wielojęzyczny uczeń i wielojęzyczny nauczyciel: gdzie jest...

Wielojęzyczny uczeń i wielojęzyczny nauczyciel: gdzie jest ich miejsce w

polskiej szkole? Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic

Plan prezentacji

• Wielojęzyczny czyli jaki?

• Dzieci wielojęzyczne i edukacja dwujęzyczna w polskiej szkole.

• Wielojęzyczny nauczyciel. Czy obecne modele kształcenia nauczycieli języków obcych wystarczą?

• Jaką rolę może odegrać wielojęzyczny nauczyciel w zmieniającej się polskiej szkole?

SWPS, 25 maja 2018

Polityka językowa UE

• Znajomość języków otwiera drogę do lepszej edukacji, pracy, korzystania z dziedzictwa kultury

• Podkreślamy wartość języków

• Tworzymy podstawy nauczania kilku języków

3 SWPS, 25 maja 2018

Krótki quiz: kim jest uczeń dwujęzyczny?

MATTHIAS

• Urodził się i mieszka w Niemczech, ma 12 lat • Jego ojciec jest Niemcem • Jego matka jest Polką • Matthias po polsku mówi z wyraźnym akcentem,

porozumiewa się tylko w podstawowych kwestiach • Nie pisze i nie czyta po polsku • Nie przyznaje się do mówienia po polsku wśród rówieśników • Od nowego roku będzie mieszkał w Polsce

SWPS, 25 maja 2018

• Urodziła się i mieszka w Anglii, ma 9 lat • Jej ojciec jest Anglikiem • Jej matka jest Polką • Kasia na co dzień chodzi do angielskiej szkoły • W weekendy do polskiej szkoły, pisze i czyta po polsku • Spędza wakacje w Polsce, mówi po polsku z dziadkami

KASIA

Krótki quiz: kim jest uczeń wielojęzyczny?

MARIA

• Ma 6 lat, urodziła się w Polsce, • Oboje rodzice Julii są Ukraińcami, ojciec mówi po rosyjsku • Julia mieszka w Polsce od roku • Będzie chodzić do polskiej szkoły, czytać i pisać po polsku

JULIA SWPS, 25 maja 2018

MACIEK

• Ma 17 lat, mieszka w Polsce • Uczy się angielskiego od 5-go roku życia i niemieckiego od

10-go roku życia • Mieszkał w Niemczech przez pierwsze dwa lata życia. • Często gra online i mówi przy tym płynnie po angielsku,

choć jego gramatyka trochę szwankuje

• Ma 15 lat, mieszka w Polsce • Jest dzieckiem głuchych rodziców • Jest osobą słyszącą, używa polskiego w szkole i z przyjaciółmi • W domu używa języka migowego • Uczy się angielskiego i niemieckiego

6

Bloomfield (1933)

równa znajomość

dwóch języków

Haugen (1953)

każdy, kto umie stworzyć

kompletną i zrozumiałą

wypowiedź w L2

Macnamara (1967)

osoba z przynajmniej minimalną

kompetencją w jednej ze sprawności L2

Francois Grosjean

(1992)

zwyczajowe użycie

dwóch języków

SWPS, 25 maja 2018

Kim jest osoba dwujęzyczna?

SWPS, 25 maja 2018

7

Wielojęzyczność przybiera różne kształty

• Migranci

• Mniejszości regionalne

• Użytkownicy języka migowego

• Uczący się języków obcych

„Połowa świata jest dwujęzyczna” (Grosjean, 1982)

Kim jest osoba dwu/ wielojęzyczna?

• Dwujęzyczność równoczesna (symultaniczna) – dziecko przyswaja dwa (lub kilka języków) równocześnie przed 3 rokiem życia, np. w rodzinie dwujęzycznej

• Dwujęzyczność sekwencyjna – osoba

przyswaja kolejne języki już ze znajomością języka pierwszego np. w szkole, gdy w domu mówi w innym języku.

SWPS, 25 maja 2018

Typy dwujęzyczności

• Dwujęzyczność addytywna – dziecko przyswaja drugi język i jednocześnie wzmacnia język pierwszy

• Dwujęzyczność subtraktywna – dziecko uczy

się drugiego języka kosztem braku rozwoju lub zapominania języka pierwszego

SWPS, 25 maja 2018

Typy dwujęzyczności

Jakie są dzieci dwujęzyczne?

