ANKARA-2012

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

MESLEKİ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM KURUMLARI MEZUNLARININ İZLENMESİ

(2011 YILI RAPORU)

ANKARA-2012

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ..............................................................................................000

KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ ............................................................................................000

Tüm hakları saklıdır. İçerikle ilgili alıntılar, kaynak gösterilerek kullanılabilir.

Kitap, çoğaltma araçları, optik araçlar vb. yöntemlerle çoğaltılamaz.

Grafik Düzenleme :

Kapak :

Redakte :

ISBN:

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

Atatürk Bulvarı No: 98 Merkez Bina 3. Kat A Blok (06648) Bakanlıklar-ANKARA

Tel: 0 312 413 13 87 0 312 413 14 00- 0 312 413 14 01 Faks: 0 312 418 84 06

e-posta: mtegm@meb.gov.tr İnternet adresi: www.meb.gov.tr

“En mühim ve feyizli vazifelerimiz millî eğitim işleridir. Millî eğitim işlerinde mutlaka muzaffer olmak lazımdır. Bir milletin hakikî kurtuluşu ancak bu suretle olur. Eğitimdir ki bir milleti ya özgür, bağımsız, şanlı ve yüce

bir toplum halinde yaşatır ya da onu köleliğe ve yoksulluğa iter.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

SUNUŞ

Mesleki ve teknik eğitim kurumlarının bireyleri işe hazırlama işlevini sürdürebilmesi için, bu kurumlardan mezun olanların iş hayatındaki başarıları hakkında bilgiye ihtiyaç vardır. İzleme araştırmasıyla; mesleki ve teknik eğitim kurumlarından mezun olanların öğrenim gördükleri mesleklerde çalışıp çalışmadıkları, mesleki ve teknik eğitim programlarının bireyleri, işin gereklerine göre yetiştirmede ne derecede uygun ve etkili olduğu hakkında veriler sağlanmıştır.

Türkiye’de mevcut ve geleceğe ilişkin meslek alanları, istihdam oranları, ülke, bölge ve yerel düzeydeki ihtiyaç belirleme ve mezunları izleme çalışmaları yetersizdir. Bu durum mesleki teknik eğitim kurumları ile iş dünyası arasındaki iş birliğini, koordinasyonu ve eğitim planlamasını olumsuz yönde etkilemektedir.

Bugün, Ülkemiz iş gücü piyasasında iki yönlü bir dengesizliğin ortaya çıktığı gözlenmektedir. Bir yanda niteliksiz iş gücü fazlalığı bulunurken, diğer yanda nitelikli iş gücü açığı bulunmaktadır. Eğitim planlaması ile endüstriyel gelişmenin birbirine paralel olmaması, nitelikli iş gücü açığını oluşturan nedenlerden birisi şeklinde ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla niteliksiz iş gücünün mesleki ve teknik eğitimle nitelikli hâle getirilmesi ve mezunların izlenerek, alınan sonuçların eğitime yansıtılması önemli bir konudur.

Günümüz iş dünyasının ihtiyaç duyduğu iş gücünün niteliklerinde bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak değişiklikler olmaktadır. Mal ve hizmet üretiminde kalitenin artması ve verimliliğin yükseltilmesi, rekabet edebilirlik bakımından ülke ekonomileri için zorunlu hâle gelmektedir. Bu nedenle bireylerin; iş hayatının ve toplumun ihtiyaçlarına göre eğitilmeleri, eğitildikleri mesleklerde istihdam edilmeleri Ülkemiz açısından önem kazanmaktadır.

“Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi”, Bakanlığımıza bağlı olarak faaliyet gösteren mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları mezunlarının; güncel bilişim teknolojileri vasıtasıyla web tabanlı olarak izlenmesi, söz konusu kurumlarda verilen eğitimin hedeflere ulaşma düzeyinin belirlenmesi ve eğitim programlarının güncelliğinin sağlanması amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından 2001–2002 eğitim-öğretim yılından günümüze kadar mezun olanların istihdam edilme durumlarının tespiti, mezunların sistematik olarak izlenmesi, elde edilen somut verilerin analizi, mesleki ve teknik ortaöğretim programları için öneriler geliştirilerek, programların talepler doğrultusunda güncellenmesi,

eğitim sisteminin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenerek mesleki ve teknik eğitimin iş hayatının taleplerine uygunluğunun sağlanması, eğitim ile istihdam arasındaki ilişkinin güçlendirilerek bu eğitim-öğretim kurumlarında performansa dayalı değerlendirmelerin yapılabilmesi proje aracılığıyla mümkün olabilecektir.

Bu amaçları gerçekleştirmek üzere uygulamaya geçirilen proje kapsamında; 24 ildeki 63 mesleki ve teknik okul ve kurumdan mezun olanlara yönelik pilot uygulama 2006 yılında yapılmış ve 2007 yılından itibaren proje yurt geneline yaygınlaştırılmıştır.

Bu yönüyle proje, mezun öğrenci merkezli olup, yurt çapında uygulanmakta olan yeni bir modeldir. Bazı okul ve kuruluşlarca benzer çalışmaların yapıldığı bilinmektedir. Ancak geniş kapsamlı ve yurt genelinde uygulanmakta olan bu proje; öğretim programlarının geliştirilmesi ve öğrencilerin iş piyasasının talepleri doğrultusunda yetiştirilebilmesi için gerekli planlamaların yapılmasına ve yeni eğitim-öğretim stratejilerinin kolaylıkla ve somut olarak belirlenebilmesine olası katkıları bakımından son derece önem taşımaktadır.

Aynı zamanda proje ile öğrencileri istihdama hazırlamada okulların yeterlilik düzeyi, insan kaynakları planlamasında sektör talepleri ile mezunların istihdam edilme durumları ve bir üst öğrenime devam etme durumlarının belirlenmesiyle okulların performans değerlendirmeleri sağlanmaktadır.

Bu bağlamda “Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi” projesinin web portalındaki anketlerinden elde edilen verilerle hazırlanan 2011 yılı araştırma raporu Genel Müdürlüğümüz tarafından hazırlanmıştır.

Bu çalışmanın yapılmasına karar veren Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Bakanlığımız yetkililerine, belirttikleri görüş ve yaptıkları değerlendirmeler ile katkıda bulunan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanlara, işletmelerin yöneticileri ve sahiplerine, proje araştırma raporunun tasarlanması, verilerin toplanması, işlenmesi ve yorumlanmasında emeği geçen proje ekibinden Grup Başkanı Dr. İbrahim ÜZKURT, uzman öğretmenler Feridun SAKA ve Fikret YALIM’a, ve tüm birimimiz elemanlarına teşekkür ederim.

Doç. Dr. Ömer AÇIKGÖZ Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürü

ÖN SÖZ

Eğitim, çok yönlü kalkınmanın temel araçlarından biridir. Çağımız teknolojisi çok hızlı bir gelişme ve değişim içerisindedir. Ülkemizin küreselleşme sürecine ve bilgi toplumuna uyum sağlaması, ulusal rekabet gücünün geliştirilmesi, işsizlikle mücadele ve sosyal refah düzeyinin yükseltilmesi bakımından, eğitim sisteminin, iş gücü piyasasının talep ettiği nitelik ve nicelikte iş gücünü yetiştirecek durumda olması büyük önem taşımaktadır.

Birey ile iş arasındaki uyumu sağlama süreci olan mesleki eğitimin etkinliğini koruyabilmesi için, iş hayatındaki bu değişme ve yeniliklere karşı duyarlı olması gerekmektedir. Avrupa Birliği ile bütünleşme sürecini yaşadığımız günümüzde, mesleki eğitim sitemimizin küresel bir yapıya kavuşturularak dünya standartlarına çıkarılması ve istihdama yönelik olması sağlanmalıdır. Bu sebeple öğretim programlarının hazırlanmasında ve içeriğinin belirlenmesinde çağımızın değişen teknolojik ortamı ve iş hayatının talepleri dikkate alınarak eğitim-istihdam dengesinin sağlanması son derece önem taşımaktadır.

Bakanlığımıza bağlı mesleki ve teknik eğitim veren okul ve kurumlarda verilen mesleki ve teknik eğitim ve öğretimin öğrencilere kazandırdığı mesleki yeterlikler; bu yeterliklerin iş hayatının taleplerine uygunluğu, okullarımızın yeterliği, öğrencilerin yükseköğretime devam etme durumu ve işletmelerin mesleki ve teknik eğitim veren okullardan beklentilerini tespit etmek amacıyla yapılan bu çalışma için hazırlanan web (http://emezun.meb.gov.tr) sayfasını bugüne kadar yaklaşık; 3 330 000 kişi ziyaret etmiş ve bunlardan, 218 100 mezun öğrenci ile 17 550 işveren elektronik ortamda bulunan veri toplama araçlarını doldurmuşlardır. Elde edilen bu verilerden 01.07.2010 – 30.06.2011 tarihleri arasında anket dolduranlar (mezun: 57003, işveren; 5660) MEB Bilgi İşlem Grup Başkanlığında toplanarak, Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından bilgisayar ortamına aktarılmış ve işlenerek 2011 yılı proje araştırma raporu hazırlanmıştır.

Bu projenin tanıtımı ile ilgili çalışmalar tamamlandıktan sonra bu sayıların daha da artacağı beklenmektedir. Projenin ülke geneline yaygınlaştırılması amacı ile valiliklere gerekli duyurular yapılmıştır.

Bu çalışmanın yapılmasında ve uygulanmasında desteklerini esirgemeyen Bilgi İşlem Grup Başkanlığı yetkililerine, Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürü Sayın Ömer AÇIKGÖZ’e, anketlerin uygulanmasında yardımcı olan il millî eğitim müdürlüklerimize okullarımızın yönetici, öğretmen ve öğrencileri ile bu çalışmaya katkı sağlayan işletme sahibi ve çalışanlarına teşekkürlerimizi sunar, çalışmanın Ülkemiz mesleki ve teknik eğitimine yararlı olmasını dileriz.

Proje Yürütme Ekibi

İÇİNDEKİLERSayfa

SUNUŞ v

ÖN SÖZ vii

İÇİNDEKİLER viii

TABLOLARIN LİSTESİ xi

BİRİNCİ BÖLÜMG İ R İ Ş

1.1. Problem 1

1.2. Araştırmanın Amacı 6

1.3. Araştırmanın Önemi 6

1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları 8

1.5. Tanımlar ve Kısaltmalar 8

1.5.1. Tanımlar 8

1.5.2. Kısaltmalar 9

İKİNCİ BÖLÜMARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

2.1. Araştırmanın Modeli 11

2.2. Evren ve Örneklem 11

2.2.1. Evren 11

2.2.2. Örneklem 12

2.3. Veri Kaynakları ve Verilerin İşlenmesi 12

2.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanması 12

ÜÇÜNCÜ BÖLÜMBULGULAR VE YORUMLAR

3.1. Mezunlardan Elde Edilen Bulgular 14

3.1.1. Anket Dolduran Mezunların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı 14

3.1.2. Mezunların Bölümlere (Alan/Dal) Göre Dağılımı 15

3.1.3. Anket Dolduranların Mezuniyet Yıllarına Göre Dağılımı 21

3.1.4. Mezun Olunan Bölümü/Programı (Alan/Dal) Başkalarına Tavsiye Etme Durumu 22

3.1.5. Mezun Olunan Okulun, Bölümün/Programın (Alan/Dal) Başkalarına Tavsiye Edilmeme Nedenleri 23

3.1.6 Mezunların, Yükseköğretime Devam Etme Durumları 25

3.1.7. Mezunların Hâlen Bir İşte Çalışma Durumu 26

3.1.8. Mezunların Çalıştıkları Sektörlere Göre Dağılımı 27

3.1.9. Mezunların Çalıştığı İş Yerinin Yasal Statüsü 28

3.1.10. Mezunların İşlerinde Çalışma Şekli 29

3.1.11. Çalışan Mezunların Bağlı Bulundukları Sosyal Güvenlik Kurumları 30

3.1.12. Mezunların İşlerini Bulma Yöntemi 31

3.1.13. Mezuniyet Sonrası İlk İşlerini Bulma Süreleri 33

3.1.14. Mezunların Hâlen Çalışmakta Oldukları İşle İlgili Mesleki Eğitim Alma Durumları 33

3.1.15. Mezunların Halen Çalışmakta Oldukları İşte Aldıkları Ücret Durumu…………. 35

3.1.16. Mezunların Hâlen Çalışmakta Oldukları İşin Mezun Olduğu Bölümle/ Programla İlgisi

36

3.1.17. Okulda Kazanılan Mesleki Bilgilerin Hâlen Yapılan İşteki Yeterlik Durumu 37

3.1.18. Okulda Kazanılan Mesleki Becerilerin Hâlen Yapılmakta Olunan İş İçin Yeterlik Durumu 38

3.1.19. Okulda Kazanılan Mesleki Tutum ve İş Alışkanlıklarının Yapılmakta Olunan İş İçin Yeterlik Durumu 39

3.1.20. Okulda Kullanılan Araç Gereçlerle İş Yerinde Kullanılanlar Arasındaki Benzerlik Durumu 40

3.1.21. Mezunların, Bitirmiş Oldukları Bölüm/Program (Alan/Dal) Dışında Bir İşte Çalışma Nedenleri 41

3.1.22. Mezun Olduktan Sonra Hiçbir İşte Çalışmama Nedenleri 42

3.1.23. Mezunların İşten Ayrılarak İşsiz Kalma Nedenleri 44

3.2. İşverenlerden Elde Edilen Bulgular 45

3.2.1. İşletme Yöneticisi Anketini Dolduranların İş Yerlerinin Bulunduğu İller…………. 45

3.2.2. İşletme Yöneticisi Anketini Dolduranların İş Yerlerinin Yasal Statüsü 48

3.2.3. İş Yeri Yetkililerinin İşletmedeki Görevi/Statüsü 49

3.2.4. İşverenlerin Nitelikli Eleman Bulmakta Çektikleri Zorluk Derecesi 50

3.2.5. İşverenlerin Eleman Bulmakta Zorluk Çektikleri Meslekler ve Eğitim Düzeyleri 51

3.2.6. İşletmelerin Meslek Lisesi Mezunu Çalıştırması....................................................................53

3.2.7. İşletme Yetkililerinin Meslek Lisesi Mezunlarını İşletmelerinde Çalıştırma Nedenleri 54

3.2.8. Çalışan Meslek Lisesi Mezunlarının Bitirdikleri Bölümlere/Programlara Göre Mesleki Yeterliklerinin İşverenlerce Değerlendirilmesi 55

3.2.9. Mesleklere ve Bu Mesleklerin Gerektirdiği Eğitim Düzeylerine Göre 2012-2013 Yıllarında İşletmelerin İhtiyacı Olabilecek Eleman Sayıları 61

3.2.10 İşverenlerin İşletmelerine Eleman Alırken Meslek Lisesi Mezunlarını Tercih Etmeme Nedenleri 64

3.2.11.Eleman Alırken İşverenlerin En Çok Tercih Ettikleri Yöntemler 65

3.2.12.Mesleki ve Teknik Eğitim Veren Okullardaki Programlar Hakkında İşverenlerin Bilgi Sahibi Olmaları 67

3.2.13. Mesleki ve Teknik Eğitim Ders Programlarının Hazırlanmasında İşveren Görüşlerinin Alınması 68

3.2.14. Personel Ücretlerinin Belirlenmesinde İşverenlerin Kriterleri 69

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER

4.1. Özet 71

4.2. Sonuçlar 73

4.2.1. Mezun Öğrencilerin Bilgileri ve Bulgularına Yönelik Sonuçlar 73

4.2.2. İşveren Bilgileri ve Bulgularına Yönelik Sonuçlar 76

4.3. Öneriler 79

KAYNAKÇA. 82

EKLER 82

Ek 1 83

Ek 2 88

TABLOLARIN LİSTESİ

T.No TABLO ADI Sayfa

1 MEZUNLARIN CİNSİYETLERİNE GÖRE DAĞILIMI 14

2 MEZUNLARIN BÖLÜMLERE (ALAN/DAL) GÖRE DAĞILIMI 15

3 ANKET DOLDURANLARIN MEZUNİYET YILLARINA GÖRE DAĞILIMI 21

4 MEZUN OLUNAN BÖLÜMÜN/PROGRAMIN (ALAN/DAL) BAŞKALARINATAVSİYE EDİLME DURUMU………………………………………………………..…

22

5 MEZUN OLUNAN BÖLÜMÜN/PROGRAMIN BAŞKALARINA TAVSİYE EDİLMEME NEDENLERİ 24

6 MEZUNİYET SONRASI YÜKSEKÖĞRETİME DEVAM ETME DURUMLARI 25

7 MEZUNLARIN HÂLEN BİR İŞTE ÇALIŞMA DURUMU 26

8 MEZUNLARIN ÇALIŞTIĞI SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI 27

9 MEZUNLARIN ÇALIŞTIĞI İŞ YERLERİNİN YASAL STATÜSÜ 29

10 MEZUNLARIN İŞLERİNDE ÇALIŞMA ŞEKLİ 30

11 ÇALIŞAN MEZUNLARIN BAĞLI BULUNDUĞU SOSYAL GÜVENLİK KURUMU

31

12 MEZUNLARIN İŞLERİNİ BULMA YÖNTEMİ 32

13 MEZUNLARIN İLK İŞİNİ MEZUN OLDUKTAN KAÇ AY SONRA BULDUĞU 33

14 MEZUNLARIN HÂLEN ÇALIŞMAKTA OLDUĞU İŞLE İLGİLİ MESLEKİ EĞİTİM ALMA DURUMU 34

15 MEZUNLARIN HALEN ÇALIŞTIKLARI İŞTE ALDIKLARI AYLIK ÜCRET DURUMU……………………………………………………………………………...….

35

16 ÇALIŞILAN İŞİN MEZUN OLUNAN BÖLÜMLE/PROGRAMLA İLGİ DERECESİ 36

17 OKULDA KAZANILAN MESLEKİ BİLGİLERİ YAPMAKTA OLDUKLARI İŞ İÇİN YETERLİ BULMA DURUMU 37

18 OKULDA KAZANILAN MESLEKİ BECERİLERİ YAPMAKTA OLDUKLARI İŞ İÇİN YETERLİ BULMA DURUMU 38

19 MEZUNLARIN OKULDA KAZANMIŞ OLDUKLARI MESLEKİ TUTUM VE İŞ ALIŞKANLIKLARINI YAPMAKTA OLDUKLARI İŞ İÇİN YETERLİ BULMA DURUMU 39

20 OKULDA KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLERLE İŞ YERİNDE KULLANILANLAR ARASINDAKİ BENZERLİK DURUMU 40

21 MEZUN OLDUKLARI BÖLÜMÜN/PROGRAMIN (ALAN/DAL) DIŞINDA BİR İŞTE ÇALIŞMA NEDENLERİ 41

22 MEZUNİYET SONRASI HİÇBİR İŞDE ÇALIŞMAMA NEDENİ 43

23 MEZUNLARIN İŞTEN AYRILARAK İŞSİZ KALMA NEDENLERİ 44

24 ANKETLERİ DOLDURAN İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI………………………………………………………………………………...

46

25 İŞ YERLERİNİN YASAL STATÜSÜ 48

26 ANKETİ DOLDURANLARIN İŞLETMEDEKİ GÖREVİ/STATÜSÜ 49

27 İŞVERENLERİN NİTELİKLİ ELEMAN BULMAKTA ÇEKTİKLERİ ZORLUK DERECESİ……………………………………………………………………………….... 50

28 İŞVERENLERİN ELEMAN BULMAKTA ZORLUK ÇEKTİKLERİ MESLEKLER VE EĞİTİM DÜZEYLERİ………………………………………………………………………..

51

29 İŞLETMELERİN MESLEK LİSESİ MEZUNLARINI ÇALIŞTIRMA DURUMU……. 53

30 İŞLETMELERİN MESLEK LİSESİ MEZUNLARINI ÇALIŞTIRMA NEDENLERİ……………………………………………………………………………… 54

31 İŞLETMELERDE ÇALIŞAN MESLEK LİSESİ MEZUNLARININ MESLEKİ

YETERLİKLERİNİN MEZUN OLDUKLARI BÖLÜMLERE/PROGRAMLARA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ 56

32 MESLEKLERE VE BU MESLEKLERİN GEREKTİRDİĞİ EĞİTİM DÜZEYLERİNE GÖRE 2012 - 2013 YILLARINDA İŞLETMELERİN İHTİYACI OLABİLECEK ELEMAN SAYILARI 62

33 ELEMAN ALIMINDA MESLEK LİSESİ MEZUNLARINI TERCİH ETMEME NEDENLERİ………………………………………………………………………….......... 65

34 İŞLETMEYE ELEMAN ALIRKEN EN ÇOK TERCİH EDİLEN YÖNTEMLER 66

35 İŞVERENLERİN MESLEKİ EĞİTİM VEREN OKULLARDAKİ PROGRAMLAR HAKKINDA BİLGİ SAHİBİ OLMA DURUMU 67

36 DERS PROGRAMLARININ HAZIRLANMASINDA İŞVERENLERİN GÖRÜŞLERİNE YER VERİLME DURUMU 69

37 PERSONEL ÜCRETİNİN BELİRLENMESİNDE İŞVERENLERİN DİKKATE ALDIĞI KRİTERLER 70

BİRİNCİ BÖLÜM

G İ R İ Ş

Bu bölümde, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olarak faaliyet gösteren mesleki ve teknik

ortaöğretim kurumlarından 2004-2005 ile 2010-2011 öğretim yılları arasında mezun olan öğrencilerin

istihdam edilme durumlarının belirlenmesi, mesleki eğitim sisteminin güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya

çıkarılması, mesleki ve teknik eğitimin iş hayatının taleplerine uygunluğunun belirlenmesi, okul ve

kurumlarda verilen eğitimin ve öğretimin öğrencilere kazandırdığı mesleki yeterliklerin

değerlendirilmesine yönelik olarak proje araştırmasının problemi, amaçları, sınırlılıkları ve önemi

açıklanmaktadır. Ayrıca mesleki ve teknik eğitim veren okullar ve programları ile buralardan mezun

olanlar hakkında iş piyasasının görüş ve düşünceleri, öğrencilerin mezuniyetleri sonrası üniversite ve

iş hayatına yönelimleri, çalışan mezunların durumları hakkında bilgiler verilmektedir.

1.1. Problem

Günümüz dünyasında bir anlamda eğitim çağını da yaşıyoruz diyebiliriz. Çünkü eğitim sunan

okul ve kurumların sayısı, eğitimden yararlanan öğrenci ve toplumun diğer fertlerinin sayısı, eğitim

hizmetini sunan kişilerin sayısı geçmiş dönemlerle kıyaslanamayacak ölçüde çok önemli büyüme ve

gelişmeler göstermiştir. Bu gelişmelerle birlikte eğitime ayrılan kaynaklar da yüksek düzeylere

ulaşmıştır. Kısacası eğitim nicel olarak dünyanın her yerinde geçmiş dönemlere göre oldukça iyi

noktalara gelmiştir.

Eğitim ve bunun ayrılmaz bir parçası olan mesleki ve teknik eğitim için nicel alanda yaşanan

gelişmelerin niteliksel alanda da aynı hızla geliştiği değerlendirmesini yapmak oldukça güç

görünmektedir. Eğitim alanında yaşanan hızlı değişim ve gelişimler yaşanmasına rağmen her şeyin

iyiye gittiğini iddia edemeyiz. Eğitimde nicel gelişmelerin dışında (okul sayısı, öğretmen, öğrenci

sayısı, teknolojik donanım) sınıf ortamında ve iş hayatında neler olup bittiğine bakmak ve onları da

anlamak gerekmektedir.

Değişen dünya koşullarının gereği olarak Türkiye ekonomisi de iyi yetişmiş teknolojik

gelişmelere hâkim ve gelişmelerin farkında olan iş gücüne ihtiyaç duymaktadır. Günümüzde,

uygulanmakta olan piyasa ekonomisinin ihtiyaç duyduğu rekabetçi, pazar taleplerini karşılayacak

vasıflı ve uyumlu, düşünme, algılama ve problem çözme yeteneği gelişmiş, teknoloji üretimine yatkın,

yeni durumlara uyum sağlayabilen, beceri düzeyi yüksek insan kaynağının yetiştirilmesi, Ülkemizin

kalkınma hızının yükseltilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

1

Meslek eğitimi ve istihdam arasındaki ilişkinin kuvvetlendirilmesi, tüm ülke ekonomileri için

vazgeçilmez bir önem taşımaktadır. Teknolojik ilerlemenin getirdiği yenilikler yüzünden terk edilen iş

kolları olduğu gibi, ilerlemenin gereklerine uygun yeni iş alanları da devreye girmektedir. Bu nedenle

iş gücünün yalnızca tek bir alanda eğitimi artık yeterli olmamaktadır. Bunun yerine çağın gereklerine

kısa sürede uyum sağlayabilecek niteliklere sahip iş gücünün yaşam boyu eğitimi öngörülmektedir

(Doğan, 1994).

Mesleki ve teknik eğitimde öğretim programlarının ulusal ve uluslararası standartlarda

geliştirilmesi ve iş hayatındaki hızlı değişim ve gelişmeler, iş gücü gereksinimini ve iş gücünde

beklenilen nitelikleri de sürekli değiştirmektedir. İş gücünde beklenilen niteliklerin kazandırılması,

istihdama hazırlayan okul ve kurumlarca istihdam edenlerin beklentilerinin karşılanması ve ülke

ekonomisinin rekabet edebilir hâle gelebilmesi için Türk Millî Eğitiminin amaçları ve temel ilkeleri

doğrultusunda, kalkınma planları, hükümet programları, icrâ planları ve millî eğitim şûra kararlarının

uygulamaya konulması ve iş hayatının taleplerinin de değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Mevcut Millî Eğitim Sistemimiz bugünkü yapısına 1973-1977 yılları için hazırlanan, ancak

2001 yılına kadar uzun bir dönemi kapsayan Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, diğer bir deyişle uzun

dönemli perspektif plan çalışmaları neticesinde kavuşmuştur. Söz konusu plan döneminde ve

sonrasında yapılan çalışmalarla sistemde yasal ve yapısal olarak köklü denebilecek değişiklikler

gerçekleştirilmiştir.

Bu plan dönemi ve daha sonra yapılan çalışmalara; 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu,

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu, 222 sayılı İlköğretim ve

Eğitim Kanunu, 3797 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun ve 4306

sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun

ile 3418 sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Bazı Kâğıt ve İşlemlerden Eğitime Katkı Payı

Alınması Hakkında Kanun ile Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanunda

Değişiklik Yapılmasına Dair 4702 sayılı Kanun’un çıkarılması, üniversiteye öğrenci kabul sisteminin

değiştirilmesi ve zorunlu ilköğretimin kesintisiz olarak sekiz yıla çıkarılması gibi ana değişiklikler ve

son olarak da zorunlu eğitimin 4+4+4 olarak on iki yıla çıkarılması gösterilebilir.

Milli Eğitim Bakanlığında, Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Kız Teknik Öğretim

Genel Müdürlüğü, Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü, Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı,

Çıraklık Meslekî ve Teknik Eğitimi Geliştirme ve Yaygınlaştırma Dairesi Başkanlığının görev ve

hizmetleri 652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde

2

Kararname gereği Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. Böylece mesleki ve

teknik eğitim tek yönetim altına toplanmıştır.

Yaklaşık 25 yıllık bir süreye dayanan bu değişiklikler sürecinde ortaöğretim sistemi içinde önemli

değişiklikler yapılmış, Ülkemizin nitelikli insan gücü ihtiyacını karşılayabilmek için ortaöğretimin

geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına gerek kalkınma planlarında, gerekse hükümet programlarında önem ve

öncelik verilmiştir. Sistemde yapılan değişiklik çalışmalarını tamamlayıcı ve özellikle mesleki ve teknik eğitimin

gelişmesini destekleyici mahiyette iç ve dış finansman kaynaklı bir dizi proje uygulanmıştır.

Genel ve mesleki teknik ortaöğretim sisteminin karşı karşıya bulunduğu sorunlar, sistemin

yeniden yapılandırılmasına ve gelişmesine duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır. Sorunların

çözülebilmesi için ortaöğretimin bir sistem bütünlüğü yaklaşımı ile bilgi ve teknoloji toplumu olmayı

hedeflemiş, Ülkemiz ihtiyaçlarını karşılayabilecek iyi tasarlanmış bir proje çerçevesinde incelenmesi,

ihtiyaçlarının belirlenmesi, finansman sağlanması, teknik yardım alınması, izlenmesi ve

değerlendirilmesi gereklidir (Doğan, 1994).

Eğitimde hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı, kaynak kullanımının etkinliği, sistemin başarısı ve

performansı, yetiştirdiği gençlerin istihdamdaki başarısıyla önemli bir ilişkiye sahiptir.

Mesleki ve teknik eğitim yolu ile yetiştirilmiş iş gücüne en fazla ihtiyaç duyulan kesim iş

piyasası olmasına rağmen, Ülkemizde meslek lisesi mezunlarının istihdamdaki oranının düşük

düzeyde olması dikkat çeken önemli bir husustur. Kalkınma planlarında, millî eğitim şûrası

kararlarında ve hükümet programlarında, ortaöğretimin % 65 mesleki ve teknik eğitim, % 35 genel

eğitim olacak şekilde yapılandırılacağı karar altına alınmış ve bu konuda iş hayatı ve ilgili tüm

taraflarla tam bir görüş birliği sağlanmıştır.

