BÖLÜM I DERS PLANI Mart 2019

Dersin adı TÜRKÇESınıf 5Temanın Adı/Metnin Adı OKUMA KÜLTÜRÜ/ KÜÇÜK ŞEYLERİN HİKAYESİ

Konu

Noktalama İşaretleri Başlık Ana fikir Zıt anlam Atasözleri Bilgilendirici metinlerin özellikleri Geçiş ve bağlantı ifadeleri facebook

sayfası Deyimler Ödeyişler Yabancı sözcüklere Türkçe karşılıklar Büyük harflerin kullanımı

Önerilen Süre 40+40+40+40+40+40(6 ders saati)

BÖLÜM II

Öğrenci Kazanımları /Hedef ve Davranışlar

DİNLEME/ İZLEMET.5.1.1. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen olayların gelişimi ve sonucu hakkında tahminde bulunur. T.5.1.2.Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen, bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder. T.5.1.3. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. T.5.1.4. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu tespit eder. T.5.1.5. Dinlediklerini/izlediklerini özetler. T.5.1.6. Dinledikleri/izlediklerine yönelik sorulara cevap verir. T.5.1.7. Dinlediklerine/izlediklerine yönelik farklı başlıklar önerir. T.5.1.8. Dinlediği/izlediği hikâye edici metinleri canlandırır. T.5.1.9. Konuşmacının sözlü olmayan mesajlarını kavrar. T.5.1.10. Dinlediklerinin/izlediklerinin içeriğini değerlendirir. T.5.1.11. Dinledikleriyle/izledikleriyle ilgili görüşlerini bildirir. T.5.1.12. Dinleme stratejilerini uygular.

KONUŞMAT.5.2.1. Hazırlıklı konuşma yapar. T.5.2.3. Konuşma stratejilerini uygular. T.5.2.4. Konuşmalarında beden dilini etkili bir şekilde kullanır. T.5.2.6. Konuşmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanır.

YAZMA

T.5.4.4. Yazma stratejilerini uygular. T.5.4.5. Büyük harfleri ve noktalama işaretlerini uygun yerlerde kullanır. T.5.4.7. Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır. T.5.4.9. Yazdıklarını düzenler.

-MEB-İzinsiz paylaşmayınız.

T.5.4.13. Formları yönergelerine uygun doldurur. T.5.4.14. Kısa metinler yazar. T.5.4.15. Yazdıklarının içeriğine uygun başlık belirler.

Ünite Kavramları ve Sembolleri/Davranış Örüntüsü

Kütüphane, sahaf, Divan-ı Lügatit Türk, Kaşgarlı Mahmut, İskenderiye Kütüphanesi, nüsha, araştırmak, büyük harflerin kullanımı, deyimler, atasözleri…

Güvenlik Önlemleri (Varsa):Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve Teknikleri

Soru-cevap, anlatım, açıklamalı okuma ve dinleme, açıklayıcı anlatım, inceleme, uygulama

Kullanılan Eğitim Teknolojileri-Araç, Gereçler ve Kaynakça* Öğretmen * Öğrenci

İmla kılavuzu, sözlük, deyimler ve atasözleri sözlüğü, EBA, İnternet, sahaflar ve kütüphanelerle ilgili dergi yazıları ve gazete kupürleri…

Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri:• Dikkati Çekme Daha önce kütüphaneye gittiniz mi?

Neden kütüphanelere gideriz? Kütüphanelerin hangi saatlerde açık olmasını

istersiniz?

• Güdüleme Bu hafta 184.sayfadaki “KÜÇÜK ŞEYLERİN HİKAYESİ” adlı metni işleyeceğiz. Sevgili Çocuklar, yüzyıllar boyunca yazılan ve bugün basılan milyonlarca kitap kütüphanelerimizi doldurmaktadır. Ancak Osmanlılar ve daha önceki devirlerde yazılmış olan kitapları okuyacak ve anlayacak pek az kimse kaldığı ve günümüzdeki teknolojik gelişmeler neticesinde ortaya çıkan sesli ve görüntülü yayınlara fazla rağbet gösterildiği için kütüphanelerden faydalanan kimseler azalmıştır. Ama biz yine de toplumun hafızası olan kütüphaneleri ziyaret etmekten, kitaba hürmet etmekten vazgeçmemeliyiz.

