WSPÓŁDZIAŁANIE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ I SAMORZĄDOWEJ

Z ORGANAMI WOJSKOWYMIW STANACH NADZWYCZAJNYCH I W CZASIE WOJNY

TOWARZYSTWO WIEDZY OBRONNEJ

WARSZAWA 2012

WSPÓŁDZIAŁANIE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ I SAMORZĄDOWEJ

Z ORGANAMI WOJSKOWYMIW STANACH NADZWYCZAJNYCH I W CZASIE WOJNY(Materiały z konferencji zorganizowanej przez: Wojewódzki Sztab Wojskowy w Bydgoszczy

i Zarząd Okręgowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej w Bydgoszczyw dn. 11.10.2012 r. w Klubie IWspSZ przy ul. Sułkowskiego 52 w Bydgoszczy)

Biuletyn Informacyjny

TOWARZYSTWO WIEDZY OBRONNEJZARZĄD GŁÓWNY

WARSZAWA 2012

ISSN 1425 8043

WYDAWCA:Zarząd Główny Towarzystwa Wiedzy Obronnej,

03-446 Warszawa, ul. 11 Listopada 17/19,Strona internetowa: www.two.republika.pl

tel/fax: 6/872-481, 22 670-10-82, 6/872-487; e-mail: towwdzob@wp.mil.pl;

REDAKCJA:Marek Piekarski

Od redakcji:Na treść prezentowanych materiałów pokonferencyjnych składają się treści wystąpień wygłoszonych przez prelegentów i niektóre dokumenty normatywne prezentowane w cza-sie konferencji szkoleniowej przygotowanej i przeprowadzonej przez Wojewódzki Sztab Wojskowy w Bydgoszczy i Zarząd Okręgowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej w Bydgosz-czy. Ich tematyka koncentrowała się wokół różnych aspektów prawnych, uwarunkowań organizacyjnych i założeń programowych konferencji, które są realizowane przez admi-nistrację publiczną w ramach przypisanych jej zadań obronnych.Wykładowcy w czasie konferencji posiłkowali się slajdami dotyczącymi omawianego tematu, które również zostały opublikowane w niniejszym materiale.

Dystrybucję Materiałów prowadzi: Zarząd Główny TWO w Warszawie i Zarząd Okręgowy TWO w Bydgoszczy

Edycja:Dom Wydawniczy ELIPSA00-189 Warszawaul. Inflancka 15/198tel. (22) 635 03 01

Niniejsze materiały wydano przy finansowym wsparciu MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ

3

SPIS TREŚCI

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Stanisław MROCZEK

System zarządzania kryzysowego w województwie kujawsko-pomorskim – rola i zadania Wojewódzkiego Centrum i Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Adam FEREKModelowe rozwiązania zarządzania kryzysowego na szczeblu miasta. . 22

Ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKIMiejsce i rola WSzW w procesie zarządzania kryzysowego . . . . . . . . . . 35

Ppłk Adam CIESIELSKIUdział Wojskowych Komend Uzupełnień w zarządzaniu kryzysowym. . 49

5

WSTĘP

Dnia 11.10.2012 r. w Klubie IWspSZ przy ul. Sułkowskiego 52 w Bydgosz-czy odbyła się konferencja pt.: „Współdziałanie administracji rządowej i samo-rządowej z organami wojskowymi w stanach nadzwyczajnych i w czasie wojny”.

W imieniu Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Bydgoszczy pana płk dypl. Jana RYNKIEWICZA konferencję prowadził zastępcy szefa ppłk Andrzej KOPROWSKI.

Celem konferencji było przybliżenie problematyki i wymiana poglądów w dziedzinie zarządzania kryzysowego w odniesieniu do zadań, jakie realizują organa administracji rządowej i samorządowej oraz Sił Zbrojnych RP w tym rola i zadania WSzW.

Organizatorami przedmiotowej konferencji byli: Wojewódzki Sztab Wojsko-wy w Bydgoszczy i Zarząd Okręgowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej w Bydgosz-czy, którego prezesem jest pan płk rez. Marian GUZIK.

Konferencję zorganizowano przy życzliwej pomocy ze strony Wydziału Zarzą-dzania Kryzysowego Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, którego reprezentował pan Stanisław MROCZEK oraz przy równie życzliwej pomocy ze strony Wydziału Zarządzania Kryzysowego miasta Bydgoszczy, którym kieru-je pan Adam FEREK.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele z:– jednostek i instytucji wojskowych i organizacji paramilitarnych;– starostw powiatowych województwa;– pracowników naukowych i studentów Katedry Edukacji dla Bezpieczeństwa

Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej i Grudziądzkiej Szkoły Wyższej;

– oficerów rezerwy garnizonu bydgoskiego.Wykłady prowadzili: Stanisław MROCZEK – przedstawiciel Wydziału Zarzą-

dzania Kryzysowego Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, Adam FEREK – Dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgosz-czy, ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKI – Zastępca Komendanta Wojewódzkie-go Sztabu Wojskowego w Bydgoszczy, ppłk Adam CIESIELSKI – Komendant Woj-skowej Komendy Uzupełnień w Bydgoszczy.

ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKI

7

Stanisław MROCZEK

SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM – ROLA I ZADANIA

WOJEWÓDZKIEGO CENTRUM I WOJEWÓDZKIEGO ZESPOŁU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W REALIZACJI ZADAŃ

Z ZAKRESU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

8

Definicje zarządzania kryzysowego i sytuacji kryzysowej

9

10

11

12

Struktury zarządzania kryzysowego

13

14

Zadania elementów systemu zarządzania kryzysowego

15

16

17

WOJEWÓDZKI PLAN ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

Definicje procedur reagowania kryzysowego i standardowe procedury operacyjne jako

części planu zarządzania kryzysowego

18

19

20

21

22

Adam FEREK Dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy

MODELOWE ROZWIĄZANIA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

NA SZCZEBLU MIASTA

1. Organizacja zarządzania bezpieczeństwem Miasta Bydgoszczy

Bezpieczeństwo obywatela sytuuje się wysoko w hierarchii jego potrzeb. Zatem zarządzanie systemem bezpieczeństwa Miasta i jego mieszkańców jest tematem wrażliwym społecznie dotykającym delikatnej materii zagrożenia zdrowia, życia i mienia obywateli, a  także środowiska po wystąpieniu zagrożeń. Uwzględnia-jąc powyższe celem działania w  tym zakresie musi być optymalne wykorzysta-nie potencjału ratowniczego i służb bezpieczeństwa publicznego z uwzględnie-niem różnych podległości tychże służb i związanych z tym barier technicznych (brak standaryzacji i wyposażenia technicznego szczególnie łączności) i integra-cja ich działań.

Problemy związane z zintegrowaniem działania tych służb w miejscu zdarze-nia widziane były przez miasto Bydgoszcz już w 1991 roku. Wtedy właśnie pod-jęto pierwsze działania w  tym zakresie. Bez jednoznacznej delegacji prawnej Prezydent Miasta zobowiązał wszystkie służby do wzajemnego informowania się o wystąpieniu zagrożenia, a  także ustalono zasady wyznaczania dowódcy akcji i włączania do działań przedstawicieli Prezydenta.

Wobec niskiej świadomości społeczeństwa podjęto szeroko zakrojone infor-mowanie mieszkańców o potencjalnych zagrożeniach i zasadach postępowania po ich wystąpieniu. A zatem już na początku transformacji ustrojowej władze Miasta dostrzegały potrzeby podjęcia prac mających na celu budowę Zintegro-wanego Systemu Bezpieczeństwa Miasta kierując się ideą odciążania ratow-ników od zadań wykonywanych w  rejonie pomocniczych prac ratowniczych obejmujących m.in.:– ostrzeganie, alarmowanie i informowanie mieszkańców o zagrożeniu,– izolację obszaru prac ratowniczych,– zapewnienie przejezdności jednostkom ratowniczym,– dostawę niezbędnych materiałów i narzędzi,

23

– ochronę poszkodowanych (pomoc medyczna, psychologiczna, socjalna i admi-nistracyjna),

– wezwanie podmiotów pomocniczych,– wykorzystanie mapy cyfrowej w zakresie wspomagania kierowania akcjami

ratowniczymi.

