wojewódzki inspektorat ochrony Środowiska w opolu

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu

Opole, 7 grudnia 2005 r

Opracowanie:Lucyna WylęgałaStarszy InspektorWydział Monitoringu Środowiska

Monitoring wód powierzchniowych

Prowadzenie okresowych badań kontrolnych jakości wód powierzchniowych oraz ocena ich jakości w ramach państwowego monitoringu środowiska wynika z ustawy z dnia 18 lipca 2001 Prawo wodne (Dz.U.2001.115.1229 z późn. zmianami). Zgodnie z art. 49 ust. 2 badania jakości wód powierzchniowych należą do kompetencji wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska.

Celem wykonywania badań jest stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego.

Nowe regulacje prawne, dotyczące szeroko pojętej gospodarki wodnej, zawarte w Prawie wodnym i aktach wykonawczych do niego, są konsekwencją dostosowania polskiego prawa do wymogów Unii Europejskiej, zapisanych w Dyrektywie 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. oraz dyrektywach pochodnych. Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną w polskim prawie wodnym pojawiło się ekosystemowe podejście do klasyfikacji opierające się na przydatności wód do różnego rodzaju użytkowania. Przygotowanie wykazów określających charakter użytkowania wód zlewni oraz wykazów wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych zostało powierzone dyrektorom regionalnych zarządów gospodarki wodnej.


Województwo opolskie terytorialnie podlega działaniu trzem regionalnym zarządom gospodarki wodnej: Poznań, Gliwice i Wrocław. Z chwilą podejmowania decyzji o realizacji w 2004 r. badań monitoringowych wód w województwie opolskim, nie były jeszcze znane ostateczne wersje wykazów:

a) wód powierzchniowych i podziemnych, które są lub mogą być wykorzystane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,

b) wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków lub innych organizmów w warunkach naturalnych oraz umożliwiających migracje ryb,

c) wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w szczególności do kąpieli.

W Dzienniku Urzędowym Województwa Opolskiego Nr 111 poz. 2344 z dnia 31.12.2003 r. ukazało się Rozporządzenie Nr 2/2003 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach, w którym jako wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się w województwie opolskim wody podziemne zbiornika Nr 332 Subniecka Kędzierzyńsko-Głubczycka w granicach Gminy Polska Cerkiew oraz wody podziemne użytkowego poziomu wodonośnego w granicach Gmin: Baborów i Kietrz. W związku z tym obszar wyznaczony przez granice administracyjne Gmin: Polska Cerkiew, Baborów i Kietrz został zaliczony do obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotowymi pochodzenia rolniczego, z którego należy ograniczyć odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód podziemnych wymienionych w rozporządzeniu.


System monitoringu w województwie opolskim

W 2004 roku system monitoringu wód powierzchniowych funkcjonował w oparciu założenia przyjęte w programie monitoringu środowiska na lata 2004-2005 w myśl którego od stycznia 2004 r. realizowana była seria badań diagnostycznych wód głównych cieków regionu badanych uprzednio w ramach monitoringu podstawowego, w 18 przekrojach pomiarowo-kontrolnych (rys. 1). Zakres badań analitycznych obejmował 37 wskaźników jakości wody zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia MŚ z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód. Wody graniczne – Biała Głuchołaska i Złoty Potok – pobierane do badań wspólnie z Czechami, badane były w szerszym zakresie (58 wskaźników) z częstotliwością raz na dwa tygodnie, natomiast pozostałe wody – raz na miesiąc.

Ponadto w 2004 r prowadzono badania ostatniej z czterech rocznych serii badań cyklicznych przewidzianych w opracowanym wcześniej programie monitoringu regionalnego na lata 2001-2004 (przekroje pomiarowo-kontrolne zlokalizowane w zlewniach Stobrawy i Osobłogi oraz w ujściowych odcinkach Dożyny i Prószkówki). Zakres oznaczanych wskaźników jakości wody był znacznie mniejszy, w porównaniu z monitoringiem diagnostycznym, stanowił bowiem kontynuację badań prowadzonych w cyklu czteroletnim w zakresie temperatury wody, tlenu rozpuszczonego, BZT5, azotu amonowego i azotanowego, fosforanów, fosforu ogólnego, żelaza ogólnego, Miana Coli. W 2004 roku zaniechano badania substancji rozpuszczonych i zawiesiny, wprowadzając jednocześnie oznaczenia azotu azotanowego i chlorofilu „a”, w celu umożliwienia dokonania oceny eutrofizacji wód. Program badań monitoringowych był dostosowany w 2004 r. do nowego polskiego prawa w takim zakresie, na jaki pozwalały środki finansowe i sprzętowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu

Rys. 1. Rzeki województwa opolskiego objęte monitoringiem w latach 2001-2004

2001

2002

2003

2004

rzeki kontrolowane corocznie

BierawkaZłoty

III klasa

IV klasaV klasa

Rys. 2. Ocena ogólna opolskich rzek kontrolowanych w 2004 roku.

