wojewódzki konkurs biologiczny województwo · pdf filewojewódzki konkurs...

Wojewódzki konkurs biologiczny dla uczniów gimnazjum etap rejonowy 2018r.

1

KOD UCZNIA

LICZBA PUNKTÓW (wpisuje RKK)

Wojewódzki Konkurs Biologiczny

województwo pomorskie

etap rejonowy 12 stycznia 2018 r.

Informacja dla ucznia

Przed Tobą arkusz zawierający 38 zadań, na ich rozwiązanie masz 90 minut.

Maksymalnie możesz uzyskać 50 punktów.

Czytaj uważnie polecenia i zadania.

Rozwiązania zapisuj długopisem lub piórem, niebieskim lub czarnym

kolorem. Jeśli polecenie nie mówi inaczej, prawidłowe odpowiedzi wybieraj,

stawiając znak „X”.

Jeśli się pomylisz – nieprawidłową odpowiedź otocz kółkiem i wybierz inną

odpowiedź.

Życzymy powodzenia! Wojewódzka Komisja Konkursowa


2

Zadanie 1 (0-1)

Służby zwalczające bioterroryzm muszą być w stanie szybko ocenić, czy w badanej próbce znajdują się

bakterie lub wirusy. W pierwszej kolejności korzystają z przenośnych urządzeń wykrywających białka i kwasy

nukleinowe. Następnie, oglądając materiał pod mikroskopem, sprawdzają, czy zawiera on komórki.

W poniższej tabeli wstaw znak „X” dla przypadków, w których spodziewany jest pozytywny wynik testu.

Próbka zawiera Spodziewany wynik dla

bakterii Wirusów

białko

kwasy nukleinowe

komórki Na podstawie: Baza dobrych praktyk w tym narzędzi dydaktycznych, www.bnd.ibe.edu.pl*

Zadanie 2 (0-1)

Wskaż strukturę w organizmie człowieka, w której występują komórki przedstawione na rysunku

A. móżdżek

B. staw kolanowy

C. tłuszcz podskórny

D. krew

Na podstawie: www.scholaris.pl

Zadanie 3 (0-1)

Wskaż prawidłowe dokończenie zdania:

Nefron jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną

A. mózgowia. B. trzustki. C. nerki. D. wątroby.

Zadanie 4 (0-1)

Wskaż prawidłowe dokończenie zdania

Rolą płuc w organizmie ssaków jest

A. przekształcanie cząsteczki dwutlenku węgla w cząsteczkę tlenu.

B. pompowanie natlenionej krwi do całego ciała.

C. przekazywanie tlenu z wdychanego powietrza do krwi.

D. oczyszczanie krwi przez całkowite wyeliminowanie z niej dwutlenku węgla.

Zadanie 5 (0-1)

Wskaż poprawne dokończenie zdania:

Kanały półkoliste w uchu wewnętrznym człowieka są odpowiedzialne za

A. odbieranie bodźców dźwiękowych. C. wyrównanie ciśnienia w uchu wewnętrznym.

B. przekazywanie impulsów dźwiękowych. D. czucie położenia ciała w przestrzeni.

* utwór ten powstał w ramach projektu „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

http://www.scholaris.pl/


3

Zadanie 6 (0-2)

Wskaż zdania, które opisują prawidłowo krew człowieka

A. Limfocyty B i limfocyty T wytwarzają przeciwciała.

B. Rozpad erytrocytów odbywa się w szpiku kostnym.

C. Erytrocyty zawierają barwnik - hemocyjaninę.

D. Dojrzałe erytrocyty nie posiadają jądra komórkowego.

E. W 1 mm3 krwi dorosłego mężczyzny znajduje się 4-6 tysięcy erytrocytów.

F. W osoczu znajduje się fibrynogen.

Zadanie 7 (0-2)

Na podstawie: Wiśniewski H., Biologia dla klasy III Liceum ogólnokształcacego, Warszawa,WSiP, 1989

Uzupełnij zdania wpisując w wyznaczonych miejscach odpowiednie oznacznia literowe.

