinde yetkilidirler. 3 .Grup

a) (Deiik: 3.2.1990/20422) Elektrik i tesisi plan, proje, resim ve hesaplarnn hazrlanmas ve imzalanmas ileri:

Balant gc 16 KW'a kadar olan binalarn elektrik i tesisleri, b) Elektrik i tesisi yapm ileri, Balant gc 75 KW, 400 Volta kadar tesisler, c) letme ve bakm ileri: Balant gc 500 KW, 400 Volta kadar tesisler, d) Muayene ve kabul ileri: Kendileri tarafndan yaplan tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekli

ilerin tamamlanmas ilerinde yetkilidirler.

23

UYGULAMA FAALYET

(AIRMA TESSATI BAKIM ONARIMINI YAPABLME)

Aada verilen tesisat emasna gre; 2 kat 4 daireli cmle kapdan armal apartman zil ve kap kilidi devresi almamaktadr. Daire ierisinde gsterilen buatlarda ve alc (zil ve kap kilidi) ularnda gerekli kontrolleri ve balantlar yaparak tesisat alr duruma getiriniz.

Bakm ve onarm faaliyetinizde tespit ettiiniz arzalar ve tamir ynteminizi Arza bildirim raporuna yazarak retmeninize teslim ediniz.

UYGULAMA FAALYET

24

Bakm ve Onarm Yapmada Kullanlacak Ara Gereler


1- Pense, Yan keski 1- Kap otomatii ve zil

2- Tornavida 2- Butonlar (Sva alt veya sva st)

3- AVOMETRE 3- eitli llerde vidalar





ARIZA BLDRM ve ONARIM / FORMU F NU:

A. ARIZA BLDRM ARIZA YER: BLDRM YAPANIN

ADI SOYADI :. TARH/SAAT:. MZASI:

ARIZA NCEL: :EMNYET :EVRE :KALTE : KULLANIM

ARIZANIN TANIMI/ ARIZA MESAJI:

ARIZA PERYODK BAKIM DZELTC BAKIM

ARIZA NO:..

B. ONARIM BLDRM

ONARIMIN BALADII TARH: ONARIMIN BALADII SAAT:

ONARIMIN BTT TARH: ONARIMIN BTT SAAT:

ONARIMDA YAPILANLAR

ONARIMI YAPANLAR MZALAR ALIMA SRELER

1 .. .

2 .. .

3 .. .

4 .. ..

ONARIM SONUNDA

EVRE VE

GVENL AISINDAN HERHANG BR

PROBLEM OLUP

OLMADIINI GR

ELEKTRK BALANTILARINDA ANORMALLK YOK

KAYGAN ZEMN YOK .

..

KMYASAL SIZINTI YOK

...

YAKIT/GAZ KAAI YOK

...

YA KAAI YOK

SGORTALAR SALAM

NERLER

25

lem Basamaklar neriler

Bakm ve onarmn yapacanz arma ve bildirim tesisinin projesini okuyunuz.(Balant emasn inceleyiniz)

Bakm ve onarm iin gereken ara ve gereleri temin ediniz.

alma ortamn hazrlaynz. nlnz giyiniz. Emniyet ve gvenlik tedbirlerini alnz. Temiz ve dzenli olunuz Planl olunuz.

Bakm ve onarmn yapacanz tesisatn trafo k gerilimini, trafo giri ve k balantlarn AVOMETRE ile kontrol ediniz.

Alc (zil ve kap otomatii) ularndan salamlk kontrollerini yapnz. Balant hatalar varsa dzeltiniz.

Buatlarda, ek yerlerinin tekniine uygun (Dz ek, T ek vs.) yaplp yaplmadn kontrol ederek, hatal eklemeleri onarnz. Klemens kullanmadnz ek yerlerini izole bant ile yaltnz.

Devredeki btn buton balantlarn gzden geiriniz. Hatal balantlar dzeltiniz.

Trafonun vidalarn fazla skmaynz, trafonun balant yerlerini krabilirsiniz.

Trafo klemensinin dnda plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn fazla skmaynz.

Trafonun giri ve k balantlarnn doru olduundan emin olunuz.

Kap otomatiini kapnn aln engellemeyecek ekilde yapnz.

Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.

letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartmaynz.

Kap otomatii klemensinde plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn fazla skmaynz.

Zil balantsn yaptktan sonra balant yerlerini izolebant ile yaltnz.

Temiz ve dzenli olunuz. Planl olunuz. Sabrl olunuz. Butonlarn dz grnmesine dikkat ediniz.

Bakm ve onarm faaliyetini bitirdiiniz arma ve bildirim tesisinizin son kontrollerini

yaparak retmeninizin gzetiminde altrnz.


Sva st tesisatlarda kablolar, iletkenlerin dzensizlii ve d koullara kar savunmasz olmalar nedeniyle; kablo kanallarna alnmaldr. Kablo kanallar, tesisatn gvenlii kadar estetik adan da nemlidir.

26

PERFORMANS DEERLENDRME

MODL ADI: ZAYIF AKIM TESSATI ARIZA TESPT VE ONARIMI UYGULAMA FAALYET: arma tesisat bakm-onarmn yapabilme

RENCNN

ADI SOYADI:. SINIF VE NO:.

AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

GZLENECEK DAVRANILAR EVET HAYI

R

1. alma ortamna girerken gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m?

2. Bakm ve onarmn yapacanz tesisatn projesini okudunuz mu?

3. Arza tespiti, tamir ve bakm iin gerekli ara-gereleri hazrladnz m?

4. l aletlerinin fonksiyonlarn ve kullanmn biliyor musunuz?

5. Faaliyete devrenin enerjisini kontrol ederek mi baladnz?

6. Devredeki zil, kap otomatii, numaratr ve refkontak gibi elemanlarn alma prensiplerini ve kontrollerinin nasl yaplacan rendiniz mi ?

7. Buatlardaki ek yerlerini kontrol ettiniz mi?

8. Ek kutularndaki balantlar izolebant ile yalttnz m?

9. Buton balantlarn ve tesisattaki dier vidal balantlar kontrol ettiniz mi?

10. Buatlarda ve dier balant noktalarnda ksadevre ve gerilim kontrollerini yaptnz m?

11. Tesisatta yaptnz bakm ve onarm faaliyetlerini Arza bildirim raporuna yazarak retmeninize sundunuz mu?

12. Tesisatn alr duruma geldiini retmeninizin gzetiminde kontrol ettiniz mi?

DEERLENDRME

Performans testi sonunda evet, hayr cevaplar ile deerlendirme yapnz. Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine geiniz.


27

RENME FAALYET-2

Gerekli ortam salandnda, TS, Tesisler ve Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak, haberleme ve bildirim tesisat bakm onarmn yapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Haberleme ve bildirim tesisat kablolarn deiik firmalarn kataloglarndan aratrnz.

Haberleme ve bildirim tesisatnda kullanacanz elemanlar aratrnz. lkemizde yaplan Arza Bulma ve Giderme kurs ve seminerlerini

aratrnz. Trk Telekom arza ekiplerinden; Arzalar ve giderilmesi konusunda bilgi

alnz.

Aratrma iin internet ortam ve haberleme ve bildirim tesisat elemanlarnn satld maazalar gezmeniz gerekmektedir. evrenizdeki elektrikilere bavurarak haberleme ve bildirim tesisat yapm ile ilgili bilgiler alnz.

2. HABERLEME TESSATI BAKIM ONARIM

2.1. Bakm ve Onarm Yapma

Teknolojide elektronik ve bilgisayar alanndaki gelimeler, sistem-cihazlarn her geen gn daha karmak ve hassas olmasn salamaktadr. Test metotlar ve teknikleri de ileri teknoloji paralelinde gelitirilmez ise, kullanm ve bakm-onarm esnasnda hatalarn yaplmasna sebep olacaktr. Dolaysyla ciddi ekonomik kayplar oluacaktr. Haberleme ve bildirim tesisatlar gnmzde ileri teknoloji ile yapldna gre, bu konudaki gelimeleri yakndan takip etmek tesisat arza tespiti ve bakm-onarm faaliyetleri iin son derece nemlidir.

arma tesisatlar iin bahsettiimiz bakm ve onarm faaliyetleri haberleme ve bildirim tesisatlar iin de geerlidir.

