· web viewe. aktet e tjera që sipas ligjeve të veçanta quhen tituj ekzekutive dhe ngarkohet...

PËRMBAJTJA

Çështje Civile

Nr.i vendimit Data PALËT Faqe

1 17.01.2011 Kёrkuese: Arta Kokoshi, në mungesë.................................52 21.01.2011 Agron Boçari, kundër Zyra Rajonale e Agjensisë

së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, Agjensia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë, Fatie Maskaj, Shyqyrete Gega, Kimete Bedini, Artan Liçaj, Zyra Vendore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme Vlorë.........................................................27

3 21.03.2011 Hamdi Bejtja; Ndriçim Bejtja zëvendësuar nga Lirie, Bedri, Valbona, Dritan Bejtja; Shpresa Bejtja; Lavdie Misiri (Bejtja) zëvendësuar nga Nexhmedin Misiri kundër Shoqëria “Hoxholli” Sh.p.k. ose Shoqëria “Gora” Sh.p.k..............................................42

4 30.05.2011 Shoqëria tregtare “Fisheku” sh.a. në mungesë kundër Drejtoria Rajonale e Tatimpaguesve të Mëdhenj Tiranë, Drejtoria e Apelimit Tatimor, pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve.............................................48

5 31.05.2011 Syl Hysaj në mungesë kundër Kadri Hysa në mungesë.......596 01.06.2011 Kërkues: “I.C.M.A s.r.l” shoqëri në likuidim,

në mungesë; “AGRI. BEN s.a.s”, në mungesë Person i Tretë: Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit në mungesë.......................................................................74

7 01.06.2011 Qemal Zeneli kundër Bashkia Kukës...............................898 10.06.2011 Eriona Haxhiaj kundër “Chemonics International Inc”

Tiranë..............................................................................102

Çështje Penale

1 20.01.2011 Të pandehur: Stefan Hodaj, Edmond Spahaj..................1192 24.01.2011 Të pandehur: Lodoviko Salis, Olsi Leka, Enton Leka..........1363 24.01.2011 I pandehur: Shezai Gega.................................................1524 15.04.2011 I pandehur: Adrian Qiqi..................................................1705 10.06.2011 Kërkues: Kreshnik Çerçizi, Dritan Serjani.....................1826 30.09.2011 Të pandehur: Arlind Hyseni në mungesë,

Florian Muça...................................................................1927 14.10.2011 Kërkues: Prokuroria pranë Gjykatës për Krime të

Rënda Tiranë I pandehur: Ilir Kumbaro................................................208

1

ÇËSHTJE CIVILE

3

Nr.4/3 i Regj.Themeltar Nr.1 i Vendimit

VENDIMNЁ EMЁR TЁ REPUBLIKЁS

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë të përbëra nga:

Shpresa Beçaj KryesueseGani Dizdari AnëtarArdian Dvorani AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo Anëtar Ardian Nuni AnëtarArjana Fullani AnëtareEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarMajlinda Andrea AnëtareAleksandër Muskaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 17.01.2011 morën në shqyrtim çështjen civile nr.4/3, që i perket:

KЁRKUESE: ARTA KOKOSHI, në mungesë

OBJEKTI: Lëshim i urdhërit të ekzekutimit të vendimit nr.157,

datë 02.10.2008 të Komisionit të Shërbimit Civil Tiranë, lënë në fuqi me vendimin nr.18, datë 03.02.2009

të Gjykatës së Apelit Gjirokastër.Baza Ligjore: Nenet 510/d, 511/a dhe 515 të K.Pr.Civile

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Sarandë, me vendimin nr.83, datë 08.05.2009, ka vendosur:

Deklarimin e moskompetencës territoriale për gjykimin e çështjes civile nr.83 regjistrimi, datë 07.05.2009. Kalimin e çështjes për kompetencë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

Çështja i është dërguar për kompetencë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë. Gjyqtari i kësaj gjykate, Z. Ilir Mustafaj (relator i çështjes objekt gjykimi), ka parashtruar qëndrimin për rregullimin e kompetencës në bazë të nenit 64/2 të K.Pr.Civile.

5

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.s’ka, datë 06.10.2009, ka vendosur:Kalimin e çështjes civile për gjykim Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë për unifikim të praktikës gjyqësore.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë shtron për diskutim këto probleme:1. A është titull ekzekutiv vendimi i KSHC (edhe kur ky vendim mund të marrë

formë të prerë pa u ankimuar)?2. Nëse jo, po vendimi i gjykatës së apelit, që zgjidh çështjen mbi ankimin e

Institucionit, është titull ekzekutiv?3. Nëse po, cila është gjykata kompetente, nga pikëpamja funksionale, për

lëshimin e urdhërit të ekzekutimit?4. Në rast se eventualisht arrihet në përfundimin se kompetente për lëshimin e

urdhërit të ekzekutimit është gjykata e rrethit gjyqësor, cila është gjykata kompetente nga pikëpamja tokësore, gjykata ku ka qendrën KSHC, apo gjykata ku ka qendrën Institucioni, apo gjykata e vendbanimit të nëpunësit civil?

5. Në vijim të zgjidhjeve që kanë dhënë Kolegjet e Bashkuara duke konsideruar KSHC si një "quasi gjykatë" dhe gjykata e apelit që si një gjykatë e shkallës së dytë, ankimi kundër vendimit të KSHC, atëherë nga pikëpamja tokësore cila gjykatë apeli do të jetë kompetente për gjykimin e çështjes, Gjykata e Apelit Tiranë (në qendrën e KSHC), apo gjykata e apelit në juridiksionin që ka selinë Institucioni që është ankimues?

KOLEGJET E BASHKUARA TЁ GJYKATЁS SЁ LARTЁpasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Gani Dizdari dhe Evelina Qirjako; si

dhe pasi diskutuan çështjen në tërësi,

V Ё R E J N ЁRrethanat e çështjes

Nga të dhënat e akteve që ndodhen në dosjen gjyqësore, rezulton se gjykatat e të dyja shkallëve kanë pranuar rrethanat dhe faktet si më poshtë:

Kërkuesja Arta Kokoshi ka qenë në marrëdhënie pune pranë Bashkisë së Qytetit Delvinë në detyrën e inspektores në Zyrën e Ndihmës Ekonomike. Kërkuesja ka fituar statusin e nëpunësit civil në bazë të Ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 "Statusi i nëpunësit civil".

Me Urdhërin nr.32, datë 31.07.2008 të Kryetarit të Bashkisë Delvinë kërkueses i është njoftuar shkarkimi nga detyra e inspektores në Zyrën e Ndihmës Ekonomike dhe emërimi në detyrën e përgjegjëses së Sektorit të Ujësjellës-Kanalizimeve po pranë kësaj Bashkie, për arsye që lidhen me rritjen e efikasitetit të punës në Sektorin e Ujësjellës-Kanalizimeve.

Kërkuesja Arta Kokoshi, duke mos qenë dakord me shkarkimin nga detyra e inspektores së Zyrës së Ndihmës Ekonomike, ka paraqitur ankesë pranë Komisionit të Shërbimit Civil (KSHC) me objekt: "Shfuqizimin e urdhërit nr.32, datë 31.07.2008 të Kryetarit të Bashkisë Delvinë. Kthimin e ankueses në pozicionin e Inspektores së Zyrës së Ndihmës Ekonomike".

Gjatë kohës që KSHC ka qenë duke shqyrtuar ankimin e Arta Kokoshit ndaj Urdhërit nr.32, datë 31.07.2008, Kryetari i Bashkisë Delvinë, nëpërmjet vendimit nr.47, datë 22.09.2008, ka vendosur largimin e saj nga detyra e Përgjegjëses së Sektorit të Ujësjellës-Kanalizimeve, duke zgjidhur përfundimisht marrëdhëniet e punës, me arsyetimin se ajo gjatë ushtrimit të kësaj detyre nuk ka realizuar detyrat e caktuara dhe nuk ka respektuar kohën dhe orarin e punës në datën 02.09.2008.

6

Në lidhje me ankimin e Arta Kokoshit, KSHC me vendimin nr.157, datë 02.10.2008 ka vendosur:

"Pranimin e ankesës së Znj. Arta Kokoshi.Shfuqizimin e Urdhërit nr.32, datë 31.07.2008 të Kryetarit të Bashkisë Delvinë.Kthimin e ankueses në pozicionin e inspektores së Zyrës së Ndihmës Ekonomike.Ky vendim është i detyrueshëm për institucionin të cilit i drejtohet".Me arsyetimin se:Urdhëri nr.32, datë 31.07.2008 i Kryetarit të Bashkisë Delvinë është lëshuar në

referencë të nenit 44, gërma "e" dhe "f" të Ligjit nr.8652, datë 31.07.2008 "Për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore". Nga përmbajtja e këtij neni del qartë se Kryetari i Bashkisë ka kompetencë për emërimet, shkarkimet dhe transferimet e drejtuesve të ndërmarrjeve dhe institucioneve të varësisë, marrëdhënia e punës së të cilëve rregullohet nga Kodi i Punës. Për specialistët e strukturave të Bashkisë, të cilët marrëdhënien e punës e kanë të rregulluar sipas Ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 "Statusi i nëpunësit civil", duhet të përdoren si bazë ligjore nenet e këtij ligji.

Fakti që e bën të cënueshëm këtë Urdhër është mos sqarimi i shkakut të nxjerrjes së këtij akti, pasi po të ndodhemi para ngritjes në detyrë dhe lëvizjes paralele të përcaktuara në nenin 15, vërejmë se kjo procedurë nuk është zbatuar; për sa i takon transferimit të detyrueshëm të përcaktuar në nenin 17, vërejmë që ankuesja nuk ka qenë dakord me këtë transferim dhe nuk është përcaktuar afati kohor i këtij transferimi; gjithashtu nuk kemi të bëjmë me lirim apo largim nga shërbimi civil (të përcaktuara në nenet 23, 25 të Ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 "Statusi i nëpunësit civil", në VKM nr.360, datë 13.06.2000 "Për lirimin nga shërbimi civil" dhe VKM nr.306, datë 13.06.2000 "Për disiplinën në shërbimin civil"), pasi ankuesja ka kaluar në një pozicion pune që është jashtë shërbimit civil.

Moszbatimi i kërkesave të përcaktuara më sipër e bën aktin e shkarkimit të ankueses nga detyra, në kuptim të nenit 115, gërma "a" të Ligjit nr.8485, datë 12.05.1999 "Kodi i Procedurës Administrative", në kundërshtim me ligjin dhe në kuptim të nenit 117 të ligjit në fjalë është absolutisht i pavlefshëm dhe nuk mund të sjellë pasoja ligjore.

Rezulton që kundër vendimit të KSHC të cituar më lart ka paraqitur kërkesë padi pranë Gjykatës së Apelit Gjirokastër Bashkia e Qytetit Delvinë, duke kërkuar: "Kundërshtimin e vendimit nr.157, datë 02.10.2008 të Komisionit të Shërbimit Civil".

Gjykata e Apelit Gjirokastër me vendimin nr.18, datë 03.02.2009 ka vendosur: "Rrëzimin e kërkesë padisë"

me arsyetimin se:Së pari.... afati i ankimit për institucionin e administratës fillon në momentin e

shpalljes të vendimit të KSHC. Në rastin konkret, vendimi është shpallur në seancën e zhvilluar në datën 02.10.2008, ku ishte prezent edhe përfaqësuesi i Bashkisë Delvinë Z. Xhevdet Ahmeti, autorizuar rregullisht nga ky institucion; kërkesë padia e palës paditëse Bashkia Delvinë është paraqitur në datën 04.11.2008, pra jashtë afatit 30 ditor të parashikuar në ligj dhe për këtë arsye pala paditëse Bashkia Delvinë ka humbur të drejtën për të pretenduar gjyqësisht kundërshtimin e vendimit të KSHC.

Së dyti, me të drejtë KSHC ka vlerësuar si të paligjshëm Urdhërin nr.32, datë 31.07.2008 lëshuar nga Kryetari i Bashkisë Delvinë. Këtij Urdhëri i mungon baza ligjore korrekte, që është Ligji nr.8549, datë 11.11.1999 "Statusi i nëpunësit civil" dhe marrëdhënia juridike e punës me të paditurën është konceptuar nga institucioni i administratës vendore si e rregullueshme nga Kodi i Punës.

Gjithashtu, pavarësisht se pala paditëse, Bashkia Delvinë, pretendon për lëvizje paralele të palës së paditur, në fakt nuk është përcaktuar shkaku i vërtetë i lëvizjes, ndërsa vijueshmëria me shkarkimin e të paditurës edhe nga funksioni i Përgjegjëses së Ujësjellës-

7

Kanalizimeve brenda një afati minimal prej një muaji e gjysëm lë vend për dyshime në ndërmarrjen e iniciativave prej paditësit punëmarrës.... Veprimi i palës paditëse nuk mund të konsiderohet as largim i ligjshëm nga shërbimi civil për palën e paditur, pasi nuk evidentohen rastet e parashikuara nga nenet 23 dhe 25 të Ligjit nr.8549/1999.

Rezulton që pasi vendimi ka marrë formë të prerë, kërkuesja Arta Kokoshi ka paraqitur kërkesë pranë Gjykatës të Rrethit Gjyqësor Sarandë me objekt: "Lëshimin e urdhërit të ekzekutimit të vendimit nr.157/2008 të K.SH.C. Tiranë lënë në fuqi me vendimin nr.18, datë 03.02.2009 të Gjykatës së Apelit Gjirokastër".

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Sarandë, me vendimin nr.83, datë 08.05.2009, ka vendosur:

"Deklarimin e moskompetencës territoriale për gjykimin e çështjes civile nr.83 regjistrimi, datë 07.05.2009. Kalimin e çështjes për kompetencë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë".

Gjykata ka arsyetuar se: ... gjykata, kryesisht, në bazë të nenit 61 të K.Pr.Civile, konstaton se çështja nuk është

në kompetencën territoriale të Gjykatës Sarandë, pasi titulli ekzekutiv është vendimi i KSHC e cila e ka qendrën në Tiranë.

Në këto kushte, çështja i është dërguar për kompetencë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë. Gjyqtari i kësaj gjykate, Z. Ilir Mustafaj (relator i çështjes objekt gjykimi), ka parashtruar para Gjykatës së Lartë qëndrimin për rregullimin e kompetencës në bazë të nenit 64/2 të K.Pr.Civile si më poshtë vijon:

Duke patur parasysh (i) përmbajtjen e vendimit të Komisionit të Shërbimit Civil nr.147, datë 02.10.2008, i cili ka vendosur shfuqizimin e urdhërit nr.32, datë 31.07.2008 të Kryetarit të Bashkisë Delvinë dhe kthimin e ankueses në pozicionin e inspektores së Zyrës së Ndihmës Ekonomike; (ii) faktin që vendimi nr.157, datë 02.10.2008 i Komisionit të Shërbimit Civil është ankimuar nga Bashkia e Delvinës në Gjykatën e Apelit Gjirokastër, e cila me vendimin nr.18, datë 03.02.2009 ka vendosur rrëzimin e kërkesë-padisë, fakt i cili tregon që ka legjitimuar të drejtën e ankueses; (iii) përmbajtjen e nenit 511/a të Kodit të Procedurës Civile që përcakton se "Titulli ekzekutiv vihet në ekzekutim me kërkesë të kreditorit nga gjykata që ka dhënë vendimin", Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë çmon se, në rastin objekt gjykimi, gjykate kompetente duhet të jetë Gjykata e Apelit Gjirokastër, e cila ka shqyrtuar çështjen, ose Gjykata e Rrethit Gjyqësor Sarandë, e cila është në juridiksionin e Gjykatës së Apelit Gjirokastër.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.s’ka, datë 06.10.2009, ka vendosur kalimin e çështjes së mësipërme për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Ky Kolegj vlerëson se është e domosdoshme njehsimi i praktikës gjyqësore në lidhje me faktin se: “Cila është gjykata kompetente që do të marrë në shqyrtim kërkesën për lëshimin e urdhërit të ekzekutimit, kur kërkohet ekzekutimi i detyrueshëm i vendimit të KSHC?”.

Rëndësia e këtij unifikimi buron nga fakti se në praktikën gjyqësore dhe në vendimmarrjen e gjykatave më të ulta konstatohen qëndrime të ndryshme në lidhje me zgjidhjen e çështjeve të këtij lloji, qëndrime të cilat kanë krijuar konfuzion dhe paqartësi si për kërkuesit, të cilët kërkojnë vënien në vend të të drejtave të tyre të cënuara, ashtu dhe për gjykatat, të cilat janë të detyruara nga ligji të njohin dhe rivendosin në vend këto të drejta.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë vlerëson se unifikimi i praktikës gjyqësore për çështje të këtij lloji, në të cilat kërkohet ekzekutimi i vendimeve që kanë marrë formë të prerë është i domosdoshëm, pasi zbatimi drejtë i ligjit në këtë drejtim është i lidhur drejtpërdrejt me respektimin e parimeve themelore kushtetuese për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, me të

8

drejtën e çdo individi për të rivendosur në vend të drejtat e tij të cënuara dhe të fituara nga një proces i rregullt ligjor, parime të cilat janë të përcaktuara qartë dhe mbrohen si nga ligjet themelore të shtetit shqiptar, ashtu dhe nga KEDNJ.

Në rrethanat e mësipërme, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë ka çmuar se çështja duhet të kalonte “për gjykim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për unifikimin e praktikës gjyqësore”, duke shtruar për diskutim këto probleme:

1. A është titull ekzekutiv vendimi i KSHC (edhe kur ky vendim mund të marrë formë të prerë pa u ankimuar)?

2. Nëse jo, po vendimi i gjykatës së apelit, që zgjidh çështjen mbi ankimin e Institucionit, është titull ekzekutiv?

3. Nëse po, cila është gjykata kompetente, nga pikëpamja funksionale, për lëshimin e urdhërit të ekzekutimit?

4. Në rast se eventualisht arrihet në përfundimin se kompetente për lëshimin e urdhërit të ekzekutimit është gjykata e rrethit gjyqësor, cila është gjykata kompetente nga pikëpamja tokësore, gjykata ku ka qendrën KSHC, apo gjykata ku ka qendrën institucioni, apo gjykata e vendbanimit të nëpunësit civil?

5. Në vijim të zgjidhjeve që kanë dhënë Kolegjet e Bashkuara duke konsideruar KSHC si një "quasi gjykate" dhe gjykata e apelit që si një gjykatë e shkallës së dytë, ankimi kundër vendimit të KSHC, atëherë nga pikëpamja tokësore cila gjykatë apeli do të jetë kompetente për gjykimin e çështjes, Gjykata e Apelit Tiranë (në qendrën e KSHC), apo gjykata e apelit në juridiksionin që ka selinë Institucioni që është ankimues?

Ligji i zbatueshëm

Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut (më poshtë e quajtur “KEDNJ”)

Neni 6/1

E drejta për një proces të rregullt

Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij.

Neni 13E drejta për zgjidhje efektive Çdokush, të cilit i janë shkelur të drejtat dhe liritë e përcaktuara në këtë Konventë, ka

të drejtën e një zgjidhjeje efektive para një organi kombëtar, pavarësisht se shkelja është kryer nga persona që veprojnë në përmbushje të funksioneve të tyre zyrtare.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë (më poshtë e quajtur “Kushtetuta”)

Neni 42 1. Liria, prona dhe të drejtat e njohura me Kushtetutë dhe me ligj nuk mund të

cënohen pa një proces të rregullt ligjor.2. Kushdo, për mbrojtjen e të drejtave, të lirive dhe të interesave të tij kushtetuese dhe

ligjore, ose në rastin e akuzave të ngritura kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj.

9

Neni 44Kushdo ka të drejtë të rehabilitohet dhe/ose të zhdëmtohet në përputhje me ligjin, në

rast se është dëmtuar për shkak të një akti, veprimi ose mosveprimi të paligjshëm të organeve shtetërore.

Neni 107/3Garancitë e qëndrimit në detyrë dhe trajtimi ligjor i nëpunësve publike rregullohen

me ligj.

Ligji nr.8116, datë 29.03.1996 "Kodi i Procedurës Civile i Republikës së Shqipërisë" (më poshtë e quajtur “K.Pr.Civile”)

Neni 49Paditë për të kërkuar ekzekutimin e detyrueshëm mbi sende ngrihen në gjykatën e

vendit ku ndodhen ato ose pjesa më e madhe e vlerës së tyre.Paditë për të kërkuar ekzekutimin e detyrueshëm për kryerjen ose moskryerjen e një

veprimi të caktuar ngrihen në gjykatën e vendit ku duhet të përmbushet një detyrim i tillë.

Neni 327Kompetencat tokësorePadia kundër një akti administrativ shqyrtohet nga seksioni përkatës i gjykatës, në

zonën e së cilës ka qendrën organi administrativ, ndaj të cilit drejtohet padia. Kur padia paraqitet në gjykatën, në territorin e së cilës ka qendrën organi administrativ, kjo ia dërgon jo më vonë se tri ditë gjykatës ku është krijuar seksioni për gjykimin e mosmarrëveshjeve administrative.

Shqyrtimi i mosmarrëveshjes duhet të përfundoje brenda 30 ditëve nga dita e regjistrimit në gjykatë.

Neni 510Ekzekutimi i detyrueshëm Ekzekutimi i detyrueshëm mund të bëhet vetëm në bazë të një titulli ekzekutiv.Janë tituj ekzekutivë:a. vendimet civile të formës së prerë të gjykatës, që përmban një detyrim, vendimet e

dhëna prej saj për sigurimin e padisë, si dhe për ekzekutimin e përkohshëm;b. vendimet penale të formës së prerë në pjesën që bëjnë fjalë për të drejta pasurore;c. vendimet e gjykatave e të arbitrazheve të shteteve të huaja që u është dhënë fuqi

sipas dispozitave përkatëse të këtij Kodi;ç. vendimet e një gjykate arbitrazhi në Republikën e Shqipërisë;d. aktet noteriale që përmbajnë detyrime për pagime në të holla, si dhe aktet për

dhënien e kredive bankare;dh. kambialet, çeqet e letrat me urdhër që barazohen me ato;e. aktet e tjera që sipas ligjeve të veçanta quhen tituj ekzekutive dhe ngarkohet zyra e

përmbarimit për ekzekutimin e tyre.

Neni 511Urdhëri i ekzekutimitTitulli ekzekutiv vihet në ekzekutim me kërkesën e kreditorit. Për këtë qëllim lëshohet

urdhëri i ekzekutimit, brenda 5 ditëve nga data e paraqitjes së kërkesës së kreditorit, i cili jepet:

a. për rastet e parashikuara nga shkronjat "a" dhe "b" të nenit të mësipërm, nga gjykata që ka dhënë vendimin;

10

b. për vendimet e gjykatave të shteteve të huaja e të gjykatave të arbitrazhit të huaj që u është dhënë fuqi zbatimi sipas dispozitave të këtij Kodi nga gjykata e apelit;

c. për rastet e parashikuara nga shkronja "ç" e nenit të mësipërm nga gjykata e vendit ku është dhënë vendimi;

ç. për rastet e parashikuara nga shkronjat "d", "dh" dhe "e" nga gjykata e vendit ku është caktuar të bëhet ekzekutimi.

Nuk lëshohet urdhëri i ekzekutimit për vendimin e sigurimit të padisë dhe për gjobat e dhëna nga gjykata, të cilat ekzekutohen drejtpërdrejt nga zyra e përmbarimit, pas njoftimit të vendimit.

Ligji nr.8549, datë 11.11.1999 "Statusi i Nëpunësit Civil" (me poshtë e quajtur “Ligji për Nëpunësin Civil”)

Neni 1

Qëllimi dhe objekti1. Qëllimi i këtij ligji është përcaktimi i rregullave të njëjta për kushtet dhe

procedurat e pranimit në shërbimin civil, për mënyrën e fillimit dhe mbarimit të marrëdhënieve të punës, për zhvillimin e karrierës, për garantimin e të drejtave dhe përcaktimin e detyrimeve të nëpunësve civilë, me synim krijimin e një shërbimi civil të qëndrueshëm, profesional dhe efecient.

2. Ky ligj përcakton skemën e administrimit të shërbimit civil, si dhe rregullon marrëdhëniet juridike ndërmjet nëpunësve civilë dhe institucioneve të administratës publike të nivelit qendror apo vendor të përcaktuara në nenin 2 të këtij ligji.

3. Për çështje të cilat nuk rregullohen shprehimisht nga ky ligj, do të zbatohet Kodi i Punës dhe legjislacioni përkatës.

Neni 3

Parimet e shërbimit civil

Shërbimi civil është i ndërtuar dhe vepron mbi bazën e parimeve të profesionalizmit, të pavarësisë dhe integritetit, të paanësisë politike, të transparencës, të shërbimit ndaj publikut, të vazhdimësisë së karrierës, të përgjegjësisë dhe korrektësisë në zbatimin e legjislacionit në fuqi.

Neni 5

Komisioni i Shërbimit Civil

1. Komisioni i Shërbimit Civil është një institucion i pavarur, i ngarkuar me mbikëqyrjen e menaxhimit të shërbimit civil në të gjitha institucionet që hyjnë në fushën e veprimit të këtij ligji. Ai është organi administrativ që zgjidh ankimet ndaj vendimeve, lidhur me nëpunësin civil.

2. Komisioni i Shërbimit Civil përbëhet nga pesë anëtarë, të cilët emërohen nga Kuvendi me propozim: dy nga Këshilli i Ministrave, një nga Kontrolli i Lartë i Shtetit dhe dy nga mbledhja e përfaqësuesve të pushtetit vendor, të zgjedhur sipas procedurës së parashikuar në nenin 6 të këtij ligji. Institucionet e mësipërme propozojnë tre kandidatë për çdo anëtar të Komisionit.

3. Anëtarët e Komisionit të Shërbimit Civil gëzojnë imunitetin e anëtarit të Gjykatës së Lartë.

4. Komisioni zgjedh kryetar një nga anëtarët e tij. Kryetari i Komisionit të Shërbimit Civil ka këto kompetenca:

a) raporton në Kuvend;11

b) përgjigjet për veprimtarinë e Komisionit të Shërbimit Civil;c) përfaqëson Komisionin e Shërbimit Civil në marrëdhëniet me të tretët;5. Kryetari i Komisionit të Shërbimit Civil zëvendësohet:a) kur i mbaron mandati;b) kur largohet nga detyra në përputhje me nenin 7, pika 3 të këtij ligji;c) kur vdes;ç) kur jep dorëheqjen.6. Anëtarësia në Komision do të jetë për një periudhë shtatë vjeçare e gjysmë, përveç

Komisionit të parë të emëruar sipas këtij ligji, i cili do t'i nënshtrohet rinovimit të pjesshëm nëpërmjet hedhjes në short. Njëri prej anëtarëve zëvendësohet pas një viti e gjysmë të ekzistencës së Komisionit, i dyti pas tre vjetëve, i treti pas katër vjetëve e gjysmë, i katërti pas gjashtë vjetëve dhe Kryetari pas shtatë vjetësh e gjysmë. Kur një anëtar zëvendësohet, i njëjti organ që propozoi këtë anëtar do të propozojë pasardhësin e tij sipas pikës 2 të këtij neni.

7. Anëtarët e Komisionit të Shërbimit Civil duhet të plotësojnë kërkesat e përgjithshme për pranimin në shërbimin civil, të parashikuara nga ky ligj, dhe të jenë mbi 30 vjeç.

8. Komisioni i Shërbimit Civil merr vendime me shumicën e votave të të gjithë anëtarëve të tij.

9. Shpërblimi i anëtarëve të Komisionit të Shërbimit Civil përcaktohet nga Kuvendi.10. Komisioni ka një Sekretariat Teknik, i cili kryen detyra të një natyre ndihmëse.

Nëpunësit e Sekretariatit janë nëpunës civilë.11. Kuvendi vendos mbi strukturën organizative dhe vendet e punës për Sekretariatin

Teknik të Komisionit të Shërbimit Civil, buxhetin vjetor për të financuar veprimtarinë e Komisionit të Shërbimit Civil dhe Sekretariatit të tij, përfshirë pagat e anëtarëve të Komisionit të Shërbimit Civil dhe punonjësve të Sekretariatit Teknik të tij.

12. Komisioni i Shërbimit Civil, brenda tre muajve nga krijimi, harton rregulloren e brendshme për funksionimin e tij, e cila miratohet nga Kuvendi.

13. Komisioni i Shërbimit Civil raporton para Kuvendit në fund të çdo viti dhe sa herë që i kërkohet rreth veprimtarisë së tij.

Vendime të Gjykatës Kushtetuese1. Vendim i Gjykatës Kushtetuese nr.1, datë 19.01.20092. Vendim i Gjykatës Kushtetuese nr.6, datë 31.03.20063. Vendim i Gjykatës Kushtetuese nr.43, datë 19.12.2007

Vendime Unifikuese të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë1. Vendim Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr.3, datë

24.01.20072. Vendim Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr.20, datë

15.11.2007

VLERЁSIMI I KOLEGJEVE TЁ BASHKUARA TЁ GJYKATЁS SЁ LARTЁ

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë të parashtrojnë qëndrimin e tyre në lidhje me pyetjet të cilat janë shtruar për diskutim para tyre, përgjigja e të cilave do të shërbejë si për zgjidhjen drejt dhe në përputhje me ligjin të çështjes objekt gjykimi, ashtu dhe për zgjidhjen e të gjitha çështjeve të tjera të këtij lloji, si dhe për unifikimin e praktikës gjyqësore.

12

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë në gjykimin e kësaj çështje vlerësojnë se mund të japin një zgjidhje të plotë dhe përfundimtare të saj, si dhe t’iu japin përgjigje të plotë pyetjeve që janë shtruar për diskutim para tyre, duke analizuar dhe duke marrë në konsideratë jo vetëm dispozitat ligjore të cilat janë cituar më lart në këtë vendim, por në mënyrë të veçantë duke analizuar dhe interpretuar Vendimet Unifikuese të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë me nr.3, datë 24.01.2007 dhe nr.20, datë 15.11.2007.

Në Vendimet Unifikuese të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë me nr.3, datë 24.01.2007 dhe nr.20, datë 15.11.2007, Kolegjet e Bashkuara kanë bërë një analizë të hollësishme dhe ligjore së çfarë përfaqëson dhe cila është pozita proceduriale e KSHC në hallkat e organeve administrative dhe gjyqësore, hallka të cilat marrin në shqyrtim konfliktet midis nëpunësve civile dhe institucioneve të administratës publike në nivelin qendror apo vendor, si dhe çfarë përfaqësojnë dhe cilat janë tiparet e vendimeve të dhëna prej tyre.

Është evident fakti që sot marrëdhëniet e punës ndërmjet institucioneve të administratës publike shtetërore (si të nivelit qendror ashtu edhe vendor) dhe nëpunësve të saj, të cilët pranohen në shërbimin civil duke fituar statusin e nëpunësit civil, gjejnë rregullim në Ligjin për Nëpunësin Civil.

Ky ligj ka përcaktuar qartë rregullat dhe parimet themelore mbi bazën e të cilave funksion sot shërbimi civil, si dhe skemën e administrimit të tij, faktorë këto të cilët kanë ngritur në një nivel më të lartë dhe kanë perfeksionuar akoma më shumë funksionimin e shërbimit civil, si dhe marrëdhëniet e krijuara ndërmjet këtij të fundit dhe institucioneve të administratës publike, si asaj qendrore dhe asaj lokale.

Qëllimi i këtij ligji është përcaktuar në nenin 1 ku shprehimisht thuhet se:“1. Qëllimi i këtij ligji është përcaktimi i rregullave të njëjta për kushtet dhe

procedurat e pranimit në shërbimin civil, për mënyrën e fillimit dhe mbarimit të marrëdhënieve të punës, për zhvillimin e karrierës, për garantimin e të drejtave dhe përcaktimin e detyrimeve të nëpunësve civilë, me synim krijimin e një shërbimi civil të qëndrueshëm, profesional dhe efiçent.

2. Ky ligj përcakton skemën e administrimit të shërbimit civil, si dhe rregullon marrëdhëniet juridike ndërmjet nëpunësve civilë dhe institucioneve të administratës publike të nivelit qendror apo vendor të përcaktuara në nenin 2 të këtij ligji”.

Në referim të nenit 3 të ligjit të mësipërm sot shërbimi civil është ndërtuar dhe vepron mbi bazën e parimeve të profesionalizmit, të pavarësisë dhe integritetit, të paanësisë politike, të transparencës, të shërbimit ndaj publikut, të vazhdimësisë së karrierës, të përgjegjësisë dhe korrektësisë në zbatimin e legjislacionit në fuqi.

Për të garantuar zbatimin dhe respektimin e këtyre parimeve, si dhe për mbrojtjen me ligj të të drejtave të punonjësve të cilët gëzojnë statusin e nëpunësve civil, kjo në respektim dhe të nenit 107/3 të Kushtetutës e cila thotë se: “Garancitë e qëndrimit në detyrë dhe trajtimi ligjor i nëpunësve publik rregullohen me ligj”, u krijua Komisioni i Shërbimit Civil. KSHC është organi administrativ i cili zgjidh dhe vendos mbi ankimet ndaj vendimeve lidhur me nëpunësit civilë. Sa më sipër parashikohet qartë në nenin 5/1 të Ligjit për Nëpunësin Civil, i cili thotë se: “Komisioni i Shërbimit Civil është një institucion i pavarur, i ngarkuar me mbikëqyrjen e menaxhimit të shërbimit civil në të gjitha institucionet që hyjnë në fushën e veprimit të këtij ligji. Ai është organi administrativ që zgjidh ankimet ndaj vendimeve lidhur me nëpunësin civil”.

Në analizë të qëllimit për të cilin u ngrit ky Komision, natyrës dhe kompetencat që i ka dhënë ligji, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në Vendimin e tyre Unifikues nr.3, datë 24.01.2007, kanë arritur në konkluzionin se: “i veshur me tiparet e një organi administrativ të pavaruar dhe të ngarkuar me zgjidhjen e ankimeve ndaj vendimeve lidhur me

13

nëpunësin civil, Komisioni i Shërbimit Civil ka tiparet e një arbitri administrativ apo të një trupe (organi) me funksion dhe kompetenca quasi gjyqësore”.

Pikërisht ky trajtim ligjor që Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë i kanë bërë pozicionit procedurial të KSHC duke e barazuar atë me funksione dhe kompetenca “quasi gjyqësore” buron nga fakti se, KSHC, në ndryshim nga të gjitha organet e tjera të administratës shtetërore të cilat ligji i ka ngarkuar me shqyrtimin e ankimeve në rrugën administrative si organe eprore, qëndron si një arbitër ndërmjet këtyre institucioneve të administratës publike (qofshin këto të nivelit qendror apo vendor) dhe nëpunësve të shërbimit civil, pa qenë në asnjë rast organ epror i subjekteve që paraqesin ankim, dhe duke pasur në kompetencë marrjen e vendimeve, të cilat, në rast se janë marrë në përputhje me pikën 1/a të nenit 8 të Ligjit për Nëpunësin Civil, janë të detyrueshme për institucionet e administratës publike (vendore ose qendrore).

Kolegjet e Bashkuara, në Vendimin Unifikues nr.3, datë 24.01.2007, nën dritën e parimeve të përgjithshme të legjislacionit procedurial civil dhe duke marrë parasysh dhe natyrën e KSHC të përcaktuar qartë në Ligjin për Nëpunësin Civil, e kanë trajtuar këtë të fundit “si shkallën e parë të një gjykimi administrativ”, e cila do të shërbente pikërisht për t’i dhënë fund mosmarrëveshjeve brenda administratës publike, pa iu drejtuar gjyqësorit.

Në këtë vendim Kolegjet e Bashkuara kanë arritur në përfundimin se: “KSHC është organi që ka juridiksionin fillestar të zgjidhjes së mosmarrëveshjes nëpërmjet dhënies së një vendimi në përfundim të këtij procesi. Pikërisht vendimi i KSHC, thonë Kolegjet e Bashkuara, ngjason me vendimin e dhënë nga gjykata e shkallës së parë nisur nga tiparet e tij dhe nga fuqia detyruese që ligjvënësi i ka dhënë në rastet kur ai nuk ankimohet”.

Konkluzionet e Kolegjeve të Bashkuara në vendimet e tyre unifikuese të cituara më lart, duke përcaktuar që KSHC ka natyrën e një arbitri administrativ ose të një trupe (organi) me funksion dhe kompetenca “quasi gjyqësore”, si dhe konkluzioni që vendimet e kësaj të fundit barazohen me vendimet e gjykatës së shkallës së parë, dalin qartë në rast se do të analizojmë pikërisht pozitën proceduriale, rolin që luan dhe funksionet që ka ky organ.

Rezulton se: (i) KSHC nuk është palë në procesin civil që zhvillohet ndërmjet punëdhënësit dhe punëmarrësit, dhe kjo nisur nga fakti se KSHC nuk ka asnjë interes të ligjshëm të drejtpërdrejtë në këtë proces me përjashtim të interesit që do të kishte si çdo instancë gjyqësore që të mos i cënohej vendimi i dhënë prej saj.

(ii) KSHC, ashtu si çdo gjykatë e shkallës së pare, nuk mund të marrë kurrsesi përsipër detyrime që mund të lidhen me ekzekutimin e vendimit, siç mund të jetë emërimi apo pranimi në punë i punëmarrësit.

(iii) Në referim të nenit 8/3 të Ligjit për Nëpunësin Civil punëdhënësi, i cili ka humbur në procesin administrativ, paraqet në gjykatën e apelit ankim kundër vendimit të KSHC, njësoj sikur të paraqesë ankim kundër një vendimi të shkallës së parë.

(iii) Gjykata e apelit merr në shqyrtim ankimin ndaj vendimit të KSHC si gjykatë e shkallës së dytë, duke respektuar të gjitha rregullat proceduriale të parashikuara në nenin 461 e vijues të K.Pr.Civile. Kjo gjykatë, në gjykimin e këtyre çështjeve, zbaton të gjitha rregullat e parashikuara në nenin 452 e vijues të K.Pr.Civile, duke pasur detyrim që gjatë gjykimit dhe shqyrtimit të ankimit të paraqitur para saj “të administrojë dhe t’ia nënshtrojë hetimit të gjitha materialet e çështjes së shqyrtuar nga KSHC në mënyrë që t’i japë përgjigje të bazuar pretendimeve të palëve (Vendimi Unifikues nr.20, datë 15.11.2007).

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, duke marrë parasysh dhe konkluzionet e arritura nga po këto Kolegje të Bashkuara në vendimin e tyre me nr.3, datë 24.01.2007 “se vendimet e KSHC ngjasojnë me vendimin e dhënë nga gjykata e shkallës së parë nisur nga tiparet dhe nga fuqia detyruese që ligjvënësi u ka dhënë në rast se ato nuk ankimohen”, arrijnë në konkluzionin se: “pasojat dhe efektet që kanë këto vendime do të jenë të njëjta me

14

pasojat dhe efektet që sjellin vendimet e shkallës së parë, në rast se ato nuk ankimohen ose kur marrin formë të prerë”.

Nga analiza e hollësishme e bërë më lart, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë në shqyrtimin e çështjes objekt gjykimi çmojnë se vendimi i KSHC dhënë në favor të kërkueses Arta Kokoshi, i cili ka marrë formë të prerë pasi është lënë në fuqi nga Gjykata e Apelit Gjirokastër me nr.18, datë 03.02.2009, do të barazohet me vendimin e gjykatës së shkallës së parë dhe është titull ekzekutiv, pasi ai ka marrë formë të prerë.

Në kuptim të ligjit një vendim konsiderohet se ka marrë formë të prerë kur: “(a) nuk mund të bëhet ankim kundër tij; (b) nuk është bërë ankim kundër tij brenda afateve të caktuara nga ligji ose kur ankesa është tërhequr; (c) ankesa e paraqitur nuk është pranuar; (ç) vendimi i gjykatës është lënë në fuqi, ndryshuar, ose është pushuar gjykimi në shkallë të dytë” (neni 451 i K.Pr.Civile).

Vendimi që ka marrë formë të prerë, në kuptim të nenit 451/a të K.Pr.Civile, është i detyrueshëm “për palët, për trashëgimtarët e tyre, për personat që heqin të drejta nga palët, për gjykatën që ka dhënë vendimin dhe për të gjitha gjykatat dhe institucionet e tjera. Vendimi që ka marrë formë të prerë ka fuqi vetëm për çka është vendosur midis po atyre palëve, për të njëjtin objekt dhe për të njëjtin shkak. Një konflikt që është zgjidhur me vendim të formës së prerë nuk mund të gjykohet përsëri, përveç kur ligji parashikon ndryshe”.

Në analizë të ligjeve dhe dispozitave të përmendura (të Ligjit për Nëpunësin Civil, të K.Pr.Civile, si dhe Vendimeve Unifikuese) është e qartë dhe evidente se institucionet e administratës qendrore dhe lokale janë të detyruara që të ekzekutojnë në mënyrë të menjëhershme vendimet e KSHC, si kur ato marrin formë të prerë, sepse nuk ankimohen, ashtu dhe kur ato marrin formë të prerë pasi janë lënë në fuqi nga gjykatat më të larta.

Në rastet kur vendimet e KSHC nuk ekzekutohen në mënyrë vullnetare nga institucionet e administratës qendrore dhe lokale, përsa kohë këto vendime barazohen me vendimet e shkallës së parë, punëmarrësi ka të drejtë të kërkojë ekzekutimin e detyrueshëm të këtij vendimi duke respektuar të gjitha rregullat e parashikuara në K.Pr.Civile (Pjesa e katërt e K.Pr.Civile, Ekzekutimi i Detyrueshëm, neni 510 e vijues).

Në kuptimin e së drejtës tonë procedurale përbëjnë titull ekzekutiv “të gjitha vendimet civile të formës së prerë të gjykatës që përmbajnë një detyrim, vendimet e dhëna prej saj për sigurimin e padisë, si dhe vendimet për ekzekutim të përkohshëm, të cilat janë të detyrueshme që të zbatohen”.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në konkluzionin se vendimet e KSHC të cilat ngjasojnë me vendimet e shkallës së parë, si për nga tiparet e tyre ashtu dhe nga fuqia detyruese, kur ato nuk ankimohen ose kanë marrë formë të prerë, janë tituj ekzekutivë.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në këtë konkluzion të rëndësishëm pasi vendimet e KSHC përmbajnë karakteristikat e titullit ekzekutiv. Këto vendime (i) përmbajnë një detyrim, (ii) kanë efekte ekzekutive, dhe (iii) marrin formë të prerë në rast se nuk ankimohen, apo mbeten në fuqi nga gjykatat më të larta.

Kolegjet e Bashkuara arrijnë në konkluzionin e mësipërm dhe në zbatim dhe respektim të parimeve themelore të të drejtave të njeriut, në mënyrë të veçantë të parimit të rivendosjes në vend të të drejtave të shkelura, nëpërmjet ekzekutimit të një vendimi i cili ka marrë formë të prerë, parim ky i parashikuar si në ligjin themeltar të shtetit, Kushtetutën, ashtu dhe në KEDNJ.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se në rast se vendimet e KSHC nuk do të trajtoheshin si tituj ekzekutivë, pra nuk do të kishin fuqinë detyruese për t’u ekzekutuar (duke respektuar të gjitha dispozitat proceduriale) do të ndodheshim para faktit që: (i) individët, të cilët kishin fituar të drejtat e tyre nëpërmjet këtyre vendimeve, të mos

15

arrinin t’i rivendosnin asnjëherë në vend ato, pavarësisht se ligji e parashikon qartë që vendimet e KSHC janë të detyrueshme për të gjitha institucionet e administratës qendrore dhe lokale, (ii) mosekzekutimi i vendimeve të KSHC të cilat nuk ishin ankimuar ose kishin marrë formë të prerë do të bënte që i gjithë procesi (duke përfshirë si gjykimin në shkallë të parë nga KSHC, ashtu dhe gjykimin në shkallë të dytë pranë gjykatës së apelit dhe gjykimin në Gjykatën e Lartë), të ishte plotësisht jo efektiv dhe jo i rregullt nga pikëpamja ligjore, pasi do t’i mungonte pikërisht faza e fundit, ajo e ekzekutimit, gjë që bie në kundërshtim të plotë me nenet 42, 142/3 të Kushtetutës, si dhe nenet 6, dhe 13 të KEDNJ.

Këto Kolegje vlerësojnë se gjithë procesi i gjykimit, i cili në bazë të nenit 42 të Kushtetutës është mbrojtja e të drejtave dhe lirive kushtetuese dhe ligjore të individëve, nuk përmbushet vetëm me njohjen dhe deklarimin e tyre nëpërmjet këtij procesi. Përveç vërtetimit dhe njohjes të së drejtës nëpërmjet një procesi gjyqësor është e domosdoshme të merren masa që të drejtat, liritë dhe interesat kushtetuese të individëve të realizohen efektivisht.

Ekzekutimi i detyrueshëm është pikërisht zbatimi i pasojave të vendosura nga ligji për llojin e paligjshmërisë të krijuar nga ana e organeve të administratës shtetërore. Ekzekutimi i detyrueshëm bëhet me qëllim që të rivendoset sundimi i ligjit dhe që me anë të përmbushjes së detyrueshme të rivendoset e drejta objektive që i është cënuar kërkuesit.

Ekzekutimi i vendimit përbën një element thelbësor të shtetit të së drejtës dhe të vetë nocionit të gjykimit të drejtë. Asnjë organ shtetëror nuk mund të vërë në diskutim drejtësinë e vendimeve gjyqësore të formës së prerë dhe është i detyruar t’i respektojë ato. Çdo organ shtetëror detyrohet të marrë masat përkatëse për zbatimin e tyre, pasi ekzekutimi i vendimit të formës së prerë konsiderohet si faza përfundimtare e realizimit të një të drejte të fituar gjyqësisht. Sa më sipër, është një proces i tërë, pasi nuk do të kishte kuptim fitimi i një të drejte dhe zhvillimi i një procesi gjyqësor në rast se nuk do të arrihej ekzekutimi dhe rivendosja në vend e saj. Faza e ekzekutimit të vendimit është faza përfundimtare e të gjithë procesit gjyqësor të zhvilluar, e cila është e lidhur pazgjidhshmërisht me gjithë gjykimin që është zhvilluar.

Në respektim të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese, Kolegjet e Bashkuara ritheksojnë se gjykimi i një çështje nuk duhet të kuptohet dhe konceptohet ngushtë vetëm me sigurimin e një vendimi gjyqësor, por me përfundimin e gjithë këtij procesi, sepse një e drejtë e fituar, nëse nuk arrihet të realizohet nëpërmjet ekzekutimit të vendimit, mbetet pa asnjë vlerë. Kjo e drejtë jo vetëm që duhet të realizohet, por duhet të realizohet brenda një afati të arsyeshëm dhe është pjesë përbërëse e procesit të rregullt ligjor në kuptim të Kushtetutës dhe të KEDNJ.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se pikërisht trajtimin e këtyre parimeve të rëndësishme i gjejmë të pasqyruara në një numër vendimesh të Gjykatës Kushtetuese, si dhe të Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut (më poshtë e quajtur “GJEDNJ”).

Në vendimin me nr.1, datë 19.01.2009 Gjykata Kushtetuese, në referim dhe të vendimeve të GJEDNJ, thotë shprehimisht se: “pavarësisht se vendimi përfundimtar për t’u ekzekutuar merr formën e një vendimi gjykate ose të një vendimi të organit administrativ, legjislacioni i brendshëm dhe konventa parashikojnë që ai duhet të ekzekutohet”.

Gjykata Kushtetuese, në vendimin e mësipërm, pasi ka konfirmuar dhe njëherë konkluzionin e arritur nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë në vendimin me nr.3, datë 24.01.2007 (të cituar më lart), ka konsideruar të pabazuar pretendimin e organit administrativ i cili ka vënë në dyshim fuqinë ekzekutive dhe vlerën e vendimit të gjykatës së apelit, pasi kjo e fundit sipas organit administrativ nuk përmbante detyrime dhe nuk kishte shqyrtuar çështjen në themel. Gjykata Kushtetuese ka theksuar se përballë detyrimit për

16

zbatimin e vendimeve të formës së prerë të gjitha subjektet janë njësoj dhe duhet të përgjigjen njësoj, qofshin këto publike apo private.

Po kjo gjykatë, në vendimin e saj nr.6, datë 31.03.2006 dhe nr.43, datë 19.12.2007, thekson se: “I gjithë procesi gjyqësor shpesh herë i vështirë dhe problematik nuk do të kishte vlerë në qoftë se nuk do të pasohej nga një proces që lidhet drejtpërsëdrejti me veprimtarinë e organeve të përmbarimit, me ekzekutimin e vendimit ose realizimin e të drejtës së fituar”.

Në analizë të vendimeve të mësipërme del qartë ideja se organet shtetërore janë të detyruara të zbatojnë vendimet gjyqësore. Ky proces, thotë kjo gjykatë, “është i ndarë në dy faza, ku faza e parë është njohja ose deklarimi i të drejtës e cila si rregull përfundon kur vendimi merr formë të prerë, dhe faza e dytë është ajo fazë kur e drejta është e sigurt, por kërkohet që ajo të vihet në jetë qoftë dhe me masa shtrënguese, nëse zbatimi vullnetar nuk jep rezultatet e duhura. Duke qenë kështu, gjykimi nuk duhet konceptuar ngushtë vetëm me sigurimin e një vendimi gjyqësor, por me përfundimin e gjithë këtij procesi, sepse një e drejtë e fituar, nëse ajo nuk realizohet nëpërmjet ekzekutimit të vendimit, mbetet pa asnjë vlerë”.

Pikërisht e drejta për të kërkuar ekzekutimin e detyrueshëm të një vendimi që ka marrë formë të prerë, brenda një afati të arsyeshëm, duhet konsideruar si pjesë përbërëse e të drejtës për një proces të rregullt ligjor, si në kuptimin e Kushtetutës, ashtu dhe KEDNJ, kjo pasi individi i cili i drejtohet një gjykate kompetente për të realizuar një të drejtë nuk mund të presë pa kufi për ta realizuar atë.

GJEDNJ ka konsideruar si pjesë integrale të nenit 6/1 të KEDNJ të drejtën për të kërkuar ekzekutimin e një vendimi gjyqësor të formës së prerë brenda një afati të arsyeshëm. Në vendimin e saj në çështjen “Qufaj kundër Shqipërisë”, GJEDNJ thekson: “se do të ishte e papërfytyrueshme që neni 6/1 të përshkruajë me hollësi garancitë proceduriale që u jepen palëve ndërgjyqëse pa siguruar mbrojtjen e ekzekutimit të vendimeve gjyqësore. Kjo ka gjasa të çojë në situatë të papajtueshme me parimin e sundimit të së drejtës, parim të cilin shtetet kontraktuese kanë marrë përsipër ta respektojnë kur ratifikuan konventën”.

Sa më sipër e gjejmë dhe në rekomandimet e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës të miratuara në 09.09.2003, ku ndër të tjera, rekomandon shtetet anëtare të Këshillit të Europës që të sigurojnë një autoritet administrativ që të zbatojnë vendimet gjyqësore brenda një kohe të arsyeshme.

GJEDNJ ka theksuar me forcë se shteti duhet të marrë përsipër detyrimin për të siguruar palët pjesëmarrëse në proces se ato do të kenë mundësi reale të ekzekutojnë vendimet gjyqësore civile të formës së prerë, dhe se e drejta për të pasur akses në gjykatë do të ishte iluzion, nëse sistemi ligjor dhe zbatimi praktik i tij do të bëhej shkak që një vendim gjyqësor i formës së prerë të mbetej inefektiv dhe i pazbatueshëm për një kohë të gjatë. Zbatimi i plotë, efektiv dhe efikas i vendimeve gjyqësore është me rëndësi thelbësore për shtetet, me qëllim që të krijojnë, forcojnë dhe zhvillojnë një sistem gjyqësor të respektueshëm nga të gjithë.

Sot një rëndësi të madhe merr përafrimi i legjislacionit ekzistues shqiptar me atë të acquis communauitaire dhe zbatimin e tij me efektivitet. Vendi ynë duhet të përpiqet që të sigurojë që ligjet e saj ekzistuese dhe legjislacioni i ardhshëm të shkojë gradualisht drejt përputhjes me acquis communauitaire. Shqipëria do të sigurojë që legjislacioni ekzistues dhe i ardhshëm të zbatohet dhe të imponohet siç duhet (neni 70 i Ligjit nr.9590, datë 27.07.2006 “Për ratifikimin e “Marrëveshjes të Stabilizim-Asocimit ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Komuniteteve Europiane e shteteve të tyre anëtare”).

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në analizë të gjithë legjislacionit të mësipërm (të brendshëm dhe atij ndërkombëtar), arrijnë në përfundimin se duke qenë se vendimet e KSHC njehsohen me vendimet e shkallës së parë ato janë tituj ekzekutivë.

17

Referuar nenit 511 të K.Pr.Civile, titulli ekzekutiv vihet në ekzekutim me kërkesën e kreditorit. Për këtë qëllim lëshohet urdhëri i ekzekutimit brenda 5 (pesë) ditëve nga data e paraqitjes së kërkesës së kreditorit, i cili jepet për rastet e parashikuara nga shkronja (a) dhe (b) të nenit të mësipërm nga gjykata që ka dhënë vendimin.

Titulli ekzekutiv është burim i menjëhershëm dhe i drejtpërdrejtë i kërkesës së kreditorit për vënien në ekzekutim të detyrueshëm, si dhe i përgjegjësisë së organit ekzekutiv për të proçeduar me ekzekutimin e detyrueshëm.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se, ashtu si në rastin kur kërkohet ekzekutimi i detyrueshëm i një vendimi civil të formës së prerë është i domosdoshëm lëshimi i urdhërit të ekzekutimit edhe në rastin e ekzekutimit të detyrueshëm të vendimit të KSHC është i domosdoshëm lëshimi i urdhërit të ekzekutimit nga gjykata që ka dhënë vendimin.

Kjo për faktin se duhet edhe njëherë të verifikohet nëse ekzistojnë kushtet e titullit ekzekutiv apo jo. Verifikimi i kushteve të titullit ekzekutiv bëhet nga gjykata në momentin kur titulli i ekzekutimit kërkohet të vihet në ekzekutim nga kreditori. Gjykata, pasi verifikon ekzistencën e kushteve të titullit ekzekutiv, lëshon urdhërin e ekzekutimit sipas parashikimeve të neneve 511-514 të K.Pr.Civile. Ligjvënësi këtë të drejtë ia ka lënë pikërisht gjykatës që ka dhënë vendimin, pasi organi ekzekutiv (përmbaruesi gjyqësor) duhet të lirohet nga domosdoshmëria për të hetuar, nëse ai që kërkon ekzekutimin e titullit ekzekutiv është apo jo titullar i së drejtës e cila ka mbetur e papërmbushur.

Kushtet e titullit ekzekutiv që heton gjykata konsistojnë në verifikimin e ekzistencës së të drejtës materiale, e drejtë e cila duhet të jetë e sigurt, e përcaktuar dhe e kërkueshme. Gjatë këtij gjykimi nuk lejohet asnjë lloj hetimi mbi themelin e të drejtës. Kur themi e drejta duhet të jetë e sigurtë, nënkuptohet që ajo duhet të rezultojë në ekstremet e saj objektive dhe subjektive nga titulli ekzekutiv.

Kur themi që ajo duhet të jetë e përcaktueshme do të thotë që kjo e drejtë (objekt ekzekutimi) të jetë e qartë pa asnjë mëdyshje apo konfuzion. Kur themi që e drejta të jetë e kërkueshme, do të thotë që kreditori ka të drejtë ta kërkojë menjëherë këtë të drejtë, dhe kjo e fundit nuk është e lidhur me ndonjë afat të papërfunduar, apo me ndonjë kusht pezullues.

Në respektim të konkluzioneve të arritura dhe më parë që KSHC ka tiparet e një arbitri administrativ apo të një trupe (organi) me funksion dhe kompetenca quasi gjyqësore dhe vendimet e tij ngjasojnë me vendimin e dhënë nga gjykata e shkallës së parë, nisur nga tiparet dhe nga fuqia detyruese që ligjvënësi u ka dhënë në rast se ato nuk ankimohen,

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, arrijnë në konkluzionin se çdo subjekt, në favor të të cilit është dhënë një vendim nga KSHC (vendim i cili nuk është ankimuar ose ka mbetur në fuqi nga gjykatat më të larta, pra ka marrë formë të prerë), dhe ky vendim nuk ekzekutohet në mënyrë vullnetare nga institucionet e administratës qendrore dhe lokale, ka të drejtë të kërkojë ekzekutimin e detyrueshëm të tij duke kërkuar pranë gjykatës që ka dhënë vendimin lëshimin e urdhërit të ekzekutimit në respektim të nenit 511 të K.Pr.Civile.

Duke qenë se qendra e KSHC është në Tiranë, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë është gjykata kompetente e cila do të gjykojë kërkimin në lidhje me lëshimin e urdhërit ekzekutiv për vendimet e KSHC të cilat kanë marrë formë të prerë.

18

Në lidhje me pyetjen nr.5 që është shtruar për diskutim para Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, e cila është: “Në vijim të zgjidhjeve që kanë dhënë Kolegjet e Bashkuara duke konsideruar KSHC si një "quasi" gjykatë dhe gjykata e apelit që si një gjykatë e shkallës së dytë, ankimi kundër vendimit të KSHC, atëherë nga pikëpamja tokësore cila gjykatë apeli do të jetë kompetente për gjykimin e çështjes, Gjykata e Apelit Tiranë (në qendrën e KSHC) apo gjykata e apelit në juridiksionin që ka selinë Institucioni që është ankimues”.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në konkluzionin se gjykata kompetente si nga pikëpamja territoriale, ashtu dhe nga pikëpamja lëndore për të marrë në shqyrtim ankimet që bëjnë institucionet e administratës qendrore dhe lokale kundër vendimeve të KSHC, është Gjykata e Apelit Tiranë, në territorin e së cilës është dhe KSHC.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në kuadrin e gjithë analizës ligjore të bërë më lart, vlerësojnë se vendimi i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Sarandë nr.83, datë 08.05.2009, i cili ka vendosur: “Deklarimin e moskompetencës territoriale për gjykimin e çështjes civile nr.83 regjistrimi, datë 07.05.2009. Kalimin e çështjes për kompetencë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë” është i drejtë dhe i bazuar në ligj, dhe si i tillë ai duhet të lihet në fuqi.

Rezultojnë nga aktet që ndodhen në dosjen gjyqësore dhe që i janë nënshtruar hetimit dhe debatit gjyqësor se vendimi i KSHC nr.157, datë 02.10.2008, i cili ka vendosur: "Pranimin e ankesës së znj. Arta Kokoshi. Shfuqizimin e Urdhërit nr.32, datë 31.07.2008 të Kryetarit të Bashkisë Delvinë. Kthimin e ankueses në pozicionin e inspektores së Zyrës së Ndihmës Ekonomike. Ky vendim është i detyrueshëm për institucionin të cilit i drejtohet" ka mbetur në fuqi nga Gjykata e Apelit Gjirokastër me vendimin e kësaj të fundit me nr.18, datë 03.02.2009, duke zgjidhur përfundimisht konfliktin mes palëve ndërgjyqëse.

Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë dhe në kuadrin e gjithë analizës së bërë më lart se vendimi i KSHC nr.157, datë 02.10.2008 është titull ekzekutiv, pasi ai përmban detyrime për palën e paditur të shprehura qartë në pjesën e dispozitivit dhe si i tillë ai është i detyrueshëm për t’u zbatuar nga punëdhënësi, Bashkia e Delvinës.

Duke qenë se qendra e KSHC është në Tiranë, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë është gjykata kompetente e cila do të gjykojë kërkesën e kërkueses Arta Kokoshi për lëshimin e urdhërit të ekzekutimit të vendimit të KSHC nr.157, datë 02.10.2008, lënë në fuqi me vendimin nr.18, datë 03.02.2009 të Gjykatës së Apelit Gjirokastër.

PЁR KЁTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, mbështetur në nenin 63 të K.Pr.Civile,

V E N D O S Ё NLënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Sarandë nr.83, datë

08.05.2009.Ky vendim është unifikues dhe dërgohet për unifikimin e praktikës gjyqësore.

Tiranë, më 17.01.2011

19

MENDIMI I PAKICËSSi gjyqtarë në pakicë kemi mendim të kundërt me shumicën e Kolegjeve të Bashkuara

si përsa i përket interpretimit të unifikuar të ligjit, ashtu edhe për zgjidhjen e çështjes objekt gjykimi.

Problemet ligjore për të cilat Kolegjet e Bashkuara janë thirrur për të bërë një interpretim të unifikuar të ligjit dhe njehsim të praktikës gjyqësore, pavarësisht nga forma e mënyra si janë drejtuar pyetjet, duket se përsëri e pashmangshmërisht kanë të bëjnë me natyrën juridike e funksionale të Komisionit të Shërbimit Civil (KSHC) dhe të akteve që ai nxjerr, në rastet kur shqyrton ankimet që i paraqiten nga ana e nëpunësit civil kundër aktit administrativ të titullarit përkatës të institucionit të administratës publike (qendrore a vendore), që ka vendosur ndaj tij masë disiplinore deri në largimin nga shërbimi civil.

Kolegjet e Bashkuara, nëpërmjet disa vendimeve unifikuese të mëparshme (p.sh. vendimi nr.3, datë 24.01.2007 dhe vendimi nr.20, datë 15.11.2007) janë përpjekur të japin përgjigje sa më ezauruese lidhur me atë se çfarë përfaqëson KSHC dhe vendimet e dhëna prej tij. Në thelb, në këto Vendime Unfikuese Kolegjet e Bashkuara shprehen se KSHC nuk është organ epror i palëve dhe vendimet e saj kanë fuqi detyruese mbi palët, gjë që është një interpretim korrekt dhe i padiskutueshëm. Po kështu, në këto Vendime Unifikuese Kolegjet e Bashkuara janë shprehur edhe se KSHC është një “quasi gjykatë” (“thuajse një gjykatë“), ajo ka juridiksionin fillestar për zgjidhjen e mosmarrëveshjes ndërmjet nëpunësit civil dhe organit të administratës shtetërore ku ushtron detyrën. KSHC e shqyrton dhe e zgjidh çështjen si një gjykatë e shkallës së parë. Kundërshtimi i vendimit të KSHC nuk bëhet me padi por vetëm nëpërmjet ankimit, njësoj sikurse kundërshtohen vendimet e dhëna nga gjykata e shkallës së parë.

Pakica ka mendimin se, rrjedhojë e një interpretimi të tillë konfuz e të gabuar të ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 “Për statusin e nëpunësit civil” dhe të parimeve e normave procedurale civile e administrative nga ana e Kolegjeve të Bashkuara në këto vendime unifikuese, veçanërisht përsa i përket natyrës së funksionit dhe të vendimit të dhënë nga KSHC-ja, janë edhe problematikat e interpretimit të ligjit që kanë lindur në praktikën tonë gjyqësore, me qëndrime nga më të ndryshmet. Kështu, praktika gjyqësore tashmë nuk ka më qëndrim të konsoliduar se cili është akti administrativ ose vendimi gjyqësor që përbën titull ekzekutiv. A është vendimi i KSHC apo vendimi i gjykatës së shkallës së parë ose të apelit që ka juridiksionin fillestar të shqyrtimit të çështjes? Për pasojë ka konfuzion edhe në kuptimin e zbatimin e drejtë dhe të njehsuar të ligjit lidhur me përcaktimin e gjykatës kompetente nga pikëpamja lëndore e tokësore përsa i përket fazës së ekzekutimit, pra cili është “vendimi i formës së prerë“ apo “akti” tjetër që përbën ose bëhet titull ekzekutiv, cili është vendi i ekzekutimit, cila gjykatë nxjerr urdhrin e ekzekutimit, etj.

Prandaj, si gjyqtarë në pakicë, vlerësojmë se ishte vendi që Kolegjet e Bashkuara të vinin në diskutim analizën dhe përfundimet Unifikuese të mëparshme të vendimeve të Kolegjeve të Bashkuara lidhur me sa parashtrohet më sipër, për të analizuar dhe për të bërë një interpretim sistematik dhe ezaurues në të gjitha planet të çështjeve që lidhen me pozicion juridik të KSHC, me natyrën e vendimeve të dhëna prej saj. Në këtë mënyrë Kolegjet e Bashkuara do të ishin në gjendje për të konkluduar qartazi dhe në mënyrë të plotë lidhur me këtë problematikë, duke u nisur nga dallimi i prerë dhe i pa diskutueshëm ndërmjet juridiksionit administrativ dhe juridiksionit gjyqësor.

Si rrjedhojë e këtyre analizave dhe arsyetimeve unifikuese, nëse ligji i posaçëm nuk parashikon ndryshe, duke u nisur nga parimet e përgjithshme dhe rregullat procedurale të fazës së ekzekutimit, Kolegjet e Bashkuara do të ishin në gjendje të shpreheshin edhe lidhur me pyetjet e shtruara për zgjidhje së fundmi, madje pa qenë e nevojshme për të dhënë ndonjë

20

përfundim unifikues, edhe përsa i përket asaj se kush është titulli ekzekutiv, vendi i ekzekutimit dhe kush gjykatë lëshon urdhrin e ekzekutimit.

Në vijim, si gjyqtarë në pakicë, parashtrojmë elementët bazë të një analizë mbi interpretimin dhe zbatimin e drejtë e të unifikuar të ligjit “Për statusin e nëpunësit civil” dhe të normave procedurale civile dhe administrative, të lidhura me natyrën e funksionit të KSHC dhe akteve që ajo nxjerr, për rrugën e detyrueshme administrative që palët duhet të ndjekin përpara se t’i drejtohen juridiksionit gjyqësor, si edhe për natyrën dhe aspekte të shqyrtimit gjyqësor të konflikteve që kanë lindur ndërmjet nëpunësit civil dhe institucionit të administratës shtetërore ku ai ushtron detyrën.

Kështu, si gjyqtarë në pakicë, kemi mendimin se KSHC është një organ administrativ i posaçëm i krijuar me ligj me rolin e “gjykatësit” administrativ, i cili vihet në lëvizje dhe shqyrton vetëm ankimin administrativ të nëpunësit civil ndaj aktit administrativ të nxjerrë nga institucioni shtetëror ndaj tij.

Sipas ligjit “Për statusin e nëpunësit civil”, objekti i gjykimit administrativ në KSHC, sikurse ndodh në parim me çdo procedurë rishikimi administrativ, është si dobishmëria ashtu edhe ligjshmëria e aktit të nxjerrë nga titullari i institucionit shtetëror kundrejt nëpunësit civil lidhur me çështje që prekin statusin ligjor të këtyre të fundit. KSHC, në përfundim të hetimit administrativ, mund të konfirmojë apo të cenojë aktin e ankimuar, në rastin e fundit duke e zgjidhur vetë konfliktin mes nëpunësit civil dhe organit të administratës shtetërore.

Nëpunësi civil apo institucioni i administratës publike mund ta kundërshtojnë aktin administrativ (vendimin) e KSHC në gjykatë. Ky kundërshtim i vendimit të KSHC bëhet nëpërmjet ngritjes së padisë në gjykatën që ka juridiksionin fillestar sipas ligjit përsa i përket kompetencës lëndore dhe tokësore, sikurse kundërshtohet gjyqësisht çdo akt tjetër i një organi administrativ. Pra, në gjykatën e shkallës së parë në rastet kur vendimi i KSHC kundërshtohet nga nëpunësi civil dhe në gjykatën e apelit në rastet kur vendimi i KSHC kundërshtohet nga institucioni shtetëror (neni 8 i ligjit).

Lidhur me kompetencën tokësore, në çdo rast, ajo i përket, respektivisht, gjykatës së shkallës së parë ose gjykatës së apelit të ngarkuar me shqyrtimin e mosmarrëveshjeve administrative, pikërisht të asaj të vendit ku ka selinë e tij organi i administratës shtetërore që ka nxjerrë aktin administrativ, i cili, sipas pretendimit të nëpunësit civil i cenon këtij të fundit statusin ligjor dhe interesat e tij. Fakti që gjyqësisht kundërshtohet edhe vendimi i dhënë nga KSHC për konfirmimin apo cënimin e vendimit të dhënë më parë nga organi i administratës shtetërore nuk ndikon në kompetencën tokësore. Kjo për shkak se arsyeja e lindjes dhe zhvillimit të konfliktit mes nëpunësit civil dhe organit të administratës shtetërore është akti administrativ (vendimi) i këtij të fundit lidhur me prekjen e elementëve të statusit që ligji i njeh nëpunësit civil.

Prandaj, do të gjejnë zbatim të njëjtat kritere gjykimi mbi kompetencën tokësore sikurse tashmë është praktikë e konsoliduar për rastet e tjera të gjykimeve administrative (p.sh. çështjet e konflikteve të pronave të ish pronarëve, atyre tatimore, doganore, etj.), në të cilat, pavarësisht se kundërshtohen si akti administrativ i organit vartës edhe ai i nxjerrë nga organi epror, kompetente nga pikëpamja tokësore është gjykata e vendit ku ka selinë organi administrativ inferior i cili ka nxjerrë aktin administrativ, që është në thelb zanafilla dhe arsyeja që e ka lindur dhe e mban gjallë konfliktin administrativ e gjykimin rreth këtij konflikti. Me interes është të evidentohet edhe se paragrafi i dytë i pikës 3 të nenit 8 parashikon mundësinë e ankimit në “gjykatat e apelit”, pra jo vetëm në një gjykatë dhe, aq më tepër nuk përcakton se kjo gjykatë apelit është vetëm ajo e Tiranës ku ka selinë KSHC.

Në vijim, pakica vlerëson të evidentojë edhe se me investimin e KSHC për vendimmarrje me anë të ankimit administrativ nga nëpunësi civil, përsëri konflikti mbetet po ai i fillimit, mosmarrëveshja lidhur aktin administrativ të titullarit (eprorit) të institucionit

21

shtetëror që cenon statusin ligjor të nëpunësit civil, edhe nëpërmjet masës disiplinore, deri në largim nga shërbimi civil të nëpunësit civil. Ato janë edhe palët ndërgjyqëse. Por duke qenë se kundërshtohet pikërisht vendimi i KSHC, do të ishte juridikisht i pakuptimtë që KSHC, si organi administrativ që ka nxjerrë aktin administrativ që kundërshtohet, të mos thirret si palë në gjykim, ndërkohë që palët e tjera mbeten po ato të fillimit të konfliktit, nëpunësi civil dhe institucioni.

Gjykata e apelit (në rastin kur ankohet institucioni shtetëror), apo gjykata e shkallës së parë (në rastin kur ankohet nëpunësi civil), e shqyrtojnë çështjen në juridiksion gjyqësor fillestar. Prandaj edhe palët u drejtohen atyre me anë të padisë sikurse kundërshtohet në gjykatë çdo lloj akti tjetër administrativ sipas së drejtës, legjislacionit dhe praktikës sonë gjyqësore (si p.sh. konfliktet mes subjekteve doganore e tatimore me organet administrative fiskale përkatëse).

Në këtë kuptim edhe pse KSHC është organ administrativ që organizohet dhe funksionon në mënyrë të pavarur, pra nuk është as organ epror i palëve ose i njërës prej tyre, edhe pse vendimi që jep në atë procedim administrativ nuk i sjell pasoja e nuk e ngarkon me detyrime që rrjedhin nga ai vendim, përsëri duhet të thirret si palë në gjykim. Kjo për faktin e thjeshtë se, në çdo rast, në gjykatë do të kundërshtohet gjyqësisht akti administrativ (vendimi) i dhënë prej KSHC sipas ligjit për të zgjidhur mosmarrëveshjen mes nëpunësit civil dhe institucionit shtetëror ku ai ushtron detyrën.

Vendimin e dhënë nga KSHC, sipas rastit, gjykata e shkallës së parë apo gjykata e apelit, nuk e shqyrtojnë si gjykata të shkallës së dytë të vëna në lëvizje nëpërmjet mjetit të ankimit ndaj vendimit gjyqësor të gjykatës më të ulët, por si një padi me shkak ligjor dhe objekt kundërshtimin e aktit ose akteve administrative të dhëna nga institucioni i administratës publike dhe/ose KSHC, të cilat sjellin pasoja për palët në konfliktin fillestar, sjellin lindjen, ndryshimin dhe shuarjen e të drejtave dhe interesave të palëve, institucionit shtetëror dhe nëpunësit civil.

Gjykatat nuk janë organe administrative, nuk janë as organe vartëse dhe as eprore të institucionit të administratës shtetërore që ka nxjerrë aktin administrativ, i cili, sipas nëpunësit civil, i cënon statusin që atij i ka njohur ligji. Në këtë kuptim, KSHC si organi administrativ që e shqyrton çështjen në juridiksion administrativ, nuk mund të jetë një “quasi gjykatë“, tashmë me atributet e plota lidhur me efektet që sjellin vendimet e saj për zgjidhjen e mosmarrëveshjes administrative sikurse edhe gjykata e zakonshme e shkallës së parë.

Rrjedhimisht, gjykatat e juridiksionit gjyqësor nuk mund të jenë as edhe gjykata të shkallës së dytë për shqyrtimin e vendimit të dhënë nga KSHC lidhur me mosmarrëveshjen mes nëpunësit civil dhe institucionit shtetëror. Juridiksioni administrativ dhe ai gjyqësor nuk janë shkallë gjykimi të njëra tjetrës. Nëse nuk bëhet ankim administrativ apo ai nuk pranohet për shqyrtim në themel nga KSHC për shkak të mosrespektimit të procedurave formale përkatëse, pra nëse nuk ezaurohet juridiksioni administrativ për shqyrtimin e mosmarrëveshjes, palët nuk mund t’i drejtohen juridiksionit gjyqësor. Nëse ka një a më shumë shkallë gjykimi në juridiksionin gjyqësor kjo është një zgjedhje që e përcakton shprehimisht ligjvënësi. Më tej, nëse juridiksioni administrativ është ezauruar rregullisht sipas ligjit, atëhere e vënë në lëvizje mbi padinë e palës së interesuar (paditësit), sipas rasteve të parashikuara në ligjin për statusin e nëpunësit civil, gjykata e shkallës së parë ose gjykata e apelit e shqyrton çështjen në juridiksion fillestar gjyqësor.

Pakica ka qëndrimin se analiza dhe interpretimi i mësipërm lidhur me legjislacionin mbi statusin e nëpunësit civil, normat procedurale civile dhe administrative, gjejnë mbështetje në parimet dhe normat kushtetuese.

Kështu, sipas nenit 135 të Kushtetutës, pushteti gjyqësor në Republikën e Shqipërisë ushtrohet nga gjykatat. Asnjë organ tjetër shtetëror, të cilët bëjnë pjesë në organet e

22

administratës shtetërore nuk mund e nuk duhet t’u njihet kompetenca e ushtrimit të pushteteve që Kushtetuta ia njeh dhe ngarkon pushtetit gjyqësor, nëpërmjet sistemit të gjykatave të zakonshme ose të veçanta.

Rrjedhojë logjiko-juridike e rregullimit kushtetues është edhe përfundimi se gjykatat, të çdo shkalle qofshin, nuk mund të jenë “shkallë e dytë” gjykimi e një procedimi të natyrës administrative të realizuar nga organet e administratës shtetërore, të cilat, që të gjitha pa përjashtim, bëjnë pjesë në pushtetin ekzekutiv.

Sipas nenit 135 të Kushtetutës, juridiksioni gjyqësor ushtrohet në mënyrë fillestare nga gjykata e shkallës së parë e sistemit gjyqësor. Përjashtimisht, e vetëm kur këtë e parashikon shprehimisht Kushtetuta apo ligji, juridiksioni fillestar gjyqësor mund të ushtrohet edhe nga gjykata e apelit apo Gjykata e Lartë (p.sh. neni 141 i Kushtetutës). Por, në asnjë rast e rrethanë, ushtrimi i juridiksionit fillestar gjyqësor, pra i pushtetit gjyqësor, nuk mund të ushtrohet nga një organ tjetër administrativ (shtetëror) jashtë pushtetit gjyqësor. Pushtetet shtetërore, ushtrimi i tyre në Shqipëri, janë të ndara (neni 7 i Kushtetutës).

Sipas pikës 2 të nenit 135 të Kushtetutës, ligjvënësi mund të krijojë edhe sisteme të integruara gjykatash për fusha të veçanta, pra jo vetëm me gjykata të shkallës së parë dhe/ose gjykata apeli, por edhe me një gjykatë të lartë. Megjithatë, edhe në këto raste, njësoj si gjykatat e juridiksionin gjyqësor të zakonshëm, edhe këto gjykata për fusha të veçanta janë gjykata që i përkasin pushtetit gjyqësor e jo “quasi gjykata”, të cilat i përkasin pushtetit ekzekutiv.

Sipas zgjedhjeve të ligjvënësit, organet administrative ngarkohen që të ushtrojnë edhe kompetenca për marrjen në shqyrtim të kërkesave dhe ankesave të individëve dhe personave juridikë për realizimin apo në mbrojtje të së drejtave dhe interesave të tyre të ligjshme. Ligji mund të parashikojë që procedimi administrativ të mbahet, zhvillohet dhe ezaurohet me një a më shumë shkallë gjykimi (shqyrtimi) administrativ. Ligji mund të ngarkojë me këto kompetenca vetëm një organ administrativ, por mund të parashikojë të drejtën e ankimit administrativ në një a më shumë organe administrative më të larta (eprore) apo në organe administrative të pavarura nga ai që ka nxjerrë aktin administrativ që kundërshtohet në rrugë administrative.

Por, në çdo rast e zgjidhje të bërë nga ligjvënësi, gjithsesi kemi të bëjmë me procedim administrativ, me rrugën administrative të shqyrtimit të kërkesës apo ankimit administrativ. Ligjvënësi mund të zgjedhë që vendimi i organit administrativ fillestar apo më të lartë të jetë i detyrueshëm për t’u zbatuar nga subjektet e përfshira në procedimin administrativ, madje duke i njohur shprehimisht me ligj statusin e “titullit ekzekutiv”, pra edhe pa mundësuar ushtrimin normal të së drejtës së subjektit për ta kundërshtuar në gjykatë aktin administrativ përfundimtar që zgjidh një konflikt administrativ.

Në raste të tilla subjekti i cenuar apo i interesuar mund ta kundërshtojë në gjykatë aktin administrativ sipas hapësirave dhe rregullave që lejon ligji për kundërshtimin e çdo lloj titulli ekzekutiv. Por nëse nuk parashikohet shprehimisht në ligj, asnjë akt administrativ nuk përmban cilësitë e titullit ekzekutiv. Kjo cilësi nuk mund të njihet si e tillë nëpërmjet interpretimit që vetë gjykata përpiqet t’i bëjë ligjit. Gjykata ka për detyrë të zgjidhë çështjet që i paraqiten për shqyrtim, por ajo nuk ka asnjë kompetencë dhe hapësirë të zëvendësojë atributet e ligjvënësit, p.sh. duke i njohur organeve administrative një status ligjor të njëvlefshëm a të përafërt me gjykatën e pushtetin gjyqësor, ndërsa akteve administrative të tyre statusin dhe vlerën e një vendimi gjyqësor, aq më tepër të formës së prerë.

Përveç sa më sipër, neni 8 i ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 parashikon se, në rastin kur KSHC nuk e shqyrton në afatin 30 ditor ankimin e nëpunësit civil, ky i fundit mund t’i drejtohet direkt gjykatës për ta kundërshtuar aktin administrativ të titullarit të institucionit shtetëror. Në një situatë të tillë të parashikuar nga vetë ligji tërheqin vëmendje dy çështje, të

23

cilave nuk mund t’u japin përgjigje qëndrimet e mbajtura nga Kolegjet e Bashkuara në dy vendimet e mëparshme unifikuese dhe veçanërisht me arsyetimin e vendimit unifikues të shumicës.

Së pari, nisur nga qëndrimet unifikuese të mëparshme të Kolegjeve të Bashkuara, si edhe atij të shumicës në këtë vendim unifikues, KSHC cilësohet si “quasi gjykatë“ por që shqyrton konfliktin administrativ si gjykatë e shkallës së parë e juridiksionit fillestar dhe jep vendim të njëvlefshëm me atë gjyqësor të kësaj shkalle. Nëse do të ishte kështu, çfarë shpjegimi do t’i jepej dispozitës së pikës 2 të nenit 8 të ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 “Statusi i nëpunësit civil”, aty ku parashikohet se:

“2. Komisioni i Shërbimit Civil zgjidh ankesat e parashikuara në pikën 1, shkronja “a” të këtij neni brenda 30 ditëve nga regjistrimi i ankesës. Në qoftë se ankesa nuk zgjidhet brenda këtij afati, personi i interesuar mund të ankohet në gjykatë brenda 30 ditëve…?”

Nisur nga ky rregullim ligjor, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se është e pakuptimtë juridikisht të pranohet që “gjykata e shkallës së parë“ mund “të refuzojë“ apo të neglizhojë detyrën duke mos e shqyrtuar çështjen. Gjithashtu, e pakuptimtë juridikisht është edhe të pranohet që gjykimi në shkallë të parë nga e quajtura “quasi gjykatë” KSHC dhe vendimi i dhënë prej saj mund të jetë i panevojshëm dhe i tejkaluar me kalimin e një afati, duke u zëvendësuar me një gjykatë tjetër po të shkallës së parë, pra nga gjykata e juridiksionit gjyqësor të zakonshëm.

Së dyti, në dispozitën e sipërcituar të pikës 2 të nenit 8, sikurse edhe në të gjithë përmbajtjen e këtij neni, ligjvënësi shprehet për “ankim” të nëpunësit civil dhe të institucionit të administratës shtetërore ndaj vendimit të dhënë nga KSHC.

Ky është një term i cili përdoret shpesh dhe rregullisht në të gjithë legjislacionin tonë për të treguar se subjekti i interesuar mund t’i drejtohet gjykatës për kundërshtimin e aktit administrativ. Pra, qëllimi i përdorimit të këtij termi juridik nuk është aspak të tregojë a nënkuptojë se, p.sh. gjykata e apelit është shkalla e dytë e shqyrtimit të mosmarrëveshjes mes nëpunësit civil dhe institucionit të administratës publike, ndërsa një organ administrativ si KSHC është shkalla e parë e gjykimit të saj. Në të gjitha rastet e rrethanat, gjykatat investohen si gjykata të juridiksionit fillestar për gjykimin e mosmarrëveshjes administrative, pavarësisht nga zgjedhjet që ka bërë ligjvënësi shqiptar, ku në disa raste, përjashtimisht, ushtrimin e këtij juridiksioni gjyqësor fillestar ia ka ngarkuar direkt edhe gjykatës së apelit dhe jo gjykatës së shkallës së parë (si p.sh. edhe rasti i pikës 3 të nenit 8 e ligjit nr.8549, datë. 11.11.1999).

Objekti i shqyrtimit të mosmarrëveshjes nga KSHC është si ligjshmëria ashtu edhe dobishmëria e aktit administrativ të administratës shtetërore lidhur me statusin e nëpunësit civil që e ka ankimuar vendimin e eprorit të tij. Në parim, ky është tipar thelbësor i gjykimit dhe rishikimit administrativ brenda të gjitha hallkave e shkallëve të procedimit administrativ. Në dallim prej tij, objekti i shqyrtimit dhe rishikimit gjyqësor të një akti administrativ është vetëm ai lidhur me ligjshmërinë e aktit. Edhe në këtë kuptim, nuk ka logjikë juridike të pranosh se KSHC e shqyrton ankimin e nëpunësit civil si gjykatë e shkallës së parë, ndërsa gjykata e apelit e shqyrton ankimin si gjykatë e shkallës së dytë.

Kur KSHC shfuqizon vendimin e administratës shtetërore dhe e detyron atë (administratën) p.sh. ta kthejë nëpunësin në punën e mëparshme, administrata shtetërore duhet ta zbatojë vendimin e KSHC. Ligji për KSHC vetëm parashikon që vendimet e KSHC janë të detyrueshme për nëpunësin dhe administratën shtetërore, por nuk ka ndonjë parashikim se ai vendim është titull ekzekutiv apo bëhet titull ekzekutiv. Pra nëse palët nuk bëjnë ankim në gjykatë ndaj vendimit të KSHC, ai është i detyrueshëm e përfundimtar për palët por gjithsesi nuk është titull ekzekutiv.

24

Kështu, në nenin 8 të ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 dhe në asnjë dispozitë tjetër ligjore nuk parashikohet shprehimisht se vendimi i KSHC është titull ekzekutiv ose që bëhet titull ekzekutiv, por vetëm se:

“2. ....Komisioni i Shërbimit Civil zgjidh ankesat e parashikuara në pikën 1, shkronja “a” të këtij neni brenda 30 ditëve nga regjistrimi i ankesës. Në qoftë se ankesa nuk zgjidhet brenda këtij afati, personi i interesuar mund të ankohet në gjykatë... Vendimet e Komisionit të Shërbimit Civil mund të kundërshtohen në gjykatë brenda 30 ditëve pune nga njoftimi i vendimit.3. Vendimet e Komisionit të Shërbimit Civil, marrë në përputhje me pikën 1, shkronja “a” të këtij neni, janë të detyrueshme për institucionet e administratës publike vendore dhe qendrore.

Institucionet e administratës qendrore apo vendore mund të ankohen në gjykatat e apelit kundër vendimeve të Komisionit të Shërbimit Civil, të marra në përputhje me pikën 2 të këtij neni, brenda 30 ditëve nga komunikimi i vendimit”.

Nga ana tjetër, në nenin 510 të Kodit të Procedurës Civile renditen rastet se kur vendimet dhe aktet përbëjnë titull ekzekutiv. Por në shkronjën “e” të këtij neni, parashikohet edhe mundësia që vendime e akte të tjera të jenë tituj ekzekutivë por vetëm nëse kjo cilësi parashikohet shprehimisht në një dispozitë ligjore të miratuar nga ligjvënësi: “e) aktet e tjera që sipas ligjeve të veçanta quhen tituj ekzekutivë dhe ngarkohet zyra e përmbarimit për ekzekutimin e tyre”.

Nga kjo analizë dhe interpretim i dispozitave ligjore të sipërcituara, pakica vjen në përfundimin që vendimet e KSHC janë të detyrueshme dhe duhet të zbatohen nga vetë organi i administratës shtetërore. Parimet dhe normat juridike të funksionimit të administratës shtetërore, përfshirë atë të ligjshmërisë, imponojnë detyrimin e organeve të saj që të respektojnë aktet e nxjerra nga organet eprore, organet e tjera administrative që kanë kompetencën e rishikimit të vendimeve të tyre dhe së fundi vendimet gjyqësore. Administrata shtetërore që funksionon normalisht dhe natyrshëm e respekton dhe e zbaton vetë ligjin e urdhërimet e organeve eprore apo vendimet gjyqësore, pa qenë aspak i nevojshëm vënia në lëvizje e mekanizmit procedural të ekzekutimit të detyrueshëm nëpërmjet zyrave të përmbarimit. Një nga motivet për vënien në zbatim nga kreditori të procedurës civile për ekzekutimin e detyrueshëm të titujve ekzekutive është edhe mosbindja e palës së ngarkuar me detyrim (debitorit) për të zbatuar ligjin. Një sjellje e qëndrim i tillë do të ishte i pakuptimtë kur vjen nga organi i administratës shtetërore.

Sipas dispozitave të sipërcituara rezulton që vendimet e KSHC as nuk janë dhe as nuk mund të bëhen titull ekzekutiv. Ligji nuk ka ndonjë parashikim të shprehur për këtë qëllim dhe kjo cilësi nuk mund të përcaktohet nëpërmjet ndonjë mënyre të interpretimit të ligjit, qoftë edhe nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Prandaj, përderisa KSHC nuk është gjykatë që bën pjesë në pushtetin gjyqësor dhe përsa kohë e përderisa ligji nuk përcakton shprehimisht se vendimi i KSHC është ose bëhet titull ekzekutiv, nëse organi i administratës shtetërore refuzon a neglizhon ta zbatojë vendimin e KSHC, nëpunësi civil duhet të ndjekë rrugët ligjore duke iu drejtuar edhe gjykatës për ta detyruar organin e administratës shtetërore të marrë masat për ta rivendosur të drejtën e cenuar të nëpunësit civil (si p.sh. neni 331 i Kodit të Procedurës Civile).

Prandaj, në përfundim të analizës dhe të argumentit që parashtruam më sipër, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se ishte vendi që Kolegjet e Bashkuara, pikësëpari të rikonsideronin qëndrimet e mëparshme të tyre të mbajtura lidhur me KSHC ku ky organ administrativ i posaçëm është cilësuar juridikisht si “quasi gjykatë”, por duke i njohur e dhënë në të vërtetë gjykimit e vendimeve të nxjerra prej tij statusin ligjor të juridiksionit gjyqësor të zakonshëm fillestar dhe vendimeve të KSHC atë të vendimit të gjykatës së

25

shkallës së parë. Për rrjedhojë, në mungesë të parashikimit të shprehur në ligj, sikurse për çdo rast tjetër, Kolegjet e Bashkuara nuk do të ishte e nevojshme të investoheshin më tej, duke dhënë interpretime që shkojnë përtej vullnetit të ligjvënësit, për t’i konsideruar “tituj ekzekutivë“ vendimet e KSHC kur ato nuk ankimohen apo kur lihen në fuqi nga gjykatat. Po kështu, duke qenë se Kodi ynë i Procedurës Civile përmban rregullat përkatëse që i përkasin fazës së ekzekutimit të titujve ekzekutivë të çdo lloji, nuk do të ishte e nevojshme që Kolegjet e Bashkuara të arsyetonin as edhe lidhur me gjykatën kompetente për nxjerrjen e urdhrit të ekzekutimit dhe për vendin e ekzekutimit.

Përsa i përket zgjidhjes së çështjes, si rrjedhojë e interpretimit jo të drejtë të ligjit, sipas të cilit vendimi i KSHC duke pasur cilësitë e një vendimi të një gjykate të shkallës së parë që ka marrë formë të prerë është titull ekzekutiv, shumica e ka disponuar për lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Sarandë, e cila, nga ana e saj, kishte disponuar për deklarimin e moskompetencës tokësore të saj për shqyrtimin e çështjes, duke ia dërguar në kompetencë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

Si gjyqtarë në pakicë, nisur nga qëndrimi mbi kuptimin dhe zbatimin e ligjit material e procedural të parashtruar më sipër, kemi qëndrim të ndryshëm nga shumica edhe për zgjidhjen e çështjes në gjykim. Kolegjet e Bashkuara duhet të kishin vendosur prishjen e vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Sarandë dhe pushimin e gjykimit të çështjes, me motivin se nuk mund të kërkohet në gjykatë nxjerrja e një urdhri ekzekutimi për një vendim të KSHC, përderisa ky vendim nuk përbën titull ekzekutiv sipas ligjit.

Kërkuesja Arta Kokoshi ka vënë në lëvizje gjykatën me kërkesën për lëshimin e urdhrit të ekzekutimit të një vendimi të dhënë në favor të saj nga KSHC e të konfirmuar nga gjykata e apelit, me motivin se titulli ekzekutiv për të cilin kërkohet të lëshohet ky urdhër ekzekutimi është vendimi i KSHC.

Duke qenë se, sipas qëndrimit të parashtruar më sipër, ne si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se vendimi i KSHC nuk mund të jetë titull ekzekutiv, atëherë në çështjen objekt gjykimi jemi përpara një kërkimi drejtuar gjykatës që nuk parashikohet nga ligji. Nëse ligji nuk i njeh një akti cilësinë e titullit ekzekutiv atëherë nuk mund të kërkosh në gjykatë nxjerrjen e urdhrit të ekzekutimit për të. Ligji nuk parashikon investimin e gjykatës për të detyruar një organ të administratës publike që të zbatojë vendimin e KSHC nëpërmjet procedurave të vënies në ekzekutim të titujve ekzekutivë, për shkak se nuk i njeh këtij akti cilësinë e titullit ekzekutiv.

Rrjedhimisht, sipas mendimit të pakicës, edhe disponimi lidhur me konfliktin mbi kompetencën tokësore mes dy gjykatave është i pakuptimtë dhe i panevojshëm përderisa sipas ligjit nuk mund të ketë titull të tillë ekzekutiv. Ky konstatim tërësisht i natyrës ligjore e jo faktike, duhet të bëhet edhe kryesisht nga gjykata në çdo fazë e shkallë të gjykimit.

Përfundimisht, duke qenë se konflikti i kompetencës në çështjen në gjykim bazohet në interpretimin se vendimi i KSHC mund të jetë titull ekzekutiv sipas ligjit por gjykatat nuk bien dakord se cila prej tyre duhet të verifikojë ekzistencën e kushteve formale të këtij titulli, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se, bazuar në nenin 468 të Kodit të Procedurës Civile, ishte vendi për të pushuar gjykimin e çështjes sepse ndodhemi përpara një kërkimi që nuk mund të ngrihet përpara gjykatës.

Arjana Fullani Aleksandër Muskaj Ardian Dvorani

Mirela Fana Majlinda Andrea Andi Çeliku

26

Nr.3/2 i Regj.ThemeltarNr.2 i Vendimit

VENDIMNË EMËR TË REPUBLIKËS


Shpresa Beçaj KyesueseArdian Dvorani AnëtarGani Dizdari AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarArjana Fullani AnëtareMajlinda Andrea AnëtareEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 21.01.2011, mori në shqyrtim çështjen civile që i përket palëve:

PADITËS: AGRON BOÇARI, i biri i Esherefit, lindur në Vlorë, datëlindja 1939, banues në Tiranë, përfaqësuar nga Avokati Ervin

TË PADITUR: ZYRA RAJONALE E AGJENSISË SË KTHIMIT DHE KOMPENSIMIT TË PRONAVE VLORË, përfaqësuar nga Avokati i Shtetit Kadri Skera.AGJENSIA E KTHIMIT DHE KOMPENSIMIT TË PRONAVE TIRANË, përfaqësuar nga Z.Andi Çuadari, FATIE MASKAJ, e bija e Ibrahimit, vitlindja 1929, lindur në Vlorë dhe banuese në Tiranë, prezent pa avokat.SHYQYRETE GEGA, e bija e Ibrahimit dhe e Pashkos, datëlindja 16.02.1928, lindur në Tërbaç, Vlorë dhe banuese në Vlorë, në mungesë). KIMETE BEDINI, e bija e Enverit, vitlindja 1939, lindur dhe banuese në Vlorë, përfaqësuar në gjykim nga Av.Gëzim Liçaj ARTAN LIÇAJ, i biri i Liços, vitlindja 1962, lindur dhe banues në Vlorë, përfaqësuar në gjykim nga Av.Gëzim Liçaj

27

PERSON I TRETË: ZYRA VENDORE E REGJISTRIMIT TË PASURIVE TË PALUAJTSHME VLORË, përfaqësuar nga Avokati i Shtetit Kadri Skera.

OBJEKTI PADISË:Anullimin si të pabazuar në ligj dhe në prova të vendimit

nr.58, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të A.K.K.P. Vlorë; të vendimit të A.K.K.Pronave Tiranë nr.415, datë 22.04.2008

që ka lënë në fuqi vendimin nr.58, datë 31.08.2007 si dhe detyrimin për njohjen dhe kthimin e pronës trashëgimtarëve ligjore

të ish pronarit Esheref Dano, të trajtuar me vendimin e sipërcituar, pronë me sipërfaqe 950 vreten ose 118.75 ha, e ndodhur në vendin Shkallë,

me kufij: L-Kullota e Memisha Beqiri dhe Hajredin Muharremi, V-Kullota e Shën Seit Kaninës, L-Esheref Dano, P-Deti, J-Përroi

që ndan kufirin Radhimës.Anullimin si të pabazuar në ligj dhe në prova të vendimit

nr.59, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të A.K.K.Pronave Vlorë, të vendimit të A.K.K.Pronave Tiranë nr.414, datë 22.04.2008,

që ka lënë në fuqi vendimin nr.59, datë 31.08.2007 si dhe detyrimin për njohjen dhe kthimin e pronës trashëgimtarëve ligjorë

të ish pronares Mynever Boçari, të trajtuar me vendimin e sipërcituar, pronë me sipërfaqe 150 vreten ose 18.75 ha,

ndodhur në vendin “Shkallë”, Jonufër, me kufizimet: L-Esheref Dano, P-Deti, J-Përrua dhe vendi “Porta”, V-Vendi “Shkallë”.

Anullimin e vendimit të K.K.K.Pronave Vlorë nr.63, datë 19.10.1997 në favor të Kimete Bedinit për kompensimin fizik të tokës së saj bujqësore

në fshatin Armen, me 4131.8 m2 në parcelën nr.31 Jonufër-Vlorë, si dhe pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit me nr.676 Rep. e 456 Kol., datë 10.09.1999 me anë të së cilës Kimete Bedini i ka dhuruar djalit të saj, Artan Liçaj, 4231.8 m2 me vendndodhje në Parcelën nr.31 Jonufër-Vlorë.

Anullimin e vendimit nr.38, datë 18.05.1994 të K.K.K.Pronave Vlorë, pikën 3 të tij, dhënë në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliu,

pronë që ka mbivendosje dhe ndodhet brenda pronës së pretenduar nga paditësit.Anullimin e pikës 1 të vendimit nr.38/1, datë 18.05.1994

të K.K.K.Pronave Vlorë dhënë në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliu, pronë që ka mbivendosje dhe ndodhet brenda pronës së pretenduar nga paditësit.

Anullimin e vendimit nr.81, datë 14.06.1995 dhënë në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliu, pronë që ka mbivendosje

dhe ndodhet brenda pronës së pretenduar nga paditësit.Anullimin e vendimit nr.52, datë 13.08.2007 të Zyrës Rajonale të A.K.K.Pronave Vlorë, si dhe të vendimit nr.18, datë 15.01.2008

të A.K.K.Pronave Tiranë, me të cilin është ndryshuar pika 2/a e vendimit nr.52, vendim me anë të të cilit janë njohur pronarë dhe

u është kthyer prona trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut, pronë (për pjesën) e cila ka mbivendosje

dhe është brenda pronës së pretenduar nga paditësit.

28

Detyrimin e të paditurve Fatie Maskaj e Shyqyrete Gega, trashëgimtarëve ligjorë të Ibrahim Aliu (Gega),

të njohin paditësat pronarë në lidhje me sipërfaqet e tokës të trajtuar me vendimet nr.38, datë 18.05.1994, nr.38/1, datë 18.05.94 nr.81, datë 14.06.1995

të K.K.K.Pronave Vlorë dhe nr.52, datë 13.07.2007 të Zyrës Rajonale të A.K.K.Pronave Vlorë,

që janë brenda pronës së pretenduar nga paditësit.Detyrimin e Z.R.P.P. Vlorë të fshijë nga regjistrimi në Z.R.P.P. Vlorë

të pronave të trajtuara nga vendimet e K.K.K.Pronave nr.38, datë 18.05.1994, nr.38/1, datë nr.81, datë 14.06.1995, nr.63, datë 19.10.1997

e nr.52, datë 13.08.2007 të Zyrës Rajonale të A.K.K.Pronave Vlorë.Detyrimin e Z.R.P.P. Vlorë të regjistrojë në favor të trashëgimtarëve

të Esheref e Mynevere Boçari të pronave objekt i vendimeve nr.58 dhe nr.59, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të A.K.K.Pronave Vlorë.

Të vendoset masë e përkohshme e sigurimit të padisë, duke mos lejuar tjetërsimin e pronave në Z.R.P.P.,

prona të paluajtshme të trajtuara nga K.K.K.Pronave Vlorë e që janë objekt i anullimit në këtë kërkesë-padi,

si dhe depozitimin e kërkesë padisë në Z.R.P.P. Vlorë.Baza Ligjore: Neni 1 i Protokollit të Konventës së Mbrojtjes së

të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore;Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë (nenet 41, 42, 122/2);

Ligji nr.9235, datë 29.07.2004 “Për K.K.K.Pronave” i ndryshuar me nenin 18 të ligjit nr.9283, datë 17.07.2006

“Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr.9235, datë 29.07.2004”, ligji nr.8337, datë 30.04.1998

“Për kalimin në pronësi të tokës bujqësore, pyjore, livadheve dhe kullotave”, Kodi i Procedurës Civile, nenet 31, 31/a, 153, 202/a, 206,Vendimi i Këshillit të Ministrave nr.747, datë 09.11.2006,

nr.566, datë 23.08.2006,Kodi Civil, neni 92/a.

Gjykata e Shkallës së Parë Vlorë, me vendimin nr.1814, datë 06.07.2009, ka

vendosur:Nxjerrjen jashtë juridiksionit gjyqësor çështjen civile nr.regj.them.2114, datë 30.05.2008, me palë ndërgjyqëse paditës Agron Bocari, palë të paditura Zyra Rajonale e Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, Agjensia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë, Fatie Maskaj, Shyqyrete Gega, Kimete Bedini, Artan Liçaj, person i tretë, Zyra Vendore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme Vlorë, me objekt anullimin si të pabazuar në ligj dhe në prova të vendimit nr.58, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, të vendimit nr.415, datë 22.04.2008 të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë dhe që ka lënë në fuqi vendimin nr.58, datë 31.08.2007 si dhe detyrimin për njohjen dhe kthimin e pronës trashëgimtarëve ligjorë të ish pronarit Esheref Dano, të trajtuar me vendimin e sipërcituar, pronë me sipërfaqe 950 vreten ose 118.75 ha e ndodhur në vendin Shkallë, me kufij: L-Kullota e Memisha Beqiri dhe Hajredin Muharremi, V-Kullota e Shën Seit Kaninës, L-Esheref Dano,

29

P-Deti, J-Përroi që ndan kufirin Radhimës. Anullimin si të pabazuar në ligj dhe në prova të vendimit nr.59, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, të vendimit nr.414, datë 22.04.2008 të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë që ka lënë në fuqi vendimin nr.59, datë 31.08.2007, si dhe detyrimin për njohjen dhe kthimin e pronës trashëgimtarëve ligjore të ish pronares Mynevere Boçari, të trajtuar me vendimin e sipërcituar, pronë me sipërfaqe 150 vreten ose 18.75 ha, ndodhur në vendin “Shkallë”, Jonufër me kufizimet L-Esheref Dano, P-Deti, J-Përrua dhe vendi “Porta”, V-Vendi “Shkallë”. Anullimin e vendimit të K.K.K.Pronave Vlorë nr.63, datë 19.10.1997 në favor të Kimete Bedinit për kompensimin fizik të tokës së saj bujqësore në fshatin Armen, me 4131.8 m2 në parcelën nr.31 Jonufër-Vlorë si dhe pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit me nr.676 Rep. e 456 Kol., datë10.09.1999 me anë të së cilës Kimete Bedini i ka dhuruar djalit të saj, Artan Liçaj, 4231.8 m2 me vendndodhje në Parcelën nr.31 Jonufër-Vlorë. Anullimin e vendimit nr.38, datë 18.05.1994 të K.K.K.Pronave Vlorë, pikën 3 të tij, dhënë në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliu, pronë që ka mbivendosje dhe ndodhet brenda pronës së pretenduar nga paditësit. Anullimin e pikës 1 të vendimit nr.38/1, datë 18.05.1994 të K.K.K.Pronave Vlorë dhënë në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliu, pronë që ka mbivendosje dhe ndodhet brenda pronës së pretenduar nga paditësit. Anullimin e vendimit nr.81, datë 14.06.1995 dhënë në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliu, pronë që ka mbivendosje dhe ndodhet brenda pronës së pretenduar nga paditësit. Anullimin e vendimit nr.52, datë 13.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë si dhe të vendimit nr.18, datë 15.01.2008 të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë, me të cilin është ndryshuar pika 2/a e vendimit nr.52, vendim me anë të të cilit janë njohur pronarë e u është kthyer prona trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut, pronë (për pjesën), e cila ka mbivendosje dhe është brenda pronës së pretenduar nga paditësit. Detyrimin e të paditurve Fatie Maskaj e Shyqyrete Gega, trashëgimtarëve ligjorë të Ibrahim Aliu (Gega), të njohin paditësat pronarë në lidhje me sipërfaqet e tokës të trajtuar me vendimet nr.38, datë 18.05.1994, nr.38/1, datë 18.05.94, nr.81, datë 14.06.1995 të K.K.k.Pronave Vlorë dhe nr.52, datë 13.07.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, që janë brenda pronës së pretenduar nga paditësit. Detyrimin e Z.V.R.P.P. Vlorë të fshijë nga regjistrimi në Z.R.P.P. Vlorë të pronave të trajtuara nga vendimet e K.K.K. Pronave nr.38, datë 18.05.1994, nr.38/1, datë 18.05.1994, nr.81, datë 14.06.1995, nr.63, datë 19.10.1997 e nr.52, datë 13.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë. Detyrimin e Z.V.R.P.P. Vlorë të regjistrojë në favor të trashëgimtarëve të Esheref e Mynevere Boçari të pronave objekt i vendimeve nr.58 dhe nr.59, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë. Të vendoset masë e përkohëshme e sigurimit të padisë, duke mos lejuar tjetërsimin e pronave në Z.R.P.P., prona të paluajtshme të trajtuara nga K.K.K.Pronave Vlorë e që janë objekt i anullimit në këtë kërkesë-padi, si dhe depozitimin e kërkesë padisë në Z.V.R.P.P. Vlorë.

