Świat języka - ars verbi - sztuka słowa · obiektywnie opisujący rzeczywistość, ale z drugiej...

Świat języka Kultura języka z retoryką – zajęcia II mgr Anna Alochno-Janas www.arsverbi.pl [email protected]

mgr Anna Alochno-Janas --- www.arsverbi.pl --- [email protected] 1

http://www.arsverbi.pl/�

mailto:[email protected]�

Możesz nie mówić tego, co myślisz, ale musisz myśleć to, co mówisz. Jeśli myślisz to, co mówisz, nawet banał stanie się interesujący.

Prof. Jerzy Bralczyk


Język jako wartość

użytkowa (np. komunikacja, perswazja, retoryka, erystyka);

autoteliczna, immanentna (np. estetyczna, humanistyczna).

Kultura i język – pojęcia wspólne dla humanistyki i nauk społecznych.


Rola i funkcja języka w kulturze narzędzie komunikacji międzyludzkiej; narzędzie perswazji i manipulacji (reklama,

polityka, stereotypy kulturowe); humanistyczna wartość kulturowa

(polszczyzna jako element patriotyczny – składnik tożsamości narodowej – zob. Ustawa o języku polskim);

wartość estetyczna – sztuka słowa (literatura piękna, poezja, gry słowne);

narzędzie poznawania świata (filozofia).


Funkcje języka

Funkcje wymienione w schemacie Romana Jakobsona (6):

ekspresywna (nadawca), impresywna (odbiorca), poznawcza (kontekst), metajęzykowa (kod), fatyczna (kontakt), poetycka (komunikat).


Funkcje języka Socjolingwistyczna: charakteryzuje

nadawcę (cechy charakteru, pochodzenie, wykształcenie, status społeczny itp.);

Ludyczna: bawi, śmieszy (dowcipy, gry językowe);

Magiczna: słowo oddziałuje na rzeczywistość (tabu, czary, przekleństwa, zaklęcia, obrzędy religijne);

Kreująca: kreowanie świata w obrzędach, ceremoniach (obietnice, przysięgi), także w literaturze.


Granice mojego języka wskazują granice mojego świata.

Ludwig Wittgenstein (1889-1951) - filozof austriacki


Richard Rorty (1931-2007) Filozof amerykański Nie istnieje żaden słownik neutralny

obiektywnie opisujący rzeczywistość, ale z drugiej strony z rzeczywistością możemy się komunikować jedynie za pomocą języka. Istnieją różne dyskursy, słowniki publiczne i prywatne.

Język zostaje uwikłany w etykę: trzeba dążyć do moralnego rozwoju i wzrostu świadomości, do uczenia się cudzych języków. mgr Anna Alochno-Janas ---

www.arsverbi.pl --- [email protected] 8

Richard Rorty Proces tworzenia lepszego społeczeństwa

znacząco przyspiesza dobra literatura, która rozwija wyobraźnię i wrażliwość społeczną. Powieść pozwala poznać świat z wielu różnych perspektyw.

Religia, filozofia i literatura to trzy dziedziny, które konkurują ze sobą o władzę, o mickiewiczowski rząd dusz: każda na swój własny sposób oferuje człowiekowi „zbawienie”.


Językowy obraz świata

Pojęcie Renaty Grzegorczykowej Struktura pojęciowa utrwalona w

systemie języka, która realizuje się za pomocą tekstów i wypowiedzi; za jej pomocą ludzie interpretują świat.

Semantyka kognitywna: relacja znakowa łączy formę (fonetyczną) z określonym pojęciem w zbiorowej świadomości.


Trójkąt semiotyczny Ch. K. Ogdena i I. A. Richardsa


Stereotypy językowe Język utrwala określoną wizję świata, nie jest

przezroczystym medium. Stereotyp – schematyczny, jednostronny

obraz w umyśle na temat danego zjawiska, człowieka. To opinia przyswojona z otoczenia przed poznaniem obiektu, przyjmowana bezkrytycznie; uprzedzenie.