Do czasu pełnej integracji służb ratowniczych (w tym komunalnych) i bez-pieczeństwa publicznego w jednym wspólnym centrum dyspozytorskim, a także przetestowania rozwiązań technicznych, w 1999 roku uruchomiono tymczasowe Miejskie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Wieloletnie starania o utworze-nie jednolitego systemu zarządzania bezpieczeństwem Miasta i powiatu bydgo-skiego zakończyły się powodzeniem. Po wykonaniu niezbędnych prac budow-lanych i adaptacyjnych oraz wyposażeniu w niezbędny sprzęt teleinformatycz-ny od 19 października 2006 roku rozpoczęło pracę Bydgoskie Centrum Bez-pieczeństwa (BCB) i Bydgoskie Centrum Zarządzania Kryzysowego (BCZK). Dyspozytorzy Pogotowia Ratunkowego, Straży Miejskiej i Miejskiego Centrum Zarządzania Kryzysowego rozpoczęli pracę we wspólnym pomieszczeniu. Opi-sane działania nie miały umocowania w przepisach prawa a uzyskanie opisane-go poziomu integracji służb ratowniczych i bezpieczeństwa publicznego możliwe było dzięki uporowi i konsekwencji Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzę-du Miasta Bydgoszczy przychylności i rozumieniu władz miasta wagi bezpieczeń-stwa jego mieszkańców.

2. Organizacja zarządzania kryzysowego w Bydgoszczy i powiecie bydgoskim

Wejście w życie ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzyso-wym właściwie tylko usankcjonowało już przyjęte rozwiązania w zakresie zarzą-dzania kryzysowego. Pozwoliło dodatkowo dołączyć do Bydgoskiego Centrum Zarządzania Kryzysowego (BCZK) Miejskie Stanowisko Kierowania Państwo-wej Straży Pożarnej.

30 czerwca 2008 roku na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy Pre-zydentem Miasta Bydgoszczy i Starostą Bydgoskim utworzony został jednoli-ty system bezpieczeństwa powszechnego i koordynacji działań ratowniczych na obszarze Miasta Bydgoszczy i Powiatu Bydgoskiego. W pomieszczeniu BCB pracowały podstawowe służby ratownicze i bezpieczeństwa a standard i wypo-sażenie pomieszczeń BCZK zapewniły odpowiednie warunki pracy właściwym modułom Zespołowi Zarządzania Kryzysowego miasta i powiatu. Wspomnia-

24

na wyżej ustawa określa organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady działania w tej dziedzinie, a także zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego. Definiuje również zarządzanie kryzysowe jako działalność organów administracji publicznej będące elementem kierowania bez-pieczeństwem narodowym, które polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych dzia-łań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej. Takie ujęcie odda-je sens i istotę zarządzania kryzysowego. Kontrowersje budzi natomiast definicja sytuacji kryzysowej. Ustawodawca widzi ją jako sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska wywołująca znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków.

Skąd wątpliwości i kontrowersyjne odczucia?Nie bez kozery mówi się, że duże miasta funkcjonują w stanie permanentne-

go kryzysu. Potwierdzają to zestawienia (rys. 1).

Rys. 1. Statystyka zdarzeń Bydgoskiego Centrum Bezpieczeństwa

25

Wniosek jest oczywisty: niewielka tylko ilość zdarzeń spełnia wymogi powyż-szych definicji, ale przecież działania ratownicze, pomocowe, czy też informacyj-ne dedykowane są konkretnemu człowiekowi w trudnej (kryzysowej) dla niego sytuacji.

3. Organizacja zarządzania kryzysowego w Rzeczypospolitej Polskiej

RADA MINISTRÓW

RZĄDOWY ZESPÓŁZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

PRZEWODNICZĄCY

PREZES RADY MINISTRÓWRZĄDOWECENTRUM

BEZPIECZEŃSTWA

WOJEWODA

WYDZIAŁBEZPIECZEŃSTWA

iZARZADZANIA

KRYZYSOWEGO

WOJEWÓDZKI ZESPÓŁZARZĄDZANIA

KRYZYSOWEGO

WOJEWÓDZKIECENTRUM ZARZĄDZANIA

KRYZYSOWEGO

STAROSTA,PREZYDENT MIASTA,BURMISTRZ, WÓJT

POWIATOWY ZESPÓŁZARZĄDZANIA

KRYZYSOWEGO

MIEJSKIE/GMINNECENTRUM ZARZĄDZANIA

KRYZYSOWEGOMIEJSKI/GMINNY

ZESPÓŁ ZARZĄDZANIAKRYZYSOWEGO

Rys. 2. Organizacja zarządzania kryzysowego w Rzeczypospolitej Polskiej

Organizację zarządzania kryzysowego w Bydgoszczy przedstawia rysunek 3.Wniosek: w zarządzaniu Kryzysowym obowiązuje struktura hierarchiczna,

w której decyzje podejmuje odpowiednio starosta, prezydent, burmistrz, wójt, na terenie, którego z nich nastąpiła sytuacja kryzysowa. Pozostałe wyżej wymie-nione organy wykonują jedynie funkcje doradcze (sztabowe).W przypadku, gdy

26

Rys.

3. O

rgan

izacja

zarząd

zani

a kr

yzys

oweg

o w

Bydg

oszc

zy

27

zasięg zdarzenia obejmuje teren dwóch lub więcej gmin (powiatów) zarządzania kryzysowe przejmuje odpowiednio starosta (wójt).

BCZK wykonuje (oprócz głównej – Centrum Zarządzania Kryzysowego) niżej wymienione funkcje (rys. 4):

CZK – Centrum Zarządzania Kryzysowego, GSK – główne stanowisko kierowania + SKOC – stanowisko kierowania Szefa Obrony Cywilnej Miasta,PK SD – punkt kontaktowy stałego dyżuru Prezydenta Miasta,WSDS – wspólne stanowisko dyspozytorów służb.

Rys. 4. Funkcje Centrum

4. Fazy zarządzania kryzysowego

W celu poprawnej realizacji zadań w poszczególnych fazach (rys. 5) ustalo-no katalog wszystkich rozpoznanych zagrożeń. Działania w  fazie przygotowania i zapobiegania polegają na sukcesywnej w miarę posiadanych środków finansowych, poprawie infrastruktury bezpieczeństwa i pracach planistycznych, tak aby po wystą-pieniu zagrożenia stosunek wykonanych prac do doraźnych (interwencyjnych) był jak najbardziej korzystny. Należy pamiętać o tym, że na potrzeby zarządzania kry-zysowego nie tworzy się odrębnych struktur ratowniczych i bezpieczeństwa publicz-nego. Istotą zarządzania kryzysowego jest optymalne wykorzystanie potencjału tych służb i dbałość o ich wyposażenie, a przede wszystkim opracowanie procedur i wza-jemnych relacji umożliwiających koordynowanie działań na miejscu akcji.

28

Rys. 5. Fazy zarządzania kryzysowego

Rys. 6.

29

W fazie odbudowy dużą uwagę należy poświęcić zwiększeniu odporności obiektów, budowli itp. tak, aby życie nie toczyło się od katastrofy do katastrofy, czy też od kryzysu do kryzysu.

5. Monitoring miejski

Pozytywny wpływ monitoringu na bezpieczeństwo w kilku miastach spowo-dował rozpoczęcie prac w tym zakresie na podstawie prawa lokalnego Uchwała Rady zobowiązała WZK do opracowania koncepcji i wieloletniego planu budo-wy monitoringu miejskiego wyznaczając jego funkcje:– prewencyjna, fakt funkcjonowania nadzoru wizyjnego wywołuje zjawisko tzw.