Klasy rzek:

trzeciaczwartapiąta

pierwszadruga

1. Baryczka – Czaple Wolne (gm. Kluczbork)2. Biała – Dobra (gm. Strzeleczki)3. Biała Głuchołaska Głuchołazy (gm. Głuchołazy)4. Bierawka – Bierawa (gm. Bierawa)5. Bogacica – Domaradz (gm. Pokój)6. Brynica – Popielów (gm. Popielów)7. Budkowiczanka – Stare Kolnie (gm. Popielów)8. Dożyna – Golczowice (gm. Lewin Brzeski)9. Kłodnica – Kłodnica (gm. Kędzierzyn-Koźle)10. Mała Panew – Źędowice (gm. Zawadzkie)11. Mała Panew – Niwa (gm. Ozimek)12. Mała Panew – Turawa (gm. Turawa)13. Mała Panew – Czarnowąsy (gm. Dobrzeń W.)14. Nysa Kłodzka – Stary Paczków (gm. Paczków)15. Nysa Kłodzka – Nysa (gm. Nysa)16. Nysa Kłodzka – Skorogoszcz (gm. Lewin Brz.)17. Odra – Przewóz (gm. Cisek)18. Odra –Zdzieszowice (gm. Zdzieszowice)19. Odra – Groszowce (m.Opole)20. Odra – Wróblin (m. Opole)21. Odra – Brzeg (gm. Brzeg)22. Osobłoga – Racławice Śl. (gm. Głogówek)23. Osobłoga – Krapkowice (gm. Krapkowice)24. Oziombel – Zawada (gm. Świerczów)25. Potok Browiniecki – Zielina (gm. Strzeleczki)26. Prószkówka – Niewodniki (gm. Dąbrowa)27. Prudnik – Prudnik (gm. Prudnik)28. Prudnik – Dytmarów (gm. Lubrza)29. Rzymkowicka Struga – Chrzelice (gm. Biała)30. Stobrawa – Olesno (gm. Olesno)31. Stobrawa – Stare Olesno (gm. Olesno)32. Stobrawa – Stobrawa (gm. Popielów)33. Wołczynka – Brynica (gm. Wołczyn)34. Złoty Potok – Jarnołtówek (gm. Głuchołazy)35. Złoty Potok – Prudnik (gm. Prudnik)36. Żydówka – Popielów (gm. Popielów)

S tob ra w a

Ł o m n i ca

B o g a c ic a

Stawy Rybne Stawy

Rybne

Stawy Rybne

Staw Ławnik

S taw S angów

S taw O lszowyStaw Pustel nik

Staw Loża

Stawy Rybne

S tob ra w a

BierawkaZłoty

1

8

31

30

3324

5

73221

26 1312

14

10

16

636

20

19

15

2923

18

2

4

9

17

11

22

35

27

34

3 28

25


Badania jakości wód powierzchniowych prowadzone były w 2004 roku na 22 rzekach w 36 punktach pomiarowo-kontrolnych. Ocena przeprowadzona w oparciu o rozporządzenie MŚ z dnia 11 lutego 2004 r. wykazała, że na terenie województwa opolskiego w żadnym badanym punkcie nie było wód odpowiadających I klasie, a więc o bardzo dobrej jakości. Również nie stwierdzono występowania wód dobrej jakości (klasa II). W siedmiu przekrojach pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na ujściowych odcinkach Bogacicy, Budkowiczanki, Brynicy, Stobrawy, Prószkówki, Rzymkowickiej Strugi oraz Małej Panwi (19,4%) badane wody były zadowalającej jakości (klasa III). W 16 ppk (44,4%) usytuowanych: w lewostronnej zlewni rz. Odry (poza Potokiem Browinieckim) oraz na Małej Panwi od źródła do punktu poniżej zbiornika Turawa, jak również na Odrze w Brzegu stwierdzono niezadowalającą jakość wód. Pozostałe kontrolowane wody (13 ppk – 36,1%) były złej jakości (Potok Browiniecki, Odra od granicy z województwem śląskim do przekroju Wróblin oraz jej prawostronne dopływy: Bierawka i Kłodnica; Stobrawa w początkowym biegu wraz z prawostronnymi dopływami: Baryczka, Wołczynka, Oziombel).

Przyczyny złego stanu opolskich rzek są w zasadzie dwojakiego rodzaju. Z jednej strony zanieczyszczone już wody wpływają na teren naszego województwa. Dotyczy to zwłaszcza Bierawki i Kłodnicy, jak również Odry, w których od lat notowane są wysokie wartości wskażników zasolenia (substancje rozpuszczone, chlorki czy przewodność). Wysoki poziom zasolenia Odry utrzymuje się aż do przekroju Wróblin. Dopiero rozcieńczenie wód Odry mniej zasolonymi dopływami (Małą Panwią, Nysą Kłodzką i Stobrawą) w znacznym stopniu przyczynia się do polepszenia jej jakości w Brzegu.


Drugim poważnym powodem złego stanu opolskich rzek jest przedostawanie się do nich bakterii fekalnych ze słabo skanalizowanych obszarów wiejskich. Ocena bakteriologiczna wykazała, że w prawie połowie kontrolowanych wód (16 ppk, rys. 3) ich jakość była zła (V klasa). Ponadto wraz z niedostatecznie oczyszczonymi ściekami, związanymi z bytowaniem ludzi i zwierząt przedostają się do wód również związki azotu i fosforu. Na 36 badanych przekrojów, w 24 poziom zanieczyszczenia tymi substancjami miał decydujący wpływ na ocenę ogólną.

Oprócz wymienionych już wskażników zasolenia, związków azotu i fosforu oraz bakterii fekalnych, na ocenę wód miała również wpływ wartość wskaźników biologicznych: indeks saprobowości fitoplanktonu oraz chlorofil „a” (w 15 ppk). Saprobowość fitoplanktonu jest miernikiem zanieczyszczenia wód związkami organicznymi. Wyznacza się go w oparciu o rozpoznanie określonych gatunków planktonu roślinnego oraz wielkości jego populacji i jest wyrażany jako indeks. Jego wartość miała wpływ na ocenę końcową Małej Panwi i Nysy Kłodzkiej (w całym biegu rzek), oraz Białej Głuchołaskiej, Złotego Potoku i Osobłogi (w przekrojach zlokalizowanych przy granicy z Czechami). Chlorofil ”a” jest wskaźnikiem związanym z obecnością w wodach również fitoplanktonu. Wysokie wartości stężenia chlorofilu świadczą o procesie eutrofizacji czyli o nadmiernym zgromadzeniu w wodzie materii odżywczej w stosunku do zasymilowanej. Widocznym efektem eutrofizacji są tzw. „zakwity” czyli duże skupiska glonów, które znikają po wyczerpaniu się zasobów materii. Jest to zjawisko występujące głównie w wodach stojących. W wodach płynących obserwuje się ten proces w mniejszej skali. W 2004 roku chlorofil „a” decydował o ocenie rzek: Małej Panwi poniżej zbiornika Turawa, Nysy Kłodzkiej na całym kontrolowanym odcinku, Odry w Przewozie i Brzegu oraz Prószkówce.


