yuvarlanmali yataklar ii: hesaplarmuhserv.atauni.edu.tr/makine/ikaymaz/makelii/dersnotlari... ·...
TRANSCRIPT
Rulmanlı Yataklar
Atatürk Üniversitesi
Rulmanlı Yataklar
YUVARLANMALI YATAKLAR II: HESAPLAR
Prof. Dr. İrfan KAYMAZ
Atatürk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü
Rulmanlı Yataklar
Atatürk Üniversitesi
Rulmanlı Yataklar Giriş
Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Rulman Hesap Yöntemi Dinamik ve Statik Yük Sayısı Eşdeğer Yük Ömür Hesabı Statik Ömür Hesabı Rulman Katalog Okuma Örnekler WEB sitesinde Rulman Seçimi onsuz Geniş Düzlemsel Eğilimli Yatak
Rulmanlı Yataklar Döner Rulmanlı Yatak Hesabı
Bir Rulmanın hesabı ve seçimi
Dinamik Yük sayısı (C),
Eşdeğer Yük (F),
Nominal Ömür (L)’ye bağlıdır.
Rulmanlı Yataklar Dinamik Yük Sayısı
Yatakların %90’nın 1 milyon(106) devir süresince dayandığı yük veya bir milyon devirlik nominal ömre eriştiği yük.
Statik ve Dinamik yük sayısı üretici kataloglarında verilir.
Rulmanlı Yataklar
Radyal Yataklarda
Dinamik eşdeğer Yük F:
X: Radyal faktör Y: Eksenel Faktör
X ve Y Faktörleri:
Fe/Fr oranına veya
temas açıları küçük olan yataklarda Fe/Co oranına
bağlı olarak belirlenir.
Fe: Eksenel kuvvet,
Fr: Radyal kuvvet
Co: Statik yük sayısı
C ve Co rulman kataloglarından da okunabilir.
Eşdeğer Yük
Rulmanlı Yataklar
Tek sıralı bilyalı sabit rulmanlarda, Fe/Fre ise X=1, Y=0 yani F=Fr’dir. e: tek sıralı bilyalı yataklarda Fe/Co oranına bağlıdır,
Rulmanlı Yataklar
Eksenel Yataklarda:
Makaralı oynak eksenel yataklarda;
F, temas açısıs α’ya bağlıdır.
α=90o için Fr=0 ve F=Fe
α90o ve Fr0.55 Fe ise
Eşdeğer Yük
F=Fe+1.2Fr
Rulmanlı Yataklar
Bilyalı Eğik ve Konik (açısal temaslı) Yataklarda Radyal kuvvetin etkisinde bilyalı eğik ve konik yataklarda doğan eksenel kuvvet:
Eşdeğer Yük
Doğan eksenel kuvveti taşımak için, tek yönde yük taşıyan rulmanların montaj durumları:
Rulmanlı Yataklar Eşdeğer Yük
Doğan eksenel kuvveti taşımak için, tek yönde yük taşıyan rulmanların montaj durumları:
Rulmanlı Yataklar
Bilyalı Eğik ve Konik (açısal temaslı) Yataklarda a) Eğik bilyalı rulmanlarda (α=40o ) Tekil ve tandem yerleştirme durumunda
Eşdeğer Yük
b)Eğik bilyalı rulmanlarda (α=40o ) Çift olarak O ve X tertiplerinde;
Rulmanlı Yataklar
c) Konik Rulmanlarda Tekil Montajda (Genelde X=0.4)
Eşdeğer Yük
Çift olarak O ve X tiplerinde
Burada Y ve e değerleri Çizelge-16.3’de rulman kataloglarında verilmiştir.
Rulmanlı Yataklar
Konik makaralı ve eğik bilyalı rulmanlara: radyal yönde etki eden kuvvet, eksenel doğrultuda kuvvet bileşeni meydana getirir. Eksenel kuvvetler Çizelge 16.4’te verilen formüllerle hesaplanır.
