zagađivanje zemljišta.docx

SŠC ''Nikola Tesla''-Kotor Varoš Biologija

Tema:

Zagađivanje zemljišta


Pojam zemljištaZemljište predstavlja polifazni sistem koji se sastoji od čvrste, tečne i gasovite faze i živih organizama. Zemljište ili tlo predstavlja posebnu prirodnu tvorevinu koja obuhvata čvrst površinski sloj Zemlje, karakterističan za biosferu. Nastaje kao rezultat dejstva klimatskih (temperature, vode, vetra) i drugih fizičkih faktora i živih organizama na geološku podlogu Zemlje. Od živih organizama u procesu stvaranja zemljišta naročito su značajni biljni organizmi, mikroorganizmi kao i životinje.

Čvrstu fazu čine mnogi minerali, tečnu – voda sa rastvorenim razlilčitim materijalima, gasovitu – vazduh sa svojim sastojcima, dok žive organizme predstavljaju mikroorganizmi, kao isvi drugi organizmi. Od pojave čoveka na zemlji pa do današnjih dana zemljište je bilo, a sigurno će i ostati, osnovni resurs proizvodnje hrane. Zemljište je i uslov opstanka ne samo čoveka već i mnogih drugih organizama na Zemlji

Smatra se da zemljište, zajedno sa vodom i vazduhom spada u obnovljive prirodne resurse. Međutim, s obzirom na ograničenu ukupnu količinu i izuzetno spor proces nastajanja, kao i neprekidno zagađivanje i neracionalno korišćenje od strane čoveka, zemljište ipak treba smatrati ograničenim, odnosno neobnovljivim prirodnim bogatstvom. Ukoliko se zemljište racionalno iskorišćava i pri tom se podstiče njegovo prirodno obnavljanje ono može biti obnovljivi resurs. Jednom uništeno, obnavlja se sporo, tokom geoloških epoha, te se može smatrati potpuno izgubljenim i neobnovljivim. Proces gubljenja zemljišta teče sporo, a posledice se najčešće manifestuju posle niza godina, kada više i nema uslova za revitalizaciju ovakvih površina.

Procesi formiranja tla nikada ne prestaju što znači da se ono stalno menja. Dugi periodi tokom kojih se dešavaju promene i različiti uticaji znače da prosta, jednostavna tla ne postoje. Tlo može imati relativnu stabilnost svojih osobina dugi period vremena, ali životni ciklus tla uvek završava sa takvim karakteristikama koje tlo ostavljaju podložno eroziji. Mali deo kontinuuma tla na Zemlji je stariji od tercijara a većina nije starija od pleistocena. Kako se „životni“ ciklus tla odvija zavisi od najmanje pet klasičnih faktora formiranja tla: regionalne klime, biotičkog potencijala, topografije, matičnog materijala i dužine vremena.


Načini i vrste zagađivanja zemljištaČovek svojim aktivnostima neprekidno smanjuje ukupnu površinu zemljišta. Ovo se naročito odnosi na poljoprivredno zemljište koje postaje sve ugroženije. Osnovne čovekove aktivnosti koje najviše degradiraju tlo odnose se prvenstveno na širenje gradova, izgradnju industrijskih kompleksa i saobraćajnica, kao i deponovanje otpadnog materijala. Velike površine zemljišta izložene su intenzivnom procesu erozije. Erozija nastaje kao posledica sječe šuma, raznih građevinskih i hidrotehničkih zahvata itd.. Sve veće korišćenje hemijskih sredstava u poljoprivredi (đubriva, zaštita bilja, deponovanje čvrstih otpadaka, raznošenje vetrom nestabilizovanog elektrofilterskog pepela, rasejavanje čestica prašine oko cementara) dovodi do znatnog zagađivanja poljoprivrednog zemljišta.

Prema vrstama narušavanja, i zagađivanja, ugrožena zemljišta se dele na četiri kategorije:

•jalovine, tj. Zemljišni materijal nastao nasipanjem ili deponovanjem materijala iz rudničkih ili industrijskih pogona;

•flotacioni materijal,tj. materijali iz industrijskih, otpadnih voda koji se kao nerastvorljiva komponenta taloži duž vodotokova, rečnih terasa ili plavljenom zemljištu (otpadne vode flotacija, otpadne vode čišćenja i sušenja uglja, otpadne vode metalurške prerade itd.);

•urbano i industrijsko zemljište koje više ne služi poljoprivrednoj proizvodnji;

•aerosedimenti, čestice neorganskog i organskog porekla koje se rasejavaju vetrom i atmosferskim talozima.

Među najopasnije zagađujuće materije zemljišta spadaju: sumporni gasovi, oksidi azota, olovo, cink , bakar i dr. Posebno štetne zagađujuće materije predstavljaju i teški metali, naročito olova, cinka, kadmijuma, žive, hroma, nikla i drugih. Mnogi teški metali se nalaze u tlu u obliku minerala. Njihovi katjoni vremenom dospevaju u okolno tlo, površinske i podzemne vode koje ih dalje rasejavaju i gde mogu biti toksični za sve žive organizme. Drugi važan izvor teških metala su određeni industrijski pogoni, poljoprivredna dobra, saobraćajnice, tehnološka postrojenja za preradu mineralnih sirovina i dr.