W 2004 roku zanotowano niekorzystną ocenę tlenu rozpuszczonego (V klasa) w trzech przekrojach: Potok Browiniecki-Zielina, Wołczynka-Brynica oraz Żydówka-Popielów. Jednak tylko w przypadku Wołczynki i Żydówki spełniony został wymagany do oceny warunek co miesięcznego oznaczania wskaźnika. Wody Potoku Browinieckiego jednokrotnie nie zostały pobrane, w związku z tym o ocenie w zakresie tlenu rozpuszczonego decydowała najniższa zawartość tlenu, która z kolei znacznie odbiegała od pozostałych wyników. Jest to przykład niedoskonałości naszych przepisów. Prawodawca mówi bowiem, że w przypadku mniejszej częstotliwości badań do oceny przyjmuje się najmniej korzystny wynik. Jednak nie podaje, jak oceniać parametr, gdy próba nie została pobrana z powodu np. zlodzenia rzeki, gdy na dodatek nie ma możliwości poboru tej próby w danym miesiącu.

Rys. 3. Ocena bakteriologiczna opolskich rzek kontrolowanych w 2004 roku.

Klasy rzek:


pierwszadruga

III klasa

IV klasa

V klasa

S tob ra w a

Ł o m n i ca

B o g a c ic a

Stawy Rybne Stawy

Rybne

Stawy Rybne

Staw Ławnik

S taw S angów


Staw Loża

Stawy Rybne

S tob ra w a

BierawkaZłoty


Wody pitne

Wymagania, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Rozporządzenie ustala trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia:

– kategoria A1 – woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji;

– kategoria A2 – woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego);

– kategoria A3 – woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego).

Wymagania, jakim powinny odpowiadać kategorie jakości wody A1-A3, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia. Próbki pobiera się do badań przed uzdatnieniem. Częstotliwość pobierania próbek wody jest uzależniona od kategorii jej jakości oraz liczby osób korzystających z wodociągu i może ulec zwiększeniu w szczególnych przypadkach. Minimalną częstotliwość pobierania próbek wody dla każdego wskaźnika jej jakości określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.


Ujęcia powierzchniowe opolskich wódsłużące do zaopatrzenia ludności w wodę do picia

Lp. Miejscowość Nazwa cieku

Użytkownik ujęcia

Kategoria ujmowanej wody (ocena na podstawie badań przeprowadzonych w 2004 r.

przez SANEPID)

Liczba zaopatry-

wanej ludności

1. Obórki Kanał przerzutowy Nysa Kłodzka –

Oława

Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.

ul. Wolności 15 49-300 Brzeg

A2 40 000

2. Lubotyń Ciek wodny bez nazwy (Morawka)

Przedsiębiorstwo Komunalne „Hydrokan” ul. Traugutta 13 Kietrz A2 465

3. Biała Nyska rz. Biała Głuchołaska

Wodociągi i Kanalizacja „AKWA” Al.Wojska Polskiego 2

48-300 Nysa A3 54 300

4. Głuchołazy rz. Biała Głuchołaska

A3

5. Głuchołazy Potok Jelenia

„Wodociągi” Sp. z o.o. ul. Reymonta 12

48-340 Głuchołazy A1

16 000


Jakość wód pitnych badanych przez WIOŚ

Spośród opolskich rzek, wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w 2004 roku kontrolował jakość wód Białej Głuchołaskiej i Nysy Kłodzkiej.

Badania monitoringowe Białej Głuchołaskiej były prowadzone w przekroju granicznym Głuchołazy (w km 21,0) w zakresie uzgodnionym w ramach współpracy z Czechami na wodach granicznych, z częstotliwością 2 razy w miesiącu. W stosunku do wymagań stawianym w cytowanym powyżej rozporządzeniu częstotliwość poboru prób była ośmiokrotnie większa. Zakres badań obejmował 26 wskaźników jakości wód wymienionych w rozporządzeniu dla wód powierzchniowych służących do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia i był dostosowany do możliwości wykonywania badań przez Laboratorium WIOŚ.

Ocena wyników badań uzyskanych w 2004 roku, przeprowadzona w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia wykazała, że wody Białej Głuchołaskiej pobrane do badań w Głuchołazach nie spełniają wymagań określonych w rozporządzeniu ze względu na skażenie bakteriologiczne (trzykrotnie wystąpiły przekroczenia wartości dopuszczalnej liczby bakterii coli typu kałowego) oraz zawiesinę (czterokrotnie przekroczona wartość dopuszczalna). Poza amoniakiem (kategoria A2) wartości stęzeń pozostałych wskaźników odpowiadały kategorii A1lub kształtowały się poniżej granicy oznaczalności.