SWPS, 25 maja 2018

Dzieci dwujęzyczne różnią się od jednojęzycznych (Bialystok et al.,

2010; De Houwer, 2009; Gathercole & Thomas, 2009), np. :

CO WIADOMO? fakty

Rozwijają się podobnie jak dzieci jednojęzyczne

…ale mają mniejszy zasób słownictwa w każdym języku w porównaniu z dziećmi jednojęzycznymi

(Bialystok et al. 2010, Oller & Eliers, 2002)

…mogą rozwijać pewne struktury składniowe później niż dzieci jednojęzyczne.

(Nicoladis, 2006)

skąd to wiemy? SWPS, 25 maja 2018

Słownictwo u dzieci test produkcji

„Co to jest?”

SWPS, 25 maja 2018

Czas nazywania obrazków (czas dostępu leksykalnego)

(Ivanova i Costa, 2008)

Dwujęzyczni wolniejsi od jednojęzycznych!

Dwujęzyczni L2 Dwujęzyczni L1 Jednojęzyczni

Czas n

azyw

an

ia o

bra

zkó

w

SWPS, 25 maja 2018

Słownictwo u dzieci test rozumienia

„Gdzie jest marchewka?”

SWPS, 25 maja 2018

Rozwój dzieci: SŁOWNICTWO

Słownictwo

Całkowite

W poszczególnych

językach

SWPS, 25 maja 2018

Hoff, E., Core, C., Place, S., Rumiche, R., Señor, M., & Parra, M. (2012). Dual language exposure and early bilingual development. Journal of child language, 39(1), 1–27.

Słownictwo u dzieci test rozumienia w j. angielskim (PPVT)

(Bialystok, Luk, Peets, Yang, 2010)

Wyn

ik w

te

śc

ie

• Deficyt słownikowy dzieci dwujęzycznych!

SWPS, 25 maja 2018

„What is this?” „Co to jest?”

Dzieci polsko-angielskie w wielku lat 7 nazywają to: „fire”, „fire cup”, „light”, „for the light”, „lamp”, „świeczka” [po polsku]

Angielskie dziecko zna to słowo w wielu lat 7

Obrazek z EVT-2, badanie po angielsku

Przykłady z projektu: „Rozwój poznawczy i językowy polskich dzieci dwujęzycznych u progu edukacji szkolnej – szanse i zagrożenia”

SWPS, 25 maja 2018

Polsko-angielskie dzieci dwujęzyczne

Dzieci znają pojęcie i obiekt. Ale to słowo należy do słów „domowych”. Nie znają nazwy w języku „szkolnym”.

Polsko-angielskie dzieci dwujęzyczne (4,5-6,5 lat) porównane z polskimi rówieśnikami

SWPS, 25 maja 2018

Haman, E., Wodniecka, Z., Marecka, M., Szewczyk, J., Białecka-Pikul, M., Otwinowska, A., … Foryś-Nogala, M. (2017). How does L1 and L2 exposure impact L1 performance in bilingual children? Evidence from Polish-English migrants to the UK. Frontiers in Psychology, 8.

Słownictwo Gramatyka Fonologia Dyskurs

Językowe konsekwencje dwujęzyczności

• CO WIEMY? • gorsza znajomość gramatyki

• mniejsze słownictwo w każdym z języków

• wolniejszy dostęp leksykalny (wolniejsze nazywanie słów)

• Z CZEGO TO WYNIKA? • Mniej kontaktu z każdym językiem (mniej „osłuchania”)

• Języki używane do różnych celów

• Konflikt leksykalny - konieczność hamowania wpływu drugiego języka

SWPS, 25 maja 2018

L1

L2

After Kroll & Bialystok, 2013

Językowe konsekwencje dwujęzyczności Słowa „domowe” Słowa „szkolne”

SWPS, 25 maja 2018

L2

L1


SWPS, 25 maja 2018

L2

L1

Mniejsze słownictwo w L1 i w L2


SWPS, 25 maja 2018

L2

L1 Słowa

razem



SWPS, 25 maja 2018

L1

Konflikt leksykalny: L1 czy L2??

L2



Słowa

razem

SWPS, 25 maja 2018

L1

L2

Wolniejsze nazywanie obrazków



Słowa

razem


SWPS, 25 maja 2018

A zatem, gdzie są te fantastyczne korzyści płynące z dwujęzyczności?