RENME FAALYET-2

AMA

ARATIRMA

28

2.1.1. Sesli veya Grntl Haberleme Tesisat Bakm ve Onarmn Yapma

Kullanm alan ok geni olan i haberleme sistemidir. ki kiinin karlkl konumasn salad, grntl ve sesli kap konuma sistemlerine ksaca diyafon ad verilmitir. Fakat bu tesisatlar sadece iki kiinin haberleecei tesisatlar deildir. Ana istasyonla ikiden fazla kii de karlkl grme yapabilir. Odadan odaya, yakn evler aras ve apartmanlarda ana giri kaps ile daire arasnda grme salanr. Gnmzde daha gelimi sistemler kullanlmaya balanmtr. Sadece sesli deil, grntl i haberleme sistemleri de kullanma sunulmutur. Firmalar, farkl kullanma sahip sistemler retirken, rnlerinin balant emalarn da kablo renk kodlaryla beraber piyasaya sunmaktadrlar. Tesisat bakm onarmclar olarak bizlere den grev; kullanacamz sistemin proje ve balant emasn iyi okuyup, devre takibini buna gre yapmaktr.

imdi klasik bir diyafon sistemi ile konuyu incelemeye balayalm;

ekil 2.1: Apartman diyafon (sesli, kap konuma) tesisat. (Merdiven otomatikli ve kap kilidi

kumandal)

Sesli ve grntl sistemler ok eitlidir; Kapcl ve kapcsz sistemler, renkli grntl telefonlu sistemler, sadece sesli diyafonlar, sesli ve grntl diyafonlar. Santralli ve santralsiz sistemlerde balantlar farkldr. Merkezi santral nitesine sahip tesisatlarda balantlar, retici firma tarafndan verilen balant emasna uygun yaplmaldr.

29

Resim 2.1: Sesli ve grntl konuma sistemleri (Diyafonlar)

Apartmanlarda kullanlan diyafon tesisi genel olarak, sistem santrali, kl d kap konuma paneli, daire ii interkom nitesi (konuma nitesi) ve g kaynandan oluur.

Merkezi santral nitesi ierisinde bulunan g kayna, ebeke gerilimini (AC-220 V.), sistemin almasn salamak iin DC-15 V., DC-12 V. (retici firmalarn rnlerine gre deimektedir) regleli gerilime dntrr. Bu devre zerinde koruma sigortas bulunur.

ok daireli apartmanlarda, grntl interkom sistemleri kullanlmaktadr. Bu sistem, monitr ile kameral d panodan oluur ve 12 V. DC. gerilimle alr.

ekil 2.1 de grld gibi bu tesisatlarda hangi kablonun nereye balanaca renk kodlar ile birlikte devre emasnda verilmektedir. ekil 2.2de ise elemanlarn nasl balandklar grlyor.

30

ekil 2.2: Santralli ve santralsiz diyafon tesisat emalar

imdi, grntl telefonlu konuma sistemlerine rnek emalar verelim;

ekil 2.3: Grntl ve telefonlu konuma sistemleri

31


rnek tesisatmzda (ekil 2.1) u ara ve gereler kullanlacaktr;


1- Pense,Yan keski 1- Merkezi santral nitesi

2- Tornavida 2- Ikl butoniyer ve konuma paneli

3- AVOMETRE 3- Daire ii konuma niteleri (interkom)

4- Kontrol kalemi 4- DT8 ekranl diyafon kablosu


6- Kablo soyma pensi 6- Trafo (220 / 8-12-24 V. (15V.-15W)


DT8 Ekranl Diyafon Kablosu: Bu ekranlanm (Blendajl) diyafon kablolar, bina ii tesisatlarda dahili haberleme ve ses sistemlerinde ve de diyafon sistemlerinde kullanlr. zerindeki ekran (blendaj, metal klf) kablonun d sinyallerden etkilenmemesini ve bu kablo zerinden geen sinyallerin dier cihazlar etkilememesini salar. (Resim 2.2)

Resim 2.2: DT8 blendajl diyafon kablosu

2.1.1.2. lem Sras

Zil tesisatnda anlatlan ilem srasn takip ederiz. Ksaca hatrlayalm;

Durum muayenelerini yapnz. Haberleme tesisatn besleyen merkezi santral nitesinin sigortasn ve

gerilimini kontrol ediniz.

Devrenizde harici transformatr varsa giri ve k gerilimlerini kontrol etmelisiniz.

Her zaman devre emasndaki akm yolunu takip ediniz. Balant emasna gre; sistem santralinin balantlarn kontrol ediniz. Santral klemenslerindeki balantlarda, kablolarn renk kodlarndan

yararlannz. Daire ii konuma nitelerinde (interkom), kablo gerilimlerini lnz ve

balantlarn doru olup olmadn kontrol ediniz. D kap zil buton panelindeki her daire iin gelen kablolarn gerilimlerini

lerek, balantlarn doru olduundan emin olunuz. Devredeki btn diyafon hoparlrlerinin salamln kontrol ediniz. Buatlarda kablo krlmas, ek yerlerinde zedelenme ve yanl eklemeler varsa

onarnz. Buatlarda ksa devre kontrol yapnz. Bakm ve onarm almas yaptnz tesisatlar altrarak teslimatn yapnz.

Yaptnz faaliyetleri bir rapor halinde kayt altna alnz. 2.1.1.3. Dikkat Edilecek Hususlar

32

Kablo ularn 5 mmden fazla syrmaynz. Balant vidalarna ularn tamamn yerletiriniz.

Kablolar vidalara balarken vida skma ynnde balaynz Montaj yaparken, kablo renkleri ile terminal renklerinin birbiriyle uyumasna

dikkat ediniz.

Buton balantlarn yaparken katlardan gelen kablolar kartrmamak iin dikkatli olunuz.

Zil panelini direk yamur suyuna maruz kalmayacak ekilde monte ediniz. Montaj srasnda uygun ulu tornavida kullanmaya zen gsteriniz. Devre emasnda baz balantlar iin zel kablo balanlmas istenebilir, dikkat

ediniz.

Resim 2.3: Bir diyafon santrali ve grntl telefonlu konuma nitesi

2.1.2. Televizyon ve Telefon Tesisat Bakm ve Onarm Yapma

Televizyon ve telefon tesisatlar, binann elektrik projesi zerinde izilerek gsterilirler.(ekil 2.5) Yine bu projelerde telefon ve televizyon tesisatlarnn kolon emalar bulunur. Tesisat bakm ve onarm yaparken bu projelerden yararlanrz. Srasyla televizyon ve telefon tesisatlarn inceleyelim;

Televizyon Anten Tesisat

Televizyondan grnt alabilmemiz iin, verici tarafndan yaylan elektromanyetik sinyalleri toplayan antenlere ihtiyacmz vardr. Anten tesisat olmadan, televizyonun iyi bir ses ve grnt elde etmesi mmkn olmaz. Bir anten tesisat; anten, anten kablosu, anten ykselticisi ve anten datm santrali olmak zere drt blmden oluur. Televizyon antenlerini, at (ubuk) antenleri ve uydu (anak) antenleri olmak zere iki balk altnda toplayabiliriz.

33

ekil 2.4: TV anten datm sistemleri

Dikilen ok sayda direkler atlarn akmasna neden olur. Bunlarn tek tek bakm zor olduu gibi, atya sk sk kmay gerektirir. Ayrca tek tek kurulan antenler ok daha masrafl olacandan, tek bir anten ile ortak anten tesisatnn kurulmas daha uygun olur. (ekil 2.4)

34

ekil 2.5: Mimari proje zerinde TV- anten ve telefon tesisatlarnn gsterilii

ekil 2.5deki projede, krmz izgiler TV-anten tesisatn, yeil izgiler telefon tesisatn ifade etmektedir. Projede ayrca zil ve kap otomatii tesisatda izilmitir.