• Gözden Geçirme Bulduğumuz her fırsatta kitap okumalı ve insan olmanın gereği olarak bilgilenmeli ve bilgimizi de insanlığın huzuru ve refahı için harcamalıyız. Kitap size iyi gelecek çocuklar!

• Derse Geçiş

KÜÇÜK ŞEYLERİN HİKAYESİ-İzleme metniKÜÇÜK ŞEYLERİN HİKAYESİ-Sahaflar çarşısıKÜÇÜK ŞEYLERİN HİKAYESİ-Paranın geçmediği bakkal https://yadi.sk/d/Rp_YEjXLOCaOYg Arkadaşım Türkçe Facebook Sayfası

Dikkati çekme sorusu sorulduktan sonra öğrencilerden metnin içeriğini tahmin etmeleri istenecek.

Metnin başlığı hakkında öğrenciler konuşturulacak.Metnin içeriği öğrenciler tarafından tahmin edilecek.(Metinde neler anlatılmış olabilir?)Parçanın başlığı hakkında öğrencilere soru sorulacak(Bu parçada ne anlatılmış olabilir?)

Güdüleme ve gözden geçirme bölümü söylenecek.

Video öğretmen tarafından izletilecek. Öğrenciler tarafından anlaşılmayan, anlamı bilinmeyen kelimeler belirlenecek.

SAHAF: Genellikle kullanılmış ve eski kitap alıp satan kitapçı.TABLET: Eski medeniyetlerden kalma, pişmiş veya güneşte kurutulmuş kilden yapılmış, üzerinde çivi yazısı ile metin yazılı belgeARŞİV: Belge ve yazıların saklandığı yer, belgelik.ÇIĞIR: Yeni bir biçim, yöntem veya yol.NAKŞETMEK: Kalıcı ve etkili olmasını sağlamak, işlemek.

Anlaşılmayan, anlamı bilinmeyen kelimelerin anlamı ilk önce sözcüğün gelişinden çıkarılmaya çalışılacak. Anlamı sözlükten bulunacak, öğrenciler tarafından önce tahtaya sonra kelime defterlerine yazılacak.

Öğrencilere 5-8 kelimeden oluşan cümleler kurdurularak, bilinmeyen kelimeler anlamlandırılacak.

Yanlış telaffuz edilen kelimeler birlikte düzeltilecek.

1. Okuyanı için her defasında yeni bir dünyaya açılan bir kapıdır ……………Kitap…………….2. Her biri bambaşka bir dünyaya açılan kitapların buluşma yeri ……………Kütüphane……………3. Kütüphane kitaplarını hafızasına kaydeden kütüphaneciye, Osmanlı’da “……Hafız-ı Kütüp………….” denirdi.4. …………İskenderiye Kütüphanesi………….., döneminin en önemli bilim merkezlerinden biri olmuştur.5. Türklere ait ilk kütüphane Orta Asya’da ……..Uygurlar……. zamanında kurulmuştur.6. Kültürümüzün en kıymetli eserlerinden Dîvânu Lugâti’t-Türk, kütüphaneci ……Ali Emiri Efendi…. tarafından bulunmuştur.

İzlediğiniz videoda geçen bazı kelimeler ve bu kelimelerin anlamları aşağıda verilmiştir. Anlamlarından hareketle kelimeleri örnekteki gibi bulmacaya yerleştiriniz.1. Allah’ın varlığı ve nitelikleriyle ilgili konuları ele alan bir bilim dalı. (ilahiyat)2. Okuma suretiyle elde edilen bilgi, nazarî bilgi. (İLİM )3. Gök bilimi. (astronomi)4. Genellikle kullanılmış ve eski kitap alıp satan kitapçı. (SAHAF)5. Osmanlılarda devletin bakanlık, valilik gibi yüksek görevlerinde bulunan ve paşa unvanını taşıyan kimse. (VEZİR) 6. Birçok kişi tarafından kurulan ve toplum yararına çalışmayı ilke edinen kuruluş. (VAKIF) 7. Başlangıcı olmayan, eski, ezelî. (KADİM) 8. Birbirinin tıpkısı olan yazılı şeylerin her biri. (NÜSHA)

Aşağıdaki soruları izlediğiniz videodan hareketle cevaplayınız.

