YKSEK GERLM G KESCLER

KESC SEM

Kesici eitleri hakknda genel bilgiler040000369 Selim Turan

2. Kesici eitlerinin avantajlar ve dezavantajlar040000389 Mehmet Demirta

3. Kesici seiminde gz nnde bulundurulmasgereken balca esaslar ve olaan koullar iinanma deerlerinin seimi

040000384 Ayd n Bayiit

4. Arza koullar iin anma deerlerinin seimi040000383 Kemal Szer

5. rnek uygulama: PowerWorld simulasyonu040000353 Kaptan Ceyhun Terziolu

1. KESC ETLERNN ZELLKLER

Kesiciler genel olarak alt eittir.

1. az yal kesiciler2. yal kesiciler3. haval kesiciler4. basnl haval kesiciler5. SF6 l kesiciler6. vakumlu kesiciler

1.1. Yal Kesiciler : lk yksek gerilim g

kesicileridir. Uzun yllar kullanlmlardr. Enerji

naklinin gelimesinde nemli yer tuttular. Yal

kesici, iinde kesici kontaklarnn bulunduu

elik bir kaptan oluur. Ya hem ark sndrr

hemde yaltm salar. Kk kesicilerde her

kutup ayn kazan iersindeyken byk

kesicilerde ayr kazanlarda bulunur. Kazan

iersinde buharlaan gazn basncn ykseltmek

iin sndrme odacklar bulunur. Bu sayede

basnc ykselen gaz hzla tahliye edilerek ark

soutur ve sndrr. Basit yapl kesicilerdir.

1.2. Az Yal Kesiciler : Bu kesicide yal

kesiciden farkl olarak sadece sndrme

odasnda ya bulunur. Kutuplararas ve kutuplarla toprak aras yaltm baka yaltkanlarla

salanr. Ark ile buharlaan gazn yksek basnta hcrenin dna akmasyla ark hzla sour

ve sndrme ilemi tamamlanr. Az yal kesiciler alak ve orta gerilim kademesinde

kullanlr. Ama kapama ilemi motor yay kurma mekanizmasyla yaplr. Kurma motoru AC

veya DC gerilimle alabilir. Ama ilemi ise bir mandal ile yayn boaltlmasyla

gerekleir.

1.3. Haval Kesiciler : haval kesicilerde temel ark sndrme ilkesi arkn direncinin

artrlmasdr. Bunun iin ark boynuzlar ,ark dilimleyicileri, mknatsl sigorta bobinleri

bulunur.

a. Ark boynuzlar : arkn boyu uzatlarak direnci artrlr ve sndrlr.

b. Magnetik fleme : Ark iletken bir yap olduundan magnetik alanla yn

deitirilebilir. Bylece magnetik kuvvet arkn boyunu uzatr, ssn drr ve sndrr .

c. sndrme hcreleri : Ark kendinden daha souk olan hcre duvarlar arasnda

ilerleyerek sour ve sner.

d. metal engel koyma: Souk metal elektrotlar ark seri bal kk ark paralarna

blerek soutur ve sndrr. Hava flemeli kesiciler bugn 150 kV a kadar

kabilmektedir. Hava flemeli kesiciler ilk bulunan kesicilerdir. Gnmzde nadiren

kullanlrlar.

1.4. Basnl Haval Kesiciler : Bu kesiciler

ama olay srasnda meydana gelen arkn

zerine basnl hava fleyerek sndrrler.

Aniden soumaya balayan ark yksek

basnl havann iyonlamay engellemesiyle

bir sre sonra sner. Yksek basn

salamak iin kompresre ve hava tankna

datm iinse borulara ihtiya vardr. Bu

kesiciler 11kV ve 1100 kV arasnda

kullanlmaktadr. Gnmzde yksek

gerilimde SF6 sklkla kullanld iin

basnl haval kesiciler sadece 245kV ve

st iin kullanlr.