Ancak bu konuda önemli çalışmalar ve ilerlemeler sağlanmasına rağmen henüz öngörülen

hedefe ulaşılamamıştır.

Meslek eğitimi, sadece istihdam beklentisine değil, istihdam talebine de cevap verecek iş

gücünü yetiştirme anlayışı üzerine oturtulmalıdır. Bunun başlıca yolu, iş piyasasının insan gücü

gereksinimlerinin yerel düzeyde değerlendirilerek istihdama yönelik eğitim uygulamalarına

yönelmekten geçmektedir. Buna göre, mesleki eğitim açısından bölgesel gereksinimler ve geleceğe

yönelik gelişme eğilimleri incelenmeli, yeni programların oluşturulmasında yerel ve bölgesel

gereksinim ve düzenlemeler öne çıkarılmalıdır (16. Millî Eğitim Şûrası Kararları).

Ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve mesleki alanlarda ulusal

yeterliliklerin esaslarını belirlemek, denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve

3

sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve

işletmek üzere 2006 yılında çıkarılan kanunla Mesleki Yeterlilik Kurumu yapısallaştırılmıştır.

Hem mesleki ve teknik eğitim alanında hem de iş piyasası alanında önemli bir görevi üstlenen

bu kurumun sunduğu hizmetlerin fonksiyonel olabilmesi iş hayatı ve bireylerin talepleri ile de

yakından ilgilidir. Ancak yukarıda belirtilen ulusal yeterlilik, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme

ve sertifikalandırma ve meslek standartları gibi uygulamaların fonksiyonel olarak eğitim ve iş hayatı

içine yerleşememesi okul-bölüm açma işlemlerinin nüfus, eğitim ihtiyacı ve istihdam verileri

olmaksızın gerçekleştirilmesi, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 14. maddesinde belirtilen

ve eğitim-insan gücü-istihdam ilişkilerine dayalı olarak gerçekleştirilmesi gereken “planlılık” ilkesine

tam olarak uyulamaması iş gücü piyasası arz ve talep dengesinin sağlıklı olarak kurulmasını

engellemektedir.

Mesleki ve teknik eğitim ile bireylere kazandırılan mesleki yeterliklerin iş hayatının

taleplerine uygunluğunun belirlenebilmesi için sistemin yetiştirdiği insan gücünün emek piyasasındaki

durumunun sürekli izlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Mezunların izlenmesi amacıyla gerek Millî

Eğitim Bakanlığı ve gerekse diğer kurum ve kuruluşlar bünyesinde bazı çalışmalar yapılmış, ancak bu

çalışmalarda bir süreklilik sağlanamamıştır (METARGEM, 1996).

Ortaöğretim sisteminin bütünlüğü içerisinde mevzuatta kalkınma planları, hükümet

programları, icra plânları ve şûra kararlarında belirtilen politikalar, hedefler, ilkeler ve öneriler

doğrultusunda eğitim-insan gücü-istihdam ilişkisinin daha rasyonel ve fonksiyonel bir biçimde

gerçekleştirilmesi için mevcut sorunların bir proje yaklaşımıyla çözülmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.

16. Millî Eğitim Şûrasında “Mesleki ve teknik eğitim okullarından mezun olanları,

yetiştirildikleri alanlarda işe yerleştirmek ve işteki performanslarını değerlendirmek için mesleki ve

teknik eğitim kurumlarında İşe Yerleştirme ve İzleme Birimi oluşturulmalıdır” kararı üzerine 2002

yılında “Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarında İşe Yerleştirilme ve İzleme Birimi Oluşturulmasına

İlişkin Yönerge” yürürlüğe konulmuş, fakat uygulamada istenilen sonuç alınamamıştır.

Bunun üzerine söz konusu yönergeyi de kapsayan, daha geniş kapsamlı ve işlevsel özelliğe

sahip olan “Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarında Tanıtım, Mezunları İzleme,

İstihdam, Mesleki Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Yönergesi” 2009 yılında yürürlüğe konulmuştur.

Bilişim ve internet teknolojilerinin Ülkemizde de hızla yaygınlaşması bilgiye erişimi

kolaylaştırmış, eğitimde fırsat eşitliğinin toplumun her kesimine kolaylıkla sunulabilmesi, zamandan

ve yerden bağımsız olarak, işleri kısa sürede ve verimli bir şekilde yapabilmenin yolunu açmıştır.

4

Mesleki eğitime yapılan yatırımların isabetli kullanımı hem de güncel teknolojileri kullanarak

eğitim öğretimin kalitesinin artırılması, gelecekte doğabilecek istihdam artışı veya istihdam fazlasını

mezunlardan alınacak geri besleme ile önceden analiz edilerek, gelecekte doğabilecek mağduriyet ve

zararların önceden giderilmesi sağlanabilecektir. Bu nedenle, gelişen teknolojik yöntemlerle bunları

gidermek ve mevcut altyapıyı da kullanarak bu tür projeler gerçekleştirilmelidir (Sağıroğlu, 2002). Bu

sayede, “İşe Yerleştirme ve İzleme” daha hızlı, sürekli ve verimli şekilde yapılabilecektir.

Bu amaçla, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları mezunlarının, güncel bilişim

teknolojilerini kullanarak web tabanlı olarak izlenmesi, verilen eğitimin hedeflere ulaşma düzeyinin

belirlenmesi ve eğitim programlarının güncelliğinin değerlendirilmesi için hazırlanan bu proje

kapsamında mezun öğrencilere ve işverenlere mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki

koordinatör öğretmenler aracılığı ile doldurulan anketlerin girişleri, okullar tarafından yapılabildiği

gibi öğrenciler ve işverenler tarafından, http://emezun.meb.gov.tr web portalında doğrudan

kendilerinin de girebilmeleri sağlanmıştır. 1 Temmuz 2010 ile 30 Haziran 2011 tarihleri arasında

2004-2005 ile 2010-2011 öğretim yılları arasında mezun olan öğrencilerden elektronik ortamda

bulunan veri toplama araçlarını 57 003 mezun ile 5 660 işveren doldurarak sisteme kayıt olmuşlardır.

Bir yıllık süre içerisinde, veri toplama araçları ile mezun ve işverenden elde edilen verilerle

“2011 Yılı Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi Araştırma

Raporu” tamamlanmıştır.

Bu araştırma, Ülkemizde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların

sorunlarını tespit etmek ve çözüm önerileri geliştirmek için yapılmıştır.

Bu nedenle araştırma verilerinin mesleki ve teknik eğitim konusunda plan ve program

yapanlara, üniversitelere, ilgili kurum ve kuruluşlara, politika ve strateji belirleyicilere kaynak teşkil

edeceği umulmaktadır. Toplanan verilerin analiz edilmesiyle hazırlanan raporla mesleki eğitim

sisteminin geçmişinin değerlendirilmesine ve geleceğine ışık tutmasına çalışılmıştır.

Yukarıda belirtildiği gibi şimdiye kadar Türkiye’de genel olarak eğitimin, özel olarak mesleki

ve teknik ortaöğretimin çıktılarının genel bir çözümlemesi yeterince ve sistematik olarak

yapılamamıştır.

Araştırmanın problemi; mesleki ve teknik ortaöğretim okullarından mezun, yani eğitimin

çıktısı istihdamın girdisi olan bireylerin eğitim-istihdam örtüşmesinin çözümlemesi ile mesleki ve

teknik eğitimin etkinliğinin değerlendirilmesidir.

5

1.2. Araştırmanın Amacı

Araştırmanın genel amacı, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim okul

ve kurumlarında yürütülen eğitim etkinliklerinin bu okullardan mezun olan öğrenciler ve işverenlerden

alınan bilgiler ışığında değerlendirilmesidir. Bu genel amaca ulaşabilmek için araştırmada aşağıdaki

sorulara cevap aranmıştır.

1. MEB mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından 2004-2005 ile 2010-2011 öğretim yılları

arasında mezun olanların istihdam durumları ve konumları nedir?

2. Mesleki ve teknik öğretimde öğrenimlerini tamamlayanlar aldıkları eğitimi nasıl

değerlendiriyorlar? Aldıkları eğitim kişisel ve çalışma dünyasının beklentilerini karşılıyor

mu?

3. Mezunların işlerini bulma yöntemleri ve çalışmakta oldukları işin mezun olduğu

bölüm/programla ilgi derecesi nasıldır?

4. Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında verilen eğitim ve bu okulların mezunları

hakkında işletme yetkililerinin görüşleri nelerdir?

5. Mesleki ve teknik eğitim verilen okul ve kurumların eğitim ortamlarını mezunlar nasıl

değerlendirmektedir?

6. İşverenlerin, istihdam etmede tercih ettikleri mezunlarda aradıkları nitelikler nelerdir?

7. Mezun çalıştıran işletmelerin genel profili ve işletmelerine eleman alırken tercih ettikleri

yöntemler ile çalışanlara yönelik ücret politikaları nedir?

8. Mesleki ve teknik eğitim programları hakkında işverenlerin bilgi sahibi olması ve bu

programların hazırlanmasında görüşlerinin alınma durumu nedir?

1.3. Araştırmanın Önemi

Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarının bireyleri işe hazırlama işlevini sürdürebilmesi

için, bu kurumlardan mezun olanların iş hayatındaki başarıları hakkında bilgiye ihtiyaç vardır. İzleme

araştırmasıyla; mesleki ve teknik eğitim kurumlarından mezun olanların eğitildikleri mesleklerde

çalışıp çalışmadıkları, mesleki ve teknik eğitim programlarının işin gereklerine ne derecede uygun ve

etkili olduğu hakkında veriler sağlanmıştır.

Türkiye’de, mevcut ve geleceğe ilişkin meslek alanları, istihdam oranları, ülke, bölge ve yerel

düzeydeki ihtiyaç belirleme ve mezunları izleme çalışmaları yetersizdir. Bu durum mesleki teknik

eğitim kurumları ile iş dünyası arasında iş birliğini, koordinasyonu ve eğitim planlamasını olumsuz

yönde etkilemektedir.

6

Bugün Ülkemizde bir yanda niteliksiz iş gücü fazlalığı bulunurken, diğer yanda nitelikli iş

gücü açığı bulunmaktadır. Eğitim planlaması ile sektörel gelişmenin birbirine paralel olmaması,

nitelikli iş gücü açığını oluşturan nedenlerden birisi şeklinde ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla niteliksiz

iş gücünün mesleki ve teknik eğitimle nitelikli hâle getirilmesi ve mezunların izlenerek, alınan

sonuçların eğitime yansıtılması önemli bir konu olmaktadır.

Ülkemiz ile gelişmiş bazı batı ülkelerinin okul yaşı nüfusunun toplam nüfusa göre büyüklüğü

ve beklenen değişikliklerinin görünümüne bakıldığında ortaya çıkan sonuç şöyledir:

Türkiye ile Fransa, Almanya, İtalya, İspanya ve İngiltere kıyaslandığında görülen, özellikle 5-

14 ve 15-19 yaş grubunda Türkiye’nin, bu ülkelerden eğitim çağında 1.5 ila 2 katı nüfus yoğunluğu

olduğudur. 2023 yılı beklentilerine göre ise, Ülkemizde bu nüfus yoğunluğu oranı tedricen düşecek,

fakat yine de bu ülkelerdeki eğitim çağındaki nüfus oranına göre bir hayli yüksek kalacaktır.

Ülkemizde kalkınmanın hızlandırılması ve rekabet gücünün artırılabilmesi için nüfusun eğitim

seviyesinin yükseltilmesi gerekmektedir. Okullaşma oranlarındaki artış, nüfusun eğitim düzeyinin

istenilen seviyeye yükseltilmesi için yeterli değildir. Gelişmiş ülkelerde, “eğitimdeki gelişmeler”

kavramından nitelik gelişmesi anlaşılmaktadır. Türkiye’de eğitim kalitesini belirleyecek ulusal bir

sistem henüz kurulabilmiş değildir. Eğitim yatırımlarının özelliği incelendiğinde, niteliğin öne çıktığı

gözlenmektedir (ÇPL Uygulamasının Değerlendirilmesi. 1995; 13).

21. yüzyıl, dünyanın küreselleştiği bir çağ olacaktır. Bilim ve teknolojinin baş döndürücü

gelişmesi, iletişimdeki hız, bunu kaçınılmaz hâle getirmektedir. Bu gelişmelere paralel olarak çalışma

hayatının ihtiyaç duyduğu iş gücünün niteliklerinde büyük değişiklikler ortaya çıkmaktadır. Avrupa

Birliği ile üyelik sürecinin devam ettiği şu günlerde teknolojik rekabet için mal, hizmet üretiminde

kalitenin ve verimliliğin yükseltilmesi zorunludur. Bu da iş hayatının taleplerine göre yetiştirilmiş

insan gücü ile mümkün olacaktır.

Bireylerin, toplumsal ve iş hayatının ihtiyaçlarına göre, ileriye yönelik planlamayla

eğitilmeleri, eğitildikleri mesleklerde istihdam edilmeleri, Ülkemizin kalkınması açısından büyük

yararlar sağlayacaktır.

Bireyi iş hayatına hazırlamada kullanılan mesleki eğitim programları, iş hayatının ihtiyaçlarına

göre belirli aralıklarda kontrol edilmeli, bu sonuçlara göre gerekiyorsa düzenlemeler yapılmalıdır. Bu

düzenlemeler, sistemin etkinliğini koruyacak ve verimliliğini artıracaktır.

7

Bu çalışma öğretim programlarının geliştirilmesi ve öğrencilerin iş piyasasının talepleri

doğrultusunda yetiştirilebilmesi için gerekli planlamaların yapılmasına ve yeni eğitim-öğretim

stratejilerinin kolaylıkla ve somut olarak belirlenebilmesine olası katkıları bakımından son derece

önem taşımaktadır.

Bu araştırma ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarından mezun olanların

gördükleri mesleki eğitimin, yaptıkları işe uygunluğu ve mezuniyet sonrası devam ettikleri

yükseköğretim programları ile devam ve bütünlüğünün değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Araştırma bulguları, söz konusu okullarda yapılan mesleki ve teknik eğitimin, yansımasında

karşılaşılan sorunların belirlenebilmesi yönünden önemlidir. Ayrıca söz konusu okullarda verilmekte

olan mesleki ve teknik eğitimin günümüz teknolojilerine uygunluğu yönünden geliştirilmesine katkı

sağlayacağı beklenmektedir. Bu çalışma Ülkemizdeki mesleki ve teknik eğitimin ilgili taraflarla bir

değerlendirmesinin yapılması yönüyle önemlidir. Yapılan çalışma ile yalnızca mesleki ve teknik

eğitimin geçmişinin değerlendirilmesi değil, geleceğine de ışık tutması beklenmektedir.

1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları

Araştırma, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı resmî olarak faaliyet gösteren mesleki ve teknik

ortaöğretim okul ve kurumlarından 2004-2005 ile 2010-2011 öğretim yılları arasında mezun olmuş ve

bu proje kapsamında hazırlanan veri toplama araçlarını 1 Temmuz 2010 ile 30 Haziran 2011 tarihleri

arasında doldurmuş 57 003 mezun ile mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanları

çalıştıran veya çalıştırmayan (proje kapsamında kendi isteği ile ya da okullar aracılığı ile işletme

yöneticisi anketini dolduran) 5 660 işletme yetkilisinin değerlendirmeleri ile sınırlıdır.

1.5. Tanımlar ve Kısaltmalar

Bu araştırmada kullanılan kavramların tanımları ve kısaltmalar aşağıda verilmiştir.

1. 5. 1. Tanımlar

Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları (MTOÖ): Millî Eğitim Bakanlığı Meslekî ve

Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren okul ve kurumları,

Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi (e-mezun):

Millî Eğitim Bakanlığına bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları mezunlarının, güncel bilişim

teknolojilerini kullanarak web tabanlı olarak izlenmesi, bu kurumlarda verilen eğitimin hedeflere

8

ulaşma düzeyinin belirlenmesi ve eğitim programlarının güncelliğinin değerlendirilmesi amacıyla

hazırlanan projeyi,

Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Okulları: Endüstri meslek lisesi, kız meslek lisesi, ticaret

lisesi, Anadolu meslek lisesi, Anadolu teknik lisesi, mesleki ve teknik eğitim merkezi, çok programlı

liseleri,

İşletme yetkilisi: Bir işletmenin sahibi, yöneticisi, kısım şefi, kısım yöneticisi gibi

görevlerden biriyle anılan kişiyi,

Diğer çalışan: Mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarının ilgili bölümlerinden

mezun olmayıp, ancak bu okulların mezunları ile aynı işi yapan ara kademe elemanını,

Mezun: Mesleki ve teknik eğitim alanında diploma almaya götüren örgün ortaöğretim okul ve

kurumlarını bitirmiş olanları

ifade eder.

1. 5. 2. Kısaltmalar

İŞKUR : Türkiye İş Kurumu

ATL : Anadolu Teknik Lisesi

AML : Anadolu Meslek Lisesi

ÇPL : Çok Programlı Lise

EML : Endüstri Meslek Lisesi

KML : Kız Meslek Lisesi

MEB : Millî Eğitim Bakanlığı

MEGEP : Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi

TML : Ticaret Meslek Lisesi

MYO : Meslek Yüksekokulu

METEM : Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi

ÖSYM : Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi

METARGEM : Mesleki ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi

MTEGM : Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

9

İKİNCİ BÖLÜM

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Araştırmanın veri kaynakları, “mezun” ve “işletme yetkilisi” olmak üzere iki kümeden

oluşmaktadır.

Buna göre 2004-2005 ile 2010-2011 eğitim öğretim yılları arasında toplam 81 il ve bu

illerdeki MEB Meslekȋ ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak faaliyet

gösteren 4794 resmî, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumundan mezun olan yaklaşık 1 426 040

öğrenci ve 81 ildeki işletme yöneticilerinin görüşleri elektronik ortamda hazırlanan veri toplama

araçları ile alınmaya çalışılmıştır.

01 Temmuz 2010 ile 30 Haziran 2011 tarihleri arasında 57 003 mezun ile 5 660 işletmede,

yetkili konumda bulunan 5 660 işletme yöneticisi e- mezun sistemine girerek veri toplama araçlarını

doldurmuştur.

Araştırmada, belli bir örneklemeye gidilmeden ulaşılabilen mezunlar ile mesleki ve teknik

ortaöğretim kurumlarından mezun olanları çalıştıran veya çalıştırmayan işletmeler araştırma

kapsamına alınmıştır.

Cevaplanan anketlerin büyük kısmı mezunlar tarafından http://emezun.meb.gov.tr adresinde

elektronik ortamda bulunan anketlerin doldurulması ile diğerleri ise koordinatör öğretmenler

tarafından mezunlara uygulatılıp okullar tarafından sisteme girilerek elde edilen verilerden

oluşmaktadır.

İşveren anketlerinin büyük bir çoğunluğu ise koordinatör öğretmenler tarafından işverenlere

uygulatılarak okullar tarafından sisteme girilmiş, çok az bir bölümü de işverenler tarafından

http://emezun.meb.gov.tr adresinde elektronik ortamda bulunan anketlerin doldurulması sonucu elde

edilmiştir. Bilgi İşlem Grup Başkanlığı tarafından web portalı veri tabanında toplanan bu veriler

Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü İzleme ve Değerlendirme Grup Başkanlığı e-mezun proje

yürütme ekibi tarafından analiz edilip yorumlanarak araştırma raporu hâline getirilmiştir.

10

2.1. Araştırmanın Modeli

Araştırma için Türkiye’de MEB’e bağlı olarak faaliyet gösteren mesleki ve teknik ortaöğretim

kurumlarında verilen eğitim ile ilgili yazılı kaynaklar taranmıştır. Bu yönüyle araştırma, belgesel

tarama türünden bir çalışmadır. Diğer taraftan, mesleki eğitimin etkinliği konusunda görüş ve

düşünceleri ortaya koymak amacıyla iki ayrı grup için veri toplama araçları hazırlanmıştır. Araştırma

ile 2004-2005 ile 2010-2011 öğretim yılları arasında mesleki ve teknik öğretim okullarından mezun

olan ve eğitimi verilen meslek alan/dallarında faaliyet gösteren işletme yetkililerinin, eğitim ve

öğretim ortamlarının etkililiği ve sektörün beklentileri konularında görüş ve önerilerine yer verilmiştir.

Söz konusu grupların görüş ve önerileri doğrultusunda araştırma raporu hazırlanmıştır. Bu yönüyle de

araştırma betimsel nitelik taşımaktadır.

2.2. Evren ve Örneklem Araştırma iki ayrı bağımsız evrenden oluşmakta ve bu evrenlerden alınmış iki bağımsız

örneklemi içermektedir. Her iki evrenin tamamı örneklem olarak alınmıştır.

2.2.1. Evren

Mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumları mezunlarının almış oldukları eğitimin

değerlendirilebilmesi amacıyla araştırma kapsamına;

MEB’e bağlı olarak faaliyet gösteren resmî mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve

kurumlarından 2004-2005 ile 2010-2011 yılları arasında mezun olanlar,

Mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında eğitimi verilen meslek dallarında

faaliyetlerini yürüten ve mezunları istihdam eden ya da etmeyen işletmelerin yetkilileri araştırma

evreni olarak seçilmiştir.

Araştırmanın birinci evrenini, 2004-2005 ile 2010-2011 eğitim-öğretim yılları arasında

MEB’e bağlı olarak eğitim ve öğretim veren yaklaşık 4 794 mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve

kurumundan mezun olan yaklaşık 1 426 040 mezun oluşturmaktadır.

Okullarda verilen eğitimin sektör açısından değerlendirilmesi amacıyla araştırmanın ikinci

evreni bir çalışma evreni olup, bu evreni Ülke genelinde faaliyet gösteren işletmelerde yetkili

konumunda bulunan kişiler oluşturmaktadır.

2.2.2. Örneklem

11

Araştırmanın birinci evrenini temsil eden örneklem, Ülke genelinde Millî Eğitim Bakanlığına

bağlı, resmî olarak faaliyet gösteren mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından 2004-2005 ile 2010-

2011 eğitim - öğretim yılları arasında mezun olanlardır.

İkinci örneklem ise Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında eğitimi verilen meslek

dallarında faaliyetlerini yürüten ülkedeki tüm işletmelerin yetkilileridir. Evren aynı zamanda

örneklemdir.

2.3. Veri Kaynakları ve Verilerin İşlenmesi

Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi (e-mezun) ile

mezunların güncel bilişim teknolojilerini kullanarak web tabanlı olarak izlenmesi, verilen eğitimin

hedeflere ulaşma düzeyinin belirlenmesi ve eğitim programlarının güncelliğinin değerlendirilmesi

amacıyla Ülke genelinde 81 ilde bulunan yaklaşık 4 794 mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve

kurumundan 2004-2005 ile 2010-2011 eğitim-öğretim yılları arasında mezun olanlar ile mesleki ve

teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında eğitimi verilen meslek dallarında faaliyetlerini yürüten

işletmelerin yetkilileri araştırmanının veri kaynaklarını oluşturmaktadır.

Araştırma amaçlarına uygunluğu test edilip yeniden düzenlenen veri toplama araçları ile

grupların görüşleri alınmıştır. Mezunlar ve iş yeri yöneticileri için iki ayrı anket geliştirilmiştir. (Ek-1,

Ek-2). Anket uygulamaları için hazırlanan yönerge e-mezun web portalına da konmuştur. Bu anketler

ve yönerge e-mezun proje ekibi tarafından hazırlanmıştır.

Doldurulan anketlerin girişleri okullar tarafından yapılabildiği gibi, hazırlamış olan

http://emezun.meb.gov.tr web portalından mezunlar ve işletme yetkilileri tarafından da

yapılabilmektedir. 01 Temmuz 2010 ile 30 Haziran 2011 tarihine kadar öğrenci anketlerinden 57 003,

işveren anketlerinden de 5 660 anket girişi yapılmıştır.

Bilgi İşlem Grup Başkanlığı tarafından web portalı veri tabanında toplanan bu veriler Mesleki

ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü İzleme ve Değerlendirme Grup Başkanlığı e-mezun proje yürütme

ekibince işlenerek Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi 2011

Raporu hazırlanmıştır.

2.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanması

Sisteme girilen anketler Bilgi İşlem Grup Başkanlığı tarafından “edit” edilmiş ve sistemde

bulunan SPSS veri tabanına aktarılmıştır. Veriler, e-mezun çalışma ekibi tarafından, araştırma

amaçları doğrultusunda analiz edilerek yorumlanmıştır.

12

Araştırmada, veriler daha çok “sınıflama” ölçeği ile toplandığından, yüzde ve oranlardan

oluşan betimsel istatistikler kullanılmıştır.

Her analiz, çizelge, bar grafikleri veya pasta grafiklerinden oluşan şekillerle ayrıntılı olarak

verilmiş, metin kısmında ise “başat” (ön plana çıkan) eğilimleri rapor etmekle yetinilmiştir.

Okuyucunun, bulgulara verilen “missing” (eksik) verilerle ilgili olarak bir noktaya dikkatini

çekmek gerekmektedir. Bu analizlerde, uygulanan anketlerin tamamına ait veriler kullanılmıştır. Bazı

anketler tam olarak doldurulmuş iken, bazılarının çok az sayıdaki soruyu cevapladıkları görülmüştür.

Dolayısıyla, bulgulardaki “eksik” verilerin iki kaynağı vardır; Birincisi, normal olarak doldurulmuş bir

ankette, şu ya da bu nedenle, “cevaplanmayan” ve bu nedenle “eksik” olarak nitelenen veriler; ikincisi

ise, ankete genel olarak cevap vermeyen, ancak birkaç soruya cevap verdiği anlaşılan kaynak kişilerin

o sorguya “vermedikleri” cevaplardır. Bu nedenle okuyucu, “valid percent” (geçerli yüzde)

kolonundaki verilerle yetinmelidir.

13

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BULGULAR VE YORUMLAR

Araştırma bulguları önce kaynak gruplara göre iki alt bölüm hâlinde verilmiştir. Bunlar,

mezunlar ve işletme yöneticileridir. Her grubun verileri, analiz edilerek tablolaştırılıp bulgular

sunulmuştur.

3.1. Mezunlardan Elde Edilen Bulgular

Bu bölümde 2004-2005 ile 2010-2011 öğretim yılları arasında mesleki ve teknik öğretim okul

ve kurumlarından mezun olanlardan elde edilen bulgular yer almaktadır.

3.1.1. Anket Dolduran Mezunların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı

Anketi cevaplandıran mezunların cinsiyetlerine göre dağılımı Tablo 1’de verilmiştir.

TABLO 1MEZUNLARIN CİNSİYETLERİNE GÖRE DAĞILIMI

S.No C i n s i y e t f %

1 Bayan 24140 42,91

2 Erkek 32120 57,09

T O P L A M 56260 100,00

Tablo incelendiğinde mezunların yüzde 42,91’inin bayan, yüzde 57,09’unun ise erkek olduğu

görülmektedir. Bu sonuçlara göre mezunlardan erkeklerin anketlere daha fazla ilgi gösterdikleri gibi

bir yanılgıya düşülmemesi gerekir, çünkü mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında erkek

öğrenci sayısı kız öğrencilere göre daha fazladır.

14

GRAFİK 1

Bayan Erkek0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

% 42,91

% 57,09

3.1.2. Mezunların Bölümlere (Alan/Dal) Göre Dağılımı

Anket dolduran mezunların bölümlere (alan/dal) göre dağılımına ilişkin veriler Tablo 2’de

verilmiştir.

