0

DİNAR SANAYİ

GELİŞİM STRATEJİLERİ PLANI PROJESİ

ARAŞTIRMA RAPORU

Afyonkarahisar, 2013

1

Bu çalışma Progem Eğitim Danışmanlık Limited Şirketi’nin Araştırma Ekibi tarafından Dinar Ticaret

ve Sanayi Odası adına gerçekleştirilmiştir.

Araştırma Ekibi

Araştırma İdari YöneticisiAdnan HACIBEBEKOĞLU

Takım Lideri : Gülşah OĞUZ YİĞİTBAŞISaha Koordinatörü : H. Can AKCANUzmanlar : Meliha HACIBEBEKOĞLU

: Sedef ÇETİNEL: Esra ERTEMER

: Merve ÜLVER: Demet BAŞÇI

Bu araştırma raporu 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Destek Programı kapsamında Zafer Kalkınma Ajansı tarafından finanse edilmiş olan “Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Projesi” kapsamında hazırlanmıştır.                                             Sözleşme No: 2012DFD-LPD9T

Bu belgenin içeriğinden sadece Dinar Ticaret ve Sanayi Odası sorumludur ve bu içeriğin herhangi bir şekilde TC Kalkınma Bakanlığı’nın veya Zafer Kalkınma Ajansı’nın görüş ya da tutumunu yansıttığı mütalaa edilemez.İÇİNDEKİLER

2

TABLOLAR DİZİNİ.....................................................................................................................5

GRAFİKLER DİZİNİ....................................................................................................................9

HARİTALAR DİZİNİ....................................................................................................................9

ÖNSÖZ.........................................................................................................................................10

DİNAR SANAYİ GELİŞİM STRATEJİLERİ PLANI PROJESİ...............................................11

ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ VE KAPSAMI................................................................................12

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ....................................................................................................13

1. MEVCUT DURUM ANALİZİ...........................................................................................14

1.1. Nüfus, Kentleşme ve Göç...........................................................................................14

1.2. İstihdam ve İşsizlik.....................................................................................................16

1.3. Sosyoekonomik Yapı..................................................................................................18

1.4. İhracat-İthalat............................................................................................................22

1.5. Ekonomik Göstergeler...............................................................................................23

1.5.1. Tarım............................................................................................................................23

1.5.2. Hayvancılık..................................................................................................................24

1.5.3. Ticaret..........................................................................................................................25

1.5.4. Turizm..........................................................................................................................26

1.5.5. Sanayi...........................................................................................................................27

2. DİNAR SANAYİ GZFT ANALİZİ....................................................................................32

3. ANKET ÇALIŞMASI ANALİZİ VE SONUÇLARI......................................................35

3.1. Araştırmanın Yöntemi..................................................................................................35

3.2. Araştırmanın Evren ve Örneklemi...............................................................................35

3.3. Verilerin Analiz Yöntemi.............................................................................................35

3.4. Anket Analiz Sonuçları................................................................................................36

3.4.1. Faaliyet Süresi...............................................................................................................36

3.4.2. Hukuki Statü.................................................................................................................37

3.4.3. Faaliyet Yeri Mülkiyeti.................................................................................................37

3.4.4. Çalışan Sayıları.............................................................................................................38

3.4.5. Teknik Personel Sayıları...............................................................................................41

3.4.6. Vasıflı/Vasıfsız Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar..................................................42

3.4.7. İşletmelerin Bilişim Altyapısı Sayıları.........................................................................44

3.4.8. Aile Şirketlerinin Sayıları.............................................................................................45

3.4.9. Profesyonel Yönetici İstihdamı Sayıları.......................................................................45

3.4.10. İşletmelerin Faaliyet Konusuna Göre Sayıları..............................................................46

3.4.11. İşletmelerin Temel Ürünleri ve Kullanılan Ana Hammaddeler....................................49

3.4.12. İşletmelerin Üretim Şekline Göre Sayıları....................................................................52

3

3.4.13. İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları..............................................................53

3.4.14. İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları..............................................................53

3.4.15. İşletmelerin Satış Şekline Göre Sayıları.......................................................................54

3.4.16. İşletmelerin Dağıtım Kanallarına Göre Sayıları...........................................................54

3.4.17. İşletmelerin Makine Parkının Değeri............................................................................55

3.4.18. İşletmelerin Üretim ve Pazarlama Süreçlerinde Sahip Oldukları Departmanlar..........55

3.4.19. Ar-Ge Departmanına Sahip İşletmelerin İstatistikleri..................................................58

3.4.20. İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Sebepleri.......................................................................59

3.4.21. Kalite-Kontrol ve Ar-Ge vb. Sahibi İşletmelerin İstatistikleri.....................................60

3.4.22. İhracat İstatistikleri.......................................................................................................61

3.4.23. İhracat Yapılan Kıta ve Ülkelerin İstatistikleri.............................................................62

3.4.24. İhracat Yapmama Nedenleri.........................................................................................64

3.4.25. İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri...........................................................66

3.4.26. İşletmelerin Yatırım ve Teşvik Durumları....................................................................67

3.4.27. İşletmelerin Kapasite Kullanım Oranı İstatistikleri......................................................70

3.4.28. İşletmelerin Tam Kapasite ile Çalışmama Sebepleri....................................................71

3.4.29. İşletmelerin Sahip Oldukları Kalite Belgeleri ve Standartlar.......................................73

3.4.30. İşletmelerin Yatırım Planları İstatistikleri....................................................................76

3.4.31. İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler........................................................76

3.4.32. İşletmelere Göre Üretim, Pazarlama vb. Alanlarda Görülen Değerlendirmeler...........79

3.4.33. İşletmelerin Hammadde, Donanım, Yedek Parça vb. Ürünleri Sattığı Temin Ettiği Bölgeler......................................................................................................................................86

3.4.34. İşletmelerin Bağlı Oldukları Kuruluşlardan (Ticaret ve Sanayi Odası, Esnaf Odası vb.) Beklentileri.........................................................................................................................88

4. DİNAR SANAYİ VİZYONU, STRATEJİLER VE HEDEFLER......................................91

5.1. Dinar Sanayisinin Genel Değerlendirmesi...................................................................91

5.2. Dinar Sanayi 2023 Vizyonu.........................................................................................93

5.3. Dinar Sanayisi Stratejik Hedefleri ve Somut Öneriler.................................................95

5.3.1. Stratejik Hedef 1 - Alternatif Yatırım Alanlarının Geliştirilmesi.................................95

5.3.2. Stratejik Hedef 2 – Özel Sektör Yatırımlarının Arttırılması.......................................120

5.3.3. Stratejik Hedef 3 - Nitelikli İnsan Kaynağının Geliştirilmesi....................................121

5.3.4. Stratejik Hedef 4 - AR-GE ve Yenilikçiliğin Teşvik Edilmesi..................................123

5.3.5. Stratejik Hedef 5- Uluslararası Pazarlara Açılımın Teşvik Edilmesi.........................125

KAYNAKÇA.............................................................................................................................128

EKLER.......................................................................................................................................129

EK 1: Anket Formu................................................................................................................129

4

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 Yıllar İtibariyle Dinar Nüfusu.........................................................................................14Tablo 2 Dinar İli Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı......................................................15Tablo 3 Afyonkarahisar İli Göç Verileri......................................................................................16

5

Tablo 4 İşyeri Sayısı ve İşgücünün Sektörlere Göre Dağılımı.....................................................17Tablo 5 Afyonkarahisar İli Gelişmişlik Sıralaması......................................................................18Tablo 6 Dinar İlçesi Bitirilen Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Nüfus (+15 yaş)......................21Tablo 7 Afyonkarahisar'a Ait İthalat İhracat Bilgileri.................................................................22Tablo 8 Toprağın Kullanım Şekli ve Yüz Ölçüm Oranı..............................................................23Tablo 9 Afyonkarahisar İli Hayvansal Ürünler ve Üretim Miktarları.........................................24Tablo 10 2009 Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı.........................................................................................................................28Tablo 11 2009 Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı...........................................................................................................................28Tablo 12 Dinar Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörlere Göre Dağılımı..........................30Tablo 13 Faaliyet Süresi Tablosu.................................................................................................36Tablo 14 Hukuki Yapı Tablosu....................................................................................................37Tablo 15 Faaliyet Yeri Mülkiyeti Tablosu...................................................................................37Tablo 16 Toplam Çalışan Sayısı Tablosu....................................................................................38Tablo 17 Toplam Kadın Çalışan Sayısı Tablosu..........................................................................39Tablo 18 Toplam Erkek Çalışan Sayısı Tablosu..........................................................................40Tablo 19 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu......................40Tablo 20 Toplam Erkek Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu......................41Tablo 21 Çalışan Tekniker Sayısı Tablosu..................................................................................42Tablo 22 Çalışan Mühendis Sayısı Tablosu.................................................................................42Tablo 23 Vasıflı Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu...............................43Tablo 24 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu.........................................43Tablo 25 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu.........................................43Tablo 26 Ara Kademe Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu......................43Tablo 27 Eleman Bulmakta Sorun Yaşamayan İşletme Sayısı Tablosu......................................44Tablo 28 İnternet Bağlantısı Bulunan İşletme Sayısı Tablosu.....................................................44Tablo 29 İnternet Sitesi Bulunan İşletme Sayısı Tablosu............................................................45Tablo 30 Aile Şirketi Olan İşletme Sayısı Tablosu......................................................................45Tablo 31 Profesyonel Yönetici İstihdam Eden İşletme Sayısı Tablosu.......................................46Tablo 32 Dokuma Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu........................................46Tablo 33 Gıda Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu..............................................46Tablo 34 Et Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu.....................................................................47Tablo 35 Süt Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu...................................................................47Tablo 36 Yumurta Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu..........................................................47Tablo 37 Su Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu...................................47Tablo 38 İçecek İmalatı Yapan İşletme Sayısı Tablosu...............................................................48Tablo 39 İnşaat Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu.............................................48Tablo 40 Tekstil Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu............................48Tablo 41 Maden Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu............................48Tablo 42 Diğer Sanayi Ürünleri Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu.....................................49Tablo 43 İşletmelerin Üretim Şekli Tablosu................................................................................53Tablo 44 İşletmelerin Üretim Yöntemi Tablosu..........................................................................53Tablo 45 İşletmelerin Üretim Yöntemi Tablosu..........................................................................54Tablo 46 İşletmelerin Satış Şekli Tablosu....................................................................................54Tablo 47 İşletmelerin Dağıtım Kanalları Tablosu........................................................................55Tablo 48 İşletmelerin Makine Parkının Değeri Tablosu..............................................................55Tablo 49 İşletmelerin Üretim Departmanı Tablosu.....................................................................56

6

Tablo 50 İşletmelerin Satış Departmanı Tablosu.........................................................................56Tablo 51 İşletmelerin Satın Alma Departmanı Tablosu...............................................................56Tablo 52 İşletmelerin İdari İşler Departmanı Tablosu.................................................................56Tablo 53 İşletmelerin Muhasebe-Finansman Departmanı Tablosu.............................................57Tablo 54 İşletmelerin Kalite Kontrol Departmanı Tablosu.........................................................57Tablo 55 İşletmelerin İnsan Kaynakları Departmanı Tablosu.....................................................57Tablo 56 İşletmelerin Planlama/Kontrol Departmanı Tablosu....................................................58Tablo 57 İşletmelerin Ar-Ge Departmanı Tablosu......................................................................58Tablo 58 İşletmelerin Ar-Ge Personeli Sayısı Tablosu................................................................59Tablo 59 Ar-Ge’nin Kaynak Yetersizliği Nedeni İle Yapılmaması Tablosu...............................59Tablo 60 Ar-Ge’nin İhtiyaç Duyulmaması Nedeni İle Yapılmaması Tablosu............................59Tablo 61 Ar-Ge’nin Bilgi Eksikliği Nedeni İle Yapılmaması Tablosu.......................................60Tablo 62 Ar-Ge’nin Diğer Nedenlerden Ötürü Yapılmaması Tablosu........................................60Tablo 63 Laboratuvar Sahibi İşletme Sayısı Tablosu..................................................................61Tablo 64 Laboratuvar Hizmetini Dışarıdan Temin Eden İşletme Sayısı Tablosu.......................61Tablo 65 İşletmelerin İhracat Şekli Tablosu................................................................................61Tablo 66 İşletmelerin 2012 İhracat Tutarları Tablosu.................................................................62Tablo 67 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Satışlara Oranı Tablosu....................................62Tablo 68 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Üretime Oranı Tablosu.....................................62Tablo 69 Asya Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu...............................................63Tablo 70 Avrupa Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu............................................63Tablo 71 Amerika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu..........................................63Tablo 72 Afrika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu.............................................63Tablo 73 Kıbrıs’a İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu............................................................64Tablo 74 Kaynak Yetersizliği Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu...............64Tablo 75 Talep Edilen Kalite/Miktarda Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu..............................................................................................................................65Tablo 76 Dış Pazarı Tanımama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu.............65Tablo 77 İç Pazardan Tatmin Olma Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu......65Tablo 78 Uygun Fiyatta Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu......................................................................................................................................................66Tablo 79 Diğer Sebepler Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu.......................66Tablo 80 İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri Tablosu.............................................67Tablo 81 Yatırım Teşvik Belgesi Sahibi İşletme Sayısı Tablosu.................................................67Tablo 82 KOSGEB Veritabanına Kayıtlı İşletme Sayısı Tablosu...............................................67Tablo 83 KOSGEB Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu...........................................................68Tablo 84 TÜBİTAK Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu..........................................................68Tablo 85 AB Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu......................................................................68Tablo 86 Banka Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu.................................................................69Tablo 87 Zafer Kalkınma Ajansı Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu......................................69Tablo 88 TTGV Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu................................................................69Tablo 89 Ekonomi Bakanlığı Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu............................................69Tablo 90 Destek Almayan İşletme Sayısı Tablosu......................................................................70Tablo 91 İşletmelerin 2012 Yılı Ortalama Kapasite Kullanım Oranı Tablosu............................71Tablo 92 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu.........................................................................................................................................71Tablo 93 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu.........................................................................................................................................72

7

Tablo 94 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu.........72Tablo 95 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu.........73Tablo 96 İşletmelerin Enerji Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu..........73Tablo 97 İşletmelerin Diğer Yetersizlikler Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu.......73Tablo 98 ISO9001 Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu........................................................74Tablo 99 TSE Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu...............................................................74Tablo 100 Marka Tescil Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu...............................................74Tablo 101 ISO22000 Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu....................................................75Tablo 102 OHSAS Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu.......................................................75Tablo 103 Diğer Belgelere Sahip İşletme Sayısı Tablosu............................................................75Tablo 104 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletme Sayısı Tablosu..................................................76Tablo 105 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletmelerin Planladıkları Yatırım Tutarı Tablosu........76Tablo 106 Yatırım İçin Ek Finans Eksiği Olan İşletme Sayısı Tablosu......................................77Tablo 107 Yatırım İçin İlave İşletme Sermayesi Eksiği Olan İşletme Sayısı Tablosu................77Tablo 108 Yatırım İçin Ürün Kalitesinin İyileştirilmesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu...77Tablo 109 Yatırım İçin İç Pazarda Büyümesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu...................77Tablo 110 Yatırım İçin Dış Pazara Açılması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu....................78Tablo 111 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu..............................78Tablo 112 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu..............................78Tablo 113 Yatırım İçin Yeni Dağıtım Kanalı Oluşturması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu......................................................................................................................................................78Tablo 114 Üretim Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu...................................79Tablo 115 Üretim Çeşitliliği Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu................................80Tablo 116 Üretim Maliyetleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu..............................80Tablo 117 Üretim Verimliliği Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu..............................80Tablo 118 Üretim İadeleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu...................................81Tablo 119 Satış Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu.......................................81Tablo 120 Satış Fiyatı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu..........................................81Tablo 121 Karlılık Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu...............................................82Tablo 122 İhracat Gelirleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu..................................82Tablo 123 İhracat Yapılan Pazar Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu.........................82Tablo 124 Müşteri Sayısı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu....................................83Tablo 125 Müşteri Memnuniyeti Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu.........................83Tablo 126 Müşteri Memnuniyeti Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu.........................83Tablo 127 Kapasite Kullanım Oranı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu....................84Tablo 128 İşletme Sermayesi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu..............................84Tablo 129 İşletme Sermayesi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu..............................84Tablo 130 Borç Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu.......................................85Tablo 131 Ödenen Vergi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu.....................................85Tablo 132 Stok Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu.......................................85Tablo 133 Makine Parkı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu......................................86Tablo 134 İşletmelerin Donanımları Satın Aldığı Yerler Tablosu...............................................86Tablo 135 İşletmelerin Hammaddeleri Satın Aldığı Yerler Tablosu...........................................86Tablo 136 İşletmelerin Yedek Parçaları Satın Aldığı Yerler Tablosu.........................................87Tablo 137 İşletmelerin Bakım Onarım Hizmetini Satın Aldığı Yerler Tablosu..........................87Tablo 138 İşletmelerin Ürünlerini Pazarladığı İşletmelerin Olduğu Yerler Tablosu...................88Tablo 139 İşletmelerin Rakip İşletmelerinin Olduğu Yerler Tablosu..........................................88Tablo 140 Odadan Herhangi Bir Beklentisi Olmayan İşletme Sayıları Tablosu.........................88

8

Tablo 141 Odadan Eğitimler Düzenlemesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu.......................89Tablo 142 Odadan Eğitimler Düzenlemesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu.......................89Tablo 143 Odadan Araştırma ve Proje Yapmasını Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu..............89Tablo 144 Odadan Üniversite-Sanayi İşbirliği Yapmasını Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu. .89Tablo 145 Odadan Bölgesel Fuarlar Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu.........90Tablo 146 Odadan Gelişmiş Ülkelere Teknik Geziler Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu.........................................................................................................................................90Tablo 147 Odadan Gelişmiş Ülkelere Teknik Geziler Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu.........................................................................................................................................90Tablo 148 Türkiye’de Maden Üretimi ve GSYH.......................................................................100Tablo 149 Yıllara Göre Maden İhracatı.....................................................................................101Tablo 150 Afyonkarahisar İli Maden Ruhsatları........................................................................103Tablo 151 Bölgesel Teşvik Uygulaması....................................................................................105Tablo 152 Yıllar İtibariyle Türkiye Hayvan Varlığı (baş).........................................................108Tablo 153 Türkiye Koyun ve Keçi Varlığı (baş).......................................................................109Tablo 154 Türkiye’nin Yaş Meyve ve Sebze İhracatı................................................................110Tablo 155 Türkiye’nin Ülke Bazında Yaş Meyve ve Sebze İhracatı.........................................111Tablo 156 Yıllar İtibariyle Toplam Su Ürünleri Üretimi (Ton).................................................112Tablo 157 Deniz ve İçsu Yetiştiricilik Üretimi..........................................................................112Tablo 158 Dinar'ın Büyükbaş Hayvan Sayısı............................................................................113Tablo 159 Dinar'ın Küçükbaş Hayvan Sayısı............................................................................113Tablo 160 Dinar'ın Kümes Hayvanı Sayısı................................................................................113Tablo 161 Dinar'da Arıcılık İstatistikleri...................................................................................114Tablo 162 Dinar’da Meyve Üretim Miktarı...............................................................................114Tablo 163 Yurtiçi Toplam Meyve Suyu ve Benzeri İçecek Tüketimleri...................................115Tablo 164 Dinar Bitkisel Üretim Değerleri................................................................................115Tablo 165 Dinar'da Bulunan Akarsular ve Özellikleri...............................................................116Tablo 166 Dinar'daki Su Ürünleri Tesisleri...............................................................................116

GRAFİKLER DİZİNİ

Grafik 1 Üretim Yılı Frekans Grafiği...........................................................................................36Grafik 2 Hukuki Yapı Frekans Grafiği........................................................................................37Grafik 3 Çalışan Sayısı Frekans Grafiği......................................................................................38Grafik 4 Kadın Çalışan Sayısı Frekans Grafiği............................................................................39

9

Grafik 5 Erkek Çalışan Sayısı Frekans Grafiği............................................................................40Grafik 6 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Grafiği..........41Grafik 7 Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar Grafiği................................................................44Grafik 8 İşletmelerin İnternet Altyapısı Grafiği...........................................................................45Grafik 9 Dinar Sanayisi Sektörlere Göre İşletme Sayısı Grafiği.................................................49Grafik 10 İşletmelerin Üretim ve Pazarlamada Sahip Oldukları Departman Sayısı Grafiği.......58Grafik 11 İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Nedenlerine Göre Sayıları Grafiği..............................60Grafik 12 İşletmelerin İhracat Yaptıkları Ülke Payları Grafiği..................................................64Grafik 13 İhracat Yapmama Nedenlerine Göre İşletme Sayıları Grafiği.....................................66Grafik 14 Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı Grafiği..............................................................70Grafik 15 Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletme Sayısı Grafiği...........................72Grafik 16 Kalite ve Standart Belgesi Sahibi İşletme Sayısı Grafiği............................................75Grafik 17 Kendilerinde Gördükleri Eksikliklere Göre İşletme Sayısı Grafiği.............................79

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 Dinar Sanayi 2023 Vizyonu Şeması................................................................................94Şekil 2 Afyon İli Maden Haritası...............................................................................................102Şekil 3 Dinar Sanayi 2023 Vizyonu Süreç Planlaması..............................................................127

HARİTALAR DİZİNİ

Harita 1 İllerin Finansal Gelişmişlik Gruplarının Coğrafi Dağılımı…………………...20

ÖNSÖZ

Ekonomik ve sosyal nitelikli bir yapısal değişimin bölge bazında gerçekleşmesini öngören bölgesel kalkınma, birçok açıdan ülke ekonomisine yarar sağlamaktadır. Nüfus–kaynak dengesinin kurulması, bölgelerarası refah seviyesi farklılıklarının giderilmesi gibi yararları göz önüne alındığında, etkin bir bölgesel kalkınma

10

politikasının belirlenmesi ve uygulanması büyük önem taşımaktadır. Bölgesel kalkınma süreci içerisinde yer alan KOBİ’ler, ülkenin tüm yaratıcı potansiyelini ortaya çıkaran öncelikli faktör olarak dikkat çekmektedir. Bölgesel kalkınmışlık açısından dengesizliklerin görüldüğü ülkelerde, geri kalmış bölgelerdeki KOBİ’lerin desteklenmesi ve yenilerinin kurulması için gerekli ortamın hazırlanması, hem bölgesel kalkınma hem de ülkenin gelişmesi açısından bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

Proje ile Dinar ilçesi sanayisinin mevcut durumunun analiz edilmesi, sanayi sektörünün gelişimini engelleyen problemlerin belirlenmesi ve ilçedeki sanayi potansiyelinin ortaya konulması ile sanayi stratejilerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Böylece çalışma sonucunda ilçe sanayisi vizyonu belirlenecek ve sanayide sürdürülebilir gelişim sağlanacaktır. Proje kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler ve hazırlanan rapor farkındalık yaratacak ve bölge genelindeki diğer kurumlara örnek teşkil edecektir. Böylece benzer projelerin önü açılacak ve bu tür projelere karşı ilgili kurum ve kuruluşların duyarlılığı artacaktır. Ayrıca hazırlanan rapor Dinar sanayinin gelişimi için sadece kısa vadeli değil orta ve uzun vadeli stratejileri ve somut önerileri de içereceğinden rapordaki somut önerilerin hayata geçirilmesi için çeşitli kurum ve kuruşlarla işbirliği gerçekleştirilecek ve bu durum ilçe çapında bir çarpan etkisi oluşturacaktır.

Adnan HACIBEBEKOĞLUProgem Eğitim Danışmanlık Ltd. Şti. Genel Müdürü

DİNAR SANAYİ GELİŞİM STRATEJİLERİ PLANI PROJESİ

Sanayi, gelişmiş toplumu karakterize eden en önemli özelliklerden biridir. Sanayinin gelişimi şehirleşmeyi, modernleşmeyi ve büyümeyi beraberinde getiren bir olgudur. Bir yerde sanayinin gelişmesiyle, insanın o alandaki hâkimiyeti ve etkisi artmakta, beşeri güç kendini hissettirmektedir. Bu gücün etkisiyle gelişim daha da hızlanmaktadır. Bu

11

açıdan bakıldığında, her bir yörenin kendine özgü özellikleri sanayi için faklı bir potansiyel oluşturmaktadır. Türkiye’nin sanayileşme düzeyine paralel şekilde, TR33 Bölgesi dâhilindeki illerde de tarih boyunca önemli sanayi yapılanmaları oluşmuş, gelişmiş ve çeşitlilik göstermiştir.

TR33 Bölgesi hâlihazırda önemli bir sanayi yapılanması barındıran, sanayisi çeşitlilik arz eden bir bölge durumundadır. Zengin yer altı kaynakları ve coğrafi konumu sahip olduğu önemli sanayi potansiyeline katkıda bulunmaktadır.

TR33 Bölgesi’nde sektörlerin yarattıkları katma değer açısından dağılımı incelendiğinde, hizmetlerin %47, sanayinin %33, tarımın ise %20’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. TÜİK Bölgesel Gayri Safi Katma Değer (GSKD) verilerine göre, TR33 Bölgesi sanayi üretimi, 23,9 milyar TL değerindeki katma değer ile Düzey 2 Bölgeleri arasında 6. sıradadır. TR33 Bölgesi dâhilindeki toplam gayri safi katma değerin %32,8’ini yine sanayi sektörü oluşturmaktadır. Rakamlardan da görüldüğü üzere sanayi sektörü bölge ekonomisinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

Sanayi sektörü, Türkiye’deki toplam istihdamın %25’ini oluştururken, TR33 Bölgesi’ndeki sanayi istihdamı %26 düzeyindedir. Bu oran Dinar için %4,13’ tür ve bölge ortalamasının çok altında seyir etmektedir. Bu da Dinar’da sanayi sektörünün gelişmediğini gösteren önemli bir göstergedir. Bu bakımdan Dinar’da sanayileşme ile ilgili olarak ilçeye özgü sorunların çözümü bölge ekonomisi için hayati önem taşımaktadır.

Proje kapsamında hazırlanan “Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı” araştırma raporu ile potansiyel bir sanayi bölgesi olan Dinar’da, sanayinin gelişmesinde engel oluşturan temel sebepler araştırılmış, sanayileşme süreci ve sorunları ilçe düzeyinde ele alınmıştır. TR33 Bölge Planı’nda sanayide rekabet gücünün artırılması kapsamında Bölge’de gelişme potansiyeline sahip sanayi kollarının bulunduğu, bölgenin önemli sanayi merkezlerine yakınlığı ile birlikte değerlendirildiğinde, sanayide rekabet gücünün arttırılması, yüksek derecede önem arz eden bir gelişme ekseni olarak ortaya çıkarılmıştır. Bu kapsamda değerlendirildiğinde Dinar’da sanayinin gelişmesinin taşıdığı önem daha da artmaktadır. Çalışma, daha önce bu açıdan ele alınmamış sanayi sektörünün gelişimine dikkat çekmesiyle, ilçe ve il sanayisi bakımından yararlı olacak sonuçlar doğuracaktır. İlçede proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetlere yönelik daha önce benzer bir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Bu bakımdan proje ilçe için bir ilki teşkil etmiştir.

ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ VE KAPSAMI

Günümüzde sosyo-ekonomik refah düzeyi bakımından gelişmiş ve azgelişmiş ülkeler olduğu gibi; her ülkenin sınırları içerisinde de gelişmiş ve az gelişmiş bölgeler bulunmaktadır. Bu farkın oluşmasındaki temel neden, dinamik bir yapıya sahip olan ve

12

gelişme sürecine yön veren iktisadi ve sosyal faktörlerin ülke mekânı üzerinde farklı yoğunluklarda dağılmasıdır.

“Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı” projesi; Dinar Ticaret ve Sanayi Odası vasıtasıyla uygulanabilir bir yerel ekonomik araştırma gerçekleştirmeyi, bölgeye gelmesi beklenen yatırımcılara ve/veya iş geliştirme olanaklarını araştıran bölge sanayicilerine, iş kurma fikri olan girişimci adaylarına ve işadamlarına bölgedeki ekonomik varlıklar hakkında detaylı veri tabanı oluşturmayı hedeflemektedir. Bu veritabanı ile Dinar’ın ekonomik gelişmişlik açısından ihtiyaç ve beklentileri ile yatırım fırsatları tespit edilecek, dünyadaki uygulamalar ve hizmetten faydalanan tarafların beklentilerini göz önünde bulundurarak ileride yapılması gereken çalışmalara ışık tutması açısından Dinar’ın mevcut durumu tanımlanıp nerede olduğu belirlenecek ve de yapılması planlanan stratejik yapılanmanın hazırlık çalışmaları tamamlanacaktır.

“Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı” araştırma çalışması sayesinde; yerel ekonomik kalkınmanın, yerelin yaşam kalitesini bir üst seviyeye çıkarma çabası olduğu hususunda yerel kamu, sivil toplum ve özel sektör otoriteleri arasında ortak anlayışın oluşturulmasına ve Dinar’da üniversite-yerel yönetimler-özel sektör-kamu kurumları arasında işbirliği kültürü ve örgütlenmenin geliştirilmesine de katkıda bulunulacaktır.

“Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı” araştırması; sektör farkı gözetmeksizin Dinar ilçesindeki imalat sanayini kapsamaktadır. Araştırma; imalat sanayinde faaliyet gösteren firmaların mevcut durumunun analiz edilmesi, sanayi sektörünün gelişimini engelleyen problemlerin belirlenmesi ve ilçedeki sanayi potansiyelinin ortaya konulması ile sanayi stratejilerinin geliştirilmesini içermektedir. Böylece çalışma sonucunda ilçe sanayisi vizyonu belirlenecek ve sanayide sürdürülebilir gelişim sağlanacaktır.

Dinar ilçesinde faaliyet gösteren firmalarının ve yörenin sorunları ile potansiyelleri ortaya konmuş, iyileştirme ve geliştirme için çözüm önerileri geliştirilmiştir. Bu doğrultuda amaç, firmaların bilgi düzeylerinin ve teknolojik altyapılarının geliştirilmesine, potansiyellerini geliştirmelerine ve rekabet güçlerini artırmalarına yardımcı olacak stratejilere yön vermektir. Böylece, Dinar ilçesindeki firmaların potansiyellerinin geliştirilmesi ile bölgenin sürdürülebilir kalkınmasını sağlanırken, sosyal sermayeyi ve girişimcilik geliştirilerek yerel potansiyeli harekete geçirilecektir.

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Araştırma çalışması kapsamında Dinar sanayi GZFT analizi, anket çalışması ve mevcut durum ile ilgili literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkan bilgiler doğrultusunda Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Araştırma Raporu

13

hazırlanmıştır. Yaklaşık 1 aylık bir süreçte tamamlanan çalışma kapsamında başvurulan araştırma yöntemleri detayları şu şekildedir.

Literatür Taraması: Bu çalışma kapsamında ilçe sanayisinin genel durumunu yansıtmak amacıyla sektör ile ilgili resmi kurumlardan ilçenin genel ekonomik durumunu belirlemeye yönelik istatistiki bilgiler araştırılmıştır. Literatür taraması ile dünyadaki ve Türkiye’deki sanayi gelişim politikaları incelenmiş, mevcut çalışmalar değerlendirilerek ikincil veriler derlenmiş ve mevcut çalışmaların Dinar’da uygulanabilirliğine yönelik analiz yapılmıştır.

Dinar Sanayi GZFT Analizi: Dinar sanayisinin durumunu belirlemeye yönelik bir GZFT analizi toplantısı gerçekleştirilmiştir. GZFT analizi, bir sistemi incelemek veya sistemle ilgili politikaları oluşturmak için kullanılan analitik bir yöntemdir. Dinar sanayisi GZFT analizi ile de amaçlanan Dinar sanayisinin güçlü ve zayıf, avantajlı ve dezavantajlı noktalarının ortak bir platformda görülebilmesini sağlamaktır. Toplantıya sanayi sektörü ile ilgili tüm paydaş kurum ve kuruluşlar davet edilmiştir. Toplantı Progem Danışmanlık firmasından bir moderatör ve raportör eşliğinde ve bölgeden 21 kişinin katılımı ile yaklaşık 4 saat süren bir çalışma sonucu tamamlanmıştır. Toplantıda ortaya çıkan sonuçlar analiz edilerek Dinar sanayi GZFT analizi hazırlanmış ve rapora eklenmiştir.

Anket Çalışması: Dinar TSO üye veri tabanı kullanılarak ilçede imalat sanayinde faaliyet gösteren 51 adet işletme ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Faaliyet kapsamında işletmelerin genel bilgileri (kuruluş tarihi, faaliyet alanı, personel sayısı vb), kapasite kullanım oranı, AR-GE faaliyetleri ve teknoloji düzeyleri, üretim planlaması ve satışları, yatırım eğilimleri, kredi kullanım ve teşviklerden yararlanma durumları, dış pazara açılma, verimlilik ve rekabet güçleri analiz edilerek Dinar sanayisinin mevcut durumu ve sanayi potansiyeli ortaya çıkarılmıştır. Anket çalışması kapsamında Progem danışmanlık bünyesinden bir saha koordinatörü ile 2 anketör görev almıştır. Öncelikle uzmanlar tarafından bir anket formu oluşturulmuş, anket formu Dinar TSO yetkilileri ile paylaşılarak nihai haline getirilmiştir. Anketör ekibe yapılacak çalışma ile ilgili anket formu üzerinden 3 saatlik eğitim verilmiştir. SPSS programına veri girişleri yapıldıktan sonra SPSS analiz yöntemleri (Ortalama, frekans, çapraz tablolar vb.) kullanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Anket sonuçlarına ilişkin analiz raporlarına Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Raporu’nda yer verilmiştir.

1. MEVCUT DURUM ANALİZİ 1.1. Nüfus, Kentleşme ve Göç

14

TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2012 yılı verilerine göre Dinar ilçesinin nüfusu 48.529 dur. Bu nüfusun 23.818’i erkeklerden, 24.711’i kadınlardan oluşmaktadır. Nüfusun 23.351’i kırsal alanda, 25.178’i ise ilçe merkezinde ikamet etmektedir. İlçede nüfus yoğunluğu (Kişi/km2) 2012 yılı itibariyle 36’dır.

Dinar ilçesinin nüfusu 1990 yılı itibariyle sürekli olarak azalma göstermiştir. Özellikle 1990-2007 yılları arasında çok büyük oranda bir azalma gözlenmektedir. Bunun başlıca sebebi, 1 Ekim 1995’de meydana gelen deprem felaketidir. Yaşanan Dinar depremi etkisiyle gerek Dinar’ın köylerinden gerekse ilçe merkezinden önemli miktarda göç (Yaklaşık 15 bin kişi) yaşanmıştır. Isparta, Denizli ve İzmir gibi yakın şehir merkezleri Dinar’dan yaşanan göçün başlıca adresleri olmuştur. Özellikle Isparta il merkezi bu anlamda göç edilen başlıca merkez olmuştur.

Dinar ilçesinde nüfus büyüklüğü yıldan yıla düşüş göstermiştir. Buna rağmen kentleşme oranı her geçen yıl artmaktadır. Dinar ilçesinde kentleşme oranının süreç içerisinde artması ve aynı zamanda kırsal nüfusun azalış göstermesi, ilçede köyden kent merkezlerine doğru yoğun bir göç yaşandığını göstermektedir.

Tablo 1 Yıllar İtibariyle Dinar Nüfusu

Yıllar Nüfus Sayısı Kent Nüfusu Kır NüfusuKentleşme Oranı (%)

1990 90.952 34.990 55.962 382000 88.304 35.424 52.880 402007 50.311 24.340 25.971 482008 49.575 24.475 25.100 492009 49.648 25.155 24.493 512010 49.410 25.197 24.213 512011 48.777 25.120 23.657 512012 48.529 25.178 23.351 52

Kaynak: TÜİK, Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri

Dinar ilçesinde 10-19 yaş arası nüfus diğer yaş gruplarına göre en fazla nüfus değerine sahiptir. Dinar genç nüfusun yoğun olarak bulunduğu bir ilçe olma özelliği taşımaktadır.

Toplumdaki üretim faaliyetlerine katılmadıkları varsayılan 0-14 yaş grubu ile 65 ve daha yukarı yaşlardaki nüfus bağımlı nüfus olarak nitelendirilmektedir. Toplam yaş bağımlılık oranı aktif ve çalışma çağındaki nüfus olan “15-64” yaş grubundaki her 100 kişinin bakmak zorunda olduğu çocuk ve yaşlı nüfusu göstermektedir. Buna göre Dinar ilçesinde bağımlı nüfus miktarı 2012 yılında 16.925, 2011 yılında 17.097, 2010 yılında 17.249, 2009 yılında 17.558, 2008 yılında 17.469 ve 2007 için 17.942 olarak gerçekleşmiştir. Bu sayının 5 yıllık verilerde sürekli artışta olduğu görülmektedir. Bu artış henüz genç nüfus yapısından yaşlı nüfus yapısına doğru geçişin gerçekleşemediğini göstermektedir.1

1 www.tuik.gov.tr

15

Tablo 2 Dinar İli Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre DağılımıYaş

GrubuYıllar

2012 2011 2010 2009 2008 2007'0-4' 3.419 3.516 3.506 3.682 3.628 3.705'5-9' 3.628 3.580 3.725 3.800 3.998 4.241

'10-14' 4.081 4.239 4.301 4.447 4.350 4.415'15-19' 4.126 3.976 4.068 4.114 3.933 3.987'20-24' 2.976 3.263 3.663 3.681 3.971 4.117'25-29' 3.327 3.358 3.512 3.551 3.572 3.730'30-34' 3.383 3.449 3.423 3.366 3.380 3.492'35-39' 3.239 3.235 3.242 3.331 3.394 3.409'40-44' 3.180 3.058 3.047 3.186 3.256 3.345'45-49' 3.214 3.428 3.449 3.304 3.300 3.093'50-54' 3.000 2.745 2.701 2.908 2.798 2.863'55-59' 2.791 2.942 2.885 2.578 2.548 2.447'60-64' 2.368 2.226 2.171 2.071 1.954 1.886'65-69' 1.752 1.763 1.752 1.733 1.707 1.763'70-74' 1.547 1.549 1.536 1.555 1.472 1.629'75-79' 1.243 1.312 1.343 1.409 1.483 1.381'80-84' 912 816 819 688 628 633'85-89' 294 276 220 195 160 116'90+' 49 46 47 49 43 59

Toplam 48.529 48.777 49.410 49.648 49.575 50.311Kaynak: TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri

TÜİK 2010 yılı verilerine göre Afyonkarahisar ilinin doğurganlık hızı2 2.82’dir. Türkiye’nin doğurganlık hızına bakıldığında Afyonkarahisar ili ortalamanın üzerindedir.

Afyonkarahisar ili dışarıya göç veren bir ildir. 1990-20012 yılları arasındaki göç verileri incelendiğinde ilin verdiği göç aldığı göçten fazlalık göstermektedir. Süreç içerisinde 2000 yılı ve 2012 yılı döneminde ilin aldığı göç verdiği göçün üzerinde gerçekleşmiştir.

Tablo 3 Afyonkarahisar İli Göç VerileriYıl ADNKS Nüfusu Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç

1990 95.643 11.141 14.779 -3.6382000 128.516 12.549 11.785 7642008 697.365 18.270 24.861 -6.591

2 Doğurganlık Hızı: 15-49 yaş arasındaki her 1.000 kadın başına düşen canlı doğum sayısını ifade eden göstergedir.

16

2009 701.326 20.223 22.256 -2.0332010 697.559 17.451 24.119 -6.6682011 698.626 17.219 24.063 -6.8442012 703.948 24.167 21.738 2.429

Kaynak: TÜİK, Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri

1.2. İstihdam ve İşsizlik

Türkiye’nin il farkı gözetmeksizin gündeminde olan ve en acil çözüm bekleyen sorunlarından birisi işsizliktir. İşsizlik ekonomik sonuçlarının yanı sıra birtakım toplumsal sorunlara da yol açmaktadır. Gelir yoksunluğu nedeniyle ekonomik açıdan yoksulluğa neden olurken, diğer yönüyle bireyler üzerindeki olumsuz sosyal-psikolojik etkileriyle sosyal dışlanmaya neden olmaktadır. İşsizlik, gelir eşitsizliği ve yoksulluğu artırırken, insan kaynaklarının atıl kalmasına yol açarak kalkınmayı yavaşlatmaktadır.

TÜİK tarafından gerçekleştirilen bir çalışmaya göre 2010 yılında Afyonkarahisar ilinde işgücüne katılım oranı %47,2, işsizlik oranı %7,6 ve istihdam oranı %43,5 olarak gerçekleşmiştir. Bu oranlar Türkiye geneli için sırasıyla %48,8, % 11,9 ve %43’tür. Buna göre Afyonkarahisar Türkiye ortalaması ile karşılaştırıldığında istihdam ve işsizlik alanında az da olsa daha iyimser bir tablo sergilemektedir. Afyonkarahisar işgücü piyasası, Türkiye işgücü piyasasına benzer şekilde, “tarım sektöründeki yüksek istihdam, işgücüne katılımın düşüklüğü, istihdam oranının özellikle kadınlarda çok düşük olması ve işgücünün ortalama eğitim seviyesinin düşüklüğü” yapısal özelliklerine sahiptir.

Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması’na3 göre 2005 yılı ile karşılaştırıldığında, Afyonkarahisar’ın genel ekonomi endeksi sıralamasında yükseldiği görülmekle birlikte ilin işgücü endeksi sıralamasında gerilediği dikkat çekmektedir. Bu gelişmede, Afyonkarahisar’ın 2005-2010 döneminde Türkiye’de nüfusun gerileme eğilimi sergilediği illerden biri olmasının etkili olduğu düşünülmektedir.

İŞKUR’un yayınladığı 2012 İl İstihdam Raporuna göre; 2012 yılı içinde Afyon İl Müdürlüğü’ne yapılan başvuru 18.113 kişi ve açık iş sayısının 5.685 olduğu görülmektedir. Açık iş sayısı ve başvuran sayısı arasında çok büyük fark vardır.