1.5. SF6 l Kesiciler : Bu kesicide kesme hcresi, yksek basnl silindir biimli bir kap ve

biri sabit dieri hareketli iki kontaktan oluur. Kesme ortam 1.5- 6 bar basnl SF6 gazdr.

Kesici arkn sndrmek iin ark zerine basnl gaz

flenir. Bylece ark soutulur, kontaklar aras ortam

iletkenliini kaybedip yaltkan olur ve ark sner. SF6gaz ama scaklnda ortama kkrt ve flor iyonlar

ve elektronlar verir. Bu srada ok elektronegatif olan

flor iyonlar ortamdaki elektronlar yakalayarak ark

akmn snrlar. SF6 nn sy ok abuk datmasndan

dolay scaklk hzla der. Ark sour ve sner.

Kesicinin gerilim dayanm basnl havallara gre

daha yksektir. Bu kesiciler yaltm snflarna gre

gaz yaltml ve hava yaltml olarak ikiye ayrlr. Gaz yaltml kesiciler 36kV tan 800kV a

hava yaltml kesiciler ise 72.5 kV tan 420 kV a kadar kullanlmaktadr.

1.6. Vakumlu Kesiciler : Bu kesicide kesme

hcresi, yksek vakumlu silindir biimli seramik

bir kap ve biri sabit dieri hareketli iki kontaktan

oluur. Kabn iinde 10-6 ile 10-7 torr basncnda

vakum bulunur. Kontaklar ayrlrken ark

zerinden geen akm, akm sfrna kadar akar.

Akm sfrnda ark sner ve maden buhar

kontaklar zerinde younlar. Ark blgesi

dnda yksek vakum bulunduundan maden

buhar hzla o blgeye kaar ve ortam abucak

yaltkan duruma geer. Bylece ark sndrlr.

Vakumlu kesicide ark sndrme maddesi bulunmaz. Bu kesici ok yksek gerilim

kademelerinde kullanlmazlar. zellikle dk gerilim kademelerinde (7.5kV-12kV) SF6 ya

gre kullanm kolay olmasna ramen pahal olduundan tercih edilmezler.

2. KESC TRLERNN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI

2.1. Tam Yal Kesiciler

Avantajlar :

Tam yal kesicilerin yaps basittir. Kullanm da kolaydr.

Dezavantajlar :

Tam yal kesicilerde ya deitirmek ok pahal bir ilem olmaktadr. rnein 230

kVluk bir kesiciye toplam 50000 litre ya gerekmektedir. Kulland ya miktarndan da

anlalabilecei gibi tam yal kesicilerin boyutlar ok byktr. Kazan yalandka

mukavemeti azalr ve yksek basn oluturan ama ilemi esnasnda patlama riski dourur.

Bnyesindeki yan da dar kmasyla bu kesiciler hem can hem mal gvenlii iin tehlike

arzederler.

2.2. Az Yal Kesiciler

Avantajlar :

Boyutlar tam yallara nazaran kktr ve daha az yer kaplarlar. Bu nedenle fiyatlar

daha ucuzdur. Montajlar kolaydr ve kullanmlar basittir. Daha az ya kullanrlar. Yaltm

testi iin zel cihazlara gereksinimleri yoktur.

Dezavantajlar :

Ark sndrme ilemini karlayan ya miktar az olduundan daha sk deitirmek

gerekir. Baz trlerinde ya karma grlebilir ve bu olay ciddi yangn tehlikeleri

oluturabilirler. Bu yzden yanc patlayc ortamlarnda uygun deildirler. Bir baka

dezavantajlar da endktif ve kapasitif akmlar kesmede pek baarl olamaylardr.

2.3. Haval G Kesicileri

Avantajlar :

Fiyatlar ucuzdur ve sistemleri ok basittir. Az bakm gerektirmeleri de baka bir

avantajdr. Bakm yapmadan ayn kesiciyle ok sayda ama kapama yapmak mmkn olur.

Dezavantajlar:

Bu kesiciler artk ok eskide kalm modellerdir ve artk uygulamadan kalkmtr.