Prewencji psychologicznej, co oznacza, że sama obecność kamer powoduje spadek przestępczości i innych negatywnych zjawisk społecznych;

– bieżącego nadzoru, pozwala na zaobserwowanie podejrzanych lub niebez-piecznych wydarzeń już w momencie ich zaistnienia co znacząco skraca czas interwencji służb porządkowych;

– archiwizacyjna, zarejestrowany obraz może stanowić cenny materiał dowodo-wy w późniejszym postępowaniu dochodzeniowym;

– wczesnego ostrzegania, np. po zaistnieniu pożarów, wypadków, komunikacyj-nych, itp. Ilościowy rozwój monitoringu obejmuje poniższe zestawienie (rys. 7).

Rys. 7. Rozwój monitoringu

30

Rys. 8.

Sukcesywny rozwój monitoringu dość znacznie poprawił poziom bezpieczeń-stwa w mieście. Szacuje się, że w obszarach monitorowanych nastąpił spadek przestępczości pospolitej o 25–30%.

Takie wyniki osiągnięto dzięki dobrej współpracy operatorów kamer z patro-lami Policji. Zakłada się, że po zaobserwowaniu zdarzenia patrol Policji powi-nien pojawić się w ciągu 5 minut.

System wczesnego ostrzegania i alarmowania mieszkańców o zagrożeniach.Wychodzimy z  założenia, że podstawowym determinantem skuteczno-

ści działań ratowniczych jest czas poinformowania mieszkańców o możliwości przeciwdziałania skutkom zagrożeń, dając im szansę podjęcia działań samo-obrony ( często decydujących o zdrowiu i życiu) do czasu przybycia służb ratow-niczych.

System ten powinien zapewniać dostarczenie mieszkańcowi informacji o zagrożeniu zarówno na ulicy, w pracy jak i w domu.

W mieście zadania te wykonywane są poprzez:– scentralizowane i pojedyncze syreny alarmowe,– rozgłośnie radiowe i telewizyjne, z którymi miasto podpisało stosowne poro-

zumienia,– urządzenia nagłaśniające na pojazdach służb ratowniczych i komunalnych,

31

– CB Radio (kanał 19), – sieć telefonii komórkowej- grupa zamknięta,– SISMS – Samorządowy Informator SMS (powiadamianie użytkowników tele-

fonów komórkowych o zagrożeniach),– zakładka „Bezpieczna Bydgoszcz” dostępna na stronie internetowej Urzędu

Miasta Bydgoszczy: www.bydgoszcz.pl.

6. Organizacja ćwiczeń z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej

Zasadniczym zadaniem każdej władzy rządowej i samorządowej jest zapew-nienie ludności cywilnej akceptowalnego bezpieczeństwa i spokojnego rozwoju w granicach jej odpowiedzialności. Odnosi się to zarówno do warunków czasu pokoju jak również okresu wojny i kryzysu.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegó-łowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz.U.2002.96.850), w paragrafie 2 zobowiązuje Szefa Obrony Cywilnej Kraju do opracowania założeń programowych oraz kie-runków kształcenia i szkolenia pracowników, ratowników i ludności w zakresie obrony cywilnej oraz organizowanie i koordynowanie ćwiczeń w  tym zakresie. Szefowie obrony cywilnej szczebla wojewódzkiego, powiatowego i w gminie, orga-nizują i koordynują szkolenia i ćwiczenia obrony cywilnej. Obowiązki określone w wyżej wymienionym rozporządzeniu odnoszą się również do sfery samoobrony ludności. Elementem szkolenia są ćwiczenia polegające na wykonywaniu przed-sięwzięć mających na celu nabycie praktycznych umiejętności ochrony własnego zdrowia i życia, gospodarstw domowych i udzielania pomocy poszkodowanym. Prezydent Miasta Bydgoszczy systematycznie zarządza, organizuje i prowadzi szkolenia oraz ćwiczenia miejskie z zakresu reagowania na potencjalne zagroże-nia. W 2010 roku trening taki obejmował awaryjne lądowanie samolotu w Por-cie Lotniczym Bydgoszcz, likwidacje skutków pożaru na terenie Aresztu Śledcze-go, oraz trening systemu wykrywania i alarmowania. Wzięło w nim udział ł ącznie 261 osób. Natomiast w 2011 roku pod kryptonimem „KOBRA 2011” odbyło się ćwiczenie miejskie, będące elementem ćwiczenia wojewódzkiego, które obejmo-wało następujące epizody: – trening sztabowy Bydgoskiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego,– trening Rejonowego Ośrodka Analizy Danych i Alarmowania oraz stałego

dyżuru Prezydenta i miejskich jednostek organizacyjnych,– epizod praktyczny Nr 1: likwidacja skutków zagrożeń ekologicznych na rzece

Brdzie,

32

– epizod praktyczny Nr 2: ewakuacja pracowników i klientów z obiektów Miej-skich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.,

– epizod praktyczny Nr 3: ewakuacja pracowników i klientów z bud. „C” Urzę-du przy ul. Grudziądzkiej. W ramach ćwiczeń wojewódzkich systematycznie uczestniczy Rejonowy Ośro-

dek Analizy Danych i Alarmowania (ROADA).Ćwiczenia systemu reagowania kryzysowego „Epifaktor 2011” to kolejny

sprawdzian służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo na szczeblu centralnym, w których Wydział Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy brał czynny udział. Trening rozegrano w Warszawie w dniach 21–25 maja 2011 z udzia-łem wszystkich służb państwowych, miejskich oraz ochotniczych odpowiadają-cych za ochronę i bezpieczeństwo podczas imprez masowych. Brały w nim udział pododdziały systemu reagowania kryzysowego polskiej armii odpowiedzialne za rozpoznanie chemiczne i biologiczne, dekontaminację, polowa izba opatrunko-wa, Państwowa Straż Pożarna i ochotnicy OSP, policja, Biuro Operacji Antyter-rorystycznych, jednostki PCK, Polska Agencja Atomistyki i jej agendy, jednostki reagowania kryzysowego miasta Warszawy i województwa mazowieckiego. Epi-faktor miał charakter międzynarodowy - polskie służby wspierał zespół 53 ratow-ników Gwardii Narodowej Stanu Illinois w USA, którzy weszli w skład persone-lu Centrum Reagowania Kryzysowego Sił Zbrojnych i wraz z wojskowymi prze-ciwchemikami, ratownikami i służbami medycznymi pracowali podczas ćwiczeń. Rozegrano kilka epizodów między innymi likwidację skutków zagrożenia bio-logicznego na przykładzie bydgoskich procedur reagowania, symuluję skażenia samolotu rejsowego oraz incydent z użyciem materiałów radioaktywnych podczas meczu na stadionie warszawskiej Legii.

Jednym z wielu elementów ćwiczeń jest również uczestnictwo przedstawicieli Wydziału Zarządzania Kryzysowego w próbnych ewakuacjach placówek oświato-wo-wychowawczych miasta Bydgoszczy realizowanych w formie opuszania zagro-żonego obiektu (pożar) lub blokowania dostępu do klas uczniowskich (AZYL). Łącznie w 68 treningach zostało przeszkolonych ponad piętnaście tysięcy uczniów i nauczycieli (15,892).