Najwięcej tlenu zawiera krew w naczyniu……, największe wahania poziomu glukozy występują

w naczyniu……

Zadanie 8 (0-1)

Rysunek przedstawia wynik badania próbek krwi u dwóch kobiet, obie spodziewają się drugiego dziecka.

Przyjmij, że występowanie antygenu D jest równoznaczne z obecnością czynnika Rh.

Określ, w którym przypadku może dojść do konfliktu serologicznego

A. kobieta II, płód Rh-

B. kobieta I, płód Rh-

C. kobieta II, płód Rh+

D. kobieta I , płód Rh+

jelito

wątroba

ba

B. żyła wrotna

C żyła wątrobowa

Żyła wąrtobowa

żyła

A. tętnica wątrobowa

kobieta I kobieta II


4

Zadanie 9 (0-1)

Na rysunku przedstawiono fragment układu limfatycznego człowieka.

Uzupełnij opis rysunku wpisując w wyznaczonych miejscach nazwy organów.

Na podstawie: Atlas anatomiczny. Tajemnice ciała, Nowa Era, Straszyn, 2011, s.44.

Zadanie 10 (0-1) Wskaż struktury zasiedlane przez bakterie u zdrowego człowieka

A. pęcherz moczowy D. jama nosowa

B. komory serca E. jama ustna

C. jelito grube F. skóra

Zadanie 11 (0-2)

Skóra człowieka bierze udział w termoregulacji.

a) Wskaż, które z poniższych procesów pozwolą na zwiększenie utraty ciepła przez organizm przy

założeniu, że temperatura otoczenia wynosi 30 °C.

A. skurcz podskórnych naczyń włosowatych

B. wzrost wydzielania potu przez gruczoły potowe

C. wzrost wydzielania łoju przez gruczoły łojowe

D. rozkurcz podskórnych naczyń włosowatych

b) Który z wyżej wymienionych procesów, będzie najefektywniejszym mechanizmem utraty ciepła przez

organizm człowieka znajdującego się w otoczeniu o temperaturze 40 °C

A. B. C. D.

przewód

piersiowy

żyła

podobojczykowa ………………

.

……………….

.…


5

Zadanie 12 (0-2) Wykres przedstawia zagęszczenie receptorów w siatkówce oka człowieka.

odległość od osi widzenia oka

Na podstawie: www.swiatlo.tak.pl/pts/pts-oko-proces-widzenia.php

a) Podaj nazwę miejsca oznaczonego na wykresie literą A ………

b) Wskaż strzałką na rysunku poniżej położenie miejsca A

Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, PWN, Warszawa 2008

Zadanie 13 (0-1) Wskaż odpowiednie oznaczenia cyfrowe i literowe tak, aby powstało prawidłowe zdanie.

Odpowiedź wpisz pod tabelą

Żółć produkowana jest w

1. wątrobie

i powoduje

A. emulgację tłuszczów.

2. trzustce B. enzymatyczny rozkład

tłuszczów. 3. pęcherzyku żółciowym

…………………………………………

A


6

Zadanie 14 (0-1) Przekreśl niepotrzebne liczby (spośród oznaczonych pochyłą czcionką) tak, aby powstał prawidłowy tekst.

Sen składa się z kilku faz, które występują po sobie tworząc pełen cykl. Takie cykle powtarzają się

kilkukrotnie w ciągu jednej nocy.

Pełen cykl snu zawierający wszystkie fazy trwa około 3-5 / 10 / 30 / 90 minut. Do prawidłowej regeneracji

organizmu potrzebne jest 4-5 / 10-20 / 60 / 90 pełnych cykli nieprzerwanego snu.