İlde 4.481 kişi İŞKUR tarafından işe yerleştirilmiştir. Kayıtlı işgücü 27.706 kişi ve bunların 18.064’ü işsizdir. İşsizlerin çoğunluğunu erkekler oluşturmasına rağmen 2012 yılında kadınların da iş başvurusu oldukça artmıştır.

İşsizlerin yaş olarak 20 ile 44 yaş arasında yoğunlaştığı görülmektedir. 2012 yılında 20-24, 25-29 ve 30-34 yaş aralıklarında iş arayan kadın sayısında gözle görünür bir artış olmuştur.3 Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması, İş Bankası, 2012

17

İŞKUR tarafından 2010 yılında gerçekleştirilen Afyonkarahisar İli İşgücü Piyasası Araştırması4 kapsamında elde edilen veriler ilin istihdam yapısına yönelik önemli bilgiler sunmaktadır. 660 firmayı içeren bir örneklem üzerinden gerçekleştirilen bu araştırmaya göre işyeri sayısı en fazla Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründe bulunmaktadır. Toplam işyerlerinin % 14,7’si Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründedir. Toplam çalışan sayısında ön plana çıkan sektör “Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetler” sektörüdür. Çalışanların % 82,9’u erkek, % 17,1’i kadındır. Erkeklerin % 17,1’i Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründe çalışmaktadır. Kadınların % 24,8’i Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründe çalışmaktadır.5

Tablo 4 İşyeri Sayısı ve İşgücünün Sektörlere Göre Dağılımı

Sektör AdıToplam

İş Yeri Sayısı Erkek Kadın Toplam

Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri

97 3.135 941 4.076

Toptan ve Perakende Ticaret 84 1.682 287 1.969Gıda Ürünleri, İçecek 68 2.450 235 2.685

Tarım, Avcılık ve Ormancılık 57 354 34 388İnşaat 44 1.231 86 1.317

Başka Yerde Sınıflandırılmamış İmalatlar 42 1.114 116 1.260Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı 42 1.918 118 2.036

Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik

34 917 19 936

Oteller ve Lokantalar 32 1.168 275 1.443Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme 25 759 35 794Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri 20 442 247 689

Enerji Üreten Maddeler Hariç Madencilik 20 366 34 400Eğitim 16 323 227 550

Tekstil ve Tekstil Ürünleri İmalatı 15 1.030 731 1.761Makine ve Teçhizat İmalatı 15 447 55 502

Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler 13 171 193 364Ağaç Ürünleri İmalatı 6 99 6 105

Kağıt Hamuru, Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı 5 64 20 84Ana Metal ve Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı 4 99 0 99

Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı 4 26 2 28Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri 4 79 76 155

Elektrikli ve Optik Donanım İmalatı 3 53 10 63Kok Kömürü, Rafine Ed. Pet. Ür ve Nük Yakıt İm. 3 73 9 82

Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve Dağıtımı 3 136 8 144Kimyasal Madde ve Ürünler İle Suni Elyaf İmalatı 2 74 13 87

4 Tarım sektöründe 57, Sanayi sektöründe 234, İnşaat sektöründe 44 ve Hizmetler sektöründe 325 işyeri olmak üzere toplam 660 adet işyeri anketi doldurmuştur.5 İŞKUR Afyonkarahisar İli İşgücü Piyasası Araştırması, 2010

18

Deri ve Deri Ürünleri İmalatı 1 35 4 39Ulaşım Araçları İmalatı 1 11 0 11

TOPLAM 660 18.286 3.781 22.067Kaynak: İŞKUR Afyonkarahisar İli 2010 Yılı İşgücü Piyasası Araştırması Sonuç Raporu

Toplamda en fazla çalışılan meslekler; Beden İşçisi (Genel), Beden İşçisi (Temizlik), Diğer Madenciler ve Taş Ocakçılar, Müşteri Hizmetleri Görevlisi, Satış Elemanı (Tanıtım)’dır. Kadınların ve erkeklerin toplamda en fazla çalıştığı meslek aynı ve Beden İşçisi (Genel)’dir.

1.3. Sosyoekonomik Yapı

Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması 2012 yılı verilerine göre 2005 yılına kıyasla 4 basamak gerileyerek 44. sırada yer alan Afyonkarahisar, Ege Bölgesi’nin bu kapsamda en az gelişmiş ili konumundadır. İlin genel ekonomik gelişmişlikte daha iyi konumda olmasında, coğrafi konumu ve büyük şehirlerarasında bir kavşak niteliğinde olması etkili olmaktadır.

Tablo 5 Afyonkarahisar İli Gelişmişlik Sıralaması2005 Yılı

2010 Yılı

İllerin Gelişmişlik Sıralaması 40 44Genel Ekonomi Sıralaması 29 26

Kişi Başı Ekonomi Sıralaması 40 39İşgücü Sıralaması 34 41

Sosyal Gelişmişlik Sıralaması 39 40Kaynak: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması 2012

İller Arası Rekabetçilik Endeksi 2009-2010 sonuçlarına göre 81 il arasında en rekabetçi 48. il olan Afyonkarahisar 15,07 genel endeks değerine sahiptir.

Rekabetçilik gücünü oluşturan dört alt endeks incelendiğinde, Erişilebilirlik Alt Endeksi’nin payının %40,84 olduğu, bunu sırasıyla %30,51’lik payıyla Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi’nin ve %28,07 ile Beşeri Sermaye ve Yasam Kalitesi Alt Endeksi’nin takip ettiği görülmektedir.

Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi’nin ilin rekabetçilik gücüne katkısı %0,58 oranındadır. Yıllar itibariyle düzenli olarak yükselişte olduğu Erişilebilirlik Alt Endeksi’nde 2007-2008 verilerine göre 61. sırada olan Afyonkarahisar’ın, 2008-2009 sonuçlarına göre 58. 2009-2010 sonuçlarına göre ise 57. sırada olduğu tespit edilmiştir.

Yıllar itibariyle düzenli olarak yükselişte olduğu Erişilebilirlik Alt Endeksi’nde 2009-2010 sonuçlarına göre 57. sırada olduğu tespit edilmiştir. Demiryolu ağına bağlı bulunan ilin bir önceki seneye göre bir sıra ilerlemesinin başlıca sebebinin ilin

19

Kilometrekare Basına Düsen Bölünmüş Yol Uzunluğu’na ilişkin sıralamada bir önceki seneye göre 6 sıra ilerleyerek 14. sıraya yükselmesidir.

Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi’nde Afyonkarahisar’ın, 2009-2010 sonuçlarına göre 20. il konumuna geldiği görülmektedir.

Beşeri Sermaye ve Yasam Kalitesi Alt Endeksi’nde verilere göre 55. il konumundadır. İlin, 2009-2010 dönemi rekabetçiliğine %0,58 oranında katkı sağlayan Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi’ndeki sıralamasında da yıllar itibariyle düşüş gözlemlenmiş olup, 2007-2008 verilerine göre 28. olan ilin, 2008-2009 döneminde 31. olduğu, 2009-2010 sonuçlarına göre ise 1 sıra daha gerileyerek 32. olduğu tespit edilmiştir.

İlde Son Beş Yıla Ait Patent Tescil Ortalaması’nda yıllar içinde gerçeklesen gerileme ve diğer illerin bu alt endeksteki değişken sıralamalarında daha yüksek bir ivme ile artış göstermesi Afyonkarahisar’ın bu alt endeksteki rekabetçiliğine olumsuz yönde yansımıştır.

Tüm alt endeksler itibarıyla, Ege Bölgesi ortalamasının altında yer alan Afyonkarahisar, genel ekonomi sıralaması dışında Türkiye ortalamasına paralel bir görünüm arz etmektedir. Genel ekonomi sıralamasında ise il daha olumlu bir görünüm arz etmektedir.6

İllerin Finansal Gelişmişlik Gruplarının Coğrafi Dağılımı’nın 2011 yılına ait haritası incelendiğinde kırmızı renk 1. Grup, turuncu renk 2. Grup, sarı renk 3. Grup, mavi renk 4. Grup ve bordo renk 5. Grup bölgeleri ifade etmektedir. Bu gruplamaya göre kırmızı renkten bordo renge giderken gelişmişlik seviyesi düşmektedir. Afyonkarahisar ili 3. Grup gelişmekte olan iller arasında görülmektedir.7

6 İller Arası Rekabetçilik Endeksi Araştırması, 2009-20107 Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması Türkiye İş Bankası, 2012

20

Harita 1 İllerin Finansal Gelişmişlik Gruplarının Coğrafi Dağılımı

Kaynak: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması 2012

21

Afyonkarahisar ili eğitim verilerine bakıldığında okuryazar nüfus oranı ile okuryazar kadın nüfusun toplam kadın nüfusa oranlanmasında çok ciddi gelişmeler yaşandığı görülmektedir. Bu gelişmeler özellikle ortaöğretimdeki ve meslek ve teknik liselerdeki okullaşma oranlarında kendini göstermektedir. Buna göre, ortaöğretimdeki okullaşma oranında %35’e varan artışlar yaşanırken, mesleki ve teknik liselerdeki okullaşma oranında yüzde %48’e varan artışlar yaşanmıştır.

Afyonkarahisar ilinin eğitim alanında kazandığı bu ivmeye paralel olarak Dinar ilçesinde de yıldan yıla eğitim alanında gelişmeler yaşanmaktadır. Dinar ilçesinde 9 Ortaöğretim, 47 İlköğretim kurumu bulunmakta, İlköğretim okullarının 32’si başka okullara taşınmaktadır. Bu okullardan 6 Ortaöğretim ve 6 da İlköğretim Okulu Dinar ilçesinde bulunmaktadır. Taşınan okullardaki öğrencilerin büyük bir kısmı yine Dinar ilçe merkezine taşınarak eğitim öğretime devam etmektedir. Dinar ilçesinde ortaöğretim okullarında okuyan (1.781) öğrencinin %88,2’si (1.571), ilköğretim okullarında okuyan (6.952) öğrencinin %56,6’sı (3.937) şehir merkezindeki okullarda eğitim-öğretim görmektedir.8

TÜİK 2012 verilerine göre, Dinar ilçesinde nüfusun büyük kısmının ilkokul mezunu olduğu görülmektedir. Toplam ilçe nüfusunun %37’si ilkokul mezunudur. Buna karşılık nüfusun sadece %6’lık kısmı yüksekokul ve fakülte mezunudur.

Tablo 6 Dinar İlçesi Bitirilen Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Nüfus (+15 yaş)Bitirilen Eğitim Düzeyi Toplam Erkek KadınOkuma yazma bilmeyen 2.391 311 2.080

Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen 2.589 667 1.922İlkokul mezunu 13.738 5.918 7.820

İlköğretim mezunu 6.308 3.259 3.049Ortaokul veya dengi okul mezunu 2.145 1.471 674

Lise veya dengi okul mezunu 7.285 4.644 2.641Yüksekokul veya fakülte mezunu 2.536 1.645 891

Yüksek lisans mezunu 70 48 22Doktora mezunu 15 8 7

Bilinmeyen 291 156 135Toplam 37.368 18.127 19.241

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2012 Yılı Verileri

Afyonkarahisar ilinde mevcut yatak kapasitesi 1.827’dir. Sağlık Bakanlığı’na ait hastanelerde 1.303, üniversite hastanesinde 337, özel hastanelerde ise 187 yatak kapasitesi mevcuttur. Yatak doluluk oranlarında %75 ile üniversite hastanesi ilk sırada yer almaktadır. İlde; 18 Toplum Sağlığı Merkezi, 98 Aile Sağlığı Merkezi, 81 Sağlık Evi, 8 Devlet Hastanesi, 1 Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi, 1 Göğüs Hastalıkları Hastanesi, 1 Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi, 7 Entegre İlçe Hastanesi, 1 Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, 1

8 T. Kadir, Dinar Şehri’nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009.

22

Halk Sağlığı Laboratuvarı, 1 Verem Savaş Dispanseri, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi bulunmaktadır9.

İl genelinde 253 uzman doktor, 363 Pratisyen doktor, 54 Diş Hekimi, 15 Eczacı, 1.366 Hemşire-Ebe ve 1.058 Diğer Sağlık Personeli, 752 kişide diğer hizmetler grubunda memur görev yapmaktadır.10

Dinar ilçesinde 1 devlet hastanesi bulunmaktadır. Devlet Hastanesi 100 yatak kapasitelidir. Hastane yalnız Dinar köy ve kasabalarına hizmet vermekle kalmayıp, Dazkırı, Başmakçı, Evciler, Kızılören ilçeleri ve bunlara bağlı köy ve kasabalarına da hizmet vermektedir. İlçenin içinden geçen ve ülkeyi Batı Anadolu’ya ve Akdeniz Bölgesine bağlayan karayolları üzerinde olması, karayolu üzerindeki trafik akışının da fazla olması nedeniyle meydana gelen trafik kazalarında yaralıların ulaştırıldığı bir bölge hastanesi gibi görev yapmakta olup,  personel sayısı genel olarak yeterlidir. Hastanede, uzman hekim sayısı 23, aile hekimliği bölge sayısı 6, aile hekimi sayısı 14, hekim sayısı 33, hemşire sayısı 65’tir.

1.4. İhracat-İthalat

TÜİK Dış Ticaret İstatistiklerinden alınan veriler incelendiğinde, Afyonkarahisar’ın ithalat değerlerinde yıldan yıla bir artış olduğu görülmektedir. Son 5 yıldaki verilerde ithalatçı firma sayısında 2008 yılında en düşük, 2011 yılında en yüksek rakama ulaşılmıştır. Afyonkarahisar ilinin ekonomik faaliyetlere göre ihracat değerlerine bakıldığında en büyük ihracat miktarının imalat sektöründe gerçekleştirildiği görülmektedir.

İlin 2012 yılı ekonomik faaliyetlere göre ihracat değerlerine bakıldığında tarım, hayvancılık, ticaret, madencilik ve taş ocakçılığı ve imalat faaliyetlerinde ithalat gerçekleştiği gözlemlenmektedir.

İlin ithalat değerlerine bakıldığında ithalatta en büyük payı alan sektör yine imalat sektörüdür. İthalat yapılan diğer sektörler tarım ve ormancılık, madencilik ve taş ocakçılığı, imalat ve toptan ve perakende ticarettir.

Tablo 7 Afyonkarahisar'a Ait İthalat İhracat Bilgileri

Yılİhracatçı

Firma Sayısıİhracat Değeri

(1.000 UDS)İthalatçı

Firma Sayısıİthalat Değeri (1.000 UDS)

2008 201 237.839 106 34.3702009 213 208.636 110 40.5122010 209 217.277 125 72.6532011 244 291.446 148 91.190

Kaynak: 81 İl Durum Raporu 2012

1.5. Ekonomik Göstergeler

9 Afyonkarahisar Valiliği 2012 Yılı Ocak Brifingi10 Afyonkarahisar Valiliği 2012 Yılı Ocak Brifingi

23

1.5.1.Tarım

Afyonkarahisar ili genel görünümü itibariyle bir yayla karakteri taşır. Bu özellik ilin her yerinde aynı olmayıp bazen bir bölgede yüksek dağların arasında geniş ovaların yayıldığı görülür. Bu ovalarda topraklar genelde hafif ve orta alkali bir karakterdedir.

Tablo 8 Toprağın Kullanım Şekli ve Yüz Ölçüm OranıKullanım Şekli Alanı ( Ha )

Tarla Arazisi 382.395Meyvelikler Ve Bağ 16.131

Sebzelikler 6.758Gül Bahçeleri 310

Nadas 73.516Kullanılmayan Tarım Arazisi 57.158

Toplam 536.268Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık bakanlığı Afyonkarahisar İl Müdürlüğü

Toplam 536.268 hektar arazinin 195.513 hektarı sulu, 340.755 hektarı sulanamayan tarım alanıdır. Sulanan arazi miktarının 40.986 hektarı merkez ilçededir. İlde 2012 yılında 9.515 hektar alanda haşhaş ekimi yapılmıştır. Afyonkarahisar’da yumrulu bitkiler üretimi içerisinde

patates üretiminin payı % 95’dir. İlde 2012 yılında 11.731 hektar alanda patates ekimi yapılmıştır. Afyonkarahisar ilinde kiraz üretim eğilimi son yıllarda ihracat imkânlarının artması ile olarak yükseliş eğilimindedir. Bölgede üretilen kiraz kalitesinin çok yüksek olması sebebiyle üretimin %70’lik büyük bir kısmı ihracata gitmektedir. İhracat imkânının olması üreticinin getirisini artırmakta ve çiftçinin en büyük sorunu olan pazarlama problemini ortadan kaldırmaktadır.

Afyonkarahisar ilinde % 89’luk miktar ile Sultandağı ilçesi yağlık ayçiçeği üretiminde ön plana çıkmaktadır. Afyonkarahisar, yağlık ayçiçeği üretimi için arazi yapısı ve sektörel gelişme olarak uygun şartlara sahiptir. İlde bölgesel bazda marka yaratmış ve yüksek işleme kapasiteli yağ fabrikalarının bulunması ürünün pazarlama kanalının her zaman açık olmasını sağlamaktadır. Türkiye’de bitkisel yağ sektörünün yağlık ayçiçeği üretiminde, kendine yeterlik durumu yaklaşık % 60’tır. Türkiye pazarındaki % 40’lık açığın kısa vadede kapanmayacağı ve yağlık ayçiçeği ürününün kısa vadede pazarlama sorunu ile karşılaşmayacağı düşünülmektedir. İlde 2012 yılında 7.444 hektar alanda yağlık ayçiçeği ekilmiştir.

Türkiye’de Endüstri Bitkileri üretimi içerisinde şeker pancarı üretiminin payı yıllara göre değişmekle beraber % 95 civarındadır. Afyonkarahisar’da ise, Endüstri Bitkileri içerisinde şeker pancarı üretiminin payı % 99 dur. İlde 2012 yılında 14.920 hektar alanda şeker pancarı ekimi yapılmıştır.11

11 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Afyonkarahisar İl Müdürlüğü

24

Dinar ilçesinde yetiştirilen tarım ürünleri Afyonkarahisar ili ürünleri ile paralellik göstermektedir.

İlçenin toplam yüz ölçümü 128.735 hektardır. Toplam tarım alanı 45.279 hektarken toplam sulanan alan 42.553, toplam kuru tarım alanı ise 2.726 hektardır.

Akdeniz ve Ege bölgelerinde toprakları olan Dinar ilçesinin merkez ve merkeze bağlı köylerinin büyük kısmı ve Dombay Ovası’nın güney kısımları Akdeniz bölgesinde, diğer yerleşim alanları ise Ege bölgesindedir. Göller yöresinde yer alan Dinar, Kuzeyde Sandıklı, Kuzeydoğuda Şuhut, güneydoğuda Isparta, kuzeybatıda Denizli, güneybatıda ise Dazkırı ile çevrilidir. Dinar 37° 50 ve 38°20 Kuzey paralelleriyle 29° 58 ve 30° 32 doğu meridyenleri arasında yer alıp 1286 km² genişliğindedir. Dinar ilçesinin tarım alanlarının kullanılış amaçlarına göre dağılımına bakıldığında tarla alanı; 41.802, sebze alanı; 917 meyve alanı; 1.343, süs bitkileri 112, nadas alanı; 1.015, diğer alan; 90 ve toplam alan 45.279 hektardır.

Tarım alanlarında hububat, patates, şekerpancarı, haşhaş, turşuluk salatalık gibi bitkisel üretimi ile önemli merkezlerinden biridir.

Afyonkarahisar il ve ilçelerinde 60 adet tarım kooperatifi aktif olarak hizmet vermektedir.

1.5.2.Hayvancılık

Afyonkarahisar ilinde hayvancılık önemli geçim kaynaklarından biridir. Afyonkarahisar ili hayvancılık verilerine bakıldığında ildeki hayvancılık faaliyetleri sığır, manda, koyun, keçi, hindi, kaz-ördek, tavuk besiciliği ve at-katır, eşek yetiştiriciliği, arı kovanı üretimi olarak görülmektedir. İlde en fazla tavuk besiciliği yapılmaktadır. Tavuk besiciliğini küçükbaş hayvancılıkta koyun besiciliği ve büyükbaş hayvancılıkta sığır besiciliği takip etmektedir.Afyonkarahisar ilinde hayvancılık alanındaki üretim miktarlarına bakıldığında süt üretimi tüm yıllarda başı çekmektedir. En düşük üretim miktarı ise tüm yıllarda tiftik olarak kayıtlara geçmiştir. Tiftik 2011 ve 2012 yıllarında hiç üretilmemiştir.

İlçe bazında verilere bakıldığında Dinar’da 14.375 büyükbaş, 89.340 küçükbaş, 112.000 kanatlı hayvan bulunmaktadır. Bunlara ek olarak ilçede 3.155 adet arı kovanı bulunmaktadır.

Tablo 9 Afyonkarahisar İli Hayvansal Ürünler ve Üretim Miktarları

Ürün CinsiYıllar

2008 2009 2010 2011 2012Süt (Ton) 346,952 363,273 390,566 415,983 552,609

Kırmızı Et(Ton) 18,257 13,746 11,767 10,91 13,96Beyaz Et(Ton) 1,519 1,845 1,987 3,741 3,484

Deri (Adet) 73,641 78,876 76,833 52,423 85,42Yapağı (Ton) 1,227 1,116 1,055 1,334 1,009

Kıl (Ton) 80 74 72 72 67

25

Tiftik (Ton) 7 7 6,8 0 0Yumurta (Ton) 96,85 106,067 122,738 118,302 173,075

Kültür Balıkçılığı (Ton) 252 253 259 2,488 1,07Bal (Ton) 281 389 403 721 419

Bal Mumu (Ton) 15 20 21 18 10,5Kaynak: Afyonkarahisar Valiliği Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

Ayrıca Dinar ilçesinde hayvancılığa altyapı sağlayan 1 adet yem fabrikası, 1 adet balık ağları iplik fabrikası, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası bulunmaktadır.

1.5.3.Ticaret

Afyonkarahisar’ın çeşitli bölge merkezlerini bir birine bağlayan kara ve demir yolu ulaşım ağının merkezinde olması, ilin bölge ticaretinde önemli bir kavşak olduğunu göstermektedir. Zaman içerisinde bu özelliğinin Türkiye ticaretindeki önemi fark edilerek, çeşitli ticaret merkezlerinin ve konaklama tesislerinin kurulmaya başlaması, ilin ticaretini önemli ölçüde etkilemiştir. Afyonkarahisar’dan diğer illere satışı yapılan mallar; çimento, canlı hayvan, lastik ayakkabı, sucuk, taze et, yün ve yapağı, sebze ve meyve, lokum, pişmaniye, reçel ve kaymak, hububat, un, bitkisel yağ, hayvan yemi, çeşitli tohumlar, malt, konveyör band, inşaat tuğlası ve bunun gibi mallardan oluşmaktadır. Diğer illerden Afyonkarahisar’a giriş yapılan mallar ise; manifatura, konfeksiyon, tuhafiye, inşaat malzemeleri, sebze ve meyve, gıda maddeleri, oto yedek parçaları, sanayi hammaddeleri, ilaç, mefruşat, kösele ve kavafiye gibi mallardır.

2008 yılında Afyonkarahisar’a ait kişi başına düşen ihracat miktarı 341 dolar iken, 2011 yılında 417 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında gerçekleşen ihracat değeri toplam olarak 291.446 dolardır.

Afyonkarahisar’da 2009 yılında kurulan ticaret unvanlı işyeri sayısı 290, şirket ve kooperatiflerin sayıları 211 olup, il merkezindeki ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı üye sayısı 3.032’dir. Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı olan üye sayıları bakımından öne çıkan ilk 5 sektör Müteahhitlik ve Mühendislik Hizmetleri, Otomotiv, Ulaşım Araçları ve Akaryakıt İmalatı ve Satıcıları, Toptan ve Perakende Gıda İmalat ve Satıcıları, Mermer, Doğal Taş Fabrikaları, Finansal Hizmetler şeklinde sıralanabilir.

Buna ek olarak Afyonkarahisar’da öne çıkan ekonomik faaliyetler; metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı, gıda ürünleri ve içecek imalatı sektörü, plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektörü şeklinde sıralanmaktadır.

1.5.4.Turizm

Afyonkarahisar, beş bin senelik bir yerleşim merkezidir. Tarihi eserler bakımından çok zengindir. Hitit ve Frigyalılara ait tarihi kalıntılar, Selçuklu ve Osmanlı devrine ait zengin

26

eserler vardır. Kaplıcaları dolayısıyla turizm bakımından da hareketlidir. Tarihi ve turistik eserlerinden bazıları şunlardır: Gezler Kalesi, Sandıklı Kalesi, Toprakkale, Ulu Cami, Ak Mescid, İmaret Cami, Afyon Kalesi, Arasta Mescidi.

Afyonkarahisar ilindeki mesire yerleri Gecek Kaplıcası bölgesi, Keltepe yakınlarındaki Muttalip Bağları, Sandıklı yakınlarındaki Soğuk Pınar ve Yeşil Depir Köyü çevresidir.

Dinar ilçesi Afyonkarahisar gibi tarih ve turizm yönünden oldukça gelişmiş bir bölgedir. Dinar ve yakınında kurulan iki önemli antik şehir; Kelenia ve Apameiadır. Apameia antik kenti Mercimek tepesi yamaçlarında, Kelenia antik kenti ise Apameia antik kentinin doğusunda Kaleyıkığı tepe çevresinde kurulmuştur. Ancak her iki kent de hala büyük oranda toprak altında gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedir. Apameia kent alanında, yarım daire şeklinde bir yapı kalıntısı içinde tiyatro, stadyum ve Artemis Anaitis Tapınımı’na ait tapınak temeli bulunmakta, bunlar yüzeye daha yakın, diğer yapılar ise toprak altında bulunmaktadır. 31. Helenistik dönemde üzerinde Maeander (Marsyas B.Menderes) nehri ve flüt çalan Marsyas’ı gösteren resimler olan sikkeler basıldığı bilinmektedir. Romalıların Anadolu’da katıldıkları ilk savaş olan Magnesia Savaşı (M.Ö.190) sonrasında yapılan barış anlaşması (M.Ö. 188) da burada imzalanmıştır ve Apameia Barışı olarak adlandırılmaktadır. Dinar ilçesinin, 19. yy. sonuna kadar çok sayıda antik kalıntıya sahip olduğu bilinmektedir. Bunlar arasında büyük kilise, Artemis Anaitis Tapınağı, su kemerleri ve hamamların kalıntıları yer alır.

İlçede; halkın dinlenme ve rekreasyon alanları olarak kullandığı mesire ve park alanları yer almaktadır. Büyük Menderes nehrinin kaynaklarından Suçıkan ve Düden bunlardan ikisidir. Diğerleri ise İncirli, Santral, Gar ve Meslek Yüksek Okulu parklarıdır.

Ayrıca hemen her mahallede çeşitli büyüklükte yeşil alanlar mevcuttur. Antik kaynaklara göre Suçıkan; mitolojide tanrı Apollon ile Kelenia prensi Marsyas arasında, dünyanın ilk müzik yarışmasının yapıldığı belirtilen yerdir. Aynı zamanda Suçıkan, Tanrı Apollo’yu müzik yarışmasına davet ederek meydan okuyan, Satyr Marsyas’ın önce derisinin yüzülüp sonra öldürüldüğü yerdir.

Ayrıca ilçede konaklama yapılacak, Suçıkan parkında bulunan Suçıkan Oteli dışında 3 otel daha bulunmaktadır. Bunlar; Devran, Gönen ve Kanarya otelleridir. İlçe merkezinde, Dere, Üçlerce, Konak ve İstasyon mahallelerinde ağaçlandırılmış ve ağaçlandırılmakta olan sahalar bulunmaktadır. İlçenin kuzeydoğusunda yer alan şehir mezarlığının kuzeyinde ve batısındaki ormanlar, alan bakımından en büyük yeşil alanları oluşturmaktadır.12

1.5.5.Sanayi

İlde ilk sanayi yatırımları kamu tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunlar Çimento, Beton Travers, Kızılay Madensuyu, Afyon Alkoloidleri, SEKA, Şeker ve Şeker Makina

12 T. Kadir, Dinar Şehri’nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009.

27

fabrikalarıdır. Daha sonraları tarım ürünlerine dayalı un, ayçiçeği yağı, makarna ve yem fabrikaları kurulmuştur. Bu fabrikaları tuğla, kiremit, mermer, makina ve lastik fabrikaları izlemiştir. İlde yerel sermaye birikimi olmasına rağmen bu sermaye birikimi sanayi yatırımlarına kanalize edilememektedir.

Afyonkarahisar ili denince akla mermer gelmektedir. Mermer ile birlikte tarım sektörüne bağlı gıda sanayisi de Afyon ilinde diğer gelişmiş sanayi alanıdır. Yine tarım ve hayvancılık konularıyla ilgili olarak, Afyon et ve şeker ürünlerinde önemli markalara sahiptir. Gıda sanayi mamulleri Afyonkarahisar’ın avantajlı konumundan ötürü il çevresinde yer alan çok sayıdaki alışveriş merkezlerinde pazarlanma olanağına sahiptir.

İlde faal durumda olan 2 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Bunlar merkezde bulunan Afyonkarahisar OSB ile İscehisar İlçesinde bulunan İlçesinde Mermer Özel İhtisas OSB’dir. Afyonkarahisar OSB 6.000 civarında istihdama sahiptir. İscehisar OSB’de ise altyapı çalışmaları devam etmektedir.

Afyonkarahisar ilinde bulunan sanayi işletmelerinin % 48’i mikro ölçekli, % 43’ü küçük ölçekli, % 8’i orta ölçekli, % 1’i büyük ölçekli işletmelerdir. Personel sayısına göre büyük işletmeler;

Hera Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Afyon Şeker Fabrikası Toprak Mahsulleri Ofisi Afyon Alkoloidleri Fab. İşl. Müdl. Demmer Demireller Mermer Sanayi ve Ticaret A.Ş. Gamme Giyim Ev Tekstil Ürün Ltd. Şti. olarak sıralanabilir.

Afyonkarahisar ili sanayi sicil belgeli işletmelerin sektörlere göre dağılımı aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Buna göre Afyonkarahisar’da 685 işletmenin 15.215 çalışanla faaliyet gösterdiği görülmektir. Sektörler incelendiğinde işletme sayıları bakımından madencilik ve taş ocakçılığı ile gıda ve içecek imalatı ön plana çıkmaktadır. Söz konusu sektörlerin ağırlıkları istihdama da yansımış olup toplam istihdamın yarısından fazlasının bu iki sektörde gerçekleştiği görülmektedir.

Tablo 10 2009 Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı

Sektörİşletme Sayısı

% PayıÇalışan Sayısı

% Payı

Ağaç Ürünleri İmalatı 15 2,19 249 1,64Ana Metal Sanayi 3 0,44 41 0,27

28

Bavul, Ayakkabı İmalatı 5 0,73 114 0,75Diğer Madencilik ve Taşocakçılığı 279 40,73 4.216 27,71

Diğer Ulaşım Araçları 1 0,15 161 1,06Elektrikli Makine 6 0,88 242 1,59

Fabrikasyon Metal Ürünleri 11 1,61 581 3,82Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı 130 18,98 3.645 23,96

Giyim Eşyası İmalatı 8 1,17 1.353 8,89Kimyasal Madde ve Ürünler 13 1,90 602 3,96

Makine ve Teçhizat 22 3,21 277 1,82Metal Olmayan Diğer Mineral Ürünler 83 12,12 2.414 15,87

Mobilya İmalatı 7 1,02 213 1,40Motorlu Kara Taşıtı ve Römork 2 0,29 69 0,45

Plastik ve Kauçuk İmalatı 7 1,02 204 1,34Tekstil İmalatı 7 1,02 551 3,62

Diğer 86 12,55 283 1,86Toplam 685 100,00 15.215 100,00Kaynak: Afyonkarahisar Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü

Aşağıdaki tabloda söz konusu işletmelerin ilçelere dağılımları verilmiştir. 685 işletmenin 296’sının merkezde olduğu, 221’inin de mermer imalat merkezi olan ve Afyonkarahisar ili merkezine çok yakın mesafede bulunan İscehisar ilçesinde yer aldığı görülmektedir. Bunun yanında Dazkırı, Bolvadin, Dinar ve Sandıklı ilçeleri istihdam açısından ön plana çıkan diğer ilçelerdir.

Tablo 11 2009 Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı

Sıralama İlçeler İşletme Sayısı % Payı Çalışan Sayısı % Payı1 Merkez 296 43,21 8.606 56,562 İscehisar 221 32,26 2.885 18,963 Sandıklı 26 3,80 444 2,924 Bolvadin 25 3,65 552 3,635 Sinanpaşa 23 3,36 358 2,356 Dinar 20 2,92 612 4,027 Emirdağ 16 2,34 289 1,908 Sultandağı 15 2,19 181 1,199 Çay 11 1,61 101 0,6610 Dazkırı 11 1,61 882 5,8011 İhsaniye 6 0,88 95 0,6212 Başmakçı 4 0,58 57 0,3713 Çobanlar 4 0,58 47 0,3114 Şuhut 3 0,44 36 0,2415 Bayat 1 0,15 3 0,0216 Evciler 1 0,15 44 0,2917 Hocalar 1 0,15 3 0,02

29

18 Kızılören 1 0,15 20 0,13  Toplam 685 100,00 15.215 100,00

Kaynak: Afyonkarahisar Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü

1908 yılında ilçe olan Dinar’ın, İstanbul ve Ankara'dan gelen, Denizli, İzmir ve Antalya'ya giden yolların kesişim noktasında bulunması itibariyle ulaşımı oldukça kolaydır. Bölgeye kara, demir ve hava yoluyla kolayca ulaşılabilir. Demir yoluyla İstanbul’a, Ankara'ya ve İzmir’e bağlantıları vardır. Kara yoluyla İstanbul’a 9, Ankara'ya 6, İzmir’e 5, Afyon'a ve Denizli'ye 1,5, Antalya'ya 3 saat ve Burdur ve Isparta'ya 45 dakika mesafededir. Dinar ilçesi Afyon iline 110, Isparta ve Burdur iline 60, Denizli ve Uşak illerine ise 110 km mesafededir.

Şehirler farklı iş alanlarının ve farklı ekonomik sektörlerin ortaya çıktığı yerleşmelerdir. Farklı iş kollarında çalışan nüfus ise şehrin ekonomik yapısı ve şehirleşme sürecindeki durumu hakkında bilgi vermektedir. Dinar’da, istihdam edilen nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı incelendiğinde; nüfusun %12,9’u tarım, %14,5’i imalat sanayi, %65’i hizmet ve %7,6’sı da inşaat sektörlerinde çalışmaktadır. Hizmet sektöründe çalışan nüfusun %47,8’i toplumsal ve kişisel hizmetlerde, %32,1’i de toptan ve perakende ticaret alanında yoğunlaşmış durumdadır. Çalışan nüfusun %86’sı erkek, %14’ü ise kadınlardan oluşmaktadır. Sektörlerin tamamında erkek çalışanların üstünlüğü görülmektedir. Erkek çalışan oranı tarımda %87,4, sanayide %81,4, hizmet sektöründe ise %85,2’dir.13

Dinar ilçesinde köy alanının; %47’si tarım alanlarından, yaklaşık %6’sı çayır-mera ve ormanlık alanlardan ve % 47’si de yerleşim alanlarından meydana gelmektedir. Çalışan nüfusun %12,9’u tarım sektöründe istihdam edilmekte ve şehirde ikamet etmektedir. İlçede un ve yem fabrikaları başta olmak üzere tarımsal amaçlı kullanılan makine ve eşya üretimi şehir çevresinde ve küçük sanayi sitesinde bulunan sanayi tesislerinde imal edilmektedir. Yukarıdaki tablodaki verilere bakıldığında verilere göre sanayi işletme sayısı bakımından Afyonkarahisar’ın ilçeleri arasında altıncı sırada yer alan Dinar’da tarım, hayvancılık ve ticaret gelişmiştir. Dinar ve çevresinde halkın gelir kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanır.

İlçede 9 adet dokuma, 2 adet teneke kutu, 2 adet çuval, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası, 1 adet yem fabrikası, 1 adet balık ağları iplik fabrikası, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası, 1 adet kot dikim atölyesi vardır. Ayrıca ilçede 50 adet kalkınma ve sulama kooperatifi ile 7 banka şubesi vardır.14 2010 yılı itibariyle 49.410 kişinin yaşadığı ilçede 779 kayıtlı üyesi bulunan Dinar Sanayi ve Ticaret Odası bulunmaktadır. Tabloda Dinar TSO üyelerinin sektörlere göre dağılımı verilmektedir.

Tablo 12 Dinar Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörlere Göre DağılımıSektörler Üye Sayısı

Dokuma Tekstil, Toptan ve Perakende Ticareti Meslek Grubu 46Tarımsal ve Hayvansal Ürünler Tacir ve Sanayicileri Meslek Grubu 169

13T. Kadir, Dinar Şehri’nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009.14 http://www.dinar.bel.tr

30

Her Türlü İnşaat Ürünleri ve Müteahhitleri, Mimarlar ve Mühendisler, Elektrik ve Sıhhi Tesisatçılar Meslek Grubu

66

Gıda İmalatçıları, Toptan ve Perakende Ticareti Meslek Grubu 99Dayanıklı Tüketim Malzemeleri Elektronik Ürünler İmalatı Toptan ve

Perakende Ticareti Meslek Grubu54

Madencilik Taş Ocakçılığı Metal Perakende ve İmalatı Meslek Grubu 52Ulaştırma Otomotiv ve Yedek Parçaları Akaryakıt Makina Meslek

Grubu185

Finans, Sigorta, Gayrimenkul, Sarraflar Meslek Grubu 61Konaklama Restoran ve Diğer Hizmetler Meslek Grubu 47

Toplam 779Kaynak: Dinar TSO

Dinar-Denizli karayolu üzerinde ilçeye 12 km mesafedeki Akçaören - Göğebakan mevkiinde yer alan Dinar Organize Sanayi Bölgesi (Sicil No: 52)

52 hektar büyüklüğündedir. 2010 yılında tamamlanmıştır.

Bölgedeki; 78 adet sanayi parselinin 3 adedi tahsis edilmiştir.

İlçedeki önemli sanayi işletmeleri ise şöyledir;

Acarlar Çuval Fabrikası: 1960 yılında kurulan fabrikada, önceleri jüt kanaviçe çuval, pamuklu bez torba imal edilmiş ve son yıllarda Petkim’den alınan hammadde ile polipropilen çuval üretimi yapılmaktadır. Üretilen çuvallar un, yem, tekstil ve maden üretim tesislerine pazarlanmaktadır. Yeni sanayi sitesinde faaliyetine devam eden fabrikada, 70 işçi çalışmakta ve günlük 150 bin plastik dokuma yapılmaktadır.

Ağsan Dokuma Sanayi: 1974 yılında hizmete açılan fabrikada, naylon balık ağı koruma ve güvenlik ağları, kafes ağları, sportif amaçlı ağ, düğümsüz trol ağı, tüm balıkçılık ekipmanları üretilmektedir. Eski Isparta karayolu üzerinde Korubaşı Mahallesi’nde bulunan fabrika, 44 işçi ile aylık 70 ton düğümsüz ve 15 ton düğümlü ağ üretimi yapmaktadır.

Başak Tekstil: Çalışan sayısı bakımından Dinar İlçesi’nde kurulan en büyük fabrikadır. Konak Mahallesi, Yayla sokakta kurulan tesiste konfeksiyon ve giyim eşyası imalatı yapılmakta ve 170 kişi istihdam edilmektedir.

İnfotex Mat Fabrikası: Dinar-Denizli yolu üzerinde 2006 yılında açılan fabrikada, buğdaydan saf alkol ve alkollü içki üretimi yapılmaktadır. Türk-Rus ortaklığı ile kurulan tesiste 32 kişi çalışmaktadır.

Ullmo Gıda-Su ürünleri: 1998 yılında yabancı ortaklıkla Dinar-Isparta karayolu üzerinde faaliyete geçen fabrika tatlı su ve deniz ürünleri konservesi işlemekte ve işlediği ürünleri çoğunlukla yurtdışına ihraç etmektedir. 53 kişinin çalıştığı fabrika önceleri Çalışkan Su

31

Ürünleri olarak faaliyet göstermekte iken 2006 yılında bu ismi alarak faaliyetine devam etmektedir.

Üçtuğ Mermer ve Çorap Fabrikası: 2004 yılında mermer, 2006 yılında ise çorap imalatı yapan bölümleri açılan fabrika, Dinar-Isparta karayolu üzerinde kurulmuştur. Her çeşit mermer, traverten, eskitilmiş ürün, mozaik ve doğal taş üretimi ile her türlü bay, bayan, çocuk çorabını üretimi yapılmaktadır. Mermer ve çorap üretiminin önemli bir bölümü yurtdışına ihraç edilmektedir. Mermer ve diğer ürünler üretimi aylık 25 konteyner, çorap üretimi ise yıllık 9,5 milyon çifttir. Fabrikada, 100’den fazla çalışan bulunmaktadır.15 Diğer sanayi tesislerinden bazıları ise; Tensan Teneke Fabrikası, Dinar Tuz Fabrikası, Önder Uğur Un Sanayi, Ünak Makine Sanayi, Önder Yem Sanayi, Ön-Yem Sanayi Dilas Kauçuk Sanayidir.

2. DİNAR SANAYİ GZFT ANALİZİ

Günümüzde merkezi otorite tarafından yapılan planlama anlayışı yerine bölgesel kalkınmada daha etkili olacağı düşünülen yeni bir planlama anlayışı öne çıkmaya başlamıştır. Yerel yönetim ağırlıklı bu anlayışın planlama, organizasyon ve koordinasyon ağırlıklı yönetim fonksiyonlarını yürütmesi ile bölgesel ihtiyaçların ve potansiyelin daha iyi değerlendirilmiş olacağı ileri sürülmektedir. Buna göre yörede yaşayan insanlar bu ihtiyaçları ve potansiyelleri en iyi şekilde bilmekte ve kendileri tarafından yapılan çalışmalara sahip çıkma ve bunları devam ettirme konusunda daha kararlı olabilmektedir.

