Wybrane przypadki kliniczne

Rafał SapieRzyńSki

atlaS cytologii psów i kotów

© Copyright Rafał Sapierzyński, 2014© Copyright by Galaktyka Sp. z o.o., Łódź 2014

Dr hab. Rafał SapierzyńskiZakład Patomorfologii ZwierzątKatedra Patologii i Diagnostyki WeterynaryjnejWydział Medycyny WeterynaryjnejSzkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Galaktyka Sp. z o.o.90-562 Łódź, ul. Łąkowa 3/5tel.: 42 639 50 18, tel./fax 42 639 50 17e-mail: weterynaria@galaktyka.com.pl www.galaktyka.com.pl

Ryciny pochodzą z archiwum prywatnego Rafała Sapierzyńskiego (o ile nie zaznaczono inaczej). Ryciny 36.1, 36.2, 37.1, 39.7, 42.1, 42.2, 43.1, 51.6 dzięki uprzejmości lek. wet. Macieja Wojtczaka; ryc. 41.1 oraz wynik badania dzięki uprzejmości lek. wet. Mariusza Miazgi z Przychodni Weterynaryjnej Małych Zwierząt Leonarda Gugały w Szczecinie; ryc. 44.1 dzięki uprzejmości dr Izabeli Jońskiej; ryc. 49.1 dzięki uprzejmości lek. wet. Marcina Salewicza; ryc. 49.2 dzięki uprzejmości dr. Dariusza Jagielskiego.

Redakcja naukowa: dr hab. Wojciech Bielecki Redakcja językowa: Marta SobczakRedakcja techniczna: Marta Sobczak Korekta: Monika Ulatowska Projekt okładki: Garamond Skład: Garamond Druk: Opolgraf S.A. Koordynacja projektu: Marta Sobczak

ISBN: 978-83-7579-305-5

Autor chciałby podziękować następującym osobom:• Lek. wet. Maciejowi Wojtczakowi za udostępnienie obrazów RTG i USG, pomoc w ich interpretacji

oraz udostępnienie informacji o pacjentach• Dr. Dariuszowi Jagielskiemu za udostępnienie obrazów RTG oraz informacji o pacjentach• Dr Magdalenie Ostrzeszewicz za udostępnienie informacji o pacjentach• Lek. wet. Marcinowi Salewiczowi za udostępnienie fotografii pacjenta oraz informacji o pacjencie• Lek. wet. Mariuszowi Miazdze za udostępnienie obrazu USG, jego interpretację oraz informację o pa-

cjencie • Dr Izabeli Jońskiej za pomoc w interpretacji wyników badań RTG i USG

Uwaga Medycyna jest gałęzią nauki cechującą się stałym rozwojem wiedzy.

Niniejsze dzieło jest chronione prawem autorskim. Ugruntowane w ten sposób prawa, zwłaszcza prawo wykonywania przekładów, przedruków, wygłaszania wykładów i odczytów, wykorzystywania fotografii i ta-bel, przesyłania drogą radiową, mikrofilmowania lub powielania innymi sposobami oraz gromadzenia i ma-gazynowania w zakładach przetwarzania danych, są zastrzeżone, z uwzględnieniem także wykorzystywania w postaci streszczenia. Powielanie niniejszego dzieła lub jego części jest, nawet w pojedynczym przypadku, dozwolone jedynie w granicach prawnych postanowień ustawy obejmującej prawo autorskie. Wykroczenia podlegają postanowieniom karnym wynikającym z ustawy o prawie autorskim.

5

SpiS treści

1. ISToTA CyToLoGII KLINICZNej I WSKAZANIA Do PRZePRoWADZeNIA BADANIA CyToLoGICZNeGo........................... 10

Cel badania cytologicznego – ustalenie rozpoznania ....................................... 10Wskazania do wykonania badania cytologicznego .......................................... 12Zalety badania cytologicznego ......................................................................... 12

2. WyMAGANIA SPRZęToWe .............................................................................. 14Minimalny zestaw sprzętów niezbędnych w cytologii klinicznej .................... 14Sprzęt potrzebny do pobierania materiału ........................................................ 14Wyposażenie dodatkowe .................................................................................. 14Zasady stosowania sprzętu ............................................................................... 14

3. PoBIeRANIe MATeRIAŁU I WyKoNyWANIe RoZMAZóW CyToLoGICZNyCh ............................................................................................ 16