Zadanie 15 (0-1)

„W 2016 r. w Polsce do leczenia przeszczepieniem wątroby zgłoszono 398 nowych chorych. Łączna liczba

oczekujących na przeszczepienie wątroby wyniosła 569. Spośród wszystkich oczekujących, przeszczepienie

wątroby otrzymało 345 osób. Średni czas oczekiwania chorych, którzy otrzymali przeszczepienie wątroby

w 2016 r. wynosił 134 dni, 41 chorych zmarło przed przeszczepieniem”.

Na podstawie: Biuletyn informacyjny Poltransplant 2017, nr 1

Określ, czy wymienione działania mogą się przyczynić do poprawy sytuacji i zmniejszenia liczby osób

wymagających przeszczepienia wątroby wpisując P – jako prawda, lub F- jako fałsz

Działanie P/F

Badania przesiewowe w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia wirusem HPV przy transfuzji krwi.

Profilaktyka zakażenia wirusem HBV w wyniku kontaktu płciowego z osobą chorą.

Akcje społeczne promujące zmniejszenie spożycia alkoholu.

Zadanie 16 (0-1)

Wskaż prawidłowy wzór zębowy dorosłego człowieka

A. 2 2 3 3 C. 3 1 4 2

2 2 3 3 3 1 4 2

B. 2 1 2 3 D. 3 1 3 3

2 1 2 3 3 1 3 3

Zadanie 17 (0-1)

U ślimaka winniczka występują szczególne twory - „strzałki miłosne”. Oceń zgodność z prawdą poniższych

twierdzeń wpisując P – jako prawda, F - jako fałsz.

Strzałki miłosne winniczków P/F

zawierają plemniki

są zbudowane z węglanu wapnia

są wytwarzane przez osobniki męskie

służą do rozmnażania bezpłciowego


7

Zadanie 18 (0-1)

Podaj przykład (nazwa rodzajowa) ślimaka występującego w Polsce, nieposiadającego widocznej na

zewnątrz muszli

……………………………………………………………………..

Zadanie 19 (0-1)

Wybierz prawdziwe zdania dotyczące ślimaków wpisując znak „X” w odpowiednich miejscach

w kolumnie.

Cecha: wybór

Widoczna na zewnątrz muszla u większości gatunków jest skręcona w lewo

Występują wśród nich gatunki, które mogą zmieniać płeć w trakcie życia

Ich przedstawiciele zamieszkują wody słodkie i lądy, nie występują w wodach słonych.

Ich język jest zaopatrzony w tarkę służącą do zeskrobywania pokarmu

Worek trzewiowy skręcony w lewo to charakterystyczna cecha większości gatunków

posiadających muszlę zewnętrzną.

Zadanie 20 (0-2)

Na rysunkach przedstawiono owoce dwóch drzew rosnących w Polsce. W oznaczonych miejscach wpisz ich

nazwy gatunkowe.

………………………………………………………………… …………………………………………………………………

Zadanie 21 (0-1)

Rozpoznaj, z jakiego drzewa występującego w Polsce spadła

gałązka pokazana na rysunku:

A. modrzewia europejskiego

B. sosny zwyczajnej

C. świerku pospolitego

D. jodły pospolitej


8

Zadanie 22 (0-1)

Podaj nazwę rodzajową drzewa, którego liść i owoce przedstawiono na rysunku

……………………………………………………………

Zadanie 23 (0-2)

Wśród wymienionych gatunków wskaż przez podkreślenie te, które zaliczamy do obcych gatunków

inwazyjnych.

A. strzebla błotna D. wiewiórka szara

B. krab wełnistoręki (wełnistoszczypcy) E. babka bycza

C. żółw czerwonolicy F. żółw błotny

Zadanie 24 (0-2)

Gatunki inwazyjne swój sukces w rozprzestrzenianiu się osiągają min. dzięki wyspecjalizowanym

sposobom rozsiewania nasion.