15 T. Kadir, Dinar Şehri’nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009.

32

Kurumsal strateji ve konumlanma açısından sıkça başvurulan bir yöntem olan GZFT analizi firma, kurum, sektör, örgüt vb. iç-dış durumunun etraflıca incelenip değerlendirildiği bir analiz uygulamasıdır.

GZFT analizi, firma, kurum, sektör, örgüt vb. kurumsal işlerliği, rekabet gücü, konumu gibi iç ve dış değerlendirmelerin yapılabildiği en etkili değerlendirme yöntemlerinden birisidir. Türkiye’de her geçen gün daha çok uygulanan GZFT analizi, ilgili alanlarda güçlü ve güçsüz yanların görülmesini, gelecekte karşılaşılacak olan fırsatlar ve tehlikelere karşı hazırlığın bugünden yapılabilmesini sağlar. GZFT analizi 4 adımdan oluşur:

G ► Olumlu ve güçlü olan özelliklerin belirlenmesidir.Z ► Olumsuz veya zayıf olan özelliklerinin belirlenmesidir.F ► İçte ve dışta sahip olunan fırsatları belirtmektedir.T ► Etraftaki olası tehlike, risk ve tehditleri belirtmektedir.

Zafer Kalkınma Ajansı tarafından finanse edilen ve Dinar Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yürütülen “Dinar Sanayileri Gelişim Stratejileri Planı” Projesi kapsamında GZFT analizini oluşturmak için 3Nisan 2013 tarihinde bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantı Progem Danışmanlık firmasından bir moderatör ve bir raportör eşliğinde yürütülmüştür. Toplantıya Afyon Kocatepe Üniversitesi’ne bağlı Dinar MYO Müdürü ile Yüksekokul Sekreteri, bölgede kurulu imalat sanayi firmaları, yerel esnaf ve ticaret erbabı ile diğer sektörlerin temsilcileri olmak üzere toplam 21 kişi katılımda bulunmuştur. Yaklaşık 3 saatlik bir zaman diliminde gerçekleştirilen toplantıda önce yerel sanayinin güçlü ve zayıf yönleri, ardından fırsatlar ve tehditleri tartışılmıştır. Bu oturumda “Beyin Fırtınası” tekniği kullanılarak katılımcıların serbestçe görüşlerini ifade etmelerine imkân sağlanmıştır. Toplantı esnasında elde edilen veriler doğrultusunda yapılan analize göre Afyon ilinin Dinar ilçesinde sanayi sektörünün GZFT çalışması sonuçları aşağıda sunulmuştur.

GZFT Analizi Sonuçları

33

Güçlü Yönler Zayıf Yönler

İlçenin coğrafi konumu nedeniyle demiryolları ve kara yolları açısından elverişli bir konumda bulunması

Stratejik coğrafi konum, özellikle büyük şehirlere yakınlık

Ilıman bir iklime sahip olması ve su kaynaklarının bolluğu

Afyonkarahisar’ın yeni teşvik sistemi kapsamında belirlenen bölgeler arasında 4. bölgede yer alması

Organize sanayi bölgesinin varlığı Ucuz işgücü ve arsa/arazi

olanaklarının bulunması Mermer ve maden potansiyelinin

yüksekliği İlçenin rüzgâr enerjisi kapasitesinin

yüksekliği nedeniyle enerji yatırımlarına açık olması

İlçede Meslek Yüksekokulu bulunması

Tarım-hayvancılık alanında mevcut üretimin yarattığı tarımsal hammadde kaynaklarının zenginliği

Balıkçılığın gelişmiş olması Zengin bir tarihi yapıya sahip

olunması İlçede uluslararası müzik festivali

düzenleniyor olması

Eğitimli nüfusun genellikle istihdam olanaklarının daha geniş olduğu Denizli’ye göç etmesi

Kalifiye işgücü arzı ile sanayinin işgücü talebi arasında uyum eksikliği bulunması

Sanayinin ihtiyaç duyduğu ara elemanların azlığı

Gençlerin bölgeden göç etmesi nedeniyle açılan İŞKUR meslek eğitimlerine yeterli katılımın sağlanamaması

İşletmelerde kurumsallaşma kültürü ve bilincinin azlığı

Bölgesel işletme yöneticilerinin ve personelinin eğitim eksikliği

Geleneksel yöntemler kullanıldığı için profesyonel sanayi işletmelerinin oluşamaması

Kolektif bilinç ve birlikteliğin gelişmemiş olması

İnsanların işgücü zamanını verimli olarak kullanmıyor olmaları

Belediye başkanının iktidara muhalif partiden olması nedeniyle kamu yatırımlarından gerektiği kadar yararlanılamaması

Yerel STK’ların zayıf yapısı

Fırsatlar Tehditler

Hızlı trenin ilçeden geçecek olması İşgücü potansiyelinin yüksekliği İlçede T tipi cezaevi, fen lisesi ve

hastane yatırımlarının yapılacak olmasının sağlayacağı olanaklar

Yatırımına 2012 yılında başlanan Türkiye’nin en büyük meyve suyu fabrikasının ilçede kurulmakta olması

Bölgedeki atıl bahçelerin değerlendirmeye başlanması ile artacak olan hammadde (meyve) varlığı

Dinar depremi ile sosyal yapının bozulması

Göçün devam etmesi Sosyal olanakların, kentsel yaşantının

kısıtlılığı ve bunun kaliteli işgücünün ve yatırımcıların çekilmesi açısından yarattığı dezavantaj

İnsanların ilgisizliği, farkındalığın düşük olması

Ticaret hayatında güven sorunu yaşanması

Bölge öz sermayesinin gerek

34

Sivil havacılık okulunun açılması sayesinde okulun ihtiyaçlarına yönelik olarak ilçenin ticaret hayatında sağlanacak canlılık, açılacak kursların esnafa sağlayacağı gelişim olanakları

İlçenin Isparta’ya yakın olması nedeni ile mevcut bitkisel (gül) potansiyelini değerlendirmeye yönelik olarak gül yağı fabrikası yatırımının devreye girecek olması

Halen ilçede açıkta depolanan kentsel atıkların çöp fabrikasının tamamlanması sayesinde geri dönüştürülmeye başlanması ve atıl tarlaların tarıma açılmasının sağlanacak olması

harcamalar gerekse yatırım anlamında dışarıya çıkma eğilimi

3. ANKET ÇALIŞMASI ANALİZİ VE SONUÇLARI

3.1. Araştırmanın Yöntemi

Afyonkarahisar ili Dinar ilçesinde sanayi kollarında faaliyet gösteren üreticiler ile yapılan çalışmada araştırma yöntemi olarak anket görüşmeleri belirlenmiştir. Toplamda 51 sanayi üreticisine ulaşılmış ve anket görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Bu anketlerde işletmelerin genel bilgileri (kuruluş tarihi, faaliyet alanı, personel sayısı vb), kapasite kullanım oranı, AR-GE faaliyetleri ve teknoloji düzeyleri, üretim planlaması ve satışları, yatırım eğilimleri, kredi kullanım ve teşviklerden yararlanma durumları, dış pazara açılma, verimlilik ve rekabet güçleri analiz edilerek Dinar sanayisinin mevcut durumu ve sanayi potansiyeli sorgulanmıştır.

35

Anket formları katılımcı üreticilere yüz yüze görüşmeler ile uygulanmıştır. Anket çalışmaları üreticilerin ofislerinde ve üretim alanlarında (üretim yapılan fabrikalarda) gerçekleştirilmiştir.

Bu çalışma için öncelikle hizmet sağlayıcı Progem Danışmanlık Ltd. Şti. tarafından, sanayi üretim kapasiteleri ve sanayinin gelişmişliğinin ölçülmesi konuları hakkında, anket formları oluşturulurken dikkate alınacak olan, nitel ve nicel bilgilerin elde edilmesi için 5 kişilik bir uzman ekip oluşturulmuştur. Oluşturulan bu ekip, Dinar Ticaret ve Sanayi Odası yönetiminin görüşlerini alarak, çeşitli veri kaynaklarından araştırmalar yaparak bölgedeki sorunları tespit etmiş ve elde edilen bilgiler doğrultusunda anket soruları hazırlanarak anket formu oluşturulmuştur. Bunlara paralel olarak bir anketör ekip oluşturulması çalışmasına başlanmıştır. Hizmet sağlayıcı Progem Danışmanlık Ltd. Şti. personellerinden 2 kişi anketör olarak görevlendirilmiştir. Verilerin kalite düzeyini arttırmak için deneyimli anketörler ile çalışılmış, anketörlere 1 günlük anket formu uygulama eğitimi verilmiş ve gerçekleştirilen her anket formu saha koordinatörü tarafından kontrol süzgecinden geçirilmiştir.

3.2. Araştırmanın Evren ve Örneklemi

Araştırma evreni Dinar Ticaret ve Sanayi Odası üyesi olan sanayi işletmeleridir. Dinar Ticaret ve Sanayi Odası veritabanına kayıtlı 60 adet faal sanayi işletmesi bulunmaktadır. Proje kapsamında 60 işletme ile görüşülmesi planlanmıştır. Uygulama sürecinde bu işletmelerden 51’ine ulaşılabilmiştir.

3.3. Verilerin Analiz Yöntemi

Anket formlarının analizi kısmında IBM SPSS İstatistik 20 programı kullanılmıştır. Anketle elde edilen verilerin elektronik ortama geçirilmesi ve yapılacak analizlere uygun hale dönüştürülmesi için kod planı hazırlanmış ve anket sonuçları SPSS programına girilmiştir.

Bilimsel araştırmalarda değişkenler arasındaki ilişki düzeylerini belirleyebilmek amacıyla çeşitli tanımlayıcı istatistikî teknikler yaygın olarak kullanılmaktadır. Verileri özetlemek için sınıflama ya da sıralama ölçek türleri kullanıldığı zaman çapraz Tablolardan, eşit aralıklı ya da oranlı ölçek türleri kullanıldığı zaman ise ortalamalardan yararlanılmaktadır. Bu anket çalışmasının analiz aşamasında da bahsi geçen istatistik tekniklerine başvurulmuştur.

3.4. Anket Analiz Sonuçları

3.4.1. Faaliyet Süresi

Katılımcıların faaliyet sürelerinin öğrenilmesi için “Kuruluş Yılı” sorulmuş ve SPSS programında verilerin kodlanması sırasında soru “Faaliyet Süresi” olarak kapalı uçlu standartlara getirilmiştir. Sanayici üreticilerinin faaliyet sürelerinin analizine bakıldığında şıklar arasındaki değerlerin birbirine yakın olduğu görülmektedir. Fakat cevap sıklığı görülen aralıklar “1-4 yıl” ve 20-29 yıl” seçenekleridir. Katılımcıların %28,125’i “1-4 yıl”, %25’i ise “20-29” yıl seçeneklerini işaretlemiştir. Bu bağlamda bakıldığında tabloda görüldüğü gibi

36

araştırma katılımcısı üreticilerin çoğunluğu 1-4 yıl süredir bölgede sanayi ürünleri üretiminde faaliyet göstermektedir. Bu durumda da Dinar sanayi üretimine yönelik ilçede eski yatırımcıların yer aldığı, ilçeye son yıllarda yatırımların arttığı ve/veya ilçedeki yatırımcıların sanayi üretimine yöneldiği gözlemlenmektedir.

Bu bilgiler ışığında yapılan anket çalışmasının faaliyet süresi bazında ele alındığında ortalama olarak yakın sayılarda üreticiye ulaşılması alınan verilerin anlamlılığını desteklemektedir. Fakat toplam 19 katılımcıdan sorunun cevabı alınamamış ve bu veriler kayıp veri olarak kayıt altına alınmıştır.

Tablo 13 Faaliyet Süresi TablosuFaaliyet Süresi

Süre Cevap Sayısı Yüzde1-4 Yıl 9 28,1255-9 Yıl 5 15,625

10-19 Yıl 6 18,7520-29 Yıl 8 25+30 Yıl 4 12,5Toplam 32 100

Grafik 1 Üretim Yılı Frekans Grafiği

1-4 Yıl 5-9 Yıl 10-19 Yıl 20-29 Yıl +30 Yıl Toplam0

20

40

60

80

100

120

Cevap SayısıYüzde

3.4.2. Hukuki Statü

İşletmelerin hukuki yapısının denetlendiği bu soruya 51 katılımcının 50’si yanıt vermiştir. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruya yanıt vermiş olduğu için veriler anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır. En çok işaretlenen seçenek 33 cevap sayısı ile “Limited Şirket” seçeneğidir. Bu seçeneğe ilişkin olarak veriler ele alındığında Dinar’da faaliyet gösteren sanayici üreticilerin sırasıyla %66’sı “Limited”, %18’i “Anonim”, %12’si “Şahıs” ve %4’ü de “Diğer” statüsüne sahiptir. İlçede en çok “Limited” statüsünde şirketin bulunması bu statünün diğer statülere oranla ilçede daha çok tercih edildiğini göstermektedir.

Tablo 14 Hukuki Yapı TablosuHukuki Yapı

37

İşletme tipi Cevap Sayısı YüzdeŞahıs 6 12

Limited 33 66Anonim 9 18Diğer 2 4

Toplam 50 100

Grafik 2 Hukuki Yapı Frekans Grafiği

Şahıs Limited Anonim Diğer

020406080

Cevap SayısıYüzde

Cevap SayısıYüzde

3.4.3. Faaliyet Yeri Mülkiyeti

Katılımcı üreticilere yöneltilen “Faaliyet Yeri Mülkiyeti” sahipliği sorusuna katılımcıların 37’si “Kendi mülküm”, 14’ü de “Kira” cevabını vermiştir. Bu bakımdan ele alındığında Dinar ilçesinde sanayi kollarında üretim faaliyeti gösteren işletmelerin %72,55’i kendine ait mülkte üretim faaliyeti göstermektedir. Dinar ilçesinde üreticilerin çoğunluğunun kira gibi aylık ödeme ihtiyacı olan bir yükümlülükten uzak olduğu gözlemlenmektedir. Katılımcıların tamamı mülkiyet durumuna cevap verdiği için sonuçlar anlamlı şekilde değerlendirilebilmektedir.

Tablo 15 Faaliyet Yeri Mülkiyeti TablosuFaaliyet Yeri Mülkiyeti

Mülkiyet Durumu Cevap Sayısı YüzdeKendi mülküm 37 72,55

Kira 14 27,45Toplam 51 100

3.4.4. Çalışan Sayıları

Dinar’da sanayi üreticilerine toplam çalışan sayısına ilişkin sorulan soruya ankete katılan 51 işletmeden cevap alınarak %100 katılım oranı ile alınan cevaplar ile anlamlı bir bütünlük sağlanabilmektedir. Katılımcı üreticiler en çok “10-29 Kişi” seçeneğini işaretlemiştir. Bu bakımdan katılımcı üreticilerin %39,22’si 10 ile 29 kişi arasında personel çalıştırdığını belirtmiştir. Bu oranı 21,57 ile “1-9 Kişi” ve “30-49 Kişi” seçenekleri izlemektedir. İlçe katılımcı işletmelerden %9,80 ile 5 işletme 100’den fazla personel çalıştırdığını belirtmiştir. 50-99 kişi aralığı ise %7,84 ile en az işaretlenen seçenek olmuştur. Veriler ele alındığında ilçede 100’de fazla personel çalıştıran 5 büyük işletme bulunmaktadır. En fazla seçeneğin işaretlendiği aralıklar ise 1-49 kişi aralığındaki seçeneklerdir. Ağırlıklı seçeneğin bu aralıkta olması ilçedeki üretici işletmelerin yapılarının küçük ölçekli olduğunu göstermektedir.

38

Tablo 16 Toplam Çalışan Sayısı TablosuToplam Çalışan Sayısı

Çalışan Aralığı Çalışan Sayısı Yüzde1-9 Kişi 11 21,57

10-29 Kişi 20 39,2230-49 Kişi 11 21,5750-99 Kişi 4 7,84+100 Kişi 5 9,80Toplam 51 100

Grafik 3 Çalışan Sayısı Frekans Grafiği

1-9 Kişi 10-29 Kişi 30-49 Kişi 50-99 Kişi +100 Kişi Toplam0

102030405060708090

100

Çalışan SayısıYüzde

Toplam kadın çalışan sayısı tablosu incelendiğinde Dinar’da sanayiye yönelik üretim kollarında faaliyet gösteren firmalar tarafından en çok (20 işletme) %39,22 oranı ile “1-5 Kadın” seçeneği işaretlenmiştir. Bu seçenekten sonra ikinci en çok işaretlenen seçenek ise “Yok” seçeneğidir. Bu durumda Dinar ilçesinde faaliyet gösteren sanayi üreticilerinden büyük bir çoğunluğu ya kadın personel çalıştırmamakta ya da 1 ile 5 kadın personel istihdam etmektedir. “6-15 Kadın” personel istihdam edenlerin oranı %19,61 ve “+15 Kadın” personel istihdam edenlerin oranı da %15,69 ile azımsanmayacak derecededir.

Ankete cevap veren katılımcıların tamamı soruda herhangi bir seçeneği işaretlediği için %100 katılım oranı ile cevapların anlamlı bir bütünlük kazanması sağlanmıştır. Kadın istihdamına yönelik sorulan soru sayesinde ilçedeki sanayi üreticilerinin kadın istihdamı sayı ve oranları belirlenmiş, ülke için önemli noktada bulunan kadın istihdamı verileri Dinar için sanayiye yönelik olarak gözler önüne serilmiştir.

Tablo 17 Toplam Kadın Çalışan Sayısı TablosuÇalışan Kadın

Çalışan Aralığı Çalışan Sayısı Yüzde1-5 Kadın 20 39,226-15 Kadın 10 19,61+15 Kadın 8 15,69

39

Yok 13 25,49Toplam 51 100

Grafik 4 Kadın Çalışan Sayısı Frekans Grafiği

1-5 Kadın 6-15 Kadın

+15 Kadın

Yok Toplam0

102030405060708090

100

Çalışan SayısıYüzde

Tablo 6’da verilen “Erkek Çalışan Sayısı” dikkate alındığında yine bu soruya da katılımcıların tamamının cevap verdiği görülmektedir. Veriler bu sayede anlamlı bir bütünlük içerisinde ve güvenilir olarak gösterilebilmiştir.

Toplam erkek istihdamına yönelik olarak sorulan soruya katılımcılar %49,02 oranı ile en fazla cevabı “+15 Erkek” seçeneğinden yana kullanmışlardır. Kadın çalışan sayısına yönelik olarak sorulan sorunun yanıtları da dikkate alınırsa ilçede sanayi üretiminde erkek istihdamı kadın istihdamına oranla oldukça fazladır. İkinci en çok işaretlenen seçenek ise %29,41 ile “6-15 Erkek” seçeneğidir. Bunu sırasıyla %19,61 ile “1-5 Erkek” ve %1,96 ile “Yok” seçeneği izlemektedir. “Yok” seçeneğini işaretleyen 1 işletme bulunmaktadır.

Tablo 18 Toplam Erkek Çalışan Sayısı TablosuÇalışan Erkek

Çalışan Aralığı Çalışan Sayısı Yüzde1-5 Erkek 10 19,616-15 Erkek 15 29,41+15 Erkek 25 49,02

Yok 1 1,96Toplam 51 100

Grafik 5 Erkek Çalışan Sayısı Frekans Grafiği

40

1-5 Erkek 6-15 Erkek +15 Erkek Yok Toplam0

20406080

100

Çalışan SayısıYüzde

Tablo 7’de kadın çalışanlar ile toplam çalışanlar arasında kurulan korelasyon verilmiştir. Bu korelasyonun çapraz tablosuna göre toplam çalışan sayısına “1-9 Kişi” ve “10-29 Kişi” cevabını veren işletmelerin 6’şar tanesinde kadın personel bulunmamaktadır. Genel itibari ile “30-49 Kişi”, “50-99 Kişi” ve “+100 Kişi” aralıklarında personel çalıştıran işletmelerde “+15 Kadın” cevabı alınmıştır. Bunların dışında göze çarpan bir diğer veri ise “50-99 Kişi” toplam çalışanı bulunan işletmelerin hepsi 6 ve fazlası kadın istihdam etmektedir. Bir diğer özellik ise toplamda 5 adet olan “+100 Kişi” toplam çalışanı bulunan işletmelerin 2’sinde hiçbir kadın istihdam edilmemektedir. Toplamda “1-9 Kişi” çalışanı bulunan 11 işletmede ise “1-5 Kadın” aralığında 4 işletme bulunmaktadır.

Tablo 19 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz TablosuÇalışan Sayısı 1-5 Kadın 6-15 Kadın +15 Kadın Yok Toplam

1-9 Kişi 4 1 0 6 1110-29 Kişi 8 6 0 6 2030-49 Kişi 6 3 2 0 1150-99 Kişi 0 1 2 1 4+100 Kişi 2 0 3 0 5Toplam 20 11 7 13 51

Grafik 6 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Grafiği

1-9 Kişi 10-29 Kişi 30-49 Kişi 50-99 Kişi +100 Kişi Toplam0

10

20

30

40

50

60

1-5 Kadın6-15 Kadın+15 KadınYokToplam

41

Toplam çalışan sayısı ile erkek çalışan sayıları arasında korelasyon kurularak aşağıdaki çapraz tabloya ulaşılmıştır. Bu tabloda verilen verilere göre çalışan sayısı “1-9 Kişi” aralığında olan 11 işletmenin 8’inde “1-5 Erkek”, 2’sinde “6-15 Erkek” ve 1’inde de hiçbir erkek personel bulunmamaktadır. “10-29 Kişi” aralığında personel sayısı olan işletmelerin 1’inde “1-5 Erkek”, 12’sinde “6-15 Erkek”, 7’sinde “+15 Erkek” istihdam edilmektedir. Bu aralıkta hiç erkek personeli bulunmayan işletme yoktur. Bu aralıkta en çok dikkati “6-15 Erkek” yanıtı çekmektedir. “30-49 Kişi” aralığında personele sahip işletmelerin 1’inde “1-5 Erkek”, 1’inde “6-15 Erkek” ve 9’unda “+15 Erkek” çalışan bulunmaktadır. Yine bu aralıkta da hiç erkek personel çalıştırmayan işletme bulunmamaktadır. Bu ikili ilişkide dikkat çeken aralıktaki toplam 11 işletmenin 9’unun “+15 Erkek” personel istihdam etmesidir. “50-99 Kişi” aralığında bulunan 4 işletmenin 4’ü de “+15 Erkek” istihdam etmektedir. Bir önceki kadın istihdamına yönelik korelasyonu içeren tabloya bakılırsa aynı büyüklükteki işletmelerin 2’sinde “+15 Kadın” istihdam edilmektedir. Bu da aynı aralıktaki işletmelerde daha çok erkek personel tercih edildiğini göstermektedir. “+100 Kişi” istihdam eden işletmelerin 5’i de “+15 Erkek” istihdam etmektedir. Bu aralıkta yine bir önceki tabloya bakıldığında yalnızca 3 işletme “+15 Kadın istihdam etmekte ve 2’si “1-5 Kadın” istihdam etmektedir.

Tablo 20 Toplam Erkek Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu

Çalışan Sayısı1-5

Erkek6-15

Erkek+15 Erkek Yok Toplam

1-9 Kişi 8 2 0 1 1110-29 Kişi 1 12 7 0 2030-49 Kişi 1 1 9 0 1150-99 Kişi 0 0 4 0 4+100 Kişi 0 0 5 0 5Toplam 10 15 25 1 51

3.4.5. Teknik Personel Sayıları

Teknik eğitim almış personellerin sorgulandığı soruya Dinar sanayi üreticilerinin 30’u teknik personeli olmadığını “Yok” yanıtı ile vermiştir. Bu yanıt %58,82 gibi büyük bir oranla ilk sırada gelmektedir. İşletmelerin 20’si (%39,21’i) “1-5 Tekniker” cevabını vermiş ve bu cevap da “Yok” seçeneğinden sonra ikinci en çok işaretlenen seçenek olmuştur. 1 işletme de “6-15 Tekniker” personel istihdam ettiğini belirtmiştir. Katılımcıların %100’ü soruya cevap verdiği için alınan yanıtlar anlamlı bir bütünlük oluşturacak niteliktedir.

Bir diğer yandan da katılımcıların %58,82’sinin teknik personel çalıştırmaması ve %39,21’inin “1-5 Tekniker” personel çalıştırıyor olması ilçedeki teknik eğitim almış personel konusundaki yetersizliği veya teknik personellerin ilçede kalmada zorluk yaşadığını gözler önüne sermektedir.

Tablo 21 Çalışan Tekniker Sayısı TablosuÇalışan Teknik Personel Sayısı

42

Çalışan Aralığı Tekniker Yüzde1-5 Tekniker 20 39,216-15 Tekniker 1 1,97

Yok 30 58,82Total 51 100

Tabloda görüldüğü üzere işletmelerin teknik eğitim almış personel istihdamı konusunda istihdam ettikleri mühendisler sorgulanmıştır. Tekniker personel istihdamı konusundaki cevaplarla aynı şekilde 30 işletme “Yok”, 20 işletme “1-5 Mühendis” ve 1 işletme de “6-15 Mühendis” cevabını vermiştir. Bu iki sorunun da yorumu birbirine paralel olarak ilçedeki teknik personel eksikliği, yetersizliği ve ilçede teknik personellerin kalmada zorluk yaşaması görülmektedir. Çalışan mühendis sayısının sorgulandığı soruya da %100 katılım olduğu için sonuçlar anlamlı bir bütünlük içerisindedir.

Tablo 22 Çalışan Mühendis Sayısı TablosuÇalışan Mühendis Sayısı

Çalışan Aralığı Mühendis Yüzde1-5 Mühendis 20 39,226-15 Mühendis 1 1,96

Yok 30 58,82Toplam 51 100

3.4.6. Vasıflı/Vasıfsız Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar

Eleman gruplarına göre personel bulmakta sorun yaşanan grupların sorgulandığı soruya ilk olarak vasıflı eleman bulmada sorun yaşanıp yaşanmadığı sorusu katılımcılara yönlendirilmiştir. Katılımcıların 31’i sorun yaşadığını, 18’i de sorun yaşamadığını belirtmiştir. Katılımcı işletmelerden 2 işletme soruyu yanıtlamamıştır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruya yanıt verdiği için cevaplar anlamlı bir bütünlük teşkil etmektedir. Ayrıca eleman bulmada sorun yaşanan ana sorunun şıkları birden fazla işaretlenebilir olarak belirlendiği için her seçenek için ayrı tablo yapılmıştır ve anlamlı bir bütünlük sağlanması için katılımcıların çoğunun cevap vermesi şartı aranmamaktadır.

Tablo 23 Vasıflı Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu

Yönetici personel bulmakta sorun yaşanıp yaşanmadığının sorgulandığı seçeneğe 2 işletme sorun yaşadığını, 45 işletme de sorun yaşamadığını belirtmiştir. 4 işletme için bu sorunun

Vasıflı Eleman Bulmakta Sorun YaşayanCevaplar Cevap Sayısı Yüzde

Evet 31 62Hayır 18 36

Toplam 49 100

43

cevabı kayıp veri olarak bulunmaktadır. Verilere göre Dinar’da sanayi üretici işletmelerinin çoğunluğu yönetici bulmada sorun yaşamamaktadır.

Tablo 24 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı TablosuYönetici Bulmakta Sorun Yaşayan

Cevaplar Cevap Sayısı YüzdeEvet 2 4,25Hayır 45 95,75

Toplam 47 100

Vasıfsız eleman bulmada sorun yaşanıp yaşanmadığı sorusuna katılımcıların 12’si “Evet”, 35’i “Hayır” yanıtını vermiştir. Yönetici bulmada yaşanan sorunlara kıyasla işletmeler vasıfsız eleman bulmada da sorun yaşadıklarını dile getirmişlerdir. Yine 4 işletme için sorunun cevabı kayıp veri olarak yer almaktadır.

Tablo 25 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı TablosuVasıfsız Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan

Cevaplar Cevap Sayısı YüzdeEvet 12 25,53Hayır 35 74,47

Toplam 47 100

Katılımcılara ara kademe personel bulmada sorun yaşayıp yaşamadıkları iletildiğinde katılımcılar arasından 5 işletme ara kademe personel bulmakta sorun yaşadığını belirtmiştir. 42 katılımcı ise herhangi bir sorun yaşamadığını belirtmiştir ve yine 4 işletmenin verisi de kayıp veri olarak görülmektedir.

Tablo 26 Ara Kademe Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı TablosuAra Kademe Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan

Cevaplar Cevap Sayısı YüzdeEvet 5 11,90Hayır 42 89,10

Toplam 47 100Grafik 7 Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar Grafiği

44

Vasıflı

Eleman

Bulmak

ta Soru

n Yaşa

yan

Yöneti

ci Bulm

akta

Sorun Y

aşaya

n

Vasıfsı

z Elem

an Bulm

akta

Sorun

Yaşaya

n

Ara Kad

eme E

leman

Bulmak

ta So

run Yaşa

yan

Sorun Y

aşamay

an0

20

40

60

İşletme SayısıToplam İçersindeki Yüzde

Son olarak tabloda görüleceği gibi katılımcıların 11’i sorun yaşamadığını, 35’i de sorun yaşadığını belirtmiştir. Bu durumda da Dinar’da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %23,91’i eleman bulmada herhangi bir problemle karşılaşmamaktadır.

Tablo 27 Eleman Bulmakta Sorun Yaşamayan İşletme Sayısı TablosuSorun Yaşamayan

Cevaplar Cevap Sayısı YüzdeEvet 11 23,91Hayır 35 76,09

Toplam 46 100

3.4.7. İşletmelerin Bilişim Altyapısı Sayıları

İşletmelerin bilişim altyapılarına ilişkin sorulardan ilki internet bağlantısının olup olmadığının sorgulandığı sorudur. Bu soruya katılımcıların tamamı yanıt verdiği için değerlendirmeler anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir. Katılımcı işletmelerin 45’i internet bağlantısı olduğunu, 6’sı da olmadığını belirtmiştir. Bu durumda Dinar’da faaliyet gösteren sanayi üreticisi firmaların %88,24’ü internet bağlantısına sahiptir.

Tablo 28 İnternet Bağlantısı Bulunan İşletme Sayısı Tablosuİnternet Bağlantısı

Cevaplar İşyeri YüzdeVar 45 88,24Yok 6 11,76Total 51 100

Grafik 8 İşletmelerin İnternet Altyapısı Grafiği

45

İnternet Bağlantısı İnternet

Sitesi

0

20

40

60

80

100

Sahip Olan İşletmeler

Toplam İçerisindeki Yüzde

Sahip Olan İşletmelerToplam İçerisindeki Yüzde

İnternet sitesi bulunup bulunmadığının sorgulandığı soruya 51 katılımcının 48’i yanıt vermiştir ve bu bakımdan değerlendirme anlamlı bir bütünlük ile gerçekleştirilebilmektedir. Katılımcıların %56,25’inde işletmeye ait internet sitesi bulunmaktadır. Veriler halen işletmelerde internet sitesi sahipliği konusunda eksikliklerin olduğunu göstermektedir.

Tablo 29 İnternet Sitesi Bulunan İşletme Sayısı Tablosuİnternet Sitesi

Cevaplar İşyeri YüzdeVar 27 56,25Yok 21 43,75Total 48 100

3.4.8. Aile Şirketlerinin Sayıları

İşletmelerin kurumsal yapılarının belirlenmesine yönelik olarak “Aile Şirketi” olup olmadıkları da sorgulanmıştır. Soruya katılımcıların tamamı yanıt verdiği için anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir. 51 katılımcı işletmenin 27’si aile şirketi olduğunu, 24’ü de aile şirketi olmadığını belirtmiştir. İlçede faaliyet gösteren sanayi üreticisi işletmelerin yaklaşık yarısı aile şirketi statüsündedir.

Tablo 30 Aile Şirketi Olan İşletme Sayısı TablosuAile Şirketi

Cevaplar İşyeri YüzdeEvet 27 52,94Hayır 24 47,06

Toplam 51 100

3.4.9. Profesyonel Yönetici İstihdamı Sayıları

İşletmenin kurumsal yapısında profesyonel yönetici barındırıp barındırmadığı sorgulanmıştır. Katılımcıların tamamı bu soruya da yanıt vermiştir. Katılımcıların 17’si 51 katılımcıya oranla

46

1/3’ü profesyonel yönetici istihdam etmektedir. Fakat geri kalan katılımcıların ‘73’ünde profesyonel yönetici istihdamı bulunmamaktadır.

Tablo 31 Profesyonel Yönetici İstihdam Eden İşletme Sayısı TablosuProfesyonel Yönetici İstihdamı

Cevaplar İşyeri YüzdeEvet 17 33,33Hayır 34 66,67

Toplam 51 100

3.4.10. İşletmelerin Faaliyet Konusuna Göre Sayıları

İşletmelerin faaliyet alanlarına ilişkin olarak sorulan soruda birden fazla seçenek işaretlenebilir olarak belirlenmiştir. Buna bağlı olarak her şık için ayrı bir değerlendirme yaparak anlamlı bir bütünlük oluşturulmuştur. Tablolar üzerinden işletmelerin faaliyet alanları ve Dinar TSO’ya kayıtlı sanayi üreticilerin genellikle hangi sektörlerde yoğunlaştıkları görülebilmektedir. İlk seçeneğin verilerine göre Dinar’daki sanayiye yönelik üretim yapan işletmelerin 3’ü (%3,92) dokuma sektöründe faaliyet göstermektedir.

Tablo 32 Dokuma Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı TablosuDokuma İşletmeleri

Cevaplar İşyeri YüzdeEvet 3 3,92Hayır 48 94,12Total 51 100

Dinar’da faaliyet gösteren işletmelerin Tablo 20’de de görüldüğü üzere 10 tanesi, %19,61’i gıda sektörüne yönelik üretim faaliyetleri gerçekleştirmektedir.

Tablo 33 Gıda Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı TablosuGıda İşletmeleri

Cevaplar İşyeri YüzdeEvet 10 19,61Hayır 41 80,39

Toplam 51 100

Dinar’da faaliyet gösteren 51 işletmenin 2’si hayvancılık sektörüne bağlı olarak büyükbaş, küçükbaş ve/veya kanatlı hayvan et üretimi yapmaktadır.

47

Tablo 34 Et Üretimi Yapan İşletme Sayısı TablosuEt Üretimi İşletmeleri

Cevaplar İşyeri YüzdeEvet 2 3,92Hayır 49 96,08

Toplam 51 100

Dinar’da faaliyet gösteren 51 işletmenin 2’si hayvancılık sektörüne bağlı olarak büyükbaş ve/veya küçükbaş süt üretimi yapmaktadır.

Tablo 35 Süt Üretimi Yapan İşletme Sayısı TablosuSüt Üretimi İşletmeleri

Cevaplar İşyeri İşyeriEvet 2 3,92Hayır 49 96,08

Toplam 51 100

Dinar’da faaliyet gösteren 51 işletmenin 2’si kanatlı hayvancılık sektörüne bağlı olarak yumurta üretimi faaliyetini gerçekleştirmektedir.

Tablo 36 Yumurta Üretimi Yapan İşletme Sayısı TablosuYumurta Üretimi İşletmeleri

Cevaplar İşyeri YüzdeEvet 9 17,65Hayır 42 82,35

Toplam 51 100

Dinar TSO kayıtlarına bağlı olarak faaliyet gösteren 51 işletmenin 5’inde su ürünleri üretimi ve depolama faaliyetleri gerçekleştirilmektedir.

Tablo 37 Su Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı TablosuSu Ürünleri Üretim İşletmeleri

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 5 9,80Hayır 46 90,20

Toplam 51 100

Dinar’daki işletmelerin %3,92’si; kayıtlı 51 işletmenin 2’si içecek ürünleri imalatı ve dolum faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.

Tablo 38 İçecek İmalatı Yapan İşletme Sayısı Tablosuİçecek İmalatı İşletmeleri

48

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 2 3,92Hayır 49 96,08

Toplam 51 100

Dinar’daki işletmelerin %3,92’si; kayıtlı 51 işletmenin 2’si inşaat ve inşaat ürünleri imalatı ve montaj faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.

Tablo 39 İnşaat Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosuİnşaat İşletmeleri

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 2 3,92Hayır 49 96,08Total 51 100

Dinar’da sanayide üretim gerçekleştiren işletmelerin 6’sı (%11,76’sı) tekstil ürünleri sektöründe faaliyet göstermektedir.

Tablo 40 Tekstil Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı TablosuTekstil Üretimi İşletmeleri

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 6 11,76Hayır 45 88,24Total 51 100

Dinar’da sanayide üretim gerçekleştiren işletmelerin 6’sı (%11,76’sı) maden ürünleri sektöründe faaliyet göstermektedir.

Tablo 41 Maden Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı TablosuMaden İşletmeleri

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 6 11,76Hayır 45 88,24

Toplam 51 100

Dinar’da sayılan sektörler dışında diğer olarak adlandırılan sektörlerde de faaliyet gösteren 9 işletme bulunmaktadır. %17,65’lik bir oranla bu işletmeler yem üretimi, polyester elyaf üretimi vb. çeşitli sanayi alanlarında üretime yönelik faaliyet göstermektedir.

Tablo 42 Diğer Sanayi Ürünleri Üretimi Yapan İşletme Sayısı TablosuDiğer İşletmeler

49

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 9 17,65Hayır 42 82,35

Toplam 51 100

Grafik 9 Dinar Sanayisi Sektörlere Göre İşletme Sayısı Grafiği

Dokum

a İşle

tmele

ri

Gıda İşl

etmele

ri

Et Üret

imi İş

letmele

ri

Süt Ü

retim

i İşlet

meleri

Yumurt

a Üret

imi İş

letmele

ri

Su Ürünle

ri Üret

im İşl

etmele

ri

İçecek

İmala

tı İşle

tmele

ri

İnşaat

İşletm

eleri

Teksti

l Üret

imi İş

letmele

ri

Maden

İşletm

eleri

Diğer İş

letmele

r02468

10

İşletme Sayısı

İşletme Sayısı

3.4.11. İşletmelerin Temel Ürünleri ve Kullanılan Ana Hammaddeler

Anket soruları içerisinde işletmelerin temel ürünleri ve bu ürünlere ilişkin olarak kullandıkları hammaddeler soruları açık uçlu olarak katılımcılara yönlendirilmiştir. Alınan cevaplar tabloda da gruplandırıldığı gibi çeşitlilik göstermektedir. Dinar’da faaliyet gösteren sanayi üreticileri maden, yiyecek-içecek imalatı, su ürünleri, büyükbaş-küçükbaş ve kanatlı ürünleri, endüstri ürünleri ve tekstil ürünleri üretimi gerçekleştirmektedir. Verilerden çıkan sonuçlara göre sayılan sektörler dışında ilçede sanayi üreticileri içerisinde başka ürün üreten işletme bulunmamaktadır. Ayrıca ilçede üretilen bazı ürünlerin hammadde ihtiyacı da yine ilçeden karşılanabilmektedir. Örneğin; gıda ürünleri için tuz hammadde arasında yer almakta ve ilçede endüstri ürünleri üreticileri arasında endüstriyel ve sofralık tuz üretimi gerçekleştiren işletmeler bulunmaktadır.

Çıkan sonuçlara göre Dinar’da üretimi gerçekleştirilen ürünler sektörel olarak ele alınırsa sonuçlar şu şekildedir;

Maden Ürünleri:

İlçede maden ürünlerine yönelik olarak tabloda da verildiği taş ve kuma yönelik olarak dolomit, kil, mucur vb. ürünlerin üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu ürünlerin hammaddeleri yine üretilen ürünlerin ham hallerine yöneliktir. Örneğin; dolomit ürünlerinin üretilmesi için ham dolomite ihtiyaç duyulmaktadır. İlçede maden ürünleri üreticilerinin bulunması ilçenin maden kaynakları olduğunu göstermektedir.

50

Yiyecek-İçecek Ürünleri:

İlçede üretilen yiyecek ve içecekler genel itibari ile et ve süt ürünlerine yönelik olarak çeşitlenmiştir. Fakat tarıma dayalı ürünler ekmek vb. ürünler, kuruyemiş ürünleri ve alkollü içecek ürünleri de üretilmektedir. Gıda sanayi ürünleri için gerekli olan hammadde ihtiyacı anketlerde alınan cevaplar da dikkate alınırsa genel itibari ile ilden veya farklı illerden karşılanmaktadır. Örneğin; kuruyemiş imalatçıları görüşmelerde hammaddeleri Güneydoğu’dan, İç Anadolu’dan vb. bölgelerden aldıklarını dile getirmişlerdir. İçecek ürünlerine yönelik olarak saha notlarından elde edilen bilgilere göre ilçede meyve suyuna yönelik büyük bir yatırımcı ilçeyi tercih etmiştir ve ilçedeki meyveciliğin geliştirilmesi ile büyük yatırımların artırılması sağlanmalıdır. İlçedeki meyve suyu imalatı sektörel olarak stratejik bir önem kazanacak niteliktedir.

Su Ürünleri:

İlçede su ürünlerine yönelik olarak işletmeler alabalık, çipura, ıstakoz ve karides gibi ürünleri üretmekte ve/veya paketlemektedir. Yapılan görüşmelerde de alınan verilere göre su ürünleri işletmeleri ıstakoz ve karidesi diğer illerden temin ettiklerini beyan etmiştir. Fakat ilçede diğer ürünlerin hammaddeleri yine işletmelerin kendilerine ait üretim çiftliklerinden karşılanmaktadır. İlçedeki su ürünleri üreticileri ürünlerini iç pazara dağıttığı gibi büyük oranlarda yurtdışına da ihraç etmektedir. Ayrıca ilçedeki su ürünleri üreticilerinin birisi de alabalık yumurtası üretimi gerçekleştirdiğini beyan etmiştir. Bu da ilçede alabalık üretim tesislerine hammadde sağlanabileceğini göstermektedir.