35

ekil 2.6: at ve uydu anten tesisatlarnn kurulumu

ekil 2.7: Televizyon anteni kolon emas

36

Bakm Yapmada Kullanlan Ara Gereler ( TV-Anten Tesisat)

rnek tesisatmzda (ekil 2.6-2.7) u ara gereler kullanlacaktr;


1- Pense,Yan keski 1- at ve uydu anteni

2- Tornavida 2- Pusula

3- Dijital l aleti 3- Elavasyon metre (dik a ler)

4- Kontrol kalemi 4- RG 59/U-4 ve RG 6/U-4 coax kablo

5- zole bant 5- Televizyon prizleri

6- Kablo soyma pensi 6- eitli jaklar, F konnektr


RG 59 / U-4 Koaksiyel Kablo: Bina ii CATV, CCTV datm ve uydu sistemleri gibi dk zayflama istenen sistemlerde balant kablosu olarak kullanlr. Empedans 75 ohm olan koaksiyel kablo, anten kablosu olarakta bilinir. Orta ksmnda zeri yaltlm canl u vardr. Canl ucun zerinde bakr veya alminyum folyodan ekran eridi sarlmtr. Bunun zerinde de hasr eklinde rlm, kalay kapl bakr veya bakr bulunur. Sva st tesisatlarda ivili kroelerle duvara, sva alt tesisatlarda ise boru ierisinden denir. (Resim 2.4)

Resim 2.4: RG 59 / U-4 Koaksiyel Kablo ( Anten kablosu) ve F Konnektr

lem Sras (TV Anten Tesisat)

Durum muayenelerini yapnz.

at anteninde; TV antenini, vericiyi grecek ekilde yksee koyunuz. Net bir grnt alc ve verici antenlerin birbirini grmesi ve alc anteninin verici ynnde olmasyla salanr.

Anten direinin balanaca yerin salam ve sabit olmasn salaynz..

Anten direini topraklaynz. Madeni sivri ulu bir direk, paratoner gibi yldrm ekmeye elverilidir. yi bir topraklama alcnn yldrmdan etkilenmesini nler. Topraklama; kaln bir kablo ile dik ve en ksa yoldan yaplmaldr.

Antene kablo montajn yapnz. Anten kablosu, dipol eleman ularna, kutu iindeki vidalarla balanr. Kutudan karrken bir kroe ile sktrlr. Bylece kablo arlnn vidalara binmesi nlenir.

Anten ykselticisinden gelen kabloyu, oda ierisindeki g kaynann ykselticiye yazan terminaline balaynz.

G kaynann TV yazan terminaline balanan kabloyu, anten fii aracl ile TVye balaynz

G kayna salamln kontrol ediniz.

37

Uydu anteninde ise; LNB ile uydu alcs (receiver), canl ucu tek iletkenli anten kablosu ile birbirine balaynz.

Receiver RF soketi ile TV anten giri balantsn yapnz.

LNByi, anak zerindeki iarete gre (up-down) ok ynnde monte ediniz.

LNB ile receiver arasn bir koaksiyel kablo ve F konnektr ile balaynz.

TV ve receivere enerji veriniz.

Receiver test konumuna alnz, TVnin herhangi bir kanalndan arama yapnz.

Tesisat projesindeki kat srasna gre televizyon prizlerini kontrol ediniz. (ekil 2.7)

Datm buatlarnda kablolar kontrol ediniz.

Buatlarda kablo krlmas, ek yerlerinde zedelenme ve yanl eklemeler varsa onarnz.

Bakm ve onarm almas yaptnz tesisatlar altrarak teslimatn yapnz. Yaptnz faaliyetleri bir rapor halinde kayt altna alnz.

Dikkat Edilecek Hususlar (TV Anten Tesisat)

Apartman stlerine kurulan antenlerin, yolu grmemeleri salanmaldr. Aksi halde vastalarn parazitlerinden etkilenirler.

Anten; ubuklar stte, buat kutusu altta kalacak ekilde balanmaldr. Ters takldnda, kutuya yamur suyu dolarak iindeki elektronik devreyi, dolaysyla grnty bozar.

Anten balant kutusu iindeki elektronik devrede yer alan bobinler ok hassastr, eilmeleri veya zedelenmeleri grnt kalitesinde bozulmalara yol aar.

Kablolar terminal vidalarna balarken vida skma ynnde balaynz

Anten iin seilen yer, direin gergiye alnmasna uygun bir yer olmaldr.

Direin st ksmna balanan geni yzeyli anten, rzgarl havalarda, direin uzun olmas nedeniyle esneyebilir veya devaml sallanr. Bu sallantnn nlenmesi iin antenin ve direin direncinin arttrlmas gayesiyle, gerilmesi gerekir. Gergi iin direin st ksmnn yarm metre altna dner halka taklr. Dner halka zerindeki deliklere gergi tellerinin ular tutturulur. Gergi teli olarak okside olmayan galvaniz tel kullanlr. Gergi iin tel kullanlabilir ancak birinin kopaca dnlerek drt gergi teli kullanmak daha uygun olur. Teller 60 derece a ile gerilirler. Tellerin dier ucu betona gmlen halkalara tutturulmaldr

Kablonun belli bir mesafede, diree paralel olarak inmesi, direk izalatrleri kullanarak salanr. Bunlar uygun aralklarla boruya vidalanrlar. Kablo ise plastik elemanlar ile sktrlr. Kutu ve ilk izalatr arasnda, kabloya hafif boluk verilir. Kablo kiremit zerinden geirilecekse, kiremit izalatr kullanlr. Saaktan geerken, saak izalatr kullanlr. Duvara paralel inmesi ise duvar izalatrleri ile

38

salanr. Pencereden geirilirken kabloya yine biraz boluk vermek gerekir. Bu boluk yamur damlalarnn aaya derek binaya girmesini nler.

Bina ierisindeki tesisatta, kk kroe iviler kullanlarak kablonun muntazam olarak alcya kadar gitmesi salanmaldr.

Televizyonun saa sola ekilebilmesi iin kablo biraz uzun braklr. Artan kablonun yumak haline getirilmesi sakncaldr. Bir bobin etkisi yaparak sinyali zayflatr. Karl resme neden olur.

Kablonun fazla uzamas, elektrik hatlarna yakn olmas ve madeni borulara paralel gitmesi, grnt kalitesi asndan sakncaldr.

Anten, dier alc antenlerinden ve yksek gerilim kablolarndan uzakta kurulmaldr. Yksek gerilim kablolar etrafnda oluan kuvvetli alanlar; parazitlere ve gelen TV sinyallerinin zayflamasna neden olur. Arzal bir televizyon, antenden parazit sinyaller yayabilir. Civardaki dier alclar bu parazitten etkilenebilir.

Telefon Tesisat

Telefonlar, gnmzn en geerli haberleme aralardr. Telefonla haberlemenin salkl olmas tesisatnn dzgn olmas ile mmkndr. Telefon tesisatlar, Trk Telekomnikasyon A.. letme Dairesi Bakanl tarafndan yaynlanan Bina ii telefon tesisat (Ankastre) teknik artnamesi ne uygun olarak yaplr. Bina ii telefon tesisat (Ankastre) bulunmayan binalarda; hem arza says artmakta, hem bu tr balantlar dardan kaak grme yaplmasna imkan vermekte hem de grnt kirlilii oluturmaktadr.