30

Kundër vendimit të Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë, në bazë të nenit 62 të Kodit të Proçedurës Civile, ka ushtruar ankim të veçantë Agron Boçari dhe Gjon Boçari, të cilët kërkojnë prishjen e këtij vendimi dhe dërgimin e çështjes në Gjykatë të Shkallës së Parë Vlorë për të vazhduar gjykimin, duke parashtruar shkaqet e mëposhtme:

- Ky vendim është në kundërshtim me ligjin nr.9235, datë 29.07.2004, neni 18 si dhe interpretim të gabuar të Vendimit Unifikues nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara në Gjykatë të Lartë.

- Nga ana jonë janë ezauruar ankimet administrative deri në Agjensinë e K.K.Pronave Tiranë në lidhje me vendimet që nuk na kanë njohur pronësinë dhe që i kishin njohur pronësinë palës së paditur.

- Agjensia është shprehur se provat për vendimin e dhënë në favor të Ibrahim Aliut ishin të plota dhe në këtë mënyrë ne nuk na ngelte gjë për ankim administrativ, por ngelej vetëm rruga gjyqësore.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 26.11.2009, ka vendosur:Kalimin e çështjes nr.01486-00-2009 i Regj.Themeltar për gjykim në Kolegjet e Bashkuara për të unifikuar praktikën gjyqësore.

KOLEGJET E BASHKUARA TË GJYKATËS SË LARTËpasi dëgjuan relacionin e gjyqtarëve Andi Çeliku dhe Mirela Fana; pasi dëgjuan

përfaqësuesin e palës paditëse, Avokatin Ervin Pupe, i cili kërkoi prishjen e vendimit nr.1814, datë 06.07.2009 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë dhe dërgimin e kësaj çështjeje në po atë gjykatë për vazhdimin e gjykimit; dëgjuan përfaqësuesin e palës së paditur A.K.K.Pronave, juristin Andi Çuadari, i cili kërkoi lënien në fuqi të vendimit nr.1814, datë 06.07.2009 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë; dëgjuan avokatin e shtetit Kadri Skera, i cili kërkoi lënien në fuqi të vendimit nr.1814, datë 06.07.2009 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë; dëgjuan përfaqësuesin e palës së paditur Artan Liçaj, Avokatin Gëzim Liçaj, i cili kërkoi prishjen e vendimit nr.1814, datë 06.07.2009 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë dhe dërgimin e kësaj çëshjeje në po atë gjykatë për vazhdimin e gjykimit; dhe si shqyrtoi aktet e bisedoi çështjen në tërësi,

V Ë R E J N ËSe vendimi nr.1814, datë 06.07.2009 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë, me të cilin

është vendosur nxjerrjen jashtë juridiksionit gjyqësor të çështjes civile nr.2114 regj.them., datë 30.05.2008, me palë ndërgjyqëse paditëse Agron Boçari, palë të paditura Zyra Rajonale e Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, Agjensia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë, Fatie Maskaj, Shyqyrete Gega, Kimete Bedini, Artan Liçaj, person i tretë, Zyra Vendore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme Vlorë, me objekt të sipërpërmendur, është i pambështetur në ligj dhe për rrejdhim ky vendim duhet të prishet dhe çështja duhet të dërgohet në po atë gjykatë për vazhdimin e gjykimit.

Rrethanat e çështjes

Nga materialet e çështjes ka rezultuar se në bazë të dëshmisë së trashëgimisë nr.11930, datë 04.10.1993 të Zyrës së Noterisë Vlorë, paditësi Agron Boçari është trashëgimtar ligjor i trashëgimlënësve Esheref dhe Mynevere Boçari.

Mbi kërkesën e paditësit, pala e paditur, Zyra Rajonale e Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, me vendimin nr.58, datë 31.08.2007 ka vendosur mosnjohjen e të drejtës së pronësisë së trashëgimtarëve ligjor të Esheref dhe Mynevere Boçari, mbi një sipërfaqe prej 950 vreten të ndodhur në Rrethin e Vlorës.

31

Pala paditëse, duke mos qenë dakord me këtë vendim, e ka kundërshtuar pranë Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë, e cila me vendimin nr.415, datë 22.04.2008 ka vendosur lënien në fuqi të vendimit nr.58, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë.

Po mbi kërkesën e palës paditëse, Zyra Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë, me vendimin nr.59, datë 31.08.2007, ka vendosur mos njohjen e të drejtës së pronësisë së palës paditëse mbi një sipërfaqe 150 vreten të ndodhur në Rrethin e Vlorës.

Agjensia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Tiranë, mbi kundërshtimin e bërë nga pala paditëse, me vendimin nr.414, datë 22.04.2008, ka vendosur lënien në fuqi të vendimit nr.59, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë.

Nga parashtrimet e palës paditëse, si dhe nga vendimet e sipërpërmendura, rezulton se palët e paditura, Zyra Rajonale e Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë dhe Agjensia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, në vendimet e tyre për të mos njohur të drejtën e pronësisë të palës paditëse kanë argumentuar se këto prona të pretenduara nga pala paditëse ia ka njohur dhe kthyer me vendime subjekteve të tjerë ish pronarë.

Konkretisht, me vendimet nr.38, datë 18.05.1994 (pika 3) të Komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave ish Pronarëve Vlorë, me vendimin nr.38/1, datë 18.05.1994 (pika 1) të po këtij Komisioni, me vendimin nr.81, datë 14.06.1995 të Komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave ish pronarëve Vlorë, me vendimin nr.52, datë 13.08.2007 të Zyrës Rajonale të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave Vlorë dhe vendimit nr.18, datë 15.01.2008 të Drejtorit të Agjensisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, i janë njohur dhe kthyer trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut prona që, sipas pretendimeve të paditësit, kanë mbivendosje dhe shtrihen brenda sipërfaqes pronë e tyre.

Në bazë të vendimit nr.63, datë 19.10.1997 të Komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave ish Pronarëve Vlorë, në favor të palës së paditur Kimete Bedini i është dhënë për kompensim fizik të tokës së saj bujqësore në fshatin Armen një sipërfaqe prej 4131.8 m2 në parcelën 31, Jonufër-Vlorë. Këtë sipërfaqe pala e paditur ja ka dhuruar të paditurit tjetër (djalit të saj) Artan Liçaj, në bazë të kontratës së dhurimit me nr.676 Rep., e 456 Kol., datë 10.09.1999.

Paditësi, duke mos qenë dakord me vendimet e dhëna si nga K.K.K. Pronave Vlorë dhe nga Agjensia K.K.Pronave Tiranë në drejtim të tij, i është drejtuar Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë me padi duke kërkuar anullimin jo vetëm të vendimeve të dhëna në emër të tij, por dhe vendimet e K.K.K.Pronave që ju ka njohur dhe kthyer pronat trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut.

Po në këtë padi paditësi ka kërkuar edhe anullimin e vendimit nr.63, datë 19.10.1997 të Komisionit të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave ish Pronarëve Vlorë, dhënë në favor të palës së paditur Kimete Bedini, si dhe ka kërkuar pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit me nr.676 Rep. e 456 Kol., datë 10.09.1999 midis palëve të paditura.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë, gjatë gjykimit, ka marrë në shqyrtim kryesisht çështjen e juridiksionit dhe me vendimin nr.1814, datë 06.07.2009 ka vendosur se kjo çështje nuk bën pjesë në juridiksionin gjyqësor, por në atë administrativ.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë arsyeton vendimin e saj se: “Pala paditëse duhet të ndiqte dhe të ezauronte më parë rrugën administrative të ankimit kundër vendimeve të kundërshtuara me padi prej tij. Pala paditëse si subjekt kërkues ka ezauruar rrugën administrative të ankimit ndaj vendimeve nr.58 dhe nr.59, datë 31.08.2007 të Z.R.A.K.K.P. Qarkut Vlorë. Por pavarësisht nga kjo, paditësi, me cilësinë e subjektit të ri pretendues, nuk ka ezauruar rrugën admnistrative të ankimit për vendimet e dhëna në favor të

32

trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut dhe Kimete Bedinaj. Procedura administrative nuk quhet e ezauruar tërësisht, pavarësisht se nga pala paditëse është ndjekur procedura e ankimimit administrativ si subjekt kërkues, por duhet të ndjekë procedurën e ankimimit dhe, vendime të cilat pretendohet se prekin interesat e tij dhe të trashëgimtarëve të tjerë të ish-pronarëve Esheref dhe Mynevere Dano në pronën e pretenduar dhe pse nuk ka qenë palë në procedurën e plotë administrative të nxjerrjes dhe ankimimit të këtyre vendimeve. Vetëm pasi të ketë ezauruar këtë rrugë pala ka të drejtë t’i drejtohet gjykatës. “Gjykata arrin në këtë konkluzion mbështetur në nenin 18 të ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronave” dhe në vendimin unifikues nr.2 të datës 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara, në të cilën është arritur përfundimi unifikues se: “Ankimi administrativ, parashikuar në nenin 18 të ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, duhet kuptuar njëlloj si për ankimet nga subjekti kërkues që ndjek procedurën e plotë administrative dhe nuk paraqiten subjekte të tjerë kërkues, ashtu dhe për ankimet nga një subjekt i ri pretendues kundër aktit administrativ të dhënë në favor të një subjekti tjetër, por që prek interesat e tij për të njejtën pronë dhe nuk ka qenë palë në procedurën e plotë administrative të nxjerrjes dhe ankimit të aktit. Në të dyja rastet, subjektet e shpronësuara janë të detyruara të ndjekin procedurën e ankimit administrativ dhe vetëm pasi të jetë ezauruar plotësisht kjo rrugë ligjore, mund t’i drejtohen gjykatës...”.

Kundër vendimit të Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë, në bazë të nenit 62 të Kodit të Procedurës Civile, ka ushtruar ankim të veçantë Agron Boçari dhe Gjon Boçari, të cilët kërkojnë prishjen e këtij vendimi dhe dërgimin e çështjes në Gjykatë të Shkallës së Parë Vlorë për të vazhduar gjykimin, si një vendim në kundërshtim me ligjin nr.9235, datë 29.07.2004, neni 18, si dhe interpretim të gabuar të Vendimit Unifikues nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, me pretendimin se nga ana e paditësit janë ezauruar ankimet administrative deri në Agjensinë e K.K.Pronave Tiranë në lidhje me vendimet që nuk na kanë njohur pronësinë dhe që i kishin njohur pronësinë palës së paditur. Kjo Agjensi është shprehur në vendimet e saj se: “provat për vendimin e dhënë në favor të Ibrahim Aliut ishin të plota...” dhe për rrjedhim paditësi me të drejtë i është drejtuar me padi gjykatës.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, pasi shqyrtoi çështjen në seancën gjyqësore të datës 26.11.2009, ka konstatuar se zgjidhja e kësaj çështjeje ka të bëjë me interpretimin dhe zbatimin e drejtë të ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronës së ish pronarëve”, parë në aspekt të respektimit të parimeve kushtetuese dhe të KEDNJ.

Ky Kolegj ka konstatuar se në gjykatat më të ulta po mbahen qëndrime të ndryshme jo vetëm në lidhje me interpretimin dhe zbatimin e këtij ligji, por edhe qëndrime të ndryshme përsa i përktet juridiksionit gjyqësor apo atij admnistrativ në shqyrtimin e ankimeve kundër një vendimi të K.K.K.P. të dhënë për një subjekt tjetër të shpronësuar, qëndrime të ardhura edhe për shkak të disa përfundimeve unifikuese të vendimit nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Për rrjedhojë ky Kolegj Civil, bazuar në nenin 480 e nenin 481 të K.Pr.Civile, me vendimin e datës 26.11.2009, ka vendosur të kalojë për unifikim të praktikës gjyqësore këtë çështje për t’i dhënë përgjigje pyetjes:

-A cënon sigurimi juridik e detyrimi i një subjekti (qoftë edhe jo i shpronësuar) që, për mbrojtjen e një të drejte subjektive apo interesi të ligjshëm të tij, të jetë i detyruar t’i drejtohet, në çdo rast e rrethanë, me ankim administrativ, Agjensisë për njohjen dhe Kthimin e Pronave për të kundërshtuar a goditur një vendim të ish K.K.K.P.-ve apo strukturave ekszistuese me të cilën ishte njohur dhe/ose kthyer e drejta e pronës subjektit të shpronësuar?

33

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje është e domosdoshme që të bëhet një interpertim sistematik i dispozitave të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës ish pronarëve”, duke mbajtur parasysh që të garantohet respektimi i parimeve kushtetuese të ligjshmërisë, sigurisë juridike, etj., përsa i përket çështjeve që lidhen me të drejtën e pronësisë si një e drejtë subjektive dhe me mbrojtjen e saj edhe në çështjet që lidhen me proçesin e njohjes dhe kthimit të pronave të ish pronarëve.

Nisur nga neni 4 të Kushtetutës të Shqipërisë e drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë shtetërore. Nëse për kërkimin, njohjen apo mbrojtjen e një të drejte themelore, sikurse është edhe e drejta e pronësisë, përfshirë edhe procesi specifik i njohjes dhe kthimit të pronës ish pronarit, nuk do të ekzistojnë kufij kohorë dhe juridiksionalë në të drejtën për t’iu drejtuar dhe në të drejtën për të vendosur nga ana e disa organeve shtetërore, atëherë do të cënohej haptazi parimi i sigurisë juridike, e drejta dhe besimi i individëve se mund të gëzojnë të pa shqetësuar pronën e tyre, pasi kjo e drejtë u është njohur më parë në mënyrë përfundimtare, sipas rastit, me një akt të organit shtetëror a një vendimi gjyqësor.

Respektimi i së drejtës së pronës dhe i sigurisë juridike janë çështje që lidhen drejtëpërdrejt me respektimin e Kushtetutës dhe të KEDNJ. Në lidhje me këtë çështje, posaçërisht përsa i përket proçesit të kthimit dhe kompensimit të pronës ish pronarëve, nga ana e Gjykatës së Strasburgut janë dhënë disa vendime, si: Driza kundër Shqipërisë, Ramadhi kundër Shqipërisë, etj.

Kolegjet e Bashkuara vërejnë se, për zgjidhjen e çështjes së juridiksionit për shqyrtimin e mosmarrëveshjes (edhe në rastin konkret objekt gjykimi), e cila ka të bëjë me kundërshtitë mes palëve ndërgjyqëse mbi të drejtën themelore të pronës, gjykatat duhet të mbajnë parasysh interpretimin e drejtë të dispozitave proceduriale civile e administrative si dhe atyre të legjislacionit të posaçëm për njohjen dhe kthimin e pronave ish pronarëve, në përputhje me parimet themeltare kushtetuese të sigurisë juridike, shtetit të së drejtës dhe ndarjes së pushteteve.

Në këtë kontekst, Kolegjet e Bashkuara mbajnë parasysh se Gjykata Kushtetuese është shprehur në disa vendime të saj lidhur me rëndësinë vendimtare të respektimit të këtyre parimeve nga ligjvënësi, administrata shtetërore dhe gjykatat në procesin kompleks të njohjes dhe kthimit të pronës ish pronarëve.

Kështu, në lidhje me juridiksionin e detyrueshëm për shqyrtimin e mosmarrëveshjes për kundërshtimin e vendimeve të ish K.K.K.P.-ve apo të strukturave aktuale të kthimit e kompensimit të pronës, që nuk i kanë njohur a kthyer pronën ish pronarit për arsye se, me një vendim të mëparshëm ia ka njohur një subjekti tjetër të shpronësuar, Gjykata Kushtetuese, më vendimin nr.27, datë 27.07.2009, pasi arsyeton lidhur me standartin kushtetues “të gjykatës së krijuar me ligj”, detyrimet që rrjedhin nga parimi i shtetit të së drejtës dhe ai i ndarjes e balancimit të pushteteve, qartazi është shprehur se:

“Njohja, kthimi dhe kompensimi i pronës bëhet nëpërmjet një organi administrativ mbi kërkesën që ish-pronari i drejton organeve përkatëse të administratës publike. Sipas nenit 27/a të ligjit nr.7698, datë 15.04.1993 “Për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve”, nëse individi kërkues nuk është dakord me vendimin e Komisionit, ai ka të drejtë ta kundërshtojë këtë vendim drejtpërdrejt në gjykatë. Vendimet e organeve të administratës ka të drejtë t’i kundërshtojë në gjykatë, përveç kërkuesve, edhe çdo person tjetër që pretendon për vete të drejta pronësie........

Gjatë gjykimit të iniciuar prej subjekteve të mësipërme, përveç të tjerave, hetohet dhe vërtetohet dhe fakti nëse këtyre subjekteve u është cënuar apo jo e drejta e pronësisë dhe, çdo vendim gjykate që do të anulonte pjesërisht ose plotësisht vendimet e organit përkatës së administratës, duhet të konfirmojë njëkohësisht edhe të drejtën e tyre të pronësisë. Prandaj,

34

Gjykata Kushtetuese çmon se kur shqyrtohet një mosmarrëveshje e iniciuar nga të tilla subjekte, gjykata ka juridiksion dhe kompetencë jo vetëm që të anulojë pjesërisht ose plotësisht vendimet e organit administrativ, por njëkohësisht edhe të njohë e të kthejë pjesërisht ose plotësisht pronën në favor të tyre. Megjithatë, shqyrtimi i një mosmarrëveshjeje të tillë duhet të kufizohet vetëm në pronën që është objekt i vendimeve të organit administrativ dhe jo të shtrihet në prona të tjera që nuk janë objekt i këtyre vendimeve, pasi, siç u parashtrua më sipër, njohja, kthimi dhe kompensimi i pronës i takon fillimisht juridiksionit administrativ, ndërsa gjykata, me ankesë të individit, shprehet mbi kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e vendimit të organeve të administratës, pasi ato të kenë marrë vendimin përkatës....”.

Po kështu, Gjykata Kushtetuese, në vendimin e saj nr.27, datë 26.05.2010, duke shfuqizuar si të papajtueshme me Kushtetutën dispozitat e ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës” (i ndryshuar) për ankimimin administrativ (të detyrueshëm ose jo) ndaj vendimeve të ish K.K.K.P.-ve të nxjerra para hyrjes në fuqi të tij, si dhe për kompetencën e Drejtorit të A.K.K.K.P. për të cënuar edhe kryesisht vendimet e ish K.K.K.P.-ve apo zyrave rajonale të A.K.K.P.-se, është shprehur se:

“ .....zbatimi, nga një organ administrativ si A.K.K.P., i parimeve të revokimit dhe shfuqizimit të akteve të ish K.K.K.P. është i pabazuar, pasi mungon një interes i ligjshëm shtetëror dhe aktet që shfuqizohen ose revokohen nuk janë akte tipike administrative të një organi tipik administrativ. Drejtori i A.K.K.P. është një organ në vartësi të Këshillit të Ministrave dhe në këtë kuptim vendimi i marrë prej tij për të ndërhyrë mbi interesa civile të shtetasve, në kuptim të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut është i pajustifikuar....

....Gjykata çmon se vendimet e A.K.K.P. për të shfuqizuar vendimet e K.K.K.P.-ve, përbëjnë cënim të parimit të sigurisë juridike....

....vendimi i K.K.K.P., i cili nuk është ankimuar brenda afateve ligjore merr formën e prerë. Në këtë konkluzion ka arritur edhe Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut në çështjen Ramadhi dhe të tjerët kundër Shqipërisë, duke cilësuar vendimet e pa ankimuara të Komisioneve të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, si “të formës së prerë dhe të ekzekutueshme”......”.

Nisur nga parashtrimet e mësipërme lidhur me kuptimin dhe zbatimin e drejtë të dipozitave të Kushtetutës e të KEDNJ, si dhe të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për Kthimin dhe Kompensimin e Pronës ish Pronarëve” (i ndryshuar), duke patur parasysh edhe qëndrimet përkatëse të Gjykatës Kushtetuese dhe të GJEDNJ mbi procesin e kthimit dhe kompensimin e pronave ish pronarëve, Kolegjet e Bashkuara arrijnë në përfundimin se është vendi për të ndryshuar edhe qëndrimet e tyre të mëparshme të shprehura me vendimin unifikues nr.2, datë 06.01.2009.

Kolegjet e Bashkuara arrijnë në përfundimin se subjektet e shpronësuara kanë detyrimin që t’i drejtohen organit administrativ, pra A.K.K.P.-së, vetëm në dy situata.

Së pari, në rastin kur subjektet e shpronësuara paraqesin për herë të parë kërkesë për njohjen dhe kthimin e pronës në cilësinë e ish pronarit.

Së dyti, në rastin e ankimit ndaj vendimit të dhënë në emër të tyre e mbi kërkesën e tyre nga (ish) Zyra Rajonale e A.K.K.K.P.-së, pra pas hyrjes në fuqi të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompesimin e pronës” (i ndryshuar).

Gjithësesi, edhe në këto dy raste, çështja bën pjesë në juridiksionin gjyqësor, pra detyrimi për t’iu drejtuar rrugës përkatëse administrative të kërkesës dhe ankimit nuk ekziston, nëse nga subjekti i shpronësuar pretendohet që, për të njëjtën pronë, ish K.K.K.P.-të apo A.K.K.P.-ja, kanë disponuar më parë për njohjen e kthimin e pronës një subjekti tjetër të shpronësuar.

35

Nisur nga sa parashtrohet më sipër, përsa i përket zgjidhjes së çështjes objekt gjykimi, duke qënë se nga paditësi Agron Boçari kundërshtohen vendimi nr.58, datë 31.08.2007, vendimi nr.415, datë 22.04.2008, vendimi nr.59, datë 31.08.2007 dhe nr.414, datë 22.04.2008 i ish K.K.K.P. Vlorë në pjesën që nuk i ka njohur e kthyer një pjesë të pronës, sepse për të njëjtën sipërfaqe është disponuar në favor të të paditurve trashëgimtarëve ligjorë të ish pronarit Ibrahim Aliu me vendimin nr.38, datë 18.05.1994, vendimin nr.38/1, datë 18.05.1994, vendimin nr.81, datë 14.06.1995 dhe vendimin nr.63 datë 19.10.1997 të dhënë në favor të të paditurës Kimete Bedini, Kolegji Civil vlerëson se çështja objekt gjykimi bën pjesë në juridiksionin gjyqësor. Ky qëndrim gjen mbështetje edhe në përfundimet unifikuese të vendimit nr.4, datë 25.03.2005 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, pasi paditësi nuk bën pjesë në “subjektet e shpronësuara” që janë trajtuar me këto vendime të ish K.K.K.P.-ve dhe A.K.K.P.-ve.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se juridiksioni gjyqësor ushtrohet edhe lidhur me kërkimet për kundërshtimin e vendimit nr.38, datë 18.05.1994, vendimit nr.38/1, datë 18.05.1994, vendimit nr.81, datë 14.06.1995 dhe vendimin nr.63, datë 19.10.1997 i ish K.K.K.P. Vlorë për të paditurit trashëgimtarët ligjorë të ish-pronarit Ibrahim Aliut dhe të paditurës tjetër Kimete Bedinaj, edhe për një arsye tjetër. Këto vendime janë nxjerrë përpara hyrjes në fuqi të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompesimin e pronës” (i ndryshuar).

Së fundi, Kolegjet e Bashkuara çmojnë se juridiksioni gjyqësor ushtrohet edhe për kundërshtimin në padi të vendimit nr.52, datë 13.08.2007 të Zyrës Rajonale të A.K.K.P. Vlorë dhe vendimit nr.18, datë 15.01.2008 të Drejtorit të A.K.K.P. Tiranë, të dhëna në favor të të paditurve trashëgimtarë të Ibrahim Aliu, si për arsyen se me këto vendime këtyre të paditurve u janë njohur e kthyer të njëjtat prona për të cilat ka pretendime si ish pronare pala paditëse, ashtu edhe për arsyen se, për një interes të ligjshëm të pretenduar nga paditësi, kjo palë gjyqësisht po kundërshton vendime të A.K.K.P.-ve të dhëna për një subjekt tjetër të shpronësuar. Ky qëndrim gjen mbështetje edhe në përfundimet unifikuese të vendimit nr.4, datë 25.03.2005 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, pasi paditësi nuk bën pjesë në “subjektet e shpronësuar” që janë trajtuar me këto vendime të ish K.K.K.P.-ve dhe A.K.K.P.-ve.

PËR KËTO ARSYEKolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të nenit 17 të ligjit nr.8588,

datë 15.03.2000 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë”,

V E N D O S Ë NPrishjen e vendimit nr.1814, datë 06.07.2009 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë

dhe dërgimin e çështjes po asaj gjykate për vazhdimin e gjykimit.Ky vendim është unifikues për praktikën gjyqësore dhe dërgohet për botim në

Fletoren Zyrtare.

Tiranë, më 21.01.2011

36

MENDIMI I PAKICËSNe gjyqtarët në pakicë, ndryshe nga qëndrimi i shumicës së Kolegjeve të Bashkuara të

Gjykatës së Lartë, jemi të mendimit se vendimi nr.1814, datë 06.07.2009 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë, me të cilin është nxjerrë jashtë juridiksionit gjyqësor çështja civile me palë paditëse: Agron Boçari; të paditur Z.R.A.K.K.P. Vlorë, Fatije Maskaj, etj.; me objekt “Anullimin si të pabazuar të vendimeve të K.K.K.Pronave nr.58, datë 31.08.2007 ...”, është i mbështetur në ligj dhe si i tillë duhej të lihej në fuqi.

Nga aktet e dosjes gjyqësore rezulton se mbi kërkesën e paditësit Agron Boçari (trashëgimtar ligjor i trashëgimlënënsve Eshref dhe Mynevere Boçari), Z.R.K.K.P. Vlorë me vendimet nr.58, dhe nr.59, datë 31.08.2007 ka vendosur mos njohjen e të drejtës së pronësisë së trashëgimtarëve ligjorë të Eshref dhe Mynevere Boçari për dy prona të përbëra respektivisht nga 950 vreten dhe 150 vreten, të ndodhura në Rrethin e Vlorës. Mbi ankimin e tij ndaj dy vendimeve të mësipërme, A.K.K.P. Tiranë me vendimet nr.414, dhe 415, datë 22.04.2008 ka vendosur lënien në fuqi të vendimeve nr.58 dhe 59, datë 31.08.2007 të Z.R.K.K.P. Vlorë.

Nga përmbajtja e vendimeve respektive rezulton se shkaku i mos njohjes së pronave të pretenduara prej paditësit Agron Boçari në Z.R.K.K.P. Vlorë dhe rrëzimit të ankimeve të tij nga A.K.K.P. Tiranë është se këto prona u janë kthyer subjekteve të tjerë e konkretisht: trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut, me vendimet nr.38, 38/1, datë 18.05.1994, nr.81, datë 14.06.1995 të K.K.K.P.Vlorë, nr.18, datë 15.01.2008 të Drejtorit të A.K.K.P. dhe Kimete Bedinit me vendimin nr.63, datë 19.10.1997 të K.K.K.P. Vlorë (kompensim fizik të tokës bujqësore).

Me pretendimin se pronat e njohura dhe të kthyera nëpërmjet vendimeve të mësipërme të K.K.K.Pronave në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut dhe Kimete Bedinit mbivendosen me pronën e pretenduar prej tij, paditësi Agron Boçari i ka kundërshtuar gjyqësisht vendimet e K.K.K.Pronave të dhëna në favor të tij, po kështu dhe vendimet përkatëse të dhëna në favor të të paditurve.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë me vendimin nr.1814, datë 06.07.2009 ka nxjerrë jashtë juridiksionit gjyqësor çështjen objekt gjykimi, pasi ka arritur në përfundimin se paditësi nuk ka ezauruar tërësisht rrugën administrative të ankimit për vendimet e K.K.K.Pronave (objekt kundërshtimi gjyqësor), duke parashtruar se: si subjekt kërkues pala paditëse ka ezauruar rrugën administrative të ankimit ndaj vendimeve nr.58, dhe 59, datë 31.08.2007 të Zyrës Rajonale të K.K.Pronave Qarku Vlorë në Agjensinë Qëndrore të K.K.Pronave Tiranë, por, me cilësinë e subjektit të ri pretendues, nuk ka ezauruar rrugën administrative të ankimit për vendimet e dhëna në favor të trashëgimtarëve të Ibrahim Aliut dhe Kimete Bedinit. Gjykata ka arritur në këtë konkluzion në interpretim të nenit 18 të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronave” dhe vendimit nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, duke marrë shkas nga çështja në shqyrtim dhe duke konstatuar se në gjykatat më të ulta janë mbajtur qëndrime të ndryshme përsa i përktet juridiksionit gjyqësor apo atij administrativ në shqyrtimin e ankimeve kundër një vendimi të K.K.K.P. të dhënë për një subjekt tjetër të shpronësuar (qëndrime të ardhura edhe për shkak të disa përfundimeve unifikuese të vendimit nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë), ka vendosur të kalojë çështjen për unifikim të praktikës gjyqësore.

Shumica e Kolegjeve të Bashkuara ka konkluduar se duhen ndryshuar qëndrimet e mëparshme të shprehura me vendimin unifikues nr.2, datë 06.01.2009, duke arritur në përfundimin se: subjektet e shpronësuara kanë detyrimin që t’i drejtohen organit administrativ, pra A.K.K.P.-së, vetëm në dy situata.

37

1. Në rastin kur subjektet e shpronësuara paraqesin për herë të parë kërkesë për njohjen dhe kthimin e pronës në cilësinë e ish pronarit.

2. Në rastin e ankimit ndaj vendimit të dhënë në emër të tyre e mbi kërkesën e tyre nga (ish) Zyra Rajonale e A.K.K.P.-së, pra pas hyrjes në fuqi të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”(i ndryshuar).

Edhe në këto dy raste, çështja bën pjesë në juridiksionin gjyqësor, pra detyrimi për t’iu drejtuar rrugës përkatëse administrative të kërkesës dhe ankimit nuk ekziston, nëse nga subjekti i shpronësuar pretendohet që, për të njëjtën pronë, ish K.K.K.P.-të apo A.K.K.P.-ja, kanë disponuar më parë për njohjen e kthimin e pronës një subjekti tjetër të shpronësuar.

Në arritjen e këtij përfundimi shumica është referuar në vendimin nr.27, datë 27.07.2009 të Gjykatës Kushtetuese, e cila pasi ka arsyetuar lidhur me standartin kushtetues “të gjykatës së krijuar me ligj”, është shprehur se “Njohja, kthimi dhe kompensimi i pronës bëhet nëpërmjet një organi administrativ mbi kërkesën që ish-pronari i drejton organeve përkatëse të administratës publike. Sipas nenit 27/a të ligjit nr.7698, datë 15.04.1993 “Për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve”, nëse individi kërkues nuk është dakord me vendimin e Komisionit, ai ka të drejtë ta kundërshtojë këtë vendim drejtpërdrejt në gjykatë. Vendimet e organeve të administratës ka të drejtë t’i kundërshtojë në gjykatë, përveç kërkuesve, edhe çdo person tjetër që pretendon për vete të drejta pronësie...” dhe në vendimin nr.27, datë 26.05.2010 të po kësaj gjykate, e cila është shprehur se:“ ... zbatimi, nga një organ administrativ si A.K.K.P. i parimeve të revokimit dhe shfuqizimit të akteve të ish K.K.K.P. është i pabazuar, pasi mungon një interes i ligjshëm shtetëror dhe aktet që shfuqizohen ose revokohen nuk janë akte tipike administrative të një organi tipik administrativ. Drejtori i A.K.K.P. është një organ në vartësi të Këshillit të Ministrave dhe në këtë kuptim vendimi i marrë prej tij për të ndërhyrë mbi interesa civile të shtetasve, në kuptim të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut është i pajustifikuar....

....Gjykata çmon se vendimet e A.K.K.P. për të shfuqizuar vendimet e K.K.K.P.-ve, përbëjnë cënim të parimit të sigurisë juridike.... vendimi i K.K.K.P., i cili nuk është ankimuar brenda afateve ligjore merr formën e prerë. Në këtë konkluzion ka arritur edhe Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut në çështjen Ramadhi dhe të tjerët kundër Shqipërisë, duke cilësuar vendimet e pa ankimuara të Komisioneve të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave si “të formës së prerë dhe të ekzekutueshme”......”.

Në këtë kontekst, për çështjen objekt gjykimi shumica ka vlerësuar se ajo bën pjesë në juridiksionin gjyqësor, duke e konsideruar të ezauruar rrugën administrative për vendimet objekt padie të dhëna në emrin e tij, ndërsa për vendimet e K.K.K.Pronave të dhëna në favor të të paditurve paditësi nuk bën pjesë në “subjektet e shpronësuara”, që janë trajtuar me këto vendime të ish K.K.K.P.-ve dhe A.K.K.P.-ve.

Nisur nga objekti i kërkesë-padisë, vendimet e K.K.K.Pronave objekt kundërshtimi dhe ecurinë e procedurës administrative të ndjekur nga pala paditëse në kuadrin e kundërshtimit të tyre, pakica është e mendimit se paditësi nuk e ka ezauruar plotësisht rrugën administrative të ankimit dhe me të drejtë Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë e ka nxjerrë jashtë juridiksionit gjyqësor këtë çështje.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë edhe më parë, duke marrë shkas nga një çështje tjetër analoge e Gjykatës së Rrethit Korçë (e cila e kishte nxjerrë çështjen jashtë juridiksionit gjyqësor) kanë marrë në shqyrtim dhe kanë unifikuar praktikën gjyqësore me vendimin nr.2, datë 06.01.2009, nëpërmjet të cilit, duke mbajtur qëndrim të ndryshëm nga çështja në shqyrtim, kanë lënë në fuqi vendimin e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Korçë, duke konkluduar se: “Ankimi administrativ, parashikuar në nenin 18 të Ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, duhet kuptuar dhe zbatuar njëlloj si për ankimet nga subjekti kërkues që ndjek procedurën e plotë administrative dhe nuk paraqiten subjekte të tjerë

38

kërkuese, ashtu dhe për ankimet nga një subjekt i ri pretendues kundër aktit administrativ të dhënë në favor të një subjekti tjetër, por që prek interesat e tij për të njëjtën pronë dhe nuk ka qenë palë në procedurën e plotë administrative të nxjerrjes dhe ankimimit të aktit . Në të dyja rastet, subjektet e shpronësuar janë të detyruar të ndjekin procedurat e ankimit adminstrativ dhe vetëm pasi të jetë ezauruar plotësisht kjo rrugë ligjore, mund t’i drejtohen gjykatës.

I qëndrojmë kësaj sentence unifikuese të vendimit nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në këtë kontekst, mënyrën e zgjidhjes së çështjes në shqyrtim nga ana e shumicës e konsiderojmë në interpretim të gabuar të nenit 18 dhe të frymës në përgjithësi të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”, i ndryshuar. Kjo për arsye se, nga shpallja e vendimit nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara deri në momentin e shqyrtimit të çështjes në fjalë, ligji nr.9235, datë 29.07.2004 nuk ka pësuar ndryshime në pjesën që parashikon procedurën e ankimit ndaj vendimeve; po kështu nuk rezulton që kjo pjesë e ligjit të jetë cënuar (shfuqizuar) nga ana e Gjykatës Kushtetuese as me vendimet në të cilat është referuar shumica, as me vendime të tjera të asaj gjykate.

Vendimi nr.27, datë 27.07.2009 i Gjykatës Kushtetuese (në të cilin është referuar shumica në përfundimet e saj) është referuar në vendimin nr.2, datë 06.01.2009 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, duke cituar se “Legjitimiteti i këtyre subjekteve, si pjesë e praktikës së zakonshme gjyqësore, është pranuar dhe nga Gjykata e Lartë, që sipas nenit 141/2 të Kushtetutës ka bërë njehsimin e praktikës gjyqësore”.

Neni 2 i ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 parashikon të drejtën e çdo “subjekti të shpronësuar” që, në përputhje me këtë ligj, të kërkojë të drejtën e pronësisë, në rast se i është hequr sipas akteve ligjore, nënligjore, vendimeve penale të gjykatave ose të marrë me çdo mënyrë tjetër të padrejtë nga shteti nga data 29.11.1944. Në dispozitat e neneve në vijim në të cilat sintetizohet dhe qëllimi i ligjit (njohja e së drejtës së pronësisë dhe kthimi e pronës), ligjvënësi në të gjitha rastet përdor termin “subjekte të shpronësuara”.

Me gjithë ndryshimet e pësuara, ligjvënësi, në një sërë dispozitash të ligjit, ka parashikuar hollësisht zhvillimin e një procedure të hollësishme dhe të plotë për organet administrative të ngarkuara me ligj, të cilat mbi kërkesën e “subjektit të shpronësuar” nxjerrin akte për njohjen dhe kthimin ose kompensimin e pronave ish-pronarëve, duke i dhënë të drejtë të kontrollojnë vërtetësinë e dokumentacionit të paraqitur nga “subjektet e shpronsuara”, të verifikojnë dhe llogarisin detyrimet financiare që lindin për shtetin; të caktojnë ekspertë, të cilët ndihmojnë komisionin në anën teknike në procesin e njohjes, kthimit dhe kompensimit të pronës, etj.; Organin epror që mbikqyr procedurën administrative të nxjerrjes së akteve dhe njëkohësisht kryen funksionin e shqyrtimit të ankimeve administrative të ushtruara nga “subjektet e shpronësuara” në kuptim të këtij ligji kundër akteve të dhëna nga organet më të ulta, afatet e ushtrimit të ankimit administrativ dhe së fundi, të drejtën e ankimit në gjykatë të subjekteve të shpronësuar (nenet 18, 19, 20).

Siç shihet, ligjvënësi u ka dhënë kompetencë të plotë organeve administrative të specializuara për shqyrtimin e ankimeve administrative, si organe të cilat i kanë të gjitha mundësitë ligjore dhe institucionale për kryerjen e një hetimi dhe verifikimi të plotë administrativ gjatë procedurës për nxjerrjen e akteve administrative për pronësinë.

Nga përmbajtja e dispozitave të ligjit në tërësi dhe nga ajo e nenit 18 në veçanti del se, në ushtrimin e ankimit administrativ ndaj një vendimi të Z.R.K.K.P., ligjvënësi përdor vetëm termin “subjekt i shpronësuar” duke mos bërë asnjë diferencim mes “subjektit të shpronësuar” i cili ushtron ankim administrativ ndaj një vendimi të dhënë në favor të tij apo

39

ndaj një vendimi të dhënë ndaj një subjekti tjetër të shpronësuar, por që është bërë shkak për mosnjohjen e pronës.

Në këtë mëyrë, kërkesa drejtuar zyrës rajonale dhe eventualisht ankimi nga subjekti pretendues kundër aktit administrativ të kontestuar, të dhënë në favor të një subjekti tjetër, janë “mjete efektive” të ankimit administrativ, sepse: së pari: e detyrojnë organin përkatës të rishikojë me prova dhe pretendime të reja aktin e mëparshëm administrativ të nxjerrë prej tij; dhe së dyti: organi administrativ që shqyrton ankimin, si ai që ka nxjerrë aktin ashtu dhe organi epror i tij, sipas nenit 18 të ligjit të cituar më lart dhe nenit 146 të K.Pr.Administrative, ka në kompetencë të vendosë lënien në fuqi, shfuqizimin, ose ndryshimin e aktit administrativ të ankimuar.

Gjykata Kushtetuese në vendimin nr.27, datë 26.05.2010 arsyeton: “Kërkesa e një personi para organeve të kthimit e kompensimit të pronave synon njohjen e së drejtës së pronës mbi një send të caktuar. Kjo e drejtë e pretenduar nga subjekti para një organi shtetëror është një e drejtë subjektive dhe jo një interes i ligjshëm i tij, në kuptim të nenit 32 të K.Pr.Civile…. vendimet e organeve administrative, që kanë pasur si kompetencë kthimin dhe kompensimin e pronave, në vite, nuk mund të konsiderohen akte administrative, në kuptimin normal juridik (strictu sensu), por akte suis generis të nxjerra nga një organ suis generis, për të cilin Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut ka përdorur termin e ri leksikor, quasi gjykatë…”.

Procedura e nxjerrjes së këtyre akteve, parashikuar nga ligji nr.9235, datë 29.07.2004, i ndryshuar, harmonizohet edhe me nenin 137/3 të Kodit të Procedurave Administrative, sipas të cilit: “Në parim, palët e interesuara mund t’i drejtohen gjykatës vetëm pasi të kenë ezauruar rekursin administrativ”. Dhe në rastin konkret “palë e interesuar”, sipas nenit 137/3 të K.Pr.Administrative, duhet të kuptohet “subjekti i shpronësuar” në kuptim të ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve”, i cili, pasi ka ezauruar në mënyrë të plotë procederën e ankimit administrativ ndaj një vendimi të dhënë në zbatim të atij ligji, ka të drejtën që t’i drejtohet gjykatës për zgjidhjen e konfliktit gjyqësisht (neni 18 i ligjit nr.9235, datë 29.07.2004, i ndryshuar.)

Kjo nuk duhet ngatërruar me kategorinë e “personave të interesuar”, të cilët cënohen nga një vendim i K.K.K.P., por që mbajnë pronën me një titull tjetër ligjor.

Këtij problemi i ka dhënë zgjidhje vendimi nr.4, datë 24.03.2005 i Kolegjeve të Bashkuara, i cili ka arritur në përfundimin se: Pavarësisht nga momenti i regjistrimit të çështjes për gjykim (para apo pas hyrjes në fuqi të ligjit të ri), në të gjithë rastet kur padia për kundërshtimin e vendimit të komisionit të kthimit të pronave është ngritur nga persona të tjerë që kanë fituar të drejta pronësie mbi pronat e trajtuara nga ky vendim, është gjykata ajo që ka juridiksionin për shqyrtimin e këtyre çështjeve. Legjitimimi i kësaj kategorie për të ngritur padi në gjykatë lidhet me të drejtën që jep neni 32 i K.Pr.Civile për ngritjen e padisë (interesi i ligjshëm).

Konfuzion lidhur me mënyrën e goditjes së vendimeve të K.K.K.P. edhe nga ana e “subjekteve të shpronësuara” është krijuar në momentin e hyrjes në fuqi të ligjit nr.9235, pasi në bazë të ligjit nr.7698, datë 15.04.1993, neni 27/a i tij, vendimet e komisionit kundërshtoheshin vetëm para gjykatës. Këtij problemi i dha zgjidhje vendimi nr.7, datë 24.03.2005 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, i cili ka arritur në përfundimin unifikues se “të gjitha çështjet, të cilat kanë të bëjnë me kundërshtimin e vendimeve të Komisioneve të Kthimit e Kompensimit të Pronave ish Pronarëve, që janë marrë në zbatim të ligjit nr.7698, datë 15.04.1993 dhe që janë kundërshtuar në gjykatë përpara hyrjes në fuqi të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 "Për kthimin dhe kompensimin e pronës", janë në juridiksionin gjyqësor dhe jo në atë administrativ”. Ndërsa, për paditë që ngriheshin nga këta subjekte pas hyrjes në fuqi të ligjit nr.9235, datë 29.07.2004 edhe kur bëhet fjalë për

40

kundërshtimin e një vendimi të K.K.K.P. të dhënë në bazë të ligjit nr.7698, datë 15.04.1993, është e qartë se “subjekti i shpronësuar” duhet të ndjekë ankimin administrativ, mandej mund ta kundërshtojë atë në gjykatë.

Për sa më sipër, lidhur me çështjen në shqyrtim, paditësi, me cilësinë e personit që kundërshton një vendim të K.K.K.P. qoftë edhe në favor të një subjekti tjetër të shpronësuar, por që cënon të drejtën e tij të pronësisë në kuptim të këtij ligji, përpara se t’i drejtohet rrugës gjyqësore të ankimit duhet të ezaurojë procedurën e plotë të ankimit administrativ të vendimeve, objekt kundërshtimi në padi, përpara organit administrativ të krijuar me ligj, sipas nenit 18 të ligjit dhe nenit 137 të K.Pr.Administrative dhe në rast se nuk e zgjidh këtë të drejtë nëpërmjet këtij ankimi administrativ, i lind e drejta ligjore për t’iu drejtuar rrugës gjyqësore.

Për të gjitha arsyet e parashtruara në këtë pakicë mendojmë se ezaurimi i plotë i ankimit administrativ, në përputhje me ligjin specifik në raste si ky në shqyrtim, nuk përbën “cënim të parimit të sigurisë juridike”, pasi me këtë logjikë juridike “siguria juridike” cënohet njëlloj edhe nëpërmjet goditjes së këtyre akteve administrative nëpërmjet ngritjes së padisë në gjykatë.

Andi Çeliku Shpresa Beçaj

41

Nr.1/1 i Regj. ThemeltarNr.3 i Vendimit


Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, përbërë nga:

Shpresa Beçaj KryesueseArdian Dvorani AnëtarGani Dizdari AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarArjana Fullani AnëtareEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarAleksandër Muskaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

morën në shqyrtim në seancën gjyqësore të datës 21.03.2011, çështjen civile që i përket palëve:

PADITËS I K/PADITUR: HAMDI BEJTJA; NDRIÇIM BEJTJA zëvendësuar nga LIRIE, BEDRI, VALBONA dhe DRITAN BEJTJA; SHRESA BEJTJA; LAVDIE MISIRI (BEJTJA) zëvendësuar nga NEXHMEDIN MISIRI.

E PADITUR K/PADITËSE: SHOQËRIA “HOXHOLLI” SH.P.K. e cila ka ndryshuar emrin në “GORA” Sh.P.K.

OBJEKTI:Detyrimin për njohje pronë 20%-in e katit të shtatë e të tetë.

OBJEKTI I K/PADISË:Detyrimin për shlyerjen e dëmit të krijuar

nga mosrespektimi i akt-marrëveshjes së datës 18.05.1995.Baza Ligjore: Neni 419 e vijues i K.Civil.

Gjykata e Rrethit Tiranë, me vendimin nr.3869, datë 31.07.1997, ka vendosur: Rrëzimin e padisë për mungesë provash. Pushimin e kundërpadisë.

Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr.1908, datë 03.09.1997, ka vendosur: Mospranimin e ankimit.

42

Arsyetimi i gjykatës: “Kërkesa ankimore nuk është bërë në përputhje me kërkesat e nenit 454 të K.Pr.Civile”.

Pala paditëse Hamdi Bejtja, etj., ka ushtruar rekurs në interes të ligjit kundër vendimit të Gjykatës së Apelit Tiranë. Paditësit kërkojnë prishjen e vendimit të gjykatës së apelit dhe gjykatës së shkallës së parë dhe dërgimin e çështjes për rishqyrtim në gjykatën e shkallës së parë për këto shkaqe:

- Gjykata e shkallës së parë dhe ajo e apelit nuk kanë respektuar ligjin dhe e kanë zbatuar keq atë.

- Arsyetimi i vendimit të gjykatës së shkallës së parë është haptazi jo-logjik, me shprehje konfuze e të pakuptimta.

- Gjatë procesit në shkallë të parë u kryen një sërë shkeljesh procedurale, duke filluar nga ndryshimet dhe heqjet dorë të gjyqtarëve në mënyrë të pakuptimtë dhe në kundërshtim me ligjin e vijuar gjatë zhvillimit të gjykimit.

- Gjykata, duke mos mbajtur parasysh parimet e përgjithshme të detyrimeve, ka anashkaluar dy kontratat e lidhura midis ne palëve ndërgjyqëse, objekti i të cilave ka qenë i saktë.

- Gjykata e shkallës së parë ka lejuar shkelje të rënda procedurale, pasi jo në të gjitha seancat përbërja e trupit gjykues ka qenë e rregullt (seanca e datës 18.12.1996).

- Gjykata e apelit me vendimin e saj për mospranimin e ankimit ka zbatuar keq ligjin procedural. Kjo gjykatë duhej të kërkonte që të riparoheshin të metat prej ankuesit sipas nenit 455 të K.Pr.Civile.

- Nuk janë marrë provat e kërkuara nga palët gjatë gjykimit. Ndonëse u krye akti i ekspertimit gjykata nuk ka mbajtur asnjë qëndrim ndaj konkluzioneve të ekspertimit (ekspert Luan Kuçi).

- Nga gjykata u caktua si ekspert edhe Pirro Avdyli (seanca gjyqësore datë 04.03.1997), por në seancën pasuese datë 11.03.1997, pa u revokuar vendimi i mëparshëm, mbi kërkesën e palës së paditur u caktua si eksperte Albina Rexha. Këto figurojnë formalisht të fiksuara në procesverbalin gjyqësor, por në dosje mungon akti i kësaj eksperteje.

- Gjykata ka administruar prova në kundërshtim me ligjin, pasi ato nuk janë origjinale apo kopje të vërtetuara sipas ligjit.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë në dhomën e këshillimit në datë 21.05.2010 ka vendosur kalimin e çështjes për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara.

KOLEGJET E BASHKUARA TË GJYKATËS SË LARTËpasi dëgjuan relacionin e gjyqtarëve Arjana Fullani dhe Guximi Zenelaj; pasi pranuan

kërkesën e paditësve të kundërpaditur dhe, referuar nenit 199 të K.Pr.Civile, bënë kalimin procedural të të ndjerëve paditësve të kundërpaditur Ndriçim Bejtja dhe Lavdie Misiri (Bejtja) me trashëgimtarët e tyre respektivë (të ndjerin Ndriçim Bejtja me Lirie, Bedri, Valbona dhe Dritan Bejtja; të të ndjerës Lavdie Misiri (Bejtja) me trashëgimtarin e saj Nexhmedin Misiri); pasi bënë kalimin procedural të të paditurit kundërpaditë, Shoqërisë “Hoxholli” s.hp.k. në Shoqërinë “Gora” sh.p.k. për shkak të ndryshimit të emrit që rezulton nga ekstrakti i Regjistrit Tregtar për këtë shoqëri; pasi dëgjoi përfaqësuesin e paditësve të kundërpaditur Av. Erinda Ballanca, e cila kërkoi prishjen e vendimit të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe dërgimin e çështjes për rigjykim po në këtë gjykatë, me tjetër trup gjykues; si dhe diskutoi çështjen në tërësi

43

V Ë R E NRrethanat e çështjes

1. Nga materialet e dosjes gjyqësore rezulton se midis paditësve Hamdi Bejtja, Ndriçim Bejtja, Shpresa Bejtja, Lavdije Bejtja, bashkëpronarë të një trualli me sipërfaqe 683.29 m2, i ndodhur në Tiranë të Re dhe palës së paditur, Shoqërisë “Hoxholli” Shpk, është lidhur aktmarrëveshja e datës 18.05.1995 dhe me pas kontrata e sipërmarrjes datë 13.12.1995. Nëpërmjet kësaj kontrate pala paditëse ka vënë në dispozicion të palës së paditur këtë sipërfaqe trualli për ndërtim të një godine 6 katëshe dhe në këmbim të saj do të përfitonte sipërfaqe banimi 20% të shprehur për m2, ndërsa pala e paditur do të shfrytëzonte jo më pak se 60% të sipërfaqes.

2. Paditësat Hamdi Bejtja, Ndriçim Bejtja, Shpresa Bejtja, Lavdije Bejtja në datën 08.08.1996 i janë drejtuar gjykatës me padinë objekt gjykimi, por që fillimisht ka pasur për objekt: “Zbatimin e kushteve të kontratës së sipërmarrjes datë 13.12.1995 dhe aktmarrëveshjes datë 18.05.1995; detyrimin e palës së paditur për ndalimin e punimeve të kryera jashtë kontratës, shpërblim dëmi”.

3. Gjatë gjykimit pala paditëse ka ndryshuar objektin e padisë, duke kërkuar detyrimin e anës së paditur t’i njohë pronar mbi 20% të ndërtimit të katit të shtatë dhe të tetë në 145 m2 sipërfaqe ndërtimi.

4. Pala e paditur, Shoqëria “Hoxholli” sh.p.k. nëpërmjet kundërpadisë ka kërkuar detyrimin e palës paditëse të kundërpaditur të shlyejë dëmin e krijuar nga mosrespektimi i aktmarrëveshjes datë 18.05.1995.

5. Gjykata e Rrethit Tiranë, me vendimin nr.3869, datë 31.07.1997, ka vendosur: “Rrëzimin e padisë për mungesë provash. Pushimin e kundërpadisë”.

Arsyetimi i gjykatës “..., që nga momenti që është nënshkruar kontrata e datës 18.5.95 dhe e datës 13.12.95 humbet dhe e drejta reale mbi truallin për paditësit. Kontrata në fjalë nuk ka elementë të sipërmarrjes, por atë të shitjes me kusht dhe të këmbimit me kusht. Sado e papërcaktuar nga shkenca juridike nuk është kontratë sipërmarrje, pasi të dyja palët kanë vënë në dispozicionin e njëra tjetrës mjetet, njëra mjetet ndërtuese dhe tjetra tokën me interes përfitimi të përbashkët, pasi edhe paditësit kishin interes të mos e linin të lirë truallin (të cilin mund ta shisnin ose të ndërtonin vetë mbi të ose në formën e mësipërme...në lidhje me kundërpadinë i padituri hoqi dorë”.

6. Kundër vendimit të Gjykatës së Rrethit Tiranë rezulton se është paraqitur ankim më datën 12.08.1997, por, për shkak se “vendimi akoma nuk është zbardhur për t’u bërë i mundur studimi i dosjes dhe nxjerrjen e saktë të atyre shkeljeve ligjore që janë bërë në të ne të ankohemi shkurtimisht ,duke pasur parasysh zënien e afatit ligjor”.

7. Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr.1908, datë 03.09.1997, ka vendosur: “Mospranimin e ankimit”.

Arsyetimi i gjykatës: “Kërkesa ankimore nuk është bërë në përputhje me kërkesat e nenit 454 të K.Pr.Civile”.

8. Pala paditëse nuk ka marrë pjesë gjatë gjykimit në apel, vendimi i së cilës është shpallur më datë 03.09.1997, ndonëse nga ana e gjykatës së apelit janë drejtuar Fletë Thirrje (datë 22.08.1997) në emër të Lavdije Bejtja për datën dhe orën e gjykimit, nëpërmjet shërbimit postar.

9. Më datë 03.02.2000, bazuar në nenin 473 të K.Pr.Civile në fuqi në atë kohë, pala paditëse Hamdi Bejtja, etj., ka ushtruar rekurs në interes të ligjit kundër vendimit të Gjykatës së Apelit Tiranë.

44

Ligji i zbatueshëm

10. Dispozitat e Kodit të Procedurës Civile në fuqi në kohën e paraqitjes së ankimit në të cilat është parashikuar:

10.1. Neni 473 i K.Pr.Civile (i shfuqizuar): “Kundër vendimeve të formës së prerë, vendimeve të mospranimit të rekursit si dhe vendimeve të Kolegjeve të Gjykatës së Lartë, palët kanë të drejtë që për shkaqet e parashikuara në shkronjat "a", "b" dhe "c" të nenit 472 të Kodit të Procedurës Civile, të bëjnë rekurs në Kolegjet e Bashkuara, brenda 3 vjetëve nga marrja formë të prerë të vendimit.

Rekursi shqyrtohet në dhomën e këshillimit nga një kolegj seleksionues i përbërë nga pesë gjyqtarë të caktuar me short. Në kolegjin seleksionues nuk mund të jenë gjyqtarët që kanë gjykuar çështjen. Kolegji cakton me short nga gjiri i tij relatorin.

Vendimi për kalimin e rekursit në gjykim merret me shumicë votash.Relatori i çështjes në Kolegjet e Bashkuara caktohet me short nga gjyqtarët që nuk

kanë marrë pjesë në gjykimin e çështjes, ashtu dhe në kolegjin seleksionues.Gjykimi në Kolegje të Bashkuara për të njëjtën çështje mund të bëhet vetëm një herë”.10.2. Neni 157 i K.Pr.Civile: “Kërkesëpadia paraqitet në gjykatë nga paditësi ose

nga përfaqësuesi i tij i pajisur me prokurë. Padia mund të paraqitet në gjykatë edhe nëpërmjet postës, por kur ajo nuk plotëson kushtet e përmendura në nenet e mësipërme, gjyqtari i vetëm ia kthen paditësit në kohën e paraqitjes së saj ose ai njoftohet me shkrim për plotësimin e të metave dhe pasi të jetë shënuar në padi data e paraqitjes, caktohet një afat për plotësimin e të metave. Deri në këtë datë padia mbetet pa veprime.

Kur paditësi nuk plotëson të metat brenda afatit të caktuar, kërkesëpadia quhet se nuk është paraqitur dhe i kthehet paditësit së bashku me aktet e tjera.

Kundër vendimit të gjyqtarit të vetëm për kthimin e kërkesëpadisë mund të bëhet ankim i veçantë.

Kur të metat e kërkesëpadisë janë plotësuar në afatin e caktuar, ajo quhet e regjistruar që nga dita që është depozituar në gjykatë. Në këtë mënyrë veprohet edhe kur të metat e kërkesëpadisë konstatohen gjatë gjykimit të çështjes”.

10.3. Neni 450 i K.Pr.Civile: “Gjykata që ka dhënë vendimin nuk e pranon ankimin kur:

a) është paraqitur tej afatit të parashikuar me ligj;b) është bërë kundër një vendimi ndaj të cilit nuk lejohet ankimi;c) është bërë nga një person që nuk legjitimohet të bëjë ankim;ç) është hequr dorë nga ankimi.Mospranimi mund të deklarohet në çdo shkallë gjykimi.Vendimi i mospranimit i njoftohet atij që ka bërë ankim. Kundër këtij vendimi mund të

bëhet ankim i veçantë”.10.4. Neni 454 i K.Pr.Civile: “Në ankim duhet të tregohen:a) palët ndërgjyqëse;b) vendimi kundër të cilit bëhet ankimi; c) shkaqet për të cilat bëhet ankimi; ç) çfarë kërkohet me ankimin”.10.5. Neni 455 i K.Pr.Civile: “Bashkë me ankimin duhet të paraqiten:a) kopje të ankimit dhe të dokumenteve të tjera, aq sa janë personat që marrin pjesë

në çështje si palë;b) prokura kur ankimi paraqitet nga avokati ose përfaqësuesi i palës. Në rast se

ankimi nuk plotëson kushtet e mësipërme, si dhe kur ankimi nuk është nënshkruar, gjykata njofton palën që të ndreqë të metat brenda 5 ditëve, në të kundërtën ankimi quhet si i paparaqitur”.

45

10.6. Neni 466 i K.Pr.Civile: “Gjykata e apelit, pasi shqyrton çështjen, vendos:a) lënien në fuqi të vendimit të gjykatës së shkallës së parë.b) ndryshimin e vendimit;c) prishjen e vendimit dhe pushimin e çështjes;ç) prishjen e vendimit dhe dërgimin e çështjes për rigjykim në gjykatën e rrethit në

rastet e parashikuara nga neni 467 i këtij Kodi”.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë

11. Vendimi nr.1908 datë 03.09.1997 i Gjykatës së Apelit Tiranë, me të cilin është vendosur mospranimi i ankimit kundër vendimit nr.3869, datë 31.07.1997 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, është rrjedhojë e zbatimit të gabuar të ligjit dhe për këtë shkak duhet të prishet dhe çështja t’i dërgohet po asaj gjykate për rishqyrtim, me tjetër trup gjykues.

12. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në shqyrtim e vlerësim të akteve të administruara gjatë gjykimeve, pretendimeve të palës paditëse të kundërpaditur, si dhe të vendimeve të gjykatave, arrin në përfundimin se Gjykata e Apelit Tiranë nuk ka respektuar dispozitat e ligjit procedural në lidhje me ankimin.

13. Pala paditëse e kundërpaditur ka pretenduar prishjen e vendimit të gjykatës së apelit për shkak të mungesës së njoftimit për datën e gjykimit të ankimit, si dhe për shkak të pabazueshmërisë ligjore të vendimit për mospranimin e ankimit. Pala paditëse e ankimuar ka pretenduar se pavarësisht vonesave në shqyrtimin e rekursit, të cilat vërtetohet se kanë ardhur jo për shkak të saj, rekursi i paraqitur si dhe shkaqet e përshkruara në të janë në përputhje me kërkesat e ligjit.

14. Kolegjet e Bashkuara konstatojnë se gjykata e apelit ka gabuar kur ka vendosur mospranimin e ankimit të paraqitur, pasi ky vendim bie ndesh me dispozitat e Kodit të Procedurës Civile.

15. Gjykata e apelit ka shqyrtuar ankimin e paraqitur nga pala paditëse e kundërpaditur në mungesë të kësaj të fundit dhe në kushtet kur rezultonte qartësisht se ajo nuk kishte dijeni për gjykimin. Për më tepër vendimi i gjykatës së apelit në mënyrë të gabuar ka vendosur mospranimin e ankimit, bazuar në nenin 450 të K.Pr.Civile, duke arsyetuar se ankimi i paraqitur nuk kishte shkaqe.

16. Neni 450 i K.Pr.Civile të cilit i është referuar gjykata e apelit, i cili parashikon mospranimin e ankimit nga gjykata e cila ka dhënë vendimin, duhet parë lidhur dhe në harmoni me dispozitat e neneve 157, 454, 455 dhe 456 të K.Pr.Civile. Pavarësisht se ankimi i paraqitur prej palës paditëse të kundërpaditur, për shkak të mos zbardhjes së vendimit prej gjykatës së rrethit, është paraqitur jo i detajuar dhe i plotë, ai i plotëson të gjitha kërkesat e nenit 450 të K.Pr.Civile. Ankimi është paraqitur brenda afatit, është kundër një vendimi kundër të cilit lejohet ankim, është paraqitur nga një person i cili legjitimohet për të paraqitur ankim dhe nuk është hequr dorë prej tij.

17. Për më tepër, në rast se do të pranonim se ankimi nuk duhej të pranohej për shkak se nuk përmbushte kërkesat e nenit 450 të K.Pr.Civile, do të ishte e nevojshme që Gjykata e Rrethit Tiranë, gjykata e cila ka dhënë vendimin kundër të cilës ushtohej ankim, të ishte shprehur për mospranimin e ankimit me vendim, duke i kërkuar ankuesit që ose të plotësonte mangësitë e vërejtura në ankim brenda afatit ligjor, ose ta refuzonte përfundimisht ankimin duke njoftuar për këtë ankuesin. Nuk rezulton që Gjykata e Rrethit Tiranë të ketë marrë ndonjë vendim të tillë. Në të kundërt, siç rezulton prej akteve në dosje, kjo gjykatë ka pranuar ankimin duke i dërguar dosjen e vendimit të ankimuar, bashkëlidhur ankimin e paraqitur prej paditësve të kundërpaditur, brenda afatit ligjor Gjykatës së Apelit Tiranë.

46

18. Në lidhje me rekursin e paraqitur, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se pavarësisht se neni 473 i K.Pr.Civile është shfuqizuar me Ligjin nr.8812, datë 17.05.2001 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin nr.8116, datë 29.03.1996 "Kodi i Procedurës Civile i Republikës së Shqipërisë" në kushtet kur rekursi është paraqitur brenda afatit 3 vjeçar të parashikuar në dispozitën e sipërcituar, në fuqi në momentin e paraqitjes së rekursit, dhe kur vonesa në depozitimin e rekursit në Gjykatën e Lartë nuk ka ardhur si rezultat i veprimeve të palës paditëse e kundërpaditur, ky Kolegj ka detyrimin që ta shqyrtojë dhe të shprehet në lidhje me rekursin.

19. Për sa më sipër, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se vendimi nr.1908, datë 03.09.1997 i Gjykatës së Apelit Tiranë, me të cilin është vendosur mospranimi i ankimit kundër vendimit nr.3869, datë 31.07.1997 të Gjykatës së Rrethit Tiranë, është rrjedhojë e zbatimit të gabuar të ligjit dhe për këtë shkak duhet të prishet dhe çështja t’i dërgohet po asaj gjykate për rishqyrtim, me tjetër trup gjykues.

PËR KËTO ARSYEKolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në bazë të nenit 485 të Kodit të Procedurës

Civile,

V E N D O S Ë NPrishjen e vendimit nr.1908, datë 03.09.1997 të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe

dërgimin e çështjes po asaj gjykate për rishqyrtim, me tjetër trup gjykues.

Tiranë, më 21.03.2011

47

Nr.8 i Regj. ThemeltarNr.4 i Vendimit

VENDIMNЁ EMЁR TЁ REPUBLIKЁS


Shpresa Beçaj KryesueseGani Dizdari AnëtarArdian Dvorani AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo Anëtar Ardian Nuni AnëtarEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarMajlinda Andrea AnëtareMedi Bici AnëtarAndi Çeliku AnëtarAleksandër Muskaj Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 30.05.2011, morën në shqyrtim çështjen civile nr.31001-00012-00-2011, me palë:

PADITËS: SHOQËRIA TREGTARE “FISHEKU” SH.A.,

në mungesë TË PADITUR: DREJTORIA RAJONALE E

TATIMPAGUESVE TË MËDHENJ TIRANË, përfaqësuar në gjyq nga juristja Ogerta Hoxha dhe avokati i shtetit Abaz Deda.DREJTORIA E APELIMIT TATIMOR, PRANË DREJTORISË SË PËRGJITHSHME TË TATIMEVE, përfaqësuar në gjyq nga avokati i shtetit Abaz Deda.

OBJEKTI:Shfuqizimi i aktit administrativ “Njoftim-Vlerësimi”

për detyrimet nr.23702/5 prot., datë 26.11.2009.Shfuqizimi i vendimit nr.1113, datë 10.03.2010

i Drejtorisë së Apelimit Tatimor, pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve Tiranë.

Baza Ligjore: Nenet 31, 32/1, shkronja “a”, 324 të K.Pr.Civile.Ligji nr.9920, datë 19.05.2008,

“Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”.Nenet 116, 118 e vijues të Kodit të Procedurave Administrative.

48

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.2, datë 25.01.2011 ka vendosur: Kalimin e çështjes për gjykim në Kolegjet e Bashkuara, për unifikimin e praktikës gjyqësore.

KOLEGJET E BASHKUARA TË GJYKATËS SË LARTËpasi dëgjuan relatimin e gjyqtarëve Aleksandër Muskaj dhe Ardian Nuni;

përfaqësuesen e palës së paditur, juristen Ogerta Hoxha, e cila kërkoi lënien në fuqi të vendimit nr.8115, datë 01.11.2010 të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë; avokatin e shtetit Abaz Deda, i cili kërkoi lënien në fuqi të vendimit nr.8115, datë 01.11.2010, të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë; si dhe pasi shqyrtuan dhe diskutuan çështjen në tërësi; në mungesë të palës paditëse,

V Ë R E J N Ë1. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.02, datë 25.01.2011 ka

vendosur kalimin e çështjes për gjykim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për unifikim të praktikës gjyqësore, për t’iu dhënë përgjigje këtyre pyetjeve:

a. A janë kamatëvonesat pjesë e detyrimit tatimor, në kuptim të pikës 1 të nenit 107 të ligjit nr.9920, datë 19.05.2008 “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”?

b. Nëse kamatëvonesat janë pjesë e detyrimit tatimor, duhet të jenë të përcaktuara në njoftimin e vlerësimit të administratës tatimore, apo tatimpaguesi, duhet t’i llogarisë vetë ato dhe t’i paguajë, pavarësisht nëse njoftim vlerësimi tatimor i përmban si detyrim apo jo?

A. Në lidhje me faktet.

2. Pala paditëse, Shoqëria Tregtare “Fisheku” sh.a., është shoqëri anonime, me seli në Tiranë dhe ushtron aktivitet tregtar, me objekt “shitje me shumicë të karburanteve”. Shoqëria është regjistruar në regjistrin e shoqërive tregtare pranë Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë, me vendimin nr.22035, datë 29.09.1999.

3. Drejtoria Rajonale e Tatimpaguesve të Mëdhenj, e thirrur në gjykim në cilësinë e palës së paditur, gjatë kontrollit të ushtruar në dokumentacionin e shoqërisë, ka konstatuar dhe ka njoftuar palën paditëse për detyrime të papaguara.

Me Njoftim-Vlerësimin për detyrimet, nr.23702/5 prot., datë 26.11.2009, pala paditëse është detyruar të paguajë shumën 5.449.872 lekë, si detyrim që buron nga tatimi, kamatëvonesat dhe gjobat, të krijuara, gjatë ushtrimit të aktivitetit tregtar për vitet 2008 dhe 2009.

4. Pala paditëse e ka kundërshtuar Njoftim-Vlerësimin nr.23702/5, datë 26.11.2009, përpara Drejtorisë së Apelit Tatimor Tiranë.

Drejtoria e Apelit Tatimor Tiranë, me Njoftimin nr.15200/1 prot., datë 11.01.2010, ka kërkuar nga pala paditëse plotësimin e dokumentacionit, që i bashkëlidhej ankimit administrativ, brenda 15 ditëve.

Pas plotësimit të dokumentacionit të vlerësuar prej saj, pala paditëse ka paraqitur përsëri ankimin administrativ kundër Njoftim-Vlerësimit datë 26.11.2009.

Drejtoria e Apelit Tatimor Tiranë me vendimin nr.1113, datë 10.03.2010, ka vendosur “refuzimin e ankimit, për shkak se e konsideron ankimin të papranueshëm, pasi nuk është kryer pagesa e detyrimit tatimor (kamatëvonesat), në shumën 149.835 lekë”.

5. Pala paditëse i është drejtuar gjykatës dhe ka kërkuar “shfuqizimin e aktit administrativ, Njoftim-Vlerësimit për detyrimet, nr.23702/5 prot., datë 26.11.2009”, të nxjerrë nga Drejtoria Rajonale e Tatimpaguesve të Mëdhenj, si dhe të vendimit nr.1113, datë

49

10.03.2010 të Drejtorisë së Apelimit Tatimor, pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve Tiranë.

B. Procedurat gjyqësore.

6. Në seancën gjyqësore të datës 22.10.2010, Drejtoria Rajonale Tatimore e Tatimpaguesve të Mëdhenj Tiranë, duke pretenduar se nga ana e palës paditëse nuk është konsumuar rekursi administrativ (ankimi i palës paditëse nuk është shqyrtuar nga Drejtoria e Apelimit Tatimor, për shkak të mos parapagimit të detyrimit), ka kërkuar nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit gjyqësor.

7. Gjykata e Shkallës së Parë Tiranë, me vendim të ndërmjetëm nr.8115, datë 01.11.2010, ka vendosur: “Të nxjerrë jashtë juridiksionit gjyqësor çështjen civile me nr.8139 Akti, me palë paditëse Shoqëria “Fisheku” sh.a., Tiranë dhe të paditur Drejtoria Rajonale e Tatim Paguesve të Mëdhenj Tiranë, DAT pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve, me objekt: Shfuqizimin e aktit administrativ, Njoftim Vlerësimin për detyrimet nr.23703/5 prot., datë 26.11.2009 dhe vendimit nr.1113, datë 10.03.2010 të Drejtorisë së Apelimit Tatimor, pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve …”.

Gjykata e Shkallës së Parë Tiranë është bazuar në nenin 59 të Kodit të Procedurës Civile. Në vendimin e saj i është referuar nenit 107 të Ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, si dhe Udhëzimit nr.24, datë 02.09.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën Shqipërisë”.

Gjykata, duke cituar vendimin nr.3, datë 10.01.2008 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, ka përsëritur se: “… nëse gjykatës i rezulton se ankimi administrativ është paraqitur jashtë afatit dhe/ose mungojnë dokumentet shoqëruese, sipas nenit 55 të ligjit dhe, është shkaku i mos shqyrtimit në themel të ankimit nga organi administrativ, gjykata vendos konform neneve 36 e 59 të Kodit të Procedurës Civile, nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit gjyqësor…”.

8. Kundër vendimit ka bërë ankim të veçantë Shoqëria “Fisheku” sh.a., duke kërkuar prishjen e vendimit nr.8115, datë 01.11.2010 të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë dhe kthimin e çështjes për vazhdimin e gjykimit.

Pala e paditur në ankimin e paraqitur ka pretenduar këto shkaqe:“Shoqëria Anonime “Fisheku”, i ka paguar të gjitha detyrimet që rrjedhin nga

Njoftim-Vlerësimi i kundërshtuar gjyqësisht.Neni 107 i ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, si dhe Udhëzimi i Ministrisë së Financave,

nuk parashikojnë të bëhet parapagim për interesat apo kamatëvonesat, pasi ligji përcakton qartë se parapaguhet vetëm detyrimi.

Njoftim-Vlerësimi nuk përmban asnjë detyrim në lidhje me interesat apo kamatëvonesat.

Gjykata Kushtetuese ka konsoliduar praktikën në lidhje me kushtëzimet e vendosura nga administrata publike, të cilat përbëjnë një kufizim jo proporcional, ndërhyrje të pajustifikuar, në të drejtën kushtetuese për një proces të rregullt ligjor.

Kjo gjykatë e konsideron të tepërt dhe jo në proporcion të drejtë me parimin e “interesit publik” kushtëzimet e natyrës pasurore (gjoba, interesa), të cilat cënojnë drejtpërdrejt aksesin në gjykatë të subjekteve tatimore (vendimi nr.18, datë 23.04.2008).

Edhe legjislacioni i vjetër tatimor, tashmë i ndryshuar, Ligji nr.8560, datë 22.12.1999 “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë” parashikonte se: “Para se të paraqiten për apelim në shkallët e apelimit administrativ, tatimpaguesit janë të detyruar të parapaguajnë detyrimin tatimor, pa përfshirë interesat dhe gjobat që lidhen me këtë detyrim”.

50

Për sa sipër humbet kuptimin interpretimi i palës së paditur dhe i gjykatës, i bazuar në nenin 6, “Detyrimi Tatimor”, pika 3 e ligjit të sipërcituar”.

C. Vlerësimi i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

9. Vlerësimi ligjor i rrethanave të faktit, nga ana e Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, do të shërbejë, jo vetëm për vlerësimin e zgjidhjes së çështjes konkrete, por edhe për unifikimin e qëndrimeve në zbatimin në praktikë të ligjit.

10. Objekti i padisë në gjykim është, kundërshtimi i Njoftim-Vlerësimit tatimor nr.23703/5 prot., datë 26.11.2009 dhe i vendimit nr.1113, datë 10.03.2010, i Drejtorisë së Apelimit Tatimor, pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve Tiranë.

11. Kundërshtimi i aktit administrativ, Njoftim-Vlerësimi Tatimor, është parashikuar në Kreun XIII të Ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”.

Në nenin 106 të ligjit është parashikuar se cilat akte përbëjnë objekt të kundërshtimit administrativ, forma e ankimit, organi të cilit i drejtohet ankimi, si edhe afati brenda të cilit, duhet të paraqitet ankimi:

“1. Tatimpaguesi mund të ankimojë kundër çdo njoftim vlerësimi, çdo vendimi që ndikon në detyrimin e tij tatimor, çdo kërkese për rimbursim ose lehtësim tatimor, ose çdo akti ekzekutiv të posaçëm tatimor, në lidhje me tatimpaguesin

2. Ankimi bëhet me shkrim dhe në formën e parashikuar në zbatim të këtij ligji, me Udhëzim të Ministrit të Financave.

3. Tatimpaguesi e dorëzon ankimin në Drejtorinë e Apelimit Tatimor brenda 30 ditëve kalendarike nga data kur vlerësimi ose vendimi i administratës tatimore është marrë, ose vlerësohet të jetë marrë nga tatimpaguesi”.

Ndërsa, në nenin 107 të Ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, ligjvënësi ka parashikuar pagesën e detyrueshme të detyrimit tatimor, detyrim i cili është objekt i ankimit:

“ 1. Tatimpaguesi, i cili kërkon të ankimojë, sipas pikës 1 të nenit 106 të këtij ligji, duhet që, bashkë me ankesën, të paguajë shumën e plotë të detyrimit tatimor, të përcaktuar në njoftimin e vlerësimit të administratës tatimore.

2. Shuma e pagueshme, sipas pikës 1 të këtij neni, përjashton gjithë gjobat e përfshira në vlerësimin tatimor të ankimuar.

3. Ankimi merret në shqyrtim vetëm kur tatimpaguesi ka paguar detyrimin tatimor, që është subjekt i ankimit.

4. Akti administrativ, i lëshuar nga administrata tatimore dhe për të cilin nuk është ankimuar në rrugë administrative, nuk mund të ankimohet në rrugë gjyqësore”.

12. Nenet 106 dhe 107 të ligjit material, nr.9920, datë 19.05.2008 “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, kushtëzojnë subjektin tatimpagues për vënien në lëvizje të procesit të ankimit kundër aktit administrativ.

Në rastin e kundërshtimit të Njoftim-Vlerësimit tatimor, subjekti tatimpagues duhet të paguajë të plotë shumën e detyrimit tatimor, të përcaktuar në njoftim vlerësimin tatimor.

Dispozita materiale përmban njëkohësisht edhe ndalimin e organit administrativ të shqyrtojë ankimin në rastet kur nuk është përmbushur detyrimi i përcaktuar në dy paragrafët e mësipërme, të po kësaj dispozite.

13. Me “detyrim tatimor”, Ligji nr.9920, datë 19.05.2008, “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë”, në nenin 6/3 nënkupton “tatimin, kamatëvonesat, si dhe gjobat, për rastet e parashikuara nga ky ligj”.

51

Dallohet qartësia në ligj që, për t’u marrë në shqyrtim ankimi, detyrimisht duhet që të parapaguhen, sipas aktit administrativ Njoftim-Vlerësimit, detyrimi tatimor, i cili duhet të ketë të përfshirë tatimin dhe kamatëvonesat.

Gjobat, megjithëse konsiderohen sipas nenit të cituar, si pjesë e detyrimit tatimor, nuk përfshihen, si pjesë e parapagimit të detyrimit, si një kusht i domosdoshëm për të marrë në shqyrtim ankimin administrativ.

Përjashtimin e gjobave nga detyrimi tatimor, i cili duhet të paguhet përpara fillimit të ankimit administrativ e ka parashikuar, jo vetëm pika 2, e nenit 107 të ligjit nr.9920, datë 19.05.2008 “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë”.

Udhëzimi nr.24, datë 02.09.2008 i Ministrit të Financave ka parashikuar që:“Shuma e detyrimit për t'u paguar përfshin vetëm shumën e tatimit dhe interesin, nëse

ka, në aktin administrativ që ankimohet, që është i pagueshëm në momentin e ankimimit, duke përjashtuar gjobat e përfshira në aktin administrativ objekt ankimimi”.

Gjithashtu, përjashtimi nga pagimi i gjobave si pjesë përbërëse e detyrimit tatimor është realizuar edhe nga vendimi nr.16, datë 25.07.2008 i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, e cila e konsideron në kundërshtim me Kushtetutën, detyrimin e biznesit të parapaguajë, si pjesë të detyrimit tatimor, edhe gjobën.

14. Zhvillimet e legjislacionit tatimor në Republikën e Shqipërisë kanë ruajtur të njëjtat karakteristika, në lidhje me përkufizimin e detyrimit tatimor, apo në lidhje me institutin e parapagimit të detyrimit, si kusht për realizimin e ankimit administrativ.

Edhe në vlerësimin e çështjes nga pikëpamja historike, rezulton koherenca me ligjin e mëparshëm, nr.8560, datë 22.12.1999 “Për Procedurat Tatimore”. Ligjvënësi ka parashikuar si kusht, për paraqitjen e ankimit administrativ, parapagimin e detyrimeve tatimore, të përcaktuara në Njoftim-Vlerësimin e nxjerrë nga organi administrativ, përkatësisht organi tatimor.

Në harmoni edhe me ligje të tjera materiale tatimore, ndër të cilët ligji nr.8438, datë 28.12.1998 “Për tatimin mbi të ardhurat” (nenet 30 dhe 36 të tij), apo dhe të ligjit nr.8560, datë 22.12.1999 “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë” (nenet 21 dhe 36) dallohet parashikimi i ndalimit të shqyrtimit të ankimit administrativ, pa parapagimin e detyrimit tatimor.

15. Legjislacioni tatimor në Republikën e Shqipërisë, duke qenë instrument i politikës ekonomike e sociale të shtetit, është ndërtuar në përputhje me kërkesat e nenit 155 të Kushtetutës së Republikës, sipas të cilit:

“Taksat, tatimet dhe detyrimet financiare kombëtare e vendore, lehtësimi ose përjashtimi prej tyre i kategorive të caktuara të paguesve, si dhe mënyra e mbledhjes së tyre, caktohen me ligj”.

Qëllimi i vendosjes së këtyre rregullave është garantimi i mbledhjes së tatimeve dhe shmangia e fenomenit negativ të mospagimit të tyre, me rrjedhoja për ekonominë e vendit.

16. Tatimet dhe taksat janë pjesë e sistemit financiar të shtetit. Buxheti i Shtetit krijohet nga të ardhurat e mbledhura prej taksave, tatimeve dhe detyrimeve të tjera financiare, si dhe prej të ardhurave të tjera të ligjshme (neni 157 i Kushtetutës). Qëllimi i sistemit tatimor është mirëqenia e përgjithshme, që do të thotë e individëve dhe e komunitetit në përgjithësi, si dhe përmbushja e objektivave socialë të shtetit.

Nenet 155 dhe 157 të Kushtetutës sigurojnë qëndrueshmërinë e sistemit buxhetor, duke përcaktuar burimet e krijimit të të ardhurave të buxhetit të shtetit, midis të tjerave, nëpërmjet detyrimit kushtetues, për të paguar detyrimet tatimore.

52

Taksat dhe tatimet nuk janë detyrime të negociueshme dhe mblidhen nga organet tatimore, me mënyrat e përcaktuara me ligj. Marrëdhëniet e tatim-taksave, janë marrëdhënie ligjore detyrimi ndërmjet shtetit dhe tatimpaguesve dhe si të tilla, ato mund të përcaktohen vetëm me ligj.

17. Pagesa e një sasie të caktuar të hollash, e barasvlefshme me masën e detyrimit tatimor, gjobave dhe interesave, është një shumë e cila merret nga pasuria e tatimpaguesit, rrjedhojë e detyrimit, që tatimpaguesit i buron nga ligji për pagimin e detyrimeve financiare. Detyrimi për pagimin e tatimeve dhe taksave, apo detyrimeve të tjera financiare, është detyrim i parashikuar nga neni 155 i Kushtetutës, i disiplinuar në ligje dhe akte të tjera nën ligjore.

18. Vendosja e parakushtit të pagimit të detyrimit tatimor, përpara fillimit të procedurave të ankimit, nga pikëpamja formale duket, si një kufizim i së drejtës për t’iu drejtuar gjykatës, e parashikuar në nenin 42 të Kushtetutës, si dhe në nenin 17 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

E drejta për ankim efektiv nuk përjashton mundësinë e kufizimit të saj, mjafton që të konkurrojnë kushtet e parashikuara në nenin 17 të Kushtetutës. Në këtë kontekst, Kolegjet e Bashkuara gjejnë se ky kufizim i përcaktuar me ligj, nuk cënon thelbin e së drejtës, është në përpjestim me gjendjen që e ka diktuar dhe, nuk tejkalon kufizimet e parashikuara në Konventën Evropiane “Për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore”. Kufizimi i të drejtës së ankimit për rastet e përmbushjes së detyrimeve fiskale i shërben interesit publik, në përputhje me politikat e shtetit që kanë të bëjnë me grumbullimin e të ardhurave të ligjshme për shtetin.

19. Në vijim, duket dhe është pretenduar, kontradiktë midis bazës ligjore të funksionimit të veprimtarisë administrative mbi taksat e tatimet, me nenin 41 të Kushtetutës së Republikës.

Neni 41 i Kushtetutës së Republikës garanton të drejtën e pronës private dhe, njëkohësisht përcakton kritere për shpronësimin apo kufizimin me ligj të ushtrimit të kësaj të drejte.

20. I njëjti dyshim vërehet dhe në pajtueshmërinë e këtij legjislacioni, me nenin 1 të Protokollit nr.1 të Konventës Evropiane “Për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore”, i cili garanton në substancë të drejtën e pronës. Në esencë ky nen mbron gëzimin e qetë të pronës, vendos kushte për privimin nga pasuria, si dhe u njeh shteteve të drejtën, midis të tjerave, të kontrollojnë përdorimin e pasurive në pajtim me interesin e përgjithshëm.

Në kundërshtim me dyshimet e krijuara është pikërisht Protokolli nr.1 i Konventës Evropiane “Për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore”, që krijon mundësi për shtetet, në zbatim të parimit të ligjshmërisë, të kenë në fuqi ligje, për të siguruar pagesën e taksave, kontributeve të tjera, ose të gjobave.

21. Në ligjin nr.9920, datë 19.05.2008 “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë” është parashikuar koncepti “detyrim tatimor”, njëkohësisht është realizuar edhe mundësia e ankimit administrativ.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, pasi analizuan pajtueshmërinë e legjislacionit material të tatim - taksave me Kushtetutën e Republikës dhe aktet juridike ndërkombëtare, pas analizës dhe interpretimit të normave të Ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, arrijnë në vlerësimin unifikues se:

“Tatimi i papaguar dhe kamatëvonesat e krijuara janë pjesë dhe përbëjnë detyrimin tatimor, i cili duhet të paguhet, përpara fillimit të procedurave të ankimit administrativ. Mospagimi i tyre përpara paraqitjes se ankimit administrativ, kundër Njoftim-Vlerësimit, passjell mos-shqyrtimin e kërkesës ankimore”.

53

22. Sipas nenit 76 të Ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, kur tatimpaguesi nuk paguan detyrimin tatimor brenda afateve të përcaktuara në ligje të veçanta, ai është i detyruar që, për periudhën nga afati ligjor deri në datën e pagesës, të paguajë kamatëvonesë.

Masa e kamatëvonesës është 120 përqind e shkallës së interesit ndërbankar të Bankës së Shqipërisë, që përcaktohet çdo tremujor, në bazë të shkallës mesatare të tremujorit paraardhës.

23. Gjithashtu, nëse një rimbursim, i cili duhej kryer nga administrata tatimore, sipas nenit 75 të ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë”, nuk kryhet brenda 30 ditëve kalendarike, administrata tatimore paguan kamatëvonesë për shumën e paguar më tepër:

a. kur një shumë e paguar më tepër kreditohet kundrejt një detyrimi tatimor tjetër, kamatëvonesa paguhet, duke filluar nga data e pagesës më tepër, deri në afatin e pagesës së tatimit, kundrejt të cilit bëhet kreditimi;

b. kur një shumë e paguar më tepër rimbursohet, kamatëvonesa paguhet për periudhën nga 30 ditë, pas bërjes së pagesës më tepër, deri në kryerjen e rimbursimit.

24. Kamatëvonesat konsiderohen pjesë e pandarë e detyrimit tatimor të tatimpaguesit. Ato duhet të paguhen në çdo rrethanë dhe nuk mund të hiqen nga administrata tatimore, as të ankimohen, me përjashtim të rasteve kur ka gabime në llogaritje ose kur detyrimi tatimor, për të cilin zbatohen, ndryshon. Kamatëvonesat mblidhen duke respektuar të gjitha procedurat e mbledhjes së tatimeve të papaguara.

25. Përveç kësaj, pagimi i detyrimeve paraqitet si një interes publik për të siguruar që autoriteti financiar tatimor të ushtrojë aktivitet normal, të saktë dhe të përshtatshëm me interesin publik, për qëllime të realizimit të tatim-taksave edhe më tej, të vlerësimit tatimor. Kjo veprimtari është e siguruar nga disa kushte të përcaktuara me ligjet tatimore dhe është e lidhur me kërcënimin e kamatëvonesave apo gjobave financiare, për rastet e shmangieve nga pagimi i detyrimeve, apo mospagimi në kohë i detyrimeve.

26. Njoftim-Vlerësimi tatimor, përfshirë detyrimin e papaguar, kamatëvonesat dhe gjobat, nuk duhet konsideruar vetëm, si kërkesë apo urdhërim shlyerje e detyrimit të parashikuar tatimor nga ana e tatimpaguesit, por edhe si objektivi më i rëndësishëm i masave në lidhje me pagimin e detyrimeve.

Në mënyrë më të posaçme, objektivi i Njoftim-Vlerësimit tatimor është që të ushtrojë presion mbi tatimpaguesit për të përmbushur detyrimet e tyre dhe për të ndëshkuar shkeljet që kanë shkaktuar mospërmbushjen e detyrimit.

Në këtë mënyrë, kamatëvonesat dhe gjobat, janë “sanksione parandaluese dhe ndëshkuese”. (shih “Ozturk kundër Gjermanisë” i datës 21 shkurt 1984, Seria A Nr 73, f. 18, § 50).

27. Detyrimi tatimor, në veçanti për kamatëvonesat, rezulton të jetë detyrim progresiv. Llogaritja ditë pas dite e tij, nga organi tatimor, do të shkaktonte konfuzion, për rrjedhojë, do të rrezikonte seriozisht ekzekutimin e plotë dhe të saktë të detyrimit.

Praktikat e administratës tatimore kanë njohur disa mënyra të vjeljes së detyrimeve që përmbajnë kamatëvonesa, të gjitha me synimin që përmbushja e detyrimit tatimor të jetë sa më efektive për palët, subjektin tatimpagues dhe shtetin.

Mënyrat e pagesës së detyrimit tatimor që përmban kamatëvonesa janë rregulluar me akte nënligjore dhe kanë funksionuar në përgjithësi në bazë të praktikave të paqëndrueshme dhe konfliktuale.

54

Shkak i paqëndrueshmërisë dhe konfliktualitetit ka qenë natyra e detyrimit që përmban kamatëvonesa dhe pas kësaj sjellja administrative e palëve, rrjedhojë e vlerësimeve dhe vullneteve të ndryshme ndaj ekzistencës dhe përmbushjes së detyrimit.

28. Paqartësitë në kuptimin dhe zbatimin e ligjit, në lidhje me ekzekutimin vullnetar apo të detyrueshëm të detyrimit tatimor, janë përcjellë dhe në organet administrative të apelimit, si edhe në ato gjyqësore, duke shkaktuar qëndrime të ndryshme.

29. Është pranuar ndërkohë, nga vullneti dhe sjellja e palëve, subjektet tatimpagues dhe shteti, parashikimi në ligj dhe në akte të tjera nënligjore, që kamatëvonesat lindin në çastin që duhej të ekzekutohej detyrimi në të holla dhe përfundojnë në çastin e përmbushjes së plotë të tij.

30. Në një marrëdhënie midis subjekteve debitor-kreditor krijimi, zhvillimi apo ndërprerja kamatëvonesave, varet vetëm nga vullneti dhe sjellja e debitorit për të përmbushur në kohë detyrimin.

Rrjedhojë e akteve ligjore dhe nënligjore, si dhe e aktivitetit dhe dokumentacionit financiar pranë administratës tatimore, jo vetëm prezumohet, por edhe është njohur dhe realizuar në fakt mundësia e subjektit tatimpagues, për të ardhur në dijeni, në çdo kohë, të vlerës së detyrimit tatimor në përgjithësi, si dhe të kamatëvonesave në veçanti.

31. Përcaktimi përfundimtar i kamatëvonesave në aktin e Njoftim-Vlerësimit të detyrimit tatimor është i pamundur, për shkak të natyrës së tyre vazhduese. Sipas standardeve të kontabilitetit i vetmi moment në të cilin përllogaritet në mënyrë përfundimtare dhe maturohet interesi, kamatëvonesa, është kur paguhet detyrimi.

Në rrethanat kur detyrimi tatimor në përgjithësi është i panegociueshëm, kur ai është i përcaktueshëm në çdo kohë nga subjekti tatimpagues, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, arrijnë në vlerësimin unifikues se:

“llogaritja dhe pagimi i kamatëvonesave është detyrim vazhdues i subjektit tatimpagues, deri në çastin e përmbushjes së plotë të detyrimit kryesor”.

D. Në lidhje me zgjidhjen e çështjes.

32. Pala paditëse, “Fisheku” sh.a., ka pretenduar gjatë gjykimit në Gjykatën e Shkallës së Parë Tiranë dhe, gjatë gjykimit të çështjes në Gjykatën e Lartë, se ka përmbushur detyrimin ligjor, duke parapaguar shumën e plotë të detyrimit tatimor, të përcaktuar në njoftimin e vlerësimit të administratës tatimore.

Nga pala e paditur është prapësuar se pala paditëse nuk e ka përmbushur plotësisht detyrimin ligjor, nuk ka paguar kamatëvonesat, të cilat janë pjesë e detyrimit tatimor. Të paditurit kanë përdorur si bazë ligjore të prapësimit të tyre pikën 3 të nenit 6 të Ligjit nr.9920, datë 19.05.2008 “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë”:

“Detyrimi tatimor për tatimin, kamatëvonesat, si dhe gjobat, për rastet e parashikuara nga ky ligj”.

Paditësit kanë pranuar faktin që nuk janë paguar kamatëvonesat, me justifikimin që, në aktin e njoftuar nga pala e paditur, në pjesën e kamatëvonesave nuk ishte përcaktuar si detyrim.

33. Pala paditëse, “Fisheku” sh.a., përpara së t’i drejtohej me ankim administrativ Drejtorisë së Apelimit Tatimor Tiranë, “… duhet që, bashkë me ankesën, të paguajë shumën e plotë të detyrimit tatimor, të përcaktuar në njoftimin e vlerësimit të administratës tatimore…”, duke u përjashtuar të gjithë gjobat e përfshira në vlerësimin tatimor të ankimuar, në zbatim të pikës 2 të nenit 107 të Ligjit nr.9920, datë 19.05.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”.

55

Jo vetëm kaq, por, në pikën 4 të po kësaj dispozite është përcaktuar se: “… Akti administrativ, i lëshuar nga administrata tatimore dhe për të cilin nuk është shqyrtuar nga organi administrativ, nuk mund të ankimohet në rrugë gjyqësore”.

Kërkuesi, para se t’i referohej rrugës gjyqësore për kundërshtimin e akteve të vlerësimit tatimor, nuk ka paguar tërësisht detyrimin, kusht ky, për të realizuar ankimin administrativ e atë gjyqësor.

34. Nisur nga rrethanat e faktit të treguara, arritjet e Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë në unifikimin e praktikës gjyqësore, vendimi i ndërmjetëm nr.8115, datë 01.11.2010 i Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë, me të cilin është vendosur: “Nxjerrja jashtë juridiksionit gjyqësor e çështjes civile me nr.8139 Akti, me palë paditëse Shoqëria “Fisheku” sh.a., Tiranë dhe të paditur Drejtoria Rajonale e Tatim Paguesve të Mëdhenj Tiranë”, gjendet i drejtë, i bazuar në fakt dhe në ligj dhe do të lihet në fuqi.

35. Pretendimet e parashtruara në ankimin e palës paditëse, pasi u verifikuan nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, gjenden të pabazuara në ligj.

36. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vërejnë se shkak material i ankimit administrativ dhe kërkesë padisë së palës paditëse është vendimi i administratës tatimore Njoftim-Vlerësimi, nëpërmjet të cilit janë vendosur e njoftuar detyrimet tatimore për paditësin.

Kolegjet pajtohen me jurisprudencën e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, sipas të cilës organet tatimore janë organe administrative dhe veprimtaria e tyre, apo aktet që ato nxjerrin, nuk mund të konsiderohen të mjaftueshme për t’u përfshirë në kriteret dhe kushtet e nenit 6 § 1 të Konventës Evropiane “Për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore”.

“Gjykata çmon që Shtetet Kontraktuese duhet të jenë të lirë për t'i dhënë autoriteteve tatimore fuqinë, të vendosin ndëshkime të tilla si vlerësime në lidhje me taksat, edhe kur ato arrijnë në sasi të mëdha. Ky sistem nuk është në mospërputhje me Nenin 6 § 1, me kusht që tatimpaguesi mund të kundërshtojë, çdo lloj vendimi rreth tij, përpara një trupi gjyqësor që ka juridiksion të plotë, duke përfshirë fuqinë për të anuluar në çdo aspekt, të faktit dhe të ligjit, vendimin e kundërshtuar”.

(“Bendenoun kundër Francës” - 24 shkurt 1994, fq 19-20, § 46 dhe “Umlauft pushtet vs. Austria e 23 tetor 1995, Seria A nr.328-B, fq 39-40, § § 37-39.)

37. Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut ka përkrahur në mënyrë të vendosur që, në përgjithësi, kundërvajtjet dhe mosmarrëveshjet civile të natyrës fiskale janë jashtë fushëveprimit të "të drejtave dhe detyrimeve të një natyre civile", të parashikuara nga neni 6 i Konventës, pavarësisht nga efektet financiare, që ato prodhojnë për tatimpaguesin (Ferrazzini kundër Italisë, [GC], n. 44759/98, publikuar në ECHR 2001- VII).

GJEDNJ në vazhdimësi ka përkufizuar konceptin “akuzë penale” në terma të kufizuar dhe të pavarur, me shtrirje brenda situatave juridike të karakterizuara nga tre kritere: (i) kualifikimi ligjor i marrëdhënies apo normës juridike, (ii) natyra e kundërligjshmërisë dhe (iii) lloji e rëndësia e dënimit. (shih, ndër vendime të tjera, “Ozturk kundër Gjermanisë”, gjykim i cituar më sipër, §26 dhe “Lauko e Kadubec kundër Sllovakia” 2 shtator 1998, “Reports of Judgements and Decisions” 1998 – VI, pp. 2492 e 2518.)

38. Marrëdhënia juridike që është bërë shkak për nisjen e procesit gjyqësor midis palëve, nuk është e karakterit penal. Ajo rregullohet nga ligje të ndryshme tatimore. Gjithashtu, janë të përcaktuara dhe organet tatimore dhe administrative, rregullat që duhet të ndiqen në ecurinë dhe rregullimin e këtyre marrëdhënieve. Përfundimisht nuk mund të thuhet që, veprimtaria e administratës tatimore, akt vlerësimi tatimor, përfshirë dhe elementë të tillë si kamatëvonesa apo gjoba, janë të parashikuara dhe gjejnë rregullim nga legjislacioni penal.

56

Është e nevojshme që të vlerësohet dhe prania e dy kritereve të tjera, “natyra e kundërligjshmërisë dhe lloji e rëndësia e dënimit”. Këto kritere janë kritere alternative dhe jo kumulative. Kjo do të thotë që, për zbatimin e nenit 6 të Konventës, është e mjaftueshme të dallohet, nëse vepra është e natyrës penale në këndvështrimin e Konventës, ose për nga natyra dhe shkalla e ashpërsisë, në përgjithësi i përket sferës "penale".

Përsa i përket natyrës së sjelljes të paditësit, gjykata vëren se administrata tatimore ka konstatuar detyrime tatimore të papaguara, detyrime të cilat rezultojnë të vendosura në përputhje me ligjin nr.9920, datë 19.05.2008, “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, të cilit i nënshtrohen të gjithë personat përgjegjës për të paguar tatime.

39. Referimi në rekurs tek vendimet nr.18, datë 23.04.2010 dhe nr.16, datë 25.07.2008 të Gjykatës Kushtetuese është i gabuar.

Në vendimin nr.16, datë 25.07.2008 Gjykata Kushtetuese ka arritur në përfundimin se: ... “parapagimi i gjobës, si parakusht për të ngritur padi në gjykatë, është një barrë e tepruar që nuk diktohet nga nevoja e efektivitetit të masave administrative, siç është ajo e vjeljes së gjobave. Për pasojë, duke qenë e tillë, masa e parapagimit të gjobës, si parakusht për realizimin e të drejtës për t’iu drejtuar gjykatës për kundërshtimin e kësaj mase administrative, përbën një ndërhyrje të palejueshme në të drejtën kushtetuese për një proces të rregullt ligjor, të parashikuar në nenin 42 të Kushtetutës”.

Ndërkohë, në çështjen konkrete, “si parakusht për realizimin e të drejtës për t’iu drejtuar gjykatës” nuk ka qenë pagimi i gjobës, por pagimi i kamatëvonesave si pjesë e detyrimit tatimor.

40. Në çështjen “Janosevic kundër Suedisë” (vendimi i datës 23 korrik 2002, nr.34619/97.) GJEDNJ ka ritheksuar se: “Neni 6 § 1 i Konventës parashikon "të drejtën për një proces gjyqësor", - ku “aksesi në gjykatë” përbën një nder elementet themelore të së drejtës, për një gjykim të drejtë. Kjo e drejtë nuk është absolute, por mund të jetë objekt i kufizimeve. Sidoqoftë, këto kufizime nuk duhet të prekin thelbin e së drejtës. Përveç kësaj, kufizimet nuk do të konsiderohen në përputhje me Nenin 6 § 1 në qoftë se nuk ndjekin një qëllim të ligjshëm ose, nëse nuk ekziston një marrëdhënie e arsyeshme e proporcionalitetit midis mjeteve të përdorura dhe qëllimit të ndjekur (shih, ndër vendimet e tjera, vendimi Deweer v. Belgjikë 27 shkurt 1980, Seria A nr.35, fq 24-25, § § 48-49, dhe Ishull - Mouhoub kundër Francës të datës 28 tetor 1998, Raportet 1998 - VIII, p.3227, § 52 ).

41. Në çështjen konkrete, njoftim vlerësimi, detyrimi tatimor dhe kamatëvonesat, si akte të nxjerra nga administrata tatimore, në bazë të ligjit justifikojnë ndërhyrjen, duke e konsideruar kufizimin në proporcionalitet, me qëllimin për vjeljen e tatim-taksave. Gjykata, përkundër mungesës së vullnetit të paditësve, për të respektuar detyrimet ligjore, nuk gjen asnjë arsye të veçantë që do t’i mundësonte paditësve aksesin e drejtpërdrejtë në gjykatë.

“Vetëm nëse ka arsye të veçanta, ankesa mund të referohet drejtpërdrejt në gjykatë. Në një rast normal, rishikimi nga autoriteti tatimor është një kusht për shqyrtimin e ankimit nga gjykata” (“Janosevic kundër Suedisë”).

42. Rezulton që gjykata e shkallës së parë të ketë respektuar parimet e të drejtës, duke u bazuar veç të tjerave dhe, në vlerësimet unifikuese të vendimit nr.3, datë 10.01.2008 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, vendim i që i ka paraprirë përfundimeve të Gjykatës Kushtetuese, pikërisht në vendimin të cilit i referohen ankuesit:

“Kushti i proporcionalitetit të ndërhyrjes, me gjendjen që e ka diktuar atë (ndërhyrjen), imponon ligjvënësin të aplikojë mjete të tilla ligjore, të cilat duhet të jenë efektive, d.m.th. të zgjedhura në mënyrë të tillë që të jenë të përshtatshme për realizimin e synimeve që ndiqen” (Vendim nr.16, datë 25.07.2008 i Gjykatës Kushtetuese)

43. “Gjykata e nxjerr çështjen jashtë juridiksionit gjyqësor vetëm kur paditësi, për faj të tij, nuk e ka paraqitur ankimin administrativ në afat ose nuk ka kompletuar

57

dokumentet shoqëruese sipas ligjit (megjithëse organi administrativ e ka vënë në dijeni për të metat e ankimimit” (Vendim nr.3, datë 10.01.2008 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.)

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në bazë të nenit 17 të Ligjit nr.8588, datë 15.03.2000, “Për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë”, si dhe neneve 59, 481 të Kodit të Procedurës Civile,

V E N D O S Ë N

Lënien në fuqi të vendimit nr.8115, datë 01.11.2010 të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë.