Metody pobierania materiału ............................................................................ 16Preparaty odciskowe ......................................................................................... 16Wymazy ............................................................................................................ 18Zeskrobiny ........................................................................................................ 18Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa .................................................................... 20Biopsja cienkoigłowa bez aspiracji .................................................................. 22Aspiracja płynu z naturalnej lub patologicznej jamy ciała ............................... 22Wykonywanie rozmazów cytologicznych ........................................................ 24

4. UTRWALANIe I BARWIeNIe RoZMAZóW..................................................... 28Utrwalanie i przechowywanie rozmazów ......................................................... 28Transport rozmazów do laboratorium ............................................................... 28Metody barwienia stosowane w cytologii ........................................................ 30

5. INTeRPReTACjA oBRAZU CyToLoGICZNeGo I NAjCZęśCIej PoPeŁNIANe BŁęDy .......................................................................................... 34

Wyniki niediagnostyczne .................................................................................. 34Wyniki niejednoznaczne ................................................................................... 36Przykłady rozmazów cytologicznych niedostatecznej jakości ......................... 36Wyniki fałszywie ujemne ................................................................................. 36Wyniki fałszywie dodatnie ............................................................................... 38Najczęściej popełniane błędy ........................................................................... 38

6. oBRAZ CyToLoGICZNy ZAPALeNIA ............................................................ 42Komórki nacieku zapalnego ............................................................................. 42Zapalenie neutrofilowe (zapalenie ropne) ........................................................ 44Zapalenie ropno-ziarniniakowe ........................................................................ 46Zapalenie ziarniniakowe ................................................................................... 46Zapalenie eozynofilowe .................................................................................... 46Zapalenie limfocytarno-plazmocytarne ............................................................ 48Zapalenie tkanki tłuszczowej ............................................................................ 48Czynniki etiologiczne ....................................................................................... 48

6

7. CyToPAToLoGIA NoWoTWoRóW .............................................................. 54Kryteria oceny pochodzenia komórek .............................................................. 54ogólne kryteria złośliwości cytologicznej ........................................................ 56Cytoplazmatyczne kryteria złośliwości cytologicznej ...................................... 56jądrowe kryteria złośliwości cytologicznej ...................................................... 56Rodzaje nowotworów ....................................................................................... 58

8. PoWIeRZChoWNe ZAPALeNIe SKóRy ....................................................... 62Powierzchowne bakteryjne zapalenie skóry u buldoga .................................... 62Powierzchowne bakteryjne zapalenie skóry

w przebiegu niedoczynności tarczycy u psa.................................................. 64Powierzchowne bakteryjne zapalenie skóry u owczarka .................................. 66

9. GŁęBoKIe ZAPALeNIe SKóRy ...................................................................... 68Trądzik u kota ................................................................................................... 68Zapalenie gruczołu ogonowego u doga niemieckiego ...................................... 70eozynofilowe zapalenie mieszków włosowych u dobermana .......................... 72

10. jAŁoWe ZAPALeNIe TKANKI PoDSKóRNej U PSA ................................. 74

11. RoPIejąCy SZeW PooPeRACyjNy ............................................................. 76

12. ZAPALeNIe UChA ZeWNęTRZNeGo U PSA ............................................... 78Drożdżyca uszu u doga de Bordeaux ................................................................ 78Bakteryjne zapalenie ucha u nowofundlanda ................................................... 80

13. ZAPALeNIe UChA ZeWNęTRZNeGo U KoTA ............................................ 82

14. KASZAK U oWCZARKA NIeMIeCKIeGo .................................................... 84

15. MeLANoCyToMA PoWIeKI U GońCZeGo PoLSKIeGo ........................ 86

16. GRUCZoLAK GRUCZoŁóW ŁojoWyCh U PSA ........................................ 88

17. ChoRoBy GRUCZoŁóW oKoLICy oDByTU ............................................ 90Zapalenie zatoki przyodbytowej u psa ............................................................. 90Gruczolak gruczołów okołoodbytowych u jamnika ......................................... 92Gruczolakorak gruczołów okołoodbytowych u nowofundlanda ...................... 94

18. TŁUSZCZAK U jAMNIKA ................................................................................. 96

19. RoZRoST oDCZyNoWyCh KoMóReK DeNDRyTyCZNyCh SKóRy – hISTIoCyToMA U BULDoGA ....................................................... 98