Telefon tesisatnn elektrik projede gsterildiini (ekil 2.5) ve yine proje zerinde, telefon kolon emasnn bulunduunu daha nce renmitik (ekil 2.8)

39

ekil 2.8: Telefon tesisat kolon emas

imdi bir binann telefon tesisat zerinde bakm ve onarm almas nasl yaplr inceleyelim:

40

ekil 2.9: Telekom ebeke irtibat

Bakm Yapmada Kullanlan Ara Gereler ( Telefon Tesisat)

rnek tesisatmzda (ekil 2.8-2.9) u ara gereler kullanlacaktr;


1- Pense,Yan keski 1- Telefon test ahizesi

2- Tornavida 2- Terminal bloklar (quick connect)

3- Dijital l aleti 3- Terminal kutular

4- Kontrol kalemi 4- BPDT-HTT D tesisat teli

5- zole bant 5- JY(St)Y..Lg tesisat kablosu

6- Kablo soyma pensi 6- rtibatlama aleti

7- Delici ve kesici aletler 7- Telefon prizleri

BPDT-HTT D tesisat teli: D tesisat telefon hatlarnda kullanlr. Abone kutusu ile abone ankastre arasnda kullanlr. Kesit : 2 x 0,80 mm 2 x 1mm

Resim 2.5: BPDT-HTT D tesisat teli ( Telefon kablosu)

JY(St)Y..Lg Kablo: Bina ii tesisatlarda,sinyal ve data iletiiminde kullanlrlar. Ekran kabloyu elektromanyetik etkilerden korur. ift Says : 1 100 Kesit : 0.60 mm, 0.80 mm

41

Resim 2.6: JY(St)Y..Lg Kablo ( Telefon kablosu)

Terminal Blou: Telefon kablolarnn kat, ara ve bina ana giri terminal kutularnda irtibatlarnn dzenli bir biimde yaplabilmesi iin kullanlan balant elemandr. Terminal bloklar sktrmal tipte (quick connect) olacaktr. Trk Telekom tarafndan kullanlan veya uygun grlen terminal blou kullanlacaktr. Vidal balant elemanlar kullanlmayacaktr.

Resim 2.7: Terminal blou detay

lem Sras (Telefon Tesisat) Durum muayenelerini yapnz.

Bakm ve onarma, tesisatn en u noktasndan yani telefon prizlerinden balaynz.

Telefon makinasnda ve telefon priz irtibatnda arza olup olmadn Avometre ile kontrol ediniz.

Telefon kablosu ularnda 48 V. gerilim lmelisiniz. Telefona sinyal geldiinde (telefon aldnda) gerilim, 100-110 V. seviyelerine kmal ve ahize kaldrldnda 6 V.a dmelidir.

Tesisatn, telefon prizlerinden kat veya ara telefon terminallerine kadar PVC boru veya zel kanal iinden en az 0.5 mm. apnda bakr iletkenli, PVC izoleli, PVC klfl, Tablo-2.1deki elektriksel zelliklere uygun bina ii telefon kablosu ekilmek suretiyle yapldn ve kullanlan malzemelerin TSE standardna uygun olup olmadn kontrol ediniz.

42

LETKEN API (mm)

20C de MAKSMUM EVRM DRENC

(ohm/ift*km.)

MNMUM ZOLASYON DRENC (megaohm*km.)

MAKSMUM EFEKTF KAPASTES 800 Hz.de (nf/km)

0.5 182.12 100 120

Tablo 2.1: Telefon kablolarnn elektriksel zellikleri

Telefon prizinden kat veya ara telefon terminaline kadar olan kablolar yekpare (tek para) olarak ekiniz ve ular terminale balaynz.

Tesisatta, kat veya ara telefon terminalinden bina ana giri terminaline kadar PVC boru veya zel kanal iinden en az 0.5 mm apnda bakr iletkenli, PVC izoleli, PVC klfl malzeme kullanldndan emin olunuz. Aksi halde gerekli deiiklikleri yapnz.

Kablolar, her kat veya ara telefon terminalinden bina ana giri terminaline kadar yekpare olarak ekiniz ve ular terminale irtibatlandrnz.

Binalarda Telekom ebekesine irtibat salamak iin, bina ana giri terminal kutusunun bulunduu yerden bina dna kadar, telefon priz says 200e kadar olan binalarda 50 mmlik iki adet boru ile k yapnz. Boruyu, zeminden 40 cm derinlie ve usulne uygun olarak deyiniz.

Bina ana giri terminal kutusunun topraklamasn yapnz. Terminal kutusunu kuvvetli akm topraklamasndan ayr olacak ekilde mstakil

topraklaynz. Topraklamay, 16 mm2 izoleli Cu iletkenin, Cu ubuk veya Cu levha ile irtibatlandrarak, bu iletkeni 1x0.5 elektrolitik bakr topraklama teli bulunan kabloya ekleyiniz.

Topraklamann dairelerdeki telefon prizine kadar iletilmesini salaynz. Bina giriinden katlara kadar olan btn terminal bloklarnda, telefon test cihaz

ile hatlara paralel girerek alp almadn kontrol ediniz. Terminal bloklarndaki balantlarn usulne uygun olduundan emin olunuz. Bakm ve onarm almas yaptnz tesisatlar altrarak teslimatn yapnz.

Yaptnz faaliyetleri bir rapor halinde kayt altna alnz.

Resim 2.8: Bina ana giri terminal kutusu ve terminal blou balants

43

imdi iyi ve kt telefon tesisat balantlarna rnekler verelim:

Resim 2.9: Telefon terminal kutusu balantlar

Resim 2.10: Telefon terminal kutusunun bakm-onarmnn yaplmas

Dikkat Edilecek Hususlar (Telefon Tesisat)

Kat ve ara terminal kutular, gerektii takdirde konulacak olup, yeterli korumay salayabilecek bir malzemeden semelisiniz. Kablolar termine etmek iin artnamede belirtilen ve projesine uygun telefon irtibatn karlayacak terminal blou kullannz ve bu terminal bloklarn kutu iine yerletiriniz.

Kat ve ara terminal kutularnn, katlarda almaya uygun yerlerde, nemli ve kuvvetli akm tesisatndan uzakta olmasna dikkat ediniz.

Kat ve ara terminal kutular zorunlu olarak nemli yerlere tesis edilecek ise nem szdrmayacak ekilde sva st etan malzeme kullannz.

Bina ana giri terminal kutusunu, ok katl binalarda her an giri ve k mmkn olan nemsiz, aydnlk, kuvvetli akm tesisatndan uzakta bina iinde bir duvara tesis ediniz.

44

Her bir katta 10 adetten fazla telefon hatt varsa kat terminal kutusu kullannz.

Resim 2.11: Terminal kutularndaki paslanma ve kontrolnn yaplarak onarlmas

Telefon tesisatlarnda en byk problem, paslanm veya nem alm balantlardan meydana gelmektedir. Terminal kutularnda grlebilecek pasl ve nemli balantlar mutlaka deitirilmeli, paslanmaya ve neme sebep olan durum ortadan kaldrlmaldr. ( Resim 2.11)

2.1.3. Hrsz ve Yangn Bildirim Tesisat Bakm ve Onarm Yapma

lk alardan bu yana insanlar srekli korunmak ihtiyacndadrlar. Son yllarda yaanan olaylar gsterdi ki soygun ihbar ve alarm sistemlerine ihtiya artarak devam edecektir. yeriniz, deponuz, eviniz, okulunuz, villanz vb. maddi ve manevi deeri olan mallarnz hrszlk ve yangna kar korumak en doal ihtiyacnzdr.

Gnmzde hrsz ve yangn alarm sistemleri ou zaman beraber kurulmaktadr. Bylece tek bir tesisat zerinde projelendirilen sistem, hem kurulum hem de maliyet asndan avantajl olur.

Bu tesisatlar ile ilgili geni bilgiyi Gvenlik Tesisatlar ve Haberleme Ve Bildirim

Tesisatlar modllerinde bulabilirsiniz.. Biz burada hrsz ve yangn bildirim tesisatlarnn bakm ve onarmnn nasl yapldndan bahsedeceiz.