Ky vendim është unifikues dhe dërgohet për botim në Fletoren Zyrtare.

Tiranë, më 30.05.2011

58


VENDIM

NË EMËR TË REPUBLIKËS

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, të përbërë nga:

Shpresa Beçaj KryesueseGani Dizdari AnëtarArdian Dvorani AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarArjana Fullani AnëtareMajlinda Andrea AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarAleksandër Muskaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarEvelina Qirjako AnëtareMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 31.05.2011 morën në shqyrtim çështjen civile, që i përket:

PADITЁS: SYL HYSAJ, në mungesë

I PADITUR: KADRI HYSA, në mungesë

OBJEKTI I PADISЁ:

Detyrimin e të paditurit për të më liruar sipërfaqen e truallit prej 80 m2.

Baza Ligjore: Nenet 31, 32 të K.Pr.Civiledhe neni 296 i K.Civil.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Shkodër, me vendimin nr.2058, datë 09.11.2005, ka vendosur:

Pranimin e kërkesëpadisë. Detyrimin e të paditurit Kadri Hysa që t’i dorëzojë me shpenzimet e veta paditësit Syl Hysaj sipërfaqen prej 70.7 m2 të ndodhur në pasurinë nr.240/3, ndodhur në zonën kadastrale nr.2749, në fshatin Myselim.

Gjykata e Apelit Shkodër, me vendimin nr.181, datë 23.04.2007, ka vendosur: Ndryshimin e vendimit nr.2058, datë 09.11.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Shkodër dhe rrëzimin e kërkesë padisë.

59

Kundër vendimit nr.181, datë 23.04.2007 të Gjykatës së Apelit Shkodër ka ushtruar rekurs paditësi Syl Hysaj, duke kërkuar prishjen e vendimit nr.181, datë 23.04.2007 të Gjykatës së Apelit Shkodër dhe lënien në fuqi të vendimit nr.2058, datë 09.11.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Shkodër, për këto shkaqe:

- Vendimi i gjykatës së apelit është i pambështetur në prova dhe në ligj.- Nga shqyrtimi gjyqësor ka rezultuar se paditësi është pronar i sipërfaqes së truallit,

pronësi të cilën e ka fituar në bazë të Ligjit 7501; këtë pronë paditësi e ka regjistruar në Z.R.P.P. në datë 20.11.2003 me nr.111, si dhe ka rezultuar e provuar se në këtë sipërfaqe, pa asnjë tagër ligjore, ka ndërtuar pa leje ndërtimi i padituri.

- Duke qene se në këtë moment nuk jemi njohur me vendimin e arsyetuar të gjykatës së apelit rezervojmë të drejtën që të paraqesim shkaqet e plota për kundërshtimin e këtij vendimi.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.Regj. Themeltar 01363/07, datë 06. 05.2010, ka vendosur:

Kalimin e çështjes në Kolegjet e Bashkuara për unifikimin e praktikës gjyqësore.

KOLEGJET E BASHKUARA TË GJYKATËS SË LARTË

pasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Arjana Fullani dhe Guxim Zenelaj; dhe pasi e biseduan çështjen në tërësi,

V Ë R E J N Ë


1. Nga shqyrtimi i akteve në dosje rezulton se paditësi Syl Hysaj i është drejtuar gjykatës me kërkesëpadi në vitin 2005, me anë të së cilës ka kërkuar të detyrohet i padituri Kadri Hysa për të liruar sipërfaqen e truallit prej 80 m2, të cilën ia ka zënë me ndërtim. Në mbështetje të kërkesëpadisë, paditësi ka paraqitur prova shkresore si aktin nr.111 të marrjes së tokës në pronësi dhe çertifikatën datë 20.11.2003 për vërtetimin e pronësisë të lëshuar nga Z.V.R.P.P. Shkodër.

2. Në prapësim të padisë, i padituri Kadri Hysa ka paraqitur një deklaratë dore për shitje toke truall ku shitës figuron paditësi Syl Hysaj dhe blerës i padituri Kadri Hysa, me anë të së cilës ka pretenduar se është në kushtet e fitimit të pronësisë së tokës në fjalë me parashkrim fitues, në bazë të neni 168 të Kodit Civil.

3. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Shkodër, me vendimin nr.2058, datë 09.11.2005, ka pranuar kërkesë-padinë duke detyruar të paditurin Kadri Hysa që t’i dorëzojë me shpenzimet e veta paditësit Syl Hysaj sipërfaqen prej 70.7 m2 të ndodhur në pasurinë nr.240/3, ndodhur në zonën kadastrale nr.2749, në fshatin Myselim.

3.1. Në pranimin e padisë gjykata arsyeton: “Për sa i përket vlerësimit të fuqisë provuese të deklaratës së paraqitur nga i padituri Kadri, gjykata mban parasysh faktin që në deklaratë data dhe shkrimi i saj kanë ndryshime pasi dallohet qartë që nuk janë shkruar në të njëjtin moment (sepse ndryshon boja e shkrimit), fakti që nënshkrimi i saj u kundërshtua nga paditësi dhe nga ana e të paditurit nuk u provua origjinaliteti i kësaj deklarate. Duke marrë në tërësinë e tyre këto rrethana, gjykata çmon se kjo deklaratë nuk ka fuqi provuese për të provuar faktin që nga pala paditëse t’i jetë shitur të paditurit në vitin 1994 sipërfaqja objekt konflikti.

60

Pretendimi tjetër i të paditurit Kadri se ka mospërputhje midis sipërfaqes të paraqitur në çertifikatën e pronësisë, ku prona e paditësit rezulton që të ketë një sipërfaqe prej 1700 m 2

me sipërfaqen që rezulton nga akti i marrjes së tokës në pronësi, ku sipërfaqja rezulton që të jetë 1200 m2, nuk merret parasysh nga gjykata pasi vetë i padituri nuk kundërshton pronësinë e paditësit Syl, por pretendon që sipërfaqen objekt konflikti e ka fituar me parashkrim fitues me titull që rrjedh nga paditësi Syl Hysaj ... Paditësi Syl Hysaj provon që është pronar i kësaj sipëfaqje, fakt ky që provohet nga çertifikata e pronësisë ... nr.240/3 ... i padituri sipërfaqen në fjalë e mban pa asnjë titull ...”.

4. Gjykata e Apelit Shkodër, me vendimin nr.181, datë 23.04.2007, ka ndryshuar vendimin e gjykatës së shkallës së parë dhe ka rrëzuar padinë.

4.1. Në ndryshimin e vendimit të gjykatës së shkallës së parë, gjykata e apelit arsyeton: “Paditësi Syl pohoi para trupit gjykues ... se i padituri i’a ka zënë truallin me ndërtim në vitin 1994. Kjo do të thotë se paditësi Syl e ka humbur posedimin e truallit që kërkon t’i kthehet që në vitin 1994. Në maj të vitit 2005 kur paditësi i është drejtuar gjykatës me kërkesëpadi, kishin kaluar 10 vjet që ai kishte humbur posedimin e truallit ku i padituri kishte ndërtuar dyqanin qysh në vitin 1994... paditësit Syl Hysaj i është shuar e drejta e padisë për kërkimin e sendit bazuar në nenin 296 të K.C. dhe nuk mund ta realizojë me anë të gjykatës (neni 112 i K.C.). Trupi gjykues ... nuk e gjen të bazuar pretendimin e paditësit Syl Hysaj se afati i parashkrimit të padisë fillon nga data 20.11.2003, që ai ka regjistruar tokën në Z.R.P.P. Shkodër”.

5. Kundër vendimit nr.181, datë 23.04.2007 të Gjykatës së Apelit Shkodër ka ushtruar rekurs paditësi Syl Hysaj, duke kërkuar prishjen e vendimit nr.181, datë 23.04.2007 të Gjykatës së Apelit Shkodër dhe lënien në fuqi të vendimit nr.2058, datë 09.11.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Shkodër.

6. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.Regj. Themeltar 01363/07, datë 06.05.2010, ka vendosur: “Kalimin e çështjes në Kolegjet e Bashkuara për unifikimin e praktikës gjyqësore”.

6.1. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, pasi citon nenet 112, 113, 114, 119, 168, 191 dhe 349 të Kodit Civil, parashtron: Në vështrim të neneve të përmendura më sipër, si dhe të gjitha rregullave të tjera të përgjithshme të parashikuara në Kreun I të K.C. “Mbi parashkrimin e padisë ...”, ashtu dhe në Titullin VII të K.C. “Mbi mbrojtjen e pronësisë”, si dhe qëndrimit të mbajtur nga doktrina se padia e rivendikimit i nënshtrohet parashkrimit shues si çdo padi tjetër me karakter pasuror sipas rregullave të përgjithshme të K.C., apo që padia e rivendikimit dhe padia mohuese kanë karakter real, janë padi reale, në kuptimin që ato megjithëse drejtohen kundër personit (cënuesit), kanë për objekt të drejtpërdrejtë sendin, d.m.th. ekzekutimi në këto padi synon drejtpërsëdrejti sendin në duart e cilitdo që të ndodhet, ka praktikë të pa unifikuar në raport me këtë çështje.

Ka praktikë të Gjykatës së Lartë që njeh parashkrimin shues për padinë e rivendikimit. Bazuar në këtë qëndrim janë rrëzuar paditë e rivendikimit si të parashkruara meqë ka kaluar afati 10 vjeçar i përcaktuar në ligj.

Ka po kështu edhe vendime të tjera që e pranojnë se padia e rivendikimit nuk parashkruhet, por këto vendime përgjithësisht nuk e kanë të arsyetuar këtë qëndrim.

Ky Kolegj vëren se në rrethanat konkrete të çështjes në shqyrtim, në funksion të zgjidhjes së saj, si dhe duke u nisur nga fakti që në praktikën tonë gjyqësore mbahen qëndrime të ndryshme dhe të kundërta në lidhje me këtë çështje, është vendi për të bërë një interpretim të drejtë të normave të Kodit Civil lidhur me parashkrimin e padisë së kërkimit të sendit.

61

Nisur nga sa më sipër, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë çmon se është vendi për të kaluar çështjen për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara për njehsimin e praktikës gjyqësore, duke shtruar për zgjidhje këtë problem:

“Duke u nisur nga natyra e padisë së rivendikimit si dhe nga karakteristikat e veçanta të së drejtës së pronësisë, a është padia e rivendikimit një padi e parashkrueshme apo jo”?

Ligji i zbatueshëm

7. Dispozitat e Kodit Civil në të cilat është parashikuar:7.1. Neni 112 i K.Civil: “E drejta e padisë që nuk është ushtruar brenda afatit

të caktuar në ligj, shuhet dhe nuk mund të realizohet më me anë të gjykatës ose të organit tjetër kompetent”.

7.2. Neni 113§1 i K.Civil: “Nuk parashkruhen: a) Padia për rivendosjen ose mbrojtjen e një të drejte vetjake jo pasurore, përveç përjashtimeve të caktuara në ligj; b) Paditë e njohjes; c) Padia e pjesëtimit midis bashkëpronarëve; d) Padia për kthimin e shumave të depozituara në bankë; e) Paditë e tjera të parashikuara në dispozita ligjore të veçanta”.

7.3. Neni 114 i K.Civil: “Kur në ligj nuk është parashikuar ndryshe, parashkruhen brenda dhjetë vjetëve të gjitha paditë midis personave juridikë, midis këtyre dhe personave fizikë, si dhe midis vetë personave fizikë”.

7.4. Neni 119 i K.Civil: “Për kërkimin e sendit parashkrimi i padisë fillon nga dita kur pronari ka marrë ose duhej të merrte dijeni për cënimin dhe cënuesin e të drejtës së tij”.

7.5. Neni 140 i K.Civil: “Afati prekluziv i plotësuar merret parasysh nga gjykata ose arbitrazhi kompetent me nismën e vet, edhe pa u kërkuar nga pala e interesuar”.

7.6. Neni 149 i K.Civil: “Pronësia është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendet, brenda kufijve të caktuar nga ligji”.

7.7. Neni 168 i K.Civil: “Personi që ka fituar me mirëbesim një send, në bazë të një veprimi juridik për kalimin e pronësisë dhe që nuk është i ndaluar nga ligji, bëhet pronar i këtij sendi pas një posedimi të pandërprerë prej pesë vjetësh kur sendi është i luajtshëm dhe prej dhjetë vjetësh kur ai është i paluajtshëm.

Kur posedimi nuk është me mirëbesim, afatet e posedimit të pandërprerë dyfishohen. Posedimi konsiderohet i pandërprerë edhe kur fituesi i sendit ia ka dhënë posedimin një personi tjetër.

Nuk mund të fitohet me parashkrim fitues një send që është pronë publike e patjetërsueshme”.

7.8. Neni 169 i K.Civil: “Personi që ka poseduar qetësisht e pa ndërprerje, duke u sjellë sikur të ishte pronar për njëzet vjet në një pronë të paluajtshme, bëhet pronar i saj”.

7.9. Neni 296 i K.Civil: “Pronari ka të drejtë të ngrejë padi për të kërkuar sendin e tij nga çdo posedues ose mbajtës. Këtë të drejtë e ka edhe çdo bashkëpronar për sendin e përbashkët, me qëllim që ai t'u dorëzohet gjithë bashkëpronarëve”.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës të Lartë vlerësojnë

8. Se për zgjidhjen e çështjes, nëse padia e rivendikimit i nënshtrohet ose jo parashkrimit shues, krahas dispozitave të Kodit Civil që rregullojnë të drejtën e pronësisë dhe institutet e tjera që lidhen me këtë të drejtë, të marrin në konsideratë:

(i) Karakteristikat, natyrën juridike dhe rëndësinë e pronësisë si marrëdhënie shoqërore, si dhe veçoritë e sjelljes së personave ndaj sendeve objekt pronësie;

62

(ii) kuptimin dhe veçoritë e padisë si mjeti kryesor për mbrojtjen dhe rivendosjen gjyqësisht të të drejtave civile të shkelura;

(iii) kuptimin, elementët dhe karakteristikat thelbësore të institutit të parashkrimit shues; të përbashkëtat dhe dallimet midis këtij instituti dhe instituteve të parashkrimit fitues dhe prekluzivitetit, si dhe fushën e zbatimit të tyre; (iv) traditën juridike shqiptare në lidhje me këto institute.

9. Pronësia është një institut qëndror i së drejtës civile. Nga ana tjetër, e drejta e pronësisë është një nga të drejtat themelore, të garantuara në dispozitat kushtetuese dhe në aktet ndërkombëtare të pranuara nga shteti shqiptar.

10. Karakteri dhe përmbajtja e së drejtës së pronësisë në kuptimin juridiko-civil është sanksionuar në nenin 149 të Kodit Civil, sipas të cilit “Pronësia është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendet, brenda kufijve të caktuar nga ligji”. Nga kjo dispozitë, si dhe nga përmbajtja e neneve 296, 302, 304 të Kodit Civil rezulton se posedimi, gëzimi dhe disponimi janë tre tagrat (pushtetet) kryesore të pronarit.

11. Ligji detyron të gjithë të tretët të mos kryejnë veprime të cilat cënojnë tagrat e pronarit, pra që pengojnë pronarin në ushtrimin e lirë të posedimit, gëzimit dhe disponimit mbi sendet e tij.

12. Pronësia si e drejtë subjektive ka karakter: pasuror, absolut, real, të qëndrueshëm dhe të vazhdueshëm. Objekt i së drejtës së pronësisë janë sendet. Mbajtësi i së drejtës së pronësisë ka si të detyruar një numër të pakufizuar personash dhe e realizon të drejtën e tij pa ndërmjetësinë e personave të tjerë dhe ka të drejtë të kërkojë sendin nga çdo posedues apo mbajtës i paligjshëm, qoftë ai dhe me mirëbesim. E drejta e pronësisë nuk ka mbarim në kohë, nuk merr fund me kalimin e një afati të caktuar, pronari në mënyrë të vazhdueshme dhe të përhershme realizon të drejtën e tij të pronësisë mbi sendin duke gëzuar dhe disponuar lirisht atë, brenda kufijve të caktuar nga ligji. Gjithashtu, e drejta e pronësisë e pronarit mbi sendin është e pavarur nga të tretët. Vullneti i të tretëve nuk ka rëndësi për pronarin.

13. Kur pushtetet që pronari ka mbi sendin i kundërshtohen apo i cënohen nga të tretët, tërësisht apo pjesërisht, ligji i ka njohur pronarit të drejtën për të përdorur mjetet e mbrojtjes, midis të cilëve kryesori është padia.

14. Në vlerësim të së drejtës së padisë në kuptimin material, paraprakisht Kolegjet e Bashkuara evidentojnë se padia është mjet juridik për mbrojtjen e së drejtës subjektive dhe si e tillë nuk duhet ngatërruar me vetë të drejtën subjektive. Padia është garanci ligjore për mbrojtjen e së drejtës subjektive. E drejta e padisë në kuptimin material është një e drejtë që i jepet mbajtësit të së drejtës subjektive që, në rast cënimi ose mohimi të kësaj të drejte, të rivendosë atë duke i’u drejtuar gjykatës.

15. Në teorinë e së drejtës civile është pranuar se e drejta subjektive “...është mundësia juridike e mbajtësit të së drejtës subjektive për të kryer vetë veprime të caktuara si dhe mundësia për të kërkuar nga personi i detyruar kryerjen ose moskryerjen e veprimeve të caktuara, mundësi kjo e garantuar me mundësinë për të kërkuar, në rast nevoje, mbrojtje shtetërore, me qëllim që mbajtësi i së drejtës subjektive të kënaqë interesat e tij të ligjshme”.

15.1. Rastet e humbjes të së drejtës subjektive janë të përcaktuara shprehimisht në ligj.

16. Për rastin në shqyrtim, Kolegjet e Bashkuara do të kufizohen vetëm në padinë e rivendikimit apo të kërkimit të sendit (actio rei vindicatio), parashikuar nga neni 296 i Kodit Civil.

16.1. Në thelb, padia e rivendikimit është padia e pronarit jo posedues ndaj poseduesit jo pronar. Kjo padi ka për qëllim: a) njohjen e së drejtës së pronësisë të paditësit mbi sendin e rivendikuar dhe b) detyrimin e të paditurit t’i kthejë paditësit sendin e rivendikuar.

63

16.2. Njohja e pronësisë së paditësit është kusht i domosdoshëm për pranimin e kërkimit të paditësit. Karakteri njohës i kësaj padie rezulton nga vetë natyra e saj. Ky karakter i përgjigjet padisë së njohjes (pozitive), që sipas nenit 113/b të Kodit Civil nuk i nënshtrohet parashkrimit.

16.3. Padia e rivendikimit është padi reale dhe me të mbrohet e drejta e pronësisë mbi sendet individualisht të përcaktuara, qofshin të paluajtshme apo të luajtshme.

17. Në lidhje me zgjidhjen e çështjes nëse kjo padi i nënshtrohet ose jo parashkrimit shues, paraprakisht parashtrojmë se:

17.1. Në nenin 112 të Kodit Civil parashikohet se “E drejta e padisë që nuk është ushtruar brenda afatit të caktuar në ligj, shuhet dhe nuk mund të realizohet me anë të gjykatës ose të organit tjetër kompetent”.

17.2. Nga përkufizimi i dhënë në këtë dispozitë del në pah natyra juridike e institutit të parashkrimit, funksionet e tij, duke u dhënë në mënyrë sintetike karakteristikat e përgjithshme dhe kushtet thelbësore të parashkrimit shues.

18. Në zgjidhjen e çështjes objekt gjykimi argumenti ligjor i Kolegjeve të Bashkuara do të ketë si pikënisje këtë përkufizim. Nga përmbajtja e kësaj dispozite tregohet se parashkrimi i padisë përmban kurdoherë dy kushte ose elemente thelbësorë: a) kalimin e një periudhe kohe të caktuar dhe b) mosveprimin e titullarit për të ushtruar këtë të drejtë gjatë kësaj kohe. Kushti i parë përbën atë që quhet afat i parashkrimit të padisë dhe kushti tjetër konsiston në mosveprimin e titullarit të së drejtës në rastet kur ai mund dhe duhej të vepronte.

19. Elementi thelbësor i parashkrimit nuk është kalimi i kohës në vetvete, por është mos veprimi/pasiviteti i titullarit të së drejtës për të mbrojtur, brenda kohës së caktuar nga ligji, të drejtën e tij të cënuar ose të mohuar.

20. Qëndrimi jo konseguent i jurisprudencës në lidhje me parashkrimin ose jo të padisë së rivendikimit janë rrjedhojë e mungesës së një dispozite konkrete në legjislacionin tonë, e cila në mënyrë të shprehur të përcaktonte karakterin e pa parashkrueshëm të padisë së kthimit të sendit.

21. Por, mungesa e një dispozite konkrete në lidhje me parashkrimin ose jo të padisë së rivendikimit nuk do të thotë a priori se kjo padi, referuar nenit 114 të Kodit Civil është e parashkrueshme.

22. Në pranimin ose jo të parashkrimit të kësaj padie duhen parë në harmoni tërësia e dispozitave ekzistuese të Kodit Civil dhe karakteristikat që përmban e drejta e pronësisë, rëndësia që ka e drejta e pronësisë, natyra e saj ekonomike dhe juridike.

23. Arsyet e paparashkrueshmërisë të kësaj padie gjenden në vetë natyrën juridike të pronësisë. Kjo, e parë në harmoni dhe me institutin e parashkrimit shues dhe fitues, dhe veçanërisht me prekluzivitetin që, është pranuar si institut më vete në legjislacionin tonë.

24. Duke mënjanuar qëndrimet e ndryshme në lidhje me debatin nëse ka kategori të drejtash që nuk i nënshtrohen parashkrimit shues apo ka vetëm shkaqe parashkrimi që mund të kenë vend si në kategorinë e të drejtave pasurore ashtu dhe në kategorinë e të drejtave personale, Kolegjet e Bashkuara e gjejnë me vend të parashtrojnë se kriteri kryesor dhe i pa kundërshtuar për kategorizimin e të drejtave është përmbajtja e tyre; janë veçoritë e përbashkëta të një grupi të drejtash që i dallojnë ato nga një grup tjetër të drejtash, të cilat kanë gjithashtu tipare të përbashkëta por të ndryshme nga ato të parat.

24.1. Kështu, përmbajtja e një kategorie të drejtash, me qëllim që t’u shërbehet më mirë interesave sociale dhe individuale, lejon dhe kërkon, si rregull, veprimin e parashkrimit, ndërsa përmbajtja e një tjetre përgjithësisht nuk e lejon, përveç kur interesat e qëndrueshmërisë së një marrëdhënie juridike kërkojnë që ndonjëra nga të drejtat e kësaj kategorie të ushtrohet brenda afatit të caktuar nga ligji, brenda afatit të parashkrimit.

64

24.2. Ka dy lloje padish që nuk parashkruhen: a) Ato për të cilat ligji thotë që nuk parashkruhen; b) ato padi që nga natyra e tyre nuk e pranojnë parashkrimin. Shembull tipik i rastit të dytë, për të cilin praktika gjyqësore ka qenë konseguente, është rasti i padisë mohuese e cila, ndonëse nuk përmendet askund në ligj si padi që nuk parashkruhet, pranohet prej të gjithëve si e pa parashkrueshme për shkak të natyrës së saj.

24.3. Paparashkrueshmëria e së drejtës së padisë për kërkime pasurore përbën përjashtimet nga rregulli (neni 113 K.Civil), një ndër të cilat, pavarësisht se nuk gjendet shprehimisht në ligj, është dhe padia e rivendikimit.

25. Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se mos ushtrimi i padisë për të mbrojtur një të drejtë nuk duhet njehsuar me mos ushtrimin e të drejtës së përdorimit të sendit. Mungesa e ushtrimit të së drejtës së përdorimit të sendit nga titullari mund të krijojë rrethana që një person tjetër të fitojë në mënyrë origjinare pronësinë mbi këtë send, por jo të passjellë shuarjen e së drejtës së padisë.

25.1. Mospërdorimi i sendit nga pronari është shprehje e lirisë që i njihet atij, është një manifestim i gjerësisë së tagrave që i përkasin pronarit.

25.2. Edhe nëse sendi objekt pronësie nuk përdoret, ky mos përdorim është një manifestim i vullnetit të pronarit. Pra, edhe mos përdorimi i sendit është pjesë e tagrave të pronarit. Ndërkohë, parashkrimi i padisë ka si qëllim realizimin e një interesi të caktuar: çlirimin e debitorit nga detyrime të vjetra, shpesh herë të harruara apo shumë të vështira për t’u provuar, çka nuk është rilevante për të drejtën e pronësisë për shkak të karakteristikave të saj të përmendura më sipër.

25.3. Për nga karakteri, parashkrimi i shtrin efektet e veta kryesisht në një marrëdhënie juridike dypalëshe relative, ku në fakt një subjekt mund të favorizohet duke mos u detyruar forcërisht të përmbushë atë. Instituti i parashkrimit është vendosur në favor të debitorit, për ta mbrojtur atë nga paditë e vjetra dhe vështirësitë e të provuarit.

25.4. E ndryshme është situata në rastin e pronësisë. Pronësia, si marrëdhënie absolute, është e drejtuar erga omnes dhe në këtë marrëdhënie nuk qëndron një “i kundër-interesuar” (me përjashtim të rastit të parashkrimit fitues), një subjekt që mund të favorizohet nga parashkrimi.

Nëse do të pranonim që padia e rivendikimit parashkruhet, mund të vendoseshim para situatës kur pronari (i njohur si i tillë) të mos kishte mundësi të ushtronte të drejtat e tij mbi sendin për shkak të kalimit të afatit, ndërsa poseduesit të sendit (i paligjshëm dhe madje edhe në keqbesim) do t’i krijohej mundësia për ta gëzuar i qetë sendin, i pa shqetësuar nga pronari, i cili, sikurse thamë, do të ishte në pamundësi për të vepruar për shkak të kalimit të afatit të parashkrimit shues. Madje, në këtë mënyrë poseduesit të paligjshëm do t’i krijohej, në mënyrë absurde, edhe mundësia për t’u bërë pronar i sendit me kalimin e afateve të parashkrimit fitues pa titull (neni 169 i K.Civil).

E drejta, e interpretuar në këtë mënyrë, do të dilte jashtë qëllimit të saj, do të çonte në pasoja që vijnë ndesh me vetë funksionin e saj.

Është e qartë, pra, që interpretimi i së drejtës (normës, parimit, institutit, etj.,) duhet bërë në përputhje me qëllimin e së drejtës dhe në përmbushjen e funksioneve bazë të saj [siç është siguria dhe drejtësia].

26. Pavarësisht se nuk ka ndonjë normë juridike ku të jetë formuluar shprehimisht se padia e rivendikimit është e pa parashkrueshme, sikurse është parashikuar në legjislacionin francez1 dhe në atë italian2 apo për padinë e kërkimit të trashëgimit3, në vështrim të tërësisë së

1 Neni 2227 i Kodit Civil Francez2 Neni 948§3 i Kodit Civil Italian3 Neni 351 i Kodit Civil Shqiptar, viti 1994

65

dispozitave që rregullojnë pronësinë dhe institute të tjera të së drejtës civile dhe faktorëve që formësojnë përmbajtjen e tyre, nuk mund të pranohet se kjo padi është e parashkrueshme.

27. Në literaturën juridike civile dhe në jurisprudencën, pas miratimit të Kodit Civil të vitit 1929, në interpretim të nenit 2034 të këtij Kodi, ka qenë pranuar dallimi midis së drejtës së zotnimit (të drejtës së pronësisë) dhe të drejtave të tjera reale në lidhje me parashkrimin shues.1

27.1. Sipas kësaj praktike të drejtat e tjera reale, që njihen si iura in re aliena (të drejtat e të tjerëve mbi një send të huaj), përveç së drejtës së pronësisë, mund të humbasin me parashkrim shues. Kjo për shkak se të drejtat reale që kufizojnë të drejtën e pronësisë janë në kundërshtim me gjendjen normale të pronësisë, e cila normalisht duhet të jetë e pakufizuar dhe ekskluzive.

27.2. Sipas nenit 2034 të Kodit Civil të vitit 1929 të drejtat reale mbi sendin e tjetrit (usufrukti, servituti) shuheshin me kalimin e 30 vjetëve. Por nuk mund të bëhet i njëjti arsyetim edhe për të drejtën e pronësisë, kur pronari e ka lënë pronën në dorë të një personi tjetër për një kohë të gjatë. Në këto raste pronari mund të humbasë pronësinë e vet vetëm për shkak se personi tjetër fiton të drejtën e pronësisë mbi pronën me parashkrim fitues. Kjo për arsye se e drejta e pronësisë nuk mund të humbasë nga mospërdorimi, edhe sikur pronari të mos ta ketë përdorur sendin e vet për një kohë të gjatë. Pronari nuk e humbet të drejtën e ushtrimit të padisë së rivendikimit derisa i padituri nuk e ka fituar pronësinë me parashkrim fitues.

28. I njëjti qëndrim ligjor mbahet dhe në Kodin Civil në fuqi. Të drejtat reale mbi sendin e tjetrit mund të humbasin me parashkrim shues.2

29. Në vijim të argumentit të mësipërm dhe në referencë të legjislacionit civil në fuqi, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se paparashkrueshmëria e padisë së rivendikimit buron nga karakteri i përhershëm dhe i qëndrueshëm i pronësisë, që do të thotë se pronësia mbetet e tillë edhe kur ndodhet në posedimin e çdo personi të tretë, që nuk e ka fituar pronësinë nëpërmjet veprimeve juridike të tjetërsimit apo me ndonjë mënyrë tjetër të ligjshme.

30. Në një vështrim krahasues dhe interpretim të dispozitave mbi parashkrimin dhe disa instituteve të tjera të së drejtës civile, Kolegjet e Bashkuara evidentojnë se:

30.1. Mënyrat e fitimit të pronësisë janë njëkohësisht dhe mënyra të humbjes së pronësisë. Kjo situatë nuk duhet konfonduar me situatën kur është plotësuar afati i parashkrimit shues për padi të caktuara.

30.2. Parashkrimi fitues (me titull ose pa titull) është një nga mënyrat e fitimit të pronësisë, parashikuar në nenet 168 dhe 169 të Kodit Civil. Nëse janë plotësuar kushtet e përcaktuara në këto dispozita, padia e rivendikimit rrëzohet, jo për shkak të parashkrimit shues, por pasi kjo mënyrë fitimi pronësie përbën shkakun ligjor që pronari i mëparshëm i sendit humbet të drejtën e tij të pronësisë mbi sendin.

30.3. Edhe në rastet kur një person nuk e përdor sendin për një periudhë mbi 20 vjet dhe pronësinë mbi këtë send e fiton një person tjetër për shkak të plotësimit të kushteve të përcaktuara në nenin 169 të Kodit Civil, personi i parë e ka humbur pronësinë e tij mbi sendin jo për shkak të parashkrimit shues, ose për shkak të mospërdorimit të sendit mbi 20 vjet, por për shkak se pronësinë mbi këtë send e ka fituar personi tjetër me anë të parashkrimit fitues.

31. Në argumentim sa më sipër, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se në raste të tilla nuk është parashkrimi i së drejtës së padisë shkaku i rrëzimit të padisë, por është fakti se paditësi ka humbur të drejtën e tij të pronësisë për shkak se i padituri ka fituar të drejtën e pronësisë mbi sendin me parashkrim fitues.

1 Baltasar Benusi “Komentar i Kodit Civil: Sendet, Zotënimi dhe Modifikimet e tija” faqe 88 2 Neni 293/b i K.Civil: “Servitutet shuhen:...b) Kur nuk përdoret për më shumë se dhjetë vjet”.

66

32. Në zgjidhje të drejtë të çështjes në shqyrtim nuk mund të anashkalohet dhe padia mohuese (actio negatoria), parashikuar nga neni 302 i Kodit Civil.

32.1. Në legjislacionin civil, sikurse kemi përmendur edhe më sipër, nuk ka ndonjë dispozitë ligjore ku të jetë përmendur se padia mohuese nuk parashkruhet, por kjo del nga vetë natyra e saj. Edhe kjo padi është padi reale dhe ka për qëllim të mbrojë tagrat e pronarit (posedues) dhe bazohet në një cenim me karakter vazhdues.

32.2. Rregulli i pranuar për padinë mohuese si padi e pa parashkrueshme gjen zbatim mutatis mutandis edhe për padinë e rivendikimit. Nisur nga fakti se padia e rivendikimit synon të mbrojë pronësinë në tërësi, tagrat e pronarit, ndër të cilat atë të posedimit që i është hequr pronarit dhe, sado e largët që të jetë koha që ka filluar cënimi i kësaj tagre, derisa ky cënim vazhdon, kjo padi mund të ngrihet në çdo kohë sepse as që mund të bëhet fjalë për parashkrimin e saj, për shuarjen e së drejtës së pronësisë.

33. Prirja e pronësisë për të mos u kufizuar në kohë nga mos përdorimi i sendit, ka ngjashmëri, duke mos u njehsuar plotësisht, dhe me përcaktimet e bëra në nenin 351 të Kodit Civil ku është parashikuar se: “Padia për kërkimin e trashëgimit nuk parashkruhet, përveç efekteve të parashkrimit fitues për sende të veçuara” .

33.1. Mbajmë parasysh këtu se padia e kërkimit të trashëgimit, kur objekt kërkimi janë sende të individualizuara është shumë e ngjashme dhe ka të gjitha karakteristikat e padisë së kthimit të sendit. Dallimet ekzistojnë vetëm në kërkesat për t’u legjitimuar aktivisht (paditësi duhet të jetë pronar me titull trashëgimor) dhe pasivisht (i padituri duhet të mbajë sendin si trashëgimtar, por pa qenë i tillë).

Në gjithçka tjetër bëhet fjalë për kthimin e sendit nga poseduesi jo pronar (trashëgimtari aparent) tek pronari jo posedues (pronari me titull trashëgimor).

34. Në argument të këtij opinioni ligjor është dhe parashikimi në legjislacionin tonë civil i Prekluzivitetit (Dekadencës së të drejtave).1 Pranimi i prekluzivitetit si institut i mëvetësuar nga parashkrimi shues konsolidon qëndrimin se e drejta subjektive nuk shuhet me plotësimin e afatit të parashkrimit, parashikuar nga neni 114 i Kodit Civil.

34.1. Ndryshe nga legjislacioni civil dhe qëndrimi i mbajtur nga teoria dhe jurisprudenca e mëparshme, me përfshirjen e këtij instituti të së drejtës në Kodin Civil dallohet përfundimisht efekti juridik i parashkrimit si shues i së drejtës së padisë me efektin juridik të prekluzivitetit si shues i së drejtës subjektive.

34.2. Prekluziviteti shuan të drejtën subjektive të personit, ai nuk i referohet të drejtës së padisë. Situata ngatërrohet për shkak se me humbjen e së drejtës subjektive, nuk mund të ngrihet padi për një të drejtë që nuk ekziston më, ose po u ngrit kjo padi rrëzohet. Ndërsa, në qoftë se i referohemi parashkrimit të padisë, ky është një institut (fakt juridik me pasoja shuese), që i referohet në mënyrë strikte humbjes të së drejtës së padisë dhe nuk ka të bëjë me të drejtën subjektive si të tillë. Madje, referuar rregullimit të nenit 125 të Kodit Civil, që afati i kaluar i parashkrimit të sjellë pasojën, pra humbjen e së drejtës së padisë, ai duhet, që gjithashtu të jetë i shoqëruar dhe me pretendimin e kalimit të këtij afati nga pala në favor të së cilës është vendosur ky afat.

35. Në lidhje me nenin 119 të Kodit Civil, Kolegjet e Bashkuara nuk konstatojnë kundërshti midis kësaj dispozite dhe paparashkrueshmërisë së padisë së kthimit të sendit. Në këtë dispozitë përcaktohet momenti i fillimit të ecjes së parashkrimit të padisë për kërkimin e sendit, që përkon me ditën “kur pronari ka marrë ose duhej të merrte dijeni për cënimin dhe cënuesin e së drejtës së tij”. Ekzistenca e një dispozite të përgjithshme me këtë formulim nuk do të thotë a priori se padia e kërkimit të sendit është e parashkrueshme. Sikundër u argumentua më, lart në rastin e kësaj padie kjo dispozitë nuk gjen zbatim. Gjithashtu, i njëjti formulim konstatohet edhe në nenin 122 të Kodit Civil, por padia e kërkimit të trashëgimit

1 Nenet 137-140 të Kodit Civil67

nuk i nënshtrohet afateve të parashkrimit shues, përveç efekteve të parashkrimit fitues për sende të veçuara (neni 351 i K.Civil).

36. Në argument të këtyre konkluzioneve, Kolegjet e Bashkuara ritheksojnë: (i) e drejta e pronësisë është një e drejtë absolute, e pa kufizuar në kohë dhe ushtrohet

nga titullari në çdo kohë. Të pranosh që e drejta e pronësisë humbet me anë të parashkrimit shues do të thotë që ushtrimit të kësaj të drejte t’i vesh kufij kohorë dhe ta kufizosh të drejtën e pronarit me kufij të caktuar kohorë, gjë që do të vinte në kundërshtim me konceptin e vetë të drejtës së pronësisë.

(ii) E drejta e pronësisë është një e drejtë me karakter të qëndrueshëm dhe të vazhdueshëm, çka do të thotë se ajo ekziston në çdo kohë dhe mos gëzimi i sendit nga pronari apo mos ushtrimi i kësaj të drejte për një periudhë të caktuar nga pronari, pavarësisht nga periudha, nuk sjell shuarjen e të drejtës së pronësisë.

(iii) një argument i vlerësueshëm që pronësia nuk shuhet me anë të parashkrimit shues është dallimi midis këtij instituti, si fakt juridik i kategorisë së ngjarjeve, i cili sjell humbjen e së drejtës së padisë dhe parashkrimit fitues si mënyrë e fitimit të pronësisë. Parashkrimi fitues në kushtet e përcaktuara në ligj mund të sjellë lindjen ose fitimin e së drejtës së pronësisë, ndërsa parashkrimi shues për asnjë rast dhe për asnjë arsye nuk mund të sjellë humbjen e së drejtës së pronësisë, sepse ai është lidhur ngushtë (në fushën e së drejtës civile) me humbjen e të drejtës së padisë dhe jo me humbjen e së drejtës së pronësisë (me të drejtën subjektive).

37. Sikundër më sipër, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se paparashkrueshmëria e padisë së rivendikimit ka kuptimin që ajo mund të ngrihet kurdoherë pavarësisht nga periudha që ka kaluar që nga çasti kur pronari i sendit nuk e ushtron posedimin mbi të, dhe aq kohë sa e drejta e pronësisë mbi këtë send të mos ketë kaluar për ndonjë shkak tjetër ligjor tek ndonjë subjekt tjetër, si në rastin e parashkrimit fitues. Referuar çështjes, dhe për nevojat e zgjidhjes së saj, mjaftohemi me konstatimin e qënies së një mundësie të tillë, duke mos i hyrë diskutimit të kushteve që duhet të plotësohen për fitimin e pronësisë me parashkrim fitues me titull apo pa titull.

37.1. Paparashkrueshmëria e padisë së rivendikimit, gjithashtu e ka burimin në faktin se pushteti që përbën elementin bazë të së drejtës subjektive të pronësisë, ashtu siç është përkufizuar kjo e drejtë në nenin 149 të Kodit Civil përjashton çdo pushtet të njëjtë me këtë që ka për objekt të njëjtin send.

38. Këto arsye janë plotësisht të mjaftueshme për të vlerësuar se padia e rivendikimit nuk i nënshtrohet parashkrimit shues. “Da lege lata” ky qëndrim duhet pranuar sepse në themel merr parasysh kushtet objektive sociale, i përshtatet më mirë natyrës juridike të së drejtës së pronësisë dhe nuk vjen në kundërshtim me nenet 112, 114 dhe 149 të Kodit Civil. Megjithatë “da lege ferenda”, kur në legjislacion nuk ka ndonjë dispozitë që të parashikojë shprehimisht parashkrimin ose jo të padisë së rivendikimit, nisur nga konsideratat e mësipërme, vlerësojmë se nuk mund të parashkruhet e drejta e pronarit jo posedues për të kërkuar sendin nga çdo posedues apo mbajtës jo pronar.

39. Sa më sipër, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në përfundimin njehsues se: Padia e kërkimit të sendit, parashikuar nga neni 296 i Kodit Civil, nga natyra e saj është një padi e pa parashkrueshme.

40. Duke i’u kthyer rastit konkret, Kolegjet e Bashkuara evidentojnë se paditësi Syl Hysaj, me pretendimin se është pronar mbi sipërfaqen prej 80 m2 e cila i është zënë me ndërtim nga i padituri Kadri Hysa, bazuar në nenin 296 të Kodit Civil, ka kërkuar dorëzimin e kësaj sipërfaqeje.

41. Nëpërmjet prapësimeve, i padituri Kadri Hysa ka parashtruar se sendin objekt

68

rivendikimi e ka blerë nga paditësi dhe se është në kushtet e fitimit të pronësisë me parashkrim fitues, bazuar në nenin 168 të Kodit Civil. Në vërtetim të këtij pretendimi i padituri ka paraqitur një deklaratë dore për shitje tokë truall, ku shitës figuron paditësi Syl Hysaj dhe blerës i paditur Kadri Hysa.

42. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Shkodër, pasi ka pranuar të provuar se i padituri nuk vërtetoi origjinalitetin e deklaratës së dorës ku mbështet pretendimin se e ka blerës sipërfaqen objekt rivendikimi, ka pranuar padinë me arsyetimin se kjo deklaratë nuk ka fuqi provuese dhe se i padituri sipërfaqen në fjalë e mban pa asnjë titull.

43. Gjykata e apelit ka ndryshuar vendimin e gjykatës së shkallës së parë dhe ka rrëzuar padinë me arsyetimin se paditësi ka humbur posedimin e sendit që në vitin 1994, ndërsa padinë e ka ngritur në vitin 2005, pra tej afatit 10 vjeçar të parashikuar në nenin 114 të Kodit Civil. Në kuptim të nenit 112 të po këtij Kodi paditësit Syl Hysaj i është shuar e drejta e padisë.

44. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, mbështetur në konkluzionin e arritur më lart dhe në shqyrtim të akteve të dosjes gjyqësore, pretendimeve dhe prapësimeve të palëve, vendimeve të gjykatave të faktit dhe shkaqeve të rekursit, vlerëson se vendimi nr.181, datë 23.04.2007 i Gjykatës së Apelit Shkodër është rrjedhojë e zbatimit të gabuar të ligjit dhe për këtë shkak duhet prishur.

45. Kolegjet e Bashkuara e vlerësojnë të gabuar arsyetimin dhe përfundimin e arritur nga gjykata e apelit, sipas së cilës padia objekt gjykimi është e parashkruar.

46. Referuar përfundimit njehsues të mësipërm, sipas të cilit padia e rivendikimit, bazuar në nenin 296 të Kodit Civil, është e pa parashkrueshme, dhe ndodhur në kushtet kur, për rastin në shqyrtim, rrëzimi i padisë është mbështetur vetëm në argumentin se padia është ngritur tej afatit të parashkrimit, pa analizuar në tërësi provat e paraqitura nga palët, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se argumenti i gjykatës së apelit është i pambështetur në ligj.

47. Për arsyet e mësipërme, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se vendimi i gjykatës së apelit duhet të prishet dhe çëshja t’i dërgohet për rishqyrtim po asaj gjykate, me tjetër trup gjykues.

47.1. Në rigjykim, gjykata e apelit, për t’iu dhënë zgjidhje problemeve të mësipërme, në respektim të së drejtave të palëve dhe detyrimeve të tyre që rrjedhin nga procesi gjyqësor civil, “... ka për detyrë që të zhvillojë një proces të rregullt ligjor, nëpërmjet garantimit të zhvillimit të një hetimi të plotë dhe të gjithanshëm, në përputhje me ligjin (neni 14) dhe, duke bërë një “cilësim të saktë të fakteve dhe veprimeve që lidhen me mosmarrëveshjen” ta zgjidhë atë “në përputhje me dispozitat ligjore dhe normat e tjera në fuqi” (neni 16).

47.2. Gjykata t’u bëjë të qartë palëve se është detyrë e secilës prej tyre, që në përputhje me ligjin, të paraqesin dokumentacionin e nevojshëm e provojnë faktet mbi të cilat bazojnë pretendimet për të drejtat që kërkojnë.

Në zgjidhjen e drejtë e ligjore të mosmarrëveshjes, ashtu si palët kanë të drejta, ato kanë dhe detyrime “që rrjedhin prej këtij procesi, në format dhe afatet e parashikuara” në Kodin e Procedurës Civile (neni 3).

47.3. Gjykata e apelit për të garantuar një proces të rregullt ligjor, në mbështetje të neneve 486 e 465 të Kodit të Procedurës Civile, qoftë edhe kryesisht, duke mbajtur parasysh konkluzionet e mësipërme të këtij vendimi njehsues, duhet: (i) të përsërisë hetimin gjyqësor nëpërmjet të cilit të verifikojë e të identifikojë pretendimet e palëve, (ii) të verifikojë të drejtën e pronësisë së pretenduar të paditësit, mënyrën e fitimit të pronësisë, (iii) si dhe pretendimet e palës së paditur në lidhje me plotësimin ose jo të kushteve të kërkuara nga neni 168 i Kodit Civil për fitimin e pronësisë me parashkrim fitues.

69

47.4. Po kështu, në rishqyrtimin e çështjes gjykata e apelit duhet të sqarojë të gjitha rrethanat që lidhen me ligjin e zbatueshëm dhe që kanë rëndësi për zgjidhjen e drejtë të çështjes.

48. Kryerja e veprimeve të mësipërme, si dhe e të tjerave që eventualisht mund të dalin gjatë rigjykimit, do ta lejojnë gjykatën e apelit që, në përputhje me kërkesat e ligjit procedurial e atij material, të mund të arrijë në përfundime të drejta dhe objektive lidhur me zgjidhjen e çështjes.

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të nenit 17 të Ligjit nr.8588, datë 15.03.2000 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë” dhe nenit 485/ç të Kodit të Procedurës Civile,

V E N D O S Ë N

Prishjen e vendimit nr.181, datë 23.04.2007 të Gjykatës së Apelit Shkodër dhe dërgimin e çështjes për rishqyrtim në po atë gjykatë, me tjetër trup gjykues.


Tiranë, më 31.05.2011

MENDIMI I PAKICËS

1. Ne gjyqtarët në pakicë, Arjana Fullani, Majlinda Andrea dhe Medi Bici, kemi mendimin se vendimi nr.181, datë 23.04.2007 i Gjykatës së Apelit Shkodër me të cilin është vendosur: “Ndryshimi i vendimit nr.2058, datë 09.11.2005 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Shkodër dhe rrëzimi i kërkesë padisë” është rrjedhojë e respektimit të ligjit dhe, për këtë shkak, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë duhej ta linin në fuqi.

Pakica vlerëson se qëndrimi i Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë, i cili ka arritur në përfundimin njehsues sipas të cilit padia e rivendikimit, bazuar në nenin 296 të Kodit Civil, është e paparashkrueshme, nuk është në përputhje me parashikimin e qartë të dispozitave të ligjit.

Për të treguar arsyet pse pakica është e mendimit se padia e rivendikimit i nënshtrohet parashkrimit shues duhet që të bëjmë një interpretim të zgjeruar të padisë, padisë së rivendikimit dhe lidhjen e saj me institutet e tjera të së drejtës, siç janë të përcaktuara në dispozitat e Kodit Civil.

70

Padia është mjeti me të cilin mbrohen dhe rivendosen gjyqësisht të drejtat civile të shkelura, si dhe të drejtat që rrjedhin nga marrëdhëniet juridike të punës, familjare, etj....Në vetvete nocioni padi përmban: të drejtën e padisë në kuptimin procedural dhe të drejtën e padisë në kuptimin material. E drejta e padisë në kuptimin procedural nënkupton të drejtën për t’iu drejtuar gjykatës, arbitrazhit ose një juridiksioni të posaçëm. Nga ana tjetër, e drejta e padisë në kuptimin subjektiv të saj përbëhet nga dy mundësi juridike të bartësit të saj dhe konkretisht: ....a) nga mundësia për të kryer veprimet e treguara në normën juridike dhe b) nga mundësia për të kërkuar kryerjen ose moskryerjen e veprimeve të caktuara nga personi i detyruar.

Si një padi e llojit të veçantë, padia e rivendikimit është mjet kryesor juridiko civil për mbrojtjen e së drejtës së pronësisë ndaj çdo cënimi, shkelje, ndërhyrje mbi sendin nga ana e personave të tretë, të cilët krijojnë një gjendje e cila nuk pajtohet me tagrat e pronarit për të poseduar, gëzuar e disponuar sendin (Neni 149 i K.Civil përcakton se “Pronësia është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendet, brenda kufijve të caktuar nga ligji”) . Në thelb, kjo padi synon në kthimin e sendit, i cili i është hequr nga posedimi dhe që posedohet në mënyrë të paligjshme prej dikujt tjetër, nën posedimin e pronarit të ligjshëm (Neni 296 i K.Civil.)

Padia e rivendikimit është një padi reale, e cila megjithëse drejtohet kundër një personi (cënuesit) ka për objekt të drejtpërdrejtë sendin, marrjen e tij prej kujtdo që e ka në posedim. Kusht thelbësor për ngritjen e padisë së rivendikimit është që paditësi të jetë pronar i sendit, personi i cili ka pronësinë mbi sendin në momentin që ngre padinë. Nga kjo rrjedh përcaktimi tjetër se “Padia e rivendikimit është padia e pronarit jo posedues kundër poseduesit jo pronar”.

Prej vitit 1953 e Drejta Civile Shqiptare ka mbajtur qëndrimin se padia e rivendikimit është një padi e cila parashkruhet njësoj si të gjitha paditë e tjera. Për shkak të karakterit ideologjik, legjislacioni i kësaj periudhe, ndonëse pranonte pa mëdyshje parashkrimin e padisë së rivendikimit midis personave fizikë, mbante një qëndrim të ndryshëm në lidhje me padinë e rivendikimit midis personave fizikë e atyre juridikë, si dhe midis personave juridikë.

Ky ndryshim ishte thellësisht ideologjik dhe lidhej me cilësimin e pronës shtetërore (socialiste) si një provë, e cila nuk i nënshtrohej të njëjtit rregullimi si prona private për shkak të cilësive të saj dhe qëllimit të cilit ajo i shërbente.

Kodi Civil i vitit 1994 ndjek të njëjtën traditë në lidhje me parashkrueshmërinë e padive në përgjithësi dhe të padisë së rivendikimit në veçanti. Afati i përgjithshëm për parashkrimin e padive parashikohet në nenin 114 të K.Civil, i cili përcakton se: “Kur në ligj nuk është parashikuar ndryshe parashkruhen brenda dhjetë vjetëve të gjitha paditë midis personave juridikë, midis këtyre dhe personave fizikë, si dhe midis vetë personave fizikë”. Përkundër këtij përcaktimi në nenin 113§1 të K.Civil përcaktohen specifikisht paditë të cilat nuk parashkruhen, duke quajtur si të tilla: “a) Padia për rivendosjen ose mbrojtjen e një të drejte vetjake jopasurore përveç përjashtimeve të caktuara në ligj; b) Paditë e njohjes; c) Padia e pjesëtimit midis bashkëpronarëve; d) Padia për kthimin e shumave të depozituara në bankë; e) Paditë e tjera të parashikuara në dispozita ligjore të veçanta”.

Edhe pakica, siç pranon dhe argumenton me të drejtë shumica, mendon se “mungesa e një dispozite konkrete në lidhje me parashkrimin ose jo të padisë së rivendikimit nuk do të thotë se apriori kjo padi është e parashkrueshme”. Doktrina pranon se pavarësisht mosparashikimit specifik në ligj, për vetë natyrën e tyre, disa padi janë të pa parashkrueshme. Padia mohuese, e cila së bashku me padinë e rivendikimit janë dy paditë kryesore të pronarit të sendit për mbrojtjen e pronësisë, është konsideruar gjithmonë si padi e paparashkrueshme, pavarësisht se kjo karakteristikë e saj nuk ka qenë dhe nuk është specifikuar në një dispozitë të veçantë të Kodit Civil. Duke pranuar këtë parim, nuk mund të mos përmendim ndryshimin

71

kryesor midis këtyre dy padive, ndryshim i cili në pikëpamjen e pakicës, i jep padisë mohuese ato karakteristika të cilat, në ndryshim nga padia e rivendikimit, e bëjnë atë të paparashkrueshme.

Në ndryshim nga padia e rivendikimit, padia mohuese, konsiston në të drejtën e pronarit i cili nuk është zhveshur nga posedimi të kërkojë nga kushdo “............. që e cënon në pronësinë e tij...... të pushojë cënimin dhe të mos përsërisë këtë në të ardhmen, dhe, kur është rasti të shpërblejë dëmet që mund t’i ketë shkaktuar” (neni 302 i K.Civil). Moszhveshja e pronarit nga posedimi i sendit si parakusht për ngritjen e kësaj padie, bën që çdo cënim mbi tagrat e pronarit posedues të konsiderohet cënim me karakter vazhdues e për rrjedhojë ....”sado e largët të jetë koha në të cilën ka filluar cënimi gjersa ky cënim vazhdon ose ka filluar, padia mohuese mund të ngrihet lirisht sepse në këto kushte as që mund të bëhet fjalë për parashkrim shues të saj”.

Për rrjedhojë, në kushtet kur padia e rivendikimit në dallim nga padia mohuese nuk mund të konsiderohet e parashkrueshme për shkak të natyrës së saj si dhe në referim të neneve 113 dhe 114 të K.Civil, pakica mendon se vullneti i legjislatorit për të konsideruar padinë e rivendikimit si padi e cila parashkruhet është shprehur qartësisht, pasi nga njëra anë ai përcakton rregullin e përgjithshëm se të gjitha paditë parashkruhen, me përjashtim të atyre që shprehimisht konsiderohen të pa parashkrueshme, dhe nga ana tjetër qëllimisht nuk përfshin edhe këtë lloj padie në listën shteruese të atyre padive që konsiderohen të paparashkrueshme.

Gjithashtu i ndryshëm është mendimi i pakicës edhe në lidhje me përfundimin tjetër të shumicës se “e drejta e pronësisë nuk mund të humbasë nga përdorimi edhe sikur pronari të mos ketë përdorur sendin e vet për një kohë të gjatë. Pronari nuk e humbet të drejtën e ushtrimit të padisë së rivendikimit derisa i padituri nuk ka fituar pronësinë me parashkrim fitues”.

Fitimi dhe Humbja e Pronësisë gjen rregullim të veçantë në dispozitat e K.Civil, Kreu II, Nenet 162 e vijues të tij. Neni 168 i K.Civil përcakton se: “Personi që ka fituar me mirëbesim një send, në bazë të një veprimi juridik për kalimin e pronësisë dhe që nuk është i ndaluar nga ligji, bëhet pronar i këtij sendi, pas një posedimi të pandërprerë prej pesë vjetësh kur sendi është i luajtshëm dhe prej dhjetë vjetësh kur ai është i paluajtshëm. Kur posedimi nuk është me mirëbesim, afatet e posedimit të pandërprerë dyfishohen. Posedimi konsiderohet i pandërprerë edhe kur fituesi i sendit ia ka dhënë posedimin një personi tjetër. Nuk mund të fitohet me parashkrim fitues një send që është pronë publike e patjetërsueshme”. Nga ana tjetër Neni 191 i K.Civil parashikon se: “Pronësia humbet kur fitohet nga një tjetër ose kur hiqet dorë prej saj. Heqja dorë nga pronësia mbi pasuritë e paluajtshme në dobi të një tjetri, është e vlefshme kur bëhet me akt noterial e regjistrohet”.

Parashkrimi i padisë në përgjithësi dhe i padisë së rivendikimit në rastin tonë, përmban dy elementë thelbësorë: a) kalimin e një periudhe të caktuar kohe, të caktuar nga ligja dhe b) mosveprimin gjatë gjithë kësaj kohe të subjektit për të kërkuar një të drejtë civile të shkelur ose të kundërshtuar (pronari). Është pikërisht mosveprimi i pronarit të sendit në kushtet kur atij i kishte lindur e drejta e padisë dhe nuk kishte asnjë pengesë ligjore për të ushtruar të drejtën brenda afatit të përcaktuar me ligj që shkakton shuarjen e së drejtë së padisë, e cila nuk çon në humbjen e pronësisë mbi sendin por shuan të drejtën për të përfituar mbrojtjen që të jep ligji. Me fjalë të tjera, mosparaqitja e padisë brenda afatit të parashkrimit të caktuar nga ligji shuan mundësinë për të realizuar në mënyrë të detyrueshme, shtrënguese, nëpërmjet gjykatës, të drejtën e shkelur nga të tretët.

72

Pavarësisht se pronari humbet mundësinë për të fituar mbrojtjen shtetërore të së drejtës që i është shkelur, pala tjetër në shumicën e rasteve nxjerr një dobi nga kjo humbje, por nuk fiton një të drejtë. Pranohet gjerësisht prej të drejtës se pronari e humbet pronësinë në të gjitha rastet që një person tjetër e fiton këtë, qoftë edhe kundër vullnetit të pronarit Në rastin tonë, pronarit jo posedues, i cili për shkak të kalimit të afatit nuk mund të kërkojë kthimin e sendit prej poseduesit jo pronar, nuk i ka humbur ende e drejta e padisë në kuptimin material (pronësia mbi sendin) por vetëm e drejta e padisë në kuptimin procedural, e drejta për ta ushtruar këtë të drejtë nëpërmjet urdhërimeve të gjykatës.

Në çdo rast, shuarja e së drejtës së padisë nuk mund dhe nuk duhet të interpretohet si humbje/parashkrim edhe e të drejtës së prapësimit themelor ose substancial. Prapësim themelor quhet mjeti juridik me të cilin pala e paditur, pa mohuar të drejtën e paditësit, mbrohet duke parashtruar rrethana të cilat ndalojnë pranimin e kërkimeve të palës paditës dhe e mbajnë konfliktin gjyqësor brenda kufijve të kërkesë padisë. Me fjalë të tjera kemi prapësim kur të drejtës së paditësit i kundërvihet një e drejtë e të paditurit, e cila për shkak të rrethanave të veçanta të marrëdhënieve juridike përkatëse dhe pa e zgjeruar gjykimin e çështjes përtej kufijve të kërkesë padisë paralizon pranimin e kërkimeve të parashtruara në atë kërkesë padi. Është pikërisht ekzistenca e kësaj të drejte e cila i jep kuptim parashkrimit të kësaj padie, në kuptimin procedural, duke pranuar gjithashtu se e drejta e pronësisë mbetet ende me pronarin deri në momentin kur pala tjetër fiton titull pronësie mbi sendin në kushtet e parashikuara nga neni 169 i K.Civil “Personi që ka poseduar qetësisht e pa ndërprerje, duke u sjellë sikur të ishte pronar për njëzet vjet në një pronë të paluajtshme, bëhet pronar i saj”.

Për gjithë sa më sipër, pakica del në përfundimin se Padia e Rivendikimit, sipas përcaktimeve në Kodin Civil aktual, është një padi e cila parashkruhet (parashkrim shues) me kalimin e një afati 10 vjeçar, i cili sipas nenit 119 i K.Civil: “……..fillon nga dita kur pronari ka marrë ose duhej të merrte dijeni për cënimin dhe cënuesin e së drejtës së tij”. Afati i parashkrimit të padisë së rivendikimit fillon nga dita që pronarit i është cënuar e drejta e pronësisë me heqjen e posedimit të tij dhe jo nga dita që ka marrë dijeni për cënimin dhe cënuesin. Kjo gjë lidhet me faktin se për sendin e paluajtshëm është pothuajse e pamundur që zhveshja nga posedimi të ndodhë në mënyrë të fshehtë dhe nga ana tjetër pronari i qëndron afër sendit dhe interesohet vazhdimisht për të. Për rrjedhojë, në ndryshim nga paditë për rivendikimin e sendeve të luajtshme ku pranohet se afati fillon nga momenti i marrjes dijeni të ligjit ose ku parashikohet shprehimisht ky rregull i përgjithshëm (neni 183 i K.Civil), afati i përgjithshëm 10 vjeçar i mundëson pronarit që brenda një afati që mund të shkojë deri në 10 vjet nga heqja e posedimit të sendit, ta kërkojë atë nga çdo posedues i paligjshëm.

Në rastit konkret, gjyqtarët në pakicë mendojnë se vendimi i Gjykatës së Apelit Shkodër, i cili ka ndryshuar vendimin e Gjykatës së Shkallës së Parë Shkodër dhe ka rrëzuar padinë me arsyetimin se paditësi ka humbur posedimin e sendit që në vitin 1994, ndërsa padinë e ka ngritur në vitin 2005, pra tej afatit 10 vjeçar të parashikuar në nenin 114 të Kodit Civil dhe në kuptim të nenit 112 të po këtij Kodi paditësit Syl Hysaj i është shuar e drejta e padisë, është i drejtë dhe i bazuar në ligj.

Medi Bici Majlinda Andrea Arjana Fullani

73




Shpresa Beçaj KryesueseArdian Dvorani AnëtarGani Dizdari AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarMajlinda Andrea AnëtareArjana Fullani AnëtareAleksandër Muskaj AnëtarEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 01.06.2011, morën në shqyrtim çështjen civile që i përket palëve:

KËRKUES: 1. “I.C.M.A. S.R.L” shoqëri në likuidim, e krijuar sipas ligjit italian, me qendër në “Via Roma Nord n.155, Vila Poma (MN) Itali”, në mungesë;2. “AGRI. BEN S.A.S”, shoqëri e së drejtës italiane, me qendër në “Via Roma Nord n.161/1, Vila Poma (MN) Itali”, në mungesë.

PERSON I TRETË: MINISTRIA E BUJQËSISË DHE USHQIMIT, në mungesë.

OBJEKTI:Të njihet dhe t’i jepet fuqi vendimit të datës 22.12.2005

të Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit (I.C.C.), që i përket çështjes nr.12112/ACS,

të dhënë nga arbitri i vetëm me qendër në Gjenevë, Prof.Dr. Claudie B.Rouillier.

Baza Ligjore: Nenet 393, 395 dhe 399 të Kodit të Procedurës Civile

Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr.82, datë 07.09.2007, ka vendosur:Rrëzimin e kërkesës si të pabazuar në ligj.

74

Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit Tiranë, në bazë të nenit 472 të Kodit të Procedurës Civile, ka ushtruar rekurs palët kërkuese “I.C.M.A. s.r.l në likuidim” dhe “AGRI.BEN s.a.s.”, të cilët kërkojnë prishjen e këtij vendimi dhe pranimin e kërkesës, duke parashtruar këto shkaqe:

- Gjykata e apelit pa të drejtë ka rrëzuar kërkesën. Ajo është e mbështetur në nenin 393 dhe 395 të Kodit të Procedurës Civile, si dhe në ligjin nr.8688, datë 09.11.2000 “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Konventën për Njohjen e Vendimeve të Huaja të Arbitrazhit Ndërkombëtar”.

- Në zbatim të nenit 396 të Kodit të Procedurës Civile, vendimin e huaj e kemi paraqitur para kësaj gjykate në origjinal dhe të përkthyer në gjuhën shqipe. Po kështu të gjitha dokumentet janë të legalizuara sipas kërkesave të ligjit për legalizimin e dokumenteve të huaja.

- Vendimi i paraqitur për njohje është në përputhje edhe me parimet bazë të legjislacionit shqiptar dhe nuk ka asnjë pengesë ligjore nga ato që parashikon neni 394 i Kodit të Procedurës Civile.

- Gjykata e apelit ka arsyetuar se çështja nuk është në kompetencën e arbitrazhit ndërkombëtar, në një kohë kur të dy palët e kanë zgjedhur vetë organin kompetent për zgjidhjen e konfliktit në rastin e mundshëm. Pra, Gjykata e Apelit Tiranë padrejtësisht ka hyrë në vlerësimin e kompetencës, pasi ky problem është trajtuar dhe zgjidhur nga ajo gjykatë që ka shqyrtuar çështjen në themel.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 26.06.2009, ka vendosur:“Kalimin e çështjes për gjykim Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin e praktikës gjyqësore”.

KOLEGJET E BASHKUARA TË GJYKATËS SË LARTËpasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Ardian Dvorani dhe Ardian Nuni; si

dhe e diskutuan çështjen në tërësi,

V Ë R E J N Ë1. Vendimi nr.82, datë 07.09.2007 i Gjykatës së Apelit Tiranë është dhënë në zbatim

të gabuar të ligjit procedural, prandaj duhet të prishet dhe çështja t’i dërgohet për rishqyrtim po asaj gjykate, me tjetër trup gjykues.

2. Gjatë gjykimit të çështjes në gjykatën e apelit rezultojnë të pranuara si të vërtetuara rrethanat e faktit si më poshtë:

2.1 Palët kërkuese “I.C.M.A. s.r.l në likuidim” dhe “AGRI.BEN” s.a.s, në cilësinë e dy prej ortakëve të shoqërisë tregtare të së drejtës shqiptare “PRANVERA” shpk, duke pretenduar se nga ana e palës së paditur, Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit ,janë kryer veprime në kundërshtim me ligjin shqiptar si edhe me detyrimet që buronin nga akti i themelimit dhe statuti i kësaj shoqërie tregtare, me pasojë humbje financiare, mosrealizim të objektivave dhe bllokimin definitiv të veprimtarisë së saj tregtare, i janë drejtuar për zgjidhjen e konfliktit Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit (I.C.C).

2.2 Me vendimin e datës 22.12.2005 të Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit (I.C.C.), që i përket çështjes nr.12112/ACS të dhënë nga Arbitri i Vetëm Prof.Dr. Claudie B.Roullies, me qendër në Gjenevë, është detyruar pala e paditur, Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit të Republikës së Shqipërisë, t’i paguajë palëve paditëse “I.C.M.A” s.r.l në likuidim” dhe “AGRI.BEN” s.a.s, si kreditorë të përbashkët:

“1. Shumën prej 1.608.001 Dollarë Amerikanë me një interes prej 4.61% nga data 1 Janar 2005. Interesat e maturuara i shtohen shumës në fund të çdo viti.

75

2. Shoqëria “PRANVERA” shpk, me qendër në Sukth, Rrethi i Durrësit, Republika e Shqipërisë, shpërbëhet.

3. Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit të Republikës së Shqipërisë duhet t’i paguajë “I.C.M.A”. s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s, kreditorë të përbashkët, për shpenzimet e tyre ligjore për arbitrazhin, një shumë prej 143.000 Dollarë Amerikanë, me një interes prej 4.61% nga data 22 Dhjetor 2005. Interesat e maturuara i shtohen shumës në fund të çdo viti.

4. Shpenzimet e Arbitrazhit. që arrijnë në shumën 106.000 Dollarë Amerikanë, do të mbulohen nga Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit të Republikës së Shqipërisë. Prandaj urdhërohet Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit të Republikës së Shqipërisë të rimbursojë “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s, kreditorë të përbashkët, me shumën prej 106.000 Dollarë Amerikanë, e cila është paguar nga “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim”.

3. Në të tilla rrethana, palët paditëse gjyqfituese, “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s, në cilësinë e kërkuesit, i janë drejtuar Gjykatës së Apelit Tiranë me kërkesë për njohjen dhe dhënien fuqi të vendimit të datës 22.12.2005 të Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit (I.C.C.) të dhënë nga Arbitri i Vetëm me qendër në Gjenevë, Prof.Dr. Claudie B.Rouillier, që i përket çështjes nr.12112/ACS.

4. Gjykata e Apelit Tiranë, në seancë gjyqësore, kryesisht, ka vlerësuar dhe ka thirrur në gjykim, në cilësinë e personit të tretë, palën gjyqbjerrëse Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit.

5. Me këtë ndërgjyqësi, pasi e ka shqyrtuar çështjen, Gjykata e Apelit Tiranë ka dhënë vendimin nr.82, datë 07.09.2007, me të cilin ka vendosur rrëzimin e kërkesës së palëve kërkuese “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s, për njohjen e dhënien fuqi të vendimit datë 22.12.2005 të Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit (I.C.C.) me Arbitër të vetëm Prof. Dr. Claudie Roullier, që i përket çështjes nr.12112/ACS.

6. Në mënyrë të përmbledhur, arsyetimi i vendimit të Gjykatës së Apelit Tiranë përmban këto argumente dhe qëndrime:

6.1 Së pari, nga shqyrtimi i akteve të administruara në dosje ka rezultuar se, në kundërshtim me nenin 65 e vijues të Kodit të Procedurës Civile, pala kërkuese nuk rezulton të ketë paguar 1% të vlerës së vendimit të arbitrazhit që kërkohet të njihet dhe jepet fuqi nga gjykata e apelit.

6.2 Së dyti, ortakë të Shoqërisë “Pranvera” sh.p.k. janë N.B.Sukth dhe OSV Sri. Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit e Republikës së Shqipërisë nuk është ortake në këtë shoqëri me përgjegjësi të kufizuar dhe as mund të jetë, për shkak se ndalohet nga ligji. Kjo Ministri është një organ i administratës qendrore që ka për objekt të veprimtarisë së saj bashkërendimin apo administrimin e politikave qeveritare në fushën e bujqësisë dhe ushqimit dhe në asnjë mënyrë nuk mund të merret me veprimtari tregtare apo biznesi.

6.3 Së treti, ushtrimin e veprimtarisë së natyrës tregtare e ka pasur për objekt Shoqëria “Pranvera” sh.p.k.. Kjo shoqëri tregtare, siç theksohet edhe në kërkesë, është një shoqëri në likuidim e sipër. Likuidimi i shoqërive bëhet sipas dispozitave të seksionit V “Likuidimi” të Ligjit nr.7638, datë 09.11.1992 “Për shoqëritë tregtare”. Në nenin 281 të këtij ligji parashikohet se kur ortakët kanë mosmarrëveshje likuidatori dhe procedurat e tjera caktohen dhe zgjidhen me urdhër të gjykatës. Kërkuesi, ndonëse pretendon, nuk ka paraqitur asnjë akt që të provojë se Shoqëria “Pranvera” sh.p.k. është në likuidim dhe i është caktuar likuidatori.

7. Gjykata e Apelit Tiranë, në përfundim të arsyetimit të saj, ka konkluduar se ekzistojnë kushtet e parashikuara në shkronjat “a” dhe “dh” të nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile për njohjen e vendimit të huaj, pra ka pengesë ligjore për njohjen dhe dhënien fuqi ligjore të vendimit të mësipërm, për shkak se nuk pajtohet me parimet bazë të legjislacionit shqiptar.

76

8. Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit Tiranë, në mbështetje të nenit 472 të Kodit të Procedurës Civile, kanë ushtruar rekurs palët kërkuese “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s., të cilët kërkojnë ndryshimin e këtij vendimi dhe pranimin e kërkesës, duke parashtruar shkaqet e treguara në pjesën hyrëse të këtij vendimi.

9. Duke vlerësuar se në praktikën gjyqësore ka qëndrime të ndryshme deri edhe të kundërta për njohjen e vendimeve civile të dhëna nga gjykatat e huaja lidhur me ndërgjyqësinë, natyrën dhe objektin e këtij lloji të gjykimit të posaçëm, etj., Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 26.06.2009, ka disponuar për kalimin e çështjes për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara për të njehsuar praktikën gjyqësore.

9.1 Kështu, Kolegji Civil parashtron në arsyetimin e tij se, lidhur me formimin e ndërgjyqësisë, si një element thelbësor i procedimit gjyqësor civil në çështjet me objekt njohjen e vendimeve të huaja, janë mbajtur qëndrime të ndryshme nga gjykatat e apelit. Sipas njërit qëndrim lejohet një ndërgjyqësi e tillë në të cilën thirret e shqyrtohet çështja vetëm me praninë e palës që kërkon njohjen e vendimit të gjykatës së huaj, sikurse ka çmuar p.sh. Gjykata e Apelit Durrës me vendimin nr.27, datë 05.12.2005, etj. Ndërsa sipas qëndrimit tjetër, sikurse në çështjen objekt i këtij gjykimi, nëse nuk është treguar në vetë kërkesën për njohjen e vendimit të huaj, është vetë gjykata e apelit, e cila, edhe kryesisht, thërret në gjykim si palë të tretë ato palë që rezultojnë gjyqbjerrëse e të ngarkuara me detyrime debitore nga vendimi i huaj që kërkohet t’i jepet fuqi dhe të ekzekutohet në Republikën e Shqipërisë.

9.2 Nga shqyrtimi i dispozitave që përmbahen në Kreun IX (nenet 393-399) të Kodit të Procedurës Civile vërehet se ato, përsa i përket ndërgjyqësisë, nuk parashikojnë në mënyrë të shprehur nëse gjykimi në apel do të bëhet me të dy palët, gjyqfituesin e gjyqbjerrësin, apo vetëm me gjyqfituesin që kërkon ekzekutimin e vendimit të dhënë nga gjykata e huaj.

9.3 Po kështu, ndryshe nga dispozitat e Konventës së Kombeve të Bashkuara “Për njohjen dhe ekzekutimin e vendimeve të huaja të arbitrazhit” Nju Jork, 10 Qershor 1958, në të cilën Republika e Shqipërisë ka aderuar me ligjin nr.8688 datë 09.11.2000 (Konventa e Nju Jorkut ) , pra pas hyrjes në fuqi të Kodit të Procedurës Civile, vërehet se dispozitat procedurale civile të sipërcituara (nenet 393-399) nuk bëjnë rregullim të shprehur të disa çështjeve të tjera që lidhen me kushtet dhe procedurën e pranueshmërisë për gjykim dhe atyre për shqyrtimin e çështjeve me shkak ligjor dhe objekt njohjen e vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit.

9.4 Në rrethana të tilla, bazuar në nenet 480 e 481 të Kodit të Procedurës Civile, Kolegji Civil ka çmuar se është vendi për të investuar Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin e praktikës gjyqësore, nëpërmjet një vendimi unifikues, me të cilin, duke e zgjidhur drejt çështjen, këto Kolegje t’i japin përgjigje edhe pyetjeve:

- Cili do të konsiderohet formim i drejtë i ndërgjyqësisë në gjykimin e një kërkese për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj sipas neneve 393-397 të Kodit të Procedurës Civile?

- Gjykimi në apel do të bëhet me të dy palët, gjyqfituesin e gjyqbjerrësin, apo vetëm me gjyqfituesin që kërkon ekzekutimin e vendimit të dhënë nga gjykata e huaj?

- Nëse në këtë gjykim do të zbatohen rregullat për pranimin për shqyrtim të kërkesës të njëjta me ato të kërkesëpadisë sikurse janë pagesa e taksës prej 1% të vlerës së padisë, etj.?

Vlerësimi i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë

10. Nisur nga rrethanat e faktit, ashtu sikurse i ka pranuar gjykata e apelit në vendimin e saj, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vërejnë se çështja objekt i këtij gjykimi lidhet me njohjen dhe dhënien fuqi, me qëllimin që të zbatohet dhe ekzekutohet në Republikën e Shqipërisë, të një vendimi të dhënë nga një gjykatë e huaj nga Gjykata Ndërkombëtare e Arbitrazhit (I.C.C).

77

11. Përsa i përket ligjit të zbatueshëm lidhur me procedurat që duhet të zbatohen për njohjen e vendimeve gjyqësore dhe atyre të arbitrazheve të huaja, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se, si në funksion të zgjidhjes së drejtë të çështjes ashtu edhe të njehsimit të praktikës gjyqësore, është vendi që të interpretohen dhe zbatohen drejt, para së gjithash, dispozita e nenit 122 të Kushtetutës, dispozitat e neneve 393-399 të Kodit të Procedurës Civile, si edhe dispozitat e neneve 2, 3, 4 dhe 5 të Konventës së Nju Jorkut.

12. Kështu, në Kodin e Procedurës Civile, neni 393 parashikon mundësinë që vendimet e gjykatave të huaja të njihen dhe zbatohen në Republikën e Shqipërisë, por gjithmonë e në çdo rast, në respektim të kushteve të parashikuara nga ligji dhe marrëveshja ndërkombëtare:

“Neni 393Vendimet e gjykatave të shteteve të huaja njihen dhe zbatohen në Republikën e

Shqipërisë, në kushtet e parashikuara në këtë Kod ose në ligje të veçanta.Kur për këtë qëllim ka marrëveshje të posaçme ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe

shtetit të huaj zbatohen dispozitat e marrëveshjes”.13. Gjithashtu, neni 399 qartësisht parashikon se, në parim, edhe vendimet e

gjykatave të huaja të arbitrazhit, pra si të atyre ndërkombëtare ashtu edhe të shteteve të tjera, do të njihen dhe ekzekutohen sipas së njëjtës procedurë dhe të njëjtave kushte sikurse edhe vendimet e gjykatave të huaja:

“Neni 399Dispozitat e këtij kreu zbatohen edhe për njohjen e vendimit përfundimtar të një

arbitrazhi të shtetit të huaj”.14. Kodi i Procedurës Civile, në dispozitën e paragrafit të parë të nenit 395,

parashikon se kompetenca lëndore për shqyrtimin e kërkesave për njohjen e vendimeve të gjykatave të huaja i përket gjykatave të apelit.

15. Ndërsa në nenin 397 të këtij Kodi parashikohet se procedura e njohjes dhe zbatimit të vendimeve të gjykatave të huaja, pra edhe atyre të gjykatave të huaja të arbitrazhit, ka për objekt vetëm hetimin gjyqësor mbi ekzistencën ose jo të kushteve substanciale penguese a ndaluese të parashikuara shprehimisht nga ligji, konkretisht nga neni 394 i atij Kodi. Pra, gjykimi i kërkesës për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj nuk ka për objekt themelin e këtij vendimi të huaj:

“Neni 397Gjykata e apelit nuk e shqyrton çështjen në themel, por vetëm kontrollon nëse vendimi

i paraqitur nuk përmban dispozita që vijnë në kundërshtim me nenin 394”.16. Pra, në çështjet gjyqësore me objekt kërkimi dhënien fuqi të vendimeve të

gjykatave të huaja dhe të gjykatave të huaja të arbitrazhit, objekti i hetimit gjyqësor është vetëm verifikimi i ekzistencën ose jo të ndonjërës prej pengesave ligjore substanciale që parashikohen nga neni 394 i Kodit të Procedurës Civile, për aq sa nuk parashikohet ndryshe nga ndonjë marrëveshje ndërkombëtare ku është palë Republika e Shqipërisë, ose në ndonjë dispozitë tjetër ligjore të posaçme.

17. Në hetimin gjyqësor të çështjeve në të cilat kërkohet dhënia fuqi vendimeve të gjykatave të huaja të arbitrazhit, në pajtim me nenin 122 të Kushtetutës, detyrimisht duhet të mbahen parasysh edhe verifikimi i ekzistencës ose jo të ndonjërës prej pengesave ligjore substanciale që përmbahen nga dispozita e nenit 5 të Konventës së Nju Jorkut, nëse palët ndërgjyqëse i përkasin shteteve që janë palë të kësaj Konvente.

17.1 Gjykata e apelit, në shqyrtimin e kërkesës për njohje të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, mbështetet në parimet dhe kriteret e Konventës së Nju Jorkut edhe nëse pala kërkuese i përket ligjit të një shteti që nuk është palë në këtë Konventë, me kushtin që

78

Kodi i Procedurës Civile ose ndonjë ligj i posaçëm të mos përmbajë një rregullim të ndryshëm, si edhe të mos rezultojë se janë të zbatueshme, për atë rast, dispozita të tjera të posaçme të parashikuara në një marrëveshje tjetër ndërkombëtare, me fuqi detyruese si për palën kreditore ashtu edhe për palën debitore.

17.2 Nga shqyrtimi i përmbajtjes së dispozitës së nenit 5 të Konventës së Nju Jorkut, rezulton se kushtet substanciale ligjore për efekt të pranimit ose jo të kërkesës për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, në pjesën më të madhe të tyre, në thelb, janë të njëjta ose kompatibël me ato të parashikuara në nenin 394 të Kodit të Procedurës Civile.

18. Por, nga ana tjetër, si dispozita e nenit 396 të Kodit të Procedurës Civile, ashtu edhe dispozita e nenit 4 të Konventës së Nju Jorkut, parashikojnë edhe nevojën e respektimit të disa kushteve formalo-procedurale, përmbushja e të cilave duhet të hetohet paraprakisht nga gjykata e apelit, pra përpara se të kalohet në fazën e hetimit gjyqësor për të verifikuar ekzistencën ose jo të pengesave ligjore për njohjen e vendimit të huaj, të cilat parashikohen nga dispozita e nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile ose neni 5 i Konventës së Nju Jorkut.

18.1 Nëse kërkesa për njohje e zbatim të vendimit të gjykatës së huaj nuk përmbush këto kushte formale dhe ato nuk riparohen (plotësohen) nga pala kërkuese sipas rregullave procedurale-civile mbi paraqitjen e padisë, atëhere nuk është e nevojshme që gjykata të vijojë më tej shqyrtimin e çështjes lidhur me hetimin mbi ekzistencën ose jo të pengesave ligjore për njohjen e vendimit të huaj të parashikuara nga neni 394 i Kodit të Procedurës Civile, pra për të disponuar me vendim përfundimtar për pranimin apo rrëzimin e kërkesës për njohjen e vendimit të huaj.

19. Nisur nga sa parashtrohet më sipër lidhur me normat procedurale civile të zbatueshme për gjykimin e posaçëm të njohjes së vendimeve të dhëna nga gjykatat e huaja dhe gjykatat e huaja të arbitrazhit, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë të evidentojnë se, shqyrtimi e gjykimi nga ana e gjykatës së apelit të kërkesës për njohje të vendimit të gjykatës së huaj, duhet të kalojë në dy faza.

19.1 Në fazën e parë, gjykata e apelit verifikon përmbushjen e kushteve formalo-procedurale, pra të rregullshmërisë formale të paraqitjes, për efekt të pranimit për shqyrtim të kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj. Këto kushte e rregulla janë parashikuar shprehimisht nga nenet 395 dhe 396 të Kodit të Procedurës Civile. Lidhur me vendimet e gjykatës së huaj të arbitrazhit, gjykata detyrimisht mban parasysh edhe kushtet e rregullat më të posaçme të parashikuara në nenin 4 të Konventës së Nju Jorkut, apo në marrëveshje të tjera ndërkombëtarë posaçërisht të zbatueshme për atë rast në gjykim.

19.2 Kështu, në nenet 395 dhe 396 të Kodit të Procedurës Civile parashikohet se:

“Neni 395Kërkesa për t’i dhënë fuqi vendimit të gjykatës së huaj i paraqitet gjykatës së apelit.

Kërkesa mund të paraqitet edhe në rrugë diplomatike kur ajo është e lejueshme nga marrëveshjet ndërkombëtare dhe mbi bazën e reciprocitetit.

Në këto raste, në qoftë se pala e interesuar nuk ka emëruar përfaqësues, kryetari i gjykatës së apelit emëron një avokat për të paraqitur kërkesën.

Neni 396Kërkesës për t’i dhënë fuqi vendimit të gjykatës së huaj duhet t’i bashkëngjiten: a. kopja e vendimit që duhet të zbatohet dhe përkthimi i tij në gjuhën shqipe i

legalizuar nga noteri;b. vërtetim nga gjykata që e ka nxjerrë vendimin se ai ka marrë formë të prerë, si

edhe përkthimi e legalizimi noterial i tij. Si kopja e vendimit, ashtu edhe vërtetimi se vendimi ka marrë formë të prerë, duhet të jenë vërtetuar nga Ministria e Punëve të Jashtme e Republikës së Shqipërisë;

79

c. prokura, në rast se kërkesa paraqitet nga përfaqësuesi i të interesuarit, e përkthyer dhe e legalizuar te noteri”.

19.3 Ndërsa në nenin 4 të Konventës së Nju Jorkut parashikohet se:

“Neni 41. Për të siguruar njohjen dhe ekzekutimin e vendimit siç përmendet në nenin e

mësipërm, pala që kërkon njohjen dhe ekzekutimin duhet të paraqesë, në të njëjtën kohë me kërkesën, sa vijon:

a) origjinalin e vendimit të arbitrazhit, të vërtetuar rregullisht ose një kopje të vërtetuar në mënyrën e duhur;

b) origjinalin e marrëveshjes me shkrim të parashikuar në nenin 2 ose një kopje të vërtetuar në mënyrën e duhur.

2. Në qoftë se vendimi ose marrëveshja në fjalë nuk është hartuar në një gjuhë zyrtare të vendit ku jepet vendimi, pala që kërkon njohjen dhe ekzekutimin e vendimit duhet të paraqesë një përkthim të këtyre dokumenteve në ato gjuhë. Përkthimi duhet vërtetuar nga një përkthyes zyrtar, ose një përkthyes i betuar, ose nga një agjent diplomatik apo konsullor”.

19.4 Duke qenë se zhvillon një gjykim të natyrës fillestare, sikurse çdo gjykatë e shkallës së parë, gjykata e apelit zbaton rregullat procedurale për verifikimin e rregullshmërisë formale të paraqitjes së kërkesës për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj. Nëse ka mangësi dhe të meta, gjykata e apelit i cakton kërkuesit një afat të arsyeshëm për plotësimin e tyre, në të kundërt i kthen kërkesën dhe aktet e tjera pa veprim të mëtejshëm.

19.5 Këto verifikime, gjykata e apelit i realizon me paraqitjen e kërkesës ose në kuadër të veprimeve përgatitore, kryesisht apo me kërkesën e palëve.

19.6 Pra, në këtë fazë të procesit, sikurse veprohet edhe me kërkesëpaditë e tjera në gjykatat e shkallës së parë, gjykata e apelit nuk mund të rrëzojë kërkesën me motivin se ka të meta e mangësi sepse nuk janë plotësuar kushtet formale për pranueshmërinë për gjykim “në themel” të saj. Pranimi apo rrëzimi i kërkesës për njohjen e vendimit gjyqësor të huaj bëhet në fazën e dytë të gjykimit, vetëm në varësi të vërtetimit ose jo të ekzistencës së ndonjërës prej pengesave e ndalimeve ligjore substanciale që ka parashikuar ligji për njohjen e atij vendimi.

20. Në fazën e dytë, pra nëse kërkesa për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj apo gjykatës së huaj të arbitrazhit përmbush kushtet për rregullshmërinë formale-procedurale të paraqitjes së saj, gjykata e apelit cakton seancën gjyqësore në të cilën objekti i gjykimit është vetëm ekzistenca ose jo e ndonjërës prej pengesave dhe ndalimeve ligjore të parashikuara nga neni 394 i Kodit të Procedurës Civile, neni 5 i Konventës së Nju Jorkut apo nga ndonjë dispozitë tjetër e posaçme për këtë qëllim, e parashikuar nga ligji ose një marrëveshje tjetër ndërkombëtare.

20.1 Pasi ka dëgjuar argumentet dhe prapësimet përkatëse të palëve ndërgjyqëse, në përfundim të gjykimit, gjykata e apelit vendos për pranimin ose rrëzimin e kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj apo gjykatës së huaj të arbitrazhit.

21. Përsa i përket ndërgjyqësisë, Kolegjet e Bashkuara vërejnë se dispozitat e Kodit të Procedurës Civile nuk përmbajnë ndonjë rregullim të shprehur. Megjithatë, gjykata e apelit duhet të mbajë parasysh se edhe në këtë lloj gjykimi duhet të garantohet kontradiktorialiteti për aq sa janë vetë qëllimi, objekti e kufijtë e këtij gjykimi. Kjo realizohet, pikësëpari, nëpërmjet garantimit të së drejtës për të marrë pjesë e për t’u dëgjuar nga gjykata, si të palës që kërkon njohjen dhe ekzekutimin e vendimit të gjykatës së huaj, ashtu edhe të palëve debitore që ngarkohen me detyrime nga ai vendim i huaj.

21.1 Por, ndryshe nga Kodi i Procedurës Civile, përsa i përket njohjes së vendimeve të gjykatave të huaja të arbitrazhit, në dispozitat e Konventës së Nju Jorkut parashikohen

80

shprehimisht rregulla detyruese të cilat përcaktojnë formimin e drejtë të ndërgjyqësisë. Sipas këtyre dispozitave rezulton qartë se, në këtë gjykim, duhet të thirret jo vetëm pala kreditore kërkuese, por edhe palët debitore të ngarkuara me detyrime nga vendimi i gjykatës së huaj të arbitrazhit.

22. Sipas nenit 396 të Kodit të Procedurës Civile, pala kreditore që kërkon dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj ka vetëm detyrimin që t’i paraqesë gjykatës kopjen e vendimit që duhet të zbatohet, të përkthyer në gjuhën shqipe dhe të legalizuar nga noteri, vërtetimin nga gjykata që e ka nxjerrë vendimin se ai ka marrë formë të prerë, si edhe përkthimin e legalizimin noterial të tij. Të dy këto akte me shkresë duhet të paraqiten të vërtetuara nga Ministria e Punëve të Jashtme e Republikës së Shqipërisë. Së fundi, pala kërkuese ka edhe detyrimin të paraqesë në gjykatën e apelit prokurën, në rast se kërkesa paraqitet nga përfaqësuesi i të interesuarit, edhe kjo e përkthyer dhe e legalizuar nga noteri.

22.1 Edhe Konventa e Nju Jorkut, në nenin 4 të saj (të cituar më sipër në pikën 19.3 të këtij vendimi unifikues), për sa i përket akteve që duhet t’i bashkëlidhen kërkesës për njohjen e vendimeve të gjykatave të huaja të arbitrazhit, parashikon rregulla e kushte të ngjashme me ato të nenit 396 të Kodit Procedurës Civile. Por dispozita e nenit 4 të Konventës, në shkronjën “b” të pikës 1 të tij, përmban edhe një kusht të posaçëm dhe të rëndësishëm, sipas të cilit, pala kërkuese ka detyrimin që të paraqesë bashkëlidhur kërkesës për njohje të vendimit të gjykatës së arbitrazhit të huaj edhe origjinalin apo kopjen e vërtetuar rregullisht të marrëveshjes me shkrim për arbitrazh të lidhur mes palëve ndërgjyqëse për zgjidhjen e mosmarrëveshjes në gjykim.

23. Sikurse parashtrohet më sipër në pikat 19 deri 19.5 të këtij vendimi unifikues, qysh me paraqitjen e kërkesës apo nëpërmjet veprimeve përgatitore, gjykata e apelit, edhe kryesisht, pra edhe pa thirrjen, praninë apo dëgjimin e qëndrimit të palës debitore, është në gjendje, madje ka detyrimin ligjor, që të verifikojë nëse kërkesa për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj është e plotësuar duke përmbajtur bashkëlidhur aktet që tregohen shprehimisht në nenin 396 të Kodit të Procedurës Civile.

23.1 Në rastin e njohjes së vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, nëse nuk ka marrëveshje tjetër ndërkombëtare që parashikon ndryshe, kërkesa drejtuar gjykatës shqiptare të apelit duhet të plotësojë edhe të gjitha kushtet që përmbahen në nenin 4 të Konventës së Nju Jorkut. Edhe pse shteti i palës kërkuese mund të mos jetë palë në këtë Konventë, gjykata e apelit, nga ana e saj, në mungesë të rregullimeve të tjera normative të posaçme, duhet t’i përmbahet standardeve dhe kritereve të vendosura nga kjo Konventë.

24. Kolegjet e Bashkuara vërejnë se arsyetimet dhe përfundimet e mësipërme gjejnë plotësisht mbështetje në dispozitën e nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile. Nga vetë përmbajtja, kuptimi dhe qëllimi i pengesave ligjore të parashikuara nga kjo dispozitë, qartazi rezulton se, thjesht vetëm nëpërmjet shqyrtimit të akteve të treguara në nenin 396 të këtij Kodi, me ndonjë përjashtim (si p.sh. shkronja “dh” e nenit 394), gjykata e apelit e ka thuajse të pamundur që, edhe kryesisht, të verifikojë nëse ndodhet përpara ndonjërës prej pengesave ligjore për njohjen e vendimit të huaj sipas nenit 394. Nga ana tjetër, është vendi për të evidentuar edhe se, pala kërkuese, jo vetëm që nuk ka detyrim ligjor, por as edhe nuk ka ndonjë interes fillestar të paraqesë prova dhe argumente në lidhje me këto çështje.

24.1 Është pala debitore ajo që, eventualisht, është e interesuar për të evidentuar se ekziston ndonjë ndalim a pengesë ligjore sipas nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile, të tilla që mund të motivojnë gjykatën e apelit të mos pranojë kërkesën për njohjen e vendimit të huaj. Qoftë edhe për shkak të pjesëmarrjes e ndjekjes së procesit në gjykimin e zhvilluar nga gjykata e huaj e cila ka dhënë vendimin që kërkohet t’i jepet fuqi nga gjykata shqiptare e apelit, është pala debitore ajo që ka interes dhe eventualisht dijeni për ecurinë e tij, apo që ka

81

dijeni e ka marrë pjesë në gjykime të tjera tashmë të përfunduara, ose në gjykime të tjera ende në shqyrtim nga gjykata të tjera të juridiksionit shqiptar a të huaj.

25. Ndërkohë që, lidhur me njohjen e vendimeve të gjykatave të huaja të arbitrazhit, krahas interpretimit dhe zbatimit të drejtë të dispozitave të sipërcituara të Kodit të Procedurës Civile, nëse nuk ka një marrëveshje tjetër ndërkombëtare me rregullime më të posaçme, është Konventa e Nju Jorkut që përmban rregulla të qarta normative lidhur me ndërgjyqësinë. Këto rregullime janë në përputhje të plotë dhe, nga ana tjetër, konfirmojnë interpretimin që nga Kolegjet e Bashkuara bëhet më sipër në këtë vendim unifikues përsa i përket ndërtimit të drejtë të ndërgjyqësisë në çështjet me shkak ligjor dhe objekt njohjen e vendimit të huaj.

26. Më konkretisht, Konventa e Nju Jorkut, i ngarkon shprehimisht palës kërkuese kreditore, detyrimin dhe barrën e provës për të paraqitur dokumentacionin e domosdoshëm bashkëlidhur kërkesës që i drejtohet gjykatës së shtetit ku kërkohet njohja e vendimit të arbitrazhit të huaj, kur në nenin 4 të saj parashikon se: “Për të siguruar njohjen dhe ekzekutimin e vendimit siç përmendet në nenin e mësipërm, pala që kërkon njohjen dhe ekzekutimin duhet të paraqesë, në të njëjtën kohë me kërkesën sa vijon:………”.

27. Nga ana tjetër, Konventa e Nju Jorkut, po në mënyrë të shprehur dhe imperative, në nenin 5 të saj parashikon se është detyrimi i palës debitore, që edhe ka barrën e provës, për të paraqitur para gjykatës provat dhe argumentet mbi ekzistencën e pengesave ligjore bazuar në të cilat gjykata duhet të vendosë rrëzimin e kërkesës për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit. Në këtë kontekst, në pikën 1 të nenit 5 të kësaj Konvente parashikohet se: “Njohja dhe ekzekutimi i vendimit mund të refuzohet me kërkesën e palës kundër së cilës drejtohet, vetëm në qoftë se ajo palë i paraqet autoritetit kompetent ku kërkohet njohja dhe ekzekutimi, provën që:………….”.

27.1 Pra, në kuptim dhe zbatim të drejtë të kësaj norme ndërkombëtare, pala debitore ka detyrimin dhe barrën e provës të parashtrojë para gjykatës se në çështjen në gjykim jemi përpara njërit prej rasteve penguese për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit. Nga ky rregullim normativ, rrjedhimisht, mund të konkludohet se, këtë të drejtë e detyrim të saj, pala debitore mund ta ushtrojë e përmbushë vetëm duke qenë palë në procesin ku shqyrtohet kërkesa e palës kreditore për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj.

28. Gjithashtu, neni 5 i Konventës së Nju Jorkut, në pikën 1 të tij, shkronjat (a) deri (e), parashikon qartë dhe në mënyrë të dallueshme se për cilat pengesa ligjore, pala debitore ka detyrimin dhe barrën e provës të vërtetojë ekzistencën e tyre. Kështu, në pikën 1 të nenit 5 të Konventës së Nju Jorkut parashikohet se:

“1. Njohja dhe ekzekutimi i vendimit mund të refuzohen me kërkesën e palës kundër së cilës drejtohet, vetëm në qoftë se ajo palë i paraqet autoritetit kompetent ku kërkohet njohja dhe ekzekutimi, provën që:

(a) palët në marrëveshjen që i referohet nenit 2, në bazë të ligjit të zbatueshëm për to, ishin të paafta për të vepruar, ose marrëveshja në fjalë nuk është e vlefshme sipas ligjit, të cilit i janë nënshtruar palët ose mungon ndonjë përcaktim sipas ligjit të vendit ku është dhënë vendimi; ose

(b) palës kundër së cilës jepet vendimi nuk i është dhënë njoftimi i rregullt për caktimin e arbitrit ose të procedurës së arbitrazhit, ose ka qenë e paaftë për të paraqitur rastin e saj; ose

(c) vendimi trajton një mosmarrëveshje të paparashikuar në marrëveshjen për arbitrazh ose nuk hyn në klauzolën mbi arbitrazhin, ose përmban vendime për çështjet që kalojnë fushën që i nënshtrohet arbitrazhit; megjithatë në qoftë se vendimet për çështje që i nënshtrohen arbitrazhit mund të veçohen nga ato që nuk i janë nënshtruar, ajo pjesë e vendimit e cila përmban

82

vendime për çështje që i nënshtrohen arbitrazhit, mund të njihet dhe të ekzekutohet; ose

(d) përbërja e autoritetit të arbitrazhit ose e procedurës së arbitrazhit nuk ishte në përputhje me marrëveshjen e palëve; ose

(e) vendimi ende nuk është bërë i detyrueshëm për palët, ose është anuluar ose pezulluar nga autoriteti kompetent i shtetit në të cilin, ose sipas ligjit të të cilit, është dhënë ai vendim”.

28.1 Kolegjet e Bashkuara vërejnë se, bazuar në nenin 122 të Kushtetutës, duke qenë një marrëveshje ndërkombëtare ku Republika e Shqipërisë është palë, dispozitat e Konventës së Nju Jorkut prevalojnë kundrejt rregullimeve që përmban Kodi i Procedurës Civile dhe janë drejtpërdrejt të zbatueshme nga gjykatat e apelit që shqyrtojnë kërkesa me objekt njohjen e vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit.

28.2 Nga ana tjetër, në tërësinë e tyre, pengesat ligjore të parashikuara nga neni 5 i Konventës së Nju Jorkut, përgjithësisht përkojnë në qëllim apo përmbajtje me parashikimet e shkronjës “b”, “c’ dhe “ç” të dispozitës së nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile:

“Vendimit të një gjykate të shtetit të huaj nuk i jepet fuqi në Republikën e Shqipërisë kur:

....................b. kërkesëpadia dhe letërthirrja për në gjyq nuk i është njoftuar të paditurit në

mungesë, në mënyrë të rregullt e në kohë, për t’i dhënë atij mundësi që të mbrohet;c. midis po atyre palëve, për të njëjtin objekt e për të njëjtin shkak, është dhënë një

vendim tjetër i ndryshëm nga gjykata shqiptare;ç. është duke u shqyrtuar nga gjykata shqiptare një padi që është ngritur përpara se

vendimi i gjykatës së shtetit të huaj të ketë marrë formë të prerë;..........”.28.3 Prandaj Kolegjet e Bashkuara konkludojnë se, kur kërkohet njohja e

vendimit ë gjykatës së huaj, veçanërisht në lidhje me këto tre pengesa ligjore të parashikuara nga neni 394 i Kodit të Procedurës Civile, pala debitore ka edhe detyrimin e barrën e provës që të vërtetojë para gjykatës së apelit ekzistencën e së paku njërit prej këtyre pengesave.

29. Sipas nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile, gjykata e apelit nuk i jep fuqi vendimit të dhënë nga gjykata e huaj edhe në rastin kur në gjykimin e kërkesës përkatëse vërtetohet se ekziston njëra nga pengesat ligjore të parashikuara në shkronjat “a” , “d” dhe “dh” të tij :

“a. sipas dispozitave që janë në fuqi në Republikën e Shqipërisë, mosmarrëveshja nuk mund të jetë në kompetencën e gjykatës së shtetit që ka dhënë vendimin;

...................d. i është dhënë forma e prerë në kundërshtim me legjislacionin e tij; dh. nuk pajtohet me parimet bazë të legjislacionit shqiptar”.29.1 Në këto tre raste, prova dhe argumente ligjore përkatëse mund të paraqiten nga

palët në proces. Gjithsesi, nisur nga natyra e tyre parimore procesuale e juridiksionale, si edhe duke qenë çështje që lidhen vetëm me zbatimin e ligjit, gjykatës së apelit i mbetet detyrimi ligjor që të hetojë e konstatojë, edhe kryesisht, mbi ekzistencën ose jo të këtyre pengesave ligjore. 30. Edhe Konventa e Nju Jorkut, në pikën 2 të nenit 5 të saj, parashikon në mënyrë të posaçme dy pengesa të tjera ligjore për t’i dhënë fuqi vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, në thelb, me qëllim e natyrë të njëjtë me ato të shkronjave “a”, “d” dhe “dh” të nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile. Kështu në pikën 2 të nenit 5 të Konventës parashikohet se:

83

“2. Njohja dhe ekzekutimi i një vendimi të arbitrazhit mund të refuzohen gjithashtu në qoftë se autoriteti kompetent i vendit ku kërkohen njohja dhe ekzekutimi konstaton se:

(a) objekti i mosmarrëveshjes nuk mund të zgjidhet në rrugë arbitrazhi, sipas ligjit të atij vendi; ose

(b) njohja ose ekzekutimi i vendimit do të vinte në kundërshtim me rendin publik të këtij vendi.”

30.1 Në dallim nga pengesat ligjore të treguara në pikën 1 të nenit 5 të saj, nga vetë formulimi specifik dhe përmbajtja e pikës 2 të sipërcituar, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin se Konventa e Nju Jorkut nuk e lidh vërtetimin e këtyre dy pengesave ligjore me ndonjë barrë prove për palët ndërgjyqëse. Për vetë rëndësinë dhe natyrën e tyre parimore, ato mund dhe duhet të verifikohen e konstatohen edhe kryesisht nga ana e autoritetit të shtetit ku kërkohet njohja dhe ekzekutimi i vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, në rastin tonë nga gjykata e apelit ku është paraqitur kërkesa për njohje.

31. Prandaj, nga arsyetimi dhe interpretimi si më sipër i ligjit të zbatueshëm, në funksion të njehsimit të praktikës gjyqësore, Kolegjet e Bashkuara arrijnë në këto përfundime:

31.1 Gjykata e apelit duhet të verifikojë dhe, eventualisht, të kryejë të gjitha veprimet që i parashikon ligji procedural civil, Konventa e Nju Jorkut. ligji i posaçëm ose marrëveshja tjetër ndërkombëtare e zbatueshme (nëse ka të tillë), për të garantuar, edhe kryesisht, thirrjen në gjykim së të gjitha palëve debitore që rezultojnë nga përmbajtja e vendimit të gjykatës së huaj ose gjykatës së huaj të arbitrazhit që kërkohet t’i jepet fuqi nga ajo gjykatë e apelit.

31.2 Në shqyrtimin e kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj apo të gjykatës së huaj të arbitrazhit, gjykata e apelit zbaton rregullat e gjykimit të shkallës së parë.

31.3 Mes të tjerave, sikurse vepron gjykata e shkallës së parë, me paraqitjen e kërkesëpadisë apo edhe nëpërmjet kryerjes së veprimeve përgatitore, gjykata e apelit paraprakisht verifikon përmbushjen e kushteve dhe kritereve formale të paraqitjes së kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj ose të gjykatës së huaj të arbitrazhit. Posaçërisht, gjykata e apelit verifikon nëse kërkesa, sipas rastit, plotëson kushtet paraprake formale të parashikuara nga neni 395 e 396 i Kodit të Procedurës Civile, neni 4 i Konventës së Nju Jorkut apo që përmbahen në ligje të tjera të posaçme ose akte të së drejtës ndërkombëtare të zbatueshme për çështjen në gjykim.