A co z tą inteligencją?

Poznawcze zyski z dwujęzyczności

SWPS, 25 maja 2018


Figury ambiwalentne, dzieci 5 ½ letnie /Bialystok & Shapero, 2005/

SWPS, 25 maja 2018


Sortowanie kart, dzieci 4 ½ letnie /Bialystok & Martin, 2004/

0

2

4

6

8

10

Lic

zb

a p

op

raw

ny

ch

Monolinguals

Bilinguals

Dwujęzyczne - lepsze

SWPS, 25 maja 2018

L1

L2

Mechanizm

kontrolny

Problemy z dostępem leksykalnym

Słowa „domowe” Słowa „szkolne”


Słowa

razem


Przewaga poznawcza w dwujęzyczności

After Kroll & Bialystok, 2013 SWPS, 25 maja 2018

L1

L2

Problemy z dostępem leksykalnym After Kroll & Bialystok, 2013



Słowa

razem



WYHAMUJ JEDEN JĘZYK!

SWPS, 25 maja 2018

Mechanizm

kontrolny

L1

L2

Problemy z dostępem leksykalnym After Kroll & Bialystok, 2013



Słowa

razem



Przewaga poznawcza

WYHAMUJ JEDEN JĘZYK!

SWPS, 25 maja 2018

Mechanizm

kontrolny

Poznawcze skutki dwujęzyczności

Dwujęzyczny kontekst

... wspomaga kontrolę

poznawczą

… co przejawia się w:

np. lepszym rozumieniu perspektywy innych np. lepszym skupieniem na zadaniu (nawet w hałasie)

Często muszą zmieniać perspektywę (lub języki)

Muszą „wyhamować” jeden język, żeby „dopuścić do głosu” inny język

Np. sytuacje gdzie mieszają się oba języki Dwujęzyczni muszą zorientować się kto mówi w ilu/ w którym z ich języków

SWPS, 25 maja 2018

Dwujęzyczność w polskiej szkole: kto i gdzie?

SWPS, 25 maja 2018

Dwujęzyczność w Polsce

36

• Edukacja dwujęzyczna


Dzieci z polskich przedszkoli i szkół dwujęzycznych z językami o wysokim prestiżu, np. angielski, francuski, niemiecki

„Przedszkole dwujęzyczne to inwestycja w przyszłość malucha”

SWPS, 25 maja 2018


SWPS, 25 maja 2018

W szkołach w Krakowie jest dzisiaj ponad 2,3 tys. imigrantów. Ich liczba pośród krakowskich uczniów gwałtownie poszybowała w górę w ostatnim czasie: cztery lata temu było ich zaledwie około 200! Najwięcej jest Ukraińców, dość dużą grupę stanowią też dzieci wietnamskie, ponadto np. rosyjskie.


Dzieci dwujęzyczne z językiem romskim

„52% z grupy posiadającej orzeczenie ze względu na niepełnosprawność intelektualną uzyskało wynik wskazujący na pełnosprawność intelektualną”

(źródło: Stowarzyszenie Romowie)

• Podwójne imiona dzieci

• Słaba znajomość języka polskiego

• Brak edukacji przedszkolnej

• Brak wsparcia uczniów w domach rodzinnych

• Odmienność antropologiczna i obyczajowa

• Obawy przed utratą tożsamości

SWPS, 25 maja 2018

Dzieci polskich imigrantów

Dwujęzyczność z polskim za granicą

SWPS, 25 maja 2018

Dwujęzyczność w Polsce Dzieci powracające, młodzi reemigranci (2008 r. - 6 tys.) Dzieci chodzące do szkoły brytyjskiej, posługujące się na co dzień językiem angielskim, nawet jeśli słabo go znają, przyzwyczajone są do tego, że każdy ich wysiłek jest nagradzany. Pierwsze, co słyszą, to słowa: „Dobrze to zrobiłeś”. W polskiej szkole takie słowa to rzadkość, co najwyżej dobry stopień dawany bez komentarza.