Hrsz Alarm Tesisat

Bir hrsz alarm sistemi ana blmden oluur, bunlar;

45

1. Alglama (Giri) niteleri

2. Deerlendirme nitesi 3. k niteleri

Hareket Dedektrleri Cam Krlma Dedektrleri Manyetik Kontaklar

Darbe Dedektrleri nfrared Bariyerler Telefon Hatt Dedektr Panik Butonu

Duman Dedektrleri Gaz Dedektrleri

Hrsz Alarm Paneli Siren ve Flar Telefon arama cihaz Kominikatr

Tablo 2.2: Hrsz alarm sisteminin blmleri

Resim 2.12: Hrsz alarm tesisat elemanlarnn kurulumu

Resim 2.12deki tesisatta; 1- Alarm paneli 2- Harici tu takm 3- Manyetik kontak 4- Hareket dedektr 5- Duman dedektr 6-Gaz dedektr 7- Su baskn dedektr 8- nfrared n dedektr 9-Dahili siren 10- Harici sirendir.

46

ekil 2.10: Hrsz alarm tesisat

Alglama niteleri, eitli dedektrlerden oluur. Deiik sinyal ve bilgileri alglayarak sistemi harekete geirir.

Deerlendirme nitesi: Hrsz alarm panelinden oluur. Bu panel sisteme ait tm cihazlarn kontroln ve elektrik beslemesini salar. Bir ou gelimi zelliklere sahiptir. Sistemin elektrik kesintilerinden etkilenmemesi iin panel iinde ak bulunur.

k niteleri: Tesisatn ses ve kla alarm verdii ksmlardr. Sesli uyarlar sirenler, kl uyarlar flarler salar. Bu nitedeki Telefon Arama Cihaz, alarm devreye girdiinde, nceden programlanm olan telefon numaralarn arayarak yine nceden kaydedilmi olan sesli mesaj iletir. Baz alarm panellerinde sesli mesaj yerine sadece siren sesi iletilir. Kominikatr ile merkezi alarm izleme istasyonuna abone olan sistemlerde panel, alarm durumunda telefon hatlarn kullanarak merkezi izleme istasyonuna sinyal gnderir. Bu sinyal sayesinde hangi blgeden ya da hangi sebepten dolay alarmn devreye girdii merkez istasyondan izlenip gereken ilem yaplr.

47

Yangn Bildirim Tesisat

Bir yangn alarm sistemi ana blmden oluur bunlar;

1. Alglama (Giri) niteleri

2. Deerlendirme nitesi 3. k niteleri

Duman dedektrleri Gaz Dedektrleri Scaklk Dedektrleri Alev Dedektrleri In Tipi Dedektrler Yangn hbar Butonlar

Yangn Alarm Paneli

Siren ve kornalar

Flarler Telefon arama cihaz Sndrme Sistemleri Tekrarlayc Panel

Tablo 2.3: Yangn alarm sisteminin blmleri

Resim 2.13: Yangn alarm tesisat elemanlarnn kurulumu

Resim 2.13teki tesisatta: 1. Alarm kontrol paneli 2. Duman dedektr 3. Yangn ihbar butonu 4. Siren 5. Gaz dedektrdr. Srayla aklayalm:

1. Alarm Kontrol Paneli: Sistemin kalbi ve beynidir. Dedektrler ve dier yardmc cihazlarn tm kontrol paneline balanr, panel, iinde bulunan ak sayesinde elektrik kesintilerinden etkilenmeden sistemin kesintisiz almasn salar. Telefon arama cihaz balanabilir, bylelikle depo vs. maksatla kullanlan (insansz) yerlerde herhangi bir yangn durumunda sistem, telefon hattn kullanarak nceden programlanm olan numaralar arayabilir.

48

2. Duman Dedektr: Korunmakta olan yerin yangn riskine gre bir ok modeli bulunmaktadr. Dedektr tipleri hakknda detayl bilgiyi, Genel Bilgi sayfasndaki Yangn hbar Sisteminin Yaps / Giri (alglama) niteleri sayfasndan edinebilirsiniz.

3. Yangn hbar Butonu: k yollarnda, zellikle merdiven sahanlklarnda ve ak havaya alan kaplarn yanlarna yerletirilir. Genel olarak, sistem projelendirilirken bir yangn ihbar butonuna ulamak iin katedilecek mesafe 30 metreyi gemeyecek ekilde montaj gerekletirilir.

4. Siren: Yangn durumunda binann tm blmlerinde en az 65dB ses iddetinde sesli uyar verecek ekilde monte edilirler.

5. Gaz Dedektr: Mutfaklar ve kazan daireleri vb. alanlarda gaz kaana kar uyar amacyla kullanlrlar.

ekil 2.11: Yangn alarm tesisat

49

2.1.3.1. Bakm Yapmada Kullanlan Ara Gereler (Hrsz ve Yangn Bildirim Tesisat)

Hrsz ve yangn bildirim tesisatlarnda u ara gereler kullanlacaktr;


1- Pense,Yan keski 1- eitli dedektrler

2- Tornavida 2- eitli siren, korna ve flarler

3- Dijital l aleti 3- Hrsz alarm paneli

4- Kontrol kalemi 4- Yangn alarm paneli

5- zole bant ve kablo balar 5- J-Y(St)YLg TYPE 1-2 Yangn ihbar kablosu

6- Kablo soyma pensi 6- LY(St)Y Haberleme sistemleri kablosu (Hrsz alarm iin)

7- Delici ve kesici aletler 7- Ak ve yangn ihbar butonu

JY(St)Y..Lg TYPE 1-2 Yangn hbar Kablosu: TYPE 1, bina ii tesisatlarda yangn ihbar kablosu olarak kullanlr. TYPE 2nin TYPE 1'den fark tm iletken bakrlarn kalayl olmasdr. letkenin kalayl olmas, zellikle rutubetli yerlerde kullanlmasna olanak salamaktadr. Alev szdrmazlk test sertifikalar vardr.

Resim 2.14: JY(St)Y..Lg TYPE 1-2 Yangn hbar Kablosu

Alminyum Ekranl Sinyal ve Kumanda Kablolar (Liy (St) Y): Elektronik kontrol sistemlerinde sinyal ve bilgi iletiim kablolar olarak kullanlr. Elektrolitik tavl bakr iletkeni olan yar sert PVC izolasyonlu ok damarl, grup bkm zerine ayrc olarak polyester bant bulunan, PVC klfl, klf ve ayrc arasnda alminyum ekran ve toprak teli bulunan kablolardr. Alev szdrmazlk test sertifikalar vardr.

Resim 2.15: A-2Y(L)2Y Haberleme Sistemleri Kablosu

50

2.1.3.2. lem Sras

Durum muayenelerini yapnz. Bakm ve onarma, tesisatn en u noktasndan yani dedektrlerden

balaynz. Detektrlerin etki alan en az 50 m olmaldr. Detektrlerin, harici etkilerden,

rnein rutubet, titreim vs. korunduundan emin olunuz. Yerleimlerini kontrol ediniz.

Dedektrlerin salamln kontrol ediniz. Yangn ihbar butonlarnn yerleimlerini ve buton balantlarn kontrol ediniz. Devredeki alarm verecek olan siren, korna ve flarlerin salamln kontrol

ediniz.

Hrsz alarm ve yangn alarm panelleri ile dedektrler (alglama niteleri), aras kablo balantsnn kopuk ve ksa devre kontrollerini AVOMETRE ile yapnz.

Hrsz alarm ve yangn alarm panelleri ile siren ya da flar (k niteleri) aras kablo balantsnn kopuk ve ksa devre kontrollerini AVOMETRE ile yapnz.

Hrsz ve yangn alarm sistemlerinin telefon arama cihazlar ile balantlarn kontrol ediniz.

Bu tesisatlarn, hrsz alarm sistemlerinde kominikatr ve yangn alarm sistemlerinde sndrme nitesiyle balantlarnn salamln kontrol ediniz.

Bakm ve onarm almas yaptnz tesisatlar altrarak teslimatn yapnz. Yaptnz faaliyetleri bir rapor halinde kayt altna alnz.