Zagađivanje zemljišta otpadnim meterijama


Različite vrste otpadnih materija,koje u posljednje vrijeme ima sve više ,ozbiljno ugrožavaju ukupan zemljisni prostor.Efekti dejstva raznih zagađujucih materija umnogome se razlikuju, što zavisi od njihove količine ,hemijskog sastava .Otpadne materije s obzirom na posljedice mogu se grupisati na različite načine.Prema porjeklu i sastavu mogu se podjeliti na sljedeče tipove:

Razgradivi otpatci organskog porjekla,pretežno na poljoprivredne proizvode ;

Sagorivi organski otpatci koji nisu podložni brzom razlaganju (koža,guma ,tekstil...)

Neorganski nesagorivi otpatci (staklo, metal, keramika) Ostatci spaljivanja raznih sagorivih materija (šljaka ,pepeo) Kabasti predmeti ( stari automobili,građevinski materijal..) Ostatci iz procesa prečiščavanja voda i gasova (talog, mulj, čvrsti otpatci) Čvrsti otpatci iz hemijske proizvodnje (razna hemijska

sredstva ,boje ,deterdženti..) Otpatci od prerađivanja ruda (jalovina ,šljaka, ugljena prašina )

Poseban udio u zagađivanju zemljišta i životne sredine imaju razne vrste industrijskog odpada. U procesu industrijske proizvodnje nastaju značajnekoličine i različite vrste otpadnih materijala zavisno odindustrijske grane, sirovine koja se preradjuje i primenjene tehnologije. Pri korišćenju energetskih sirovina, fosilnih goriva takođe nastaju značajne količine otpada. Način deponovanja ovakvih industrijskih otpada zavisi od njegovih karakteristika - hemijskog sastava, agregatnog stanja, mogućnosti razgradnje, količine ili sposobnosti reciklaže – kao sekundarnih sirovina.

Štetno dejstvo na kvalitet zemljišta imaju i deponije pepela,jalovine i šljake.Zemljište veoma ugrožavaju i raznovrsni toksični materijali koji se koriste u industriji i poljoprivredi.Poslije korištenja uglja, nafte , zemnog gasa, gvožđa i drugih mineralnih sirovina proizvode se znatne količine otpadnih materija.Razni sintetički materijali koji se ne razgrađuju predstavljaju veliku opasnost za životnu sredinu i stanište.

Zagađivanje zemljišta posredstvom zagađene vode

Mnoge zagađujuce materije preko atmosferskih padavina ,ispiranjem zemljišta ili rječnim tokovima ,dospijevaju i do udaljenih područja od mjesta nastanka .Zagađujuče materije među kojima ima i toksičnih često se nagomilavaju i na pojedinim mjestima djeluju toksično na živi svijet.Mnoge od njih dospijevaju u poljoprivredna zemljišta..Plavljenem zemljišta zagađujuče materije dospijevaju u mnoge nezagađene ekosisteme

Zagađivanje zemljišta pri poljoprivrednoj proizvodnji


Mineralna djubriva i zaštitna sredstva u poljoprivredi ugrožavaju zemljište i narušavaju ekološku ravnotežu. Posle unošenja mineralnih djubriva u zemljište počinje njihova transformacija, paralerno sa njihovim neposrednim ili posrednim usvajanjem od korena biljaka. Prilikom upotrebe fosfornih djubriva, fosfati prodiru u dublje slojeve, pre svega difuzijom i prelaze u stabilna jedinjenja, pa ih biljke zbog slabog proizvoda rastvorljivosti ne mogu koristiti, odnosno fosfor ostaje u zemljištu i utiče na pad kvaliteta zemljišta. Pri transformaciji azotnih djubriva može nastati amonijak, koji može da poveća pH vrednost zemljišta. Od ovih jedinjenja takodje, može nastati i azotna kiselina koja smanjuje pH vrednost zemljišta. Azotna djubriva su lako pokretljiva, pa se povećava njihova količina u zemljištu, površinskim i podzemnim vodama. U mnogim poljoprivrednim rejonima uočena je povećana količina nitrata u zemljištu, bunarima, rekama i drugim objektima. Nitrati kada sa vodom ili na neki drugi način dospeju u organizam mogu se redukovati do nitrita i izazvati odredjene poremećaje kao što je stvaranje methemoglobina.