SWPS, 25 maja 2018

prof. Grzymała-Moszczyńska

• Kontekst formalny: edukacja dwujęzyczna (CLIL) (pierwszy vs. drugi język)

• Dostępna dla dzieci z bogatych rodzin, pożądana

• Języki prestiżowe: angielski, niemiecki, francuski, włoski

• Dostępna dla niektórych dzieci w językach mniejszości

• Kontekst naturalny: imigracja lub społeczeństwo (domowy/mniejszościowy/odziedziczony vs. społeczny/większościowy)

• Dwujęzyczność nie jest celem, ale efektem ubocznym

• Język domowy może mieć niski prestiż

SWPS, 25 maja 2018

Dwujęzyczność z polskim

Co jest trudne dla dzieci dwujęzycznych w szkole?

• Czynniki językowe (słabsza znajomość języka)

• Czynniki afektywne (stres, niechęć)

• Czynniki kognitywne (uwaga, przetwarzanie)

SWPS, 25 maja 2018

Przeciążenie poznawcze,

trudny językowo materiał

Uczucia niechęci, stresu,

zamknięcia

Zaburzone poznanie

Problemy z radzeniem

sobie z zadaniami

Wyuczona bezradność

intelektualna

Otwinowska & Foryś (2017)


Uczeń 4a8: [trudne na przyrodzie] wszystko z paroma wyjątkami; [łatwe na

matematyce] bardzo mało rzeczy, wolę się uczyć po polsku; [podobają mi się

tematy] w ogóle prawie nic; [nie było to ciekawe/ fajne/ użyteczne, bo] nie

podobają mi się, bo ich nie lubię, [trudne bo] bo nie umiem dobrze angielskiego

90% nie rozumiałem; [co ci jeszcze przychodzi do głowy] nienawidzę angielskiego!

Uczeń 4b15: [trudne na przyrodzie] zapamiętanie niektórych rzeczy i skupienie się,

zrozumienie pojęć; chciałbym, żebyśmy więcej rozmawiali po polsku i zwolnić trochę

z szybkością kolejnych tematów; [trudne na matematyce] to, że cały czas pędzimy z

następnym tematem; [co mi przychodzi do głowy] nie przepadam za językiem

angielskim więc te lekcje mnie NUDZĄ.

SWPS, 25 maja 2018 Otwinowska & Foryś (2017)


Cummins (1979) - Istnieje różnica między użyciem

języka:

• w rozmowie

• do celów nauki

Basic Interpersonal Communication Skills (BICS)

Cognitive Academic Language Proficiency (CALP)

SWPS, 25 maja 2018

BICS – „język z podwórka”

• Używany w rozmowie, zależny od kontekstu, gestów, mowy ciała

CALP – „język ze szkoły” rzadko uczymy go, zakładamy, że dzieci go przyswoją • Związany z uczeniem np. matematyki, czy przyrody: “jeśli

zwiększylibyśmy ten kąt o 5 stopni, wtedy uzyskalibyśmy…” • Związany z umiejętnościami kojarzenia faktów i wyrażania

tego w mowie: hipotezy, oceny, wnioski, uogólnienia, predykcje...

(Cummins 1979, 2000)


SWPS, 25 maja 2018

Trudność w nauczaniu dzieci dwujęzycznych!

Dwujęzyczność w polskiej szkole: co z nauczycielami?

SWPS, 25 maja 2018

Nauczyciele

SWPS, 25 maja 2018

Nauczyciele

SWPS, 25 maja 2018

Co to w zasadzie znaczy?

Nauczyciele języków obcych

Nauczyciele języków obcych w Polsce są świetnie wykształconymi specjalistami (Eurydice, 2017)

SWPS, 25 maja 2018

Czy można jeszcze coś zmienić w

kształceniu nauczycieli

języków obcych?

Kompetencje nauczyciela języka

Użytkownik języka

Analityk języka

Edukator w zakresie

języka

NAUCZYCIEL

języka L2

51

(Andrews, 2007)

Poziom znajomości L2

Gramatyka pedagogiczna L2

Metodyka nauczania L2


Świadomy językowo nauczyciel nie tylko rozumie jak język działa, ale też rozumie zmagania uczniów z językiem i jest wrażliwy na błędy i inne cechy interjęzyka.

Wright (2002: 115)

SWPS, 25 maja 2018

Czy te kompetencje wystarczą, kiedy mamy do czynienia z uczniami wielojęzycznymi?


Świadomy językowo nauczyciel nie tylko rozumie jak język działa, ale też rozumie zmagania uczniów z językiem i jest wrażliwy na błędy i inne cechy interjęzyka.