Basit yaplar alanlar iin ve yangn riskine kar tehlike arzeder. Yksek gerilim ve yksek

g seviyelerinde uygun deildirler. Doru akm uygulamalarnda kesmeyi zorlatran

yaplar vardr.

2.4. Basnl Haval G Kesicileri

Avantajlar :

Basnl haval kesiciler ok hzl ama yapabilirler. Bunun sebebi havann sndrme

hcresine hareketinin ihmal edilebilecek srede gerekleebilmesidir. Bu sayede ark sadece

bir evrimde sndrlebilmektedir. Kapama da ok hzl gerekleebilmektedir. Sndrme

hcresinde basncn, valf hareketiyle hemen dmesi sonucu kontaklar yay basncyla ok

hzl ekilde kapanrlar. Bu tr kesicilerin montajlar ve bakmlar kolaydr. Yaplan deneyler

basnl haval g kesicilerinin ok yksek gerilime uygunluunu ortaya koymutur.

Dezavantajlar :

Kompresr, hava tank ve boru tesisat gibi ek elemanlara ihtiyalar vardr. Bu

kesicilerin maliyetleri de ok yksek olmaktadr.

2.5. SF6 G Kesicileri

Avantajlar :

SF6 gaznda sl iletkenlik fazladr. Bunun yannda arktaki elektrik alan iddeti daha

kktr. Bu sayede ark enerjisi der ve sya dnen enerji azaldndan kontaklar daha az

anr. SF6 gaznn bir baka avantaj ise ark akm sfra gelmeden nce ortamdaki snma

neticesinde (basn da bu yzden artnca) SF6 gaznda iletkenliin dier gazlara nazaran

daha hzl azalmasdr. Ayrca kesme ilemi ardndan SF6 gaz dah yksek gerilimlere dayanr

hale gelir ki bu da nemli bir avantajdr. Kontaklar arasna az miktarda gaz verilerek elektron

yakalama ilkesiyle sndrme yaplabilir. Bu da kesiciye dk akmlar da , ksa devre

akmlarn da yaklak verimlilikle kesebilmeyi salar. Bu kesicilerde kaza riski ok dktr.

Dier bir avantajlar ise iletmelerinin basit olmasdr.

Dezavantajlar :

Bu kesicilerin fiyatlar yksektir. Bu , nemli bir dezavantaj tekil eder. Dier bir

dezavantaj ise kesicinin iinde yksek scaklklarda gerekleen reaksiyonlardr ki neticede

zehirli gazlar ortaya kar. Bu gazlarn hibir ekilde darya kmamalar gerekmektedir. Bu

gazlarn atmosfere salnmalar da doamz iin tehlike ierir. Bu yzden kesici gvdesindeki

herhangi bir olas sznt ciddi bir problemdir. SF6 gaznn sebep olduu dier bir problemse

bu gazn dk basn ve scaklk seviyelerinde kolay svlamasdr. Bu zellik, hususiyetle

yksek yerlerde (souk yerlerde) ve souk iklimlerde problem tekil edebilir. Dk scaklk

i basnc da drecek, dk basn ve dk scaklk etkisiyle svlaan gaz ierideki

basncn daha da dmesini getirecektir. Bu da kesicinin ilevini byk lde kaybetmesi

demektir. Kimi uygulamalarda kesici gvdesinin stlmas yoluna gidilerek problem

zlmeye allmsa da bu ek maliyet ve yer anlamna geldiinden bir dezavantaj oluturur.