Sahaf Raf Eser Hasret Hafız Tefekkür İlahiyatNüsha Külçe Muhafaza Miras Arşiv Teşvik ÇığırNakşetmek Koleksiyon Efsun Tablet Kadim Hassas Vakıf

1. “Kütüphanelerin toplumsal hafıza merkezi olması” sözünden ne anlıyorsunuz?Cevap: Kütüphaneler barındırdıkları eserlerle toplumun ve geçmişin kaydının tutulduğu kısaca toplumların hafızaları olan yerlerdir.

2. Hafız-ı Kütüp kimdir? Görevi nedir?Cevap:kitapları koruyan anlamına gelir. Kitapları korumaktır.

3. İskenderiye Kütüphanesi, neden döneminin en önemli kültür merkezidir?Cevap: Çünkü döneminin en büyük kütüphanesidir. Her türlü yayın kitap orada mevcuttur.

4. İskenderiye Kütüphanesi günümüze ulaşmış olsaydı insanoğluna katkıları neler olurdu?

Cevap: Barındırdığı eserlerle bugüne yol gösterir geçmişe ışık tutardı. İnsanoğlunun tarihi hakkında bir çok farklı kaynak ve bilgi sahibi olurduk.

5. Sarayda; felsefe, tarih, coğrafya, tıp konularında Arapça, Farsça ve Türkçe eserler hazırlatan, eski Yunanca kitaplar yazdıran Osmanlı padişahı kimdir?

Cevap: Sultan II. Mahmut.

Kendinizi bir kütüphane görevlisi olarak düşününüz. Kütüphanenize gelen ziyaretçiler için kütüphanenizi tanıtan bir konuşma planlayınız. Konuşma planınızı oluştururken aşağıdaki sorulardan faydalanabilirsiniz.

şağıdaki afiş size neler çağrıştırmaktadır? Afişle ilgili duygu, düşünce ve hayallerinizi

anlatan bir yazı yazınız. Cevap: Kitaplar bakış açımızı değiştiren ve geliştiren en önemli araçlardır. Kitapsız bir dünya ya da okumasız geçen bir yaşam boş ve gereksizdir. İnsan önündeki engelleri ve setleri ancak ve ancak kitap okuyarak kitaplar sayesinde aşabilir.

1. Ödeviniz için İngilizce bir roman okumanız gerekmektedir. Aradığınız kitabı bulabileceğiniz en uygun bölümü yerleşim planı üzerinde daire içine alınız. Cevap: Yabancı Diller Bölümüne gitmeliyiz.2. Her ay takip ettiğiniz bir derginin eski sayılarını okumak istiyorsunuz. Aradığınız sayıları bulabilmek için uygun bölümü yerleşim planı üzerinde daire içine alınız. Cevap: Süreli Yayınlar Bölümüne gitmeliyiz.3. Kütüphaneden aldığınız kitabın iç kısmında aşağıdaki gibi bir tablo bulunmaktadır. Bu tabloda kitabı ödünç alanların, kitabı aldıkları ve iade ettikleri tarihler gösterilmektedir. Buna göre;a) Kitabı en uzun süre elinde bulunduran kimdir? Cevap: Kitabı en uzun süre elinde bulunduran kişi Zeynep’tir.b) Aşağıdaki aylardan hangisinde kitap ay boyunca kütüphanede kalmıştır?A) Nisan B) Mayıs C) Haziran D) Temmuz

Cevap: B

Kütüphane kayıt formunu, yönergelerine uygun olarak doldurunuz.