Głównymi celami szkoleń i ćwiczeń jest między innymi analiza i weryfika-cja przyjętych rozwiązań wynikających z „Planu Zarządzania Kryzysowego” oraz „Planu Obrony Cywilnej Miasta” jak również sprawdzenie stanu przygo-towania kadry kierowniczej i pracowników odnośnie realizacji zadań z zakre-su zarządzania kryzysowego. Również ważnym elementem jest ocena przygoto-wania organów i sił systemu ratowniczego miasta do realizacji zadań w stanach zagrożenia oraz prowadzenia działań ratowniczych i ochrony ludności. Kolej-nym celem jest zbadanie poziomu przygotowania członków Bydgoskiego Zespo-

33

łu Zarządzania Kryzysowego do realizacji zadań w zakresie koordynacji dzia-łań jednostek organizacyjnych systemu ratowniczego miasta Bydgoszczy, oraz skontrolowanie systemów łączności oraz alarmowego obiegu informacji w rela-cji Bydgoskie Centrum Zarządzania Kryzysowego – służby. Dalszym celem jest rozwinięcie w  trybie alarmowym Rejonowego Ośrodka Analizy Danych i Alarmowania oraz stałego dyżuru Prezydenta Miasta Bydgoszczy. Na szcze-gólną uwagę zasługuje fakt współdziałania z organizacjami pozarządowymi. Działania koordynujące współdziałanie organów administracji publicznej oraz organizacji pozarządowych mogą być podejmowane na wniosek lub za zgodą zainteresowanych stron zgodnie z zasadami suwerenności, partnerstwa i  jaw-ności.

Szkolenia z zakresu powszechnej samoobrony prowadzone są na podsta-wie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w  sprawie powszechnej samoobrony ludności (Dz.U.93.91.421). Realizuje się je w  for-mie zorganizowanego szkolenia lub samokształcenia. Przedstawia to poniż-sza tabela.

Lp. Rodzaj szkolenia/realizatorIlość przeszkolonych osób

Rok 2010 Rok 2011 I półr. 2012

1. Z powszechnej samoobrony:a) zarządzanie kryzysowe i obrona cywilna – Wydział

Zarządzania Kryzysowego1.230 1.698 532

b) udzielanie pierwszej pomocy – Wydział Zarządzania Kryzysowego 123 912 110

c) zakłady pracy 7.205 3.953 2.011

2. Formacje obrony cywilnej zakłady pracy 256 359 44

Wydział Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy zapozna-je mieszkańców z problematyką bezpiecznych zachowań poprzez publikowa-nie na stronie internetowej www.bydgoszcz.pl w  zakładce „Bezpieczna Byd-goszcz” poradników dotyczących postępowania na wypadek wystąpienia zagrożenia, prezentacje multimedialne na panelach w  środkach komunika-cji miejskiej, jak również organizuje konkursy plastyczne dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Podczas akcji plenero-wych organizuje pokazy i naukę udzielania pierwszej pomocy wspólnie z Grupą

34

Ratownictwa Polskiego Czerwonego Krzyża oraz Maltańską Służbą Medycz-ną. Celem tych wszystkich działań jest realizacja hasła Bydgoskiego Trójkąta Bezpieczeństwa

REAGUJ

UNIKAJ

PRZEWIDUJ

Rys. 9. Bydgoski Trójkąt Bezpieczeństwa

35

ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKI WSzW w Bydgoszczy

MIEJSCE I ROLA WSzW W PROCESIE ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

Współczesne zagrożenia w wymiarze wewnętrznym, w tym wzrost liczebności zagrożeń o charakterze niemilitarnym, powoduje, że cywilne służby ratownicze, często stają się niewystarczające w przeciwdziałaniu i likwidacji skutków wymie-nionych zagrożeń. Zapewnienie szeroko pojętego bezpieczeństwa (skutecznej ochrony) obywatelom województwa w sytuacjach kryzysowych wymaga zintegro-wanego wysiłku wszystkich organów administracji publicznej oraz innych pod-miotów społecznych i gospodarczych.

Podstawowymi potrzebami zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego są:− zapewnienie porządku publicznego;− ochrona ludności (przed zagrożeniami i skutkami klęsk żywiołowych, katastrof

ekologicznych oraz „biozagrożeń” w rodzaju epidemii nieznanych i nieule-czalnych chorób);

− przeciwdziałanie przestępczości; − ochrona granicy państwowej.

Zapewnienie skutecznej ochrony (bezpieczeństwa) ludności w sytuacjach kry-zysowych wymaga zintegrowanego wysiłku wszystkich organów administracji publicznej oraz innych podmiotów społecznych i gospodarczych realizujących zadania w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony. Szczególną rolę w działaniach na rzecz ochrony ludności odgrywa obrona cywilna, służby specjalne, policja, straż graniczna, jednostki ratownictwa (np. straż pożarna) oraz inne wyspecjalizowa-ne agencje, inspekcje i służby.

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym z póź. zm. okre-śla organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasa-dy działania w  tej dziedzinie, a  także zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego.

Dokumenty normatywne stanowiące o zarządzaniu kryzysowym to między innymi ustawy, rozporządzenia, wytyczne, rozkazy.

Zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będą-ca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapo-bieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi

36

kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infra-struktury krytycznej1.

Celem zarządzania kryzysowego między innymi jest: • zminimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia kryzysu; • uzyskanie kontroli nad kryzysem; • umożliwienie zarządzającym podjęcia takich działań, które będą kierować roz-

wój kryzysu w stronę rozwiązań możliwych do przyjęcia; • minimalizacja skutków kryzysu; • likwidacja skutków i odbudowa.

W systemie zarządzania i reagowania kryzysowego ważną rolę odgrywa Mini-sterstwo Obrony Narodowej oraz Siły Zbrojne RP. Natomiast ich złożoność i sze-rokie spektrum występowania i oddziaływania, zapewnienie terminowego i ade-kwatnego do skali zagrożeń wydzielenia i użycia w działaniach ratowniczych sił zbrojnych wymaga utrzymywania prawidłowych relacji współdziałania pomiędzy terenowymi organami administracji wojskowej (Wojewódzkim Sztabem Wojsko-wym oraz Wojskową Komendą Uzupełnień) a organami administracji publicznej (wojewodą, starostą powiatu. oraz wójtem /burmistrzem, prezydentem/ gminy. Przeciwdziałanie różnorakim zagrożeniom to główny cel współpracy cywilno-woj-skowej. Zakres tej współpracy wynika z nałożonych obowiązków na jednost-ki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej działające na obszarze województwa oraz kierowników instytucji realizujących zadania w zakresie bez-pieczeństwa i obronności.

Na szczeblu ministerstwa opracowany jest „Plan Zarządzania Kryzysowego Ministerstwa Obrony Narodowej”, zwany dalej Planem Zarządzania Kryzyso-wego MON, jest niejako rozwinięciem i uzupełnieniem „Planu użycia Sił Zbroj-nych RP w sytuacjach kryzysowych” o elementy i sposoby reagowania w przypad-ku wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa i ciągłości funkcjonowania komórek i jednostek organizacyjnych ministerstwa ON, w tym również obiektów infrastruk-tury krytycznej użytkowanych przez resort ON. Plan dotyczy wyłącznie reagowa-nia SZ RP w przypadku wystąpienia zagrożeń o charakterze niemilitarnym, obej-muje sposób wydzielenia, utrzymania w gotowości oraz użycia i kierowania siłami i środkami wydzielonymi ze składu SZ RP do reagowania w przypadku zaistnie-nia sytuacji kryzysowej na obszarze kraju.

W planowaniu uwzględniono siły i  środki podległe Dowódcom wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych, Szefowi Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, Szefo-1 Ustawa z dnia 26 kwietnia o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z dnia 21 maja 2007 r.,

Art. 2.).

37

wi Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia, Komendantowi Głównemu Żan-darmerii Wojskowej, Dowódcy Garnizonu Warszawa. Ponadto zakłada się, że w przypadku gdyby siły i środki ujęte w „Planie” okazały się niewystarczające, to do działania mogą być skierowane dodatkowe siły i środki będące w dyspo-zycji SZ RP.

W okresie pokoju do najważniejszych zagrożeń, które mogą wystąpić zarów-no z przyczyn niezależnych od człowieka jak również z  jego powodu należy zaliczyć:– powodzie;– toksyczne środki przemysłowe;– pożary;– huragany i susze;– akty terroru;– katastrofy i awarie;– epidemie;– skażenia promieniotwórcze;– protesty społeczne;– inne (imprezy masowe).