2.6. Vakumlu Kesiciler:

Avantajlar :

SF6 gazl kesicilerden daha ekonomiktir. ok iyi seviyede ,verimli kesme ilemi

yapabilirler. Ortamn vakum olmasndan dolay dielektrik dayanmlar dier kesicilerden ok

stndr. Neredeyse hi bakma ihtiyalar yoktur. Baz modellerinde 10 yllk kullanm

ardndan baz aksamlar yalamak gerekmektedir ki bu sfr bakm maksimum kullanm

anlamna gelir. Bnyesinde hibir ark sndrme veya soutma maddesi yoktur. Bunun sebebi

ama olay esnasnda kontak yzeyinde oluan plazma yapsndaki metal buhar sayesinde

arkn sfrdan geinceye kadar devam etmesi ve bu anda birbirinden uzaklamakta olan

kontaklar arasnda tekrar ykselen dielektrik dayanmn arkn kendiliinden snmesini

salamasdr. Metal buhar ise mikro saniyeler mertebesinde srede kontaklara geri dner.

Vakumlu g kesicilerinin gvenilirlikleri ok yksektir. Bu kesicilerin bir dier nemli

avantaj ise her trl akm kesme kabiliyetlerinin olmasdr. rnein 90o ye varan alardaki

endktif akmlar dahi kesebilirler.

Dezavantajlar :

Vakumlu kesiciler gnmzde henz alak gerilim seviyelerinde uygun olabilecek

fiyat seviyelerini yakalayamamlardr. Bu kesicilerin ok yksek gerilim seviyelerinde de

uygulamalar henz grnmemektedir.

3. YKSEK GERLM G KESCLER ANMA DEERLER

Kumanda elemanlar ve yardmc donanmlar dahil edilen btn kesiciler iin

belirtilmesi gereken anma deerler unlardr:

a) Anma gerilimi

b) Anma yaltm dzeyi

c) Anma frekans

d) Anma akm

e) Ksa devre anma kesme akm

f) Toparlanma geici gerilimin anma deeri

g) Ksa devre anma kapama akm

Yukardaki anma deerlerden baka zel durumlarda verilmesi gereken deerler de

bulunmaktadr:

a) Anma gerilimi 52 kV ve daha yksek, anma kesme akm 12,5 kAden byk olan

kutuplu kesiciler iin ksa hat arzasndaki anma deerleri

b) Anma gerilimi 72,5 kV ve daha yksek olan, hava hatlarn kapatmak ve amak

zere retilmi kutuplu kesiciler iin bota hat kesme akm

c) Ama-kapama dzenlerinin olmas halinde bu dzenlerin anma besleme frekans

d) Eer kesicide basnl gaz kullanlyorsa, ama-kapama ilemleri iin gereken gaz

anma besleme basnc

Bu anma deerlerin dnda talep edildii takdirde verilmesi gereken anma deerler de

unlardr:

a) Bota kablo anma kesme akm

b) Kondansatrler iin anma kesme akm

c) Endktif akm anma kesme deeri

d) Faz uyumsuzluunda anma kesme akm

e) Yardmc devreler anma besleme gerilimi

f) Yardmc devreler anma besleme frekans

3.1. Anma Gerilimi:

Kesiciye ait anma gerilimi, kesicinin kullanlaca ebekenin en yksek geriliminin en

st snrlarn belirler. kutuplu bir kesicinin anma gerilimi 50 Hz frekansnda aadaki

standart deerlerden seilmelidir:

Anma gerilimi 72,5 kV ve aas olan kesiciler iin: 3,6-7,2-12-17,5-24-36-52-72,5 kV

Anma gerilimi 72,5 kV tan yksek olan kesiciler iin: 100-123-145-170-245-300-362-420-

525-765 kV

3.2. Anma Yaltm Dzeyi:

20 C scaklk, % 65 bal nem ve 1013 mbar hava basnc altnda kesicinin anma

yaltm dzeyi aadaki tablolardan seilmelidir.

Tablo 1. Anma gerilimi 72,5 kV ve daha aa olan kesiciler iin

Anma Gerilimi(kV-efektif)

Anma dayanmagerilimi (kV-

efektif)3,6 107,2 2012 2817,5 3824 5036 7052 95

72,5 140

Tablo 2. Anma gerilimi 100 kV-245 kV arasnda olan kesiciler iin

Anma Gerilimi(kV-efektif)

Anma dayanmagerilimi (kV-

efektif)150

100185185

123230230

145275275

170325360395245460

3.3. Anma Frekans:

Kesicinin anma frekans, kesicinin kullanlaca ebekenin frekansdr. Kesicinin dier

anma deerleri anma frekansna baldr ve frekansa gre seilmelidir. fazl kesicilerin

anma frekans 50 Hz olmaldr.