20. oBŁoNIAK U PSA ............................................................................................ 100

21. WŁóKNIAKoMIęSAK U PSA ........................................................................ 102

22. MIęSAK ZWIąZANy Z MIejSCAMI INIeKCjI U KoTA ............................ 104

23. MIęSAK hISTIoCyTARNy U BeRNeńSKIeGo PSA PASTeRSKIeGo ................................................... 106

24. GUZ KoMóReK TUCZNyCh U PSA – PoSTAć SKóRNA ........................ 108

25. NACZyNIAKoMIęSAK TKANKI PoDSKóRNej U oWCZARKA NIeMIeCKIeGo ................................................................... 110

7

26. RAK PŁASKoNABŁoNKoWy RoGoWACIejąCy U śWINKI MoRSKIej ..................................................................................... 112

27. GRUCZoLAKoRAK GRUCZoŁU SUTKoWeGo ....................................... 114Rozsiany gruczolakorak sutka u kotki ............................................................ 114Wznowa gruczolakoraka sutka u suki ............................................................ 116

28. ZIARNINIAK eoZyNofILoWy U KoTA ..................................................... 118

29. RoPNe ZAPALeNIe NoSA U BoKSeRA ...................................................... 120

30. NADZIąśLAK U PSA ....................................................................................... 122

31. CZeRNIAK jAMy USTNej U RoTTWeILeRA ............................................ 124

32. RAK PŁASKoNABŁoNKoWy RoGoWACIejąCy jAMy USTNej U KoTA ................................................................................... 126

33. GUZ KoMóReK TUCZNyCh SPojóWKI U LABRADoRA ...................... 128

34. RAK jAMy NoSoWej U KoTA ..................................................................... 130

35. RAK PęCheRZyKoWy TARCZyCy U PSA ................................................ 132

36. RAK PŁUCA U PSA .......................................................................................... 134

37. RoPNe BAKTeRyjNe ZAPALeNIe oPŁUCNej U KoTA .......................... 136

38. ZAKAźNe ZAPALeNIe oTRZeWNej U KoTA ........................................... 138

39. WoDoPIeRSIe TŁA NoWoTWoRoWeGo ................................................. 140Rozsiany gruczolakorak sutka u kotki ............................................................ 140Chłoniak blastyczny u kocura ......................................................................... 142Międzybłoniak u psa ....................................................................................... 144

40. heMAToPoeZA W śLeDZIoNIe U LABRADoRA ..................................... 146

41. MyKoBAKTeRIoZA U PSA ........................................................................... 148

42. NACZyNIAK KRWIoNośNy MIęSAKoWy śLeDZIoNy U PSA ............ 150

43. RAK PęCheRZA MoCZoWeGo U KoTA .................................................... 152

44. RAK NeRKI U PSA ........................................................................................... 154

45. GRUCZoLAKoRAK PRoSTATy U PSA ........................................................ 156

46. GUZ KoMóReK SeRToLIeGo (SeRToLIoMA) U PSA ............................. 158

47. GUZ WąTRoBy U PSA ................................................................................... 160

48. WoDNIAK KALeTKI U DoGA NIeMIeCKIeGo ........................................ 162

49. KoSTNIAKoMIęSAK U oWCZARKA NIeMIeCKIeGo ............................ 164

50. RoZRoST oDCZyNoWy WęZŁA ChŁoNNeGo ....................................... 166Rozrost odczynowy węzła chłonnego u psa ................................................... 166 Rozrost odczynowy węzła chłonnego krezkowego u kota ............................. 168

51. ChŁoNIAKI ...................................................................................................... 170Chłoniak o wysokiej złośliwości u młodej fretki ........................................... 170Chłoniak nerki u kota perskiego ..................................................................... 172Chłoniak centroblastyczny u psa .................................................................... 174Chłoniak z komórek jasnych u boksera .......................................................... 176