31.4 Nëse kërkesa për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj ose të gjykatës së huaj të arbitrazhit ka mangësi dhe të meta, gjykata e apelit i cakton kërkuesit një afat të arsyeshëm për plotësimin dhe ndreqjen e tyre. Gjykata e apelit kthen kërkesën dhe aktet e tjera pa veprim, nëse pala kërkuese, brenda afatit që i është caktuar, nuk plotëson dhe ndreq mangësitë dhe të metat formale të kërkesës.

31.5 Nëse kërkesa për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj apo të gjykatës së huaj të arbitrazhit përmbush kushtet për rregullshmërinë formale-procedurale të paraqitjes së saj, gjykata e apelit cakton seancën gjyqësore në të cilën objekti i gjykimit është vetëm ekzistenca ose jo e ndonjërës prej ndalimeve a pengesave ligjore të parashikuara nga neni 394 i Kodit të Procedurës Civile, neni 5 i Konventës së Nju Jorkut apo nga ndonjë dispozitë tjetër e posaçme për këtë qëllim, e parashikuar nga ligji ose një marrëveshjeje ndërkombëtare. Në përfundim të gjykimit, gjykata e apelit vendos për pranimin ose rrëzimin e kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj apo gjykatës së arbitrazhit të huaj.

84

32. Duke pasur parasysh përfundimet e mësipërme të këtij vendimi, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë e vlerësojnë të gabuar qëndrimin e mbajtur nga Gjykata e Apelit Tiranë, e cila, me vendimin nr.82, datë 07.09.2007, ka vendosur të rrëzojë kërkesën e paraqitur nga palëve kërkuese “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s., si të pabazuar në ligj.

33. Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se Gjykata e Apelit Tiranë ka zbatuar drejt ligjin procedural kur ka çmuar dhe disponuar kryesisht për të thirrur si palë të tretë në gjykim Ministrinë e Bujqësisë dhe Ushqimit, duke qenë se ajo është pala debitore që ngarkohet me përmbushjen e detyrimeve përkatëse nga vendimi i datës 22.12.2005 i Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit (I.C.C.) të dhënë nga Arbitri i Vetëm me qendër në Gjenevë, Prof.Dr. Claudie B.Rouillier, që i përket çështjes nr.12112/ACS

34. Sikurse parashtrohet më sipër në këtë vendim unifikues, Gjykata e Apelit Tiranë, në thelb, e mbështet qëndrimin e saj për rrëzimin e kërkesës për njohje të vendimit të arbitrazhit të huaj në tre motive ligjore, të cilat, sipas vlerësimit të Kolegjeve të Bashkuara, janë rrjedhojë e interpretimit dhe zbatimit të gabuar të ligjit material dhe procedural civil.

35. Si motiv të parë për rrëzimin e kërkesës për dhënie fuqi të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, Gjykata e Apelit Tiranë parashtron në vendimin e saj se, pala kërkuese“I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s., në kundërshtim me nenin 65 e vijues të Kodit të Procedurës Civile, nuk rezulton të ketë paguar 1% të vlerës së vendimit të arbitrazhit që kërkohet të njihet dhe jepet fuqi nga ajo gjykatë apeli.

35.1 Kolegjet e Bashkuara çmojnë që, ndryshe nga sa gabimisht arsyeton gjykata e apelit, edhe në rast se pranohet si e vërtetuar në gjykim mospërmbushja e detyrimit ligjor të palës kërkuese për pagesën e taksës mbi aktet dhe eventualisht shpenzimeve të tjera të kërkueshme sipas ligjit, përsëri kjo sjellje e rrethanë nuk përbën shkak për rrëzimin, në themel, të kërkesës për njohje të vendimit të dhënë nga gjykata e huaj, sikurse nuk përbën mbështetje ligjore edhe për rrëzimin e çdo kërkesëpadie a kërkese tjetër që i paraqitet për shqyrtim gjykatës së shkallës së parë. Akoma më tej, edhe nëse një shkelje të tillë të ligjit procedural e konstatojnë gjykatat më të larta, as edhe këto të fundit nuk disponojnë, në themel, për rrëzimin e kërkesës apo padisë.

35.2 Në interpretim dhe zbatim të drejtë të dispozitave të Kodit të Procedurës Civile, përbën detyrim për gjykatën e investuar si gjykatë e shkallës së parë që, me paraqitjen e kërkesëpadisë apo gjatë veprimeve përgatitore, të verifikojë rregullshmërinë formale të kërkesëpadisë, nëse ajo përmban të dhënat e treguara në nenin 154 të këtij Kodi, si edhe nëse ka të bashkëlidhur aktet e treguara në nenin 156 të tij apo në dispozita të tjera ligjore ose të marrëveshjeve ndërkombëtare të zbatueshme sipas rastit.

35.3 Nëse kërkesëpadia nuk përmban elementët dhe të dhënat ë kërkuara nga neni 154 i Kodit të Procedurës Civile, ose nuk ka bashkëlidhur aktet e kërkuara nga neni 156 i tij dhe nga dispozita të tjera ligjore të posaçme, atëhere gjykata që shqyrton çështjen si shkallë e parë kryen veprimet dhe disponon sipas dispozitave të neneve 154/a dhe 158/a të këtij Kodi. Por, në asnjë rast, ajo gjykatë nuk shprehet për themelin e kërkimit dhe as nuk disponon me vendim përfundimtar për rrëzimin e kërkesës nisur nga ky motiv ligjor, pra për shkak të mosrespektimit nga kërkuesi a paditësi të kushteve ligjore mbi rregullshmërinë formale të paraqitjes së kërkesëpadisë apo të një kërkese tjetër për gjykim.

35.4 Prandaj, në rigjykim, gjykata e apelit duhet të realizojë të gjitha veprimet procedurale që lidhen me plotësimin nga ana e palës kërkuese të kushteve që ligji procedural parashikon për paraqitjen e kërkesëpadisë, përfshirë edhe dokumentin provues për taksën mbi aktet për aq sa kjo është e kërkueshme dhe e zbatueshme, duke mbajtur parasysh edhe veçantitë përkatëse të rastit të paraqitjes së kërkesës për njohje të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit.

85

36. Nga ana tjetër, kryesisht, Kolegjet e Bashkuara vërejnë se Gjykata e Apelit Tiranë ka pranuar dhe shqyrtuar kërkesën për njohjen e vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, të paraqitur nga pala kërkuese “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s., pa ezauruar verifikimin paraprak të plotësimit të kushteve formale të paraqitjes së kësaj kërkese në gjykatë, sikurse parashikohen jo vetëm në nenet 154, 156, 395 dhe 396 të Kodit të Procedurës Civile, por edhe në nenin 4 të Konventës së Nju Jorkut, e zbatueshme drejtpërdrejt në çështjen objekt gjykimi.

36.1 Kështu, neni 4 i Konventës së Nju Jorkut, në shkronjën “b” të pikës 1 të tij, përmban një kusht tjetër për rregullshmërinë formale të paraqitjes së kërkesës për dhënien fuqi të një vendimi të gjykatës së huaj të arbitrazhit. Sipas kësaj dispozite, në kërkesën drejtuar gjykatës së shtetit ku kërkohet dhënia fuqi e vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit duhet të paraqitet e bashkëlidhur edhe: “origjinali i marrëveshjes me shkrim të parashikuar në nenin 2, ose një kopje të vërtetuar në mënyrën e duhur”. Neni 2 i Konventës ku referohet ky kusht paraprak për pranueshmërinë për shqyrtim në themel të kërkesës parashikon se: “Termi "marrëveshje e shkruar" do të përfshijë një klauzolë arbitrazhi në një kontratë, ose në një marrëveshje arbitrazhi e nënshkruar nga palët ose që përmbahet në një shkëmbim letrash ose telegramesh”.

36.2 Në Kodin e Procedurës Civile nuk parashikohet shprehimisht një kusht i tillë paraprak për pranueshmërinë për gjykim të kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit. Por, në zbatim të nenit 122 të Kushtetutës, prevalon e zbatohet drejtpërdrejt rregullimi që përmban marrëveshja ndërkombëtare, pra dispozita e posaçme e shkronjës “b” të pikës 1 të nenit 4 të sipërcituar të Konventës së Nju Jorkut.

36.3 Nga shqyrtimi i akteve të dosjes gjyqësore, Kolegjet e Bashkuara konstatojnë se kërkesës së paraqitur për gjykim për dhënie fuqi të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit nuk i është bashkëlidhur origjinali i marrëveshjes së arbitrazhit, apo kopje e saj e vërtetuar rregullisht. Marrëveshja e arbitrazhit nuk mund të pranohet se ekziston thjesht nisur nga përmbajtja e vendimit të gjykatës së arbitrazhit që paraqitet për t’i dhënë fuqi në Republikën e Shqipërisë.

36.4 Gjykata e apelit, vërtet nuk shqyrton themelin e vendimit të huaj, por, në çdo rast, ka të drejtën dhe detyrimin imperativ të verifikojë, mes të tjerash, nëse mes palëve kreditore e debitore ka pasur një marrëveshje arbitrazhi me shkrim, e cila, nga njëra anë përbën themelin mbi të cilin gjykata e huaj e arbitrazhit ka ushtruar juridiksionin e saj dhe, nga ana tjetër, sjell mungesën e juridiksionit gjyqësor shqiptar për gjykimin e zgjidhjen në themel të asaj mosmarrëveshjeje. Kjo është edhe një kusht thelbësor i parashikuar nga shkronja “a” e nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile dhe nga pikat 1 e 2 të nenit 4 të Konventës së Nju Jorkut.

36.5 Verifikimin e plotësimit të kërkesës për dhënie fuqi të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit duke i bashkëlidhur origjinalin apo kopjen e vërtetuar rregullisht të marrëveshjes me shkrim për arbitrazh, Gjykata e Apelit Tiranë duhet ta kishte përmbushur qysh me paraqitjen e kërkesës për njohje apo në veprimet përgatitore. Gjithsesi, mungesa e këtij akti në dosjen gjyqësore dhe mosplotësimi i kësaj mangësie nga pala kërkuese, në zbatim të drejtë të ligjit procedural, nuk motivon rrëzimin por p.sh. kthimin pa veprim të kërkesës për njohje të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit.

37. Për të njëjtat arsye të parashtruara më sipër në këtë vendim unifikues, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se nuk gjejnë mbështetje në ligj as edhe pretendimet e ngritura në rekurs nga ana e palëve kërkuese “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s., sipas të cilëve kërkesa e tyre është e mbështetur në nenin 393 dhe 395 të Kodit të Procedurës Civile si dhe në Konventën e Nju Jorkut, se vendimin e huaj që kërkohet të njihet e kanë paraqitur rregullisht në origjinal, të përkthyer në gjuhën shqipe dhe të legalizuar sipas kërkesave të

86

ligjit për legalizimin e dokumenteve të huaja. Në rekurs parashtrohet edhe se gjykata shqiptare e apelit nuk mund të shqyrtojë çështjen e “kompetencës” (pra të juridiksionit) pasi palët e kanë zgjedhur vetë gjykatën kompetente dhe se këtë çështje e ka trajtuar e zgjidhur në vendimin e saj gjykata e huaj e arbitrazhit, e cila ka shqyrtuar çështjen në themel.

37.1 Sikurse arsyetohet më sipër në këtë vendim unifikues, në rrethanat kur kërkesës për njohje të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit nuk i është bashkëlidhur edhe marrëveshja me shkrim e arbitrazhit në origjinal apo kopje e saj e vërtetuar rregullisht, sikurse ka parashikuar posaçërisht nga shkronja “b” e pikës 2 të nenit 4 të Konventës së Nju Jorkut, atëhere nuk është ezauruar njëri nga kushtet paraprake për pranueshmërinë për shqyrtim në themel të kësaj kërkese, pa plotësimin e të cilës nuk mund të vijohet me shqyrtimin e ndalesave a pengesave të tjera ligjore për njohjen e vendimit të huaj në Republikën e Shqipërisë.

37.2 Nëse mes palëve në konflikt nuk ka pasur marrëveshje apo klauzolë të posaçme arbitrazhi me shkrim, atëhere nuk ka as edhe juridiksion të gjykatës së huaj të arbitrazhit. Është detyrim ligjor parësor i gjykatës së apelit që të verifikojë nëse vetë gjykatat shqiptare, si pjesë e ushtrimit të pushtetit shtetëror dhe të sovranitetit shtetëror shqiptar, kanë ose jo juridiksion gjyqësor për të ushtruar për zgjidhjen e mosmarrëveshjes apo nëse palët e kanë zgjedhur rregullisht juridiksionin e një gjykate ose arbitrazhi të huaj.

37.3 Këtë verifikim gjykata e apelit ka detyrimin ta përmbushë, pavarësisht se si e ka vlerësuar këtë moment juridiksional vetë gjykata e huaj e arbitrazhit, vendimi i së cilës kërkohet t’i jepet fuqi nga gjykata shqiptare e apelit. Çdo shtet është sovran dhe mund të heqë dorë nga juridiksioni gjyqësor i tij vetëm nëse marrëveshja mes palëve për t’iu drejtuar juridiksionit të huaj është përpiluar me shkrim, është hartuar rregullisht sipas ligjit, nuk është marrëveshje e ndaluar nga legjislacioni i vetë atij shteti. Po kështu, nuk pranohet kërkesa për njohje edhe kur gjykatës së apelit i rezulton se marrëveshja për arbitrazh nuk ka caktuar si kompetente për shqyrtimin e konfliktit atë gjykatë të huaj arbitrazhi vendimi i së cilës kërkohet të njihet nga ajo gjykatë e apelit.

38. Në të tilla rrethana, Kolegjet e Bashkuara konkludojnë që, në rigjykim, gjykata e apelit të realizojë veprimet përkatëse procedurale për t’i mundësuar palëve kërkuese “I.C.M.A. ” s.r.l në likuidim dhe “AGRI.BEN” s.a.s. plotësimin e kërkesës edhe me këtë akt, nëse ai ekziston, duke e paraqitur atë rregullisht e në afatin që do t’i caktohet nga gjykata e apelit.

39. Si motiv të dytë për rrëzimin e kërkesës për dhënie fuqi të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, Gjykata e Apelit Tiranë parashtron në vendimin e saj se, ortakë të Shoqërisë “Pranvera” sh.p.k. janë N.B.Sukth dhe OSV Sri. Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit e Republikës së Shqipërisë, e cila është pala e ngarkuar me detyrime sipas vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit të cilit kërkohet t’i jepet fuqi në këtë gjykim, nuk është ortake me Shoqërinë “Pranvera” shpk dhe as mund të jetë, për shkak se i ndalohet nga ligji të merret me veprimtari tregtare apo biznesi.

40. Ndërsa si motiv të tretë për rrëzimin e kësaj kërkese, gjykata e apelit parashtron se Shoqëria “Pranvera” sh.p.k. është një shoqëri në likuidim e sipër. Likuidimi i shoqërive bëhet sipas Ligjit nr.7638, datë 09.11.1992 “Për shoqëritë tregtare”. Në nenin 281 të këtij ligji parashikohet se kur ortakët kanë mosmarrëveshje, likuidatori dhe procedurat e tjera caktohen dhe zgjidhen me urdhër të gjykatës. Kërkuesi, ndonëse pretendon, nuk ka paraqitur asnjë akt që të provojë se shoqëria është në likuidim dhe është caktuar likuidatori.

41. Gjykata e Apelit Tiranë, ndonëse është e paqartë se cilit motiv të arsyetimit të saj i referohet, ka konkluduar se ekzistojnë pengesat ligjore të parashikuara në shkronjat “a” dhe “dh” të nenit 394 të Kodit të Procedurës Civile për njohjen e dhënien fuqi ligjore të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, pasi nuk pajtohet me parimet bazë të legjislacionit shqiptar.

87

42. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nga shqyrtimi i akteve dhe provave shkresore që përmban dosja gjyqësore, konstatojnë se këto përfundime të Gjykatës së Apelit Tiranë nuk mbështeten në ndonjë provë shkresore të paraqitur nga palët, të debatuar dhe administruar prej saj në gjykim.

43. Si pala kërkuese, ashtu edhe pala e tretë debitore, sipas barrës përkatëse të provës që u ngarkohet nga ligji, nuk kanë paraqitur ndonjë provë shkresore, sikurse janë akti i themelimit, statuti i Shoqërisë “Pranvera” shpk apo ndonjë dokument tjetër, që mbështet përfundimin e gjykatës së apelit se pala e tretë Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit nuk është ortake e shoqërisë, se Shoqëria “Pranvera” shpk është shoqëri në likuidim para apo gjatë kohës së arbitrimit, etj. Mungesa e marrëveshjes për arbitrazh, bashkëlidhur kërkesës për njohje të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, jo vetëm që nuk lejon gjykatën të shprehet për ekzistencën e juridiksionit të arbitrazhit të huaj, por as edhe nuk mundëson, veç të tjerave, për të konkluduar drejt nëse pala e tretë Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit është apo jo palë e asaj marrëveshje për arbitrazh apo subjekti që duhet t’i nënshtrohet gjykimit në arbitrazh, rrjedhimit të ngarkohet me detyrime nga gjykata e huaj e arbitrazhit.

44. Prandaj, në rigjykim, nëse plotësohen nga pala kërkuese kushtet mbi pranueshmërinë për gjykim të kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të gjykatës së huaj të arbitrazhit, gjykata e apelit duhet të lejojë palët, veçanërisht palën e tretë Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit, që të paraqesë provat përkatëse në mbështetje të argumenteve dhe prapësimeve lidhur me gjendjen e ortakërisë së Shoqërisë “Pranvera” shpk dhe faktin nëse është ose jo në likuidim.

45. Duke pasur parasysh interpretimin e njehsuar të ligjit të parashtruar më sipër në këtë vendim unifikues përsa i përket kufijve dhe objektit të gjykimit të posaçëm të njohjes së vendimit të gjykatës së huaj, nëse nga vetë palët do të paraqiten prova të cilat i nënshtrohen debatit në gjykim, atëhere gjykata e apelit duhet të arsyetojë, në mënyrë të qartë dhe ezauruese, lidhur me rrethanat e faktit që do të pranohen të vërtetuara prej saj, si edhe për ekzistencën ose jo të ndonjë ndalese a pengese konkrete ligjore nga ato të treguara në nenin 394 të Kodit të Procedurës Civile dhe nenin 5 të Konventës së Nju Jorkut, duke konkluduar e disponuar për pranimin apo rrëzimin e kërkesës për dhënien fuqi të vendimit të datës 22.12.2005 të Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit (I.C.C.) të dhënë nga Arbitri i Vetëm me qendër në Gjenevë, Prof.Dr. Claudie B.Rouillier, që i përket çështjes nr.12112/ACS.

PËR KËTO ARSYEKolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të pikës 1 të nenit 141 të

Kushtetutës, të neneve 481 e 485 të Kodit të Procedurës Civile dhe të nenit 17 të ligjit nr.8588, datë 15.03.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë”,

V E N D O S Ë N1. Prishjen e vendimit nr.82, datë 07.09.2007 të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe

dërgimin e çështjes për rishqyrtim po asaj gjykate, me tjetër trup gjykues.2. Ky vendim është unifikues dhe dërgohet për botim në Fletoren Zyrtare.

Tiranë, më 01.06.2011

88

Nr.5 i Regj.ThemeltarNr.7 i Vendimit



Shpresa Beçaj KryesueseGani Dizdari AnëtarArdian Dvorani AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarArjana Fullani AnëtareEvelina Qirjako AnëtareMajlinda Andrea AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarAleksandër Muskaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

Në seancën gjyqësore të datës 01.06.2011 mori në shqyrtim çështjen civile me palë:

PADITËS: QEMAL ZENELIE PADITUR: BASHKIA KUKËS

OBJEKTI:Shfuqizimin e aktit administrativ,

urdhërit nr.92, datë 31.05.2006 të anës së paditur.Baza Ligjore: Neni 324 i K.Pr.Civile.

Gjykata e Shkallës së Parë Kukës, me vendimin nr.357, datë 11.10.2006, ka vendosur:Të pranojë kërkesë padinë e paditësit, Qemal Xhemal Zeneli, duke anulluar aktin administrativ, urdhërin nr.92, datë 31.05.2006 të Kryetarit të Bashkisë Kukës si të pabazuar në prova dhe në ligj.

Gjykata e Apelit Shkodër, me vendimin nr.137, datë 29.03.2007, ka vendosur:Ndryshimin e vendimit nr.357, datë 11.10.2006 të Gjykatës së Shkallës së Parë Kukës në këtë mënyrë:Detyrimin e të paditurit, Bashkia Kukës, për të kthyer në vendin e mëparshëm të punës paditësin Qemal Zeneli.Detyrimin e të paditurit, Bashkia Kukës, për t’i paguar paditësit Qemal Zeneli diferencën e pagës së vendit të mëparshëm të punës me pagën që ai ka marrë si punëtor mirëmbajtje, deri në ekzekutimin e këtij vendimi.

89

Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit Shkodër, në bazë të nenit 472 të Kodit të Proçedurës Civile, ka ushtruar rekurs Bashkia Kukës, e cila kërkon prishjen e këtij vendimi, ndërsa pala paditëse Qemal Zeneli ka ushtruar k/rekurs, i cili kërkon mospranimin e rekursit, duke parashtruar këto shkaqe:

Shkaqet e parashtruara në rekursin e Bashkisë:- Lëvizja e paditësit është bërë për të plotësuar nevojat me punonjës specialist ndërtimi

në sektorin e rrugë kanalizimeve për të përballuar projektet e nisura për zbatim nga ky sektor, si dhe për faktin se mjeti i cili drejtohej nga paditësi ka një kohë të gjatë që nuk shfrytëzohet. Kalimi i paditësit në një detyrë tjetër u bë për të qënë me efiçent.

Shkaqet e parashtruara në k/rekursin e paditësit Qemal Zeneli:- Nga ana e palës së paditur në rekursin e ushtruar nuk është parashtruar asnjë nga

rastet që përcaktohen në nenin 472 te K.Pr.Civile.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.s’ka, datë 23.02.2010, ka vendosur:Dërgimin e çështjes për gjykim Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin e praktikës gjyqësore.


pasi dëgjuan relacionin e anëtarëve Ardian Dvorani dhe Mirela Fana; në mungesë të palës paditëse dhe palës së paditur; si dhe shqyrtoi dhe analizoi çështjen në tërësi.

V Ë R E NKolegji Civil i Gjykatës së Lartë konstatoi se në praktikën tonë gjyqësore, në të gjitha

shkallët e gjykimit, janë mbajtur dhe vijojnë të mbahen qëndrime të ndryshme e të kundërta në shqyrtimin e padive që lidhen me mosmarrëveshjet në fushën e marrëdhënieve të punës, përsa i përket rasteve se kur mundet apo duhet të gjejnë zbatim dispozitat e pikës 3 të nenit 146 dhe pikës 3 të nenit 155 të Kodit të Punës, përsa i përket disponimit për kthimin e detyrueshëm të punëmarrësit të administratës publike në vendin e mëparshëm të punës.

Dispozita e pikës 3 të nenit 146 dhe pikës 3 të nenit 155 të Kodit të Punës parashikojnë se:

“Neni 146……………….3. Zgjidhja e kontratës pa shkaqe të arsyeshme është e pavlefshme. Punëdhënësi që

ka zgjidhur kontratën pa shkaqe të arsyeshme detyrohet t’i japë punëmarrësit një dëmshpërblim deri në një vit pagë, që i shtohet pagës që ai duhet të marrë gjatë afatit të njoftimit. Për punëmarrësit në administratën publike, kur ka një vendim gjykate të formës së prerë për kthimin në vendin e mëparshëm të punës, punëdhënësi është i detyruar të zbatojë këtë vendim”.

“Neni 1553. Në rastet e zgjidhjes së menjëhershme të pajustifikuar të kontratës së punës nga

punëdhënësi, gjykata, duke vlerësuar të gjitha rrethanat, vendos detyrimin e punëdhënësit ndaj punëmarrësit me një dëmshpërblim jo më shumë se paga e një viti pune. Për punëmarrësit në administratën publike, kur ka një vendim të formës së prerë për

90

kthimin në vendin e mëparshëm të punës, punëdhënësi është i detyruar të zbatojë këtë vendim».

Në vijim të këtij arsyetimi, u çmua se kuptimi e zbatimi i qartë dhe i unifikuar i këtyre dispozitave bëhet i domosdoshëm nisur nga natyra kontraktuale e marrëdhënieve të punës sipas parimeve dhe rregullave të parashikuara nga Kodi i Punës, si dhe nisur nga qëndrimet përkatëse që kanë mbajtur edhe në këto aspekte vendimi nr.33, datë 12.09.2007 i Gjykatës Kushtetuese dhe vendimi unifikues nr.19, datë 15.11.2007 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Përfundimisht, gjykimi i çështjes kaloi për gjykim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartëduke u shtruar për shqyrtim si vijon:

«1. Cilat janë rrethanat, kushtet dhe rastet kur mund dhe duhet të gjejnë zbatim fjalia e fundit e dispozitës së pikës 3 të nenit 146 dhe fjalia e fundit e pikës 3 të nenit 155 të Kodit të Punës, në lidhje me disponimin për kthimin e detyrueshëm të punëmarrësit në vendin e mëparshëm të punës?

Gjatë shqyrtimit të çështjes në seancë gjyqësore, me vendimin nr.s’ka, datë 23.02.2010 Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë çmoi dërgimin e çështjes për gjykim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë dhe njehsimin e praktikës gjyqësore. Gjithashtu, nëpërmjet qëndrimit unifikues të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, çmohet e nevojshme të mënjanohen qëndrimet e ndryshme që ende vërehen tek gjykatat me të ulëta, me pasoja në efektivitetin e gjykimit dhe drejtësinë e vendimeve që jepen në lidhje me mosmarrëveshjet në fushën e marrëdhënieve të punës dhe, posaçërisht, në funksion të dallimit të këtyre mosmarrëveshjeve nga ato me natyrë administrative në rastet kur punëdhënësi shpreh vullnetin e tij për ndryshimin apo zgjidhjen e marrëdhënieve të punës me anë të një akti administrativ».

Rethanat e çështjes në gjykim.

Rezulton nga gjykimi se pala paditëse Qemal Zeneli ka qenë i punësuar pranë të paditurit Bashkia Kukës në detyrën e shoferit manovrator që nga viti 1999.

Në cilësinë e punëdhënësit, me urdhrin e Kryetarit të Bashkisë Kukës nr.92, datë 31.05.2006, i nxjerrë në emër e për llogari të palës së paditur Bashkia Kukës, mbështetur në ligjin nr.8652, datë 31.07.2000, “Për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore” dhe në Kodin e Punës, paditësi (punëmarrësi) është lëvizur nga detyra e shoferit në atë të punëtorit të mirëmbajtjes së rrugëve pranë të njëjtit punëdhënës. Me të njëjtin akt, i padituri ka shprehur vullnetin e tij për të lidhur marrëdhëniet e punës me një specialist ndërtimi, shtetasin Z.B.

Në rrethana të tilla, për të mbrojtur të drejtat dhe pozitën e tij si punëmarrës, paditësi i është drejtuar me padi Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Kukës për shfuqizimin e aktit administrativ të sipërcituar, Urdhrit nr.92, datë 31.05.2006 të nxjerrë nga i padituri Bashkia Kukës, me të cilin i janë cenuar marrëdhëniet e punës.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Kukës, në përfundim të shqyrtimit gjyqësor të çështjes, ka vendosur pranimin e padisë duke anuluar aktin administrativ, urdhrin nr.92 datë 31.05.2006 të Kryetarit të Bashkisë Kukës.

E vënë në lëvizje mbi ankimin e palës së paditur, Gjykata e Apelit Shkodër ka vendosur të ndryshojë vendimin e dhënë nga gjykata e shkallës së parë duke disponuar për detyrimin e të paditurit për të kthyer paditësin në vendin e mëparshëm të punës, si dhe detyrimin e të paditurit për t’i paguar paditësit diferencën e pagës deri në ekzekutimin e vendimit.

Kundër vendimit të gjykatës së apelit ka ushtruar rekurs pala e paditur, me anë të të cilit, në thelb, pretendon të argumentojë se “lëvizja” e paditësit në një vend tjetër pune ishte e justifikuar me nevojat e punës në sektorin e mirëmbajtjes së rrugëve.

91

Në këtë vendim, u parashtrua fakti se në këtë padi, sikurse edhe gjatë gjykimit, paditësi shprehet dhe pretendon të argumentojë që, duke u urdhëruar ndërprerja e marrëdhënies së punës në pozicionin aktual si dhe “transferimi” i tij në një pozicion tjetër, atij i janë cenuar pozicioni i punës dhe të drejtat e punëmarrësit në marrëdhëniet e punës që ka me të paditurin. Megjithatë, duke qenë konfuz, jo në tregimin e vullnetit, por në aspektin formal të parashtrimit të kërkimeve të tij në kërkesë-padi, paditësi duket sikur kërkon të zgjidhë një mosmarrëveshje administrative ku, si shkak ligjor dhe objekt padie, duket të jetë shfuqizimi i aktit administrativ të sipërcituar, Urdhrit nr.92, datë 31.05.2006, të nxjerrë nga i padituri Bashkia Kukës, me të cilin del qartë se punëdhënësi ka shprehur vullnetin e tij për të ndryshuar marrëdhëniet kontraktuale të punës me paditësin. Këtij konfuzioni në lidhje me natyrën e padisë në shqyrtim dhe ligjin e zbatueshëm nuk i ka shpëtuar as gjykata e shkallës së parë. Kjo gjykatë, nga njëra anë parashtron dhe arsyeton mungesën e justifikimit të palës së paditur si punëdhënëse në ndryshimin e pozicionit të punës së paditësit, pra të kushteve të kontratës së punës së lidhur mes tyre. Nga ana tjetër, gjykata, në mënyrë konfuze dhe duke mos respektuar detyrimet e saj sipas nenit 16 të K.Pr.Civile, bën edhe analizë tjetër juridike duke u “lidhur” edhe me disa nga përcaktimet e propozuara nga palët, për të konkluduar se duhet të disponojë për anulimin e “aktit administrativ”, urdhrit nr.92, datë 31.05.2006 të të paditurit, me të cilin janë cënuar marrëdhëniet e punës që ka me të pala paditëse. Gjykata e Apelit Shkodër ka çmuar se në thelb vendimi i gjykatës së shkallës së parë është i drejtë, por ai duhet të saktësohet në arsyetim dhe në dispozitiv për të bërë të mundur ekzekutimin e vendimit. Gjykata e apelit arsyeton se akti administrativ i të paditurit është në funksion të rregullimit të marrëdhënieve të punës mes palëve ndërgjyqëse, duke shprehur vullnetin e të paditurit për zgjidhjen e menjëhershme të marrëdhënieve të punës duke i ofruar një kontratë të re punë paditësit. Sipas gjykatës së apelit dispozitat e Kodit të Punës nuk njohin “transferimin” e punonjësit dhe se kjo përbën zgjidhje të marrëdhënieve të punës në mënyrë të menjëhershme dhe të pajustifikuar në kuptim të nenit 155 të këtij Kodi. Prandaj, në rrethanën kur paditësi është punëmarrës në administratën publike, gjykata e apelit konkludon se duhet të zbatojë pikën 3 të nenit 155, për të urdhëruar kthimin në vendin e mëparshëm të punës. Njëkohësisht, sipas nenit 129 të Kodit të Punës të detyrohet i padituri t’i paguajë paditësit diferencën e pagës derisa sa të rivendoset marrëdhënia e punës së mëparshme.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë konstatojnë se Kodi i Punës përfshirë dhe gjithë ndryshimet bërë këtij kodi e miratuar me ligj kanë në themel të tij respektimin e standardeve ndërkombëtare të së drejtës së punës në një ekonomi të tregut të lirë por gjithnjë në mbrojtje të së drejtave, interesave dhe lirive të palëve duke ja përshtatur atë tregut të punës dhe kërkesave të tij. Objekti i Kodit të Punës është vetëm puna e varur. Në objekt të këtij kodi janë marrëdhënia punëdhënës-punëmarrës, mbrojtja e të drejtave, plotësimi i detyrimeve që burojnë nga marrëdhënia e varur, kushtet e punës, siguria në punë, paga, etj.

Në nenin 140 e vijues në kreun e XIV të Kodit të Punës janë sanksionuar rregullimet ligjore të përfundimit të marrëdhënieve të punës të cilat, krahas të tjerave, karakterizojnë garanci mbrojtëse që synojnë të parandalojnë qëndrimet e pamotivuara të largimit nga puna nga ana e punëdhënësit, duke siguruar në këtë mënyrë mbrojtjen e interesave të punëmarrësit.

Sipas nenit 141 të Kodit të Punës kontrata me kohëzgjatje të pacaktuar i njeh të drejtën punëdhënësit po ashtu dhe punëmarrësit për zgjidhjen e kontratës së punës, por gjithnjë kjo e drejtë e tyre nuk mund të cënojë të drejtat dhe interesat e palës tjetër. Në këto kushte në Kodin e Punës janë parashikuar rregullat e detyrueshme për palët, që duhet të respektohen, në atë mënyrë që e drejta e zgjidhjes së kontratës së punës nga njëra anë, realizon dhe mbrojtjen e palës tjetër që ndodhet përpara kësaj zgjidhje.

92

Si në çështjen në gjykim, po ashtu dhe për rastet e tjera të zgjidhjes së menjëhershme të kontratës së punës, Kodi i Punës në nenet 153 – 156 ka parashikuar pasojat që rrjedhin nga kjo zgjidhje.

E drejta e rikthimit në punë nuk gëzon mbrojtje ligjore, ndërsa e drejta e dëmshpërblimit është një e drejtë që gëzon mbrojtje, thonë në vendimin e tyre me nr.31 , datë 14.4.2003 Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Pala që dëmtohet nga një pushim i padrejtë nga puna gëzon të drejtën e dëmshpërblimit, duke e realizuar këtë të drejtë në rrugë gjyqësore. Po këtë konkluzion nxjerr dhe neni 44 i Kushtetutës ku: “Kushdo ka të drejtë të rehabilitohet dhe/ose të zhdëmtohet në përputhje me ligjin, në rast se është dëmtuar për shkak të një akti, veprimi ose mosveprimi të organeve shtetërore”.

Shkaku i justifikuar, sipas fushës së zbatimit, ka natyrë reale, pra sjell mungesën e pasojave të pushimit të pajustifikuar. Natyra e detyruar, me pasojë shuarjen e marrëdhënies së punës edhe në rastin e prapësimit pa një motiv të justifikuar, sjell për pasojë detyrimin e punëdhënësit për pagimin e dëmit deri në një vit page, plus shtesat përkatëse që i përkasin afatit të njoftimit (neni 146/3 i Kodit të Punës). Pra fusha e pushimit nga puna ad nutum, pa nevojën e një motivacioni është prezent për aq kohë sa Kodi i Punës parashikon sa sipërcituar. Kodi i Punës shprehet qartë se çfarë bëhet kur zgjidhet kontrata pa shkaqe të arsyeshme (neni 146/3 si dhe neni 155/3 i Kodit të Punës).

Në nenin 4 të Kodit të Punës përcaktohen subjektet e Kodit të cilat janë punëmarrësit në sektorin privat, pasi punësimi në sektorin publik, rregullohet me ligj të veçantë si për shembull, Ligji për Nëpunësit e Shërbimit Civil, Ligji për Policinë e Shtetit apo Forcave të Rendit, Prokurorisë, etj. Në paragrafin e dytë të nenit 4 të Kodit të Punës kemi një referencë me vlerë shumë të madhe në kuadër të sigurisë juridike të punëmarrësve pavarësisht se ku ata punojnë në sektorin privat apo publik, ata kanë garanci se të drejtat e tyre do të mbrohen edhe kur ligji specifik nuk ka parashikuar mbrojtje apo zgjidhje të respektimit të së drejtave të tyre. Pra kjo na çon në një krosreferencë të Kodit të Punës.

Është shtruar midis të tjerave për unifikim dhe fakti që e trajtojnë zgjidhjen e kontratës së punës si konflikt administrativ apo si konflikt që rrjedh nga marrëdhëniet e punës. Në rast të zgjidhjes së kontratës së punës , pavarësisht se organi administrativ për rastet e administratës publike shprehet me një akt të marrë nga drejtuesi i organit , kjo nuk do të thotë që jemi përpara marrëdhënieve administrative pra shprehjes së vullnetit të organit në kuptim të marrëdhënieve administrative por jemi përpara shprehjes së vullnetit të punëdhënësit për zgjidhjen e kontratës së punës. Pra me këtë do të kuptojmë se kemi të bëjmë me një marrëdhënie pune midis punëdhënësit dhe punëmarrësit dhe jo më me një marrëdhënie administrative. Pra punëmarrësi nuk mund të ngrejë padi për goditjen e aktit administrativ por mund të ngrejë padi për kërkimin e pasojave që rrjedhin nga zgjidhja e kontratës së punës.

Për pasojë të dy vendimet e gjykatave, si vendimi i Gjykatës së Apelit Shkodër dhe vendimi i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Kukës, duhet të prishen dhe çështja duhet të dërgohet përsëri për rishqyrtim në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Kukës. Duke gjykuar themelin e çështjes nën frymën e këtij vendimi të Kolegjeve të Bashkuara të zhvillojë një hetim gjyqësor të plotë dhe të gjithanshëm duke zgjidhur pasojat që vijnë si rezultat i zgjidhjes së marrëdhënieve të punës punëdhënës – punëmarrës.

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të nenit 485/c të K.Pr.Civile,

93

V E N D O S IPrishjen e vendimit nr.137, datë 29.3.2007 të Gjykatës së Apelit Shkodër dhe

vendimit nr.357, datë 11.10.2006 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Kukës dhe dërgimin e çështjes për rishqyrtim në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Kukës, me një trup tjetër gjykues.


Tiranë, më 01.06.2011

MENDIMI I PAKICËS

Si gjyqtarë në pakicë kemi qëndrimin se Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë duhet të kishin disponuar për lënien në fuqi të vendimit nr.137, datë 29.03.2007 të Gjykatës së Apelit Shkodër, e cila ka disponuar pranimin e padisë dhe kthimin e paditësit në punën e mëparshme.

Shumica e Kolegjeve të Bashkuara ka disponuar prishjen e vendimeve të dy gjykatave më të ulëta dhe dërgimin e çështjes për rigjykim në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Kukës, në thelb, duke arsyetuar se:

- Kodi i Punës ka në themel të tij respektimin e standardeve ndërkombëtare të së drejtës së punës në një ekonomi të tregut të lirë;

- Neni 140 e vijues i Kodit të Punës parashikojnë rregullimet ligjore për përfundimin e marrëdhënies së punës, garancitë përkatëse mbrojtëse që synojnë parandalimin e qëndrimeve të pamotivuara për largimin nga puna;

- Punëdhënësi dhe punëmarrësi kanë të drejtën e zgjidhjes së lirë e të njëanshme të kontratës së punës duke respektuar disa rregulla të caktuara në mbrojtje të palës që ndodhet para zgjidhjes së kontratës;

- E drejta e kthimit në punë nuk gëzon mbrojtje ligjore, ndërsa e drejta për dëmshpërblim për shkak të largimit nga puna është një e drejtë që gëzon mbrojtje nga ligji. Pra pala e dëmtuar ka vetëm të drejtën e dëmshpërblimeve, këtë e shpreh qartë neni 146/3 dhe 155/3 i Kodit të Punës.

Si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se një arsyetim dhe interpretim i tillë i legjislacionit të punës është i gabuar, madje bie ndesh dukshëm me vetë urdhërimet e shprehura që përmbajnë, mes të tjerave, vetë pika 3 e nenit 146 dhe pika 3 e nenit 155 të Kodit të Punës. Këto dispozita qartazi dhe pa asnjë ambiguitet parashikojnë edhe mundësinë që gjykata të disponojë për kthimin e punëmarrësit në vendin e mëparshëm të punës. Prandaj, detyra e Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në këtë gjykim, ishin vetëm të konfirmonin dhe interpretonin nëpërmjet arsyetimit të tyre se:

- është normale dhe e ligjshme që punëmarrësit të dëmshpërblehen për zgjidhjen pa shkaqe të arsyeshme apo në mënyrë të menjëhershme e pa shkaqe të justifikuara të kontratës së punës;

- ekziston edhe mundësia e urdhërimit nga gjykata të kthimit të punëmarrësit në punën e mëparshme, nëse ai kryen punën e tij në administratën publike;

- cilat ishin kategoritë e punëmarrësve të administratës publike, të cilët edhe pse nuk janë nëpunës civilë, funksionarë politikë të zgjedhur, magjistratë, etj., që kanë status e regjim juridik të posaçëm, përsëri gjykata mund të urdhërojë edhe kthimin në punën e mëparshme;

94

- cilat janë rrethanat e mbi çfarë kriteresh gjykatat mund të vlerësojnë edhe disponimin për kthimin e punëmarrësit të administratës publike në punën e mëparshme.

Shumica e Kolegjeve të Bashkuara nuk i jep përgjigje asnjërës prej këtyre momenteve vendimtare juridike për interpretimin dhe zbatimin e drejtë e të unifikuar të legjislacionit të punës. Duke evidentuar vetëm që palët në kontratën e punës, si në çdo kontratë tjetër, janë të lira të lidhin dhe zgjidhin edhe këtë marrëdhënie juridike, shumica e Kolegjeve të Bashkuara, në mënyrë të panevojshme dhe të pakuptimtë e pa bërë ndonjë analizë juridike, ndonëse citon dispozitat që shprehimisht parashikojnë të kundërtën, përsëri konkludon se, për pasojë të mosrespektimit të ligjit nga punëdhënësi, nuk ka rikthim në punë të punëmarrësit, por vetëm dëmshpërblim. E drejta e rikthimit në punë nuk gëzon mbrojtje nga ligji, por vetëm të drejtën e dëmshpërblimit.

Ne, gjyqtarët në pakicë, kemi mendimin se jo vetëm që shumica nuk ka interpretuar drejt ligjin, por akoma më tej ka konkluduar në të kundërtën e asaj që parashikohet qartësisht dhe shprehimisht në Kodin e Punës, për mundësinë e kthimit në punë të një punëmarrësi të administratës publike.

Sipas parimeve dhe dispozitave të Kushtetutës, atyre të Kodit Civil e të Kodit të Punës të nxjerra në pajtim me të, nisur nga analizat e jurisprudencës vendase dhe të huaj, pakica vlerëson se ishte vendi të evidentohej që marrëdhënia juridike e punës, pra kontrata e punës, në parim, bazohet në lirinë kontraktore, ku përfshihet edhe liria për zgjidhjen e njëanshme të kësaj kontrate nga punëdhënësi apo punëmarrësi.

Megjithatë, lindja dhe zhvillimi i marrëdhënies juridike (kontratës) së punës, përfshirë aspektin dhe problematikën e lidhur me mbarimin e kësaj marrëdhënie (zgjidhjen e kontratës) veçanërisht kur kjo bëhet në mënyrë të njëanshme, duhet të shqyrtohen duke pasur parasysh dy kërkesa e nevoja me drejtime të kundërta.

Nga njëra anë, është e drejta, interesi por edhe nevoja e punëmarrësit për të pasur qëndrueshmëri e të ardhura të siguruara me anë të punësimit dhe marrëdhënies së punës, si burim thelbësor i të punësuarit për formimin e personalitetit dhe respektimin e dinjitetit të tij si qenie sociale, për përballimin e jetesës, përfshirë edhe mbajtjen e familjes.

Nga ana tjetër, është e drejta dhe interesi i punëdhënësit, veçanërisht atyre që ushtrojnë sipërmarrje tregtare dhe ekonomike, për të pasur lirshmëri në përzgjedhjen, sasiore e cilësore, në pranimin e përdorimin e krahut të punës, pra të punëmarrësve.

Nevoja dhe interesi i punëmarrësit kërkon kufizimin e lirisë dhe të motiveve të punëdhënësit për të zgjidhur kontratën e punës me punëmarrësin, si përsa i përket përmbajtjes (shkaqeve e rasteve të zgjidhjes së kontratës), ashtu edhe formës (formës, afateve dhe procedurës) me efekte në vlefshmërinë e këtij veprimi. Ndërsa nevoja dhe interesi i punëdhënësit, përkundrazi, synon dhe tenton drejt një lirie të pakushtëzuar në zgjidhjen e kontratës së punës prej tij.

Në legjislacionin shqiptar, sikurse në shumicën dërmuese të vendeve të tjera perëndimore, nuk gjen zbatim të pakufizuar regjimi juridik dhe veprimi i parimit klasik të lirisë absolute të zgjidhjes së kontratës së punës nga ana e punëdhënësit. Edhe legjislacioni ynë përmban një numër kufizimesh në këtë drejtim, duke parashikuar një numër modalitetesh formale e procedurale, kushtesh e motivesh konkrete mbi arsyeshmërinë dhe justifikimin e zgjidhjes së kontratës së punës nga punëdhënësi, me pasojë shpërblimin e dëmit të pësuar nga punëmarrësi. Ndërkohë që, për disa kategori punëmarrësish të punësuar në administratën publike, legjislacioni ynë, si p.sh. edhe Kodi i Punës, parashikon edhe të drejtën e punëmarrësve për t’u kthyer në punën e mëparshme, përkundrejt detyrimit të punëdhënësit (organit shtetëror) për ta zbatuar vendimin e gjykatës për kthimin në punë.

95

Kjo zgjidhje e ligjvënësit tonë lidhet si me faktin që punëmarrësi konsiderohet pala e dobët e kontratës së punës, ashtu edhe me natyrën e detyrës që ai ka marrë përsipër, e cila i është ngarkuar nga punëdhënësi. Sipas zgjedhjes së ligjvënësit tonë, veçanërisht të mbrojtur nga Kodi i Punës dhe ligje të tjera të posaçme, përkundrejt zgjidhjes së kontratës së punës dhe efekteve të saj, në shkallë e mënyra të ndryshme, janë punëmarrësit që janë funksionarë publike apo që kryejnë punë si nëpunës a punonjës të administratës shtetërore (publike). Kjo mbrojtje e posaçme, parashikon deri edhe detyrimin për kthimin e punëmarrësit të administratës publike në punën e mëparshme, nëse largimi nga puna është bërë pa shkaqe të arsyeshme apo pa shkaqe të justifikuara (neni 146/3 dhe 155/3 të Kodit të Punës).

Këto zgjidhje të ligjvënësit, sikurse në shumë vende të tjera perëndimore, mbështeten në garantimin e një ekuilibri parimor kushtetues e ligjor ndërmjet interesave legjitime të ndryshme.

Nga njëra anë, synojnë të respektojnë vlerën dhe qëllimin e së drejtës së punës të parashikuar nga neni 49 i Kushtetutës. Puna nuk është thjesht e vetëm një marrëdhënie juridike dhe ekonomike, por përmban edhe vlera sociale që identifikojnë e lartësojnë njeriun. E drejta e punës nuk është vetëm një e drejtë që duhet të realizohet në shoqëri, por edhe një detyrim që duhet të përmbushet përpara shoqërisë dhe që gëzon mbrojtje shoqërore. Sipas Kushtetutës (neni 59), punësimi përbën edhe një objektiv social të shtetit të cilin ai ka detyrim ta përmbushë. Edhe forcimi i shtetit tonë të përbashkët, sikurse edhe i bashkëjetesës sociale dhe mirëqenies ekonomike të individit, nëpërmjet punës, janë në themel të arsyes së ekzistencës së shtetit shqiptar. Kjo vjen për faktin se, ndryshe nga kohët e para të shtetit liberal kapitalist ku rëndësi kishte vetëm pronësia, në ditët e sotme të shtetit liberal demokratik, bazat e parimet e të cilit janë parashikuar edhe nga Kushtetuta, ka marrë një rëndësi gjithnjë e më të madhe edhe puna, të drejtat e detyrimet që burojnë prej saj.

Nga ana tjetër, ligjvënësi ynë synon të respektojë edhe parimin e së drejtës private, të sanksionuar në mënyra të ndryshme në Kushtetutë, mbi lirinë e palëve për të hyrë e për të zgjidhur një marrëdhënie juridike (kontratë), por duke pasur parasysh veçantitë social-ekonomike të marrëdhënies juridike të punës, posaçërisht ato të realizimit të së drejtës së punës.

Sa më sipër rezulton edhe nga e drejta dhe jurisprudenca ndërkombëtare. Kështu, Bashkimi Evropian, në nenin 30 të Kartës së Nizës ka afirmuar si parim të përgjithshëm atë të ndalimit të largimit nga puna pa shkak të arsyeshëm ose të justifikuar, parim i cili është i detyrueshëm të respektohet nga të gjitha vendet anëtare. E drejta e mbrojtjes së punëmarrësve ndaj largimit nga puna pa shkak të arsyeshëm apo të justifikuar parashikohet edhe në nenin 30 të Kushtetutës Evropiane të Bashkimit Evropian. Rrjedhimisht, përveçse në parim, në raste e shkallë të ndryshme rikthimi në punën e mëparshme parashikohet në legjislacionin e të gjitha shteteve anëtare.

Në disa shtete evropiane rikthimi në punë është i detyrueshëm. Në disa shtete të tjera (si Gjermania) vetëm nëse këtë e urdhëron gjykata, ndërsa në ndonjë shtet tjetër (si Suedia, Mbretëria e Bashkuar) nëse punëdhënësi përjashtimisht paraqet me shkrim motive shumë specifike e posaçërisht të justifikueshme ndaj rikthimit në punë, në kompensim detyrohet të paguajë për punëmarrësin e larguar nga puna një dëmshpërblim të posaçëm e konsistent që i shtohet dëmshpërblimeve të tjera të zakonshme.

Si rast përjashtimor, ku zbatohet liria e pakufizuar për zgjidhjen e kontratës së punës në Evropën perëndimore është vetëm Zvicra. Gjithashtu, liria e pakufizuar e zgjidhjes së kontratës së punës dhe pamundësia e kthimit të detyrueshëm në punën e mëparshme parashikohet edhe në SHBA. Ndonëse në kohët e fundit, si në Zvicër, ashtu edhe në SHBA (në legjislacionin federal ashtu edhe të shteteve të ndryshme), kanë filluar të parashikohen

96

raste gjithnjë në rritje të ndalimit të largimit nga puna pa shkak të arsyeshëm e të justifikuar, apo në rrethana të veçanta të lidhura me gjendjen dhe cilësitë e punëmarrësit.

Shumica në arsyetimin e saj shprehet së kthimi në punë nuk gjen mbrojtje ligjore, por pa shpjeguar qoftë edhe minimalisht se përse ligjvënësi ka miratuar nenet 146/3 dhe 155/3 të Kodit të Punës, ku shprehimisht parashikohet që gjykata mund të disponojë kthimin në punën e mëparshme. Pikërisht nisur nga ky parashikim i Kodit të Punës dhe duke pasur parasysh vështrimin e shkurtër krahasues të trajtuar më sipër, si gjyqtarë në pakicë jemi të mendimit se, deri në një masë të caktuar dhe jo rastësisht, legjislacioni ynë i punës i është përshtatur e harmonizohet pjesërisht me atë të Bashkimit Evropian, ndonëse ende ekzistojnë kufizime në kategoritë e punëmarrësve dhe mungojnë edhe disa elementë të tjerë të rëndësishëm të mbrojtjes ligjore të punëmarrësit për kthimin në punë.

Në nenin 146/3 dhe 155/3 të Kodit të Punës parashikohet se:

“Neni 146…………3. Zgjidhja e kontratës pa shkaqe të arsyeshme është e pavlefshme. Punëdhënësi që

ka zgjidhur kontratën pa shkaqe të arsyeshme, detyrohet t’i japë punëmarrësit një dëmshpërblim deri në një vit pagë, që i shtohet pagës që ai duhet të marrë gjatë afatit të njoftimit. Për punëmarrësit në administratën publike , kur ka një vendim gjykate të formës së prerë për kthimin në vendin e mëparshëm të punës , punëdhënësi është i detyruar të zbatojë këtë vendim ”.

“Neni 155…………3. Në rastet e zgjidhjes së menjëhershme të pajustifikuar të kontratës së punës nga

punëdhënësi, gjykata, duke vlerësuar të gjitha rrethanat, vendos detyrimin e punëdhënësit ndaj punëmarrësit me një dëmshpërblim jo më shumë se paga e një viti pune. Për punëmarrësit në administratën publike , kur ka një vendim të formës së prerë për kthimin në vendin e mëparshëm të punës , punëdhënësi është i detyruar të zbatojë këtë vendim” .

Megjithë rregullimin e shprehur të dy dispozitave të mësipërme për kthimin e punëmarrësit në vendin e mëparshëm të punës, shumica e Kolegjeve të Bashkuara, pa parashtruar shpjegime të hollësishme, në arsyetimin e qëndrimit të saj vetëm sa shprehet në mënyrë kategorike dhe përgjithësuese se kthimi në punë nuk gëzon mbrojtje ligjore.

Si gjyqtarë në pakicë, jemi të mendimit se misioni i gjykatës, përfshirë edhe Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, është që të parashtrojë interpretimin e saj të motivuar në mënyrë bindëse dhe ezauruese se si duhet kuptuar, kur dhe si gjen zbatim një dispozitë e ligjit. Por nuk është në misionin e gjykatës të shprehet e konkludojë se norma nuk do të gjejë zbatim. Është e vërtetë se gjykata i jep jetë ligjit nëpërmjet interpretimit të saj, por ajo vetë nuk bën ligje dhe as nuk shfuqizon e neglizhon normën juridike të vendosur nga ligjvënësi.

Nga shqyrtimi në tërësi i dispozitave të Kodit të Punës, vërejmë që marrëdhënia e punës është një marrëdhënie juridike, është një kontratë. Por parimet dhe fryma e ligjit lidhur me marrëdhënien e punës, normat e tij, përshkruhen nga mekanizmat që synojnë ta mbrojnë këtë marrëdhënie, veçanërisht punëmarrësin.

Dispozitat në pjesën e përgjithshme të Kodit të Punës nuk përmbajnë ndonjë parim a normë të përgjithshme për pamundësinë e kthimit në punën e mëparshme. Aty parashikohet natyra e marrëdhënies së punës, fusha e zbatimit të Kodit të Punës, etj., ku sanksionohet se ky Kod gjen zbatim aty ku nuk ka rregullim ligjor të posaçëm të ndryshëm lidhur me kushtet e marrjes në punë, të kryerjes së punës, të disiplinës, masave disiplinore, etj. Nëse këto ligje të posaçme nuk parashikojnë ndonjë aspekt të marrëdhënies së punës, atëherë gjejnë zbatim parimet e përgjithshme dhe normat e posaçme të vetë Kodit të Punës.

97

Prandaj në legjislacionin tonë gjejmë një rregullim e regjim juridik të posaçëm apo aspekte rregullatore të posaçme punësimi lidhur me funksionarët politikë të emëruar që ushtrojnë detyrën pranë institucioneve shtetërore e drejtuesve të tyre, për nëpunësit civilë, për ushtarakët e Forcave të Armatosura, për punonjësit e policisë së shtetit, etj.

Gjithashtu, përveç kur është parashikuar ndryshe nga ligji i posaçëm, Kodi Punës nuk gjen zbatim edhe për funksionarë të tjerë publikë të zgjedhur apo të emëruar të institucioneve kushtetuese dhe shtetërore, qendrore e vendore, si p.sh. deputetët, gjyqtarët, prokurorët, etj.. Këta funksionarë publikë nuk kanë “punëdhënës” dhe në një farë mënyre nuk konsiderohen edhe si “punëmarrës”. Ata ushtrojnë funksione publike të posaçme ligjore e kushtetuese, shpërblehen për shërbimet e tyre dhe gëzojnë një status juridik të posaçëm që u garanton përmbushjen e detyrës sipas ligjit.

Nisur nga sa më sipër, nëse Kushtetuta e ligji i posaçëm, shprehimisht, nuk parashikojnë lejimin apo ndalimin e kthimit në punën e mëparshme të kategorive të caktuara të funksionarëve publikë dhe të punonjësve të administratës shtetërore, atëherë lidhur me ta nuk gjejnë zbatim as dispozitat përkatëse të Kodit të Punës, përsa i përket diskrecionit të gjykatës për të vendosur kthimin në punë të punëmarrësit në administratën publike.

Por, nëse funksionari publik apo punonjësi që ushtron detyrën pranë administratës shtetërore nuk përfshihet në kategoritë e posaçme të sipërcituara që i nënshtrohen një regjimi juridik të posaçëm, atëherë ai si punëmarrës legjitimohet të kërkojë nga gjykata që të vendosë edhe kthimin e tij në punën e mëparshme. Lidhur me këtë kategori punëmarrësish, nëse janë rrethanat ligjore dhe faktike që e justifikojnë, atëherë gjykata ka diskrecionin që të vendosë edhe kthimin në punën e mëparshme.

Kodi i Punës nuk parashikon shprehimisht raste e rrethana se kur gjykata mund apo duhet të vendosë kthimin në vendin e mëparshëm të punës të punëmarrësit të administratës publike. Edhe praktika gjyqësore nuk vjen në ndihmë në këtë drejtim. Pra, Kodi i Punës nuk parashikon kritere të shprehura se kur gjykata ka diskrecion dhe mund a duhet të disponojë për kthimin në punë.

Mungesa e këtyre rregullimeve bazë të nevojshme e të pritshme, gjithsesi, është një gjendje që nuk presupozon se gjykata ka diskrecion për të qenë e pakufizuar në disponimin e saj për kthimin në punën e mëparshme. Megjithatë, misioni i gjykatës është që, edhe kur ligji material mungon, është i paqartë, i mangët a kontradiktor, ajo duhet të zgjidhë çështjen. Krahas identifikimit të kategorive të punëmarrësve në administratën publike ku gjen zbatim neni 146/3 dhe 155/3 të Kodit të Punës, kjo do të përbënte edhe aspektin tjetër të interpretimit të unifikuar që Kolegjet e Bashkuara do të duhej të shpreheshin në vendimin e tyre.

Si gjyqtarë në pakicë jemi të mendimit se ky interpretim i ligjit lidhet me motivin përse ligjvënësi, për një kategori punëmarrësish në administratën publike parashikon edhe mundësinë e kthimit në punën e mëparshme me vendim gjyqësor, i cili është i detyrueshëm për t’u zbatuar nga punëdhënësi.

Zgjedhja e momentit që ofron ligjvënësi duke mundësuar kthimin në punë vetëm për një kategori të punëmarrësve të administratës publike nuk lidhet me aspekte të natyrës ekonomike e sociale. Kjo sepse punëmarrësi në administratën publike, njësoj sikurse ata të punësuar në veprimtaritë private, nëpërmjet punës realizojnë personalitetin e tyre dhe përmbushin nevojat e jetesës individuale e familjare. Prandaj arsyeja mund të identifikohet pikësëpari tek nevoja e garantimit të qëndrueshmërisë së administratës publike sepse bëhet fjalë për punë të kryer në administratën shtetërore, në përmbushjen e shërbimeve publike për të gjithë.

Nga ana tjetër, punëmarrësi në administratën publike është akoma më i ekspozuar kundrejt abuzimit me pushtetin të funksionarit publik epror apo ndaj neglizhencës së tij për të respektuar ligjin dhe të drejtat e punëmarrësit. Por kjo gjendje potenciale e mosrespektimit të

98

ligjit nuk i sjell dëm vetëm punëmarrësit publik por edhe vetë publikut në tërësi, për shkak se, duke u cënuar qëndrueshmëria, integriteti dhe efiçienca e administratës publike, cënohen edhe shërbimet e pritshme prej publikut dhe ndaj shtetit nga kjo administratë publike. Në fund të fundit, shteti i së drejtës ka në thelbin e tij të kufizojë dhe evitojë tejkalimet dhe abuzimet në ushtrimin e pushtetit nga ana e funksionarëve dhe hallkave të administratës shtetërore. Jo vetëm në simbol por edhe si mëshirim i kësaj nevoje është edhe mbrojtja e vetë punëmarrësve publike të abuzuar nga eprorët dhe ata që kanë kompetencën e vendimmarrjes në administratën publike. Pa këtë mbrojtje të posaçme, shteti dhe administrata publike nuk mund të përmbushin misionin e tyre kundrejt shoqërisë.

Prandaj, pakica ka mendimin që, veçanërisht në rastin e kategorive të caktuara të punëmarrësve të administratës publike, nuk kemi të bëjmë thjesht me një “kontratë” pune, por me një marrëdhënie pune të lidhur me përmbushje të shërbimeve publike, për normalitetin dhe përmbushjen e të cilave nuk kanë interes vetë funksionari punëdhënës dhe punëmarrësi por ka një interes publik. Punësimi, ecuria e punësimit dhe disiplina në përmbushjen e shërbimit publik, nëse ushtrohen në mënyrë abuzive e në shkelje të ligjit, nuk dëmtojnë e cenojnë thjesht nëpunësin e punonjësin punëdhënës e punëmarrës, por dëmtojnë interesin publik në tërësi. Interesi publik kërkon që punonjësit e administratës shtetërore të përzgjidhen sipas meritës e aftësive, që këta punonjës të jenë të disiplinuar e korrektë në përmbushjen e punës dhe detyrës, të trajtohen me dinjitet në çdo pikëpamje, të jenë të përgjegjshëm e njëkohësisht të garantuar për punën e shërbimin që bëjnë (kjo jo për interes të tyre por të publikut në tërësi), të kenë qëndrueshmëri dhe mbrojtje nga abuzimi i eprorëve, etj.

Pra kthimi në punë i punëmarrësit të administratës publike nga ana e gjykatës mund e duhet të vendoset nëse në rrethanat e konfliktit konkret objekt gjykimi është në interesin publik që punëmarrësi të kthehet në vendin e mëparshëm të punës, si për arsye të natyrës së shërbimit e të detyrës (punës) publike që ai ushtron, ashtu edhe për shkak të nevojës që të mbrohet shërbimi publik nga devijimet dhe shkeljet e ligjës në trajtimin e punonjësit publik nga ana e drejtuesve (punëdhënësve) të administratës shtetërore, si dhe nga nevoja që të mbrohet punëmarrësi nga abuzimi i atyre që kanë pushtetin e lidhjes, mbarëvajtjes e të zgjidhjes së marrëdhënies juridike të punës.

Punëmarrësi, edhe në shërbimin publik, mund të tërhiqet vullnetarisht nga marrëdhënia e punës, por nuk mund t’i imponohet punëdhënësit. Ky i fundit, nisur nga pozita eprore dhe ajo e ushtrimit të pushteteve shtetërore, mundet njëanshmërisht të zgjidhë marrëdhënien e punës duke pasur edhe kompetencën formale që ligji i njeh për të zgjidhur kontratën e punës. Por, ky funksionar publik epror mund e duhet ta marrë një vendim të tillë vetëm në emër të ndalimit të shkeljes së ligjit dhe rrjedhimisht të mbarëvajtjes së shërbimit publik, pra të interesit publik. Prandaj nëse e bën për motive të tjera, pra për shkaqe të paarsyeshme e të pajustifikuara, ligji i njeh punëmarrësit të drejtën që të riparohet kjo shkelje e rëndë nga gjykata nëpërmjet dëmshpërblimeve e, në raste e rrethana të caktuara, edhe duke vendosur gjykata kthimin në punën e mëparshme.

Sa më sipër janë disa nga arsyet përse në ligje të posaçme, parashikohet një mbrojtje e shkallës më të lartë për funksionarët publikë, si p.sh. në rastin e nëpunësve civile, etj., ku qartazi gjykata ka të drejtën të vendosë kthimin e nëpunësit në vendin e mëparshëm të punës. Po kështu, edhe për gjyqtarët, prokurorët, etj. ligji parashikon një mbrojtje të posaçme që mundëson kthimin e tyre në detyrë.

Pjesa tjetër funksionarëve, nëpunësve dhe punonjësve të administratës publike, “statusin e tyre” e kanë të rregulluar nga Kodi i Punës. Edhe pse ky Kod nuk ofron për këtë kategori punëmarrësish të njëjtën shkallë mbrojtje si funksionarët publike të sipërcituar, gjithsesi, nga njëra anë u jep mundësinë atyre të kërkojnë në gjykatë kthimin në punë dhe,

99

nga ana tjetër, i jep gjykatës diskrecionin të vendosë “edhe kthimin në punën e mëparshme”. Pra kthimi në punë nuk mund të vendoset vetvetiu e në çdo rast që gjykata konstaton se punëdhënësi ka larguar nga puna punëmarrësin pa shkaqe të arsyeshme e të justifikuara, pra nuk ka respektuar ligjin (Kodin e Punës) dhe kushtet e kontratës së punës në raport me punëmarrësin.

Në mungesë të kritereve e rrethanave më konkrete të parashikuara shprehimisht nga Kodi i Punës mbi kthimin në punën e mëparshme sipas neneve 146/3 dhe 155/3 të Kodit të Punës, përveç cënimit të interesit publik të sipërtrajtuar, e pa pretenduar parashtrimin e një liste shkaqesh e rrethanash të tjera ezauruese, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se, pasi të hetojë dhe identifikojë qartazi e rast pas rasti rrethanat konkrete faktike, gjykata duhet të niset nga parimet e fryma e përgjithshme e marrëdhënies së punës sipas këtij Kodi, për të vlerësuar nëse është vendi për të disponuar edhe kthimin e punëmarrësit në punën e mëparshme. Nisur nga akte ndërkombëtare dhe praktika ligjore e gjyqësore të shteteve perëndimore, mes të tjerash, gjykata mund të mbajë parasysh se për kthimin në punën e mëparshme:

- këto dispozita gjejnë zbatim vetëm për funksionarë e nëpunës, si dhe kategori të caktuara punonjësish të tjerë të administratës shtetërore, statusi i të cilëve gjithsesi nuk rregullohet shprehimisht ndryshe me ligje të tjera të posaçme;

- nuk mund të shërbejë si rrethanë justifikuese për kthim në punë thjesht e vetëm gjendja e vështirësitë ekonomike që i shkaktohen punëmarrësit;

- të rëndësishme janë natyra e rëndësia e shërbimit publik dhe e pozicionit të punës që ushtrohet, e kombinuar me profesionalizmin, sjelljen, vjetërsinë, aftësinë e kontributin e punëmarrësit në shërbimin publik në tërësi dhe në atë pjesë të shërbimit publik ku ishte i punësuar përpara largimit nga puna;

- gjykata konsideron historikun e konfliktit punëmarrës/punëdhënës, natyrën e shkeljes dhe proporcionalitetin e saj me masën disiplinore të marrë, shkakun pse ka lindur dhe sjelljen e dy palëve në atë procedim disiplinor, shkallën e respektimit ose jo të rregullave disiplinore e procedurale nga punëdhënësi, shkallën e bashkëpërgjegjësisë së vetë punëmarrësit në problematikën e krijuar në raport me punëdhënësin;

- veçanërisht gjykata mban parasysh edhe nëse konflikti dhe masa disiplinore e largimit nga puna lidhen e motivohen me faktorë jashtë natyrës së shërbimit publik, faktorë këto abuzivë të lidhur me aspekte e interesa personale, politike e të tjera motive të palidhura me një sjellje e konflikt që natyrshëm lind e zhvillohet për shkak të punës e raporteve të punës;

Po kështu, nisur nga normat e aplikuara dhe praktika gjyqësore ndërkombëtare, gjykata do të duhej të mbante parasysh edhe rrethana të tilla si largimi nga puna i punëmarrësit:

- për motive kombësie, etnie, raciale, gjinore, politike e të tjera abuzime e sjellje diskriminuese ndaj njeriut;

- grua në kohën e shtatzanisë, i bashkëshortëve dhe personave të tjerë gjatë periudhës kohore të kujdesit për fëmijën apo personat me probleme fizike e psikike,

- në kohën kur përballet me probleme shëndetësore dhe paaftësie serioze për të punuar, minimalisht për një periudhë të caktuar kohë e në varësi edhe të kohëzgjatjes (vjetërsisë) së marrëdhënies së punës;

- të angazhuar në pozicione dhe veprimtari sindikale dhe politike e për shprehje të pikëpamjeve të tilla;

- që është ngarkuar me përgjegjësi e kryen detyra të posaçme të lidhura me ruajtjen e ambientit, me sigurinë publike dhe sigurinë në punë në institucione a ndërmarrje;

100

- të thirrur, përkohësisht, për të përmbushur funksione e detyrime ushtarake, për zgjedhjet vendore e të përgjithshme, për t’u paraqitur sipas ligjit para gjykatës dhe organeve të drejtësisë;

- në rastet kur ai ka bërë publike, kallëzuar e dëshmuar për shkelje të ligjit dhe abuzime kriminale, korruptive, etj, të eprorëve, kolegëve dhe të institucionit ku ushtron detyrën;

- në rastet kur ai nuk është bindur e ka refuzuar të kryejë një shkelje serioze e të rëndë të ligjit a një vepër penale të lidhur me detyrën e tij, etj.

Për të gjitha arsyet e parashtruara dhe të analizuara më sipër, të cilat gjykojmë se duhet të përbënin edhe objektin e interpretimit të drejtë dhe të unifikuar të ligjit lidhur me problematikën e kthimit në punën e mëparshme të punëmarrësit, përsa i përket edhe çështjes objekt gjykimi, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se Kolegjet e Bashkuara duhet të kishin vendosur lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Apelit Shkodër, e cila, nga ana e saj, kishte disponuar pranimin e padisë dhe kthimin e paditësit në vendin e mëparshëm të punës.

Aleksandër Muskaj Ardian Dvorani Gani Dizdari

Mirela Fana Andi Çeliku

101


VENDIM

NË EMER TË REPUBLIKËS


Shpresa Beçaj KryesueseBesnik Imeraj AnëtarGani Dizdari AnëtarArdian Dvorani AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarGuxim Zenelaj AnëtarArjana Fullani AnëtareAleksandër Muskaj AnëtarEvelina Qirjako AnëtareMajlinda Andrea AnëtareAndi Çeliku AnëtarMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

në seancat gjyqësore të datave 31.05.2011, 01.06.2011 dhe 10.06.2011 morën në shqyrtim çështjen civile nr.7 Akti, që u përket:

PADITËSE: ERIONA HAXHIAJ, përfaqësuar nga av. Erinda Ballanca.

I PADITUR: CHEMONICS INTERNATIONAL INC, ZYRË PËRFAQËSIMI, TIRANË, përfaqësuar nga av. Fatos Lazimi.

OBJEKTI I PADISË:

Konstatimi i zgjidhjes së marrëdhënies së punës me shkak abuziv, detyrimi i punëdhënësit të dëmshpërblejë paditësen

me pagën e një viti pune për shkak të zgjidhjes së kontratës për shkak abuziv;

konstatim i zgjidhjes për shkak të paarsyeshëm dhe detyrimi për të dëmshpërblyer me pagën e një viti pune;

pagimi i dy muajve pagë për mosrespektim të procedurës dhe pagimi i pushimeve të papaguar.

Baza Ligjore: Neni 31 e vijues i K.Pr.Civile.Nenet 7, 12, 21, 24, 32, 140, 144, 146, 153, 155 të K.Punës.

102

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr.4088 Akti, datë 12.04.2010, ka vendosur:

Rrëzimin e kërkesës për nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit.

Kundër vendimit ka ushtruar ankim të veçantë ana e paditur, Chemonics International INC, regjistruar si zyrë përfaqësimi me të cilin kërkon prishjen e vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit të gjykatave shqiptare, për këto shkaqe:

- Vendimi i gjykatës është produkt i mungesës së një analize dhe interpretimi të plotë të dispozitave të Marrëveshjes Ndërkombëtare - Marrëveshja Bilaterale ndërmjet Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës e datës 10.06.1992.

- Kjo marrëveshje është ende në fuqi dhe për rrjedhojë qëndron në superioritet/prevalon ndaj legjislacionit të brendshëm. Fakt ky që nuk është adresuar në mënyrën e duhur nga gjykata.

- Meqënëse çështja e shtruar për zgjidhje para gjykatës përmban elementë të huaj, çështja e juridiksionit do të gjejë zgjidhje nëpërmjet parimeve, standarteve dhe normave ligjore të së drejtës ndërkombëtare private. Vendimi i gjykatës referon përciptazi në këto akte dhe nuk thellohet në elementet kyç që përcaktojnë juridiksionin e çështjes konkrete.

- Gjykata gabimisht arrin në konkluzionin se nuk plotësohen në mënyrë kumulative të dy kushtet e kërkuara nga Marrëveshja Bilaterale. Kështu, vlerësohet se marrëveshja nuk ofron imunitet në lidhje me kontratat e punës lidhur midis anës së paditur si punëdhënëse dhe paditëses si punëmarrëse, pasi kjo kontratë nuk është si kontratat e tjera dhe, po sipas gjykatës, ligji i aplikueshëm selektohet në bazë të parimit lex loci laboris (ligji më i favorshëm për punëmarrësin).

- Përkundrazi, kontrata e punës, në kuadrin e Projektit të Administratës Publike për të cilin është kontraktuar i padituri nga USAID, është në vlerë si të gjitha kontratat e tjera të shërbimit përmes të cilave përmbushen në mënyrë direkte objektivat e veprimtarisë së të paditurit.

- Pritshmëria nga kontrata e punës me paditësen ishte e lartë dhe e lidhur drejtpërdrejt me realizimin e një prej objektivave madhorë të projektit në tërësi, atë të procedurave të liçensimit të biznesit në Shqipëri. Për rrjedhojë, shërbimet që priteshin të jepeshin nga paditësja, si pasojë e kontratës së punës nuk mund të mos konsiderohen si veprime që lidhen drejtpërdrejt me përmbushjen e aktiviteteve të së paditurit. Nuk ka argument që të mbështesë që veprimtaria e paditësit është jashtë përgjegjësive civile që lidhen drejtpërdrejt me objektivat e projektit.

- Përgjegjësitë civile të një kontrate pune përfshihen brenda frymës dhe objektit të përcaktuar në nenin 3/d të Marrëveshjes.

- Ne nuk kontestojmë ligjin e zbatueshëm, që është ai shqiptar, por kjo nuk do të thotë se vetëm gjykatat shqiptare mund të zbatojnë ligjin e huaj. Si një çështje e së drejtës ndërkombëtare private edhe një forum i huaj, i cili duhet të vendosë juridiksionin mbi një çështje në bazë të një kushti ligjor, mund të zgjidhë mosmarrëveshjen duke zbatuar ligjin shqiptar në mënyrë të detyrueshme.

- Çdo zgjedhje e vullnetshme e palëve përmes kontratës në lidhje me juridiksionin e forumit rezulton si kusht nul i pavlefshëm në raport me një normë të karakterit urdhërues e prevalues, siç është neni 3/d i Marrëveshjes.

- Gjykata duhet të kishte pasur parasysh nenin 31 të ligjit nr.3920, datë 21.11.1964 “Për të drejtat e të huajve dhe zbatimin e ligjit të huaj”.

103


pasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Ardian Nuni dhe Arjana Fullani; përfaqësuesin e palës së paditur, avokatin Fatos Lazimi, që kërkoi prishjen e vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit të gjykatave shqiptare; përfaqësuesen e palës paditëse, avokaten Erinda Ballanca, që kërkoi lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë; dhe pasi shqyrtuan dhe analizuan në tërësi çështjen,

V Ë R E J N Ë


1. Nga materialet e dosjes gjyqësore rezulton se paditësja Eriona Haxhiaj ka qënë në marrëdhënie pune pranë anës së paditur në pozicionin e Këshilltarit të Liçensimit të Biznesit, me kontratë me afat të përcaktuar, nga data 16.02.2009 deri më datë 22.01.2010.

2. Ana e paditur e këtij gjykimi, Chemonics International INC është zyrë e përfaqësimit të Kompanisë Chemonics International INC, shoqëri e themeluar sipas Ligjit të Përgjithshëm të Shoqërive të shtetit Delaware. Zyra e përfaqësimit në Shqipëri është regjistruar me vendimin nr.36546, datë 13.11.2006 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë. Në ushtrim të aktivitetit për zbatimin e projektit të reformës së Administratës Publike në Shqipëri ka kontraktuar me USAID, organizatë publike e krijuar nga qeveria e SHBA-së dhe financohet prej saj.

3. Me shkresën e datës 17.06.2009 ana e paditur ka njoftuar paditësen për zgjidhjen e menjëhershme të kontratës së punës dhe i ka kërkuar të paraqitet në datë 24.06.2009 për bisedime rreth arsyeve të zgjidhjes së kësaj kontrate. Më datë 24.06.2009 paditëses i është njoftuar vendimi përfundimtar për zgjidhjen e marrëdhënies së punës.

4. Paditësja, Eriona Haxhiaj, me pretendimin se zgjidhja e kontratës së punës është me shkak abuziv, pa shkaqe të arsyeshme, ka kërkuar zgjidhjen e pasojave ekonomike të ndërprerjes së marrëdhënieve të punës.

5. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr.4088 Akti, datë 12.04.2010, ka rrëzuar kërkesën e palës së paditur për nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit.

5.1. Gjykata, pasi citon nenet 42/2, 49 të Kushtetutës; pikën 3.d të Marrëveshjes Ekonomike Dypalëshe, lidhur midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe asaj të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, miratuar me Dekretin nr.224, datë 11.06.1992 të Presidentit të Republikës; kontratës së punë lidhur midis palëve ndërgjyqëse, nenet 36, 37/1 të Kodit të Procedurës Civile, arsyeton:“... përcaktimi paraprak i juridiksionit të një çështje që paraqitet për shqyrtim para gjykatave shqiptare ka gjetur rregullim të shprehur nëpërmjet një norme të ligjit të brendshëm (jus cogens). Përjashtimet nga rregullimi i mësipërm kërkohen në natyrën apo lëndën e mosmarrëveshjes (administrative apo kushtetuese) dhe, kur ka një element të huaj, në rastin më të mirë në aktet ndërkombëtare të pranuara nga palët (konventë apo marrëveshje dypalëshe), apo kërkohet në parimet e së drejtës ndërkombëtare, siç janë reciprociteti, ose norma të kolizionit... Marrëveshja e datës 10.06.1992 përbën një përcaktim të qartë mbrojtës nëpërmjet gëzimit të imunitetit për përgjegjësitë në raste të përcaktuara shprehimisht në të. Parimi që dhënia e imunitetit të subjekteve të caktuara të së drejtës përbën përjashtim nga juridiksioni i gjykatave të vendit në të cilin ngrihet çështja... Në rastin e ngritjes së pretendimit për imunitetin, në mënyrë të pashmangshme gjykata verifikon në radhë të parë, faktin nëse subjekti që paraqet pretendimin hyn nën sferën e mbrojtjes së parashikuar në aktin ndërkombëtar dhe së dyti, nëse sfera e të drejtave të reklamuara mbrohet nga akti. Ekzistenca e këtyre elementeve kërkohet në mënyrë kumulative dhe jo alternative, në aspektin që mungesa e njërit prej tyre e bën të pa aplikueshëm normën.

104

Në këtë këndvështrim, në pikën 3.d marrëveshja përcakton qartësisht subjektet që kanë imunitet dhe janë ato që i) financohen; ii) kanë lidhur kontratë me Qeverinë Amerikane për të zbatuar sa flitet në marrëveshje, si dhe Marrëveshja përcakton qartësisht sferën e gëzimit të imunitetit vetëm për përgjegjësitë civile që lidhen drejtpërdrejt me përmbushjen e këtyre punëve... Rezultoi nga gjykimi se pala e paditur (është), përfshihet në kategorinë e subjekteve që gëzojnë mbrojtjen nëpërmjet imunitetit që ofron marrëveshja,... Për sa i përket kushtit tjetër, marrëveshja në fjalë e kufizon sferën e mbrojtjes vetëm sa i përket përgjegjësive civile që lidhen drejtpërdrejt me përmbushjen e këtyre punëve, duke lënë jashtë kësaj sfere llojet e tjera të përgjegjësive, përfshirë këtu edhe të drejtat dhe detyrimet mes punëdhënësve dhe punëmarrësve të kompanisë... nga gjykata çmohet se një kontratë pune mes punëmarrësit dhe Kompanisë nuk lidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë me përmbushjen e projektit... nga ana tjetër gjykata çmon se mosmarrëveshja e paraqitur për shqyrtim para saj është në juridiksionin gjyqësor pasi ajo është përcaktuar si e tillë në kontratën e lidhur dhe nënshkruar rregullisht mes palëve... vetë pala e paditur e ka përzgjedhur gjykatën... e ka pranuar faktin se kontrata e punës nuk është lidhur drejtpërdrejt me përmbushjen e detyrave siç përcakton marrëveshja”.

6. Kundër vendimit ka ushtruar ankim të veçantë ana e paditur Chemonics International INC, me të cilin kërkon prishjen e vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit të gjykatave shqiptare.

7. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, në seancën gjyqësore të datës 27.05.2010, duke marrë shkas nga çështja në shqyrtim dhe duke pasur parasysh se në praktikë kanë lindur keqkuptime lidhur me zbatimin e nenit 39 të Kodit të Procedurës Civile; me zbatimin e marrëveshjeve dypalëshe të nënshkruara nga Qeveria e Republikës së Shqipërisë me qeveritë e vendeve të tjera, si dhe nga Konventa e Vjenës “Mbi Marrëdhëniet Diplomatike” (1961), Konventa për “Privilegjet dhe Imunitetet e Agjencive të Specializuara” dhe anekset e saj, miratuar me ligjin nr.9105, datë 17.07.2003, ka arritur në konkluzionin se është rasti të njehsohet praktika gjyqësore lidhur me zbatimin e kësaj dispozite dhe marrëveshjeve dypalëshe.

7.1. Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, për efekt të njehsimit të praktikës gjyqësore, para Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë ka shtruar për diskutim këto çështje:

(i) Kur midis subjekteve që gëzojnë imunitet nga juridiksioni gjyqësor shqiptar (sipas Konventës për Privilegjet dhe Imunitetet e Agjencive të Specializuara dhe anekset e saj, miratuar me ligjin nr.9105, datë 17.07.2003 dhe Marrëveshjeve Dypalëshe të lidhura midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverive të vendeve të tjera) janë lidhur kontrata punësimi me punëmarrës shqiptarë, a kanë gjykatat shqiptare juridiksion për shqyrtimin e mosmarrëveshjeve që lindin nga këto marrëdhënie pune?

(ii) Nëse në kontratat e punësimit të lidhura midis subjekteve të mësipërm me cilësinë e punëdhënësve dhe punëmarrësve shqiptarë është përcaktuar se për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të lindura për shkak të marrëdhënies së punës palët mund t’i drejtohen gjykatës shqiptare, a do të konsiderohet një gjë e tillë si pranim vullnetar i juridiksionit shqiptar në kuptim të nenit 39/a të Kodit të Procedurës Civile?

Ligji i zbatueshëm

8. Dispozitat e Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, të Kodit të Procedurës Civile, të Kodit të Punës dhe të Marrëveshjes Ekonomike Dypalëshe, lidhur midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe asaj të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në të cilat është parashikuar:

8.1. Neni 42/2 i Kushtetutës: “Kushdo, për mbrojtjen e të drejtave, të lirive dhe të interesave të tij kushtetues dhe ligjorë, ose në rastin e akuzave të ngritura kundër tij, ka të

105

drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj”.

8.2. Neni 116 i Kushtetutës: “1. Aktet normative që kanë fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë janë: a) Kushtetuta; b) marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara; c) ligjet; ç) aktet normative të Këshillit të Ministrave.

2. Aktet që nxirren nga organet e pushtetit vendor kanë fuqi vetëm brenda juridiksionit territorial që ushtrojnë këto organe.

3. Aktet normative të ministrave dhe të organeve drejtuese të institucioneve të tjera qendrore kanë fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë brenda sferës së juridiksionit të tyre”.

8.3. Neni 122 i Kushtetutës: “1. Çdo marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar përbën pjesë të sistemit të brendshëm juridik pasi botohet në Fletoren Zyrtare të Republikës së Shqipërisë. Ajo zbatohet në mënyrë të drejtpërdrejtë, përveç rasteve kur nuk është e vetëzbatueshme dhe zbatimi i saj kërkon nxjerrjen e një ligji. Ndryshimi, plotësimi dhe shfuqizimi i ligjeve të miratuara me shumicën e të gjithë anëtarëve të Kuvendit për efekt të ratifikimit të marrëveshjeve ndërkombëtare bëhet me të njëjtën shumicë.

2. Një marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar me ligj ka epërsi mbi ligjet e vendit që nuk pajtohen me të.

3. Normat e nxjerra prej një organizate ndërkombëtare kanë epërsi, në rast konflikti, mbi të drejtën e vendit, kur në marrëveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipërisë për pjesëmarrjen në atë organizatë, parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtpërdrejtë i normave të nxjerra prej asaj”.

8.4. Neni 39 i K.Pr.Civile: “Anëtarët e përfaqësive diplomatike e konsullore të vendosura në Republikën e Shqipërisë nuk i nënshtrohen juridiksionit të gjykatave shqiptare, përveç kur: a. pranojnë vullnetarisht; b. Ekzistojnë rastet dhe kushtet e parashikuara nga Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike”.

8.5. Neni 7/3 i K.Punës: “Marrëveshjet që lidhen me juridiksionin janë të vlefshme vetëm nëse përcaktohen pas lindjes së konfliktit”.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë

9. Të kufizohen për njehsimin e praktikës gjyqësore vetëm për sa iu përket mosmarrëveshjeve që lindin nga marrëdhëniet e punës midis punëmarrësve shqiptarë dhe subjekteve që gëzojnë imunitet juridiksional territorial sipas Marrëveshjes Dypalëshe të lidhur midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës datë 10.06.1992, miratuar me Dekretin nr.224, datë 11.06.1992 të Presidentit të Republikës. Kjo për arsye se interpretimi dhe zbatimi i tërësisë së akteve ndërkombëtare në të cilat parashikohet imuniteti juridiksional nga gjykatat shqiptare nuk është relevant me çështjen në shqyrtim dhe, njëkohësisht, mosmarrëveshjet që mund të lindin nga zbatimi i këtyre akteve janë të dallueshme rast pas rasti dhe trajtimi njehsues i praktikës gjyqësore, referuar çështjes konkrete, mund të pas-sjellë cënim të të drejtave, qoftë të subjekteve që përfitojnë imunitet apo të subjekteve, që për shkak të këtij imuniteti, iu kufizohet aksesi në gjykatat shqiptare.

106

10. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në shqyrtim të akteve të dosjes gjyqësore, objektit të padisë, pretendimeve të palëve, vendimit të gjykatës, shkaqeve të ankimit dhe në interpretim e zbatim të dispozitave kushtetuese, të marrëveshjes dypalëshe të sipërcituar, të Kodit të Procedurës Civile, vlerësojnë se:

(i) pretendimet e parashtruara në ankim të cilat kanë të bëjnë me parimet e përgjithshme dhe që referojnë në pyetjen e parë të shtruar nga Kolegji Civil i kësaj gjykate për njehsim të praktikës gjyqësore janë të drejta dhe si të tilla duhet të pranohen,

(ii) ndërsa pretendimet që lidhen me rastin konkret e që referojnë në marrëveshjen dypalëshe të sipërcituar dhe në kontratën e punës lidhur midis palëve ndërgjyqëse nuk gjejnë mbështetje në ligj, prandaj nuk përbëjnë shkak ligjor për të motivuar cënimin e vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

I-11. Në nenin 3.d të Marrëveshjes shprehimisht parashikohet: “Në mënyrë që t’i sigurojë përfitim maksimal popullsisë së Republikës së Shqipërisë, nga ndihma që do t’i jepet në bazë të kësaj marrëveshje dhe duke përjashtuar për sa mund të bihet dakord nga dy qeveritë: d) Organizatat individuale, publike ose private dhe punonjësit e organizatave publike ose private, që kanë lidhur kontratë ose financohen nga Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të cilat ndodhen në Shqipëri për të vënë në zbatim sa flitet në këtë marrëveshje, do të kenë imunitet ndaj të gjitha përgjegjësive civile që lidhen drejtpërdrejt me përmbushjen e këtyre punëve”.

12. Në kuptim të përmbajtjes së kësaj dispozite, referuar akteve ndërkombëtare të miratuara nga shteti shqiptar, të tilla si Karta e OKB-së dhe Konventa mbi Privilegjet dhe Imunitetet e Kombeve te Bashkuara, Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike (e vitit 1961, hyrë në fuqi për Shqipërinë më 08.02.1998), Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Konsullore (1963), Konventa për Privilegjet dhe Imunitetet e Agjencive të Specializuara dhe anekset e saj, si dhe marrëveshjes dypalëshe të sipërcituar, është përcaktuar rrethi i subjekteve që janë të përjashtuar nga juridiksioni territorial i brendshëm gjyqësor dhe administrativ dhe, si pasojë, nuk mund të jenë subjekte të padive, kërkimeve apo procedurave të ekzekutimit në vendin tonë, sikurse është rasti. Përjashtimi nga juridiksioni territorial i vendit pritës, Shqipërisë, përfshin të gjitha funksionet zyrtare të këtyre subjekteve dhe është i paprekshëm, me përjashtim të rastit kur ata heqin dore në mënyrë eksplicite.

12.1. Respektivisht, sipas pikës 3.d të kësaj marrëveshje, organizatat individuale, publike ose private dhe punonjësit e organizatave publike ose private, që kanë kontratë me/ose financohen nga Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, që janë të pranishëm në Republikën e Shqipërisë për të kryer punë për sa flitet në këtë marrëveshje, do të kenë imunitet ndaj të gjitha përgjegjësive civile që lidhen direkt me kryerjen e këtyre punëve.

12.2. Për rastin konkret rezulton se pala e paditur, Chemonics International INC, zyrë përfaqësimi e Kompanisë Chemonics International INC, me qendër në shtetin Delaware të Shteteve të Bashkuara të Amerikës është zbatuese e Programit II të Korporatës Sfida e Mijëvjeçarit, me numër kontrate DFD-I-00-08-00070-00, projekt që financiohet tërësisht nga qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Pra, si kontraktor që punon në Shqipëri për USAID, pala e paditur është subjekt i marrëveshjes së mësipërme. Për rrjedhojë, ky subjekt ka imunitet ndaj të gjitha përgjegjësive civile që lidhen me zbatimin e këtij projekti në Shqipëri.

13. Kolegjet e Bashkuara, në vështrim të nenit 42/2 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, nenit 6§1 të Konventës Evropiane të së Drejtave të Njeriut, jurisprudencës së Gjykatës Evropiane të së Drejtave të Njeriut, evidentojnë se e drejta e aksesit në gjykatën kombëtare iu nënshtrohet rregullimeve kufizuese për aq sa këto kufizime nuk reduktojnë aksesin e individit në gjykatat kombëtare në një mënyrë të tillë, apo në atë masë sa të dëmtojë thelbin e të drejtës. Në kuptim të përmbajtjes së marrëveshjes konkrete dhe qëllimit legjitim

107

të saj nuk konstatohet asnjë lidhje e paarsyeshme e proporcionalitetit midis kufizimit në fjalë dhe qëllimit që synohet të arrihet prej saj.

14. Në këto rrethana, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se, në dhënien e imunitetit palës së paditur në bazë të marrëveshjes dypalëshe, nuk mund të thuhet se është tejkaluar marzhi i vlerësimit që shtetit shqiptar i lejohet në kufizimin e aksesit të individit në gjykatë.

14.1. Ky qëndrim buron dhe nga jurisprudenca e GJEDNJ, sipas së cilës “... disa kufizime mbi aksesin (në gjykatë) duhet të konsiderohen si të qënësishme, si për shembull ato kufizime që përgjithësisht pranohen nga komuniteti i shteteve si pjesë e doktrinës së imunitetit shtetëror”. 1

15. Ndonëse nuk është i aplikueshëm në rastin konkret, i njëjti qëndrim mbahet dhe në nenin 31 të ligjit nr.3920, datë 21.11.1964 “Për të drejtat e të huajve dhe zbatimin e ligjit të huaj”, i ndryshuar, ku parashikohet se në lidhje me juridiksionin e gjykatave shqiptare ndaj të huajve dispozitat e këtij ligji “… nuk zbatohen kur me konventa ndërkombëtare, në të cilat ka marrë pjesë Republika Popullore e Shqipërisë, janë caktuar dispozita të ndryshme”.

16. Në vijim të argumentimit të mësipërm dhe në kushtet kur marrëveshja ndërkombëtare e mësipërme, që sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë (neni 116), ka një status superior ndaj ligjeve, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në përfundimin njehsues se kur midis subjekteve që gëzojnë imunitet nga juridiksioni gjyqësor shqiptar, sipas Marrëveshjes Dypalëshe të lidhur midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës datë 10.06.1992, janë lidhur kontrata punësimi me punëmarrës shqiptarë, pavarësisht nga ligji i aplikueshëm për zgjidhjen e mosmarrëveshjes, gjykatat shqiptare nuk kanë juridiksion për shqyrtimin e mosmarrëveshjeve që mund të lindin nga këto marrëdhënie.

II-17. Kolegjet e Bashkuara, duke marrë në konsideratë rrethanat e çështjes konkrete, veçanërisht kushteve të parashikuara në kontratën e punës lidhur midis palëve ndërgjyqëse, referuar nenit 32/2 të Konventës së Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike, nenit 39/a të Kodit të Procedurës Civile, vlerësojnë se vendimi i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, që ka rrëzuar kërkesën e palës së paditur duke pranuar juridiksionin gjyqësor shqiptar për shqyrtimin e kësaj çështje, është i drejtë dhe për këtë shkak duhet të lihet në fuqi.

18. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në lidhje me çështjen e dytë të shtruar për zgjidhje nga Kolegji Civil i po kësaj gjykate, vlerësojnë se për rastin në shqyrtim janë të qenësishëm faktorë ligjorë që formësojnë përjashtim nga rregullimet e mësipërme dhe që gjejnë mbështetje në germën “a” të nenit 39 të Kodit të Procedurës Civile dhe në nenin 32/2 të Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike (1961).

19. Ligji shqiptar dhe marrëveshjet ndërkombëtare ku shteti shqiptar është palë njohin dhe pranojnë se pavarësisht mungesës së juridiksionit të gjykatave shqiptare, për shkak të imunitetit që gëzon njëra prej palëve në mosmarrëveshje si subjekt i posaçëm parashikuar në një marrëveshje/ konvente dy ose shumëpalëshe, çështja mund të hyjë në juridiksionin e gjykatave shqiptare në rast se pala heq dorë nga imuniteti.

20. Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike parashikon nocionin e heqjes dorë nga imuniteti për agjentët diplomatikë, anëtarët e familjes së tyre që jetojnë bashkërisht me ta, si dhe personelin teknik dhe administrativ të misionit si dhe anëtarët e familjeve të tyre. Heqja dorë nga imuniteti, parashikuar në nenet 28 dhe 32 të Konventës në fjalë, i fut ata në juridiksionin e shtetit pritës. I njëjti parim dhe qëndrim konfirmohet edhe në nenin 39/a të K.Pr.Civile të Republikës së Shqipërisë. Gjithashtu, ligji nr.3920, datë 21.11.1964 “Mbi gëzimin e të drejtave civile nga të huajt dhe zbatimin e ligjit të huaj” në nenin 30/a, 1 MvElhinney kundër Irlandës [GC], nr.31253/96, § 37, ECHR 2001-XI; Manoilescu dhe Dobrescu, (dec.), nr.60861/00,§ 80, ECHR 2005-VI; Treska kundër Shqipërisë dhe Italisë (dec.), nr.26937/04, ECHR 2006; Vrioni e të tjerë kundër Shqiprësisë dhe Italisë nr.35720/04 dhe 42832/06, § 44-47 ECHR 2009

108

parashikon se: “……. shtetasi ose personi juridik i huaj mund të paditet para gjykatave shqiptare: a) kur …….. kur ka pranuar juridiksionin e gjykatave shqiptare………”.

21. Pavarësisht se asnjë prej marrëveshjeve/ligjeve të mësipërme nuk përcakton formalisht aktin e heqjes dorë, të gjitha konvergojnë në atë se vetëm akti ku vullneti i subjektit për të hequr dorë nga imuniteti është shprehur qartë e fut çështjen në juridiksionin e gjykatave shqiptare.

22. Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se pavarësisht se Marrëveshja Ekonomike Dypalëshe midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës nuk parashikon shprehimisht heqjen dorë nga imuniteti, ky “emision” nuk sjell mosnjohjen e këtij parimi dhe aq më pak mos aplikimin e tij. Në të kundërt, siç rezulton në rastin konkret, palët e kanë pranuar mundësinë e heqjes dorë nga imuniteti që buron nga Marrëveshja dhe e kanë aplikuar atë në lidhje me marrëdhëniet e punës, duke parashikuar shprehimisht në nenin XI kontratën e punës se: “Çdo mosmarrëveshje që lind nga ekzekutimi i kësaj kontrate që nuk do të zgjidhet në mënyrë miqësore do të zgjidhet ekskluzivisht nga Gjykata e Rrethit Tiranë”.

23. Në këto rrethana, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se në kushtet kur pala e paditur Chemonics International INC ka përpiluar dhe nënshkruar një kontratë pune, e cila në mënyrë të qartë ka pranuar juridiksionin e një gjykate shqiptare për mosmarrëveshjet që mund të lindin midis palëve në kontratë, kjo përbën një shprehje të qartë të vullnetit të saj për heqjen dorë nga imuniteti që gëzon në bazë të Marrëveshjes Dypalëshe dhe nënshtrimin, vetëm për këtë lloj marrëdhënie juridiko civile, juridiksionit të gjykatave shqiptare.

24. Pavarësisht pretendimit se përcaktimi i juridiksionit në kontratën e punës është në kundërshtim me nenin 7/3 të Kodit të Punës, i cili parashikon se: “Marrëveshjet që lidhen me juridiksionin janë të vlefshme vetëm nëse përcaktohen pas lindjes së konfliktit”. Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se në rastin konkret nuk gjen zbatim dispozita e mësipërme. Dispozita që parashikon juridiksionin e gjykatave shqiptare në rastin konkret është pasojë e heqjes dorë nga imuniteti, gjë që përbën specifikë të veçantë dhe e dallon atë nga një marrëveshje për ndryshim juridiksioni në kuptim të dispozitës së mësipërme. Për më tepër ky ndryshim, përveç se bëhet në favor të palës më vulnerabël në një kontratë punësimi, punëmarrësit, me qëllim rritjen e aksesit të tij në gjykatë duke rritur shkallën e garancive që ai gëzon në lidhje me zbatimin e kontratës, i shërben gjithashtu arritjes së një zgjidhjes sa më të shpejtë e më të drejtë lidhur me mosmarrëveshjen, duke qenë kështu larg të qenit “alteration in pejus”.

25. Për gjithë sa më sipër, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në përfundimin njehsues se nëse në kontratat e punësimit të lidhura midis subjekteve të mësipërme me cilësinë e punëdhënësve dhe punëmarrësve shqiptarë është përcaktuar se për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të lindura për shkak të marrëdhënies së punës palët mund t’i drejtohen gjykatës shqiptare, një gjë e tillë do të konsiderohet si pranim vullnetar i juridiksionit të gjykatave shqiptare, në kuptim të nenit 39/a të K.Pr.Civile.

26. Për sa më sipër, duke iu kthyer çështjes konkrete, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se vendimi nr.4088 Akti, datë 12.04.2010 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë duhet lënë në fuqi.

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në bazë të nenit 141/2 të Kushtetutës, të nenit 485, pika “a” të Kodit të Procedurës Civile, si dhe të neneve 17, pika “a” dhe 19§4 të ligjit nr.8588, datë 15.03.2000 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë”,

109

V E N D O S Ë N

Lënien në fuqi të vendimit nr.4088 Akti, datë 12.04.2010 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

Ky vendim për njehsimin e praktikës gjyqësore dërgohet për botim në Fletoren Zyrtare.

Tiranë, më 10.06.2011

MENDIMI I PAKICËS

1. Ne gjyqtarët në pakicë, Ardian Nuni, Guxim Zenelaj, Andi Çeliku, Aleksandër Muskaj dhe Majlinda Andrea, kemi mendimin se vendimi nr.4088 Akti, datë 12.04.2010 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, me të cilin është rrëzuar kërkesa e palës së paditur për nxjerrjen e çështjes jashtë juridiksionit të gjykatave shqiptare, është rrjedhojë e zbatimit të gabuar të ligjit dhe për këtë shkak Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë duhej të prishnin atë dhe, për mungesë të juridiksionit të gjykatave shqiptare, të vendosin pushimin e gjykimit të çështjes.

2. Në lidhje me çështjen e parë, që iu përket rasteve kur midis subjekteve që gëzojnë imunitet nga juridiksioni gjyqësor shqiptar (sipas Marrëveshjes Dypalëshe të lidhur midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës datë 10.06.1992), janë lidhur kontrata punësimi me punëmarrës shqiptarë, pakica mban të njëjtin qëndrim me arsyetimin dhe përfundimin njehsues të arritur nga Kolegjet e Bashkuara, ndërsa për çështjen e dytë, lidhur me faktin se kur do të konsiderohet se është hequr dorë nga imuniteti juridiksional territorial, kemi mendim të ndryshëm.

2.1. Pakica vlerëson se në trajtimin dhe zgjidhjen e kësaj çështje nuk duhen anashkaluar rregullimet e bëra në aktet ndërkombëtare, Kodin e Procedurës Civile dhe atë të Punës. Zgjidhja e drejtë duhet parë në harmoni me të gjitha rregullimet të bëra në këto akte normative.

3. Referuar dispozitave kushtetuese, akteve ndërkombëtare të miratuara nga shteti shqiptar, marrëveshjes dypalëshe të qeverisë së Republikës së Shqipërisë me qeverinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, legjislacionit të punës dhe kontratës së punës, lidhur midis palëve ndërgjyqëse, pakica mendon se gjykatave shqiptare dhe për rastin konkret Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë i mungon juridiksioni për të marrë në shqyrtim çështjen objekt gjykimi.

4. Midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës është lidhur Marrëveshja Ekonomike Dypalëshe, miratuar me Dekretin nr.224, datë 11.06.1992 të Presidentit të Republikës

4.1. Në pikën 3.d të marrëveshjes është parashikuar shprehimisht “Në mënyrë që t’i sigurojë përfitim maksimal popullsisë së Republikës së Shqipërisë, nga ndihma që do t’i jepet në bazë të kësaj marrëveshje dhe duke përjashtuar për sa mund të bihet dakord nga dy qeveritë: d) Organizatat individuale, publike ose private dhe punonjësit e organizatave publike ose private, që kanë lidhur kontratë ose financohen nga Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të cilat ndodhen në Shqipëri për të vënë në zbatim sa flitet në këtë

110

marrëveshje, do të kenë imunitet ndaj të gjitha përgjegjësive civile që lidhen drejtpërdrejt me përmbushjen e këtyre punëve”.

5. Është me vend të parashtrohet se përgjegjësia civile, si institut i së drejtës, kuptohet së pari si përgjegjësi e dalluar nga ajo penale dhe, së dyti si përgjegjësi në të cilën përfshihen të gjitha kategoritë e tjera të përgjegjësive që rrjedhin nga cënimi ose mohimi i të drejtave kur ekzistojnë njëkohësisht të katër kushtet e kërkuara nga ligji (dëmi, faji, paligjshmëria e veprimit ose mosveprimit dhe lidhja shkakësore).

5.1. Në këtë kuptim, përgjegjësia civile është një koncept juridik më i gjerë, e cila përfshin edhe përgjegjësinë që lind për shkak të marrëdhënieve të punës.

6. Në pikën XII të kontratës së punës, lidhur midis paditëses Eriona Haxhiaj dhe palës së paditur Chemonics International INC, është përcaktuar se: “Kjo kontratë lidhet sipas ligjit shqiptar dhe interpretimi, vlefshmëria, do të kryhet në përputhje me ligjin shqiptar. Nëse kushtet dhe afatet e kësaj kontrate nuk janë parashikuar në këtë kontratë do të zbatohen dispozitat e Kodit të Punës”, ndërsa në pikën XI parashikohet se: “Çdo mosmarrëveshje që lind nga ekzekutimi i kësaj kontrate që nuk do të zgjidhet në mënyrë miqësore do të zgjidhet ekskluzivisht nga Gjykata e Rrethit Tiranë”.

7. Në vështrim të përmbajtjes së pikës XI, palët kanë përcaktuar se për rregullimin e marrëdhënieve të punës, për të drejtat dhe detyrimet e palëve që lindin për shkak të kësaj marrëdhënie, si ligj të aplikueshëm atë shqiptar.