Büyükbaş-Küçükbaş Ve Kanatlı Ürünleri:

Sektörel olarak ele alındığında göze çarpan ürünler yem ve yumurtadır. İlçede hayvancılık sektörünün en büyük girdilerinden olan yem üretim fabrikaları bulunmaktadır. İlçedeki yem üreticileri büyükbaş ve küçükbaş hayvan yemi üretimi gerçekleştirmektedir. Toplanan verilerden çıkan sonuçlara göre ilçede yumurta üretimi oldukça iyi durumdadır. Anket yapılan 51 işletmenin 9’u yumurta üretimi gerçekleştirdiğini beyan etmiştir. Bilgiler dahilinde ele alınacak olursa ilçede kanatlı hayvancılığa yönelik olarak yumurta üretimi stratejik önem taşıyan ürünler arasına alınabilir. Üreticilerin hammaddelerini yem imalatı için kullanılan tarla ürünleri ve kanatlı yemi ihtiyacı bulunmaktadır.

Endüstri Ürünleri:

Endüstri ürünleri üreticileri çeşitlilik göstermektedir. İlçede tuz ve soydum sülfat üreticileri göze çarpmaktadır. Bunların yanında cam mozaik, gül yağı, mermer makinesi, teneke kutu, polyester elyaf, hazır beton ve tekstil boyası gibi ürünler üretilmektedir. Endüstri ürünleri hammadde ihtiyacını işletmeler çeşitli illerden ve bölgelerden sağlamaktadır. Endüstri ürünlerinde ilçe için stratejik ürün olarak tuz ve tuza yönelik ürünler sayılabilir. Alınan verilerin sonuçlarına göre ilçede tuz üretimi olduğu gibi ilçede gıda sanayinde üretim yapan işletmeler için hammadde temini sağlanmaktadır.

51

Tekstil Ürünleri:

İlçede tekstile yönelik olarak hazır giyim ürünleri imalatı gerçekleştirilmektedir. Ayrıca ilçede hazır giyim ürünlerinin çoğunda hammadde olarak kullanılan iplik üreticisi bir firmada bulunmaktadır. İlçede faaliyet gösteren hazır giyim üreticileri iplik üreticisi sayesinde hammadde ihtiyaçlarının büyük bölümünü ilçeden sağlama olanaklarına sahiptirler.

Maden Ürünleri: Taş-kalserDolomitKum-ÇakılKilMucurTravers

Kullanılan Hammaddeler:Taş-kalser DolomitTaşKil

Yiyecek-İçecek Ürünleri:Beyaz peynirYemek çeşitleri EkmekKuruyemişYoğurtAyranKaşarUn Dana etiKuzu etiSucukMeyve sularıVotkaCinLikör

Kullanılan Hammaddeler:SütGıda ürünleriUnMayaTuz KuruyemişŞekerBaharatBüyük-küçükbaş hayvanHer tür meyveAyçiçeğiKabuklu fıstıkLeblebi

Su Ürünleri: AlabalıkSu canlılarıÇipuraIstakozKarides

Kullanılan Hammaddeler:Balık Balık yemiAlabalık yumurtasıÇipura yumurtasıIstakoz Karides

Büyükbaş-Küçükbaş ve Kanatlı Ürünleri:Büyük-küçükbaş hayvan yemiYumurta Yem

Kullanılan Hammaddeler:HububatMısırBuğdaySoya-ayçiçeği küspesiYağlı soyaYağlı tohumlar

Endüstri Ürünleri:Endüstriyel tuz ve sofra tuzuSodyum sülfatCam mozaik

Kullanılan Hammaddeler:Ham tuzKristal sodyum sülfatPoliprable

52

Gül yağıMermer makinesiTeneke kutuPolyester elyafHazır betonTekstil boyası

NaylonElektronik malzemeRulmanHurda pet kırıntısıHurda takorAgromelHurda cipsÇimento Asedik sülfürik asitBoyaSodaSabun Beton DemirSacKömür Çelik Gül

Tekstil Ürünleri:Bebek pantolonBebek-yetişkin t-shirtÇorapİplikÇuvalBalık ağıPenye Havlu BornozÇorapAtlet

Kullanılan Hammaddeler:KumaşİplikPamukKeçeKepek

3.4.12. İşletmelerin Üretim Şekline Göre Sayıları

Tablo 30’da yer alan verilere göre Dinar TSO’ya kayıtlı işletmelerin %26,45’i “Ara Malı” üretimi, %73,55’i ise “Tüketim Malı” üretimi gerçekleştirdiğini beyan etmiştir. Bu veriler ışığında Dinar sanayi üretimi içerisinde tüketim malı üretimi daha yaygın ve tercih edilme sebebi olan üretim şeklidir.

Katılımcıların %100’ü soruyu yanıtladığı için cevaplar anlamlı bir bütünlük teşkil etmektedir.

Tablo 43 İşletmelerin Üretim Şekli Tablosuİşletmelerin Üretim Şekli

Cevaplar Cevaplayan Yüzde

53

Ara malı 13 26,45Tüketim malı 38 73,55

Toplam 51 100

3.4.13. İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları

İşletmelerin üretim şekillerinin incelenebilmesi için katılımcılara yöneltilen soruya katılımcıların 51’i (%100’ü) yanıt vermiştir. Bu bakımdan veriler tam anlamlılık gösterecek bütünlükte incelenebilmiştir. Cevaplardan alınan verilere göre Dinar’da üretim gerçekleştiren sanayi işletmelerinin 24’ü; %47,06’sı “Siparişe göre üretim” gerçekleştirmektedir. 2 işletme (%3,92’si) ise “Parti üretim” gerçekleştirmektedir. İşletmelerin 25’i; %49,02’si “Sürekli(seri) üretim” seçeneğini işaretlemiştir. Veriler ışığında ele alındığında Dinar’da sanayiye yönelik olarak üretim yapan işletmeler genellikle “Siparişe göre üretim” ve “Sürekli(seri) üretim” yöntemlerini tercih etmektedir. “Parti üretim” ise genel itibari ile tercih edilmeyen bir yöntemdir.

Tablo 44 İşletmelerin Üretim Yöntemi TablosuÜretim Yöntemi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeSiparişe göre üretim 24 47,06

Parti üretim 2 3,92Sürekli(seri) üretim 25 49,02

Toplam 51 100

3.4.14. İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları

İşletmelerin üretimde kullandıkları teknolojilerin belirlenmesine ilişkin olarak katılımcılara soru yöneltilmiştir. Bu soruda işletmelerin üretimde işgücü yoğun mu yoksa makine yoğun mu faaliyet gösterdikleri sorgulanmıştır. Katılımcılardan alınan yanıtlara göre en çok beyan edilen üretim şekli %46’lık oranla “İşgücü-makine eşit” seçeneğidir. İkinci olarak da %34’lük oranla “İşgücü yoğun” seçeneği işaretlenmiştir. “Makine yoğun” seçeneği ise 10 işletme tarafından işaretlenerek %20 oranında tercih edilmiştir. Bu durum Dinar ilçesinde makineleşmeye oranla işgücü-emek yoğun üretim sistemi anlayışının hala etkin olduğunu göstermektedir.

51 katılımcının 50’si soruya cevap vermiştir, 1 kayıp veri bulunmaktadır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruyu cevapladığı için cevaplar anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır.

Tablo 45 İşletmelerin Üretim Yöntemi TablosuÜretim Teknolojisi

Cevaplar Cevaplayan Yüzde

54

İşgücü yoğun 17 34Makine yoğun 10 20

İşgücü-makine eşit 23 46Toplam 50 100

3.4.15. İşletmelerin Satış Şekline Göre Sayıları

İşletmelerin ürünlerini hangi şekilde sattığı başlık altındaki soruyla sorgulanmıştır. Bu soruda işletmelerin ürünlerini kendi markası ile mi yoksa müşterilerinin markasına göre mi pazarladığı sorulmuştur. Elde edilen verilere göre ankete katılan 51 işletmenin 39’u “Kendi markası ile”, 5’i “Müşterinin istediği marka ile (fason)” ve 7’si de “Her ikisi” seçeneklerini işaretlemiştir. Bu durum Dinar’da faaliyet gösteren işletmelerin çoğunluğunun kendi markası ile üretim yapmayı tercih ettiğini göstermektedir.

Katılımcıların %100’ü soruyu yanıtladığı için cevaplar anlamlı bir bütünlük teşkil etmektedir.

Tablo 46 İşletmelerin Satış Şekli TablosuSatış Şekli

Cevaplar Cevaplayan YüzdeKendi markası ile 39 76,47

Müşterinin istediği marka ile (fason) 5 9,80Her ikisi 7 13,73Toplam 51 100

3.4.16. İşletmelerin Dağıtım Kanallarına Göre Sayıları

İşletmelerin satış pazarlama yöntemlerinin sorgulanmasına yönelik olan sorulardan bir diğeri ise işletmelerin ürünlerini hangi dağıtım kanallarını kullanarak müşterilere ulaştırdıklarıdır. Bu soruya ilişkin olarak katılımcıların %100’ünden yanıt alınmıştır. Dağıtım kanallarının sorgulandığı soruya katılımcıların %66,67’si “Doğrudan satış” yöntemi ile ürünlerini müşteriye ulaştırdıklarını belirtmiştir. Diğer seçenekler ise birbirine yakın olarak sırasıyla %17,65 oranı ile “Aracılı satış” ve %15,69 oranı ile de “Her ikisi de” seçenekleridir. Veriler dikkate alındığında Dinar sanayi işletmelerinin çoğunluğu doğrudan satış ile müşteriye ulaşmayı tercih etmektedir.

Tablo 47 İşletmelerin Dağıtım Kanalları TablosuDağıtım Kanalları

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDoğrudan satış 34 66,67

55

Aracılı satış 9 17,65Her ikisi de 8 15,69

Toplam 51 100

3.4.17. İşletmelerin Makine Parkının Değeri

Katılımcılara işletmenin makine-ekipman parkurunun ortalama değeri sorulmuştur. Katılımcıların 6’sı soruya cevap vermek istemediği için kayıp veri olarak işlenmiştir. Katılımcıların %88,23’ü soruya yanıt verdiği için veriler anlamlı bir bütünlük teşkil edecek niteliktedir.

Alınan veriler ışığında incelendiğinde katılımcıların 27’si; %60’ı makine-ekipman parkının değeri için”+200.000 TL” yanıtını vermiş ve en çok işaretlenen seçenek olmuştur. Diğer seçenekler genel itibari ile birbirine oldukça yakın olarak tercih edilmiştir. Sırasıyla katılımcıların 7’si “100.000-149.000 TL”, 6’sı “0-49.000 TL”, 4’ü “50.000-99.000 TL” ve 1’i de “150.000-200.000 TL” değerinde makine parkı olduğunu beyan etmiştir.

Tablo 48 İşletmelerin Makine Parkının Değeri TablosuMakine Parkının Değeri

Cevaplar Cevaplayan Yüzde0-49.000 TL 6 13,33

50.000-99.000 TL 4 8,89100.000-149.000 TL 7 15,56150.000-200.000 TL 1 2,22

+200.000 TL 27 60Toplam 45 100

3.4.18. İşletmelerin Üretim ve Pazarlama Süreçlerinde Sahip Oldukları Departmanlar

İşletmelerin kurumsallıklarının irdelenmesine yönelik olarak sahip oldukları departmanlar sorulmuştur. Birden fazla seçeneği işaretleyebilecekleri soru şıklar bazında tek tek değerlendirilmiştir. Bu seçeneklere katılımcıların tamamı yanıt verdiği için sonuçlar anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır.

İşletmelerin üretim departmanı olup olmadığının sorgulandığı şıkka 51 işletmenin 50’si “Evet” cevabını vermiştir.

Tablo 49 İşletmelerin Üretim Departmanı TablosuÜretim Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 50 98,04Hayır 1 1,96

56

Toplam 51 100

İşletmelerin satış departmanın sorgulandığı seçeneğe ise katılımcıların 27’si “Evet” cevabını vermiştir. Bu durum Dinar faaliyet gösteren sanayi üretimi yapan işletmelerin %52,94’ünün ayrı bir bölüm olarak satış departmanına ihtiyaç duyup kurduğunu göstermektedir.

Tablo 50 İşletmelerin Satış Departmanı TablosuSatış Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 27 52,94Hayır 24 47,06

Toplam 51 100

Satın alma departmanının olup olmadığı sorgulanan seçeneği katılımcıların 20’si; %39,22’si işaretlemiştir. Bu da göstermektedir ki Dinar sanayi üretimi yapan işletmelerin büyük bir çoğunluğu satın alma departmanının profesyonel anlamda işletmede bulunmasına ihtiyaç duymamaktadır.

Tablo 51 İşletmelerin Satın Alma Departmanı TablosuSatın Alma Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 20 39,22Hayır 31 60,78

Toplam 51 100

İşletmelerin idari kontrollerini yaptığı, evrak işlerini vb. faaliyetleri düzenlediği departman olan idari işler departmanının olup olmadığının sorgulandığı seçeneğe katılımcı işletmelerin 42’si yani %82,35 gibi bir oranla büyük bir çoğunluğu işletme kurumsal yapısı içerisinde idari işler departmanı olduğunu beyan etmiştir. Bu durumda Dinar’da sanayi üretimi ile uğraşan işletmelerin büyük çoğunluğunun idari işlerini kontrol etmek için bir departmana ihtiyaç duyduğunu göstermektedir.

Tablo 52 İşletmelerin İdari İşler Departmanı Tablosuİdari İşler Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 42 82,35Hayır 9 17,65

Toplam 51 100

İşletmelerin muhasebe ve finansal işlerinin takibi için bir departmana sahip olup olmadıklarının sorgulandığı seçeneğe katılımcı işletmelerin 18’i “Evet” işletmede muhasebe-finansman departmanı bulunmaktadır, beyanında bulunmuştur. Diğer 33 işletme ise muhasebe-finansman departmanının bulunmadığını beyan etmiştir. Katılımcı işletmelerin

57

%64,71’sinin muhasebe ve finansman işlerinin kontrolünü dışarıdan hizmet alımı ile gerçekleştirdiği gözlemlenmektedir.

Tablo 53 İşletmelerin Muhasebe-Finansman Departmanı TablosuMuhasebe-Finansman Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 18 35,29Hayır 33 64,71

Toplam 51 100

İşletmelerin kalite-kontrol departmanının olup olmadığının sorgulandığı seçeneğe katılımcıların 19’u “Evet” cevabını vermiştir. Katılımcıların %37,25’i kalite-kontrol departmanına sahip olduklarını beyan etmiştir.

Tablo 54 İşletmelerin Kalite Kontrol Departmanı TablosuKalite Kontrol Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 19 37,25Hayır 32 62,75

Toplam 51 100

Katılımcı işletmelere insan kaynakları departmanına sahip olup olmadıkları sorulmuştur. Bu şıkka katılımcıların 8’i; %15,69 sahip olduğunu, 43’ü; %84,31’i sahip olmadığını belirtmiştir. Dinar’da faaliyet gösteren katılımcı işletmelerin büyük çoğunluğu insan kaynakları işlerini profesyonel anlamda bir departman altında gerçekleştirmemektedir.

Tablo 55 İşletmelerin İnsan Kaynakları Departmanı Tablosuİnsan Kaynakları Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 8 15,69Hayır 43 84,31

Toplam 51 100

Planlama ve kontrol departmanının işletmede var olduğunun sorgulandığı seçeneğe katılımcı işletmelerin 5’i sahip olduklarını, 46’sı sahip olmadıklarını beyan etmiştir. Bu durumda işletmelerin planlama ve kontrol gibi işleri ya dışarıdan hizmet alımı olarak temin ettiklerini ya da işletme idarecileri vasıtası ile gerçekleştirdiklerini göstermektedir.

Tablo 56 İşletmelerin Planlama/Kontrol Departmanı TablosuPlanlama/Kontrol Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 5 9,80Hayır 46 90,20

58

Toplam 51 100

İşletmelere Ar-Ge departmanına sahip olup olmadıkları sorulmuştur. İşletmelerin 5’i sahip olduklarını, 46’sı sahip olmadıklarını beyan etmiştir. Veriler Dinar’daki sanayi üreticilerinin %90,20’sinin Ar-Ge çalışması yapmadığını ve/veya yapamadığını göstermektedir.

Tablo 57 İşletmelerin Ar-Ge Departmanı TablosuAr-Ge Departmanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 5 9,80Hayır 46 90,20

Toplam 51 100

Grafik 10 İşletmelerin Üretim ve Pazarlamada Sahip Oldukları Departman Sayısı Grafiği

Üretim Departmanı

Satış Departmanı

Satın Alma Departmanı

İdari İşler Departmanı

Muhasebe-Finansman Departmanı

Kalite Kontrol Departmanı

İnsan Kaynakları Departmanı

Planlama/Kontrol Departmanı

Ar-Ge Departmanı

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

İşletmelerin Sahip Oldukları Departman Sayısı

Sahip Olan İşletme Sayısı

3.4.19. Ar-Ge Departmanına Sahip İşletmelerin İstatistikleri

Ar-Ge departmanına sahip olan katılımcılara özel olarak bir soru yöneltilmiştir. Bu soruda Ar-Ge departmanında kaç personel istihdam edildiği sorgulanmıştır. Ar-Ge departmanı bulunan 5 işletmenin 4’ü “1-4 Kişi” ve 1’i de “5-9 Kişi” yanıtını vermiştir. Veriler Ar-Ge departmanı olan işletmelerin de çok gelişmiş bir Ar-Ge departmanı olmadığını gözler önüne sermektedir.

Tablo 58 İşletmelerin Ar-Ge Personeli Sayısı TablosuAr-Ge Personeli

Cevaplar Cevaplayan Yüzde1-4 Kişi 4 805-9 Kişi 1 20Toplam 5 100

59

3.4.20. İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Sebepleri

Ar-Ge yapmayan işletmelere ise Ar-Ge faaliyetlerinde bulunamama sebeplerine ilişkin olarak bir soru yöneltilmiştir. Bu soruda işletmelere Ar-Ge çalışmalarına neden ihtiyaç duymadıkları sorulmuştur. Soru birden fazla şık işaretlenebilir niteliğinde olduğu için her şık için ayrı bir değerlendirme yapılmıştır. Bu soruya Ar-Ge departmanı bulunan 5 işletme cevap vermemiştir. Ayrıca 3 işletmeden yanıt alınamamıştır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu cevapladığı için veriler anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde değerlendirilebilmektedir.

İlk seçenek işletmelerin Ar-Ge yapmama sebeplerinin kaynak yetersizliği nedeni ile olduğudur. Bu seçeneğe 5 katılımcı “Evet” cevabını vermiştir. Bu durumda Dinar’da faaliyet gösteren sanayi işletmelerinin %11,63’ü kaynak yetersizliği nedeni ile Ar-Ge faaliyetleri gerçekleştirmemektedir.

Tablo 59 Ar-Ge’nin Kaynak Yetersizliği Nedeni İle Yapılmaması TablosuKaynak Yetersizliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 5 11,63Hayır 38 88,37

Toplam 43 100

Katılımcıların 28’i; Dinar’da faaliyet gösteren sanayi işletmelerinin %65,12’si Ar-Ge çalışmalarına ihtiyaç duymadığını beyan etmiştir.

Tablo 60 Ar-Ge’nin İhtiyaç Duyulmaması Nedeni İle Yapılmaması Tablosuİhtiyaç Duyulmaması

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 28 65,12Hayır 15 34,88

Toplam 43 100

Ar-Ge faaliyetlerini gerçekleştirebilecek bilgi birikimine sahip olmadığını beyan eden 6 işletme bulunmaktadır. Dinar’da sanayi üreticilerinin %13,95’i bilgi eksikliği nedeni ile Ar-Ge faaliyetleri gerçekleştirmemektedir.

Tablo 61 Ar-Ge’nin Bilgi Eksikliği Nedeni İle Yapılmaması TablosuBilgi Eksikliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 6 13,95Hayır 37 86,05

Toplam 43 100

60

Diğer nedenlerden ötürü Ar-Ge çalışması yapmadığını beyan eden işletme sayısı ise 5’tir. Genel toplam içerisinde %12,20’lik bir kısmı oluşturmaktadır.

Tablo 62 Ar-Ge’nin Diğer Nedenlerden Ötürü Yapılmaması TablosuDiğer

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 5 12,20Hayır 36 87,80

Toplam 41 100

Grafik 11 İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Nedenlerine Göre Sayıları Grafiği

Kayna

k Yete

rsizli

ği

İhtiya

ç Duy

ulmam

ası

Bilgi E

ksikli

ğiDiğe

r0

1020

30

İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Nedenleri

Nedenden Ötürü Ar-Ge Yapmayan

3.4.21. Kalite-Kontrol ve Ar-Ge vb. Sahibi İşletmelerin İstatistikleri

İşletmelere kalite-kontrol, Ar-Ge vb. faaliyetleri gerçekleştirebilecekleri bir laboratuar sahibi olup olmadıkları sorulmuştur. Bu soruya işletmelerin 19’u; %38’i “Evet”, 31’i; %62’si “Hayır” cevabını vermiş ve 1 işletmede soruyu yanıtsız bırakmıştır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruyu yanıtladığı için veriler anlamlı bir bütünlük içerisinde yorumlanabilmektedir.

Tablo 63 Laboratuvar Sahibi İşletme Sayısı TablosuLaboratuvar Sahibi İşletme Sayısı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 19 38Hayır 31 62

Toplam 50 100

61

Bir diğer soruda ise işletmelerin laboratuvar hizmetlerini dışarıdan alıp almadıkları sorulmuştur. Bu soruya katılımcıların 15’i, Dinar’da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %32,61’i, dışarıdan hizmet aldığını beyan etmiştir. Katılımcıların 5’i ise soruya yanıt vermemiştir.

Tablo 64 Laboratuvar Hizmetini Dışarıdan Temin Eden İşletme Sayısı TablosuLaboratuvar Hizmeti Alan İşletmeler

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 15 32,61Hayır 31 67,39

Toplam 46 100

3.4.22. İhracat İstatistikleri

İşletmelerin ihracat verilerinin incelenebilmesi için katılımcılara bazı sorular yöneltilmiştir. Bu sorularda işletmelerin ihracat şekilleri, ihracat tutarları vb. ihracat değerleri sorgulanmıştır.

İhracat değerlerine yönelik ilk olarak işletmelere ihracat yapıp-yapmadıkları ve ihracat yapan işletmelerin ne şekilde ihracat yaptığı sorgulanmıştır. Dinar’da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %48,98’i “İhracat yapılmıyor” seçeneğini işaretlemiştir, %30,61’i “Doğrudan ihracat” yaptığını ve %20,41’i ise “Dolaylı ihracat” yaptığını beyan etmiştir. Doğrudan ve dolaylı ihracat yapan işletmeler bir olarak düşünüldüğünde Dinar’da faaliyet gösteren işletmelerin yaklaşık %50’si bir şekilde ihracat yapmaktadır.

Tablo 65 İşletmelerin İhracat Şekli Tablosuİhracat Şekli

Cevaplar Cevaplayan Yüzdeİhracat yapılmıyor 24 48,98Doğrudan ihracat 15 30,61Dolaylı ihracat 10 20,41

Toplam 49 100

İhracat yapan işletmelere 2012 yılı yaklaşık olarak ihracat tutarlarının sorgulandığı soru yöneltilmiştir. Bu soruya 13 katılımcının yanıtı ile en fazla “+500.000 TL” yanıtı verilmiştir. %65’lik orana sahip bu cevabın arkasından 5 katılımcının işaretlemesi ile “100.000-500.000 TL” seçeneği %25’lik bir oranla gelmektedir. En son olarak ise 2 katılımcının beyanı ve %10’luk oranla “0-99.999 TL” seçeneği gelmektedir. Verilere göre Dinar’da ihracat yapan işletmelerin büyük bir çoğunluğu 2012’de 500.000 TL’nin üzerinde ihracat tutarına sahiptir.

Tablo 66 İşletmelerin 2012 İhracat Tutarları Tablosuİhracat Tutarı

Cevaplar Cevaplayan Yüzde0-99.999 TL 2 10

62

100.000-500.000 TL 5 25+500.000 TL 13 65

Toplam 20 100

İşletmelere 2012’de gerçekleştirdikleri ihracatın 2012 yılı içersindeki toplam satışlara oranı sorulduğunda işletmelerin 13’ü “%0-49” arası ve 4’ü “+%50” yanıtını vermiştir. Yani ihracatçı üreticilerin büyük çoğunluğu dış pazarla birlikte iç pazarda da etkin olarak satış gerçekleştirmektedir.

Tablo 67 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Satışlara Oranı Tablosuİhracat Oranı

Cevaplar Cevaplayan Yüzde0-49 13 76,47+50 4 23,53

Toplam 17 100

İhracatçı işletmelere ihracat için ürettikleri miktarların 2012 yılı içerisinde gerçekleşen toplam üretime oranı sorulduğunda soruya yanıt veren 17 katılımcının 10’u “%0-49” ve 7’si “+%50” cevabını vermiştir. Verilere göre ihracat yapan işletmelerinin çoğunluğunun ihracat için üretim oranı iç pazar için gerçekleştirilen üretim oranından azdır.

Tablo 68 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Üretime Oranı TablosuToplam

Cevaplar Cevaplayan Yüzde0-49 10 58,82+50 7 41,18

Toplam 17 100

3.4.23. İhracat Yapılan Kıta ve Ülkelerin İstatistikleri

İhracat yapan işletmelere ilişkin hangi ülkelere ihracat yapıldığı sorulmuştur. Bu soruda katılımcıların verdiği yanıtlara göre ülkelerin yer aldığı kara parçaları belirlenmiştir. İhracat yapan işletmelerin 13’ü ürünlerini Asya ülkelerine ihraç ettiğini beyan etmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Asya ülkelerine ihracat yapanların oranı %56,52’dir.

Tablo 69 Asya Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı TablosuASYA

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 13 56,52Hayır 10 43,48

Toplam 23 100

İhracat yapan işletmelerin 12’si ürünlerini Avrupa ülkelerine ihraç ettiğini beyan etmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Asya ülkelerine ihracat yapanların oranı %52,17’dir.

63

Tablo 70 Avrupa Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı TablosuAVRUPA

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 12 52,17Hayır 11 47,83

Toplam 23 100

İhracat yapan işletmelerin yalnızca 1’i ürünlerini Amerika ülkelerine ihraç ettiğini belirtmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Amerika ülkelerine ihracat yapan oranı %4,35’dir.

Tablo 71 Amerika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı TablosuAMERIKA

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 1 4,35Hayır 22 95,65

Toplam 23 100

İhracat yapan işletmelerin yalnızca 1’i ürünlerini Afrika ülkelerine ihraç ettiğini belirtmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Afrika ülkelerine ihracat yapan oranı %4,35’dir.

Tablo 72 Afrika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı TablosuAFRIKA

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 1 4,35Hayır 22 95,65

Toplam 23 100

İhracat yapan işletmelerin yalnızca 1’i ürünlerini Kıbrıs’a ihraç ettiğini belirtmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Kıbrıs’a ihracat yapan oranı %4,35’dir.

Tablo 73 Kıbrıs’a İhracat Yapan İşletme Sayısı TablosuKIBRIS

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 1 4,35Hayır 22 95,65

Toplam 23 100

Grafik 12 İşletmelerin İhracat Yaptıkları Ülke Payları Grafiği

64

İhracat Yapılan Ülkeler

AsyaAvrupaAmerikaAfrikaKıbrıs

3.4.24. İhracat Yapmama Nedenleri

İhracat gerçekleştirmeyen yatırımcılara ilişkin olarak da ihracat yapmama/yapamama nedenlerinin sorgulandığı sorular yöneltilmiştir. Soru asıl hali ile birden fazla seçenek işaretlenebilir olarak tanımlandığı için her seçenek için ayrı değerlendirme yapılmıştır.İlk olarak işletmelerin ihracat yapmama nedeninin kaynak yetersizliği nedeniyle mi olduğu sorgulanmıştır. 3 katılımcı kaynak yetersizliği nedeni ile ihracata yönelemediğini beyan etmiştir. Kaynak yetersizliği nedeni ile ihracat yapamayanların toplam ihracat yapmayanlara oranı %11,54’tür.

Tablo 74 Kaynak Yetersizliği Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı TablosuKaynak Yetersizliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 3 11,54Hayır 23 88,46

Toplam 26 100

Bir diğer seçenek olarak da katılımcılara talep edilen kalite/miktarda ürün sunamama nedeniyle mi ihracat yapmadıkları seçeneği yöneltilmiştir. Katılımcıların %7,69’u (2’si) bu sebepten ötürü ihracat yapmadığını beyan etmiştir.

Tablo 75 Talep Edilen Kalite/Miktarda Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu

Talep edilen kalite/miktarda ürün sunamamaCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 2 7,69Hayır 24 92,31

65

Toplam 26 100

Diğer seçenek ise işletmelerin dış pazarı tanımamaları nedeniyle ihracata yönelemediklerinin sorgulandığı seçenektir. Bu seçeneği katılımcıların 4’ü işaretlemiştir. Toplam ihracat yapmayanlar içerisinde katılımcıların %15,38’i dış pazarı tanımadığı için ihracat yapmadığını belirtmiştir.

Tablo 76 Dış Pazarı Tanımama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı TablosuDış pazarı tanımama ve bilgi eksikliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 4 15,38Hayır 22 84,62

Toplam 26 100

Katılımcıların ihracat yapmama nedenlerinin sorgulandığı bir diğer seçenek de iç pazardan tatmin olup olmamalarının sorgulandığı seçenektir. İhracat yapmayan işletmelerin 15’i (%57’69’u) iç pazardan tatmin oldukları için ihracat yapmadıklarını beyan etmiştir. Veriler göz önüne alındığında Dinar’da ihracat yapmayan işletmelerin büyük çoğunluğu iç pazardan tatmin oldukları için ihracata yönelmemektedir. En çok işaretlenen seçenek olarak bu seçenek görülmektedir.

Tablo 77 İç Pazardan Tatmin Olma Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu

İç Pazardan Tatmin OlmaCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 15 57,69Hayır 11 42,31

Toplam 26 100

İhracata yönelmeme sebeplerinden bir diğeri olarak dış ülkelere uygun fiyatta ürün sunamama seçeneği gelmektedir. İhracat yapmayan işletmelerin yalnızca 1’i bu sebepten ihracat gerçekleştirmediğini belirtmiştir.

Tablo 78 Uygun Fiyatta Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu

Uygun Fiyatta Ürün SunamamaCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 1 3,85Hayır 25 96,15

Toplam 26 100

66

İhracat yapmama sebebi olarak sayılanlar dışında bir sebepten gerçekleştirmediğini beyan eden 5 katılımcı bulunmaktadır. Bu işletmelerin toplam ihracat yapmayan işletmelere oranı %19,23’tür.

Tablo 79 Diğer Sebepler Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı TablosuDiğer

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 5 19,23Hayır 21 80,77

Toplam 26 100

Grafik 13 İhracat Yapmama Nedenlerine Göre İşletme Sayıları Grafiği

048

1216

İhracat Yapmayan İşletmeler

İhracat Yapmayan İşletmeler

3.4.25. İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri

İşletmelerin gerçekleştirdikleri yatırımları nasıl finanse ettikleri sorgulanmıştır. 1 kayıp veri olmakla beraber katılımcıların 50’si soruya yanıt vermiştir. Alınan yanıtlara ilişkin veriler anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır.

Verilere göre Dinar’da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %46’sı yatırımları “Özkaynak”, %50’si “Borçlanma”, %4’ü de “Her ikisi” ile finanse ettiğini belirtmiştir.

Tablo 80 İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri TablosuFinanse Etme Şekli

Cevaplar Cevaplayan YüzdeÖzkaynak 23 46Borçlanma 25 50Her ikisi de 2 4

67

Toplam 50 100

3.4.26. İşletmelerin Yatırım ve Teşvik Durumları

İşletmelerin yatırım, teşvik ve hibe vb. desteklerden yararlanma durumları anket içerisindeki sorularla sorgulanmıştır. Bu sorulara katılımcıların büyük çoğunluğu yanıt verdiği için veriler anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir.

İlk olarak işletmelerin yatırım teşvik belgesine sahip olmaları sorgulanmıştır. Katılımcıların %34,04’ü (16’sı) yatırım teşvik belgesine sahip olduğunu belirtmiştir. Dinar sanayi üreticilerinin %65,96’sının (31’inin) yatırım teşvik belgesi bulunmamaktadır. 5 katılımcı ise soruyu yanıtlamamıştır.

Tablo 81 Yatırım Teşvik Belgesi Sahibi İşletme Sayısı TablosuYatırım Teşvik Belgesi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 16 34,04Hayır 31 65,96

Toplam 47 100

KOSGEB veritabanına kayıtlı işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin %66’sı sahip olduğunu beyan etmiştir. %34’lük kısım ise KOSGEB veritabanına kayıtlı olmadığını belirtmiştir. Verilere göre Dinar’da işletmelerin çoğunluğu KOSGEB desteklerinden haberdardır. Kayıp veri 1 adettir.

Tablo 82 KOSGEB Veritabanına Kayıtlı İşletme Sayısı TablosuKOSGEB veritabanı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 33 66Hayır 17 34

Toplam 50 100

KOSGEB desteği alan işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin %31,25’i “Evet aldım”, %68,75’i “Hayır almadım” cevabını vermiştir. Verilere göre Dinar’da işletmelerin çoğunluğu KOSGEB desteklerinden yararlanmamaktadır. Katılımcıların 3’ü de soruyu yanıtlamamıştır.

Tablo 83 KOSGEB Desteği Alan İşletme Sayısı TablosuKOSGEB Desteği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 15 31,25Hayır 33 68,75

Toplam 48 100

68

TÜBİTAK desteği alan işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin %2,08’i “Evet aldım”, %97,92’si “Hayır almadım” cevabını vermiştir. Verilere göre Dinar’da işletmelerin büyük bir çoğunluğu TÜBİTAK desteklerinden haberdar değil ve/veya yararlanabilecek kurumsal yapı ve bilgi birikimine sahip değildir. Katılımcıların 3’ü de soruyu yanıtlamamıştır.

Tablo 84 TÜBİTAK Desteği Alan İşletme Sayısı TablosuTÜBİTAK Desteği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 1 2,08Hayır 47 97,92

Toplam 48 100

AB desteği alan işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin yalnızca 1’i “Evet aldım” cevabını vermiştir. Verilere göre Dinar’da işletmeler AB desteklerinden yararlanmadıkları gibi destekler konusunda bilinçli olmadıkları da öngörülmektedir. Katılımcıların 3’ü de soruyu yanıtlamamıştır.

Tablo 85 AB Desteği Alan İşletme Sayısı TablosuAB

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 1 2,08Hayır 47 97,92

Toplam 48 100

Banka kredi desteği alan işletmelerin sorgulandığı soruya katılımcıların %35,42’si “Evet” ve %64,58’i “Hayır” yanıtını vermiştir. Tüm veriler dikkate alındığında Dinar sanayi üreticilerinin en çok yararlandıkları destek banka kredi ve destekleridir. 3 katılımcı bu soruya yanıt vermek istememiştir.

Tablo 86 Banka Desteği Alan İşletme Sayısı TablosuBANKA

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 17 35,42Hayır 31 64,58

Toplam 48 100

İlçenin içinde bulunduğu bölgeyi sorumluluğu altına alan Zafer Kalkınma Ajansı desteklerinden yararlanan işletmeler sorgulandığında işletmelerin yalnızca 2’si, toplam katılımcılara oranla %4,08’i, ajans hibe desteklerinden yararlandığını beyan etmiştir. Diğer seçeneklerde olduğu gibi bu seçenekteki verilere göre de Dinar’da faaliyet gösteren

69

işletmelerin büyük bir çoğunluğu ajans vb. hibe desteklerinden yararlanmamaktadır. 3 işletme bu soruyu da yanıtlamamıştır.

Tablo 87 Zafer Kalkınma Ajansı Desteği Alan İşletme Sayısı TablosuZafer Kalkınma Ajansı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 2 4,08Hayır 46 95,83

Toplam 48 100Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) desteklerinden yararlanma durumunun sorgulandığı seçeneğe işletmelerin yalnızca 2’si, toplam katılımcılara oranla %4,08’i, TTGV desteklerinden yararlandığını beyan etmiştir. Diğer verilerle bir arada ele alındığında Dinar’da sanayi alanın üretim gerçekleştiren işletmelerin büyük bir çoğunluğu bu vb. desteklerden yararlanmamaktadır. Bu soruda da 3 kayıp veri bulunmaktadır.

Tablo 88 TTGV Desteği Alan İşletme Sayısı TablosuTTGV

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 2 4,17Hayır 46 95,83

Toplam 48 100

Ekonomi Bakanlığı’nın sanayi üreticileri için açtığı desteklerden yararlanma durumunun sorgulandığı soruya 3 işletme desteklerden yararlandığını beyan etmiştir. Bu bağlamda bu destekten yararlan oranı da %6,25 gibi az bir oran olarak gözlemlenmektedir. Katılımcı işletmelerin 3’ü bu soruyu da yanıtlamamıştır.

Tablo 89 Ekonomi Bakanlığı Desteği Alan İşletme Sayısı TablosuEkonomi Bakanlığı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 3 6,25Hayır 45 93,75

Toplam 48 100

Destek almayan işletmelerin toplam sayısı da soru içerisinde sorgulanmıştır. Toplamda 17 işletme destek almadığını belirtmiştir. Dinar sanayisinde faaliyet gösteren işletmelere oranla toplam işletmelerin %35,42’si herhangi bir destekten yararlanmadığını beyan etmiştir. Buna bağlı olarak Dinar yatırımlarının sınırlı kaldığı öngörülmektedir.

Tablo 90 Destek Almayan İşletme Sayısı TablosuAlmadım

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 17 35,42Hayır 31 64,58

70

Toplam 48 100

Grafik 14 Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı Grafiği

KOSGEB Desteğ

i

TÜBİTAK Desteğ

i

AB Desteğ

i

BANKA Kredisi

Zafer K

alkınm

a Ajan

sı Hibe

si

TTGV Desteğ

i

Ekono

mi Bak

anlığ

ı Dest

eği

Destek

Almay

an

0

5

10

15

20

Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı

Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı

3.4.27. İşletmelerin Kapasite Kullanım Oranı İstatistikleri

İşletmelerin kapasite kullanımlarına yönelik öncelikli olarak işletmelerin 2012 yılı ortalama kapasite kullanım oranları sorgulanmıştır. Bu sorgulamanın amacı işletmelerin kullanamadıkları kapasite oranlarının ve bunlara yönelik nedenlerin belirlenmesidir.

2012 yılı ortalama kapasite kullanım oranlarının sorulduğu soruya Dinar sanayi işletmelerinin %40’ı “%76-100” cevabını vermiştir. Sırasıyla %36’sı “%51-75”, %14’ü “%26,50” ve %10’u da “%0-25” yanıtını vermiştir. Veriler dikkate alındığında Dinar sanayi işletmelerinin büyük bir çoğunluğu tam kapasite ile üretim gerçekleştirmemektedir. İlk iki seçenek göz önüne alındığında toplamda 24 işletme %51 oranına ulaşamadığını beyan etmiştir. Bu verilere göre Dinar sanayi işletmelerinin kapasite kullanım oranlarını yükseltici stratejiler (satış pazarlama stratejileri vb.) geliştirilmesi işletmelerin gelişimini destekleyici nitelikte olacağı öngörülmektedir.

Tablo 91 İşletmelerin 2012 Yılı Ortalama Kapasite Kullanım Oranı TablosuKapasite Kullanım Oranı (%)

Cevaplar Cevaplayan Yüzde0-25 5 1026-50 7 1451-75 18 3676-100 20 40Toplam 50 100

71

3.4.28. İşletmelerin Tam Kapasite ile Çalışmama Sebepleri

İşletmelere kapasite kullanım oranları sorusunun sorulmasının ardından tam kapasite ile çalışamayan üreticilere tam kapasite çalışmama sebepleri sorulmuştur. Soru birden fazla seçenek işaretlenebilir olarak hazırlandığı için yine her seçenek ayrı olarak incelenmiştir. Sorulara 5 işletme yanıt vermemiştir. Yanıt vermeyen işletmelerin tam kapasite ile üretim yapan işletmeler olduğu öngörülmektedir. Bu bağlamda veriler anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir.

İşletmelerin tam kapasite kullanarak üretim yapamamalarına ilişkin olarak yönlendirilen seçeneklerden birisi işletmelerin hammadde temin yetersizliği seçeneğidir. Hammadde temini yetersizliği nedeni ile tam kapasite kullanım oranına ulaşamadığını beyan eden 2 işletme bulunmaktadır. Verilere göre tam kapasite kullanamayan işletmelerin %94,59’u hammadde temini yetersizliği kapasite kullanım oranında sorun olarak görmemektedir.

Tablo 92 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu

Hammadde Temin YetersizliğiCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 2 5,41Hayır 35 94,59

Toplam 37 100

Finansal kaynak yetersizliği nedeni ile tam kapasite kullanamadığını beyan edenlerin oranı tam kapasiteyle üretim gerçekleştiremeyen üreticiler içerisinde %13,51 ile 5 işletmedir. Tam kapasite üretim oranına ulaşamamada finansal kaynak yetersizliği de Dinar sanayicileri için çok büyük bir sorun teşkil etmediği veriler ile gösterilmektedir.

Tablo 93 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu

Finansal Kaynak YetersizliğiCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 5 13,51Hayır 32 86,49

Toplam 37 100

İşletmelerin işgücü yetersizliği nedeni ile tam kapasiteye ulaşamaması durumunun sorgulandığı seçeneğe 3 katılımcı “Evet” cevabı vermiştir. Tam kapasite ile çalışamayan işletmelerin %91,89’u işgücü yetersizliğinin tam kapasite kullanım oranına ulaşamamalarında engel olmadığını belirtmiştir. İşgücü yetersizliği de işletmelerin tam kapasite kullanım oranına erişmede büyük bir engel olarak ortaya çıkmamaktadır.