Wody Nysy Kłodzkiej stanowią źródło zaopatrzenia ludności w wodę pitną miasta Brzeg, a poprzez kanał przerzutowy do rz. Oławy, również Wrocławia. Z tych też względów WIOŚ w Opolu kontrolował w 2004 roku jakość wód Nysy Kłodzkiej wpływających na teren naszego województwa w przekroju Stary Paczków. Ponadto pobierano wody do badań w przekroju zlokalizowanym poniżej zbiornika Nysa. W obydwu przekrojach kontynuowano badania prowadzone w poprzednich latach w ramach monitoringu podstawowego. Zakres badań obejmował również 26 wskaźników jakości wód wymienionych w rozporządzeniu. Próby były pobierane do badań raz w miesiącu. Analiza wyników badań wykazała, że wody Nysy Kłodzkiej wpływające na teren województwa opolskiego (przekrój – Stary Paczków) w większości ocenianych parametrów spełniały normy dla kategorii A1 (wymagały prostego uzdatniania), dla sześciu wskaźników odpowiadały kategorii A2 (typowe uzdatnianie fizyczne i chemiczne), natomiast ze względu na obecność bakterii coli typu fekalnego wymagały wysokosprawnego uzdatniania (kategoria A3). Poniżej zbiornika Nysa jakość wód w zakresie BZT5 oraz bakteriologicznym odpowiadała kategorii A3; w zakresie odczynu, amoniaku i azotu Kjeldahla kategorii A2. Intensywne opady atmosferyczne w lutym przyczyniły się do wysokiej ponadnormatywnej zawartości zawiesiny w tym miesiącu.

Rys. 4. Ocena wód powierzchniowych pitnych badanych w 2004 roku przez WSSE w Opolu

Kategorie wód pitnych

A1

A2

A3

Łącza

AnkaCegielnia

S tob raw a

Ł o m n i ca

B o g a c ic a

Stawy Rybne Stawy

Rybne

Stawy Rybne

Staw Ławnik

S taw S angów


Staw Loża

Stawy Rybne

S tob raw a

BierawkaZłoty

Morawka

OBÓRKI

LUBOTYŃ

GŁUCHOŁAZY

BIAŁANYSKA

Potok Jelenia


Wody wrażliwe

Według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych to wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych mogących przekształcić się w azotany, pochodzących z działalności rolniczej.

Wody zanieczyszczone to takie, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO3/l. Dla wód zagrożonych zanieczyszczeniem zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg NO3/l i wykazuje tendencję wzrostową.

W 2004 roku na terenie województwa opolskiego jedynie wody Stobrawy w Starym Oleśnie zawierały ilości azotanów odpowiadające wodom zagrożonym (wykres zawartości azotanów poniżej).

Rozporządzenie podaje wartości graniczne podstawowych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych i morskich.


Eutrofizacja wód płynących występuje, gdy zawartość podstawowych wskaźników eutrofizacji kształtuje się następująco:

- fosfor ogólny – powyżej 0,25 P mg/l- azot ogólny – powyżej 5 mg N mg/l- azot azotanowy – powyżej 2,2 mg N-NO3/l- azotany – powyżej 10 mg NO3/l- chlorofil „a” – powyżej 25g/l

W 2004 roku tylko w sześciu przekrojach nie były przekraczane wartości podstawowych wskaźników eutrofizacji (Bogacica-Domaradz, Brynica-Popielów, Budkowiczanka-Stare Kolnie, Mała Panew-pon. Zbiornika Turawa, Rzymkowicka Struga-Chrzelice, Złoty Potok-Jarnołtówek).

Poniżej wykresy ilustrujące poziom zanieczyszczenia opolskich wód w zakresie wskaźników eutrofizacji.

Rys. 5. Ocena eutrofizacji opolskich rzek kontrolowanych w 2004 roku.

Eutrofizacja

występuje

nie występuje

S to b ra w a

Ł o m n i ca

B o g a c ic a

Stawy Rybne Stawy

Rybne

Stawy Rybne

Staw Ławnik

S taw S angów


Staw Loża

Stawy Rybne

S to b ra w a

BierawkaZłoty


Średnie wartości fosforu ogólnego w wodach płynących województwa opolskiego w 2004 roku.

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

rz. O

dra

-Prz

ew

óz

rz. B

iera

wka-B

iera

wa

rz. K

łodnic

a-K

łodnic

a

rz. O

dra

-Zdzie

szow

ice

rz. Z

łoty

Poto

k-J

arn

ołtów

ek

rz. Z

łoty

Poto

k-P

rudnik

rz. P

rudnik

-Pru

dnik

rz. P

rudnik

-Dytm

aró

w

rz. O

sobło

ga-R

acła

wic

e Ś

ląskie

rz. R

zym

kow

icka S

truga-C

hrz

elice

rz. P

oto

k B

row

inie

cki-

Zie

lina

rz. B

iała

-Dobra

rz. O

sobło

ga-K

rapkow

ice

rz. O

dra

-Gro

szow

ice

rz. M

ała

Panew

-Żędow

ice

rz. M

ała

Panew

-Niw

a

rz. M

ała

Panew

-Tura

wa

rz. O

dra

-Wró

blin

rz. M

ała

Panew

-Czarn

ow

ąsy

rz. P

rószków

ka-N

iew

odnik

i

rz. D

ożyna-G

olc

zow

ice

rz. N

ysa K

łodzka-S

tary

Paczków

rz. B

iała

Głu

choła

ska-G

łuchoła

zy

rz. N

ysa K

łodzka-N

ysa

rz. N

ysa K

łodzka-S

koro

goszcz

rz. S

tobra

wa-O

lesno

rz. S

tobra

wa-S

tare

Ole

sno

rz. B

ary

czka-C

zaple

Woln

e

rz. B

ogacic

a-D

om

ara

dz

rz. W

ołc

zynka-B

rynic

a

rz. O

zio

mbel-

Zaw

ada

rz. B

udkow

iczanka-S

tare

Koln

ie

rz. Ż

ydów

ka-P

opie

lów

rz. B

rynic

a-P

opie

lów

rz. S

tobra

wa-S

tobra

wa

rz. O

dra

-Brz

eg


Średnie wartości azotu ogólnego w wodach płynących województwa opolskiego w 2004 roku.