8. Pala e paditur e këtij gjykimi përfshihet në kategorinë e atyre subjekteve që janë të përjashtuar nga juridiksioni territorial i brendshëm, gjyqësor dhe administrativ dhe për pasojë, inter alia, ajo nuk mund të jetë subjekt i padive, kërkimeve apo procedurave të ekzekutimit në vendin tonë, me përjashtim të rastit kur kjo palë heq dorë në mënyrë eksplicite.

9. Në çështjen objekt gjykimi është venë në diskutim nëse parashikimi i bërë nga palët në pikën XI të kontratës së punës është ose jo heqje dorë nga imuniteti juridiksional territorial.

10. Sipas dispozitave të Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike1 dhe të Kodit të Procedurës Civil2 heqja dorë nga imunitetit është në vullnetin e subjekteve që gëzojnë atë.

11. Në nenin 7/3 të Kodit të Punës është përcaktuar se “Marrëveshjet që lidhen me juridiksionin janë të vlefshme vetëm nëse përcaktohen pas lindjes së konfliktit”.

12. Në kuptim të këtyre dispozitave ligjore heqja dorë duhet të bëhet në mënyrë të shprehur (në mënyrë eksplicite) dhe pas lindjes së konfliktit.

13. Gjithashtu, në kuptim të nenit 7/3 të Kodit të Punës, edhe nëse kjo klauzolë e kontratës së punës do të konsiderohej si heqje dorë nga imuniteti juridiksional territorial, në kushtet kur kjo marrëveshje është bërë para lindjes së konfliktit është e pavlefshme. Për rrjedhojë nuk mund të konsiderohet si heqje dorë nga imunitetit që pala e paditur gëzon nga marrëveshja dypalëshe e sipërcituar.

14. Pakica rithekson se qëllimi i pikës 3 të nenit 7 të Kodit të Punës, për sa i takon marrëveshjes për juridiksion, është që të bëjë të pamundur që subjekteve përfitues të imunitetit juridiksional territorial t’u kufizohen këto të drejta në situata kur nuk ka konflikt, kur nuk ka mosmarrëveshje. Kjo dispozitë, e cila është ndaluese në objektin e saj, nuk mund të interpretohet me supozim të ndërsjelltë, pasi privon këto subjekte nga të drejtat e njohura në aktet ndërkombëtare dhe/ose marrëveshje dypalëshe apo shumëpalëshe.

1 Neni 32/2 “Heqja dorë duhet të jetë gjithnjë e shprehur”.2 Neni 39 i K.Pr.Civile: “Anëtarët e përfaqësive diplomatike e konsullore të vendosura në Republikën e Shqipërsisë nuk i nënshtrohen juridiksionit të gjykatave shqiptare, përveç kur: a) pranojnë vullnetarisht”.

111

14.1. Klauzola e kontratës së punës (pika XI) që vjen në kundërshtim me dispozitat urdhëruese të ligjit nuk krijon asnjë pasojë juridike për palët. Njëkohësisht ajo nuk mund të përdoret si mjet për të shmangur zbatimin e një norme juridike të caktuar në akte ndërkombëtare dhe/ose në marrëveshje dypalëshe apo shumëpalëshe.

14.2. Rregullimi ligjor i nenit 7/3 të Kodit të Punës nuk përbën kufizim të së drejtës për të hequr dorë nga imuniteti, por përcakton momentin se kur mund të hiqet dorë prej tij.

15. Në vijim të argumentit të parashtruar më lart dhe duke marrë në konsideratë në mënyrë koherente tërësinë e normave juridike që lidhen me këtë çështje, në opinionin tonë, duhej të ishte arritur në përfundimin njehsues se:

Në të gjitha rastet kur si palë e paditur para gjykatave shqiptare thirret një person fizik apo juridik që është subjekt i imunitetit juridiksional nga këto gjykata (sipas parashikimeve në akte ndërkombëtare ose në marrëveshje dy apo shumëpalëshe), heqja dorë nga ky imunitet mund të bëhet vetëm me akt në të cilin të shprehet në mënyrë të qartë vullneti për të hequr dorë dhe gjithnjë vetëm pas lindjes së konfliktit.

16. Për sa më sipër, në vështrimin e pakicës, në këtë çështje Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë duhej të prishnin vendimin nr.4088 Akti, datë 12.04.2010 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe, për mungesë të juridiksionit të gjykatave shqiptare, të vendosin pushimin e gjykimit të çështjes.

Andi Çeliku Guxim Zenelaj Ardian Nuni

Majlinda Andrea Aleksandër Muskaj

112

MENDIM PARALEL

Ne, gjyqtarët Ardian Dvorani dhe Evelina Qirjako, bashkohemi me vendimin e shumicës së anëtarëve të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë vetëm për sa i përket zgjidhjes që i kanë bërë këto Kolegje çështjes objekt gjykimi, duke vendosur:

“Lënien në fuqi të vendimit nr.4088 akti, datë 12.4.2010 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë”.

Por, në kushtet që nuk ndajmë të njëjtin mendim me shumicën e anëtarëve të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë në lidhje me shkaqet që kanë çuar në marrjen e këtij vendimi, pra me arsyetimin ligjor të vendimit, vlerësojmë të parashtrojmë qëndrimin tonë në lidhje me pyetjet që u shtruan për diskutim para këtyre Kolegjeve.

Siç trajtohet në mënyrë të detajuar edhe në vendimin e Kolegjeve të Bashkuara nr.8, datë 31.05.2011, pyetjet që u shtruan për diskutim ishin:

1. Kur midis subjekteve që gëzojnë imunitet nga juridiksioni shqiptar (sipas konventës për privilegjet dhe imunitetet e agjencive të specializuara dhe anekset e saj, miratuar me Ligjin nr.9105, datë 17.07.2003 dhe marrëveshjeve dypalëshe të lidhura midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverive të vendeve të tjera) janë lidhur kontrata punësimi me punëmarrës shqiptarë, a kanë gjykatat shqiptare juridiksion për shqyrtimin e mosmarrëveshjeve që lindin nga këto marrëdhënie pune.

2. Nëse në kontratat e punësimit të lidhura midis subjekteve të mësipërm me cilësinë e punëdhënësve dhe punëmarrësve shqiptarë është përcaktuar se për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të lindura për shkak të marrëdhënies së punës palët mund t’i drejtohen gjykatës shqiptare, a do të konsiderohet një gjë e tillë si një pranim vullnetar i juridiksionit shqiptar në kuptim të nenit 39/a të Kodit të Procedurës Civile.

Kolegjet e Bashkuara u kufizuan në unifikimin e praktikës gjyqësore vetëm të atyre mosmarrëveshjeve të cilat lindin nga marrëdhëniet e punës midis subjekteve që gëzojnë imunitet juridiksional territorial sipas Marrëveshjes Dypalëshe lidhur midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës (SHBA) të datës 10.06.1992, miratuar me Dekretin nr.224, datë 11.06.1992 të Presidentit të Republikës dhe punëmarrësve shqiptarë.

Në gjykimin e kësaj çështje ka rezultuar e provuar se pikërisht ana e paditur, Shoqëria Chemonics International INC është një zyrë përfaqësimi e kompanisë mëmë, Chemonics International INC, një shoqëri e të drejtës amerikane, themeluar sipas ligjit të përgjithshëm të shoqërive të shtetit Delaware. Zyra e përfaqësimit në Shqipëri është regjistruar me vendimin nr.36546, datë 13.11.2006 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë. Në ushtrim të aktivitetit për zbatimin e projektit të reformës në administratën publike në Shqipëri kjo e fundit ka kontraktuar me USAID (organizatë amerikane e financuar prej Qeverisë së SHBA).

Vlerësojmë se për zgjidhjen e drejtë dhe në përputhje me ligjin të konfliktit objekt gjykimi në rradhë të parë duhet t’i referohemi dhe të analizojmë Marrëveshjen Dypalëshe të lidhur midis Qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së SHBA të datës 10.06.1992, dhe krahas kësaj marrëveshje të analizohen dhe të gjitha aktet e tjera ndërkombëtare që trajtojnë problemin e imunitetit juridiksional, si dhe ligjet e vendit.

Në analizë të kësaj Marrëveshje si dhe të akteve dhe parimeve të njohura ndërkombëtare, vlerësojmë se, në lidhje me konfliktin objekt gjykimi, ana e paditur nuk mund të ketë imunitet përpara juridiksionit gjyqësor shqiptar.

Arrijmë në këtë konkluzion pasi:Në Marrëveshjen Dypalëshe të lidhur midis Qeverisë të Republikës së Shqipërisë dhe

Qeverisë të SHBA gjenden dy parashikime, të cilat flasin për imunitetin e palës së huaj nga juridiksioni gjyqësor i shtetit tjetër dhe konkretisht pika “d” dhe “e” e nenit 3 të kësaj Marrëveshje.

113

Sipas shkronjës “e”, individët që janë shtetas amerikanë dhe që ushtrojnë funksionet përkatëse në zbatim të Marrëveshjes, të cilët nuk janë anëtarë të misionit diplomatik (si dhe familjarët e tyre), gëzojnë imunitet “absolut” (në kuptim të akteve dhe parimeve të njohura të së drejtës ndërkombëtare) nga juridiksioni gjyqësor shqiptar, si për përgjegjësitë civile ashtu edhe ato penale, duke u barazuar statusi i tyre me atë të personelit të misionit diplomatik të SHBA në Shqipëri. Ky imunitet gjen zbatim për çdo lloj veprimi apo mosveprimi të tyre, të lidhur ose jo me kryerjen e detyrës (asistencës së dhënë në kuadër të bashkëpunimit ekonomik ç’ka është objekt i Marrëveshjes Dypalëshe), për të cilën ndodhen në Republikën e Shqipërisë.

Kjo kategori subjektesh nuk i nënshtrohet juridiksionit shqiptar dhe nuk ka asnjë kusht apo kufizim për gëzimin e imunitetit ndaj këtij juridiksioni, përveç kur ata pranojnë vullnetarisht juridiksionin apo autoritetet e një shteti të huaj dhe japin pëlqimin për një gjë të tillë. Ky parim i së drejtës ndërkombëtare gjen zbatim edhe në nenet 39 e 40 të K.Pr.Civile.

Përveç sa më sipër, në shkronjën “d” të pikës 3 të kësaj Marrëveshje parashikohet që: “Organizatat individuale, publike, ose private dhe punonjësit e organizatave publike ose private që kanë lidhur kontratë ose financohen nga qeveritë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të cilat ndodhen në Shqipëri për të vënë në zbatim sa parashikohet në këtë marrëveshje, do të kenë imunitet ndaj të gjitha përgjegjësive civile të lidhura drejtpërdrejt me përmbushjen e këtyre punëve”.

Në analizë të këtij parashikimi, si dhe në referim të së drejtës ndërkombëtare publike, vlerësojmë se kjo kategori subjektesh gëzon imunitet “të kufizuar” nga juridiksioni gjyqësor shqiptar dhe këto subjekte do të kenë imunitet vetëm për ato veprime apo mosveprime, të cilat ndodhin/kryhen në kuadër të veprimtarisë së kryer prej tyre sipas Marrëveshjes të cituar më lart, pra “të lidhura direkt” me përmbushjen e qëllimit dhe objektin e veprimtarisë së anës së paditur.

Ndryshe nga kategoria e subjekteve të përmendura në pikën “3/e”, këta individë e persona juridikë gëzojnë vetëm një shkallë të kufizuar imuniteti kundrejt juridiksionit gjyqësor shqiptar.

Në çështjen objekt gjykimi rezulton që paditësi ka parashtruar kërkime në lidhje me zgjidhjen e menjëhershme dhe të njëanshme të kontratës së punës të lidhur mes saj si punëmarrëse dhe të paditurit si punëdhënës.

Nga provat e administruara dhe të çmuara nga vetë gjykata e faktit është vërtetuar se i padituri bën pjesë në rrethin e subjekteve të parashikuara në shkronjën “d” të pikës 3 të Marrëveshjes Dypalëshe për sa kohë ajo është një shoqëri që ushtron aktivitet si nënkontraktore e USAID, e cila financohet nga Qeveria e SHBA.

Por ajo ç’ka pretendon ana e paditur nuk është gjë tjetër veçse mohim i të drejtës së paditësit për t’iu drejtuar gjykatës shqiptare dhe për të zgjidhur mosmarrëveshjen që është krijuar mes tyre. Sa më sipër është krejtësisht në kundërshtim me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë (neni 142) dhe me Konventën Evropiane të së Drejtave të Njeriut (neni 6 dhe 1), si dhe shkelje e hapur e parimit të rëndësishëm të aksesit në gjykatë dhe e të drejtës për të pasur një proces të rregullt ligjor brenda një afati të arsyeshëm.

Pala e paditur, pavarësisht detyrimeve kontraktore të saj, dhe pavarësisht vullnetit të saj të shprehur në kontratë për të zgjidhur mosmarrëveshjet përpara një gjykate shqiptare, në një mënyrë jo proporcionale dhe pa treguar qëllimin e këtij veprimi, pa i siguruar palës tjetër një mjet efektiv ankimi për të fituar dhe rivendosur në vend të drejtën e saj të pretenduar të shkelur, kërkon që veprimet e saj të mos i nënshtrohen shqyrtimit gjyqësor të gjykatave shqiptare.

114

Në analizë të klauzolës 3/d të Marrëveshjes së mësipërme arrijmë në përfundimin se me imunitet ndaj përgjegjësive civile kuptohet fakti që ndaj këtyre subjekteve nuk mund të ngrihet padi civile përpara gjykatave shqiptare për rastet e parashikuara nga neni 3/d.

Neni 3/d ka parashikuar dy kushte kumulative që duhet të plotësohen në mënyrë që këto organizma të gëzojnë imunitet: (i) subjekti të jetë një person fizik ose juridik, publik ose privat, që është kontraktuar ose financuar nga Qeveria e SHBA për kryerjen e punëve objekt i Marrëveshjes, dhe (ii) përgjegjësia civile të lidhet drejtpërdrejt me përmbushjen e këtyre punëve.

Rezulton që ana e paditur është person juridik i financuar dhe i kontraktuar nga Qeveria e SHBA për zbatimin në Shqipëri të Programit të Reformës në Administratën Publike, në kuadër të Makroprojektit për Sfidën e Mijëvjeçarit.

Ndërsa për sa i përket kushtit të dytë, vlerësojmë si ai nuk plotësohet, pasi jo çdo lloj veprimi juridiko-civil i kryer nga i padituri (aq më tepër lidhja e kontratave të punësimit me shtetas shqiptarë), përbën vetvetiu veprime “të lidhura direkt” me veprimtarinë e të paditurit në zbatim të Marrëveshjes të cituar më lart. Kjo, sepse qëllimi i Marrëveshjes nuk është t’i japë të paditurit imunitet të pakufizuar për çdo lloj përgjegjësie civile, por vetëm për ato veprime që çmohen se janë në përmbushje direkte të objektit të veprimtarisë së tij.

Ky ka qenë edhe qëllimi i Marrëveshjes kur ka parashikuar se: “... do të kenë imunitet ndaj të gjitha përgjegjësive civile që lidhen drejtpërdrejt me përmbushjen e këtyre punëve”. Pra, qëllimi i Marrëveshjes ka qenë t’iu japë këtyre subjekteve “imunitet të kufizuar”, duke e kufizuar këtë imunitet vetëm për përgjegjësinë civile që lidhet drejtpërdrejt me përmbushjen e punëve objekt i kësaj Marrëveshje.

Për të kuptuar qartë këtë lloj imuniteti duhet të shikohet dhe qëllimi pse në këtë Marrëveshje është bërë ky përjashtim. Kështu, qëllimi për të cilin është dhënë ky imunitet i kufizuar, del qartë në pjesën e parë të nenit 3, që thotë shprehimisht se: “Në mënyrë që të sigurojë përfitimin maksimal për popullin e Republikës së Shqipërisë nga ndihma që do t’i jepet atij sipas kësaj marrëveshje dhe me përjashtim të rasteve kur qeveritë do të vendosin ndryshe....”.

Në rast se do të interpretohej ndryshe kjo klauzolë atëherë çfarëdo kontraktues, jo nga ata që përfitojnë, por nga ata që i ofrojnë shërbime të paditurit, do të gjendeshin përpara pamundësisë për të mbrojtur interesat e tyre të ligjshme sipas kontratës, vetëm për shkak se pala tjetër është një subjekt i kontraktuar nga Qeveria e SHBA sipas kësaj Marrëveshje. Një interpretim i tillë, në fakt do të barazonte të paditurin me kategorinë e subjekteve me imunitet absolut nga përgjegjësitë civile të treguara në pikën 3/e të Marrëveshjes.

Vlerësojmë se në rast se edhe marrëdhënia e punës do të futej në ato përgjegjësi civile të cilat citon Marrëveshja, atëherë ana e paditur do të kishte imunitet absolut dhe do të përjashtohej nga juridiksioni i shtetit shqiptar pavarësisht se e çfarë natyre ishte përgjegjësia civile, në një kohë që çmojmë se vetëm dhënia e asistencës teknike dhe cilësia e dhënies së saj janë objekt i përjashtuar si përgjegjësi civile, pasi janë të lidhura direkt me qëllimin dhe objektin e veprimtarisë së të paditurit.

Përveç sa më sipër, vlerësojmë se nëse imuniteti do të ishte i pakufizuar, pra, ana e paditur do të kishte imunitet absolut ndaj çdo lloj përgjegjësie civile, atëhere kjo gjë do të ishte në mënyrë të shprehur në këtë Marrëveshje.

Prandaj jemi të mendimit se kontrata e punësimit, për vetë natyrën e saj, nuk bën pjesë në ato veprime që përfshihen në imunitetin e kufizuar që gëzon pala e paditur. Një kuptim dhe interpretim të tillë të drejtë të Marrëveshjes, të parimeve e normave të së drejtës ndërkombëtare dhe të ligjit shqiptar, e gjejmë në vetë sjelljen e palës së paditur, e cila në kontratën e punësimit ka pranuar në mënyrë të shprehur edhe nënshtrimin ndaj juridiksionit gjyqësor shqiptar në rast konflikti midis tij dhe punëmarrësit.

115

Ne vlerësojmë se ky qëndrim i shprehur në kontratën e punës reflekton me korrektësi qëllimin dhe përmbajtjen e dispozitave të Marrëveshjes, e cila nuk i përfshin marrëdhëniet e punës në veprimet e “lidhura direkt” me kryerjen e veprimtarive të ndihmës ekonomike të shtetit amerikan ndaj shtetit shqiptar.

Dispozitat e Marrëveshjes dhe ato të kontratës së punës çmojmë se i përmbahen normave dhe parimeve të njohura të së drejtës ndërkombëtare lidhur me qëllimin dhe zbatimin e “imunitetit të kufizuar” nga juridiksioni; trajtimin e akteve sipas natyrës e qëllimit të tyre, duke pasur parasysh edhe se në këtë gjykim nuk jemi përpara një akti publik (acta iure imperii), por përpara një akti privat (iure acta gestionis) që nuk cënon sovranitetin e shtetit tjetër; garantimin e drejtësisë, barazisë, paanshmërisë dhe procesit të rregullt ligjor në çështje të lidhura me konflikte të zakonshme civile (sikurse janë ato të punësimit), duke parashikuar mjete ligjore shteruese të mbrojtjes për palët; garantimin e zbatimit të ligjit të vendit ku ushtrohet puna (lex loci laboris) dhe parimit të moscënimit të thelbit të mbrojtjes së punëmarrësit; parimit të ekskluzivitetit a përshtatshmërisë, reale e substanciale, të lidhjes së çështjes në konflikt me gjykatën e një shteti të caktuar; parimet e së drejtës ndërkombëtare për imunitet nga përgjegjësia civile në konfliktet e punës, vetëm nëse është vendosur imuniteti absolut, apo është parashikuar në mënyrë të shprehur në marrëveshje bilaterale imuniteti ndaj juridiksionit edhe për mosmarrëveshjet e punës, etj.

Parimet e lartpërmendura të së drejtës ndërkombëtare përshkojnë dhe ligjin themeltar të shtetit tonë, Kushtetutën, dhe janë inkorporuar edhe në dispozitat e Kodit të Procedurës Civile (nenet 37, 39, 40) dhe në Kodin e Punës (nenet 2, 3, 7 e vijues). Këto parime kanë qenë të njohura dhe janë parashikuar për t’u respektuar në mënyrë të shprehur nga vetë palët ndërgjyqëse në kontratën e punësimit të lidhur ndërmjet tyre, si për sa i përket ligjit të zbatueshëm, ashtu edhe juridiksionit të cilëve ata i nënshtrohen në rast mosmarrëveshje, juridiksionit gjyqësor shqiptar.

Në rast se do t’i bënim një interpretim të kundërt nga sa më sipër klauzolës së Marrëveshjes do të ndodheshim para një situate ku interesat e palëve do të ishin dukshëm në raport jo proporcional. Paditësi nuk do të dinte në cilën gjykatë të drejtohej dhe s’do të kishte asnjëherë mundësi efektive për të ushtruar të drejtën e padisë dhe për të rivendosur në vend të drejtat e shkelura. E kundërta ndodh me palën e paditur, e cila ka të gjithë mbrojtjen e duhur dhe të përshtatshme përpara gjykatave shqiptare.

Mbrojtja e parimeve themelore të cituara më lart ka gjetur zbatim dhe në një sërë vendimesh të GJEDNJ, qëndrimi i të cilës ka qenë në kufizimin e imunitetit shtetëror dhe zgjerimin e të drejtave të individit, duke i dhënë përparësi ushtrimit në mënyrë efektive të së drejtës së tyre për t’iu drejtuar gjykatës, si dhe një mbrojtje efektive të së drejtave të cënuara.

Ky qëndrim i GJEDNJ në lidhje me marrëdhëniet e punësimit dhe imunitetet e ushtruara nga ana e shteteve sipas Konventës së Vjenës, apo një marrëveshjeje ndërkombëtare, ka evoluar akoma më shumë në vendimet e saj të dhëna në vitin 2010 (Cudak versus Lithuania, Vilho Eskelinen and other versus Finland), etj., të cilat tregojnë se imuniteti absolut nuk ekziston, ai duhet të shqyrtohet rast pas rasti dhe se në çdo rast duhet t’i jepet përparësi të drejtës së individit për të patur akses në gjykatë, të ruhet parimi i proporcionalitetit, gjykimit nga një gjykatë e paanshme dhe zhvillimit të një procesi të rregullt ligjor dhe brenda afateve të arsyeshme, etj.

Në analizë të sa më sipër vlerësojmë se:Për sa i përket përgjegjësive civile, të cilat nuk kanë lidhje direkte me objektin dhe

qëllimin e veprimtarisë të anës së paditur (siç është në rastin konkret përgjegjësia civile që rrjedh nga konflikti i punës), kjo e fundit nuk mund të ketë imunitet përpara juridiksionit gjyqësor shqiptar.

Evelina Qirjako Ardian Dvorani116

ÇËSHTJE PENALE

117

Nr.3/2/1/1 i Regj. ThemeltarNr.1 i Vendimit




në seancën gjyqësore të datës 20.01.2011 morën në shqyrtim çështjen penale që i përket:

TË PANDEHURIT: STEFAN HODAJ

A K U Z U A R:Për kryerjen e veprës penale të

favorizimit të prostitucionit me të mitura, parashikuar nga neni 114/2 të Kodit Penal.

TË PANDEHURIT: EDMOND SPAHAJ

A K U Z U A R:Për kryerjen e veprave penale të

marrëdhënieve seksuale me të mitura dhe favorizimit të prostitucionit me të mitura,

parashikuar nga nenet 100/1 dhe 114/2 të Kodit Penal.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë, me vendimin nr.302, datë 11.12.2002, ka vendosur:Të deklarojë fajtor të pandehurin Edmond Spahaj për kryerjen e veprës penale të marrëdhënieve seksuale me të mitura, parashikuar nga neni 100/1 i Kodit Penal (K.P.), ligji 7895, datë 27.01.1995 dhe, bazuar në këtë dispozitë, e dënon atë me 8 vjet burgim.

119

Të deklarojë fajtor të pandehurin Edmond Spahaj për kryerjen e veprës penale të favorizimit të prostitucionit me të mitura, parashikuar nga neni 114/2 i K.P. dhe, bazuar në këtë dispozitë, e dënon atë me 8 vjet burgim.Në bazë të nenit 55 të K.P., në bashkim të veprave penale, e dënon të pandehurin Edmond Spahaj me një dënim të vetëm 12 vjet burgim.Të deklarojë të pafajshëm të pandehurin Stefan Hodaj për kryerjen e veprës penale të favorizimit të prostitucionit me të mitura, pasi nuk provohet që i pandehuri të ketë kryer veprën penale për të cilën akuzohet. Urdhërohet lirimi i menjëhershëm i tij

Gjykata e Apelit Vlorë, me vendimin nr.82, datë 04.04.2003, ka vendosur:Mospranimin e apelit.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë, me vendimin nr.22, datë 20.04.2004, ka vendosur: Rivendosjen në afat të kërkuesit Edmond Spahaj për të bërë ankim kundër vendimit nr.302, datë 11.02.2002 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë.

Gjykata e Apelit Vlorë, me vendimin nr.585, datë 10.12.2004, ka vendosur:Lënien në fuqi të vendimit nr.302, datë 11.02.2002 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë.

Gjykata e Lartë, me vendimin nr.872, datë 16.12.2005, ka vendosur:Mospranimin e rekursit të paraqitur nga mbrojtësi i të pandehurit Edmond Spahaj kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë, me vendimin nr.128, datë 13.04.2007, ka vendosur:Pranimin e kërkesës së kërkuesit Edmond Spahaj. Rivendosjen në afat të së drejtës për të bërë rekurs në Gjykatën e Lartë kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë.

Kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë ka bërë rekurs i pandehuri Edmond Spahaj, i cili paraqet këto shkaqe:

- Kallëzimi i marrë prej të dëmtuarës nga ana e policisë gjyqësore është një fakt procedural i pavlefshëm, pasi nuk është një kallëzim i lirë i saj, por është bërë në kuadrin e një interviste me pyetje-përgjigje.

- Pavarësisht se sipas kallëzueses, në momentin që ajo është kapur nga policia italiane duke prostituar në rrugë, ka qenë e martuar me shtetasin R.S, organi procedues nuk është marrë me saktësimin e pozitës së këtij të fundit, por me një histori që i përket një periudhe kohore 4-5 vjet më parë, duke marrë në ndjekje penale të pandehurin.

- Kallëzuesja, pas dhënies së dënimit, ka lëshuar një deklaratë noteriale ku thotë se nuk ka qenë Edmond Spahaj personi që e ka dhunuar e detyruar të prostituonte.

- Nga hetimi gjyqësor ka rezultuar e provuar se i pandehuri Edmond Spahaj ka qenë në Greqi në periudhën kohore që akuzohet për veprat penale.

- Vendimi i Gjykatës së Apelit Vlorë bie në kundërshtim me rregullat për formimin e trupit gjykues, parashikuar nga neni 345 i Kodit të Procedurës Penale (K.Pr.P.) .

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, në seancën gjyqësore të datës 09.04.2008 ka vendosur kalimin e çështjes për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin e praktikës gjyqësore.

120

KOLEGJET E BASHKUARA TË GJYKATËS SË LARTËpasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Andi Çeliku dhe Arjana Fullani;

prokurorin pranë Prokurorisë së Përgjithshme, Artur Selmani, që kërkoi mospranimin e rekursit të paraqitur dhe lënien në fuqi të vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë; mbrojtësin e të pandehurit av. Mark Pëllumbi, i cili kërkoi pranimin e rekursit dhe prishjen e vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë dhe të vendimit nr.302, datë 11.12.2002 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë, me anë të të cilave është dënuar Edmond Spahaj dhe kthimin e çështjes për rigjykim në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Vlorë; dhe pasi e biseduan çështjen në tërësi,

V Ë R E J N ËNga gjykimi i çështjes në gjykatat e të gjitha shkallëve, deri në këtë fazë të gjykimit

rezultojnë të provuara faktet dhe rrethanat e mëposhtme:Më 06.02.2002, nga ana e policisë italiane është kthyer në portin e Durrësit e

dëmtuara Brunilda Xhukollari, nga fshati Vërdovë i Pogradecit, e dtl.1983. Sipas kallëzimit të saj, të dhënë të nesërmen e kthimit, në muajin shtator të vitit 1997, kur ajo së bashku me të motrën e saj më të madhe, Xhuljeta, të dtl.1980 kanë qenë duke shëtitur në Pogradec, kanë takuar një shokun e kësaj të fundit, të cilit i kanë shprehur dëshirën për të shkuar e punuar në Itali. Ky ka njoftuar të pandehurit, banorë të fshatit Mesaplik, Vlorë, të cilët kanë ardhur rreth orës 1430 në shtëpinë e djalit nga Pogradeci (i pa identifikuar) dhe të pestë së bashku janë nisur në Vlorë, ku janë strehuar në apartamentin e vëllait të të pandehurit Edmond, të ndodhur në një pallat 4-katësh, në vendin e quajtur “Kapele”, Vlorë. Të nesërmen të dëmtuarat kanë dalë me dy të pandehurit për të blerë rroba dhe kur janë kthyer nuk kanë gjetur më në banesë djalin nga Pogradeci, i cili sipas thënieve të të pandehurve, i kishte shitur te ata dhe së bashku do të shkonin në Itali për të bërë një jetë normale. Po atë natë, personat e sipërpërmendur janë ndarë në çifte dhe me dëshirën e tyre kanë fjetur në dhoma të veçanta dhe kanë kryer marrëdhënie seksuale.

Të nesërmen, po të katërt janë nisur me skaf për në Itali dhe shpenzimet e udhëtimit janë paguar prej të pandehurve. Deri në Peruxhia ata kanë udhëtuar së bashku dhe këtu janë ndarë, duke shkuar e dëmtuara Brunilda (kallëzuesja) me të pandehurin Edmond, ndërsa e dëmtuara Xhuljeta me të pandehurin Stefan.

Pas një jave qëndrimi të së dëmtuarës Brunilda në shtëpinë e motrës së të pandehurit Edmond, e cila gjithashtu punonte si prostitutë, me kërkesën e të pandehurit Edmond kjo ka filluar të ushtrojë prostitucion në rrugë. Pas disa kohe pune, i pandehuri Edmond, duke qenë i pakënaqur nga të ardhurat e nxjerra prej saj nga prostitucioni, ka filluar ta rrahë dhe keqtrajtojë. Për një periudhë 6 mujore kjo e dëmtuar ka shkëputur lidhjet si me familjen e saj në Shqipëri, ashtu dhe me të motrën, të dëmtuarën tjetër. Mbas 1 viti e gjysëm kohe qëndrimi në Itali, afërsisht nga fundi i vitit 1998, të dyja motrat janë takuar rastësisht dhe pasi i janë ankuar njëra - tjetrës për dhunën e ushtruar nga të pandehurit dhe kanë vendosur të shkëputen prej tyre dhe, pasi e dëmtuara Brunilda ka mundur t’i marrë të pandehurit Edmond 10.000.000 lireta, dy motrat janë larguar në provincën e Ternit, ku kanë punuar për llogari të tyre.

Më pas e dëmtuara Xhuljeta është martuar me një shtetas italian, me të cilin ka lindur dhe një fëmijë, ndërsa e dëmtuara Brunilda është kthyer në Shqipëri, ku është fejuar me një djalë nga Durrësi, të quajtur R.S. Me këtë të fundit, ajo ka shkuar përsëri në Itali në vitin 2002, ku pas tre muajsh qëndrimi atje është kapur nga policia italiane në rrugë, pa dokumente dhe është riatdhesuar. Sa më sipër janë deklaruar prej saj dhe në seancën gjyqësore të sigurimit të provës.

121

Në lidhje me sa më sipër, dy të pandehurit, Edmond Spahaj dhe Stefan Hodaj, janë akuzuar për kryerjen e veprës penale të favorizimit të prostitucionit me të mitura, të parashikuar nga neni 114/2 i K.P., ndërsa i pandehuri Edmond edhe për veprën penale të kryerjes së marrëdhënieve seksuale me të mitura, të parashikuar nga neni 100/1 i K.P.

Gjatë gjykimit në gjykatën e shkallës së parë, në seancën e datës 14.10.2002, me kërkesë të mbrojtësve të të pandehurve, me vendim të ndërmjetëm, është konstatuar pavlefshmëria absolute e sigurimit të provës së thënieve të të dëmtuarës Brunilda Xhukellari, pasi në seancën e sigurimit të provës gjykata nuk ka marrë vendim sipas pikës 1 të nenit 320 te K.Pr.P., por ka kaluar në seancë gjyqësore për marrjen e provës, pa i njoftuar të pandehurit për këtë veprim procedural, duke i mohuar kështu të drejtën për të qenë të pranishëm.

Gjithashtu, gjatë gjykimit në gjykatën e shkallës së parë është thirrur në cilësinë e dëshmitares e dëmtuara Xhulieta, e cila ka deklaruar se i pandehuri Stefan Hodaj nuk ishte personi që e kishte trafikuar në Itali. Këtë të pandehur ajo dhe motra e saj e kishin takuar rastësisht në kafe, para se të niseshin në Itali dhe me të i kishte prezantuar personi që vërtet e kishte trafikuar këtë dëshmitare në Itali, i quajtur Bari, të cilin ajo e njihte po ta shikonte. Kjo dëshmitare ka deklaruar gjithashtu se nuk e dinte se ku e kishte mësuar e motra emrin e të pandehurit Stefan Hodaj. Por kjo dëshmitare ka konfirmuar pohimet e të dëmtuarës Brunilda në ngarkim të të pandehurit Edmond Spahaj.

Me kërkesë të prokurorit është lejuar dhe leximi i kallëzimit të të dëmtuarës Brunilda.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë, me vendimin nr.302, datë 11.12.2002, ka vendosur:

Të deklarojë fajtor të pandehurin Edmond Spahaj për kryerjen e veprës penale të marrëdhënieve seksuale me të mitura, parashikuar nga neni 100/1 i K.P., ligji nr.7895, datë 27.01.1995 dhe, bazuar në këtë dispozitë, e dënon atë me 8 vjet burgim.

Të deklarojë fajtor të pandehurin Edmond Spahaj për kryerjen e veprës penale të favorizimit të prostitucionit me të mitura, parashikuar nga neni 114/2 i K.P. dhe, bazuar në këtë dispozitë, e dënon atë me 8 vjet burgim.

Në bazë të nenit 55 të K.P., në bashkim të veprave penale, e dënon të pandehurin Edmond Spahaj me një dënim të vetëm 12 vjet burgim.

Të deklarojë të pafajshëm të pandehurin Stefan Hodaj, për kryerjen e veprës penale të favorizimit të prostitucionit me të mitura, pasi nuk provohet që i pandehuri të ketë kryer veprën penale për të cilën akuzohet. Urdhërohet lirimi i menjëhershëm i tij

Në këtë gjykim i pandehuri përfaqësohej nga Av. Kastriot Brahimucaj (caktuar kryesisht nga gjykata).

Gjykata e Apelit Vlorë, me vendimin nr.82, datë 04.04.2003, ka vendosur:Mospranimin e apelit.Ankimi i cili shqyrtohej në këtë gjykim ishte nënshkruar nga Av. Kastriot

Brahimucaj, por në seancë rezulton që të jetë përfaqësuar nga Av. Vajsi Haxhiraj (caktuar nga familjarët, por pa prokurë).


Rivendosjen në afat të kërkuesit Edmond Spahaj për të bërë ankim kundër vendimit nr.302, datë 11.02.2002 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë.

Në këtë gjykim i pandehuri përfaqësohej nga Av. Luan Xhuveli (caktuar nga familjarët e të pandehurit me prokurën nr.7/5, datë 05.11.2003).

122

Gjykata e Apelit Vlorë, me vendimin nr.585, datë 10.12.2004, ka vendosur:Lënien në fuqi të vendimit nr.22, datë 20.04.2004 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor

Vlorë.Në këtë gjykim i pandehuri përfaqësohej nga Av. Luan Xhuveli (caktuar nga

familjarët e të pandehurit me prokurën nr.7/5, datë 05.11.2003).

Gjykata e Lartë, me vendimin nr.872, datë 16.12.2005, ka vendosur:Mospranimin e rekursit të paraqitur nga mbrojtësi i të pandehurit Edmond Spahaj

kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë.Rekursi është nënshkruar nga Av. Luan Xhuveli (caktuar nga familjarët e të

pandehurit me prokurën nr.7/5, datë 05.11.2003)Gjatë gjithë kësaj periudhe i pandehuri Edmond Spahaj ka qenë jashtë territorit të

Republikës së Shqipërisë. Pas ekstradimit në Shqipëri i pandehuri është ndaluar dhe në datë 02.02.2007 ka filluar ekzekutimi i vendimit nr.302, datë 11.02.2002 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë lënë në fuqi me vendimin nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë. Po në datën 02.02.2007 i pandehuri Edmond Spahaj është vënë në dijeni edhe të vendimeve gjyqësore të dhëna prej gjykatave të të gjitha shkallëve në lidhje me të.

Për shkak të gjykimit në mungesë, duke pretenduar mos pasjen dijeni për procedimin dhe vendimet e gjykatave në çështjen në fjalë, Edmond Spahaj, nëpërmjet avokatit të caktuar prej tij me prokurë të posaçme, ka paraqitur kërkesë për rivendosjen në afat të së drejtës për të bërë rekurs në Gjykatën e Lartë kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë.


Pranimin e kërkesës së kërkuesit Edmond Spahaj. Rivendosjen në afat të së drejtës për të bërë rekurs në Gjykatën e Lartë kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë.

Përfaqësimi në gjykim i të pandehurit është bërë nga Av. Arta Danaj, në bazë të prokurës së lëshuar nga i pandehuri Edmond Spahaj.

Kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë ka bërë rekurs i pandehuri Edmond Spahaj, nëpërmjet avokatit të autorizuar prej tij me prokurë, i cili ka kërkuar prishjen e vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë dhe të vendimit nr.302, datë 11.12.2002 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë dhe kthimin e çështjes për rigjykim në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Vlorë.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, në seancën gjyqësore të datës 09.04.2008, ka vendosur kalimin e çështjes për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin e praktikës gjyqësore, meqenëse vërejnë se në praktikën gjyqësore të gjykatave të apelit dhe të Kolegjeve Penale të Gjykatës së Lartë, janë mbajtur qëndrime të ndryshme në lidhje me situatën juridike të shtruara për zgjidhje.

Kolegjeve të Bashkuara u janë parashtruar për shqyrtim këto pyetje: Pasi çështja është shqyrtuar në Kolegjin Penal të Gjykatës së Lartë, a ka të

drejtë i pandehuri ose mbrojtësi i tij të kërkojë rivendosjen në afat për të ushtruar rekurs ndaj të njëjtit vendim të gjykatës së apelit, nëse i pandehuri pretendon se nuk është vënë në dijeni të vendimit ? E njëjta pyetje shtrohet edhe në rastin kur i pandehuri pretendon të rivendoset në afat për të drejtën e apelit.

Nëse gjykata më e lartë vendos mospranimin e ankimit ndaj vendimit të gjykatës më të ulët për shkak të kalimit të afatit, a mund të kërkohet rivendosje në afat për të ushtruar ankim ndaj të njëjtit vendim?

123

Në rastin e më shumë se një të pandehuri, kur çështja shqyrtohet mbi bazën e ankimit të një pjese të tyre, të pandehurve që nuk kanë ushtruar të drejtën e ankimit, a u lind kjo e drejtë pasi vihen në dijeni të vendimit, nëse gjykata më e lartë në përfundim është shprehur për të gjithë të pandehurit bashkë?

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, gjatë gjykimit të çështjes për vendimin nr.3/2, datë 09.01.2009, kanë vendosur pezullimin e gjykimit dhe dërgimin e çështjes para Gjykatës Kushtetuese për t’u shprehur për pajtueshmërinë e neneve 48/3 dhe 410/2 të Kodit të Procedurës Penale me nenin 43 të Kushtetutës.

Gjykata Kushtetuese, me vendimin nr.30, datë 17.06.2010, ka vendosur rrëzimin e kërkesës me arsyetimin se, edhe ashtu siç janë formuluar dy paragrafët e dispozitave të kontestuara, shmanget mundësia e dykuptimësisë së tyre përmes interpretimit pajtues të dispozitave konkrete objekt shqyrtimi me Kushtetutën, jurisprudencën kushtetuese dhe me praktikën e Gjykatës Europiane.

Pasi riçelën shqyrtimin e çështjes, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë u dhanë përgjigjet e mëposhtme pyetjeve të shtruara për diskutim.

(i) Në lidhje me çështjen e parë Sistemi penal shqiptar njeh dhe pranon si gjykim të vlefshëm gjykimin e zhvilluar në

kushtet e mungesës së të pandehurit. Gjykimi në mungesë, në çdo rast, konsiderohet i vlefshëm vetëm në rast se i pandehuri vullnetarisht ka vendosur të mos marrë pjesë në gjykim, me kusht që njoftimet lidhur me procedimin penal dhe vendimet e dhëna të jenë kryer në përputhje me formën që parashikon ligji procedural penal dhe duke garantuar, në çdo rast, që interesat e tij të mbrohen prej një mbrojtësi të caktuar vetë ose nëpërmjet një prej mënyrave të parashikuara në ligj.

Në kushtet kur i pandehuri nuk merr pjesë në gjykim, kur ai nuk ka mundësi që të japë vetë deklarata, të parashtrojë apo kundërshtojë fakte, të shprehet në lidhje me provat e paraqitura apo të kërkojë administrimin e provave të tjera, njoftimi i procedimit penal dhe vendimet e marra, si dhe dhënia e mundësisë së mbrojtjes me avokat dhe ankimit kundër vendimeve të dhëna, marrin një rëndësi të jashtëzakonshme për të garantuar të drejtën për një proces të rregullt ligjor, në kuptim të nenit 42 të Kushtetutës dhe nenit 6 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ).

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë (Kushtetuta), në nenin 33 përcakton se: “Kushdo ka të drejtë të dëgjohet para se të gjykohet. Nga kjo e drejtë nuk mund të përfitojë personi që i fshihet drejtësisë”. Në nenin 43 të Kushtetutës përcaktohet se: “Kushdo ka të drejtë të ankohet kundër një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përveçse kur në Kushtetutë parashikohet ndryshe”.

Dispozita kushtetuese mbi të drejtën e ankimit ka gjetur një trajtim të hollësishëm në Kodin e Procedurës Penale, Titulli VIII. Konkretisht, neni 410 i K.Pr.P. parashikon rregullin e përgjithshëm se: “I pandehuri mund të bëjë ankim vetë ose nëpërmjet mbrojtësit të tij. Kundër vendimit të dhënë në mungesë, mbrojtësi mund të bëjë ankim vetëm kur është i pajisur me një akt përfaqësimi të lëshuar në format e parashikuara nga ligji”.

Jurisprudenca kushtetuese, në vendimin nr.30, datë 17.06.2010, ka pranuar se edhe mbrojtësi i caktuar prej palëve, sipas kushteve të nenit 48/3 të K.Pr.P., i cili parashikohen se: “Zgjedhja e mbrojtësit për personin e ndaluar, të arrestuar ose të dënuar me burgim derisa ky person nuk e ka bërë vetë zgjedhjen, mund të bëhet nga një i afërm i tij, në format e parashikuara nga paragrafi 2”, mund të legjitimohet të paraqesë ankim kundër një vendimi të gjykatës në rast se plotësohen disa kushte. E drejta e të pandehurit për të marrë pjesë në gjykim, si dhe për të zgjedhur përfaqësuesit ligjorë është një e drejtë kushtetuese vetjake, e cila nuk mund të transferohet te familjarët. Po ashtu, parashikimi në nenin 48/3 për mundësinë e familjarëve për të pajisur me prokurë mbrojtësin e të pandehurit

124

nuk nënkupton transferimin e të drejtës për të zgjedhur mbrojtësin nga i pandehuri te familjarët, por nënkupton edhe ushtrimin e vullnetit të këtij të pandehuri nëpërmjet familjarëve. Me fjalë të tjera, i pandehuri e ushtron këtë të drejtë vetjake nëpërmjet familjarëve të tij, të cilët kanë mundësinë objektive për të kontaktuar me avokatë, në mënyrë që këta të fundit të marrin cilësinë e mbrojtësit ligjor të të pandehurit. Në këto kushte, në qoftë se ka mospërputhje ndërmjet vullnetit të të pandehurit dhe vullnetit të familjarëve të tij, që kanë keqinterpretuar vullnetin e të pandehurit ose kanë pasur një vullnet të ndryshëm për mbrojtësin ligjor, duhet të mbizotërojë vullneti i të pandehurit, i cili në çdo rast mund të refuzojë ose shkarkojë mbrojtësin e zgjedhur nga familjarët”.

Në rastin në shqyrtim rezulton se Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë është investuar njëherë në shqyrtimin e rekursit të paraqitur nga mbrojtësi i të pandehurit i caktuar prej familjarëve të tij dhe, me vendimin nr.872, datë 16.12.2005, ky Kolegj ka vendosur mospranimin e rekursit të paraqitur kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë, me arsyetimin se “Rekursi i paraqitur nga mbrojtësi i të gjykuarit Edmond Spahaj nuk përmban shkaqe nga ato që parashikon neni 432 i K.Pr.Penale”. Pas ekstradimit dhe arrestimit të të pandehurit, avokati i caktuar prej tij me prokurë të posaçme ka paraqitur kërkesë për rivendosjen në afat të së drejtës për të bërë rekurs në Gjykatën e Lartë kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë, kërkesë e cila është pranuar prej Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë.

Kolegjet e Bashkuara te Gjykatës së Lartë vlerësojnë se ndonëse nga njëra anë paraqitja e rekursit nga i pandehuri Edmond Spahaj, pas rivendosjes së tij në afat, është një e drejtë kushtetues, e sanksionuar në nenin 43 të Kushtetutës, i pandehuri e ka ezauruar këtë të drejtë ankimi (rekursi) në momentin e gjykimit të çështjes nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, gjykim në të cilin i pandehuri është konsideruar i përfaqësuar rregullisht sipas neneve 48/3 e 410/2 te K.Pr.P. nga avokati i caktuar nga familjarët e tij me prokurë të posaçme. Për më tepër, mospranimi i rekursit nga Kolegji Penal nuk kufizohet vetëm në shqyrtimin e elementeve formalë të rekursit dhe që lidhen me afatin ligjor, tregimin e saktë të shkaqeve të paligjshmërisë së vendimit dhe nënshkrimin nga mbrojtësi (neni 435 i K.Pr.P.), por edhe në kontrollin e ekzistencës ose jo të shkaqeve të rekursit dhe që lidhen me “a) mosrespektimin ose për zbatimin e gabuar të ligjit penal; b) shkelje që kanë si pasojë pavlefshmërinë absolute të vendimit të gjykatës, sipas nenit 128 të këtij Kodi; c) shkelje procedurale që kanë ndikuar në dhënien e vendimit” (neni 433 i K.Pr.P.).

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë ritheksojnë qëndrimin tashmë të konsoliduar se e drejta për t’iu drejtuar një gjykate nuk është absolute. Kjo e drejtë mund të jetë pjesë e kufizimeve, por kufizimet nuk duhet të jenë të tilla sa të dëmtojnë vetë thelbin e të drejtës. Ato duhet të ndjekin një qëllim legjitim dhe mjetet e përdorura duhet të jenë përpjesëtimore me qëllimin që kërkohet të arrihet.

Në rastin në shqyrtim, i pandehuri, në kushtet kur ka ezauruar të drejtën e ankimit dhe kur Gjykata e Lartë është shprehur njëherë me vendim në lidhje me rekursin e paraqitur prej tij, mund të zgjidhte mënyra të tjera ankimi, të parashikuara nga ligji, kundër vendimeve gjyqësore që ai kundërshton. Rishqyrtimi i rekursit nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, në kushtet kur ai Kolegj është shprehur njëherë në lidhje me mospranimin e rekursit të paraqitur nga pala, jo për shkak të paraqitjes së tij tej afatit ligjor, bie ndesh me parimin e “res judicata” (gjësë së gjykuar), pasi i njëjti Kolegj nuk mund të shqyrtojë dhe shprehet dy herë në lidhje me rekursin e paraqitur nga e njëjta palë kundër të njëjtit vendimi të gjykatës së apelit.

Në këto kushte, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në përfundimin unifikues si më poshtë vijon:

125

Pasi çështja është shqyrtuar në Kolegjin Penal të Gjykatës së Lartë, në mungesë të të pandehurit, ky i fundit ose mbrojtësi i tij nuk mund të kërkojë rivendosjen në afat të të drejtës për të ushtruar rekurs ndaj të njëjtit vendim për të cilin Kolegji është shprehur njëherë, me pretendimin se i pandehuri nuk është vënë në dijeni të vendimit. I njëjti qëndrim mbahet edhe në rastin e kërkesës për rivendosje në afat të të drejtës për të bërë apel pasi çështja është shqyrtuar në gjykatën e apelit.

(ii) Në lidhje me çështjen e dytë Kushtetuta, në nenin 43, parashikon se çdokush ka të drejtë të ankohet kundër një

vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përveçse kur në Kushtetutë parashikohet ndryshe. E drejta e ankimit kundër një vendimi gjyqësor, mbi bazën e parashikimit kushtetues, gjen zbatim edhe në dispozitat procedurale konkrete. Kjo e drejtë duhet kuptuar si mundësi e çdo individi për të pasur mjete të caktuara procedurale për të kundërshtuar vendimin e dhënë nga një gjykatë më e ulët në një gjykatë më të lartë, duke i garantuar individit të drejtën për t’u përballur me drejtësinë në të gjitha nivelet e saj (Ky qëndrim mbahet dhe në vendimet e Gjykatës Kushtetuese nr.5, datë 06.03.2009; nr.14, datë 05.07.2005). Për këtë qëllim dispozitat procedurale parashikojnë si mjete ankimi apelin, rekursin në Gjykatën e Lartë dhe kërkesën për rishikim (neni 407 i K.Pr.P.), duke parashikuar dhe afatet procedurale për ushtrimin e këtyre mjeteve të ankimit (shih vendimet e Gjykatës Kushtetuese nr.17, datë 19.06.2009; nr.26, datë 15.12.2008; nr.19, datë 23.12.2004).

Pavarësisht nga lloji i ankimit, K.Pr.Penale parashikon se ankimi duhet të bëhet në një formë të caktuar (neni 412), të paraqitet pranë një gjykate të caktuar (neni 413) dhe brenda një afati të caktuar (nenet 415 dhe 435).

Rastet kur gjykata vendos mospranimin e ankimit parashikohen në nenet 420 dhe 433 të K.Pr.Penale. Neni 420 përmban një listë shteruese shkaqesh procedurale, të cilat, në rast se konstatohen prej gjykatës (cilido prej tyre), sjellin mospranimin e ankimit të paraqitur nga pala, ndërsa neni 433 parashikon mospranimin për shkaqe të tjera. Depozitimi i ankimit përtej afatit ligjor, si shkak për mospranimin e ankmit, parashikohet në pikën “c” të nenit 420 të K.Pr.Penale.

Vendimi i gjykatës për mospranimin e ankimit, sipas nenit 420 të K.Pr.Penale, është një vendimmarrje e cila nuk shqyrton dhe nuk bazohet në shkaqe të tjera përveç mungesës së elementëve të ankimit që lidhen me formën e ankimit dhe afatin e depozitimit të tij.

Mospranimi i ankimit për shkak të paraqitjes jashtë afatit ligjor të parashikuar në nenin 435 të K.Pr.Penale ndjek të njëjtën llogjikë. Në asnjë rast gjykata që vendos mospranimin e ankimit nuk shqyrton dhe nuk shprehet lidhur me thelbin e kërkesave/pretendimeve të palëve, si dhe me faktin nëse gjykata, vendimi i të cilës ankimohet, ka zbatuar drejt ose jo ligjin material e procedural penal. Për rrjedhojë, mospranimi i ankimit për shkak të paraqitjes jashtë afatit ligjor nuk zgjidh thelbin e mosmarrëveshjes dhe nuk rrëzon pretendimet e palëve apo miraton vendimin e gjykatës kundër të cilës është ushtruar ankim.

Një vendim i tillë i gjykatës mund të kundërshtohet në dy mënyra, të cilat ndryshojë thelbësisht nga njëra-tjetra dhe që janë rekursi në Gjykatën e Lartë (neni 420, pika 3 e K.Pr.Penal) dhe rivendosja në afat (neni 147 i K.Pr.Penale). Rekursi kundër vendimit të gjykatës që ka vendosur mospranimin e ankimit bazohet mbi pretendimin e palës se, shkaqet për të cilat është vendosur mospranimi i ankimit dhe që parashikohen në pikën 1 të nenit 420 të K.Pr.Penale, nuk ekzistojnë.

Nga ana tjetër, kërkesa për rivendosjen në afat, parashikuar në nenin 147 të K.Pr.Penale, nuk kundërshton në thelb vendimin e gjykatës në lidhje me ekzistencën ose jo të shkaqeve të mospranimit të ankimit. Kërkesa për rivendosje në afat është një mjet procedural

126

që i mundëson subjekteve të caktuar të ushtrojnë të drejtën e ankimit, të cilën nuk kanë patur mundësi ta ushtrojnë brenda afateve ligjore për shkak të rastit fator ose të forcës madhore. Në kuptim të këtij neni, kërkesa për rivendosje në afat duhet të tregojë se pavarësisht se subjekti ka treguar të gjithë kujdesin e nevojshëm, depozitimi i ankimit brenda afatit ligjor nuk ka qenë i mundur për shkaqe që nuk vareshin prej vullnetit tij. Në rast se këto shkaqe konsiderohen të ligjshme prej gjykatës që shqyrton kërkesën, ajo i mundëson palës që të ushtrojë ankim duke kundërshtuar vendimin dhe parashtruar shkaqet për të cilat ajo mendon se vendimi nuk është në zbatim të ligjit.

Gjykata, e cila shqyrton ankimin e rivendosur në afat, nuk kufizohet në shqyrtimin e elementëve formalë të ankimit, përveç atyre për të cilët është bërë rivendosja në afat, por shqyrton dhe shprehet lidhur me thelbin e pretendimeve të palës, duke vendosur përfundimisht sipas përcaktimeve të nenit 428 ose 441 të K.Pr.Penale.

Në rastin në shqyrtim, rezulton se Gjykata e Lartë me vendimin nr.872, datë 16.12.2005 ka vendosur mospranimin e rekursit të paraqitur prej mbrojtësit të të pandehurit Edmond Spahaj, caktuar prej familjarëve të tij, kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë. Pas arrestimit të të pandehurit, avokati i caktuar prej tij ka paraqitur kërkesë për rivendosjen në afat të së drejtës për të bërë rekurs në Gjykatën e Lartë kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë, kërkesë e cila është pranuar prej Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë konstatojnë se vendimi i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë nr.872, datë 16.12.2005, me të cilin është vendosur mospranimi i rekursit të paraqitur prej mbrojtësit të të pandehurit Edmond Spahaj, bazohet në nenin 432 të K.Pr.Penale, që parashikon mungesën e shkaqeve ligjore të rekursit dhe jo në nenin 420 të K.Pr.Penale, që parashikon paraqitjen e rekursit përtej afatit ligjor si shkak mospranimi.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se vetëm në kushtet kur gjykata më e lartë vendos mospranimin e ankimit për shkak të paraqitjes jashtë afatit ligjor, pa shqyrtuar në themel ekzistencën e shkaqeve ligjore të ankimit dhe ligjshmërinë e pretendimeve të ngritura në ankim, palëve u lind e drejta që të kërkojnë rivendosjen në afat të të drejtës për të ushtruar ankim, në rast se mendojnë se përmbushin kërkesat e pikës 1 të nenit 147 të Kodit të Procedurës Penale.

Në këto kushte, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë përfundimin unifikues si më poshtë vijon:

Në rastet kur gjykata më e lartë ka vendosur mospranimin e ankimit ndaj vendimit të gjykatës më të ulët për shkak të kalimit të afatit, i pandehuri apo mbrojtësi i tij mund të kërkojnë rivendosjen në afat të të drejtës për të ushtruar ankim ose rekurs ndaj të njëjtit vendim.

(iii) Në lidhje me çështjen e tretëKodi i Procedurës Penale, nenet 79 dhe 92, parashikon dhe lejon gjykimin bashkërisht

të disa personave nga i njëjti trup gjykues dhe brenda të njëjtit procesi gjyqësor, me qëllim ekonominë gjyqësore dhe rritjen e eficiencës së shqyrtimit gjyqësor.

Pas mbylljes së hetimit gjyqësor gjykata del me një vendim të vetëm për të gjithë të pandehurit, i cili nuk nënkupton përgjegjësi penale kolektive, por që në kuptim edhe të nenit 383 të K.Pr.Penale “tregon dhe parashtron në mënyrë të përmbledhur rrethanat e faktit dhe provat mbi të cilat bazohet vendimi, si dhe arsyet për të cilat gjykata i quan të papranueshme provat e kundërta.......” për secilin prej të pandehurve. Në këtë kuptim, pavarësisht ekzistencës së një vendimi të vetëm gjyqësor, në përmbajtjen e tij gjenden “disa vendime”, të cilat përmbajnë rrethanat dhe provat e administruara nga gjykata, të cilat kanë bërë të mundur edhe kualifikimin e veprës penale të kryer prej secilit të pandehur si dhe nenet e zbatuara prej gjykatës.

127

Rregullat e përgjithshme të ankimit të përcaktuara në nenet 408 e vijues të K.Pr.Penale, parashikojnë, midis të tjerash, subjektet të cilat mund të ushtrojnë të drejtën e ankimit dhe kufijtë e shqyrtimit të çështjes, duke e trajtuar ankimin si një regjim me karakter individual që sjell pasoja të caktuara vetëm për personin që e ushtron atë. Në rastet kur ka më shumë se një të pandehur, karakteri individual i ankimit vazhdon të ruhet, por për shkak të specifikës së këtij lloji vendimi, ligji parashikon një përjashtim nga rregulli i përgjithshëm, kur në nenin 416 të K.Pr.Penale parashikon se: “Ankimi i bërë nga një i pandehur, kur nuk bazohet vetëm në motive personale, vlen edhe për të pandehurit e tjerë.....”. Dispozitat e mësipërme favorizojnë pozitën që ka një i pandehur, i cili nuk ka bërë apel/ankim, pasi ai mund të përfitojë nga apeli/ankimi i bashkë të pandehurit, pasi gjykata, sipas rastit, mund të prishë vendimin gjyqësor pavarësisht mos ankimit prej tij.

Në çdo rast, ankimi, i cili është pranuar për t’u shqyrtuar nga gjykata, i heq mundësinë të pandehurit (bashkë i pandehur), i cili nuk ka ushtruar ankim vetë ose nëpërmjet mbrojtësit të tij, që të kërkojë rivendosjen në afat për shkak se, bazuar në dispozitën e cituar më sipër, ai do të konsiderohet se e ka ezauruar të drejtën e ankimit. Për rrjedhojë, në kushtet kur gjykata është investuar në shqyrtimin e ankimit dhe është shprehur për bazueshmërinë ligjore të pretendimeve të parashtruara në ankim, i pandehuri nuk legjitimohet të kërkojë rivendosje në afat.

Vetëm në rast se ankimi i paraqitur prej bashkë të pandehurit tjetër nuk është pranuar për një nga shkaqet e parashikuara në pikën 1 të nenit 420 të K.Pr.Penale, i pandehuri (bashkë i pandehur), i cili nuk ka ushtruar ankim, legjitimohet të kërkojë rivendosje në afat të të drejtës së tij për t’u ankuar kundër vendimit të gjykatës.

Në këto kushte, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në përfundimin unifikues si më poshtë vijon:

Në çështjet penale me disa të pandehur gjykata nuk duhet të pranojë kërkesën për rivendosje në afat të së drejtës së ankimit të paraqitur nga i pandehuri, i cili nuk ka ushtruar ankim, kur konstatohet se çështja është gjykuar mbi bazën e ankimit të një bashkë të pandehuri.

Pavarësisht sa më sipër, në çështjet penale me disa të pandehur, gjykata duhet të pranojë kërkesën për rivendosje në afat të së drejtës së ankimit të paraqitur nga i pandehuri, i cili nuk ka ushtruar ankim, kur ankimi i bashkë të pandehurit nuk është pranuar për një nga shkaqet e parashikuara në pikën 1 të nenit 420 të K.Pr.Penale, si dhe kur gjykata është shprehur në vendim vetëm për ankimin e të pandehurit që ka ushtruar të drejtën e ankimit dhe jo për gjithë të pandehurit.

Si përfundim, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se, mbështetur në analizën mbi zbatimin e ligjit dhe përfundimet unifikuese të lartpërmendura, kjo gjykatë nuk mund të rishqyrtojë vendimin nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë për të cilin me vendimin nr.872, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Lartë është vendosur: “Mospranimi i rekursit të paraqitur nga mbrojtësi i të pandehurit Edmond Spahaj”.

PËR KËTO ARSYEKolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të neneve 438 dhe 441/a të

K.Pr.Penale,V E N D O S Ë N

Mospranimin e rekursit të të pandehurit Edmond Spahaj, kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë.


Tiranë, më 20.01.2011128

MENDIMI I PAKICËSNe gjyqtarët Gani Dizdari dhe Andi Çeliku jemi kundër vendimit të shumicës së

gjyqtarëve të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, sipas së cilit është vendosur “Mospranimi i rekursit të të pandehurit Edmond Spahaj, kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë....”.

Në këtë vendim, në përgjigje të pyetjeve të shtruara nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, shumica ka arritur në tre përfundime unifikuese, për të cilat shprehim qëndrimin tonë kundër si më poshtë:

1. Mbi pyetjen “Pasi çështja është shqyrtuar në Kolegjin Penal të Gjykatës së Lartë, a ka të drejtë i pandehuri ose mbrojtësi i tij të kërkojë rivendosjen në afat për të ushtruar rekurs ndaj të njëjtit vendim të gjykatës së apelit, nëse i pandehuri pretendon se nuk është vënë në dijeni të vendimit? E njëjta pyetje shtrohet edhe në rastin kur i pandehuri pretendon të rivendoset në afat për të drejtën e apelit”, shumica e gjyqtarëve të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë ka arritur në përfundimin unifikues se: “Pasi çështja është shqyrtuar në Kolegjin Penal të Gjykatës së Lartë, në mungesë të të pandehurit, ky i fundit ose mbrojtësi i tij nuk mund të kërkojë rivendosjen në afat të së drejtës për të ushtruar rekurs ndaj të njëjtit vendim për të cilin Kolegji është shprehur njëherë, me pretendimin se i pandehuri nuk është vënë në dijeni të vendimit. I njëjti qëndrim mbahet edhe në rastin e kërkesës për rivendosje në afat të së drejtës për të bërë apel pasi çështja është shqyrtuar në gjykatën e apelit”.Kjo sentencë unifikuese ka kushtëzuar në mënyrë të drejtpërdrejtë vendimin e

Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë për mospranimin e rekursit të të pandehurit Edmond Spahaj. Në arsyetimin e kësaj pjese të vendimit për nxjerrjen e këtij përfundimi unifikues, Kolegjet e Bashkuara i janë referuar Konventës Europiane të së Drejtave të Njeriut, Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, jurisprudencës Kushtetuese dhe Kodit të Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë, por ne gjyqtarët në pakicë çmojmë se përfundimet e këtij Kolegji bien në kundërshtim me frymën, udhëzimet dhe urdhërimet e akteve ligjore të mësipërme. Në vendimin e tyre Kolegjet e Bashkuara pranojnë fakte të tilla si: i pandehuri Edmond Spahaj është gjykuar në mungesë në të gjitha shkallët e gjykimit; - mbrojtja në shkallën e parë të gjykimit është ushtruar nga një avokat i caktuar kryesisht nga gjykata, në gjykatën e apelit dhe Gjykatën e Lartë nga avokati i caktuar nga familjarët e të gjykuarit;- gjatë gjithë gjykimit i pandehuri ka qenë jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë; - pas ekstradimit në Shqipëri i pandehuri është ndaluar dhe në datë 02.02.2007 ka filluar ekzekutimi i vendimit nr.302, datë 11.02.2002 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë lënë në fuqi me vendimin nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë. Po në datën 02.02.2007, i pandehuri Edmond Spahaj është vënë në dijeni edhe të vendimeve gjyqësore të dhëna prej gjykatave së të gjitha shkallëve në lidhje me të për shkak të gjykimit në mungesë, duke pretenduar mos pasjen dijeni për procedimin dhe vendimet e gjykatave në çështjen në fjalë, Edmond Spahaj, nëpërmjet avokatit të caktuar prej tij me prokurë të posaçme, ka paraqitur kërkesë për rivendosjen në afat të së drejtës për të bërë rekurs në Gjykatën e Lartë kundër vendimit nr.585, datë 10.12.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë, kërkesë e cila është pranuar prej Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë me vendimin nr.128, datë 13.04.2007, e më pas kundër këtij vendimi është paraqitur nga i pandehuri (avokati i caktuar prej tij) rekursi, objekt gjykimi nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Duke pasur parasysh faktet e mësipërme të përmendura e të pranuara në vendimin e tyre nga Kolegjet e Bashkuara, si dhe konstatimet tona se mungojnë në dosjen gjyqësore akte që të provojnë se i pandehuri i është fshehur hetimit dhe gjykimit të çështjes, se i pandehuri është njoftuar personalisht për ekzistencën e një procedimi penal dhe gjykimi për të, se i

129

pandehuri është njoftuar për vendimet gjyqësore të marra ndaj tij (veç komunikimit të vendimeve pas ekstradimit) dhe se vullneti i të pandehurit ka qenë në përputhje me vullnetin e familjarëve të tij që kanë autorizuar një mbrojtës për përfaqësimin e të pandehurit në gjykim dhe ushtrimin e së drejtës së ankimit dhe rekursit, ne gjyqtarët në pakicë jemi të mendimit se me të drejtë i pandehuri i është drejtuar gjykatës për rivendosjen në afat të së drejtës për të ushtruar rekurs e pas pranimit të kërkesës për rivendosje ishte gjithashtu e drejta e tij për të paraqitur rekurs në Gjykatën e Lartë e për t’u zhvilluar ndaj tij nga kjo gjykatë një gjykim themeli i çështjes, pra të shqyrtohej bazueshmëria në ligj e vendimit të gjykatës së apelit dhe jo mospranimi i rekursit të të pandehurit.

Në mbështetje të argumenteve të mësipërme të gjyqtarëve në pakicë, vijnë pikërisht të njëjtat akte ligjore që referojnë Kolegjet e Bashkuara në vendimin e tyre.

Gjykata Kushtetuese në vendimin e saj nr.30, datë 17.06.2010, ka evidentuar standardet e vendosura nga Gjykata Europiane që konsistojnë në: a) I pandehuri ka të drejtë të jetë i pranishëm në procesin gjyqësor të kryer në ngarkim të tij; b) i pandehuri mund të heqë dorë vullnetarisht nga ushtrimi i kësaj të drejtë; c) i pandehuri duhet të jetë në dijeni për ekzistencën e një procesi gjyqësor në ngarkim të tij; ç) duhet të ekzistojnë instrumente paraprake ose riparuese për të shmangur procese në ngarkim të tyre, ose për të siguruar një proces të ri dhe, nëpërmjet depozitimit të provave të reja, të drejtën e mbrojtjes që nuk ka qenë e mundur ta ushtrojë personalisht në procesin në mungesë të përfunduar tashmë. “Në kushtet kur i pandehuri nuk merr pjesë në gjykim, kur ai nuk ka mundësi që të japë vetë deklarata, të parashtrojë apo kundërshtojë fakte, të shprehet në lidhje me provat e paraqitura apo të kërkojë administrimin e provave të tjera, njoftimi i procedimit penal dhe vendimet e marra, si dhe dhënia e mundësisë së mbrojtjes me avokat dhe ankimit kundër vendimeve të dhëna, marrin një rëndësi të jashtëzakonshme për të garantuar të drejtën për një proces të rregullt ligjor, në kuptim të nenit 42 të Kushtetutës dhe nenit 6 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ)” (i njëjti vendim i Gjykatës Kushtetuese).

Kështu në lidhje me fshehjen e një të pandehuri nga hetimi dhe gjykimi, njoftimin e të pandehurit në mungesë si dhe njoftimit atij të vendimeve gjyqësore , Gjykata Kushtetuese arsyeton se “.........Pika 2 e nenit 33 të Kushtetutës përcakton se personat që i fshihen drejtësisë humbasin të drejtën për t’u dëgjuar nga gjykata. Në këtë kuptim Kushtetuta ka bërë një zgjedhje që ligjëron gjykimin e të pandehurit në mungesë kur plotësohen disa kushte, për të cilat në jurisprudencën e kësaj gjykate dhe në praktikën gjyqësore kanë ekzistuar interpretime e qëndrime relativisht të ndryshme. Edhe për këtë arsye Gjykata Kushtetuese e çmon të nevojshme që, për të siguruar standardet kushtetuese, duhet reflektuar duke u bazuar edhe në praktikën e GJEDNJ-së. Në radhë të parë është e domosdoshme që i pandehuri duhet ketë dijeni në se ndaj tij ka filluar një proces penal dhe, në radhë të dytë, ky duhet të heqë dorë vullnetarisht nga pjesëmarrja në të. Gjykata arrin në këtë përfundim, për arsye se heqja dorë nënkupton një akt vullneti nga ana e të pandehurit, që siç është pranuar nga teoria e së drejtës penale, për të pasur një akt vullnetar duhet të ketë në radhë të parë një proces të brendshëm të perceptimit të realitetit nga ana e të pandehurit dhe më pas një proces të brendshëm vendimmarrjeje prej tij. Gjykata vlerëson se në të njëjtën mënyrë në këtë aspekt duhet kuptuar dhe përmbajtja e nenit 147/2 i K.Pr.Penale, në të cilin thuhet: “Në qoftë se është dhënë vendimi në mungesë, i pandehuri mund të kërkojë rivendosjen në afat për të bërë ankim kur provon se nuk ka pasur dijeni për vendimin”.

Të njëjtin qëndrim si më sipër ka mbajtur edhe GJEDNJ-ja në çështjen Somogyi kundër Italisë, pasi ka arsyetuar se mungesa e të pandehurit në një gjykim në ngarkim të tij nuk është në vetvete një dhunim i nenit 6 të KEDNj-së, duke u shprehur “se jemi para një mohimi të drejtësisë, kur një person i gjykuar në mungesë nuk mund të arrijë që një gjykatë tjetër të shprehet përsëri në lidhje me akuzën, qoftë për sa i përket faktit, qoftë për sa i përket

130

ligjshmërisë, pasi ta ketë dëgjuar, kur nuk përcaktohet në mënyrë të saktë që i pandehuri ka hequr dorë nga e drejta që të paraqitet para gjykatës dhe të mbrohet ose që ka pasur qëllimin që t’i fshihet drejtësisë ...”. Rreth këtij problemi, në të njëjtin vendim, GJEDNJ-ja është shprehur se “ ... njoftimi i të akuzuarit në lidhje me akuzat në ngarkim të tij përbën një akt të një rëndësie të tillë, ku duhet të ekzistojnë elemente të formës dhe përmbajtjes që të garantojnë ushtrimin efektiv të së drejtave të mbrojtjes nga i akuzuari ... për rrjedhojë një njohuri e pasaktë dhe e marrë nga burime jozyrtare nuk është e mjaftueshme”.

Gjykata Kushtetuese ka çmuar se vendimi i mësipërm është i një rëndësie të veçantë, pasi parashikon se janë organet shtetërore ato që duhet të marrin të gjitha masat, nëpërmjet veprimeve aktive, për të siguruar gjykatën se i pandehuri është njoftuar në mënyrë të rregullt se në ngarkim të tij ka një procedim penal dhe se i pandehuri, pas këtij njoftimi të rregullt, me vullnetin e tij të lirë vendos t’i fshihet drejtësisë. Pra, ky interpretim i nenit 6 të KEDNJ-së nga ana GJEDNJ-së, përbën një garanci procedurale më shumë për shtetasit e vendeve që kanë nënshkruar Konventën e sipërpërmendur.

Po të njëjtin qëndrim për detyrimin e organeve shtetërore, që të garantojnë njoftimin në mënyrë të rregullt të të pandehurit, se në ngarkim të tij ka një procedim penal, e gjejmë edhe për gjykimin Sejdovic kundër Italisë. Në këtë gjykim GJEDNJ-ja ka shkuar edhe më tej, duke vërejtur se: “Dhunimi i nenit 6 të KEDNJ-së ka ardhur si pasojë e keqfunksionimit të legjislacionit dhe procedurave të brendshme, shkaktuar nga mungesa e një mekanizmi efektiv që të bënte të mundur realizimin e të drejtës së personave të dënuar në mungesë, të cilët edhe të painformuar në mënyrë efektive për gjykimin në ngarkim të tyre, edhe që nuk kishin hequr dorë në mënyrë të qartë nga e drejta për t’u mbrojtur, për të përfituar që një gjykatë tjetër të shprehet përsëri në lidhje me akuzat”.

Gjithashtu, Komiteti i Ministrave të Këshillit të Europës ka miratuar Rezolutën (75) 11 “Për kriteret e gjykimit në mungesë të të akuzuarit”, duke u rekomanduar shteteve anëtare që të mbajnë parasysh 9 rregulla minimale: (i) Askush nuk duhet të gjykohet pa pasur një thirrje për gjyq në kohë. (ii) Kjo thirrje për gjyq duhet të ketë të sanksionuara edhe pasojat nëse i akuzuari nuk vjen në gjykim. (iii) Kur gjykata vëren se edhe pse i akuzuari është njoftuar dhe nuk është paraqitur, ajo, nëse çmon se prania e tij në proces është e pazëvendësueshme ose beson se i akuzuari është penguar të paraqitet, duhet të vendosë shtyrjen e procesit. (iv) I akuzuari nuk duhet të gjykohet në mungesë, nëse është e mundur të transferohen procedimet te një shtet tjetër ose të aplikohet për ekstradim. (v) Kur i akuzuari gjykohet në mungesë, provat duhet të merren në mënyrë të zakonshme dhe mbrojtja duhet të ketë të drejtë të ndërhyjë. (vi) Një vendim gjykate i dhënë në mungesë duhet t’i njoftohet personit sipas rregullave për njoftimet dhe marrjes dijeni brenda afatit të parashikuar për apelim. Ky afat duhet të fillojë që nga dita e marrjes dijeni efektivisht të personit, përveçse kur ai qëllimisht i fshihet drejtësisë. (vii) Çdo personi të gjykuar në mungesë duhet t’i jepet e drejta për apelim me çdo lloj mjeti ligjor, që do t’i ishte dhënë sikur ai të ishte i pranishëm. (viii) Për personin e gjykuar në mungesë, të cilit nuk i është bërë njoftimi në mënyrën e duhur, duhet të ketë një mjet ankimi që t’i mundësojë atij shfuqizimin e vendimit. (ix) Një person i gjykuar në mungesë, por që njoftimi i është bërë në rregull, duhet të ketë të drejtën e një rigjykimi në mënyrën e zakonshme, nëse ai mund të provojë mungesën e tij para gjykatës për arsye të pavarura nga vullneti i tij.

Gjykata Europiane është shprehur se të informosh dikë për një proces të hapur kundër tij është një akt gjyqësor i një rëndësie të veçantë që duhet bërë në përputhje me kërkesat procedurale dhe thelbësore, të cilat garantojnë ushtrimin efektiv të së drejtave nga ana e të pandehurit. Njoftimi i paqartë dhe joformal nuk mjaftojnë. Nëse mund të pranohet një njoftim edhe tërthorazi, heqja dorë duhet të jetë e qartë. Është një e drejtë e personit të dënuar in absentia, i cili nuk rezulton se ka hequr dorë në mënyrë të qartë nga e drejta e tij për t’u

131

paraqitur në gjykim, të ketë në të gjitha rastet një vendim të ri mbi akuzat (Sejdovic kundër Italisë 2000). Sipas praktikës së Gjykatës Europiane, është detyrë e autoriteteve shtetërore përkatëse që të njoftojnë në mënyrë rigoroze, konform kërkesave procedurale, të pandehurin ndaj të cilit ka filluar një proces penal, pasi vetëm në këtë mënyrë mund të arrihet në përfundimin se i pandehuri ka hequr dorë me vullnetin e tij të lirë nga pjesëmarrja në gjykim. Vërtetimi i këtyre fakteve sipas kësaj gjykate, për të dyja rastet është detyrë e organeve kompetente. Dispozitat procedurale për njoftimet vendosin një rend të caktuar për mënyrën e njoftimit të akteve për të pandehurin, prandaj duhet respektuar rendi sipas preferencës ligjore për këtë qëllim. Me këtë detyrim të organeve përkatëse shtetërore, për të njoftuar në mënyrë rigoroze të pandehurin dhe për të provuar se ai i fshihet drejtësisë, është e lidhur e drejta e tij për të marrë pjesë në gjykim, si dhe e drejta e gjykatës për të vendosur për gjykimin e tij në mungesë kur janë respektuar në mënyrë rigoroze dispozitat për njoftimin.

Në lidhje me përfaqësimin dhe ushtrimin e së drejtës së ankimit të të pandehurit, nga mbrojtësi i caktuar nga familjarët e tij, në vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr.30, datë 17.06.2010, është pranuar se “.......E drejta e të pandehurit për të marrë pjesë në gjykim, si dhe për të zgjedhur përfaqësuesit ligjorë është një e drejtë kushtetuese vetjake, e cila nuk mund të transferohet te familjarët. Po ashtu, parashikimi në nenin 48/3 për mundësinë e familjarëve për të pajisur me prokurë mbrojtësin e të pandehurit nuk nënkupton transferimin e së drejtës për të zgjedhur mbrojtësin nga i pandehuri te familjarët, por nënkupton edhe ushtrimin e vullnetit të këtij të pandehuri nëpërmjet familjarëve. Me fjalë të tjera, i pandehuri e ushtron këtë të drejtë vetjake nëpërmjet familjarëve të tij, të cilët kanë mundësinë objektive për të kontaktuar me avokatë, në mënyrë që këta të fundit të shqyrtojnë mundësinë për të marrë cilësinë e mbrojtësit ligjor të të pandehurit. Në këto kushte, në qoftë se ka mospërputhje ndërmjet vullnetit të të pandehurit dhe vullnetit të familjarëve të tij, që kanë keqinterpretuar vullnetin e të pandehurit ose kanë pasur një vullnet të ndryshëm për mbrojtësin ligjor, duhet të mbizotërojë vullneti i të pandehurit, i cili në çdo rast mund të refuzojë ose shkarkojë mbrojtësin e zgjedhur nga familjarët.....Në rastin e gjykimit në mungesë, GJEDNJ-ja përcakton qartë se është detyrë e autoriteteve publike që të informojnë të pandehurin nëse ka ose jo një procedim penal në ngarkim të tij, pasi vetëm në këtë mënyrë mund të arrihet siguria se i pandehuri ka hequr dorë me vullnetin e tij të lirë nga pjesëmarrja në gjykim. Në këtë mënyrë duhet që autoritetet shtetërore të marrin të gjitha masat e nevojshme për të informuar të pandehurin dhe vetëm nëse janë të sigurt se ai ka marrë njoftim në formën që parashikon ligji, atëherë mund të vazhdohet me procedimin në mungesë. Pra, lejohet zgjedhja e avokatit nga ana e familjarëve vetëm nëse këta të fundit shprehin vullnetin e të pandehurit për të hequr dorë nga pjesëmarrja në proces dhe jo të investohen me këtë zgjedhje nëse nuk kanë kontakte me të pandehurin, çka, sipas GJEDNJ-së është detyrë e organeve kompetente shtetërore. E njëjta situatë është edhe për sa i përket ankimit. Familjarët e të pandehurit mund të paraqesin ankim vetëm në rast se janë duke përmbushur vullnetin e të pandehurit dhe vetëm nëse i pandehuri ka dijeni se ndaj tij ka filluar e po zhvillohet një proces penal. Në këtë mënyrë është rigoroz zbatimi i procedurave të njoftimit. Duke këmbëngulur për domosdoshmërinë e njoftimit konform kërkesave ligjore dhe standardeve për këtë problem në çështjen “Sejdovic kundër Italisë”, GJEDNJ-ja u shpreh se nuk përbën provë për të vërtetuar se i pandehuri po i shmanget gjykimit nga vetë fakti se i pandehuri është larguar nga vendbanimi dhe nuk gjendet menjëherë pasi ka ndodhur vepra. Në këto kushte gjykata duhet të pranojë mbrojtësin e zgjedhur nga familjarët e të pandehurit vetëm nëse provon se ato po veprojnë në bazë të porosisë që kanë marrë nga i pandehuri. Po i njëjti arsyetim duhet të ndiqet edhe në rastin kur është një avokat i zgjedhur nga familjarët e të pandehurit që kërkon rivendosjen në afat, për të ankimuar vendimin e një shkalle më të ulët. Në këtë rast gjykata duhet të hetojë nëse vërtet i pandehuri nuk ka pasur dijeni për

132

gjykimin e zhvilluar kundër tij dhe nëse mbrojtësi ligjor i zgjedhur nga familjarët e të pandehurit është zgjedhur me dijeninë e këtij të fundit”.

Nga ana tjetër, Kolegjet e Bashkuar të Gjykatës së Lartë në vendimin e tyre udhëzojnë të gjykuarin se “.....në kushtet kur ka ezauruar të drejtën e ankimit dhe kur Gjykata e Lartë është shprehur njëherë me vendim në lidhje me rekursin e paraqitur prej tij, mund të zgjidhte mënyra të tjera ankimi, të parashikuara nga ligji, kundër vendimeve gjyqësore që ai kundërshton. Rishqyrtimi i rekursit nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, në kushtet kur ai është shprehur njëherë në lidhje me mospranimin e rekursit të paraqitur nga pala, jo për shkak të paraqitjes së tij tej afatit ligjor, bie ndesh me parimin e res judicata (gjëja e gjykuar), pasi i njëjti Kolegj nuk mund të shqyrtojë dhe shprehet dy herë në lidhje me rekursin e paraqitur nga e njëjta palë kundër të njëjtit vendim të gjykatës së apelit”. Sa sipër vjen në kundërshtim me frymën e dhe udhëzimet e Konventës Europiane të D.NJ., e cila u lë shteteve kontraktuese një diskrecion të gjerë lidhur me zgjedhjet e mjeteve, për të siguruar se sistemi i tyre ligjor është në përputhje me kërkesat e nenit 6 tё Konventёs. Detyra e Gjykatës Europiane është të shqyrtojë nëse rezultati që Konventa kërkon është arrirë nga shtetet kontraktuese. Veçanërisht mjetet procedurale të ofruara nga legjislacioni i brendshëm dhe praktika duhet të tregojnë se kanë qenë efektive, kur një person i akuzuar penalisht as nuk ka hequr dorë nga të drejtat e tij për t’u dëgjuar dhe mbrojtur personalisht dhe as nuk i është fshehur drejtësisë. Mospranimi, për të rihapur procedurat e zhvilluara në mungesë të të akuzuarit, pa asnjë të dhënë se i akuzuari ka hequr dorë nga të drejtat e tij për të qenë i pranishëm, konsiderohet “një shkelje flagrante dhe mohim i drejtësisë”. Rihapja e çështjes brenda afateve ligjore, kundër një vendimi të dhënë në mungesë, kur mbrojtësi e kishte autoritetin për të kërkuar pranimin e provave të reja, e bëjnë të detyrueshëm ndryshimin e vendimit dhe të akuzave, në atë mënyrë që procedimet në tërësi do të konsiderohen të drejta (Stoichkov kundër Bulgarisë). As një shkronjë, por as dhe shpirti i nenit 6 të Konventës nuk e ndalojnë një person të heqë dorë nga të drejtat e tij, me dëshirë shprehimisht ose taktikisht. Por megjithatë për qëllimet e Konventës do konsiderohet efektive, që të drejtat e atij, që ka hequr dorë prej tyre, të sanksionohen pa ekuivoke dhe të shoqërohen me një minimum të garancive, për shkak të rëndësisë së tyre.

Duke pasur parasysh sa sipër, Gjykata Kushtetuese ka konkluduar se, në zbatim të nenit 46 të Konventës lind detyrimi, si për çdo shtet nënshkrues të saj, edhe për Republikën e Shqipërisë që të bëjë të mundur lejimin e shtetasve, që efektivisht nuk kanë pasur dijeni për një procedim penal në ngarkim të tyre, të kenë të drejtën për rihapjen e procesit gjyqësor në përputhje me nenin 147 të K.Pr.P. Gjykata Kushtetuese çmon se ky detyrim lind edhe për të gjithë organet gjyqësore të çdo shkalle, përfshirë edhe gjykatën referuese, e cila ka detyrimin që legjislacionin e brendshëm ta aplikojë në përputhje me Kushtetutën dhe KEDNJ. Kur ligjet kombëtare lejojnë realizimin e gjykimeve në mungesë për një person “të akuzuar penalisht”, menjëherë, sapo ai merr dijeni për këtë proces, duhet të ketë mundësinë e së drejtës për t’u dëgjuar nga gjykata për një vendim të freskët mbi pretendimet e akuzës. Autoritetet kombëtare kanë një marzh vlerësimi për zgjedhjen e mjeteve në sistemet e tyre ligjore, por me kusht që këto mjete juridike të jenë në përputhje me standardet e vendosura nga neni 6/1 i Konventës (Colozza kundër Italisë, 1985).

Për më tepër që, Kolegjet e Bashkuara, në kushtet kur jemi përpara një vendimi unifikues duhet të tregonin qartësisht se kush janë rrugët ligjore (për të realizuar një “rigjykim”), që duhet të ndjekë një i pandehur i gjykuar në mungesë, për të cilin nuk vërtetohet t’i jetë fshehur hetimit dhe gjykimit të çështjes, nuk është njoftuar dhe nuk i është komunikuar personalisht asnjë akt i procedimit hetimor e gjyqësor dhe nuk vërtetohet përputhja e vullnetit të tij me atë të familjarëve të cilët i kanë caktuar mbrojtës. Referuar dispozitave të Kodit të Procedurës Penale, në kushtet kur rishikimi i një vendimi penal

133

mbështetur në nenin 450 të K.Pr.Penale kërkon në mënyrë taksative ekzistencën e njërit prej katër kushteve (kushte të cilat nuk kanë të bëjnë me sa arsyetohet më lart), mendojmë se i vetmi mjet për ushtrimin e së drejtës kushtetuese për ankim (rekurs) të të pandehurit do të ishte rivendosja e tij në afatin e paraqitjes së rekursit.

2. Në lidhje me pyetjen e shtruar se: “Nëse gjykata më e lartë vendos mospranimin e ankimit ndaj vendimit të gjykatës më të ulët për shkak të kalimit të afatit, a mund të kërkohet rivendosje në afat për të ushtruar ankim ndaj të njëjtit vendim?”, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë kanë arritur në përfundimin unifikues si më poshtë: “Në rastet kur gjykata më e lartë ka vendosur mospranimin e ankimit ndaj vendimit të gjykatës më të ulët për shkak të kalimit të afatit, i pandehuri apo mbrojtësi i tij mund të kërkojnë rivendosjen në afat të së drejtës për të ushtruar ankim ndaj të njëjtit vendim”. Përsa i përket këtij përfundimi të Kolegjeve të Bashkuara, në gjyqtarët në pakicë vlerësojmë se ai është i mbështetur në ligj me të njëjtin arsyetim që bëjnë Kolegjet, por nuk jemi dakord me arsyetimin se vetëm në këtë rast i pandehuri apo mbrojtësi i tij mund të kërkojnë rivendosjen në afat të së drejtës për të ushtruar ankim, pasi siç arsyetuam më lart të pandehurit duhet t’i njihet kjo e drejtë edhe për rastet e pikës 1 të këtij vendimi. Pavarësisht të qenit pro mendimit të shumicës për këtë sentencë unifikuese, në kushtet kur kjo sentencë unifikuese nuk ka të bëjë drejtpërdrejt me rastin në gjykim dhe me atë çka është vendosur nga Kolegjet e Bashkuara (pasi pyetja dhe sentenca unifikuese janë përfshirë në vendim vetëm për efekt unifikimi), ne gjyqtarët në pakicë mbetemi tërësisht kundër vendimit për mospranimin e rekursit të të pandehurit, të vendosur nga Kolegjet e Bashkuara.

3. Përsa i përket pyetjes së fundit (të tretë) të shtruar nga Kolegji Penal se: “Në rastin e më shumë se një të pandehuri, kur çështja shqyrtohet mbi bazën e ankimit të një pjese të tyre, të pandehurit që nuk kanë ushtruar të drejtën e ankimit, a u lind kjo e drejtë pasi vihen në dijeni të vendimit, nëse gjykata më e lartë në përfundim është shprehur për të gjithë të pandehurit bashkë?”, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë kanë arritur në përfundimin unifikues se:

“Në çështjet penale me disa të pandehur gjykata nuk duhet të pranojë kërkesën për rivendosje në afat të së drejtës së ankimit të paraqitur nga i pandehuri, i cili nuk ka ushtruar ankim, kur konstatohet se çështja është gjykuar mbi bazën e ankimit të një bashkë të pandehuri.

Pavarësisht sa më sipër, në çështjet penale me disa të pandehur, gjykata duhet të pranojë kërkesën për rivendosje në afat të së drejtës së ankimit të paraqitur nga i pandehuri, i cili nuk ka ushtruar ankim, kur ankimi i bashkë të pandehurit nuk është pranuar për një nga shkaqet e parashikuara në pikën 1 të nenit 420 të K.Pr.Penale, si dhe kur gjykata është shprehur në vendim vetëm për ankimin e të pandehurit që ka ushtruar të drejtën e ankimit dhe jo për gjithë të pandehurit”.

Paragrafi i parë i këtij përfundimi unifikues mbështetet në nenin 416 të K.Pr.Penale, i cili parashikon se: “Ankimi i bërë nga një i pandehur, kur nuk bazohet vetëm në motive personale, vlen edhe për të pandehurit e tjerë.....”.Në interpretim të kësaj dispozite, Kolegjet e Bashkuara arsyetojnë se “......në çdo rast, ankimi, i cili është pranuar për t’u shqyrtuar nga gjykata, i heq mundësinë të pandehurit (bashkë i pandehur), i cili nuk ka ushtruar ankim, vetë ose nëpërmjet mbrojtësit të tij, që të kërkojë rivendosjen në afat për shkak se, bazuar në dispozitën e cituar më sipër, ai do të konsiderohet se e ka ezauruar të drejtën e ankimit. Për rrjedhojë, në kushtet kur gjykata është investuar në shqyrtimin e ankimit dhe është shprehur për bazueshmërinë ligjore të pretendimeve të parashtruara në ankim, i pandehuri nuk legjitimohet të kërkojë rivendosje në afat”. Ne gjyqtarët në pakicë, mbështetur në argumentet e dhëna nga ana jonë, në përgjigje të pyetjes së parë të shtruar për zgjidhje, çmojmë se nga ky përfundim unifikues duhej të përjashtoheshin rastet kur i pandehuri që nuk ka paraqitur

134

ankim, është gjykuar në mungesë, nuk vërtetohet se i fshihet procedimit, nuk vërtetohet dijenia e tij mbi gjykimin dhe aktet e tij si dhe nuk përputhet vullneti i tij me atë të familjarëve për caktimin nga këta të fundit të një mbrojtësi.

Nga ana tjetër, jemi dakord me përfundimin unifikues të paragrafit të dytë sipas të cilit në rast se ankimi i paraqitur prej bashkë të pandehurit tjetër nuk është pranuar për një nga shkaqet e parashikuara në pikën 1 të nenit 420 të K.Pr.Penale, i pandehuri (bashkë i pandehur), i cili nuk ka ushtruar ankim, legjitimohet të kërkojë rivendosje në afat të së drejtës së tij për t’u ankuar kundër vendimit të gjykatës.

Edhe në këtë rast, megjithëse edhe për këtë përfundim unifikues jemi dakord, me përjashtimin e përmendur më lart, për shkak se në çështjen në gjykim i pandehuri ka ushtruar rekurs, mendojmë se përgjigja e pikës së tretë nuk ndikon në zgjidhjen e çështjes, por ka vetëm vlera për unifikimin e praktikës gjyqësore, ndaj përsëri mbetemi tërësisht kundër vendimit të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Përfundimisht, gjyqtarët në pakicë vlerësojnë se nuk duhej të ishte vendosur mospranimi i rekursit të të pandehurit Edmond Spahaj për shkaqet e përshkruara në vendimin e shumicës së Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, por duke u gjykuar çështja në themel të merrej në shqyrtim rekursi i të pandehurit në lidhje vërtetimin ose jo të shkaqeve të parashikuar nga neni 432 i K.Pr.Penale, duke u vendosur në fund sipas njërit prej rasteve të përcaktuara në nenin 441 të K.Pr.Penale.

Gani Dizdari Andi Çeliku

135

Nr.5/4/2/2 i Regj. ThemeltarNr.2 i Vendimit

VENDIM



Shpresa Beçaj KryesueseArdian Dvorani AnëtarGani Dizdari AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarAleksandër Muskaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarArjana Fullani AnëtareEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarMajlinda Andrea AnëtareMirela Fana Anëtare

në seancën gjyqësore të datës 17.01.2011 dhe 24.01.2011 morën në shqyrtim çështjen penale, që u përket:

TË PANDEHURVE: LODOVIKO SALIS, i biri Mikeles dhe i Karmelas, i datëlindjes 1976, me arsim të mesëm, gjendje civile beqar, hetuar dhe gjykuar me masë sigurimi “arrest në burg”.

OLSI LEKA, i biri i Bashkimit dhe i Aleksandrës, i datëlindjes 21.12.1976, lindur dhe banues në Tiranë, beqar, i pa dënuar, hetuar dhe gjykuar në gjëndje “arresti në burg”.

ENTON LEKA, i biri i Bashkimit dhe i Aleksandrës, i datëlindjes 27.04.1973, lindur në Tiranë, beqar, i pa dënuar, hetuar e gjykuar në gjëndje arresti në burg.

A K U Z U A R:

Për kryerjen e veprës penale “Trafikim i lëndëve narkotike, në bashkëpunim”,

parashikuar nga neni 283/a, paragrafi i dytë i Kodit Penal.Baza Ligjore: Neni 283/a i Kodit Penal.

136

Gjykata për Krimet e Rënda Tiranë, me vendimin nr.47, datë 12.12.2006, ka vendosur:

1. Deklarimin fajtor të të pandehurit Lodoviko Mikele Salis për kryerjen e veprës penale “trafikimit të lëndës narkotike” në bashkëpunim, e mbetur në tentativë, parashikuar nga neni 282/a /2 e 22 i K.Penal dhe dënimin e tij me 11 vjet burgim.Vuajtja e dënimit për të pandehurin Lodoviko Mikele Salis fillon nga data 29.12.2004 dhe do të kryhet në burg të sigurisë së zakonshme.2. Deklarimin fajtor të të pandehurit Enton Bashkim Leka për kryerjen e veprës penale të “trafikimit të lëndës narkotike” në bashkëpunim, e mbetur në tentativë, parashikuar nga neni 283/a/2 e 22 të K.Penal dhe dënimin e tij me 11 vjet burgim.Vuajtja e dënimit për të pandehurin Enton Bashkim Leka fillon nga data e ndalimit tij dhe do të kryhet në burg të sigurisë së zakonshme.3. Deklarimin fajtor të të pandehurit Olsi Bashkim Leka për kryerjen e veprës penale të “trafikimit të lëndës narkotike” në bashkëpunim, mbetur në tentativë, parashikuar nga neni 283/a/2 e 22 të K.Penal dhe dënimin e tij me 10 vjet burgim.Vuajtja e dënimit për të pandehurin Olsi Bashkim Leka fillon nga data 09.03.2005 dhe do të kryhet në burg të sigurisë së zakonshme.

Gjykata e Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, me vendimin nr.8, datë 15.02.2007, ka vendosur:

Lënien në fuqi të vendimit nr.47, datë 12.12.2006 të Gjykatës së Shkallës së Parë për Krimet e Rënda Tiranë.

Kundër vendimit nr.8, datë 15.02.2007 të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, brenda afatit ligjor, në mbështetje të nenit 432 të K.Pr.Penale, kanë ushtruar rekurs të gjykuarit Enton Leka, mbrojtësi i tij, dhe Olsi Leka, duke kërkuar prishjen e vendimeve dhe dërgimin e çështjes për rigjykim për këto shkaqe:

- Vendimet janë marrë në mosrespektim të ligjit penal si dhe duke lejuar shkelje proceduriale që sjellin si pasojë pavlefshmërinë absolute të vendimeve të gjykatës, parashikuar nga neni 128 i K.Pr.Penale.

- Gjykimi çështjes në Gjykatën për Krimet e Rënda Tiranë është bërë nga dy gjyqtarë që nuk plotësojnë kushtet për të qënë të tillë. Gjyqtarët Mirela Balili dhe Ilirjana Olldashi janë caktuar anëtare të trupit gjykues në kundërshtim me nenin 15 të ligjit nr.8436, datë 28.12.1998 “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”, jo me short por me urdhër të Kryetarit të gjykatës.

- Gjyqtarja Mirela Balili është caktuar në përbërje të trupit gjykues me urdhër, kurse gjyqtarja Ilirjana Olldashi nuk rezulton të jetë caktuar në përbërjen e trupit gjykues me ndonjë akt të veçantë, pra jo me short.

- Praktika e Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë me vendimet nr.64, datë 14.02.2007, dhe nr.769, datë 20.12.2006, i ka konsideruar vendimet e marra nga trupat gjykues, ku anëtarët e tij nuk i plotësonin kushtet për të qënë të tillë, si vendime absolutisht të pavlefshme.

- Ankimet e bëra në Gjykatën e Apelit për Krimet e Rënda nuk i janë komunikuar avokatit të caktuar me prokurë për të gjykuarin Enton Leka, në kundërshtim me sa parashtron neni 414 dhe 441 i K.Pr.Penale.

137

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.s’ka, datë 19.11.2008, ka vendosur:Kalimin e çështjes penale me të pandehur Lodoviko Salis, Enton Leka e Olsi Leka, në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, për njehsimin e praktikës gjyqësore.

Me këtë vendim Kolegji Penal shtron për diskutim çështjet si më poshtë:1. A mund të zgjerohen rastet e papajtueshmërisë në funksionin e gjyqtarit në

gjykim, veç atyre që parashikohen në nenet 15, 16 dhe 17 të K.Pr.Penale?2. Mungesa e paanshmërisë së gjyqtarit në gjykimin e një çështjeje konkrete

duhet t’i nënshtrohet procesit të të provuarit, apo vetëm të pretendohet? Pra në rastin e zëvendësimit të gjyqtarit/ve të trupit gjykues, që është duke gjykuar një çështje konkrete, mungesa e paanshmërisë është e prezumuar, apo duhet t’i nënshtrohet provës?

3. Shorti, në nenin 9 të ligjit nr.9877, datë 18.02.2008 ”Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”, parashikohet si mënyrë e ndarjes së çështjeve gjyqësore, a duhet të shtrihet, si formë organizimi, edhe në caktimin e gjyqtarëve të trupit gjykues që do të gjykojnë secilin prej tyre?

4. Shorti, si masë organizative (e cila parashikohet në një ligj organik), a duhet të konsiderohet rregull i barazvlefshëm me rregullat procedurale që parashikohen në Kodin e Procedurës Penale, mosrespektimi i të cilave passjell pasoja në kuptimin e procesit të rregullt ligjor?


pasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Ardian Nuni dhe Gani Dizdari; prokurorin Artur Selmani, që kërkoi lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë; mbrojtësin e të gjykuarve Olsi Leka dhe Enton Leka, avokatin Vladimir Meçe, që kërkoi prishjen e vendimit të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë dhe atij të Gjykatës për Krimet e Rënda Tiranë dhe dërgimin e çështjes për rishqyrtim në Gjykatën për Krimet e Rënda Tiranë, me tjetër trup gjykues; pasi shqyrtuan dhe analizuan në tërësi çështjen,

V Ë R E J N Ë

I. Rrethanat e faktit

1. Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nga aktet e dosjes gjyqësore dhe vendimet e dhëna nga dy gjykatat më të ulta, u rezultojnë të pranuara prej tyre rrethanat si vijon:

Nga materialet e çështjes rezulton se më datën 28.12.2004, gjatë kontrollit fizik të ushtruar në pikën e kalimit kufitar të Portit të Durrësit, është kryer kontrolli fizik edhe i automjetit me targa italiane CJ 9668BM, që drejtohej nga i gjykuari Lodoviko Salis (shtetas italian). Në përfundim të kontrollit është konstatuar se në serbatorin e makinës ishte e paketuar një sasi lëndë pluhur, me peshë 2320 gram. Nga ekspertimi përkatës lënda pluhur u konkludua se ishte heroinë.

Në deklarimet e tij i gjykuari Lodoviko Salis ka pranuar se në vitet 2001-2002, në qytetin e Breshias ka njohur një shtetas shqiptar që e thërrisnin “Xhenaro”. Pas një vit e gjysëm i gjykuari Lodoviko është kthyer sërisht në Breshia dhe ka rënë në kontakt me këtë shtetas shqiptar, i cili i ka propozuar që ta ndihmonte në transportimin nga Shqipëria të lëndës narkotike. I gjykuari Lodoviko ka pranuar dhe i ka kërkuar një mikut të tij italian automjetin.

Më datë 24.12.2004, së bashku me të quajturin “Xhenaro”, i gjykuari Lodoviko është nisur në drejtim të Durrësit. Nga materialet portuale ka rezultuar se atë ditë së bashku me

138

Lodovikun ka udhëtuar edhe i gjykuari Enton Leka, i cili në Shqipëri është vënë në kontakt me të vëllanë, të gjykuarin Olsi Leka. Ky i fundit i ka shoqëruar për në hotel “Ballkan”, në Tiranë.

I gjykuari Lodoviko ka pretenduar se në asnjë rast “Xhenaro” nuk ka dashur të zbulojë identitetin e tij të vërtetë. Vetëm në një rast ai i kishte parë një kartë identifikimi që i quajturi “Xhenaro” mbante, në të cilën ishte fiksuar emri Enton Leka. Gjithashtu, i gjykuari Enton në një rast e kishte thirrur të vëllanë (Olsin) në emër.

I gjykuari Lodoviko ka përshkruar dinamikën e ngjarjeve, duke pohuar se i gjykuari Olsi i ka treguar se kishte gjetur një sasi prej 2 kg lënde narkotike të një cilësie të mirë. Ditën e fundit, i gjykuari Enton është larguar nga hoteli me makinë, duke i thënë se po shkonte të merrte dhe vendoste lëndën narkotike. Pasi është kthyer në hotel i gjykuari Enton, i gjykuari Lodoviko është vënë në drejtim të automjetit, duke ndjekur nga pas automjetin që drejtohej nga i gjykuari Olsi, pasagjer në të cilin ishte dhe i gjykuari Enton.

Me të arritur në Durrës, vëllezërit Leka i kanë thënë të gjykuarit Lodoviko që të ndiqte nga pas automjetin e tyre teksa kalonin kontrollin e policisë, pasi dhe ata me automjetin e tyre me targa Tirane do të kalonin për në Itali. Të gjykuarit Leka e kanë kaluar kontrollin policor, ndërsa i gjykuari Lodoviko është kapur në kushtet e flagrancës.

2. Pasi çështja ka ardhur për gjykim në Gjykatën për Krimet e Rënda Tiranë, më datë 31.05.2005, mbështetur në short, është vendosur përbërja e trupit gjykues, respektivisht: S. Simoni - Kryetar i trupit gjykues, D. Hallunaj - gjyqtar relator i çështjes dhe si anëtarë të trupit gjykues gjyqtarët B. Dhama, G. Brahimllari e A. Mustafaj.

Me këtë përbërje të trupit gjykues, ku bënte pjesë dhe gjyqtari S. Simoni, janë çelur seancat gjyqësore të datave 16.06.2005, 01.07.2005, 11.07.2005, në të cilat konstatohet se nuk ka filluar shqyrtimi gjyqësor i çështjes.