Wright (2002: 115)

SWPS, 25 maja 2018

Czy nauczyciel kształcony tylko w L2 • umie pracować z uczniami wielojęzycznymi? • rozumie ich zmagania z kilkoma językami? • rozumie istotę błędów osób wielojęzycznych? • potrafi podpowiedzieć strategie uczenia się

związane z podobieństwem języków?


Te kryteria są wciąż kluczowe w kształceniu nauczycieli

Brakuje kształcenia świadomości:

• jak uczone i używane są języki poza L2

• jaka jest rola podobieństw w przyswajaniu języków

• jak rozwijać u uczniów kompetencje różnojęzyczne

• Jak pracować z uczniami w coraz bardziej wielojęzycznym środowisku

SWPS, 25 maja 2018 Otwinowska (2014, 2017)


To nie tylko polski problem!

• Brak jasnych wytycznych jak kształcić nauczycieli dla celów różnojęzyczności

• Na 193 deskryptorów komptetencji nauczycieli w European Portfolio for Student Teachers of Languages (Newby

et al., 2007) tylko 1 dotyczy języków innych niż docelowy!

SWPS, 25 maja 2018

Dwujęzyczność w polskiej szkole: co może zrobić świadomy nauczyciel języka?

SWPS, 25 maja 2018

Co mogą robić nauczyciele?

Uczniowie

• Uczący się kilku języków

• Uczniowie w klasach CLIL

• Uczniowie - migranci

Nauczyciele języka

Nie uczyć w izolacji!

Wskazać podobieństwa

SWPS, 25 maja 2018

Ćwiczyć i BICS i CALP

Używać języka do komunikacji

Pomóc nauczycielowi przedmiotu uczyć JEZYKA POLSKIEGO


SWPS, 25 maja 2018

Brać przykład z krajów, gdzie jest dużo dwujęzycznych dzieci i gdzie wypracowano pewne metody pracy.

CLIL – uczymy treści i języka razem

Dajemy zadania proste językowo

Wspomagamy zadania wizualnie

Używamy pomocy naukowych

Używamy technik aktywizujących

Doceniamy pracę dziecka i postępy


SWPS, 25 maja 2018

• Poszukać słów kluczowych dla zrozumienia lekcji i nauczyć ich dziecko przed lekcją.

• Wprowadzać słowa w kontekście, przećwiczyć.

• Przygotować zestaw słów/ zwrotów do nauczenia się w domu.

• Dawać dzieciom zadania modelowe i przykłady.

• Prosić ucznia o opowiadanie/ pisanie według przykładu.

• Znaleźć uczniowi kolegę/ koleżankę do pracy w parze.

• Doceniać ucznia: chwalić postępy!

• Nie doszukiwać się zaburzeń językowych w objawach typowego rozwoju dwujęzycznego

• Nie formułować diagnozy na podstawie testów dla dzieci jednojęzycznych

• Nie namawiać rodziców do zarzucenia dwujęzycznego wychowania

• Pokazywać rodzicom i wychowawcom zalety dwujęzyczności

• Podkreślać wagę podtrzymania języka mniejszości dla osiągnięcia dwujęzyczności

• Wspierać rodziców w budowaniu właściwego ‘otoczenia językowego’

NIE X TAK √

Co powinni robić nauczyciele?

SWPS, 25 maja 2018

Dziękuję za uwagę!

SWPS, 25 maja 2018

Zespół Bi-SLI PL i WLRB: Ewa Haman (UW i IBE)

Zofia Wodniecka (UJ)

Marta Białecka-Pikul (UJ)

Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic (UW)

Jakub Szewczyk (UJ)

Aneta Miękisz (UW)

Natalia Banasik (UW)

Karolina Mieszkowska (UW)

Magda Łuniewska (UW)

Magda Karwala (UJ)

Joanna Kołak (UJ)

Agnieszka Kacprzak (UW)

Małgorzata Foryś (UW)

Magdalena Wrembel (UAM)

Marta Marceka (UAM)

Ewa Zajbt (UW)

Marcin Opacki (UW)

Dariusz Zembrzuski (UW) oraz liczni badacze i wolontariusze w Polsce i w UK

Współpraca Shula Chiat (City University London)

Theo Marinis (University of Reading)

Napoleon Katsos (Cambridge University)

Ciara O’Toole (University College Cork)

Finansowanie

wielojęzyczny uczeń i wielojęzyczny nauczyciel: gdzie jest...

Documents