I

SASTAV VAZDUHA

KISEONIK (20,95 %)

AZOT (78,08%)

OSTALI GASOVI: ARGON, KSENON, KRIPTON, NEON, OZON, UGLJEN

DIOKSID, ... (0,97 %)

Osim ovih gasova, u vazduhu su stalno prisutne i primjese: vodena para, čestice prašine, čađ, mikroorganizmi. Te primjese (čvrste, tečne i gasovite), koje su rastvorene u vazduhu zovu se AEROSOLI.

NISKA KONCENTRACIJA VISOKA KONCENTRACIJA

Najveći izvori zagađivanja vazduha su:

SAOBRAĆAJ

TOPLANE

KUĆNA LOŽIŠTA

INDUSTRIJA (FABRIKE)

Proizvodi sagorijevanja čvrstih (uglja i nafte), tečnih (mazut i nafta) i gasovitih goriva (metan i butan) su: pepeo, SO, SO2 , CO2 i dr.Iz automobila i fabričkih dimnjaka oslobađaju se: CO, SO2, oksidi azota (NO, NO2), ugljovodonici itd.

Posljedice zagađivanja vazduha

1. SMOG (smoke + fog) je siva ili žućkasta masa magle i zagađujućih gasova. Razlikuju se: zimski smog (“londonski” smog), koji sadrži čađ, SO2,

okside azota i kiseline;ljetnji smog (smog tipa “Los Anđeles”), koji sadrži ozon, vodonik-peroksid i okside azota.

čestice

“Londonski” smog je svoj vrhunac dostigao u decembru 1952. godine, kada se na hiljade ljudi razoljelo od bolesti disajnih organa (astma, bronhitis), a oko 8000 je umrlo od gušenja.

Smog iznad Los Anđelesa

• U normalnim okolnostima, jedan dio Sunčeveg zračenja, koji dospijeva do površine Zemlje se vraća u atmosferu.

• Međutim , štetni gasovi (najviše CO2) formiraju omotač, koji zadržava Sunčevu toplotu.

• Tako se površina Zemlje zagrijava više nego inače. To dovodi do pojave globalnog zagrijavanja.

2. Efekat staklene bašte

3. Kisele kiše su posljedica reagovanja štetnih gasova (azotnih oksida, sumpor-dioksida) sa vodenom parom u atmosferi. Na taj način nastaju kiseline, koje sa padavinama dospijevaju na površinu Zemlje.

Sumporasta kiselina:SO2 + H2O → H2SO3

Azotna kiselina:NO2 + H2O → H2NO3

česticekisele padavine

Uticaj kiselih kiša na životnu sredinu

Pretpostavlja se da su kisele kiše osamdesetih

godina 20. vijeka dovele do sušenja i propadanja šumskih kompleksa u zapadnoj i centralnoj

Evropi.

Tom prilikom primjećeno je da su listovi žutili, a zatim se sušili i propadali.

Kisele kiše nagrizaju i oštećujugrađevine i spomenike.

Na visini od 25 – 50 km iznad površine Zemlje, u stratosferi nalazi se zaštitni omotač, sastavljen od ozona – OZONSKI OMOTAČ. Ozon je troatomni molekul kiseonika koji nastaje pod uticajem UV-zračenja na molekule kiseonika. Uloga ozonskog omotača je upijanje štetnog dijela UV-zračenja, koji kod ljudi može izazvati bolesti kože, karcinom i sl.

UV-zračenje djeluje na molekule

kiseonika i cijepa ih na atome kiseonika.

Atomi kiseonika reaguju sa molekulima kiseonika

i nastaje molekul ozona.

4. OŠTEĆENJA OZONSKOG OMOTAČA (ozonske “rupe”) – sredinom 80-tih godina prošlog vijeka primjećeno je značajno smanjenje koncentracije ozona iznad Antarktika, a kasnije i iznad Arktika. To prorijeđivanje ozona popularno je nazvano ozonske “rupe”. Utvrđeno je da se koncentracija ozona konstantno smanjivala od 1968. godine.

1995. godine veličina ozonske “rupe” bila je kao Sjeverna Amerika.

Oštećenja ozonskog omotača izazivaju gasovi koji se upotrebljavaju u rashladnim uređajima, sprejevima i sl, a koji su poznati pod nazivom CFC (hloro-fluoro – karboni) ili FREONI. Oni se u gornjim slojevima atmosfere razlažu i oslobađaju atome hlora, koji uništavaju molekule ozona.U cilju zaštite ozonskog omotača, 1987. godine potpisan je Montrealski sporazum, kojim je bilo predviđeno smanjenje upotrebe freona za 50 %. Međutim, početkom 90-tih godina, on je izmijenjen i propisana je potpuna obustava upotrebe freona do 2000. godine. Ukoliko se ovaj sporazum bude poštovao, smatra se da će se ozonski omotač u potpunosti oporaviti do 2050. godine.

MOGUĆNOSTI ZAŠTITE VAZDUHA OD ZAGAĐIVANJA

A) Primjena kvalitetnijeg goriva za vozila (npr. bezolovnog benzina);

B) Premještanje industrije u posebne industrijske zone vana naselja – one ne bi smjele biti na visini većoj od visine naselja.

C) Postavljanje filtera na fabričkim dimnjacima;

D) Podizanje parkova, drvoreda duž ulica, autoputeva i oko industrijskih pogona (npr. od lipa, platana, borova i sl.).

Važni ekološki datumi:

1. Svjetski dan zaštite šuma - 21. mart2. Svjetski dan zaštite voda – 22. mart3. Dan planete Zemlje – 22. april4. Svjetski dan zaštite biodiverziteta – 22. maj5. Evropski dan parkova – 24. maj6. Svjetski dan zaštite životne sredine – 5. jun7. Svjetski dan zaštite ozonskog omotača – 16.

septembar8. Evropski dan bez automobila – 22. septembar9. Svjetski dan zaštite životinja – 4. oktobar10. Svjetski dan staništa – 6. oktobar