TABLO 2MEZUNLARIN BÖLÜMLERE (ALAN/DAL) GÖRE DAĞILIMI

ANKETLERİ DOLDURAN MEZUNLARIN MEZUN OLDUKLARI ALAN/BÖLÜMLERE GÖRE DAĞILIMI f

1 Bilgisayarlı Muhasebe 79452 Mobilya Döşeme İmalatı 60493 Sigortacılık 48014 Müşteri Temsilciliği 39525 Çocuk Gelişimi ve Eğitimi 22006 Klima Sistemleri 21537 Bilişim Teknolojileri 20028 Elektrik Elektronik Teknolojisi 15449 Isıtma ve Sıhhi Tesisat 1419

10 Bilgisayar 124711 Gıda Kontrol 116512 Muhasebe 110913 Mobilya İmalatı 105914 Kimya Proses 97315 Elektrik 906

16 Tornada Form Şekillendirme 847

15

ANKETLERİ DOLDURAN MEZUNLARIN MEZUN OLDUKLARI ALAN/BÖLÜMLERE GÖRE DAĞILIMI f

17 Metal Teknolojisi 64218 Petrol-Rafineri 63119 Makina Teknolojisi 62220 Lastik Üretimi 51521 Süt İşleme 48122 Giyim Teknolojisi 45123 Sebze ve Meyve İşleme 43224 Acil Tıp Teknisyenliği 42225 Alçı Model Kalıp 41726 Satış Elemanlığı 37327 Bilgisayar Programcılığı 34228 Elektrik Tesisatları ve Pano Monitörlüğü 31829 Ahşap İskelet İmalatı 29530 Deri İşleme 24631 Finans ve Borsa Hizmetleri 23032 Kamuoyu Araştırmacılığı 22533 Motor 21934 Web Programcılığı 21935 Mızraplı Batı Müziği 21536 Emlak Komisyonculuğu 20737 Halkla İlişkiler 18738 Mobilya ve Dekorasyon 18539 Büro Yönetimi ve Sekreterlik 18440 Çinicilik 18341 Mutfak 17542 Bilgisayar Teknik Servisi 16843 Grafik ve Tasarım 16544 Ağırlama ve Gıda Teknolojisi 16145 Hemşirelik 15546 Dış Ticaret Ofis Hizmetleri 14747 Endüstriyel Bakım Onarım 14748 Servis 14749 Bilgisayar (Yazılım) 13850 Tıbbi Sekreterlik 13351 Soğutma Sistemleri 13252 Konaklama Hizmetleri 13153 Tezyinat 12854 Serbest Seramik Şekillendirme 12655 Kimya 115ANKETLERİ DOLDURAN MEZUNLARIN MEZUN OLDUKLARI ALAN/BÖLÜMLERE f

16

GÖRE DAĞILIMI56 Makina Bakım Onarım 11457 Elektronik 11258 Gıda Teknolojisi 10359 Aşçılık 10060 Bilgisayar (Donanım) 9861 Makina Ressamlığı 9662 El Sanatları ve Teknolojisi 8963 Ahşap Yat ve Tekne İmalatı 8864 Anestezi Teknisyenliği 8865 İnşaat Teknolojisi 8766 Laboratuvar Teknisyenliği 8767 Ahşap Doğrama İmalatı 8668 Zeytin İşleme 8569 Mızraplı Halk Müziği 8370 Radyoloji Teknisyenliği 8371 Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatı 7872 Ön Büro 7473 Elektrikli Ev Aletleri Teknik Servisi 7274 Hububat İşleme 6875 Yaylı Enstrüman 6476 Turizm 6277 Tesisat Teknolojisi (Isıtma- Doğalgaz) 5878 Kuaförlük 5579 Veri Tabanı Programcılığı 5480 Fuar Organizasyonu 5281 Bilgisayarlı Makina İmalatı 5182 Kaynakçılık 5183 Grafik 5084 Nakış 4985 Mobilya 4886 Tesisat Teknolojisi 4787 Dış Ticaret 4588 Görüntü ve Ses Sistemleri 4489 Güvenlik Sistemleri 4490 Kadın Giyim Modelistliği 4391 Çay Üretimi ve İşleme 4292 Tekstil 4193 Çevre Sağlığı Teknisyenliği 40

17

ANKETLERİ DOLDURAN MEZUNLARIN MEZUN OLDUKLARI ALAN/BÖLÜMLERE GÖRE DAĞILIMI f

94 Güzellik Hizmetleri 3995 Ağ İşletmenliği 3896 Merkezi İklimlendirme Sistemleri 3597 Metal Doğrama 3598 Seyahat Acenteciliği 3499 Fen Bilimleri (FEN) 33

100 El ve Makine Nakışı 32101 İklimlendirme ve Soğutma 32102 Hazır Giyim 31103 Hazır Giyim Model Marinacılığı 31104 Erken Çocukluk Eğitimi 30105 Sır Üstü Dekorlama 30106 Soğutma ve İklimlendirme 30107 Baskı Öncesi 28108 Tekstil (Konfeksiyon) 28109 Ahşap Doğrama Kaplama 27110 Harita ve Kadastro 27111 Bilgisayarlı Nümerik Kontrol (CNC) 25112 Operasyon 24113 Erkek Giyim Modelistliği 23114 Haberleşme Sistemleri 22115 Tekstil Boya- Baskı- Desen 22116 Tesisat Teknolojisi (Isıtma-Sıhhi Tesisat) 22117 Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri 21118 Mimari Yapı Teknik Ressamlığı 21119 Gazetecilik 20120 Laborant 20121 Pastacılık 20122 Perakendecilik ve Mağaza Yönetimi 20123 Radyo-Televizyon 20124 Endüstriyel Kalıp 19125 Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri (Elektronik) 19126 Makina Model 19127 Rezervasyon 19128 Bilgisayar Destekli Makina Ressamlığı 18129 Matbaa 18130 Otomotiv Elektromekanik 17131 Tesviye 17

18

ANKETLERİ DOLDURAN MEZUNLARIN MEZUN OLDUKLARI ALAN/BÖLÜMLERE GÖRE DAĞILIMI f

132 Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri (Mekanik) 16133 Otomotiv Teknolojisi 16134 Bankacılık 15135 Ebelik 15136 Acil Tıp Sekreterliği 14137 Baskı (TİPO- OFSET) 14138 Cilt Bakımı ve Kuaförlük 14139 Kadın Terziliği 14140 Bar 13141 Boya Üretimi ve Uygulama 13142 Gemi Makinaları 13143 Tekstil (Boya-Apre) 13144 Yapı 13145 Çocuk Giyim Modelistliği 12146 Otomotiv 12147 Özel Organizasyonlar 12148 Saç Bakımı 12149 Bilgisayar Destekli Endüstriyel Modelleme 11150 Kat Hizmetleri 11151 Mızraplı Sanat Müziği 11152 Otomasyon Sistemleri 11153 Radyo-Televizyon Haberciliği 11154 Raylı Sistemler Makina 11155 Terbiye Teknolojileri 11156 Ahşap Üst Yüzey İşlemleri 10157 Bilgi İşlem 10158 Bobinaj 10159 Boya- Baskı- Desen 10160 Kuyumculuk Teknolojisi 10161 Lojistik 10162 Resepsiyon 10163 Tekstil (İplik) 10164 Tıp Elektroniği 10165 Genel Ziraat 9166 Ofset Baskı 9167 Radyo-Televizyon Programcılığı 9168 Yönetici Sekreterliği 9169 Ev Yönetimi ve Beslenme 8

19

ANKETLERİ DOLDURAN MEZUNLARIN MEZUN OLDUKLARI ALAN/BÖLÜMLERE GÖRE DAĞILIMI f

170 Güverte 8171 İnşaat (Üst Yapı) 8172 Makine 8173 Seramik 8174 Tarım Teknolojisi 8175 Tıbbi Laboratuar ve Hasta Dışı Uygulama Cihazlar 8176 Ahşap Süsleme 7177 Ahşap Yat İnşa 7178 Borsa Hizmetleri 7179 Dekoratif Sanatlar 7180 Deniz Araçları Tesisat Donatımı 7181 Kalıp 7182 Moda Tasarımı 7183 Plastik Kalıp 7184 Veteriner Sağlık 7185 Yapı Ressamlığı 7186 Cam İşlemeciliği 6187 Cam Şekillendirme 6188 Hasta Bakımı 6189 Otomotiv Boya 6190 Tıbbi Görüntüleme Sistemleri 6191 Araç Yapım ve Tamiri 5192 Ayakkabı Modelistliği 5193 Boya Teknolojisi 5194 Boya-Apre 5195 Diş Protez Teknisyenliği 5196 Elektromekanik Taşıyıcılar Bakım Onarım 5197 İç Mekân Dekorasyon 5198 Kameramanlık 5199 Konfeksiyon 5200 Makina (Tarım) 5201 Otomatik Kumanda 5202 Sanat (Resim) 5203 Tekstil (Dokuma) 5204 Telekomünikasyon 5205 Yabancı Dil Ağırlıklı Lise Programı Uygulama 5206 Yüksek Gerilim Sistemleri 5207 Diğer Alanlar/Bölümler 192

T O P L A M 54236

20

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi en çok anket dolduran mezunların, bölümlere (alan/dal)

göre dağılımına baktığımızda, bilgisayarlı muhasebe, mobilya döşeme imalatı, sigortacılık, müşteri

temsilciliği ve çocuk gelişimi ve eğitimi bölümlerinden mezun olan öğrencilerin anketlere daha çok

ilgi gösterdikleri veya anketlerin bu meslek dallarındakilere daha fazla ulaştığı söylenebilir. Ancak

araç yapım ve tamiri, ayakkabı modelistliği, boya teknolojisi, boya apre, diş-protez teknisyenliği,

elektromekanik taşıyıcılar bakım-onarım, iç mekan dekorasyon, kameramanlık, konfeksiyon, makine

(tarım) otomatik kumanda, sanat (resim), tekstil (dokuma), telekomünikasyon vb. gibi mezun sayısının

bu sayılardan çok çok fazla olduğu alanlarda anketleri doldurmak için yeterince ilgi gösterilmediği ya

da bu alanlardan mezun olanlara yeterince ulaşılamadığı söylenebilir.

3.1.3. Anket Dolduranların Mezuniyet Yıllarına Göre Dağılımı

Mezunları izleme projesi kapsamına alınan mezunların öğretim yıllarına göre dağılımını

gösteren veriler Tablo 3’te görülmektedir.

TABLO 3ANKET DOLDURANLARIN MEZUNİYET YILLARINA GÖRE DAĞILIMI

S.No Mezun Olunan Eğitim- Öğretim Yılları f %

1 2004 - 2005 Öğretim Yılı 743 1,302 2005 - 2006 Öğretim Yılı 1106 1,943 2006 - 2007 Öğretim Yılı 1203 2,114 2007 - 2008 Öğretim Yılı 1122 1,975 2008 - 2009 Öğretim Yılı 5077 8,916 2009 - 2010 Öğretim Yılı 15629 27,427 2010 - 2011 Öğretim Yılı 32123 56,35

T O P L A M 57003 100,00

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi en çok anket dolduran mezunların, mezuniyet yıllarına

bakıldığında 2010-2011 öğretim yılında mezun olanlar (% 56,35) ilk sırada yer almaktadır. Anket

dolduranlardan son üç yılda mezun olanların sayısının ise önceki yıllarda mezun olanlara göre daha

fazla olduğu görülmektedir.

Bu gösterge, projenin 2007 yılında ülke geneline yaygınlaştırması çalışmalarının etkisini

göstermesi yönünden manidardır

GRAFİK 2

21

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

%1,30 %1,94 %2,11 %1,97

%8,91

%27,42

%56,35

Series1

3.1.4. Mezun Olunan Bölümü/Programı (Alan/Dal) Başkalarına Tavsiye Etme Durumu

Tablo 4’de, mezunların, eğitim aldıkları okulu, bölümü/programı (alanı/dalı) ne derece isabetli

seçtiklerini ve burada aldıkları eğitimden ne derece memnun olduklarını belirlemek amacıyla sorulan

soruya ilişkin olarak verdikleri cevaplar görülmektedir.

TABLO 4MEZUN OLUNAN BÖLÜMÜN/PROGRAMIN (ALAN/DAL) BAŞKALARINA TAVSİYE EDİLME DURUMU

S.No Bölümün/Programın Başkalarına Tavsiye Edilme Durumu f %

1 Evet 50655 94,392 Hayır 3011 5,61

T O P L A M 53666 100,00

Yukarıdaki tabloya bakıldığında, mezunların yüzde 94,39 gibi çok büyük bir çoğunluğunun

mezun oldukları bölümü/programı (alan/dal) başkalarına da tavsiye edebileceğini belirttikleri

görülmektedir. Bu verilere göre mezunların büyük bölümünün mezun oldukları okuldan,

bölümden/programdan (alan/dal) memnun oldukları, yüzde 5,61’lik oranının ise bitirdikleri okuldan ve

programdan memnun olmadıkları ve başkalarına da tavsiye etmedikleri görülmektedir. Eğitimde

öğrencinin devam ettiği okul ve programdaki memnuniyetinin yukarıdaki verilere göre sağlandığı

söylenebilir. Mezunların tamamının bitirdiği okul ve programdan memnun olması temel bir ilkedir.

Ancak mezunun bitirdiği okulu, bölümü/programı yüzde 5,61’lik bir oranla başkalarına tavsiye

etmeyeceğini belirtmesi manidardır. Bu durumun ise mezunların bitirdikleri okul ya da program

türünde gerekli tanıtım, yönlendirme ve rehberlik hizmetlerinden yeterince yararlanmadan kayıt

yaptırmalarından kaynaklanmış olabileceği söylenebilir. Bu durumun nedenlerinin kapsamlı bir

araştırma konusu olabileceği düşünülmektedir.

GRAFİK 3

22

0.0010.0020.0030.0040.0050.0060.0070.0080.0090.00

100.00

% 94,39

% 5,61

Series1

Bölümün/Programın Başkalarına Tavsiye Edilme Durumu

3.1.5 Mezun Olunan Okulun, Bölümün/Programın (Alan/Dal) Başkalarına Tavsiye

Edilmeme Nedenleri

Tablo 5’de, mezun olduğu okulu, bölümü/programı (alan/dal) başkalarına tavsiye etmeyen

mezunlara bu soruda en fazla üç seçenek belirtme imkânı verilmiştir. Tavsiye etmeme nedenlerine

bakıldığında yüzde 22,21 ile yükseköğretime girme şansının az olması en çok belirtilen görüş

olmuştur. İkinci sırada ise yüzde 12,91 ile yükseköğretime girişteki katsayı uygulamasından

kaynaklanan problem gösterilmiştir. Diğer seçenekler içerisinde öne çıkan görüşlerden biri yüzde

12,47 ile mezunun bulunduğu bölgede alanında çalışabileceği iş yerlerinin olmaması ve yüzde 11,36

ile mezun olduğu bölümü/programı sevmemesi başka bir gerekçe olarak ön plana çıkmaktadır. Bu

sonuçlar, okul ve bölümlerin (alan/dal) öğretime açılırken eğitim-istihdam ilişkisinin kurularak

ihtiyaca göre planlama yapılması gereğini ortaya koymaktadır.

Ayrıca, anket dolduranlardan, mezun olduğu okulu, bölümü/programı (alan/dal) başkalarına

tavsiye etmeyenlerin önemli bir kısmının (%35,12) mezuniyet sonrası bir yükseköğretim kurumuna

devam etmeyi öncelikle düşündükleri de anlaşılmaktadır. ÖSYM sisteminde yapılan son değişiklikle

katsayı uygulamasının kaldırılmış olması ilköğretim mezunu öğrencilerin mesleki ve teknik

ortaöğretim okul ve kurumlarına olan ilgilerini bir ölçüde artıracağı sonucunu doğurmaktadır.

TABLO 5

23

MEZUN OLUNAN BÖLÜMÜN/PROGRAMIN BAŞKALARINA TAVSİYE EDİLMEME NEDENLERİ

S.No Öğrencinin Mezun Olduğu Bölümü/Programı Başkalarına Tavsiye Etmeme Nedenleri f %

1 Yükseköğretime girme şansının az olması 1218 22,212 Yükseköğretime girişteki katsayı uygulamasından kaynaklanan problem 708 12,913 Bulunduğum bölgede istihdam imkânının olmaması 684 12,474 Yeterli ücretin verilmemesi 515 9,395 Mesleğimin güncelliğini yitirmekte olması 395 7,206 Mezun olduğum Bölümü/Programı sevmemem 623 11,367 Girişimcilik yeteneği vermemesi 205 3,748 Verilen eğitimin sektörün ihtiyaçlarına cevap vermemesi 412 7,519 Çalışma şartlarının uygun olmaması 432 7,88

10 Kendi işimi kurma imkânının olmaması 292 5,33VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 5484 100,00

Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n: 2473

GRAFİK 4

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00 %22,21

%12,91 %12,47%9,39

%7,20

%11,36

%3,74

%7,51 %7,88%5,33

Series1

3.1.6 Mezunların Yükseköğretime Devam Etme Durumları

24

Öğrencilerin, mezuniyet sonrası eğitim durumlarına ilişkin bulgular Tablo 6’da görülmektedir.

TABLO 6MEZUNİYET SONRASI YÜKSEKÖĞRETİME DEVAM ETME DURUMLARI

S.No Mezuniyet Sonrası Eğitim Durumu f %

1 Eğitim aldığım alanla ilgili 2 yıllık yüksekokula sınavla girdim ve devam ediyorum/bitirdim 9233 17,60

2 Eğitim aldığım alanla ilgili 2 yıllık yüksekokula sınavsız geçişle girdim ve devam ediyorum/bitirdim 11077 21,12

3 Eğitim aldığım alan dışında 2 yıllık yüksekokula devam ediyorum/bitirdim 1595 3,03

4 Eğitim aldığım alanla ilgili 4 yıllık yüksekokula/fakülteye devam ediyorum/bitirdim 4322 8,24

5 Eğitim aldığım alan dışında 4 yıllık yüksekokula/fakülteye devam ediyorum/bitirdim 2116 4,03

6 Yükseköğretime gitmedim 6371 12,157 Öğrenci seçme sınavına hazırlanıyorum 887 1,698 Cevap vermeyen 16859 32,14

T O P L A M 52460 100,00

Bu soruya cevap veren mezunların yüzde 21,12’sinin eğitim aldığı alanla ilgili bir

yüksekokula sınavsız geçişle girdiği, yüzde 17,60’ının eğitim aldığı alanla ilgili 2 yıllık yüksekokula

sınavla girdiği, yüzde 12,15’inin ise yükseköğretime gitmediği şeklinde görüş bildirirken, kendi

alanıyla ilgili dört yıllık yüksekokul/fakülteye girenlerin oranı yüzde 8,24 iken, kendi alanı dışındaki

bir yüksekokul/fakülteye girenlerin oranı ise yüzde 4,14’dür.

GRAFİK 5

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

%17,60%21,12

%3,03

%8,24

%4,03

%12,15

%1,69

%32,14

Series1

25

Mezunlardan herhangi bir yükseköğretim programı ile ilgisi olanların genel toplamına

bakıldığında bu oranın yüzde 64,02 olduğu görülmektedir. Bu durum, veri toplama araçlarını

çoğunlukla bir yükseköğretim programı ile ilgisi olan mezunların sisteme kayıt olup doldurduğu

şeklinde yorumlanabilir.

3.1.7 Mezunların Hâlen Bir İşte Çalışma Durumu

Araştırma kapsamındaki mezunların çalışma durumlarına ilişkin elde edilen veriler Tablo 7’de

verilmiştir. Bu verilere göre mezunların yüzde 26,91’i hâlen bir işte çalıştığını, yüzde 73,09’u ise

çalışmadıklarını belirtmişlerdir.

TABLO 7MEZUNLARIN HÂLEN BİR İŞTE ÇALIŞMA DURUMU

S.No Öğrencilerin Halen Bir İşte Çalışma Durumları f %

1 Evet 14450 26,912 Hayır 39249 73,09

T O P L A M 53699 100,00

Mesleki ve teknik eğitimin genel eğitime göre pahalı bir eğitim olduğu göz önüne alındığında,

mezunlarının üçte ikisinin istihdam edilmemiş olması, yani iş piyasanın içerisinde olmamasının

nedenleri üzerinde önemle durulması gerekmektedir.

Mezunların hâlen bir işte çalışmama oranlarının yüksek çıkmış olması eğitim-istihdam

ilişkisinin sağlıklı işlememesinden kaynaklanabileceği gibi bu sonuç Tablo 7 ile beraber

değerlendirildiğinde çalışmıyorum seçeneğinde görüş belirtenlerin bir kısmının da hâlen bir

yükseköğretim programına devam ettiği şeklinde yorumlanabilir.

GRAFİK 6

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

% 26,91

% 73,09

Series1

26

3.1.8. Mezunların Çalıştıkları Sektörlere Göre Dağılımı

Mezuniyet sonrası iş bulup çalışan mezunların çalıştıkları sektörlere göre dağılımı Tablo 8’de

verilmiştir. Bu soruyu cevaplayanlardan, muhasebe ve finans alanında çalışanlar 1389 kişi ile ilk

sırada yer alırken, elektrik- elektronik teknolojisi alanı 1341 ile ikinci sırada, bilişim teknolojileri alanı

ise 1014 ile üçüncü sırada yer almaktadır.

Bunları diğer sektörlerde çalışan mezunlar izlemektedir. En az anket dolduran mezunlar

ortopedik protez ve Ortez (16), itfaiyecilik ve yangın güvenliği (11) ve meteoroloji (3) sektöründe

çalışanlardır. Burada, anket dolduran çalışan mezunların 59 sektöre dağıldığı görülmektedir.

TABLO 8MEZUNLARIN ÇALIŞTIĞI SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI

S.No Mezunların Çalışmış Olduğu/Çalıştığı Sektörlere Göre Dağılımı f

1 Muhasebe ve Finans 13892 Elektrik- Elektronik Teknolojisi 13413 Bilişim Teknolojileri 10144 Makina Teknolojisi 8845 Ahşap Teknolojisi/Mobilya ve İç Mekân Tasarımı 6926 Büro Yönetimi ve Sekreterlik 6537 Yiyecek İçecek Hizmetleri 6338 Hemşirelik 5519 Metal Teknolojisi 457

10 Çocuk Gelişimi ve Eğitimi 41211 Radyoloji 38412 Motorlu Araçlar Teknolojisi 36413 Sağlık Hizmetleri Sekreterliği 33214 Giyim Üretim Teknolojisi 31415 Acil Sağlık Hizmetleri 30816 Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme 28317 Pazarlama ve Perakende 27818 İnşaat Teknolojisi 27019 Tekstil Teknolojisi 21820 El Sanatları Teknolojisi 21321 Adalet 20522 Konaklama ve Seyahat Hizmetleri 20123 Kimya Teknolojisi 20024 Laboratuvar Hizmetleri 19825 Güzellik ve Saç Bakım Hizmetleri 17826 Denizcilik 17327 Gıda Teknolojisi 16828 Bahçecilik 150

S.No Mezunların Çalışmış Olduğu/Çalıştığı Sektörlere Göre Dağılımı f

27

29 Grafik ve Fotoğraf 12830 Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri 12831 Ulaştırma Hizmetleri 12332 Ayakkabı ve Saraciye Teknolojisi 12033 Eğlence Hizmetleri 11934 Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri 11435 Harita/Tapu ve Kadastro 10536 Gazetecilik 10237 Aile ve Tüketici Hizmetleri 10138 Raylı Sistemler Teknolojisi 7539 Seramik ve Cam Teknolojisi 7340 Kuyumculuk Teknolojisi 6941 Biyomedikal Cihaz Teknolojileri 6642 Çevre Sağlığı 6343 Anestezi ve Reanimasyon 5744 Tarım Teknolojisi 5445 Sanat ve Tasarım 5346 Matbaa 4847 Müzik Aletleri Yapımı 4748 Metalürji 4449 Plastik Teknolojisi 4250 Radyo-Televizyon 4051 Gemi Yapımı/Deniz Araçları Yapımı 3652 Tıbbî Laboratuvar 3653 Diş Protez 3454 Hasta ve Yaşlı Hizmetleri 2955 Uçak Bakım 2756 Hayvan Sağlığı 1857 Ortopedik Protez ve Ortez 1658 İtfaiyecilik ve Yangın Güvenliği 1159 Meteoroloji 3

T O P L A M 14444

3.1.9 Mezunların Çalıştığı İş Yerinin Yasal Statüsü

İş yerleri, çalıştırdığı personel sayısına göre 5 kategoriye ayrılmıştır (Tablo 9). Bu

sınıflandırmaya göre mezunların yüzde 39,66’sı küçük ölçekli özel sektörde (1-20 personel), yüzde

21,73’ü kamu sektöründe, yüzde 19,08’i büyük ölçekli özel sektörde (151 ve daha fazla personel),

çalışmaktadır. 21-50 arasında personel çalıştıran küçük ölçekli işletmelerde çalışanların oranı yüzde

8,46, orta ölçekli özel sektörde (51-150 personel) çalışanların oranı ise sadece 11,07’dir.

28

Mezunların yarıya yakınının küçük ölçekli (KOBİ) işletmelerde çalıştığı görülmektedir.

Ülkemizdeki işletme sayısının büyük çoğunluğunun 1-20 kişi çalıştıran işletmeler olduğu göz önüne

alındığında verilerin bu şekilde çıkması doğal bir sonuçtur.

TABLO 9MEZUNLARIN ÇALIŞTIĞI İŞ YERLERİNİN YASAL STATÜSÜ

S.No Öğrencilerin Çalıştığı İşyerlerinin Yasal Statüsü f %1 Kamu sektörü 3148 21,732 Küçük ölçekli özel sektörde (1-20 personel) çalışıyor 5745 39,663 Küçük ölçekli özel sektörde (21-50 personel) çalışıyor 1225 8,464 Orta ölçekli özel sektörde (51-150 personel) çalışıyor 1604 11,075 Büyük ölçekli özel sektörde (151 ve daha fazla personel) çalışıyor 2763 19,08

T O P L A M 14485 100,00

GRAFİK 7

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

%21,73

%39,66

%8,46%11,07

%19,08 Series1

3.1.10. Mezunların İşlerinde Çalışma Şekli

Mezunların işlerinde sürekli mi yoksa geçici olarak mı çalıştıklarını öğrenmek amacıyla

yöneltilen soruyla ilgili elde edilen bulgular Tablo 10’da görülmektedir. Mezunların yarıdan fazlası

sürekli, diğer kısmı ise geçici işçi olarak çalışmaktadır.

TABLO 10MEZUNLARIN İŞLERİNDE ÇALIŞMA ŞEKLİ

29

S.No İşinde Çalışma Şekli f %1 Sürekli 8332 57,52

2 Geçici 6153 42,48

T O P L A M 14485 100,00

Yukarıdaki tablonun incelenmesinden anlaşılacağı üzere işletmelerde geçici olarak çalışan

mezunların da önemli bir oran teşkil ettiği görülmektedir. Bu durumun ayrıca araştırılmasının yararlı

olacağı düşünülmektedir.

GRAFİK 8

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

% 57,52

% 42,48

Series1

3.1.11. Çalışan Mezunların Bağlı Bulundukları Sosyal Güvenlik Kurumları

Çalışan mezunların bağlı bulundukları sosyal güvenlik kurumlarına ilişkin elde edilen bulgular

Tablo 11’de verilmiştir. Mezunların yüzde 62,50 gibi çok büyük bir kesimi Sosyal Güvenlik

Kurumuna kayıtlıdır. Yaklaşık beş çalışan mezundan birinin (% 17,95) ise ne yazık ki herhangi bir

sosyal güvencesinin olmadığı anlaşılmaktadır. Mezunlardan BAĞKUR’lu olanların oranının yüzde

5,19 ile düşük seviyede olması mezunların kendi işyerlerini açıp çalıştırmada isteksiz oldukları

şeklinde yorumlanabilir.

TABLO 11ÇALIŞAN MEZUNLARIN BAĞLI BULUNDUĞU SOSYAL GÜVENLİK KURUMU

30

S.No Öğrencilerin Bağlı Bulunduğu Sosyal Güvenlik Kurumu f %

1 Emekli Sandığı (SGK) 1748 12,072 Sosyal Sigortalar Kurumu (SGK) 9049 62,503 BAĞKUR (SGK) 752 5,194 Özel Sigorta 331 2,295 Sosyal Güvencem yoktu/yok 2598 17,95

TOPLAM 14478 100,00

GRAFİK 9

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

%12,07

%62,50

%5,19%2,29

%17,95

Series1

3.1.12 Mezunların İşlerini Bulma Yöntemi

Mezun olduktan sonra işlerini bulma yöntemlerini öğrenmek amacıyla yöneltilen soruyla ilgili

mezunlardan elde edilen bulgular Tablo 12’de verilmiştir. Tablo incelendiğinde mezunların yüzde

46,10’u tanıdık vasıtası ile yüzde 13,58’i mezun olduğu okul aracılığı ile yüzde 15,68’i son sınıfta iken

işletmede beceri eğitimi /staj yaptığı iş yerinde, yüzde 8,19’u ise ilan (gazete, internet, vs.) yoluyla, iş

buldukları anlaşılmaktadır.

TABLO 12MEZUNLARIN İŞLERİNİ BULMA YÖNTEMİ

S.No Öğrencilerin İşlerini Bulma Yöntemleri f %

31

1 Tanıdık vasıtasıyla 6658 46,102 İŞKUR aracılığı ile 332 2,303 Mezun olduğum okul aracılığı ile 1960 13,584 Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) ile 1290 8,935 İlân (Gazete, İnternet, vs.) yoluyla 1039 7,196 Kendi işyerimde çalışıyorum 518 3,597 Aileme ait iş yerinde çalışıyorum 380 2,638 İşletmede beceri eğitimi /staj yaptığım işyerinde çalışıyorum 2264 15,68

TOPLAM 14441 100,00

Bu dağılıma göre iş bulan mezunların büyük çoğunluğu tanıdık vasıtası ile iş bulmakta olup,

Türkiye İş Kurumu aracılığı ile iş bulanların oranı ise önceki yıllardaki (2007 yılı yüzde 1,30, 2008

yılı yüzde 1,15, 2009 yılı yüzde 1,23, 2010 yılı yüzde 1,45) araştırma raporlarında görüldüğü gibi

oldukça düşüktür (yüzde 2,30). İŞKUR aracılığı ile işlerini bulanların sayısının neden düşük

olduğunun ayrıca irdelenmesi gerekmektedir. Mezunların yüzde 46,10’luk bir kısmının tanıdık

vasıtasıyla iş bulması dikkat çekicidir.