Pesticidi se samo delimično rastvaraju u vodi, ili se u njoj mogu samo suspendovati. Zbog toga sa vodom postepeno prelaze u zemljišta i na taj način ih zagadjuju. Pesticidi su relativno stabilna jedinjenja. Organohlorna jedinjenja ostaju nepromenjena 2-3 godine. Organofosforna jedinjenja mogu trajati i duže od pet meseci. Osnovni procesi kojim ova jedinjenja podležu je njihov transport ka nižim slojevima zemljišta. Tako DDT ostaje u zemljištu (do 15cm dubine) u koncentracijama od 40% do 80% od primarno unete količine, a da se u prvo vreme hemijski ništa ne izmeni. Takodje pri raspadanju odredjenih pesticida, kao što je slučaj sa lindanom (C6H6Cl6) nastaje HCl. Pri dovoljno dugoj i ravnomernoj primeni pesticida njihov sadržaj u zemljištu postaje konstantan. Pesticidi, koji su rastvoreni u vodi tla, dospevaju preko korena biljke u pojedine organe i tu se akumuliraju.

Zagađivanje zemljišta prekomjernim navodnjavanjem

U vodenim tokovima, koji služe za navodnjavanje, mogu se naći veće količine soli zbog zagadjenja vodotokova otpadnim vodama. Navodnjavanje polja vodama, koje sadrže veće koncentracije soli, utiče da se iste soli u većoj koncentraciji nadju na navodnjavanim poljima, pa takva polja postaju neplodna.

Kao primer može se navesti nastanak doline kristala u Kaliforniji. Dolina je navodnjavana vodom iz reke Kolorada, u kojoj je zbog industrijske zagadjenosti bila veća količina sulfata. Posle navodnjavanja zbog visoke temperature voda nije prodirala u dublje slojeve, već je isparavala, a ostajao je natrijum-sulfat, pa su se na zemljištu jasno videli kristali ove soli, a teren je pretvoren u slanu pustinju.

Zagađivanje zemljišta zagađujućim materijama iz vazduha


Velike količine zagađujućih materija dospijevaju iz vazduha i tokom vremena se talože na zemlji.Ovaj proces je posebno izražen u blizini velikih industrijskih centara,ali zagađujuće materije se često vazdušnim strujanjem prenose i na znatnija odstojanja .Industrijska postrojenja prije svega termoelektrane i hemijska industrija,stvaraju ogromne količine odpadnih materija od kojih su vecina njih toksični za živa bića.;eđu ovim materijama nalaze se velike količine čađi i pepela.Šosredstvom vazduha te materije dospijevaju u okolno zemljište i vodu.Posebnu opasnost za živi svijet predstavljaju otpadne materije iz hemijske industrije.Lancima ishrane ,odnosno mrežom lanaca ishrane one dospijevaju u okolne ekosisteme i zemljišta i izazivaju razne kumulativne i toksične efekte.

Erozija

Erozija je proces pomicanja krutih tvari (zemlje, blata, kamena, itd.) Prirodna erozija kao proces teče mnogo sporo, pa postoji ravnoteža narušavanja i stvaranja zemljišta. Medjutim, veoma je razorna erozija izazvana ljudskom delatnošću, gde ne dolazi do nadoknade zemljišta, a posebno se javlja krčenjem šuma. Stvaranje humusa debljine 20 do 25 cm odvija se u vremenu od 2 do 7 hiljade godina, dok se erozijom, izazvanom ljudskom delatnošću, ovaj humus može razoriti za deset do trideset godina, a katastrofalnom erozijom za nekoliko dana ili časova (dejstvo jakih pljuskova na narušeno zemljište ljudskim aktivnostima). Erozijom se odnose mnoge hranljive i neophodne materije kao što su: kalcijum, magnezijum, kalijum, fluor, azot, humus, glina i mikroorganizmi. Erozija može nastati i dejstvom vetra (deflacija) kao i dejstvom vode, koja je mnogo izraženija. Vodom se odnose 24 milijarde tona zemljišta, a vetrom 500 miliona tona godišnje. U odredjenoj meri i klizišta utiču na degradaciju zemljišta. Da bi ogoljeno mesto ponovo postalo humusno potrebno je 200 do 1000 godina.

Uzroci erozije mogu biti različiti: krčenje šuma i uništavanje vegetacije, nekontrolisana ispaša i korišćenje biljnog pokrivača, nepravilna obrada zemljišta, vetar, kiše i bujice. Zemljište bez biljnog pokrivača, pod dejstvom vetra podleže eroziji. Ovoj eroziji su posebno podložni peskoviti i praškasti tereni. Erozija vodom javlja se u relativno suvim područjima gde su padavine retke ali jake.

Zakljičak

Pored preventivnih mjera i drugih postupaka sprječavanja prodora zagađujućih materija u okolnu sredinu i zemljište ,moraju se poduzeti mjere za ukljanjanje deponija i zagađujućih materija u zemljištu posebno onih toksičnih.Da bi se zemljište moglo na pravi način zaštititi potrebno je dobro poznavanje vrsta ,količina i izvora zagađujućih materija.Da bi mjenjali okolinu na bolje prvo moramo promjeniti svoje loše navike

zagađivanje zemljišta.docx

Documents