52. PRZeRZUT GRUCZoLAKoRAKA SUTKA Do WęZŁA ChŁoNNeGo U SZNAUCeRA MINIATURoWeGo ................................... 178

53. oSTRA BIAŁACZKA LIMfoBLASTyCZNA U SUKI .................................. 180

54. PRZeWLeKŁA BIAŁACZKA LIMfoCyTARNA U PSA .............................. 182

rycina 2.3

rycina 2.1

rycina 2.2

22

Biopsja cienkoigłowa bez aspiracjiWskazania, wady i zalety• jak przy biopsji aspiracyjnej.• Stosowana w przypadku zmian niewielkich lub o niekorzystnej lokalizacji (łatwiej mani-

pulować samą igłą niż taką z podłączoną do niej strzykawką, zob. ryc. 3.17).• Podejrzenie zmian bogatokomórkowych (węzły chłonne przy podejrzeniu chłoniaka).• jeżeli biopsja z aspiracją dostarcza materiału bogatego w płyn (próbki nadmiernie zanie-

czyszczone krwią), należy zastosować biopsję bez aspiracji, ponieważ brak podciśnienia chroni przed aspiracją nadmiaru płynu i komórek.

technika pobierania materiału• Samą igłę wprowadza się do zmiany, a następnie kilkukrotnie zmienia się jej położenie,

wykonując delikatne ruchy „dźgające”.• Dzięki działaniu sił kapilarnych płyn tkankowy i komórki dostają się do światła igły.• Strzykawka służy jedynie do przeniesienia materiału z igły na szkiełko podstawowe – do

igły podłącza się strzykawkę wypełnioną powietrzem.• Za pomocą tłoczka „wydmuchuje się” materiał zawarty w igle na szkiełko podstawowe.• Rozmaz wykonuje się za pomocą odpowiedniej metody.

Aspiracja płynu z naturalnej lub patologicznej jamy ciałaWskazania• Gromadzenie płynu w naturalnych jamach ciała – ocena cytologiczna, ocena biochemicz-

na, badanie bakteriologiczne.• jamy patologiczne – torbiele, ropnie, krwiaki – badanie cytologiczne i biochemiczne.

Wady i zalety• Metoda prosta, łatwa, bezpieczna i tania.• Groźny krwotok – w przypadku pęknięcia krwiaka lub naczyniaka.• Rozprzestrzenienie procesu zakaźnego – nakłucie ropnia narządów wewnętrznych.

technika pobierania materiałuPrzygotowanie miejsca wkłucia• Zmiany powierzchowne (ropnie podskórne, torbiele gruczołu sutkowego, krwiaki) –

miejsce wkłucia przygotowuje się jak do iniekcji podskórnej (o ile nie planuje się bada-nia mikrobiologicznego), zazwyczaj nie ma konieczności przygotowywania pacjenta ani golenia włosów.

• Zmiany głębokie (torbielowate zmiany wątroby, śledziony), jamy ciała (wodopiersie, wodobrzusze, wodosierdzie, jamy stawowe) – miejsce wkłucia przygotowuje się jak do zabiegu chirurgicznego, a pacjenta według wskazań.

Pobieranie materiału• Do miejsca wkłucia wprowadza się igłę z podłączoną jałową strzykawką. Za pomocą

strzykawki aspiruje się płyn.• Następnie płyn przenosi się do probówki z eDTA, na skrzep (badanie biochemiczne) i do

jałowej probówki (badanie mikrobiologiczne).• Z płynu pobranego do probówki z antykoagulantem wykonuje się preparaty bezpośred-

nie.• Płyn można odwirować i wykonać rozmazy z osadu komórek (zob. ryc. 3.18, na której

widać płyn pobrany z jamy brzusznej od psa; na ryc. 3.19 widać ten sam płyn po od-wirowaniu w wirówce – na dnie próbówki widoczny jest osad komórek, który stanowi doskonały materiał do wykonania rozmazów cytologicznych).

• Płyn można pozostawić w lodówce do momentu osadzenia się elementów komórkowych na dnie i wykonać rozmazy z osadu komórkowego (zob. ryc. 3.20, na której widać płyn pobrany z jamy opłucnowej od psa; w związku z brakiem możliwości odwirowania płynu

23

rycina 3.19

rycina 3.20 rycina 3.21

rycina 3.18

48

Zapalenie limfocytarno-plazmocytarne• W nacieku zapalnym znaczny odsetek komórek linii limfoidalnej (przeważają dojrzałe

limfocyty, postacie blastyczne są mniej liczne, widoczne są komórki plazmatyczne; zob. ryc. 6.23, na której widać zapalenie limfocytarne dziąsła u kota – dominują małe limfo-cyty, widoczna jest również jedna duża komórka blastyczna).