GRAFİK 10

0.005.0010.0015.0020.0025.0030.0035.0040.0045.0050.00%46,10

%2,30

%13,58%8,93 %7,19

%3,59 %2,63

%15,68

Series1

3.1.13. Mezuniyet Sonrası İlk İşlerini Bulma Süreleri

32

Tablo 13’de, mezuniyet sonrası çalışanların ilk işlerini bulma sürelerini öğrenmek amacıyla

yöneltilen soruyla ilgili mezunlardan elde edilen bulgular görülmektedir. Tablo incelendiğinde

mezunların yüzde 73,12 gibi çok büyük bir kesiminin 6 ay ve daha az sürede ilk işlerini buldukları,

yüzde 10,02’sinin 7 ile 12 ay, yüzde 12,17’sinin ise 19 ay ve daha fazla bir sürede ilk işlerini

buldukları görülmektedir.

TABLO 13MEZUNLARIN İLK İŞİNİ MEZUN OLDUKTAN KAÇ AY SONRA BULDUĞU

S.No Mezun Olduktan Sonra İlk İşi Bulma Süresi f %

1 6 ay ve daha az 10578 73,122 7 – 12 ay 1449 10,023 13 - 18 ay 679 4,694 19 ay ve daha fazla 1760 12,17

TOPLAM 14466 100,00

Bu dağılıma göre çalışan mezunların büyük bir kısmının ilk işlerini mezuniyetlerinden kısa bir

süre sonra buldukları anlaşılmaktadır. Bu verilere göre, meslek liselerinden mezun olanların çalışmak

istediklerinde çok kısa sürede iş bulabildikleri sonucu çıkarılabilir.

GRAFİK 11

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00 % 73,12

%10,02% 4,69

% 12,17

Series1

3.1.14. Mezunların Hâlen Çalışmakta Oldukları İşle İlgili Mesleki Eğitim Alma

Durumları

Çalışan mezunların, mezuniyet sonrası, hâlen çalıştıkları işle ilgili aldıkları mesleki eğitim

durumunu gösteren bulgular Tablo 14’de görülmektedir. Tablo incelendiğinde mezunların yüzde

51,60’ı mezuniyet sonrası çalıştığı işle ilgili hiçbir eğitim almadığını belirtmiştir. Yüzde 22,18’i

çalıştıkları işyerinde açılan kurslara katıldığını, yüzde 14,19’u özel kurslara katıldığını, yüzde 12,03’ü

ise kamunun (HEM, MEM vs.) açtığı kurslara katıldığını belirtmiştir.

33

TABLO 14MEZUNLARIN HÂLEN ÇALIŞMAKTA OLDUĞU İŞLE İLGİLİ MESLEKİ EĞİTİM ALMA DURUMU

S.No Meslekî Eğitim Alma Durumu f %

1 İşyerinde açılan kursa katıldım 3678 22,182 Kamu kurumlarının açtığı kurslara katıldım 1994 12,033 Özel kurslara katıldım 2353 14,194 Hiçbir eğitim almadım 8557 51,60

VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 16582 100,00

Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n:14465

İşletmelerde çalışanlara yönelik verilen eğitimlerle, gelişen bilgi ve teknolojileri yakından

takip etmeleri sağlanmaktadır. Burada alınan ek eğitim, çalışanların bilgi ve becerisini artırdığı gibi

statü ve iş verimlerini de artırmaktadır. Teknolojinin hızlı değişimi ve gelişimi mesleki eğitimde hayat

boyu öğrenmenin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Buradaki veriler ile önceki yılların araştırma

verilerinin aynı sonuçları gösteriyor olması yıllar itibariyle çalışanların işleriyle ilgili mesleki eğitim

alma durumunda bir değişikliğin olmadığını göstermektedir. Çalışanların yüzde 51,60’ının mezuniyet

sonrası çalıştığı işle ilgili hiçbir eğitim almaması manidardır. Bu durum çalışan ya da işletme

sahiplerinin eğitim ihtiyaçlarının farkında olmadığı ya da eğitime erişim imkânlarının sınırlı olduğu

şeklinde de yorumlanabilir.

GRAFİK 12

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

%22,18

%12,03 %14,19

%51,60

Series1

3.1.15 Mezunların Hâlen Çalışmakta Oldukları İşte Aldıkları Ücret Durumu

34

Araştırma kapsamına alınan mezunlardan, çalışanların almakta oldukları ücreti öğrenmek

amacıyla yöneltilen soruyla ilgili elde edilen bulgular Tablo 15’de görülmektedir. Tablo

incelendiğinde araştırma kapsamına alınan mezunlardan hâlen çalışanların yüzde 27,58’i asgari ücretin

üzerinde, yüzde 30,10’u asgari ücret kadar, yüzde 24,72’i asgari ücretten daha az, yüzde 17,60’ı ise

asgari ücretin iki katı veya daha fazla gelir elde ettiklerini beyan etmişlerdir. Bu verilere göre mezun

çalışanların yarıya yakını asgari ücretin üzerinde ücret aldıkları belirtirken diğer yarısı ise asgari ücret

veya daha az ücret aldıklarını belirtmişlerdir.

TABLO 15MEZUNLARIN HÂLEN ÇALIŞDIKLARI İŞTE ALDIKLARI AYLIK ÜCRET DURUMU

S.No Öğrencilerin Aylık Ücret Durumu f %

1 Asgari ücretten az 3575 24,72

2 Asgari ücret 4353 30,10

3 Asgari ücretin üzerinde 3990 27,584 Asgari ücretin iki katı veya daha fazla 2545 17,60

T O P L A M 14463 100,00

Ayrıca, bu dağılım Ülkemizde meslek lisesi mezunu olup asgari ücretin altında bir gelirle

çalışmakta olanların bulunduğunu göstermesi açısından manidardır. Günümüz şartlarında asgari

ücretin kişilerin geçimini sağlamada yetersiz olduğu dikkate alındığında meslek lisesi mezunlarının bir

bölümünün mezun oldukları alanda çalışmamalarının nedeni olarak bu durum görülebilir. Buradan,

bireylerin işsiz kalmama uğruna bu şartlarda çalışmayı kabul ettikleri de anlaşılmaktadır. Bu sonuçlar

mezunların aldıkları ücretlerde daha önceki yıllara göre önemli bir değişikliğin olmadığını

göstermektedir.

GRAFİK 13

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

%24,72

%30,10

%27,58

%17,60Series1

3.1.16. Mezunların Hâlen Çalışmakta Oldukları İşin Mezun Olduğu Bölümle/ Programla

İlgisi

35

Mezunların çalışmakta oldukları işin, mezun oldukları bölümle/programla ilgisine yönelik elde

edilen bulgular aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo incelendiğinde mezunların yüzde 58,41’i aldıkları

eğitimle tamamen ilgili, yüzde 27,32’si kısmen ilgili, yüzde 14,27’si ise tamamen ilgisiz alanlarda

çalışmakta olduklarını belirtmişlerdir.

TABLO 16ÇALIŞILAN İŞİN MEZUN OLUNAN BÖLÜMLE/PROGRAMLA İLGİ DERECESİ

S.No Yapılan İşin Mezun Olunan Bölümle/Programla İlgi Derecesi f %1 Tamamen ilgili 8449 58,412 Kısmen ilgili 3952 27,323 Tamamen ilgisiz 2064 14,27

T O P L A M 14465 100,00

Tablodaki dağılımda, çalışmakta oldukları işin mezun oldukları bölümle/programla kısmen

ilgili (Örneğin, metal işleri veya torna tesviye bölümünü bitiren öğrencinin otomotiv sektöründe

çalışması) seçeneği ile tamamen ilgili seçeneklerini, yaptıkları işle uyumlu olduğu şekilde

değerlendirmemiz hâlinde; mezunların çalıştıkları işlerin bitirdikleri bölümle/programla büyük oranda

uyumlu olduğu söylenebilir. Ancak, aldıkları eğitimle tamamen ilgisiz alanlarda çalışanların sayısının

yaklaşık 1/6 oranında olması Ülkemizde eğitime ayrılan kaynakların bir bölümünün de amacına uygun

olarak değerlendirilemediğini göstermektedir. Buradaki sonuçların da daha önceki yıllardaki araştırma

sonuçları ile benzerlik göstermesine rağmen mezun oldukları bölümle/programla tamamen ilgisiz

alanlarda çalışanların oranının bir önceki yıla oranla düşük (2010 yılında bu oran yüzde 23,92)

çıkması bu konuda olumlu bir değişmenin ve gelişmenin olmasını göstermesi yönüyle manidardır.

GRAFİK 14

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

% 58,41

% 27,32

% 14,27

Series1

3.1.17. Okulda Kazanılan Mesleki Bilgilerin Hâlen Yapılan İşteki Yeterlik Durumu

36

Çalışan mezunların, okulda kazanmış oldukları mesleki bilgileri hâlen çalışmakta oldukları iş

için yeterli bulma durumuna yönelik elde edilen bulgular Tablo 17’de görülmektedir. Tablo

incelendiğinde okulda kazanılan mesleki bilgilerin iş hayatının taleplerine uygunluğu konusunda

mezunların yüzde 32,82’si “çok az”, yüzde 25,43’ü “hiç”, yüzde 25,11’i “kısmen”, yüzde 11,62’si

“oldukça, yüzde 5,02’si ise “çok şeklinde değerlendirmektedir.

TABLO 17OKULDA KAZANILAN MESLEKİ BİLGİLERİ

YAPMAKTA OLDUKLARI İŞ İÇİN YETERLİ BULMA DURUMU

S.No Meslekî Bilgilerini Yapmakta Oldukları İş İçin Yeterli Bulma Durumu f %

1 Çok 629 5,02

2 Oldukça 1456 11,62

3 Kısmen 3147 25,11

4 Çok az 4113 32,82

5 Hiç 3186 25,43

T O P L A M 12531 100,00

Belirtilen görüşlerin dağılımına bakıldığında, mezunların okullarda kazanmış oldukları

mesleki bilgilerin iş hayatının taleplerine büyük oranda uygun olmadığı anlaşılmaktadır. Kısmen ve

aşağısı birlikte değerlendirildiğinde, çeşitli sebeplerden dolayı öğrencilerimizin yüzde 82’sine mesleki

bilginin yeterince kazandırılmadığı söylenebilir. Bu durum, işveren anketlerinde belirtilen

programların hazırlanmasında işverenlerin görüşlerinin yeterince alınmadığı görüşünü de

desteklemektedir. Bu sonuçlarla, daha önceki yıllarda yapılan araştırma sonuçlarındaki sıralamanın

farklılık göstermesi de çok manidardır. Bu oranlarda çok büyük değişiklikler olduğu görülmektedir.

GRAFİK 15

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

%5,02

%11,62

%25,11

%32,82

%25,43

Series1

3.1.18. Okulda Kazanılan Mesleki Becerilerin Hâlen Yapılmakta Olunan İş İçin

37

Yeterlik Durumu

Tablo 18’de, çalışan mezunların okulda kazanmış oldukları mesleki becerileri hâlen

çalışmakta oldukları iş için yeterli bulma durumuna yönelik elde edilen bulgular görülmektedir. Tablo

incelendiğinde okullarda kazanılan mesleki becerilerin iş hayatının taleplerine uygunluğu konusunda

mezunların yüzde 38,49’u “oldukça”, yüzde 29,14’ü “çok”, yüzde 24,44’ü “kısmen”, yüzde 6,14’ü

ise “çok az” seçeneğinde görüş belirttiği anlaşılmaktadır.

TABLO 18OKULDA KAZANILAN MESLEKİ BECERİLERİ

YAPMAKTA OLDUKLARI İŞ İÇİN YETERLİ BULMA DURUMU

S.No Meslekî Becerileri/Pratiği Yapmakta Oldukları İş İçin Yeterli Bulma Durumu f %

1 Çok 3627 29,142 Oldukça 4791 38,493 Kısmen 3041 24,444 Çok az 764 6,145 Hiç 223 1,79

T O P L A M 12446 100,00

Belirtilen görüşlerin dağılımına bakıldığında, çok ve oldukça seçeneklerinde görüş

bildirenlerin toplamının yüzde 67,63 oranında olduğu görülmektedir. Mezunların okullarda kazanmış

oldukları mesleki becerilerin büyük oranda iş hayatının taleplerine uygun olduğu söylenebilir. Ancak

mezun çalışanlar, mesleki becerilerini, mesleki bilgiye göre daha başarılı bulmaktadırlar. Burada da

daha önceki yıllarda yapılan araştırma sonuçlarıyla örtüşen değerler karşımıza çıkmaktadır

GRAFİK 16

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

%29,14

%38,49

%24,44

%6,14

%1,79

Series1

38

3.1.19. Okulda Kazanılan Mesleki Tutum ve İş Alışkanlıklarının Yapılmakta Olunan İş

İçin Yeterlik Durumu

Çalışan mezunların, okulda kazanmış oldukları mesleki tutum ve iş alışkanlıklarını hâlen

yapmakta oldukları iş için yeterli bulmalarına yönelik elde edilen bulgular Tablo 19’da görülmektedir.

Tablo incelendiğinde okullarda kazanılan mesleki tutum ve iş alışkanlıklarının iş hayatının taleplerine

uygunluğu konusunda, mezunların yüzde 38,61’i “oldukça”, yüzde 34,04’ü “çok”, yüzde 21,60’ı

“kısmen”, yüzde 4,13’ünün ise “çok az” seçeneğinde görüş belirttiği anlaşılmaktadır

TABLO 19MEZUNLARIN OKULDA KAZANMIŞ OLDUKLARI MESLEKİ TUTUM VE İŞ ALIŞKANLIKLARINI YAPMAKTA

OLDUKLARI İŞ İÇİN YETERLİ BULMA DURUMU

S.No Meslekî Tutum ve İş Alışkanlıklarını Yapmakta Oldukları İş İçin Yeterli Bulma Durumu f %

1 Çok 4237 34,04

2 Oldukça 4805 38,61

3 Kısmen 2688 21,60

4 Çok az 514 4,13

5 Hiç 202 1,62

T O P L A M 12446 100,00

Belirtilen görüşlere göre, mezunların okullarda kazanmış oldukları mesleki tutum ve iş

alışkanlıkları iş hayatının taleplerine yaklaşık yüzde 73 oranında uygundur. Bu sonuç mesleki beceride

elde edilen görüşlerle paralellik gösterse de daha iyi durumda olduğu görülmektedir. Eğitimin amacı

ve hedefinin tam öğrenme olduğu göz önüne alındığında bu sonucun yeterli olduğu söylenemez.

Buradaki sonuçlar da daha önceki yıllarda yapılan e-mezun araştırma sonuçları ile büyük oranda

benzerlik göstermektedir.

GRAFİK 17

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00%34,04

%38,61

%21,60

%4,13%1,62

Series1

39

3.1.20. Okulda Kullanılan Araç Gereçlerle İş Yerinde Kullanılanlar Arasındaki

Benzerlik Durumu

Tablo 20’de, çalışan mezunların okulda kullandıkları araç gereçle, iş yerinde kullandıkları araç

gereç arasındaki benzerlik durumuna yönelik elde edilen bulgular görülmektedir. Tablo incelendiğinde

okullarda kullanılan araç gereçlerle, iş yerlerinde kullanılan araç gereçler arasında mezunların, yüzde

33,04’ü “oldukça”, yüzde 27,41’i “çok”, yüzde 25,40’ı “kısmen”, yüzde 9,40’ı ise “çok az” benzerlik

olduğu görüşünü belirtmişlerdir.

TABLO 20OKULDA KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLERLE İŞ YERİNDE KULLANILANLAR

ARASINDAKİ BENZERLİK DURUMU

S.No Okuldaki Araç-Gereçlerle İşyerindekiler Arasındaki Benzerlik Durumu f %

1 Çok 3411 27,412 Oldukça 4111 33,043 Kısmen 3161 25,404 Çok az 1169 9,405 Hiç 591 4,75

T O P L A M 12443 100,00

Belirtilen görüşlerin dağılımında, kısmen ve altını yetersiz kabul edecek olursak okullardaki

makine ve teçhizatın işletmelerde kullanılan makine teçhizat ile yeterince uyum göstermediği

söylenebilir. Burada olumlu görüş bildirenlerin oranlarının nispeten yüksek olması, ankete cevap

veren mezunların büyük kısmının küçük işletmelerde çalışmasından kaynaklanmış olabilir. Daha

önceki yıllara ait aynı soruya ilişkin veriler yukarıdaki verilerle karşılaştırıldığında örtüşen sonuçlar

görülmektedir.

GRAFİK 18

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

%27,41

%33,04

%25,40

%9,40

%4,75

Series1

40

3.1.21. Mezunların Bitirmiş Oldukları Bölüm/Program (Alan/Dal) Dışında Bir

İşte Çalışma Nedenleri

Tablo 21’de, hâlen bir işte çalışan mezunların okullarından mezun olduktan sonra, mezun

oldukları bölüm/program (alan/dal) dışında bir işte çalışma nedenlerini öğrenmek amacıyla yöneltilen

soruyla ilgili elde edilen bulgular görülmektedir. Bu soruda mezunlara sunulan seçeneklerden en fazla

üç tanesini belirtmelerine imkân verilmiştir. Tablo incelendiğinde mezunların yüzde 26,93’ü öğrenim

gördüğü bölümde/programda iş bulamadığı için, yüzde 21,02’si tamamen tesadüf, özel bir nedeni

olmadığı için, yüzde 8,96’sı alanında çalıştığı işlerde tatminkâr ücret alamadığı için, yüzde 8,08’i

mezun olduğu bölümü/programı sevmediği için, yüzde 7,71’i alanında ciddi bir iş araştırması

yapmadığı için, yüzde 6,89’u çalışmakta olduğu işte daha fazla ücret aldığı için, yüzde 5,44’ü alanında

çalıştığı işlerde sosyal güvencesi sağlanmadığı için, yüzde 2,96’sı işveren tarafından mesleğinde

yeterli görülmediği için, yüzde 2,88’i ise alanında çalıştığı işlerde iş güvenliği ve işçi sağlığına önem

verilmediği için mezun olduğu bölümün/programın dışında bir işte çalıştıkları görülmektedir.

TABLO 21MEZUN OLDUKLARI BÖLÜMÜN/PROGRAMIN (ALAN/DAL) DIŞINDA BİR İŞTE ÇALIŞMA NEDENLERİ

S.No Mezun Oldukları Bölümün/Alanın/Dalın Dışında Bir İşte Çalışmalarının Nedenleri f %

1 Öğrenim gördüğüm bölümde/alanda/dalda iş bulamadığımdan 926 26,932 Mezun olduğum bölümü/alanı/dalı sevmediğimden 278 8,083 İşveren tarafından mesleğimde yeterli görülmediğimden 102 2,964 Sosyal güvencem sağlanmadığından 187 5,445 İş güvenliği ve işçi sağlığına önem verilmediğinden 99 2,886 Alanımda tatminkâr ücret alamadığımdan 308 8,967 Çalışmakta olduğum işte daha fazla ücret aldığımdan 237 6,898 Tamamen tesadüf, özel bir nedeni yok 723 21,029 Çalışmakta olduğum işyerinin aileme ait olmasından 162 4,71

10 Branşımda ciddi bir iş araştırması yapmadığımdan 265 7,7111 Mesleğimde kendimi yeterli bulmadığımdan 109 3,1712 Alanım dışında iş yeri açtığımdan 43 1,25

VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 3439 100,00Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n: 2062

Bu verilere göre alanı dışında çalışan mezunların yarıdan fazlasını, alanında iş bulamayanlar,

alanı dışındaki bir işe tamamen tesadüfen girmiş olanlar ve alanında tatminkâr ücret alamadığı için

başka bir alanda çalışmak zorunda kalanlar oluşturmaktadır. Yaklaşık 10 mezundan birinin de mezun

olduğu bölümü/programı (alan/dal) sevmemesi çok manidardır. Buradaki sonuçlarla daha önceki

yıllardaki araştırma sonuçları da paralellik göstermektedir.

GRAFİK 1941

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00%26,93

%8,08

%2,96%5,44

%2,88

%8,96%6,89

%21,02

%4,71%7,71

%3,17%1,25

Series1

3.1.22 Mezun Olduktan Sonra Hiçbir İşte Çalışmama Nedenleri

Mezunların, mezun olduktan sonra hiçbir ücretli işte çalışmama nedenlerini öğrenmek

amacıyla yöneltilen soruyla ilgili elde edilen bulgular Tablo 22’de görülmektedir. Bu soru ile ilgili

olarak anketi dolduranların en fazla üç seçenek belirtmelerine imkân verilmiştir. Tablo incelendiğinde

mezuniyet sonrası hiçbir işte çalışmayan mezunların yüzde 31,74’ü üniversite giriş sınavlarına

hazırlandığı için, yüzde 15,62’si mezun olduğu alanda iş bulamadığı için, yüzde 12,66’sı hiç çalışmak

istemediği için, yüzde 9,71’i teklif edilen ücreti yetersiz bulduğu için, yüzde 8,77’si çalışmak istediği

hâlde hiçbir alanda iş bulamadığı için, yüzde 4,04’ü mesleğinde çalışacak kadar kendini yeterli

bulmadığı için, yüzde 4,04’ü ailesi izin vermediği için, yüzde 2,01’i ise ailesinin ekonomik

durumunun iyi olmasından dolayı, yüzde 0,93’ü ise sağlık nedenlerinden dolayı mezuniyet sonrası

hiçbir işte çalışmadığı/çalışamadığı şeklinde görüş belirtmişlerdir.

Bu dağılıma bakıldığında mezun olduğu alanda iş bulamayanların oranının ikinci sırada

olduğu görülmektedir. Bu sonuç eğitim istihdam ilişkisinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini

göstermektedir. Mezuniyet sonrası çalışmama nedeni olarak, üniversite giriş sınavlarına hazırlanmanın

birinci sırada çıkması, Ülkemizde toplumun büyük bir kesiminde iyi bir hayat kurmanın tek yolunun

üniversitede okumak olduğu gibi bir düşüncenin hâlâ yaygın olarak devam ettiği şeklinde

yorumlanabilir.

TABLO 22

42

MEZUNİYET SONRASI HİÇBİR İŞTE ÇALIŞMAMA NEDENİ

S.No Mezun Olduktan Sonra Hiçbir İşte Çalışmama Nedeni f %1 Çalışmak istemediğimden 4910 12,662 Mezun olduğum alanda iş bulamadığımdan 6055 15,623 Verilen ücretin yetersiz olmasından 3767 9,714 Ailem izin vermediğinden 1565 4,045 Ailemin ekonomik durumunun iyi olmasından 780 2,016 Mesleğimde çalışmak için kendimi yeterli bulmadığından 1565 4,047 Çalışmak istediğim halde hiçbir alanda iş bulamadığımdan 3400 8,778 Sağlığımın elverişsiz olmasından 361 0,939 Üniversite giriş sınavlarına hazırlandığımdan 12307 31,74

10 Bir yükseköğretim kurumuna devam ettiğimden 4065 10,48VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 38775 100,00

Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n: 25898

Bu sonuç, üniversiteli olmanın toplumda hâlâ statü sahibi olmakla eşdeğer görüldüğünün de

bir işaretidir. Bu olgunun sosyolojik ve psikolojik boyutunun olduğu da bir gerçektir. Üçüncü sırayı

ise çalışmak istediği halde hiçbir alanda iş bulamayanların alması, Ülkemizdeki işsizliğin henüz

istenilen seviyeye indirilemediğinin bir göstergesi olarak yorumlanabilir.

GRAFİK 20

0.005.00

10.0015.0020.0025.0030.0035.00

%12,66%15,62

%9,71

%4,04 %2,01 %4,04%8,77

%0,93

%31,74

%10,48

Series1

3.1.23. Mezunların İşten Ayrılarak İşsiz Kalma Nedenleri

43

Ücretli bir işte çalışan mezunların, işlerinden ayrılma nedenlerini öğrenmek amacıyla

yöneltilen soruyla ilgili elde edilen bulgular Tablo 23’de görülmektedir. Bu soruda da mezunlara,

sunulan seçeneklerden en fazla üç tanesini belirtebilme imkânı verilmiştir. Tablo incelendiğinde

mezuniyet sonrası ücretli bir işte çalışırken bu işinden ayrılan/ayrılmak zorunda kalan mezunların,

yüzde 27,62’si verilen ücret tatminkâr olmadığı için, yüzde 14,76’sı sosyal güvencesi (SGK)

sağlanmadığı için, yüzde 7,97’si iş yerinde çalışma şartları ağır olduğu için, yüzde 4,80’i çalıştığı

işletmenin ekonomik kriz yaşaması nedeniyle, yüzde 4,73’ ü kendinden kaynaklanan sorunlardan,

yüzde 7,24’ü çalışma ortamı uygun olmadığı için, yüzde 4,74’ü işverenle/iş yerindekilerle

anlaşamadığından, yüzde 5,77’si iş yerinde işçi sağlığı ve iş güvenliğine önem verilmediğinden, yüzde

4,19’ u ailesi istemediği için, yüzde 9,71’i çalıştığı işi beğenmediği için, yüzde 9,19’u ise mevcut

işinde kendini geliştiremediği için, işinden ayrıldıkları/ayrılmak zorunda kaldıkları görülmektedir.

TABLO 23MEZUNLARIN İŞTEN AYRILARAK İŞSİZ KALMA NEDENLERİ

S.No Öğrencinin İşten Ayrılarak İşsiz Kalma Nedenleri f %1 İşi beğenmedim 921 9,712 Verilen ücret tatminkâr değildi 2621 27,623 Sosyal güvencem sağlanmadı 1400 14,764 İşçi sağlığı ve iş güvenliğine önem verilmiyordu 547 5,775 İşletmenin ekonomik kriz yaşaması nedeniyle işten çıkarıldım 387 4,086 Kendimi geliştiremedim 872 9,197 Çalışma şartları ağırdı 756 7,978 Çalışma ortamı uygun değildi 687 7,249 İşverenle/İşyerindekilerle anlaşamadım 450 4,74

10 Kendimden kaynaklanan sorunlar 449 4,7311 Ailemin isteği 398 4,19

VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 9488 100,00

Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n: 5306

Bu dağılıma bakıldığında, ücretli bir işte çalışırken işsiz kalan mezunların büyük oranda;

yetersiz ücret, sosyal güvencelerinin sağlanmaması, çalışma şartlarının sağlıksız, yetersiz ve uygun

olmaması ile ekonomik krizden dolayı işsiz kaldıkları sonucu ortaya çıkmaktadır. Bugün işverenler,

nitelikli ara kademe eleman bulmakta zorluk çektiklerini beyan etseler de, bu tabloda ortaya çıkan

sonuca göre, bazı işverenlerin üzerlerine düşen sorumlulukları tam yerine getirmedikleri

anlaşılmaktadır. Çalışanların üretim faktörlerinden birisi olduğunu göz ardı edip, çalışanın üretimden

aldığı payı yani tatminkâr ücret vermeyen, işçilere uygun çalışma şartları sağlamayan işverenlerin de

bulunduğu bu sonuçlardan anlaşılmaktadır.

44

GRAFİK 21

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

%9,71

%27,62

%14,76

%5,77 %4,08

%9,19 %7,97 %7,24%4,74 %4,73 %4,19

Series1

3.2. İşverenlerden Elde Edilen Bulgular

Bu bölümde, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında eğitimi verilen meslek

alanlarında/dallarında faaliyet gösteren işletmelerin temsilcilerinden elde edilen bulgular yer

almaktadır.

3.2.1. İşletme Yöneticisi Anketini Dolduranların İş Yerlerinin Bulunduğu İller

Tablo 25’te, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında eğitimi verilen meslek

alanlarında/dallarında faaliyet gösteren ve işletme yöneticisi anketini doldurtan/doldurtulan

işletmelerin Ülke genelindeki dağılımı yer almaktadır.

İşletme yöneticisi anketlerinin en fazla İstanbul (592), Iğdır (358), Bursa(348), İzmir (281) ve

Muğla (230) illerindeki işletme yöneticileri tarafından doldurulduğu veya okulların görevlendirdiği

koordinatör öğretmenler tarafından doldurtulduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacına ulaşması için

bu sayının bilhassa endüstrinin, sanayinin, ticaretin, turizmin kısaca ekonomik gelişmişliğin yüksek

olduğu illerde binlerle ifade edilen anket girişinin olması gerekirken tablodaki sayıların yetersiz

kalmasının nedenlerinin sorgulanması gerekir. Bu arada Iğdır ilinin bu sıralamada ikinci olması çok

manidardır.

TABLO 2445

ANKETLERİ DOLDURAN İŞLETME YÖNETİCİLERİNİNİLLERE GÖRE DAĞILIMI

İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI

1 İstanbul 5922 Iğdır 3583 Bursa 3484 İzmir 2815 Muğla 2306 Malatya 2167 Adana 1768 Nevşehir 1709 Antalya 168

10 Manisa 15911 Osmaniye 14212 Aksaray 13113 Tokat 12514 Konya 12415 Kırıkkale 11316 Giresun 10917 Tekirdağ 10318 Kütahya 9919 Sinop 9720 Afyonkarahisar 9421 Rize 9322 Samsun 9323 Amasya 8624 Aydın 8425 Balıkesir 8226 Denizli 7527 Kocaeli 7428 Zonguldak 6429 Ankara 5830 Trabzon 5831 Edirne 5732 Eskişehir 5633 Karaman 5634 Kilis 5235 Çorum 5036 Bilecik 4737 Kastamonu 4638 Hatay 44

46

İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI

39 Diyarbakır 4240 Gaziantep 4041 Kayseri 3842 Artvin 3643 Isparta 3244 Kırşehir 3045 Mersin 3046 Kahramanmaraş 2647 Sakarya 2648 Van 2649 Bolu 2550 Burdur 2551 Çanakkale 2552 Ordu 2453 Bartın 2254 Bayburt 2155 Mardin 2056 Yalova 1957 Gümüşhane 1858 Çankırı 1759 Erzurum 1660 Yozgat 1561 Uşak 1362 Kars 1263 Bitlis 1064 Sivas 1065 Adıyaman 866 Düzce 567 Erzincan 568 Siirt 569 Niğde 470 Kırklareli 271 Ağrı 172 Elazığ 173 Karabük 1

T O P L A M 5660

47

3.2.2. İşletme Yöneticisi Anketini Dolduranların İş Yerlerinin Yasal Statüsü

Tablo 25’de, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında eğitimi verilen meslek

alanlarında/dallarında faaliyet gösteren işletmelerin yasal statüsüne ait dağılım yer almaktadır.