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

rz. O

dra

-Prz

ew

óz

rz. B

iera

wka-B

iera

wa

rz. K

łodnic

a-K

łodnic

a

rz. O

dra

-Zdzie

szow

ice

rz. Z

łoty

Poto

k-J

arn

ołtów

ek

rz. Z

łoty

Poto

k-P

rudnik

rz. P

rudnik

-Pru

dnik

rz. P

rudnik

-Dytm

aró

w

rz. O

sobło

ga-R

acła

wic

e Ś

ląskie

rz. R

zym

kow

icka S

truga-C

hrz

elice

rz. P

oto

k B

row

inie

cki-

Zie

lina

rz. B

iała

-Dobra

rz. O

sobło

ga-K

rapkow

ice

rz. O

dra

-Gro

szow

ice

rz. M

ała

Panew

-Żędow

ice

rz. M

ała

Panew

-Niw

a

rz. M

ała

Panew

-Tura

wa

rz. O

dra

-Wró

blin

rz. M

ała

Panew

-Czarn

ow

ąsy

rz. P

rószków

ka-N

iew

odnik

i

rz. D

ożyna-G

olc

zow

ice

rz. N

ysa K

łodzka-S

tary

Paczków

rz. B

iała

Głu

choła

ska-G

łuchoła

zy

rz. N

ysa K

łodzka-N

ysa

rz. N

ysa K

łodzka-S

koro

goszcz

rz. S

tobra

wa-O

lesno

rz. S

tobra

wa-S

tare

Ole

sno

rz. B

ary

czka-C

zaple

Woln

e

rz. B

ogacic

a-D

om

ara

dz

rz. W

ołc

zynka-B

rynic

a

rz. O

zio

mbel-

Zaw

ada

rz. B

udkow

iczanka-S

tare

Koln

ie

rz. Ż

ydów

ka-P

opie

lów

rz. B

rynic

a-P

opie

lów

rz. S

tobra

wa-S

tobra

wa

rz. O

dra

-Brz

eg


Średnie wartości N-NO3 w wodach płynących województwa opolskiego w 2004 roku

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

rz. O

dra

-Prz

ew

óz

rz. B

iera

wka-B

iera

wa

rz. K

łodnic

a-K

łodnic

a

rz. O

dra

-Zdzie

szow

ice

rz. Z

łoty

Poto

k-J

arn

ołtów

ek

rz. Z

łoty

Poto

k-P

rudnik

rz. P

rudnik

-Pru

dnik

rz. P

rudnik

-Dytm

aró

w

rz. O

sobło

ga-R

acła

wic

e Ś

ląskie

rz. R

zym

kow

icka S

truga-C

hrz

elice

rz. P

oto

k B

row

inie

cki-

Zie

lina

rz. B

iała

-Dobra

rz. O

sobło

ga-K

rapkow

ice

rz. O

dra

-Gro

szow

ice

rz. M

ała

Panew

-Żędow

ice

rz. M

ała

Panew

-Niw

a

rz. M

ała

Panew

-Tura

wa

rz. O

dra

-Wró

blin

rz. M

ała

Panew

-Czarn

ow

ąsy

rz. P

rószków

ka-N

iew

odnik

i

rz. D

ożyna-G

olc

zow

ice

rz. N

ysa K

łodzka-S

tary

Paczków

rz. B

iała

Głu

choła

ska-G

łuchoła

zy

rz. N

ysa K

łodzka-N

ysa

rz. N

ysa K

łodzka-S

koro

goszcz

rz. S

tobra

wa-O

lesno

rz. S

tobra

wa-S

tare

Ole

sno

rz. B

ary

czka-C

zaple

Woln

e

rz. B

ogacic

a-D

om

ara

dz

rz. W

ołc

zynka-B

rynic

a

rz. O

zio

mbel-

Zaw

ada

rz. B

udkow

iczanka-S

tare

Koln

ie

rz. Ż

ydów

ka-P

opie

lów

rz. B

rynic

a-P

opie

lów

rz. S

tobra

wa-S

tobra

wa

rz. O

dra

-Brz

eg


Średnie wartości NO3 w wodach płynących

województwa opolskiego w 2004 roku

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

rz. O

dra

-Prz

ew

óz

rz. B

iera

wka-B

iera

wa

rz. K

łodnic

a-K

łodnic

a

rz. O

dra

-Zdzie

szow

ice

rz. Z

łoty

Poto

k-J

arn

ołtów

ek

rz. Z

łoty

Poto

k-P

rudnik

rz. P

rudnik

-Pru

dnik

rz. P

rudnik

-Dytm

aró

w

rz. O

sobło

ga-R

acła

wic

e Ś

ląskie

rz. R

zym

kow

icka S

truga-C

hrz

elice

rz. P

oto

k B

row

inie

cki-

Zie

lina

rz. B

iała

-Dobra

rz. O

sobło

ga-K

rapkow

ice

rz. O

dra

-Gro

szow

ice

rz. M

ała

Panew

-Żędow

ice

rz. M

ała

Panew

-Niw

a

rz. M

ała

Panew

-Tura

wa

rz. O

dra

-Wró

blin

rz. M

ała

Panew

-Czarn

ow

ąsy

rz. P

rószków

ka-N

iew

odnik

i

rz. D

ożyna-G

olc

zow

ice

rz. N

ysa K

łodzka-S

tary

Paczków

rz. B

iała

Głu

choła

ska-G

łuchoła

zy

rz. N

ysa K

łodzka-N

ysa

rz. N

ysa K

łodzka-S

koro

goszcz

rz. S

tobra

wa-O

lesno

rz. S

tobra

wa-S

tare

Ole

sno

rz. B

ary

czka-C

zaple

Woln

e

rz. B

ogacic

a-D

om

ara

dz

rz. W

ołc

zynka-B

rynic

a

rz. O

zio

mbel-

Zaw

ada

rz. B

udkow

iczanka-S

tare

Koln

ie

rz. Ż

ydów

ka-P

opie

lów

rz. B

rynic

a-P

opie

lów

rz. S

tobra

wa-S

tobra

wa

rz. O

dra

-Brz

eg


Średnie wartości chlorofilu "a" w wodach płynących województwa opolskiego w 2004 roku.