• W zapaleniach plazmatyczno-komórkowych absolutna dominacja plazmocytów, często obecne są komórki dwujądrowe i komórki Motta (na ryc. 6.24 widać zapalenie plazmo-cytarne dziąsła u kota – dominujące komórki to limfocyty małe, w środku pola widzenia obecne też dwa plazmocyty, z których jeden posiada dwa jądra komórkowe).

• obecne mogą być też inne komórki nacieku zapalnego.• odróżnienie chłoniaka z komórek małych może wymagać badania histopatologicznego.

przyczyny• odczyny poiniekcyjne.• Ukąszenia owadów.• Zapalenie limfocytarno-plazmocytarne tła immunologicznego

° zapalenie dziąseł, nosa, jelit, spojówek.

Zapalenie tkanki tłuszczowej• Zapalenie tkanki tłuszczowej (steatitis, panniculitis) może być septyczne lub jałowe.• Dominują wakuole tłuszczowe i komórki tłuszczowe, często o nietypowym wyglądzie.• Przy martwicy tkanki tłuszczowej obecne kruszywo komórkowe.• Naciek komórkowy ma charakter mieszany, ropno-ziarniniakowy lub ziarniniakowy.• Makrofagi często są duże i mają silnie piankowatą cytoplazmę, często bez wyraźnych

brzegów (na ryc. 6.25 i 6.26 widać zapalenie tkanki tłuszczowej podskórnej – materiał pobrano z deformacji, która pojawiła się w miejscu wcześniejszej iniekcji podskórnej, oprócz wakuoli tłuszczowych widać średnio liczne makrofagi o obfitej, drobno zwaku-olizowanej cytoplazmie; ryc. 6.25 powiększenie 200×, ryc. 6.26 powiększenie 400×).

• Możliwa jest obecność atypowych makrofagów, wielojądrowych komórek olbrzymich, ak-tywnych fibroblastów (rozpoznanie różnicowe dla tłuszczakomięsaka i innych mięsaków).

Czynniki etiologiczneBakterie• W większości barwień cytologicznych bakterie barwią się zasadochłonnie (ciemnonie-

biesko-fioletowo).• Mogą być obecne wewnątrzkomórkowo jako zakażenie pierwotne i wtórne (na ryc. 6.27

widać ziarniaki obecne w cytoplazmie neutrofila, bakterie leżą także pozakomórkowo).• Populacja bakterii może być monomorficzna (jeden typ) lub pleomorficzna (wiele form).• W niektórych lokalizacjach obecność bakterii może nie być wykładnikiem zakażenia

(jama ustna, skóra, okolica odbytu, na ryc. 6.28 widać ziarniakopałeczki z brodawki sut-kowej, które to drobnoustroje stanowią składnik mikroflory zdrowej skóry).

• W niektórych lokalizacjach obecność bakterii zawsze jest wykładnikiem zakażenia (bak-terie obecne w płynach z jam ciała).

Ziarniaki i ziarniakopałeczki• Zazwyczaj są to gronkowce i paciorkowce (Gram-dodatnie).• Mogą być ułożone pojedynczo, w parach, czwórkach lub w większych skupiskach.• Zazwyczaj ich obecności towarzyszy naciek ropny lub ropno-ziarniniakowy.• Na skórze zdrowych psów stwierdza się do 2 ziarniaków w jednym polu widzenia przy

powiększeniu 1000×.• Na skórze zewnętrznego kanału słuchowego zdrowych psów stwierdza się do 5 ziarnia-

ków w jednym polu widzenia przy powiększeniu 1000×.

49

rycina 6.23 rycina 6.24

rycina 6.25

rycina 6.22

rycina 6.26

88

16. GrUcZOLAK GrUcZOŁÓW ŁOJOWYcH U pSA

pacjent• Pies mieszaniec, samica w wieku 12 lat i 7 miesięcy.• Wywiad: brodawka skórna pokryta tłustą wydzieliną; pies okresowo liże zmianę.• Badanie kliniczne: na skórze w okolicy lewego pośladka widoczna kalafiorowata zmiana

o gruzełkowatej powierzchni i szerokiej podstawie, pokryta nieowłosionym i niepigmen-towanym naskórkiem, o gładkiej powierzchni i średnicy 25 mm (zob. ryc. 16.1); wielo-miejscowo zmiana pokryta tłustym, czarnym materiałem, którego fragmenty oblepiają otaczające włosy.