İşyerleri, çalıştırdığı personel sayısına göre 5 kategoriye ayrılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre

işletme yöneticilerinin (İşletme sahibi ve yöneticisi, işletme müdürü, bölüm şefi, atölye şefi, kısım

şefi, insan kaynakları yetkilisi, eğitim sorumlusu vb.) yüzde 63,32’si küçük ölçekli özel sektörde (1-20

personel), yüzde 9,93’ü büyük ölçekli özel sektörde (151 ve daha fazla personel), yüzde 7,21’i küçük

ölçekli özel sektörde (21-50 arasında personel çalıştıran), yüzde 7,21’i orta ölçekli özel sektör (51-150

personel çalıştıran) işletmelerinde yöneticilik yapmaktadırlar. Kamu sektörüne ait işletmelerde

yönetici olanların oranı ise yüzde 12,33’tür.

TABLO 25İŞ YERLERİNİN YASAL STATÜSÜ

S.No İşyerinin Yasal Statüsü f %

1 Kamu sektörü 698 12,332 Küçük ölçekli özel sektör (1-20 personel çalışıyor) 3584 63,32

3 Küçük ölçekli özel sektör (21-50 personel çalışıyor) 408 7,214 Orta ölçekli özel sektör (51-150 personel çalışıyor) 408 7,21

5 Büyük ölçekli özel sektör (151 ve daha fazla personel çalışıyor) 562 9,93

T O P L A M 5660 100,00

GRAFİK 22

3.2.3. İş Yeri Yetkililerinin İşletmedeki Görevi/Statüsü

48

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

%12,33

%63,32

%7,21 %7,21 %9,93

Series1

Anketleri dolduran işletme yöneticilerinin işletmelerindeki görevlerine ait veriler Tablo 26’da

yer almaktadır.

Anket dolduran 5660 işletme yöneticisinin yüzde 57,13’ü işletme sahibi ve yöneticisi, yüzde

14,77’si işletme müdürü, yüzde 9,98’i bölüm şefi, yüzde 9,67’si insan kaynakları yetkilisi, yüzde

5,21’i eğitim sorumlusu, yüzde 3,24’ünün de atölye şefi oldukları görülmektedir.

TABLO 26ANKETİ DOLDURANLARIN İŞLETMEDEKİ GÖREVİ/STATÜSÜ

S.No İşletmedeki Görevi f %

1 İşletme sahibi ve yöneticisi 3234 57,132 İşletme müdürü 836 14,773 Atölye şefi 183 3,244 Bölüm şefi 565 9,985 İnsan kaynakları yetkilisi 547 9,676 Eğitim sorumlusu 295 5,21

T O PL A M 5660 100,00

İş yeri yetkililerinin yüzde 60’ına yakın kısmının işletme sahibi ve yöneticisi olmasının nedeni

olarak anketleri dolduran toplam işletme sayısının yüzde 70’inin küçük ölçekli işletme olması

gösterilebilir. Küçük ölçekli işletmelerin genelde işletme sahibi tarafından yönetildiği bilinmektedir.

GRAFİK 23

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00% 57,13

%14,77

%3,24%9,98 %9,67

%5,21

Series1

3.2.4. İşverenlerin Nitelikli Eleman Bulmakta Çektikleri Zorluk Derecesi

49

İşverenlerin nitelikli eleman bulmakta çektikleri zorlukları öğrenmek amacıyla yöneltilen

soruyla ilgili elde edilen bulgular Tablo 27’de görülmektedir. Nitelikli eleman bulmakta zorluk çekme

konusunda işverenlerin yüzde 29,93’ü “oldukça”, yüzde 29,17’si “kısmen”, yüzde 22,10’i “çok”,

yüzde 8,82’i ise “çok az” düzeyinde zorluk çektikleri şeklinde görüş bildirmişlerdir. Cevap verenlerin

sadece yüzde 9,98’i “hiç” zorluk çekmediklerini belirtmişlerdir.

TABLO 27İŞVERENLERİN NİTELİKLİ ELEMAN BULMAKTA ÇEKTİKLERİ ZORLUK DERECESİ

S.No Nitelikli Eleman Bulmakta Çekilen Zorluk Derecesi f %

1 Çok 1251 22,102 Oldukça 1694 29,933 Kısmen 1651 29,174 Çok az 499 8,825 Hiç 565 9,98

T O P L A M 5660 100,00

Belirtilen görüşlerin dağılımına bakıldığında işverenlerin nitelikli eleman istihdam etmede

büyük zorluk çektikleri görülmektedir. Mesleki ve teknik öğretim okulları mezunlarından elde edilen

verilerde, mezunların önemli oranda işsiz olduğu görülürken, işverenin ise eleman bulmakta zorluk

çektiklerini beyan etmesi öğrencilerin okullarda almış oldukları mesleki eğitimin iş hayatının

taleplerine tam olarak uygun olmadığı şeklinde yorumlanabileceği gibi, çalışan öğrencilerin yarısından

fazlasının asgari ücret kadar ya da daha az ücret almaları da mezun oldukları alanlarda

çalışmamalarına neden olarak gösterilebilir. Bu durum mezunların anketlerinde belirtilen görüşlerle de

çok açık bir şekilde örtüşmektedir.

GRAFİK 24

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

% 22,10

% 29,93 % 29,17

% 8,82% 9,98

Series1

3.2.5. İşverenlerin Eleman Bulmakta Zorluk Çektikleri Meslekler ve Eğitim Düzeyleri

50

Tablo 28’de, işverenlerin nitelikli eleman bulmakta zorluk çektikleri meslekler ve eğitim

düzeylerinin sektörlere göre sıralaması verilmiştir. İlk sırada Bilgisayar(Donanım) sektörü, (194 çırak,

140 kalfa, 224 usta, 229 meslek lisesi mezunu, 39 tekniker, 35 üniversite mezunu) ile ikinci sırayı

Deri Konfeksiyon (72 Ç.; 60 K.; 57 U.; 264 T.; 119 Tkn; 225 Müh.), üçüncü sırayı ise Çini

Desinatörlüğü (69 Ç.; 62 K.; 145 U.; 163 T.; 19 Tkn; 25 Müh.) almaktadır. Anket dolduran

işverenlerin eleman ihtiyaçlarının 73 dala dağıldığı görülmektedir.

Bu sıralamaya bakıldığında bilişim, deri konfeksiyon, çini desinatörlüğü, araç yapım ve tamiri

ve ağırlama ve gıda sanayi sektörleri ağırlıklı olmak üzere imalat sektörünün eleman ihtiyacının ilk

sıralarda olduğu görülmektedir. Burada Ülkemiz sanayisinde istihdam edilen iş gücünün bu dağılımla

doğru orantılı olduğu görülmektedir. Böyle bir sonucun çıkmış olması anket verilerinin güvenirliğini

de kuvvetlendirmektedir. Bu veriler, mesleki ve teknik eğitimin her kademesinde okul ve bölüm

ihtiyacının belirlenmesi yönünden önem arz etmektedir.

TABLO 28İŞVERENLERİN ELEMAN BULMAKTA ZORLUK ÇEKTİKLERİ MESLEKLER VE EĞİTİM DÜZEYLERİ

S.No MESLEKLER

Çıra

k

Kalfa

Ust

a

Mes

.Lis.

Mz.

(T

ekni

syen

)

Ön

Lisa

ns M

z.

(Tek

nike

r)

Üni

vers

ite M

z.

(Müh

endi

s)

TOPL

AM

f f f f f f f

1 Bilgisayar (Donanım) 194 140 224 229 39 35 861

2 Deri Konfeksiyon 72 60 57 264 119 225 797

3 Çini Desinatörlüğü 69 62 145 163 19 25 483

4 Araç Yapım ve Tamiri 36 47 76 125 43 100 427

5 Ağırlama ve Gıda Teknolojisi 129 61 128 76 8 7 409

6 Çinicilik ve Seramik (Şekillendirme) 89 33 145 106 9 7 389

7 Dekoratif Sanatlar 111 44 58 32 9 2 256

8 Endüstriyel Mekanik 41 33 86 41 5 3 209

9 Elektrik Elektronik Teknolojisi 59 26 58 41 13 5 202

10 Bilgisayarlı Nümerik Kontrol (CNC) 44 36 86 27 2 4 199

11 Elektrik 23 24 63 61 14 13 198

12 Bankacılık 4 5 14 39 21 78 161

13 Ayakkabı Teknoloji 9 6 18 57 27 30 147

14 Din Öğretimi Programı 9 13 17 52 18 19 128

15 Bilişim Teknolojileri 22 18 33 22 9 9 113

16 Borsa Hizmetleri 45 30 25 12 112

51

S.No MESLEKLER

Çıra

k

Kalfa

Ust

a

Mes

.Lis.

Mz.

(T

ekni

syen

)

Ön

Lisa

ns M

z.

(Tek

nike

r)

Üni

vers

ite

Mz.

TOPL

AM

f f f f f f f

17 Büro Yönetimi ve Sekreterlik 5 3 22 29 17 17 93

18 Büro Hizmetleri 5 42 16 10 73

19 Bilgisayar 9 12 24 20 4 2 71

20 Bilgisayarlı Muhasebe 3 4 23 15 10 16 71

21 Bilgisayar (Yazılım) 7 3 10 17 12 13 62

22 Cilt Bakımı ve Kuaförlük 5 10 8 19 7 7 56

23 Çocuk Gelişimi ve Eğitimi 4 3 6 13 4 21 51

24 Boya - Apre 4 3 9 13 9 9 47

25 Acil Tıp Sekreterliği 11 13 9 3 2 3 41

26 Catering ve Ziyafet Organizasyonu 9 14 8 10 41

27 Döşemecilik 5 4 3 15 8 3 38

28 Çinicilik ve Seramik (Dekorlama) 21 10 4 35

29 Altyapı 2 1 2 20 7 32

30 El Sanatları ve Teknolojisi 3 6 8 7 3 5 32

31 Dizgi 5 3 5 9 7 29

32 Makine Teknolojisi 4 4 5 14 27

33 Metalişleri 6 4 7 8 25

34 El ve Makina Nakışları 2 4 4 5 9 24

35 Boya - Baskı - Desen 3 3 2 5 5 4 22

36 Emlak Komisyonculuğu 3 1 8 5 4 21

37 Bilgisayar Programcılığı 6 1 5 3 2 2 19

38 Çinicilik ve Seramik 19 19

39 Çay Teknolojisi 2 1 8 5 2 18

40 Bilgi İşlem 2 2 9 2 15

41 Aşçılık 4 3 4 3 14

42 Baskı (Tipo-Ofset) 2 1 2 3 3 3 14

43 Dokuma 2 5 4 2 13

44 Muhasebe 2 8 3 13

45 Ahşap Yat İnşa 2 2 2 4 2 12

46 Cilt ve Serigrafi 4 8 12

47 Mobilya ve Dekorasyon 6 6 12

48 Elektronik 2 9 11

49 Tesviye 4 2 2 3 11

50 Grafik ve Tasarım 8 2 10

51 Motor 3 2 2 3 10

52 Besin Kontrol ve Analizleri 1 2 2 2 2 9

52

S.No MESLEKLER

Çıra

k

Kalfa

Ust

a

Mes

.Lis.

Mz.

(T

ekni

syen

)

Ön

Lisa

ns M

z.

(Tek

nike

r)

Üni

vers

ite M

z.

(Müh

endi

s)

TOPL

AM

f f f f f f f

53 Döküm Teknolojisi 2 2 2 3 9

54 Servis 4 5 9

55 Animatörlük 2 2 2 2 8

56 Boya Teknolojisi 2 2 3 7

57 Halkla İlişkiler 5 2 7

58 Kuaförlük 3 4 7

59Tesisat Teknolojisi (Isıtma-Doğalgaz)

2 4 6

60 Desen 2 2 4

61 Giyim Teknolojisi 4 4

62 Soğutma ve İklimlendirme 4 4

63 Metalürji 3 3

64 Tekstil (Konfeksiyon) 3 3

65 Mutfak 3 3

66 Fotoğrafçılık 2 2

67 Gıda Teknolojisi 2 2

68 Konfeksiyon 2 2

69 Konfeksiyon Makinaları Bak. ve On 2 2

70 Otomotiv Teknolojisi 2 2

71 Pastacılık 2 2

72 Çay Teknolojisi 2 2

73 Hemşire 2 2

T O P L A M 1095 776 1477 1705 517 714 6284

3.2.6. İşletmelerin Meslek Lisesi Mezunu Çalıştırması

Anket dolduran işverenlerden, iş yerlerinde mezun çalıştırıp çalıştırmadıklarına ilişkin sorulan

sorudan elde edilen veriler Tablo 29’da verilmiştir. Bu verilere göre iş yeri yetkililerinden yüzde

71,94’ü işletmesinde mezun çalıştırdığını, yüzde 28,06’sı ise çalıştırmadığını belirtmiştir.

TABLO 29İŞLETMELERİN MESLEK LİSESİ MEZUNLARINI ÇALIŞTIRMA DURUMU

S.No Meslek Lisesi Mezunlarını Çalıştırma Durumları f %

1 Evet 4072 71,942 Hayır 1588 28,06

T O P L A M 5660 100,00

53

Bu araştırmada işverenlerin görüşlerinin önemli olduğu düşüncesiyle yola çıkan proje ekibi

mezun çalıştıran veya herhangi bir nedenden dolayı mezun çalıştırmayan işverenlerin görüşlerini alma

yoluna gitmiştir. Burada anket dolduran her iki gurubun (mezun çalıştıran ve mezun çalıştırmayan)

sayısının mezunları değerlendirmeye yeterli olduğu kabul edilmiştir.

GRAFİK 25

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

% 71,94

% 28,06

Series1

3.2.7. İşletme Yetkililerinin Meslek Lisesi Mezunlarını İşletmelerinde Çalıştırma

Nedenleri

Tablo 30’da, anket dolduran işverenlerden iş yerlerinde mezun çalıştıranların tercih

nedenlerine ilişkin elde edilen veriler görülmektedir. Bu soruda, işverenlere sorunun seçeneklerinden

birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir.

TABLO 30İŞLETMELERİN MESLEK LİSESİ MEZUNLARINI ÇALIŞTIRMA NEDENLERİ

S.No Meslek Lisesi Mezunlarını Çalıştırma Nedenleri f %

1 Gelişen teknolojiye ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlamaları 2769 32,842 İletişim kurma ve ekiple çalışma becerilerinin yüksek olması 1437 17,04

3 Alanında gördükleri mesleki bilgi ve becerilerin işletmelerdeki üretim çalışmaları ile bağlantılı olması 2421 28,71

4 Kendimin de meslek lisesi mezunu olmam 398 4,725 Tek başına iş yapabilme becerileri 829 9,836 Mesleki eğitimle ilgili kanunları göz önünde bulundurmam 578 6,86

VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 8432 100,00

Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n: 4072

54

Tablo 30’da işletmelerinde meslek lisesi mezunlarını çalıştıranların gerekçelerinde yüzde

32,84 ile mezunların, gelişen teknolojiye ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlamaları ve

yüzde 28,71 ile alanında gördükleri mesleki bilgi ve becerilerin işletmelerdeki üretim çalışmaları ile

bağlantılı olması nedeniyle tercih ettiklerini ifade etmeleri Tablo 30’daki ve Tablo 32’deki sonuçlarla

karşılaştırıldığında bir çelişkinin olduğu görülmektedir.

Meslek lisesi mezunlarını çalıştıranlarla çalıştırmayanların aynı gerekçeyi hem olumlu hem de

olumsuz yönde göstermeleri dikkat çekicidir.

GRAFİK 26%32,84

%17,04

%28,71

%4,72%9,83

%6,86

Series1

3.2.8. Çalışan Meslek Lisesi Mezunlarının Bitirdikleri Bölümlere/Programlara Göre

Mesleki Yeterliklerinin İşverenlerce Değerlendirilmesi

Tablo 31’de, işverenlerin çalıştırdıkları mezunların mesleki yeterliklerini mezun oldukları

bölümlere/programlara göre değerlendirmesine ilişkin elde edilen bulgular verilmiştir.

Anket dolduran işverenlerin değerlendirmelerini 75 bölüm/programda (alan/dal) yaptıkları

görülmektedir.

Aşağıdaki tabloda işverenler, mezunların okulda kazanmış oldukları mesleki yeterliliklerle

ilgili olarak mesleki bilgi, mesleki beceri ve mesleki tutum ve iş alışkanlıklarına ilişkin görüşlerini

belirtmişlerdir. Bu verilere göre, deri konfeksiyon, bilgisayar(donanım), araç yapım ve tamir, çini

desinatörlüğü, çinicilik ve seramik (şekillendirme), ağırlama ve gıda teknolojisi, bilgisayarlı nümerik

55

kontrol (CNS), dekoratif sanatlar gibi mesleklerde mesleki yeterliliklerle ilgili olarak iş yeri

temsilcilerinin görüşlerinin öne çıktığı görülmektedir.

Bu alanlarda anket uygulamasının yoğunlaştığı veya çalışanların daha fazla olduğu

söylenebilir. Tabloda görüşler mesleklere göre değişiklik göstermekle birlikte büyük oranda “hiç”

“çok az” ve “kısmen” seçeneklerinde yoğunlaşmıştır. Bu durum, ankete cevap veren iş yerlerinde

çalışan mezunların, mesleki yeterliklerinin bazı mesleklerde iş yerlerinin beklentilerine tam olarak

cevap vermediği şeklinde yorumlanabilir. Buradaki sonuçlar da önceki yıllardaki araştırma raporu

sonuçları ile benzerlik göstermektedir.

TABLO 31İŞLETMELERDE ÇALIŞAN MESLEK LİSESİ MEZUNLARININ MESLEKİ YETERLİKLERİNİN MEZUN OLDUKLARI

BÖLÜMLERE/PROGRAMLARA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ

S.No MESLEKLER MESLEKİ YETERLİKLER

Frek

ans

5 Ç

ok

4 O

lduk

ça

3 K

ısm

en

2 Ç

okaz

1 H

iç

TOPL

AM

1 Deri KonfeksiyonMesleki Bilgi f 181 421 257 54 9 922Mesleki Beceri f 175 408 215 47 4 849Mes. Tut. ve İş Alış. f 241 368 174 40 7 830

2 Bilgisayar (Donanım)Mesleki Bilgi f 106 274 288 52 7 727Mesleki Beceri f 111 256 221 52 5 645Mes. Tut. ve İş Alış. f 130 263 192 35 11 631

3 Araç Yapım ve TamirMesleki Bilgi f 91 175 106 20 4 396Mesleki Beceri f 93 170 87 26 5 381Mes. Tut. ve İş Alış. f 96 168 83 21 4 372

4 Çini DesinatörlüğüMesleki Bilgi f 58 124 149 40 3 374Mesleki Beceri f 52 120 122 36 2 332Mes. Tut. ve İş Alış. f 64 140 93 25 4 326

5 Çinicilik ve Seramik (Şekillendirme)

Mesleki Bilgi f 51 122 163 35 3 374Mesleki Beceri f 54 119 97 25 4 299Mes. Tut. ve İş Alış. f 61 126 77 17 5 286

6 Ağırlama ve Gıda TeknolojisiMesleki Bilgi f 47 98 157 30 5 337Mesleki Beceri f 42 78 84 16 4 224Mes. Tut. ve İş Alış. f 49 90 58 25 3 225

7 Bilgisayarlı Nümerik Kontrol (CNC)

Mesleki Bilgi f 29 65 64 9 1 168Mesleki Beceri f 26 72 52 5 0 155Mes. Tut. ve İş Alış. f 41 63 34 7 1 146

8 Dekoratif SanatlarMesleki Bilgi f 30 64 45 17 0 156Mesleki Beceri f 25 52 45 8 0 130Mes. Tut. ve İş Alış. f 28 46 43 8 1 126

9 BankacılıkMesleki Bilgi f 37 56 35 3 2 133Mesleki Beceri f 32 53 31 3 2 121Mes. Tut. ve İş Alış. f 31 49 28 8 3 119

10 Ayakkabı TeknolojiMesleki Bilgi f 32 49 33 7 1 122Mesleki Beceri f 31 47 34 5 2 119Mes. Tut. ve İş Alış. f 33 42 29 9 3 116

11 Elektrik Elektronik Teknolojisi Mesleki Bilgi f 14 53 48 13 1 129Mesleki Beceri f 16 46 40 7 2 111

56

Mes. Tut. ve İş Alış. f 16 56 27 7 2 108

S.No MESLEKLER MESLEKİ YETERLİKLER

Frek

ans

5 Ç

ok

4 O

lduk

ça

3 K

ısm

en

2 Ç

okaz

1 H

iç

TOPL

AM

12 ElektrikMesleki Bilgi f 12 68 32 7 2 121Mesleki Beceri f 9 65 35 4 1 114Mes. Tut. ve İş Alış. f 12 59 27 8 2 108

13 Endüstriyel MekanikMesleki Bilgi f 22 62 30 4 1 119Mesleki Beceri f 26 48 34 3 0 111Mes. Tut. ve İş Alış. f 28 42 28 7 2 107

14 Borsa HizmetleriMesleki Bilgi f 21 29 29 3 2 84Mesleki Beceri f 22 23 30 4 2 81Mes. Tut. ve İş Alış. f 20 25 24 7 2 78

15 Bilişim TeknolojileriMesleki Bilgi f 20 22 25 7 4 78Mesleki Beceri f 20 22 21 8 1 72Mes. Tut. ve İş Alış. f 22 22 14 9 1 68

16 Din Öğretimi ProgramıMesleki Bilgi f 13 26 25 4 0 68Mesleki Beceri f 13 29 19 2 0 63Mes. Tut. ve İş Alış. f 16 23 18 4 1 62

17 BilgisayarMesleki Bilgi f 15 31 17 1 1 65Mesleki Beceri f 15 31 14 2 2 64Mes. Tut. ve İş Alış. f 19 30 9 4 0 62

18 Büro HizmetleriMesleki Bilgi f 10 41 16 0 0 67Mesleki Beceri f 13 38 12 0 0 63Mes. Tut. ve İş Alış. f 13 35 12 0 0 60

19 Büro Yönetimi ve SekreterlikMesleki Bilgi f 15 21 14 2 1 53Mesleki Beceri f 11 22 12 0 1 46Mes. Tut. ve İş Alış. f 15 26 4 1 1 47

20 Bilgisayarlı MuhasebeMesleki Bilgi f 4 24 15 7 2 52Mesleki Beceri f 8 22 12 6 0 48Mes. Tut. ve İş Alış. f 7 19 13 6 0 45

21 Catering ve Ziyafet Organizasyonu

Mesleki Bilgi f 3 25 13 4 0 45Mesleki Beceri f 3 25 13 2 0 43Mes. Tut. ve İş Alış. f 5 23 10 3 0 41

22 Bilgisayar (Yazılım)Mesleki Bilgi f 10 7 14 7 2 40Mesleki Beceri f 8 9 15 5 3 40Mes. Tut. ve İş Alış. f 8 12 14 4 2 40

23 Çocuk Gelişimi ve Eğitimi

Mesleki Bilgi f 8 15 14 0 0 37Mesleki Beceri f 7 17 11 1 0 36Mes. Tut. ve İş Alış. f 14 9 10 1 0 34

24 AltyapıMesleki Bilgi f 10 15 14 0 1 40Mesleki Beceri f 8 13 10 2 0 33Mes. Tut. ve İş Alış. f 10 15 6 0 1 32

25 Cilt bakımı ve KuaförlükMesleki Bilgi f 9 18 7 0 0 34Mesleki Beceri f 8 17 8 0 1 34Mes. Tut. ve İş Alış. f 10 18 4 0 0 32

26 MuhasebeMesleki Bilgi f 9 8 10 3 0 30Mesleki Beceri f 8 9 10 1 0 28Mes. Tut. ve İş Alış. f 9 8 9 2 0 28

57

S.No MESLEKLER MESLEKİ YETERLİKLER

Frek

ans

5 Ç

ok

4 O

lduk

ça

3 K

ısm

en

2 Ç

okaz

1 H

iç

TOPL

AM

27 Acil Tıp SekreterliğiMesleki Bilgi f 4 11 7 0 1 23Mesleki Beceri f 3 10 6 2 0 21Mes. Tut. ve İş Alış. f 4 7 7 2 1 21

28 Çay TeknolojisiMesleki Bilgi f 6 10 6 0 0 22Mesleki Beceri f 5 9 8 0 0 22Mes. Tut. ve İş Alış. f 6 8 6 1 0 21

29 Metal TeknolojisiMesleki Bilgi f 4 9 7 2 0 22Mesleki Beceri f 2 13 4 2 0 21Mes. Tut. ve İş Alış. f 7 10 4 0 0 21

30 DöşemecilikMesleki Bilgi f 9 8 3 2 0 22Mesleki Beceri f 9 6 4 1 0 20Mes. Tut. ve İş Alış. f 7 6 6 1 1 21

31 Boya - Baskı - DesenMesleki Bilgi f 2 12 5 2 1 22Mesleki Beceri f 3 9 4 3 1 20Mes. Tut. ve İş Alış. f 5 9 2 2 1 19

32 Boya - ApreMesleki Bilgi f 4 8 7 1 0 20Mesleki Beceri f 4 7 8 2 0 21Mes. Tut. ve İş Alış. f 3 7 9 0 0 19

33 Makina TeknolojisiMesleki Bilgi f 3 8 8 1 0 20Mesleki Beceri f 2 6 9 1 0 18Mes. Tut. ve İş Alış. f 3 7 4 2 0 16

34 El Sanatları ve TeknolojisiMesleki Bilgi f 6 6 5 0 0 17Mesleki Beceri f 3 7 3 2 0 15Mes. Tut. ve İş Alış. f 5 6 3 0 1 15

35 Ahşap Yat İnşaMesleki Bilgi f 5 4 3 4 0 16Mesleki Beceri f 4 6 2 3 0 15Mes. Tut. ve İş Alış. f 4 5 4 2 0 15

36 Bilgisayar ProgramcılığıMesleki Bilgi f 6 3 5 2 0 16Mesleki Beceri f 6 4 2 3 0 15Mes. Tut. ve İş Alış. f 4 2 5 2 2 15

37 Giyim TeknolojisiMesleki Bilgi f 5 7 1 2 0 15Mesleki Beceri f 4 6 2 3 0 15Mes. Tut. ve İş Alış. f 4 5 6 0 0 15

38 DizgiMesleki Bilgi f 1 2 10 1 1 15Mesleki Beceri f 0 6 6 1 0 13Mes. Tut. ve İş Alış. f 2 3 7 1 0 13

39 Emlak KomisyonculuğuMesleki Bilgi f 2 5 6 0 0 13Mesleki Beceri f 3 4 4 1 1 13Mes. Tut. ve İş Alış. f 5 3 3 1 0 12

40 Baskı (Tipo-Ofset)Mesleki Bilgi f 4 6 2 0 0 12Mesleki Beceri f 2 4 1 4 0 11Mes. Tut. ve İş Alış. f 3 4 1 2 0 10

41 DokumaMesleki Bilgi f 2 5 2 2 0 11Mesleki Beceri f 1 5 4 0 1 11Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 6 5 0 0 11

58

S.No MESLEKLER MESLEKİ YETERLİKLER

Frek

ans

5 Ç

ok

4 O

lduk

ça

3 K

ısm

en

2 Ç

okaz

1 H

iç

TOPL

AM

42 Makina ModelMesleki Bilgi f 0 6 5 0 0 11Mesleki Beceri f 0 4 6 0 0 10Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 1 8 0 0 10

43 Çinicilik ve Seramik (Dekorlama)

Mesleki Bilgi f 6 3 1 1 0 11Mesleki Beceri f 2 6 2 0 0 10Mes. Tut. ve İş Alış. f 4 2 4 0 0 10

44 Döküm teknolojisiMesleki Bilgi f 1 4 3 2 0 10Mesleki Beceri f 1 4 3 1 0 9Mes. Tut. ve İş Alış. f 3 3 2 1 1 10

45 TesviyeMesleki Bilgi f 0 9 0 0 0 9Mesleki Beceri f 0 10 0 0 0 10Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 8 1 0 0 9

46 Bilgi İşlemMesleki Bilgi f 0 6 3 0 0 9Mesleki Beceri f 0 5 4 1 0 10Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 7 1 0 0 8