0

5

10

1520

25

30

35

40

4550

55

60

65

rz. O

dra

-Prz

ew

óz

rz. B

iera

wka-B

iera

wa

rz. K

łodnic

a-K

łodnic

a

rz. O

dra

-Zdzie

szow

ice

rz. Z

łoty

Poto

k-J

arn

ołtów

ek

rz. Z

łoty

Poto

k-P

rudnik

rz. P

rudnik

-Pru

dnik

rz. P

rudnik

-Dytm

aró

w

rz. O

sobło

ga-R

acła

wic

e Ś

ląskie

rz. R

zym

kow

icka S

truga-C

hrz

elice

rz. P

oto

k B

row

inie

cki-

Zie

lina

rz. B

iała

-Dobra

rz. O

sobło

ga-K

rapkow

ice

rz. O

dra

-Gro

szow

ice

rz. M

ała

Panew

-Żędow

ice

rz. M

ała

Panew

-Niw

a

rz. M

ała

Panew

-Tura

wa

rz. O

dra

-Wró

blin

rz. M

ała

Panew

-Czarn

ow

ąsy

rz. P

rószków

ka-N

iew

odnik

i

rz. D

ożyna-G

olc

zow

ice

rz. N

ysa K

łodzka-S

tary

Paczków

rz. B

iała

Głu

choła

ska-G

łuchoła

zy

rz. N

ysa K

łodzka-N

ysa

rz. N

ysa K

łodzka-S

koro

goszcz

rz. S

tobra

wa-O

lesno

rz. S

tobra

wa-S

tare

Ole

sno

rz. B

ary

czka-C

zaple

Woln

e

rz. B

ogacic

a-D

om

ara

dz

rz. W

ołc

zynka-B

rynic

a

rz. O

zio

mbel-

Zaw

ada

rz. B

udkow

iczanka-S

tare

Koln

ie

rz. Ż

ydów

ka-P

opie

lów

rz. B

rynic

a-P

opie

lów

rz. S

tobra

wa-S

tobra

wa

rz. O

dra

-Brz

eg


Wody do bytowania rybWymagania, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb

łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. (DZ. U. Nr 176, poz. 1455). Rozporządzenie ustala też częstotliwość pobierania próbek wód, metodyki referencyjne analiz i sposób oceny, czy wody odpowiadają wymaganym warunkom.

Załącznik do rozporządzenia podaje wartości normatywne dla 14 wskaźników jakości wody, ustalając zarazem minimalną częstotliwość pobierania próbek do badań (oprócz temperatury i związków fenolowych – co miesiąc).

Woda spełnia wymagania określone w załączniku, jeżeli w wyniku pobierania próbek stale w tym samym miejscu w okresie 12 miesięcy, z częstotliwością nie mniejszą niż określona w załączniku do rozporządzenia :

1) w 95 % próbek zostały spełnione wymagania dotyczące wody w zakresie wskaźników: pH, BZT5, amoniaku, azotu amonowego, azotynów, całkowitego chloru pozostałego, cynku ogólnego i miedzi rozpuszczonej; jeżeli próbki do oznaczania powyższych wskaźników były pobierane z częstotliwością mniejszą niż 1 próbka na miesiąc, wymagania dotyczące tych wskaźników muszą być spełnione w każdej próbce;

2) wymagania odnośnie temperatury były spełniane w okresach stanowiących łącznie co najmniej 98% czasu;

3) w 50% próbek zostały spełnione wymagania w zakresie rozpuszczonego tlenu;

4) zostało spełnione wymaganie dotyczące średniorocznej wartości zawiesiny ogólnej.


W przypadku powodzi czy innych klęsk żywiołowych dopuszcza się pominięcie wyników analiz próbek pobranych w tym czasie. Również dopuszcza się pominięcie wyników analiz zawiesiny z próbek pobranych podczas wyjątkowych warunków pogodowych, takich jak intensywne opady atmosferyczne, intensywne topnienie śniegu oraz susza.

Do badań przydatności wód do bytowania w nich ryb w warunkach naturalnych, zostały wytypowane rzeki ujęte w wykazach RZGW jako przydatne do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Na terenie woj. opolskiego były to rzeki przydatne do bytowania tylko ryb karpiowatych (Osobłoga, Prudnik, Rosa, Libawa, Pruszkowski Potok, Prószkówka, Nysa Kłodzka od zbiornika Kozielno do zbiornika Otmuchów, zbiornik zaporowy Nysa, Smortawa, Minkowski Potok – wg wykazu NB2 RZGW we Wrocławiu).

W 2004 roku badaniami objęto wody następujących rzek: Osobłoga, Prudnik, Nysa Kłodzka, Prószkówka. Ocena przeprowadzona w zakresie badanych wskaźników wykazała, że w żadnym przekroju pomiarowym nie spełniają one warunków zapisanych w rozporządzeniu z 4 października 2002 r.


Lp. Nazwa rzeki-lokalizacja

przekroju km Gmina

Liczba klasyfiko-wanych

wskaźników

Ocena rybna (Dz. U. Nr 176,

poz. 1455).