Sistemdeki tm cihazlar ve kablolar sabotaja kar korumaldr. zellikle harici

siren kablosunun kesilmesi, kapann almas ve yerinden sklmesi giriimlerine kar ilave koruma dzeneklerine sahiptir. Kablo kesildiinde, iindeki ak yardmyla kendi bana alar.

Alarm aldnda sadece sesli uyar almak yeterli deildir, sistemin uzak noktaya da bilgi gnderebildiini kontrol etmelisiniz.

Yanl montaj veya planlamadan dolay alarm sisteminin gereksiz olarak devreye girme riski fazladr. D gvenlie ynelik alarm sisteminde btn alan yerlerin ve canl ksmlarn bulunduu blgelerin kontrol altna alnmas salanr. gvenlie ynelik alarm sisteminde ise evin iindeki belirli noktalarda oluan hareketlere duyarlk gsteren sistemle gvenlik salanr. Alarm sisteminin ocuklar tarafndan da kullanlabilecek zelliklerde olmasna dikkat edilmelidir.

Tesisatlar, peel, bergman veya PVC boru ierisinde plastik klfl ve plastik izoleli 0.5 mm. apnda iletkenleri havi hususi telefon kablolaryla sva altnda yaplacaktr. Rutubetli yerlerde tesisat etan malzeme ile sva stnden yaplacaktr. Taksimat kutular arasndaki hatlarda ayn ekilde tesisat yaplacaktr. Tesisatta hi bir ekilde plastik izoleli, kordon tbir edilen iletken kullanlmayacaktr. Telefon kablolar topraklama iletkenlerini ihtiva edecektir.

Yangn ihbar butonlarnn yerleimi Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olmaldr. Bu durumda; hbar butonlar, herhangi bir

51

noktadan en fazla 50 m yatay eriim uzaklnda ve yerden ykseklii 1.1 m. ile 1.4 m. arasnda monte edilir.

ekil 2.12: Yangn ihbar butonu yerleimi

Detektrlerin test ilemlerinin yaplabilmesi ya da alarm veren detektrn ayrt edilebilmesi iin her detektr zerinde kl bir ikaz da bulunmal ve detektr alarm sinyali vermeye devam ettike bu k da yanar halde kalmaldr. Dikkat ediniz.

2.2. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

TV-Anten tesisat 1- Anten, at arasnda veya at zerinde demir direklerdeki konsollara tespit edilmi

izolatrler zerinde 4 mm plak bakr tel (Anten teli) ile yaplacaktr. Toprak iletkeni en az 2.5 mm dolu bakr tel olacak ve 0.25 mmlik bakr levha ile topraklanacak veya su ebekesine balanacaktr. ni teli, plastik izoleli, en az 2.5 mm olarak anten prizinin bulunduu odaya bergman boru dahilinde ankastre veya sva st getirilecektir.

2- Toprak hatt peel veya PVC boru dahilinde ankastre olarak tesis edilecek ve anten prizine kadr getirilecektir.

3- Anten prizi zerinde toprak hatt ile anten hususi iaretlerle belirtilecektir. ni hatlar anten hatlarna lehimlenecektir. Anten tesisatna ait ini ve toprak hatlar prizden/prize gemeyecektir. Televizyon anten iletkenleri koaksiyel kablo ile yaplacaktr.

Telefon tesisat 1- Tesisat Peel, Bergman veya PVC boru ierisinde plastik izoleli 0.5 mm. apnda

hususi telefon telleri ile sva altna yaplacaktr. Her makineye bir ift iletken ve toprak hatt ekilecektir. Toprak hatt mterek olabilir. Rutubetli yerlerde tesisat etan malzeme ile sva stnde yaplacaktr.

2- Ana hatlar klfl ve an az 0.50 mm. apnda plastik izoleli ve toprak hatl zel telefon kablolaryla yaplacaktr. Bunlar ana tali datm kutular arasnda tesis edilecektir. Bu kablolar sva alt veya stnde peel veya PVC boru iinden geirilecektir. Borularn sva st ksmlarnda hususi kroe veya stnde peel veya PVC boru iinden geirilecektir. Borularn sva st ksmlarnda hususi kroe veya konsollar zerinde tespit edilecektir. Kablolarn ift adedi ihtiyacn %10'u kadar fazla olacaktr. Plastik izoleli iletkenlerle yaplan ana hat tesisatnda, iftler muntazam bir dizi haline getirilerek bkldkten sonra boru ierisinden geirilecektir. Bu gibi ana hatlar rutubetli yerlerden hi bir suretle geirilmeyecektir.

3- Tali datm kutular 1.25 mm. demir sacdan ve hususi telefon klemensleri ile donatlacaktr. Klemensler, kablosunun numaras ile iaret edilecektir. Kutu kapaklarna kutu

52

numaras veya iareti yazlacaktr. Kapaklar demir sacdan menteeli ve kilitli olacaktr. Telefon datm kutularnn bulunduu yerde dier zayf akm datm kutular bulunursa mterek bir ereve stnde ve mterek bir kapak altnda bulunacaktr. Rutubetli yerlerde etan datm kutular kullanlacaktr. Her kata bir datm kutusu konulacak, o katn telefonlar bu kutudan beslenecektir.

4- Telefon apareyleri tannm fabrika mal olacak, mikrotelefon, kordon, telefon priz ve fii ile birlikte komple olarak duvar veya masa tipi olmak zere monte edilecektir. Telefon sortileri kasa iinde zel telefon prizi ile nihayet bulacak ve telefon zel fii ile bunlara tespit edilecektir. Telefon sorti hatlar prizden prize gemeyecektir. Masa telefonlar priz seviyesinde ve duvar telefonlar yerden 1.60 m. ykseklikte olacaktr.

5- Telefon kablolar telefon klemensleri balanmadan nce taksimat kutular dahilinde muntazam bir kalba sokulacak ve parafinlendikten sonra her aboneye ait klemenslerin ucuna lehimlenecektir.

6- Alt ifte kadar telefon kablolar iin hususi telefon datm kutularna ihtiya olmayp bergman kare buatlar dahilinde balantlar yapmak mmkndr.

7- Bir oda dahilinde ayn numarayla birden fazla telefon abonesi bulunduu takdirde birincisi normal telefon sortisi dierleri paralel telefon sortisi saylacak ve bedelleri buna gre denecektir.

8- Yeralt tipi telefon kablolarnn toprak altnda denmesi, kuvvetli akm yeralt kablolarna ait artnamede yazl hususlara gre yaplacaktr.

Harici tip telefon kablolar en az 10 cm. apnda bzler dahilinde denecektir. Bzler 1-4 gzl olarak imal edilecektir. Her bir gzden bir kablodan fazla geirilmeyecektir. Bzlerin dozaj en az 400 olacaktr. Bzler gemeli tipten olacak ve ek yerleri imento kuakla evrilecektir. Bzlerin st seviyesi toprak seviyesinin 70 cm. derinliinde olacaktr. Bzler bir doru zerine denecektir. stikamet deiikliklerinde, ube hatlarnn alnmas veya kablo eklerinin yaplmas icabeden rgarlar ina edilecektir. Ek yerlerinde kablolar birer metre fazla braklacaktr. Rgar lleri, iinde en az bir kiinin almasna, muf yapmasna ve kabloya zarar vermeden kablonun ekilmesine uygun olmaldr.

Rgarlar, donanma tesisatnda belirtilen zellikte olacaktr. Rgar bedeli kablo kanal seri dpri fiyatna, kurun klfl muflarn bedeli, bina haricinde telefon hatlar fiyatlarna dahil edildiinden ayrca bir bedel denmeyecektir.

9- Tesisatn izolasyon direnci, ana datm kutusundan telefon apereylerine kadar megaohmdan az olmayacaktr.

10- Bu artnamede sylenmeyen hususlar iin TSE, VDE, VSE veya benzeri talimatnamelerin hkmleri esas kabul edilecektir.