47 Halkla İlişkilerMesleki Bilgi f 2 2 4 1 0 9Mesleki Beceri f 2 2 4 1 0 9Mes. Tut. ve İş Alış. f 2 2 4 1 0 9

48 Boya TeknolojisiMesleki Bilgi f 2 3 3 1 0 9Mesleki Beceri f 3 3 3 0 0 9Mes. Tut. ve İş Alış. f 2 3 3 0 0 8

49 ElektronikMesleki Bilgi f 1 6 2 0 0 9Mesleki Beceri f 2 3 4 0 0 9Mes. Tut. ve İş Alış. f 2 3 2 1 0 8

50 Fen Bilimleri (Fen)Mesleki Bilgi f 2 5 2 0 0 9Mesleki Beceri f 4 2 2 0 0 8Mes. Tut. ve İş Alış. f 3 3 2 0 0 8

51 Cilt ve SerigrafiMesleki Bilgi f 0 4 8 1 0 13Mesleki Beceri f 0 3 2 1 0 6Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 1 3 1 0 6

52 MotorMesleki Bilgi f 2 0 5 1 0 8Mesleki Beceri f 2 1 5 0 0 8Mes. Tut. ve İş Alış. f 2 3 2 0 1 8

53 AşçılıkMesleki Bilgi f 2 1 2 1 0 6Mesleki Beceri f 1 2 3 0 0 6Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 2 2 1 0 6

54 Mobilya ve DekorasyonMesleki Bilgi f 0 4 1 0 0 5Mesleki Beceri f 0 4 1 0 0 5Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 3 1 0 0 5

55 Elektro Mekanik TaşıyıcılarMesleki Bilgi f 1 1 3 0 0 5Mesleki Beceri f 1 2 2 0 0 5Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 3 0 0 0 4

56 Grafik ve tasarımMesleki Bilgi f 0 2 2 1 0 5Mesleki Beceri f 0 1 0 3 0 4Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 0 3 0 0 4

59

S.No MESLEKLER MESLEKİ YETERLİKLER

Frek

ans

5 Ç

ok

4 O

lduk

ça

3 K

ısm

en

2 Ç

okaz

1 H

iç

TOPL

AM

57 AyakkabıcılıkMesleki Bilgi f 0 1 3 0 0 4Mesleki Beceri f 1 2 1 0 0 4Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 1 3 0 0 4

58 Diş TicaretMesleki Bilgi f 1 1 1 1 0 4Mesleki Beceri f 0 2 0 1 1 4Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 1 0 1 1 4

59 Cam İşlemeciliğiMesleki Bilgi f 1 1 1 1 0 4Mesleki Beceri f 0 1 1 1 0 3Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 2 1 0 0 3

60 DesenMesleki Bilgi f 1 1 2 0 0 4Mesleki Beceri f 0 0 2 1 0 3Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 0 1 1 1 3

61 Besin Kontrol ve AnalizleriMesleki Bilgi f 0 2 1 0 0 3Mesleki Beceri f 0 2 1 0 0 3Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 1 1 0 0 3

62 Hazır giyimMesleki Bilgi f 0 1 2 0 0 3Mesleki Beceri f 0 1 1 1 0 3Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 1 1 0 0 3

63 Makina RessamlığıMesleki Bilgi f 0 3 0 0 0 3Mesleki Beceri f 0 3 0 0 0 3Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 2 0 0 0 3

64 Tesisat Teknolojisi (Isıtma - Doğalgaz)

Mesleki Bilgi f 0 3 0 0 0 3Mesleki Beceri f 0 2 1 0 0 3Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 1 1 0 0 3

65 YapıMesleki Bilgi f 0 3 0 0 0 3Mesleki Beceri f 1 2 0 0 0 3Mes. Tut. ve İş Alış. f 2 0 0 0 0 2

66 Endüstriyel ElektronikMesleki Bilgi f 1 1 0 0 0 2Mesleki Beceri f 1 1 0 0 0 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 0 1 0 0 2

67 End. Otomasyon Teknolojileri (Mekanik)

Mesleki Bilgi f 0 2 0 0 0 2Mesleki Beceri f 1 0 0 0 1 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 1 1 0 0 2

68 KonfeksiyonMesleki Bilgi f 0 1 0 1 0 2Mesleki Beceri f 0 1 1 0 0 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 1 0 1 0 2

69 PastacılıkMesleki Bilgi f 0 1 1 0 0 2Mesleki Beceri f 0 0 2 0 0 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 1 0 1 0 2

70 TekstilMesleki Bilgi f 0 0 1 1 0 2Mesleki Beceri f 0 0 2 0 0 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 0 1 1 0 2

71 Tesisat TeknolojisiMesleki Bilgi f 0 1 1 0 0 2Mesleki Beceri f 0 1 1 0 0 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 1 1 0 0 2

60

S.No MESLEKLER MESLEKİ YETERLİKLER

Frek

ans

5 Ç

ok

4 O

lduk

ça

3 K

ısm

en

2 Ç

okaz

1 H

iç

TOPL

AM

72 Tesisat Teknolojisi (Isıtma - Sıhhi Tesisat)

Mesleki Bilgi f 2 0 0 0 0 2Mesleki Beceri f 0 2 0 0 0 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 2 0 0 0 0 2

73 AnimatörlükMesleki Bilgi f 1 0 0 0 0 1Mesleki Beceri f 1 0 0 0 0 1Mes. Tut. ve İş Alış. f 1 0 1 0 0 2

74 Otomotiv TeknolojisiMesleki Bilgi f 0 0 0 1 0 1Mesleki Beceri f 0 1 0 1 0 2Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 0 0 1 0 1

75 İnşaat TeknolojisiMesleki Bilgi f 0 1 1 0 0 2Mesleki Beceri f 0 0 1 0 0 1Mes. Tut. ve İş Alış. f 0 1 0 0 0 1

3.2.9 Mesleklere ve Bu Mesleklerin Gerektirdiği Eğitim Düzeylerine Göre 2012-2013

Yıllarında İşletmelerin İhtiyacı Olabilecek Eleman Sayıları

Bu sonuçlara bakıldığında 2012-2013 yılları arasında çıraktan lisans düzeyine kadar

işletmelerin en çok elemana ihtiyaç duyduğu ilk beş alan sırası ile bilgisayar(donanım) (3090), çini

desinatörlüğü (1991), ağırlama ve gıda teknolojisi (1383), elektrik (1378) ve deri konfeksiyon (1342)

şeklinde sıralanmıştır.

Bu dağılımda da hizmet sektörünün yanı sıra büyük oranda bilişim ve imalat sektörünün

eleman ihtiyacının ilk sıralarda olduğu görülmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarındaki veriler

incelendiğinde Ülkemiz sanayisinde istihdam edilen iş gücünün bu dağılımla doğru orantılı olduğu

burada da görülmektedir.

Bu sonuçlar bize, mesleki eğitimde politika ve strateji belirleyicilerin ileriye yönelik

projeksiyon tutmasının önem arz ettiği sonucunu doğurmaktadır.

TABLO 32

61

MESLEKLERE VE BU MESLEKLERİN GEREKTİRDİĞİ EĞİTİM DÜZEYLERİNE GÖRE 2012 - 2013 YILLARINDA İŞLETMELERİN İHTİYACI OLABİLECEK ELEMAN SAYILARI

İŞLETMELERİN MESLEKLERE VE BU MESLEKLERİN GEREKTİRDİĞİ EĞİTİM DÜZEYLERİNE GÖRE 2012 - 2013 YILLARINDA İHTİYACI OLABİLECEK ELEMAN SAYILARI

Sıra

No

MESLEĞİN ADI

Çıra

k

Kal

fa

Ust

a

Mes

lek

Lise

si M

ezun

u (T

ekni

syen

, vb)

Ön

Lisa

ns

Mez

unu

(T

ekni

ker,

vb.)

Üni

vers

ite

Mez

unu

(M

ühen

dis,

vb.

)

T O

P L

A M

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

1 Bilgisayar (Donanım) 287 279 212 199 243 275 531 496 211 220 67 70 3090

2 Çini Desinatörlüğü 128 133 162 154 196 218 362 352 80 77 63 66 1991

3Ağırlama ve Gıda Teknolojisi

174 130 172 167 106 159 151 160 57 69 23 15 1383

4 Elektrik 185 82 154 170 110 118 205 187 67 56 27 17 1378

5 Deri Konfeksiyon 117 87 49 43 67 44 267 210 115 82 132 129 1342

6Bilgisayarlı Nümerik Kontrol (CNC)

88 98 103 83 182 260 164 186 18 18 4 10 1214

7 Endüstriyel Mekanik 157 162 120 143 108 134 79 90 29 30 31 29 1112

8 Araç Yapım ve Tamiri 81 60 72 56 44 59 209 154 95 91 100 89 1110

9Çinicilik ve Seramik (Şekillendirme)

135 116 98 121 120 145 137 170 6 22 5 21 1096

10 Büro Hizmetleri 13 1 1 1 21 27 179 147 195 175 100 97 957

11 Dekoratif Sanatlar 124 91 86 67 62 80 100 98 10 6 2 3 729

12Elektrik Elektronik Teknolojisi

68 75 60 55 66 67 70 75 22 18 7 4 587

13 Borsa Hizmetleri 92 74 77 65 34 31 41 32 12 6 6 6 476

14 Bankacılık 16 11 6 10 33 17 91 81 19 19 92 74 469

15Büro Yön. ve Sekreterlik

81 80 30 31 47 56 29 21 15 14 28 29 461

16 Bilgisayarlı Muhasebe 21 20 25 16 64 44 68 18 46 9 30 14 375

17 Din öğretimi Programı 12 10 4 6 28 30 47 135 15 20 11 30 348

18 Bilişim Teknolojileri 38 22 30 21 53 31 37 15 34 23 20 11 335

19 Dizgi 5 4 9 11 5 5 93 71 33 30 8 8 282

20 Tekstil (Konfeksiyon) 15 25 30 45 60 70 1 0 0 0 0 0 246

21 Ayakkabı Teknoloji 17 17 6 6 6 4 52 24 18 15 29 29 223

22Cilt Bakımı ve Kuaförlük

32 20 4 8 15 18 38 29 14 18 6 4 206

23 Bilgisayar 16 22 14 15 25 32 29 18 4 6 5 4 190

24El Sanatları ve Teknolojisi

28 46 11 4 20 3 20 17 10 10 9 11 189

25 Altyapı 3 2 5 2 2 4 57 40 35 23 11 1 185

26 Acil Tıp Sekreterliği 24 27 16 27 18 23 2 5 0 3 2 4 151

62

Sıra

No

MESLEĞİN ADI

Çıra

k

Kal

fa

Ust

a

Mes

lek

Lise

si M

ezun

u (T

ekni

syen

, vb)

Ön

Lisa

ns

Mez

unu

(T

ekni

ker,

vb.)

Üni

vers

ite

Mez

unu

(Müh

endi

s,

vb.)

T O

P L

A M

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2013

2012

27Catering ve Ziyafet Organizasyonu

5 4 41 4 16 9 12 6 18 5 5 4 129

28 Döşemecilik 6 5 4 5 6 5 28 26 10 6 5 5 111

29 İnşaat (Üst yapı) 10 15 5 10 10 15 5 10 2 4 86

30Çocuk Gelişimi ve Eğitimi

15 2 1 0 21 0 13 0 2 2 16 13 85

31 Hazır Giyim 3 0 0 0 5 0 10 50 0 0 0 0 68

32 Makine Teknolojisi 7 0 9 0 12 2 17 13 0 0 0 0 60

33 El ve Makine Nakışları 8 1 9 2 9 4 5 2 3 0 7 5 55

34 Boya – Apre 0 1 0 0 2 2 16 18 4 3 3 1 50

35 Çay Teknolojisi 5 2 1 0 0 0 23 17 0 0 0 0 48

36 Gıda Teknolojisi 10 10 4 4 2 2 2 2 2 2 1 1 42

37Mobilya ve Dekorasyon

10 9 7 7 4 2 1 1 0 0 0 0 41

38 Bilgisayar (Yazılım) 3 4 4 2 4 1 7 9 1 1 2 2 40

39 Metal Teknolojisi 10 6 5 1 5 4 4 4 0 0 0 0 39

40 Fen Bilimleri (Fen) 3 4 4 1 2 1 2 1 5 5 5 5 38

41 Aşçılık 3 3 4 3 6 2 0 6 1 1 2 6 37

42 Bilgi İşlem 2 0 2 0 2 0 10 8 3 2 4 2 35

43 Döküm 3 2 2 1 2 6 2 4 1 4 2 4 33

44Çinicilik ve Seramik (Dekorlama)

6 5 2 2 2 3 6 1 2 0 1 0 30

45 Ahşap Yat İnşa 2 0 0 1 0 0 2 10 1 10 2 1 29

46 Giyim Teknolojisi 4 1 11 1 4 1 4 0 3 0 0 0 29

47 Emlak Komisyonculuğu 2 0 0 0 3 0 4 1 4 2 7 5 28

48 Hemşire 0 0 0 0 0 0 13 13 0 0 0 0 26

49 Elektronik 1 1 3 1 5 1 8 1 1 1 0 0 23

50 Muhasebe 6 3 2 1 1 1 3 3 2 1 0 0 23

51 Desen 3 0 3 0 4 0 3 3 0 0 0 0 1652 Motor 6 0 3 0 4 0 1 0 1 0 0 0 15

53Tesisat Teknolojisi (Isıtma-Doğalgaz)

2 1 1 0 3 3 3 2 0 0 0 0 15

54 Servis 2 0 0 0 4 0 0 7 0 0 0 0 1355 Bilgisayar Programcılığı 5 4 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1256 Pastacılık 6 2 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 1157 Boya - Baskı - Desen 0 0 0 0 2 0 1 1 2 3 1 0 1058 Diş Ticaret 0 0 0 0 0 0 5 5 0 0 0 0 1059 Otomotiv 3 0 2 2 3 0 0 0 0 0 0 0 10

60 Kuaförlük 2 2 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 8

63

61 Petro Kimya 2 2 1 1 1 1 8

Sıra

No

MESLEĞİN ADI

Çıra

k

Kalfa

Ust

a

Mes

lek

Lise

si M

ezun

u (T

ekni

syen

, vb)

Ön

Lisa

ns

Mez

unu

(T

ekni

ker,

vb.)

Üni

vers

ite

Mez

unu

(Müh

endi

s, v

b.)

T O

P L

A M

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2013

2012

62 Tesviye 0 0 1 1 0 0 3 3 0 0 0 0 8

63 Fotoğrafçılık 2 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 2 7

64 Cam İşlemeciliği 0 0 0 0 0 0 2 2 1 1 0 0 6

65Elektro Mekanik Taşıyıcılar

0 0 0 0 0 0 1 1 2 1 1 6

66Besin Kontrol ve Analizleri

0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 4

67 Cilt ve Serigrafi 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 4

68 Grafik ve Tasarım 0 0 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4

69 Matbaa 2 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 4

70 Tesisat Teknolojisi 0 0 2 0 2 0 0 0 0 0 0 0 4

71 Baskı (Tipo-Ofset) 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 0 0 3

72 Mutfak 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 0 3

73 Boya Teknolojisi 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2

74 Dokuma 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2

T O P LA M 2105 1767 1698 1585188

52019 3284 3071

1236

1121 886 838 21495

3.2.10. İşverenlerin İşletmelerine Eleman Alırken Meslek Lisesi Mezunlarını Tercih

Etmeme Nedenleri

İşletmelerinde meslek lisesi mezunu çalıştırmayan işverenlere, işletmelerine eleman alırken

meslek lisesi mezunu olanları tercih etmemelerinin nedenlerini öğrenmek amacıyla yöneltilen soruyla

ilgili elde edilen bulgular Tablo 33’de verilmiştir. Tablo incelendiğinde işverenlerin yüzde 23,66’sı

mesleki bilgilerinin yetersiz olmasından, yüzde 20,53’ü mesleki becerilerinin yetersiz olmasından,

yüzde 15,82’si mesleki eğitim almış personele ihtiyacının olmamasından, yüzde 14,82’si fazla ücret

istemelerinden, yüzde 14,51’i ise mesleki tutum ve iş alışkanlıklarının yetersiz olmasından dolayı iş

yerlerinde meslek lisesi mezunlarını çalıştırmadıkları şeklinde görüş belirtmişlerdir. Bu soruda da

işverenlere cevap seçeneklerinden birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir.

Görüşlerin dağılımına bakıldığında iş yerlerinde meslek lisesi mezunu çalıştırmayan

işverenlerin büyük oranda mezunların mesleki bilgilerini yetersiz bulmalarından dolayı mezunları

64

çalıştırmadıkları anlaşılmaktadır. Bu durum işverenlerin yaşanmış tecrübelerinden kaynaklanabileceği

gibi ön yargılarının sonucu da olabilir.

İşverenlerin, işyerlerinde mesleki eğitim almış personele ihtiyacının olmadığı yönünde

(yaklaşık altı işverenden birinin görüş belirtilmiş olması iş kazalarının çokça yaşandığı ve gelişen

teknoloji karşısında rekabet gücünü kaybeden işletmeler yönünden değerlendirildiğinde çok

manidardır. Buradaki görüşün de yıllar itibariyle benzerlik gösterdiği, mezun tercih etmeyen

işverenlerin tercih etmeme nedenleri ve algılarında da bir farklılık olmadığı görülmektedir.

TABLO 33ELEMAN ALIMINDA MESLEK LİSESİ MEZUNLARINI TERCİH ETMEME NEDENLERİ

S.No Meslek Lisesi Mezunlarının Tercih Edilmeme Nedenleri f %

1 Mesleki bilgilerinin yetersiz olması 613 23,662 Mesleki becerilerinin yetersiz olması 532 20,533 Mesleki tutum ve iş alışkanlıklarının yetersiz olması 376 14,514 Fazla ücret istemeleri 384 14,825 Mesleki eğitim almış personele ihtiyacımın olmaması 410 15,826 Gelişen teknolojiye ve iş ortamına uyum sağlayamamaları 108 4,17

7 İletişim kurma ve ekiple çalışma becerilerinin yetersiz olması 168 6,49

VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 2591 100,00

Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n: 1588

GRAFİK 27

65

3.2.11. Eleman Alırken İşverenlerin En Çok Tercih Ettikleri Yöntemler

Tablo 34’de, işverenlerin eleman ihtiyacını karşılamak için izledikleri yöntemleri öğrenmek

amacıyla yöneltilen soruyla ilgili elde edilen bulgular verilmiştir. Tablo incelendiğinde, işverenlerin

yüzde 34,79’u tanıdık vasıtası ile yüzde 32,33’ü son sınıfta iken işletmelerinde beceri eğitimi/staj

yapan öğrencileri istihdam ettiklerini, yüzde 9,86’sı ilan (gazete, internet, vs.) yoluyla, yüzde 8,73’ü

ise meslek liseleri aracılığı ile eleman bulduklarını belirtmişlerdir.

TABLO 34İŞLETMEYE ELEMAN ALIRKEN EN ÇOK TERCİH EDİLEN YÖNTEMLER

S.No Eleman Alırken En Çok Tercih Edilen Yöntem f %1 Tanıdık vasıtasıyla 1969 34,792 İşletmemizde beceri eğitimi/staj yapan öğrencilerden 1830 32,333 Meslek liseleri aracılığı ile 494 8,734 İŞKUR aracılığı ile 385 6,805 Meslek odaları aracılığıyla 81 1,436 Tesadüfen yapılan başvurulardan 293 5,187 İlân (gazete, internet vs.) yoluyla 558 9,868 Özel istihdam büroları vasıtasıyla 50 0,88

T O P L A M 5660 100,00

Bu dağılıma göre işverenlerin büyük oranda işletmelerinde beceri eğitimi/staj yapan

öğrencileri ya da daha önceden tanıdıkları veya kendilerine okul yönetimleri ve diğer kişiler tarafından

tavsiye edilen elemanları çalıştırdıkları anlaşılmaktadır. Türkiye İş Kurumu aracılığı ile eleman

bulanların oranının oldukça düşük (% 6,80) olduğu görülmektedir. Kamuda çalışan mezunların büyük

çoğunluğunun Türkiye İş Kurumu aracılığıyla iş bulduğu dikkate alındığında, asli görevi iş gücü ile

işvereni buluşturmak olan İŞKUR için bu sonuç manidardır.

Bu veriler işveren ve mezun görüşleri arasında bir paralelliğin olduğunu da ortaya

çıkarmaktadır. Bu sonuçlar daha önceki yıllardaki e-mezun araştırma sonuçları ile benzerlik

göstermektedir

GRAFİK 28

66

0.005.0010.0015.0020.0025.0030.0035.0034.79

32.33

8.73 6.80

1.435.18

9.86

0.88

Series1

3.2.12 Mesleki ve Teknik Eğitim Veren Okullardaki Programlar Hakkında İşverenlerin

Bilgi Sahibi Olmaları

İşletmelerinin bulunduğu bölgede mesleki ve teknik eğitim veren okullarda uygulanan

programlar hakkında işverenlerin bilgi sahibi olup olmadıklarını öğrenmek için yöneltilen sorudan

elde edilen bulgular Tablo 35’te verilmiştir. Tablo incelendiğinde işverenlerin okullarda verilen eğitim

programları hakkında bilgi sahibi olma konusunda yüzde 40,16’sı “kısmen”, yüzde 25,76’sı

“oldukça”, yüzde 17,58’i “çok az”, yüzde 9,80’i ise “hiç” şeklinde görüş belirtirken “çok” diyenlerin

oranı sadece yüzde 6,70’tir.

Belirtilen görüşlerin dağılımına bakıldığında bölgelerinde bulunan mesleki ve teknik eğitim

veren kurumlardaki programlar hakkında işverenlerin yeterli bilgiye sahip olmadıkları ve okullarla

işletmeler arasında olması gereken diyalog ve iş birliğinin de sağlanamadığı söylenebilir.

Bu veriler, okul ve kurumların bünyesinde açılması gereken programların belirlenmesinde

işverenlerin görüşlerinin yeterince alınmadığını, uygulanan programlar konusunda gerekli

bilgilendirme ve tanıtım faaliyetlerinin yapılmadığını ortaya çıkartmaktadır. Okulların uyguladıkları

tüm programlar konusunda işverenleri bilgilendirmeleri ve görüşlerini almaları okul sanayi iş birliği

çerçevesinde önem arz etmektedir.

TABLO 35İŞVERENLERİN MESLEKİ EĞİTİM VEREN OKULLARDAKİ

PROGRAMLAR HAKKINDA BİLGİ SAHİBİ OLMA DURUMU

S.No İşverenlerin Eğitim Programları Hakkında Bilgi Sahibi Olma Durumu f %

1 Çok 379 6,7067

2 Oldukça 1458 25,763 Kısmen 2273 40,164 Çok az 995 17,585 Hiç 555 9,80

T O P L A M 5660 100,00

E-mezun web portalının işveren bölümünde, işverenin bulunduğu bölgede mesleki ve teknik

eğitim veren okul ve kurumların iletişim bilgileri, bunların bünyesinde bulunan programlar

(alanlar/dallar) ve bu programların ders içeriklerinin bulunduğu bir bölümün bulunması bu eksikliğin

giderilmesine katkı sağladığı düşünülmektedir. Bu tablo da önceki yılların araştırma sonuçları ile

büyük oranda benzerliği ortaya koymaktadır.

GRAFİK 29

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

%6,70

%25,76

%40,16

%17,58

%9,80

Series1

3.2.13. Mesleki ve Teknik Eğitim Ders Programlarının Hazırlanmasında İşveren

Görüşlerinin Alınması

Mesleki ve teknik eğitim ders programlarının hazırlanmasında işveren görüşlerine yer verilip

verilmediğini öğrenmek amacıyla yöneltilen sorudan elde edilen bulgular Tablo 36’da görülmektedir.

Tablo incelendiğinde işverenler mesleki ve teknik eğitim ders programlarının hazırlanmasında

görüşlerine ne derecede yer verildiği konusunda yüzde 27,63’ü “hiç”, yüzde 27,40’ı “kısmen”, yüzde

24,78’i “çok az”, yüzde 14,52’si ise “oldukça” şeklinde görüş belirtmişlerdir.

68

Belirtilen görüşlerin dağılımına bakıldığında, mesleki ve teknik eğitim veren kurum yetkilileri

ile diğer eğitim yetkilileri tarafından, sorumluluklarındaki okullarda okutulacak ders programlarının

içeriğinin belirlenmesi aşamasında iş piyasasının görüş ve önerilerinin alınmadığı söylenebilir. Bu

veriler okul-işveren ilişkisinin sağlıklı bir şekilde yürümediğini de ortaya çıkartmaktadır. Nitelikli iş

gücü olarak yetiştirilen meslek lisesi mezunlarının çalışacakları işlere daha kolay uyum sağlamaları ve

alanlarında başarılı olmaları için okullarda uygulanan programların iş yerlerinde yapılan faaliyetlerle

bütünlük içerisinde olması kaçınılmazdır. Bu amaçla programların hazırlanması aşamasında mutlaka

işverenlerden görüşleri alınmalı, meslek analizleri yapılırken mutlaka iş piyasasının sürece aktif olarak

katılımı sağlanmalıdır. Burada da önceki yıllara göre yeterli bir gelişme olmadığı görülmektedir.

TABLO 36DERS PROGRAMLARININ HAZIRLANMASINDA İŞVERENLERİN GÖRÜŞLERİNE YER VERİLME DURUMU

S.No

Programların Hazırlanmasında İşverenlerin Görüşlerinin Alınması f %

1 Çok 321 5,672 Oldukça 822 14,523 Kısmen 1551 27,404 Çok az 1402 24,785 Hiç 1564 27,63

T O P L A M 5660 100,00

Mesleki ve teknik ortaöğretim programlarının hazırlanmasında (MEGEP kapsamında) iş

dünyası (TİSK, TOBB, TESK, ilgili sendikalar vb.) temsilcilerinin de bir fiil görev almaları gerektiği

bilinmektedir. Ancak bu durumdan işverenlerin haberdar olmadıkları ya da gerekli özeni

göstermedikleri anlaşılmaktadır. Bilgilendirme konusunda gerek iş dünyasının yetkili kurullarının

gerekse MEB.’nın eksikleri olduğu anlaşılmaktadır.

GRAFİK 30

69

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

% 5,67

% 14,52

% 27,40

% 24,78

% 27,63

Series1

3.2.14 Personel Ücretlerinin Belirlenmesinde İşverenlerin Kriterleri

İstihdam ettikleri çalışanlara yönelik ücret politikalarını nasıl belirlediklerini öğrenmek

amacıyla işverenlere yöneltilen soruyla ilgili elde edilen bulgular Tablo 37’de görülmektedir. Bu

soruda da işverenlere seçeneklerden en fazla üç tane belirtme imkânı verilmiştir. Tablo incelendiğinde

işverenlerin yüzde 34,28’i verimli çalışma durumuna göre, yüzde 19,68’i çalışma disiplinine göre,

yüzde 15,01’i çalışanın yapmakta olduğu işin türü ve önemine göre, yüzde 8,48’i kıdemine göre,

yüzde 7,58’i mezun olduğu okula göre, yüzde 3,63’ü ise üstlerine karşı itaatkâr davranmalarına göre

verdikleri ücreti belirledikleri şeklinde görüş belirtmişlerdir.

TABLO 37 PERSONEL ÜCRETİNİN BELİRLENMESİNDE İŞVERENLERİN DİKKATE ALDIĞI KRİTERLER

S.No Ücretin Belirlenmesinde Dikkate Alınan Kriterler f %

1 Verimli çalışma 4644 34,282 Kıdem 1149 8,483 Mezun olduğu okul 1026 7,584 Çalışma disiplini 2666 19,685 Yapmakta oldukları işin türü ve önemi 2033 15,016 Üstlerine karşı itaatkâr davranmaları 492 3,637 Güven ve uyum 1536 11,34

VERİLEN CEVAPLARIN TOPLAMI 13546 100,00 Not: Bu soruda birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. n: 5660

Bu dağılımın ortaya çıkardığı sonuç, işverenler ücret politikasını belirlerken, fayda maliyet

yönünden bir değerlendirme yapmakta, daha çok üretene daha çok ücret politikası izlemektedir.

70

Çalışanın yapmakta olduğu işin türü ve önemine göre verimli, disiplinli çalışanın daha fazla ücret

aldığı anlaşılmaktadır.

GRAFİK 31

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00%34,28

%8,48 %7,58

%19,68

%15,01

%3,63

%11,34

Series1

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu bölümde, araştırmanın amaçları, evren ve örneklem, veri kaynakları, verilerin işlenmesi ve

kullanılan istatistiksel teknikler açıklanmakta, araştırmada ulaşılan sonuçlar özetlenmekte, araştırma

bulgularına dayalı olarak geliştirilmiş olan öneriler anlatılmaktadır.

4.1. Özet

Bu araştırmanın genel amacı, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim

kurumlarında yürütülen eğitim etkinliklerinin bu okullardan mezun olan öğrenciler ve işverenlerden

alınan bilgilerin ışığında genel değerlendirilmesinin yapılmasıdır. Mesleki ve teknik eğitim veren

okulların etkililiğinin belirlenmesi amacıyla hayata geçirilen “mezun izleme” projesi ile bu okul ve

kurumlarda öğrencilere kazandırılmak istenen amaçların ve yeterliklerin ne düzeyde kazandırılabildiği

ortaya konulabilmektedir. Bu konuda başvurulabilecek önemli bir gösterge bu okullardan mezun

71

olanların ne kadarının öğrenim gördüğü alanda işe girdiğidir. İkinci gösterge de mezunların öğrenim

gördükleri alanın devamı olan bir yükseköğretim programına yerleşme durumudur.