Wskaźniki decydujące o klasyfikacji

1. Osobłoga – Racławice Śl. 28,3 Głogówek 10 non Azotyny, fosfor ogólny

2. Osobłoga – Krapkowice 1,2 Krapkowice 6 non BZT5, azot amonowy, azotyny, fosfor ogólny

3. Prudnik – Prudnik 20,3 Prudnik 6 non BZT5, azot amonowy, azotyny, fosfor ogólny

4. Prudnik – Dytmarów 6,0 Lubrza 10 non BZT5, azot amonowy, azotyny, fosfor ogólny

5. Nysa Kłodzka – Stary Paczków

84,5 Paczków 10 non Niezjonizaowany amoniak,

azotyny, fosfor ogólny

6 Prószkówka - Niewodniki 4,0 Dąbrowa 6 non Azot amonowy, azotyny

Ocena przydatności wód badanych w 2004 rokudo bytowania ryb w warunkach naturalnych.


Tabela zbiorcza punktów minitoringowych wraz z ocenąw zakresie różnego użytkowania w układzie alfabetycznym

wg nazw gmin.

Lp. Gmina Nazwa rzeki-lokalizacja przekroju

km

Liczba klasyfikowanych wskaźników w ocenie ogólnej*

Ocena ogólna

( Dz.U. Nr 32, poz. 284

z 2004 r.)

Ocena eutrofizacji

(Dz.U. Nr 241, poz. 2093 z 2002 r)

Ocena wód

pitnych (Dz. U. Nr 204, poz. 1728 z 2002).

Ocena rybna

( Dz. U. Nr 176,

poz. 1455 z 2002).

1 Biała Rzymkowicka Struga – Chrzelice

2,3 10 III nie

2 Bierawa Bierawa –Bierawa 1,8 37 V tak 3 Brzeg Odra – Brzeg 199,1 37 IV tak 4 Cisek Odra – Przewóz 73,2 37 V tak 5 Dąbrowa

Prószkówka – Niewodniki

4,0 10 III tak non

6 Dobrzeń Wielki

Mała Panew – Czarnowąsy

1,9 37 III tak

7 Głogówek Osobłoga – Racławice Śl.

28,3 37 IV tak non

8 Głuchołazy Biała Głuchołaska – Głuchołazy

21,0 37 IV tak non

9 Głuchołazy Złoty Potok – Jarnołtówek

14,0 37 IV nie

10 Kędzierzyn-Koźle

Kłodnica – Kłodnica 0,5 37 V tak

11 Kluczbork Baryczka – Czaple Wolne

0,7 10 V tak

12 Krapkowice Osobłoga – Krapkowice

1,2 10 IV tak non

13 Lewin Brzeski

Dożyna – Golczowice

1,0 10 IV tak

14 Lubrza Prudnik – Dytmarów

6,0 37 IV tak non

15 Nysa Nysa Kłodzka – Nysa

63,8 37 IV tak A3

16 Olesno Stobrawa – Olesno 75,0 10 V tak 17 Olesno

Stobrawa – Stare Olesno

68,0 10 V tak

18 Opole Odra – Golczowice 143,0 37 V tak

Lp. Gmina Nazwa rzeki-lokalizacja przekroju

km

Liczba klasyfikowanych wskaźników w ocenie ogólnej

Ocena ogólna

( Dz.U. Nr 32, poz. 284

z 2004 r.)

Ocena eutrofizacji

(Dz.U. Nr 241, poz.

2093 z 2002 r)

Ocena wód

pitnych (Dz. U. Nr 204, poz.

1728 z 2002).

Ocena rybna

( Dz. U. Nr 176,

poz. 1455 z 2002).

19 Opole Odra – Wróblin 155,5 37 V tak 20 Ozimek Mała Panew – Niwa 29,2 37 IV tak 21 Paczków

Nysa Kłodzka – Stary Paczków

84,5 37 IV tak A3 non

22 Pokój Bogacica – Domaradz

3,8 10 III nie

23 Popielów Brynica - Popielów 4,2 10 III nie 24 Popielów

Budkowiczanka – Stare Kolnie

1,7 10 III nie

25 Popielów Stobrawa – Stobrawa

3,1 10 III tak

26 Popielów Żydówka –Popielców

0,1 11 V tak

27 Prudnik Prudnik – Prudnik 20,3 10 IV tak non

28 Prudnik Złoty Potok – Prudnik

1,2 10 IV tak

29 Skorogoszcz Nysa Kłodzka - Skorogoszcz

7,5 37 IV tak

30 Strzeleczki Biała - Dobra 1,7 10 IV tak 31 Strzeleczki

Potok Browiniecki – Zielina

2,6 10 V tak

32 Świerczów Oziombel – Zawada 0,1 10 V tak 33 Turawa

Mała Panew – Turawa

17,1 37 IV nie

34 Wołczyn Wołczynka – Brynica

1,4 10 V tak

35 Zawadzkie Mała Panew – Żędowice

67,0 37 IV tak

36 Zdzieszowice Odra – Zdzieszowice

108,3 37 V tak


* OZNACZANE WSKAŹNIKI:

a) grupa 10 wskaźników: temp. wody, tlen rozpuszczony, biochemiczne zapotrzebowanie tlenu oznaczane po 5 dniach - BZT5, amoniak, azotany, azotyny, fosforany, fosfor ogólny, chlorofil „a”, liczba bakterii coli typu kałowego

b) grupa 37 wskaźników: temp. wody, zawiesina ogólna, odczyn, tlen rozpuszczony, biochemiczne zapotrzebowanie tlenu oznaczane po 5 dniach - BZT5, chemiczne zapotrzebowanie tlenu oznaczane metodą nadmanganianową – ChZT Mn, amoniak, azot Kjeldahla, azotany, azotyny, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny, przewodność elektrolityczna, substancje rozpuszczone ogólne, zasadowość ogólna, siarczany, chlorki, wapń, magnez, chrom+6, chrom ogólny, cynk, kadm, mangan, miedź, nikiel, ołów, rtęć, żelazo, fenole lotne, suma 2 pestycydów, substancje powierzchniowo czynneanionowe, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, saprobowość fitoplanktonu, chlorofil „a”, liczba bakterii coli typu kałowego