Me urdhërin e datës 08.09.2005 të kryetarit të gjykatës, “Meqënëse anëtari i trupit gjykues të kësaj çështje gjyqtari Sandër Simoni për arsye pune nuk mund të marrë pjesë në seancën gjyqësore të sotme”, është urdhëruar ndryshimi i përbërjes së trupit gjykues duke u zëvendësuar gjyqtari S. Simoni me gjyqtaren M. Balili. Sipas procesverbalit, ky ndryshim është pasqyruar që në seancën e datës 08.09.2005.

Në seancën e datës 07.11.2005 është hapur shqyrtimi gjyqësor dhe në vijim janë zhvilluar disa seanca gjyqësore.

Seancat e datave 08.06.2006 e 16.06.2006 janë shtyrë për shkak të mosformimit të trupit gjykues, pasi gjyqtarja M. Balili mungonte për arsye shëndetësore.

Në seancën e datës 27.06.2006, rezulton që në vend të gjyqtares M. Balili, figuron të jetë në përbërje të trupit gjykues gjyqtarja I. Olldashi, e cila ka marrë pjesë deri në fund të gjykimit. Lidhur me këtë ndryshim të trupit gjykues nuk ka patur kundërshtime nga palët pjesëmarrëse në gjykim. Po kështu, nga aktet që përmban dosja gjyqësore nuk rezulton që të ketë ndonjë akt apo urdhër të Kryetarit të gjykatës me të cilin të jetë bërë ky zëvendësim në përbërjen e trupit gjykues.

3. Në përfundim të shqyrtimit gjyqësor të çështjes, Gjykata për Krime të Rënda Tiranë ka disponuar për deklarimin fajtorë të të gjykuarve duke caktuar edhe masat e dënimit përkatës, sikurse parashtrohet më sipër në pjesën hyrëse të këtij vendimi.

Mbi ankimin e të pandehurve Olsi Leka, Lodoviko Salis dhe Enton Leka, në mungesë, përfaqësuar nga avokati F.Shanaj, çështja është shqyrtuar nga Gjykata e Apelit të Krimeve të Rënda.

Gjykata e Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, pasi ka shqyrtuar çështjen, ka vendosur lënien në fuqi të vendimit nr.47, datë 12.12.2006 të Gjykatës për Krimet e Rënda Tiranë.

139

4. Kundër vendimit nr.8, datë 15.02.2007 të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë kanë ushtruar rekurs të gjykuarit Enton Leka dhe Olsi Leka, duke kërkuar prishjen e vendimeve dhe dërgimin e çështjes për rigjykim.

Ndërmjet të tjerave, ashtu sikurse në ankimin që i kishin paraqitur gjykatës së apelit, të gjykuarit parashtrojnë edhe në rekurs pretendimin se gjykimi i zhvilluar në Gjykatën për Krimet e Rënda Tiranë dhe, për rrjedhojë, edhe vendimi i dhënë nga ajo gjykatë, janë realizuar në shkelje të rënda proceduriale që sjellin si pasojë pavlefshmërinë absolute të vendimeve të gjykatës, sipas parashikimeve të nenit 128 të Kodit të Procedurës Penale. Në përbërje të trupit gjykues kanë marrë pjesë dy gjyqtarë që nuk plotësojnë kushtet për të qënë të tillë, për shkak se, në kundërshtim me ligjin, janë caktuar anëtarë të trupit gjykues jo me short, por, njëri me urdhër të Kryetarit të gjykatës, ndërsa tjetri pa ndonjë akt të veçantë që të tregojë motivet dhe mënyrën e zëvendësimit të gjyqtarit.

5. Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 19.11.2008, ka vendosur të kalojë çështjen në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, për njehsimin dhe unifikimin e praktikës gjyqësore. Në mënyrë të përmbledhur, Kolegji Penal ka marrë këtë vendim dhe ka parashtruar për diskutim çështjet për unifikim duke patur parasysh se zëvendësimi i gjyqtarëve gjatë shqyrtimit të çështjes është një veprim i përhapur, faktin që në gjykatat më të ulta zbatohen praktika të ndryshme, si dhe nisur nga qëndrimet e kundërta mbi kuptimin e zbatimin e ligjit procedurial të mbajtura prej tyre por edhe në vetë Kolegjin Penal të Gjykatës së Lartë.

II. Arsyetimi i Kolegjeve të Bashkuara

6. Në seancë gjyqësore, përpara Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, krahas pretendimeve lidhur me mënyrën e zgjidhjes në themel të çështjes nga gjykatat më të ulta, sikurse në gjykimin në apel dhe në rekursin e paraqitur në Gjykatën e Lartë, edhe në parashtrimin e qëndrimit të tij përpara Kolegjeve të Bashkuara, mbrojtësi i të gjykuarve Olsi dhe Enton Leka, në thelb, argumentoi se vendimi i dhënë nga Gjykata për Krimet e Rënda Tiranë është akt absolutisht i pavlefshëm, në kuptim e zbatim të shkronjës “a” të pikës 1 të nenit 128 të Kodit të Procedurës Penale.

Mbrojtja parashtroi se janë shkelur urdhërimet e ligjit lidhur me kushtet për të qënë gjyqtar në çështjen konkrete. Më konkretisht, janë shkelur urdhërimet e nenit 15 të ligjit për organizimin e pushtetit gjyqësor për detyrueshmërinë e caktimit të përbërjes së trupit gjykues nëpërmjet shortit. Kjo dispozitë, sikurse edhe ato të Kodit të Procedurës Penale, nuk i kanë njohur Kryetarit të gjykatës ndonjë të drejtë që, pa treguar arsyet e largimit dhe pa respektuar rregullat e shortit, të urdhërojë e caktojë një gjyqtar në përbërje të trupit gjykues për të zëvendësuar gjyqtarin e caktuar më parë me short.

7. Nga ana tjetër, përfaqësuesi i prokurorisë, në thelb, parashtroi përpara Kolegjeve të Bashkuara se pretendimi i mbrojtjes së të gjykuarve lidhur me rregullshmërinë e caktimit të gjyqtarit në përbërje të trupit gjykues mund të përfshihet si rast në atë që parashikon neni 17, pika 1, shkronja “ë” e Kodit të Procedurës Penale: “ë. Kur ekzistojnë shkaqe të tjera njëanshmërie”.

Gjithsesi, sipas përfaqësuesit të prokurorisë, rastet e parashikuara nga neni 17 i Kodit të Procedurës Penale për përjashtimin e gjyqtarit nga gjykimi i çështjes konkrete, nëse vërtetohen në gjykim nuk sjellin pavlefshmëri absolute, por pavlefshmëri relative. Vetëm vërtetimi i rasteve të parashikuara nga neni 15 dhe 16 sjell pavlefshmëri absolute të akteve të gjyqtarit në kuptim të nenit 128, pika 1, shkronja “a” të këtij Kodi.

Kushtet për të qënë gjyqtar, në kuptim të nenit 128 të Kodit të Procedurës Penale, lidhen me rastet e shkeljes së ligjit procedurial, pikërisht të dispozitave të këtij Kodi dhe jo të atyre që parashikohen në ligje të tjera, përfshirë këtu rregullimet në dispozitat e ligjit për

140

organizimin e pushtetit gjyqësor ku parashikohen rregullat për ndarjen e gjyqtarëve në kolegje e dhoma penale e civile, si dhe rregulli për caktimin me short të gjyqtarit në përbërje të trupit gjykues.

Së fundi, përfaqësuesi i prokurorisë mbajti qëndrimin se respektimi ose jo i rregullave të caktimit me short të trupit gjykues, apo të zëvendësimit të anëtarëve të tij, nuk cënon parimin kushtetues të gjykatës së caktuar me ligj dhe as kushtin për të qënë gjyqtar në çështjen konkrete, sikurse përcaktohet nga neni 128 i Kodit të Procedurës Penale.

8. Nisur nga parashtrimi i mësipërm i rrethanave të faktit dhe qëndrimeve të palëve në gjykim, për t’i dhënë përgjigje çështjeve të parashtruara për njehsimin e praktikës gjyqësore, gjithmonë në funksion të zgjidhjes së çështjes objekt gjykimi dhe në përgjigje të pretendimeve të parashtruara në rekurs për shkelje të rënda proceduriale në gjykim, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se duhet të mbahen parasysh, para së gjithash, dispozitat vijuese të Kushtetutës dhe të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ).

Në nenet 4, 15 pika 1 dhe 42 pika 2 të Kushtetutës parashikohet se:

“Neni 41.E drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë së shtetit. 2. Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë.3. Dispozitat e Kushtetutës zbatohen drejtpërsëdrejti, përveç rasteve kur Kushtetuta

parashikon ndryshe.

Neni 151. Të drejtat dhe liritë themelore te njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të

padhunueshme dhe qëndrojnë në themel të të gjithë rendit juridik.

Neni 422. Kushdo, për mbrojtjen e të drejtave, të lirive dhe të interesave të tij kushtetuese dhe

ligjore, ose në rastin e akuzave të ngritura kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e caktuar me ligj”.

Në nenin 6 pika 1 të KEDNJ parashikohet se:“Neni 6 – E drejta për një proces të rregullt1. Në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të tij civile ose të çdo akuze penale

kundër tij, çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme. ……… ”.

Në pajtueshmëri me qëllimin dhe frymën e këtyre dispozitave, edhe Kodi i Procedurës Penale, në nenin 128, pika 1 shkronja “a” parashikon se:

“1. Aktet procedurale janë absolutisht të pavlefshme kur nuk respektohen dispozitat që lidhen me:

a- kushtet për të qenë gjyqtar në çështjen konkrete dhe numrin e gjyqtarëve që janë të domosdoshëm për formimin e kolegjeve të caktuara në këtë Kod;.......”.

Krahas standarteve dhe garancive themeltare në një shtet ligjor për një gjykatë “të pavarur” dhe “të paanëshme”, në shqyrtimin gjyqësor të një çështjeje penale apo civile, parimi dhe standarti tjetër kushtetues, thelbësor për zhvillimin e një procesi të drejtë (të rregullt) ligjor, është ai i gjykatës së “caktuar me ligj”.

Parimi dhe garancia kushtetuese e shqyrtimit të çështjes konkrete nga gjykata “e caktuar me ligj”, ka të bëjë me respektimin e dispozitave normative që përcaktojnë mënyrën e formimit të gjykatës, kompetencën lëndore, numrin e gjyqtarëve që duhet të përbëjnë trupin

141

gjykues sipas natyrës së çështjes dhe shkallës së gjykimit, si edhe mbi caktimin e përbërjes nominative të trupit gjykues.

9. Përsa i përket mënyrës së formimit të gjykatës dhe përbërjes nominative të saj, nga një vështrim i përmbajtjes dhe zbatimit të kuadrit kushtetues e ligjor në tërësi dhe ligjit procedurial penal në veçanti, vërehet se, që nga koha e hyrjes në fuqi dhe deri më sot, në Kodin e Procedurës Penale, ndërsa përmbahen rregullime konkrete lidhur me numrin e gjyqtarëve e kompetencën lëndore në varësi të natyrës së çështjes penale, si dhe mbi kompetencën tokësore, nuk parashikohen rregulla mbi mënyrën e formimit të gjykatës apo për caktimin e përbërjes nominative të saj. Kështu, as neni 333 dhe neni 424 i këtij Kodi nuk tregojnë se si formohet përbërja nominative e gjykatës së shkallës së parë dhe të apelit. Ndërsa neni 436, lidhur me Gjykatën e Lartë, parashikon vetëm se Kryetari i kësaj gjykate cakton kolegjet pesëanëtarëshe për shqyrtimin e rekursve, por nuk shprehet p.sh. se si caktohet gjyqtari relator i çështjes konkrete. Gjithashtu, Kodi nuk përmban rregulla për mënyrën e caktimit të gjyqtarit në përbërje të trupit gjykues në rastet kur lind nevoja e zëvendësimit të njërit prej anëtarëve të trupit gjykues.

Por, në procesin e zhvillimit të legjislacionit në lidhje me organizimin e gjykatave, duke reflektuar evolucionin e standarteve mbi procesin e rregullt ligjor, nga ana e ligjvënësit është çmuar dhe janë vendosur rregulla më të hollësishme lidhur me mënyrën e formimit të gjykatës penale dhe të përbërjes së saj nominative, nëpërmjet mekanizmit ligjor të shortit, e kombinuar me atë të formimit periodik të kolegjeve dhe dhomave penale në të gjitha shkallët e gjykimit.

Kështu, ligji nr.8436, datë 28.12.1998 “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”, në nenet 14 dhe 15 të tij (të zbatueshme në çështjen objekt i këtij gjykimi) parashikonte se:

“Neni 14Në fillim të çdo viti, Kryetari i gjykatës së apelit dhe Kryetari i gjykatës së shkallës së

parë, përcaktojnë për vitin në vazhdim shpërndarjen e gjyqtarëve në dhoma penale e civile të gjykatës.

Në dhomën e çështjeve civile përfshihen edhe gjyqtarët e seksioneve për gjykimet e posaçme.

Kur madhësia e gjykatës nuk lejon të organizohen të paktën një dhomë civile dhe një dhomë penale, ndarja e çështjeve bëhet midis të gjithë gjyqtarëve në mënyrë të barabartë.

Neni 15Ndarja e çështjeve gjyqësore në të gjitha hallkat e sistemit gjyqësor bëhet me short,

sipas procedurave të përcaktuara me ligj”.Edhe ligji në fuqi me nr.9877, datë 18.2.2008, “Për organizimin e pushtetit gjyqësor

në Republikën e Shqipërisë”, në nenet 9 dhe 18 të tij parashikon se:

“Neni 9 - Ndarja e çështjeve gjyqësoreNdarja e çështjeve gjyqësore bëhet me short, sipas procedurave të caktuara me

vendim të Këshillit të Lartë të Drejtësisë.

Neni 18 - Kompetencat e Kryetarit të gjykatës1. Një herë në çdo dy vjet kryetari i gjykatës së shkallës së parë dhe kryetari i gjykatës

së apelit përcaktojnë shpërndarjen e gjyqtarëve në dhoma dhe seksione për vitet në vijim. Kjo ndarje nuk e pengon kryetarin e gjykatës që, gjatë vitit kalendarik, për nevoja pune, të komandojë gjyqtarë për të gjykuar në një seksion tjetër.

.......................

142

3. Kryetari i gjykatës së shkallës së parë dhe Kryetari i gjykatës së apelit, përveç sa më sipër, kryejnë edhe këto detyra:

............b) bëjnë ndarjen e gjyqtarëve në trupa gjykues;c) në fillim të çdo muaji, bëjnë planifikimin e gjyqtarëve për gjykimet me objekt

vlerësim i arrestit në flagrancë apo ndalimit, caktimin e masave të sigurimit dhe çdo kërkesë tjetër gjatë fazës së hetimit, sipas rendit alfabetik, me bazë mbiemrin....”.

10. Nëse ligji nuk do të parashikonte shortin si mjet për caktimin e gjyqtarit monokratik ose relator të çështjes konkrete, apo vendimin e Kryetarit të gjykatës për caktimin periodik të përbërjes së kolegjit penal, kjo situatë nuk do të mundësonte parashtrimin nga palët në gjykim të pretendimeve dhe përkatësisht disponimit nga gjykata mbi parregullësi në formimin e gjykatës së caktuar me ligj, pra edhe për pavlefshmëri të gjykimit. Maksimumi që mund të pretendohej nga palët, apo që mund të parashtrohej nga gjykata, do të ishte parashtrimi i çështjes së pajtueshmërisë së normës ligjore me Kushtetutën dhe KEDNJ.

Kushtetuta dhe KEDNJ shprehen vetëm për gjykatën e formuar me ligj, pra nuk paracaktojnë shortin, caktimin periodik të kolegjeve penale, etj., si mënyra formimi të ligjshëm të gjykatës për shqyrtimin e një çështjeje konkrete, duke ia dhënë ligjvënësit të çmojë dhe përcaktojë mënyrat e formimit dhe caktimit të rregullt të përbërjes nominative të gjykatës për gjykimin e një çështjeje konkrete. Pasi në legjislacionin tonë shorti për çështjen konkrete në kombinim me caktimin periodik të kolegjeve u parashikuan shprehimisht në ligj, pa bërë dallim për çështjet penale apo civile, atëherë këto mënyra të formimit të gjykatës sot përbëjnë një standart, një rregull normativ që, nëse nuk respektohet, sjell vetvetiu parregullshmërinë e përbërjes së gjykatës dhe nulitetin e gjykimit në referim të pikës 2 të nenit 42 të Kushtetutës dhe të nenit 6 të KEDNJ, në lidhje me shkronjën “a” të pikës 1 të nenit 128 të K.Pr.Penale.

Nga ana tjetër, duke qënë garanci e parim kushtetues, për të cilën Kushtetuta nuk bën dallim, ajo nuk indikon mënyrën apo llojin e aktit, por thjesht përcakton se gjykata duhet të caktohet me ligj. Rrjedhimisht Kushtetuta nuk bën asnjë dallim, madje nuk është as edhe vendi për të vënë në diskutim hierarkinë e normave, pra nëse rregullat për formimin e gjykatës duhet të jenë domosdoshmërisht të parashikuara në vetë Kodin e Procedurës Penale apo edhe në ligje të tjera, aq më tepër në rrethanat kur këto rregulla mbi caktimin e përbërjes nominative të gjykatës janë parashikuar në ligje të miratuara nga Kuvendi me 3/5 e anëtarëve të tij. Kjo edhe për arsyen se, mënyra e formimit dhe caktimit të përbërjes nominative të gjykatës, nuk janë thjesht çështje organizimi dhe funksionimi të gjykatave, por në thelb lidhen me respektimin e të drejtave të njeriut, ku bën pjesë edhe rregullshmëria e procesit gjyqësor. Në këtë kuptim, respektimi i procesit të rregullt ligjor përfshin zbatimin e çdo normë ligjore që lidhet me ato elemente e standarte të procesit gjyqësor që garantojnë respektimin e kritereve të pikës 2 të nenit 42 të Kushtetutës dhe nenit 6 të KEDNJ.

Nëse do të gjykohej ndryshe atëhere në mënyrë të pakuptimtë do të defaktorizohej arsyeja e përcaktimit në ligj të rregullave për formimin e rregullt të gjykatës. Në aspektin e respektimit të parimeve kushtetuese dhe të KEDNJ për gjykatën “e caktuar me ligj”, do të ishte njësoj sikur të mos respektohej, pra të defaktorizohej edhe rregullimi tjetër ligjor mbi kompetencën lëndore apo edhe mbi numrin e domosdoshëm të gjyqtarëve që formojnë gjykatën sipas natyrës së çështjes, qoftë kur ky rregull të ishte parashikuar apo jo nga vetë K.Pr.Penale.

Pra, pavarësisht nga diskutimi eventual mbi atë se cila do të ishte mënyra më afër, më e pranueshme dhe më e besueshme për publikun për formimin e përbërjes nominative të gjykatës në çështjen konkrete, me short ose në forma të tjera apo kombinimi i tyre, zgjedhja

143

që bën ligjvënësi duhet të respektohet dhe zbatohet nga gjykatat dhe autoritetet e ngarkuara për këtë qëllim.

11. Prandaj, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin unifikues se, nisur nga dispozitat aktuale në fuqi të sipërcituara në këtë vendim, përbërja nominative e trupit gjykues në një gjykim penal konsiderohet e rregullt vetëm nëse, në varësi të natyrës dhe shkallës së gjykimit, rezulton se janë respektuar e zbatuar procedurat për përcaktimin nominativ të gjykatës monokratike apo të përbërjes së kolegjit që shqyrton një çështje konkrete, ato të përcaktimit periodik të përbërjes nominative të dhomave dhe kolegjeve penale për shqyrtimin e çështjeve penale në tërësi, si dhe ato të shortit për caktimin e gjyqtarit relator të çështjes konkrete apo për caktimin e gjyqtarit që zëvendëson anëtarin e trupës gjykuese që ka hequr dorë apo është përjashtuar nga gjykimi i çështjes konkrete.

Duke qënë se cënojnë drejpërdrejt dhe në thelb parimet kushtetuese të shtetit të së drejtës (neni 4 i Kushtetutës) dhe të drejtën e njeriut për t’u gjykuar nga një gjykatë “e caktuar me ligj” (nenet 15 dhe 42/2), përbën cënim të procesit të rregullt ligjor thjesht dhe vetëm shkelja e rregullave normative që parashikohen nga ligji për mënyrën e formimit të rregullt të përbërjes nominative të gjykatës në çështjen konkrete. Në kuptim e zbatim të drejtë të nenit 128, pika 1, shkronja “a” të K.Pr.Penale, aktet e nxjerra nga ajo gjykatë dhe vendimet e dhëna prej saj janë absolutisht të pavlefshme.

12. Në rekursin e paraqitur nga të gjykuarit, sikurse edhe nga parashtrimet e palëve përpara Kolegjeve të Bashkuara, ndonëse qëndrimet e tyre janë të kundërta lidhur me rregullshmërinë ose jo, si dhe efektet përkatëse përsa i përket zëvendësimit të gjyqtarit pa short dhe në tërësi për mënyrën e formimit të përbërjes nominative të gjykatës, vërehet se gjithësesi ato e lidhin vetvetiu respektimin e parimit të gjykatës së caktuar me ligj me institutin procedurial të paanshmërisë së gjykatës në gjykimin e një çështjeje konkrete. Për rrjedhojë, edhe me shkaqet (rastet), sjelljen e kërkimet e palës dhe disponimet e gjykatës për heqjen dorë të gjyqtarit apo përjashtimin e tij nga gjykimi i çështjes, sikurse parashikohen nga nenet 15 e vijues të K.Pr.Penale.

Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se dispozita e pikës 2 të nenit 42 të Kushtetutës parashikon shprehimisht tre parime, tre garanci kushtetuese, për respektimin e procesit të rregullt ligjor në një shtet të së drejtës, ato të “pavarësisë” së gjykatës, të “paanshmërisë” së saj dhe parimin e “gjykatës së caktuar me ligj”.

Këto tre garanci kushtetuese lidhen me aspekte të ndryshme të procesit të rregullt ligjor. Vërtetimi në gjykim i cënimit të njërit prej tyre nuk nënkupton dhe as nuk sjell domosdoshmërisht e vetvetiu si efekt cënimin e njërës apo të dy garancive të tjera kushtetuese.

Rrethana e njëanshmërisë së gjyqtarit në gjykimin e një çështjeje konkrete mund të lindë krahas apo pavarësisht nga mënyra e formimit, numri i gjyqtarëve dhe mënyra e caktimit të përbërjes nominative të gjykatës.

13. Prandaj Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin unifikues se, mosrespektimi i rregullave normative mbi mënyrën e formimit, numrin e gjyqtarëve apo për caktimin e përbërjes nominative të trupit gjykues nuk ka lidhje dhe as nënkupton, vetvetiu, “njëanshmërinë” e gjykatës, për rrjedhojë vënien në zbatim nga palët dhe gjykatat të mjeteve proceduriale të kërkesës për përjashtim apo heqjes dorë nga gjykimi i çështjes. Kjo gjendje nuk lidhet me perceptimin subjektiv apo objektiv mbi cilësitë, rrethanat, qëndrimin dhe sjelljen e gjyqtarit brenda apo jashtë, përpara apo gjatë gjykimit të një çështjeje konkrete.

Gjyqtari mund të jetë caktuar në përbërje të trupit gjykues pa u respektuar, sipas rastit, rregullat mbi mënyrën e formimit të kolegjeve gjykuese apo ato të shortit, po kështu gjykata mund të jetë formuar me një numër më të vogël se ajo që parashkon ligji, por këto

144

rrethana nuk e bëjnë gjyqtarin apo gjithë gjyqtarët e trupit gjykues të njëanshëm. Prandaj, nëse për riparimin e këtyre parregullësive zhvillohen e respektohen rregullat për formimin e gjykatës sipas ligjit, në përbërje të trupit gjykues mund të jenë po ata gjyqtarë.

Nëse përveç parregullsive në caktimin e përbërjes nominale të gjykatës, pretendohet e motivohet se gjithë kjo ka ndodhur qëllimisht për motive njëanshmerie apo një a disa anëtarë të trupës gjykuese kanë shkaqe të tjera përjashtimi sipas nenit 15 e vijues të K.Pr.Penale, atëhere, krahas kërkesës për formimin e parregullt të gjykatës, kërkohet edhe përjashtimi eventual, në çdo rast, të gjyqtarit që është caktuar në përbërje të trupit gjykues të formuar në mënyrë të parregullt.

14. Nisur nga rëndësia thelbësore që kanë për zhvillimin e një gjykimi të drejtë si rezultat i një procesi të rregullt ligjor, mënyra dhe mjeti eventual ligjor i zbatuar për formimin e gjykatës apo për zëvendësimin e një anëtari ekzistues të trupës gjykuese, duhet t’i bëhen të njohura palëve nga kryetari i trupit gjykues në momentin e shpalljes së përbërjes së gjykatës të caktuar për shqyrtimin e asaj çështjeje, apo në fillim të çdo seance pasardhëse, sa herë që ka ndryshime në përbërjen e gjykatës. Realizimi i këtij njoftimi pasqyrohet në procesverbalin e seancës gjyqësore.

Në këtë mënyrë jo vetëm i mundësohet, por edhe i garantohet palës pjesëmarrëse në gjykim e drejta që, në çdo kohë, të paraqesë para gjykatës pretendimin e saj për formimin e parregullt të gjykatës. Gjykata duhet t’i japë përgjigje këtij pretendimi me vendim të ndërmjetëm dhe nëse e pranon, shtyn seancën për të mundësuar që të riparohet shkelja dhe gjykata të formohet rregullisht. Gjithashtu, gjykata mund të marrë kryesisht në bisedim ekzistencën ose jo të rrethanës së formimit të parregullt të gjykatës.

15. Prandaj, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se, mbështetur në analizën mbi zbatimin e ligjit e përfundimet unifikuese të lartpërmendura, pretendimet e parashtruara në rekursin e paraqitur nga të gjykuarit Enton Leka, mbrojtësi i tij dhe Olsi Leka janë të mbështetura në ligj.

Sikurse ka rezultuar e vërtetuar nga vendimet e dhëna nga dy gjykatat më të ulta dhe aktet që përmban dosja gjyqësore, pasi çështja ka ardhur për gjykim në Gjykatën për Krimet e Rënda Tiranë, më datë 31.05.2005, mbështetur në short, është vendosur përbërja e trupit gjykues, respektivisht: S. Simoni - Kryetar i trupit gjykues, D. Hallunaj - gjyqtar relator i çështjes dhe si anëtarë të trupit gjykues gjyqtarët B. Dhama, G. Brahimllari e A. Mustafaj.

Me këtë përbërje të trupit gjykues, ku bënte pjesë dhe gjyqtari S. Simoni, janë çelur seancat gjyqësore të datave 16.06.2005, 01.07.2005, 11.07.2005, në të cilat konstatohet se nuk ka filluar shqyrtimi gjyqësor i çështjes.

Por, me urdhërin e datëS 08.09.2005 të Kryetarit të gjykatës, “Meqënëse anëtari i trupit gjykues të kësaj çështje gjyqtari Sandër Simoni për arsye pune nuk mund të marrë pjesë në seancën gjyqësore të sotme”, është urdhëruar ndryshimi i përbërjes së trupit gjykues duke u zëvendësuar gjyqtari S. Simoni me gjyqtaren M. Balili. Sipas procesverbalit, ky ndryshim është pasqyruar që në seancën e datës 08.09.2005.

Në seancën e datës 07.11.2005 është hapur shqyrtimi gjyqësor dhe në vijim janë zhvilluar disa seanca gjyqësore.

Seancat e datave 08.06.2006 e 16.06.2006 janë shtyrë për shkak të mosformimit të trupit gjykues, pasi gjyqtarja M. Balili mungonte për arsye shëndetësore.

Në seancën e datës 27.06.2006, rezulton që në vënd të gjyqtares M. Balili, figuron të jetë në përbërje të trupit gjykues gjyqtarja I. Olldashi, e cila ka marrë pjesë deri në fund të gjykimit. Lidhur me këtë ndryshim të trupit gjykues nuk ka patur kundërshtime nga palët pjesëmarrëse në gjykim. Po kështu, nga aktet që përmban dosja gjyqësore nuk rezulton që të ketë ndonjë akt apo urdhër të kryetarit të gjykatës me të cilin të jetë bërë ky zëvendësim në përbërjen e trupit gjykues.

145

16. Në rrethana të tilla, Kolegjet e Bashkuara çmojnë se Gjykata e Apelit për Krime të Rënda ka zbatuar gabim ligjin procedurial, posaçërisht dispozitën e shkronjës “a” të pikës 1 të nenit 128 të K.Pr.Penale kur nuk ka pranuar pretendimin e ngritur nga të gjykuarit në ankim për konstatimin e pavlefshmërisë absolute të vendimit nr.47, datë 12.12.2006 të Gjykatës për Krime të Rënda, pasi në marrjen e tij nuk janë respektuar dispozitat që lidhen me kushtet për të qënë gjyqtar në çështjen konkrete dhe numrin e gjyqtarëve të domosdoshëm për formimin e kolegjeve.

Urdhëri i Kryetarit të gjykatës është një veprim ekstra procedurial. Të tilla janë edhe zëvendësimet që i janë bërë gjyqtarëve mbi bazën e urdhërave të kësaj natyre, çka e bën të gjithë procesin procedurialisht të cënueshëm. Në nenin 15 të ligjit nr.8436, datë 28.12.1998, “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”, të zbatueshëm në çështjen objekt i këtij gjykimi, ku parashikohet se: “Ndarja e çështjeve gjyqësore në të gjitha hallkat e sistemit gjyqësor bëhet me short sipas procedurave të përcaktuara me ligj.”, ashtu edhe në dispozitat e K.Pr.Penale, është rregulluar mënyra dhe rastet e largimit të një gjyqtari nga trupi gjykues, mënyrë që nuk lejon Kryetarin e gjykatës të ndërhyjë. Gjyqtari i caktuar sipas shortit në trupin gjykues zëvendesohet po me short në rastet kur heq dorë, pranohet kërkesa për përjashtimin e tij, apo për shkaqe të tjera të përligjura.

Kryetari i gjykatës është figurë procedurale për aq të drejta dhe detyrime që rrjedhim nga K.Pr.Penale dhe ligji, tek të cilat, nuk ka asnjë dispozitë që t’i njohë atij të drejtën për të ndryshuar trupin gjykues.

Prandaj, si përfundim, Kolegjet e Bashkuara çmojnë se, në çështjen objekt gjykimi, përderisa ndryshimi i trupit gjykues është bërë në një rast me urdhër të Kryetarit të gjykatës dhe, në rastin tjetër pa short e pa treguar arsyen dhe mënyrën e zëvendësimit të gjyqtarit ekzistues, pra jashtë rregullimeve proceduriale e ligjore, ky trup gjykues vlerësohet se nuk është formuar rregullisht, duke qënë kështu një nga rastet që, në kuptim të shkronjës “a” të pikës 1 të nenit 128 të K.Pr.Penale, e bëjnë vendimin nr.47, datë 12.12.2006 të Gjykatës për Krime të Rënda një akt absolutisht të pavleshëm.

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të pikës 2 të nenit 141 të Kushtetutës, të shkronjës “b” të pikës 1 të nenit 432, të nenit 438, të shkronjës “ç” të pikës 1 të nenit 441 dhe nenit 443 të Kodit të Procedurës Penale, si dhe të shkronjës “a” të nenit 17 të ligjit nr.8588, datë 15.03.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë”,

V E N D O S Ë N

1. Prishjen e vendimit nr.8, datë 15.02.2007 të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë dhe të vendimit nr.47, datë 12.12.2006 të Gjykatës për Krimet e Rënda Tiranë dhe dërgimin e çështjes për rishqyrtim në Gjykatën për Krimet e Rënda Tiranë, me tjetër trup gjykues.

2. Unifikimin e praktikës gjyqësore sikurse përcaktohet në këtë vendim.3. Dërgimin për botim në Fletoren Zyrtare të këtij vendimi që njehson praktikën

gjyqësore.

Tiranë, më 24.01.2011

146

MENDIMI I PAKICËS

1. Ne, gjyqtarët në pakicë Ardian Nuni, Arjana Fullani, Aleksandër Muskaj, Majlinda Andrea dhe Evelina Qirjako, jemi të mendimit se për rastin në shqyrtim nuk ndodhemi përpara një procesi jo të rregullt ligjor dhe as përpara pavlefshmërisë absolute të akteve proceduriale, sikurse pranon shumica e Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

2. Pakica vlerëson se qëndrimi njehsues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në lidhje me parimin kushtetues të “një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj”, ka dalë tej kornizës juridike të dispozitave kushtetuese, të Kodit të Procedurës Penale dhe të rrethanave të çështjes konkrete.

3. Sikurse Kolegjet e Bashkuara, edhe pakica mendon se është vëndi të trajtohet me këtë rast kuptimi i drejtë dhe realist që duhet patur për standartin e gjykatës se pavarur, të paanëshme dhe të caktuar me ligj. Edhe për pakicën, pavarësia dhe paanshmëria e secilit prej anëtarëve të trupit gjykues dhe e gjykatës në tërësi, konsiderohen parime të rëndësishme që garantojnë dhënien e vendimeve të drejta dhe që mundësojnë krijimin e besimit tek gjykata.

4. Në thelb, problemi i shtruar para Kolegjeve të Bashkuara ka të bëjë me formimin e gjykatës dhe përbërjes nominative të saj, që referon në parimin e gjykatës së caktuar me ligj. Në legjislacionin për organizmin dhe funksionimin e pushtetit gjyqësor dhe në Kodin e Procedurës Penale janë përcaktuar rregullimet konkrete në lidhje me kompetencën lëndore dhe tokësore, me numrin e gjyqtarëve, si dhe rastet e papajtueshmërisë në funksionin e gjyqtarit. Ndërsa në lidhje me formimin e gjykatës dhe përbërjen nominative të saj nuk ka dispozita specifike të cilat të rregullojnë në mënyrë të detajuar këtë çështje.

5. Në referencë të legjislacionit të zbatueshëm, edhe tej momentit të dhënies së vendimeve për çështjen konkrete nga Gjykata për Krimet e Rënda Tiranë (vendimi nr.47, datë 12.12.2006) dhe Gjykata e Apelit për Krimet e Rënda Tiranë (vendimi nr.8, datë 15.02.2007), konstatohet paqëndrueshmëri në lidhje me procedurën që duhet ndjekur për mënyrën e formimit të përbërjes nominative të trupit gjykues. Kështu, në nenin 15 të ligjit nr.8436, datë 28.12.1998 “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë” përcaktohej se “Ndarja e çështjeve gjyqësore në të gjitha hallkat e sistemit gjyqësor bëhet me short sipas procedurave të përcaktuara me ligj”, ndërsa me ligjin nr.9877, datë 18.02.2008, që ka shfuqizuar ligjin e mësipërm, përcaktohet se “Ndarja e çështjeve gjyqësore bëhet me short, sipas procedurave të caktuara me vendim të Këshillit të Lartë të Drejtësisë” (neni 9).

6. Evidentohet se deri në momentin e shpalljes së vendimit nga Gjykata e Apelit për Krimet e Rënda, as për rastin e parë dhe as për të dytin nuk ka patur rregullime përkatëse në zbatim të këtyre dispozitave.

6.1. Aktet, mbi bazën e të cilëve është mundësuar ndarja e çështjeve gjyqësore, kanë qënë: (i) Urdhëri nr.1830, datë 03.04.2001 i Ministrit të Drejtësisë “Për miratimin e Rregullores “Për organizimin dhe funksionimin e administratës gjyqësore”, sipas të cilit organizimi dhe dokumentimi i shortit realizohej nga kancelari nën mbikqyrjen e kryetarit të gjykatës (nenet 8 dhe 11) dhe, (ii) vendimi nr.238/1/a, datë 24.12.2008 i Këshillit të Lartë të Drejtësisë me të cilin, inter alia, janë miratuar dhe procedurat e ndarjes me short të çështjeve gjyqësore.1

6.2. Në vështrim të këtyre rregullimeve ndarja e çështjeve gjyqësore me anë të shortit rezulton të jetë një veprim jashtë rregullave proceduriale të parashikuara në Kodin e 1 Neni 6 i vendimit nr.238/1/a, datë 24.12.2008 i Këshillit të Lartë të Drejtësisë: “Në rastin kur një prej anëtarëve të trupit gjykues vlerësohet se ka një shkak për përjashtim ose është në pamundësi të përkohëshme paraqitjeje, plotësimi i trupit gjykues bëhet me caktimin në vend të tij të një gjyqtari tjetër, me përzgjedhje nga kryetari i gjykatës. Në përzgjedhjen e gjyqtarit më të përshtatshëm, kryetari i gjykatës mban parasysh një trajtim të njëjtë mes gjyqtarëve, duke konsideruar ngarkesën e secilit dhe seksionin përkatës”.

147

Procedurës Penale dhe mosrespektimi i tyre nuk përbën shkak për pavlefshmëri absolute në kuptim të nenit 128/1, gërma “a” të po këtij Kodi. Këto akte nuk mund të njehsohen me rregullimet e rasteve të përjashtueshmërisë të gjyqtarit të parashikuara në Kodin e Procedurës Penale.

7. Pakica mendon se në kushtet ekzistuese të legjislacionit procedurial penal dhe kur në asnjë ligj tjetër të veçantë nuk është parashikuar mënyra e formimit të përbërjes nominale të trupit gjykues, rregulli i ndjekur për caktimin e gjyqtarit zëvendësues, përderisa nuk bie ndesh me dispozitat kushtetuese dhe me ato të Kodit të Procedurës Penale, nuk përbën cënim të procesit të rregullt ligjor.

8. Për më tepër, kur përbërja nominative e trupit gjykues apo zëvendësimi i gjyqtarit nuk është kundërshtuar nga subjektet pjesëmarrëse në procesin gjyqësor, qoftë dhe për ndonjë arsye subjektive (sipas neneve 18-20 të K.Pr.P.) nuk rrjedhon a priori në pavlefshmëri absolute në kuptim të nenit 128, pika 1, gërma “a” të Kodit të Procedurës Penale.

9. Në lidhje me çështjet e shtruara për njehsim të praktikës gjyqësore, ndryshe nga Kolegjet e Bashkuara, në opionionin e saj ligjor, pakica vlerëson përkatësisht:

I. A mund të zgjerohen rastet e papajtueshmërisë në funksionin e gjyqtarit në gjykim, veç atyre që parashikohen në nenet 15, 16 dhe 17 të K.Pr.Penale?

10. Rastet e papajtueshmërisë në funksionin e gjyqtarit në gjykim nëpërmjet interpretimit gjyqësor nuk mund të zgjerohen tej atyre të parashikuara në nenet 15, 16, 17 dhe 342/4 të Kodit të Procedurës Penale.

10.1. Çdo zgjerim i rasteve të papajtueshmërisë në funksionin e gjyqtarit, veç atyre të parashikuara në këto dispozita, bie ndesh jo vetëm me parimet kushtetuese, por dhe me atë ç’ka ka në funksion gjykata, qofshin dhe Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Gjykata nuk mund të shtojë raste të tjera veç atyre që janë parashikuar shprehimisht në ligj, por ajo, në interpretim të drejtë, duke nxjerrë kuptimin e saktë të dispozitës ligjore, e zbaton atë për çështjen konkrete.

II. “Mungesa e paanshmërisë së gjyqtarit në gjykimin e një çështjeje konkrete duhet t’i nënshtrohet procesit të të provuarit, apo vetëm të pretendohet? Pra në rastin e zëvendësimit të gjyqtarit/ve të trupit gjykues, që është duke gjykuar një çështje konkrete, mungesa e paanshmërisë është e prezumuar, apo duhet t’i nënshtrohet provës?

11. Në lidhje me pyetjen e dytë, në kuptim të dispozitave kushtetuese, të legjislacionit organik, si dhe atyre të Kodit të Procedurës Penale, paanshmëria e gjyqtarit për të gjykuar një çështje konkrete prezumohet.

11.1. Si rregull, supozohet që gjyqtari është subjekt personalisht i paanshëm, me përjashtim të rasteve kur dalin prova të kundërta.1

11.2. Kush pretendon se gjyqtari ka shkaqe për njëanshmëri duhet të provojë ekzistencën e këtyre shkaqeve dhe të kërkojë përjashtimin e tij nga gjykimi i çështjes konkrete.

11.3. Pretendimi për mungesë të paanshmërisë së gjyqtarit, i cili plotëson kushtet për të qënë gjyqtar, në gjykimin e një çështje konkrete, duhet t’i nënshtrohet provave.

11.4. Në çështjen objekt gjykimi, nuk është shprehur asnjë dyshim apo rezervë nga palët për gjyqtarin zëvendësues. Përkundrazi, sikundër rezulton nga aktet proceduriale, ato janë shprehur dakord për zëvendësimin. Por, edhe sikur të ishin shprehur dyshime apo rezerva për paanshmërinë e tyre nga të pandehurit apo mbrojtësit e tyre, përsëri pakica mendon se ato nuk do të ishin të mjaftueshme për të arritur në përfundimin për anësi në gjykim të tyre, derisa të provohej se ato ishin ″objektivisht të justifikueshme″.2

1 Gjykata e Strasburgut në çështjen ″Le Conepte, Van Leuven dhe De Meyere kundër Belgjikës”.2 Gjykata e Strasburgut në çështjen “Haschildt kundër Danimarkës”.

148

III. “Shorti në nenin 9 të ligjit nr.9877, datë 18.02.2008 ”Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë, parashikohet si mënyrë e ndarjes së çështjeve gjyqësore, a duhet të shtrihet, si formë organizimi edhe në caktimin e gjyqtarëve të trupit gjykues që do të gjykojnë secilin prej tyre ?

12. Shorti (caktimi i anëtarëve të trupi gjykues) nuk është veprim procedurial i parashikuar në Kodin e Procedurës Penale. Shorti është parashikuar në ligjin për organizimin e pushtetit gjyqësor si mënyrë e organizimit të punës nga drejtuesit e gjykatave.

12.1. Si formë organizmi, do të ishte më e gjetur që shorti të shtrihej edhe në caktimin e anëtarëve të trupit gjykues. Por nga sa ka qenë parashikuar në nenin 15 të ligjit nr.8436, datë 28.12.1998 dhe parashikohet në nenin 9 të ligjit nr.9877, datë 18.02.2008, si dhe në vendimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë, një gjë e tillë nuk përbën detyrim ligjor për organizuesit e shortit. Megjithatë, pavarësisht mungesës së normave juridike konkrete, i vlerësueshëm është aplikimi nga gjykatat i kësaj forme për caktimin e përbërjes së trupit gjykues.

IV. “Shorti, si masë organizative (e cila parashikohet në një ligj organik), a duhet të konsiderohet rregull i barazvlefshëm me rregullat procedurale që parashikohen në Kodin e Procedurës Penale, mosrespektimi i të cilave passjell pasoja në kuptimin e procesit të rregullt ligjor?

13. Mosrespektimi i normave proceduriale penale passjell, sipas rastit, pavlefshmërinë absolute ose relative të akteve proceduriale. Përsa i përket mosrespektimit të rregullave jashtë procedurës penale (sikundër janë rregullimet aktuale lidhur me shortin), përfshirë dhe ndryshimin apo zëvendësimin e anëtarëve të trupit gjykues, ato janë të asaj kategorie të cilat gjykata më e lartë ia ve në dukje gjykatës që ka gjykuar çështjen si të metë për të mos e përsëritur në të ardhmen, por që nuk përbëjnë shkak për pavlefshëmri absolute të gjykimit.

13.1. Pakica mendon se shorti si masë organizative nuk duhet konsiderohet rregull i barazvlefshëm me rregullat proceduriale që parashikohen në Kodin e Procedurës Penale.

13.2. Ndër të tjera, nëpërmjet shortit nuk mënjanohen nga gjykimi i çështjes gjyqtarët që nuk kanë garancitë e kërkuara për paanshmëri në kuptimin objektiv, por rregullohet dhe parandalohet abuzimi i mundshëm në lidhje me përbërjen e trupit gjykues, nëpërmjet përdorimit të metodave selektive.

14. Shprehja gjykatë e krijuar me ligj përfshin jo vetëm bazën ligjore për ekzistencën e një gjykate, por gjithashtu dhe përbërjen e trupës gjykuese në çdo çështje.1

14.1. Në këtë kuptim dhe në vijim të argumenteve të mësipërme, pakica mendon se me përbërjen e trupit gjykues lidhen pazgjidhshmërisht parimet e pavarësisë dhe paanshmërisë. Ky i dyti ka në vetvete elementin e vet subjektiv, i cili lidhet ngushtë me bindjen e brendshme që krijon gjyqtari për zgjidhjen e çështjes në gjykim, si dhe elementin objektiv me të cilin kuptohet dhënia e garancive të nevojshme për gjykim të paanshëm nga vetë gjykata, përmes mënjanimit prej saj të çdo dyshimi të përligjur në këtë drejtim.2

15. Sikundër vlerësuam në përgjigje të pyetjes së dytë e gjejmë me vend të parashtrojmë se ekzistenca e paanshmërisë duhet të verifikohet duke aplikuar dy teste: testin objektiv, që shqyrton nëse gjyqtari ka ofruar garanci procedurale të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim legjitim të anshmërisë, dhe testin subjektiv, që ka të bëjë me bindjen e brendshme të gjyqtarit për mënyrën e zgjidhjes së çështjes. Nga pikëpamja e testit subjektiv, gjykimi konsiderohet i paanshëm derisa njëra nga palët, në rrjedhën e procesit, të paraqesë prova për të vërtetuar të kundërtën3.

1 Gjykata e Strasburgut në çështjen Buscarimi v San Marino (dec), nr.31657/96, 4 Maj 2000.2 Vendim nr.12, datë 13.04.2007 i Gjykatës Kushtetuese.

3 Vendimet nr.7, datë 11.03.2008 dhe nr.11, datë 02.04.2008 të Gjykatës Kushtetuese.149

15.1. Nga këndvështrimi i testit subjektiv, rekursuesi nuk ka vënë në dyshim bindjen e brendshme të gjyqtarit përkatës për mënyrën e zgjidhjes së çështjes.

16. Për më tej, në shqyrtim të pretendimeve të rekursuesit nga pikëpamja e testit objektiv parshtrojmë:

16.1. Në rrethanat specifike të çështjes në shqyrtim, edhe konstatimi i ekzistencës së një defekti apo të mete në procesin e organizimit të shortit nuk përbën i vetëm shkelje të nenit 42 të Kushtetutës dhe nenit 6 të KEDNJ. Së pari, edhe pse gjyqtari u ndryshua për shkaqe të arsyeshme, gjyqtari zëvendësues dhe anëtarët e tjerë të trupit gjykues mbetën të njëjtë gjatë gjithë procesit. Së dyti, besueshmëria dhe paanësia e këtij gjyqtari nuk u vu dhe nuk është vënë në diskutim nga të pandehurit për asnjë moment, madje edhe gjatë gjykimit para Kolegjeve të Bashkuara nuk u ngrit ndonjë pretendim i tillë që të vinte në dyshim paanshmërinë e tij. Së treti, nuk ka asnjë pretendim se gjyqtari zëvendësues ka ndikuar në zgjidhjen e çështjes ose për ndonjë motiv tjetër të papërshtatshëm. Në këto kushte, fakti se zëvendësimi i gjyqtarit është bërë pa short nuk mund të përbëjë shkak për të konsideruar procesin si të parregullt.

16.2. Gjithashtu konstatohet se nga rekursuesi apo nga ndonjë palë tjetër e gjykimit nuk janë kundërshtuar ndryshimet e anëtarëve të trupit gjykues.

16.3. Në këto rrethana, pakica vlerëson se Gjykata e Krimeve të Rënda Tiranë, në përbërje të të cilës ka qenë edhe gjyqtari I. Olldashi, i ka ofruar palëve garancitë e nevojshme të cilat i’u kanë larguar atyre dyshimin për njëanshmërinë e gjykatës.

17. Lidhur me pretendimin se gjykimi në Gjykatën e Krimeve të Rënda Tiranë nuk është bërë nga gjykatë e caktuar me ligj për aq sa nuk janë respektuar kërkesat për hedhien e shortit dhe të formimit të trupit gjykues, pakica gjykon se mosrealizimi i shortit në zëvendësimin e gjyqtarit për shkaqe të parashikuara në nenin 342/4 të Kodit të Procedurës Penale nuk ka sjellë asnjë cënim të të drejtave apo interesave të ligjshme të të pandehurit.

17.1. Përkundrazi, konstatohet se të pandehurit gjatë gjykimit në Gjykatën e Krimeve të Rënda Tiranë nuk i është cënuar asnjë e drejtë proceduriale. Kjo palë ka marrë pjesë në gjykim, është dëgjuar e mbrojtur, ka paraqitur provat e vlerësuara prej saj si të nevojshme për këtë gjykim dhe ka diskutuar mbi to, ka debatuar në lidhje me pretendimet e palës akuzuese.

18. Nga ana tjetër, nuk evidentohet asnjë nga rastet e papajtueshmërisë me funksionin e ndonjë prej gjyqtarëve në gjykimin e çështjes, prania e të cilëve do të bënte që të mungonin kushtet për qënien e tij anëtar i trupit gjykues dhe për rrjedhojë do të bënin edhe vendimin absolutisht të pavlefshëm (shkronja “a” e nenit 128/1 të K.Pr.Penal).

18.1. Rastet e parashikuara nga neni 17 i Kodit të Procedurës Penale për përjashtimin e gjyqtarit nga gjykimi i çështjes konkrete, nëse vërtetohen në gjykim, nuk sjellin pavlefshmëri absolute, por pavlefshmëri relative. Vetëm vërtetimi i rasteve të parashikuara nga nenet 15 dhe 16 sjell pavlefshmëri absolute të akteve të gjyqtarit në kuptim të nenit 128, pika 1, gërma “a” të këtij Kodi.

19. Veç kësaj, sikurse u argumentua më sipër, referimi i rekursuesit në nenin 15 të ligjit nr.8436, datë 28.12.1998 “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë” nuk ka lidhje me rastin e pavlefshmërisë absolute të parashikuara nga gërma “a” e nenit 128 të Kodit të Procedurës Penale. Kjo edhe për faktin se në këtë dispozitë veç sa thuhet se “Ndarja e çështjeve gjyqësore në të gjitha hallkat e sistemit gjyqësor bëhet me short sipas procedurave të përcaktuara me ligj”. Pra nuk janë përcaktuar procedurat që duhet të ndiqen për ndarjen e çështjeve gjyqësore dhe as karakteri i kësaj procedure në raport me dispozitat e ligjit procedurial penal, për rastet kur kjo procedurë nuk respektohet.

20. Ndryshe nga sa është pranuar nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nuk evidentohet asnjë“element procedurial” që të ketë patur ndikim në dëm të zgjidhjes së drejtë të çështjes, përmbajtjes së vendimit dhe në dëm të interesave të palëve. Nëse ndikimi do të

150

kishte qenë thelbësor dhe njëkohësisht të vërtetohej, atëhere do të ishim para shkeljes së të drejtës për një proces të rregullt ligjor.

21. Për rastin në shqyrtim, vlerësojmë se zëvendësimi i gjyqtarëve i pa kontestuar nga palët nuk përbën cënim të procesit të rregullt ligjor dhe nuk mund të sjellë pavlefshmëri absolute. Për rrjedhojë nuk ndodhemi përpara mosrespektimit të parimeve kushtetuese të zhvillimit të një procesi gjyqësor nga një gjykatë e paanëshme dhe e caktuar me ligj, të sanksionuar në nenin 42 të Kushtetutës dhe në nenin 6 të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut.

22. Në argumentim sa sipër, mendojmë se nuk ka shkaqe ligjore që Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë të prishnin vendimet e Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda dhe Gjykatës së Shkallës së Parë për Krimet e Rënda Tiranë dhe dërgonin çështjen për rishqyrtim në Gjykatën e Krimeve të Rënda Tiranë.

Arjana Fullani Evelina Qirjako Ardian Nuni

Aleksandër Muskaj Majlinda Andrea

151


VENDIM



Shpresa Beçaj KryesueseArdian Dvorani AnëtarGani Dizdari AnëtarBesnik Imeraj AnëtarFatos Lulo AnëtarArdian Nuni AnëtarAleksandër Muskaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarArjana Fullani AnëtareEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarMajlinda Andrea AnëtareMirela Fana AnëtareMedi Bici Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 17.01.2011 dhe 24.01.2011 morën në shqyrtim çështjen penale nr.8/7 Akti, që i përket:

TË PANDEHURIT: SHEZAI GEGA, i padënuar, gjykuar me masë sigurimi “arrest në burg”.

A K U Z U A R:

Për kryerjen e veprës penale të “Trafikimit të narkotikëve mbetur në tentativë”,

parashikuar nga nenet 283/a e 22 të K.Penal.


Deklarimin fajtor të të pandehurit Shezai Gega për veprën penale të “Trafikimit të narkotikëve”, vepër kjo e parashikuar nga neni 283/a i Kodit Penal dhe dënimin e tij me 9 (nëntë) vjet burgim.Në aplikim të nenit 406 dënimin e tij përfundimisht me 6 (gjashtë) vjet burgim.Vuajtja e dënimit së të pandehurit Shezai Gega fillon nga dita e arrestimit të tij datë 01.02.2008, vuajtje e cila do të kryhet në një burg të sigurisë së zakonshme.Konfiskimin e sendeve të sekuestruara si më poshtë:

152

Një aparat celular model “Samsung” tipi SGH E 700 me numër imei 35312900072696/8 së bashku me kartën AMC me numër serie 1070125085535.Një aparat celular model “Samsung” tipi SGH E 700 me numër imei 353254301415369/9 së bashku me kartën Vodafon me numër serie 863550200002170703013 - Kartë Vodafon me numër serie 89355020000218707618014.Një aparat celular tip «NOKIA» me numër imei 352746010635847 me kartën AMC me numër serie 89355010604203688923.Automjeti tip kamion i markës “VOLVO” me targë BR 1852 B me kabinë me ngjyrë të zezë me rimorkio me mushama me ngjyrë të verdhë.Kthimin e sendeve të sekuestruara si më poshtë:Dëshmi aftësie nr.931453 në emër të Shezai Gega.Një fletore shkrimi e grisur në anësore në formë të çrregullt me emra telefoni.Një faturë llogarie e një lokali.Një copë fletë ku ka të shënuar një numër telefoni 0692820348.Një copë fletë me ngjyrë të verdhë ku është shënuar CEKU 24x4=96 dhe poshtë saj emri Gori.Një sasi prej 20.000 lekë të reja të prerjeve 3x5000 dhe 5x1000.Sasia prej 60 euro me prerje 2x20 dhe 2x10, sasia prej 2500 lekë të reja me prerje 1x1000 dhe 3x500.Leje Qarkullimi me nr.BR 0001221 për automjetin me targa BR 1852 B në emër të shtetasit Shezai Gega.Leje Qarkullimi Ndërkombëtar me nr.0092681 në emër të shtetasit Shezai Gega.Taksë vjetore e qarkullimit rrugor lëshuar më datë 03.10.2007.Taksë e regjistrimit të përvitshëm të mjeteve të transportit rrugor lëshuar më datë 03.10.2007.Katër mandate arkëtimi në emër të shtetasit Shezai Gega të D.P.SH.T.R. (dy me ngjyrë të verdhë dhe dy me ngjyrë blu).Çertifikatë me numër 221, datë 11.11.2005 “Për transport mallrash brenda vendit për llogari të vet” lëshuar nga Komuna Kutalli në emër të shtetasit Shezai Gega.Tre mandate peshimi me numër serie 0078171 dhe 0047791.Dokument në gjuhën greke për automjetin me targë BR 1852 B me nr.1101.Policë sigurimi e detyrueshme e mjeteve motorike me nr.Serie 0354780 dhe nr.976, datë 03.10.2007.Çertifikatë Ndërkombëtare e Sigurimit Motorik me nr.AL 020000942976.Asgjësimi i lëndës narkotike të llojit Cannabis Sativa në peshë 160 kilogram.

Gjykata e Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, me vendimin nr.19, datë 25.03.2009 ka vendosur:

Ndryshimin e vendimit nr.10, datë 11.02.2009 të Gjykatës së Shkallës së Parë për Krime të Rënda Tiranë si më poshtë:Deklarimin fajtor të të pandehurit Shezai Gega për veprën penale parashikuar nga neni 283/a, paragrafi i parë i K.Penal dhe dënimin e tij me 8 (tetë) vjet burgim.Në zbatim të nenit 406 të K.Pr.Penale, dënimin e tij me 5 (pesë) vjet e 4 (katër) muaj burgim. Lënien në fuqi të vendimit për pjesët e tjera të tij.

153

Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda Tiranë ka ushtruar rekurs i pandehuri Shezai Gega nëpërmjet përfaqësuesit të tij, avokatit Qazim Gjonaj, i cili kërkon ndryshimin e vendimit të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, duke u deklaruar fajtor për veprën penale të parashikuar nga neni 283/a/1 e 22 i K.Penal. Në thelb, në rekurs parashtrohen këto shkaqe:

- Kundërshtoj vendimin e mësipërm të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda, vetëm për sa i përket cilësimit ligjor të veprës penale. Gjykatat kanë gabuar në lidhje me cilësimin ligjor të veprës sipas nenit 283/a/1 të K.Penal, në një kohë që i pandehuri Gega është akuzuar për veprën penale të trafikimit të lëndës narkotike të mbetur në tentativë 283/a/1 e 22 të K.Penal. Ai nuk mund të përgjigjet për veprën penale të kryer pasi nuk ka kaluar kufirin.

- Pronësia e kamionit është vërtetuar që është e të pandehurit, por pronësia e lëndës narkotike nuk është zbuluar akoma.

- Kamioni në fjalë i është dorëzuar shoferit Agron Rrushi për të cilin është vendosur mos fillimi i procedimit penal. Dorëzimi është bërë prej datës 30.01.2008 dhe nga ajo kohë i pandehuri Gega nuk ka pasur kontakt me shoferin. Edhe para marrjes në dorëzim të kamionit nga shoferi Agron Rrushi ka qenë në pikë ruajtje në qytetin e Sarandës.

- Në një nga pakot që janë gjetur në makinë kanë dalë gjurmë të një personi që i pandehuri nuk e ka njohur më parë dhe është dërguar për gjykim në gjykatën e rrethit për veprën penale të mbajtjes së lëndës narkotike.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 27.10.2010, ka vendosur:Kalimin e çështjes në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë me qëllim njehsimin e praktikës gjyqësore, lidhur me fazën e tentativës në veprën penale të parashikuar nga neni 283/a të K.Penal.

Me këtë vendim Kolegji Penal shtron për diskutim çështjet si më poshtë:1. Nëse lënda narkotike e ardhur nga një shtet dhe e destinuar për një shtet tjetër

i kapet autorit brenda territorit të shtetit shqiptar a do e bëjë veprën të kualifikuar si trafikim të kryer, apo të mbetur në fazën e tentativës?

2. Nisur nga përmbajtja e dispozitës së nenit 283/a të Kodit Penal sipas të cilit forma të kryerjes së kësaj vepre janë: “importimi, eksportimi, tranzitimi dhe tregtimi në kundërshtim me ligjin të substancave narkotike e ...”, cila do të jetë faza e tentativës në kryerjen e kësaj vepre penale në rastin e tranzitimit, ndërkohë që vepra penale konsiderohet e kryer edhe vetëm duke e importuar, eksportuar apo tregtuar?


pasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Ardian Dvorani dhe Aleksandër Muskaj; prokurorin Bujar Sheshi, i cili për zbatim të drejtë të ligjit kërkoi të pranohet rekursi i të gjykuarit dhe mbrojtësit duke ndryshuar vendimet e dhëna nga të dy gjykatat, duke e cilësuar veprën penale të kryer nga i pandehuri Gega të mbetur në fazën e tentativës sipas neneve 283/a, paragrafi i parë e 22 të Kodit Penal, duke e lënë në fuqi vendimin e gjykatës së apelit për pjesët e tjera; dhe pasi shqyrtuan dhe analizuan në tërësi çështjen,

154

V Ë R E J N Ë


1. Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nga aktet e dosjes gjyqësore dhe vendimet e dhëna nga dy gjykatat më të ulëta, u rezultojnë të pranuara prej tyre rrethanat si vijon:

Prokurori për Krime të Rënda Tiranë ka filluar procedimin penal në ngarkim të të pandehurit Shezai Gega, duke e akuzuar për veprën penale të “Trafikimit të narkotikeve”, e mbetur në tentativë, vepër kjo e parashikuar nga nenet 283/a e 22 të Kodit Penal.

Më datë 31.01.2008 rreth orës 07.30 të mëngjesit, në pikën kufitare të Kakavijës, gjatë një kontrolli të ushtruar në kamionin tip “Volvo” me targë BR 1852 B, janë gjetur dhe sekuestruar me cilësinë e provës materiale 131 pako të mbështjella me natriban, në brendësi të së cilave dyshohej se kishte lëndë narkotike. Në kushtet e mësipërme është bërë arrestimi në flagrancë i drejtuesit të automjetit, shtetasit Agron Rrushi si dhe kanë filluar kërkimet për pronarin e kamionit me targë BR 1852 B, pra për shtetasin Shezai Gega.

Është filluar procedimi penal për të dy shtetasit e mësipërm, por për shtetasin Agron Rrushi (shofer i kamionit) është vendosur pushimi i procedimit penal pasi nuk është provuar që ky të jetë marrë me transportimin e kësaj ngarkese.

Procedimi ka filluar për pronarin e automjetit, Shezai Gega, pasi ky dyshohet që është autori i kryerjes së veprës penale të mësipërme, të mbetur në tentativë.

2. Çështja është gjykuar me procedurën e gjykimit të shkurtuar dhe rrethanat e kryerjes së veprës pranohen njësoj si nga organi i akuzës, ashtu edhe nga gjykatat.

Por, ndërsa i pandehuri është dërguar për gjykim me akuzën e veprës penale të parashikuar nga nenet 283/a dhe 22 të Kodit Penal, pra vepra e mbetur në fazën e tentativës, Gjykata për Krimet e Rënda Tiranë, me vendimin nr.10, datë 11.02.2009, ka vendosur deklarimin fajtor të të pandehurit Shezai Gega për veprën penale të “Trafikimit të narkotikëve”, vepër kjo e parashikuar nga neni 283/a i Kodit Penal, duke e konsideruar atë të kryer plotësisht dhe duke u dënuar për veprën penale të parashikuar nga neni 283/a/1 i Kodit Penal.

3. E vënë në lëvizje mbi ankimin e të gjykuarit Gega, Gjykata e Apelit për Krime të Rënda ka mbajtur të njëjtin qëndrim lidhur më kryerjen e veprës penale, duke e ndryshuar vendimin e gjykatës së shkallës së parë vetëm për sa i përket masës së dënimit të dhënë ndaj të pandehurit Shezai Gega.

4. Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda Tiranë ka ushtruar rekurs i pandehuri Shezai Gega, i cili kërkon ndryshimin e vendimit të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, duke u deklaruar fajtor për veprën penale të mbetur në fazën e tentativës, sikurse parashikohet nga nenet 283/a, paragrafi i parë dhe 22 të Kodit Penal.

5. Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 27.10.2010, ka vendosur të kalojë çështjen në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin dhe unifikimin e praktikës gjyqësore. Në mënyrë të përmbledhur, Kolegji Penal ka marrë këtë vendim dhe ka parashtruar për diskutim çështjet për unifikim duke pasur parasysh se, ndonëse çështja është gjykuar me procedurën e gjykimit të shkurtuar dhe rrethanat e kryerjes së veprës pranohen njësoj si nga organi i akuzës dhe gjykatat, i pandehuri është dërguar për gjykim me akuzën e veprës penale të parashikuar nga nenet 283/a dhe 22 të Kodit Penal, pra vepra e mbetur në fazën e tentativës, ndërsa prej të dyja gjykatave është konsideruar e kryer plotësisht, duke u dënuar për veprën penale të parashikuar nga neni 283/a/1 i Kodit Penal.

Në praktikën gjyqësore të gjykatave, por edhe të vetë Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, vërehen qëndrime të ndryshme madje edhe të kundërta për sa i përket cilësimit ligjor të veprës penale të trafikimit të lëndëve narkotike, veçanërisht rreth konsumimit apo mbetjes në

155

tentativë të kësaj vepre penale. Këto qëndrime e kanë sjellë Kolegjin Penal në përfundimin se çështja duhet të kalojë për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë me qëllim njehsimin e praktikës gjyqësore, duke i parashtruar dy çështjet e sipërpërmendura për unifikim.

II. Arsyetimi i Kolegjeve të Bashkuara

6. Kolegjet e Bashkuara, nga shqyrtimi i rekursit të paraqitur nga i pandehuri Shezai Gega dhe mbrojtësi i tij, vërejnë se, në thelb, përveç pretendimeve të tjera për vlerësim të gabuar nga gjykatat të provave lidhur me rrethanat e çështjes, parashtrohet se gjykatat më të ulëta kanë zbatuar gabim ligjin penal material vetëm për sa i përket cilësimit ligjor të veprës penale sipas nenit 283/a, paragrafi i parë të Kodit Penal, për shkak se ai është akuzuar dhe duhet të përgjigjet për veprën penale të trafikimit të lëndës narkotike të mbetur në tentativë neni 283/a, paragrafi i parë dhe 22 të Kodit Penal. Ai nuk mund të përgjigjet për veprën penale të kryer pasi nuk ka kaluar kufirin.

7. Nga ana tjetër, përfaqësuesi i Prokurorisë së Përgjithshme, në thelb, parashtroi përpara Kolegjeve të Bashkuara se të gjitha format e trafikimit të narkotikëve kanë fazën e tyre të tentativës. Për të përcaktuar nëse vepra është konsumuar apo ka mbetur në fazën e tentativës ka shumë rëndësi qëllimi i autorit apo autorëve të veprës penale, si dhe momenti dhe vendi i kapjes së narkotikëve.

Nëse provohet se lënda narkotike nuk është prodhuar në vend për t’u eksportuar jashtë, apo nuk është importuar për t’u përdorur në tregun e brendshëm vepra cilësohet si tranzitim. Nëse lënda narkotike kapet në çastin e hyrjes në kufirin shtetëror vepra cilësohet si e mbetur në tentativë. Nëse kapet në brendësi të territorit kemi të bëjmë me tranzitim të konsumuar plotësisht.

8. Nisur nga parashtrimi i mësipërm i rrethanave të faktit dhe qëndrimeve të palëve në gjykim, për t’i dhënë përgjigje çështjeve të parashtruara për njehsimin e praktikës gjyqësore, gjithmonë në funksion të zgjidhjes së çështjes objekt gjykimi dhe në përgjigje të pretendimeve të parashtruara në rekursin e të gjykuarit për zbatim të gabuar të ligjit penal material nga ana e gjykatave, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se duhet të mbahen parasysh kuptimi e zbatimi i dispozitave të Kodit Penal lidhur me tentativën (neni 22) dhe ajo mbi trafikimin e narkotikëve (neni 283/a).

9. Kështu, në dispozitën e nenit 22 parashikohet se:

“Neni 22

Kuptimi i tentativësVepra penale quhet e mbetur në tentativë kur, megjithëse personi ndërmerr veprime të

drejtpërdrejta për ta kryer atë, vepra ndërpritet e nuk përfundohet për rrethana të pavarura nga vullneti i tij”.

Në interpretim të drejtë të kësaj dispozite, në thelb, në rastin e tentativës, megjithëse personi ndërmerr veprime të drejtpërdrejta për të kryer veprën penale, ajo ndërpritet dhe nuk përfundohet për rrethana të pavarura nga vullneti i tij.

Pra, në dallim nga përgatitja, e cila lidhet me krijimin e kushteve dhe mjeteve materiale për kryerjen e veprës penale si fillim i materializimit të mendimit kriminal dhe vënies në lëvizje për kryerjen e veprimeve nga autori, në rastin e tentativës jemi përpara kryerjes së veprimeve nga ana e personit, të cilat, për vetë mjetet, mënyrat dhe kohën kur realizohen, synojnë dhe kontribuojnë drejtpërdrejt në drejtim të shkaktimit të pasojave të dëshiruara të veprës penale, pra duke e sjellë atë shumë afër ardhjes së pasojës kriminale të dëshiruar nga autori.

156

10. Nga ana tjetër, në dispozitën e nenit 283/a të Kodit Penal parashikohet se:

“Neni 283/a

Trafikimi i narkotikëveImportimi, eksportimi, tranzitimi dhe tregtimi, në kundërshtim me ligjin, i substancave

narkotike ose psikotrope, si edhe i farërave të bimëve narkotike, dënohet me burgim nga shtatë gjer në pesëmbëdhjetë vjet.

Po kjo vepër, kur kryhet në bashkëpunim ose më shumë se një herë, dënohet me burgim nga dhjetë gjer në njëzet vjet.

Organizimi, drejtimi ose financimi i kësaj veprimtarie dënohen me burgim jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet”.

11. Kolegjet e Bashkuara, duke vërejtur se ka qëndrime të ndryshme madje edhe të kundërta në praktikën tonë gjyqësore, për sa i përket figurës së veprës penale të trafikimit të narkotikëve, për rrjedhojë të kësaj edhe lidhur me përfundimin nëse vepra është kryer apo ka mbetur në tentativë, vlerësojnë të parashtrojnë disa aspekte të interpretimit të drejtë të dispozitës së nenit 283/a të Kodit Penal “Trafikimi i narkotikëve”.

Legjislacioni jonë penal nëpërmjet kësaj vepre penale synon mbrojtjen e posaçme të marrëdhënieve juridike të vendosura për të siguruar kontrollin dhe rendin në veprimtaritë e importimit, eksportimit, tranzitimit dhe tregtimit ndërkombëtar të narkotikëve, kundër veprimeve e mosveprimeve kriminale.

Po kështu, me anë të kësaj dispozite, në harmoni e plotësim reciprok me dispozita të tjera penale, ligjvënësi synon edhe mbrojtjen e marrëdhënieve juridike të vendosura për garantimin e jetës, shëndetit, familjes dhe të drejtave të tjera e objektivave sociale në një shoqëri demokratike. Kjo veprimtari kriminale, nëpërmjet nxitjes, sigurimit të burimeve dhe të rrjeteve të përhapjes së përdorimit të paligjshëm, abuziv, të lëndëve narkotike e psikotrope, si në nivel kombëtar edhe ndërkombëtar, ka një ndikim negativ vendimtar, veç të tjerave, jo vetëm në dëmtimin e shëndetit dhe krijimin e varësisë të përdoruesve nga këto lëndë, por edhe në dëmtimin e shëndetit e të pasurisë, pra të cilësisë së jetës personale e familjare dhe zhvillimin normal të shoqërisë, veçanërisht të brezit të ri.

12. Kjo vepër penale kryhet me dashje, me anë të veprimeve a mosveprimeve të kundërligjshme. Sipas rastit, ajo kryhet për motive apo edhe me qëllime nga më të ndryshmet, të fokusuara veçanërisht tek ato që lidhen me përfitimin material.

13. Në nenin 283/a të Kodit Penal, në mënyrë të shprehur qartë parashikohet se janë të dënueshme penalisht importimi, eksportimi, tranzitimi dhe tregtimi, në kundërshtim me ligjin, i substancave narkotike dhe lëndëve psikotrope.

Legjislacioni jonë përmban rregullime të posaçme përsa i përket çdo lloj veprimtarie që lidhet me substancat narkotike dhe lëndët psikotrope. Ndërmjet të tjerave, mund të evidentohen Ligji nr.7975, datë 26.7.1995 “Për barnat narkotike dhe lëndët psikotrope” (i ndryshuar) dhe Ligji nr.8874, datë 29.3.2002 “Për kontrollin e lëndëve që përdoren për fabrikimin e paligjshëm të lëndëve narkotike dhe psikotrope”.

Këto ligje, si dhe aktet nënligjore të nxjerra në bazë e për zbatim të tyre, parashikojnë rregulla të qarta për kushtet, kriteret dhe procedurat, teknike e ligjore, për lejimin, autorizimin dhe disiplinimin e veprimtarive për prodhimin, fabrikimin, tregtimin, shpërndarjen me shumicë dhe pakicë, transportimin, furnizimin, dhënien kundrejt pagesës ose falas, blerjen, importimin, eksportimin, kalimin tranzit, vënien në përdorim e mbajtjen për qëllime mjekësore, studimore e shkencore ose për qëllime të tjera industriale apo në të tjera veprimtari, të atyre substancave narkotike dhe lëndëve psikotrope që nuk janë të ndaluara për t’u qarkulluar. Këto veprimtari mund të ushtrohen vetëm nga subjekte të autorizuara posaçërisht për këtë qëllim sipas ligjit nga autoritetet kompetente.

157

14. Veprimtaria kriminale e trafikimit të narkotikëve sipas nenit 283/a të Kodit Penal synon pikërisht të realizojë përfitime, duke vënë në qarkullim e tregtim ndërkombëtar lëndë narkotike e psikotrope, qarkullimi i të cilave është i ndaluar me ligj apo duke tregtuar pa autorizim të posaçëm lëndë të tilla edhe pse ato lejohen të qarkullohen, apo duke shkelur me dashje kushtet e autorizimit dhe rregullat e vënies në qarkullim e tregtim të këtyre lëndëve narkotike e psikotrope.

Prandaj, në kuptim të nenit 283/a, ashtu sikurse në rastin e nenit 283 të Kodit Penal, me shprehjen “në kundërshtim me ligjin”, përfshihet pikësëpari kryerja e veprimeve a veprimtarive me substanca narkotike e psikotrope nga ato që janë të ndaluara me ligj për t’u vënë në qarkullim. Së dyti, kryerja e veprimeve e veprimtarive me substanca të tilla të lejueshme për qarkullim por për qëllime jashtë atyre të parashikuara e të lejuara nga ligji. Së treti, kryerja e veprimtarive me substanca të tilla të lejueshme për qarkullim por pa qenë i pajisur me autorizimet përkatëse apo në shkelje e kapërcim të kushteve të parashikuara në autorizim, të cilat kualifikohen si veprime a mosveprime të atilla që përbëjnë vepër penale e jo më shkelje administrative.

15. Nisur nga parashtrimi i mësipërm, subjekt i krimeve të parashikuara nga nenet 283 dhe 283/a të Kodit Penal mund të jetë çdo person fizik a juridik. Pra, subjekt mund të jetë çdo person, i cili nuk është i pajisur me autorizim apo edhe nëse është i pajisur me autorizim, kur ai kryen veprime e veprimtari të kundërligjshme lidhur me substancat narkotike e psikotrope, substanca e veprime, të cilat, janë të ndaluara, të ndryshme apo në kapërcim të qëllimeve, kushteve e procedurave që parashikon ligji lidhur me to, si dhe të atyre që përmbahen në autorizimin e posaçëm të lëshuar nga organi kompetent.

16. Sikurse në rastin e nenit 283, ashtu edhe në nenin 283/a, kriter i përbashkët për kryerjen e veprës penale të trafikimit të narkotikëve, të konsumuar apo të mbetur në tentativë, pavarësisht nga mënyra e forma e kryerjes së veprës, është kriteri i mbajtjes së substancës narkotike e psikotrope, kriter ky që ka të bëjë me kontaktin e subjektit me këtë substancë apo kapacitetin e tij për të kryer, drejtpërdrejt apo në bashkëpunim me të tjerë, veprime nga më të ndryshmet në lidhje me këtë substancë deri edhe në disponimin e saj në raport me të tretët.

17. Por vepra penale e parashikuar nga neni 283/a, në të katër format bazë të kryerjes së saj, dallohet nga ajo e parashikuar nga neni 283 i Kodit Penal. Në thelb, veçanti e legjislacionit tonë penal është se ky dallim lidhet pikërisht me natyrën transnacionale të kryerjes së veprës penale të trafikimit të narkotikëve sipas dispozitës së nenit 283/a të Kodit Penal.

18. Termi juridik i “trafikimit” njihet dhe përdoret tashmë gjerësisht nga akte të së drejtës ndërkombëtare dhe legjislacione të vendeve të ndryshme. Në mënyrë të përgjithshme, në fushën e së drejtës, me trafikim është kuptuar veprimtaria a tregtimi, kombëtar ose ndërkombëtar, i paligjshëm, i mallrave dhe shërbimeve.

Bazuar në traditën dhe përvojën e mëparshme, por edhe në dispozitat e Konventës së Palermos si dhe të disa akteve të tjera ndërkombëtare, në legjislacionin tonë penal, janë parashikuar, ndryshuar e plotësuar një numër veprash penale lidhur me vënien në qarkullim e tregtimin e paligjshëm kombëtar e ndërkombëtar dhe, në tërësi, për veprimtaritë e paligjshme me persona si dhe mallra e shërbime të caktuara, si në rastin kur kjo veprimtari kriminale synon apo realizohet vetëm në territorin shqiptar, ashtu edhe kur kjo veprimtari shtrihet apo intereson edhe shtete të tjera.

19. Kështu, ligjvënësi, për rastet kur vepra ka karakter transnacional, ka përdorur në Kodin tonë Penal termin e përgjithshëm “trafikim” për titullimin e veprës (nenet 110/a, 114/b, 128/b, 138/a, 141/a, 278/a, 282/a dhe 283/a).

Sipas legjislacionit tonë penal, pavarësisht nga personat e llojet e mallrave që trafikohen dhe origjinën e tyre, në thelb, trafikimi nënkupton rastet kur veprimtaria e

158

kundërligjshme, duke përfshirë Shqipërinë e territorin e saj, kryhet në më shumë se një shtet, kryhet në një shtet por është përgatitur, programuar, drejtuar e kontrolluar në një shtet tjetër, kryhet në një shtet por ka efekte e pasoja thelbësore në një shtet tjetër.

Prandaj, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin se, kriter bazë për kuptimin e zbatimin e drejtë të veprave penale të “trafikimit” sipas Kodit tonë Penal është parimi i territorit, i prekjes e përdorimit të tij, me qëllimin e realizimit në rrugë kriminale të përfitimeve, përmes hyrjes ose daljes së paligjshme të personave apo sendeve nga territori shqiptar ose kalimit të paligjshëm të tyre nëpërmjet territorit shqiptar.

Sikurse në përgjithësi, edhe për efekte të zbatimit të dispozitës së nenit 283/a të Kodit Penal, zonat e tranzitit në stacionet, portet dhe aeroportet ndërkombëtare të vendit, janë pjesë e territorit shqiptar.

20. Në këtë kuptim, edhe në rastin e mallrave e shërbimeve të lidhura me substancat narkotike e psikotrope dispozitat penale bazë janë nenet 283 dhe 283/a të Kodit Penal.

Në thelb, neni 283 mbulon rastet kur kjo veprimtari e paligjshme synon, realizohet dhe intereson vetëm territorin shqiptar. Ndërsa neni 283/a mbulon rastet kur veprimtaria dhe pasojat e saj kanë karakter transnacional. Pra, të gjitha situatat e mundshme të kryerjes së veprimtarisë kriminale me narkotikë e substanca psikotrope, në varësi të rrethanave të faktit që rezultojnë rast pas rasti, janë të mbuluara nga dispozitat e neneve 283, 283/a e vijuese të Kodit Penal.

21. Vepra penale e trafikimit të narkotikëve kryhet qoftë edhe në njërën nga mënyrat e parashikuara nga neni 283/a i Kodit Penal, pra në ato të importimit, eksportimit, tranzitimit apo të tregtimit.

22. Në kuptim të paragrafit të dytë të nenit 283/a, nëse është kryer nga dy ose më shumë persona dhe pavarësisht nga forma e bashkëpunimit, bashkëpunëtorët përgjigjen për veprën penale të trafikimit të narkotikëve. Por në vendimin e dënimit duhet të individualizohet për secilin bashkëpunëtor mënyra e kryerjes së veprës penale. Në varësi të rrethanave konkrete të çështjes, jo domosdoshmërisht të gjithë bashkëpunëtorët përgjigjen për të njëjtën mënyrë të kryerjes së kësaj vepre penale. Sjelljet e autorit apo të bashkëpunëtorëve në kryerjen e kësaj vepre në raport me substancën narkotike e psikotrope janë alternative dhe autonome.

23. Sikurse parashtrohet më sipër në këtë vendim, dispozita e nenit 283/a të Kodit Penal, ndonëse parashikon katër mënyra të kryerjes së veprës penale të trafikimit të narkotikëve, ajo në thelb është veprimtari, tregtim i paligjshëm ndërkombëtar i substancave narkotike e psikotrope.

24. Por, përcaktimi konkret i mënyrës së kryerjes së kësaj vepre penale, veç të tjerave, është thelbësor si për të vlerësuar e disponuar nëse jemi përpara veprës penale të kryer apo të mbetur në tentativë, ashtu edhe për individualizimin e dënimit për autorin apo secilin bashkëpunëtor.

Pra, duke zbërthyer në dispozitën e nenit 283/a mënyrat bazë (ana objektive) të kryerjes së kësaj vepre penale, ligjvënësi synon jo vetëm të qartësojë vullnetin e tij mbi nocionin juridik të kësaj veprimtarie kriminale, se për çfarë është e dënueshme penalisht, por edhe që t’i mundësojë subjekteve të procedimit penal që të ushtrojnë të drejtat e detyrimet e tyre në të gjitha fazat dhe aspektet e këtij procedimi, duke përfshirë edhe debatin e vendimmarrjen mbi quajtën të kryer apo të mbetur në tentativë të kësaj vepre penale.

25. Përpara se të parashtrojnë kuptimin e secilës mënyrë bazë të veprës penale të trafikimit të narkotikëve sipas nenit 283/a (importimi, eksportimi, tranzitimi dhe tregtimi), duke qenë njëkohësisht mënyra të zakonshme e të njohura të veprimtarisë së tregtisë

159

ndërkombëtare, Kolegjet e Bashkuara çmojnë që të evidentojnë më parë disa aspekte që lidhen me thelbin e kuptimit ekonomik e tregtar të këtyre veprimeve e veprimtarive.

26. Kështu, tregtimi është veprimtaria e vënies në qarkullim ekonomik e tregtar, nëpërmjet shitjes, blerjes, shkëmbimit, dhënies e marrjes, në çdo mënyrë e formë tjetër, të mallrave dhe shërbimeve për qëllime ekonomike e tregtare.

Importimi është veprimtaria e sjelljes së mallrave dhe shërbimeve nga një shtet tjetër, kryesisht për qëllime ekonomike dhe tregtare.

Eksportimi është veprimtaria e dërgimit të mallrave dhe shërbimeve në një shtet tjetër, kryesisht për qëllime ekonomike dhe tregtare.

Importimi dhe eksportimi janë edhe dy nga mënyrat e tregtimit ndërkombëtar të mallrave dhe shërbimeve.

27. Ndërsa, tranzitimi është veprimtaria e mbartjes, lëvizjes, shoqërimit dhe transportimit të qenieve të gjalla dhe sendeve (p.sh. mallrave) nga një vend në një vend tjetër, një mënyrë a segment i transportimit të tyre, me veçantinë se, gjatë tranzitimit, këto qenie e sende qëndrojnë përkohësisht apo kalojnë nëpërmjet vendeve të tjera të ndryshme nga ai nisjes dhe mbërritjes së synuar.

Pra, tranzitimi është një mënyrë e kryerjes së veprimtarisë së transportimit a transportit nga pika e nisjes drejt destinacionit të synuar, që realizohet e shtrihet në një pjesë a segment të ndërmjetëm të kësaj veprimtarie.

28. Edhe dispozita e nenit 283/a të Kodit Penal, për sa i përket anës objektive të kryerjes së saj, parashikon dhe përfshin të gjitha veprimet e mosveprimet për arritjen e qëllimit, rezultatit kriminal, pikërisht duke i përfshirë të gjitha mënyrat e realizimit të veprimeve dhe veprimtarive të njohura e të lidhura me tregtimin e qarkullimin ndërkombëtar të mallrave, posaçërisht të substancave narkotike, psikotrope dhe të farërave të bimëve narkotike. Kjo dispozitë evidenton si mënyra të posaçme importimin, eksportimin e tranzitimin, duke përfshirë në termin “tregtim” të gjitha mënyrat e tjera të mundshme të tregtimit e qarkullimit ndërkombëtar të mallrave, posaçërisht të narkotikëve.

Veprimin kriminal dhe mënyrat e kryerjes së tij i lidh me zbatimin e nenit 283/a të Kodit Penal pikërisht realizimi i tyre nga subjektet e veprës penale duke vepruar me dashje dhe në kundërshtim me ligjin, përderisa lëndët narkotike i nënshtrohen një regjimi juridik ndalimi apo kufizimesh për vënien në qarkullim të tyre, regjim i cili kufizon dhe disiplinon posaçërisht edhe rrethin e subjekteve që autorizohen për këtë qëllim.

29. Subjekti i veprës penale të parashikuar nga neni 283/a, me dashje, kryen veprime a mosveprime që janë të kundërligjshme, duke parashikuar ardhjen e pasojave të kësaj vepre penale. Pasoja e kësaj vepre penale lidhet me cënimin e marrëdhënieve juridiko-penale të posaçme të vendosura në drejtim të qarkullimit të lëndëve narkotike dhe, posaçërisht, të regjimit të qarkullimit të tyre (a) nga territori i shteteve të tjera me destinacion të fundit territorin shqiptar ose (b) nga territori shqiptar me destinacion territorin e një shteti tjetër, si edhe (c) nëpërmjet zhvendosjes e transportimit të tyre nga territori i shteteve të tjera, nëpërmjet territorit shqiptar, drejt territorit të shteteve të tjera.

Prandaj, edhe pasoja të kësaj vepre penale të cilat sjellin përgjegjësi penale, vijnë pikërisht me kryerjen me dashje të veprimeve a mosveprimeve për hyrjen e lëndëve narkotike në territorin shqiptar ose daljen prej këtij territori, pavarësisht nëse kanë ardhur të gjitha pasojat e dëshiruara nga subjektet e veprës penale, nëse ata kanë realizuar apo jo të gjitha motivet dhe qëllimet për kryerjen e veprës, sikurse janë padyshim mbërritja e lëndës narkotike në destinacionin, tek personat e synuar brenda apo jashtë vendit, pas kalimit të saj nëpërmjet kufirit tonë shtetëror.

30. Në vijim dhe bazuar në parashtrimin e mësipërm të elementëve thelbësore të lidhura me subjektin, anën subjektive, anën objektive dhe objektin e veprës penale të

160

parashikuar nga dispozita e nenit 283/a të Kodit Penal, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se është vendi për të parashtruar edhe thelbin e kuptimit të mënyrave të kryerjes së kësaj vepre penale.

31. Importimi, në kundërshtim me ligjin, i substancave narkotike ose psikotrope, si edhe i farërave të bimëve narkotike, është mënyrë e realizimit të veprimit kriminal të parashikuar nga neni 283/a i Kodit Penal, me të cilën, persona fizikë a juridikë, të pajisur ose jo me autorizim të posaçëm sipas ligjit nga autoritetet shqiptare, në mënyrë të kundërligjshme dhe me dashje, duke përdorur çfarëdo mjeti a forme veprimi a mosveprimi, i sjellin këto lëndë nga territori i një shteti tjetër në territorin shqiptar, me synimin për t’i vënë në qarkullim në territorin shqiptar.

Për kualifikimin e veprimit kriminal si “trafikim i narkotikëve” në mënyrën e importimit, sipas nenit 283/a të Kodit Penal, ka rëndësi të vërtetohet kryerja e veprimeve a mosveprimeve, konkrete, me dashje, të lidhura me arritjen e rezultatit të mendimit kriminal, pikërisht të qëllimit për ta sjellë (importuar) lëndën narkotike, në mënyrë të kundërligjshme, nga një shtet tjetër në Shqipëri, pavarësisht nëse kanë ardhur të gjitha pasojat, nëse është arritur rezultati kriminal. Po kështu, nuk ka rëndësi për kualifikimin e kësaj vepre penale se cili ishte synimi i mëtejshëm i autorëve të veprës pas hyrjes së lëndës narkotike në territorin shqiptar, pra forma e natyra e parashikuar prej tyre për të përfituar dhe gjithsesi për vënien në qarkullim të saj pas realizimit të importimit.

Nuk ka rëndësi për kualifikimin e veprës as natyra e veprimeve e mosveprimeve apo forma e pjesëmarrjes në kryerjen e veprimit kriminal të importimit të lëndës narkotike, përderisa këto elementë të anës objektive të kryerjes së krimit të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a) janë alternative dhe autonome. Mjafton që veprimi kriminal dhe pjesëmarrja të jetë me dashje drejt arritjes së qëllimit kriminal të importimit të lëndës narkotike nga një shtet tjetër në territorin shqiptar (si p.sh. krijimi i kushteve për kërkimin dhe gjetjen e lëndës narkotike, për marrjen, mbajtjen, ruajtjen dhe transportimin e saj nga territori i shtetit tjetër në territorin shqiptar, rekrutimi i bashkëpunëtorëve dhe në tërësi sigurimi dhe përdorimi i mjeteve financiare dhe teknike për lehtësimin dhe realizimin e këtij veprimi kriminal).

32. Eksportimi, në kundërshtim me ligjin, i substancave narkotike ose psikotrope, si edhe i farërave të bimëve narkotike, është mënyrë e realizimit të veprimit kriminal të parashikuar nga neni 283/a i Kodit Penal, me të cilën, persona fizikë a juridikë, të pajisur ose jo me autorizim të posaçëm sipas ligjit nga autoritetet shqiptare, në mënyrë të kundërligjshme dhe me dashje, duke përdorur çfarëdo mjeti e forme veprimi a mosveprimi, i dërgojnë këto lëndë nga territori shqiptar në territorin e shteteve të tjera, me synimin për t’i hedhur në qarkullim në territorin e atyre shteteve.

Për kualifikimin e veprimit kriminal si “trafikim i narkotikëve” në mënyrën e eksportimit, sipas nenit 283/a të Kodit Penal, ka rëndësi të vërtetohet kryerja e veprimeve a mosveprimeve, konkrete, me dashje, të lidhura me arritjen e rezultatit të mendimit kriminal, pikërisht të qëllimit për ta dërguar (eksportuar) lëndën narkotike, në mënyrë të kundërligjshme, nga territori i Republikës së Shqipërisë në territorin e një shteti tjetër, pavarësisht nëse kanë ardhur të gjitha pasojat, nëse është arritur rezultati kriminal. Po kështu, nuk ka rëndësi për kualifikimin e kësaj vepre penale se cili ishte synimi i mëtejshëm i autorëve të veprës pas hyrjes së lëndës narkotike në territorin e shtetit tjetër, pra forma e natyra e parashikuar prej tyre për të përfituar dhe gjithsesi për vënien në qarkullim të saj pas realizimit të eksportimit.

Nuk ka rëndësi për kualifikimin e veprës as natyra e veprimeve e mosveprimeve apo forma e pjesëmarrjes në kryerjen e veprimit kriminal të eksportimit të lëndës narkotike, përderisa këto elementë të anës objektive të kryerjes së krimit të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a) janë alternative dhe autonome. Mjafton që veprimi kriminal dhe pjesëmarrja të

161

jetë me dashje drejt arritjes së qëllimit kriminal të eksportimit të lëndës narkotike nga territori shqiptar në territorin e një shteti tjetër (si p.sh. krijimi i kushteve për kërkimin dhe gjetjen e lëndës narkotike, për marrjen, mbajtjen, ruajtjen dhe transportimin e saj nga territori i shqiptar në territorin e shtetit tjetër, rekrutimi i bashkëpunëtorëve dhe në tërësi sigurimi dhe përdorimi i mjeteve financiare dhe teknike për lehtësimin dhe realizimin e këtij veprimi kriminal).

33. Tregtimi, në kundërshtim me ligjin, i substancave narkotike ose psikotrope, si dhe i farërave të bimëve narkotike, është mënyrë e realizimit të veprimit kriminal të parashikuar nga neni 283/a i Kodit Penal, me të cilën, persona fizikë a juridikë, të pajisur ose jo me autorizim të posaçëm sipas ligjit nga autoritetet shqiptare, në mënyrë të kundërligjshme dhe me dashje, realizojnë çfarëdo transaksioni a veprimi tjetër financiar e tregtar, të ndryshëm nga ato të importimit dhe eksportimit, brenda apo jashtë territorit shqiptar, me qëllimin për të vënë lëndët narkotike në qarkullim ndërkombëtar ekonomik e tregtar, nëse këto veprimtari zhvillohen apo sjellin pasoja në territorin shqiptar, nëse kryen në dëm të interesave të shtetit ose të shtetasve shqiptarë.

Për kualifikimin e veprimit kriminal si “trafikim i narkotikëve” në mënyrën e tregtimit, sipas kuptimit të posaçëm të tij në nenin 283/a të Kodit Penal, ka rëndësi të vërtetohet kryerja e veprimeve a mosveprimeve, konkrete, me dashje, të lidhura me arritjen e rezultatit të mendimit kriminal, pikërisht të qëllimit për të krijuar kushte dhe realizuar çfarëdo transaksioni a veprimi financiar e tregtar (të ndryshëm nga ai i importimit dhe eksportimit) për vënien e lëndëve narkotike, në mënyrë të kundërligjshme, në qarkullimin ekonomik e tregtar ndërkombëtar, pavarësisht nëse kanë ardhur të gjitha pasojat, nëse është arritur rezultati kriminal. Nuk ka rëndësi për kualifikimin e kësaj vepre penale se cila është forma e natyra e përfitimit e parashikuar nga autorët e saj si rezultat i krijimit të kushteve dhe vënies në qarkullim tregtar të lëndës narkotike.

Forma të ligjshme të ushtrimit të transaksioneve dhe veprimeve për tregtimin ndërkombëtar të lëndëve narkotike të lejueshme për qarkullim, të ndryshme nga ato të importimit dhe eksportimit, janë ato që parashikohen posaçërisht nga ligji, aktet nënligjore normative të nxjerra në bazë e zbatim të ligjit, si dhe nga kushtet e përmbajtura në autorizimin e lëshuar për këtë qëllim subjektit nga organi kompetent.

Nuk ka rëndësi për kualifikimin e veprës as edhe natyra e veprimeve e mosveprimeve apo forma e pjesëmarrjes në kryerjen e veprimit kriminal të tregtimit (ndërkombëtar) të lëndës narkotike, përderisa këto elementë të anës objektive të kryerjes së krimit të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a) janë alternative dhe autonome. Mjafton që veprimi kriminal dhe pjesëmarrja të jetë me dashje drejt arritjes së qëllimit kriminal të tregtimit ndërkombëtar të lëndës narkotike (si p.sh krijimi i kushteve dhe kryerja e çdo veprimtarie tjetër për realizimin e tregtimit ndërkombëtar të lëndës narkotike, të ndryshme nga ato për importimin e eksportimin, rekrutimi i bashkëpunëtorëve dhe në tërësi sigurimi dhe përdorimi i mjeteve financiare dhe teknike për lehtësimin dhe realizimin e këtij veprimi kriminal).

34. Tranzitimi, në kundërshtim me ligjin, i substancave narkotike ose psikotrope, si edhe i farërave të bimëve narkotike, është mënyrë e realizimit të veprimit kriminal të parashikuar nga neni 283/a i Kodit Penal, me të cilën, persona fizikë a juridikë, të pajisur ose jo me autorizim të posaçëm sipas ligjit nga autoritetet shqiptare, në mënyrë të kundërligjshme dhe me dashje, duke përdorur çfarëdo mjeti e forme veprimi a mosveprimi, i mbartin, ruajnë, shoqërojnë, lëvizin dhe transportojnë këto lëndë përgjatë territorit të Republikës së Shqipërisë, me synimin për t’i kaluar, nëpërmjet tij, nga territori i një shteti në territorin e një shteti tjetër.

Për kualifikimin e veprimit kriminal si “trafikim i narkotikëve” në mënyrën e tranzitimit, sipas nenit 283/a të Kodit Penal, ka rëndësi të vërtetohet kryerja e veprimeve a

162

mosveprimeve, konkrete, me dashje, të lidhura me arritjen e rezultatit të mendimit kriminal, pikërisht të qëllimit për ta mbartur, ruajtur, shoqëruar e transportuar (tranzituar) lëndën narkotike, në mënyrë të kundërligjshme, përgjatë territorit shqiptar, si një segment apo pjesë e segmenteve të ndërmjetëm të transportimit nga shteti i nisjes drejt atij të destinuar për t’u vënë në qarkullim lënda narkotike e tranzituar, pavarësisht nëse kanë ardhur të gjitha pasojat, nëse është arritur rezultati kriminal.

Nuk ka rëndësi për kualifikimin e kësaj vepre penale se cila është natyra e veprimeve a mosveprimeve apo forma e pjesëmarrjes në kryerjen e veprimit kriminal të tranzitimit të lëndës narkotike, përderisa këto elementë të anës objektive të kryerjes së krimit të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a) janë alternative dhe autonome. Mjafton që veprimi kriminal dhe pjesëmarrja të jetë me dashje drejt arritjes së qëllimit kriminal të tranzitimit të lëndës narkotike nëpërmjet territorit shqiptar (si p.sh. krijimi i kushteve për marrjen në dorëzim, mbartjen, ruajtjen, shoqërimin, lëvizjen dhe transportimin e saj përgjatë territorit shqiptar, rekrutimi i bashkëpunëtorëve dhe në tërësi sigurimi dhe përdorimi i mjeteve financiare dhe teknike për lehtësimin dhe realizimin e këtij veprimi kriminal).

35. Bazuar në arsyetimet dhe parashtrimet e mësipërme lidhur me kuptimin dhe interpretimin e katër elementëve të figurës së veprës penale të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a), Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se ka vend për të ardhur në përfundimin se ky krim, pavarësisht nga mënyra se si kryhet, mund të mbetet në fazën e tij paraprake të tentativës së kryerjes së veprës penale.

Në këtë drejtim Kodi jonë Penal, përfshirë edhe dispozitën e nenit 283/a të tij, janë në harmoni me detyrimin që buron nga aktet e së drejtës ndërkombëtare, përfshirë Konventën e Palermos, në të cilat Shqipëria është palë, ku përmbahen dispozita që kërkojnë dhe orientojnë shtetet anëtare, të parashikojnë në ligj tentativën dhe përgjegjësinë penale përkatëse, për veprat penale të trafikimit të mbetura në këtë fazë të veprimit kriminal.

36. Kolegjet e Bashkuara vërejnë se, në zbatim të drejtë të ligjit penal dhe bazuar në jurisprudencën e konsoliduar penale, nisur nga veçantitë e mënyrës së kryerjes së veprës penale të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a) dhe duke qenë se kryhet me dashje, sipas rastit, autorët kanë përgjegjësi penale për kryerjen e veprës penale ose për veprën penale të mbetur në tentativë, nëse, krahas shfaqjes së mendimit kriminal dhe përgatitjes eventuale për të ardhmen, ata me dashje, kryejnë veprime e mosveprime konkrete dhe të drejtpërdrejta mbi objektin e krimit, me të cilat synojnë (aty për aty) arritjen e qëllimit kriminal, ardhjen e pasojave të dëshiruara prej tyre, pra kryerjen e veprës.

37. Sikurse është arsyetuar më sipër në këtë vendim për kualifikimin e veprës penale të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a), ka rëndësi thelbësore të vërtetohet kryerja, me dashje, e veprimeve apo mosveprimeve, konkrete, për të realizuar, në mënyrë të kundërligjshme, qëllimin e dëshiruar nga autorët e veprës, pikërisht hyrjen (sjelljen) ose daljen (dërgimin) e paligjshëm të narkotikëve nga territori shqiptar ose kalimin e paligjshëm të tyre nëpërmjet territorit shqiptar në atë të shteteve të tjera, kryesisht për të realizuar përfitime të ndryshme për vete ose për të tretë.

38. Prandaj, lidhur me kryerjen e veprës penale apo mbetjen së saj në tentativë, duke pasur parasysh katër mënyrat e kryerjes së veprimit kriminal të trafikimit të narkotikëve, të parashikuara nga neni 283/a i Kodit Penal, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimet unifikuese se:

a) Vepra penale e trafikimit të narkotikëve (neni 283/a), në mënyrën e importimit, quhet e kryer me vërtetimin e rrethanës se lënda narkotike e ka kaluar kufirin tokësor, ajror a detar të Republikës së Shqipërisë, pavarësisht se ende mund të mos ketë mbërritur apo të ketë kaluar në pikat kufitare e doganore, stacionet, portet dhe aeroportet e vendit përfshirë këtu zonat e tyre të tranzitit. Po kështu, vepra penale quhet e kryer

163

pavarësisht rrethanës që, lënda narkotike, pas kalimit të kufirit shtetëror apo edhe të kontrollit policor e doganor, ka mbërritur ose jo tek personi apo destinacioni i dëshiruar nga autorët e veprës në territorin shqiptar.

Nëse lënda narkotike, megjithë veprimet a mosveprimet konkrete të drejtpërdrejta të autorëve të veprës për importimin e saj, nuk e ka kaluar kufirin shtetëror shqiptar, për rrethana që nuk varen nga vullneti i tyre, pavarësisht nga koha e vendi i ndërprerjes së veprimit kriminal, vepra penale kualifikohet si trafikim i narkotikëve në mënyrën e importimit e mbetur në tentativë parashikuar nga nenet 283/a dhe 22 të Kodit Penal.

b) Vepra penale e trafikimit të narkotikëve (neni 283/a), në mënyrën e eksportimit, quhet e kryer me vërtetimin e rrethanës se lënda narkotike ka kaluar kufirin tokësor, ajror a detar të Republikës së Shqipërisë. Po kështu, vepra penale quhet e kryer pavarësisht rrethanës që, lënda narkotike, pas kalimit të kufirit shtetëror apo edhe të kontrollit policor e doganor, i është nënshtruar apo jo kontrollit policor e doganor të shtetit tjetër, nëse ka mbërritur tek personi apo destinacioni i dëshiruar nga autorët e veprës në territorin e atij shteti.

Nëse lënda narkotike, megjithë veprimet a mosveprimet konkrete e të drejtpërdrejta të autorëve të veprës për eksportimin e saj, nuk e ka kaluar kufirin shtetëror shqiptar, për rrethana që nuk varen nga vullneti i tyre, pavarësisht nga koha e vendi i ndërprerjes së veprimit kriminal në territorin shqiptar, vepra penale kualifikohet si trafikim i narkotikëve në mënyrën e eksportimit e mbetur në tentativë, parashikuar nga nenet 283/a dhe 22 të Kodit Penal.

c) Vepra penale e trafikimit të narkotikëve, në mënyrën e tregtimit (ndërkombëtar), sipas rastit dhe natyrës konkrete të veprimit a mosveprimit, quhet e kryer me vërtetimin e rrethanës se lënda narkotike ka kaluar, duke hyrë ose dalë nga kufiri tokësor, ajror a detar i Republikës së Shqipërisë, pavarësisht se ende mund të mos ketë mbërritur apo të ketë kaluar në pikat kufitare e doganore, në stacionet, portet dhe aeroportet e vendit përfshirë këtu zonat e tyre të tranzitit. Po kështu, vepra penale quhet e kryer pavarësisht rrethanës që, lënda narkotike, pas kalimit të kufirit shtetëror apo edhe të kontrollit policor e doganor, ka mbërritur tek personi apo destinacioni i dëshiruar nga autorët e veprës në territorin shqiptar apo të shtetit tjetër.

Nëse lënda narkotike, megjithë veprimet a mosveprimet konkrete e të drejtpërdrejta të autorëve të veprës për tregtimin ndërkombëtar të saj, sipas rastit, nuk ka hyrë apo nuk e ka kaluar kufirin shtetëror shqiptar, për rrethana që nuk varen nga vullneti i tyre, pavarësisht nga koha e vendi i ndërprerjes së veprimit kriminal brenda a jashtë vendit, vepra penale kualifikohet si trafikim i narkotikëve në mënyrën e tregtimit ndërkombëtar e mbetur në tentativë parashikuar nga nenet 283/a dhe 22 të Kodit Penal.

ç) Vepra penale e trafikimit të narkotikëve, në mënyrën e tranzitimit, quhet e kryer me vërtetimin e rrethanës se lënda narkotike, pas hyrjes në territorin shqiptar dhe qëndrimit apo lëvizjes brenda këtij territori, ka kaluar kufirin tokësor, ajror a detar të Republikës së Shqipërisë drejt një shteti tjetër. Po kështu, vepra penale quhet e kryer pavarësisht rrethanës që, lënda narkotike, pas kalimit të kufirit shtetëror shqiptar në shtetin tjetër, i është nënshtruar apo jo kontrollit policor e doganor të atij shteti, nëse ka mbërritur tek personi apo destinacioni i dëshiruar nga autorët e veprës në territorin e atij shteti.