Eşdeğer Yük
Rulmanlı Yataklar
Yatak Yükünün Değişken Olması,
Toplam dönme sayısı:
Eşdeğer Yük
Rulmanlı Yataklar Yatak Yükünün değişken olması
Li: % olarak ömür dilimleridir.
nm: ortalama devir sayısıdır.
Yük Lineer olarak değişiyorsa:
Rulmanlı Yataklar Nominal Ömür
Ömür: Bir rulmanın bileziklerinden birinde veya yuvarlanma elemanlarında yorulma meydana gelinceye kadar dayandığı toplam dayanma sayısı,
Gerçek Ömür: Bilezik veya yuvarlanma elemanlarında ilk yorulma belirtileri oluşuncaya kadar geçen süre,
Nominal Ömür: Yatakların % 90’ının herhangi bir kısmında yorulma belirtileri göstermeksizin eriştiği ve aştığı ömür.
L: milyon devir sayısı,
Lh :Çalışma saati
n: (d/d) devir sayısıdır.
Rulmanlı Yataklar Yük ve Ömür
C/F Oranı: Yük emniyet derecesi
L: 106 devir cinsinden ömür
Rulmanlı Yataklar Sabit Rulmanlı Yataklar
a)Statik yük sayısı (Co):
Ana unsur, yorulma değil (statik), plastik deformasyonun (PD) başlamasıdır ve
PD >0.0001 D ise yatak işe yaramaz.
D: Yuvarlanma elemanın çapı
Co: Rulman kataloglarında verilmektedir.
Rulmanlar tam dönmüyorsa:
Rulmanlı Yataklar Statik Eşdeğer Yük (Fo)
Fo: Rulmanda aynı kalıcı deformasyona neden olan yük, Xo: Statik radyal yük Faktörü (Çizelge 16.13’ten seçilir) Yo: Statik eksenel yük faktörü (Çizelge 16.13’ten seçilir)
Eksenel Makaralı Yataklarda:
Eksenel Oynak Makaralı Yataklarda:
Sabit Bilyalı Radyal Yataklarda:
Rulmanlı Yataklar Statik Eşdeğer Yük (Fo)
Rulmanlı Yataklar Rulmanlı Yatak Seçimi
Yatağa gelen Fr ve Fe Kuvvetleri bulunur.
X ve Y faktörleri; Fe/Fr, Fe/Co ve e’ ye bağlı olarak çizelgelerden alınarak Eşdeğer Yük (F) hesaplanır.
Yatağın ömrü L veya Lh cinsinden belirlenir.
Yatağın tipi seçilip, F ve L yardımıyla C/F yük emniyet derecesi veya C dinamik yük sayısı hesaplanır.
Hesaplanan C dinamik yük sayısı ve mil çapı d’ye göre kataloglardan rulman seçilir. Seçilen rulmanın katalogdaki C yük sayısı, hesapla bulunan dinamik yük sayısına eşit yada daha büyük olması gerekir
Rulmanlı Yataklar Rulman Kataloğu
Rulmanlı Yataklar Rulman Kataloğu
Rulmanlı Yataklar Rulman Kataloğu
Rulmanlı Yataklar Rulman Kataloğu
Rulmanlı Yataklar
Örnek 1: Bir güç iletim milinin 6211 nolu tek sıra bilyalı sabit yatağının:
a) Fr=12000 N radyal yük için beklenen ömrü kaç devirdir?
b) Hangi maksimum yük altında140x106 devirlik bir ömre erişebileceğini bulunuz.
c) n=1250 d/d da çalışarak Lh=50000 saat ömre erişmesi istendiğine göre yatağa etkiyen maksimum radyal yük ne kadardır?
d) Lh=50000 işletme saati cinsinden ömrünü, n=1500 d/d için milyon dönme sayısı cinsinden ifade ediniz.
Örnek
Rulmanlı Yataklar Örnek
Rulmanlı Yataklar Örnek
Rulmanlı Yataklar Örnek
Rulmanlı Yataklar FAG: Rulman Seçimi