Rys. 6. Porównanie wyników oceny bakteriologicznej oraz etrofizacji opolskich rzek

S tob ra w a

Ł o m n i ca

B o g a c ic a

W y d e r k a

Stawy Rybne Stawy

Rybne

Stawy Rybne

Staw Ławnik

S taw S angów


Staw Loża

Stawy Rybne

S tob ra w a

Panew

BierawkaZłoty

Klasy rzek:


pierwszadruga

S to b ra w a

Ł o m n i ca

B o g a c ic a

Stawy Rybne Stawy

Rybne

Stawy Rybne

Staw Ławnik

S taw S angów


Staw Loża

Stawy Rybne

S to b ra w a

Panew

BierawkaZłoty

Eutrofizacja

w ystępuje

n ie w ystępuje

Ocenabakteriologiczna


PODSUMOWANIE

1. W 2004 roku badaniami objęto główne rzeki Opolszczyzny (18 ppk z dawnej sieci krajowej) oraz rzeki zamykające czteroletni cykl badań (18 ppk w zlewniach Osobłogi i Stobrawy oraz rz. Prószkówka i rz. Źydówka).

2. Przeprowadzono ocenę ogólną oraz oceny ze względu na różny sposób użytkowania wód w zakresie badanych wskaźników, jak również ocenę podatności wód na eutrofizację, spowodowaną działalnością rolniczą.

3. Wyniki badań wykazały, że:

a) w większości przekrojów (19 ppk) badane wody charakteryzowały się niezadowalającą (IV klasa) lub złą jakością (V klasa), głównie z powodu zanieczyszczenia ich związkami azotu i fosforu, skażenia bakteriologicznego oraz zasolenia (ocena wg rozporz. MŚ z 11 lutego 2004 r).Nie stwierdzono wód opowiadających klasie I lub II. Najlepszą jakością (III klasa) charakteryzo-wały się w 2004 wody 7 rzek badane w ujściowych odcinkach (Bogacica, Budkowiczanka,Brynica, Stobrawa, Prószkówka, Mała Panew, Rzymkowicka Struga);

b) wody Białej Głuchołaskiej, pobierane do badań powyżej ujęcia wód do celów pitnych nieodpowiadały wymaganiom rozporządzenia MŚ z 27 listopada 2002 r. ze względu na okresoweskażenie bakteriologiczne oraz okresowo podwyższoną zawartość zawiesiny ogólnej; pozostałewskaźniki kształtowały się w granicach kategorii A1 lub poniżej granicy oznaczalności; wodyNysy Kłodzkiej oceniane ze względu na wykorzystanie ich do zaopatrzenia mieszkańcówWrocławia i Brzegu (poprzez kanał przerzutowy do Oławy), odpowiadały w przekroju StaryPaczków oraz poniżej zb. Nysa kategorii A3, również ze względu na obecność bakterii colitypu kałowego. Poniżej zb. Nysa również wskaźnik BZT5 odpowiadał kategorii A3.


c) w zakresię podstawowych wskaźników eutrofizacji w większości przekrojów (30 ppk) przekraczane były dopuszczalne wartości stężeń średniorocznych (ocena na podstawie rozporz. MŚ z dnia 23 grudnia 2002 r.). Najwyższą zawartością azotanów (48,7mgNO3/l) charakteryzowały się wody Stobrawy w Starym Oleśnie (wody zagrożone zanieczyszczeniem azotanami pochodzenia rolniczego). Do rzek niezagrożonych eutrofizacją w 2004 r. należały: Bogacica, Brynica, Budkowiczanka, Mała Panew poniżej zbiornika Turawa, Rzymkowicka Struga oraz Złoty Potok w przekroju granicznym;

d) wody rzek: Osobłogi, Prudnika, Nysy Kłodzkiej (Stary Paczków) oraz Prószkówki, które zgodnie z wykazem NB2 RZGW we Wrocławiu nadawały się do bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych, w 2004 roku w żadnym ppk nie spełniały warunków zapisanych w rozporządzeniu z 4 października 2002 r. w badanym zakresie (przekraczane wartości graniczne związków azotu i fosforu oraz w rz. Prudnik i Osobłodze na ujściu wartości BZT5).

WNIOSKI

Badania przeprowadzone w 2004 roku wykazały, że na terenie województwa opolskiego istnieje problem ponadnormatywnego zanieczyszczenia wód powierzchniowych z powodu przedostawania się do nich nieoczyszczonych ścieków pochodzących zarówno z terenów wiejskich, jak i miast wyposażonych w oczyszczalnie ścieków (porównanie oceny bakteriologicznej i eutrofizacji).

Według krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, na koniec 2004 r. 19 oczyszczalni obsługujących 35 gmin naszego województwa spełniało wymagania prawa. Do 2015 roku zostanie wybudowanych lub zmodernizowanych w sumie jeszcze 18 obiektów oraz powstanie prawie 470 km sieci kanalizacyjnej, co powinno przyczynić się do osiągnięcia na obszarze naszego województwa efektu ekologicznego zgodnego z wymaganiami prawa.

wojewódzki inspektorat ochrony Środowiska w opolu

Documents