Kur lënda narkotike, e cila ka hyrë më parë në territorin shqiptar, megjithë veprimet a mosveprimet e mëtejshme, konkrete e të drejtpërdrejta, të autorëve të veprës për tranzitimin e saj jashtë këtij territori, nuk e ka kaluar kufirin shtetëror shqiptar, për rrethana që nuk varen nga vullneti i tyre, vepra penale kualifikohet si trafikim i narkotikëve në mënyrën e tranzitimit e mbetur në tentativë parashikuar nga nenet 283/a

164

dhe 22 të Kodit Penal, pavarësisht nga koha e vendi i ndërprerjes së këtij veprimi kriminal brenda territorit shqiptar.

39. Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se, mbështetur në analizën mbi zbatimin e ligjit dhe përfundimet unifikuese të lartpërmendura, pretendimet e parashtruara në rekursin e paraqitur nga i gjykuari Shezai Gega, gjenden të bazuara në ligj, vetëm lidhur me kundërshtimin e vendimit të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda, për sa i përket cilësimit ligjor të veprës penale, pikërisht aty ku pretendohet se ai duhet të deklarohej fajtor për veprën penale të trafikimit të lëndës narkotike të mbetur në tentativë, sipas nenit 283/a/1 e 22 të Kodit Penal. I gjykuari nuk mund të përgjigjet për veprën penale të kryer pasi nuk ka kaluar kufirin shtetëror.

Nga vendimet e dhëna në të dy shkallët e gjykimit rezulton se gjykatat kanë pranuar si të provuar që në pikën kufitare të Kakavijës, gjatë një kontrolli të ushtruar në mjetin motorik në pronësi të së gjykuarit janë gjetur dhe sekuestruar me cilësinë e provës materiale 131 pako të mbështjella me natriban, në brendësi të së cilave kishte lëndë narkotike të llojit Cannabis. Gjithashtu, në përfundim të hetimit gjyqësor, gjykatat kanë pranuar si të provuar se, i gjykuari Shezai Gega, pronar i mjetit motorik ku u gjend lënda narkotike, është autor i kryerjes së veprës penale të trafikimit të narkotikëve sipas nenit 283/a të Kodit Penal.

40. Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se, si gjykata e apelit ashtu edhe ajo e shkallës së parë për krimet e rënda kanë zbatuar gabim ligjin penal material.

Së pari, ndonëse nuk ndryshon kualifikimin ligjor të veprës dhe, nga pikëpamja e anës objektive, janë mënyra të kryerjes së veprës penale të trafikimit të narkotikëve sipas nenit 283/a i Kodit Penal, gjykatat duhet të kishin konkluduar, në mënyrë të shprehur, mbi vetë provat që kishin marrë dhe çmuar prej tyre, se në cilën nga mënyrat e parashikuara nga paragrafi i parë i këtij neni është kryer vepra penale. Kjo i shërben drejtpërdrejt thelbit të gjykimit penal, përcaktimit konkret dhe vërtetimit të fajësisë së të pandehurit për veprën penale që i atribuohet.

Së dyti, duke konkluduar paraprakisht mbi mënyrën e kryerjes së veprës penale të trafikimit të narkotikëve (neni 283/a paragrafi i parë), bazuar në vetë provat e marra dhe rrethanat e faktit të pranuara prej tyre, rrjedhimisht gjykatat mund dhe duhet të konkludonin edhe nëse, në çështjen në gjykim, ndodhen përpara veprës penale të kryer apo të mbetur në tentativë.

41. Bazuar në provat e marra dhe rrethanat e faktit të pranuara si nga Gjykata e Shkallës së Parë ashtu edhe ajo e Apelit për Krime të Rënda, në gjykim ka rezultuar e provuar nga veprimet e mosveprimet e të pandehurit Shezai Gega se, pas sigurimit të lëndës narkotike në vend, ai ka vepruar më tej për arritjen e qëllimit të dërgimit të kësaj lënde narkotike jashtë territorit shqiptar, nëpërmjet pikës kufitare të Kakavijës. Por, duke qenë se lënda narkotike është gjetur e sekuestruar, gjatë një kontrolli të ushtruar në mjetin motorik në pronësi të të gjykuarit në pikën kufitare të Kakavijës, pra pa kaluar përtej kufirit shtetëror shqiptar, atëherë veprimtaria kriminale e tij është ndërprerë, pasojat e dëshiruara prej tij nuk kanë ardhur, për rrethana të pavarura nga vullneti i tij.

Në të tilla rrethana, Kolegjet e Bashkuara, për sa i përket zbatimit të ligjit penal material, çmojnë se vepra penale e kryer nga i pandehuri Shezai Gega duhet të kualifikohet si trafikim i narkotikëve në mënyrën e eksportimit, e mbetur në tentativë, parashikuar nga nenet 283/a, paragrafi i parë dhe 22 të Kodit Penal.

42. Së fundi, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë që, shkaqet e tjera të ngritura në rekurs nuk lidhen me zbatimin e ligjit material e procedural penal në gjykimin e çështjes, por kanë të bëjnë vetëm me çmimin e provave nga gjykatat më të ulëta, që është atribut i gjykatave të faktit dhe jo i gjykatës së ligjit, sikurse është Gjykata e Lartë.

165

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të pikës 2 të nenit 141 të Kushtetutës, të nenit 438 dhe të shkronjës “a” e “b” të pikës 1 të nenit 441 të Kodit të Procedurës Penale, si dhe të shkronjës “a” të nenit 17 të Ligjit nr.8588, datë 15.03.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë”.

V E N D O S Ë N

1. Ndryshimin e vendimit nr.19, datë 25.03.2009 të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë dhe të vendimit nr.10, datë 11.02.2009 të Gjykatës për Krimet e Rënda Tiranë në këtë mënyrë:

Deklarimin fajtor të të pandehurit Shezai Gega për veprën penale të trafikimit të narkotikëve e mbetur në tentativë, parashikuar nga nenet 283/a, paragrafi i parë e neni 22 i Kodit Penal dhe dënimin e tij me 7 (shtatë) vjet e 6 (gjashtë) muaj burgim.

Në zbatim të nenit 406 të Kodit të Procedurës Penale, duke iu zbritur një e treta e dënimit, dënimin e tij përfundimisht me 5 (pesë) vjet burgim.

Lënien në fuqi të vendimit për pjesët e tjera. 2. Unifikimin e praktikës gjyqësore sikurse përcaktohet në këtë vendim.3. Dërgimin për botim në Fletoren Zyrtare të këtij vendimi që njehson praktikën

gjyqësore.

Tiranë, më 24.01.2011

MENDIMI I PAKICËS

Unë, gjyqtari Medi Bici, jam kundër vendimit nr.3, datë 24.01.2011 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë për sa i përket ndryshimit të cilësimit juridik të veprës penale nga ajo e “Trafikimit të narkotikëve”, e parashikuar nga neni 283/a i K.Penal, në veprën penale të trafikimit të narkotikëve e mbetur në tentativë, parashikuar nga neni 283/a-22 i K.Penal (vetëm për pjesën e tentativës), për të cilën është deklaruar fajtor i pandehuri Shezai Gega, prandaj në përputhje me nenin 112/5 të K.Pr.Penale, përpiloj këtë procesverbal përmbledhës me motivet e kundërshtimit të vendimit.

Nga shqyrtimi i çështjes ka rezultuar si më poshtë:Me datë 31.01.2008 rreth orës 07.30 në pikën kufitare të Kakavijës është ushtruar

kontroll në automjetin tip “Volvo” me targa BR 1852 B, i cili drejtohej nga shtetasi Agron Rrushi.

Nga kontrolli ka rezultuar se, në kamion gjendeshin 131 pako të mbështjella me natriban, në të cilat ishin ambalazhuar 160 kg lëndë narkotike e llojit Cannabis-Sativa.

Pas kryerjes së hetimeve paraprake organi i prokurorisë ka pushuar akuzën ndaj shoferit Agron Rrushi dhe ka sjellë për gjykim pronarin e makinës të gjykuarin Shezai Gega, i cili akuzohet për veprën penale të trafikimit të narkotikëve e mbetur në fazën e tentativës, parashikuar nga neni 283/a dhe 22 të K.Penal.

Gjykata e Shkallës së Parë për Krime të Rënda dhe ajo e Apelit për Krime të Rënda e kanë deklaruar fajtor të gjykuarin Shezai Gega për veprën penale të trafikimit të lëndës narkotike (pa tentativën), të parashikuar nga neni 283/a i K.Penal.

166

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë me vendimin e datës 27.10.2010 ka vendosur kalimin e çështjes në Kolegjet e Bashkuara, duke shtruar për zgjidhje çështjet e mëposhtme:

Nëse lënda narkotike e ardhur nga një shtet dhe e destinuar për një shtet tjetër i kapet autorit brenda territorit të shtetit shqiptar a do e bëjë veprën të kualifikuar si trafikim të kryer apo të mbetur në fazën e tentativës?

Nisur nga përmbajtja e nenit 283/a të Kodit Penal, sipas të cilit format e kryerjes janë: importimi, eksportimi, tranzitimi dhe tregtimi në kundërshtim me ligjin i substancave narkotike e ……, cila do të jetë faza e tentativës në kryerjen e kësaj vepre penale në rastin e tranzitimit, ndërkohë që vepra penale konsiderohet e kryer edhe vetëm duke e importuar, eksportuar apo tregtuar?

Ndryshe nga shumica, pakica vlerëson që vepra penale e “Trafikimit të narkotikëve”, parashikuar nga neni 283/a i K.Penal, duke qenë një vepër penale me natyrë ndërkombëtare, nuk njeh kufi, pasi ajo realizohet në territorin e disa shteteve dhe kryhet në katër forma, të cilat janë:

eksportimi, importimi, tregtimi dhe tranzitimi.Gjykata e apelit arsyeton se, lënda narkotike ishte e destinuar të dërgohej në shtetin e

Greqisë, pasi makina që transportonte lëndën narkotike është kapur në pikën doganore të Kavavijës, vend ku ndodhet kufiri shqiptaro-grek.

Kjo provon faktin, që i gjykuari Shezai Gega e ka transportuar lëndën narkotike, nga vendi ku e ka siguruar atë, në një pikë të ndërmjetme, e cila nuk është destinacioni i fundit dhe pikërisht kjo lëvizje e narkotikut në territorin e vendit tonë, për mendimin e pakicës quhet tranzitim.

Sipas vlerësimit të pakicës termi tranzitim ka kuptimin e mëposhtëm:Tranzitimi është dërgimi (transportimi) i ”mallit” nga një pikë fillestare në një pikë

tjetër të ndërmjetme (që nuk është destinacioni i fundit).Transportimi i lëndës narkotike nga vendi ku e ka marrë i gjykuari Shezai Gega dhe

deri në kufi, mendoj që është tranzitim dhe kjo nuk lidhet me faktin që mund të jemi ose jo vend origjine, sepse dalja e narkotikut nga kufijtë shtetëror quhet eksport dhe nuk do të ishte fare e nevojshme që legjislatori të shtonte një formë tjetër të kryerjes së veprës penale, atë të tranzitimit, kur mjaftonte eksportimi i lëndës narkotike, në mënyrë që subjekti i veprës penale të kishte përgjegjësi penale.

Arsyeja e vetme që legjislatori ka parashikuar tranzitimin si një nga katër format e kryerjes së veprës penale të trafikimit të narkotikëve ka qenë fakti se do të mbeteshin pa u ndëshkuar trafikantët që lëviznin lëndën narkotike brenda vendit.

Vlerësimi im është, se mjafton të provohet fakti që lënda narkotike është e destinuar për jashtë shtetit dhe subjekti i veprës penale të transportojë atë nga një vend në një vend tjetër, i cili nuk është destinacioni i fundit, në mënyrë që ai të përgjigjet për formën e tranzitimit, sepse përndryshe do të ishim përpara veprës penale, të parashikuar nga neni 283 i K.Penal (forma e mbajtjes).

Nga mënyra se si është formuluar dispozita ligjore e parashikuar nga neni 283/ a të K.Penal, kuptohet me lehtësi se ajo është përshtatur me Konventën e Kombeve të Bashkuara Kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar (Konventa e Palermos), e ratifikuar nga Parlamenti ynë me ligjin nr.8920, datë 11.07.2002.

Në nenin 1 të kësaj Konvente thuhet:Qëllimi i kësaj Konvente është të nxisë bashkëpunimin, për të parandaluar dhe luftuar

efektivisht krimin e organizuar ndërkombëtar.Jam i mendimit që vendimi i marrë nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë nuk

e pasqyron frymën që përçon kjo Konventë tek vendet pjesëmarrëse në të, e cila është lufta e përbashkët për të ndaluar dhe luftuar me efektivitet krimin e organizuar ndërkombëtar.

167

Në vendimin e gjykatës, kjo Konventë përmendet shkarazi vetëm një herë si Konventa e Palermos, pa u bërë asnjë referim në të, çka tregon që megjithëse po bëhen afro 10 vjet nga ratifikimi i këtij akti ndërkombëtar, akoma praktika gjyqësore ka vështirësi në implementimin e saj, duke mos u kuptuar drejtë zinxhiri i lidhjes së krimit të organizuar dhe lufta kundër tij, të cilat nuk mund të realizohen me prerjen e hallkave të veçanta, por me shkatërrimin e gjithë zinxhirit të krimit.

Nëse do të dënohen anëtarët e grupeve të organizuara kriminale për vepra penale të mbetura në tentativë, atëherë si do ta justifikonim lëvizjen e narkotrafikut nga një vend i lindjes së largët drejt vendit tonë, siç është rasti i trafikut të heroinës, ose nga një vend i Amerikës së Jugut drejt vendit tonë, siç është rasti i kokainës.

Është e rëndësishme të theksohet se me Ligjin 8722, datë 26.12.2000 vendi ynë ka ratifikuar Konventën e Kombeve të Bashkuara Kundër Trafikut të Paligjshëm të Drogave Narkotike dhe Lëndëve Psikotrope, e cila në nenin 1 të saj thotë:

“Shtet tranzit” nënkupton një shtet nëpër territorin e të cilit kalojnë droga narkotike, lëndë psikotrope dhe lëndë të paligjshme të parashikuara në tabelën I dhe tabelën II, territori i të cilit nuk është as vendi i origjinës as vendi i destinacionit të tyre.

Vlerësimi i pakicës është se në rastin trafikimit të heroinës dhe të kokainës territori i vendit tonë nuk është vend origjine, pasi këto lëndë narkotike nuk mund të prodhohen në Shqipëri, prandaj kur vendi ynë nuk është destinacioni i fundit, atëhere kalimi i këtyre drogave nëpër territorin e vendit tonë do të ishte tranzitim.

Ndryshe qëndron puna në rastin në gjykim, kur lënda narkotike është e llojit Cannabis Sativa, ku vendi ynë mund të jetë edhe vend origjine, pasi kjo lëndë narkotike kultivohet në mënyrë të paligjshme në disa pjesë të territorit të Shqipërisë, megjithë luftën që bëjnë strukturat e posaçme të shtetit për eliminimin e këtij fenomeni.

Duke qenë vend origjine nuk mund të konsiderohemi shtet tranzit sipas përcaktimit të Konventës, prandaj lind pyetja se lëvizja e Cannabis Sativës nga vendi ku është prodhuar e deri në kufirin ku është kapur çfarë duhet konsideruar?

Mendimi i pakicës është që kjo lëvizje e lëndës narkotike duhet të konsiderohet tranzitim, sepse përndryshe kjo formë e veprës penale nuk duhej të ishte parashikuar në ligj, pasi ajo nuk mund të zbatohej asnjëherë dhe veprimtaria kriminale e subjektit të krimit nga momenti i shtënies në dorë të lëndës narkotike dhe dërgimi i saj deri në pikën kufitare ku është kapur do të mbetej e pa dënuar, gjë e cila do të ishte e padrejtë.

Pakica ka mendimin se, vetëm në dy raste tranzitimi mbetet në tentativë, të cilat janë:1. Kur lënda narkotike importohet nga jashtë dhe subjekti i veprës penale, i cili

nuk ka marrë pjesë në importim, kapet ose zbulohet në momentin që merr në dorëzim lëndën narkotike, por pa filluar lëvizjen e saj nëpër territorin shqiptar me qëllim dërgimin e saj në një vend tjetër.

2. Kur lënda narkotike është prodhuar në vend (Shqipëria është vendi i origjinës), subjekti i veprës penale kapet ose zbulohet në momentin që merr në dorëzim lëndën narkotike me qëllim për ta transportuar atë drejt kufirit të shtetit tjetër, por pa marrë pjesë në eksportin e saj.

Dy rastet e përmendura më sipër kam mendimin se vlejnë vetëm për bashkëpunimin e thjeshtë, ose në rastin kur vepra penale kryhet nga një person i vetëm, gjë e cila në praktikë është mjaft e vështirë të ndodhë, pasi këto vepra penale zakonisht kryhen nga organizatat kriminale dhe grupet e strukturuara kriminale, anëtarët e të cilave në bazë të nenit 28/6 të K.Penal kanë përgjegjësi për të gjitha veprat penale që kryen organizata ose grupi i strukturuar kriminal, prandaj është shumë e vështirë që të thuhet se veprat penale me natyrë të tillë mbeten të tentativë.

168

Për të gjitha këto që u thanë më sipër, jam i mendimit që vendimi nr.19, datë 25.03.2009 i Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda është i bazuar në ligj dhe duhej të lihej në fuqi, prandaj vota ime është kundër vendimit nr.3, datë 24.01.2011 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Medi Bici

169


VENDIM

NЁ EMЁR TЁ REPUBLIKЁS

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë të përbërë nga:

Shpresa Beçaj KryesueseBesnik Imeraj AnëtarGani Dizdari Anëtar Ardian Dvorani Anëtar Fatos Lulo Anëtar Ardian Nuni Anëtar Arjana Fullani Anëtare Evelina Qirjako Anëtare Guxim Zenelaj Anëtar Majlinda Andrea AnëtareAndi Çeliku Anëtar Aleksandër Muskaj Anëtar Mirela Fana Anëtare Medi Bici Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 15.04.2011 morën në shqyrtim çështjen penale nr.7/6 me palë:

I GJYKUAR: ADRIAN QIQI, i dtl. 16.05.1979

A K U Z U A R:

Për kryerjen e veprës penale të “Vrasjes me dashje” në bashkëpunim,

parashikuar nga nenet 76 e 25 të K.Penal.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr.1372, datë 26.11.2007, ka vendosur:

Deklarimin fajtor të Adrian Jorgo Qiqi për kryerjen e veprës penale të “Vrasjes me dashje” në bashkëpunim, bazuar në nenet 76 e 25 të K.Penal dhe dënimin e tij me 16 vjet burgim.Në zbatim të nenit 51 të K.Penal, dënimin përfundimtar të të pandehurit Adrian Qiqi me 8 (tetë) vjet burgim. Vuajtja e dënimit për të pandehurin Adrian Qiqi të fillojë nga dita e ndalimit datë 11.08.2006 dhe të kryhet në burg të sigurisë së lartë.Prova materiale: Gëzhoja me përmasa 24 mm dhe diametër 7.62 mm, e cila mbahet në kartotekën balistike, të asgjësohet.

Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr.242, datë 16.04.2008, ka vendosur: Lënien në fuqi të vendimit nr.1372, datë 26.11.2007 të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë.

170

Kundër vendimit nr.242, datë 16.04.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë ka ushtruar rekurs i gjykuari Adrian Qiqi, i cili parashtron këto shkaqe:

- Vendimet penale janë bazuar në prova të cilat janë deklaruar absolutisht të pavlefshme dhe të papërdorshme.

- Në seancën e datës 08.10.2007 gjykata e rrethit, me vendim të ndërmjetëm, ka vendosur “Pavlefshmërinë e të gjitha akteve dhe veprimeve hetimore të sjella me fashikullin për gjykim nga ana e akuzës”.

- Deklarimi i dëshmitarit Vasil Cavo është bërë në kundërshtim me ligjin.- Kemi kërkuar ballafaqimin e dëshmitarëve Ilir Surreli dhe Fatmir Koci me vëllain e

viktimës, por gjykata e apelit nuk e mori parasysh.- Tërësia e veprimeve hetimore është kryer tërësisht jashtë afatit ligjor të hetimit.- Prokuroria, por edhe gjykata, janë kontradiktore në momentin që pranojnë se vrasja

është kryer në bashkëpunim me një person të paidentifikuar me emrin Bledar.- Nuk mund të ketë bashkëpunim pa marrëveshje dhe në këtë rast, edhe duke ju referuar

qëndrimeve të mbajtura nga Kolegji Penal (vendimi nr.494, datë 05.11.2008 dhe vendimi nr.76, datë 09.02.2005), vepra nuk mund të cilësohet si vrasje në bashkëpunim.

- Dëshmitarët okularë kanë pohuar para gjykatës se nuk kanë parë njeri të dalë nga makina e viktimës.

- Ardian Qiqi nuk i është fshehur asnjëherë në 10 vjet organeve të drejtësisë.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendim të marrë në seancën gjyqësore të datës 30.06.2010 ka vendosur:

Kalimin e çështjes penale në ngarkim të të gjykuarit Adrian Qiqi për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin e praktikës gjyqësore, lidhur me çështjen e cilësimit të veprës penale si të kryer në bashkëpunim.

Çështjet e shtruara për diskutim para Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë janë:

1. Nëse provohet se vepra penale është kryer nga dy ose më shumë persona, prej të cilëve vetëm njëri është identifikuar, a do të kualifikohet vepra e kryer në bashkëpunim pa u identifikuar personi i dytë, apo personat e tjerë nëse janë disa.? Në lidhje me identifikimin e bashkëpunëtorit duhet të mbahet parasysh fakti nëse është ai i përgjegjshëm para ligjit për shkak të moshës, apo gjëndjes mendore.

2. A do të cilësohet vepra penale e kryer në bashkëpunim nëse nga organi i akuzës, për shkak të mos identifikimit të bashkëpunëtorit, nuk është ngritur akuzë ndaj ndonjë personi tjetër apo nuk është vendosur veçimi i çështjes.

KOLEGJET E BASHKUARA TЁ GJYKATЁS SЁ LARTЁ

pasi dëgjuan relatorët Shpresa Beçaj dhe Besnik Imeraj; Prokurorin Artur Selmani, që kërkoi lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Apelit Tiranë; Av.Koli Bele, që kërkoi prishjen e dy vendimeve dhe deklarimin e pafajshëm të të gjykuarit ose pushimin e çështjes në ngarkim të tij; dhe si shqyrtuan në tërësi çështjen,

V Ё R E J N Ё

Prokuroria e Rrethit Gjyqësor Tiranë ka paraqitur për gjykim proçedimin penal nr.414, datë 08.04.1997 në ngarkim të të pandehurit Adrian Qiqi, i akuzuar për kryerjen e veprës penale të “vrasjes me dashje” në bashkëpunim, parashikuar nga nenet 76 e 25 të K.Penal.

171

Gjykatat e faktit, në përfundim të shqyrtimit gjyqësor, kanë pranuar këto rrethana të ngjarjes:

Në datën 02.04.1997, në Rrugën “At Nikolla”, Tiranë, është vrarë me armë zjarri në makinën e tij shtetasi Odhisea Vasil Çavo, banor i qytetit të Tiranës.

Në këtë datë, Odhisea dhe vëllai i tij, Aleksandër Çavo, ndodheshin në afërsi të banesës së tyre, në bodrumin poshtë pallatit që ata e përdornin për të mbajtur sende të ndryshme dhe veglat e makinës. Ndërkohë që vëllezërit ishin në bodrum, aty kanë ardhur Adrian Qiqi (të cilin e njihnin pasi është rritur në atë lagje) dhe një shok i tij, i panjohur për vëllezërit Çavo. Adriani ua ka prezantuar me emrin Bledar.

Adriani u ka kërkuar ujë për të pirë. Pasi i kanë dhënë ujë, Adriani së bashku me shokun e tij janë larguar, ndërsa Odhisea me Aleksandrin janë ngjitur në banesën e tyre.

Kur dy vëllezërit ndodheshin në banesë, nga një fqinj janë njoftuar se makinën ja kishin hapur dy djem. Odhisea ka zbritur poshtë pas pak minutash. Pas tij ka zbritur edhe Aleksandri, i cili nuk e ka gjetur as makinën tip “Opel Record” dhe as Odhisenë. Aleksandri ka mësuar që vëllai i tij, Odhisea, ishte larguar me makinën e tij së bashku me Adrian Qiqin.

Aleksandri ka filluar ndjekjen e tyre me makinën e fqinjit Fatmir Koçi, e cila drejtohej nga Fatmiri, i shoqëruar edhe nga fqinji tjetër Ilir Surreli. Aleksandri ka qëndruar në sediljen e parë të makinës.

Duke ecur nëpër rrugën “Mihal Grameno” ata kanë parë autoveturën e Odhiseas dhe e kanë ndjekur atë në largësi shikimi. Kanë vënë re që makina ka shkuar deri tek lokali i babait të Adrian Qiqit, Jorgo Qiqi, që ndodhej në oborrin e Q.S.U.T. “Nënë Tereza” Tiranë. Nga makina ka dalë Adrian Qiqi dhe ka hyrë brenda në lokal.

Aleksandri ka zbritur nga makina, e cila ndodhej disa metra larg makinës tjetër dhe e ka pyetur të vëllanë se çfarë po ndodhte, por, Odhisea i ka thënë: “ik në shtëpi se do marr atë që më kanë marrë dhe do kthehem”.

Pas kësaj bisede të shkurtër, Aleksandri ka hipur përsëri në makinën me të cilën i kishte ndjekur të vëllain dhe të gjykuarin Ardian Qiqi dhe ka qëndruar në pritje.

Në veturën “Opel Rekord” të Odhisese ka hipur sërish Adrian Qiqi dhe janë larguar, ndërsa Aleksandri ka vazhduar t’i ndjekë nga pas me autoveturë.

Drejtimi i lëvizjes ka qenë në Rrugën “Bardhyl” që është segment i Unazës, mandej në Rrugën “Hoxha Tahsim”. Këtu, makina “Opel Rekord” ka ndaluar para një banese, për të cilën dëshmitari Aleksandër Çavo ka shpjeguar se kishte nr.206.

I gjykuari Ardian Qiqi ka zbritur nga makina, ka hyrë në këtë banesë dhe ka dalë pas pak minutash i shoqëruar nga personi tjetër, që pak më parë, tek bodrumi poshtë shtëpisë së tyre, e kishte prezantuar me emrin Bledar.

Më pas vetura “Opel Rekord” ka ecur nëpër rrugica deri në Rrugicën “At Nikolla”. Sapo vetura “Opel Rekord” ka hyrë në rrugicë dhe ka ecur për disa metra, kur ishte pothuaj në mes të saj, është dëgjuar një krismë.

Në këto çaste, në të njëjtën rrugicë ka hyrë edhe vetura në të cilën ishin Aleksandri së bashku me dy fqinjët e tij. Nga vetura “Opel Rekord”, që tashmë ishte e ndaluar, dëshmitari Aleksandër Çavo ka parë që kanë dalë i gjykuari Adrian Qiqi dhe shoku i tij me emrin Bledar, të cilët janë larguar me vrap në drejtim të kundërt me makinën tjetër.

Kur kanë shkuar tek makina, Aleksandri dhe dy fqinjët e tij kanë vënë re që Odhisea ishte i rënë përmbys mbi timon, i vdekur. Ai kishte një plagë me armë zjarri në faqen e djathtë.

Pasi kanë krijuar bindjen mbi bazën e çmuarjes së provave të shqyrtuara në gjykim, gjykatat e faktit kanë deklaruar fajtor dhe dënuar të gjykuarin për veprën penale të vrasjes së kryer në bashkëpunim.

172

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, duke konstatuar se lidhur me çmuarjen dhe vlerësimin e provave gjykatat e faktit kanë zbatuar drejt kërkesat e nenit 152 dhe 380 të K.Pr.Penale, pasi në marrjen e vendimit për të gjykuarin Qiqi kanë përdorur vetëm prova të cilat janë verifikuar në shqyrtimin gjyqësor dhe bindjen e kanë krijuar pa i dhënë vlerë të paracaktuar asnjë prove, e gjejnë të bazuar në ligj vendimin e gjykatave lidhur me fajësinë e të gjykuarit Ardian Qiqi.

Lidhur me faktin përse vepra penale e kryer nga i gjykuari duhet të kualifikohet edhe sipas dispozitës së nenit 25 të K.Penal si dhe për t’i dhënë përgjigje pyetjeve të shtruara për unifikimin e praktikës gjyqësore, Kolegjet e Bashkuara çmojnë se më parë duhet të bëhet një intepretim i zgjeruar i veprës penale, përgjegjësisë penale dhe kuptimit të bashkëpunimit sipas Kodit tonë Penal.

Sipas dispozitës së nenit 25 të K.Penal, bashkëpunim konsiderohet kryerja e veprës penale nga dy ose më shumë persona me marrëveshje ndërmjet tyre. Në çështjen objekt shqyrtimi, nga pikëpamja e anës objektive, sikurse kanë pranuar të dyja gjykatat, rezulton e provuar se vepra penale është kryer në bashkëpunim mes të gjykuarit Ardian Qiqi dhe një personi tjetër të paidentifikuar për të cilin çështja, sipas nenit 326 të K.Pr.Penale, është pezulluar dhe organi i prokurorisë ushtron veprimtarinë e tij të mëtejshme proceduriale për identifikimin e personit të dyshuar.

Pra, vepra është kryer me më shumë se një person, që në kuptim të nenit 25 të K.Penal, ajo është kryer në bashkëpunim mes të gjykuarit dhe një tjetër personi, aktualisht të paidentifikuar.

Sipas ligjit dhe doktrinës së të drejtës penale, që të ndodhemi përpara figurës së veprës penale për efekte të përgjegjësisë penale kërkohet verifikimi i bashkëekzistencës së katër elementeve të veprës penale, që janë: objekti, subjekti, ana objektive dhe ana subjektive.

Pra, së pari duhet të ekzistojë nga pikëpamja materiale vepra penale, të jetë cënuar një marrëdhënie shoqërore e mbrojtur nga ligji penal, duke ardhur objektivisht një pasojë kriminale nga veprimi ose mosveprimi shoqërisht i rrezikshëm. Në rastin konkret është provuar se shtetasi Odhisea Çavo është vrarë në rrethanat që kanë pranuar gjykatat.

Së dyti, për të patur figurën e veprës penale, kërkohet që fakti kriminal të jetë pasojë e një veprimi ose mos veprimi të kundërligjshëm, të dënueshëm penalisht të personit që ka kryer veprën penale. Identifikimi i personit, subjektit të veprës penale, ka rëndësi për të përcaktuar në radhë të parë se kush e ka kryer veprën penale dhe në radhë të dytë për të verifikuar nëse sipas ligjit përgjigjet penalisht për këtë vepër apo përjashtohet nga ajo duke mbetur përgjegjësitë e tjera ligjore jo penale. Në rastin në shqyrtim është provuar se subjekt i kësaj vepre penale janë i gjykuari Ardian Qiqi dhe një person tjetër aktualisht i paidentifikuar.

Së treti, e rëndësishme për përcaktimin e figurës së veprës penale është mënyra se si ajo është kryer, mekanizmi i ndodhjes së ngjarjes, provueshmëria e veprimeve apo mosveprimeve me pasoja penale të subjektit apo subjekteve që e kanë kryer atë. Nga kjo pikëpamje, nga gjykimi i çështjes ka rezultuar e provuar se i gjykuari së bashku me një person të paidentifikuar, e kanë marrë me forcë viktimën me automjetin e tij dhe më pas e kanë qëlluar me armë zjarri duke i shkaktuar vdekjen.

Së katërti, shkaku/shkaqet apo motivet që kanë çuar në kryerjen e veprës penale janë të rëndësishme për të përcaktuar ndër të tjera edhe vetë figurën e veprës penale si edhe për të përcaktuar nga pikëpamja materiale dispozitën konkrete për të cilën duhet të përgjigjen personat që kanë kryer veprën penale.

173

Edhe në këtë këndvështrim, sipas vendimeve të të dyja gjykatave të faktit ka rezultuar e provuar se i gjykuari, së bashku me një person tjetër akoma të paidentifikuar, e kanë kryer veprën për shkak të një detyrimi që viktima ka patur ndaj të gjykuarit.

Nga kjo analizë e përmbledhur e elementeve të domosdoshëm të figurës së veprës penale rezultojnë të drejta vendimet e të dyja gjykatave përsa i përket faktit kriminal të ndodhur dhe përgjegjësisë penale për të gjykuarin Ardian Qiqi.

E diskutueshme në këtë çështje që ka çuar edhe në nevojën për unfikimin e praktikës gjyqësore është nëse për efekte të cilësimit juridik të saj, ajo është kryer në bashkëpunim apo jo, në kushtet kur njëri nga bashkëpunëtorët nuk është i identifikuar. Të dyja gjykatat kanë pranuar se edhe në këto kushte vepra penale duhet të kualifikohet e kryer në bashkëpunim mes të gjykuarit Ardian Qiqi dhe personit ende të paidentifikuar.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë edhe këtë përfundim të të dyja gjykatave të faktit e gjejnë të bazuar ligjërisht e për pasojë çmojnë se vendimet e tyre janë të drejta dhe të pa cënueshme nga pikëpamja e zbatimit të ligjit.

Megjithatë, qëndrimet e ndryshme të mbajtura nga gjykatat çojnë në nevojën e interpretimit të unifikuar të praktikës gjyqësore nga Kolegjet e Bashkuara, me qëllim stabilizimin e mendimit juridik dhe të praktikës gjyqësore për të ardhmen në lidhje me kuptimin e bashkëpunimit në një vepër penale.

Ashtu sikurse u arsyetua më sipër, për t’u ndodhur përpara figurës së veprës penale duhet të bashkekzistojnë të katër elementet e saj, por nëse ajo është kryer nga një apo më shumë persona, kjo s’ka të bëjë me vetë ekzistencën e veprës (e cila qëndron që në momentin e verifikimit të katër elementeve të saj), por me rrethanat dhe rrezikshmërinë shoqërore të saj.

Kodi ynë Penal institutin e bashkëpunimit e ka parashikuar në dy forma të ndryshme, nëpërmjet kualifikimit të cilësuar të vetë veprës penale, ose me konsiderimin e saj të kryer në rrethana rënduese në kuptim të nenit 50/gj të tij.

Në këtë drejtim, që dispozita e nenit 25 e K.Penal të gjejë zbatim, kërkohet bashkekzistenca e dy elementeve të rëndësishëm: - e para, që vepra të jetë kryer nga dy ose më shumë persona dhe - e dyta, që kjo vepër të jetë kryer në marrëveshje ndërmjet tyre.

Sikurse u analizua më sipër, nga pikëpamja e anës objektive kërkohet që vepra penale të jetë kryer nga jo më pak se dy persona, pra të provohet që në kryerjen e saj të kenë marrë pjesë më shumë se një person, pavarësisht rolit dhe veprimeve të kryera nga secili prej tyre, të cilat çmohen dhe përcaktohen nga gjykatat e faktit referuar rrethanave të faktit, në përputhje me parashikimet e nenit 26 të Kodit Penal.

Nga pikëpamja e anës subjektive kërkohet gjithashtu marrëveshja e këtyre personave në kryerjen e veprës penale.

Shtrohet pyetja, nëse mund të ketë marrëveshje në kuptim të kësaj dispozite ndërmjet një personi që ka përgjegjësi penale sipas ligjit dhe një personi tjetër, i cili në momentin e gjykimit mbetet i paidentifikuar, apo për shkak të moshës ose paaftësisë së tij mendore nuk mban përgjegjësi penale.

Për t’i dhënë përgjigje sa më sipër, si dhe për të arritur në konkluzionet unifikuese, ndër të tjera Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë mbajnë parasysh një nga parimet themelore të së drejtës penale, atë të autonomisë së përgjegjësisë, quajtur ndryshe edhe si parimi i përgjegjësisë personale të personit që kryen vepër penale.

Sipas këtij parimi, çdo person mban përgjegjësi sipas ligjit penal për veprimet e paligjshme të kryera nga ana e tij në kufijtë e fajit të vet, kjo pavarësisht rrethanave në të cilat është kryer vepra penale.

Kolegjet e Bashkuara theksojnë se parimi i autonomisë së përgjegjësisë shfaqet në bashkëpunimin e dy ose më shumë personave në kryerjen e veprës penale në formën e dhënies të secilit prej tyre të një kontributi material ose moral në kryerjen e veprës penale. Në

174

këtë drejtim doktrina ka pranuar se për të qenë në kushtet e bashkëpunimit, «… mjafton që pjesëmarrësi të ketë influencë mbi një detaj të veprimit kriminal të ndërmarrë, qoftë lidhur me të mirën apo të drejtën e mbrojtur, qoftë lidhur me planin organizues …» Në këtë logjikë përfshihen si veprimet ex ante, ashtu edhe ato ex post të autorit në kryerjen e veprës penale, me kushtin që të kenë ndikuar apo të kenë synuar pasojën kriminale.

Dallimi mes aplikimit të parimit të autonomisë së përgjegjësisë në veprat penale me një autor të vetëm, nga ato të kryera në bashkëpunim, qëndron në faktin se në rastin e parë autori duhet të ketë kryer edhe materialisht veprën penale, ndërsa në rastin e bashkëpunimit mjafton edhe që ai të ketë lehtësuar kryerjen e veprës penale nga persona të tjerë.

Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se ana subjektive është një nga komponentet strukturore të institutit të bashkëpunimit, i cili kërkon si element të domosdoshëm ekzistencën e një marrëveshjeje për kryerjen e veprës penale.

Në përcaktimin e kushteve të marrëveshjes për kryerjen e veprës penale në bashkëpunim, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se ana subjektive në kryerjen e veprës penale në bashkëpunim konsiston në dy elemente: - ndërgjegjia dhe vullneti i personit për të kryer veprën penale dhe - vullneti për të bashkëpunuar me persona të tjerë për kryerjen e saj.

Që një vepër penale të konsiderohet e kryer në bashkëpunim ekzistenca e një marrëveshjeje paraprake në kryerjen e saj nuk është e domosdoshme, por mjafton edhe marrëveshja e paparashikuar, e cila mund të shfaqet gjatë kryerjes së veprës penale, me kushtin që secili prej autorëve të jetë i ndërgjegjshëm për veprimet e të tjerëve.

Lidhur me kushtet që duhet të plotësojë marrëveshja mes dy ose më shumë personave për të kryer veprën penale në mënyrë që të ndodhemi përpara institutit të bashkëpunimit, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se mes marrëveshjes në kuptimin e ligjit civil dhe marrëveshjes në kuptimin e ligjit penal, ekziston një dallim esencial dhe se ligji penal zbaton një standard të ndryshëm nga ai civil lidhur me kuptimin e marrëveshjes.

Në këtë drejtim, Kolegjet e Bashkuara theksojnë, se në kuptimin e të drejtës civile, marrëveshja përbën një veprim juridik që, sipas nenit 189 të Kodit Civil, përkufizohet si: “... shfaqja e ligjshme e vullnetit të personit fizik ose juridik që synon të krijojë, të ndryshojë, ose të shuajë të drejta ose detyrime civile”.

Duke qenë një formë e ligjshme e shprehjes së vullnetit, në të drejtën civile, një nga elementet e domosdoshëm për vlefshmërinë e marrëveshjes është edhe zotësia e plotë për të vepruar e personave (me përjashtim të një kategorie të caktuar veprimesh të përcaktuara në nenet 7 dhe 8 të Kodit Civil, të cilat mund të kryhen edhe nga personi pa zotësi për të vepruar ose personi me zotësi të të vepruar1). Neni 92/c i Kodit Civil parashikon si pasojë të mosekzistencës së këtij elementi pavlefshmërinë absolute.

Ndërkaq, kuptimi i marrëveshjes, sipas nenit 25 të Kodit Penal, është krejtësisht i ndryshëm nga sa më sipër. Kuptimi i marrëveshjes në të drejtën penale, ndryshe nga e drejta civile, lidhet me shprehjen e vullnetit të dy ose më shumë personave për të kryer një veprim të paligjshëm dhe ligjërisht të dënueshëm. Kjo shprehje vullneti mund t’i paraprijë veprës penale, ose të jetë e atëçastshme.

Duke qenë një formë e shfaqjes së vullnetit për të kryer një veprim të paligjshëm, marrëveshja për të kryer një vepër penale nuk i nënshtrohet kushteve të vlefshmërisë që duhet

11. Sipas nenit 10 te Kodit Civil “Personi madhor, që për shkak sëmundjeje psiqike ose zhvillimi të metë mendor, është tërësisht ose pjesërisht i pazoti të kujdeset për punët e tij, mund t’i hiqet ose kufizohet zotësia për të kryer veprime juridike me vendim të gjykatës”. Në këto raste personit që me vendim gjykate i është hequr zotësia për të vepruar barazohet me të miturin nën katërmbëdhjetë vjeç, ndërsa personi që me vendim gjykate i është kufizuar zotësia për të vepruar barazohet me te miturin mbi katërmbëdhjetë vjeç.

175

të plotësojë marrëveshja si një veprim juridik në të drejtën civile. I vetmi kusht për pranimin e saj është të provuarit se mes autorëve ka ekzistuar një marrëveshje për kryerjen e veprës penale.

Cilësitë personale që mund të kenë eventualisht një apo disa nga autorët e veprës penale, si mosha e mitur, mungesa e përgjegjshmërisë mendore, etj., janë elemente që shërbejnë për përjashtimin e tyre nga përgjegjësia penale, por nuk cënojnë marrëveshjen e arritur për kryerjen e veprës penale.

Ndryshe nga ligji civil, Kodi Penal në dispozitat e tij nuk ka parashikuar asnjë kusht që duhet të plotësojë marrëveshja mes autorëve të veprës penale sipas nenit 25 të tij. Kjo pasi në nenet 12 dhe 17 të tij, Kodi Penal, duke përcaktuar rastet e përjashtimit nga përgjegjësia penale, indirekt ka përcaktuar edhe pasojat që vijnë në rastet kur vepra penale kryhet nga një person i mitur apo i paqëndrueshëm mendërisht. Në secilin nga këto raste vepra penale gjithsesi ekziston, por cilësitë e veçanta të personit bëjnë që ai të përjashtohet nga përgjegjësia penale apo t’i ulet dënimi.

Për rrjedhojë edhe marrëveshja e arritur për të kryer një vepër penale në bashkëpunim me një person që nuk mban përgjegjësi penale ekziston, por cilësitë e njërit apo disa prej autorëve, bazuar po në parimin e autonomisë së përgjegjësisë, nëse është rasti, mund të bëjnë që personi konkret të përjashtohet nga përgjegjësia penale apo të përfitojë lehtësi që ligji parashikon.

Duke parashikuar parimin e autonomisë së përgjegjësisë si një nga parimet themelore të së drejtës penale, ligjvënësi ka dashur të përjashtojë mundësinë që njëri autor i veprës penale të përfitojë nga cilësitë e autorit tjetër. Kjo është edhe arsyeja pse si kusht i vetëm për ekzistencën e marrëveshjes, sipas nenit 25 të Kodit Penal, mjafton vullneti i autorëve për të kryer veprën penale. Çdo rrethanë tjetër e faktit mund të ndikojë në përjashtimin apo llojin dhe masën e dënimit të secilit prej autorëve, por nuk cënon marrëveshjen e tyre si element i bashkëpunimit, gjë që merr përgjigje rast pas rasti sipas rrethanave të provuara të kryerjes së veprës penale.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se që të ndodhemi në kushtet e bashkëpunimit duhet të bashkekzistojnë si kushte sine qua non:

1. dy ose më shumë subjekte (pluralitet personash);2. realizimi i faktit kriminal në të gjithë elementet e tij materiale;3. dhënia e një kontributi rilevant në kryerjen e veprës penale nga secili prej

bashkëpunëtorëve;4. ana subjektive, të paktën në formën e saj minimale, që është dijenia e të paktën

njërit prej bashkëpunëtorëve për të bashkëpunuar me të tjerët në kryerjen e faktit kriminal.Kolegjet e Bashkuara theksojnë se karakteristikë e veprës penale të kryer në

bashkëpunim është uniteti i anës subjektive të veprës penale të kryer në bashkëpunim. Megjithatë, Kolegjet e Bashkuara vërejnë se, megjithëse përgjegjësia penale është e njëjtë për të gjithë autorët e veprës, shkalla e tyre e përgjegjësisë ndryshon në varësi të veprimeve apo mosveprimeve të tyre konkrete, për të cilat ata përgjigjen personalisht. Kjo pasi, si në rastin kur vepra penale kryhet nga një person i vetëm, ashtu edhe në rastin e bashkëpunimit, në të drejtën penale gjen zbatim parimi i përgjegjësisë personale, duke bërë që për secilin prej bashkëpunëtorëve të verifikohen më vete ekzistenca e elementeve objektive dhe subjektive të figurës së veprës penale, pavarësisht rolit të tyre në realizimin e saj sipas nenit 27 të K.Penal.

Verifikimi i katër elementeve të mësipërm bën që vepra penale të cilësohet e kryer në bashkëpunim, pavarësisht rolit që ka kryer secili prej bashkëpunëtorëve në realizimin e veprës penale me veprimet apo mosveprimet e tij dhe pavarësisht përgjegjësisë penale që ai

176

mban për këto veprime a mosveprime, përcaktimi i të cilave i takon rrethanave të faktit të provuara në gjykim. Në cilësimin juridik të veprës penale, marrja e cilësisë së bashkëpunëtorit në kryerjen e një vepre penale ekziston që në momentin që plotësohen kushtet e sipërpërmendura dhe qëndron e pavarur nga fakti nëse njëri prej bashkëpunëtorëve është ose jo person që mban përgjegjësi penale.

Sa më sipër çon në përfundimin se secili prej bashkëpunëtorëve në veprën penale mban përgjegjësi penale për veprën konkrete, të kryer në bashkëpunim, pavarësisht karakteristikave subjektive që mund të kenë bashkëpunëtorët e tjerë.

Kështu, mund të ndodhë që njëri nga subjektet e veprës penale të jetë bashkëpunëtor në veprën penale dhe në të njëjtën kohë të jetë person i padënueshëm nga ligji penal, për shkak se nuk mban përgjegjësi penale sipas dispozitave në fuqi, për shkak të cilësive të tij subjektive.

Lidhur me këtë çështje legjislacionet e huaja mbajnë dy qëndrime të ndryshme: legjislacionet e disa vendeve, si ai italian dhe grek, kanë parashikuar shprehimisht rastin e përjashtimit nga përgjegjësia penale të njërit prej bashkëpunëtorëve si një rrethanë që nuk përjashton cilësimin e veprës në bashkëpunim edhe për bashkëpunëtorin/bashkëpunëtorët e tjerë (shih p.sh. nenet 112 dhe 119 të K.Penal italian dhe neni 45 e 49 i K.Penal grek), ndërsa legjislacione si ai gjerman (ku dhe është prezantuar teoria e “autorit ndërmjetës” - ai që përdor ose shtyn një person që nuk mban përgjegjësi penale në kryerjen e një vepre penale), nuk përmbajnë këto parashikime. Në këtë situatë të dytë, vetë ligji parashikon shtytjen apo “përdorjen” e një personi që nuk mban përgjegjësi penale, kur këto cilësi njihen nga personi që i shfrytëzon, në dispozita të veçanta, ç’ka bëjnë që vepra penale të cilësohet sipas këtyre dispozitave. Ndërkohë legjislacioni ynë, duke mos e përmbajtur dispozita konkrete, nuk ka zgjedhur në mënyrë të qartë asnjërën nga këto situata, ç’ka ka çuar në zbatimin e ndryshëm të ligjit nga gjykatat në praktikë.

E vetmja dispozitë e Kodit tonë Penal që parashikon një situatë të tillë specifike është neni 129 i këtij Kodi, sipas të cilit: “Shtytja ose tërheqja e të miturve nën moshën katërmbëdhjetë vjeç për të kryer krim dënohet me burgim gjer në pesë vjet”.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, për efekt të unifikimit të praktikës gjyqësore lidhur me konkurimin e dispozitave të bashkëpunimit të parashikuara në pjesën e përgjithshme të Kodit Penal dhe dispozitave të veçanta të pjesës së posaçme të këtij Kodi, siç është neni 129 i tij, theksojnë sa vijon:

Neni 129 i Kodit Penal, megjithëse nga emërtimi i tij “shtytja apo përdorimi i personit që nuk mban përgjegjësi penale” është gjithëpërfshirës, në fakt ka si objekt të tij vetëm marrëdhëniet shoqërore që mbrojnë të miturit nën moshën 14 vjeç, të cilët, sipas nenit 12/1 të Kodit Penal, nuk mbajnë përgjegjësi penale për kryerjen e një krimi.

Ana objektive e kësaj vepre realizohet me veprime direkte në dy forma: shtytje ose tërheqje e të miturit për të kryer një krim. Në rastin kur vërtetohet se vepra penale është realizuar nga i mituri, si pasojë e shtytjes së tij në krim nga një person që mban përgjegjësi penale, ky i fundit përgjigjet sipas nenit 129 të Kodit Penal dhe nuk ka vend për diskutimin nëse kjo vepër konkuron apo jo me bashkëpunimin.

Ndërsa në rastin kur personi që mban përgjegjësi penale tërheq një të mitur për të kryer një krim dhe vërtetohet se krimi është kryer në bashkëpunim, autori përgjigjet si për krimin e kryer në bashkëpunim, ashtu edhe për veprën penale të parashikuar nga neni 129 i Kodit Penal, pasi në këtë rast neni 129 i K.Penal konkuron me dispozitën konkrete lidhur kjo e fundit me nenet 25-27 të Kodit Penal, duke qenë se ato rregullojnë situata të ndryshme juridike.

Ligjvënësi në parashikimin e tij në nenet 12 dhe 17/1 të K.Penal për përjashtimin nga përgjegjësia penale të personave të mitur apo atyre që vuajnë nga turbullime psiqike apo

177

neuropsiqike të përhershme apo të atëçastshme, për shkak të cilësive të veçanta të tyre, ka dashur të përjashtojë këta persona nga përgjegjësia penale, por kurrsesi nuk ka pasur si qëllim që nga cilësitë e tyre personale të përfitojnë edhe personat e tjerë që mbajnë përgjegjësi sipas ligjit penal.

Për rrjedhojë, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se bashkëpunimi sipas legjislacionit tonë ekziston që në momentin që plotësohen kushtet e përgjithshme të bashkëpunimit (shih ut supra) dhe bazuar mbi parimin e përgjegjësisë personale, pavarësisht karakteristikave personale të bashkëpunëtorëve të tjerë, vepra penale konsiderohet e kryer në bashkëpunim, edhe në rastet kur autori tjetër i veprës penale nuk mban përgjegjësi penale.

Pra, në çdo rast, secili nga autorët e veprës penale të kryer në bashkëpunim, pavarësisht unitetit të anës subjektive të veprës, mban përgjegjësi personale për veprimet ose mosveprimet e tij. Si në rastet kur bashkëpunëtorët mbajnë përgjegjësi penale, ashtu edhe në rastet kur njëri apo disa prej tyre nuk mbajnë përgjegjësi penale, bashkëpunëtori apo bashkëpunëtorët që mbajnë përgjegjësi penale do të përgjigjen për veprën penale konkrete, të kryer në bashkëpunim, pasi për ta të gjithë elementet e bashkëpunimit ekzistojnë dhe mjafton ekzistenca e tyre për t’u ndodhur në kushtet e bashkëpunimit, pavarësisht karakteristikave personale të bashkëpunëtorëve të tjerë, të cilat shërbejnë si bazë për përjashtimin e këtyre të fundit nga përgjegjësia penale, por kurrsesi për eliminimin e cilësimit të veprës në bashkëpunim.

Mbi këtë qëndrim, është i qartë edhe pranimi i ekzistencës së bashkëpunimit në rastet kur bashkëpunëtori apo bashkëpunëtorët e tjerë janë të panjohur. E njëjta logjike të çon në përfundimin se, edhe në rastet kur njëri nga bashkëpunëtorët është i panjohur, ndodhemi në kushtet e veprës penale të kryer në bashkëpunim, pasi personi në gjykim përgjigjet për veprimet apo mosveprimet në shkallën e kryer nga ai vetë. Mosnjohja e karakteristikave personale të bashkëpunëtorit të panjohur nuk shmang ekzistencën e bashkëpunimit dhe nuk e bën të paaplikueshme dispozitën e pjesës së përgjithshme të Kodit Penal. Në çdo rast, eventualisht karakteristikat personale të bashkëpunëtorit të panjohur do ishin shkak për përjashtimin e tij nga përgjegjësia penale, por nuk ndikojnë në cilësimin juridik dhe përcaktimin e përgjegjësisë për personin në gjykim.

Në të njëjtën linjë arsyetimi Kolegjet e Bashkuara çmojnë se edhe në rastet kur për shkak të mosidentifikimit nga ana e organit të akuzës nuk ka filluar procedim penal ndaj ndonjë personi tjetër, ose për të njëjtin shkak a ndonjë shkak të ndryshëm çështja nuk është veçuar, përsëri vepra do të cilësohet e kryer në bashkëpunim dhe personi në gjykim do të përgjigjet për veprimet apo mosveprimet e kryera nga ai vetë, me kusht që të provohet dhe vërtetohet ekzistenca e kushteve të përgjithshme të bashkëpunimit.

Për gjithë sa më sipër, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në përfundimin unifikues se: kur nga pikëpamja e anës objektive provohet se vepra penale është kryer nga dy ose më shumë persona, vepra do të konsiderohet e kryer në bashkëpunim. Kjo si për rastet kur nuk identifikohen bashkëpunëtorët, ashtu edhe për rastet kur bashkëpunëtori nuk ka përgjegjësi penale për shkak të paaftësisë apo moshës për përgjegjësi penale. Cilësitë e veçanta që shtojnë, pakësojnë apo përjashtojnë dënimin merren parasysh vetëm për bashkëpunëtorin tek i cili ato ekzistojnë.

PЁR KЁTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, bazuar në kërkesat e nenit 438 dhe 442/a të K.Pr.Penale,

178

V E N D O S Ё N

Lënien në fuqi të vendimit nr.242, datë 16.04.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë.Ky vendim është unifikues dhe dërgohet për botim në Fletoren Zyrtare.

Tiranë, më 15.04.2011

MENDIMI I PAKICËSNe gjyqtarët në pakicë, Gani Dizdari dhe Fatos Lulo, kemi mendimin se si zgjidhja e

çështjes penale në ngarkim të të gjykuarit Adrian Qiqi nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë duke lënë në fuqi vendimin nr.242, datë 16.04.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë, ashtu dhe përfundimi unifikues i arritur prej tyre, është rrjedhojë e zbatimit të gabuar të ligjit.

Nga dosja rezulton se Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr.1371, datë 26.01.2007 ka vendosur:

Deklarimin fajtor të Adrian Qiqit, për kryerjen e veprës penale të “vrasjes me dashje” në bashkëpunim, bazuar në nenet 76 e 25 të K.Penal, dënimin e tij me 16 vjet burgim.

Në zbatim të nenit 51 të K.Penal, dënimin përfundimtar të të pandehurit Adrian Qiqi me 8 vjet burgim.

Këtë vendim e ka lënë në fuqi Gjykata e Apelit Tiranë me vendimin nr.242, datë 16.04.2008.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendim të marrë në seancë gjyqësore datë 30.06.2010, ka vendosur kalimin e çështjes për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për njehsimin e praktikës gjyqësore, lidhur me çështjen e cilësimit të veprës penale si të kryer në bashkëpunim.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë me vendimin nr.04, datë 15.04.2011 kanë lënë në fuqi vendimin e mësipërm të Gjykatës së Apelit Tiranë, duke arritur në përfundimin unifikues se: “Kur nga pikëpamja e anës objektive provohet se vepra penale është kryer nga dy ose më shumë persona, vepra do të konsiderohet e kryer në bashkëpunim. Kjo si për rastet kur nuk identifikohen bashkëpunëtorët, ashtu edhe për rastet kur bashkëpunëtori nuk ka përgjegjësi penale për shkak të paaftësisë apo moshës për përgjegjësi penale. Cilësitë e veçanta që shtojnë, pakësojnë, apo përjashtojnë dënimin merren parasysh vetëm për bashkëpunëtorin tek i cili ato ekzistojnë”.

Në kushtet si më sipër, pakica ka mendimin se kualifikimi ligjor i veprës penale si e kryer në bashkëpunim nga i gjykuari duhet ndryshuar në vrasje të kryer jo në bashkëpunim, bazuar vetëm në nenin 76 të K.Penal, e për rrjedhojë edhe unifikimi i arritur në të dy rastet është rezultat i zbatimit të gabuar të ligjit penal.

Siç pranon e drejta penale dhe praktika gjyqësore, si në çdo rast, edhe në kryerjen e veprave penale në bashkëpunim, faji është element i domosdoshëm i veprës penale, ndërsa marrëveshja është element i domosdoshëm i bashkëpunimit, e për pasojë, pa faj nuk mund të ketë përgjegjësi penale e pa marrëveshje nuk mund të ketë bashkëpunim.

Karakteristikë e veçantë dhe element i domosdoshëm i bashkëpunimit në veprën penale, nga pikëpamja subjektive, është marrëveshja e bashkëpunëtorëve për kryerjen e krimit a të kundravajtjes penale.

Bashkëpunim pa marrëveshje nuk ka, marrëveshja nënkupton dashjen direkte të secilit prej bashkëpunëtorëve për arritjen e një rezultati të përbashkët kriminal. Ajo përfaqëson

179

unitetin e anës subjektive të veprës penale, bashkon fajin e secilit bashkëpunëtor me fajin e bashkëpunëtorëve të tjerë, pra bën lidhjen organike të fajësisë së të gjithëve.

Nisur nga përcaktimi teoriko-ligjor, sipas të cilit bashkëpunimi konsiston në kryerjen e veprës penale nga dy ose më shumë persona në marrëveshje në mes tyre, del qartë se në fjalën persona nuk duhet kuptuar person fizik në kushtin juridiko-civil të tij, por duhet kuptuar person fizik si subjekti i figurës së veprës penale.

Ashtu siç ka pranuar edhe praktika gjyqësore (vendimi nr.76, datë 09.02.2008 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë) “...se për bashkëpunimin në kuptimin juridiko-penal, mund të bëhet fjalë vetëm atëherë kur bashkëpunëtorët në kuptimin gjuhësor të kësaj fjale plotësojnë kushtet për të qenë subjekt i figurës së veprës penale, se vetëm ndaj këtyre të fundit mund të zbatohen përcaktimet e parashikuara në dispozitat e nenit 27 të K.Penal (përgjegjësia e bashkëpunëtorëve”).

Në të drejtën tonë penale, subjekti i veprës penale quhet personi që ka mbushur moshën e caktuar me ligj për përgjegjësi penale dhe që është i përgjegjshëm.

Përgjegjësi penale mban personi që ka vetëdijen e rëndësisë së sjelljes së vet dhe aftësinë e kontrollit të saj, që kupton lidhjet shkakësore që krijon midis veprimeve ose mosveprimeve të tij dhe pasojave të shkaktuara prej tyre.

Por, që të përgjigjet penalisht autori i veprës penale duhet të jetë mbajtësi i dy cilësive, të ketë mbushur një moshë të caktuar dhe të jetë i aftë mendërisht, i përgjegjshëm. Në kushtet si më sipër kur marrëveshja në kuptimin juridiko-penal, minimalisht duhet të realizohet të paktën në mes dy personave të cilët të kenë dashjen direkte për arritjen e një rezultati të përbashkët kriminal, pra nga ana subjektive të kenë aftësinë, të kenë ndërgjegjen për të kuptuar se për çfarë po merren vesh, çfarë detyrash do të kryejë secili, çfarë rezultati kriminal do të arrijnë, të kuptojnë fajin e tyre, të bashkojnë fajin e secilit me fajin e bashkëpunëtorëve të tjerë, pra të bëjnë lidhjen organike të fajësisë së të gjithëve, etj., por në qoftë se njëri nga këta dy persona nuk ka ndërgjegjen, nuk e ka aftësinë për të kuptuar e vlerësuar se për çfarë bisedohet, pa le më të kuptojë se për çfarë thamë më lart, a mund të kemi marrëveshje në rastin konkret, a mund të kemi marrëveshje me një person që nuk ka asnjë nga kushtet për të bërë marrëveshje, përveç faktit se është krijesë njerëzore, është frymor dhe ndoshta për të realizuar jetesën, ekzistencën e tij duhet domosdo një person tjetër me cilësinë e kujdestarit, etj.

Ne si pakicë mendojmë se në këtë drejtim nuk ka nevojë për koment, mbasi në rastin konkret vetëm marrëveshje nuk mund të ketë.

E parë në këtë këndvështrim, ne si pakicë mendojmë se edhe përfundimi i arritur nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë (faqe 11 e vendimit) ku thuhet:

“Cilësitë personale që mund të kenë eventualisht një apo disa nga autorët e veprës penale, si mosha e mitur, mungesa e përgjegjësisë mendore, etj., janë elementë që shërbejnë për përjashtimin e tyre nga përgjegjësia, por nuk cenojnë marrëveshjen e arritur për kryerjen e veprës penale” është kontradiktor, i pa argumentuar.

Kolegjet e Bashkuara, nga njëra anë pranojnë se cilësitë personale që mund të kenë një apo disa nga autorët e veprës penale si mosha e mitur dhe mungesa e përgjegjshmërisë mendore, pra, kur kemi mungesën e ndërgjegjes, mungesën e vetëdijes, paaftësinë për të kuptuar veprimin e kryer, paaftësinë për të kuptuar pasojën e ardhur, etj., bëjnë që ata të përjashtohen nga përgjegjësia penale, nga ana tjetër, megjithëse ekzistojnë këto mangësi kapitale tek këta persona, për pjesën tjetër që Kolegjet e quajnë marrëveshje, veprimet e tyre janë të përgjegjshme, të vetëdijshme e për rrjedhojë marrëveshja mbetet e pa cenuar.

E thënë ndryshe i njëjti person, në të njëjtën kohë, për të njëjtin veprim kriminal nga njëra anë ka aftësi dhe është i përgjegjshëm për të bërë marrëveshje, pra nga ana e subjekteve ka aftësi dhe ndërgjegje për të ideuar, për të përcaktuar detyra për vete dhe për të

180

tjerë, për të kuptuar dhe parashikuar rezultatin kriminal që do të arrijnë, për të kuptuar fajin e tij dhe të tjerëve, pra të bëjë lidhjen organike të fajësisë së të gjithëve, etj., por nga ana tjetër kur bëhet fjalë për realizimin e veprës penale, ai nuk ka vetëdije, nuk ka ndërgjegje, nuk ka aftësi për të kuptuar veprimtarinë kriminale dhe pasojën e ardhur e për rrjedhojë është i papërgjegjshëm dhe duhet përjashtuar nga përgjegjësia penale.

Duhet theksuar se deri tani, si nga teoria e së drejtës penale dhe praktika gjyqësore është pranuar se kur autori i veprës penale është ndihmuar nga një person i papërgjegjshëm, ky i fundit është konsideruar si mjet, si instrument në realizimin e veprës dhe ky fakt është mbajtur parasysh nga gjykata në caktimin e dënimit për autorin në zbatim të nenit 47 të Kodit Penal e nuk është konsideruar si vepër e kryer në bashkëpunim, si rrethanë cilësuese, apo si rrethanë rënduese e parashikuar nga neni 50 i Kodit Penal.

Ndërsa kur autori i veprës penale ka aktivizuar, ka përdorur, ka tërhequr të miturit në krim, ai duhet të përgjigjet dhe është përgjigjur edhe për veprën penale të “shtytjes së të miturve në krim”, parashikuar nga neni 129 i Kodit Penal, ç’ka me të drejtë edhe Kolegjet e Bashkuara arsyetojnë se në këtë rast kjo vepër penale konkurron me veprën tjetër penale në të cilën janë shtytur të miturit në krim.

Por edhe në këtë rast, për kushtet si më sipër, autori i veprës penale duhet të përgjigjet për “shtytje së të miturve në krim” por jo edhe për bashkëpunimin me ta, pra vetëm për veprën penale të “shtytjes së të miturve në krim”.

Mendojmë se Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, për të arritur në përfundime më të bazuara, në rastin konkret duhej të mbështeteshin edhe në doktrina të tjera, që mbajnë precizione të ndryshme, të kundërta me doktrinën italiane, siç është doktrina gjermane.

Doktrina gjermane nuk e pranon bashkëpunimin në rast se njëri nga bashkëpunëtorët është i papërgjegjshëm apo i padënueshëm, për shkak se nuk mund të ketë bashkëpunim ndërmjet një personi të përgjegjshëm dhe një tjetri të papërgjegjshëm apo të padënueshëm, për faktin se vetëm ai që është i përgjigjshëm penalisht mund të konsiderohet autori i veprës penale, duke marrë figurën e “autorit të ndërmjetëm”, ndërsa ekzekutori material duhet të konsiderohet thjesht si një instrument për realizimin e veprës penale.

Ne si gjyqtarë në pakicë mendojmë se autori i veprës penale nuk duhet të përgjigjet për bashkëpunim në veprën penale të kryer as për rastet kur nuk identifikohet bashkëpunëtori, apo bashkëpunëtorët, përderisa nuk është provuar se ata janë subjekt i veprës penale. Vetëm identifikimi i atyre personave dhe përmbushja prej tyre e kushteve për të qenë subjekti i figurës së veprës penale “mosha dhe përgjegjshmëria” do të përbënte bazën ligjore që ata të konsiderohen bashkëpunëtor me të gjykuarin.

Mendojmë se me identifikimin e personit apo të personave nëqoftëse ata i plotësojnë kushtet për të qenë subjekti i veprës penale, në zbatim të nenit 451 dhe 452 të Kodit të Procedurës Penale, prokurorit i lind e drejta që me anë të kërkesës për rishikim të realizohet gjykimi dhe dënimi i autorit për kryerjen e veprës penale në bashkëpunim.

Për sa parashtruam më sipër, ne si gjyqtarë në pakicë jemi kundër vendimit nr.04. datë 15.04.2011 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, si për unifikimin e arritur në lidhje me bashkëpunimin në veprën penale, ashtu edhe në përfundimin e arritur në lidhje me zgjidhjen e çështjes në themel duke lënë në fuqi vendimin objekt shqyrtimi nr.242, datë 16.04.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë.

Fatos Lulo Gani Dizdari

181

Nr.8 i Regj ThemeltarNr.5 i Vendimit

VENDIM



Shpresa Beçaj KryesueseBesnik Imeraj AnëtarGani Dizdari Anëtar Ardian Dvorani Anëtar Fatos Lulo Anëtar Ardian Nuni Anëtar Arjana Fullani Anëtare Evelina Qirjako Anëtare Guxim Zenelaj Anëtar Majlinda Andrea AnëtareAndi Çeliku Anëtar Aleksandër Muskaj Anëtar Mirela Fana Anëtare Medi Bici Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 02.06.2011 dhe 10.06.2011 morën në shqyrtim çështjen penale nr.8 regjistri, që i përket:

KËRKUES: KRESHNIK ÇERÇIZI,

DRITAN SERJANI

OBJEKTI:

Detyrimin e organit proçedues për marrjen e deklarimeve.Baza Ligjore: Neni 438, 470 të K.Pr.Penale.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë, me vendimin nr.45, datë 29.05.2008, ka vendosur:Pranimin e kërkesës së kërkuesve Kreshnik Çerçizi dhe Dritan Serjani.Detyrimin e Prokurorisë pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë të marrë deklarimet e shtetasve Renato Gega, i dtl. 15.04.1982, lindur e banues në Ndërmenas Rrethi Fier dhe Gëzim Meçe, i dtl. 10.04.1962, lindur dhe banues në Vlorë, Lagja “1 Maji”, Rruga “Miss Durham”.

Gjykata e Apelit Vlorë, me vendimin nr.02, datë 09.01.2009, ka vendosur:Lënien në fuqi të vendimit nr.45, datë 29.5.2008 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë.

182

Kundër vendimit të gjykatës se rrethit dhe gjykatës së apelit ka paraqitur rekurs prokurori i Prokurorisë pranë Gjykatës së Apelit Vlorë, i cili kërkon prishjen e vendimeve dhe zgjidhjen e çështjes pa e kthyer për rishqyrtim, duke parashtruar këto shkaqe:

- 1. Të dyja gjykatat kanë gabuar kur kanë përcaktuar si objekt gjykimi detyrimin e organit procedues për të marrë deklarime dhe si bazë ligjore kanë përdorur përcaktimin e nenit 438 të K.Pr.Penale, që përfshihet në seksionin shqyrtimi në Gjykatë të Lartë dhe që bën fjalë për njehsimin e praktikave gjyqësore; dhe nenin 470 e vijues, që ka të bëjë me shqyrtimin e kërkesave që lidhen me ekzekutimin e vendimeve dhe jo me marrjen e provave gojore, siç pretendojnë kërkuesit.

- 2. Gjykata e apelit pranon se proçeduralisht, dispozitë përcaktuese lidhur me këtë veprim procedural të prokurorit nuk parashikohet, porse realizimi i të drejtës së kërkuesve nuk mund të cënohet, në mungesë të kësaj dispozite procedurale. Edhe vendimi unifikues ku mbështetet Gjykata e Apelit Vlorë nuk bën fjalë dhe nuk sqaron se si do të merren deklaratat gojore të dy deklarueseve, kur organi procedues nuk ka të regjistruar një proçedim penal dhe aq më e pamundur bëhet ajo kur procedimi penal për të cilin bëhet fjalë është arkivuar si i gjykuar dhe vendimi ka marrë formë të prerë.

- 3. Vendimi vjen në kundërshtim edhe me nenin 332 të K.Pr.Penale. Aty thuhet se kërkesës së prokurorit për gjykim i bashkohen ... dhe jepen me radhë aktet, raportet, proces verbalet, si dhe çdo akt tjetër që parashikohet në ligj, ndërsa për deklarimet e shtetasve që janë bërë para organit procedues nuk bëhet fjalë. Ato bashkëlidhen me fashikullin e gjykimit sipas rastit nga prokurorët me objektivin e mbështetjes së akuzës, por pa detyrimin ligjor. Atëhere si mund të detyrohet organi procedues të marrë deklarimet e dy shtetasve që pretendohet nga kërkuesit se do të sjellin rrethana të reja që nuk janë ditur më parë, kur ajo i ka akuzuar të dy kërkuesit për një vepër penale dhe i ka dënuar me burgim me ato prova që prokurori ka paraqitur në gjykimet e dy shkallëve?

- 4. Vendimi i gjykatës së apelit në pjesën arsyetuese nuk na shpjegon se si duhet të veprojë prokurori për të realizuar atë që ajo urdhëron, përderisa vetë kjo gjykatë pranon se nuk ekziston asnjë dispozitë procedurale që të parashikojë një veprim të tillë.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 07.04.2010, ka vendosur:Kalimin e çështjes në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për ndryshimin e praktikës gjyqësore lidhur me zbatimin e vendimit Unifikues nr.6, datë 11.10.2002 të Kolegjeve të Bashkuara duke shtruar si pyetje:1. Cili do të konsiderohet “organi procedues” në rastin kur kërkohet marrja e provave të reja për efekt të një kërkese për rishikim të vendimit penal?2. Cila do të jetë mënyra proceduriale për marrjen e provave të reja në rastin e kërkesave për rishikim të vendimit penal, ndërkohë që procedimi dhe gjykimi kanë përfunduar?3. Deklarimet e shtetasve përpara një noteri publik a mund të konsiderohen si prova të reja duke qenë se ato do t`i nënshtrohen edhe shqyrtimit gjyqësor?


pasi dëgjuan gjyqtarët Gani Dizdari dhe Besnik Imeraj; prokurorin Artur Selmani, që kërkoi prishjen e vendimit nr.2, datë 09.01.2009 të Gjykatës së Apelit Vlorë dhe vendimit nr.45, datë 29.05.2008 të Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë; Av.Artan Kodheli, që kërkoi lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Apelit Vlorë; dhe si shqyrtuan në tërësi çështjen,

183

V Ë R E J N Ë

Kërkuesit Kreshnik Çerçizi dhe Dritan Serjani janë deklaruar fajtorë dhe dënuar përfundimisht me vendim të formës së prerë me nga 7 vjet e 6 muaj burgim secili, për veprën penale të dhënies ndihmë për kalim të paligjshëm të kufirit me pasojë vdekje, kryer në bashkëpunim, parashikuar nga nenet 298/2 e 25 të K.Penal.

Ky vendim meqenëse është i formës së prerë dhe gjendet në fazën e ekzekutimit, është bërë shkak që kërkuesit me kërkesën objekt gjykimi të kërkojnë nga organi procedues të marrë prova me dëshmitarë (orale) deklarimet e shtetasve Renato Gega dhe Gëzim Meçe, të cilët sjellin rrethana të reja të rëndësishme që nuk janë njohur më parë me qëllim rishikimin e vendimit penal sipas procedurave ligjore të parashikuara në nenet 449 e 450 e vijues të K.Pr.Penale. Meqenëse nga ana e Prokurorisë pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë është refuzuar kërkesa për pyetjen e këtyre dëshmitarëve, kërkuesit, nëpërmjet përfaqësuesit të tyre ligjor i janë drejtuar Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë me kërkesën objekt gjykimi.

Kjo gjykatë duke arsyetuar se: “... duke iu referuar ligjit procedural penal, konkludohet se i vetmi organ që mund të realizojë marrjen e deklarimeve është prokuroria; … dhe se ky organ ka detyrimin ligjor që të marrë çdo lloj deklarimi nga persona të ndryshëm, të cilët japin të dhëna apo fakte për vepra penale që janë hetuar nga kjo prokurori...” ka pranuar kërkesën duke detyruar prokurorinë pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë të marrë deklarimet e shtetasve Renato Gega, i datëlindjes 15.04.1982, lindur e banues në Ndërmenas Rrethi Fier dhe Gëzim Meçe i datëlindjes 10.04.1962, lindur dhe banues në Vlorë, Lagja “1 Maji”, Rruga “Miss Durham”. Ky vendim është lënë në fuqi edhe nga Gjykata e Apelit Vlorë.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, të investuara në shqyrtimin e çështjes nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, në përfundim të gjykimit, çmuan se nuk kishte vend për ndryshimin e praktitës gjyqësore, prandaj vendosën që ky vendim të mos ketë karakter unifikues.

Pavarësisht nga sa sipër, Kolegjet e Bashkuara në trajtimin e kësaj çështje dalin me një sërë konkluzioneshn të cilat do të ndihmojnë gjykatat në zbatimin më të drejtë të Vendimit Unifikues nr.6, datë 11.10.2003 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Lidhur me zgjidhjen që gjykata e faktit i ka dhënë kërkesës së kërkuesve Kreshnik Çerçizi dhe Dritan Serjani, Kolegjet e Bashkuara konstatojnë se ajo është e pabazuar, pasi nga ana e të dyja gjykatave është interpretuar gabim ligji dhe vendimi unifikues nr.6, datë 11.10.2002 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Kërkesa e paraqitur në Gjykatën e Shkallës së Parë Vlorë nga ana e kërkuesve është e pabazuar në ligj dhe si e tillë duhet të ishte rrëzuar nga ana e kësaj gjykate. Në asnjë dispozitë proceduriale penale nuk është parashikuar e drejta e gjykatës për të shqyrtuar kërkesa të kësaj natyre dhe për këtë shkak gjykata nuk mund dhe nuk duhet ta kishte pranuar atë.

Rezulton se kërkuesit, duke pretenduar se pas dhënies së vendimit penal të formës së prerë, me të cilin ata janë deklaruar fajtorë dhe dënuar, do t’i drejtohen Gjykatës së Lartë me kërkesë për rishikim të vendimit pasi dy shtetas japin shpjegime të cilat tregojnë rrethana që e bëjnë vendimin e dënimit të rishikueshëm, i janë drejtuar fillimisht organit të prokurorisë për të dëgjuar dhe marrë shpjegimet e këtyre dy shtetasve. Ky organ, duke arsyetuar se në asnjë dispozitë proceduriale nuk është parashikuar kryerja nga prokuroria e një veprimi të tillë, ka marrë vendim për rrëzimin e kërkesës.

Në vazhdim, kërkuesit i janë drejtuar Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë, duke i kërkuar që të merrte në pyetje shtetasit që ata pretendonin që kanë dijeni për rrethana për t’i paraqitur më pas si prova për efekt të rishikimit të vendimit penal të formës së prerë. Gjykata e Shkallës së Parë Vlorë, pa i dhënë përgjigje kërkesës së kërkuesve që prej saj të pyeteshin dy shtetasit, ka vendosur urdhërimin e organit të prokurorisë që të marrë ajo dëshmitë e

184

kërkuara prej kërkuesve. Gjykata e mbështet vendimin e saj në Vendimin Unifikues nr.6, datë 11.10.2002 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë dhe në dispozitën e nenit 470 të K.Pr.Penale, arsyetim ky që gjëndet i pabazuar nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

Siç me të drejtë kanë unifikuar praktikën Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, deklaratat noteriale si dhe çdo dokument tjetër shkresor apo material nuk mund të konsiderohet si provë në kuptim të dispozitës së nenit 450/c të K.Pr.Penale në rast se nuk plotësojnë njëkohësisht dy kushte, së pari që të jenë prova të cilat, nëse vlerësohen së bashku me provat e vlerësuara më parë, të tregojnë se vendimi i formës së prerë është i gabuar; dhe së dyti që këto prova të jenë marrë në njërën prej formave që parashikon ligji procedurial penal.

Ndryshe nga sa ka arsyetuar Gjykata e Shkallës së Parë Vlorë, në asnjë pjesë të këtij Vendimi Unifikues nuk është parashikuar ndonjë detyrim i organit të prokurorisë që në raste të kësaj natyre të marrë shpjegime nga shtetas të ndryshëm, pasi kjo do të vinte ndesh jo vetëm me rregullimet proceduriale penale që lidhen me funksionin e prokurorit dhe mënyrën e marrjes së dëshmisë si prove, por edhe me parimin e barazisë së palëve në procesin penal.

Në kuptim të dispozitës së nenit 151/1 të K.Pr.Penale, gjatë hetimit paraprak provat merren nga organi që procedon dhe që është prokuroria sipas rregullave të caktuara në këtë Kod, por kjo e drejtë e organit të akuzës ndërpritet së bashku me përfundimin e hetimit dhe procedimit në tërësi, ç’ka do të thotë se ky organ, kur nuk ndodhet në kushtet e hetimit paraprak dhe nuk ka në ndjekje ndonjë procedim në gjykim, nuk mund të marrë prova. Për këto arsye, detyrimi që Gjykata e Shkallës së Parë Vlorë i ka caktuar organit të prokurorisë për të pyetur dy shtetasit e kërkuar nga kërkuesit është i pabazuar në ligj.

Por Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë të pabazuar në ligj edhe pjesën tjetër të arsyetimit të vendimit të Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë lidhur me marrjen në shqyrtim të kërkesës, me arsyetimin se ajo është bërë gjatë fazës së ekzekutimit të vendimit të formës së prerë. Ky arsyetim vjen ndesh me parashikimet e dispozitës së nenit 470 të K.Pr.Penale, sipas të cilës: “Gjykata që ka dhënë vendimin është kompetente për shqyrtimin e kërkesave dhe pretendimeve që lidhen me ekzekutimin e tij”.

Nga vetë përmbajtja e kërkesës së kërkuesve Kreshnik Çerçizi dhe Dritan Serjani del qartë se ajo nuk ka lidhje me ekzekutimin e vendimit nr.188, datë 15.10.2003 të Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë. Kërkuesit kanë kërkuar nga gjykata që të pyeten dy shtetas, shpjegimet e të cilëve ata kërkojnë t’i përdorin si provë për efekt të kërkesës që duan t’i drejtojnë Gjykatës së Lartë me objekt rishikim të vendimit penal të formës së prerë. Kjo lloj kërkese, nga vetë kuptimi dhe qëllimi i saj, nuk ka asnjë lidhje me fazën e ekzekutimit të këtij vendimi. Nga përmbajtja e dispozitës së nenit 451 të K.Pr.Penale, kërkesa e rishikimit bëhet si në fazën që vendimi është ekzekutuar, si kur ai akoma nuk është ekzekutuar, ashtu edhe kur ka përfunduar ekzekutimi i tij. Veç sa sipër, sipas gërmës “a” të kësaj dispozite, kërkesa mund të bëhet edhe nga trashëgimtari ose i afërmi i të dënuarit në rastin kur ai ka vdekur, rrethana këto që tregojnë qartë se ndryshe nga sa ka arsyetuar Gjykata e Shkallës së Parë Vlorë, rishikimi i vendimit penal nuk lidhet me fazën e ekzekutimit të vendimit të formës së prerë.

Veç sa sipër, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se kërkesa e kërkuesve drejtuar Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë, me objekt pyetjen e dy shtetasve për efekt rishikimi, duhet të ishte rrëzuar edhe pse ajo vjen ndesh me kërkesat e nenit 450/c të K.Pr.Penale.

Sipas dispozitës së mësipërme mund të kërkohet rishikimi i një vendimi që ka marë formë të prerë kur: “pas vendimit kanë dalë ose janë zbuluar prova të reja, të cilat vetëm ose së bashku me ato që janë vlerësuar njëherë tregojnë se vendimi është i gabuar”. Nga

185

përmbajtja e kësaj dispozite dhe të Vendimit Unifikues nr.6, datë 11.10.2003 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, prova të reja për efekt rishikimi do të konsiderohen ato që janë zbuluar apo kanë dalë pas dhënies së vendimit, si dhe të jenë marrë në formën e kërkuar nga ligji.

Nga interpretimi i dispozitës së nenit 151 të K.Pr.Penale del qartësisht e kuptueshme se dy janë organet e ngarkuara me ligj të cilat mund të marrin prova, prokuroria në fazën e hetimit paraprak dhe gjykata, me kërkesën e palëve gjatë gjykimit të çështjes. Ky parashikim i dispozitës së nenit 151/1, 2 të K.Pr.Penale të çon në përfundimin se që një provë të mund të konsiderohet e tillë edhe për efekt të institutit të rishikimit të vendimit penal duhet domosdoshmërisht të jetë marrë në njërën prej këtyre dy mënyrave të përcaktuara në K.Pr.Penale, mënyra të cilat i japin të drejtën e marrjes së provave vetëm organit procedues, që në fazën e hetimit është prokuroria dhe në gjykim është gjykata.

Një intepretim i tillë i dispozitës së nenit 151 të K.Pr.Penale të çon në përfundimin se për të kërkuar rishikimin e vendimit penal, dëshmitë mund të përdoren si provë e re vetëm në rast se janë marrë nga organi procedues, pra prokuroria gjatë hetimit dhe gjykata gjatë gjykimit. Këto organe nuk mund të vihen në lëvizje për të marrë prova jashtë një procedimi në ndjekje, pasi në të kundërt çdo veprim do të sillte pavlevshmëri absolute. Kjo ka qenë dhe arsyeja që në vendimin unfikues nr.6, datë 11.10.2003 (vendim i cili në ndonjë rast është zbatuar gabim nga ana e disa gjykatave) është unifikuar përfundimi që deklaratat noteriale, edhe pse të marra para një noteri publik, nuk mund të shërbejnë si prova për efekt të kërkesës për rishikim, sepse dokumentat që duhet të shoqërojnë këtë kërkesë duhet të jenë prova të reja të marra në formën e kërkuar nga ligji.

Këto prova, sipas përcaktimit të dispozitës së nenit 452/1 të K.Pr.Penale duhet të jenë të tilla që në momentin që kërkuesi paraqit kërkesën për rishikim të vendimit penal dhe duhet të dorëzohen së bashku me këtë kërkesë në sekretarinë e Gjykatës së Lartë dhe nuk mund të krijohen prej tij, pasi vetë gërma “c” e dispozitës së nenit 450 ka parashikuar se provat e reja duhet të “kenë dalë” ose “të jenë zbuluar” dhe jo të jenë krijuar nga palët.

Që deklarimet e shtetasve për fakte apo rrethana që lidhen me një çështje konkrete të marrin vlerën e proves, në kuptim të dispozitës së nenit 153 të K.Pr.Penale, duhet të merren para gjykatës. Rregullimet proceduriale penale përcaktojnë se dëshmia merret nga gjykata në rastet kur ajo kërkohet gjatë hetimit paraprak si sigurim prove në kuptim të nenit 316 të K.Pr.Penale, si dhe në fazën e gjykimit të çështjes konform dispozitës së nenit 361 (pyetja e dëshmitarëve) dhe 362 (kundërshtimi i dëshmisë) të këtij Kodi. Asnjë parashikim tjetër në ligjin procedurial penal nuk i jep të drejtë, apo mundësi gjykatës që të marrë dëshminë e një personi dhe t’i japë asaj vlerën e provës jashtë një procedimi në ndjekje.

Për arsyet e sipërpëmendura, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë se, në bazë të dispozitës së nenit 450/c të K.Pr.Penale, vetëm dëshmia e marrë gjatë gjykimit të një çështje sipas rregullimeve të sipërcituara mund të konsiderohet si provë për efekt të institutit të rishikimit kur nga përmbajtja e saj çmohet se vlerësimi i kësaj prove së bashku me provat e vlerësuara në një vendim penal të formës së prerë tregojnë që ky vendim është i gabuar. Instituti i rishikimit të vendimit penal të formës së prerë është një mjet i jashtëzakonshëm, me anë të të cilit mund të goditet një vendim i formës së prerë qoftë edhe pasi ka përfunduar edhe ekzekutimi i tij. Me qëllim që vendimet përfundimtare penale të kenë një siguri juridike, vetë ligjvënësi ka parashikuar rastet dhe mënyrat se kur ato mund të ankimohen duke patur për qëllim që këto raste të jenë të veçanta dhe vetëm kur kërkuesit të jenë vënë në posedim të një “prove”, e cila është marrë sipas ligjit.

186

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, bazuar në kërkesat e nenit dhe 441/c të K.Pr.Penale,

V E N D O S Ë N

Prishjen e vendimit nr.02, datë 09.01.2009 të Gjykatës së Apelit Vlorë dhe të vendimit nr.45 datë 29.05.2008 të Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë dhe rrëzimin e kërkesës së kërkuesve Kreshnik Çerçizi e Dritan Serjani.

Tiranë, më 10.06.2011

MENDIMI I PAKICËSSi gjyqtarë në pakicë kemi qëndrimin se ishte vendi që Kolegjet e Bashkuara të

Gjykatës së Lartë të kishin arsyetuar e disponuar për unifikimin e praktikës gjyqësore. Ndërsa, përsa i përket zgjidhjes së çështjes në gjykim, bazuar në arsyetimin që parashtrohet më poshtë, Kolegjet e Bashkuara duhet të kishin disponuar për prishjen e vendimeve të dhëna nga të dy gjykatat më të ulëta, duke i dërguar aktet e çështjes për kompetencë lëndore Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, si gjykata e rishikimit.

Shumica e Kolegjeve të Bashkuara kanë disponuar prishjen e vendimeve të dy gjykatave më të ulëta dhe rrëzimin e kërkesës, në thelb, duke arsyetuar se:

- Nuk ka vend për unifikim dhe as për ndryshim të praktikës gjyqësore- Vendimet e gjykatave të faktit janë rrjedhojë e zbatimit të gabuar të ligjit dhe

interpretimit të gabuar të Vendimit Unifikues nr.6, datë 11.10.2002.- Vetë kërkesa e paraqitur në gjykatën e shkallës së parë nuk ka mbështetje në ligj dhe

duhet të rrëzohej nga gjykata.- Ligji nuk parashikon detyrim për prokurorin që, jashtë një procedimi penal në ndjekje,

të marrë shpjegime nga shtetas të ndryshëm për efekt të formimit të provës dëshmi për t’u paraqitur më pas si shkak për rishikimin e një vendimi penal që ka marrë formë të prerë.

- Në kuptim të nenit 450/c të K.Pr.Penale, prova të reja për efekt rishikimi janë ato që zbulohen apo kanë dalë pas dhënies së vendimit të cilat janë marrë në formën e kërkuar nga ligji. Provat mund t’i marrë vetëm prokurori në fazën e hetimit paraprak dhe gjykata gjatë gjykimit të çështjes. Në një nga këto dy mënyra mund të merret edhe prova e re, pra edhe dëshmia, për efekt të kërkesës për rishikim. Por prokuroria e gjykata nuk mund të vihen në lëvizje për të marrë provën jashtë një procedimi në ndjekje.

- Për këtë shkak Vendimi Unifikues nr.6, datë 11.10.2002 shprehet se edhe deklarata noteriale nuk mund të shërbejnë si prova për efekt të kërkesës për rishikim. Prova e re duhet ta ketë marrë një cilësi të tillë që në momentin e paraqitjes së kërkesës për rishikim, ato duhet të kenë dalë ose të jenë zbuluar dhe jo të jenë krijuar nga palët. Në asnjë rrethanë tjetër prokuroria dhe gjykata nuk mund të marrë dëshmi e t’i japë atij vlerën e provës jashtë një procedimi në ndjekje, qoftë edhe për efekt të rishikimit.

187

Si gjyqtarë në pakicë, kemi mendimin se me një arsyetim dhe interpretim të tillë të ligjit procedural mund të bëhet praktikisht e pamundur që një dëshmi a provë tjetër të mund të paraqitet bashkëlidhur kërkesës për rishikim. Kjo për faktin e thjeshtë që, sipas interpretimit që shumica i bën ligjit procedural penal, këto prova duhet të jenë marrë nga prokurori e gjykata vetëm gjatë hetimit paraprak apo nga gjykata gjatë gjykimit të një çështjeje penale tashmë të regjistruar.

Meqenëse, nuk përjashtohet mundësia që dëshmitë apo provat e tjera të mund të “zbulohen” edhe jashtë ndonjë procedimi penal në zhvillim (prandaj edhe sipas ligjit titullohen “prova të reja”), atëherë lind pyetja se si do të merret kjo dëshmi apo provë e re dhe që nuk dihej gjatë hetimit e gjykimit të çështjes së përfunduar me vendim penal dënimi të formës së prerë të kërkuesit? Nëse “zbulohet”, p.sh. nga familjarët e të dënuarit, se një person ka dijeni për rrethanat e faktit penal, apo nëse zbulohet një provë shkresore, etj., cili subjekt do ta marrë këtë provë të re, ku duhet ta sjellë atë i dënuari, mbrojtësi a personi që interesohet për të në mënyrë që të marrë vlerën e “provës”, së paku për efekt të kërkesës për rishikim? Ku duhet ta depozitojë, kujt duhet t’ia bëjë të njohur një provë të tillë personi që e ka zbuluar dhe interesohet ta paraqesë? Cili organ procedues është i detyruar ta marrë në shqyrtim e t’i japë asaj vlerën e provës për efekt të kërkesës për rishikim?

Këtyre pyetjeve shumica e Kolegjeve të Bashkuara në qëndrimin dhe arsyetimin e saj nuk i jep përgjigje. Përkundrazi, shumica thjesht mjaftohet me përfundimin se prova “e re” e cila “ka dalë“ apo është “zbuluar” duhet të jetë “marrë” nga prokurori apo gjykata gjatë një procedimi penal ekzistues, “në ndjekje”. Por ky interpretim i ngushtuar dhe i gabuar i ligjit është i pakuptimtë juridikisht sepse nuk mund të ketë “provë të re” që buron nga i njëjti procedim penal. Mund të ndodhë edhe që në një procedim tjetër penal “në ndjekje” të dalë edhe një dëshmi a provë tjetër e që mund të përbëjë “provë të re” për efekt të kërkesës për rishikim (e cila parimisht vlen për efekt rishikimi vetëm kur ai procedim të ketë përfunduar). Por, përveç këtyre rasteve, prova e re mund “të dalë“ apo “të zbulohet” edhe jashtë hetimit paraprak apo gjykimit të një procedimi penal ekzistues. Nga ana tjetër, edhe në arsyetimin e shumicës ka konfuzion mes termave dhe koncepteve juridike krejt të ndryshme, atij të “zbulimit” të provës dhe atij të “marrjes” së provës nga organi procedues sipas ligjit.

Kështu, dhënia e drejtësisë nuk përjashton, përkundrazi përfshin çdo mundësi e rrethanë si dhe çdo mjet të ligjshëm për të bërë drejtësi në mënyrë që askush të mos vuajë një dënim të dhënë nga një vendim gjyqësor i gabuar apo i pambështetur në prova dhe ligj. Siguria juridike pikësëpari nuk është qëllim në vetvete dhe nga ana tjetër e përfshin rishikimin e një vendimi gjyqësor të formës së prerë nëse janë rrethanat dhe zbatohen procedurat e parashikuara nga ligji. Do të ishte absurde që, në një shtet të së drejtës, ndonëse ekzistojnë të dhëna të reja lidhur me faktin penal por të pa hetuara e veçanërisht që nuk i janë nënshtruar gjykimit, personi të vijojë të vuajë në dënim penal për shkak se asnjë organ procedues nuk merr në shqyrtim vlefshmërinë dhe vërtetësinë e provës së re, e cila mund të ndikojë në themel për ndryshimin e vendimit të dënimit deri në pafajësi të të dënuarit.

Përvoja jetësore dhe jurisprudenca shqiptare e ndërkombëtare kanë treguar se nuk mund të përjashtohet edhe ekzistenca e çdo mundësie tjetër që të bëhet dhe të jepet drejtësi. Nuk mund të përjashtohet mundësia që “prova e re”, “e zbuluar” rishtazi, sikurse është p.sh. edhe dëshmia e deklarimet e një personi që ka dijeni mbi faktin penal të gjykuar me vendim penal dënimi të formës së prerë, të zbulohet edhe jashtë një procedimi penal tashmë të regjistruar, në ndjekje a në gjykim.

Nëpërmjet mekanizmit të pasurimit të praktikës së unifikuar gjyqësore, çështja ishte të qartësohej kuptimi e zbatimi i drejtë i ligjit nëse i interesuari për të “marrë“ provën që ai e ka “zbuluar”, duhet t’i drejtohet direkt gjykatës së rishikimit apo, paraprakisht, duhet t’i drejtohet një organi tjetër procedues para të cilit të paraqesë “provën”, pra edhe personin që

188

ka dijeni për faktin penal (apo që shpreh vetë vullnetin spontan për të dhënë dëshmi) ose provën shkresore, etj., ku përmbahen të dhëna të lidhura me atë fakt penal, të cilat kanë një natyrë e përmbajtje të tillë që, pasi të hetohen në mënyrë ezauruese e në lidhje me provat e tjera, mund të ndryshojnë në thelb vendimin e dënimit të formës së prerë të dhënë nga gjykata.

Po kështu, çështje për t’iu nënshtruar arsyetimit të Kolegjeve të Bashkuara ishte edhe se si do të sillet organi procedues, prokurori apo gjykata, nëse një person kërkon të bëjë deklarime spontane lidhur me një fakt penal për të cilin gjykata ka dhënë vendim dënimi të formës së prerë, ose nëse një person paraqitet për të treguar a depozituar dokumente shkresore apo sende që lidhen me një rast të tillë?

Si gjyqtarë në pakicë, jemi të mendimit se, sipas funksionit që i ngarkon Kushtetuta dhe kompetencave e detyrimeve që i caktohen nga ligji procedural penal, prokurori jo vetëm ka të drejtën, por edhe detyrimin të pranojë një dëshmi nga cilido që pretendon se është në dijeni të rrethanave që lidhen me një fakt penal. Nga ana tjetër cilido ka detyrimin të dëshmojë atë që ka dijeni në lidhje me një fakt penal.

Nuk është e rëndësishme se kur dhe si ndodh kjo paraqitje spontane e personit që synon të bëjë deklarime e të dëshmojë të dhëna lidhur me faktin penal. Edhe nëse nuk ka procedim penal të regjistruar, prokurori merr dëshminë dhe, nëse është rasti, mund të regjistrojë një procedim të ri. Edhe nëse ka pasur një procedim penal të regjistruar dhe nëse për atë procedim penal është dhënë një vendim dënimi i formës së prerë, përsëri prokurori ka detyrimin që të marrë dëshminë. Më tej, ai mund të vlerësojë nëse janë rrethanat që të regjistrojë një procedim të ri penal (p.sh. si në rastin kur gjendet një armë zjarri që dyshohet se lidhet me faktin penal tashmë të gjykuar), ose të kryejë veprime të tjera. Asnjë provë nuk ka vlerë të paracaktuar dhe asnjë organ procedues nuk mund të paragjykojë vlerën e provës përpara se ta marrë atë sipas mënyra të parashikuara nga ligji.

Thelbësore është që personi paraqitet para organit procedues për të përmbushur jo vetëm vullnetin e tij, por edhe detyrimin e tij ligjor për të dëshmuar për faktin penal që ka dijeni. Njëvlefshmërisht, thelbësore është që edhe prokurori të përmbushë detyrimin, p.sh. për të marrë deklarimet e personit rreth një fakti penal. Vetëm pasi të marrë deklarimet prokurori është në gjendje të vlerësojë se si duhet të veprojë më tej, cila është rëndësia e të dhënave të deklaruara, a ka vend për regjistrimin e një procedimi të ri, etj.

Sikurse prokurori, veprimet e sipërtrajtuara mund dhe duhet t’i përmbushë edhe oficeri i policisë gjyqësore.

Sa më sipër gjejnë mbështetje, përveç të tjerave, në dispozitat e neneve 149, 150, 151, 153, 191, 280, 282, 293 e vijues të K.Pr.Penale.

Nga ana tjetër, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se nga shumica nuk është mbajtur parasysh se Gjykata e Lartë në gjykimin penal të kërkesës për rishikim është edhe gjykatë ligji dhe gjykatë fakti, Kjo do të thotë se Kolegji Penal i ngarkuar me gjykimin rishikues ka kompetencën që të “marrë provën” dhe ta çmojë e vlerësojë atë në funksion të vendimmarrjes së saj lidhur me kërkesën për rishikim, si çdo gjykatë tjetër fakti, përsa kohë ligji procedural e ka ngarkuar atë Kolegj me shqyrtimin e kërkesës për rishikim të një vendimi penal të formës së prerë.

Gjithashtu, duhet të mbahej parasysh edhe se, sipas interpretimit të drejtë të ligjit procedural dhe tashmë praktikës gjyqësore të konsoliduar në vitet e fundit, ndryshe nga sa veprohej më parë, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë shprehet lidhur me kërkesën për rishikim në dy faza.

Së pari në dhomë këshillimi, ku Kolegji Penal vlerëson para së gjithash përmbushjen e elementëve formalë të kërkesës për rishikim.

189

Së dyti, nëse plotësohen elementët formalë dhe çmohet se ka vend për të hetuar më tej lidhur me provën e paraqitur në mbështetje të kërkesës për rishikim, Kolegji Penal vijon shqyrtimin e saj në seancë gjyqësore. Pikërisht, në seancë gjyqësore thirren të gjitha palët dhe debatohet jo vetëm mbi ligjin e zbatueshëm, por edhe mbi rrethanat e faktit e provat mbështetëse të kërkesës për rishikim. Në këtë kontekst debatimi gjyqësor mbi ligjin dhe faktin, Kolegji Penal merr dhe shqyrton provën që mbështet kërkesën për rishikim. Këtu jo vetëm nuk përjashtohet mundësia, por përkundrazi, Kolegji Penal mund të dëgjojë deklarimet dhe thëniet e dëshmitarit, i cili pretendohet se ka dijeni mbi fakte që lidhen thelbësisht me fajësinë a pafajësinë e të dënuarit me vendim gjyqësor të formës së prerë. Marrja e provës me dëshmitarë dhe debatimi rreth saj nuk ka asnjë dallim nga marrja dhe shqyrtimi i provës shkresore, etj., në procedurën e rishikimit, veprim të cilin Kolegji Penal e realizon aktualisht (nëse ka çmuar paraprakisht ta kalojë çështjen në seancë gjyqësore). Pikërisht, vetëm nëpërmjet seancës gjyqësore, Kolegji Penal “merr” dhe “vlerëson” provën “e re”, e cila “ka dalë“ e paraqitet nga palët apo që është “zbuluar” prej tyre dhe, eventualisht, mund të disponojë për pranimin e kërkesës për rishikim.

Si gjyqtarë në pakicë vlerësojmë të tërheqim vëmendjen se, në kohën kur Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë kanë dhënë Vendimin Unifikues nr.6, datë 11.10.2003, të trajtuar edhe nga gjykatat e faktit dhe shumica e Kolegjeve në arsyetimin e tyre për çështjen objekt i këtij gjykimi, ligji procedural penal e posaçërisht neni 453 i K.Pr.Penale, është kuptuar, interpretuar dhe zbatuar ndryshe. Kërkesa për rishikim shqyrtohej vetëm në dhomë këshillimi. Prandaj, edhe për këtë arsye, ligji procedural është interpretuar në mënyrë të tillë që dukej sikur nuk kishte se si të pranohej deklarimi me shkrim i personit si provë për efekt rishikimi, qoftë ky i bërë para avokatit, noterit apo nëpërmjet vetëdeklarimit, sepse ajo nuk mund të verifikohej nga gjykata e rishikimit. Kjo për faktin se, sipas atij interpretimi tashmë të tejkaluar, Kolegji Penal nuk kishte se si ta merrte, ta shqyrtonte dhe nënshtronte këtë provë e debatit gjyqësor në mungesë të hapësirës për të pasur e zhvilluar debatin gjyqësor në seancë gjyqësore.

Por, aktualisht, jurisprudenca kushtetuese dhe ajo procedurale, si në procesin civil ashtu edhe në procesin penal, janë konsoliduar duke pranuar dhe imponuar që, pas verifikimit në dhomën e këshillimit të aspekteve formale të respektimit të ligjit lidhur me mënyrën e paraqitjes dhe shkaqet e përmbajtura e të bashkëlidhura në kërkesën për rishikim të vendimit gjyqësor të formës së prerë, shqyrtimi i kësaj kërkese mund të kalojë në seancë gjyqësore, në të cilën nuk ka më asnjë vështirësi, pengesë dhe kufizim ligjor e praktik, për të marrë provën në seancë gjyqësore, sikurse vepron edhe çdo gjykatë tjetër fakti e ligji, pikërisht për efekt të pranimit ose jo të asaj kërkese.

Përveç sa arsyetohet më sipër, ndryshe nga shumica, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se, në mënyrë indirekte, edhe Vendimi Unifikues nr.6, datë 11.10.2003 jo vetëm nuk shprehet për ndalim, por përkundrazi lejonte të kuptohej dhe krijonte hapësirë që “provën e re” ta marrë një nga organet proceduese.

Sikurse arsyetohet më sipër në këtë qëndrim pakice, jo vetëm është e drejtë, por përbën detyrim kushtetues dhe ligjor për policinë gjyqësore dhe prokurorin që të marrë deklarimet e dëshminë e personit që paraqitet me vullnetin e tij për të treguar atë që ka dijeni lidhur me një fakt që përbën vepër penale. Ligji procedural penal nuk bën dallim dhe nuk e lidh detyrimin imperativ ligjor të cilitdo për të deklaruar e dëshmuar si dhe detyrimin e organit procedues për të marrë deklarimin, me ekzistencën apo jo të një procedimi penal të regjistruar e në ndjekje, apo me një procedim penal të përfunduar me vendim dënimi të formës së prerë. Madje, është e kundërta. Nëse personi nuk paraqitet për të bërë deklarime e për të dëshmuar, nëse organi procedues “refuzon” të përmbushë detyrimin kushtetues e ligjor, pra refuzon të marrë deklarimet dhe dëshminë, atëherë secili prej tyre duhet të ndëshkohet për

190

kryerjen e veprave penale sipas dispozitave përkatëse të Kodit Penal. Së fundi, me të njëjtën logjikë, nuk përjashtohet mundësia që dëshminë e deklarimin mund ta marrë edhe gjykata.