Aşağıdaki paragrafta boş bırakılan yerleri uygun noktalama işaretleri ile doldurunuz. Cevap:İyi kitap yazılması için(,) iyi dergi çıkması için kötülerinin de bulunması lazımdır(. ) Bilin ki güzel yazı âdeta bir mucizedir fakat bu mucizeyi etrafı hazırlar(.) Ömrümde kaç kitap okudum bilmiyorum fakat bütün bunlardan belki kırk(,) elli nihayet yüz tanesi içimde yaşar(.) Öbürleri(…) Elbette onların da faydası oldu(,) onlar da izini bıraktı(.) Hiçbirini okuduğuma pişman değilim hatta kötü olduğu daha ilk on sayfada anlaşıldığı için attığım kitapları aldığıma da pişman değilim(.) Aldığı on kitaptan yalnız bir tanesi iyi olan adam bahtiyar sayılır(.) Kitap alın(,) okuyun(;) beğenirseniz devam edersiniz fakat bilin iyiler kötülerin(;) kötüler iyilerin sayesinde yazıp yayımlanır(.)

Aşağıdaki cümlelerde büyük harflerin kullanımına dikkat ediniz. Büyük harflerin doğru kullanıldığı cümlelerin başına gülümseyen yüz, yanlış kullanıldığı ifadelerin başına üzgün yüz çiziniz.

Cevap:  Kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için her ülkede bir Milli

Kütüphane olmak zorundadır. 

Eski çağ kütüphanelerinde en önemlisi iskenderiye Kütüphanesidir. 

Türklere ait ilk kütüphane, Orta Asya’da Uygur Devleti zamanında kurulmuştur.  

Selçuklu hükümdarı Melikşah’ın veziri Nizamülmülk, Nişabur ve Bağdat’ta kütüphaneler

kurulmuştur. 

Sultan Fatih sarayda felsefe, tarih coğrafya ve tıp konularında Arapça, farsça ve türkçe

eserler hazırlatmıştır. 

DİLBİLGİSİ-Geçiş ve bağlantı ifadeleri

Diğer metnin hazırlık etkinliği verilecek.(Atların Türk kültüründeki yeri ve önemi konulu bir araştırma yapınız.)

BÖLÜM IIIÖlçme-Değerlendirme• Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme-Değerlendirme• Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme-Değerlendirme• Öğrenme güçlüğü olan

Kütüphanelerden hangi amaçlarla yararlanılır?

Ali Emiri kimdir? İskenderiye Kütüphanesi hakkında ne

biliyorsunuz?

Ağıdakilerden hangisi büyük harflerin

öğrenciler ve ileri düzeyde öğrenme hızında olan öğrenciler için ek Ölçme-Değerlendirme etkinlikleri

kullanımıyla ilgili değildir?

A) Özel isimler büyük harfler başlar.B) Kurum dernek kulüp adları büyük harfle başlar.C) Dünya güneş gibi gök bilim ve coğrafya terimleri büyük harfle başlar.D) Mecaz anlamlı sözcükler büyük harflr başlar

Dersin Diğer Derslerle İlişkisi Okurken sesli okuma kurallarına, yazarken imla ve noktalamaya diğer derslerde de dikkat etmeleri sağlanır.

BÖLÜM IV Plânın Uygulanmasına İlişkin Açıklamalar

tunghay@gmail.com Türkçe Öğretmeni Okul Müdürü

Belli bir sisteme göre tasnif edilen kitap ve benzeri materyallerin toplandığı, saklandığı, okuyucu ve araştırmacıların istifadesine sunulduğu yer. Farsçada ev manasına gelen “hane” ile Arapçada kitaplar manasına gelen “kütüb” kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen “hane-i kütüb” (kitaplar evi) isim tamlamasındaki tamlama “i”sinin düşmesi ve kelimelerin yer değiştirerek birleşmesinden meydana gelmiş, Kütüphane şeklinde söylenen birleşik bir isimdir. Günümüzde yeni ilmi materyallerin çeşitlenip çoğalması neticesinde ortaya çıkan, süreli yayın, grafik, sesli ve görüntülü yayınların meydana getirdiği koleksiyonlardan meydana gelen kütüphaneler de bulunmaktadır. 

Bir fikir gayretinin sonucu olarak yazılmış eserleri korumak, toplamak, organize etmek, onları insanların faydalanmasına hazır hale getirmek için kurulmuş olan kütüphaneler, yapılmış ve yapılacak olan ilmi araştırmaları, zamanımızda ve gelecekteki araştırıcıların istifadesine en ucuz en çabuk ve kolay şekilde sunulmasını sağlar. Kütüphaneler eğitim ve öğretime de yardımcı olurlar. 