Spośród wymienionych gatunków roślin wybierz obce gatunki inwazyjne i przyporządkuj im sposoby

rozsiewania nasion. Wybrane pary odpowiednich cyfr i liter wpisz pod tabelą.

1. kolczurka klapowana A. Aparat lotny na nasionach pozwala rozsiewać się na duże odległości.

2. nawłoć kanadyjska

3. niecierpek gruczołowaty B. Mięsiste owoce posiadają wewnątrz liczne komory powietrzne, dzięki czemu unoszą się na powierzchni wody i wraz z nurtem rzeki rozprzestrzeniają się na dziesiątki kilometrów. 4. ostróżka trwała

5. parzydło leśne C. Poprzez wyrzucane pod wpływem wysokiego ciśnienia w owocu nasiona, może wysiewać się na odległość nawet 7 m od rośliny macierzystej. Pozwala to przekroczyć niewielkie bariery geograficzne, takie jak drogi i małe rzeki. Ponadto nasiona roznoszone są przez wodę.

6. wyżlin większy (lwia paszcza)

……………………………………………………………………………………………………………………….


9

Zadanie 25 (0-1)

Spośród przedstawionych rysunków liści drzew wybierz ten, który przedstawia obcy gatunek inwazyjny i podaj jego nazwę gatunkową.

A B C

……………………………………. ……………………………………. …………………………………….

Zadanie 26 (0-1)

Proces fermentacji mlekowej stosowany jest od wieków przez człowieka do przetwarzania żywności.

Podkreśl produkty powstające przy wykorzystaniu tego procesu.

A. ogórki kiszone B. jogurt C. majonez D. masło E. margaryna

Zadanie 27 (0-1)

W poniższym tekście przekreśl niepotrzebne słowa spośród zapisanych pochyłą czcionką tak, aby powstał

poprawny tekst.

Organy roślin wielu gatunków uległy modyfikacjom. I tak na przykład zielone zgrubienia kaktusów, w których

magazynowana jest woda to przekształcone liście / korzenie/ łodygi. U ziemniaka zaś zgrubieniu uległy

korzenie/ pędy podziemne/ owoce tworząc jadane dla człowieka bulwy.

Zadanie 28 (0-1)

„Na terenie Szwajcarskiego Parku Narodowego żyje grzyb, którego wiek szacuje się na ok. 1000 lat, zajmuje

on przestrzeń o wymiarach 500 × 800 m, jest to przypuszczalnie największy grzyb w Europie.”

Na podstawie: Sekretne życie grzybów, „Wiedza i Życie” 2017, nr 10, s.62.

Powyższy opis dotyczy

A. borowika szlachetnego. D. muchomora sromotnikowego.

B. kropidlaka czarnego. E. opieńki miodowej.

C. pieczarki łąkowej.


10

Zadanie 29 (0-1) We fragmencie artykułu usunięto nazwę związku chemicznego i zastąpiono ją znakiem „X”.

„Grzyby wykorzystują X w celu dostosowywania się do ekstremalnych warunków środowiska naturalnego –

absorbuje dla nich promieniowanie radioaktywne. Obecność strzępek grzybni zawierających X jest typowa

dla warstw gleby o zwiększonej radioaktywności, a także dla mroźnych obszarów Arktyki i Antarktydy.

Energia promieniowania w tajemniczy sposób zostaje przekształcona w energię chemiczną i w ten sposób

pozwala na powstawanie wysokoenergetycznych związków. […] Działanie X można przyrównać do funkcji

chlorofilu w roślinach”.

Na podstawie: Sekretne życie grzybów, „Wiedza i Życie” 2017, nr 10, s.62.

Wskaż poprawne dokończenie zdania

Związek, o którym mowa w artykule znajduje się także u człowieka, u którego występuje

A. we krwi. D. w trzonach kości.

B. w skórze. E. w żołądku.

C. w stawach. F. w szyszynce.

Zadanie 30 (0-1)

Wskaż zdania dotyczące wróbla zwyczajnego.