72

Tablo 94 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosuİşgücü Yetersizliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 3 8,11Hayır 34 91,89

Toplam 37 100

Grafik 15 Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletme Sayısı Grafiği

Hammad

de Tem

in Yete

rsizli

ği

Finan

sal Kay

nak Y

etersi

zliği

İşgüc

ü Yete

rsizli

ği

Talep Yete

rsizli

ği

Enerji

Yetersi

zliği

Diğer

05

10152025

Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletmeler

Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletmeler

İşletmelerin talep yetersizliği nedeni ile tam kapasite çalışamamaları sorusuna Tablo 79’da görüleceği gibi 23 işletme “Evet” cevabı vermiştir. %62,16’lık oranla tam kapasite çalışamama sebebi olarak işletmeler “Talep yetersizliği” seçeneğini göstermişlerdir. En çok tercih edilen seçenek olması itibari ile Dinar’da işletmelerin tam kapasite çalışamamasının ana nedeni üreticilerin ürünlerine olan talep yetersizliği olarak görülmektedir. İşletmelerin tam kapasite üretim oranına yükselebilmeleri için talep artırıcı stratejiler geliştirmeleri gerekmektedir.

Tablo 95 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama TablosuTalep Yetersizliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 23 62,16Hayır 14 37,84

Toplam 37 100

İşletmelerin enerji yetersizliği nedeni ile tam kapasiteye ulaşamaması durumunun sorgulandığı seçeneğe 3 katılımcı “Evet” cevabı vermiştir. Tam kapasite ile çalışamayan işletmelerin %91,89’u enerji yetersizliğinin tam kapasite kullanım oranına ulaşamamalarında engel olmadığını belirtmiştir. Enerji yetersizliği de işletmelerin tam kapasite kullanım oranına erişmede büyük bir engel olarak ortaya çıkmamaktadır.

73

Tablo 96 İşletmelerin Enerji Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama TablosuEnerji Yetersizliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 3 8,33Hayır 33 91,67

Toplam 36 100

Tam kapasite çalışamama nedenlerinin sorgulandığı soruya işletmelerin 6’sı “Diğer” nedenlerden dolayı cevabını vermiştir. Tam kapasite ile çalışamayan işletmelerin %83,33’ü diğer nedenleri tam kapasite çalışmada engel olarak görmemektedirler. Veriler ışığında bakıldığında Dinar’da sanayi üreticilerinin tam kapasite üretim oranına ulaşmalarındaki en büyük engel olarak talep yetersizliği görülmektedir.

Tablo 97 İşletmelerin Diğer Yetersizlikler Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama TablosuDiğer

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 6 16,67Hayır 30 83,33

Toplam 36 100

3.4.29. İşletmelerin Sahip Oldukları Kalite Belgeleri ve Standartlar

İşletmelerin kurumsal yapılarına ilişkin olarak sorulan bir diğer soru ise sahip oldukları kalite ve standartlar belgeleridir. Bu soru ile amaçlanan Dinar’daki sanayi işletmelerinin kalite, standart belgeleri ile ürünlerini tescil ettiren kaç işletme olduğunun tespit edilmesidir. Soru seçenekleri birden fazla işaretlenebilir olarak tertip edildiği için bu soruda da her seçenek ayrı olarak değerlendirilecektir. Sorulan soruya 35 işletme cevap vermiştir ve değerlendirmeler alınan 35 cevap üzerinden gerçekleştirilecektir.

ISO9001 belgesine sahip olma durumuna ilişkin olarak sorulan soruya cevap veren 35 katılımcının 15’i “Evet” ve 20’si “Hayır” yanıtı vermiştir. Verilere göre Dinar sanayi işletmelerinin %57,14’ünde ISO9001 belgesi bulunmamaktadır.

Tablo 98 ISO9001 Belgesine Sahip İşletme Sayısı TablosuISO9001

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 15 42,86Hayır 20 57,14

Toplam 35 100

74

İşletmelerin TSE belgesine sahip olma durumları da sorgulanmıştır. Alınan yanıtlara göre katılımcıların %31,43’ü TSE kalite standart belgesine sahiptir. İşletmelerin %68,57gibi büyük bir çoğunluğu TSE belgesine sahip olmadığını belirtmiştir.

Tablo 99 TSE Belgesine Sahip İşletme Sayısı TablosuTSE

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 11 31,43Hayır 24 68,57

Toplam 35 100

Diğer seçeneklere göre işletmelerin marka tescil belgesine sahip olma durumları sonuçlarında farklılık görülmektedir. Dinar’da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %60’ı marka tescil belgesi sahibi olduklarını beyan etmiştir. Verilere göre Dinar’da faaliyet gösteren işletmeler marka tesciline diğer belgelere oranla daha çok önem vermektedirler.

Tablo 100 Marka Tescil Belgesine Sahip İşletme Sayısı TablosuMarka Tescil Belgesi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 21 60Hayır 14 40

Toplam 35 100

ISO22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi sertifikasına sahip olma durumunun sorulduğu soruya işletmelerin %37,14’ü sahip olduklarına ilişkin beyanda bulunmuşlardır. Kalite standardının konusu itibari ile belgeye sahip olan bu işletmelerin tamamı ilçede gıda sektörüne yönelik üretim faaliyeti göstermektedir.

Tablo 101 ISO22000 Belgesine Sahip İşletme Sayısı TablosuISO22000

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 13 37,14Hayır 22 62,86

Toplam 35 100

OHSAS İş Güvenliği ve Sağlığı sertifikasına sahip olma durumunun sorgulandığı soruya işletmelerin 3’ü; %8,57’si sahip olduğunu belirtmiştir. İş güvenliği sertifika sahibi olmayan işletme sayısı ilçede oldukça fazladır.

Tablo 102 OHSAS Belgesine Sahip İşletme Sayısı TablosuOHSAS

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 3 8,57

75

Hayır 32 91,43Toplam 35 100

Diğer kalite standartlar belgelerine sahip olan işletmeler %31,43 ile ilçede sanayi üreticisi olarak faaliyet gösteren 11 işletmedir.

Tablo 103 Diğer Belgelere Sahip İşletme Sayısı TablosuDiğer

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 11 31,43Hayır 24 68,57

Toplam 35 100

Grafik 16 Kalite ve Standart Belgesi Sahibi İşletme Sayısı Grafiği

ISO900

1TSE

Marka T

escil B

elgesi

ISO220

00

OHSASDiğe

r

0

5

10

15

20

25

İşletmelerin Sahip Oldukları Belgeler

İşletmelerin Sahip Olduk-ları Belgeler

3.4.30. İşletmelerin Yatırım Planları İstatistikleri

Dinar’da faaliyet gösteren işletmelere yönelik olarak yatırım yapma planları, yatırım tutarı vb. sorular sorulmuştur. Bu sorular ile Dinar’da ileride gerçekleştirilmesi planlanan yatırımlara ilişkin veriler çıkarılması planlanmaktadır.

İlk olarak işletmelere yatırım yapma planları sorulmuştur. Katılımcıların tamamı soruya yanıt vermiştir. Alınan cevaplara göre Dinar sanayi işletmelerinin %62,75’i yatırım yapmayı planlamaktadır. Verilere göre Dinar sanayi üreticilerinin çoğunluğu yatırım yaparak Dinar sanayisinin gelişimine katkı sağlayacaktır. Soruya katılımcıların tamamı cevap verdiği için anlamlı bir bütünlük sağlanmıştır.

Tablo 104 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletme Sayısı TablosuYatırım Planı

76

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 32 62,75Hayır 19 37,19

Toplam 51 100

Yatırım yapmayı planlayanlara yönelik olarak planladıkları yatırım tutarı sorulmuştur. İlgili soruya katılımcıların %64’ü “+500.000 TL”, %24’ü “100.000-500-000 TL” ve %12’si “0-100.000 TL” yanıtını vermiştir. Veriler yatırım yapmayı planlayan işletmelerin büyük bir kısmının 500.000 TL üzerinde yatırım yapmayı planlaması Dinar sanayisinin gelişimine büyük bir destek olacaktır.

Tablo 105 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletmelerin Planladıkları Yatırım Tutarı Tablosu

Planlanan Yatırım TutarıCevaplar Cevaplayan Yüzde

0-100.000 TL 3 12100.000-500.000 TL 6 24

+500.000 TL 16 64Toplam 25 100

3.4.31. İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler

İşletmelerin kendilerinde ne gibi eksiklikler gördüklerine ilişkin olarak birden fazla seçenek işaretlenebilecek bir soru katılımcılara yöneltilmiştir. Seçeneklerin ayrı olarak değerlendirildiği soruya katılımcıların 48’i yanıt vermiştir. Alınan cevaplarda büyük bir çoğunluk sağlandığı için veriler anlamlı bir şekilde bütünlük sağlamaktadır.

Yatırım için ek finans eksiği olduğu sorusuna katılımcıların %37,5’i “Evet” yanıtını vermiştir. Alınan cevaplara göre katılımcı 18 işletme yatırım için ek finansa ihtiyaç duyduklarını beyan etmiştir.

Tablo 106 Yatırım İçin Ek Finans Eksiği Olan İşletme Sayısı TablosuYatırım için ek finans

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 18 37,5Hayır 30 62,5

Toplam 48 100

Bir diğer seçenek olan işletmelerin kendilerinde gördükleri eksikliklere yönelik olan soru ise ilave işletme sermayesi eksikliğinin sorgulandığı sorudur. Katılımcıların %27,08’i ilave işletme sermayesine ihtiyaçları olduğunu ve bu konuda işletmelerinin eksik olduğunu beyan etmiştir.

77

Tablo 107 Yatırım İçin İlave İşletme Sermayesi Eksiği Olan İşletme Sayısı Tablosuİlave İşletme Sermayesi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 13 27,08Hayır 35 72,92

Toplam 48 100

Ürün kalitesinin iyileştirilmesinin işletmeleri için gerekli olduğunu düşünen katılımcıların toplam katılımcılara oranı %27,08’dir.

Tablo 108 Yatırım İçin Ürün Kalitesinin İyileştirilmesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu

Ürün Kalitesinin İyileştirilmesiCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 13 27,08Hayır 35 72,92

Toplam 48 100

İşletmelerin kendilerinde gördükleri eksiklik olarak en fazla tercih ettikleri seçenek iç pazarda büyüme seçeneğidir. İşletmelerin 21’i; %43,75’i iç pazarda yeni pazarlara ihtiyaçları olduğunu belirtmiştir.

Tablo 109 Yatırım İçin İç Pazarda Büyümesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosuİç Pazarda Büyüme

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 21 43,75Hayır 27 56,25

Toplam 48 100

En fazla tercih edilen seçeneklerden bir diğeri de işletmelerin dış pazara açılma konusunda eksik kaldıklarını düşünmeleridir. Dinar sanayi işletmelerinin %31,25’i (15’i) dış pazara açılmada eksik kaldıkları görüşündedir.

Tablo 110 Yatırım İçin Dış Pazara Açılması Gerekli Olan İşletme Sayısı TablosuDış Pazara Açılma

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 15 31,25Hayır 33 68,75

Toplam 48 100

En fazla tercih edilen seçeneklerden bir diğeri de işletmelerin markalaşma konusunda yaşadıkları eksikliklerdir. Dinar sanayi işletmelerinin %31,25’i (15’i) markalaşmada eksik kaldıklarını düşünmektedir.

78

Tablo 111 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı TablosuMarkalaşma

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 15 31,25Hayır 33 68,75

Toplam 48 100

İşletmelerin %14,58’i işletmelerindeki eksikliğin personel eğitimi konusunda yaşandığını beyan etmiştir.

Tablo 112 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı TablosuPersonel Eğitimi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 7 14,58Hayır 41 85,42

Toplam 48 100

İşletmelerin %12,5’i ise işletmelerinde gördükleri eksikliğin yeni dağıtım kanalı oluşturmada yaşadıkları eksiklikler olduğunu belirtmişlerdir.

Tablo 113 Yatırım İçin Yeni Dağıtım Kanalı Oluşturması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu

Yeni Dağıtım Kanalı OluşturmaCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 6 12,5Hayır 42 87,5

Toplam 48 100

Grafik 17 Kendilerinde Gördükleri Eksikliklere Göre İşletme Sayısı Grafiği

79

Yatırım İçin Ek Finans

İlave İşletme Sermayesi

Ürün Kalitesinin İyileştirilmesi

İç Pazarda Büyüme

Dış Pazara Açılma

Markalaşma

Personel Eğitimi

Yeni Dağıtım Kanalı Oluşturma

0 5 10 15 20 25

İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler

İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler

3.4.32. İşletmelere Göre Üretim, Pazarlama vb. Alanlarda Görülen Değerlendirmeler

İşletmelerin üretim, pazarlama, satış, karlılık, ihracat vb. konularda gösterdikleri değişimlere ilişkin gelişimleri katılımcılara bu soru ile yönlendirilmiştir. Soru seçenekleri birden fazla ve çok seçenekli olduğu için her seçenek kendi içerisinde bir soru gibi değerlendirilmiştir. Bu soru ile işletmelerin kendilerinin içinde bulundukları durumları değerlendirmeleri sağlanmıştır. Kendi durumları hakkındaki görüşler alınarak Dinar sanayi üreticilerine ilişkin olarak söylenebilecek genel yargılara ulaşılmaya çalışılmıştır. Katılımcılara yönlendirilen soruya katılımcıların büyük bir çoğunluğu yanıt vermiş ve alınan yanıtlar anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmiştir.

İşletmelere üretim miktarlarında oluşan değişimler sorusu yönlendirilmiştir. Alınan cevaplara göre işletmelerin %62’si “Yükseliyor”, %22’si “Sabit” ve %16’sı “Düşüyor” cevabını vermiştir. Veriler Dinar’da faaliyet gösteren işletmelerin büyük çoğunluğunun üretim miktarlarının yükseldiğini göstermektedir.

Tablo 114 Üretim Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuÜretim Miktarı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 8 16

Yükseliyor 31 62Sabit 11 22

Toplam 50 100

İşletmelere üretim çeşitliliklerinde değişimler sorusu yönlendirilmiş ve işletmelerin %72’si “Sabit”, %26’sı “Yükseliyor” ve %2’si de “Düşüyor” yanıtını vermiştir. Alınan verilere göre Dinar sanayi üreticilerinin ürün ve üretim çeşitliliğini sabit tutmakta olduğu görülmektedir.

80

Tablo 115 Üretim Çeşitliliği Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuÜretim Çeşitliliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 1 2

Yükseliyor 13 26Sabit 36 72

Toplam 50 100

Katılımcı işletmelere kendilerinde gördükleri diğer bir değişim olarak üretim maliyetlerindeki değişimin ne yönde olduğu sorusu yöneltilmiştir. İşletmelerin %77,55’i “Yükseliyor”, %16,33’ü “Sabit” ve %6,12’si “Düşüyor” yanıtını vermiştir. Bu durumda Dinar sanayisinde genel itibari ile üretim yapılan alanlardaki üretim maliyetlerinin yükseldiği gözlemlenmektedir.

Tablo 116 Üretim Maliyetleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuÜretim Maliyetleri

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 3 6,12

Yükseliyor 38 77,55Sabit 8 16,33

Toplam 49 100

Katılımcılara üretim verimliliğindeki değişimler sorulduğunda ise; %44,90’ı “Sabit”, %38,78’i “Yükseliyor” ve %16,33’ü “Düşüyor” cevabını vermiştir. Verilere göre Dinar sanayi işletmelerinin üretim verimliliği birbirine yakın oranlarda sabit ve/veya yükseliş gösteren durumdadır.

Tablo 117 Üretim Verimliliği Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuÜretim Verimliliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 8 16,33

Yükseliyor 19 38,78Sabit 22 44,90

Toplam 49 100

İşletmelere üretim iadelerindeki değişimlerin ne yönde olduğu seçeneği yönlendirilmiştir. Alınan cevaplar ışığında katılımcıların %82,61’i “Sabit”, %13,04’ü “Düşüyor” ve %2,17’si “Yükseliyor” cevabını vermiştir. Veriler dikkate alındığında işletmelere yapılan ürün iadeleri genel itibari ile sabit bir seyir izlemektedir.

Tablo 118 Üretim İadeleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuÜrün İadeleri

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 6 13,04

Yükseliyor 2 2,17

81

Sabit 38 82,61Toplam 46 100

Satış miktarında gerçekleşen değişimlere ilişkin seçeneğe işletmelerden %56,25’i “Yükseliyor”, %27,08’i “Düşüyor” yanıtları alınmıştır. Alınan cevaplara göre Dinar sanayi üreticilerinin yaklaşık %56’sının satış miktarı yükselmektedir. Fakat buna karşılık işletmelerin ¼’ünün satış miktarı düşmektedir.

Tablo 119 Satış Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuSatış Miktarı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 8 16,67

Yükseliyor 27 56,25Sabit 13 27,08

Toplam 48 100

İşletmelere satış fiyatlarındaki değişimlerin ne yönde olduğu sorusu yönlendirilmiştir. Alınan cevaplar %41,67 oranında işletmede satış fiyatlarının “Sabit”, %37,50 oranında işletmede satış fiyatlarının “Yükseliyor” ve %20,83 oranında işletmede de satış fiyatlarının “Düşüyor” olduğunu göstermektedir. Alınan cevaplar birbirine çok yakındır ve verilere göre Dinar sanayi üreticilerinin satış fiyatları işletmelere göre değişkenlik göstermektedir.

Tablo 120 Satış Fiyatı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuSatış Fiyatı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 10 20,83

Yükseliyor 18 37,50Sabit 20 41,67

Toplam 48 100

İşletmelere karlılık oranlarındaki değişimler sorulmuştur. Alınan cevaplara göre en çok tercih edilen seçenek %54,17 ile “Düşüyor” cevabı olmuştur. Diğer seçenekler sırasıyla %25 ile “Yükseliyor” ikinci en çok seçilen ve %20,83 ile “Sabit” seçeneği en az tercih edilen seçenek olmuştur. Verilere Dinar sanayi işletmelerinin büyük bir çoğunluğu karlılık oranının düştüğünü belirtmiştir.

Tablo 121 Karlılık Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuKarlılık

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 26 54,17

Yükseliyor 12 25,00

82

Sabit 10 20,83Toplam 48 100

Bir diğer değişime ilişkin seçenekte de işletmelerin ihracat gelirlerindeki değişimler sorgulanmıştır. İşletmelerin %57,14’ü “Sabit”, %22,86’sı “Yükseliyor” ve %20’si de “Düşüyor” seçeneğini tercih etmiştir. Veriler ışığında ele alındığında Dinar sanayi üreticilerinin büyük bir çoğunluğunun ihracat gelirleri sabittir.

Tablo 122 İhracat Gelirleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosuİhracat Gelirleri

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 7 20,00

Yükseliyor 8 22,86Sabit 20 57,14

Toplam 35 100

İşletmelere ihracat yaptıkları ülkelere ilişkin pazardaki değişim sorulmuştur. Alınan cevaplara göre katılımcı işletmelerin %72,22’si ihracat yaptıkları Pazar sayısını “Sabit” olarak tanımlamıştır. %19,44’ü ihracat pazarını “Yükseliyor” ve %8,33’ü de “Düşüyor” olarak tanımlamıştır. Veriler dikkate alındığında Dinar sanayi üreticilerinin dış pazardaki durumu büyük oranda sabit olarak nitelendirilebilir. Bu durumun geliştirilmesi için işletmelerin yeni pazarlama yöntemlerine yönelik stratejiler geliştirmeleri gerekmektedir.

Tablo 123 İhracat Yapılan Pazar Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosuİhracat Yapılan Pazar Sayısı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 3 8,33

Yükseliyor 7 19,44Sabit 26 72,22

Toplam 36 100

İşletmelere müşteri sayısındaki değişim sorusu yöneltilmiştir. Alınan cevaplara göre işletmeler yine %46,81 ile en çok tercih edilen seçenek olarak “Sabit” seçeneğini tercih etmişlerdir. Bu seçeneği sırasıyla %38,30 ile “Yükseliyor” ve %46,81 ile “Düşüyor” seçenekleri izlemektedir. Verilere göre Dinar sanayi üreticilerinin müşteri sayıları büyük oranla sabit ve/veya yükseliş gösteren bir grafik izlemektedir.

Tablo 124 Müşteri Sayısı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuMüşteri Sayısı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 7 14,89

Yükseliyor 18 38,30

83

Sabit 22 46,81Toplam 47 100

İşletmelere müşteri memnuniyetlerindeki değişimler sorusu yöneltilmiş ve %60,42 gibi büyük bir oranla müşteri memnuniyetleri “Yükseliyor” olarak tarif edilmiştir. %37,5 ile “Sabit” ve %2,08 ile de “Düşüyor” olarak nitelendirilmiştir. Veriler ışığında Dinar sanayi işletmelerinin birçoğunda müşteri memnuniyeti yükselen bir grafik oluşturmaktadır.

Tablo 125 Müşteri Memnuniyeti Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuMüşteri Memnuniyeti

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 1 2,08

Yükseliyor 29 60,42Sabit 18 37,5

Toplam 48 100

İşgücü verimliliğindeki değişimin sorgulandığı soruya katılımcıların %58,70’i “Sabit”, %34,78’i “Yükseliyor” ve %6,52’si “Düşüyor” olarak cevap vermiştir. Veriler dikkate alındığında Dinar sanayi işletmelerinin işgücü verimliliği sabit bir niteliktedir.

Tablo 126 Müşteri Memnuniyeti Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosuİşgücü Verimliliği

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 3 6,52

Yükseliyor 16 34,78Sabit 27 58,70

Toplam 46 100

İşletmeler kapasite kullanım oranlarındaki değişimlere %44,68 ile “Sabit”, %36,17 ile “Yükseliyor” ve %19,15 ile de “Düşüyor” yanıtını vermişlerdir. Verilerden de görüleceği gibi işletmelerin kapasite kullanım oranları çoğunlukla sabittir ve/veya yükselmektedir.

Tablo 127 Kapasite Kullanım Oranı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuKapasite Kullanım Oranı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 9 19,15

Yükseliyor 17 36,17Sabit 21 44,68

Toplam 47 100

84

İşletmelere işletme sermayelerindeki değişimin sorgulandığı seçenek yönlendirilmiştir. Alınan cevaplara göre işletmelerin %46,81’i “Sabit”, %38,30’u “Yükseliyor” ve %14,89’u da “Düşüyor” seçeneğini işaretlemiştir. Verilere göre işletmelerin sermayelerindeki değişim çoğunlukla sabittir ve/veya yükselmektedir.

Tablo 128 İşletme Sermayesi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosuİşletme Sermayesi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 7 14,89

Yükseliyor 18 38,30Sabit 22 46,81

Toplam 47 100

İşletmelere fire oranlarındaki değişim sorulduğunda ise işletmelerin %81,25 gibi büyük bir oranı işletmede verilen firenin “Sabit” olduğunu beyan etmiştir. İşletmelerin %14,58’i fire oranını “Düşüyor” ve %4,17’si “Yükseliyor” olarak belirtmiştir. Verilere göre Dinar sanayi işletmelerinin büyük bir çoğunluğu sabit fire oranına sahiptir.

Tablo 129 İşletme Sermayesi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuFire Oranı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 7 14,58

Yükseliyor 2 4,17Sabit 39 81,25

Toplam 48 100

İşletmelerin borç miktarlarındaki değişimin sorgulandığı seçeneği işletmelerin %53,33’ü “Sabit”, %37,78’i “Yükseliyor” ve %8,89’u da “Düşüyor” cevabını vermiştir. Verilere göre işletmelerin borç miktarlarındaki değişim çoğunlukla sabit ve/veya yükselen bir grafik çizmektedir.

Tablo 130 Borç Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuBorç Miktarı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 4 8,89

Yükseliyor 17 37,78Sabit 24 53,33

Toplam 45 100

85

Ödenen vergilerdeki değişimler sorgulandığında ise işletmeler %91,49 gibi büyük bir oranla “Yükseliyor” seçeneğini tercih etmiştir. “Sabit” seçeneği %6,38, “Düşüyor” seçeneği de %2,13 oranındadır. Bu durumda Dinar işletmelerinin ödedikleri vergi katılımcıların büyük çoğunluğuna göre yükselmektedir.

Tablo 131 Ödenen Vergi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuÖdenen Vergiler

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 1 2,13

Yükseliyor 43 91,49Sabit 3 6,38

Toplam 47 100

İşletmelerin stok miktarlarındaki değişimin sorulduğu seçeneğe işletmelerin %80,85’i “Sabit”, %12,77’si “Yükseliyor” ve %6,38’i ise “Düşüyor” yanıtını vermiştir. Verilere göre işletmelerin büyük çoğunluğu stok miktarlarının sabit olduğunu beyan etmiştir.

Tablo 132 Stok Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuStok Miktarı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 3 6,38

Yükseliyor 6 12,77Sabit 38 80,85

Toplam 47 100

İşletmelerin makine parkındaki değişimin sorulduğu seçeneğe işletmelerin %52,17’si “Sabit”, %45,65’i “Yükseliyor” ve %2,17’si ise “Düşüyor” yanıtını vermiştir. Verilere göre işletmelerin büyük çoğunluğu stok miktarlarının sabit ve/veya yükseliş içerisinde olduğunu beyan etmiştir.

Tablo 133 Makine Parkı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları TablosuMakine Parkı

Cevaplar Cevaplayan YüzdeDüşüyor 1 2,17

Yükseliyor 21 45,65Sabit 24 52,17

Toplam 46 100

86

3.4.33. İşletmelerin Hammadde, Donanım, Yedek Parça vb. Ürünleri Sattığı Temin Ettiği Bölgeler

İşletmelere donanım, hammadde, yedek parça, bakım onarım hizmeti, ürünlerini pazarladıkları yerler ve rakip firmaların bulunduğu yerler, alım-satım faaliyetleri yapılan yerler, soruları yönlendirilmiştir. İlk olarak donanım ihtiyaçlarını nereden temin ettikleri sorusuna katılımcıların %57,14’ü “Farklı şehirlerden” cevabını vermiştir. İkinci en çok cevap verilen seçenek %14,29 ile “Yurtdışından” seçeneği olmuştur. İlk iki cevap arasındaki fark dikkate alınacak olursa Dinar sanayi işletmeleri donanım ihtiyaçlarını ülke içinden, başka şehirlerden temin etmektedir.

Tablo 134 İşletmelerin Donanımları Satın Aldığı Yerler TablosuDonanım

Cevaplar Cevaplayan YüzdeAynı sanayi bölgesi 1 2,04

Aynı şehirde 4 8,16Farklı şehirde 28 57,14Yurtdışında 7 14,29

Aynı şehir ve farklı şehirden 1 2,04Farklı şehir ve yurtdışı 6 12,24

Hepsi 2 4,08Toplam 49 100

Tablo 119’da verilen verilere göre en çok alınan cevaplar %42,86 ile en başta “Farklı şehirde” ve %26,53 ile ikinci sırada “Aynı şehirde” seçenekleridir. Verilere göre Dinar sanayi üreticileri hammaddelerini büyük oranda ülke içinde farklı şehirlerden ve Afyonkarahisar ilinden karşılamaktadırlar.

Tablo 135 İşletmelerin Hammaddeleri Satın Aldığı Yerler TablosuHammadde

Cevaplar Cevaplayan YüzdeAynı sanayi bölgesi 2 4,08

Aynı şehirde 13 26,53Farklı şehirde 21 42,86Yurtdışında 3 6,12

Aynı şehir ve farklı şehirden 6 12,24Farklı şehir ve yurtdışı 2 4,08

Hepsi 2 4,08Toplam 49 100

İşletmelerin yedek parça ihtiyaçlarını temin ettikleri bölgelerin sorgulandığı soruya %53,19 gibi büyük bir oranla “Aynı şehirde” cevabı alınmıştır. Diğer seçeneklere alınan cevap sayısı birbirine oldukça yakındır. Alınan verilere göre Dinar sanayi işletmelerinin yedek parça ihtiyacını Afyonkarahisar’dan karşıladığını göstermektedir.

87

Tablo 136 İşletmelerin Yedek Parçaları Satın Aldığı Yerler TablosuYedek Parça

Cevaplar Cevaplayan YüzdeAynı sanayi bölgesi 7 14,89

Aynı şehirde 25 53,19Farklı şehirde 5 10,64Yurtdışında 8 17,02

Aynı şehir ve farklı şehirden 2 4,26Toplam 47 100

İşletmelerin makine-ekipmanları için bakım onarım hizmetlerini nereden sağladıkları sorulmuştur. Katılımcıların %45,65’i “Farklı şehirde” ve %36,96’sı da “Aynı şehirde” yanıtını vermiştir. Verilere göre Dinar sanayi üreticileri makine ekipmanlarının bakım onarım hizmetlerini büyük oranda ülke içinde farklı şehirlerden ve Afyonkarahisar ilinden karşılamaktadırlar.

Tablo 137 İşletmelerin Bakım Onarım Hizmetini Satın Aldığı Yerler TablosuBAKIM

Cevaplar Cevaplayan YüzdeAynı sanayi bölgesi 2 4,35

Aynı şehirde 17 36,96Farklı şehirde 21 45,65Yurtdışında 1 2,17

Aynı şehir ve farklı şehirden 5 10,87Toplam 46 100

İşletmelerin ürettikleri ürünlerini pazarladıkları yerler sorulmuştur. Bu soruya ilişkin tabloda da görüleceği gibi en çok %44 ile “Aynı şehirde” ve %20 ile “Aynı sanayi bölgesinde” yanıtları alınmıştır. Verilerden alınan bilgilere göre Dinar sanayi işletmelerinin büyük bir çoğunluğu ürünlerini Afyonkarahisar ve Dinar’da pazarlamaktadır.

Tablo 138 İşletmelerin Ürünlerini Pazarladığı İşletmelerin Olduğu Yerler TablosuÜretilen Ürünlerin Pazarlandığı YerlerCevaplar Cevaplayan Yüzde

Aynı sanayi bölgesi 10 20Aynı şehirde 22 44Farklı şehirde 6 12Yurtdışında 2 4

Aynı şehir ve farklı şehirden 6 12Hepsi 4 8

Toplam 50 100

88

İşletmelere ürettikleri ürünler ve hizmet alanlarına paralel olarak rakiplerinin genel itibari ile hangi bölgeden olduğu sorulmuştur. Soruya en çok %38 ile “Aynı şehirde” ve arkasından %34 ile “Yurtdışında” yanıtı alınmıştır. Veriler ışığında dikkate alındığında Dinar sanayi işletmelerinin rakipleri yine Dinar’da ya da yurtdışında bulunmaktadır.

Tablo 139 İşletmelerin Rakip İşletmelerinin Olduğu Yerler TablosuRakip İşletmeler

Cevaplar Cevaplayan YüzdeAynı sanayi bölgesi 8 16

Aynı şehirde 19 38Farklı şehirde 1 2Yurtdışında 17 34

Aynı şehir ve farklı şehirden 1 2Hepsi 4 8

Toplam 50 100

3.4.34. İşletmelerin Bağlı Oldukları Kuruluşlardan (Ticaret ve Sanayi Odası, Esnaf Odası vb.) Beklentileri

Anket çalışmasında en son soru olarak işletmelere bağlı oldukları oda vb. kurum ve kuruluşlardan beklentilerinin neler olduğu sorulmuştur.İlk olarak odadan bir beklentisi olmayan işletmelere bakıldığında Dinar sanayi üreticilerinin %10,42’sinin odadan bir beklentisi bulunmamaktadır.

Tablo 140 Odadan Herhangi Bir Beklentisi Olmayan İşletme Sayıları TablosuHerhangi bir beklentim yok.

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 5 10,42Hayır 43 89,58

Toplam 48 100

Odadan eğitim, seminer vb. eğitici etkinlik düzenlemesini bekleyen işletmelerin tüm işletmelere oranı %23’tür. Dinar sanayi işletmelerinin %22,92’si bağlı oldukları oda vb. STK’lardan eğitim, seminer vb. etkinlik düzenlemesini beklemektedir.

Tablo 141 Odadan Eğitimler Düzenlemesini Bekleyen İşletme Sayıları TablosuEğitimler Düzenlenmesi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 11 22,92Hayır 37 77,08

Toplam 48 100

89

Bağlı oldukları odadan bankalarla kredi oranları ile ilgili anlaşma yapmasını bekleyenler %47,92’dir. Verilere göre Dinar sanayi işletmeleri odadan düşük faizli kredi için yardımcı olmasını beklemektedir.

Tablo 142 Odadan Eğitimler Düzenlemesini Bekleyen İşletme Sayıları TablosuKredi Oranları İçin Bankalarla Anlaşma

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 23 47,92Hayır 25 52,08

Toplam 48 100

Odadan herhangi bir araştırma veya proje yapmasını bekleyenlerin Dinar Sanayi işletmelerine oranı %27,08’dir.

Tablo 143 Odadan Araştırma ve Proje Yapmasını Bekleyen İşletme Sayıları TablosuAraştırma ve Proje Yapılması

Cevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 13 27,08Hayır 35 72,92

Toplam 48 100

Bağlı oldukları odadan üniversite-sanayi işbirliğine yönelik olarak çalışmalar yapılması beklentisi içinde bulunanların Dinar sanayi üreticilerine oranı %25’tir.

Tablo 144 Odadan Üniversite-Sanayi İşbirliği Yapmasını Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu

Üniversite-Sanayi İşbirliğiCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 12 25Hayır 36 75

Toplam 48 100

Bağlı oldukları oda vb. kurumlardan bölgesel fuarlar düzenlemesinin beklentisi olup olmadığı sorgulanmıştır. Verilere göre Dinar sanayi üreticilerinin %16,67’si bölgesel fuar beklentisi içerisindedir.

Tablo 145 Odadan Bölgesel Fuarlar Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları TablosuBölgesel Fuarlar Düzenlenmesi

Cevaplar Cevaplayan YüzdeEvet 8 16,67Hayır 40 83,33

Toplam 48 100

90

Bağlı oldukları odadan gelişmiş ülkelere teknik geziler düzenlenmesini bekleyenlerin Dinar sanayi üreticilerine oranı %31,25’dir. Verilere göre Dinar sanayi işletmeleri yurtdışındaki değişimleri ve Pazar olanakları gözlemlemek için gelişmiş ülkelere teknik geziler düzenlenmesini beklemektedir.

Tablo 146 Odadan Gelişmiş Ülkelere Teknik Geziler Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu

Gelişmiş Ülkelere Teknik Geziler DüzenlenmesiCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 15 31,25Hayır 33 68,75

Toplam 48 100

Bağlı oldukları kurumlardan önceki sayılan faaliyetler dışında Dinar sanayisinin geliştirilmesi için başka diğer faaliyetler düzenlemesini bekleyenlerin oranı %20,83’tür.

Tablo 147 Odadan Gelişmiş Ülkelere Teknik Geziler Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu

DiğerCevaplar Cevaplayan Yüzde

Evet 10 20,83Hayır 38 79,17

Toplam 48 100

Not: Verilerin analizi IBM SPSS İstatistik 20 programı ile gerçekleştirilmiştir. Verilerin incelenmesi ve analizlerinin çıkarılması için çapraz tablo ve frekans verileri kullanılmıştır. Bu kapsamda “ki kare” anlamlılık testi çalışmanın 51 üretici üzerinden yapılması nedeni ile gerçekleştirilememiştir. SPSS programına veri girişi sayısı 100’ün altında olduğu için program “ki kare” anlamlılığını gerçekleştirememektedir.

4. DİNAR SANAYİ VİZYONU, STRATEJİLER VE HEDEFLER

“Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Projesi” kapsamında gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı Dinar sanayisinin geliştirilmesine yönelik ilçenin sanayi potansiyelini ortaya koymak, mevcut durum analizini yapmak, güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek, imalat sanayi için fırsat ve tehdit oluşturabilecek gelişmeleri tespit etmek, imalat sanayinin rekabet yapısını, sorunlarını ve pazar durumunu analiz etmek, yatırım yapmayı planlayan girişimciler için alternatif yatırım alanları belirlemek ve imalat sanayinin gelişimine yönelik vizyon ve stratejiler oluşturmaktır.

91

Bu amaçlar doğrultusunda çalışma kapsamında öncelikle Dinar ilçesi imalat sanayinin GZFT analizi gerçekleştirilmiş, ardından 51 firma ile anket çalışması yürütülmüştür. Bu 2 yöntem vasıtasıyla elde edilen çıktılar raporun ilgili bölümlerinde sunulmuştur. Bu bölümde ise GZFT analizi ve anket çalışması sonuçları üzerinden Dinar ilçesi imalat sanayinin bir mevcut durum analizi yapılarak rekabet gücü ortaya konulacak, ilçenin 2023 sanayi vizyonu ve stratejik hedefleri belirlenecek, alternatif yatırım alanları saptanacak ve bu sektörlerin gelişimine yönelik somut öneriler sunulacak, sanayinin mevcut durumunun iyileştirilmesine ve rekabet gücünün arttırılmasına yönelik strateji önerileri belirlenecektir.

Sunulan bu strateji önerilerinin sürdürülebilir kalkınmanın sektör politikalarına entegrasyonunu sağlayarak büyük hacimli yatırım kararlarına kısa vadede etki edilmesine ve yönlendirilmesine katkı sağlayacak şekilde Dinar’ın yatırım alanı olarak cazibe merkezi haline getirilmesi için uygulanacak planlamalara yön vermesi beklenmektedir.

5.1. Dinar Sanayisinin Genel Değerlendirmesi

Çalışmanın bu bölümünde saha araştırması ve GZFT analizi sonuçları değerlendirilerek Dinar imalat sanayinin genel bir durum değerlendirmesi yapılmış ve rekabet gücünü zayıflatan temel problemler tespit edilmiştir. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde sanayinin rekabet gücünü zayıflatan bu problemlerin çözümüne yönelik stratejilere ve somut önerilere değinilecektir.

Finansman Yetersizliği:

Dinar sanayisini oluşturan KOBİ’lerin Türkiye genelindeki diğer KOBİ’ler gibi acil çözüm bekleyen en öncelikli problemi finansman yetersizliğidir. Analizler neticesinde Dinar’daki sanayi işletmelerinin finansal sorunlarını 3 ana başlık altında sıralamak mümkündür.

1. Öz Sermaye ve İşletme Sermayesi İhtiyacı : Dinar ilçesi imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ’lerin, genellikle yetersiz sermaye ile kurulduğu görülmektedir. Oysa bu şirketler teknolojiye ayak uydurabilmek için öz sermaye ve işletme sermayesine ihtiyaç duymaktadır.

2. Finansman Kaynakları Kullanımında Karşılaşılan Güçlükler : Dinar ilçesi imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ’lerin büyük çoğunluğu yetersiz öz kaynak ile kurulmuştur. KOBİ’lerin faaliyetlerini öncelikli olarak öz kaynakları ile finanse etmek istemeleri sermaye yetersizliği nedeniyle işletmelerin yeni yatırım yapmalarını engellemektedir. Yatırımlarını kredi ile karşılamak isteyen işletmeler için de zayıf sermaye yapısı kredi kullanımını dolaylı olarak etkilemektedir. Bankaların yaptığı kredibilite değerlendirmesinde KOBİ’lerde dikkate aldıkları kriterlerin başında işletme sermayesi gelmektedir. Zayıf sermaye yapısına sahip KOBİ’ler için kredi maliyetleri diğer KOBİ’lere göre daha yüksek olabilmektedir. Ayrıca Dinar ilçesi imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ’lerin proje hazırlama ve uygulama konusundaki

92

yetersizlikleri, projeye dayalı hibe desteği veren KOSGEB, TÜBİTAK gibi kurumlar ve AB fonlarından yeterince faydalanamamalarına neden olmaktadır.

Kurumsallaşma Sürecinin Tamamlanmamış Olması

Küresel rekabet, hızlı değişim ve yaşanan ekonomik krizler Türkiye koşullarında şirketlerin yeniden yapılanmalarını ve bu sürece uyum sağlayacak mekanizmaları pratik bir şekilde devreye sokabilmelerini gerekli kılmaktadır. Bunu sağlayacak en önemli araç ise kurumsallaşmadır. Dinar imalat sanayini oluşturan firmaların büyük çoğunluğunda ise kurumsal altyapı henüz oluşmamıştır. Firmaların büyük bir çoğunluğu genellikle aile bireyleri tarafından yönetilmektedir. Bu sebeple girişimcilik, yöneticilik ve mülkiyet aynı kişide toplanmaktadır. Aile bireylerinin hakim olduğu KOBİ’lerde kurumsallaşmış yönetim yapısı olmaması sebebiyle başka firmalarla ortak olma, ortak yatırım kararları alma gibi gelişim ve değişim konularında tereddüt yaşanmaktadır. Küresel değişimler ve Gümrük Birliği kapsamında gelişen ekonomik koşullar, yeni teknoloji ve üretim sistemleri, KOBİ yöneticilerinin daha yüksek bilgi seviyesinde olmalarını zorunlu kılmakta, bilgi ve öngörüye dayalı karar alma ihtiyacını doğurmaktadır. Bu durum karşısında profesyonel yöneticiler çalıştırmak yeterli olmamakta, KOBİ’lerde yönetim becerilerini yükseltmek için işletme dışından temin edilecek eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin önemi artmaktadır.16

Ürün Tedarik Zincirinin Etkin Yönetilememesi

Dinar ilçesi imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ’lerde kurumsallaşmanın yetersiz oluşu ve yetkinin tek bir kişide toplanması işletmelerin üretim, yönetim, pazarlama ve müşteri memnuniyeti konularında problemler yaşamasına neden olarak işletmelerin rekabet güçlerini zayıflatmaktadır. Ayrıca ticari ürün tedariki ve hammadde temini ile ilgili ticari anlaşmaların profesyonel olarak belirli kurallar çerçevesinde yapılmaması, karşılıklı güvene ve sözlere dayalı olarak yapılması ürün tedarik zincirini olumsuz olarak etkilemekte ve işletmenin nakit akışı dengesinin bozulmasına neden olmaktadır. Dinar’da imalat sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin ağırlıklı olarak mikro ve küçük ölçekte olması makro düzeyde faaliyet gösteren işletmelere göre düşük sipariş hacimleri ile çalışılmasına neden olmaktadır. Bu durum ürünlerin maliyetini yükseltmekte ve işletmelerin rekabet seviyesini düşürmektedir. İşletmelerde üretim maliyetlerini yükselten önemli bir maliyet stokta tutma maliyetidir. İşletmelerin talep tahmini, üretim planlaması ve stok denetimindeki teknik bilgi eksiklikleri stok yönetiminde başarısızlığa neden olmaktadır.