Wskazanie do badania mikroskopowego• Kliniczne podejrzenie zmiany rozrostowej z gruczołów łojowych

Metoda• Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa z użyciem igły 0,6 mm (pobrano 3 aspiraty).• Zastosowanie grubszej igły (1 aspirat z wykorzystaniem igły 0,9 mm) pozwala na pobra-

nie dużych skupisk komórek, niekiedy całych pakietów gruczołowych.

Opis cytologiczny• U dołu widoczne skupisko komórek różnicujących się w kierunku gruczołów łojowych

– duże skupisko komórek nabłonkowych o obfitej drobno zwakuolizowanej cytoplazmie. U góry skupisko łusek rogowych (zob. ryc. 16.2; powiększenie 200×).

• Przy zastosowanym powiększeniu widoczne szczegóły budowy komórek – obfita drobno zwakuolizowana cytoplazma oraz ulegające zmianom wstecznym jądra komórkowe to typowe cechy dobrze zróżnicowanych komórek gruczołów łojowych. Brak jądrowych i cytoplazmatycznych cechy złośliwości cytologicznej (zob. ryc. 16.3; powiększenie 400×).

• Dla porównania przedstawiono obraz raka gruczołów łojowych – widoczna umiarkowa-na anizokarioza, wyraźne i liczne jąderka (strzałki) oraz nieliczne wodniczki cytoplazma-tyczne o różnej wielkości (zob. ryc. 16.4; powiększenie 400×).

rozpoznanie• Gruczolak gruczołów łojowych

KomentarzRóżnicowanie rozrostu gruczołów łojowych i gruczolaka nie jest możliwe na podstawie badania cytologicznego i wymaga badania histopatologicznego zmiany, choć w opisanym przypadku jej wielkość sugeruje raczej gruczolaka. Z drugiej strony z klinicznego punktu widzenia przeprowadzenie wspomnianego różnicowania nie jest konieczne, ponieważ nie obserwuje się progresji żadnej z tych zmian w kierunku postaci złośliwych. Wydzielina komórek rozrostu może wywoływać reakcję zapalną, a u pacjenta świąd i samouszkodze-nia – w takich przypadkach w obrazie cytologicznym na pierwszy plan wysuwają się cechy odczynu zapalnego, choć komórki z wyraźnym różnicowaniem w kierunku gruczołów ło-jowych także są obecne.

W przypadku podejrzenia zmian rozrostowych gruczołów łojowych warto zastosować nie-co grubszą igłę (0,9 mm) oraz większą strzykawkę (10 ml), co pozwoli na aspirację większych pakietów komórkowych, zdecydowanie ułatwiających rozpoznanie cytologiczne.

rycina 16.1

rycina 16.3

rycina 16.2

rycina 16.4

128

33. GUZ KOMÓreK tUcZNYcH SpOJÓWKi U LABrADOrA

pacjent• Pies rasy labrador, samica w wieku 12 lat i 4 miesięcy.• Wywiad: miękka różowa zmiana w obrębie prawego worka spojówkowego oraz ropny

wypływ z worka spojówkowego.• Badanie kliniczne: objawy prawostronnego ropnego zapalenia spojówki; ropny wysięk

gromadzący się w worku spojówkowym oblepia włosy powiek; na spojówce powieki dolnej w okolicy kąta bocznego oka obecna nieregularna, mięsista masa – widoczna na-wet bez wywijania powieki (zob. ryc. 33.1); po wywinięciu powieki okazało się, że zmia-na rozrostowa obejmuje połowę długości powieki dolnej.

Wskazanie do badania mikroskopowego• Kliniczne podejrzenie złośliwego rozrostu spojówki (najbardziej prawdopodobny rak

i naczyniakomięsak)

Metoda• Materiał do badania cytologicznego pobrano metodą biopsji cienkoigłowej nieaspiracyj-

nej (4 bioptaty). Zmiana bardzo intensywnie krwawiła jeszcze po upływie 30 minut od nakłucia.