A. W skład jego pożywienia wchodzą larwy owadów.

B. Na zimę buduje specjalne gniazda, różniące się od lęgowych.

C. Dorosły osobnik posiada brązowy wierzch głowy, ciemną plamę na policzku

i dwie jasne smugi na skrzydłach, samiczka jest podobna do samca.

D. Ptak ten należy do gatunków synantropijnych.

Zadanie 31 (0-2)

Określ zgodność z prawdą twierdzeń dotyczących węży. Wpisz P jako prawda, F jako fałsz.

Cechy węży P/F

Wśród tych gadów spotykamy wyłącznie gatunki mięsożerne.

W ich szczękach znajdują się zęby, którymi rozrywają martwą ofiarę.

Ich serce jest na stałe przytwierdzone do szkieletu.

Większość z nich posiada pojedynczą nerkę, natomiast pozostały oba symetrycznie rozwinięte płuca.

Szybkie wysuwanie i chowanie języka służy odbieraniu promieniowania podczerwonego.

Żmija zygzakowata to jedyny jadowity gatunek tych gadów występujący w Polsce.


11

Zadanie 32 (0-1) Rysunki przedstawiają przykłady różnorodności budowy wśród zwierząt z rodziny psowatych.

I. II. III.

Źródło: Arkusz diagnostyczny z biologii, poziom rozszerzony 2005 , Centralna Komisja Egzaminacyjna,ww.cke.edu.pl

A. Lis żyjący w strefie umiarkowanej

B. Piesiec - zamieszkuje rejony arktyczne

C. Fenek - gorące pustynie

Przyporządkuj odpowiednie oznaczenia liczbowe do literowych i zapisz poniżej

I…………… II…………… III. ……………

Zadanie 33 (0-2)

Wstaw znak X w odpowiednich miejscach w tabeli, przyporządkowując wymienione cechy do

poszczególnych bezkręgowców.

Cecha koral szlachetny

wypławek biały

tasiemiec nieuzbrojony

dżdżownica ziemna

Posiada otwór gębowy i jamę chłonąco -trawiącą.

Brak układu pokarmowego. Pokarm wchłaniany jest całą powierzchnią ciała.

W układzie pokarmowym wyróżniamy min. otwór gębowy, gardziel i odbyt.

W układzie pokarmowym występuje otwór gębowy, gardziel i jelito, brak otworu odbytowego.

Zadanie 34 (0-1) Na stronie internetowej Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki” zamieszczono następująca

informację

Źródło:https://kzg.pl

Podkreśl odpady, które mieszkańcy powinni oddawać w ramach tej zbiórki, z uwagi na zawarte w nich metale ciężkie. baterie, butelki szklane, przeterminowane leki, butelki PET, świetlówki

http://www.cke.edu.pl/

https://kzg.pl/


12

Zadanie 35 (0-1) Ponumeruj w kolejności przedstawione na rysunku formy rozwojowe Pazia królowej tak, aby przedstawiały rzeczywisty przebieg przeobrażenia.

Na podstawie: https://www.lepidoptera.eu/show.php?ID=5&country=PL

Zadanie 36 (0-1) Wykres przedstawia poziom spożycia cukru oraz liczbę zachorowań na próchnicę w różnych krajach.

Każdemu krajowi odpowiada jedna kropka na wykresie.