İlkokuldan üniversite bitinceye kadar çeşitli okullarda okuyan öğrenciler, öğrencilerin yetişmesinde emek sarf eden öğretmenler ve ilmi ve teknik gelişmeleri takip eden kimseler de kütüphanelerden faydalanmaktadır. 

Kütüphanelerin varlığı insanlık tarihi kadar eskidir. Çünkü ilk insan ve ilk peygamber olan Âdem aleyhisselama Allahü teala emir ve yasaklarını bildirmek için kitap göndermiştir. Hazret-i Âdem’den sonraki bazı peygamberlere de kitaplar göndermiştir. Zamanla kitapların korunması, saklanması için kütüphaneler kurulmuştur. Asur, Babil ve Hitit medeniyetlerinden günümüze ulaşan ve yazı yazmak için kullanılan kil tabletler çok eski devirlerdeki kitap ve kütüphanecilikle ilgili bilgi vermektedir. Kütüphaneyle ilgili olarak yapılan araştırmalar ve kazılarda elde edilen bilgiler M.Ö. 2400 yıllarına kadar uzanmaktadır. Asur Devleti Hükümdarı Asurbanipal tarafından M.Ö. 625 yılında kurulan Ninova Kütüphanesi bilinen en eski kütüphanedir. Yapılan kazılar neticesinde elde edilen ve bu kütüphanede bulunan çivi yazısıyla yazılmış kil tabletlerden 20.000 kadarı bugün İngiltere’deki British Museum

koleksiyonları arasında yer almaktadır. Son zamanlarda Irak’ta yapılan kazılar, Nippur civarında Milattan 3000 sene öncesine ait olduğu tahmin edilen zengin bir kütüphanenin enkazını ortaya çıkarmıştır. Mısır Hükümdarı S.Ptolemeus tarafından M.Ö. 3. yüzyılın ilk yarısında kurulmuş olan İskenderiyye Kütüphanesi devrinin en büyük kütüphanesidir. Bu kütüphanede 700.000’e yakın papirus tomarıyla porşömen bulunuyordu. Sezar’ın M.Ö. 47’de İskenderiye’yi işgali sırasında büyük ölçüde zarar gören kütüphane M.S. 391 senesinde Mısır piskoposunun emriyle tamamen ortadan kaldırılmıştır. 

M.Ö. 165’te kurulmuş olan Pergamon (Bergama) Kütüphanesi, Roma’daki Bibliotheca Ulphia ve M.S. 355’te Büyük Konstantin (Constantinus-I)in (İstanbul’da kurduğu imparatorluk kütüphaneleri ilk çağların önemli kütüphaneleri arasında yer almaktadır. Ortaçağ’da manastırlarda kitap sayısı 1000’i geçmeyen küçük kütüphaneler kuruldu. 

Daha önce Çinliler tarafından keşfedilen matbaa, Türkler ve Müslüman Araplar tarafından geliştirilerek kullanıldı. On beşinci yüzyıldan itibaren Avrupa’da birtakım ilmi ve teknik gelişmeler başlayınca Endülüslü Müslümanlardan matbaayı alan ve bazı baskı teknikleri geliştiren Avrupalılar kitap basımına önem verdiler. Bu sebeple kütüphaneler de yaygınlaştı. 17. ve 18. yüzyılda büyüyen özel koleksiyonlar Fransa’da Bibliotheque National, İngiltere’de British Museum, ABD’nin Washington şehrinde Kongre Kütüphanesi (Library Of Congrers) gibi dünyanın en zengin kütüphaneleri ortaya çıktı. Moskova’daki Milli kütüphane hüviyetindeki Lenin Kütüphanesi ise 1917’de kuruldu. Diğer bazı ülkelerde de milli kütüphaneler ve üniversite kütüphaneleri kuruldu. 