Dodatkowo w okresie wojny do wyżej wymienionych zagrożeń można zaliczyć:– migracje ludności;– niepokoje społeczne.

Podstawa prawna dla Sił Zbrojnych RP do realizacji zadań wsparcia organów administracji publicznej w obszarze reagowania kryzysowego państwa zawarta została przede wszystkim w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kry-zysowym. Niemniej jednak ważna rola SZ RP w przedmiotowym zakresie zosta-ła również uwzględniona w ustawach o powszechnym obowiązku obrony RP oraz o Policji. Biorąc powyższe pod uwagę SZ RP posiadają odpowiedni potencjał sił i środków w gotowości do realizacji następujących zadań:zwalczanie klęsk żywiołowych i ich skutków,wsparcie Policji w działaniach antyterrorystycznych,współudział w monitorowaniu zagrożeń,ocena skutków zjawisk zaistniałych na obszarze występowania zagrożeń,poszukiwawczo – ratowniczych,ewakuacja poszkodowanej ludności i mienia,przygotowanie warunków do czasowego przebywania ewakuowanej ludności

w wyznaczonych miejscach,ochrona mienia pozostawionego na obszarze występowania zagrożeń,

38

izolowanie obszaru występowania zagrożeń lub miejsca prowadzenia akcji ratowniczej,

wykonywanie prac zabezpieczających, ratowniczych i ewakuacyjnych przy zagrożonych obiektach budowlanych i zabytkach,

prowadzenie prac wymagających użycia specjalistycznego sprzętu lub mate-riałów wybuchowych będących w zasobach SZ RP,

usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich unieszkodliwianie z wykorzysta-niem sił i środków będących na wyposażeniu SZ RP,

likwidowanie skażeń chemicznych oraz skażeń i zakażeń biologicznych,usuwanie skażeń promieniotwórczych,naprawa i odbudowa infrastruktury technicznej,zapewnienie przejezdności szlaków komunikacyjnych,udzielanie pomocy medycznej i wykonywanie zadań sanitarno-higienicznych

i przeciwepidemicznych,zapewnienie ochrony, bezpieczeństwa obiektów oraz ciągłości funkcjonowa-

nia komórek i  jednostek organizacyjnych ministerstwa ON, w  tym również obiektów infrastruktury krytycznej użytkowanych przez resort ON.

Aby można było skutecznie przeciwdziałać kryzysom powstał w Polsce System Kierowania Reagowaniem Kryzysowym obejmujący zarówno Szczebel Minister-stwa Obrony Narodowej jak również organa administracji państwowej, które są ze sobą ściśle powiązane.

System Reagowania Kryzysowego MON wdrożono na podstawie Decyzji Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 października 2000 r.

Jest on jednym z elementów krajowego systemu reagowania kryzysowego.Systemem w resorcie MON kieruje bezpośrednio minister ON.Na bazie SG WP oraz instytucji centralnych MON rozwijany jest Sztab Kry-

zysowy MON będący organem wykonawczym ministra ON.Na kolejnych szczeblach dowodzenia w procesie kierowania reagowaniem

kryzysowym uczestniczą grupy reagowania kryzysowego dowództw rodzajów SZ i innych instytucji, grupy operacyjne i zespoły operacyjne.

Siły i środki SZ RP wydzielone do wsparcia organów administracji publicznej w niemilitarnych sytuacjach kryzysowych wydzielone są z: Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Marynarki Wojennej, Wojsk Specjalnych, Dowództwa Garnizonu Warszawa, Inspektoratu Wsparcia SZ, Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia, Żandarmerii Wojskowej.

Wydzielane siły i środki są w gotowości do podjęcia działań mających na celu wsparcie organów administracji publicznej w neutralizacji zagrożeń i likwidacji następstw wystąpienia sytuacji kryzysowych na obszarze Polski oraz zapewnienia

39

bezpieczeństwa i ciągłości funkcjonowania komórek i jednostek organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej, a także podległych im jednostek i instytucji woj-skowych oraz obiektów infrastruktury krytycznej użytkowanych przez resort ON do czasu zakończenia występowania zagrożenia.

Wojewódzki Sztab Wojskowy jest narodowym, terytorialnym organem zarzą-dzania zabezpieczającym od strony wykonawczej sprawowanie przez Szefa WSzW funkcji terenowego organu wykonawczego Ministra Obrony Narodowej w spra-wach operacyjno – obronnych i rządowej administracji niezespolonej w obsza-rze województwa.

Tym samym spełnia funkcję organu dowodzenia i kierowania WSzW oraz podległymi WKU w zakresie realizacji zadań wynikających z obrony wojewódz-twa, zabezpieczenia pokojowego i mobilizacyjnego uzupełniania wojsk i instytucji wojskowych Sił Zbrojnych, formacji obrony cywilnej i jednostek przewidzianych do militaryzacji, a także związanych z administrowaniem zasobami osobowymi i świadczeniami rzeczowymi. Koordynuje planowanie i wykorzystanie pozamili-tarnych ogniw obronnych województwa uczestniczących w obronie regionu oraz do wsparcia i zabezpieczenia działań bojowych Sił Zbrojnych.

Wojewódzki Sztab Wojskowy współpracuje z jednostkami wojskowymi i poza-militarnymi ogniwami obronnymi w zakresie operacyjnego przygotowania tere-nu oraz wykorzystania infrastruktury wojskowej i cywilnej dla potrzeb wojsk wła-snych i sojuszniczych, a także koordynuje użycie w obszarze województwa jed-nostek wojskowych w akcjach ratowniczych oraz w przeciwdziałaniu i usuwaniu skutków awarii, katastrof i klęsk żywiołowych.

Przedstawicielem MON na terenie województwa w  zakresie zarządzania kryzysowego jest Szef WSzW, który kieruje realizacją zadań zabezpieczających System Zarządzania Kryzysowego w WSzW. (System Kierowania Zarządzaniem Kryzysowym WSzW stanowi integralną część systemu Kierowania Zarządzaniem Kry-zysowym IWsp SZ).

W skład elementów kierowania Systemem Zarządzania Kryzysowego Woje-wódzkiego Sztabu Wojskowego wchodzą: Grupa Operacyjna (GO WSzW) oraz Zespoły Operacyjne (ZO) podległych Wojskowych Komend Uzupeł-nień (WKU).

W zakresie zarządzania kryzysowego w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwi-dacji ich skutków, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania życia ludzkiego Woje-wódzki Sztab Wojskowy realizuje następujące zadania:– współdziała z  wojewodą w  zakresie planowania i  koordynacji udziału

wy dzielonych jednostek Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w akcjach ratowniczych oraz przeciwdziałaniu i usuwaniu skutków katastrof i klęsk żywiołowych,

40

– koordynuje użycie oddziałów i pododdziałów wojskowych w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, akcjach poszukiwawczych oraz ratowa-nia życia ludzkiego,

– uczestniczy w realizacji przygotowań obronnych na terenie województwa oraz uczestniczy w organizacji i prowadzeniu ćwiczeń kompleksowych z udziałem jednostek wojskowych Sił Zbrojnych i układem pozamilitarnym,

– uczestniczy w planowaniu przestrzennego zagospodarowania, ze względu na potrzeby obronności państwa, w tym głównie opiniowanie projektów pla-nów przestrzennego zagospodarowania oraz wniosków i innych dokumentów z zakresu przeznaczenia terenów, w obszarze odpowiedzialności wojewódz-kiego sztabu wojskowego ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb SZ RP, a także w razie potrzeby zgłasza protesty w tych sprawach,

– gromadzi informacje na potrzeby realizacji przedsięwzięć wykonywanych w ramach zarządzania kryzysowego,

– współdziała z wojewodą i dowódcami jednostek wojskowych w planowaniu, organizowaniu i zabezpieczeniu przedsięwzięć logistycznych w sytuacjach kry-zysowych,

– zapewnia udział grupy operacyjnej wojewody w zaplanowanych zamierzeniach szkoleniowych WSzW.