Źródło: Baza dobrych praktyk, w tym narzędzi dydaktycznych, www.bnd.ibe.edu.pl*

Które z poniższych stwierdzeń wynika z danych przedstawionych na wykresie

A. kraje różnią się dostępnością do opieki dentystycznej

B. w niektórych krajach ludzie bardziej dbają o higienę jamy ustnej niż w innych

C. w ostatnich latach wzrosła zachorowalność na próchnicę w wielu krajach

D. w ostatnich latach w wielu krajach wzrosło spożycie cukru (sacharozy)

E. im większe spożycie cukru tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia próchnicy zębów

* utwór ten powstał w ramach projektu „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Prz

ecię

tna

liczb

a zę

bó

w

zaat

ako

wan

ych

prz

ez p

róch

nic

ę u

osó

b

żyją

cych

w r

ożn

ych

kra

jach

Przeciętne spożycie cukru (sacharozy) w gramach na osobę dziennie


13

Zadanie 37 (0-2) Przeprowadzono badanie, w którym rośliny hodowano w szczelnie zamkniętych słojach z zapewnionym

równomiernym oświetleniem dziennym, ustawione w temperaturze pokojowej. Przez piętnaście dni

rejestrowano zmiany stężenia CO2 w każdym słoju. Na rysunkach przedstawiono hodowle w 1 i 15-stym dniu

badania.

pierwszy dzień badania 15- sty dzień badania

Jakie zmiany w stężeniu CO2 zaszły w poszczególnych słojach w trakcie badania?

Przy każdym numerze słoja zapisz odpowiadający mu odczyt zmian w stężeniu CO2, gdzie:

A – to początkowy spadek, a następnie wzrost CO2

B – to ciągły spadek stężenia CO2

C – to początkowy wzrost, a następnie spadek CO2

D – to ciągły wzrost stężenia CO2

słój nr 1 ………. słój nr 2 ……….. słój nr 3 ………..

bulwa ziemniaka

zakopana w

doniczce z wilgotną

ziemią

fasola na wilgotnym

podłożu

nasiona pieprzycy

siewnej na

wilgotnym

podłożu

słój nr 1

słój nr 2

słój nr 3


14

Zadanie 38 (0-3)

Uczniowie badali rozkład skrobi pod wpływem amylazy ślinowej. Przygotowano zestaw doświadczalny jak

na rysunku. Następnie do probówek A i C dodano po 1 ml świeżej śliny, do próbówki B nie dodano śliny.

W odstępach minutowych pobierano po jednej kropli roztworu z każdej próbówki i dodawano kroplę jodyny

obserwując zabarwienie dodawanego odczynnika. (Przyjmij, że ten sam efekt uzyskuje się używając jako

odczynnika płynu Lugola czyli wodnego roztworu jodu w jodku potasu). Uczniowie stwierdzili, że rozkład

skrobi nastąpił w ciągu 3 minut od dodania śliny. Doświadczenie przeprowadzono trzykrotnie uzyskując ten

sam rezultat.

Wykonaj zadania poniżej

a) Wskaż poprawne dokończenia zdań

1. Jeśli uczniowie poprawnie zinterpretowali wynik doświadczenia to po 5 minutach dalszej inkubacji

nastąpi zmiana zabarwienia odczynnika dodanego do próbki

A. tylko z probówki A. D. z probówek A i B

B. tylko z probówki B. E. z probówek A i C.

C. tylko z probówki C.

2. Próba badana znajduje się w

A. tylko w probówce A . D. probówkach A i C.

B. tylko w probówce B. E. probówkach B i C.

C. tylko w probówce C.

b) Określ, czy w tym doświadczeniu można było sprawdzać poniższą hipotezę (wybierz „tak” lub

„nie”) i uzasadnij swoją odpowiedź. Hipoteza: SZYBKOŚĆ ROZKŁADU SKROBI PRZEZ AMYLAZĘ ŚLINOWĄ ZALEŻY OD TEMPERATURY

Tak, ponieważ ………………………………………………………………………………………………… Nie, ponieważ ………………………………………………………………………………………………….

A B C

Dodanie po 1 ml

kleiku ze skrobi

ziemniaczanej

roztwór wodny o pH 7

Dodanie 1 ml wody

Łaźnia wodna 37oC

wojewódzki konkurs biologiczny województwo · pdf filewojewódzki konkurs...

Documents