3.4. Srekli letme Anma Akm:

Kesicinin srekli iletme anma akm, kesicinin zarar grmeden ve eitli blmlerinin

ar snmakszn, srekli olarak tayabildii anma frekansndaki akmn efektif deeridir.

Srekli iletme anma akm, aadaki standard deerlerden seilmelidir:

400-630-800-1250-1600-2000-2500-3150-4000-5000-6300 A

3.5. Ksa Devre Anma Kesme Akm:

Kesicinin ksa devre anma kesme akm, ebeke frekansl toparlanma gerilimi

kesicinin anma gerilimine ve geici rejim toparlanma gerilimine eit olan bir devrede,

kesicinin bu koullarda kesebildii en byk ksa devre akmdr.

Ksa devre anma kesme akm u deerlerle belirlenir:

a) Akmn alternatif bileeninin efektif deeri

b) Akmn doru akm bileen yzdesi

Standard bir kesici aadaki zellikleri salamaldr:

a) Kesici, ksa devre anma kesme akmn anma geriliminden daha dk gerilimlerde

de kesebilmelidir.

b) Anma geriliminden daha yksek gerilimlerde hi bir kesme akm garanti edilmez.

Ksa devre anma kesme akm alternatif akm bileeninin efektif deeri 6,3-8-10-12,5-

16-20-25-31,5-40-50-63-80-100 kA deerlerinden seilmelidir.

3.6. Anma Ksa Devre Kapama Akm:

Kesicinin anma ksa devre kapama akm, kesicinin anma gerilimine karlk gelen

ksa devre akmdr. Anma ksa devre kapama akmnn deeri, anma ksa devre kesme akm

alternatif akm bileenin efektif deerinin 2,5 kat olmaldr.

3.7. Anma Ksa Devre Sresi:

Kesici kapal durumda iken anma ksa devre kesme akmna eit bir akm

geirebildii sredir. Standard sre 1 saniyedir. Eer 1 saniyeden daha yukar deer

kullanlacaksa 3 saniye deeri kullanlabilir.

3.8. Anma lemler Dizisi:

Kesicilerde anma ilemler dizisi 2 farkl ekilde yaplabilmektedir.

a) A - t - KA - t - KA

b) KA - t - KA

Burada A ama ilemini, KA ise kapama ilemini ve hemen ardndan gelen ama

ilemini, t de hzl otomatik yeniden kapama dzeni bulunmayan kesicilerde 3 dakikadr. t

hzl otomatik yeniden kapama dzeni bulunmayan kesicilerde 15 saniye olmaktadr.

3.9. Bota Hat Anma Kesme Akm:

Bota hat anma kesme akm, kesicinin anma geriliminde, en byk manevra ar

gerilimlerini amadan kesebildii bota hat en byk kesme akmdr. Bota hat anma kesme

akm, sadece 72,5 kV ve st fazl hava hatlarn ap kapamak iin verilmelidir. Standard

deerler aadadr:

Tablo 3. Bota Hat Anma Kesme Akm Standard Deerleri

Anma Gerilimi(kV-efektif)

Anma dayanmagerilimi (kV-

efektif)72,5 10100 20123 31,5145 50170 63245 125300 200362 315420 400525 500

3.10. Bota Kablo Anma Kesme Akm:

Bota kablo anma kesme akm, anma gerilimde kesicinin en byk manevra ar

gerilimlerini amadan kesebldii bota kablo en byk kesme akmdr. Bu anma deerin

belirtilme zorunluluu yoktur. Anma gerilimi 24 kVun altnda olan kesicilerde bu anma

deerinin verilmesi gereksizdir.