Endülüs Emevi Devleti hükümdarları da ilme, alimlere ve kitaplara çok önem verdiler. Sultan İkinci Abdurrahman devlet bütçesinden tahsisat ayırarak alimleri teşvik edip, kıymetli kitaplar yazdırdı. İslam tarihinde emsali görülmemiş miktarda kitaplar toplatıp Kurtuba Sarayında kurduğu kütüphaneye yerleştirdi. Daha sonra gelen Endülüs Emevi hükümdarları zamanında da kütüphanelere çok önem verildi. Kitapların muhafazası ve kütüphanelerin idaresi için müdürler ve memurlar tayin edildi. Ülkenin en iyi ciltçilerini, sanatkarlarını ve tezhipçilerini saray kütüphanesinde vazifelendirdiler. Kitaplar ilimlere ve konulara göre tasnif edildi. Sadece saray kütüphanesindeki kitap mevcudunun dört yüz bin cilt olduğu kaynaklarda bildirilmiştir. Endülüs’ün diğer şehirlerinde de kütüphaneler kuruldu. Yalnız Gırnata’da yetmiş kadar umumi kütüphane vardı. Kurtuba Sarayı Kütüphanesindeki ve diğer kütüphanelerdeki kitapların bir kısmı Endülüs’e tecavüz eden Berberiler tarafından satıldı, geri kalanı ise İspanyolların eline geçti. Avrupa’da meydana gelen Rönesans hareketlerinde ve diğer ilmi gelişmelerde bu kitaplardan çok faydalandılar. 

Mısır’da hakimiyet kuran Şii Fatımiler de pekçok para sarf ederek kitaplar yazdırdılar ve topladıkları binlerce kitapla kütüphaneler kurdular. Kahire’de kurulan Darü’l-Hikme bu kütüphanelerin en önemlisidir. Fatımi Devletini yıkıp Mısır’da iktidarı eline alan Selahaddin-i Eyyubi de yeni medreseler ve kütüphaneler yaptırarak İslamiyete hizmet etti. Bu kütüphanelerde bulunan üç milyon cilt kitap Haçlı seferlerinden sonra yağmalanarak tahrib edildi. 

Mısır’da hüküm süren Memlukler devrinde de kitap yazma, kitap toplama ve kütüphane kurmaya önem verildi. Medrese ve camiyi yaptıran sultan bu müessesenin yanında çeşitli ilimlere dair kitapların yer aldığı bir kütüphane kurdu. Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah’ın veziri Nizamülmülk Nişabur, Bağdat ve diğer şehirlerde kurduğu medreselerin yanına ilim ehlinin istifade edebileceği kütüphaneler kurup, kitap yazdırmak ve temin etmek için her türlü imkanı seferber etti. Kendi adına Bağdat’ta kurduğu Nizamiyye Medresesinin yanına diğer sosyal tesislerle birlikte bir de kütüphane yaptırdı. Bu kütüphanede din ilimleri, astronomi, coğrafya, matematik, tıp, geometri ve tarihe dair binlerce cilt kitap topladı. Karahanlılar, Gazneliler, Timurlular, Babürlüler ve diğer Müslüman-Türk devletleriyle hanedanları da Türkistan ve Maveraünnehr’de önemli ilim merkezleri olan Buhara ve Taşkent gibi şehirlerde

kütüphaneler kurdular. Bu kütüphanelere gerek devlet adamları, gerekse alimler tarafından binlerce cilt kitap vakfedildi. Anadolu Selçukluları zamanında Türkiye’de önemli kütüphaneler kuruldu. Diyarbakır (Âmid)daki Ulu Caminin bitişiğindeki kütüphanede 1.040.000 cilt kitabın mevcut olduğunu devrin tarihçileri yazmaktadır. Konya’da Altun Aba’nın İplikçi Medresesinde kurduğu iki kütüphanenin çalışması 1201 tarihli vakfiye ile tesbit edilmişti. Birçok ilim ehlinin faydalandığı Sadreddin-i Konevi Kütüphanesinden günümüze 100’e yakın eser gelebilmiştir. Erzurum’da Saltuklu, Diyarbakır ve Mardin’de Artuklu, Kastamonu’da Candaroğlu kütüphaneleri Beylikler döneminden kalan kütüphanelerdi. 