Opis cytologiczny• Na rycinie widać pleomorficzne komórki o okrągłym lub lekko nieregularnym kształcie,

a także wyraźną anizocytozę. Liczne zasadochłonne ziarnistości cytoplazmatyczne wska-zują na nowotworowe mastocyty (zob. ryc. 33.2; powiększenie 400×).

• Na kolejnych rycinach szczegóły budowy komórek są bardzo dobrze widoczne. Komór-ki są pleomorficzne, cytoplazma umiarkowana lub obfita, a zasadochłonne ziarnistości obecne w większości komórek mają nieregularny układ (w odróżnieniu od prawidłowych mastocytów, gdzie układ ziarnistości jest równomierny). jądra komórkowe są okrągłe lub owalne o wyraźnej anizokariozie, jąderka są widoczne, ale niewyraźnie.

• Na ryc. 33.4 widoczna jest również komórka dwujądrowa o drobno zwakuolizowanej cytoplazmie i nielicznych drobnych ziarnistościach (zob. ryc. 33.3 i 33.4; powiększenie 1000×).

rozpoznanie• Niskozróżnicowany guz komórek tucznych

KomentarzGuzy komórek tucznych obejmujące błony śluzowe z reguły charakteryzują się wyższą złośliwością biologiczną niż zmiany zlokalizowane w obrębie skóry czy nawet tkanki pod-skórnej. Widać to doskonale w opisywanym przypadku – komórki tego nowotworu cechuje umiarkowane zróżnicowanie, co można rozpoznać po dość wyraźniej anizocytozie i anizo-kariozie oraz obecności komórek dwujądrowych. Charakterystyczny jest także wygląd ziar-nistości cytoplazmatycznych, których zarówno liczba, jak i rozmieszczenie w cytoplazmie komórek są rozmaite. Niektóre komórki zawierają wiele ziarnistości (podobnie jak prawi-dłowe komórki tuczne), inne są ich prawie zupełnie pozbawione. Dodatkowo w niektórych komórkach ziarnistości zajmują jedynie pewne obszary cytoplazmy, a inne zawierają drob-ne wodniczki.

rycina 33.1 rycina 33.2

rycina 33.3 rycina 33.4

Z wielką satysfakcją polecam Atlas cytologii psów i kotów, który stanowi uzupełnienie klasycznych podręczników cytologicznych. Jest to owoc (nie je-dyny!) wieloletniej pracy i doświadczenia patomorfologa, cytologa i klinicysty zarazem. Szczególnie interesujące i pouczające jest całościowe ujęcie proble-mów klinicznych, choć książka ta w gruncie rzeczy jest przecież atlasem. To pierwsza tego typu pozycja na naszym rynku wydawniczym. Jestem pewien, że znajdzie stałe miejsce w bibliotekach praktykujących lekarzy weterynarii.

dr n. wet. Dariusz Jagielski Sekcja Onkologii Polskiego Stowarzyszenia

Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt

Atlas cytologii psów i kotów. Wybrane przypadki kliniczne to przejrzysta i na-pisana łatwym językiem prezentacja możliwości, jakie daje mikroskopowe badanie komórek pobranych od pacjentów lecznic weterynaryjnych. W pierw-szej części opracowania przedstawiono ogólne informacje dotyczące wskazań do przeprowadzenia badania cytologicznego, metod pobierania materiału, wykonywania rozmazów i przygotowywania preparatów do obserwacji mi-kroskopowej. Zamieszczono tu także przykłady obrazów mikroskopowych, które obserwuje się w przebiegu powszechnie występujących różnorod-nych stanów zapalnych oraz rozrostów nowotworowych. W drugiej części, w oparciu o bogatą ikonografię, opisano przypadki kliniczne, w których ba-danie cytopatologiczne umożliwiło postawienie precyzyjnego rozpoznania lub znacznie je ułatwiło.

W prezentacji poszczególnych przypadków znajdują się:• informacje o każdym pacjencie dotyczące wywiadu, historii choroby,

objawów klinicznych oraz wyników wykonanych badań dodatkowych, uzupełnione rycinami z przeprowadzonych badań obrazowych,

• wskazania do przeprowadzenia badania cytologicznego i opis metod po-brania materiału,

• liczne kolorowe ryciny dokumentujące obraz mikroskopowy, wraz z ich wyczerpującym opisem,

• rozpoznanie cytologiczne ze zwięzłym i treściwym komentarzem.

www.galak tyka .com

isbn: 978-83-7579-305-5