WSzW w oparciu o otrzymany „Plan użycia Inspektoratu Wsparcia SZ w sytu-acjach kryzysowych” opracowuje „Plan użycia Wojewódzkiego Sztabu Woj-skowego w ………......……...…. w sytuacjach kryzysowych”, który przesyła do Urzędu Wojewódzkiego (Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowe-go – WB i ZK).

Aktualizacja planu odbywa się corocznie do końca stycznia , z uwzględnie-niem sił i środków wydzielanych przez jednostki i instytucje wojskowe do dzia-łań kryzysowych.

Obecny „Plan użycia Inspektoratu Wsparcia SZ w sytuacjach kryzysowych” w sposób elastyczny umożliwia wykorzystanie potencjału sił i środków jakimi dys-ponują Siły Zbrojne, w zależności od rodzaju sytuacji kryzysowej i miejsca oraz potrzeby ich użycia.

Szczegółowe zestawienia sił i środków wydzielanych z Sił Zbrojnych RP do wsparcia organów administracji publicznej na szczeblu wojewódzkim w  sytu-acjach kryzysowych określone są w załącznikach do „Planu użycia Wojewódzkie-go Sztabu Wojskowego w ……...........…….. w sytuacjach kryzysowych”.

Jeżeli w sytuacji kryzysowej użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub może okazać się niewystarczające, Minister Obrony Narodowej, na wniosek woje-wody, może przekazać do jego dyspozycji pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych Rze-

41

czypospolitej Polskiej, wraz ze skierowaniem ich do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego, stosownie do ich przygotowania i wyposażenia specja-listycznego, zgodnie z wojewódzkim planem zarządzania kryzysowego.

Siły i środki aktywowane są na wniosek właściwego terytorialnie wojewody skierowany do Ministra Obrony Narodowej.

– kolor czerwony linii łączących to system dowodzenia wojsk;– żółte strzałki to obieg wniosków i próśb o wydzielenie sił i środków;– niebieskie strzałki to koordynacja działań w systemie;– czarna strzałka to przekazywanie zadań bezpośrednio dowódcy zgrupowania zdaniowego;– zielona strzałka to współdziałanie.

Rys. 1. Miejsce WSzW w  Systemie Zarządzania Kryzysowego jego rola w  wykorzystaniu pododdziałów w realizacji zadań zarządzania kryzysowego.

W opracowaniu przedmiotowego wniosku uczestniczy Szef WSzW, który ma właściwe rozeznanie, co do sił i zasobów możliwych do wykorzystania w danej sytuacji kryzysowej. Niezależnie od skierowania wniosku przez wojewodę do ministra ON przedmiotowy dokument zostaje przekazany równolegle przez szefa WSzW do Szefa Sztabu Generalnego WP poprzez DSO SZ RP oraz do wiadomości DSO Inspektoratu Wsparcia SZ i Szefostwa Inżynierii Wojsko-wej. Informacja o skierowaniu wniosku jest potwierdzana telefonicznie przez

42

szefa WSzW. Skierowanie oddziałów i pododdziałów SZ RP do realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego następuje po akceptacji wniosku wojewody przez ministra ON.

Wielkość użytych sił i  środków Sił Zbrojnych RP oraz ich specjalistyczne wyposażenie zależy od rodzaju, intensywności i skali niemilitarnej sytuacji kry-zysowej.

W przypadku konieczności użycia sił i  środków wojska do zwalczania następstw wystąpienia sytuacji kryzysowych w województwie, na podstawie otrzymanych dokumentów ze Sztabu Generalnego WP /CZK MON//, IWsp SZ zostaną opracowane niezbędne dokumenty rozkazodawcze umożliwiające uru-chomienie wydzielonych sił i środków.

W razie potrzeby prowadzenia działań na szeroką skalę w ramach zgrupo-wania zadaniowego, na rozkaz Szefa SG WP, dowodzenie siłami wydzielonymi z RSZ (za wyjątkiem Wojsk Specjalnych), IWsp SZ oraz IWSZdr może przejąć Dowódca Operacyjny SZ.

W przypadku eskalacji sytuacji kryzysowej istnieje możliwość wydzielenia dodatkowych sił i środków ponad ujęte w „Planie użycia Wojewódzkiego Szta-bu Wojskowego w Bydgoszczy w sytuacjach kryzysowych” pod warunkiem, że nie zagrozi to wypełnianiu przez SZ RP ich konstytucyjnej powinności.

Główny wysiłek działań będzie skupiony na sprawnym reagowaniu na potrze-by zgłaszane przez organa administracji publicznej oraz elastycznym dostosowa-niu użycia sił i środków w przypadku zmieniającej się sytuacji.

Na obszarze województwa użyciem oddziałów i pododdziałów wojskowych w sytuacjach kryzysowych w przypadku wystąpienia zagrożeń koordynuje Szef WSzW wykorzystując do tego Grupę Operacyjną (GO WSzW) oraz Zespoły Operacyjne powoływane na szczeblu WKU (ZO WKU).

Szef WSzW jest członkiem Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzy-sowego2.

Zasadniczym zadaniem WSzW w zarządzaniu kryzysowym jest koordynowa-nie użycia oddziałów i pododdziałów wojskowych w zwalczaniu klęsk żywioło-wych i  likwidacji ich skutków, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania życia ludzkiego.

Zadanie to WSzW realizuje poprzez: • współdziałanie z wojewodą w  zakresie planowania i koordynacji udziału

wydzielonych jednostek SZ RP w akcjach ratowniczych oraz przeciwdziała-niu i usuwaniu skutków katastrof i klęsk żywiołowych;

2 Ustawa z dnia 3 grudnia o zmianie ustawy o wojewodzie i administracji rządowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 22 z 2011 r., poz. 114, Art. 9.).

43

• współdziałanie z wojewodą i dowódcami JW w planowaniu i organizowaniu przedsięwzięć logistycznych pozamilitarnych ogniw obronnych na rzecz JW przegrupowujących się przez obszar województwa lub prowadzących na nim działania bojowe;

• współdziałanie z wojewodą w planowaniu przedsięwzięć z  zakresu ochro-ny ludności województwa, w  tym ewakuacji rodzin kadry zawodowej i pra-cowników.

Szef WSzW do realizacji zadań koordynujących działania wydzielanych sił i  środków jednostek i  instytucji wojskowych w  sytuacjach kryzysowych może wykorzystać następujące siły i środki:– Grupę Operacyjną WSzW w MSD;– Zespoły Operacyjne WKU w MSD;– oficerów łącznikowych (kierunkowych) lub pracowników wojska z WSzW

skierowanych do Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego;– oficerów łącznikowych (kierunkowych) lub pracowników wojska z WKU

skierowanych do Powiatowego (Gminnego) Centrum Zarządzania Kryzyso-wego;

– siły i środki przydzielone (mobilne środki łączności, środki transportu itp.);– zespół (zespoły) wsparcia CIMIC ze składu Centralnej Grupy Wsparcia

Współpracy Cywilno-Wojskowej.

Udział SZ RP w przedmiotowym procesie zarządzania kryzysowego na szcze-blu państwa prowadzony jest w czterech kolejno po sobie następujących fazach zarządzania, są to:1. Faza zapobiegania,2. Faza przygotowania,3. Faza reagowania,4. Faza odbudowy.

Nie wyklucza się możliwości wykonywania zadań z pominięciem jednej z faz lub ich równoległej realizacji jako zjawiska transgresji.

Faza zapobiegania

Faza zapobiegania rozumiana jako kompleks przedsięwzięć mających na celu prowadzenie działań organizacyjno-planistycznych, redukujących i eliminujących możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowej, a także prowadzenia działań uprze-

44

dzających, mających na celu znaczne ograniczenie skutków powstałej sytuacji kryzysowej.

Celem tej fazy jest zaplanowanie i utrzymywanie w gotowości do użycia sił i środków zgodnie z ich specjalistycznym przeznaczeniem.