Orta Asya’dan Endülüs’e (İspanya’ya) kadar olan İslam memleketlerinde kurulan kütüphanelerin pekçoğu Moğol istilası sırasında yok olmuştur. Moğol hükümdarı Hülagu Bağdat’ı istila ettiği zaman halife ve beraberindekileri idam ettirdi. Dört yüz binden fazla Müslümanı kılıçtan geçirtti. Asırlardan beri İslam alimlerinin büyük emek ve gayretler sarf ederek her ilme ve her fenne dair yazdıkları, cami ve medreselerin yanındaki kütüphanelerde ve umumi kütüphanelerde bulunan milyonlarca İslam kitabını yaktırdı veya Dicle Nehrine attırdı. İlim ve kültür merkezi olan güzel Bağdat harab oldu. Atılan kitaplar sebebiyle Dicle Nehri günlerce mürekkep renginde aktı. Tarihte yaşanan en büyük ilim ve kültür katliamı sebebiyle tek nüsha olan orijinal kitaplar zamanımıza kadar ulaşamadı. 

Osmanlıların ilk dönemlerinde kütüphaneler cami, medrese, imaret ve tekke gibi hayır kurumlarının bünyesinde kuruldu. Daha sonra müstakil ve düzenli kütüphaneler kurularak ilim mirası sonraki nesillere nakledildi. Vakıflar tarafından kurulan bu kütüphanelerin idare ve hizmet verme şekilleri vakıf kurucuları tarafından hazırlanan vakfiyelerde tesbit edildi. Bu vakfiyelerde yalnız vakfedilen bina gelirleri ve kitap sayısı değil çalışacak elemanların özellikleri, kütüphanenin hizmet verme süresi, kataloglama ve denetim işlerinin nasıl yapılacağı, okuyuculara nasıl davranılacağı bile tesbit edilmişti. 

Osmanlılar döneminde ilk kütüphane Osman Bey zamanında İznik’te, ikincisi ise Edirne’de Lala Şahin Paşa tarafından kuruldu. Yıldırım Bayezid Han zamanında Bursa’da Eyne Subaşı Medresesinin üst katında bir kütüphane ile Eyne Subaşının Balıkesir’de yaptırdığı medresede bir kütüphane kuruldu. Fatih Sultan Mehmed Han İstanbul’u fethettikten sonra çeşitli imar faaliyetleri arasında önemli kütüphaneler yaptırdı. Ayasofya yakınında yaptırdığı ilk medresenin yanında halka açık bir kütüphane kurdurdu. Fatih Camii Külliyesi içinde yaptırdığı kütüphane, Zeyrek Camii Kütüphanesi,Eyüp Sultan Camii yanındaki kütüphaneler bu kütüphanelerin en meşhurlarıdır. Daha sonraki padişahlar tarafından İstanbul’un yanında Amasya, Edirne, Bursa, Manisa,Trabzon ve başka şehirlerde de kütüphaneler kuruldu. Topkapı Sarayı bünyesinde kurulan Saray Kütüphanesi, Ayasofya, Süleymaniye, Şehzadebaşı ve Bayezid kütüphaneleri zenginleştirilerek zamanımıza kadar gelmişlerdir. 

Osmanlılar devrinde mimari açıdan müstakil bir binaya sahip olan ilk vakıf kütüphanesi Köprülü Fazıl Ahmed Paşa tarafından yaptırılan ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa tarafından vakfiyesi hazırlanarak tanzim edilen Köprülü Kütüphanesidir. Şehid Ali Paşa tarafından Vefa’da yaptırılan kütüphane, Âtıf Efendi tarafından Süleymaniye civarında yaptırılan Âtıf Efendi Kütüphanesi, Nuruosmaniye Kütüphanesi ve Koska’da Koca Ragıb Paşa tarafından kurulan Ragıb Paşa Kütüphanesi de belli başlı Osmanlı kütüphaneleridir. 