Yangn ihbar ve alarm tesisat 1- Tesisat, peel, bergman veya PVC boru ierisinde plastik klfl ve plastik izoleli 0.5

mm. apnda iletkenleri havi hususi telefon kablolaryla sva altnda yaplacaktr. Rutubetli yerlerde tesisat etan malzeme ile sva stnden yaplacaktr. Taksimat kutular arasndaki hatlarda ayn ekilde tesisat yaplacaktr. Tesisatta hi bir ekilde plastik izoleli, kordon tbir edilen iletken kullanlmayacaktr. Telefon kablolar topraklama iletkenlerini ihtiva edecektir.

2- Tali datm kutular 1 mm. DKP sacdan yaplacak ve zel telefon klemensleri ile irtibatlar yaplacaktr. Kapaklar menteeli ve kilitli olacaktr. Rutubetli yerlerde etan olacaktr. Kutular bir kat slyen ve 2 kat madeni boya ile boyanacaktr. Kapaklardan numara veya zel iaret olacaktr. Kapak ilerinde klemens numaralar ve bunlara ait kotlar belirten bir cetvel olacaktr.

53

3- Tesisatta kullanlacak rgl telli iletkenlerin ularnda teller birbirine lehimlenecek, iletkenler toplu halde bklm olacaktr.

4- Tesisatn zolasyon direnci 6 megaohmdan aa olmayacaktr. 5- Yangn ihbar dmeleri, zerinde "Yangn dmesi' ve "Cam kr-Dmeye bas"

yazl olan, zel ekilde yaplm, cam kapakl ve krmz boyal kutular iine yerletirilecektir. Bunlarda ama ve kapama kontaklar bulunacaktr. Dmeler yerden 1.40 m. ykseklie konulacaktr.

6- Alarm klaksonu sortileri peel, bergman veya PVC boru ierisinde plastik izoleli, en az 1.5 mm kesitinde iletkenlerle yaplacaktr. Ana hatlar, mesafe uzunsa 2.5 mm olacaktr. Klaksonlar duvara ankastre sac kasalar iine konulacak, pirin veya paslanmaz madenden yaplm kafes telli ve etraf lamalarla evrili kapaklarla kapatlacaktr. Kasa bir kat slyen ve iki kat madeni boya ile boyanacaktr. Yan yana bulunan paydos anlar ve klaksonlar ayn kasa iine yerletirilecektir. Rutubetli yerlerde klaksonlar etan tip olacak ve sva st olarak duvara monte edilecektir. Alarm klaksonlar,110-220 V. A.C. veya santraldeki alma voltajna bal olarak D.C. gerilimle alabilmelidir.

7- Bir binann yangn alarm sisteminde korunmu saylabilmesi iin, yalnz o binann deil, ayn yap bnyesinde bulunan binaya bitiik veya binayla direk irtibatl olan dier binalarnda ayn sistemde korunmu olmas gereklidir.

8- Yangn Ihbar Santrallar : Yangn ihbar santrallar buton veya detektrlerden gelen ikaz deerlendirip, ses ve kla ilgililere ileten cihazlardr. Bu santrallar kullanlacaklar yerlerde, tercihan 24 saat devaml insan bulunan yerlere konulmaldr. Bu yerler itfaiye binas, beki odas, giri kapc binas, operatisris odas, mracaat mahalleri olabilir. Bu yerlerin ayrca santraln harici tesirlerden etkilenmemesi iin, motor veya ark yapan elektrikli cihazlardan uzak olmas uygun olur.

9- arj ve Besleme nitesi: Santrallar 110-220 V.A.C. gerilimle beslenecektir. almas ise firmann belirleyecei 12-24 veya 48 V. D.C. olacaktr. Santral besleyecek ak bataryas sistemi en az 48 saat besleyecek kapasitede olacaktr. arj nitesi santraln 48 saat almasnda sarfettii enerjiyi 12-18 saatte akye arj etmelidir. Santral %20 ebeke geriliminde alabilmeli ve bu snrlar dna kldnda ebeke otomatik olarak devre d olarak besleme akden salanmaldr.

10- Sistem A.C. kaaklar iin topraklama klemensli olacak ve iyi bir ekilde topraklanacaktr.

11- Santrale ait katalog ve orijinal balant emalar, iletme ve bakm tarifnameleri aslacak.

12- Telefon ve yangn ihbar tesislerine ait datm kutular mmkn mertebe yan yana ve tek bir datma kutusu iinde birletirilecektir.

13-Tesisatn yaplmasnda "Devlet tarafndan kullanlan binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik" in yrrlkte olan tarihlisine uyulacaktr.

54

UYGULAMA FAALYET

(HABERLEME VE BLDRM TESSATI BAKIM ONARIMINI YAPABLME)

Aada verilen tesisat emasna gre; 3 kat 3 daireli bir apartmann yangn bildirim tesisat almamaktadr. Daire ierisinde gsterilen buatlarda alc (korna ve rle) ularnda ve yangn ihbar butonlarnda gerekli kontrolleri ve balantlar yaparak tesisat alr duruma getiriniz.


UYGULAMA FAALYET

55

Bakm ve Onarm Yapmada Kullanlacak Ara,Gereler


1- Pense, Yan keski 1- Yangn alarm paneli (Rle)

2- Tornavida 2- Yangn ihbar butonlar

3- AVOMETRE 3- Korna, siren veya flar

4- Kontrol kalemi 4- J-Y(St)YLg TYPE 1-2

Yangn ihbar kablosu


6- Kablo soyma pensi 6- eitli llerde vida ve dbel


ARIZA BLDRM ve ONARIM / FORMU F NO:

A. ARIZA BLDRM ARIZA YER: BLDRM YAPANIN

ADI SOYADI :. TARH/SAAT:. MZASI:

ARIZA NCEL: :EMNYET :EVRE :KALTE : KULLANIM

ARIZANIN TANIMI/ ARIZA MESAJI:

ARIZA PERYODK BAKIM DZELTC BAKIM

ARIZA NO:..

B. ONARIM BLDRM

ONARIMIN BALADII TARH: ONARIMIN BALADII SAAT:

ONARIMIN BTT TARH: ONARIMIN BTT SAAT:

ONARIMDA YAPILANLAR

ONARIMI YAPANLAR MZALAR ALIMA SRELER

1 .. .

2 .. .

3 .. .

4 .. ..

ONARIM SONUNDA

EVRE VE

GVENL AISINDAN HERHANG BR

PROBLEM OLUP

OLMADIINI GR

ELEKTRK BALANTILARINDA ANORMALLK YOK

KAYGAN ZEMN YOK .

..

KMYASAL SIZINTI YOK

...

YAKIT/GAZ KAAI YOK

...

YA KAAI YOK

SGORTALAR SALAM

NERLER

56

lem Basamaklar neriler

Bakm ve onarmn yapacanz yangn bildirim tesisinin projesini okuyunuz.(Balant emasn inceleyiniz)

Bakm ve onarm iin gereken ara ve gereleri temin ediniz.

alma ortamn hazrlaynz. nlnz giyiniz. Emniyet ve gvenlik tedbirlerini alnz. Temiz ve dzenli olunuz Planl olunuz.

Bakm ve onarmn yapacanz tesisatn k gerilimini, sigorta giri ve k balantlarn AVOMETRE ile kontrol ediniz.

Alc (korna ve rle) ularndan salamlk kontrollerini yapnz. Balant hatalar varsa dzeltiniz.

Buatlarda, ek yerlerinin tekniine uygun (Dz ek, T ek vs.) yaplp yaplmadn kontrol ederek, hatal eklemeleri onarnz. Klemens kullanmadnz ek yerlerini izole bant ile yaltnz.

Devredeki btn yangn ihbar buton balantlarn gzden geiriniz. Hatal balantlar dzeltiniz.

Yangn alarm paneli (rle) balantlarn kontrol ederek almasn kontrol ediniz.

Sigorta vidalarn fazla skmaynz, sigortann balant yerlerini krabilirsiniz.

Sigorta dnda plak kablo brakmaynz.