Stereotypy stabilizują świat, integrują grupę, są odporne na zmiany i dyskusję, łączą się z wartościowaniem i silnymi emocjami.


Stereotypy językowe contra feminatywa


prof. Jan Miodek: fragment recenzji naukowej (2015 r.):

„Wrocławskie językoznawczynie

stworzyły pierwszy w dziejach polskiej leksykografii słownik, który gromadzi wyłącznie nazwy żeńskie, w lingwistyce określane jako feminatywa. [...] To imponujące dokonanie leksykograficzne Agnieszki Małochy-Krupy i jej zespołu […] wychodzi naprzeciw współczesnym sporom o feminizację języka. „

Język mówiony i język pisany

Swobodna składnia; Kolokwializmy,

powtórzenia, wulgaryzmy, neologizmy, regionalizmy;

Styl potoczny lub oficjalny;

Retoryka; Erysytyka.

Staranna składnia Słownictwo języka

oficjalnego, literackiego, słownictwo specjalistyczne;

Styl językowy dopasowany do charakteru i funkcji tekstu.


Style językowe (dyskursy – teksty w kontekście) oficjalny (dystans do odbiorcy), potoczny (kolokwialny, familiarność), urzędowy, naukowy (słownictwo specjalistyczne), religijny (słownictwo religijne, sfera

sacrum), filozoficzny, poetycki/literacki, młodzieżowy/subkulturowy.


Style językowe – dyskurs, czyli tekst w kontekście

Raymond Queneau (1903-1976) – francuski poeta i

pisarz, prekursor postmodernizmu, współzałożyciel eksperymentalnej grupy literackiej OuLiPo, autor maszyny produkującej sonety.


Retoryka – sztuka dobrego przemawiania Kompozycja: wstęp, teza, dowodzenie i

obalanie dowodów przeciwników, zakończenie.

Dobór argumentów pod kątem tematu, odbiorcy i własnego stanowiska; etyka mówcy.

Tropy, toposy i schematy konstrukcyjne. Zapamiętanie (mnemotechniki). Wygłaszanie (emisja głosu, dykcja,

komunikacja niewerbalna, proksemika).


Wybrane figury retoryczne

porównanie, metafora, pytanie retoryczne, metonimia (przenośnia zamienna), apostrofa, niedopowiedzenie, ironia, gradacja (stopniowanie).


Retoryka - argumentacja

logiczna: dedukcyjna (wnioskowanie z prawd ogólnych) lub indukcyjna (wnioskowanie z faktów jednostkowych),

rzeczowa (fakty, liczby, wypowiedzi świadków),

emocjonalna.

Personifikacja retoryki jako królowej siedmiu sztuk wyzwolonych. Karta tarota, Mantegny ok. 1465 r.


Erystyka – sztuka prowadzenia sporów Wybrane chwyty erystyczne: ad personam – zarzut natury osobistej; ad hominem – odwołanie się do

namiętności lub uprzedzeń rozmówcy; ad ignorantiam – odwołanie się do

niewiedzy dyskutanta (wykorzystanie jego nieświadomości);

ad populum – schlebianie masom, demagogia.


Erystyka – wybrane chwyty

ad baculum – zastraszanie; ad crumenam – odwołanie do interesów

materialnych rozmówcy; ad verecundiam – odwołanie się do

autorytetu; ad iudicium –

odwołanie do zdrowego rozsądku.


Uśmiechnij się!


Dziękuję za uwagę i życzę samych szóstek!

Strona firmowa: www.arsverbi.pl Strona autorska Annais: www.annais.pl

Fanpage Annais: https://www.facebook.com/Annais.pisarka


http://www.arsverbi.pl/�

http://www.annais.pl/�

https://www.facebook.com/Annais.pisarka�

Świat języka - ars verbi - sztuka słowa · obiektywnie opisujący rzeczywistość, ale z drugiej...

Documents