Zadania: Szef WSzW1. utrzymuje w stałej gotowości do działania elementy Systemu Zarządzania Kry-

zysowego resortu (GO, ZO);2. opracowuje i posiada aktualny, plan użycia wydzielanych oddziałów i podod-

działów w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej;3. na bieżąco monitoruje i ocenia możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz

informuje stany osobowe o możliwych zagrożeniach;4. doskonali procedury działania, wymiany informacji, współdziałania i koordy-

nacji wykonywania zadań;5. utrzymuje stałą współpracę na poszczególnych szczeblach dowodzenia oraz

innymi podmiotami układu pozamilitarnego przewidzianymi do realizacji pro-cesu zarządzania kryzysowego;

6. utrzymuje system pełnienia służb dyżurnych w  celu zapewnienia ciągło-ści dowodzenia oraz szybkiego przekazywania sygnałów, rozkazów decyzji i zarządzeń na poszczególnych poziomach dowodzenia;

7. sprawdza gotowość systemów alarmowania do uruchamiania określonych sił; prowadzi szkolenie w zakresie realizacji zadań zarządzania kryzysowego;

Faza zapobiegania kończy się z chwilą wystąpienia wojewody do Ministra Obrony Narodowej o wsparcie SZ RP w rozwiązaniu zaistniałej sytuacji kryzy-sowej.

Faza przygotowania

Faza przygotowania to kompleks przedsięwzięć planistyczno-organiza-cyjnych dotyczących sposobów reagowania w  czasie sytuacji kryzysowej oraz powiększeniu zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania kryzysowego.

Celem tej fazy jest podniesienie i osiągnięcie gotowości do poradzenia sobie z przewidywaną lub niespodziewaną sytuacją kryzysową, godzącą w bezpieczeń-stwo ludzi, dóbr i środowiska naturalnego.

Istotą fazy przygotowania jest osiągnięcie pełnej gotowości przez siły i środki SZ RP do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych.

45

Faza przygotowania obejmuje głównie: aktywację Grup Operacyjnych, Zespo-łów Operacyjnych, bieżącą weryfikację planów użycia, prowadzenie ćwiczeń i tre-ningów zgrywających siły i środki, doraźne szkolenia, odtwarzanie rezerw i zapa-sów, organizowanie stanowisk dowodzenia, alarmowanie, ostrzeganie i powiada-mianie.

Zadania: Szef WSzWrealizuje zadania ujęte w fazie zapobiegania, a ponadto:

1. monitoruje i na bieżąco ocenia rozwój sytuacji kryzysowej oraz osiąga goto-wość do udziału w zapobieganiu skutkom kryzysu lub ich usuwaniu;

2. adekwatnie do potrzeb, aktywuje i utrzymuje elementy systemu zarządzania kryzysowego;

3. ogranicza przedsięwzięcia, których realizacja zwiększa ryzyko zagrożeń;4. po otrzymaniu rozkazu Szefa Sztabu Generalnego WP do aktywacji użycia sił

i środków w ramach wsparcia organów administracji publicznej w zapobiega-niu lub likwidacji sytuacji kryzysowej, poleca rozwinąć pozostałe elementy sys-temu zarządzania kryzysowego.;

5. aktualizuje „Planu użycia……” do realizacji zadań w konkretnej sytuacji kry-zysowej oraz wydaje stosowne rozkazy i wytyczne;

6. osiąga pełną gotowość do wsparcia organów administracji publicznej w sytu-acjach kryzysowych.

Faza kończy się z chwilą rozpoczęcia przemieszczenia wydzielonych oddzia-łów i pododdziałów do rejonu prowadzenia operacji reagowania kryzysowego.

Faza reagowania

Faza reagowania rozumiana powszechnie jako zintegrowany kompleks prak-tycznych działań podjętych przez wydzielone siły i  środki SZ RP w celu prze-ciwdziałania niemilitarnym sytuacjom kryzysowym, zwalczania ich skutków oraz odbudowy zniszczonej infrastruktury technicznej.

Celem tej fazy jest prowadzenie działań ratowniczych, ratowniczo-ewa-kuacyjnych, alarmowania i  ostrzegania, utrzymania porządku publicznego w  strefie dotkniętej sytuacją kryzysową oraz działań ograniczających straty i znisz czenia.

Wprowadzenie oddziałów, pododdziałów do akcji reagowania kryzysowego odbywa się wyłącznie sposobem podstawowym poprzez wniosek Wojewody do Ministra Obrony Narodowej.

46

Rys. 2. Schemat aktywacji sił i środków SZ RP

Zadania: Szef WSzWrealizuje zadania z fazy zapobiegania i przygotowania, a ponadto:

1. monitoruje i ocenia sytuację w rejonie operacji oraz przedkłada propozycje w zakresie użycia sił Szefowi IWsp SZ;

2. utrzymuje współpracę z krajowymi organami (instytucjami) zaangażowanymi w realizację zadań z zakresu reagowania kryzysowego;

3. adekwatnie do potrzeb, aktywuje kolejne podległe elementy Systemu Zarzą-dzania Kryzysowego;

Faza kończy się z chwilą rozpoczęcia przemieszczenia wydzielonych oddzia-łów i pododdziałów z  rejonów objętych sytuacją kryzysową do Miejsca Stałej Dyslokacji.

Faza odbudowy

Celem tej fazy jest przywrócenie pełnej zdolności sił i  środków SZ RP do ponownego prowadzenia operacji reagowania kryzysowego. 1. utrzymuje w stałej gotowości do działania elementy systemu zarządzania kry-

zysowego (GO, ZO);

47

2. koordynuje przemieszczenia sił i środków z obszaru działania do MSD;3. uaktualnia, „Plan użycia…..” w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej;

Faza odbudowy kończy się z chwilą przywrócenia pełnej zdolności sił i środ-ków lub określonego wskaźnika SZ RP do reagowania kryzysowego i złożeniem meldunków odpowiednich dowódców/szefów o  realizacji zadań i odtworzeniu zdolności bojowej.

W związku z wprowadzeniem od 1 stycznia 2010 roku nowych dokumentów gotowości bojowej, zgłoszonymi przez poszczególnych wojewodów potrzebami wydzielenia przez resort obrony narodowej wyspecjalizowanych sił i  środków do wsparcia organów administracji publicznej w określonym reżimie czasowym, wynikającym bezpośrednio z wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego w „Planie użycia ...”, dla potrzeb procesu zarządzania kryzysowego przyjęto: trzy stopnie gotowości sił i środków: Nr 1 – Zagrożenie INr 2 – Zagrożenie IINr 3 – Zagrożenie III.

Stany gotowości oraz czas dostępności

0 24 h 48 h 5 dób

Zagrożenie I Zagrożenie II Zagrożenie III tw

niosek

Rys. 3. Stany gotowości oraz czas dostępności

Zasadniczym wskaźnikiem każdego ze stopni jest określony czas dostęp-ności sił i  środków SZ RP wydzielonych z  poszczególnych jednostek wojskowych do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzy-sowych.

Zagrożenie I – ten stopień gotowości wprowadzany jest w dowództwach i jed-nostkach wojskowych dla stanów osobowych i sprzętu technicz-nego z terminem ich użycia w czasie do 24 godzin.

48

Zagrożenie II – ten stopień gotowości wprowadzany jest w dowództwach i jed-nostkach wojskowych dla stanów osobowych i sprzętu technicz-nego z terminem ich użycia w czasie do 48 godzin.

Zagrożenie III – ten stopień gotowości wprowadzany jest w dowództwach i jed-nostkach wojskowych dla stanów osobowych i  sprzętu tech-nicznego z terminem ich użycia w czasie do 5 dób. Siły i środki w tym stopniu gotowości są utrzymywane głównie w dni usta-wowo i dodatkowo wolne od pracy.