Vasıflı İşgücünün Temin Edilememesi

Dinar imalat sanayinin önemli sorunlarından birisi vasıflı işgücüne ulaşmada yaşanan problemlerdir. İşletmelerin faaliyetlerinde emek yoğunluğunun yüksek olması ve alınan siparişlere göre farklı işler yapma zorunluluğundan dolayı çok yönlü vasıflı elemana ihtiyaç duyulmaktadır. Dinar’da vasıflı elemanların maliyetleri KOBİ’ler için yüksek olmakta, işletmeler tarafından maliyet göze alınsa dahi eleman bulunamamaktadır. İlçede yetişen

16 2011-2013 KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı

93

vasıflı işgücü ise ilçenin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinin yetersizliğinden ötürü daha gelişmiş illere göç etmektedir.

Teknoloji ve Yenilik Düzeyinin Yetersiz Oluşu

Küreselleşme süreci ile birlikte artan rekabet, işletmeleri inovasyon yapmaya ve teknoloji seviyelerini yükseltmeye zorunlu kılmaktadır. Dinar sanayisi yenilikçilik çalışmaları ve teknoloji yönetimi becerileri bakımından yetersiz durumdadır. İşletmeler Ar-Ge ve yenilik konusunda nitelikli eleman çalıştırmakta zorlanmakta ve bu nedenle, teknolojik yenilikleri izleme, teknolojik bilgiye erişme konularında zayıf kalmaktadır. Ar-Ge ve yeniliğin öneminin günümüz rekabet koşullarında önemini kavrayan işletmeler ise finansman yetersizliği nedeniyle Ar-Ge departmanı oluşturamamaktadırlar.

İhracat Gelirlerinin Düşük Olması:

Dinar’da imalat sanayinde faaliyet gösteren 51 işletmeden sadece 15’i doğrudan ihracat yaptığını beyan etmiştir. Bu gösterge KOBİ’lerin büyük çoğunluğunun dışa açılma derecesinin düşük olduğunu ve küreselleşme sürecine giremediklerini ortaya koymaktadır. İşletmelerin iç pazardan tatmin olmaları ihracatı engelleyen en önemli neden olarak tespit edilmiştir.

5.2. Dinar Sanayi 2023 Vizyonu

Yukarıda yapılan analizler ve değerlendirmeler sonucunda Dinar sanayinin 2023 vizyonu ve stratejik hedefleri şu şekilde belirlenmiştir.

94

Şekil 1 Dinar Sanayi 2023 Vizyonu Şeması

DİNAR SANAYİ

2023 VİZYONU

SON TEKNOLOJİLİ ÜRETİM SÜREÇLERİ İLE YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRÜNLER ÜRETEN, SÜREKLİ GELİŞİM VE DEĞİŞİM

ANLAYIŞIYLA ULUSAL VE ULUSLARARASI ALANDA REKABET GÜCÜNÜ ARTIRAN BİR İLÇE: DİNAR

Stratejik Hedef I

Potansiyel Yatırım

Alanlarının Geliştirilmesi

Stratejik Hedef II

Özel Sektör Yatırımlarının Arttırılması

Stratejik Hedef IVAR-GE ve

Yenilikçiliğin Teşvik

Edilmesi

Stratejik Hedef V

Uluslararası Pazarlara Açılımın Teşvik

Edilmesi

Stratejik Hedef III

Nitelikli İnsan Kaynağının

Geliştirilmesi

95

5.3. Dinar Sanayisi Stratejik Hedefleri ve Somut Öneriler

Bu bölümde Dinar sanayi 2023 vizyonuna ulaşmak üzere belirlenen stratejik hedefler ve bu stratejik hedefler doğrultusunda gerçekleştirilmesi öngörülen somut öneriler sunulmuştur.

5.3.1. Stratejik Hedef 1 - Potansiyel Yatırım Alanlarının Geliştirilmesi

Dinar sanayisinin 2023 vizyonuna ulaşabilmesi için tüm sektörlerde iyileştirmeler yapmak gerekmektedir. Ancak ilin sosyo-ekonomik yapısı ve sahip olduğu yerel kaynaklar göz önünde bulundurulduğunda kalkınmada itici güç olabilecek bazı potansiyel yatırım alanları öngörmek mümkündür. Bu çalışma kapsamında öngörülen potansiyel yatırım alanları Tekstil Sektörü, Madencilik Sektörü ve Bitkisel ve Hayvansal Ürünlere Dayalı Sanayi’dir. Teknolojinin gelişmesi ve ürün tedarik zincirlerinin aktifleştirilmesi ile belirlenen sektörlerde hedeflenen pazarlar Dinar ve çevre illerle sınırlandırılmamış ulusal ve uluslararası pazar hedef olarak belirlenmiştir. Bu sektörler Dinar’ın ekonomik ve sosyal kalkınmasında lokomotif rolünü üstlenecek niteliklere haizdir. 5.3.1.1 Tekstil Sektörü

Türkiye’de Tekstil Sektörü:

Dünya Ticaret Örgütü tarafından 2010 yılında yayınlanan istatistiklere göre, Türkiye hazır giyim ticaretinde dünyanın 4. büyük, tekstil ticaretinde ise 8. büyük tedarikçisi konumundadır. Dünyadaki diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi, Türkiye’de de üretime ve istihdama katkısının yanında, ihracat yoluyla ülkeye döviz kazandırması sebebiyle hazır giyim ve tekstil sektörü lokomotif sektör olma özelliğini korumaktadır. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından açıklanan verilere göre, 2012 yılında tekstil ve hammaddeleri ihracatı 16.088.099 dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin yerli sektörlerinden olan tekstil sektörü Türkiye’ye net döviz kazandıran nadir sektörlerden biridir. Tekstil sektörü ülkede yaratılan katma değerin (GSMH) 1/10’undan, ülke ihracatının 1/3’ünden fazlasını gerçekleştirmektedir. Tekstil ve hazır giyim sektörünün imalat sanayi içindeki katma değer payı ise 1/6’dır.

Tekstil sektörü yaklaşık 27.500 işyerinde 523.000 kayıtlı kişiye istihdam sağlamaktadır. Sektör yaygın yan sanayi ağı ve iki milyona yaklaşan çalışanıyla önemli bir sosyal işleve sahiptir. 17

Girdi koşulları ana değişkeni altında sektör değerlendirildiğinde öncelikle işgücü maliyetlerinin önemli bir kalem oluşturduğu ve rekabet gücünü etkilediği görülmektedir. Genel olarak menfi rekabet, aile şirketlerinde görülen yönetim ve özsermaye eksikliği, yeni ürün geliştirme kısıtları ve işletmelerin ölçekleri nedeniyle modern pazarlama faaliyetlerinin gerçekleştirilememesi sektörün rekabet gücü önündeki temel engellerdir. Tekstil sektörünün küresel anlamda sürdürülebilir bir rekabet gücüne sahip olması için maliyet, kalite ve

17 Kaynak: İGİAD, Tekstil Sektörü Değerlendirme Raporu, 2009

96

çeşitliliği en etkin şekilde birleştirmesi ve AB pazarında sahip olduğu payı sürekli kılarken yeni pazarlarda niş ürünler ile yükselen bir büyüme eğilimi elde etmesi hedeflenmelidir.

Talep koşulları ana değişkeni altında sektör; öncelikle tüm dünyaya yayılmalı ve ticari ilişkilerini geliştirmelidir. Şu an ihracatının büyük bir kısmını AB pazarına yapan sektör, pazar çeşitlemesine gitmeli, hem ürün portföyünü hem de pazar profilini farklılaştırmalıdır.

Firma stratejisi, yapısı ve rekabet koşulları bağlamında değerlendirildiğinde, sektör öncelikle markalaşma çalışmalarına daha yoğunlaşmalıdır. Sektör, günümüzde moda ve marka alanında da sorunlar yaşamaktadır. Bu alanda yaratıcılık ve özgünlük büyük değer taşımakta, taklitçilik ve takipçilik markalaşmanın önündeki engeller olarak kabul edilmektedir. Tasarımcılar ile yapılan çalışmalar ve tasarım odaklı yatırımlar henüz yeterli ölçüde değildir. Yeni ürünlere yönelik talep oluşturma, yaratıcı ve inovatif ürünleri piyasaya sürebilmede pazarlama en önemli etkendir. Türkiye için hedeflenen ülkenin tekstil ve hazır giyimde yeni tasarım ve moda merkezi olabilmesidir. Düzenlenen moda ve tasarım yarışmaları Türkiye’nin gerekli bilgi ve donanıma sahip olduğunu ve yetenekli gençlerin yaratıcı ve özgün ürünler ürettiğini göstermektedir. Bu noktada sanayi için gereken ivmenin sadece hazır giyim aşamasında değil, kumaş, ara, mamul ve iplikte de sağlanması amaçlanmaktadır.

Sürdürülebilir ve büyüme gösteren ihracat için Türk üreticilerin niş üretim alanları bulmaları ve gerekiyorsa gruplar halinde bu alanlarda Türk tasarım ve markalarını tanıtmaları önem kazanmaktadır. 18

Son yıllarda nanoteknoloji uygulamaları tekstil sektöründe de hız kazanmıştır. Tekstilde nanoteknoloji uygulamaları, nano-tekstiller olarak adlandırılmaktadır. Nanotekstil ürünleri (yastık, yorgan, battaniye gibi) özel, yumuşak ve hafif malzemelerden üretilmektedir. Bu ürünlerin masaj yapma, bakteri barındırmama, metabolizmayı canlandırma ve kan dolaşımını düzenleme gibi işlevleri vardır. Ayrıca ısı koruyucu özelliğe sahiplerdir. 19

Son 10 yılda nanoteknolojinin gelmiş olduğu nokta, tekstil teknolojisi alanındaki hızlı gelişmeyi desteklemiştir. Önümüzdeki 25 yıl içinde tekstil sektöründe nanoteknolojinin sebep olacağı öngörülen gelişmeler beklenmektedir. Nanoteknoloji tekstil için gerçekten uzak gibi görünen birçok projeyi gerçekleştirebilecek potansiyele sahip gözükmektedir. Ürüne, kullanım süreci içerisinde anlaşılabilecek yeni özellikler katması ve her tip kumaşa uygulanabilmesi açılarından tekstil firmalarına cazip gelmektedir. Ayrıca insanların nanoteknoloji kullanılan ürünlerin dayanıklılığını bilmeleri de daha pahalı olmasına rağmen bu ürünleri tercih etmelerini ve dolayısıyla üreticilerin ciddi bir kar marjına sahip olmalarını sağlamaktadır. Pek çok ülkede nanoteknoloji merkezleri ardı ardına açılmaktadırlar. Son yıllarda konferans ve sempozyumlarda sunulan, uluslararası dergilerde yayımlanan makalelerin hızla artan sayısı, yapılan çalışmaların yoğunluğunu da bunu desteklemektedir.

18 TGSD, 200819 Kut, D., Güneşoğlu, C., “Nanoteknoloji ve Tekstil Sektöründeki Uygulamaları”, Tekstil&Teknik, Sayfa: 224-230, Şubat 2005, ] www.emo.org.tr, 2007, www.nanolightray.com, 2007

97

Leke ve su tutmama, çabuk kuruma, çabuk ütülenme özellikleri ile büyük miktarda enerji ve zaman tasarrufu sağlayan akıllı kumaşların üretim teknolojisi birçok ünlü marka tarafından tüketicilere sunulmuştur. Nanoteknoloji tekstil sektörü için gelecek vaat eden bir alandır. Tekstil sektörü şimdiden nanoteknolojinin etkisi altına girmiştir. Performansı geliştirmek veya tekstil malzemelerinde daha önce emsali görülmemiş işlevler ortaya çıkarmak amacıyla yapılan araştırmalar giderek artmaktadır. 20

Sonuç olarak tekstil sektörünün küresel anlamda sürdürülebilir bir rekabet gücüne sahip olması için maliyet, kalite ve çeşitliliği en etkin şekilde birleştirmesi ve AB pazarında sahip olduğu payı sürekli kılarken yeni pazarlarda niş ürünler ile yükselen bir büyüme eğilimi elde etmesi hedeflenmelidir. Sanayinin yenilikçi ve yaratıcı olması ve bunun için gerekli özveri ve cesareti göstermesi büyük önem taşımaktadır. 21

Neden Dinar’da Tekstil Sektörü?

Türkiye’nin özellikle Avrupa Birliği ve diğer pazarlara yakınlığının avantajının toplam maliyet üzerindeki olumlu etkisi ve müşteri isteklerine kısa sürede yanıt verebilme becerisi sektörün rekabet gücünü devam ettireceği yönünde güven vermektedir. Kamu ve şirket stratejilerinin doğru belirlenmesi ile Türk Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü yeniden yapılanacaktır. Bu yeniden yapılanma içinde ulusal ve uluslararası marka yaratan şirketler, tasarım, araştırma ve geliştirme ile ek değer yaratan merkezler, yeni iş modelleri ile rekabetçiliğini devam ettiren üreticiler ve fasoncular yer alacaktır. Bu yeniden yapılanma sonucunda Türk Tekstil ve Hazır Giyim sektörü uzun yıllar ekonomideki önemli yerini koruyacaktır. 22

Sektör hâlihazırda dünya pazarlarında ihtiyacın yaklaşık %4’ünü tek başına karşılamakta ve net ihracatçı konumunu sürdürmektedir. Tekstil ve konfeksiyon sektörünün, ekonomide öncü rolünü koruyabilmesinde ve sürdürülebilir büyümesi için mevcut rekabet gücünün oluşmasındaki temel faktörlerin rolü büyüktür. Bu çerçevede Türk tekstil sektöründe rekabet yeteneğini belirleyen temel unsurlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

-İmalat maliyetleri-Özendirme politikaları-Kur politikaları-Pazarlama olanakları-Finansman politikaları-Sektörel düzenlemelerDünya Ticaret Örgütü’nün değerlendirmesine göre; Türk tekstil sektörü son on yıl içerisinde tekstil ve konfeksiyon ticareti yapan ülkeler arasında en yüksek performans gösteren ülke olmuştur. 23

20 Nanoteknoloji Ve Tekstil Sektöründe Uygulamaları, Melike Karateke, Ebru Güngör,Aslı Demir21 Ömer GÜLERYÜZ, Küresel Gelişmeler Işığında Türkiye’de Tekstil Sektörü Ve Geleceği22 Capital Dergisi, Prof. Dr. Barış Tan

98

Dinar’ın Denizli iline yakınlığı ve Denizli ilindeki tekstil yatırımı kapasitesinin doyması nedeniyle yatırımların komşu illere ve ilçelere yayılmasını sağlamıştır. Dinar’ın sahip olduğu hayvancılık potansiyeli halı-kilim ipliği ve dokuma tesislerinin hammadde ihtiyacı olan yapağı, yün, ve kılın ilçeden tedarik edilmesini sağlayarak girdi maliyetlerini düşerecektir. Ayrıca dokuma tesislerinde ağırlıklı olarak kadın işçileri çalıştırılmasın ile ilçedeki kadın işgücü katılım oranlarının artırılması sağlanabilecektir.

Sektörün Gelişimine Yönelik Somut Öneriler:

Dinar’da tekstil sektörünün gelişimine yönelik olarak öncelikle tüm ilgili paydaşların temsiliyetini sağlayan bir Tekstil Sektörü Araştırma Komisyonu kurulmalıdır. Komisyon tarafından tekstil sektörü ile ilgili sektörün gelişimini sağlayıcı gerekli çalışmalar (Fizibiliteler, pazar araştırmaları, envanterler vb.) yapılmalıdır.

Dinar’ın tekstil sanayi alanında gelişmesi büyük ölçüde ilçeye güçlü sermaye gruplarının çekilerek yatırım yapmalarının sağlanmasına bağlıdır. Bunun yapılabilmesi Dinar ilçesinin ekonomik, sosyal, coğrafi ve demografik verileri saptanarak ilçenin tekstil sektörü profili ortaya konulmalıdır. Ayrıca ilçede Dinar için önerilen tekstil yatırımlarının yöreye çekilmesine yönelik tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine ağırlık verilmelidir.

Tekstil sektörü Dinar sanayinin gelişimi için gelecek vaat eden alternatif bir yatırım alanıdır. Sektörün geliştirilebilmesi için öncelikle Dinar TSO önderliğinde ve yerel aktörlerin katılımı ile bir “Tekstil Çalıştayı” yapılmalıdır. Çalıştayın yerel aktörlerde tekstil sektörünün önemi ve Dinar ilçesinin bu alanda sahip olduğu potansiyel konusunda farkındalık oluşturulmasını sağlayacağı düşünülmektedir. Çalıştayların ilerleyen yıllarda düzenli olarak devam ettirilmesi yararlı olacaktır.

Sektörün gelişimi ve alternatif bir yatırım alanı haline gelmesi için “Dinar Tekstil Sanayi Eylem Planı” oluşturulmasının faydalı olacağı öngörülmektedir. Bu eylem planı kapsamında Dinar tekstil sanayi 2023 vizyonu ile stratejileri belirlenmeli ve bu kapsamda gerçekleştirilecek eylemler oluşturulmalıdır.

Afyon Kocatepe Üniversitesi Afyon Meslek Yüksek Okulu (MYO)’nda Tekstil Teknolojisi Bölümü bulunmaktadır. Tekstil Teknolojisi Programı, lise eğitimden sonra iki yıllık bir eğitim sunmaktadır. Dinar’da tekstil sektöründe üniversite-sanayi işbirliği oluşturularak teorik bilgilerin pratikte kullanım alanları sağlanmalıdır. Ayrıca ilçedeki genç nüfus tekstil sektörüne yönelik meslek edindirme kurslarına yönlendirilerek sektöre nitelikli insan gücünün aktarılması sağlanmalıdır.

Dinar’da tekstil sektöründeki yatırımlar makro ölçekli sektör stratejileri ile uyumlu olarak klasik tekstil ürünlerinden ziyade teknik tekstil (nanoteknoljili teksil) alanında yenilikçi ve katma değer yaratan ürünlere yönelik olarak yapılmadır. Bu yüzden öncelikle Tekstil Sektörü Araştırma Komisyonu tarafından tekstil sektöründe nanoteknoloji uygulamalarına yönelik Dinar’da üretilebilecek nanoteknolojili ürünler araştırılmalı ve araştırmalar Dinar Nanoteknolojili Tekstil Ürünleri Raporu hazırlanmalıdır.

23 Küresel Rekabet Baskısı Altında Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün Dönüşüm Stratejileri ve Yeni Yol Haritası MÜSİAD Araştırma Raporları: 57

99

5.2.1.2 Madencilik Sektörü

Türkiye’de Madencilik Sektörü:

Madencilik, tarım ile birlikte toplumların hammadde ihtiyaçlarını sağlayan iki temel üretim alanından biridir. Sektör, hem ekonomiye doğrudan yaptığı katkı, hem de imalat sektörüne sağladığı girdiler nedeniyle iki yönlü öneme sahiptir. Sektörler arasında en yüksek katma değer ve istihdam yaratma kapasitesine sahip olan madencilik, daha çok kırsal alanlara yakın yerlerde gerçekleştirildiği için kente göçü önler ve bölgesel kalkınmayı hızlandırır.

Türkiye’de Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) içinde madenciliğin payı son 10 yıl içinde % 1,1 ile % 1,5 arasında seyretmektedir. Doğaltaşlar Türkiye toplam maden ihracatının % 43'ünü kapsamaktadır. Doğaltaşlardan sonra krom, bakır, çinko cevherleri ile tabii boratlar ve konsantreleri maden ihracatının yoğunlaştığı diğer ürün grupları arasında yer almaktadır. Türkiye'de bulunan diğer önemli madenler toryum, linyit, mermer, manyezit, trona, feldspat ve sodyum sülfat olarak sıralanmaktadır. Zengin maden rezervine rağmen sektörde ithalat, ağırlıklı olarak devam etmektedir. Bu konumda net maden ithalatçısı olan Türkiye'de, özellikle kömür ve demir madenlerinin ithalatı yapılmaktadır. Dünya madencilik pazarında rekabet açısından ise Türkiye'de özellikle bor madeni dikkat çekmektedir. Sektör, sanayi ve enerji sektörünün çeşitli kollarına güvenli ve ekonomik hammadde sağlamayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede; hammadde üretim ve satımına dayalı bir pazar anlayışından kurtulup, dünya pazarlarına katma değeri daha yüksek olan mineral hammadde kaynaklı ürünlerle girilmesi gerekmektedir. Bunun için madenciliğin, diğer imalat sanayi ile ortak üretim politikaları geliştirebilen bir sektör olması Türkiye için önemlidir. Dünya genelinde yılda 10 milyar/ton olan maden üretimi 1,5 trilyon ABD doları dolaylarında ekonomik hacim ifade etmektedir. Üretim kapasitesinin % 10’u metalik madenler, % 15’i endüstriyel hammaddeler ve %75’i enerji hammaddeleri olarak dağılmaktadır. Dünya piyasalarındaki talebin büyüklüğü ve yurt içinde sağlanan üretim hacmi, Türkiye’de madenciliğin gerçekleştirdiği ihracat üzerinde belirleyicidir. Küresel piyasalardaki gelişmeler özellikle metalik cevher ihracı üzerinde etkili olmaktadır. Günümüzde dünya piyasalarındaki elverişli ekonomik konjektür Türk madenciliğine önemli gelişim fırsatları sunmaktadır.

Tablo 148 Türkiye’de Maden Üretimi ve GSYHYıllar Üretim (Bin TL) GSYH (Bin TL) Pay (%)2000 1.658.124 166.658.021 0,992007 10.536.592 853.636.236 1,232008 13.458.457 950.534.251 1,37

100

2009 14.235.361 953.973.862 1,492010 11.351.000 1.098.799.000 1,032011 15.635.224 1.294.893.000 1,22

Kaynak: TÜİK ve İstanbul Maden İhracatçıları Birliği, 2010-2011

GSYH ile karşılaştırıldığında 2000 yılından sonraki en düşük üretim oranı 2010 yılında % 1,03 ile gelmiş, bunda 2008 ve 2009 küresel ekonomik sorunlarının yarattığı belirsizlik etkili olmuştur. Bugün Madencilik sektörü doğrudan 115 bin dolaylı olarak 750 bin kişiyi istihdam etmektedir.

Türkiye, belli zenginlik ve kalitede olan maden kaynaklarını ihraç ederken; sanayisinin gerek duyduğu ve yurt içi kaynaklardan yeterli miktar ve /veya kalitede üretemediği madenleri de ithal etmektedir. Dünya piyasalarında yaşanan gelişmelere paralel olarak, Türkiye’de de sektör ihracatının 2003 yılından itibaren önemli bir ivme kazandığı ve 2009’a kadar olan son altı yıllık dönemde % 262 oranında büyüme kaydettiği görülmektedir.

Dünya talep büyümesine paralel olarak küresel ölçekte ekonomik sarsıntının yaşandığı 2009 hariç, sektör ihracatı süreklilik kazanan bir ivme yakalamıştır. 2008 yılında ilk defa 3 milyar barajını aşarak 3.241 milyar dolara çıkan ihracat, 2009 yılında 2.508 milyar dolara gerilemiş, bu tarihten sonra da artış trendini koruyarak 3.655 milyar dolara ve 2011 yılında 3.876 milyar dolara çıkmıştır.

Sektörde en fazla ihraç edilen maden ürün grupları arasında doğal taşlar ilk sırada yer almakta, onu metalik cevherler ile endüstriyel hammaddeler ve maden dışı olarak nitelendirilen ürünler takip etmektedir. Maden ihracatında diğer önemli ihraç ürünleri olarak blok mermer, krom cevheri tabii boratlar ve konsantreleri ile feldspat sıralanmaktadır.

Maden ürünleri ihracatında, ülke grubu bazında, ihracatın 1/3’ünün yapıldığı Avrupa Birliği Ülkelerinin ağırlığı görülmektedir. AB ülkelerini % 20 ile Kuzey Amerika Ülkeleri izlemektedir. Ülke bazında ise, ABD % 20 payla maden ürünleri ihracatının yapıldığı en büyük pazar konumundadır. Onu Çin Halk Cumhuriyeti, İspanya, İtalya ve Bulgaristan izlemektedir. Bulgaristan, Rusya, Finlandiya ve Hindistan’a yapılan ihracatın değer bazında da artış gösterdiği belirtilmelidir. 24

Tablo 149 Yıllara Göre Maden İhracatıYıllar Toplam İhracat Maden İhracatı Yüzde (2/1)

  (Milyon USD) (Milyon USD)  2000 27.774 568,9 2,02001 31.334 574,0 1,82002 35.080 684,6 2,0

24 İzmir Ticaret Odası, Türkiye’de Madencilik Sektörü Raporu, Ahmet Yetim

101

2003 46.877 847,3 1,92004 62.770 1.207,8 1,92005 73.426 1.525,3 2,12006 85.761 2.080,7 2,42007 107.154 2.715,8 2,52008 132.000 3.241,0 2,52009 102.165 2.508,6 2,52010 113.900 3.655,3 3,22011 134.954 3.876,0 2,9

Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı-Ankara, 2012

Dinar İlçesi Maden Kaynakları:

Afyon ili sahip olduğu jeolojik yapı gereği çeşitli maden yatakları oluşumu için uygun bir ortam sunmaktadır. Bu nedenle hem maden rezervleri, hem de maden çeşitliliği bakımından oldukça zengin bir ildir. İl ve yakın çevresinde yapılan çalışmalar sonucunda çok sayıda endüstriyel hammadde, metalik maden yatağı ve zuhurları ile jeotermal kaynaklar ortaya çıkarılmıştır. Metalik madenler bakımından ildeki en önemli madenler antimuan, demir ve manganez cevherleşmeleridir. Afyon ili endüstriyel hammadde bakımından başta mermer olmak üzere kuvarsit, kireçtaşı, kum-çakıl, tuğla-kiremit, diyatomit, kalsit ve grafit bakımından önem arz etmektedir. Afyon mermer kalitesi ve çeşitliliği itibariyle dünya ölçeğinde öneme sahip bir ildir. Bu nedenle, ilin yatırım ve üretim kimliğini belirleyen ana öge mermercilik olmuştur. Türkiye’nin de en önemli mermer yatakları ile mermer sanayisi bu ilde yer almaktadır.

Afyonkarahisar Türkiye mermer üretiminin önemli bir bölümünü karşılamakta, doğrudan il ile özdeşleşmiş mermer çeşitleri bulunmaktadır. Türkiye doğal taş üretiminde Afyonkarahisar, Balıkesir’in (%27) ardından %23,6 ile ikinci sırada yer almaktadır.

Şekil 2 Afyon İli Maden Haritası

102

Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

103

Afyonkarahisar’da Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı doğal taş ve toprağa dayalı ürünler ile ilgili 127 şirket, mermer ve doğal taş fabrikası ile ilgili 217 şirket, taş-maden-kum ocakları ile ilgili 110 şirket bulunmaktadır. Mevcut bu şirketler ile Afyonkarahisar ili Türkiye doğal taş ihracatının %14-18’ini dünya doğal taş ihracatının da %1,24’ünü karşılamaktadır. 25

TR33 Bölgesi’nde (Afyonharahisar, Kütahya, Manisa, Uşak) toplam 131 adet işletme ruhsatı, 1.646 adet arama ruhsatı mevcuttur. Bu ruhsatlar toplam 4.525.600 hektar yüz ölçümüne sahip olup, bölge yüz ölçümüne oranlandığında %11,57 kadar bir alanı kaplamaktadır. Aşağıdaki tabloda Ayfon ilindeki maden ruhsatları verilmiştir.

Tablo 150 Afyonkarahisar İli Maden RuhsatlarıMaden Ruhsat Alan (ha) Ruhsat İlçe

Adı Sayısı   Tipi  Demir 3 2103 İşletme Bayat, Çay

Traverten 27 4039 İşletmeBayat, Dazkırı, Emirdağ, Merkez,

Sandıklı, Şuhut

Kalker 31 2832 İşletme

Bolvadin, Dazkırı, Dinar, Emirdağ, İscehisar, Merkez,

Sandıklı, Sultandağı

Mermer 81 8200 İşletme

Çay, Dazkırı, Dinar, Emirdağ, İhsaniye, İscehisar, Merkez,

Sandıklı, Şuhut

Bazalt 5 445 İşletmeÇobanlar, İscehisar, Merkez,

SandıklıGöltuzu 7 14044 İşletme Dazkırı, DinarDolomit 3 155 İşletme Dinar, Emirdağ

Tüf 9 600 İşletme İhsaniye, İscehisar, MerkezAndezit 4 343 İşletme İscehisar, SandıklıFeldispat 2 1394 İşletme MerkezKaolen 1 1650 İşletme Merkez

Kil 9 383 İşletme İscehisar, MerkezKömür 2 2935 İşletme Merkez, Sincanlı

Kuvarsit 1 961 İşletme SandıklıKrom 1 463 İşletme Şuhut

Titanyum 1 223 İşletme ŞuhutKaynak: (www.migem.gov.tr, MİGEM-Maden İşleri Genel Müdürlüğü)

Neden Dinar’da Maden Sektörü?

25 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Afyonkarahisar İli Maden ve Enerji Kaynakları Raporu

104

Üretimin zamanla tarımdan sanayiye kayması, sanayi için gerekli olan hammaddelerin nitelikli ve ekonomik olarak elde edilmesini gerekli kılmıştır. Madencilik sektörü sanayileşmenin temel girdilerini üreten bir sektör olarak bu ihtiyacı karşılamaktadır. Bu özelliği ile sektör, gelişmiş bölgelerin bugünkü ekonomik kalkınmışlık düzeyine ulaşmalarında etkin bir rol oynamıştır. Gelişmiş bir madencilik sektörü, üretim, istihdam vb. ekonomik göstergelere yaptığı katkının yanı sıra, doğru politika ve planların takip edilmesi durumunda imalat sanayinin gelişimi için önemli bir itici güç oluşturabilmektedir. Bu nedenle geri kalmış bölgelerin ekonomik kalkınma planlarının oluşturulması sürecinde sektöre özel bir önem verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Dinar maden işleme sanayinin gelişmediği bir bölgedir. İlçede sınırlı sayıda işletme madencilik sektöründe faaliyet göstermektedir. Bu işletmelerin kapasiteleri ilçedeki maden kaynaklarını çıkarma ve işleme noktasında yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle sektör Dinar sanayisi için alternatif bir yatırım alanı olarak öngörülmektedir.

Dinar’da toprağa dayalı sanayinin de gelişme potansiyeli bulunmaktadır. Seramik sanayinin hammaddelerinden birini teşkil eden ve granit kayaçlardan elde edilen bir kil türü olan kaolin ya da kaolen Dinar Alt Bölgesinden elde edilebilmektedir. Beyaz ve yumuşak bir toprak olduğu için bölgede ak toprak olarak bilinen kaolen seramikten porselen yapımına kadar pek çok alanda kullanılabilmektedir. Bunun yanı sıra bölgede özellikle Dinar ilçesi civarında gölden sera toprağı çıkartılarak İsrail başta olmak üzere yurt dışına ihraç edildiği belirlenmiştir. 26

Dinar Türkiye’nin sosyo-ekonomik açıdan 3. derecede gelişmiş ilçeleri arasında yer almaktadır. İlçede sanayi gelişmemiştir ve ekonomide halen tarım ve hayvancılık sektörünün ağırlığı söz konusudur. İşsizlik ve göç yüksek oranda seyretmektedir. Nitelikli insan kaynağından yoksun olan ilçede sanayinin gelişimini sağlayacak öncü bir sektör de bulunmamaktadır. Bununla birlikte Ayfon ili zengin maden rezervlerine sahiptir. Madencilik, genellikle kırsal alanda sürdürülen bir faaliyettir. Geri kalmış yörelerde yapılacak madencilik yatırımları, arama döneminden başlayarak bölgeye dinamizm getirecek, aramaların olumlu sonuçlanması halinde açılacak işletmeler, yeni çekim alanlarının çekirdeğini oluşturacaktır. Üretilecek ham veya yarı mamul maddeler, yine bu bölgelerde, ilgili sanayinin kurulmasına katkıda bulunacaktır. Böylece; oluşturulacak istihdam alanları, iç göçü önleyecektir. Daha çok kırsal kesimde yürütülen, emek yoğun bir sektör olarak işsizliğin azaltılmasına katkı sağlayan, nispeten nitelikli işgücüne ihtiyaç duymayan ve göçü azaltan özellikleri ile maden sektörü Dinar ilçesi için en uygun alternatif yatırım alanlarından birisi olarak görülmektedir. Gelişmiş sanayi bölgelerinin kalkınma stratejileri incelendiğinde hemen hepsinde madencilik sektörünün ekonomik kalkınmayı başlatan öncü sektör görevini üstlendiği görülmektedir. Maden sektörünün geliştirilmesinin Dinar ilçesinde hem imalat sanayinin gelişimine hem de ilin ekonomik kalkınmasına ivme kazandırarak 2 yönlü fayda sağlayacağı öngörülmektedir.

26 TR33 Bölgesi Girişimcilik ve İstihdam Stratejisi 2012

105

6 Nisan 2012 tarihinde T.C. Ekonomi Bakanlığı tarafından yayınlanan yeni teşvik sistemi kapsamında iller gelişmişlik düzeylerine göre 6 bölgeye ayrılmıştır. Ayfon ili 4. bölgede yer almaktadır. Yatırımların destek unsurlarından yararlanabilmesi için asgari sabit yatırım tutarı 1. ve 2. bölgeler için 1.000.000 TL. 3., 4., 5., ve 6. bölgeler için ise 500.000 TL olarak belirlenmiştir. Ayrıca teşvik sisteminde aşağıda yer alan öncelikli yatırım alanların 1. , 2. , 3. , 4., 5. bölgelerde yer alması durumunda 5. bölge desteklerinden yararlanacakları ifade edilmiştir.

Madencilik yatırımları, Demiryolu ve denizyolu ile yük veya yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar, Test merkezleri, rüzgâr tüneli ve benzeri nitelikteki yatırımlar, Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde yapılacak turizm yatırımları, Özel sektör tarafından gerçekleştirilecek ilk, orta ve lise eğitim yatırımları Yatırım tutarı 20 Milyon üzerinde olan;

-Belirli ilaç yatırımları,-Savunma sanayi yatırımları,

Dolayısıyla Dinar ilçesinde 500.000 TL’nin üzerinde gerçekleştirilecek maden yatırımları aşağıda yer alan 5. bölge desteklerinden yararlanabileceklerdir.

Tablo 151 Bölgesel Teşvik UygulamasıDESTEK UNSURLARI I II III IV V VI

KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti

Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%)

OSB İçi 15 20 25 30 40 50OSB Dışı 20 25 30 40 50 55

Sigorta Primi İşveren His. Desteği (Destek Süresi

OSB İçi 2 yıl 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yılOSB Dışı 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl 12 yıl

Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği YOK YOK

Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 yılSigorta Primi İşçi Hissesi Desteği

(Destek Süresi) YOK YOK YOK YOK YOK 10 yılKaynak: T.C Ekonomi Bakanlığı Genel Teşvik Uygulaması Sunumu

İlçenin maden sektöründe istihdam edilebilecek insan kaynağı potansiyeline sahip olması ve ilçede ulaşım ile ilgili gerekli temel altyapının hazır olması Dinar’ı maden sektörüne yatırım yapmak isteyen potansiyel girişimciler için cazip kılacak diğer özelliklerdir.Sektörün Gelişimine Yönelik Somut Öneriler:

106

Dinar ilçesinde maden sanayinin alternatif bir yatırım alanı olarak geliştirilmesine yönelik somut öneriler 2 sacayağı üzerine kurgulanmıştır. Bu kurgunun bir tarafını Dinar maden sektöründe hâlihazırda faaliyet gösteren işletmeler oluştururken diğer tarafını yeni yatırımlar teşkil etmektedir. Sektörün geliştirilmesine yönelik bu çalışma kapsamında ele alınan somut öneriler şu şekildedir.

Dinar’da maden sektörünün geliştirilebilmesi için öncelikle stratejik bir yol haritasına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu ihtiyacı giderebilmek için Dinar Maden Çalıştayı yapılması ve Dinar Maden Sektörü 2013-2023 Eylem Planı’nın hazırlanmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmaların yapılmasında ve uygulamaya alınmasında ilde faaliyet gösteren sivil toplum örgütlerinin (TSO, Zafer Kalkınma Ajansı vb.), kamu kurum kuruluşlarının (İl Planlama Müdürlüğü, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Maden Tetkik Arama Bölge Müdürlüğü vb.), üniversite ve işletmelerin eşgüdüm içerisinde çalışması bir gerekliliktir.

Dinar maden sektörünün geliştirilmesi ancak yeni yatırımları arttırmak üzere yerli ve yabancı güçlü sermaye gruplarının bölgeye çekilmesi ile mümkün olabilecektir. Bunun için bölgenin potansiyel yerli ve yabancı yatırımcılara tanıtılması ve cazibesinin arttırılması gerekmektedir. Dinar ilçesi maden cevherlerinin ve yatırım altyapısının tanıtımının yapıldığı katalog, CD ve envanterler oluşturulmalı, bu tanıtım ve bilgi materyalleri potansiyel yatırımcılar ile paylaşılmalıdır. Bu tanıtım materyallerinde girişimcilerin Dinar maden sektörüne yatırım yapmaları halinde yararlanabilecekleri alternatif finansal destek mekanizmalarına ve Dinar ilçesinin maden sektörü açısından sunduğu avantajlara (Zengin rezervler, ucuz iş gücü, sektöre yönelik teşvikler, yatırım için temel altyapının hazır olması vb.) yer verilmesi yararlı olacaktır. Yerel aktörlerin maden sektörüne yönelik uluslararası fuarlara katılım sağlamasının bölgenin tanıtımına, maden sektörünün gelişmiş olduğu bölgelere teknik ziyaretler gerçekleştirilerek kalkınma stratejilerinin ve iyi uygulama örneklerinin incelenmesinin sektörün gelişimine ivme kazandıracağı düşünülmektedir. Ayrıca bölgenin cazibesini arttırmak için maden rezervlerinin bulunduğu kırsal alanlara su, enerji, yol gibi konularda daha iyi alt yapı hizmeti sağlanması noktasında ilde faaliyet gösteren yerel yönetimlere önemli görevler düşmektedir. Temel altyapının hazır olmasının girişimciler için bölgeyi cazip kılacağı aşikârdır.

Dinar maden sektörü ortalama firma ölçeği itibarıyla yeterince güçlü bir yapıya sahip değildir. Firmaların teknolojik altyapısı yeterli olmadığından kapasite kullanım oranları düşmekte ve verimli bir üretim sürecinden bahsedilememektedir. Üretimin yanısıra firmalar yönetim ve pazarlama noktasında da yetersiz bir yapılanma içerisindedir. Sektörün geliştirilmesi noktasında güçlü sermaye gruplarının sektöre çekilmesinin yanı sıra mevcut küçük ölçekli işletmelerin teknolojik düzeylerinin yükseltilmesi ve yönetim & pazarlama fonksiyonlarının geliştirilmesi yoluyla rekabet güçlerinin arttırılması gerekmektedir. İşletmelerin rekabet güçlerini arttırabilmek için kurumsallaşma ve pazarlama alanlarında eğitim ve danışmanlık yoluyla desteklenmesi yararlı olacaktır. Diğer taraftan mevcut işletmelerin finansman yapısını güçlendirebilmek için alternatif mali destek mekanizmalarından yararlanmaya teşvik edilmesi yararlı olacaktır. Maden işletmelerinin yararlanabileceği mali destekler arasında Zafer Kalkınma

107

Ajansı’nın KOBİ’lere yönelik mali destekleri, KOSGEB destekleri, çeşitli kredi destekleri ile sektörel ve bölgesel teşvikler bulunmaktadır. İşletmelerin bilgilendirme faaliyetleri ile bu finansal destek mekanizmaları hakkında farkındalık edinmesinin sektörün rekabet gücünü arttırmaya hız kazandıracağı öngörülmektedir.

Madencilik sektörünün ekonomik kalkınmadaki kritik önemi, fazla miktarlarda üretilip ihraç edilmesinde değil, yerli sanayiye düşük maliyette ve kaliteli girdi sağlamasındadır. Çıkarılan madenin hammadde olarak yurt dışına ihraç edilmesi yerel kaynakların sanayiye yönlendirilmesini engellemekte ve dolayısı ile sektörün ekonomik kalkınmaya sağladığı katma değeri azaltmaktadır. Bu nedenle, Dinar maden sektörünün geliştirilmesi sürecinde entegre tesisler kapsamında yarı mamul / mamul ürün üretiminin teşvik edilmesi yararlı olacaktır. Ancak bu şekilde sektörden beklenen “Dinar imalat sanayinin gelişiminde ve ekonomik kalkınmada itici güç olma” misyonu hayata geçirilebilecektir.