Sultan İkinci Mahmud Han devrinde kurulan yeni kütüphanelerin, kitap vakıflarının yanında kütüphanelerin devlet tarafından kontrolünün ve düzenleme çalışmalarının yaygınlaştığı da görülmektedir. Bu devirde İstanbul’da kurulan kütüphanelerin çoğunluğu tekke kütüphaneleridir. Fatih Kütüphanesi, Çarşamba’daki Murad Molla Kütüphanesi, Sultan İkinci Mustafa’nın kızı Hadice Sultan tarafından Unkapanı’nda kurulan Şazeliyye Tekkesi Kütüphanesi, Galata Mevlevihanesi Kütüphanesi bu devirde kurulan kütüphanelerdendir. Sultan İkinci Mahmud Han Medine-i

münevverede Mahmudiye adıyla bir kütüphane, Kıbrıs’ta Ayasofya Camiinde bir kütüphane kurdurdu. İlme, ilim adamlarına ve kitaba karşı aşırı merakı olan Sultan İkinci Abdülhamid Han İstanbul ve başka Osmanlı ülkelerindeki kütüphaneleri tertip ve tanzim ettirerek fihristler düzenletti. Yıldız Sarayındaki Çit Kasrını kütüphane olarak tahsis ettirerek zamanının çoğunu burada geçirdi. Mısır’daki dağınık kütüphaneler toplanarak bugünkü adıyla Darü’l-Kütübü’l-Mısrıyye diye bilinen Hidiv Kütüphanesi meydana getirildi. 

1882’de Kütüphane-i Umumi-i Osmani adıyla nizamname çıkarılarak herkesin faydalanabileceği umumi kütüphaneler kuruldu. Bayezid Devlet Kütüphanesi, İzmir, Kayseri, Konya, Eskişehir, Diyarbakır ve Bursa’da Milli Kütüphane adıyla kütüphaneler kuruldu. 1911’de temeli atılan Türk Ocağı ve taşra teşkilatlarında kurulan kütüphaneler bir nevi halk kütüphanesi vazifesi gördü. 

Cumhuriyet döneminde 1924’te çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu’yla vakıf kütüphanelerindeki koleksiyonlar, 1927’de çıkan kanunla tekke ve zaviyelerde bulunan eserler Maarif Vekaletine (Milli Eğitim Bakanlığına) bağlı kütüphanelere devredildi. Maarif Vekaletine bağlı olarak faaliyet gösteren Kütüphaneler Müdürlüğü 1960’da genel müdürlük oldu. Kültür Bakanlığının kurulmasından sonra bu bakanlığa bağlandı. Günümüzde devlete bağlı ve özel olarak faaliyet gösteren 812 kütüphane bulunmaktadır. Bu kütüphanelerdeki kitap sayısı 10 milyonun üzerindedir. Çeşitli il ve ilçelerdeki yazma eserler, halk ve çocuk kütüphaneleri Kültür Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne bağlıdır. 

Eğitim ve öğretimin bölünmez bir parçası olan kütüphaneler özel mahiyette yapılan bina ve bölümlerde kurulmuştur. Umumiyetle ortada uzun bir koridorun, yanlarda okuma odalarının ve kitapların muhafaza edildiği odaların yer aldığı kütüphanelerde dinlenme ve diğer ihtiyaçların karşılandığı özel bölümler yer almıştır. Kitaplar her ilim dalına veya belli konulara göre tasnif edilmiş ve fihristleri düzenlenmiştir. Bu fihristler (kataloglar) kütüphanedeki kitaplardan kolayca istifade edebilmek için hazırlanmıştır. 

Kütüphaneler hizmet şekillerine göre; milli kütüphaneler, umumi veya halk kütüphaneleri, çocuk kütüphaneleri, okul kütüphaneleri, üniversite kütüphaneleri, özel kütüphaneler, şehir kütüphaneleri ve gezici kütüphaneler diye kısımlara ayrılabilir. Bunlar dışında yazma eser koleksiyonlarına sahip kütüphaneler de vardır. Türkçe, Farsça ve Arapça el yazmalarının en zengin koleksiyonları Türkiye’de özellikle İstanbul’daki kütüphanelerde bulunmaktadır. 150.000 yazma kitabı, mikrofilm atölyeleri ve modern tesisleriyle Süleymaniye Kütüphanesi bütün yazma eser kütüphanelerinin önde gelenidir. Ayrıca cami ve diğer yerlerdeki yazma kitaplar da Süleymaniye Kütüphanesinde toplanmıştır. Bayezid Devlet Kütüphanesi, Millet Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Âtıf Efendi Kütüphanesi, Hacı Selim Ağa, Köprülü ve Ragıb Paşa kütüphaneleri de yazma eser bakımından zengin kütüphanelerimizdir.