Bu amaçla cevaplandırılmaya çalışılan sorular şunlardır:

1. MEB mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından 2004-2005 ile 2010-2011 öğretim yılları

arasında mezun olanların istihdam durumları ve konumları nedir?

2. Mesleki ve teknik öğrenim gören mezunlar, bu okullarda aldıkları eğitimi nasıl

değerlendiriyorlar. Aldıkları eğitim kişisel ve çalışma dünyasının beklentilerini karşılıyor mu?

3. Mezunlar, mesleki ve teknik eğitim verilen okul ve kurumların eğitim ortamlarını nasıl

değerlendiriyorlar?

4. Mezun öğrencilerin, işlerini bulma yöntemleri ve çalışmakta oldukları işin mezun olduğu

bölüm/programla ilgi derecesi nasıldır?

5. İşletme yetkililerinin mesleki ve teknik eğitim veren okullarda verilen eğitim ve bu okullardan

eğitim alan mezunlar hakkındaki görüşleri nelerdir?

6. İşverenlerin, istihdam etmede tercih ettikleri mezunlarda aradıkları nitelikler nelerdir?

7. Mezun öğrenci çalıştıran işletmelerin genel profili ve işletmelerine eleman alırken tercih

ettikleri yöntemler ile çalışanlara yönelik ücret politikaları nedir?

8. Mesleki ve teknik eğitim programları hakkında işverenlerin bilgi sahibi olması ve bu

programların hazırlanmasında işveren görüşünün alınma durumu nedir?

Araştırmanın iki ayrı bağımsız evreni ve bu evrenlerden alınan iki bağımsız örneklemi vardır.

Araştırmanın birinci evrenini 2004-2005 ile 2010-2011 eğitim-öğretim yılları arasında MEB

Meslekȋ ve Teknik Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak faaliyet gösteren 4794 resmî

mesleki ve teknik ortaöğretim kurumundan mezun olan yaklaşık 1 426 040 öğrenci oluşturmaktadır.

Araştırmanın ikinci evrenini, MEB Meslekȋ ve Teknik Ortaöğretim Genel Müdürlükleri’ne

bağlı meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanları iş yerlerinde çalıştıran ve

çalıştırmayan işletmelerin yetkilileri oluşturmaktadır.

Mezunlara ve işverenlere okullardaki koordinatör öğretmenler tarafından uygulatılan

anketlerin sisteme girişleri okullar tarafından yapılabildiği gibi, mezunların ve işverenlerin kendileri

tarafından da http://emezun.meb.gov.tr web portalında bulunan ilgili bölüme doğrudan girebilmeleri

sağlanmıştır. 1 Temmuz 2010 ile 30 Haziran 2011 tarihine kadar öğrenci anketlerinden 57 003,

işveren anketlerinden de 5 660 anket girişi yapılmıştır. Bu verilerden elde edilen “2011 Yılı Mesleki

72

ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi Raporu” haziran 2012 ayı sonunda

tamamlanmıştır.

Amaçları sorgulanan veriler, bu amaçla hazırlanan anketler aracılığı ile toplanmıştır. Mezunlar

ve işletme yöneticileri için iki ayrı anket geliştirilmiştir. (Ek-1, Ek-2). Anket formları okul ve kurum

yöneticilerine verilen hizmetiçi seminerleri doğrultusunda yeniden gözden geçirilip geliştirildikten

sonra web portalına konulmuştur, ayrıca matbaa da çoğaltılarak mesleki ve teknik okul ve kurumlarına

dağıtılmak üzere il milli eğitim müdürlüklerine gönderilmiştir.

Sisteme girilen anketler, MEB Bilgi İşlem Grup Başkanlığı tarafından “edit” edilmiş ve

sistemde bulunan SPSS veri tabanına aktarılmıştır. Veriler, Mesleki ve Teknik Eğitim Genel

Müdürlüğü “İzleme ve Değerlendirme Grup Başkanlığı” çalışma grubu tarafından araştırma

amaçları doğrultusunda analiz edilerek yorumlanmıştır.

Araştırmada, veriler daha çok “sınıflama” ölçeği ile toplandığından, yüzde ve oranlardan

oluşan betimsel istatistikler kullanılmıştır.

Her analiz, çizelge, bar grafiklerinden oluşan şekillerle ayrıntılı olarak verilmiş, metin

kısmında ise “başat” eğilimleri rapor etmekle yetinilmiştir.

4.2. Sonuçlar

4.2.1. Mezun Öğrencilerin Bilgileri ve Bulgularına Yönelik Sonuçlar

Katılımcılara ilişkin kişisel ve mesleki eğitimin değerlendirilmesine yönelik anketler aracılığıyla

sağlanan bulgular doğrultusunda elde edilen sonuçlara aşağıda yer verilmektedir.

1. Anketleri dolduran mezun öğrencilerin yüzde 42,91’i bayan, yüzde 57,09’u ise erkektir.

2. En çok anket doldurup sisteme kayıt olan mezun öğrencilerin başında; bilgisayarlı muhasebe,

mobilya döşeme imalatı, sigortacılık, müşteri temsilciliği, çocuk gelişimi ve eğitimi, klima

sistemleri, bilişim teknolojileri alan/bölümlerinden mezun olanlar gelmektedir.

3. Anket doldurarak sisteme kayıt olan öğrencilerden ilk sırada, yüzde 56,35 ile 2010-2011

öğretim yılında mezun olanlar, ikinci sırada yüzde 27,42 ile 2009-2010 yılında mezun olanlar,

üçüncü sırada ise yüzde 8,91 ile 2008-2009 öğretim yılında mezun olanlar yer almaktadır.

73

4. Mezun öğrencilerin çok büyük bir çoğunluğu (yüzde 94,39) mezun oldukları

bölümü/programı başkalarına da tavsiye edebileceklerini belirterek mezun oldukları

bölüm/programdan memnun olduklarını belirtmelerine rağmen, yaklaşık yüzde 5,61’lik bir

oranın ise bitirdikleri okul ve programdan memnuniyetsizlik yaşadıkları gözlemlenmektedir.

Bölüm/programdan memnuniyetsizlik yaşayanların oranı düşük bir oran olmasına rağmen

durumlarının değerlendirilmesi gereken bir sonuçtur.

5. Mezunların mezun olduğu bölümü/programı başkalarına tavsiye etmeme nedenlerinin başında

yüzde 22,21 oranı ile “Yükseköğretime girme şansının az olması” maddesi gelmektedir.

Yükseköğretime girişteki katsayısı uygulamasından kaynaklanan problemlerden dolayı

diyenler yüzde 12,91, “Bulunduğum bölgede istihdam imkânının olmaması” diyenler yüzde

12,47, “Mezun olduğum Bölümü/Programı sevmemem diyenler yüzde 11,36 şeklinde

sıralanmaktadır.

6. Araştırma kapsamındaki mezun öğrencilerin yüzde 21,12’si eğitim aldığı alanla ilgili 2 yıllık

yüksekokula sınavsız geçişle, yüzde 17,60’ı eğitim aldığı alanla ilgili 2 yıllık yüksekokula

sınavla girdiği, eğitim aldığı alanla ilgili 4 yıllık yüksekokul/fakülteye devam eden veya

bitirenlerin oranının ise yüzde 8,24 olduğu görülmektedir. Yükseköğretime gitmeyenlerin

oranı ise yüzde 12,15’dir.

7. Araştırma kapsamındaki mezun öğrencilerin yüzde 73,09’unun halen bir işte çalışmakta yüzde

26,91’i ise ücretli bir işte çalışmamaktadırlar. Mesleki eğitimin pahalı bir eğitim olduğu göz

önüne alındığında herhangi bir işte çalışmayanların çalışmama sebeplerinin araştırılarak

üzerinde önemle durulması gerekmektedir.

8. Mezuniyet sonrası iş bulup çalışan katılımcıların çalıştıkları sektörlerin ilk dört sıralamasının

muhasebe ve finans, elektrik-elektronik teknolojisi, bilişim teknolojileri, makine teknolojisi

alanı olduğu görülmektedir.

9. Katılımcı mezun öğrencilerin yüzde 39,66’sı küçük ölçekli özel sektör (1-20 personel)

işletmelerinde, yüzde 21,73’ü kamu sektöründe, yüzde 19,08’i büyük ölçekli özel sektörde

(151 ve daha fazla personel),çalışmaktadırlar. Orta ölçekli özel sektörde (51-150 personel)

çalışanların oranı yüzde 11,07 ve 21-50 arasında personel çalıştıran küçük ölçekli işletmelerde

çalışanların oranı ise sadece yüzde 8,46’dır. Bu durum ülkemizdeki iş piyasasının genel

74

durumu ile doğru orantılı olarak görülmektedir. Çünkü çalışanların büyük çoğunluğu küçük

ölçekli işletmelerde çalışmaktadır.

10. Katılımcı mezun öğrencilerden çalışanların yarıdan fazlası (% 57,52) sürekli, diğer bölümü ise

geçici işçi olarak çalışmaktadır.

11. Katılımcı mezun öğrencilerden çalışanların yüzde 62,50 gibi büyük bir kesimi Sosyal

Sigortalar Kurumuna, yüzde 12,07’si Emekli Sandığına kayıtlı iken, yüzde 17,95 gibi bir

kesimin ise ne yazık ki sosyal güvencesinin olmadığı anlaşılmaktadır. Bu konuda sigorta

denetimi yapan ilgili birimlerin işyerlerindeki kontrolleri artırarak üzerlerine düşen görevleri

bir an önce yapmaları gerekmektedir.

12. Katılımcı mezun öğrencilerden ücretli bir işte çalışanların yüzde 46,10’u tanıdık vasıtasıyla,

yüzde 15,68’i son sınıfta iken işletmede beceri eğitimi / staj yaptığı iş yeri vasıtasıyla iş

bulurken, mezun olduğu okul aracılığı ile iş bulanların oranı yüzde 13,58’dir. Burada

mezunların büyük çoğunluğunun tanıdık vasıtası ile iş buldukları, Türkiye İş Kurumu aracığı

ile iş bulanların oranının ise oldukça düşük olduğu (% 2,30) görülmektedir.

13. Katılımcı mezun öğrencilerin yüzde 73,12’si 6 ay ve daha az sürede ilk işlerini buldukları,

yüzde 10,02’sinin 7 ile 12 ay arası, yüzde 12,17’sinin 19 ay ve daha fazla sürede işlerini

buldukları görülmektedir. Mezunların büyük bir kısmının ilk işlerini mezuniyetten kısa bir

süre sonra bulmaları çalışmak isteyen mezunların çok kolaylıkla iş bulabildiklerini

göstermektedir.

14. Katılımcı mezun öğrencilerin mezuniyet sonrası eğitim alma durumlarına bakıldığında; yüzde

22,18’inin çalıştıkları iş yerinde açılan kurslara, yüzde 12,03’ünün ise kamu kurumlarının

(HEM, MEM, Belediye, vs.) açtığı kurslara, yüzde 14,19’unun ise özel kurslara katıldıkları

görülmektedir. Anketlere cevap verenlerin yarıdan biraz fazlası (51,60) ise hiçbir eğitim

almadıklarını ifade etmişlerdir. Bu sonuçlar, mezunların mezuniyet sonrası eğitim

ihtiyaçlarının işverenler tarafından yeterince karşılanmadığı sonucunu ortaya çıkartmaktadır.

15. Araştırma kapsamına alınan mezun öğrencilerin, mezun olduktan sonra yüzde 54,82’si

çalıştıkları işlerde asgari ücret veya daha düşük maaş aldıklarını ifade etmişlerdir. Mezunların

yarıdan fazlasının bu kadar düşük ücret almaları ortaöğretimdeki mesleki eğitimin oranının

artırılmasını engelleyen sebeplerden birisi olarak görülebilir. Mezunların yüzde 27,58’inin

75

asgari ücretin üzerinde, yüzde 17,60’ının ise asgari ücretin iki katı veya daha fazla gelir elde

ettikleri görülmektedir.

16. Hâlen ücretli bir işte çalışan katılımcı mezun öğrencilerin çalışmakta oldukları işin mezun

oldukları bölümle/programla ilgisine bakıldığında, yüzde 58,41’i tamamen ilgili, yüzde

27,32’si kısmen ilgili, yüzde 14,27’si ise tamamen ilgisiz alanlarda çalıştıklarını

belirtmişlerdir. Mezun çalışanlardan, aldıkları eğitimle tamamen ilgisiz alanlarda çalışanların

sayısı azımsanamayacak bir orandır. Bu veriler, mesleki eğitimin pahalı bir eğitim olduğu

düşünüldüğünde, mesleki eğitime ayrılan kaynakların önemli bir kısmının (yüzde 14,27)

rasyonel kullanılamadığı şeklinde yorumlanabilir.

17. Mezun öğrencilerden büyük çoğunluğu, okulda kazanmış oldukları mesleki bilgileri

yaptıkları/yapmakta oldukları iş için çok az düzeyinde yetersiz bulurken, becerileri ve mesleki

tutum ve iş alışkanlıklarını oldukça düzeyinde yeterli bulmaktadırlar. Okulda kazanılan

mesleki yeterliklerin iş hayatına hazırlanmada arzu edilen düzeyde olmadığını belirtenlerin

görüşlerinin de dikkate alınması gerekmektedir. Eğitimde hedefin sıfır hata ve yüzde yüz

başarı olduğu göz önüne alındığında okullarda verilen mesleki yeterliklerin arzu edilen düzeye

gelmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.

18. Bir işte çalışmış veya çalışmakta olan katılımcı mezunların, yüzde 60.45’i okulda

kullandıkları araç gereçle, iş yerinde kullandıkları araç-gereçler arasında çok ve oldukça

düzeyinde benzerlik buldukları görülmektedir. Buradan okullarımızdaki araç, gereç, makina

ve teçhizatın günümüz teknolojine uygun hâle gelmeye başladığı sonucu çıkmaktadır.

19. Bir işte çalışmış veya çalışmakta olan mezunların mezun oldukları bölüm/program dışında bir

işte çalışma nedenlerinin başında “öğrenim gördüğü bölümde/programda iş bulamamaları”,

ikinci sırada “tamamen tesadüf, özel bir nedeni yok” ifadeleri gelmektedir. Üçüncü olarak da

“alanında tatminkâr ücret alamamaları” mazeret olarak gösterilmiştir. Bu sonuçlara göre

okullarda alan/dalların açılması aşamasında gerekli araştırmaların tam olarak yapılması

gerektiği sonucu çıkmaktadır. Mesleki eğitim almış personele verilen ücretin tatminkâr

derecede olması, mezunların alanlarında çalışmalarını teşvik edecektir.

20. Çalışmayan mezun öğrencilerden, mezuniyet sonrası hiçbir ücretli işte çalışmama/çalışamama

nedeni olarak üniversite giriş sınavlarına hazırlandığımdan diyenlerin (% 31,74) ilk sırada

olduğu görülmektedir, buda mezunların üniversite mezunu olmayı önemsediklerini

76

göstermektedir. Mezun olduğu alanda iş bulamayanlar (% 15,62) ikinci sırada, üçüncü sırayı

ise çalışmak istediği hâlde hiçbir alanda iş bulamayanlar (8,77) almaktadır. Gerek mezun

olduğu alanda ücretli iş bulamayanlar gerekse herhangi bir ücretli iş bulamayanlar ile çalışmak

için verilen ücretin yetersizliğini gerekçe olarak gösterenlerin oranının bu kadar yüksek olması

dikkate alınması gereken bir sonuçtur.

21.Mezun öğrencilerden mezuniyet sonrası ücretli bir işte çalışırken işsiz kalanların büyük

oranda; yetersiz ücret, sosyal güvencelerinin sağlanmaması, çalışma şartlarının sağlıksız,

yetersiz ve uygun olmamasından, kendilerini yeterince geliştirememelerinden dolayı işsiz

kaldıkları sonucu ortaya çıkmaktadır. Bugün işverenler nitelikli ara kademe eleman bulmakta

zorluk çektiklerini söyleseler de, bu sonuçlara göre bazı işverenlerin gerekli yükümlülüklerini

tam yerine getirmemelerinden kaynaklanan bir sorunun olduğu görülmektedir.

4.2.2. İşveren Bilgileri ve Bulgularına Yönelik Sonuçlar

1. Araştırma kapsamındaki 81 ildeki iş yeri yöneticileri/temsilcilerinden anket doldurarak

sisteme kayıt olanların sayısı 1 Temmuz 2010 ile 30 Haziran 2011 tarihleri itibariyle 5660’tır.

Bunların yüzde 57,13’ü işletme sahibi ve yöneticisidir.

2. Katılımcı işletme yöneticilerinin iş yerleri, çalıştırdıkları personel sayısına göre 5 kategoriye

ayrılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre işletme yöneticilerinin (işletme sahibi ve yöneticisi,

işletme müdürü, atölye şefi, bölüm şefi, insan kaynaklar yetkilisi, eğitim sorumlusu, vb.)

yüzde 70,53’ü küçük ölçekli özel sektör (1-50 personel) işletmelerinde, yüzde 12,33’ü kamu

sektörüne ait işletmelerde, yüzde 9,93’ü büyük ölçekli özel sektörde (151 ve daha fazla

personel), yüzde 7,21’i ise (51-150 personel çalıştıran) orta ölçekli işletmelerinde yöneticilik

yapmaktadırlar.

3. İşverenlerin nitelikli eleman bulmakta zorluk çekip çekmedikleri ile ilgili soruya yüzde 29,93

ile “oldukça”, yüzde 29,17 ile “kısmen”, yüzde 22,10 ile “çok” derecesinde zorluk çektiklerini

belirtmişlerdir. Belirtilen görüşlere bakıldığında, işverenlerin nitelikli eleman istihdam etmede

önemli oranda zorluk çektikleri görülmektedir. Mesleki ve teknik öğretim okulları

mezunlarından elde edilen verilerde mezunların büyük çoğunluğunun işsiz olduğu görülürken,

işverenin ise nitelikli eleman bulmakta zorluk çektiğini beyan etmesi bir paradoks

oluşturmaktadır. Bu durum mezun anketlerinde belirtilen görüşlerde de çok açık bir şekilde

görülmektedir.

77

4. İşverenlerin nitelikli eleman bulmakta zorluk çektikleri meslekler ve eğitim düzeylerinin

sektörlere göre dağılımına bakıldığında, bilgisayar (donanım) sektörü (194 çırak, 140 kalfa,

224 usta, 229 meslek lisesi mezunu (teknisyen), 39 ön lisans (tekniker), 35 üniversite mezunu

(mühendis) ilk sırayı almaktadır. İkinci sırayı ise deri konfeksiyon sektörü 72 çırak, 60 kalfa,

57 usta, 264 teknisyen, 119 tekniker, 225 mühendis almaktadır. Üçüncü sırayı çini

desinatörlüğü; (69 Ç., 62 K.; 145 U.; 163 T.; 19 Tkn.; 25 Müh.) almaktadır. Son sıralarda ise

konfeksiyon, konfeksiyon makinaları bakım ve onarımı, otomotiv teknolojisi, pastacılık, çay

teknolojisi ve hemşirelik meslekleri yer almaktadır. Anket dolduran işverenlerin eleman

ihtiyaçlarının 73 sektöre dağıldığı görülmektedir. Bu sıralamaya bakıldığında bilişim ve deri

konfeksiyon sektörlerinin eleman ihtiyacının ilk sıralarda olduğu görülmektedir. Ülkemiz

sanayisinde istihdam edilen iş gücünün bu dağılımla doğru orantılı olduğu görülmektedir.

Böyle bir sonucun çıkmış olması, anket verilerinin geçerliliğini ve güvenirliğini de

kuvvetlendirmektedir. Bu veriler, mesleki ve teknik eğitimin her kademesinde okul ve bölüm

ihtiyacının belirlenmesi yönünden önem arz etmektedir. Katılımcı işletmelerin 2012 ve 2013

yıllarında sektörler bazında ihtiyacı olabilecek elemanların meslekler ve bu mesleklerin eğitim

düzeylerine göre ilk sırada bilgisayar (donanım) ikinci sırada çini desinatörlüğü mesleği yer

almaktadır. Son sıralarda ise boya teknolojisi ve dokuma meslekleri bulunmaktadır. Mesleki

eğitimde politika ve strateji belirleyicilerin ileriye yönelik projeksiyon tutmasına yardımcı

olması açısından bu sonuçların dikkate alınması önem arz etmektedir.

5. Araştırma kapsamındaki illerde anket dolduran işverenlerin, yüzde 71,94’ü işletmelerinde

meslek lisesi mezunu çalıştırdığını, yüzde 28,06’sı ise işletmesinde meslek lisesi mezunu

çalıştırmadığını belirtmiştir. Bu araştırmanın en önemli verilerini, işverenlerin görüşleri

oluşturacağından yola çıkan proje ekibi mezun çalıştıran veya herhangi bir nedenden mezun

öğrenci çalıştırmayan işveren görüşlerini alma yoluna gitmiş olması önemli görülmektedir.

6. Katılımcılardan işletmelerinde meslek lisesi mezunlarını çalıştıranların çalıştırma nedeni

yüzde 32,84 ile gelişen teknolojiye ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlamaları,

yüzde 28,71 ile alanında gördükleri mesleki bilgi ve becerilerin işletmelerdeki üretim

çalışmaları ile bağlantılı olması, yüzde 17,04 ile iletişim kurma ve ekiple çalışma becerilerinin

yüksek olması tercih sebebi olarak gösterilmiştir. Burada okullarda verilen eğitimin istenilen

düzeyde olmasa da ihtiyaçları karşılamaya yetebilecek düzeyde olduğu söylenebilir.

7. Katılımcılardan, işletmelerinde meslek lisesi mezunlarını çalıştırmayanların, işletmelerine

eleman alırken meslek lisesi mezunu olanları tercih etmeme nedeni olarak, yüzde 23,66 ile

mesleki bilgilerinin yetersiz olması, yüzde 20,53 ile mesleki becerilerinin yetersiz olması,

78

yüzde 15,82 ile mesleki eğitim almış personele ihtiyaçlarının olmaması çalıştırmama

gerekçesi olarak gösterilmiştir. Yasal olarak belgesiz eleman çalıştırmak yasak olmasına

rağmen ve iş kazalarının gündemden düşmediği ülkemizde bu sonucun dikkate alınarak

gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir.

8. İşverenlerin işletmelerinin elemen ihtiyacını karşılamak için tercih ettikleri yöntem olarak,

yüzde 34,79’u tanıdık vasıtasıyla, yüzde 32,33’ü son sınıfta iken işletmede beceri eğitimi / staj

yapan öğrencileri istihdam ederek, yüzde 9,86’sı ilan (gazete, internet, vs.) aracılığı ile yüzde

8,73’ü ise meslek liseleri aracılığı ile eleman ihtiyaçlarını karşıladıklarını belirtmişlerdir. Bu

soruda, mezun öğrenci görüşleri ile işveren görüşlerinin büyük ölçüde paralellik gösterdiği

görülmektedir. Buda anketlerin güvenirliği açısından önemli bir göstergedir.

9. Katılımcı işverenlerin, çevrelerinde bulunan mesleki ve teknik eğitim veren okullar ve

programları hakkında yeterince bilgi sahibi olmadıkları, eğitim yetkilileri tarafından okul

bünyesinde bölüm/program açılması ve ders programlarının içeriğinin oluşturulması

hususunda işveren görüş ve önerilerinin de yeterince alınmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Bu durum eğitim istihdam arasındaki kopukluğun nedeni olarak görülebileceği gibi okul

işveren ilişkilerinin sağlıklı bir şekilde yürümediğini de göstermektedir.

10. Anket dolduran işverenlerin istihdam ettikleri çalışanlarına yönelik ücret politikalarını

belirlerken, yüzde 34,28’i verimli çalışma durumuna, yüzde 19,68’i çalışma disiplinine, yüzde

15,01’i çalışanın yapmakta olduğu işin türü ve önemini dikkate aldıklarını belirtmişlerdir. Bu

dağılımın ortaya çıkardığı sonuç, işverenin ücret politikasını belirlerken fayda maliyet

yönünden bir değerlendirme yaptığı anlaşılmaktadır. Daha çok üretene daha çok ücret verdiği,

yapmakta olduğu işin ağırlığına ve önemine göre verimli, disiplinli çalışanların daha fazla

ücret aldığı anlaşılmaktadır.

4.3. Öneriler

Bu başlık altında araştırma sonuçlarına yönelik öneriler sunulmuştur.

1. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarında verilen eğitimin ve öğrencilere kazandırılan mesleki

yeterliklerin iş piyasasının talepleri doğrultusunda olması sağlanmalıdır. Bu kapsamda;

öğretim programlarının geliştirilmesi, mesleki yeterliklerin uluslararası standartları

karşılaması, eğitim ortamlarının donatılması ve gelişen teknolojilere göre yenilenmesi,

öğretmen yeterliklerinin artırılması, etkili öğretim yöntem ve tekniklerinin geliştirilmesi gibi

konularda iş piyasası sürecin içine daha aktif olarak katılmalıdır. İş piyasası ile öğrencileri

79

istihdama hazırlayan okul ve kurumlar arasında iş birliğini sağlayan Mesleki ve Teknik Eğitim

Araştırma ve Geliştirme Merkezi (METARGEM) gibi kurumsal yapılar oluşturulmalı ve işler

hale getirilmelidir.

2. Yeni mesleki ve teknik okul ve kurumların yapılması aşamasında ve bunların bünyesinde

alan/dal açılmadan önce bu uygulamadan etkilenecek kişilerin görüşleri alınmalıdır. Okullar

yapılmadan ve alan/dallar açılmadan önce mutlaka çevre ve iş piyasası ihtiyaç analizi

yapılmalı, yerleşim merkezindeki nüfus hareketliliği ve yeterliği değerlendirilerek bu

uygulamanın sonuçları dikkate alınmalıdır. Mesleki ve teknik eğitim kurumları, durumu uygun

(sanayi, turizm, ticaret, çağ nüfusu ve gelişmişlik düzeyi göz önünde bulundurularak)

yörelerde yaygınlaştırılmalıdır.

3. Mezunların yarıya yakını, meslek liselerini ders araç gereç ve donanım olarak yetersiz

bulmaktadır. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarının başarılı olabilmesi için fiziki altyapı

eksiklikleri ile bu kurumlardaki araç, gereç, makina ve teçhizat eksiklikleri giderilmeli ve

günün koşullarına ayak uydurması sağlanmalıdır.

4. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarında uygulanan eğitim programları çağın, çevrenin ve

öğrencilerin gereksinimlerine uygun olarak hazırlanmalıdır.

5. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarında sunulan rehberlik hizmetleri geliştirilmeli, öğrencilere

gerekli mesleki yönlendirme yapılarak ilgi, istek ve yetenekleri ile iş hayatının gereksinimleri

doğrultusunda mesleki eğitim programlarına yönlendirilmeleri sağlanmalıdır.

6. Öğrencilerin okula karşı ilgisini artıracak etkinlikler düzenlenmelidir.

7. Öğrencilerin meslekleriyle ilgili bilgi, beceri ve mesleki tutum ve iş alışkanlığı kazanmalarına

ve öğretim etkinliklerine daha fazla katılımlarına fırsat verilmelidir.

8. Bu okullarda görev yapan eğitici personelin mesleki yeterlikleri artırılmalı, gelişen teknolojiyi

takip edebilmeleri ve kendilerini geliştirebilmeleri için hizmet içi eğitimler düzenlenmelidir.

Yönetici ve öğretmenlerin alanlarındaki güncel gelişmelere ayak uydurabilmeleri için

düzenlenecek hizmet içi eğitimler iş piyasasının içinde yapılmalı ve zorunlu olmalıdır. (Bilişim

teknolojileri alanı öğretmeni bilişim sektöründe 6 ay-1 yıl arasında zorunlu eğitim almalı ve

fiilen burada çalışmalıdır).

9. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarında güncelliğini yitirmiş olan programlar (alan/dal) ya

kapatılmalı ya da revize edilmeli, açılması gereken programlar için çevrenin koşulları göz

önünde bulundurularak, merkezî idare okulların bu yöndeki isteklerini değerlendirmeli okul,

program, alan ve dal açılmasında yörenin ve iş piyasasının ihtiyaçları gözetilmelidir.

80

10. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarına sektördeki güncel gelişmeleri yansıtacak bir yapının

kurulması gerekmektedir, e-mezun sistemi bunun için yararlanılması gereken bir yol olabilir.

11. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarının etkinliğinin belirlenmesi amacıyla yürütülen “mezun

izleme” çalışmalarını mesleki ve teknik eğitim veren okul ve kurumların daha etkin olarak

yapması sağlanarak buradan elde edilen veriler eğitim programlarının gelişen teknolojiye

uyum sağlamasında ve diğer konularda gerekli düzenlemelerin yapılmasında kullanılmalıdır.

Ayrıca, mezun izleme çalışmaları ile mesleki ve teknik eğitim kurumlarında öğrencilere

kazandırılması amaçlanan yeterliklerin ne düzeyde kazandırılabildiği de ortaya konulabilir. Bu

konuda başvurulabilecek bir gösterge mesleki ve teknik eğitim kurumları mezunlarının ne

kadarının öğrenim gördüğü alandaki işte çalıştığıdır. İkinci gösterge de mezunların öğrenim

gördükleri alanın devamı olan bir yükseköğretim programına yerleşme durumudur.