5.2.1.3 Tarım ve Hayvancılık Sektörü

5.2.1.3.1 Hayvancılık Sektörü

Türkiye’de hayvansal üretim, bitkisel üretimden sonra gelmekte ve tarımsal üretim değerinin yaklaşık %30’unu oluşturmaktadır. Bu durumun birçok önemli nedeni bulunmakla birlikte, temel neden Türkiye’de hayvancılığın ticari bir faaliyet olarak algılanmamasıdır. Ayrıca geleneksel tarım kültürü içerisinde bitkisel üretim birincil üretim faaliyeti durumundadır. Türkiye tarafından son yıllarda izlenen tarım politikaları, daha çok bitkisel üretimin artırılması ve kalite olarak iyileştirilmesinin yanında, hayvancılık için yem bitkileri üretimi ve süt teşviki gibi bazı özendirici ve geliştirici önlemlerin de alındığı görülmektedir. Bu çerçevede, hayvancılık sektörü, önümüzdeki dönemlerde de ülke ekonomisi ve insan beslenmesindeki önemini artırarak sürdürecektir. Türkiye’nin de özellikle ülke insanının yeterli ve dengeli beslenebilmesi için, bu konudaki mevcut potansiyelini değerlendirmesi yönünde önemli çalışmalar sürdürülmektedir. Türkiye coğrafi özellikleri bakımından her türlü hayvansal ürün üretimi için uygun ortam ve oldukça önemli bir potansiyele sahiptir. Hayvancılık, Türkiye’nin artan nüfusunun yeterli ve dengeli beslenmesini sağlamasının yanında hayvancılığa dayalı sanayiye hammadde temini açısından da önem arz etmektedir.

Türkiye’de, 1970’li yıllara kadar hem büyükbaş ve hem de küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin tamamına yakını, yerli ırklardaki hayvanlarla ve doğal otlaklarda yapılan mera hayvancılığı şeklinde sürdürülmüştür. Hayvanlar, kış aylarında kuru ot, saman ve kısıtlı kesif yem ile yaşam payı oranında beslenmiş, diğer zamanlarda ise doğal meralarda otlatılmıştır. 1980 yılına kadar Türkiye bu potansiyeli çok iyi değerlendirmiş ve hayvan varlığı sürekli artış göstermiştir. 2000 yılından itibaren ise yapılan devlet desteklemeleri ve teşvikler sayesinde büyük ölçekli hayvancılık tesis sayılarında önemli ölçüde artış olmuştur.Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği

108

Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği denildiğinde sığır, manda ve deve yetiştiriciliği anlaşılmaktadır. Gerek Türkiye gerekse Dünya için üretim değeri bakımından sığırın önemi daha farklı bir yerde bulunmaktadır. Ülkemizde son yıllarda sayısı oldukça azalan manda yetiştiriciliğine son zamanlarda önem verilmeye başlanmıştır. Deve yetiştiriciliği ise sadece sembolik olarak bulunmaktadır. Ülkemizdeki hayvancılık faaliyetinin en önemli kısmını büyükbaş yetiştiriciliği oluşturmaktadır.

Tablo 152 Yıllar İtibariyle Türkiye Hayvan Varlığı (baş)1.961 1970 1980 1990 2000 2010* 2011*

Sığır 1.178.000 13.189.000 15.567.000 12.173.000 11.054.000 11.369.800 12.386.337Manda 1.140.000 1.178.000 1.040.000 429.000 165.000 84.726 97.632

Büyükbaş 1961'e Göre

% Artış

13.576.961 14.368.970 16.608.980 12.603.990 11.221.000 11.454.526 12.483.969

0,00 5,83 22,33 -7,17 -17,35 -15,63 -8,05

Koyun 34.463.200 36.351.008 46.026.000 43.647.008 30.256.000 23.089.691 25.031.565Keçi 24.632.208 20.267.008 18.775.008 11.942.000 7.774.000 6.293.233 7.277.953

Küçükbaş 1961'e Göre

% Artış

59.095.408 56.618.016 64.801.008 55.589.008 38.030.000 29.382.924 32.309.518

0,00 -4,19 9,65 -5,93 -35,65 -50,27 -45,33Kaynak; http://faostat.fao.org/site/573/DesktopDefault.aspx?PageID=573#ancor)

(*) 2010 ve 2011 verileri TÜİK’den alınmıştır.

Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren sığırcılık önemli bir üretim kolu olarak algılanmış ve hemen her zaman diğer hayvansal üretim kollarına göre daha fazla ilgi görmüştür. Öyle ki, özellikle son yıllarda, hayvancılık denildiğinde hemen her zaman sığır yetiştiriciliği anlaşılır hale gelmiştir. Bunda, sığırın sağladığı avantajları kadar sığır ticaretinin, gelişmiş kabul edilen ülkeler için de daha önemli olmasının büyük payı olmuştur. Türkiye sığır yetiştiriciliği ağırlıklı olarak aile işletmeciliği şeklinde yürütülmüştür. Ancak, son yıllarda sağlanan devlet desteklerinin de artmasıyla büyük kapasiteli modern sığırcılık işletmeleri de kurulmaya başlanılmıştır. Türkiye’de yetiştirilen kültür ırkı sığırların önemli bir bölümünü sütçü özelliği ile ön plana çıkan Siyah-Alaca ırkı sığırlar oluşturmaktadır. Siyah-Alaca ırkını Esmer, Jersey ve Simmental ırkı sığırlar takip etmekte ve son yıllarda etçi özelliği ile ön plana çıkan Hereford ve Angus ırklarında da önemli artış olduğu görülmektedir. Yerli ırkların ise önemli bir kısmını Yerli Kara, Boz, Doğu Anadolu Kırmızısı ve Güneydoğu Sarı-Kırmızısı ırkı sığırlar oluşturmaktadır. Melez genotipler ise genel itibariyle, kültür ırklarının yerli ırklar ile melezlenmesi sonucu elde edilmektedir. Bu melezlemeler çoğunlukla kasaplık hayvan (dana) elde edilmesi için yapılmaktadır. Türkiye’nin 2011 yılındaki toplam 12,4 milyon baş sığır varlığının %39’unu kültür ırkı, %41’ini melez ırkı ve %20’sini yerli ırk oluşturmaktadır. 2010 yılı FAO verilerine göre Türkiye’nin 1991 yılında toplam 8,6 milyon ton olan süt üretimi ile birim hayvan başına verimi 1.400 kg iken, 2010 yılında süt üretimi 12,5 milyon tona ve birim hayvan başına verimi %100’e yakın bir artışla 2.846 kilograma ulaşmıştır. TÜİK verilerine göre 2011 yılında toplam 13,8 milyon ton Türkiye süt üretimi, kültür ırkında 3.875 kg/baş, melez ırkında 2.721 kg/baş ve yerli ırkta 1.313 kg/baş verimle

109

gerçekleştirilmiştir. Türkiye sığır varlığında yürütülen ıslah çalışmalarının yanında, hayvan besleme ve işletmecilik alanında sağlanan gelişmeler 1991 yılında ortalama 143 kg/baş olan karkas ağırlığını 2011 yılında 251 kg/baş’a ulaştırmıştır.

Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği

Koyunculuk Türk Ulusunun tarih boyunca uğraştığı en önemli hayvan yetiştiriciliği dallarından biridir. Koyun yetiştiriciliği et, süt, yün ve deri üretimi açısından Türkiye ekonomisinde önemli yer tutmaktadır. Kırsal alanda yaşayan halkımız için kolay bir uğraş alanı ve aynı zamanda ekonomik güvence olan koyunculuk en eski hayvansal üretim alanlarından biridir. 1980 yılından sonra koyunculuğa gereken destek sağlanmadığı için, koyun sayısında önemli bir azalma görülmüştür. Son yıllarda koyunculuğa sağlanan devlet destekleri sayesinde koyun yetiştiriciliği tekrar önem kazanmış ve koyun sayısında artış gözlenmektedir.Türkiye’de yaklaşık olarak et üretiminin üçte biri, süt üretiminin ise beşte biri koyunculuk faaliyetinden temin edilmektedir. Türk toplumu olarak koyun eti tüketim alışkanlığı, kuzu eti talebindeki sürekli artış ve Kurban Bayramı nedeniyle her yıl yaklaşık 2 milyon baş koyunun kesilmesi koyunculuk faaliyetinin önemini ortaya koymaktadır.

Tablo 153 Türkiye Koyun ve Keçi Varlığı (baş)Yıllar Koyun Keçi Toplam1991 40.432.340 10.764.198 51.196.5381995 33.791.000 9.111.000 42.902.0002000 28.492.000 7.201.000 35.693.0002005 25.304.325 6.517.464 31.821.7892010 23.089.691 6.293.233 29.382.9242011 25.031.565 7.277.953 32.309.518

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=46

Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de son yıllarda keçi sütü ürünlerine olan talebin yükselmesiyle birlikte keçi yetiştiriciliği önem kazanmaya başlamıştır. Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm dünya ülkelerindeki koyun ve keçi yetiştiriciliğinde önemli gelişmeler gözlenmekte, hayvan sayılarında da artışlar görülmektedir. FAO verilerine göre dünyada 1961 yılında 994 milyon baş koyun, 349 milyon baş keçi varken, 2010 yılında ortalama %48’lik bir artışla 1.078 milyon baş koyun ve 921 milyon baş keçi varlığına ulaşılmıştır.

Kümes Hayvancılığı Faaliyetleri

Kümes hayvancılığı, küçükbaş ve büyükbaş hayvancılıktan sonra, hayvancılığın en önemli uğraş alanlarından biridir. Özellikle son yıllarda, kent nüfusunun artması ve beyaz etin sağlığa daha yararlı olmasından dolayı bu etin tüketimi artmış ve bu sektörde çok büyük gelişmeler olmuştur. Türkiye’de sürdürülen hem yumurta ve hem de et tavukçuluğu iktisadi

110

büyüklüğünün yanında kullanılan teknik ve teknoloji yönüyle pek çok gelişmiş ülkenin önünde bulunmaktadır.27

5.2.1.3.2 Tarım Sektörü

Türkiye 62 milyar dolarlık tarımsal hasılası ile dünyanın yedinci büyük tarım ülkesidir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, Türkiye fındık, kayısı, incir, kiraz, vişne, ayva ve haşhaş tohumu olmak üzere yedi ürünün üretiminde dünya sıralamasında başı çekerken, toplam 6 üründe ikinci, 8 üründe ise 3. yer sırada yer almaktadır. Türkiye domatesinde aralarında bulunduğu 6 üründe dünya 4.sü şeker pancarı, çay, patlıcan, böğürtlen, keçiboynuzu, zeytin ve vanilyadan oluşan yedi üründe dünya 5.si; üzüm, kuru soğan, şeftali ve aspir üretiminde ise 6. sıradadır. 2011’de tarım sektöründe büyüme ise % 5,2 ile son 5 yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2012 yılında ise tarım sektöründeki büyüme ise yüzde 4,2 olmuştur. 28

2011 yılında meyve ürünlerinin üretim miktarı bir önceki yıla göre %3,5 oranında artarak yaklaşık 17,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Meyveler içinde önemli ürünlerin üretim miktarlarına bakıldığında bir önceki yıla göre, elma %3,1, kayısı %44,4, erik %11,6, kiraz %4,9 ve zeytin %23,7 oranında artmıştır. Turunçgil meyvelerden portakalda %1,1, mandalinada %1,6 oranında artış olmuştur. Sert kabuklu meyvelerden fındık %28,3, antep fıstığı %12,5 oranında azalmıştır. Üzüm üretiminde %1, incir üretiminde %2,2 oranında artış, muz üretiminde ise %1,7 oranında azalış olmuştur. Yaş çay üretimi %5,7 oranında azalarak yaklaşık 1,2 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. Türkiye’nin 1996 yılında 490 milyon dolar civarlarında seyreden yaş meyve ve sebze ürünleri ihracatı, 2000 yılında 434 milyon dolar, 2005 yılında 1,1 milyar dolar, 2009 yılında 1,87 milyar dolar, 2010 yılında ise bir önceki yıla göre % 15,3 oranında artarak 2,16 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise sözkonusu ürün grubunda ihracat 2010 yılına kıyasla %6,8 oranında artış kaydetmiş ve 2,3 milyar dolara yükselmiştir.

Tablo 154 Türkiye’nin Yaş Meyve ve Sebze İhracatı

Ürünler2009 2010 2011

Değişim 11/10 (%)

Ton Bin (Dolar) Ton Bin (Dolar) Ton Bin (Dolar) Ton Bin (Dolar)Domates 542.231 406.412 574.279 476.867 576.726 432.553 0,40 -9,30Limon 407.007 277.666 426.713 312.931 487.276 354.526 14,20 13,30

Mandarin 364.228 253.369 429.401 290.722 472.097 338.883 9,90 16,60Portakal 236.596 146.995 212.832 143.474 361.672 259.205 69,90 80,70Üzüm 188.486 155.623 237.860 203.925 239.933 175.551 0,90 -13,90Kiraz 51.089 132.939 65.294 147.828 46.613 131.042 -28,60 -11,40

Greyfurt 136.544 88.282 156.692 101.942 158.274 110.043 1,00 7,90Biber 64.767 61.010 61.247 69.366 68.610 77.628 12,00 11,90Nar 41.087 39.381 63.148 59.600 86.271 70.711 36,60 18,60

27 Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, 2011 yılı Hayvancılık Sektörü Raporu28 Türkiye Ziraatçılar Derneği (Tzd) 2012 Tarım Sektörü Değerlendirmesi

111

Hıyar 95.170 66.482 105.060 75.463 81.034 59.193 -22,90 -21,60Genel

Toplam2.692.338 1.872.211 2.897.050 2.156.585 3.199.230 2.303.981 10,40 6,80

Kaynak: TÜİK

Tablo 155 Türkiye’nin Ülke Bazında Yaş Meyve ve Sebze İhracatı

Ülke2009 2010 2011

DEĞİŞİM 11/10 (%)

TONBİN

(DOLAR)TON

BİN (DOLAR)

TONBİN

(DOLAR)TON

BİN (DOLAR)

Rusya 820.516 614.780 987.239 779.0181.128.54

9829.095 14,3 6,4

Irak 366.909 116.171 347.766 146.544 488.191 260.112 40,4 77,5

Almanya 127.191 175.809 151.133 202.280 132.436 195.347 -12,4 -3,4

Ukrayna 219.832 139.399 275.889 180.820 284.910 187.536 3,3 3,7

Bulgaristan 268.561 197.314 210.451 166.847 159.534 116.025 -24,2 -30,5

S.Arabistan 148.050 86.812 147.148 94.719 171.174 109.730 16,3 15,8

Romanya 161.412 100.420 187.641 122.775 155.397 103.730 -17,2 -15,5

İran 54.538 27.535 44.900 28.609 91.170 64.177 103,1 124,3

İngiltere 26.822 35.232 22.778 31.132 27.323 35.237 20,0 13,2

Moldova 24.104 13.781 27.343 16.353 52.024 34.917 90,3 113,5

Genel Toplam

2.692.338

1.872.2112.897.05

02.156.858

3.199.230

2.303.981 10,4 6,8

Kaynak: TÜİK

2011 yılında Rusya Federasyonu sektör ihracatındaki liderliğini açık ara farkla muhafaza etmeye devam etmiştir. Bu ülkeye yönelik ihracat bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla % 6,4 artarak 829 milyon dolar olmuş ve 2011 yılında Rusya Federasyonu Türkiye’nin yaş meyve ve sebze ihracatından % 35’lik bir pay almıştır. Aynı dönemde Irak yükselen bir pazar olarak temayüz etmiştir. Türkiye’nin Bu ülkeye olan yaş meyve ve sebze ihracatı % 77,5 gibi rekor bir artışla 260 milyon dolara yükselmiş, böylece Irak yaklaşık % 10’luk pay ile sektör ihracatında 2. sıraya yerleşmiştir. Bu ülkenin takip eden süreçte, sektör ihracatında mevcut konumunu muhafaza etmesi beklenmelidir. Aynı dönemde İran’a yönelik sektör ihracatında da çok yüksek oranlı bir artış (% 124) gözlenmiştir. Bu ülkeye yönelik ihracat 2011 yılı itibarıyla 64 milyon dolar olmuş ve toplam yaş meyve ve sebze ihracatı içerisindeki payı % 4 olarak gerçekleşmiştir.29

5.2.1.3.3 Su Ürünleri Sektörü

Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımada konumunda olan Türkiye’nin 8.333 km’lik kıyı şeridi ve 177.714 km uzunluğunda nehirleri bulunmaktadır. Ayrıca her geçen yıl artan 342.377 hektarlık baraj gölleri mevcuttur. Deniz ve içsu kaynaklarımızın toplam yüzey alanı 25 milyon hektardır; bu rakam Türkiye’deki toplam tarım alanlarına yakındır. Bu nedenle balıkçılık kaynaklarının etkin kullanımı büyük önem taşımaktadır. 29 T.C Ekonomi Bakanlığı Yaş Sebze ve Meyve Sektörü Raporu, 2011

112

Balıkçılık sektörü 47 bin kişiye doğrudan istihdam sağlamaktadır. Karadeniz’de 247, Marmara Denizi’nde 200, Ege Denizi’nde 300 ve Akdeniz’de 500 civarında balık türüne rastlanmakta olup, bunların 100 tanesi ekonomik değere sahiptir. Türkiye su ürünleri üretimi bakımından Dünya’da 35., Avrupa ülkeleri arasında ise İngiltere’den sonra 6’ncı sıradadır. Türkiye’de 2011 yılı üretiminin %67,9’u avcılık yoluyla denizden, %5.3’ü iç sulardan ve %26,8’i de yetiştiricilikten elde edilmiştir. 703.545 tonluk üretimin dağılımı aşağıdaki şekildedir.

Tablo 156 Yıllar İtibariyle Toplam Su Ürünleri Üretimi (Ton)

YıllarAvcılık Yetiştiricilik

TOPLAMDeniz % İçsu % Miktar %2008 453.113 70,1 41.011 6,3 152.186 23,5 646.3102009 425.275 68,2 39.187 6,3 158.729 25,6 623.1912010 445.680 68,2 40.259 6,2 167.141 25,6 653.0802011 477.658 67,9 37.097 5,3 188.790 26,8 703.545

Kaynak: TÜİK&BSGM

Denizden avlanan ürünlerin önemli kısmı, büyük sürüler oluşturan hamsi, istavrit, sardalya ve palamut gibi pelajik balıklardan oluşmaktadır. Aynı anda çok miktarda avlanabilen bu balıklardan yalnızca hamsinin deniz balıkları avcılığı içindeki payı yaklaşık olarak %64’dür. Türkiye kültür balıkçılığı için uygun iç sulara, tatlı su kaynaklarına ve deniz kıyılarına sahiptir. Bu nedenle kültür balıkçılığı Türkiye için önemli bir üretim potansiyeli taşımaktadır. Türkiye’de su ürünleri yetiştiriciliği hızla gelişmektedir. 2002 yılından bu yana yetiştiricilikle üretilen balık miktarı üç kattan fazla artmıştır.

Tablo 157 Deniz ve İçsu Yetiştiricilik Üretimi

Dönemi

Denizlerde Yetiştiricilik Üretimi

(Ton) Pay (%)

İçsularda Yetiştiricilik Üretimi

(Ton) Pay (%)Toplam (Ton)

2002 26.868 43,9 34.297 56,1 61.1652003 39.726 49,7 40.217 50,3 79.9432010 88.573 53 78.568 47 167.1412011 88.344 46,8 100.446 53,2 188.790

Kaynak: TÜİK&BSGM

Türkiye’de kültür balıkçılığı alanında 2012 verilerine göre tatlı su balığı üretimi yapan 1.791 adet, denizde üretim yapan 372 adet olmak üzere toplam 2.163 adet işletme faaliyet göstermektedir. Türkiye’de yetiştirilen en önemli tür iç sularda %60 ile alabalık, denizlerde %26 ile levrek ve %18 ile çipuradır.

Türkiye’de kültür balıkçılığının üretim deseni iç tüketime yönelik olarak şekillenmektedir. Türkiye’de su ürünleri tüketimi kişi başı 8,5 kg/yıl olarak gerçekleşmektedir.30

30 Su Ürünleri Sektör Raporu, Aralık 2012, BAKA

113

Neden Dinar’da Tarım ve Hayvan Ürünleri Sanayi?

Dinar’da hayvancılık olarak büyükbaş küçükbaş, tavukçuluk ve arıcılık  yapılmaktadır. Söz konusu hayvanlardan et, süt, yoğurt peynir, yumurta ve bal üreterek ilçenin ve Türkiye’nin ekonomisine katkı sağlanmaktadır. Dinar’da hayvancılık gelişme potansiyeline sahip bir sektördür. İlçenin çayırlarının ve meralarının kapladığı alan hayvancılık için uygundur. Dinar’ın hayvansal varlığı ve bunun gelişimi hayvansal üretimi de önemli bir şekilde etkilemektedir.

Tablo 158 Dinar'ın Büyükbaş Hayvan SayısıHayvan Adı Yetişkin Genç-Yavru ToplamSığır (Kültür) 13.303 947 14.250

Manda 22 3 25Sığır(Melez) 2.463 180 2.643Sığır(Yerli) 977 50 1.027

Kaynak: TÜİK,2011

Tablo 159 Dinar'ın Küçükbaş Hayvan SayısıHayvan Adı Yetişkin Genç-Yavru Toplam

Koyun (Yerli) 45.933 14.660 60.593Keçi(Kıl) 10.565 4.294 14.859Koyun(Merinos) 872 602 1.474

Kaynak: TÜİK,2011

İlçe genelinde 17.945 adet büyükbaş 76.926 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır. Buna karşılık ilçede geniş mera varlığının yanında önemli bir miktarda yem bitkisi ekilişi ve ilave yem bitkisi ekilişi yapılacak tarıma elverişli alanlar mevcuttur. Dinar’da hem süt, hem de besi sektörü için en önemli girdi olan yem konusunda sıkıntı yoktur. Ayrıca ilçe genelinde ucuz iş gücü temini de mümkündür. Dolayısıyla ilçede süt ve süt ürünleri üreten tesislerin kurulması önerilebilir.

Tablo 160 Dinar'ın Kümes Hayvanı SayısıHayvan Adı Mevcut Sayı

Yumurta Tavuğu 3.300Hindi 3.500Kaz 3.450

Ördek 1.000Kaynak: TÜİK, 2011

Dinar’da 11.250 adet kümes hayvanı bulunmaktadır. İlçede yumurta kümes hayvanı yetiştiriciliği için potansiyel bulunmaktadır.

Tablo 161 Dinar'da Arıcılık İstatistikleri

114

Hayvan Adı

Köy Sayısı

Yeni Kovan Sayısı

Eski Kovan Sayısı

Toplam Kovan

Bal Üretimi (Ton)

Balmumu Üretimi (Ton)

Arıcılık 7 3.848 0 3.848 76,96 1,924Kaynak: TÜİK, 2011

Dinar’da 3.848 adet arı kovanı bulunmaktadır. Mera alanları zengin bir floraya sahiptir. Gerek coğrafik yapı gerekse il genelinde yapılan bitkisel üretimde kimyevi gübre ve ilaç kullanımının az oluşu organik arı ürünleri üretimi için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır.

Hayvancılık sektörü, hayvan ürünleri sanayine hammadde sağlaması bakımından büyük önem taşımaktadır. Dolayısı ile sektör geliştiği bölgelerde hayvan ürünleri sanayinin de gelişmesine öncülük etmektedir. Diğer taraftan hayvan ürünleri sanayinin de hayvancılığın gelişimine ivme kazandırması sonucu birbirini etkileyen karşılıklı bir büyüme süreci ortaya çıkmaktadır.

Türkiye ürettiği 16.3 milyon ton meyve ile dünya üretiminde 6. sırada olup, dünya meyve üretiminin yaklaşık %3’ünü karşılamaktadır. Türkiye’nin, meyve suyu sanayisinin işlediği başlıca meyvelerin dünya sıralamasına bakıldığında, en üst sıralarda yer aldığı görülmektedir. Türkiye, dünyada kayısı ve vişne üretiminde 1., nar üretiminde 3., elma ve domates üretiminde 4. ve şeftali ile üzüm üretiminde ise 6. sırada yer almaktadır. Türkiye meyve suyu sanayisi, Türkiye’nin tarıma elverişli coğrafi konumu, ihracat gücünü arttıran özel konumu, sahip olduğu iklimsel olanaklar, genç nüfusu, ekonomideki gelişmelere paralel olarak artan alım gücü, her geçen gün gelişen ve genişleyen dinamik iç pazarı açısından birçok avantaja sahiptir. Bu avantajların açtığı fırsat kapıları doğru şekilde kullanılabilirse, bu alandaki fırsat ve potansiyeller ülke ekonomisinin gelişmesine çok ciddi katkıda bulunacaktır. Türkiye meyve suyu sanayinin son beş yılda ekonomide yarattığı katma değer sırasıyla 1.20, 1.35, 1.40, 1.55 ve 1.70 Milyar TL olarak gerçekleşmiştir.31

2012 yılında Dinar ilçesindeki toplu meyve alanı ve üretim miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 162 Dinar’da Meyve Üretim MiktarıÜrün Adı Toplu Meyveliklerin Alanı (Dekar) Üretim (Ton)

Üzüm (Sofralık-Çekirdekli) 4.238 3.712Üzüm (Sofralık-Çekirdeksiz) 60 51

Üzüm (Kurutmalık-Çekirdekli) 445 378Elma (Golden) 162 377Elma (Starking) 634 900

Elma (Grannysmith) 10Elma (Diğer) 30 125

Armut 23 921Ayva 25 191

Şeftali (Nektarin) 22

31 Meyve Suyu Endüstrisi Derneği (MEYED), Türkiye Meyve Suyu vb. Ürünler Sanayi Raporu

115

Şeftali (Diğer) 141 220Erik 282 95

Kayısı 18 143Zerdali 0 33Kiraz 523 440Vişne 5.242 3.250

Kızılcık 0 7İğde 0 26Dut 0 6

Kaynak: TÜİK,2012Dinar’da meyve ürünleri arasında sofralık çekirdekli üzüm ve vişne en çok üretilen meyvelerdir. İlçe meyve suyu, reçel ve marmelat üretim tesisleri için hammadde açısından, pazar olanağının varlığından ve düşük işçi maliyetlerinden dolayı uygun bir yatırım yeridir. Türkiye’de meyve suyu pazarı içecek pazarının en hızlı büyüyen alt sektörlerinden birisidir. Türkiye’deki meyve suyu ve benzeri ürünlerin son 5 yıllık üretim rakamları ve yüzdesel büyümeleri yukarıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 163 Yurtiçi Toplam Meyve Suyu ve Benzeri İçecek Tüketimleri

2006 2007 2008 2009 20105 Yıllık

%Değişim

Önceki Yıla Göre % Değişim

Meyve Suyu 46,6 62,6 52,8 42 54 15,9 28,6Meyve Nektarı 399,5 502,3 513,8 534,4 561,1 40,4 5

Meyve+Aromalı İçecek 150,2 144,7 209,4 240,8 279,3 86 16

TOPLAM 596,3 709,6 776 817,2 894,4 50 9,5Kaynak: MEYED, 2011

Tablo 164 Dinar Bitkisel Üretim Değerleri

Ürün AdıEkilen Alan

(Dekar)Hasat Edilen Alan

(Dekar)Üretim(Ton)

Verim(Kg/Da)

Buğday (Diğer) 129.000 127.850 40.924 320Arpa (Diğer) 122.009 122.000 32.463 266

Patates (Diğer) 18.649 18.474 69.832 3.780Ayçiçeği (Yağlık)

946 946 105 111

Şekerpancarı 19.074 19.074 90.161 4.727Kaynak: TÜİK, 2012

Dinar’daki bitkisel üretimde öne çıkan ürünler şekerpancarı, haşhaş, patates, buğday ve arpadır. Dolayısıyla ilçede patates işleme, cips ve şeker fabrikası entegre tesisleri kurulması önerilebilir.

116

Tablo 165 Dinar'da Bulunan Akarsular ve Özellikleri

Akarsu AdıBulunduğu

MevkiMevcut Balık

TürleriSuyun Görsel Durumu

Avşarlı DeresiHaydarlı Köyü Dinar Afyon

- Dere Kurumuştur.

Kumalar Çayı Karakuyu - Dinar - Çayın suyu çok azdır.

Su Çıkan Kaynağı Büyük Menderes Ana

Kaynağı

Dinar Merkez

Alabalık, İnci Balığı, K.bıyıklı Balık, Siraz Balığı, Sazan Balığı,

Çöpçü Balığı

Büyük Menderes nehrinin ana kaynağı olup Banaz çayı ve Kufi çayı ile birleşerek Ege

Denizine dökülüyor. Kaynakta 400 ton kapasitedeki tesis

mevcuttur.Çağlayan

GöletiÇağlayan Köyü /

Dinar - Afyon- Gölette su yoktur.

Karakuyu Depolaması

Karakuyu Köyü / Dinar - Afyon

Sazan Balığı, Turna Balığı ve Sivrisinek

Balığı

Sulama ve içme suyu havzası olarak kullanılıyor. Suyu

berrak ve temiz. Göl doğal göl kapsamındadır.

Pınarlı GöletiPınarlı Köyü / Dinar - Afyon

Sazangiller Sınıfı Balıklardan Sazan Balığı Ve Kefal

Balığı

Gölet entansif sazan balığı yetiştiriciliğine uygundur.

Yeşilçat GöletiYeşilçat Köyü / Dinar - Afyon

Sazangiller Sınıfı Balıklardan Sazan

Balığı ve Kefal Balığı

Gölet yetiştircilik uygun değildir.

Kaynak: Uşak – Afyonkarahisar Su Ürünleri Kapasitesinin Belirlenmesi Projesi

Tablo 166 Dinar'daki Su Ürünleri TesisleriTesisin Adı Tesisin Bulunduğu Mevki Tesisin Değerlendirmesi

Uluturanlar Alabalık Tesisleri

Dinar - Afyon

Tesis Dinar merkezde Büyük Menderesin ana kaynaklarından biri olan su çıkan kaynağına kuruludur. Tesiste ulaşım

sıkıntısı yoktur. Tesiste üretilen alabalıkların ihracatına çalışılmaktadır.

Yapağlı Koop. Alabalık Tesisleri

Yapağlı Köyü / Dinar - Afyon

Kooperatif olarak kurulmuş tesis 400 ton üretim ve 1.200 ton yıllık füme işleme kapasitesine sahiptir. Tesisteki işlenmiş

ürünler ihracata gitmektedir.Kaynak: Uşak – Afyonkarahisar Su Ürünleri Kapasitesinin Belirlenmesi Projesi

Dinar ilçesinde bulunan ve halen üzerinde 400 ton/yıl üretim kapasiteli ve 3.000.000 yavru kapasiteli faal bir tesis bulunan ve 600 lt/sn debiye sahip Büyük Menderes nehrinin ana kaynaklarından biri olan Suçıkan kaynağı üzerinde uygun arazi bulunması halinde yeni tesis

117

kurulabileceği düşünülmektedir. Ayrıca yine Dinar İlçesi Yapağlı Köyünde bulunan ve üzerinde 400 ton/yıl üretim kapasiteli ve 4.000.000 yavru/yıl kapasiteli faal bir üretim tesisi bulunan Pınarbaşı kaynağının üzerinde yasal mesafelerin korunması kaydı ile yeni üretim tesisi kurulabileceği değerlendirilmektedir.32 Yapağılı Kırsal Kalkınma Kooperatifinde Alabalık üretim ve işleme tesisinde 65 -70 kişilik istihdam yaratılmıştır. Kooperatif tarafından kurulan tesiste, alabalıklar fileto haline getirilmekte, dondurularak depolanmakta ve vakumlanarak satılmaktadır. Yapağılı Kooperatifi ürettiği alabalıkların bir kısmını da ihraç etmektedir.

Dinar İlçesi, Akdeniz Bölgesi’nin Göller Yöresi sınırları içerisinde, Büyük Menderes nehri kaynaklarından ikisi olan Suçıkan ve Düden kaynaklarının içerisinde bulunduğu bir alanda yer almaktadır. Dinar ilçesinde su ürünleri üretimi konusunda hâlihazırda yapılan üretimden daha yüksek bir potansiyel bulunmaktadır. 33

Dinar’ın içme ve kullanılabilir suyu potansiyeli ve alabalık üretim tesisleri varlığı göz önünde bulundurulduğunda ilçede su ürünleri üretimi ve ambalajlanması tesisi kurulabileceği öngörülmektedir. Pazar olarak yurt içi ve yurt dışı pazarlar hedeflenebilir. Bu yatırımın önerilmesinin bir diğer nedeni olarak pazar sorunun olmaması ve çok fazla yatırım maliyeti gerektirmemesi belirtilebilir.

Tarım ve hayvan ürünleri sanayi bu çalışmada olduğu gibi Dinar’ın kalkınmasına yönelik gerçekleştirilen pek çok çalışmada rekabet üstünlüğü olan sektörler arasında gösterilmiştir. İlçenin tarım ve hayvancılık alanındaki potansiyeli, ilçede bu alanda üretim yapan tesislerin azlığı ve kapasitenin yetersizliği nedeniyle Dinar’da tarım ve hayvan ürünleri sanayinin geliştirilmesi düşüncesine kaynaklık eden en önemli nedendir.

Bununla birlikte tarım ve hayvan ürünleri sanayinin hayvan yetiştiriciliğini ve bitkisel üretimi geliştiren etkileri sonucu kırsal kalkınmanın sağlanması tarım ve hayvan ürünleri sanayinin Dinar için önemli bir yatırım alanı olarak belirlenmesinin ikincil nedenini teşkil etmektedir.

Tarım ve hayvancılık kırsal kalkınmanın ve kırsal sanayinin temelini oluşturmaktadır. Kırsal kalkınmayı sağlayabilen bölgelerin kalkınma stratejileri incelendiğinde, öncelikle tarım ve hayvan ürünleri sanayinin geliştirildiği görülmektedir. Tarım ve hayvan ürünleri sanayinin ve dolayısı ile tarımın ve hayvancılığın geliştirilmesi Dinar’dan dışarıya verilen göçü önleyebilecek önemli bir strateji olarak görülmektedir. İlçeden il merkezine doğru niteliksiz işgücünün yoğun bir şekilde göç etmesi nedeniyle öncelikli olarak göçü önleyecek projelerin hayata geçirilmesi ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir olmasına katkı sağlayacaktır. Bu çalışma ile birlikte bugüne kadar Dinar’ın kalkınma stratejilerini oluşturmaya yönelik yapılmış tüm çalışmaların ortak noktası ilden dışa göçü önleyemeyen bir büyüme senaryosunun ekonomik kalkınmayı sağlamada ve sürdürülebilir kılmada başarısız olacağı yönündedir. Dolayısı ile Dinar sanayinin gelişmesi, orta vadede, maden 32 Uşak – Afyonkarahisar Su Ürünleri Kapasitesinin Belirlenmesi Projesi33 TR33 Bölgesi Girişimcilik ve İstihdam Stratejisi 2012

118

kaynakları ile birlikte yerel ham maddelerden bir diğerini teşkil eden tarım ve hayvancılık ürünlerini işleyecek ve sektöre girdi sağlayacak tarım ve hayvan ürünleri sanayine dayanmak durumundadır.

Yukarıda açıklanan özelliklerinden ötürü tarım ve hayvan ürünleri sanayi bu çalışma kapsamında Dinar’ın kalkınmasına öncülük edebilecek alternatif yatırım alanlarından birisini teşkil etmektedir. Afyon’un, Avrupa Birliği’nin Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) kapsamında desteklenecek iller arasında yer alması sektörün Afyon ili ve Dinar ilçesi açısından stratejik önemini ispatlayan diğer bir göstergedir.

Dinar’da tarım ve hayvancılığa yatırım yapmak için 10 neden aşağıda verilmiştir.

1. Küçükbaş hayvancılık kapsamında önemli gen kaynağına (pırlak, dağlıç, ramlıç ırkı koyun) sahip olması,2. Hayvansal ve bitkisel üretimin bölgedeki illere göre iyi durumda olması,3. Gelişen ulaşım ağına sahip olması, birçok bölgenin ulaşım ağının kesişme noktasında yer alması (Havayolu, karayolu, demiryolu, yüksek hızlı tren),4. İşgücü maliyetinin düşüklüğü,,5. Büyükbaş, küçükbaş ve arıcılık açısından geniş mera ve tarıma elverişli arazilerin varlığı 6. Hem sulama hem de su ürünleri yetiştiriciliği açısından zengin yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının bulunması,7. Temiz toprak, su ve hava imkânlarının organik tarıma avantaj sağlaması,8. Jeotermal enerji kaynağı açısından zengin olması,9. Meyvecilik faaliyetlerinin iyi düzeyde olması ve sektörel gelişime açık olması,10. Yöresel ürün çeşitliliğinin fazla olması (Afyon lokumu, Afyon Sucuğu, Afyon kaymağı vb.)dır. 34

Sektörün Gelişimine Yönelik Somut Öneriler:

Tarım ve hayvan ürünleri sanayi yerel tarımsal ve hayvansal kaynaklara bağlı olarak gelişen bir sanayi türüdür. Dolayısı ile bir bölgede tarım ve hayvan ürünlerine dayalı sanayi türünün geliştirilebilmesi öncelikle o bölgedeki mevcut bitkisel ve hayvan çeşitliliğinin ve sayısının bilinmesini gerektirmektedir. Sağlıklı ve güncel verilerden oluşan bir “Dinar İlçesi Tarım ve Hayvan Envanteri” çalışmasının Dinar ilçesinde tarım ve hayvan ürünlerine dayalı sanayinin geliştirilmesi için atılması gereken ilk adım olduğu düşünülmektedir. Bu çalışma mevcut bitkisel ürün çeşitliliğini, ilçedeki hayvan türleri ile hayvan sayılarını, hayvan türlerinin ve bitkisel ürünlerin yoğun olarak yetiştirildiği yerlerine yönelik 10 yılık projeksiyonları içerecek şekilde hazırlanmalıdır. Böyle bir çalışmanın varlığı Dinar’a yatırım yapmak isteyen girişimciler için yatırımı kolaylaştırıcı, hızlandırıcı ve teşvik edici olacaktır.

Bir sektörde gelişim sağlanabilmesi için o sektörün nasıl geliştirileceğine dair planlı ve yazılı çalışmalara ihtiyaç vardır. Dinar ilçesinde tarım ve hayvan ürünlerine dayalı sanayinin geliştirilebilmesi için envanter çalışması ile birlikte bir “Dinar İlçesi Tarım ve

34 T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Afyonkarahisar İli Tarımsal Yatırım Rehberi, Şubat 2013

119

Hayvan Ürünleri Sanayi Master Planı” hazırlanmasının fayda sağlayacağı öngörülmektedir. Master planlar; yerel kurum ve kuruluşlar ile üniversite, sivil toplum örgütleri ve özel sektör temsilcilerinin katılımları sağlanarak, kısa, orta ve uzun vadeli kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına, problemlerin çözüm yollarının yerinden ve doğru bir şekilde ortaya konulmasına ve uygulanmasına rehberlik etme özelliklerinden ötürü kalkınmaya yön veren önemli araçlardır.

Dinar ilçesinde tarım ve hayvancılığa dayalı sanayinin sağlıklı bir şekilde geliştirilebilmesi öncelikle tarım ve hayvancılık sektörünün gelişimini gerektirmektedir. Sektörün gelişiminde etkili işleyen bir örgütlenme vazgeçilmez bir gerekliliktir. Türkiye genelinde olduğu gibi Dinar ilçesinde de tarım ve hayvancılık alanında iyi işleyen bir örgütlenmeden bahsetmek mümkün değildir. Ayrıca ilçede tarım ve hayvancılık sektörünün gelişiminin hızlandırılmasına yönelik olarak veterinerlik ve ziraat mühendisliği hizmetlerinin iyileştirilmesi kapsamında da bir örgütlenme ihtiyacı bulunmaktadır. İlçede tarım ve hayvancılığa yönelik mevcutta faaliyet gösteren örgütlenme Dinar Süt Üreticileri Birliği’dir. Ayrıca ilçede 2409 Sayılı Dinar Tarım Kredi Kooperatifi bulunmaktadır. Bu çalışmada Dinar tarım ve hayvancılık sektöründe örgütlenme kapasitesinin ve işleyiş mekanizmasının güçlendirilerek birlikte çalışmanın özendirilmesine ihtiyaç olduğu öngörülmektedir. Etkili bir örgütlenme modeli ile tarımsal ve hayvansal ürün üreticileri pazarlama, finansman, üretim ve üretimi ilgilendiren her türlü konuda etkili bir güç birliği oluşturarak çeşitli ekonomik, sosyal ve politik aktörlerle daha etkili mücadele etme şansına sahip olabilirler. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan işletmeler sorunları ve çözümlerini bilmektedir. Ancak istekler topluca belirtilip sinerji yaratılamadığı için çözüm geliştirmek mümkün olmamaktadır. Bitkisel ve hayvansal üretimde, etkili bir örgütlenme ile dağınık ve bireysel üretim dolayısıyla ortaya çıkan belirsizliklerin ve risklerin azaltılması ve üretim sürecinde daha kararlı ve planlı bir sürecin yaşanmasına katkıda bulunmak mümkündür.

Dinar ilçesinde tarım ve hayvancılık çoğunlukla geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Bu olumsuzluklar bitkisel ve hayvansal ürün üretiminde verimliliği düşürmektedir. Verimliliği arttırmak için geleneksel üretim tarzının dışına çıkmak bir gerekliliktir. Bunun için de modernizasyon yatırımlarına ve yenilikçi çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın Kırsal Kalkınma Programı ve AB’nin IPARD programı kırsal alanda modern yatırımların desteklenmesi ve verimliliğin arttırılması doğrultusunda sektöre önemli destekler sağlamaktadır. Fakat tarım ve hayvancılıkla uğraşan kesimin çok büyük bir çoğunluğu bu destekler konusunda bilgili değildir. Bu noktada üretici birliklerinin sektördeki üreticileri bu alternatif destek mekanizmaları hakkında bilinçlendirme amaçlı faaliyetlere yönelmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. Bu desteklerden yararlanılması tarım ve hayvancılıkta verimliliği arttırarak bitkisel ve hayvansal ürünlere dayalı sanayinin gelişimine de katkılar sağlayacaktır.

Dinar’da tarım ve hayvancılık sektöründe faaliyet gösteren işletmelere nitelikli eleman istihdamının önemi ve pazarlama ve markalaşma faaliyetlerinin önemi konusunda bir bilinçlendirme toplantısı yapılmalıdır. Böylece işletmelerin kurumsal altyapısının güçlendirilerek işletmelerdeki katma değerin arttırılmasına katkı sağlanacaktır.