3.11. Kondansatr Anma Kesme Akm:

Kesicinin anma geriliminde ve bu standartlarda verilen kullanma ve iletme koullar

altnda en byk manevra ar gerilimlerini amadan kesebildii en byk kesme akmdr.

Yalnz bana kullanlan kondansatr bataryas anma kesme akmnn belirlenmesi zorunlu

deildir.

52 kV anma deerine kadar kesici anma deerleri koordinasyon izelgesi aada

verilmitir.

Tablo 4. Kesici Anma Deerleri Koordinasyon izelgesi

AnmaGerilimi

(kV)

Ksa DevreAnmaKesme

Akm (kA)

Anma Srekli alma Akm (A)

10 400 16 630 1250 25 1250 1600 2500 3,6

40 1250 1600 2500 40008 400

12,5 400 630 1250 16 630 1250 1600 25 630 1250 1600 2500

7,2

40 1250 1600 2500 40008 400

12,5 400 630 1250 16 630 1250 1600 25 630 1250 1600 2500 40 1250 1600 2500 4000

12

50 1250 1600 2500 40008 400 630 1250

12,5 630 1250 16 630 1250 25 1250

17,5

40 1250 1600 2500 8 400 630 1250

12,5 630 1250 16 630 1250 25 1250 1600 2500

24

40 1600 2500 40008 630

12,5 630 1250 16 630 1250 1600 25 1250 1600 2500

36

40 1600 2500 40008 800

12,5 1250 5220 1250 1600 2000

4. YKSEK GERLM G KESCLERNN SEM ESASLARI

Yukardaki blmde yksek gerilim g kescilerinin anma karakteristkleri anlatld.

Herhangi bir uygulama iin kesicinin normal yk ve arza koullarnn gerekli anma deerleri

dikkate alnmaldr.

Kesicinin zellikleri belirlenirken ileride sistemin tm zerinde meydana gelebilecek

deiiklikler de gz nnde bulundurulmaldr.

Kesicilerin uygulamada normal iletme koullar ve arza koullar iin ayr ayr anma

deerleri seilmelidir.

4.1. Normal (Olaan) letme Koullar iin Anma Deerleri Seimi

4.1.1. Anma Gerilimi Seimi:

Kesicinin anma gerilimi, bal bulunduu noktada meydana gelebilecek en yksek

ebeke geriliminden yksek olmaldr. Kesicinin anma gerilimi, yukarda verilen standard

deerlerde seilmelidir. Bu deerler faz aras gerilim deerleridir.

4.1.2. Yaltm Koordinasyonu:

Yaltm koordinasyonunun amac, elektrik ebekesinde ar gerilimlerden ortaya

kabilecek aygt arzalarn en dk dzeyde tutmak ve ekonomik olarak atlamalardan

kanlmas mmkn olmadnda, bu atlamalar olabildii kadar hasar vermeyecekleri

noktalara kaydrmaktr.

4.1.3. Anma Frekans:

Anma frekans, dier anma deerleri etkilediinden eer kesici anma frekans dnda

bir frekansta kullanlacaksa bu dikkate alnmaldr.

4.1.4. Anma Srekli alma Akmnn Seimi:

Kesici belli bir sre ar akmlara dayanamayaca iin kesicinin seimi yaplrken

kesicinin anma srekli alma akm, iletmedeki tm yk akmlarna uygun seilmelidir.

4.1.5. Yerel Hava ve klim Koullar:

Kesiciler en dk hava scaklk deerlerine gre snflandrlmtr:

Bina ii -5 C ve -20 C

Bina d -25 C ve -50 C

Scaklk dnda duman, kimyasal atklar, tuz kalntlar gibi d etkenler bina d

kesiciler iin uygun olmayan koullar ortaya karmaktadr. Bu durumda kesicinin ak

havaya maruz kalan ksmlarnn ve izolatrlerinin projelendirilmesinde yukardaki etkenlere

dikkat etmek gerekir.