Btn yangn ihbar butonlarnn yangn k istikametinde olmas gerektiini ve montaj mesafelerinin nemli olduunu unutmaynz.

Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.

letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartmaynz.

Yangn bildirim tesisatlarnda kullanlan kablolarn alev szdrmazlk garantilerinin olmasna dikkat ediniz.

k nitesi ( korna) balantlarn yaptktan sonra balant yerlerini izolebant ile yaltnz.

Temiz ve dzenli olunuz.

Planl olunuz.

Sabrl olunuz. Yangn acil ynlendirme levhalarn

yangn k gzergahlarna yerletiriniz.

Bakm ve onarm faaliyetini bitirdiiniz yangn bildirim tesisinizin son kontrollerini yaparak

retmeninizin gzetiminde altrnz.


Yangn bildirim tesisatnn testi esnasnda panel sahte hat kopuu ve sahte yangn vermeli, bunlar aynen arza ve alarm sinyalleri eklinde santralda belli olmaldr. Ancak test esnasnda korna ve dier kontaklar almamaldr.

57


MODL ADI: ZAYIF AKIM TESSATI ARIZA TESPT VE ONARIMI

UYGULAMA FAALYET: Haberleme ve bildirim tesisat bakm-onarmn yapabilme

RENCNN

ADI SOYADI:. SINIF VE NO:.

AIKLAMA: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

GZLENECEK DAVRANILAR Evet Hayr

1. alma ortamna girerken gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m?

2. Bakm ve onarmn yapacanz tesisatn projesini okudunuz mu?

3. Arza tespiti, tamir ve bakm iin gerekli ara-gereleri hazrladnz m?

4. l aletlerinin fonksiyonlarn ve kullanmn biliyor musunuz?

5. Faaliyete devrenin enerjisini kontrol ederek mi baladnz?

6. Diyafon, TV-Anten, telefon ve alarm bildirim sistemlerinin

elemanlarnn alma prensiplerini ve kontrollerinin nasl yaplacan rendiniz mi ?

7. Buatlardaki ek yerlerini kontrol ettiniz mi?

8. Ek kutularndaki balantlar izolebant ile yalttnz m?

9. Buton balantlarn ve tesisattaki dier vidal balantlar kontrol ettiniz mi?

10. Buatlarda ve dier balant noktalarnda ksadevre ve gerilim kontrollerini

yaptnz m?

11. Tesisatta yaptnz bakm ve onarm faaliyetlerini Arza bildirim raporuna yazarak retmeninize sundunuz mu?

12. Tesisatn alr duruma geldiini retmeninizin gzetiminde kontrol ettiniz mi?

DEERLENDRME

Performans deerlendirme sonunda evet, hayr cevaplar ile deerlendirme yapnz. Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier modl deerlendirmeye geiniz.


58

MODL DEERLENDRME UYGULAMALI LME ARALARI (PERFORMANS TESTLER)

Modln Ad Enerji retimi rencinin Ad: Soyad: Snf : No.:

... ...

Ama Uygun ortam ve donanmlar salandnda; arma tesisatlar ile haberleme ve bildirim tesisatlarnn bakm ve onarmlarn yapabilme

AIKLAMA: Aada listelenen davranlarn her birini rencide gzleyemediyseniz (0), Zayf nitelikli gzlemlediyseniz (1), Orta dzeyde gzlemlediyseniz (2), ve iyi nitelikte gzlemlediyseniz (3) rakamn altndaki ilgili kutucua X iareti koyunuz.

GZLENECEK DAVRANILAR 0

(kt)

1

(zayf) 2

(orta)

3

(iyi)

arma tesisatlar bakm-onarmn yapabilme

A) arma tesisat devre emasn (proje) okuma B) arma tesisatlar elemanlarnn zelliklerini bilme

C) arma tesisatlar arza tespiti, tamir ve bakm iin gerekli ara-gereleri hazrlama

D) Bakm ve onarm faaliyetine, devrede enerji olup olmadn kontrol ederek balama E) Ek yerlerinde kurallarna uygun eklemeler yapma. F) Arza bildirim formunu eksiksiz doldurma

Habarleme ve bildirim tesisatlar bakm-onarmn yapabilme

A) Haberleme ve bild. tesisat devre emasn (proje) okuma B) Haberleme tesisatlar elemanlarnn zelliklerini bilme

C) Haberleme ve bildirim tesisatlar arza tespiti, tamir ve bakm iin gerekli ara-gereleri hazrlama

D) Bakm ve onarm faaliyetine, devrede enerji olup olmadn kontrol ederek balama

E) Ek yerlerinde kurallarna uygun eklemeler yapma. F) Arza bildirim formunu eksiksiz doldurma E) lgili ynetmelik maddelerini bilme

Gvenlik aletlerini kullanma

A) alma ncesi ve sonras gvenlik tedbirlerini alma

TOPLAM PUAN

MODL DEERLENDRME

59

DEERLENDRME

Performans denetim listesinde kazandnz davranlar retmeniniz tarafndan belirlenen deer leine gre deerlendirilecektir. Yukardaki lee gre kendinizi deerlendirip yetersiz bulduunuz faaliyeti tekrar ediniz.

60

CEVAP ANAHTARLARI

UYGULAMA FAALYET -1 ALIAN DEVRE

CEVAP ANAHTARLARI

61

UYGULAMA FAALYET-2 ALIAN DEVRE

62

KAYNAKLAR ALACACI, Mahmut, Atlye 1, Ankara, 2004. ALACACI, Mahmut, Elektrik Meslek Resmi (Proje), Ankara, 1998. ARSLAN, Ali, Elektrik Bakm Arza Onarm, Kocaeli, 2004. ARSLAN, Ali, Elektrikli Ev Aletleri Tamir ve Bakm, Kocaeli, 2004. DEVEL, Saip, Hulusi KABAN, Elektrikilik Meslek Teknolojisi 1, stanbul, HRER, Ali, Teknik ve Meslek Resim, stanbul, 2004. KAPUDERE, Fikret Nurettin, retim Grevlisi, Ders Notlar M.E.B. Yaynlar, Elektrik Bilgi- Yapraklar, stanbul, 1991. M.E.B. Yaynlar, Elektrik Teknik Resmi 1, stanbul, 1987. MORA Enrique, How to Succeed in TPM Implementation, Austos, 2000. NACAR, Mahmut, Atelye 1, skenderun, 2002. NAYMAN, Muhsin, Atlye 1, Ankara, 2002. EN Teslime, Toplam retken Bakm ve lk Ekipman Ynetimi, Yksek

Lisans Tezi 1999, Tez Danman: Do. Dr. Necdet zakar Uluslar Aras Bakm ve Onarm Ynetimi Kongresi Bildirileri, 19.10.1995,

stanbul. YILMAZ, nsal, Hayati DURMU, Elektrik Tesisat Projesi Meslek Resmi,

Ankara, 2003.

http://www.antrak.org.tr ttp://www.turkengineers.com http://www.ampyazilim.com.tr http://www.isguvenligi.net/mevzuat/ http://www.elektrikdergisi.com http://www.emo.org.tr http://www.guvenlibolge.com http://tmt.gen.tr/v1/index.php http://www.obitet.gazi.edu.tr/dokumanlar.htm http://www.na-de.com.tr http://www.vibratek.com.tr Trk Standartlar Enstits web sitesi, www.tse.org.tr http://www.masmekanik.com nternet arama motorlar www.google.com.tr www.yahoo.com Trk Telekom Mdrlkleri Teda Blge Mdrlkleri T.C. Bayndrlk ve skan Bakanl siteleri Elektrik Tesisat Mhendisleri Dernekleri Trkiye Elektrik-Elektronik ve Benzerleri Teknisyenleri Esnaf ve Sanatkarlar

Federasyonu

niversitelerin Elektrik Eitimi Yapan Blmleri niversite ve Halk Ktphaneleri http://www.biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz/tum_sorular.php

KAYNAKA

zayıf akım tesisatı arıza tespiti ve onarımı

Documents