Dinar’da hayvancılık sektörü ve hayvancılığa dayalı sanayinin geliştirilebilmesi için bu çalışma kapsamında önerilen diğer bir strateji “Dinar Hayvancılık Organize Sanayi

120

Bölgesi’ kurulmasıdır. Türkiye’nin ilk hayvan ürünleri ihtisas organize sanayi bölgesi olma özelliğini taşıyan Elazığ Hayvan Ürünleri Organize Sanayi Bölgesi bu konuda iyi uygulama örneği olarak kabul edilmektedir. İlerleyen yıllarda Türkiye genelinde hayvancılık sektörüne yönelik ihtisas OSB’lerin yaygınlaşacağı öngörülmektedir. Dinar Hayvancılık Organize Sanayi Bölgesi ilde yaygın biçimde yapılan hayvancılığı tek merkezde toplayıp sanayi tesisleri ile aynı çatı altında birleştirmek yoluyla sektörü daha modernize hale getirecek, sektörün ve ilin gelişimine mikro ölçekte çok önemli katkılar sağlayacaktır.

5.3.2. Stratejik Hedef 2 – Özel Sektör Yatırımlarının Arttırılması

Özel yatırımlar üretim kapasitesinin artmasında ve sürdürülebilir ekonomik büyümede temel belirleyici konumundadır. Türkiye’de 1980’li yıllarla birlikte yatırım politikalarında önemli bir değişim yaşanmış, kamu yatırımlarının altyapı yatırımları ile sınırlandırılması ve yatırımların özel sektörün egemenliğine bırakılması sağlanmıştır. Bu model kamu yatırımlarının özelleştirilmesi süreci ile de desteklenmiştir. Gelişmiş tüm ülke ve bölgelerde girişimciliğin özendirilerek özel yatırımların arttırılması önemli bir kalkınma stratejisi olarak uygulanmıştır. Bu nedenle özel sektör yatırımlarının arttırılması Dinar ilçesinin 2023 vizyonuna ulaşmasında etkili olacak stratejik hedeflerden birisi olarak tayin edilmiştir. Aşağıda ise Dinar sanayisine özel sektör yatırımlarının arttırılmasını sağlamak için bu çalışma kapsamında ele alınan stratejilerden bahsedilmiştir.

Mevcut OSB’deki Doluluk Oranın Arttırılması:

Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) Türkiye’de sanayinin mekânsal planlamasına somut örneklerdir. Firmalar açısından uygun kuruluş yerleri seçiminde, ulaşım ağına, hammaddeye insan gücüne ve enerjiye yakınlık sağlamada, giriş maliyetlerinin azaltılarak üretim maliyetlerinin düşürülmesinde, yeni pazarlar bulunmasında, yeni teknolojilerin öğrenilmesinde ve kullanılmasında, rekabet gücünün elde edilmesinde OSB’ler önemli bir araçtır. Dinar ilçesinde 2010 yılında tamamlanan 52 hektar büyüklüğünde 1 adet OSB bulunmaktadır. OSB’ler illerde ve ilçelerde sanayinin planlanmasına ve geliştirilmesine yönelik çabaların mevcudiyetini göstermektedir. Fakat Dinar OSB’de mevcut durumda Mevcut durumda ilçedeki 78 adet parselin sadece 3 adedi tahsis edilmiş olup sadece bir firma aktif olarak üretim faaliyetlerini sürdürmektedir. İlçedeki OSB’nin tam doluluk kapasitesine ulaştırabilmesi için işletmeleri OSB’ye yerleşmeye teşvik edici birtakım tedbirler alınmasının; örneğin OSB’nin avantajları hakkında bilgilendirmeler, parsel satışlarında kampanyalar gibi, yararlı olabileceği ve Dinar imalat sanayinin gelişimine olumlu katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.

Girişimciliğin Özendirilmesi:

Girişimcilik toplumsal ihtiyaçların saptanması, bu ihtiyaçları karşılamaya yönelik uygun yatırımların gerçekleştirilmesi ve bunların sonucunda istihdam, gelir ve yaşam kalitesinin arttırılmasını sağladığı için kalkınmada önemli bir araçtır. Geri kalmış bölgelerde kalkınmanın

121

sağlanabilmesinde, diğer faktörlerle (teşvik, kredi vb.) birlikte o bölgenin kendi dinamiklerinin de ortaya çıkarılması oldukça önemlidir. Bunların başında da, kalkınmanın harekete geçirilmesinde motor görevi üstlendiği bilinen girişimcilik gelmektedir.

Dinar imalat sanayinin gelişimini sağlayabilmek ve rekabet gücünü arttırmak mevcut işletmelerin desteklenmesinin yanında büyük ölçüde yeni girişimlerin yaratılmasına bağlıdır. Dinar’ın girişimcilik potansiyeli yüksek bir ilçe olduğunu söylemek mümkün olmamakla birlikte girişimciliğin özendirilmesi halinde ilçede yeni yatırım girişimlerinin arttırılmasının mümkün olabileceği düşünülmektedir. Öncelikle girişimciliğin ortaya çıkabilmesi için girişimci adaylarına eğitim, danışmanlık, başlangıç sermayesi, kredi garantisi, yer temini ve bilgi kaynaklarına erişim alanlarında destek sağlanması bir gerekliliktir. Pek çok girişimci ancak bu alanlarda desteklendiği zaman düşüncesini yatırıma dönüştürebilmeye cesaret edebilmektedir. .

Eğitim, danışmanlık, başlangıç sermayesi ve kredi garantisi alanlarında ise mevcut finansal destek mekanizmalarının yaygınlaştırılması ile Dinar sanayisine yeni girişimciler kazandırmak mümkün olabilecektir.

Dinar ilçesinde potansiyel girişimcilerin pek çoğu devletin girişimciliği özendirmek üzere sağladığı destek mekanizmaları hakkında bilgi sahibi değildir. Bu alanda özellikle KOSGEB  1998 yılından bu yana faaliyet göstermekte olup sağladığı eğitim, danışmanlık, başlangıç sermayesi ve kredi gibi destekler ile girişimciliği arttırmaya gayret etmektedir. Dinar ilçesindeki potansiyel girişimcilerin bu destekler konusunda bilgilendirilmesi vasıtasıyla girişimciliğin fikir düzeyinde kalmaktan öteye geçip yatırıma dönüştürülmesine katkı sağlanacağı düşünülmektedir. Bilgilendirme çalışmalarına ek olarak, bölgede faaliyet gösteren Afyon İŞKUR İl Müdürlüğü, Dinar TSO, Zafer Kalkınma Ajansı, Dinar Belediyesi vb. aktörlerin KOSGEB ile işbirliği içerisinde girişimcilik alanında eğitim programları düzenlemesi ve bu programlarda gençlere ve kadınlara öncelik verilmesi kuşkusuz Dinar’ın girişimcilik potansiyelini arttıracak tedbirler arasında yer almaktadır.

5.3.3. Stratejik Hedef 3 - Nitelikli İnsan Kaynağının Geliştirilmesi

Bu çalışma çerçevesinde yapılan GZFT Analizi Dinar imalat sanayinde nitelikli iş gücüne ihtiyaç olduğunu, fakat işletmelerin nitelikli işgücü temininde büyük problemler yaşadığını göstermektedir. Ayrıca çalışma kapsamında gerçekleştirilen anket çalışması verileri de bu sonucu destekler niteliktedir. Aşağıda Dinar ilçesinde nitelikli insan kaynağının geliştirilmesine yönelik somut öneriler sunulmuştur.

Mesleki Eğitimin Modernizasyonuna Yönelik Çalışmaların Hızlandırılması:

Nitelikli işgücü eksikliğinin nedenlerinden en önemlisi örgün ve yaygın mesleki ve teknik eğitim kurumlarında uygulanan eğitim programları ve bu programlar vasıtasıyla yetiştirilen becerili ve teknik işgücü ile işgücü piyasasının ihtiyaçları arasında nitelik ve nicelik yönünden bir uyum olmamasıdır. Eğitim kurumlarının reel sektörü takip etmemesinin yanında reel

122

sektör de mesleki eğitimin yapılandırılmasında aktif olarak rol almamaktadır. Bunun sonucunda sanayinin beklediği ve ihtiyacı olan günümüz iş piyasasına uygun niteliklere haiz işgücü yetiştirilememektedir. İşletmelerin nitelikli eleman ihtiyacı problemine çözüm olarak Dinar ilçesinde mesleki alanlar bölgesel ve sektörel ihtiyaçlar doğrultusunda belirlenmeli, bu çerçevede gelişen teknoloji ile birlikte ortaya çıkan yeni mesleklerle ilgili çalışmalar yapılmalıdır. İlçedeki örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarının çalışmaları belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda yeniden yapılandırılmalıdır. Bu konuda ciddi bir planlama politikasına ihtiyaç olduğu açıktır. Bu politikanın oluşturulmasında kamu kurum ve kuruluşlarının yerel birimleri (HEM, MEB, İŞKUR vb.), sivil toplum örgütleri (TSO, ESOB, çeşitli odalar, birlikler, dernekler, vakıflar, Zafer kalkınma Ajansı vb.) ve ilde faaliyet gösteren öncü sektör temsilcileri arasında bir işbirliği oluşturulması elzemdir. Bu noktada atılabilecek somut adımlardan birisi de Dinar ilçesindeki yerel aktörlerin mesleki eğitimin modernizasyonuna yönelik projelere ağırlık vermesi olacaktır. Örneğin AB ile bütünleşme sürecinde Türkiye’de mesleki eğitimin geliştirilmesine yönelik destekler sunan çeşitli hibe programları oluşturulmuştur ve bu süreç devam edecektir. Dinar ilçesinde faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerinin bu tür programdan yararlanma potansiyeli bulunmaktadır. Yerel aktörlerin hedefi ilçenin ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran projeler hazırlayarak mesleki eğitimin geliştirilmesine yönelik programlardan Dinar ilçesinin alacağı payı maksimize etmek ve ilçede mesleki eğitimin modernizasyonuna katkı sağlamak olmalıdır.

Yaygın Öğrenimin Mesleki Eğitimde Payının Yükseltilmesi:

Mesleki eğitimin iyileştirilmesi noktasında bir diğer çözüm önerisi de yerelde yaygın öğrenimin mesleki eğitim içindeki payının yükseltilmesidir. İŞKUR, Aktif İşgücü Programları çerçevesinde kurum kaynaklarından iş piyasasında geçerli bir mesleği olmayan işsizlerin, işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu mesleklerde yetiştirilerek istihdam edilmelerini amaçlayan “İstihdam Garantili İşgücü Yetiştirme Kursları” düzenlemektedir. Bu kurslar atıl insan kaynaklarının ekonomiye kazandırılmasını sağlayarak istihdamın artırılmasına ve işgücü piyasasının nitelikli işgücü ihtiyacının karşılanmasına katkı sağlayacak önemli bir araç olarak görülmelidir. İŞKUR tarafından düzenli olarak her yıl meslek edindirme kursları açılmaktadır. İşletmelerin ihtiyaç duyduğu nitelikli işgücü ihtiyacının karşılanabilmesi için bu girişimlerin istikrarlı ve planlı bir şekilde devam ettirilmesi gerekmektedir. Burada Dinar Ticaret ve Sanayi Odası, İŞKUR İl Müdürlüğü, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü ve Halk Eğitim Merkezi başta olmak üzere tüm yerel aktörlere önemli görevler düşmekle birlikte bir o kadar da KOBİ’lerin kendi ihtiyaçlarının analizini yaparak bağlı oldukları örgütlere baskı yapması ve talep edici konumda olması gerekmektedir.

Ortak Eğitim Programı Modelinin Uygulanması:

Nitelikli insan kaynağı yetiştirilmesinde yararlı olabilecek uygulamalardan birisi de Ortak Eğitim Programı modelidir. Ortak eğitim modelinde gençlerin sanayi, ticaret ve hizmet kuruluşlarıyla birlikte ve özel sektör dinamiğini ateşleyecek şekilde hem teoride hem pratikte yetiştirilmeleri hedeflenmektedir. Bu modelin özelliği; öğrencinin normal lisans öğrenimini

123

sürdürürken, her akademik yılda belirli bir süre, devam ettiği lisans programı ile ilgili bir sanayi veya ticaret kuruluşunda gerçek iş ortamında tecrübe kazanması ve öğrendiklerini uygulama imkânı bulmasıdır. Böylece öğrenciler, derslerde gördükleri teorik ve uygulamalı bilgileri gerçek iş dünyasında da uygulayarak kendilerini geliştireceklerdir. Ayrıca iş dünyasındaki problemleri üniversiteye aktarıp, üniversite-sanayi imkânlarıyla müşterek çalışmalarla çözülebilecek konuları araştırma konusu olarak veya model üretimler gerçekleştirerek, teori-pratik becerilerini pekiştireceklerdir. Bu işlemler sırasında öğrenciler sanayi ve hizmet kuruluşlarında yeni teknolojileri ve uygulamaları da öğrenmiş olmaktadır. Sanayinin işgücü talebini karşılayamayan üniversitelerin, sürekli yeni mezunlar vermesi, sadece kalifiye işsizliği arttırmaya sebep olmaktadır. Bu sebeple başarılı bir Ortak Eğitim Programı için sanayi başta olmak üzere bütün iş hayatının en az üniversiteler kadar konuya ilgili ve istekli yaklaşması gerekir. Ortak Eğitim Modeli'nin en başarılı örneklerini "Co-op Education" adıyla ABD, Kanada, İngiltere ve Almanya gibi ileri ve sanayileşmiş ülke üniversitelerinde görülmektedir. Türkiye’de bu model TOBB ETÜ tarafından uygulamaya alınmıştır. Afyon Kocatepe Üniversitesi’nin ilçedeki nitelikli eleman sorununun çözümüne katkısı sanayi ile işbirliği içerisinde oluşturacağı bir Ortak Eğitim Modeli ile sağlanabilir.

Nitelikli İşgücü İstihdamına Yönelik Finansal Destek Mekanizmalarının Yaygınlaştırılması:

Nitelikli işgücüne ulaşmanın yanı sıra işletmeler için bir diğer sorun da nitelikli insan kaynağı istihdamı için gerekli olan finansmanı sağlama problemidir. Birçok işletme finansal yetersizliklerden ötürü gerekli insan kaynağını istihdam edememektedir. İnsan kaynağı Dinar’daki imalat sanayi işletmeleri için halen üretim kapasitesini etkileyen önemli bir etmendir. Yeterli işgücünün temin edilememesi işletmelerin kapasitesinin altında üretim gerçekleştirmesine yol açmaktadır. KOBİ’lerin rekabet gücünü geliştirme noktasında önemli çalışmalar yürüten ve Türkiye’de KOBİ’lere yönelik hizmetler sunan en büyük kuruluşlardan birisi KOSGEB nitelikli personel istihdamı alanında da önemli destekler sunmaktadır. KOSGEB’in hemen tüm programlarında işletmeler için nitelikli eleman teminine yönelik finansal destekler yer almaktadır. KOBİ’lerin bu desteklerden haberdar olabilmesi için Dinar TSO, ESOB ve diğer meslek örgütleri ile ildeki KOSGEB temsilciliğinin etkin ve entegre bir tanıtım planı oluşturması ve bu doğrultuda bilgilendirici seminer, panel ve konferanslar düzenlemesi önerilmektedir. 5.3.4. Stratejik Hedef 4 - AR-GE ve Yenilikçiliğin Teşvik Edilmesi

Türkiye’de sanayi-üniversite-devlet-sivil toplum dörtgeninde halen yeterli olmamakla birlikte son yıllarda Ar-Ge çalışmalarına verilen önemin ve tahsis edilen kaynak miktarının önemli ölçüde arttığı görülmektedir. AB ile bütünleşme süreci bu gelişmenin itici gücü olmuştur. Türkiye’de Ar-Ge’ye fon sağlayan sektörler içinde kamunun payı %57 iken AB-25’de bu oran %35 civarındadır. Her ne kadar, devletin GSYİH’dan Ar-Ge’ye ayırdığı pay gelişmiş ülkelerin gerisinde kalsa da, mevcut Ar-Ge harcamalarının yarısından fazlasının fon kaynağını kamu kaynakları oluşturmaktadır. Türkiye’de özel sektörün Ar-Ge harcamalarına katkısının

124

artması hem devletin yükünü azaltacak hem de amaca yönelik Ar-Ge çalışmaları özel sektör için yapılabilecektir.

Türkiye sanayisinin yapı taşlarından olan Dinar sanayisi de rekabet gücünü arttırmak için Ar-Ge’ye gereken önemi vermek zorundadır. Özellikle geleneksel sektörlerde (Tekstil, mobilya vb.) faaliyet gösteren KOBİ’lerin katma değer yüksek ürünlere yönelmek suretiyle rekabet güçlerini arttırması elzemdir. Fakat yapılan anket çalışması sonuçları Dinar ilçesinde imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ’ler arasında Ar-Ge ve inovasyon çalışmalarının henüz yaygınlaşmamış olduğunu göstermektedir.

AR-GE ve Yenilikçiliğin Önemi Konusunda Bilinç Kazandırılması:

Dinar sanayi işletmelerinin yenilikçi çalışmalar gerçekleştirmemesinin en önemli nedenlerinden birisi işletme yöneticilerinde Ar-Ge ve inovasyonun gerekliliği konusunda henüz yeterli bilincin oluşmamış olmasıdır.

Dinar’da Ar-Ge faaliyetlerini özendirmeye yönelik ilk aşama öncelikle işletme yöneticilerinin Ar-Ge çalışmalarının önemi konusunda farkındalığını arttırıcı seminer, panel vb. çalışmalar olmalıdır. Bu noktada ilçenin ekonomik kalkınmasında rol oynayan öncü kuruluşlardan Ticaret ve Sanayi Odası ile Zafer Kalkınma Ajansı’na ve KOSGEB Temsilciliğine önemli görevler düşmektedir.

KOBİ’lerin etkin olarak dâhil edileceği birtakım yenilikçi faaliyetlerin yapılandırılması ve bu faaliyetlerin belli bir sistematik içerisinde yürütülmesi ilçede Ar-Ge konusundaki farkındalığı sürdürülebilir hale getirecektir. Örneğin Dinar TSO ve Zafer Kalkınma Ajansı’nın ortak organizasyonu ile TÜBİTAK ve TTGV’nin de desteğini alarak eğitim, seminer vb. çeşitli bilinçlendirici etkinlikler gerçekleştirmesinin Dinar sanayisinin Ar-Ge alanında görünürlüğünü ve etkinliğini arttıracağı düşünülmektedir.

AR-GE’ye Yönelik Mali Desteklerin Tanıtılması ve Danışmanlık Desteğinin Teşvik Edilmesi:

İşletmeler kar amacı güden kuruluşlar olarak hızlı sonuç almaya yönelik çalışmaktadır. Bu sebeple çoğunlukla uzun vadeli yatırımlar yapmaktan kaçındıkları görülmektedir. Ar-Ge ise bunun aksine zahmetli, süreç isteyen ve maliyetli bir iştir. Bu kapsamda işletmelerin Ar-Ge kapasitesini artırmak amacıyla TÜBİTAK, KOSGEB, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), Avrupa Birliği vb. arz yanlı kuruluşların Ar-Ge içerikli destekleri sanayiciye anlatılmalı, işletmelerde proje hazırlanması ve proje yönetimi alanlarında profesyonel danışmanlık hizmeti alımını yaygınlaştırmaya yönelik teşvik edici bilgilendirmeler yapılmalıdır. Girişimcilere sağlanan bu imkânlar sanayicinin katlanmak zorunda olduğu birçok iş yükü, maliyet ve riskten önemli ölçüde kurtularak potansiyellerini doğrudan yatırıma ve proje üretimine dönüştürmelerine imkân tanıyacaktır. Özellikle TÜBİTAK destekleri Ar-Ge çalışmalarına yeni başlayan KOBİ’ler için teşvik edici ve uygun yatırım imkânları

125

sunmaktadır. Dinar’ın ekonomik kalkınmasına yön veren öncü kuruluşların TÜBİTAK ile işbirliği içerisinde Ar-Ge fonlarının tanıtımına yönelik faaliyetler yürütmesi yararlı olacaktır.

5.3.5. Stratejik Hedef 5- Uluslararası Pazarlara Açılımın Teşvik Edilmesi

Dünyada son yıllarda önem kazanan küreselleşme, dünyanın tek bir pazara dönüşmesi, Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği’ne girilmesi gibi önemli gelişmeler, KOBİ’lerin rekabet güçlerini arttırabilmek için dış pazarlara açılmalarını zorunlu hale getirmiştir. Yapılan anket çalışması doğrultusunda, Dinar imalat sektöründe faaliyet gösteren 51 firmadan yalnızca 15’i doğrudan ihracat yapmaktadır. Firmaların büyük bir bölümü ise ihracat yapmamaktadır. Bununla birlikte firmaların yaklaşık yarısı dış pazarlara açılmayı bir ihtiyaç olarak görmemektedir. İhracat yapmama sebepleri arasında, iç pazarın tatmin etmesi ve kaynak yetersizliği (Finansal kaynaklar, nitelikli ve yabancı dil bilen insan kaynağı vb…) faktörleri başta gelmektedir. Ankette yer alan işletmelerin finansal sıkıntıları ve kaynak yetersizliği nedeniyle ihracat yapamadıklarını belirtmelerine rağmen, ihracat yönelik alternatif finansal destek mekanizmalarının kullanımının da çok düşük düzeyde olduğu görülmektedir.

KOBİ’lerin karşılaştıkları sorunların aşılabilmesi, izlenen kalkınma politikalarında köklü bir değişimi, ilgili kurumsal yapıda yeniden organizasyonu ve bugüne kadar izlenen değişik bir yaklaşımın benimsenmesini gerektirmektedir. Uluslararası pazarlarda, büyük işletmelerin yanı sıra KOBİ’lere de rekabet imkânları sağlanması, ancak onlara destek vermek ve sorunlarına çözüm bulmak sureti ile sağlanabilecektir. Dinar imalat sektöründe yer alan KOBİ’lerin dış pazarlara açılamama sorunlarının çözümüne ilişkin bazı öneriler ise şu şekilde özetlenebilir.

İhracata Yönelik Alternatif Finansal Destek Mekanizmaları Konusunda Bilinçlendirme:

Türkiye’de İGEME, DTM, TTGV, ihracatçı birlikleri gibi kurum ve kuruluşlar KOBİ’lere dış pazarlara açılma konularında çeşitli destekler sunmaktadır. Ülkemizde ihracatın artırılması ve sağlıklı bir yapıya kavuşturulması amacıyla kurulan bu öncü kuruluşlar, ihracatçıya ve ihracat potansiyeli olan firmalara gerekli tüm bilgileri sağlamak, bu alandaki beceri ve donanımlarını geliştirmelerine yardımcı olmak, dış ticaretle ilgili kamu kuruluşları arasında koordinasyonu sağlamak, Türk ihraç ürünleri ve firmalarının yurtdışında tanıtılması amacı ile yayınlar hazırlamak, uluslararası fuarlara milli katılımlar organize etmek, yerli ihracatçı ile yabancı ithalatçı arasında doğrudan temas imkânları yaratmak, ihracatçı firmalarımızın dış pazarlardaki pazar paylarının artırılması, yeni pazarların bulunması, ihraç ürünlerinin çeşitlendirilmesi, ülkemizdeki ve dünyadaki ekonomik gelişmeler ve ticari prosedürler konusunda ihracatçılarımızın bilgilendirilmesi, ihracata yeni başlayacak firmalara gerekli bilgilerin sağlanması amaçlarına yönelik çalışmaları yapmak, dış ticaret mevzuatını güncel olarak takip etmek ve firmalara aktarmak gibi faaliyetleri sürdürmektedir.

Fakat Dinar’da faaliyet gösteren firmaların uluslararası pazarlara açılımı sağlamak üzere sunulan destekler konusunda yeterince bilgi sahibi olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durumu çözüme kavuşturmak üzere, Dinar Ticaret ve Sanayi Odası ile Dinar Esnaf ve Sanatkârlar

126

Odası’nın işbirliği yaparak ihracatı geliştirmede öncü kabul edilen bu kurum ve kuruluşların bölgede farkındalığı arttırıcı çeşitli faaliyetler gerçekleştirmesini sağlaması gerekmektedir.

İhracat Organizasyonlarının Teşvik Edilmesi:

Dünya piyasalarına giriş, özel bir beceri ve uzmanlık gerektirmektedir. Bu nedenle, uluslararası pazarlara açılmanın en iyi yollarından birisi ihracat gruplaşmasıdır. KOBİ’lerde klasik aile mülkiyeti geleneği ortadan kalkmalı ve KOBİ’ler uluslararası pazarlarda rekabet şanslarını artırabilmek için, hızla tek çatı altında toplanmalıdır. Dinar’da faaliyet gösteren KOBİ’ler, bir an önce birlikte hareket etmenin önemini kavramalı ve bu konuda hızla organize olmalıdır. KOBİ’lerin ihracatta karşılaştıkları sorunların çözümünde “İhracat Organizasyonları” bir çözüm olabilir. İhracat Organizasyonu, ihracat gruplaşması veya kooperatifleşme yolu ile gerçekleştirilebilir. KOBİ’ler kendi aralarında birleşerek, teknik ve ekonomik güçlerini bir araya getirebilir ve şirketleşebilir. Bu noktada verilebilecek en somut örneklerden birisi Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Modelidir. Sektörel dış ticaret şirketleri modeli ile aynı üretim alanındaki küçük ve orta boy işletmelerin, ihracata yönelik olarak bir organizasyon altında toplanarak dünya pazarlarına açılmaları, dış ticarette uzmanlaşmaları ve bu şekilde daha etkin faaliyet göstermeleri amaçlanmıştır. Bu tarz bir yapılanma KOBİ’lerin rekabet edebilirliğinin arttırılması ve ihracatın teşviki açısından faydalı olacaktır ve gereklilik arz etmektedir. Fakat bölgede bulunan KOBİ’lerde model konusunda bilgi ve bilinç eksikliği bulunmaktadır. Bu noktada, söz konusu organizasyon için bölgedeki ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerinin öncülük etmesi gerekmektedir. Dinar Ticaret ve Sanayi Odası ile Esnaf ve Sanatkârları Odası’na sektör temsilcilerine bilgi aktarımı sağlanması konusunda önemli görevler düşmektedir.

Diğer Öneriler:

Bunlara ek olarak, KOBİ’lerin, uluslararası pazarlara açılabilmeleri için yerel aktörlerin işbirliği çerçevesinde pilot ihracat pazarlarının belirlenmesi, yöneticilerin ihracata yöneltilmesi için pazar araştırmaları konularında yardımcı olunması, reklam faaliyetlerinde bulunulması, fuarlar ve sergilere katılmalarının özendirilmesi, kısa vadeli ihracat kredileri ve ihracat sigortasından yararlandırılmaları ve yönetimsel faaliyetlerde işbirliğine gidilmesi yararlı olabilecek girişimler arasında yer almaktadır. Bununla birlikte Dinar TSO ilçedeki firmaların tanıtımı için çeşitli uluslararası fuarlara düzenli olarak ve etkin bir planlama ile katılımda bulunmaya ve ihracatı teşvik eden teknik geziler düzenlemeye yönelik çalışmalarına ağırlık vermelidir.

127

Şekil 3 Dinar Sanayi 2023 Vizyonu Süreç Planlaması

İzlenecek Stratejiler 2013-2015 2016-2019 2020-2023Alternatif Yatırım Alanlarının Geliştirilmesi

Tekstil Sektörü

Tekstil Sektörü Araştırma Komisyonu Tekstil Sektörü Yatırımlarına Yönelik Fizibilite

Dinar Nanoteknolojili Tekstil Ürünleri Raporu

Tanıtım-Pazarlama Faaliyetleri Dinar Tekstil Sanayi Eylem Planı

Nitelikli İnsan Kaynağı Yetiştirme Faaliyetleri

Tekstil Çalıştayı Tekstil Çalıştayı Tekstil Çalıştayı

Tekstil Sektöründe Üniversite-Sanayi İşbirliği Tekstil Sektöründe Üniversite-Sanayi İşbirliği

Tekstil Sektöründe Üniversite-Sanayi İşbirliği

Maden Sektörü Dinar Maden Çalıştayı Dinar Maden Sektörü 2016-2023 Eylem Planı Tanıtım-Pazarlama Faaliyetleri

Tanıtım-Pazarlama Faaliyetleri

Tarım ve Hayvancılık Sektörü Dinar İlçesi Tarım ve Hayvan EnvanteriDinar İlçesi Tarım ve

Hayvancılık Sanayi Master Planı 2013-2023

Dinar Hayvancılık Organize Sanayi Bölgesi

Özel Sektör Yatırımlarının Arttırılması

Mevcut OSB’deki Doluluk Oranın Arttırılması Girişimciliğin Teşvik Edilmesi Girişimciliğin Teşvik Edilmesi

Girişimciliğin Teşvik Edilmesi Mevcut OSB’deki Doluluk Oranın Arttırılması

Nitelikli İnsan Kaynağının Geliştirilmesi

Mesleki Eğitimin Modernizasyonu Yaygın Öğrenim Faaliyetleri Yaygın Öğrenim Faaliyetleri

Ortak Eğitim Programı Modeli Mesleki Eğitimin Modernizasyonu Mesleki Eğitimin Modernizasyonu

AR-GE ve Yenilikçiliğin Teşvik Edilmesi Bilinçlendirme Çalışmaları Mali Desteklerin Tanıtımı/Danışmanlık

Alımının ÖzendirilmesiUluslararası Pazarlara Açılımın

Teşvik Edilmesi İhracatın Teşviki İhracat Organizasyonları İhracat Organizasyonları

KAYNAKÇA

2011-2013 KOBİ Stratejisi ve Eylem PlanıAfyonkarahisar Valiliği 2012 Yılı Ocak Brifingi Capital Dergisi, Prof. Dr. Barış TanG. Ömer, Küresel Gelişmeler Işığında Türkiye’de Tekstil Sektörü Ve GeleceğiGıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Afyonkarahisar İl MüdürlüğüGıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Afyonkarahisar İli Tarımsal Yatırım Rehberi, 2013http://www.dinar.bel.tr http:// www.tuik.gov.tr İGİAD, Tekstil Sektörü Değerlendirme Raporu, 2009İller Arası Rekabetçilik Endeksi Araştırması, 2009-2010İŞKUR Afyonkarahisar İli İşgücü Piyasası Araştırması, 2010İzmir Ticaret Odası, Türkiye’de Madencilik Sektörü Raporu, Ahmet YetimK. Melike, G. Ebru, D. Aslı, Nanoteknoloji ve Tekstil Sektöründe UygulamalarıKut, D., Güneşoğlu, C., “Nanoteknoloji ve Tekstil Sektöründeki Uygulamaları”, Tekstil&Teknik, Sayfa: 224-230, Şubat 2005, ] www.emo.org.tr, 2007, www.nanolightray.com Küresel Rekabet Baskısı Altında Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün Dönüşüm Stratejileri ve Yeni Yol Haritası MÜSİAD Araştırma Raporları: 57Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Afyonkarahisar İli Maden ve Enerji Kaynakları RaporuMeyve Suyu Endüstrisi Derneği (MEYED), Türkiye Meyve Suyu vb. Ürünler Sanayi RaporuSu Ürünleri Sektör Raporu, Aralık 2012, BAKAT. Kadir, Dinar Şehri’nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009.T.C Ekonomi Bakanlığı Yaş Sebze ve Meyve Sektörü Raporu, 2011Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, 2011 yılı Hayvancılık Sektörü RaporuTGSD, 2008TR33 Bölgesi Girişimcilik ve İstihdam Stratejisi 2012Türkiye Ziraatçılar Derneği, 2012 Tarım Sektörü DeğerlendirmesiTürkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması, 2012, İş Bankası YayınlarıUşak – Afyonkarahisar Su Ürünleri Kapasitesinin Belirlenmesi Projesi

129

EKLER

EK 1: Anket Formu

Dinar Ticaret ve Sanayi Odası

Sayın Üyemiz;

Odamız tarafından ilimizin imalat sektörüne yönelik olarak hazırlanan “Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Projesi” isimli bir proje yürütülmektedir.

Projemizin genel amacı, sürdürülebilir kalkınmanın sektör politikalarına entegrasyonunun sağlayarak büyük hacimli yatırım kararlarına kısa vadede etki edilmesine ve yönlendirilmesine katkı sağlayacak şekilde Dinar’ın yatırım alanı olarak da cazibe merkezi haline getirilmesi için uygulanacak planlama, araştırma ve stratejilerinin belirlenmesidir.

Bu bağlamda, projemizi yürütmekle sorumlu olan firma tarafından 01 Nisan-06 Nisan 2013 tarihleri arasında kapsamlı bir anket çalışması yapılacaktır.

Siz değerli üyelerimizin, ilimiz adına önem arz eden bu proje ile ilgili, ziyaretinize gelecek olan firma yetkililerine anketlerin doldurulması sırasında yardımcı olmanızı temenni ediyor, işlerinizde kolaylıklar diliyorum.

Saygılarımla,

Mehmet YÜKSEL

Yönetim Kurulu Başkanı

[İmza ve Mühür]

130

Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Projesi Anket FormuAnketör Adı Soyadı: Anket No (Lütfen bu kısmı boş bırakınız)

Görüşülen Kişinin Adı/Soyadı: Firmanın KaşesiFirmadaki Görevi:

Cep Telefonu: Firma E-mail Adresi:

1. Kuruluş Yılı 2. Hukuki Yapı 1) Şahıs 2) Limited 3) Anonim 4) Diğer________

3. İşyeri mülkiyeti 1) Kendi mülkü 2) Kira

4. Toplam çalışan sayısı _________kişi

5. Çalışan sayısının cinsiyete göre dağılımı

Kadın:________ kişi Erkek:_______ kişi

6. Teknik eğitim almış çalışan sayısı

Tekniker: ________ kişi Mühendis: ________ kişi

7. Firmanızda çalışacak personel bulmakta sorun yaşanan gruplar hangisidir?

1) Vasıflı eleman (Usta, teknisyen, mühendis) 2) Yönetici (Orta düzey yönetici, alt düzey yönetici) 3) Vasıfsız eleman 4) Ara kademe elemanı (Tekniker) 5) Sorun yaşamıyorum

8. Bilişim Altyapısı

İnternet Bağlantısı: 1) Var 2) Yokİnternet Sitesi: 1) Var 2) YokBilgisayar Adedi: _________

9. Firmanız bir "Aile Şirketi" mi?

1) Evet 2) Hayır

10. Firmanızda profesyonel yönetici istihdam ediliyor mu?

1) Evet 2) Hayır

11. Firmanızın faaliyet konusu

1) Dokuma2) Yem3) Gıda Ürünleri4) Et ve Et Ürünleri5) Süt/Süt Ürünleri6) Yumurta ve Kanatlı

7) Su Ürünleri8) İçecek İmalatı9) Demir-Çelik 10) Sentetik Üretim11) İnşaat12) Mermer

13) Kimyasal Ürünler14) Tekstil - Konfeksiyon15) Madencilik16) Diğer_________________________________

12. Temel ürünleriniz

1) Ürün______________________ 2) Ürün______________________ 3) Ürün______________________

4) Ürün______________________ 13. Temel

ürünlerinizde kullandığınız ana

1) Ürün______________________ 2) Ürün______________________ 3) Ürün______________________ 4) Ürün______________________

131

hammaddeler

14. Firmanızın ürünleri 1) Ara malı 2) Tüketim malı

15. Üretim yöntemi 1) Siparişe göre üretim 2) Parti üretimi 3) Sürekli (Seri) üretim

16. Üretim teknolojisi

1) İşgücü yoğun 2) Makine yoğun 3) İşgücü-makine eşit yoğunlukta

17. Satış şekli 1) Kendi markası ile 2) Müşterinin istediği marka ile (Fason) 3) Her ikisi

18. Dağıtım kanalları

1) Doğrudan satış (Aracısız) 2) Aracılı satış (Toptancı, perakendeci, komisyoncu vb.)

19. Makine parkının değeri

______________ TL

20. Departmanlar

1) Üretim2) Satış/Pazarlama3) Satın Alma4) İdari İşler5) Muhasebe-Finansman

6) Kalite Kontrol7) İnsan Kaynakları8) Planlama/Kontrol9) AR-GE10) Diğer:

21. Ar-Ge departmanı var ise bu departmanda kaç personel çalışmaktadır?

Sayı:_____

22. Firmanızda AR-GE çalışmaları yapılmıyor ise nedenleri nelerdir?

1) Kaynak yetersizliği2) İhtiyaç duyulmaması

3) Bilgi eksikliği4) Diğer: __________

23. Kalite-kontrol, AR-GE vb. amaçlı kullanılan laboratuvarınız var mı?

1) Evet 2) Hayır

24. Dışarıdan kalite-kontrol, AR-GE vb. laboratuvar hizmetleri alıyor musunuz?

1) Evet 2) Hayır

25. İhracat şekli 1) İhracat yapmıyor 2) Doğrudan ihracat 3) Dolaylı ihracat (Aracı firma üzerinden)

26. İhracat yapılıyor ise 2012 yılı ihracat tutarı

Tutar: __________ TL

27. İhracat yapılıyor ise 2012 yılındaki ihracatın toplam satışlara oranı

%____

132

28. İhracat yapılıyor ise 2012 yılındaki ihracat miktarının toplam üretim içindeki oranı

%____

29. İhracat yapılıyor ise en çok ihracat yapılan ilk 4 ülke

1) _________________________________2) _________________________________

3) __________________________4) __________________________

30. İhracat yapılmıyor ise ihracat yapmama nedenleriniz

1) Kaynak yetersizliği (Sermaye, nitelikli personel, teknoloji, malzeme…)2) Talep edilen kalite/miktarda ürün sunamama 3) Dış pazarları tanımama ve bilgi eksikliği

4 ) Aracı işletme bulmadaki zorluk5) İç pazarlardan tatmin olma6) Uygun fiyatta ürün sunamama7) Diğer: ____________________________________________________

31. Yatırımlarınızı nasıl finanse ediyorsunuz?

1) Özkaynak 2) Kredi ve/veya borçlanma

32. Yatırım teşvik belgeniz var mı?

1. 1) Evet 2) Hayır

33. KOSGEB veritabanına kayıtlı mısınız?

2. 1) Evet 2) Hayır

34. Daha önce hibe, kredi ya da teşvik desteği alındı ise destek alınan kuruluş

1) KOSGEB2) TÜBİTAK3) Avrupa Birliği4) Banka

5) Zafer Kalkınma Ajansı6) TTGV 7) Ekonomi Bakanlığı 8) Almadım

35. 2012 yılında gerçekleşen ortalama kapasite kullanım oranı (%)

1) 0-252) 26-50

3) 51-754) 76-100

36. Firmanız tam kapasite ile çalışmıyor ise bunun nedenleri

1) Hammadde temin yetersizliği2) Finansal kaynak yetersizliği3) İşgücü yetersizliği (Nicelik ve nitelik olarak)

4) Teknoloji yetersizliği 5) Talep yetersizliği6) Enerji altyapısı yetersizliği7) Diğer___________________________

37. Sahip olunan kalite belgeleri ve standartlar

1) ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi2) TSE Belgesi3) Marka Tescil Belgesi4) CE İşareti Belgesi

5) ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi6) OHSAS 18001 İş Sağlığı Güvenliği Yönetim Sistemi7) Diğer___________________________

133

5 yıl içerisinde yeni bir yatırım yapmayı düşünüyor musunuz?

1) Hayır2) Evet ise; Sektör:_________________________ Tutar:_____________ TL

38. Firmanızın belirtilen hangi alanlarda geleceğe dönük ihtiyacı bulunmaktadır?

1) Yatırım için ek finans2) İlave işletme sermayesi3) Ürün kalitesinin iyileştirilmesi4) İç pazarda büyüme

5) Dış pazara açılma6) Markalaşma 7) Personel eğitimi8) Yeni dağıtım kanalı oluşturma

39. Aşağıdaki konuları firmanız açısından genel olarak değerlendirip uygun seçeneği işaretleyiniz.Düşüyo

rYükseliyo

r Sabit Düşüyor

Yükseliyor Sabit

Üretim Miktarı Müşteri Sayısı

Ürün Çeşitliliği Müşteri Memnuniyeti

Üretim Maliyetleri İşgücü Verimliliği

Üretim Verimliliği

Kapasite Kullanım Oranı

Ürün İadeleri İşletme SermayesiSatış Miktarı Fire oranıSatış Fiyatı Borç MiktarıKarlılık Ödenen Vergilerİhracat Gelirleri Stok Miktarı

İhracat Yapılan Pazar Sayısı

Makine Parkı

40. Lütfen aşağıdaki soruları cevaplayınız.Aynı Sanayi Bölgesinde

Aynı Şehirde

Farklı Şehirde

Yurt Dışında

Makine donanımlarınızı satın aldığınız işletmeler?Hammadde/yarı mamullerinizi satın aldığınız işletmeler?Yedek parçalarınızı satın aldığınız işletmeler?Bakım hizmeti satın aldığınız işletmeler?Ürünlerinizi sattığınız işletmeler?Firmanızın rakibi olan işletmeler?41. Bağlı

olduğunuz kuruluşlardan (Ticaret ve Sanayi Odası, Esnaf Odası, Organize Sanayi Bölgesi vb.) beklentileriniz

1) Herhangi bir beklentim yok 2) Daha fazla eğitici kurs, seminer ve konferanslar düzenlenmesi3) Düşük oranlarda kredi kullanımlarının sağlanması için bankalarla anlaşılması4) İlin ekonomik gelişimine yönelik araştırmalar ve projeler yapılması5) Üniversite – sanayi işbirliğinin geliştirilmesine destek sağlaması6) Bölgesel fuarlar düzenlenmesi7) Gelişmiş ülkelere teknik geziler düzenlenmesi8) Diğer:_____________________

134

nelerdir? (Birden fazla seçenek işaretlenebilir)