Kesicinin rzgar basncnn 700 N/m2yi veya 5 kg/m2lik buz ykn aan blgelerde

kullanlmas durumunda zel bir imalat gerekebilir.

4.1.6. Yksek Ykseltilerde Kullanma:

Kesicinin normal iletme koullarna gre kullanlaca yerin ykseltisi 1000 metreyi

gememelidir.

4.2. Arza Koullar iin Anma Deerleri Seimi

4.2.1. Anma Ksa Devre Kesme Akm:

Kesicinin anma ksa devre kesme akm iki deerle tanmlanmaktadr: 1) Ksa devre

akm a.a. bileeninin efektif deeri (ksa devre akm), 2) d.a. bileeninin yzde deeri

Ksa devre akm a.a. bileeninin efektif deeri seimi iin 6,3-8-10-12,5-16-20-25-

31,5-40-50-63-80-100 kA deerlerinden biri seilir.

Ksa devre anma kesme akm d.a. bileeninin yzde deeri aadaki biimde

belirlenmelidir:

a) Herhangi bir yardmc enerji kaynana gerek kalmadan ksa devre akm ile

alabilen kesiciler iin d.a. bileeni, kesicinin ama sresinin en kk deerine eit bir

zaman aralna karlk gelmelidir.

b) Yalnz yardmc enerji kayna ile alan kesiciler iin d.a. bileene kesicinin ama

sresinin kk deeri ile anma frekans yarm periyodunun toplamna eit bir zaman

aralna karlk olmaldr.

Yukarda aklanan ama sresi en kk deeri, kesici herhangi bir iletme koulunda

alrken bir ama ileminde veya bir ama-kapama evriminde elde edilen en ksa ama

sresidir.

Kesici yukarda aklanan koullarda, deeri kesicinin ksa devre anma akm deerine

kadar olan ve anma deerini amayan herhangi bir a.a. bileeni ile belirlenmi bir yzde

deerini gemeyen d.a. bileenini ieren btn ksa devre akmlarn kesebilmelidir. Bu

koullarda seilen kesicinin anma ksa devre kesme akm deerinin kesicinin yerletirildii

noktadaki, simetrik ksa devre akmnn ilk deerinden daha az olmayacak ekilde seilmesi

yeterli olacaktr.Baz hallerde yzde doru akm bileeni verilen standart deerlerden daha

yksek olabilir.

4.2.2. Anma Geici Toparlanma Gerilimi, lk Kutup Katsays ve Ksa Hat Arzas Anma

Deerlerinin Seimi:

ebekenin varsayl geici toparlanma gerilimini belirleyen gerilim dalgas, kesicinin

geici toparlanma gerilimini belirleyen referans hattn gememeli ve belirlenen gecikme

hattn gerilim sfrna yakn bir yerde kesmeli, ancak daha sonra kesmemelidir.

Anma gerilimi 100 kV ve daha kk olan kesicilerin ilk kutup katsays 1,5 olmal,

100 kV u aan anma gerilimleri iin ilk kutup katsays 1,3 ve 1,5 deerleri arasndan

seilmelidir.

Geici toparlanma gerilimleri standart deerleri uygulamada karlalabilecek

koullarn byk bir ksmn kapsad iin, farkl geici toparlanma gerilim deerlerinin gz

nne alnmas gerekli deildir.

4.2.3. Faz Uyumsuzluu Karakteristiklerinin Seimi:

Deney koullarnn kapsadklarndan daha ar koullarn ortaya kmas iin, birok

zel durumun ayn anda gereklemesi gerekmektedir. Ek olarak faz uyumsuzluu

koullarnda manevralar ender olarak yapldndan kesicinin en ar koullar karlayacak

biimde tasarmlanmas ekonomik olmayabilir. Faz uyumsuzluu hallerinde sk sk manevra

yaplaca ngrlen yerlerde kullanlabilen kesicilerde veya dier nedenlerle faz

uyumsuzluu hallerinde manevralarn zel bir nemi olduundan, kesicinin kullanlaca

ebekenin gerek toparlanma gerilimleri belirlenmelidir. Bazen zel bir kesici veya daha