49

ppłk Adam CIESIELSKIWojskowa Komenda Uzupełnień w Bydgoszczy

UDZIAŁ WOJSKOWYCH KOMEND UZUPEŁNIEŃ W ZARZĄDZANIU KRYZYSOWYM

W systemie zarządzania kryzysowego państwa ważną rolę odgrywają Siły Zbrojne RP, dla których „wspieranie pozostałych organów państwa w zapew-nieniu bezpieczeństwa wewnętrznego Polski i udzielanie niezbędnej pomocy wojskowej właściwym instytucjom i  służbom rządowym oraz samorządowym organizacjom cywilnym i społeczeństwu w reagowaniu na zagrożenia”1 jest jedną z podstawowych zadań.

Resort obrony narodowej (ON) posiada wypracowane procedury oraz poten-cjał sił i środków, które mogą zostać użyte zarówno do wsparcia organów admi-nistracji publicznej w  sytuacjach kryzysowych zagrożenia niemilitarnego, jak i w przypadku wystąpienia sytuacji zagrożenia dla bezpieczeństwa i funkcjono-wania komórek, i jednostek organizacyjnych ministerstwa.

Wojskowa Komenda Uzupełnień jako terenowy organ administracji woj-skowej, podlegający bezpośrednio Szefowi Wojewódzkiego Sztabu Wojskowe-go pełni rolę najdalej wysuniętego przedstawiciela wojska w terenie. Kierowana przez Wojskowego Komendanta Uzupełnień wykonuje szereg zadań wynikają-cych z obowiązków terenowego organu wykonawczego Ministra Obrony Naro-dowej w sprawach operacyjno-obronnych i rządowej administracji niezespolonej.

Jednym z kluczowych zadań Wojskowej Komendy Uzupełnień jest udział w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego w ramach terytorialnego zasięgu działania.

System Zarządzania Kryzysowego Wojskowej Komendy Uzupełnień stanowi integralną część Systemu Zarządzania Kryzysowego Wojewódzkiego Sztabu Woj-skowego. Jego zasadniczy element stanowi aktywowany doraźnie Zespół Opera-cyjny Wojskowej Komendy Uzupełnień (ZO WKU), w którego skład wchodzą specjaliści zajmujący się różnymi dziedzinami działalności.

Całością Systemu Zarządzania Kryzysowego w WKU kieruje Wojskowy Komendant Uzupełnień.

1 Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r.

50

Udział Sił Zbrojnych RP w procesie zarządzania kryzysowego na szczeblu państwa prowadzony jest w czterech kolejno po sobie następujących fazach zarzą-dzania:1. Faza zapobiegania;2. Faza przygotowania;3. Faza reagowania;4. Faza odbudowy.

Nie wyklucza się możliwości wykonywania zadań z pominięciem jednej z faz lub ich równoległej realizacji.

Wojskowa Komenda Uzupełnień realizuje zadania we wszystkich wymienio-nych fazach, i tak kolejno: 1. W fazie zapobiegania: a) utrzymuje w stałej gotowości do działania elementy Systemu Zarządzania

Kryzysowego – Zespół Operacyjny WKU; b) utrzymuje w  stałej gotowości system pełnienia służby dyżurnej w  celu

zapewnienia ciągłości dowodzenia (kierowania) oraz szybkiego przekazy-wania sygnałów, rozkazów i decyzji;

c) na bieżąco monitoruje i ocenia możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz informuje o możliwych zagrożeniach (opracowuje „Rejestr Zagro-żeń”);

d) doskonali procedury działania, wymiany informacji, współdziałania i moni-torowania wykonywanych zadań;

e) posiada i na bieżąco aktualizuje niezbędną dokumentacje zarządzania kryzysowego, zwłaszcza „Plan użycia Wojskowej Komendy Uzupełnień w sytuacjach kryzysowych”;

f) sprawdza gotowość systemów alarmowania; g) doraźnie wydziela oficerów do zespołów zarządzania kryzysowego admi-

nistracji publicznej; h) prowadzi szkolenie w zakresie realizacji zadań zarządzania kryzysowego.

2. W fazie przygotowania:Wojskowa Komenda Uzupełnień realizuje zadania ujęte w fazie zapobie-

gania, a ponadto: a) dokonuje przeglądu posiadanego „Planu użycia…” oraz w razie koniecz-

ności występuje do przełożonego – z wnioskiem o aktualizację planów uży-cia sił i środków do realizacji zadań w konkretnej sytuacji kryzysowej;

b) osiąga pełną gotowość ZO WKU do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych;

51

c) monitoruje i na bieżąco ocenia rozwój sytuacji kryzysowej oraz osiąga gotowość do wsparcia oddziałów i pododdziałów wyznaczonych do udzia-łu w zapobieganiu skutkom kryzysu lub ich usuwaniu w zakresie znajomo-ści infrastruktury terenu;

d) adekwatnie do potrzeb, aktywuje (jeśli nie były aktywowane) i utrzymuje elementy Systemu Zarządzania Kryzysowego;

e) w przypadku bezpośredniego zagrożenia: życia żołnierzy, uzbrojenia i sprzętu wojskowego, mienia, obiektów i urządzeń jednostki wojskowej w pierwszej kolejności zapewnia bezpieczeństwo podległych stanów oso-bowych i uzbrojenia przed skutkami potencjalnego zagrożenia;

f) ogranicza przedsięwzięcia, których realizacja zwiększa ryzyko zagrożeń; g) wydziela na rozkaz przełożonego oficerów kierunkowych do zgrupowań

zadaniowych.

3. W fazie reagowania:Wojskowa Komenda Uzupełnień realizuje zadania z  fazy zapobiegania

i przygotowania, a ponadto: a) monitoruje i ocenia sytuację w rejonie operacji oraz przedkłada przełożo-

nemu propozycje w zakresie użycia sił i środków; b) zgodnie z dokumentami dotyczącymi trybu działania ZO WKU, w przy-

padku jej uruchomienia, kieruje podległy personel w celu rotacji kolejnych zmian;

c) monitoruje siły i środki zaangażowane w realizację zadań z zakresu zarzą-dzania kryzysowego na obszarze administrowanym;

d) doradza przedstawicielom administracji publicznej na administrowanym terenie w zakresie użycia odpowiednich sił i środków;

e) w razie potrzeby dokonuje wzmocnienia systemu ochrony obiektów pod-ległej mu instytucji wojskowej zgodnie z „Planem ochrony…”;

f) składa pisemne meldunki przełożonemu o realizacji zadań i ich praktycz-nym zakończeniu.

4. W fazie odbudowy: a) utrzymuje w stałej gotowości do działania elementy systemu zarządzania

kryzysowego; b) realizuje zadania związane z monitorowaniem akcji usuwania skutków

wystąpienia sytuacji kryzysowej (np. odkażanie terenu, odbudowa infra-struktury);

c) monitoruje przemieszczenie sił i środków z obszaru działania do miejsca stałej dyslokacji;

52

d) nadzoruje aktualizację, w razie potrzeby, „Planów użycia …”; e) składa przełożonemu meldunki o  odtworzeniu zdolności bojowej po

zakończeniu akcji.

Podsumowując, głównymi zadaniami Wojskowej Komendy Uzupełnień w zakresie zarządzania kryzysowego jest:1. Monitorowanie sytuacji na administrowanym terenie;2. Zbieranie i opracowywanie danych o możliwych zagrożeniach oraz istniejącej

infrastrukturze;3. Współpraca cywilno-wojskowa administracją samorządową;4. Monitorowanie ewentualnego użycia SZ RP (pomoc – doradztwo dowódcy

zgrupowania zadaniowego w sprawie możliwości działania na terenie admi-nistrowanym);

5. Przekazywanie na bieżąco meldunków i informacji o sytuacji na administro-wanym terenie.

Literatura

Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r., poz. 461).

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o  zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z  2007 r., nr 89 ze zm.).

Plan użycia Wojskowej Komendy Uzupełnień w Bydgoszczy w sytuacjach kryzysowych.