12. Yükseköğretime olan taleplerin karşılanması için sınavsız geçiş hakkının yaygınlaştırılarak

devam ettirilmesinin yanında, mezunları alanlarının devamı olan (mühendislik, mimarlık,

iktisat, işletme, muhasebe vb) lisans programlarına geçişlerini teşvik edici tedbirler (Örneğin

ek puan uygulaması) alınmalıdır.

13. Meslek liselerinde okutulan genel kültür dersleri, öğrencileri yükseköğretime hazırlamada,

teorik ve seçmeli meslek dersleri de öğrencileri iş hayatına hazırlamada daha yeterli hâle

getirilmelidir.

14. Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında uygulanan eğitim programlarının iş piyasasının

ihtiyaçlarına uygun hâle getirilmesi için, sivil toplum kuruluşları ve iş piyasasının mesleki

eğitimin her kademesinde söz sahibi olacağı katılımcı bir yönetim anlayışı getirilmelidir.

15. Çalışan mezunların büyük çoğunluğu işlerini kısa zamanda, tanıdık yardımıyla bulduklarını

ifade etmişlerdir. Asli görevi işsizlere iş bulmak olan İŞKUR vasıtasıyla iş bulanların oranı çok

düşük seviyededir. Bu sonucun İŞKUR tarafından dikkate alınarak gerekli çalışmaları

yapmasında fayda görülmektedir.

16. İş bulan mezunların yarısından fazlası asgari ücret veya daha altında kazanç elde etmektedirler.

Mezunların aldıkları eğitimin iş hayatının talepleriyle tam olarak uyuşmadığı, çalışan

mezunların kazanımlarının da istenen seviyede olmadığı göz önüne alındığında ülkemizin

ihtiyacı olan ara kademe eleman ihtiyacının da tam olarak karşılanmaması sonucu doğal olarak

karşımıza çıkmaktadır. İşverenin ücret belirlemedeki kriterinin başında verimli çalışmanın

geliyor olması, bu okullarda verilen eğitimin kalitesinin artırılması ve nitelikli eleman

yetiştirilmesi ile mezunların aldığı ücretinde artışına neden olacaktır. Verilen eğitimin

kalitesinin ve niteliğinin bu doğrultuda yükseltilmesi gerekmektedir. Çünkü işveren iyi ücreti

nitelikli elemana vermektedir.

81

17. İlköğretim öğrencilerine gerekli mesleki rehberlik ve yönlendirme yapılmalı ve öğrencilerin

ilgi, istek ve kabiliyetlerine göre okul/alan/dal seçmeleri sağlanmalıdır. Öğrenciler ile aileleri

meslekler ve mesleki eğitim veren kurumlar hakkında bilgilendirilmelidir.

18. Okullar, çevre (STK, işveren, veli, diğer eğitim kurumları, öğrenciler, yerel yöneticiler, vb.) ile

iş birliğine giderek okullarını ve okullarında uygulanan programların tanıtımını yapıp

çevreleriyle irtibat sağlayarak her türlü desteği almalıdırlar.

KAYNAKÇA

Milli Eğitim Vakfı-Avrupa Eğitim Vakfı. Uluslararası Meslekî Eğitim ve İstihdam Semineri, 16-18 Ocak 2002 Kızılcahamam –Ankara.

Meslekî ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanlığı. (1996). Ticaret Meslek

Lisesi Mezunlarını İzleme Araştırması. Ankara.

Doğan, H. ( 1994 ). Türkiye’de Meslekî ve Teknik Eğitimin Yeniden Yapılanma İhtiyacı. Millî

Eğitim Bakanlığı Uluslar Arası Meslekî Eğitim Sempozyumu Bildirisi. Ankara: 28 Haziran –1

Temmuz 1994

82

MEB. ( 1993-1999 ). Meslekî ve Teknik Eğitimi Geliştirme Projesi (METGE) Çalışmaları.

Ankara.

MEB. (1997). Meslekî ve Teknik Eğitimde Modüler Öğretimin Yapılandırılması Proje Önerisi.

15. Millî Eğitim Şûrası Kararları Uygulamaya Geçirilmesi Komisyon Çalışması. Ankara.

Sağıroğlu, Ş. , 2001, Herkes İçin Etkili Bilişim, Ufuk Kitapevi, Kayseri.

EKLER

Ek 1 İşletme Yöneticisi Anketi

Ek 2 Mezun Öğrenci Anketi

Ek 1

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

83

MESLEKÎ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM KURUMLARI MEZUNLARININ İZLENMESİ PROJESİ

ARAŞTIRMASI

İşletme Yöneticisi Anketi

(Form-I)

ANKARA 2010

Sayın, İşletme Yöneticisi

(Bölüm Şefi, Atölye Şefi, Kısım Şefi, vb...................................................)

Sanayi, ticaret ve endüstri sektörüne ara kademe insan gücü yetiştiren Millî Eğitim

Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarından 2001-2002 öğretim yılından

günümüze kadar mezun olanların istihdam edilme durumlarını belirlemek, mezunların sistematik

olarak izlenmesini sağlamak, izleme sistemini kurumsallaştırıp elde edilecek somut verileri analiz

ederek meslekî ve teknik ortaöğretim programları için önerilerde bulunmak, eğitim sisteminin güçlü

ve zayıf yönlerini ortaya çıkararak meslekî ve teknik eğitimin iş hayatının taleplerine uygunluğunu

belirlemek, eğitim ile istihdam arasındaki ilişkiyi kuvvetlendirerek meslekî ve teknik eğitim

84

programlarını talepler doğrultusunda geliştirip meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarının

performansa dayalı değerlendirmesini yapabilmek amacıyla Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi

Başkanlığı tarafından “Meslekî ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi”

başlatılmıştır.

Söz konusu proje ile ilgili görüş ve değerlendirmelerinize ihtiyaç duyulmaktadır. Vereceğiniz

cevaplar, belirteceğiniz görüşler, yapacağınız değerlendirmeler çalışmalarımıza katkı sağlayacak ve bu

proje amaçları doğrultusunda kullanılacaktır. Anketi cevaplandıranların kimlikleri açıklanmayacaktır.

Anket sorularını dikkatle okuyarak görüş ve değerlendirmenize uygun olan seçenekle ilgili parantezin

içerisine çarpı işareti (X) koyunuz. Araştırmaya göstereceğiniz ilgi ve yapacağınız katkı için teşekkür

ederiz.

Dereceleme ölçekleri aşağıda belirtilen anlamda kullanılmıştır;

Çok : Tamamen yeterli

Oldukça : Çoğunlukla yeterli

Kısmen : Kabul edilebilir

Çok az : Kabul edilebilir seviyenin altında

Hiç : “Kabul edilemez” görüşlerini ifade etmektedir.

Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

İŞLETME YÖNETİCİSİ ANKETİ(Bölüm Şefi, Atölye Şefi, Kısım Şefi,...........................)

a. İşyeri SGK Sicil No:......................................................................................................................

b. İşletmenizin bulunduğu il/adı:........................................................................................................

c. İşletmenizin bulunduğu ilçe :……………………………………………………………………

d. Faaliyet Alanı : ............................................................................................................................

1. İşyerinizin yasal statüsü nedir?

1 ( ) Kamu sektörü

85

2 ( ) Küçük ölçekli özel sektör (1-20 personel çalışıyor)3 ( ) Küçük ölçekli özel sektör (21-50 personel çalışıyor)4 ( ) Orta ölçekli özel sektör (51-150 personel çalışıyor)5 ( ) Büyük ölçekli özel sektör (151 ve daha fazla personel çalışıyor)

2. İşletmedeki göreviniz nedir?

1 ( ) İşletme sahibi ve yöneticisi 4 ( ) Bölüm şefi2 ( ) İşletme müdürü 5 ( ) İnsan kaynakları yetkilisi3 ( ) Atölye şefi 6 ( ) Eğitim sorumlusu

3. Nitelikli elaman bulmakta zorluk çekiyor musunuz?

5 ( ) Çok 4 ( ) Oldukça 3 ( ) Kısmen 2 ( ) Çok az 1 ( ) Hiç

4. Eleman bulmakta zorluk çektiğiniz meslekleri ve eğitim düzeylerini belirtiniz

Meslekler/Alanlar Çırak Kalfa UstaMeslek Lise

Mezunu(Teknisyen, vb)

Ön lisans Mezunu

(Tekniker, vb)

Üniversite Mezunu

(Mühendis vb)( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

5. İşletmenizde meslek lisesi mezunlarını çalıştırıyor musunuz?

1 ( ) Evet 2 ( ) Hayır

Bu soruya cevabınız “Hayır” ise 6. ve 7. Soruları cevaplamayınız.

6. İşletmenizde meslek lisesi mezunlarını çalıştırma nedeninizi belirtiniz? (Sizin için önemli olanlardan en fazla 3 tane işaretleyebilirsiniz).

1 ( ) Gelişen teknolojiye, iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlamaları 2 ( ) İletişim kurma ve ekiple çalışma becerilerinin yüksek olması 3 ( ) Alanında gördükleri meslekî bilgi ve becerilerin işletmelerdeki üretim çalışmaları ile bağlantılı olması 4 ( ) Kendimde meslek lisesi mezunu olmam 5 ( ) Tek başına iş yapabilme becerilerinin olması.

6 ( ) Mesleki eğitimle ilgili kanunlar gereği.

7. İşletmenizde çalışan meslek lisesi mezunlarının meslekî yeterliliklerini mezun oldukları bölümleri/alanları dikkate alarak aşağıdaki tabloda değerlendiriniz

86

Meslekler/Alanlar

Meslekî Yeterliği Meslekler /Alanlar

Meslekî Yeterliği

Elektrik

Meslekî Bilgi

Muhasebe

Meslekî BilgiMeslekî Beceri Meslekî BeceriMeslekî Tutum ve İş Alışkanlığı

Meslekî Tutum ve İş Alışkanlığı

MetalişleriMeslekî Bilgi

Giyim

Meslekî BilgiMeslekî Beceri Meslekî BeceriMeslekî Tutum ve İş Alışkanlığı

Meslekî Tutum ve İş Alışkanlığı

TesviyeMeslekî Bilgi

Tesisat Teknolojisi

Meslekî BilgiMeslekî Beceri Meslekî BeceriMeslekî Tutum ve İş Alışkanlığı

Meslekî Tutum ve İş Alışkanlığı

8. İşletmenizde, önümüzdeki iki yıl içerisinde mesleklere ve bu mesleklerin gerektirdiği eğitim düzeylerine göre sayısal olarak ne kadar elemana ihtiyacınız olabilir?

Meslekler/Alanlar

Çırak Kalfa Usta

Meslek Lisesi

(Mezunu Teknisyen,

vb)

Ön lisans Mezunu

(Tekniker, vb)

Üniversite Mezunu

(Mühendis,vb

)

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2013

9. İşletmenize eleman alırken meslek lisesi mezunlarını tercih etmeme nedeninizi belirtiniz. (Sizin için önemli olanlardan en fazla 3 tane işaretleyebilirsiniz).

1 ( ) Meslekî bilgilerinin yetersiz olması 2 ( ) Meslekî becerilerinin yetersiz olması 3 ( ) Meslekî tutum ve iş alışkanlıklarının yetersiz olması 4 ( ) Fazla ücret istemeleri 5 ( ) Meslekî eğitim almış personele ihtiyacımın olmaması 6 ( ) İletişim kurma ve ekiple çalışma becerilerinin yetersiz olması

10. İşletmenize eleman alırken aşağıdaki yöntemlerden en çok hangisini tercih ediyorsunuz?

1 ( ) Tanıdık vasıtasıyla

87

2 ( ) İşletmemizde beceri eğitimi / staj yapan öğrencilerden3 ( ) Meslek liseleri aracılığıyla4 ( ) İŞKUR aracılıyla5 ( ) Meslek odaları aracılıyla6 ( ) Tesadüfen yapılan başvurulardan7 ( ) İlan (Gazete, İnternet, vs.)8 ( ) Özel istihdam büroları vasıtasıyla

11. Çevrenizdeki meslekî eğitim veren okullarda verilen eğitim programları hakkında ne derece bilgi sahibisiniz?

5 ( ) Çok 4 ( ) Oldukça 3 ( ) Kısmen 2 ( ) Çok az 1 ( ) Hiç

12. Sizce, okullarda uygulanan öğretim programlarının hazırlanmasında işverenlerin görüşlerine ne derece de yer verilmektedir?

5 ( ) Çok 4 ( ) Oldukça 3 ( ) Kısmen 2 ( ) Çok az 1 ( ) Hiç

13. Personel ücretinin belirlenmesinde dikkate aldığınız ölçütler nelerdir? (Sizin için önemli olanlardan en fazla 3 tane işaretleyebilirsiniz).

1. ( ) Verimli çalışma 2. ( ) Kıdem3. ( ) Mezun olduğu okul 4. ( ) Çalışma disiplini5. ( ) Yapmakta oldukları işin türü ve önemi 6. ( ) Üstlerine karşı itaatkâr davranması7. ( ) Güven ve uyum

Teşekkür Ederiz

Ek 2

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

88

MESLEKÎ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM KURUMLARI MEZUNLARININ İZLENMESİ PROJESİ

ARAŞTIRMASI

Mezun Öğrenci Anketi

(Form-II)

ANKARA, 2010

Sevgili mezunumuz;

Sanayi, ticaret ve endüstri sektörüne ara kademe insan gücü yetiştiren Millî Eğitim

Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarından 2001-2002 öğretim yılından

günümüze kadar mezun olanların istihdam edilme durumlarını belirlemek, mezunların sistematik

olarak izlenmesini sağlamak, izleme sistemini kurumsallaştırıp elde edilecek somut verileri analiz

89

ederek meslekî ve teknik ortaöğretim programları için önerilerde bulunmak, eğitim sisteminin güçlü

ve zayıf yönlerini ortaya çıkararak meslekî ve teknik eğitimin iş hayatının taleplerine uygunluğunu

belirlemek, eğitim ile istihdam arasındaki ilişkiyi kuvvetlendirerek meslekî ve teknik eğitim

programlarını talepler doğrultusunda geliştirip meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarının

performansa dayalı değerlendirmesini yapabilmek amacıyla Meslekȋ ve Teknik Eğitim Genel

Müdürlüğü tarafından “Meslekî ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi Projesi”

yürütülmektedir.

Söz konusu proje ile ilgili görüş ve değerlendirmelerinize ihtiyaç duyulmaktadır. Vereceğiniz

cevaplar, belirteceğiniz görüşler, yapacağınız değerlendirmeler çalışmalarımıza katkı sağlayacak ve bu

proje amaçları doğrultusunda kullanılacaktır. Anketi cevaplandıranların kimlikleri açıklanmayacaktır.

Anket sorularını dikkatle okuyarak görüş ve değerlendirmenize uygun olan seçenekle ilgili parantezin

içerisine çarpı işareti (X) koyunuz. Araştırmaya göstereceğiniz ilgi ve yapacağınız katkı için teşekkür

ederiz.

Dereceleme ölçekleri aşağıda belirtilen anlamda kullanılmıştır;

Çok : Tamamen yeterli

Oldukça : Çoğunlukla yeterli

Kısmen : Kabul edilebilir

Çok az : Kabul edilebilir seviyenin altında

Hiç : Kabul edilemez görüşlerini ifade etmektedir.

Meslekȋ ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

MEZUN ÖĞRENCİ ANKETİ

a. Kişisel Bilgiler;

T. C. Kimlik No :..............................................................................

Adınız Soyadınız :.............................................................................

Cinsiyetiniz

90

1 ( ) Kadın 2 ( ) Erkek

b. Mezun olduğunuz okulun,

İli : ................................................................

Adı :.................................................................

Bölümü/Alanı/Dalı : ................................................................

Yılı :1 ( ) 2002-2002 2 ( ) 2002-2003 3 ( ) 2004-2005 4 ( ) 2005-2006 5 ( ) 2006-2007

6. ( ) 2007-2008 7 ( ) 2008-2009 8 ( ) 2009-2010 9 ( ) 2010-2011

c. Mezun olduğunuz okul türü:

1 ( ) Anadolu Teknik Lisesi 5 ( ) Çok Programlı Lise 2 ( ) Anadolu Meslek Lisesi (AOTML, ADML, ASML, vb.) 6 ( ) Meslekȋ ve Teknik Eğitim Merkezi

3 ( ) Teknik Lise 7 ( ) Meslekȋ Açık Öğretim Lisesi4 ( ) Meslek Lisesi (EML, KML, TML, SML vb.)

1. Mezun olduğunuz bölümü/alanı/dalı başkalarına da tavsiye eder misiniz?

1 ( ) Evet 2 ( ) Hayır

2. Eğer soru 1’e cevabınız “Hayır” ise nedeni nedir? (Sizin için önemli olanlardan en fazla 3 tane işaretleyebilirsiniz).

1 ( ) Yükseköğretime girme şansının az olması 2 ( ) Yükseköğretime girişteki katsayı uygulamasından kaynaklanan problem

3 ( ) Bulunduğum bölgede istihdam imkânının olmaması 4 ( ) Yeterli ücretin verilmemesi

5 ( ) Mesleğimin güncelliğini yitirmekte olması6 ( ) Mezun olduğum bölümü/programı/dalı sevmemem7 ( ) Girişimcilik yeteneği vermemesi 8 ( ) Verilen eğitimin sektörün ihtiyaçlarına cevap vermemesi9 ( ) Çalışma şartlarının uygun olmaması

10 ( ) Kendi işimi kurma imkânının olmaması

3. Meslek lisesinden mezun olduktan sonra;

1 ( ) Eğitim aldığım alanla ilgili 2 yıllık yüksekokula sınavla girdim ve devam ediyorum/bitirdim. 2 ( ) Eğitim aldığım alanla ilgili 2 yıllık yüksekokula sınavsız geçişle girdim ve devam ediyorum/bitirdim. 3 ( ) Eğitim aldığım alan dışında 2 yıllık yüksekokula devam ediyorum/bitirdim. 4 ( ) Eğitim aldığım alanla ilgili 4 yıllık yüksekokula/fakülteye devam ediyorum/bitirdim 5 ( ) Eğitim aldığım alan dışında 4 yıllık yüksekokula/fakülteye devam ediyorum/bitirdim. 6 ( ) Yükseköğretime gitmedim. 7 ( ) Öğrenci seçme sınavına hazırlanıyorum.

4. Meslek lisesini bitirdikten sonra bir işte çalıştınız mı/çalışıyor musunuz?

1 ( ) Evet 2 ( ) Hayır

Bu soruya cevabınız “Hayır” ise 19. soruya geçiniz

5. Meslek lisesini bitirdikten sonra hangi alanda çalıştınız/çalışıyorsunuz?

1 ( ) Acil Sağlık Hizmetleri 31 ( ) İtfaiyecilik ve Yangın Güvenliği2 ( ) Adalet 32 ( ) Kimya Teknolojisi

91

3 ( ) Ahşap Teknolojisi/Mobilya ve İç Dekorasyon 33 ( ) Konaklama ve Seyahat Hizmetleri

4 ( ) Aile ve Tüketici Hizmetleri 34 ( ) Kuyumculuk Teknolojisi5 ( ) Anestezi ve Reanimasyon 35 ( ) Laborantlık6 ( ) Ayakkabı ve Saraciye Teknolojisi 36 ( ) Makina Teknolojisi7 ( ) Bahçecilik 37 ( ) Matbaa8 ( ) Bilişim Teknolojileri 38 ( ) Metal Teknolojisi9 ( ) Biyomedikal Cihaz Teknolojileri 39 ( ) Metalürji Teknolojisi10 ( ) Büro Yönetimi ve Sekreterlik 40 ( ) Meteoroloji11 Çevre Sağlığı 41 ( ) Motorlu Araçlar Teknolojisi12 ( ) Çocuk Gelişimi ve Eğitimi 42 ( ) Muhasebe ve Finans13 ( ) Denizcilik 43 ( ) Müzik Aletleri Yapımı14 ( ) Diş Protez 44 ( ) Ortopedik Protez ve Ortez15 ( ) Eğlence Hizmetleri 45 ( ) Pazarlama ve Perakende16 ( ) El Sanatları Teknolojisi 46 ( ) Plastik Teknolojisi17 ( ) Elektrik-Elektronik Teknolojisi 47 ( ) Radyo-Televizyon18 ( ) Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri 48 ( ) Radyoloji19 ( ) Fotoğraf ve Grafik 49 ( ) Raylı Sistemler Teknolojisi20 ( ) Gazetecilik 50 ( ) Sağlık Hizmetleri Sekreterliği21 ( ) Gemi Yapımı/Deniz Araçları Yapımı 51 ( ) Sanat ve Tasarım22 ( ) Gıda Teknolojileri 52 ( ) Seramik ve Cam Teknolojisi23 ( ) Giyim Üretim Teknolojisi 53 ( ) Tarım Teknolojisi24 ( ) Güzellik ve Saç Bakım Hizmetleri 54 ( ) Tekstil Teknolojisi

25 ( ) Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri 55 ( ) Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

26 ( ) Harita/Tapu ve Kadastro 56 ( ) Tıbbi Laboratuvar27 ( ) Hasta ve Yaşlı Hizmetleri 57 ( ) Uçak Bakımı28 ( ) Hayvan Sağlığı 58 ( ) Ulaştırma Hizmetleri29 ( ) Hemşirelik 59 ( ) Yiyecek İçecek Hizmetleri30 ( ) İnşaat Teknolojisi 60 ( ) Yenilenebilir Enerji Teknolojileri

6. Meslek lisesini bitirdikten sonra çalıştığınız/çalışmakta olduğunuz işyerinin yasal statüsü ne idi/nedir?

1 ( ) Kamu sektörü 2 ( ) Küçük ölçekli özel sektör (1-20 personel çalışıyor)3 ( ) Küçük ölçekli özel sektör (21-50 personel çalışıyor)4 ( ) Orta ölçekli özel sektör (51-150 personel çalışıyor)5 ( ) Büyük ölçekli özel sektör (151 ve daha fazla personel çalışıyor)

7. İşinizde çalışma durumunuzu belirtiniz?

1 ( ) Sürekli 2 ( ) Geçici

8. Hangi sosyal güvenlik kurumu kapsamındaydınız/kapsamındasınız?

1 ( ) Emekli Sandığı (SGK) 4 ( ) Özel sigorta2 ( ) Sosyal Sigortalar Kurumu (SGK)+ 5 ( ) Sosyal güvencem yoktu/yok3 ( ) BAĞKUR (SGK)

92

9. Meslek lisesini bitirdikten sonra işinizi hangi yolla buldunuz?

1 ( ) Tanıdık vasıtasıyla 5 ( ) İlân (gazete, internet, vs.) yoluyla2 ( ) İŞKUR aracılığı ile 6 ( ) Kendi işyerimde çalışıyorum3 ( ) Mezun olduğum okul aracılığı ile 7 ( ) Aileme ait iş yerinde çalışıyorum4 ( ) Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) ile 8 ( ) İşletmede beceri eğitimi /staj yaptığım

işyerinde çalıştım/çalışıyorum.

10. İlk işinizi meslek lisesini bitirdikten kaç ay sonra buldunuz?

1 ( ) 6 ay ve daha az 3 ( ) 13 – 18 ay2 ( ) 7 – 12 ay 4 ( ) 19 ay ve daha fazla

11. Meslek lisesini bitirdikten sonra çalışmış/çalışmakta olduğunuz işle ilgili ne tür meslekî eğitim aldınız? (Bu soruda birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz)

1 ( ) İşyerinde açılan kurslara katıldım 3 ( ) Özel kurslara katıldım2 ( ) Kamu kurumlarının açtığı kurslara

katıldım4 ( ) Hiçbir eğitim almadım

12. Meslek lisesini bitirdikten sonra çalıştığınız/çalışmakta olduğunuz işte aldığınız aylık ücretiniz ne kadardı/ne kadardır?

1 ( ) Asgari ücretten az 3 ( ) Asgari ücretin üzerinde2 ( ) Asgari ücret 4 ( ) Asgari ücretin iki katı veya daha fazla

13. Çalıştığınız/Çalışmakta olduğunuz işiniz, meslek lisesinden mezun olduğunuz bölümle /alanla/dalla ne derece ilgiliydi/ilgilidir?

1 ( ) Tamamen ilgili 2 ( ) Kısmen ilgili 3 ( ) Tamamen ilgisiz

Bu soruya cevabınız “Tamamen ilgisiz” ise 18. ve 20. soruları cevaplayınız.

Not: “Tamamen ilgili” veya “kısmen ilgili” ise mezun olduğunuz bölümü/alanı/dalı göz önüne alarak, 14, 15, 16, 17 ve 20. soruları cevaplayınız.

14. Meslek lisesinde kazanmış olduğunuz mesleki bilgiyi/teoriyi yaptığınız/yapmakta olduğunuz iş için ne derece yeterli buluyorsunuz? (Örneğin: Şoförün trafik kurallarını bilmesi bilgi/teori).

5 ( ) Çok 4 ( ) Oldukça 3 ( ) Kısmen 2 ( ) Çok az 1 ( ) Hiç

15. Meslek lisesinde kazanmış olduğunuz mesleki becerileri/pratiği yaptığınız/yapmakta olduğunuz iş için ne derece yeterli buluyorsunuz? (Örneğin: Şoförün aracını trafik kurallarına uygun olarak kullanması beceri/pratik).

5 ( ) Çok 4 ( ) Oldukça 3 ( ) Kısmen 2 ( ) Çok az 1 ( ) Hiç

16. Meslek lisesinde kazanmış olduğunuz mesleki tutum ve iş alışkanlıklarını yaptığınız/yapmakta olduğunuz iş için ne derece yeterli buluyorsunuz? ? (Örneğin: Şoförün aracını trafik kurallarına uygun olarak kullanmayı alışkanlık haline getirmesi mesleki tutum).

5 ( ) Çok 4 ( ) Oldukça 3 ( ) Kısmen 2 ( ) Çok az 1 ( ) Hiç

17. Meslek lisesinde kullandığınız araç-gereçlerle/makine teçhizatla çalıştığınız/çalışmakta olduğunuz işyerinde kullandıklarınız arasında ne derece benzerlik vardı/vardır?

5 ( ) Çok 4 ( ) Oldukça 3 ( ) Kısmen 2 ( ) Çok az 1 ( ) Hiç

93

18. Meslek lisesinden mezun olduğunuz bölümün/alanın//dalın dışında bir işte çalışmanızın nedeni aşağıdakilerden hangisidir? (Sizin için önemli olanlardan en fazla 3 tane işaretleyebilirsiniz).

1 ( ) Öğrenim gördüğüm bölümde/alanda/dalda iş bulamadığımdan2 ( ) Mezun olduğum bölümü/alanı/dalı sevmediğimden3 ( ) İşveren tarafından mesleğimde yeterli görülmediğimden4 ( ) Sosyal güvencem sağlanmadığından5 ( ) İş güvenliği ve işçi sağlığına önem verilmediğinden6 ( ) Alanımda tatminkâr ücret alamadığımdan7 ( ) Çalışmakta olduğum işte daha fazla ücret aldığımdan8 ( ) Tamamen tesadüf, özel bir nedeni yok9 ( ) Çalışmakta olduğum işyerinin aileme ait olmasından

10 ( ) Branşımda ciddi bir iş araştırması yapmadığımdan11 ( ) Mesleğimde kendimi yeterli bulmadığımdan12 ( ) Alanım dışında iş yeri açtığımdan

19. Meslek lisesinden mezun olduktan sonra hiçbir işte çalışmadıysanız bunun nedenini belirtiniz? (Sizin için önemli olanlardan en fazla 3 tane işaretleyebilirsiniz).

1 ( ) Çalışmak istemediğimden 2 ( ) Mezun olduğum alanda iş bulamadığımdan 3 ( ) Verilen ücretin yetersiz olmasından 4 ( ) Ailem izin vermediğinden 5 ( ) Ailemin ekonomik durumunun iyi olmasından

6 ( ) Mesleğimde çalışmak için kendimi yeterli bulmadığımdan 7 ( ) Çalışmak istediğim halde hiçbir alanda iş bulamadığımdan 8 ( ) Sağlığımın elverişsiz olmasından 9 ( ) Üniversite giriş sınavlarına hazırlandığımdan 10 ( ) Bir yükseköğretim kurumuna devam ettiğimden.

20. Meslek lisesini bitirdikten sonra çalıştığınız bir işten ayrılarak işsiz kaldıysanız bunun nedeni nedir? (Sizin için önemli olanlardan en fazla 3 tane işaretleyebilirsiniz).

1 ( ) İşi beğenmedim 2 ( ) Verilen ücret tatminkâr değildi 3 ( ) Sosyal güvencem sağlanmadı 4 ( ) İşçi sağlığı ve iş güvenliğine önem verilmiyordu 5 ( ) İşletmenin ekonomik kriz yaşaması nedeniyle işten çıkarıldım

6 ( ) Mesleğimde kendimi geliştirme imkânım yoktu7 ( ) Çalışma şartları ağırdı8 ( ) Çalışma ortamı uygun değildi9 ( ) İşverenle/işyerindekilerle anlaşamadım

10 ( ) Kendimden kaynaklanan sorunlarım vardı 11 ( ) Ailem istediğinden

Teşekkür Ederiz.

94