yksek anma gerilim deerli bir kesici kullanlmas gerekebilir. kinci bir zm ekil olarak

baz sistemlerde, faz uyumsuzluu srasndaki manevralarn ar koullar, empedans duyarl

rleler kullanmak sureti ile, ama salcsna giden kumanda iareti kumanda edilerek ve

kesme ilemenin ann 180 olmasndan nemli sre nce veya nemli sre sonra

gereklemesi salanarak hafifletilmektedir. Hattn her iki ucundaki kesicilerin ayn anda

amasnn salanmas, geici gerilimler ynnden ek olumlu sonular verir.

4.2.4. Anma Ksa Devre Kapama Akmnn Seimi:

Seilen bir kesicinin anma ksa devre kapama akm, arza akmnn en byk tepe

deerinden kk olmamaldr. Bakaca belirtilmedike anma ksa devre kapama akm, anma

ksa devre kesme akm alternatif akm bileeninin 2,5 katdr. Baz durumlarda, rnein

endksiyon motorlarna yakn yerlerde, arza akmnn en byk tepe deeri, ksa devre akm

alternatif akm bileeninin 2,5 katndan daha byk olabilir. Byle hallerde, zel bir kesici

kullanlmasndan kanlmal ve uygun anma ksa devre kapama akm olan bir kesici

kullanlmaldr.

4.2.5. Ksa Devre Anma Sresinin Seimi:

Ksa devre anma sresinin standard deeri 1 saniyedir. Daha yksek bir deer

gerektiinde anma deeri olarak 3 saniye seilmelidir. Aksi belirtilmedike, ksa devre

sresinin ksa devre anma sresinden daha byk olmas halinde akm zaman arasndaki iliki

I2t = deimez

eitliine uygun olmaldr.

5. RNEK UYGULAMA: POWERWORLD SMULASYONU

almamz boyunca ele aldmz sistemimizde 5 adet bara, 3 adet generatr ve 4 adet

yk modellenmitir. Birim deer ile allmakla beraber temel gerilim deeri 138 kV, temel

g deeri 100 MVA ve temel akm deeri de 418.34 A'dir.

Sistemimizde herhangi bir arza yok iken sistemimizin almas aadaki gibidir. Her

bir hattn kapasitesi 100 MVA olarak alnmtr.

Bu durumda elimizdeki mevcut deerler g ak listesi olarak aadaki gibi elde edilmitir

Kesici seimi iin sistemde meydana gelecek bir arzada oluacak ksa devre akmnn

bilinmesi nemlidir. Bu nedenle, bizde burada sistemin herhangi bir noktasnda arza

meydana getirerek oluacak ksa devre akmn hesapladk.

2 numaral bara ile 3 numaral bara arasndaki hattn ortasnda faz-faz arzas olduunu

varsayarsak yaplan hesaplardan ksa devre akmn buluruz.

Grld gibi arza akm 2.942 pu kmtr. Bu deerin temel akm ile arpm gerek ksa

devre akmn verir:

I = 2,942 * 418,37 = 1230,84 A

Ortam scakl: Yl boyunca minimum scaklk -5C, maksimum scakln +32C olduu

varsaylrsa, bina d kesici iin -25C veya -50C, maksimum +30C veya +40C

deerlerinden bir tanesi seilmelidir.

Anma gerilimi: 145kV

Anma frekans: 50Hz

Anma dayanma gerilimi: 230kV veya 275kV

Srekli iletme anma akm: Temel akm 418,37A olduu iin standart deerlerden 630A

seilir.

Ksa devre anma kesme akm: Ksa devre akm 1230,84 A olduu iin standard deerlerden

6,3kA seilir.

Bulunan anma ksa devre kapama akm: Bunun deeri ksa devre anma kesme akmnn 2,5

kat olduu iin 15,75kA olarak hesaplanr.