Duke u kthyer në çështjen objekt gjykimi, nisur nga sa arsyetohet më sipër, në ndryshim nga shumica, si gjyqtarë në pakicë kemi mendimin se vendimi nr.45, datë 29.05.2008 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë dhe vendimi nr.2, datë 09.01.2009 i Gjykatës së Apelit Vlorë duhet të ishin prishur duke ia dërguar aktet për shqyrtim Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, si gjykata kompetente për shqyrtimin e kërkesës për rishikim. Nuk ishte vendi për ta rrëzuar kërkesën sikurse disponon shumica e Kolegjeve të Bashkuara.

Gjykatat e faktit kanë disponuar që, në funksion të plotësisë së kërkesës për rishikim të kërkuesve, të detyrohej organi i prokurorisë për të marrë deklarimet e shtetasve, të cilët, sipas argumentimit të kërkuesit (të dënuarit), pretendohet se kishin dijeni për rrethana të faktit me interes dhe ndikim në drejtësinë e saktësinë e vendimit gjyqësor të formës së prerë, me të cilin kërkuesit ishin dënuar penalisht për kryerjen e veprës penale të parashikuar nga neni 298/2 në lidhje me nenin 25 të Kodit Penal.

Por, nga shqyrtimi i akteve të dosjes gjyqësore rezulton se aty, në faqen 9 dhe 10 të saj, është paraqitur dhe bashkëlidhur kërkesa me shkrim e argumentuar drejtuar Gjykatës së Lartë për rishikimin e vendimit penal të formës së prerë me të cilin janë shpallur fajtorë kërkuesit Kreshnik Çerçizi dhe Dritan Serjani.

Së bashku me kërkesën për rishikim drejtuar Gjykatës së Lartë, mbrojtësi i kërkuesve ka depozituar në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Vlorë edhe “kërkesën penale” për të marrë provën me dëshmitarë që argumentohet si mbështetje e kërkesës së sipërcituar për rishikim. Këtë veprim mbrojtësi i kërkuesve e justifikon me nevojën për ta “marrë” provën me dëshmitarë “të zbuluar” prej tij para prokurorit apo gjykatës, në mënyrë që t’ia paraqesë si provë të formuar rregullisht Gjykatës së Lartë.

Si gjyqtarë në pakicë, kemi mendimin se kërkuesit kanë përpiluar dhe paraqitur kërkesë për rishikim të vendimit penal e cila i drejtohet Gjykatës së Lartë, madje bashkëlidhur asaj kërkese gjenden edhe deklarimet me shkrim të dy shtetasve, thëniet e të cilëve janë argumentet kryesorë ku detajohet e mbështetet kërkesa për rishikim. Ndërsa pretendimi dhe kërkimi i mëtejshëm i mbrojtësit të kërkuesve që këto deklarime të merren si provë në një seancë nga gjykata e shkallës së parë apo prokurori pranë saj, janë rrjedhojë e interpretimit dhe zbatimit të gabuar si të ligjit procedural penal ashtu edhe të Vendimit Unifikues nr.6, datë 11.10.2002 të K.B. të Gjykatës së Lartë, për të cilat, argumentet përkatëse janë parashtruar më sipër në këtë mendim të pakicës.

Është Kolegji Penal gjykata kompetente e cila ka të drejtën dhe detyrimin të vlerësojë në dhomë këshillimi nëse kërkesa për rishikim, aktet, provat shkresore (deklaratat), etj., përmbushin kriteret formalo-procedurale të parashikuara nga ligji dhe përmbajnë të dhëna të tilla që, më pas, nevojiten të shqyrtohen në seancë gjyqësore për efekt të pranimit ose jo të kërkesës për rishikim.

Më tej, është Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, si çdo gjykatë tjetër fakti e ligji, i cili, në seancë gjyqësore do të thërriste deklaruesit për të dëshmuar mbi faktet që përbëjnë objekt prove e të lidhura me faktin penal për të cilat ishte dhënë vendimi penal i formës së prerë që kërkohet të rishikohet. Pas marrjes së këtyre provave sipas ligjit procedural penal, Kolegji Penal do t’i vlerësonte ato për të çmuar nëse ishte vendi për të pranuar kërkesën e rishikimit duke prishur vendimin e dënimit të dhënë nga gjykata e shkallës së parë.

Aleksandër Muskaj Ardian Dvorani Gani Dizdari

191

Nr.9 i Regj.ThemeltarNr.6 i Vendimit

VENDIM




në datën 30.09.2011 mori në shqyrtim në seancë gjyqësore çështjen, penale që u përket:

TË PANDEHURVE: ARLIND HYSENI, i dënuar më parë, hetuar dhe gjykuar në mungesë

FLORIAN MUÇA, i padënuar më parë, hetuar dhe gjykuar me masë sigurimi arrest në burg, mbrojtur në gjyq nga Av. Ferdinand Doja

A K U Z U A R:

Për veprat penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim,

vjedhjes me dhunë e kryer në bashkëpunim dhe mbajtjes pa leje të armëve luftarake,

të parashikuara nga nenet 141-25, 139-25 dhe 278/4 të Kodit Penal.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr.641, datë 02.06.2005, ka vendosur:

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e shtetasit Genci Sade, e kryer në bashkëpunim dhe në bazë në nenit 141-25 të K.Penal dënimin e tij me burgim të përjetshëm.

192

Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Arlind Hyseni në dëm të shtetasit Myrteza Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 të K.Penal në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim dhe e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 20 vjet burgim.Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Arlind Hyseni në dëm të shtetases Hatixhe Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 të K.Penal, në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 15 vjet burgim.Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/4 të K.Penal, dënimin me 10 vjet burgim.Në bashkim të dënimeve në bazë të nenit 55 të K.Penal, dënimin e të pandehurit Arlind Hyseni me burgim të përjetshëm.Si pasojë e gjykimit të shkurtuar, në zbatim të nenit 406 të K.Pr.Penale, dënimin përfundimisht të pandehurit Arlind Hyseni me 25 vjet burgim.Vuajtja e dënimit për të pandehurin Arlind Hyseni fillon nga dita e ekzekutimit të këtij vendimi nga policia gjyqësore.Deklarimin fajtor të pandehurit Florian Muça për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e shtetasit Genci Sade, e kryer në bashkëpunim dhe në bazë në nenit 141-25 të K.Penal dënimin e tij me burgim të përjetshëm.Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Florian Muça në dëm të shtetasit Myrteza Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 të K.Penal, në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 20 vjet burgim.Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Florian Muça në dëm të shtetases Hatixhe Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 të K.Penal në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim, e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 15 vjet burgim.Deklarimin fajtor të pandehurit Florian Muça për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/4 të K.Penal, dënimin me 10 vjet burgim.Në bashkim të dënimeve, në bazë të nenit 55 të K.Penal, dënimin e të pandehurit Florian Muça me burgim të përjetshëm.Si pasojë e gjykimit të shkurtuar në zbatim të nenit 406 të K.Pr.Penale, dënimin përfundimisht të të pandehurit Florian Muça me 25 vjet burgim.Vuajtja e dënimit të të pandehurit Florian Muça fillon nga dita e arrestimit në flagrancë.

Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr.65, datë 01.02.2006, ka vendosur:Prishjen e vendimit nr.641, datë 02.06.2005 të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë dhe dërgimin e çështjes për rigjykim po asaj gjykate, por me tjetër trup gjykues.

193

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.612, datë 03.10.2007, ka vendosur:Prishjen e vendimit nr.65, datë 01.02.2006 të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe kthimin e akteve për rishqyrtim në po atë gjykatë, por me tjetër trup gjykues.

Gjykata e Apelit Tiranë, pas rigjykimit të çështjes, me vendimin nr.312, datë 16.05.2008, ka vendosur:

Lënien në fuqi të vendimit nr.641, datë 02.06.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

Kundër vendimit nr.312, datë 16.05.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë ka paraqitur rekurs i gjykuari Florian Muça, nëpërmjet mbrojtësve të tij Ferdinand Doja dhe Klojda Dashi, të cilët kërkojnë: Prishjen e vendimit nr.312, datë 16.05.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe dërgimin e çështjes për rishqyrtim në po atë gjykatë.

Shkaqet që paraqet në rekurs i gjykuari Florian Muça për prishjen e vendimit të gjykatës së apelit janë:

- Gjykata e shkallës së parë me të drejtë bëri ndryshimin e cilësimit juridik të veprës penale për sa u përket pasojave të ardhura tek të dëmtuarit Myrteza dhe Hatixhe Sade, por ajo përsëri gaboi, sepse mendimi kriminal është një, pasi nga ana subjektive të pandehurit janë marrë vesh që të vidhnin këtë banesë.

- Vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen kërkon se kur gjatë kryerjes së vjedhjes, edhe kur nga dhuna e ushtruar kanë ardhur si pasojë vdekja e një ose më shumë personave, apo vdekja e një personi dhe dëmtimi i të tjerëve, përsëri do të kishim vetëm një akuzë, atë të parashikuar nga neni 141 i K.Penal.

- Gjykata në rastin konkret mund të kishte ngritur akuzën e vjedhjes me pasojë vdekjen e shtetasit Genci Sade dhe plagosjes së dy personave të tjerë.

- Gjykata e shkallës së parë dhe ajo e apelit kanë gabuar, pasi vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, parashikuar nga neni 141 i K.Penal nuk është konsumuar plotësisht, por ajo ka mbetur në fazën e tentativës, e parashikuar nga neni 141-22 të K.Penal.

- Ndërmjet autorëve të veprës penale ka ekzistuar marrëveshja për të kryer vjedhje me anë të dhunës, por nuk ka ekzistuar marrëveshja që ato të kryenin vjedhje me pasojë vdekjen, prandaj është e qartë se ndodhemi përpara eksesit të ekzekutorit.

- Ne kemi mbajtur qëndrim pohues që në fillim të procedimit penal, pasi kemi shpjeguar gjithçka mbi mekanizmin e ngjarjes, duke treguar pendesë, prandaj gjykatat duhet ta kishin parasysh këtë fakt dhe të bënin diferencimin në caktimin e masave të dënimit për dy të pandehurit, pasi nuk mund të barazohet një i pandehur që i fshihet drejtësisë me një tjetër që ka treguar pendesë të thellë.

Kundër vendimit nr.312, datë 16.05.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë ka paraqitur rekurs i gjykuari Arlind Hyseni nëpërmjet mbrojtësit të tij Laert Rexho, i cili kërkon:Prishjen e vendimit nr.312, datë 16.05.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë, duke i caktuar të gjykuarit një masë më të butë dënimi.

Shkaqet që paraqet në rekurs i gjykuari Arlind Hyseni për prishjen e vendimit të gjykatës së apelit janë:

- Ne kemi pasur si qëllim vjedhjen e banesës së shtetasit Myrteza Sade dhe jo dëmtimin e familjarëve që jetonin në atë banesë.

194

- Vepra penale pavarësisht nga vullneti i të gjykuarve nuk është kryer, por ka mbetur në fazën e tentativës, prandaj këtë fakt duhet ta merrnin parasysh prokuroria në ndërtimin e akuzës dhe gjykata në dhënien e vendimit.

- Nga i gjykuari është kërkuar gjykim i shkurtuar dhe megjithëse gjykata ka zbatuar nenin 406 të K.Pr.Penale, ajo ka dhënë një dënim në maksimumin e tij, ç’ka nuk i përgjigjet rrethanave lehtësuese që kanë qenë prezente.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 23.06.2010, ka vendosur:Kalimin e çështjes në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për unifikimin e praktikës gjyqësore lidhur me interpretimin e nenit 141 të Kodit Penal.

Kolegji Penal shtron për zgjidhje përpara Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë çështjet e mëposhtme:

1- Në rastin e akuzave për krimin e vjedhjes me pasojë vdekje, të parashikuar nga neni 141 i K.Penal, kur si pasojë ka ardhur vdekja e personit, por nuk është shtënë në dorë (vjedhur) pasuria e tij, vepra penale do të konsiderohet e konsumuar apo e mbetur në tentativë?

2- Në rastet e akuzave për krimin e vjedhjes me pasojë vdekje, të parashikuar nga neni 141 i K.Penal, kur si pasojë ka ardhur vdekja e një personi dhe plagosja (e lehtë apo e rëndë) e një apo disa personave, a kemi konkurrim me nenin 141 të K.Penal të veprave të tjera si vjedhje me dhunë, vjedhje me armë, plagosje e rëndë, plagosje e lehtë?

KOLEGJET E BASHKUARA TË GJYKATËS SË LARTËpasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Andi Çeliku dhe Majlinda Andrea;

prokurorin pranë Prokurorisë së Përgjithshme, Artur Selmani, që kërkoi ndryshimin e vendimit nr.312, datë 16.05.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë lidhur me kualifikimin e veprave penale si më poshtë:

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të vrasjes me dashje në dëm të shtetasit Genci Sade, parashikuar nga neni 79/ë të Kodit Penal dhe dënimin e tij me burgim të përjetshëm.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të vjedhjes me armë të kryer në bashkëpunim e mbetur në tentativë në dëm të shtetasit Myrteza Sade dhe, në bazë të neneve 141-22-25 të Kodit Penal, dënimin e tij me 20 vjet burgim.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të plagosjes rëndë me dashje në dëm të shtetasit Myrteza Sade dhe, në bazë të nenit 88/1 të Kodit Penal, dënimin e tij me 6 vjet burgim.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të vjedhjes me armë e mbetur në tentativë në dëm të shtetases Hatixhe Sade dhe dënimin e tij me 20 vjet burgim.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/4 të Kodit Penal dënimin e tij me 10 vjet burgim.

Në bashkim të këtyre dënimeve, bazuar në nenin 55 të Kodit Penal, dënimin e tij me një dënim të vetëm, me burgim të përjetshëm.

Me aplikim të nenit 406 të Kodit të Procedurës Penale dënimin e tij me 25 vjet burgim.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim e mbetur në tentativë në dëm të shtetasit Genci Sade dhe, në bazë të nenit 141.22-25 të Kodit Penal, dënimin e tij me burgim të përjetshëm.

195

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të vjedhjes me armë e mbetur në tentativë e kryer në bashkëpunim në dëm të shtetasit Myrteza Sade dhe, në bazë të nenit 140-22-25 të Kodit Penal, dënimin e tij me 20 vjet burgim.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të vjedhjes me armë të kryer në bashkëpunim e mbetur në tentativë në dëm të shtetases Hatixhe Sade, parashikuar nga neni 140-22-25 të Kodit Penal dhe dënimin e tij me 20 vjet burgim.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/2 të Kodit Penal, dënimin e tij me 4 vjet burgim.

Në bashkim të dënimeve, në bazë të nenit 55 të Kodit Penal, dënimin e të pandehurit me burgim të përjetshëm.

Në aplikim të nenit 406 të Kodit të Proçedurës Penale dënimin e të pandehurit Florian Muça me 25 vjet burgim.

Dëgjuan mbrojtësin e të gjykuarit Florian Muça, Av. Ferdinand Doja, i cili, në bazë të nenit 441/b të K.Pr.Penale, kërkoi ndryshimin e vendimit të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë dhe të Gjykatës së Apelit Tiranë, për sa i përket cilësimit ligjor të veprës penale dhe masës së dënimit me të cilën është dënuar i gjykuari Florian Muça; në përfundim,

V Ë R E J N Ë

Në Gjykatën e Lartë me datë 24.06.2008 është regjistruar çështja penale nr.53109-00526-00-2008 regj. them,. që u përket të gjykuarve Arlind Hyseni dhe Florian Muça, të akuzuar për veprat penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim, vjedhjes me dhunë e kryer në bashkëpunim dhe të mbajtjes pa leje të armëve luftarake, të parashikuara nga nenet 141-25, 139-25 dhe 278/4 të Kodit Penal.

Vendimi nr.312, datë 16.05.2008 i Gjykatës së Apelit Tiranë, me të cilin është lënë në fuqi vendimi nr.641, datë 02.06.2005 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, është marrë në zbatim të keq të ligjit material penal, prandaj vendimet e gjykatave duhet të ndryshohen, për sa i përket cilësimit juridik të veprave penale të kryera nga të gjykuarit.

Nga gjykimi i çështjes në gjykatat e të gjitha shkallëve, deri në këtë fazë të gjykimit rezultojnë të provuara faktet dhe rrethanat e mëposhtme:

Të gjykuarit Arlind Hyseni dhe Florian Muça janë banorë të qytetit të Tiranës dhe kanë pasur njohje të mëparshme me njëri-tjetrin.

Me datë 12.07.2004 rreth orës 01.45 të gjykuarit, pasi janë marrë vesh më parë me njëri-tjetrin, kanë shkuar tek shtëpia e të dëmtuarit Myrteza Sade dhe pasi kanë vënë në kokë kapuçat kanë kapërcyer murin rrethues dhe janë futur në oborrin e banesës private të të dëmtuarit, e cila ndodhet në Rrugën “Besa” në Tiranë.

I gjykuari Florian mbante në dorë një thes ku kishte futur automatikun e tij, një copë litar, një thikë dhe një ngjitëse, të cilat ia kishte dhënë më parë i gjykuari Arlind, ndërsa ky i fundit ishte i armatosur me një pistoletë.

Pasi kanë lënë thesin në oborr të gjykuarit, të armatosur i janë drejtuar njëri pas tjetrit hyrjes së banesës dhe i gjykuari Arlind, pasi ka hapur derën ka hyrë në dhomën e gjumit të të dëmtuarve, ndërsa i gjykuari Florian me automatik në dorë ka qëndruar në korridor ku po flinte viktima Genci Sade.

Në momentin kur i gjykuari Arlind ka hyrë në dhomën ku flinin të dëmtuarit Myrteza dhe Hatixhe Sade, i gjykuari Florian ka dëgjuar të bërtiturat e një gruaje prej të cilave është zgjuar viktima Genci Sade, i cili ka kapur automatikun që mbante në dorë i gjykuari Florian.

Në kohën që i gjykuari Arlind ka dalë nga dhoma e gjumit të çiftit Sade, duke u përleshur me to, i gjykuari Florian ka mbushur automatikun dhe ka qëlluar, sepse viktima Genci Sade nuk po ia lëshonte armën.

196

Më pas i gjykuari Florian ka dëgjuar të shtëna pistolete pranë vendit ku ishte parkuar makina e pronarëve dhe më pas ka parë viktimën Genci Sade që është rrëzuar përtokë.

Pasi kanë kapërcyer murin rrethues të banesës të gjykuarit kanë dalë në rrugë dhe janë larguar nga vendi i ngjarjes në drejtim të bregut të lumit ku kanë hedhur armët dhe kanë djegur rrobat në mënyrë që të fshihnin gjurmët e krimit.

Gjatë rrugës i gjykuari Arlind i ka treguar bashkëpunëtorit tjetër se personat me të cilët ishte përleshur i kishin hequr maskën, prandaj ai kishte qëlluar dhe në oborrin e shtëpisë i kishte mbetur njëra atlete, ndërsa i gjykuari Florian i ka treguar të gjykuarit tjetër se thesin që kishte me materiale e kishte lënë në oborrin e banesës.

Të nesërmen i gjykuari Florian ka shkuar në Elbasan tek shtëpia e xhaxhait të tij ku edhe është arrestuar, ndërsa i gjykuari Arlind që nga ajo ditë i fshihet drejtësisë.

Pas kryerjes së veprimeve të para hetimore ka rezultuar se nga kjo ngjarje e rëndë ka mbetur i vdekur viktima Genci Sade, është plagosur rëndë i dëmtuari Myrteza Sade dhe është e plagosur lehtë e dëmtuara Hatixhe Sade, prandaj organi i akuzës i ka dërguar në gjyq të gjykuarit, duke i akuzuar ata për veprat penale të vjedhjes me pasojë vdekjen të kryer në bashkëpunim, vjedhjes me dhunë të kryer në bashkëpunim dhe mbajtjes pa leje të armëve luftarake, të parashikuara nga nenet 141-25, 139-25 dhe 278/4 të Kodit Penal.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr.641, datë 02.06.2005 ka vendosur:Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të vjedhjes me

pasojë vdekjen e shtetasit Genci Sade, e kryer në bashkëpunim dhe, në bazë në nenit 141-25 të K.Penal, dënimin e tij me burgim të përjetshëm.

Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Arlind Hyseni në dëm të shtetasit Myrteza Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 i K.Penal në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim dhe e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 20 vjet burgim.

Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Arlind Hyseni në dëm të shtetases Hatixhe Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 të K.Penal në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim, e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 15 vjet burgim.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/4 të K.Penal, dënimin me 10 vjet burgim.

Në bashkim të dënimeve në bazë të nenit 55 të K.Penal, dënimin e të pandehurit Arlind Hyseni me burgim të përjetshëm.

Si pasojë e gjykimit të shkurtuar në zbatim të nenit 406 të K.Pr.Penale, dënimin përfundimisht të pandehurit Arlind Hyseni me 25 vjet burgim.

Vuajtja e dënimit për të pandehurin Arlind Hyseni fillon nga dita e ekzekutimit të këtij vendimi nga policia gjyqësore.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e shtetasit Genci Sade, e kryer në bashkëpunim dhe, në bazë në nenit 141-25 të K.Penal, dënimin e tij me burgim të përjetshëm.

Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Florian Muça në dëm të shtetasit Myrteza Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 të K.Penal në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 20 vjet burgim.

Ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale të kryer nga i pandehuri Florian Muça në dëm të shtetases Hatixhe Sade nga vjedhje me dhunë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 139-25 të K.Penal në vjedhje me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim, e mbetur në tentativë dhe, në bazë të nenit 141-25-22 të K.Penal, dënimin e tij me 15 vjet burgim.

197

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/4 të K.Penal, dënimin me 10 vjet burgim.

Në bashkim të dënimeve në bazë të nenit 55 të K.Penal, dënimin e të pandehurit Florian Muça me burgim të përjetshëm.

Si pasojë e gjykimit të shkurtuar në zbatim të nenit 406 të K.Pr.Penale, dënimin përfundimisht të të pandehurit Florian Muça me 25 vjet burgim.

Vuajtja e dënimit të të pandehurit Florian Muça fillon nga dita e arrestimit në flagrancë.

Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr.65, datë 01.02.2006, ka vendosur:Prishjen e vendimit nr.641, datë 02.06.2005 të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë

dhe dërgimin e çështjes për rigjykim po asaj gjykate, por me tjetër trup gjykues.Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.612, datë 03.10.2007, ka vendosur:Prishjen e vendimit nr.65, datë 01.02.2006 të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe kthimin e

akteve për rishqyrtim në po atë gjykatë, por me tjetër trup gjykues.Gjykata e Apelit Tiranë pas rigjykimit të çështjes me vendimin nr.312, datë

16.05.2008 ka vendosur:Lënien në fuqi të vendimit nr.641, datë 02.06.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor

Tiranë.Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, pasi ka marrë në shqyrtim rekursin e paraqitur nga

të gjykuarit Florian Muça dhe Arlind Hyseni, me vendimin e datës 23.06.2010 ka vendosur:Kalimin e çështjes në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për unifikimin e

praktikës gjyqësore lidhur me interpretimin e nenit 141 të Kodit Penal.Kolegji Penal shtron për zgjidhje përpara Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë

çështjet e mëposhtme:Në rastin e akuzave për krimin e vjedhjes me pasojë vdekjen të parashikuar nga neni

141 i K.P., kur si pasojë ka ardhur vdekja e personit por nuk është shtënë në dorë (vjedhur) pasuria e tij, vepra penale do të konsiderohet e konsumuar apo e mbetur në tentativë?

Në rastet e akuzave për krimin e vjedhjes me pasojë vdekjen të parashikuar nga neni 141 i K.P., kur si pasojë ka ardhur vdekja e një personi dhe plagosja (e lehtë apo e rëndë) e një apo disa personave, a kemi konkurrim me nenin 141 të K.P. të veprave të tjera vjedhje me dhunë, vjedhje me armë, plagosje e rëndë, plagosje e lehtë?

.......................................................................Për sa i përket Unifikimit të Praktikës Gjyqësore, Kolegjet e Bashkuara të

Gjykatës së Lartë bëjnë këtë analizë juridike:Në nenin 141 të Kodit Penal përcaktohet se:Vjedhja e pasurisë, kur është e shoqëruar me dhunime që kanë sjellë vdekjen e

personit, dënohet me burgim nga pesëmbëdhjetë gjer në njëzet e pesë vjet, ose me burgim të përjetshëm.

Nga citimi i kësaj dispozite ligjore del qartë se Kodi Penal me anë të saj mbron në mënyrë të posaçme dy marrëdhënie të rëndësishme shoqërore, të cilat janë pasuria dhe jeta e personit, por duhet theksuar se objekti kryesor në këtë rast është pasuria, ndërsa jeta e personit është objekti dytësor, i cili është element thelbësor i veprës penale kryesore.

Kjo do të thotë se po nuk u cënua jeta e personit (po nuk erdhi vdekja e tij), atëherë nuk mund të ekzistojnë elementët e veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, parashikuar nga neni 141 i K.Penal, por mund të jemi përpara kryerjes së një vepre tjetër penale, siç mund të jenë vjedhja me dhunë ose vjedhja me armë, të parashikuara nga nenet 134, 139 dhe 140 të K.Penal.

198

Në Kodin Penal të vitit 1977, vepra penale objekt gjykimi ka qenë e përfshirë në veprën penale të grabitjes, e parashikuar nga neni 102 i tij, ku përfshiheshin edhe veprat penale të vjedhjes me dhunë, e parashikuar nga neni 139 i K.Penal dhe vjedhjes me armë, e parashikuar nga neni 140 i K.Penal.

Neni 102 i Kodit Penal të vitit 1977 përbëhej vetëm nga një paragraf, ku hynin përdorimi i dhunës fizike deri në vdekjen e personit, dhuna psiqike dhe përdorimi i armëve, që do të thoshte se gjykata pasojën e rëndë do ta merrte vetëm si rrethanë që rëndonte masën e dënimit, e cila i caktohej subjektit të veprës penale, pasi vetë kjo dispozitë ligjore nuk e parashikonte kryerjen e veprës penale në rrethana të cilësuara.

Në Kodin Penal të vitit 1995 dhe në ndryshimet e mëpasme që i janë bërë atij, ligjvënësi e ndau veprën penale të grabitjes, të parashikuar nga neni 102 i K.Penal (të shfuqizuar) në tre vepra penale më vete, të cilat janë: vepra penale e vjedhjes me dhunë, e parashikuar nga neni 139 i K.Penal, vepra penale e vjedhjes me armë, e parashikuar nga neni 140 i K.Penal dhe vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal.

Në veprën penale të vjedhjes me dhunë, e parashikuar nga neni 139 i K.Penal përfshihen vjedhjet e pasurisë të shoqëruara me dhunë psiqike dhe fizike (dëmtime që fillojnë nga më të lehtat e deri në më të rëndat, duke përjashtuar vdekjen), në veprën penale të vjedhjes me armë, e parashikuar nga neni 140 i K.Penal përfshihen vjedhjet e pasurisë të shoqëruara me përdorimin e armës me ose pa leje dhe në veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, përfshihen vjedhjet e pasurisë kur si rezultat i veprimeve të kundraligjshme të subjektit të veprës penale ka ardhur si pasojë vdekja e personit.

Qëllimi kryesor i ligjvënësit në shpërbërjen e veprës penale të grabitjes, të parashikuar nga neni 102 i K.Penal (të shfuqizuar), ka qenë fakti që kjo dispozitë ligjore nuk parashikonte rastet kur vepra penale kryhej në rrethana të cilësuara dhe kishte një ndryshim shumë të madh ndërmjet minimumit dhe maksimumit të masës së dënimit, ç’ka në disa raste ka lejuar qëndrime jo të drejta në caktimin e masave të dënimeve.

Doktrina jonë juridike dhe praktika gjyqësore shumëvjeçare kanë mbajtur qëndrimin e konsoliduar se grabitja, e parashikuar nga neni 102 i Kodit Penal (të shfuqizuar), quhet krim i kryer nga çasti i kryerjes së sulmit, pavarësisht nëse autori i krimit ka arritur ose jo të hedhë në dorë pasurinë. Kjo shpjegohet nga fakti se ligjvënësi për shkak të rrezikshmërisë së theksuar të veprës penale i jepte rëndësi vendimtare jo kalimit të pasurisë, por sulmit për të vënë në dorë pasurinë. Nuk kishte rëndësi nëse dhuna përdorej para hedhjes në dorë të pasurisë ose gjatë përpjekjeve për t’u larguar të subjektit të veprës penale.

Aktualisht ka qëndrime të ndryshme në praktikë në lidhje me faktin se nëse vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, mbetet ose jo në fazën e tentativës, kur subjekti i veprës penale megjithë veprimet e kryera prej tij për ta realizuar veprën penale nuk ka arritur për shkaqe që nuk vareshin prej tij për të shtënë në dorë pasurinë, por si pasojë e veprimeve të kundraligjshme të tij ka ardhur pasoja e rëndë, që është vdekja e personit, i cili ishte vënë në mbrojtje të pasurisë.

Për të krijuar një tablo më të qartë se çfarë përfaqëson në vetvete vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, është e domosdoshme që t’i referohemi doktrinës juridike në vite, e cila e ka përkufizuar atë si një vepër penale të përbërë nga dy vepra penale, që janë vepra penale e vjedhjes dhe vepra penale e vrasjes së personit, të cilat në kushtet e zakonshme qëndrojnë si vepra penale më vete, e para e parashikuar nga neni 134 e vijues i K.Penal dhe tjetra e parashikuar nga neni 76 e vijues i K.Penal.

199

Megjithëse në Kodin Penal veprat penale të vjedhjes dhe të vrasjes së personit parashikohen si vepra penale më vete, në rastin e nenit 141 të K.Penal vepra penale e vrasjes së personit është element thelbësor i veprës penale të vjedhjes, e cila kurrsesi nuk mund të kryhet nëse nuk vjen pasoja shumë e rëndë, që është vdekja e personit.

Figura e veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal përbëhet nga dy vepra penale materiale, për të cilat është e detyrueshme ardhja e pasojës kur ato qëndrojë si vepra penale më vete, në mënyrë që ato të quhen të konsumuara plotësisht, ndërsa në rastin kur ato janë të lidhura me njëra tjetrën sipas nenit 141 të K.Penal dhe kur nga kryerja e veprës penale, e cila është element thelbësor i veprës tjetër penale pasoja e rëndë vjen detyrimisht, atëherë nuk mund të thuhet që vepra penale kryesore ka mbetur në fazën e tentativës, në një kohë kur personi që po mbronte pasurinë nuk jeton më, pasi kjo logjikë juridike nuk do të funksiononte.

Në ndryshim nga vepra penale e vjedhjes me armë, e parashikuar nga neni 140 i K.Penal dhe vepra penale e vjedhjes me dhunë, e parashikuar nga neni 139 i K.Penal tek të cilat vepra penale që i përket objektit dytësor mund të jetë një vepër penale formale, e cila nuk kërkon ardhjen e pasojës, siç janë mbajtja e armës ose dhuna psiqike, vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen e kërkon detyrimisht ardhjen e pasojës së rëndë për veprën penale që shërben si element thelbësor për veprën tjetër penale, që do të thotë se po nuk erdhi vdekja e personit, vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen nuk do të kryhej dhe nuk kishte asnjë arsye që ajo të parashikohej si vepër penale në pjesën e posaçme të Kodit Penal, prandaj pasoja e rëndë e veprës penale që i përket objektit dytësor është pasojë e rëndë edhe për veprën penale që i përket objektit kryesor dhe rrjedhimisht vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen është e konsumuar plotësisht që në momentin që ka ardhur pasoja e rëndë vdekja e personit, pavarësisht nëse subjekti i veprës penale e ka shtënë ose jo në dorë pasurinë.

Nga leximi i nenit 141 të K.Penal del mjaft e qartë se vetë kjo dispozitë ligjore e konsideron këtë vepër penale automatikisht të konsumuar, sepse përdor shprehjen..... shoqëruar me dhunime që kanë sjellë si pasojë vdekjen e personit......, ndryshe nga vepra penale kryesore e vjedhjes së pasurisë (kur është më vete), parashikuar nga neni 134 i K.Penal, në të cilën përdoret shprehja se: vjedhja e pasurisë dënohet......., gjykata vlerëson se kjo e fundit mund të mbetet në fazën e tentativës, pasi ligji nuk kërkon medoemos ardhjen e pasojës.

Pavarësisht vendosjes së veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal në Kreun e III të Kodit Penal ku parashikohen veprat penale kundër pasurisë dhe sferës ekonomike, ligjvënësi i ka dhënë një rëndësi shumë të madhe mbrojtjes dhe paprekshmërisë së jetës së personit, pavarësisht se kjo pasojë në këtë rast vjen si rrjedhojë e kryerjes së veprës penale dytësore, e cila shërben si element thelbësor për veprën penale kryesore.

Një çështje tjetër që ka qenë objekt diskutimi në Kolegjet e Bashkuara ka qenë fakti nëse vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal konkurron me veprat penale të vjedhjes me dhunë, vjedhjes me armë, plagosjes së rëndë dhe plagosjes së lehtë, të parashikuara nga nenet 139, 140, 88 e 89 të K.Penal.

Teoria e së drejtës penale dhe praktika jonë gjyqësore në vite kanë konsoliduar qëndrimin se veprat penale konkurrojnë me njëra-tjetrën, atëherë kur ato qëndrojnë si vepra penale më vete, por nëse njëra prej tyre shërben si element thelbësor për veprën tjetër penale, atëherë nuk kemi konkurrim të tyre.

Vepra penale e vjedhjes me dhunë, e parashikuar nga neni 139 i K.Penal dhe vepra penale e vjedhjes me armë, e parashikuar nga neni 140 i K.Penal kur kryhen për shtënien në dorë të së njëjtës pasuri në asnjë rrethanë nuk mund të konkurrojnë me veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, sepse edhe kjo e fundit

200

është një formë e cilësuar e dy të parave, pasi edhe në këtë rast nga ana objektive vepra penale kryhet me dhunë, e cila është ekstreme dhe përfundon me vdekjen e personit.

Gjithashtu gjatë kryerjes së veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal subjekti i veprës penale nga ana objektive mund ta përdori armën, ashtu si dhe nga kryerja e veprës penale të vjedhjes me armë, e parashikuar nga neni 140 i K.Penal mund të vijë pasoja e rëndë (dëmtimet fizike, deri tek plagosja e rëndë), por ajo që i dallon këto dy vepra penale nga njëra-tjetra është fakti se tek vjedhja me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, domosdoshmërisht duhet të kemi një ose më shumë viktima, prandaj nëse konstatohet ardhja e kësaj pasoje, atëherë pavarësisht se gjatë vjedhjes mund të përdoret arma, ose mund të ketë dhunë psiqike edhe dëmtime në formën e lezioneve, nuk do të kemi konkurrim të veprave penale, pasi dy veprat penale më të lehta nuk mund të qëndrojnë si vepra penale më vete, por i thith vepra penale më e rëndë, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal.

Vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal nuk konkurron as me plagosjen e rëndë, ose të lehtë, të parashikuara nga nenet 88 dhe 89 të K.Penal, kur këto dëmtime kryhen në funksion të shtënies në dorë të së njëjtës pasuri, ose të largimit të pengesave që nuk e lejojnë subjektin e veprës penale që të largohet menjëherë nga vendngjarja.

Nëse subjekti i veprës penale ka kryer një plagosje të rëndë apo të lehtë para ose pas kryerjes së veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, por që nuk kanë lidhje me këtë të fundit, atëherë veprat penale e plagosjes së rëndë ose të lehtë qëndrojnë si vepra penale më vete dhe për rrjedhojë do të ishim para institutit të konkurrimit të veprave penale.

Duhet të kemi parasysh se në këtë rast dallimin e bën ana subjektive si një nga elementët e veprës penale, që do të thotë se nëse subjekti i veprës penale e bën plagosjen e rëndë ose të lehtë të personit në funksion të shtënies në dorë të së njëjtës pasuri, ose të mbrojtjes së saj menjëherë pas vjedhjes, atëherë nuk do të jemi përpara konkurrimit të veprave penale, pasi dhuna e bërë në këtë rast është një pasojë, e cila përfshihet në veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, ku krahas vdekjes së një personi mund të kemi si pasojë edhe dëmtimin e personave të tjerë.

Vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, kur është rrjedhojë e një mendimi unik kriminal, i cili ka si qëllim vjedhjen e të njëjtës pasurie duhet të cilësohet vetëm një herë sipas nenit 141 të K.Penal, pavarësisht nga numri i pasojave të rënda që kanë ardhur, siç mund të jenë vdekja e dy ose më shumë personave, vdekja e një personi dhe plagosja e një ose më shumë të tjerëve dhe faktin që ka pasur më tepër se një pasojë të rëndë gjykata duhet ta mbajë parasysh në caktimin e masës së dënimit.

Në mendimin e tij, të dhënë përpara Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, prokurori kërkoi që gjykuari Arlind Hyseni të deklarohet fajtor e dënohet për veprën penale të vrasjes në rrethana cilësuese, e parashikuar nga neni 79/ë i K.Penal, ndërsa i gjykuari tjetër të deklarohet fajtor e dënohet për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, e kryer në bashkëpunim dhe e mbetur në tentativë, parashikuar nga neni 141-22-25 i K.Penal, për sa i përket viktimës Genci Sade, në një kohë që nga gjykimet ka rezultuar e provuar se ata në bashkëpunim me njëri-tjetrin kanë qenë ekzekutorë të veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e shtetasit Genci Sade, e parashikuar nga neni 141-25 i K.Penal.

Megjithëse mendimi i prokurorit nuk referon në ndonjë dispozitë ligjore konkrete, të parashikuar nga legjislacioni ynë procedural dhe material penal, kërkesa e tij është në kundërshtim me nenin 116 të Kushtetutës, pasi ai i referohet një legjislacioni dhe praktike të huaj gjyqësore, të cilat nuk janë pjesë e të drejtës tonë penale, prandaj, sipas dispozitës kushtetuese që përmendëm më lart, ato nuk mund të gjejnë zbatim në zgjidhjen e çështjes konkrete.

201

Nëse shihet me kujdes mendimi i prokurorit del qartë se, duke i copëtuar akuzat sipas pasojave të ardhura në të vërtetë ai nuk kërkon një cilësim të ndryshëm ligjor të veprave penale, por ngre akuza të reja në ngarkim të të gjykuarve, gjë e cila nuk mund të bëhet në këtë fazë të gjykimit, pasi ndryshimi i cilësimit juridik të veprave penale duhet t’i nënshtrohet rigorozisht përcaktimeve të bëra nga neni 375 i K.Pr.Penale.

Duke arsyetuar si më sipër, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arrijnë në këto përfundime unifikuese:

Vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, kur si pasojë ka ardhur vdekja e personit, por nuk është shtënë në dorë (vjedhur) pasuria e tij, do të konsiderohet plotësisht e konsumuar që nga çasti që ka ardhur si pasojë vdekja e personit, të cilit i përkiste pasuria ose ishte vënë në mbrojtje të saj, pavarësisht nga shtënia në dorë ose jo e kësaj pasurie nga subjekti i veprës penale.

Vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, kur si pasojë ka ardhur vdekja e një personi dhe plagosja (e lehtë apo e rëndë) e një apo disa personave, nuk konkurron me veprat penale të vjedhjes me dhunë, vjedhjes me armë, plagosjes së rëndë dhe plagosjes së lehtë, të parashikuara nga nenet 139, 140, 88 dhe 89 të K.Penal, gjithmonë kur bëhet fjalë që këto të fundit janë kryer në funksion të shtënies në dorë të së njëjtës pasuri.

.................................................................Përsa i përket zgjidhjes së çështjes konkrete Kolegjet e Bashkuara bëjnë këtë

analizë juridike:Në rekurs i gjykuari Florian Muça pretendon se megjithëse gjykata e shkallës së parë

bëri ndryshimin e cilësimit juridik të veprës penale, për sa u përket të dëmtuarve Myrteza dhe Hatixhe Sade, përsëri ajo gaboi, sepse veprimet e të gjykuarve janë rrjedhojë e një mendimi unik kriminal, prandaj cilësimi juridik i veprës penale duhej të bëhej vetëm një herë sipas nenit 141-25 të K.Penal, pretendim i cili vlerësohet si i bazuar në ligj, pasi të gjykuarit Arlind Hyseni dhe Florian Muça në marrëveshje të mëparshme me njëri-tjetrin kanë vendosur që me çdo mjet të vjedhin banesën e shtetasit Myrteza Sade, por meqenëse ata hasën në kundërshtimin e fortë të tre anëtarëve të familjes, për t’i shpëtuar përgjegjësisë penale vranë viktimën Genci Sade dhe plagosën të dëmtuarit Myrteza e Hatixhe Sade.

Veprimet e të gjykuarve ashtu siç pretendon edhe mbrojtja e të gjykuarit Florian janë rrjedhojë e një mendimi unik kriminal, prandaj vepra penale nuk duhet të cilësohet sipas pasojave të ardhura, por ajo duhet të cilësohet vetëm një herë si vepër penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e kryer në bashkëpunim, e parashikuar nga neni 141-25 i K.Penal.

Vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e kryer në bashkëpunim, e parashikuar nga neni 141-25 të K.Penal është e konsumuar plotësisht, sepse është e provuar se nga veprimet e paligjshme të të gjykuarve ka ardhur pasoja e rëndë e vdekjes së shtetasit Genci Sade dhe për rrjedhojë nuk ka vend që të pranohet kërkesa e të gjykuarve për cilësimin e kësaj vepre penale, si vepër penale e mbetur në fazën e tentativës.

Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se edhe për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake, për të cilën akuzohen dy të gjykuarit, ka vend për ndryshimin e cilësimit juridik, në përputhje me nenin 375 të K.Pr.Penale, pasi kjo vepër penale nuk është kryer në sasira të mëdha dhe në bashkëpunim nga të gjykuarit, pasi ato kanë qenë të armatosur me armë personale pa leje, përpara se të shkonin në vendngjarje. Gjithashtu nuk është e provuar se të gjykuarit e kanë kryer më shumë se një herë këtë vepër penale dhe pasoja e rëndë që parashikon neni 278/4 i K.Penal nuk ka kuptimin e një vrasje, apo dëmtimeve të tjera, por ajo ka kuptimin e pasojave të rënda që mund të vijnë si rezultat i shpërthimeve, ose i burimit të

202

rrezikut të shtuar, prandaj vepra penale e mbajtjes pa leje të armëve luftarake, e kryer nga të gjykuarit duhet të cilësohet sipas nenit 278/2 të K.Penal.

Duhet theksuar se vepra penale e mbajtjes pa leje të armëve luftarake, e parashikuar nga neni 278/2 i K.Penal, konkurron me veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, pasi në këtë të fundit vrasja e personit mund të bëhet edhe me mjete të tjera si litar të cilin të gjykuarit e kishin marrë me vete, sende të forta, etj., prandaj vepra penale e mbajtjes pa leje të armëve luftarake nuk është element thelbësor i veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, parashikuar nga neni 141 i K.Penal (Shih Vendimin Unifikues nr.01, datë 03.02.2006 të Kolegjeve të Bashkuara).

Pretendimet e tjera të ngritura në rekurs nga të gjykuarit janë të pabazuara në ligj, sepse nuk mund të jemi përpara eksesit të ekzekutorit siç pretendon i gjykuari Florian Muça, sepse ky i fundit në çdo vend ka qenë bashkë me të gjykuarin tjetër, ka qenë i armatosur më rëndë se ai, ka qëlluar mbi të dëmtuarit, pasi në vendngjarje janë sekuestruar gëzhojat e dy armëve të ndryshme, ka shkuar bashkë me bashkëpunëtorin tjetër për të fshehur armët, etj. Eksesi i ekzekutorit kërkon që bashkëpunëtorët të mos jenë marrë vesh për atë që kryen njëri prej tyre dhe ai që pretendon eksesin nuk duhet të ketë marrë pjesë në kryerjen e atij veprimi të kundërligjshëm.

Masat e dënimit të të gjykuarve janë caktuar nga gjykata në përputhje të plotë me kërkesat e nenit 47 të K.Penal, duke u pasur parasysh rrethanat e parashikuara nga nenet 48, 49 dhe 50 të K.Penal, sepse duhet theksuar se në ngarkim të të gjykuarve ka rrethana rënduese të parashikuara nga gërmat gj dhe i të nenit 50 të K.Penal, prandaj pretendimi i të gjykuarit Florian për të pasur diferencime në masën e dënimit me të gjykuarin tjetër në mungesë është i pabazuar në ligj, pasi ai ashtu si dhe bashkëpunëtori i tij kanë pasur të njëjtin rol në kryerjen e veprës penale atë të ekzekutorit, ç’ka tregon që ai është një person me rrezikshmëri të theksuar shoqërore.

Si përfundim, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se, mbështetur në analizën mbi zbatimin e ligjit dhe përfundimet unifikuese të lartpërmendura, pretendimet e parashtruara në rekursin e të gjykuarve Arlind Hyseni dhe Florian Muça janë pjesërisht të bazuara në ligj, prandaj vendimet e gjykatave duhet të ndryshohen, vetëm për sa i përket cilësimit juridik të veprave penale.

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të neneve 438 dhe 441/b të K.Pr.Penale,

V E N D O S Ë N

Ndyshimin e vendimit nr.312, datë 16.05.2008 të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe vendimit nr.641, datë 02.06.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim dhe, në bazë të nenit 141 e 25 të Kodit Penal, dënimin e tij me burgim të përjetshëm.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Arlind Hyseni për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/2 të Kodit Penal, dënimin e tij me 3 vjet burgim.

Në bashkim të dënimeve, në zbatim të nenit 55 të Kodit Penal, dënimin e të pandehurit Arlind Hyseni me burgim të përjetshëm.

Në zbatim të nenit 406 të K.Pr.Penale dënimin përfundimtar të të pandehurit Arlind Hyseni me 25 (njëzet e pesë) vjet burgim.

Vuajtja e dënimit për këtë të pandehur fillon nga dita e ekzekutimit të këtij vendimi.

203

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim dhe, në bazë të nenit 141 e 25 të Kodit Penal, dënimin e tij me burgim të përjetshëm.

Deklarimin fajtor të të pandehurit Florian Muça për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe, në bazë të nenit 278/2 të Kodit Penal, dënimin e tij me 3 vjet burgim.

Në bashkim të dënimeve, në zbatim të nenit 55 të Kodit Penal, dënimin e të pandehurit Florian Muça me burgim të përjetshëm.

Në zbatim të nenit 406 të K.Pr.Penale dënimin përfundimtar të të pandehurit Florian Muça me 25 (njëzet e pesë) vjet burgim.

Vuajtja e dënimit për këtë të pandehur fillon nga dita e arrestimit të tij në flagrancë, me datë 13.07.2004.


Tiranë, më 30.09.2011

204

MENDIM I PAKICËSPër vendimin nr.6, datë 30.09.2011 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.Ne gjyqtarët Besnik Imeraj, Gani Dizdari, Majlinda Andrea, Fatos Lulo, Mirela Fana

nuk jemi dakord me vendimin e marrë nga shumica, e cila ka ndryshuar vendimet e Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë dhe Gjykatës së Apelit Tiranë, duke deklaruar fajtorë dhe dënuar të gjykuarit për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen.

Ndryshe nga vendimi i shumicës, me të cilin është vendosur ndryshimi i dy vendimeve të gjykatave të faktit, duke i deklaruar fajtorë dhe dënuar të gjykuarit për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim, parashikuar nga neni 141 e 25 i K.Penal, jemi të mendimit se si vendimi nr.312, datë 16.05.2008 i Gjykatës së Apelit Tiranë edhe vendimi nr.461, datë 02.06.2005 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë duheshin prishur në lidhje me cilësimin juridik të veprës penale, duke i deklaruar fajtorë të gjykuarit për veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen e kryer në bashkëpunim e mbetur në tentativë, në lidhje me vdekjen e shtetasit Genci Sade; ndërsa në lidhje me plagosjen me armë zjarri në vendngjarje të shtetasve Myrteza e Hatixhe Sade, të gjykuarit duhet të deklaroheshin fajtorë për kryerjen e veprës penale të vjedhjes me armë në bashkëpunim, parashikuar nga neni 140 e 25 të K.Penal.

Duke mos dashur të përsërisim me detaje rrethanat e çështjes, të cilat janë trajtuar në vendimin e shumicës, do të argumentojmë më poshtë qëndrimin tonë kundër, mbështetur në dispozitat ligjore.

Shumica pasi ka parashtruar sintetikisht faktet e administruara nga gjykatat e dy niveleve, ka arritur në përfundimin se vendimet duheshin ndryshuar në lidhje me cilësimin juridik të veprës.

Ka rezultuar e provuar se të gjykuarit Arlind Hyseni e Florian Muça, të pajisur edhe me armë zjarri, litar, kapuça për maskim, thikë e letër ngjitëse, kanë bërë plan dhe kanë shkuar për të vjedhur në banesën e shtetasit Myrteza Muça, me qëllim për të vjedhur. I pandehuri Arlind ka hyrë në dhomën ku flinin çifti Myrteza e Hatixhe Sade (prindërit e viktimës Genci Sade). Gjatë përleshjes me çiftin, që është zgjuar, është zgjuar edhe djali i tyre Genci, i cili ka dashur t’i marrë armën të pandehurit Florian Muça, por ky i fundit ka mbushur automatikun dhe ka qëlluar e më pas kur ka nisur të largohet ka dëgjuar krisma pistolete dhe ka parë viktimën Genci që është rrëzuar në tokë. Për shkak të rrjedhës së mësipërme të ngjarjes, të pandehurit janë larguar, pasi kanë kapërcyer murin rrethues të shtëpisë dhe kanë dhe gjatë bregut të lumit kanë hedhur armët dhe kanë djegur rrobat, duke mos mundur të realizojnë këtë vjedhje. Gjatë tentativës për kryerjen e vjedhjes, nga ana e të gjykuarit Arben Nika është vrarë me armë zjarri i ndjeri Genci Sade dhe është plagosur rëndë shtetasi Myrteza Sade dhe plagosur lehtë shtetësja Hatixhe Sade.

Duke arsyetuar se të gjykuarit kanë konsumuar veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen për viktimën Genci Sade, Gjykata e Shkallës së Parë Tiranë ka konkluduar se ajo është konsumuar, ndërsa ajo (vepra) ka mbetur në tentativë përsa i përket të dëmtuarve Myrteza e Hatixhe Sade. Vendimi i gjykatës së shkallës së parë është lënë në fuqi me të njëjtin arsyetim nga gjykata e apelit.

Ne gjyqtarët në pakicë, ndryshe nga vendimi i shumicës, mendojmë se cilësimi ligjor i veprës penale në ngarkim të të gjykuarve, lidhur me vrasjen e shtetasit Genci Sade gjatë tentativës për vjedhjen e banesës së familjes Sade, duhet të kualifikohej si e mbetur në tentativë.

Edhe pakica është dakord me qëndrimin se, me anë të dispozitës së nenit 141 të K.Penal, mbrohen dy marrëdhënie të rëndësishme shoqërore, siç janë pasuria dhe jeta e personit, duke mbajtur parasysh se objekti kryesor në këtë rast është pasuria, ndërsa jeta e personit është objekti dytësor, por pakica nuk ka të njëjtin qëndrim me shumicën se objekti i

205

dytë i kësaj vepre penale është dhe elementi thelbësor i saj. Në Kodin Penal të vitit 1995 nuk është parashikuar si vepër penale ajo e grabitjes, por ekzistojnë tre vepra penale të ndryshme, parashikuar nga nenet 139, 140, 141, të cilat kanë për objekt marrëdhëniet juridike të vendosura për të siguruar paprekshmërinë e pasurisë së personit fizik, personit juridik dhe shtetit dhe jetën e personit, por ne pakica nuk jemi të të njëjtit mendim se pasoja në veprën penale të vjedhjes me dhunë e bën këtë vepër të cilësuar.

Vepra penale e parashikuar nga neni 141 i K.Penal bën pjesë në seksionin e parë të titulluar “vjedhja e pasurisë ” të Kreut të III të K.Penal, kre në të cilin janë përfshirë veprat penale kundër pasurisë dhe në sferën e ekonomisë. Objekti kryesor i kategorisë së veprave penale që përfshihen në këtë seksion janë marrëdhëniet juridike të vendosura për të siguruar paprekshmërinë e pasurisë së personit, e mbrojtur kjo posaçërisht nga legjislacioni penal, por në disa prej këtyre veprave, marrëdhëniet juridike që preken janë më shumë se një. Kështu, në rastin e dispozitës së nenit 141 të K.Penale, veç marrëdhënieve të vendosura për mbrojtjen e pasurisë së personit, autori prek direkt edhe ato marrëdhënie juridike të vendosura për të siguruar të drejtën e një personi për të jetuar, e sanksionuar kjo nga neni 21 i Kushtetutës. Edhe pse prekja e këtij objekti nga vepra penale paraqet rrezikshmëri shumë më të madhe shoqërore se ai që mbron paprekshmërinë e pronës.

Pakica çmon se vepra do te cilësohet e kryer atëherë kur autori ka cënuar të dyja marrëdhëniet juridike që mbron kjo dispozitë. Nuk mund të cilësohet vjedhja e pasurisë së tjetrit e kryer kur provohet se autori nuk ka mundur të realizojë deri në fund qëllimin e tij, pra pakësimin e pasurisë së tjetrit. Në rrethana të tilla, ndërkohë që vjedhja e pasurisë ka mbetur në fazën e tentativës, pasoja tjetër që kërkon dispozita e nenit 141 të K.Penal është konsumuar, pra është vërtetuar vdekja e viktimës Genci Sade. Fakti që me veprimet e tyre të gjykuarit Arlind Hyseni e Florian Muça nuk kanë mundur të realizojë vjedhjen, vepra penale për të cilën ata duhet të deklarohen fajtorë, ka mbetur në fazën e tentativës.

Neni 22 i K.Penal parashikon se: “vepra penale quhet e mbetur në tentativë kur, megjithëse personi ndërmerr veprime të drejtpërdrejta për ta kryer atë, vepra ndërpritet e nuk përfundohet për rrethana të pavarura nga vullneti i tij”. Në kuptim të kësaj dispozite, të gjykuarit për shkaqe të pavarura nga vullneti i tyre, megjithëse kanë ndërmarrë veprime të drejtpërdrejta për të vjedhur banesën e familjes Sade, nuk kanë mundur të realizojnë qëllimin, duke mos mundur të vjedhin, për shkak se nuk u lejuan prej viktimave. Është e vërtetë se gjatë tentativës për të realizuar vjedhjen të gjykuarit, për të shmangur pengesat, kanë vrarë një person (të ndjerin Genci Sade), por ky fakt nuk mund ta cilësojë vjedhjen si të kryer, ndërkohë që provohet të mos ketë pasur pakësim të pasurisë.

Gjithashtu ne gjyqtarët në pakicë, kemi mendim të kundërt me shumicën edhe përsa i përket konkluzionit lidhur me çështjen e dytë shtruar për zgjidhje në Kolegjet e Bashkuara, lidhur me konkurrimin e veprave penale të parashikuar nga neni 141, me veprat penale të parashikuara nga nenet 139, 140, 88 dhe 89 të K.Penal, për të cilën Kolegjet e Bashkuara kanë arritur në konkluzionin unifikues se: “Vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, e parashikuar nga neni 141 i K.Penal, kur si pasojë ka ardhur vdekja e një personi dhe plagosja (e lehtë apo e rëndë) e një apo disa personave, nuk konkurron me veprat penale të vjedhjes me dhunë, vjedhjes me armë, plagosjes së rëndë, plagosjes së lehtë, të parashikuara nga nenet 139, 140, 88 dhe 89 të K.Penal, gjithmonë kur bëhet fjalë që këto të fundit janë kryer në funksion të shtënies në dorë të së njëjtës pasuri”.

Ndryshe nga shumica, ne gjyqtarët në pakicë kemi mendimin se vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen, konkurron me veprat penale të vjedhjes me dhunë dhe vjedhjes me armë, në rastin kur gjatë përpjekjes për vjedhjen e pasurisë, krahas pasojës së vdekjes së një personi, vijnë edhe pasoja të tjera, pra dëmtime të një apo disa personave të tjerë.

206

Edhe pse ashtu siç ka pranuar shumica ardhja e pasojave të tjera gjatë tentativës për vjedhjen e pasurisë janë pasoja të ardhura gjatë një veprimi unik kriminal, mendojmë që përveç vdekjes së një personi, pasojë pa të cilin nuk mund të ekzistonte kjo vepër penale, pasojat e tjera nga vepra penale, e cila ka pasur si qëllim pakësimin e pasurisë, siç janë plagosje e lehtë apo e rëndë, nuk mund që të përfshihen në veprën penale të vjedhjes me pasojë vdekjen, pasi për personat e tjerë pasoja e veprimeve kriminale të autorit janë të tjera.

Pakica mendon se vepra penale e vjedhjes me pasojë vdekjen konkurron me veprat penale të vjedhjes me dhunë dhe vjedhjes me armë dhe jo me plagosjen e rëndë me dashje dhe plagosjen e lehtë me dashje të parashikuara nga nenet 88 e 89 të K.Penal, pasi këto të fundit, pra dëmtimet e personave të tjerë që përpiqen të ruajnë pasurinë apo zmbrapsin veprimet e autorit, vijnë si rezultat i veprimeve kriminale të autorit për të bërë të mundur arritjen e qëllimit, vjedhjes së pasurisë dhe në analizë të elementeve të veprës penale, këto pasoja përfshihen në anën objektive të veprave penale të vjedhjes me dhunë dhe vjedhjes me armë (nëse autori përdor armë).

Përfundimisht mendojmë se vendimi i gjykatës së apelit duhet të prishej dhe të gjykuarit Arlind Hyseni e Florian Muça të deklaroheshin fajtorë për kryerjen e veprës penale të vjedhjes me pasojë vdekjen të kryer në bashkëpunim e të mbetur në tentativë në dëm të shtetasit Genci Sade, parashikuar nga neni 141-25-22 të K.Penal dhe të deklaroheshin fajtorë për veprën penale të vjedhjes me armë të kryer në bashkëpunim, në dëm të shtetasve Myrteza e Hatixhe Sade, parashikuar nga neni 140 e 25 i K.Penal.

Majlinda Andrea Besnik Imeraj Gani Dizdari

Fatos Lulo Mirela Fana

207


VENDIM



Shpresa Beçaj KryesueseBesnik Imeraj AnëtarGani Dizdari AnëtarArdian Dvorani AnëtarFatos Lulo AnëtarAleksandër Muskaj AnëtarAndi Çeliku AnëtarArjana Fullani AnëtareEvelina Qirjako AnëtareGuxim Zenelaj AnëtarMajlinda Andrea AnëtareEdmond Islamaj AnëtarShkëlzen Selimi Anëtar

në seancën gjyqësore të datës 14.10.2011 morën në shqyrtim çështjen penale nr.6/5 Akti, që i përket:

KËRKUES: PROKURORIA PRANË GJYKATËS PËR KRIME TË RËNDA TIRANË.

I PANDEHUR: ILIR KUMBARO, aktualisht me qëndrim në Mbretërinë e Bashkuar, me kombësi e shtetësi shqiptare me gjendje gjyqësore “i padënuar”, i mbrojtur nga avokatët Vojo Bregu dhe Bledar Fejzo, sipas prokurës së posaçme nr.1100 rep. dhe nr.213 kol., datë 08.04.2009 të përpiluar nga noterja Vojsava Karapici, me porositës shtetasin Ervin Kumbaro, i biri i të pandehurit Ilir Nazmi Kumbaro.

A K U Z U A R:

Për kryerjen e veprës penale “Rrëmbimi ose mbajtja peng e personit”, kryer në bashkëpunim në tre raste,

“Tortura me pasoja të rënda”, kryer në bashkëpunim, parashikuar nga neni 109/1 në lidhje me nenin 25 (tre herë) dhe neni 87 në lidhje me nenin 25 (tre herë) të Kodit Penal.

OBJEKTI:

Caktimi i masës së sigurimit personal “arrest në burg”.Baza Ligjore: Neni 228 e vijues të Kodit të Procedurës Penale.

208


Pranimin e kërkesës së Prokurorisë pranë Gjykatës së Shkallës së Parë për Krime të Rënda Tiranë, me objekt: caktim mase sigurimi për të pandehurin Ilir Kumbaro.Caktimin e masës së sigurimit personal “Arrest në burg”, parashikuar nga neni 238 i K.Pr.Penale për të pandehurin Ilir Kumbaro.

Gjykata e Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, me vendimin nr.5, datë 05.01.2010, ka vendosur:

Miratimin e vendimit nr.154, datë 15.12.2009 të Gjykatës së Shkallës së Parë për Krime të Rënda Tiranë.

Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda Tiranë me nr.5, datë 05.01.2010, brenda afatit ligjor, në mbështetje të nenit 432 të Kodit të Procedurës Penale, ka paraqitur rekurs i pandehuri Ilir Kumbaro, nëpërmjet mbrojtësit të tij, duke kërkuar në mënyrë alternative prishjen e vendimit dhe dërgimin e çështjes për rigjykim në Gjykatën e Apelit për Krime të Rënda Tiranë, ose ndryshimin e vendimeve dhe rrëzimin e kërkesës së prokurorit për caktimin e masës së sigurimit ndaj tij, për këto shkaqe:

- Gjykata e Shkallës së Parë për Krime të Rënda Tiranë i ka mohuar të drejtën të pandehurit për t’u mbrojtur nga mbrojtësit e zgjedhur prej tij, pasi zhvilloi seancën për caktimin e masës me një mbrojtës të caktuar kryesisht. Kishim njoftuar gjykatën për pamundësinë e paraqitjes për shkak të nevojës së pjesëmarrjes në një gjykim që zhvillohej në Gjykatën e Apelit Vlorë.

- Vendimi për caktimin e masës së sigurimit është marrë nga një gjykatë jo kompetente. Ligjvënësi nuk ka përcaktuar në asnjë rast që gjykata që gjykon themelin e çështjes të mund të caktojë në mënyrë fillestare një masë sigurimi.

- Moskompetenca e gjykatës që gjykon themelin e çështjes për të caktuar në mënyrë fillestare një masë sigurimi nuk përcaktohet në mënyrë të shprehur në ligjin procedural, por rezulton nga interpretimi a contrario i dispozitave në lidhje me papajtueshmërinë e gjyqtarit gjatë procedimit.

- Gjykata duhet të arsyetonte në vendim se cilat ishin ato rrethana të reja të krijuara, që tre vjet pasi ka filluar ky procedim u shfaqën dhe shtruan nevojën e caktimit të masës së sigurimit.

- Organi i akuzës përdor dy standarte kur për dy të pandehur procedon pa asnjë masë sigurimi, ndërsa vetëm për njërin kërkon marrjen e masës ekstreme të sigurimit.

- Argumenti se ky i pandehur i fshihet hetimit nuk është i provuar. Nuk ka asnjë akt në fashikull që të provojë se ky i pandehur ka dijeni për ekzistencën e këtij procedimi në ngarkim të tij.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.s’ka, datë 03.03.2010, ka vendosur:Kalimin e çështjes penale në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë për unifikimin e praktikës gjyqësore.

Me këtë vendim Kolegji Penal shtron për diskutim para Kolegjeve të Bashkuara çështjet si më poshtë:

1. A ka të drejtë organi i prokurorisë të kërkojë caktimin e një mase të sigurimit personal në fazën e gjykimit të çështjes në themel ndaj të pandehurit, për të cilin nuk është kërkuar caktimi i masës së sigurimit personal gjatë hetimit paraprak?

209

2. Nëse po, a është kompetente për të shqyrtuar këtë kërkesë gjykata e cila është duke gjykuar themelin e çështjes, parë kjo në referencë të përmbajtjes së dispozitës së nenit 15/2 të Kodit të Procedurës Penale?


pasi dëgjuan relatimin e çështjes nga gjyqtarët Majlinda Andrea dhe Ardian Dvorani; prokurorin Artur Selmani, që kërkoi lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda; mbrojtësin e të gjykuarit Ilir Kumbaro, avokatin Vojo Bregu, i cili përfundimisht kërkoi prishjen e vendimit të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda dhe atij të Gjykatës për Krimet e Rënda dhe mosmiratimin e vendimit nr.154, datë 15.12.2009 të Gjykatës për Krime të Rënda, me të cilin është caktuar ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro masa e sigurimit “arrest në burg”; dhe pasi shqyrtuan dhe analizuan në tërësi çështjen,

V Ë R E J N Ë


1. Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nga aktet e dosjes gjyqësore dhe vendimet e dhëna nga dy gjykatat më të ulëta, u rezultojnë të pranuara prej këtyre gjykatave rrethanat si vijon:

Në fazën e hetimeve paraprake, Prokuroria pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, në datën 25.10.1995, ka regjistruar procedimin penal me nr.449, për veprën penale “Rrëmbim personi” e kryer në bashkëpunim, në dëm të shtetasit maqedonas me kombësi shqiptare Remzi Hoxha, parashikuar nga neni 109/1 në lidhje me nenin 25 të Kodit Penal.

E njëjta prokurori, në datën 17.01.2003, ka regjistruar edhe procedimin penal nr.131 për veprën penale “Rrëmbim personi” në dëm të shtetasit Ziso Kristopulli. Duke qenë procedime të lidhura është vendosur bashkimi i tyre në një procedim të vetëm, në atë me nr.449 të vitit 1995.

Hetimet paraprake në këtë procedim janë kryer në ngarkim të të pandehurve Ilir Kumbaro, Arben Sefgjini, Avni Koldashi dhe Budjon Meçe.

Ndër të tjera, me kërkesën e prokurorit, Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr.1229 akti, datë 18.12.2003 ka vendosur caktimin e masës së sigurimit “arrest në burg” ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro, parashikuar nga neni 238 i Kodit të Procedurës Penale.

Mbi bazën e kësaj mase sigurimi, pas kërkimeve pa sukses për gjetjen e të pandehurit Ilir Kumbaro dhe ekzekutimin e saj është proceduar me shpalljen në kërkim ndërkombëtar të këtij të pandehuri.

Hetimet kanë vijuar në mungesë së të pandehurit Ilir Kumbaro deri kur Prokuroria pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë ka vendosur të bëjë një cilësim të ri juridik të veprës, duke ndryshuar akuzën nga “Rrëmbim personi” kryer në bashkëpunim, sipas nenit 109/1 në lidhje me nenin 25 të Kodit Penal, në “Shpërdorim detyre” të kryer në bashkëpunim, sipas parashikimeve të nenit 248 në lidhje me nenin 25 të këtij Kodi. Për shkak të cilësimit të ri juridik që iu bë veprës penale, në zbatim të dispozitave të ligjit nr.8202, datë 27.03.1997 “Për amnistinë”, organi i prokurorisë ka ardhur në përfundimin se ishte vendi për të pushuar akuzat e ngritura në ngarkim të të pandehurve. Prandaj, me vendimin e saj të datës 01.07.2004, prokurori ka vendosur pushimin e akuzave në ngarkim të të pandehurit Ilir Kumbaro e të pandehurve të tjerë dhe pezullimin e hetimeve të këtij procedimi.

Prokurori i Përgjithshëm, me vendimin nr.146, datë 08.09.2006, ka vendosur shfuqizimin e vendimeve të datës 01.07.2004 për pushimin e akuzave dhe pezullimin e hetimeve, si dhe vazhdimin e hetimeve nga Prokuroria pranë Gjykatës për Krimet e Rënda,

210

për shkak se vepra penale për të cilën duhet të hetoheshin të pandehurit u përcaktua ajo e parashikuar nga neni 109 i Kodit Penal.

Në vijim dhe në zbatim të këtij vendimi të Prokurorit të Përgjithshëm, në datën 13.10.2006, Prokuroria pranë Gjykatës për Krimet e Rënda ka regjistruar edhe procedimin penal nr.94 për veprën penale “Rrëmbim personi” sipas nenit 109/1 të Kodit Penal, në dëm të shtetasve Remzi Hoxha, Ziso Kristopulli dhe më pas edhe ndaj shtetasit Avdyl Loshaj.

Pas disponimeve të tjera mbi ndryshimin e akuzës gjatë zhvillimit të hetimeve paraprake, Prokuroria pranë Gjykatës për Krime të Rënda, në datën 18.04.2008, ka paraqitur në Gjykatën për Krime të Rënda kërkesën për gjykim duke akuzuar të pandehurit Ilir Kumbaro, Arben Sefgjini, Avni Koldashi dhe Budjon Meçe për veprat penale “Rrëmbimi ose mbajtja peng e personit” e kryer në bashkëpunim, parashikuar nga neni 109/1 në lidhje me nenin 25 të Kodit Penal (tre herë) dhe “Tortura me pasoja të rënda” kryer në bashkëpunim, parashikuar nga nenet 87 në lidhje me nenin 25 të Kodit Penal (tre herë), në dëm të tre shtetasve: Remxi Hoxha, Ziso Kristopulli dhe Avdyl Loshaj.

2. Gjatë shqyrtimit gjyqësor të çështjes, i pandehuri Ilir Kumbaro nuk rezulton që të jetë paraqitur në seancë gjyqësore. Gjykata për Krime të Rënda pas kryerjes së veprimeve për njoftimin dhe më pas kërkimin e tij ka konkluduar se ai i fshihet drejtësisë, duke deklaruar edhe mungesën e tij në gjykim dhe caktimin e avokatit kryesisht për mbrojtjen e interesave të tij.

Në vijim të gjykimit, pas zhvillimit të një numri seancash gjyqësore, ndërkohë që nga autoritetet gjyqësore të Mbretërisë së Bashkuar kishte filluar procedura e ekstradimit së të pandehurit Ilir Kumbaro, janë paraqitur avokatët Vojo Bregu dhe Bledar Fejzo, të caktuar për mbrojtjen e këtij të pandehuri me prokurë të posaçme të lëshuar nga i biri i tij, Ervin Kumbaro. Avokatët i paraqitën gjykatës një kërkesë me objekt shuarjen e masës së sigurimit të caktuar ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro me vendimin nr.1229 akti, datë 18.12.2003 nga Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë. Në thelb, me anë të kësaj kërkese, mbrojtja e të pandehurit Ilir Kumbaro parashtronte se, në kushtet kur ishte pushuar procedimi penal në ngarkim të tij, gjatë të cilit ishte caktuar nga gjykata edhe masa e sigurimit “arrest në burg” ndaj tij, atëherë ky vendim për caktimin e masës së sigurimit ka humbur çdo fuqi juridike, është shuar.

Gjykata për Krime të Rënda, me vendimin nr.26/79 akti të datës 16.06.2009, ka vendosur rrëzimin e kërkesës së lartpërmendur të mbrojtësve të të pandehurit Ilir Kumbaro.

E investuar mbi ankimin e avokatëve të të pandehurit Ilir Kumbaro, Gjykata e Apelit për Krime të Rënda, me vendimin nr.17, datë 16.07.2009, ka vendosur mospranimin e ankimit të paraqitur nga ana e mbrojtjes, për shkak se nuk legjitimoheshin të paraqisnin një kërkesë të tillë, pasi i pandehuri Ilir Kumbaro nuk i kishte autorizuar për këtë lloj kërkimi.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.202, datë 30.09.2009, ka vendosur prishjen e vendimit të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda dhe kthimin e çështjes për rishqyrtim po në atë gjykatë, duke caktuar si detyrë që ajo të merrte në shqyrtim dhe të dispononte lidhur me shkaqet e paraqitura në ankimin e bërë nga mbrojtja e të pandehurit Ilir Kumbaro.

Në rigjykim, pas shqyrtimit të pretendimeve të ngritura në ankimin e të pandehurit Ilir Kumbaro, Gjykata e Apelit për Krime të Rënda arriti në përfundimin se vendimi nr.26/79 akti, datë 16.06.2009 i Gjykatës për Krime të Rënda, që rrëzoi kërkesën e paraqitur nga mbrojtja e të pandehurit Ilir Kumbaro, duhej të mbetej në fuqi.

E vënë në lëvizje mbi rekursin e mbrojtësve së të pandehurit Ilir Kumbaro, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin nr.274, datë 02.12.2009, ka vendosur prishjen e vendimit nr.27, datë 26.10.2009 të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda dhe të vendimit nr.26/79 akti, datë 16.06.2009 të Gjykatës për Krime të Rënda, duke pranuar kërkesën për

211

shuarjen e masës së sigurimit personal “arrest në burg” ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro, të caktuar me vendimin nr.1229, datë 18.02.2003 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

Në këtë vendim, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, ndër të tjera, arsyeton se: “Me pushimin e akuzave në ngarkim të tyre automatikisht dhe masa e sigurimit personal vendosur ndaj tyre ka humbur fuqinë e saj. Kjo masë është shuar në momentin që është vendosur pushimi i çështjes. Në këtë moment ipso lege kjo masë sigurimi shuhet, kjo parashikuar në nenin 261 të Kodit të Procedurës Penale”.

3. Pas dhënies së vendimit të lartpërmendur nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë për shuarjen e masës së sigurimit në ngarkim të së pandehurit Ilir Kumbaro, në vijim, në datën 09.12.2009, Prokuroria pranë Gjykatës për Krime të Rënda ka depozituar në sekretarinë gjyqësore të kësaj gjykate kërkesën drejtuar trupit gjykues që po shqyrtonte në themel këtë çështje penale me objekt: caktimin e masës së sigurimit “arrest në burg”, parashikuar nga neni 238 i Kodit të Procedurës Penale, për të pandehurin Ilir Nazmi Kumbaro. Kjo kërkesë e organit të akuzës, në thelb motivohej nga fakti që tashmë i pandehuri Ilir Kumbaro nuk ka ndonjë masë sigurimi dhe se në rastin e tij ekzistonin kushtet dhe kriteret për t’i caktuar masën e sigurimit personale “arrest në burg”.

Gjykata për Krimet e Rënda, ka marrë në shqyrtim kërkesën e prokurorit në seancën e datës 15.12.2009. Kjo gjykatë pasi dëgjoi palët, bazuar në aktet e provat e fashikullit të gjykimit dhe atyre të marra deri në atë moment të shqyrtimit gjyqësor të çështjes, me vendimin nr.154, datë 15.12.2009 ka vendosur të pranojë kërkesën e Prokurorisë pranë Gjykatës së Krimeve të Rënda dhe ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro të caktojë masën e sigurimit personal “arrest në burg”.

Nëpërmjet ankimit, mbrojtësit e të pandehurit Ilir Kumbaro kanë vënë në lëvizje Gjykatën e Apelit për Krimet e Rënda, e cila, me vendimin e saj nr.5, datë 05.01.2010 ka vendosur: “Miratimin e vendimit nr.154, datë 15.12.2009 të Gjykatës së Shkallës së Parë për Krime të Rënda Tiranë”.

Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda Tiranë me nr.5, datë 05.01.2010, brenda afatit ligjor, në mbështetje të nenit 432 të Kodit të Procedurës Penale, ka paraqitur rekurs në Gjykatën e Lartë i pandehuri Ilir Kumbaro, nëpërmjet mbrojtësit të tij, duke kërkuar në mënyrë alternative prishjen e vendimit dhe dërgimin e çështjes për rigjykim në Gjykatën e Apelit për Krime të Rënda Tiranë ose ndryshimin e vendimeve dhe rrëzimin e kërkesës së prokurorit për caktimin e masës së sigurimit ndaj tij.

Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me vendimin e datës 03.03.2010, bazuar mbi shkaqet e pretenduara në rekurs, rrethanat ligjore të çështjes dhe nevojën e unifikimit të praktikës gjyqësore për raste të ngjashme, ka vendosur të kalojë çështjen për shqyrtim në Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, për njehsimin dhe unifikimin e praktikës gjyqësore.

II. Arsyetimi i Kolegjeve të Bashkuara4. Në seancë gjyqësore, përfaqësuesi i prokurorisë, parashtroi përpara Kolegjeve

të Bashkuara se nuk gjen mbështetje në ligjin procedural penal pretendimi i mbrojtjes së të gjykuarit se masa e sigurimit nuk mund të kërkohet dhe gjykata nuk mund të caktojë masë sigurimi personal ndaj tij gjatë fazës së gjykimit të çështjes penale. Për rrjedhojë, vendimi i Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda, që ka miratuar vendimin e Gjykatës për Krime të Rënda për caktimin e masës së sigurimit “arrest në burg” për të pandehurin Ilir Kumbaro, është dhënë në zbatim të drejtë të ligjit dhe duhet të mbetet në fuqi.

Sipas parashtrimit të prokurorit, në kuptim e zbatim të drejtë të ligjit, nuk rezulton që Kodi i Procedurës Penale të përcaktojë se kërkesa e prokurorit dhe caktimi i masës së sigurimit nga gjykata mund të bëhet vetëm në fazën e hetimit paraprak. Prokurori mund të paraqesë kërkesë për caktimin e masës së sigurimit në çdo fazë e shkallë të procedimit penal

212

deri sa gjykata nuk ka dhënë vendim përfundimtar. Kur kërkesa për masë sigurimi paraqitet gjatë fazës së gjykimit, kompetenca për shqyrtimin e saj i përket vetëm trupit gjykues që shqyrton themelin e akuzës.

Ligji procedural penal përcakton rregulla të tilla që bëjnë dallim thelbësor mes fazës së hetimit paraprak dhe fazës së gjykimit. Në fazën e gjykimit, gjykata duhet të marrë vendime pa qenë e ndikuar nga vendimmarrja e mëparshme, qoftë edhe kur ato bazohen në dyshimet e arsyeshme. Për këtë qëllim parashikohet ndalimi i nenit 15, pika 2 të Kodit të Procedurës Penale, sipas së cilit gjyqtari që ka vleftësuar masën e sigurimit nuk merr pjesë në gjykimin e themelit të akuzës.

Po kështu ka dallim mes gjykimit lidhur me caktimin e masës së sigurimit dhe gjykimit lidhur me themelin e akuzës. Për caktimin e masës së sigurimit gjykata disponon bazuar në dyshimin e arsyeshëm të mbështetur në prova. Për vendimin përfundimtar lidhur me themelin e akuzës, gjykata disponon bazuar në bindjen e saj mbështetur në prova që vërtetojnë ose jo akuzën, pra jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm. Edhe vetë Kodi i Procedurës Penale i ka njohur palëve mundësinë që, gjatë fazës së gjykimit, t’i kërkojnë vetë gjykatës së themelit të revokojë apo zëvendësojë masën e sigurimit (neni 260).

Masa e sigurimit e caktuar nga gjykata ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro është e mbështetur në prova dhe në ligj. Gjykata, bazuar në provat dhe aktet e procedimit, ka vlerësuar se ekzistojnë rreziqet e parashikuara në nenin 238 të Kodit të Procedurës Penale. Veprat penale të akuzës janë të rënda dhe me sanksione të rënda, ndërkohë që i pandehuri i fshihet drejtësisë duke jetuar në një shtet tjetër e duke u paraqitur me identitet të rremë për këtë qëllim. Masat e sigurimit kanë karakter personal dhe vlerësohen sipas rrethanat konkrete për secilin të pandehur.

5. Nga ana tjetër, krahas pretendimeve lidhur me mënyrën e vlerësimit të provave dhe rrethanave nga gjykatat më të ulëta, në parashtrimin e qëndrimit të tij përpara Kolegjeve të Bashkuara, mbrojtësi i të gjykuarit Ilir Kumbaro, në thelb, parashtroi se vendimi i dhënë nga Gjykata për Krimet e Rënda dhe Gjykata e Apelit Për Krime të Rënda janë dhënë në zbatim të gabuar të ligjit procedural.

Mbrojtja parashtroi se, në fazën e gjykimit, ligji procedural penal e ndalon gjykatën që shqyrton themelin e akuzës që të caktojë edhe masa të sigurimit personal të kërkuara nga prokurori. Kjo vjen në kundërshtim me nenin 15, pika 2 të Kodit të Procedurës Penale.

Prokurori nuk ka të drejtë dhe gjykata nuk mund të caktojë masë sigurimi, nëse një gjë e tillë nuk është kërkuar prej tij dhe nuk është gjykuar nga gjykata në fazën e hetimit paraprak. Kjo rezulton nga përmbajtja e nenit 260 të Kodit të Procedurës Penale, në të cilin, për fazën e gjykimit, i parashikon gjykatës kompetencë për të vendosur revokim a zëvendësim, vetëm në lidhje me masa sigurimi të caktuara më parë në fazën e hetimit paraprak.

Edhe nëse do të lejohej kërkesa dhe caktimi i masës së sigurimit në fazën e gjykimit, lidhur me këtë kërkesë nuk mund të shprehej gjykata që shqyrton themelin e akuzës, por një gjykatë tjetër. Një përfundim i tillë mund të nxirret nga përmbajtja e neneve 17, shkronjat “b” dhe “c”, si dhe 18 të Kodit të Procedurës Penale. Asnjë provë nuk mund të ketë një vlerë të paracaktuar, si në drejtim të fajësisë ashtu edhe të pafajësisë.

Gjykata për Krime të Rënda Tiranë i ka mohuar të drejtën të pandehurit për t’u mbrojtur nga mbrojtësit e zgjedhur prej tij pasi zhvilloi seancën për caktimin e masës me një mbrojtës të caktuar kryesisht. Kishim njoftuar gjykatën për pamundësinë e paraqitjes për shkak të nevojës së pjesëmarrjes në një gjykim që zhvillohej në Gjykatën e Apelit Vlorë.

Organi i akuzës përdor dy standarte kur për dy të pandehur procedon pa asnjë masë sigurimi, ndërsa vetëm për njërin kërkon marrjen e masës ekstreme të sigurimit. Argumenti

213

se ky i pandehur i fshihet hetimit nuk është i provuar. Nuk ka asnjë akt në fashikull që të provojë se ky i pandehur ka dijeni për ekzistencën e këtij procedimi në ngarkim të tij.

6. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë që gjykatat më të ulëta kanë interpretuar dhe zbatuar drejt ligjin procedural penal. Masa e sigurimit mund të caktohet rishtazi edhe në fazën e gjykimit, madje nga e njëjta gjykatë që shqyrton themelin e akuzës, meqënëse, në rrethanat e çështjes objekt i këtij gjykimi, rezulton se janë përmbushur kushtet dhe kriteret për caktimin e tyre të parashikuara nga ligji procedural penal.

Prandaj, nuk ka mbështetje në ligj pretendimi i ngritur në rekursin e mbrojtësit të të pandehurit Ilir Kumbaro se, në fazën e gjykimit, gjykata nuk mund të caktojë më masë sigurimi. Ajo vetëm mund të revokojë apo zëvendësojë një masë sigurimi që është caktuar njëherë në fazën e hetimit paraprak. Gjykata në fazën e gjykimit nuk mund të caktojë masa sigurimi dhe më pas të zgjidhë në themel çështjen.

Kështu, në thelb, sikurse rezultoi nga rrethanat e çështjes si më sipër të pranuara nga gjykatat, në përfundim të fazës së hetimit paraprak, nga ana e prokurorit është paraqitur në Gjykatën për Krime të Rënda kërkesa për gjykim. Sipas prokurorit, hetimet ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro janë zhvilluar në kushtet e kufizimit të lirisë së tij, përmes masës së sigurimit “arrest në burg”. Kjo masë sigurimi, gjithnjë sipas qëndrimit që ka pasur organi i prokurorisë në këtë procedim ka ekzistuar por nuk është ekzekutuar, pasi i pandehuri nuk ishte e mundur të gjendej, prandaj gjykata kishte deklaruar edhe ikjen e tij (neni 247). Pra, për organin e prokurorisë, i pandehuri Ilir Kumbaro ka qenë në gjendje arresti në burg gjatë fazën së hetimit paraprak.

Në këtë gjendje procedurale të së pandehurit është paraqitur kërkesa për gjykim dhe Gjykata për Krime të Rënda ka filluar shqyrtimin gjyqësor të çështjes. Gjatë gjykimit, kjo gjykatë nuk pranoi kërkesën e mbrojtjes së të pandehurit për shuarjen e masës së sigurimit, sipas nenit 261 të Kodit të Procedurës Penale, sepse sipas mbrojtjes ajo ishte shuar qysh në fazën e hetimit paraprak, kur i njëjti procedim objekt gjykimi ishte pushuar njëherë nga prokurori. Mbi ankimin e mbrojtësve të së pandehurit, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë përfundimisht vendosi që masa e sigurimit ishte shuar qysh në çastin kur procedimi ishte pushuar nga prokurori, pavarësisht se ai vendim pushimi ishte revokuar më pas nga prokurori më i lartë.

Në të tilla rrethana, në seancë gjyqësore, prokurori i paraqiti kërkesë gjykatës për caktimin e masës së sigurimit “arrest në burg” ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro për shkak se ekzistonin rreziqet që parashikonte neni 228 e 238 të Kodit të Procedurës Penale.

Gjykata për Krimet e Rënda e pranoi kërkesën e prokurorit dhe ky vendim u konfirmua edhe nga Gjykata e Apelit për Krime të Rënda.

7. Sipas Kolegjeve të Bashkuara, vendimet e të dy gjykatave më të ulëta janë dhënë në zbatim të drejtë të ligjit procedural penal. Masa e sigurimit mund të caktohet rishtazi edhe në fazën e gjykimit, madje nga e njëjta gjykatë që shqyrton themelin e akuzës, nëse verifikohen kushtet dhe kriteret ligjore për caktimin e masës së sigurimit.

Por, në përgjigje të çështjeve të parashtruara për njehsimin e praktikës gjyqësore dhe të pretendimeve të parashtruara në rekursin e të gjykuarit për shkelje të rënda procedurale në gjykim, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se nevojitet të interpretohet kuptimi dhe përmbajtja e dispozitave të Kodit të Procedurës Penale mbi kushtet paraprake për caktimin e masës së sigurimit, kushtet e kriteret e lidhura me “rrezikun” që justifikon këto masa, atyre lidhur me “përshtatshmërinë“ e masave të sigurimit, rrethanave se kur vendimi gjyqësor mbi këto masa ka forcën e gjësë së gjykuar, si dhe për kompetencën, natyrën e dallimin e objektit të gjykimit kur gjykata, në çdo fazë të procedimit, investohet, arsyeton e disponon mbi masën e sigurimit nga rasti i vendimit të pushimit, pafajësisë apo dënimit të së pandehurit.

214

8. Në pikën 1 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale parashikohet se:“1. Askush nuk mund t’u nënshtrohet masave të sigurimit personal në qoftë se në ngarkim të tij nuk ekziston një dyshim i arsyeshëm, i bazuar në prova”.Nëpërmjet analizës dhe interpretimit të drejtë të kësaj dispozite, posaçërisht të

shprehjes “dyshim i arsyeshëm, i bazuar në prova” në harmoni me institutet e tjera procedurale, mund të bëhet dallimi dhe të arrihet në përfundime të drejta, jo vetëm lidhur me kushtet paraprake për caktimin e masës së sigurimit por edhe se përse kjo masë mund të caktohet edhe në fazën e gjykimit të çështjes penale. Për rrjedhojë mund të kuptohet dhe të dallohet gjykimi mbi dyshimin e arsyeshëm bazuar në prova për caktimin e masës së sigurimit nga gjykimi i provës për efekt të formimit të bindjes mbi të vërtetën, jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm, në dhënien e vendimit të pushimit, pafajësisë apo dënimit të së pandehurit.

Dyshimi i arsyeshëm i bazuar në prova sipas pikës 1 të nenit 228, nënkupton që bëhet fjalë për ekzistencën e dyshimit të arsyeshëm të bazuar në prova, pra për ekzistencën e atyre elementëve të mjaftueshëm juridikë dhe të rrethanave të faktit që i krijojnë bindje gjykatës në drejtim të mundësisë që personi nën hetim dhe i pandehuri të ketë kryer veprën penale.

Për rrjedhojë, për caktimin e masës së sigurimit është e nevojshme që provat, direkte apo indirekte, të jenë të tilla që të bëjnë të duket e mundshme përgjegjësia e të hetuarit a të gjykuarit në lidhje me akuzën e ngritur ndaj tij.

Dyshimi i bazuar në prova nuk kërkon që ai të jetë ezaurues, domosdoshmërisht një drejtimesh, pra në drejtim të fajësisë. Pavarësisht prej këtij dyshimi të arsyeshëm bazuar në prova se i gjykuari ka kryer veprën penale, në përfundim të gjykimit të themelit mund të rezultojë e të vërtetohet si fajësia, ashtu edhe pafajësia e të pandehurit.

Prandaj, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin unifikues se dyshimi i arsyeshëm, provat ku ai bazohet për të justifikuar caktimin dhe vijimin e zbatimit të masës së sigurimit, nuk nevojitet të ketë të njëjtën shkallë sigurie dhe vlerë provueshmërie për të konkluduar sikurse provat që janë të domosdoshme për dhënien ose jo të vendimit të dënimit ndaj të pandehurit. Mjafton që ato të jenë të tilla që, në gjendjen ku janë aktet e procedimit, prej tyre mund të nxirren përfundime se ndaj të hetuarit a të gjykuarit ekziston një shkallë e arsyeshme mundësie e fajësisë për kryerjen e veprës penale në ngarkim të tij.

Dispozita e pikës 1 të nenit 228 tregon vetë dallimin e natyrës së veçantë të gjykimit dhe mënyrën e kriteret mbi të cilat krijohet bindja e gjykatës për caktimin ose jo të masës së sigurimit krahasuar me atë të dhënies ose jo të vendimit të dënimit. Në rastin e parë, gjykimi mbështetet në dyshime të arsyeshme bazuar në prova, që tregojnë mundësinë e kryerjes së veprës penale objekt procedimi dhe mundësinë e atribuimit, pra të ekzistencës së fajësisë, pikërisht në drejtim të të gjykuarit për atë vepër penale (fumus commissi delicti), ndërsa në rastin e dytë, gjykimi mbështetet vetëm në prova që vërtetojnë, jashtë çdo dyshimi, dhe e bindin gjykatën për kryerjen ose jo të veprës prej tij.

9. Nga ana tjetër, ekzistenca e dyshimit të arsyeshëm bazuar në prova në ngarkim së të gjykuarit (fumus delicti) është vetëm kushti fillestar, paraprak për zbatimin e masës së sigurimit. Ky kusht nuk përjashton, përkundrazi, nënkupton se duhet të vërtetohet në vijim, qoftë edhe njëri nga kushtet dhe kriteret e tjera ligjore mbi nevojat e sigurimit dhe për përshtatshmërinë e masës konkrete të sigurimit me të cilën kufizohet liria e të gjykuarit (periculum libertatis). Procesi i vlerësimit dhe gjykimit për vendosjen ose jo të masës së sigurimit sipas kushteve dhe kritereve të parashikuara nga ligji, mbështetet dhe synon arritjen e ekuilibrit të nevojshëm, nga njëra anë, për respektimin dhe garantimin e rendit publik e të interesit publik për dhënien e drejtësisë dhe nga ana tjetër, me të drejtat dhe interesat ligjore të individit subjekt i procedimit, të dyja të parashikuara nga Kushtetuta.

215

Prandaj, në vijim, në pikën 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale, parashikohet se:

“3. Masat e sigurimit personal vendosen:a- kur ekzistojnë shkaqe të rëndësishme që vënë në rrezik marrjen ose vërtetësinë e provës;b- kur i pandehuri është larguar ose ekziston rreziku që ai të largohet;c- kur për shkak të rrethanave të faktit dhe personalitetit të së pandehurit ka rrezik që ai të kryejë krime të rënda ose të së njëjtit lloj me atë për të cilin procedohet”.

Paraprakisht, Kolegjet e Bashkuara evidentojnë se kushtet dhe kriteret e sipërcituara për caktimin e masës së sigurimit janë alternative dhe jo kumulative. Nëse në gjykim vërtetohet njëri prej tyre, gjykata nuk ka detyrim të hetojë dhe vërtetojë edhe ekzistencën apo mos ekzistencën e kushteve dhe kritereve të tjera që sipas ligjit justifikojnë ose jo caktimin e masës së sigurimit dhe kufizimin e lirisë së të gjykuarit.

Nga interpretimi i drejtë i kuptimit që duhet t’i jepet termit “rrezik” në nenin 228 në tërësi, pra edhe për rastin e shkronjës “a” të këtij neni, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin unifikues se në çdo fazë të procedimit, kërkesa e paraqitur nga ana e prokurorit dhe vendimi i gjykatës për caktimin e masës së sigurimit duhet të motivohen dhe të argumentojnë (konkretisht) nevojën e sigurimit, ekzistencën e shkaqeve të rëndësishme, të “rrezikut”, pra të probabilitetit, mundësisë reale që të ndodhë (id quod plerumque accidit) vënia në rrezik e procesit të së provuarit nga ana e të pandehurit.

Kjo gjendje “rreziku” mund të verifikohet, pra mund të lindë, ndryshojë apo mbarojë, rast pas rasti, në dinamikë, si gjatë fazës së hetimit paraprak, ashtu edhe gjatë fazës së gjykimit. Përfundimi i gjykatës lidhur me gjendjen e rrezikut, arrihet bazuar në tërësinë e rrethanave të faktit e të ligjit që e sjellin atë gjykatë në përfundimin mbi ekzistencën e kësaj gjendje, e cila pengon, ngadalëson apo devijon në mënyrë të parregullt procesin e të provuarit dhe vërtetimin e rrethanave të faktit të lidhura me procedimin penal përkatës, në kuadër të garantimit të procesit të dhënies së drejtësisë në tërësi të parashikuar nga Kushtetuta e që pikërisht justifikon parashikimin në ligj të caktimit dhe zbatimit të masës së sigurimit.

Vlerësimi i rrethanave mbi ekzistencën ose jo të rrezikuar për “helmimin” e provave, bëhet rast pas rasti. Ndërmjet të tjerave, mund të evidentohet verifikimi që i bën gjykata edhe rrethanës mbi kohën që ka kaluar nga çasti i vënies ne dijeni te të pandehurit për procedimin penal në ngarkim të tij, në lidhje me rrethanën nëse ka kryer apo mund të kryejë ndonjë veprim a sjellje që “rrezikon” procesin e marrjes dhe vërtetësisë së provës.

Në këtë kontekst, në parim, edhe e drejta e heshtjes së të pandehurit, si një strategji mbrojtje e tij, nuk përbën në vetvete “rrezik” që mund të shërbejë si motiv për të kërkuar caktimin e masës së sigurimit ndaj tij. Gjithsesi, edhe kjo rrethanë mund të vlerësohet në harmoni dhe në lidhje me sjelljet e tjera të tij ndaj veprës që ka kryer dhe procedimit penal të filluar, të cilat mund të çojnë gjykatën në bindjen se ekziston dyshim i bazuar në prova se i pandehuri nëse lihet i lirë do të helmojë provat dhe procesin e të provuarit, sikurse janë kërkimi, marrja, vërtetësia dhe ruajtja e provës e të burimeve të provës, nga ana e të gjykuarit.

10. Më tej, sikurse sipër citohet, në shkronjën “b’ të pikës 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale, parashikohet rasti (kushti) “kur i pandehuri është larguar ose ekziston rreziku që ai të largohet”.

Në lidhje me këtë kusht për caktimin e masës së sigurimit, ndërkohë që “ikja”, “largimi” i të pandehurit është çështje fakti, ka vend të evidentohet që pranimi nga gjykata i ekzistencës së mundësisë, pra “rrezikut të largimit”, duhet të jetë më i motivuar, i mbështetur në elementë konkretë, në fakte e rrethana objektive.

Interpretimi i drejtë i dispozitës së shkronjës “b” të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale i sjell Kolegjet e Bashkuara në përfundimin unifikues se “rreziku i largimit”, krahas

216

elementëve të tjerë, mund të lidhet e të rezultojë edhe nga vetë natyra e akuzave në ngarkim të të gjykuarit, nga rëndësia e faktit, e sanksionit për veprën penale dhe lloji e shkalla e pasojave të ardhura prej saj. Prej tyre mund të arrihet në përfundimin logjik juridik, në trajtën e probabilitetit të arsyeshëm apo edhe të sigurisë, mbi mundësinë apo përgatitjen reale dhe efektive të ikjes, nëse nuk ndërhyhet për ta izoluar të pandehurin. Po kështu shqyrtohet edhe sjellja e të pandehurit para dhe pas kryerjes së veprës (post delictum), personaliteti dhe pozita e tij etj. Gjithsesi, caktimi i masës së sigurimit sipas nenit 128, pika 1, shkronja “b” nuk mund të motivohet mbi baza thjesht hipotetike, në prezumime të përgjithshme apo imagjinare mbi probabilitet të ikjes së të gjykuarit.

Për efekt të motivimit të caktimit të masës së sigurimit, një nga rastet që përbën element objektiv për të sjellë gjykatën në përfundime mbi largimin dhe rrezikun e largimit, është edhe gjendja e ikjes pa lënë gjurmë (fshehjes) të pandehurit. Kjo gjendje, në vetvete, mishëron logjikisht e juridikisht prirjen e të pandehurit për të shkelur dhe mos zbatuar masat e sigurimit (përfshi arrestin në burg), qenien e tij në mënyrë permanente në pozitën e mosbindjes së paligjshme përballë ligjit, prirjen për t’iu shmangur hetimit dhe gjykimit, si dhe vuajtjes së dënimit. Kjo gjendje rreziku normalisht mbetet e tillë edhe nëse i pandehuri i deklaruar i ikur, më pas, tregon disponibilitetin e tij që të paraqitet apo kur paraqitet vullnetarisht para organeve të procedimit.

Një nga arsyet e caktimit dhe zbatimit të masave të sigurimit personal është nevoja për të garantuar vijimësisht prezencën e të gjykuarit në procedimin penal në ngarkim të tij, si për të siguruar normalitetin e hetimit dhe të gjykimit në çështjen në ngarkim të tij, nevojën për të evituar rrezikun për kryerjen e veprave të tjera penale prej tij, ashtu edhe për të siguruar që ai të mos largohet, të fshihet por t’i nënshtrohet ekzekutimit (vuajtjes) së dënimit kur vendimi i dënimit të ketë marrë formë të prerë.

Masa e sigurimit e vendosur në çdo fazë të procedimit nuk ka lidhje as me të drejtën e të pandehurit që të mos paraqitet personalisht në seancë, apo që të largohet prej saj sipas vullnetit të tij të lirë. Nevojat e sigurimit vendosen për qëllime të tjera, ato nuk kanë asnjë lidhje dhe ndikim në lejimin apo kufizimin e së drejtës së të pandehurit për të marrë pjesë në gjykimin që zhvillohet ndaj tij. Të pandehurit, me ose pa masë sigurimi, i garantohet e drejta për të marrë pjesë në gjykimin e akuzës kundër tij. Nëse çmon të mos marrë pjesë në seancë gjyqësore, ai është i lirë të mos paraqitet apo të largohet nga salla, por nëse është me masë sigurimi arrest në shtëpi apo në burg, i pandehuri detyrimisht qëndron apo kthehet në vendin e izolimit të tij.

Prandaj, në këtë kuptim, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se duhet të theksohet që, largim sipas kuptimit të shkronjës “b” të pikës 1 të nenit 228 përbën edhe rrethana kur i pandehuri është larguar, transferuar e qëndron jashtë shtetit dhe me një sjellje e tille duket se synon që ai t’i shmanget ushtrimit të juridiksionit penal shqiptar. Ky përfundim vlen edhe nëse pretendohet në gjykim se adresa e të pandehurit në shtetin tjetër është e njohur, përderisa largimi si sjellje nuk nënkupton vetvetiu edhe fshehjen e identitetit apo të adresës së qëndrimit nga ana e të pandehurit. Ky përfundim vlen gjithashtu edhe në rastin kur transferimi e largimi jashtë shtetit kanë ndodhur përpara se të fillohej procedimi penal ndaj këtij subjekti. Sikurse vlen edhe në rastin kur largimi i personit nga vendbanimi i njohur në drejtim të paditur brenda vendit apo jashtë vendit ka ndodhur përpara fillimit të procedimit penal. Sjellje të tilla, në thelb, përbëjnë shmangie të autorit të veprës nga ushtrimi i juridiksionit penal shqiptar.

Gjithashtu, për efekt të disponimit për caktimin e masës së sigurimit, edhe rrethanat e fshehjes apo kamuflimit të identitetit, tërheqja e fshehja e pasurive dhe sasive të konsiderueshme monetare apo transferimi i tyre jashtë vendit, janë elementë objektivë

217

konkrete, të cilët, në lidhje edhe me rrethana të tjera, mund të krijojnë dyshimin e arsyeshëm të bazuar në prova, pra bindjen se i pandehuri ka rrezik të largohet.

Së fundi, por jo për nga rëndësia, vlen të evidentohet situata kur është ushtruar apo përfituar nga i pandehuri e drejta e azilit në një shtet tjetër, si një e drejtë e lirisë së shprehjes (politike) në një shoqëri demokratike. Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se e drejta e azilit lidhet dhe mbetet e lidhur vetëm në marrëdhëniet që krijohen mes refugjatit dhe shtetit të huaj pritës. Por kjo gjendje, këto marrëdhënie, nuk ndikojnë aspak në marrëdhëniet dhe çështjet e mëparshme apo në vijim që ekzistojnë mes këtij subjekti dhe shtetit të tij të origjinës, pra nuk pengojnë ushtrimin ligjor të autoritetit të shtetit të origjinës për ta hetuar, gjykuar dhe eventualisht dënuar atë.

Azilanti, për shtetin e origjinës, mbetet një i pandehur në gjendjen e personit të ikur, të larguar (pra jo në atë të rrezikut për t’u larguar), përderisa ai i fshihet drejtësisë së vendit të origjinës, përfshirë edhe gjykimit e zbatimit ndaj tij të masave të sigurimit, mes të tjerave, të justifikueshme pikërisht edhe për shkak të largimit të tij jashtë shtetit. Kjo gjendje është e kuptueshme se e tejkalon edhe konceptin, kriterin e “rrezikut të largimit”, edhe kjo në vetvete e mjaftueshme për të zbatuar masën e sigurimit që synon të evitojë që i pandehuri dhe, më pas, eventualisht, i dënuari t’i shmanget gjykimit dhe vuajtjes së dënimit përfundimtar.

11. Në shkronjën “c” të pikës 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale, parashikohet rasti (kushti) “kur për shkak të rrethanave të faktit dhe personalitetit të së pandehurit ka rrezik që ai të kryejë krime të rënda ose të së njëjtit lloj me atë për të cilin procedohet”.

Përmbajtja e dispozitës së sipërcituar të shkronjës “c” të pikës 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale lidhet me nevojën për caktimin e masës së sigurimit për të përmbushur funksionin parandalues të posaçëm të shtetit për garantimin e rendit e të sigurisë publike, paprekshmërinë e jetës, shëndetit, pronës dhe interesave e të drejtave të tjera të ligjshme nga kryerja e veprave të tjera penale nga ana e të pandehurit. Në këtë aspekt, për të legjitimuar kufizimin e lirisë së të pandehurit, pra caktimin e masës së sigurimit, mes të tjerave, objekti i gjykimit është verifikimi i rrethanave konkrete të faktit të cilat i shërbejnë gjykatës për të vlerësuar e konkluduar mbi rrezikshmërinë e autorit dhe, nga ana tjetër, për të përcaktuar veprat penale që ka rrezik të kryhen prej tij.

Në këtë kuptim, për pranimin e ekzistencës së nevojës së sigurimit, të rrezikut konkret për komunitetin, cënimin e rendit dhe të sigurisë publike, të cilat justifikojnë caktimin e masës së sigurimit sipas kësaj dispozite, objekt i hetimit gjyqësor duhet të jetë vlerësimi konkret i rrethanave të faktit, duke nxjerrë nga sjellja në tërësi e të gjykuarit elemente konkretë të vlefshme për të bazuar dhënien e vendimit.

Sikurse për rastet e rrezikut për “eliminimin” e provave dhe atij të ikjes, edhe në lidhje me rrezikun e kryerjes së krimeve të tjera, Kolegjet e Bashkuara konkludojnë se, nisur nga kriteret e përcaktuara në pikat 1 e 2 të nenit 229 të Kodit të Procedurës Penale dhe atyre të neneve 48 e 50 të Kodit Penal, gjykata duhet të hetojë, në gjendjen që është procedimi, në drejtim të personalitetit të së pandehurit, nëse ka precedentë penale, mënyrën e jetesës së tij, vendin dhe rrethanat të cilat e kanë sjellje në kryerjen e veprës, rrethanat lidhur me natyrën, llojin, mjetet, kohën, vendin e mënyrën e kryerjes së veprës penale, llojin dhe shkallën e pasojave të ardhura nga kryerja e veprës, llojin e shkallën e fajësisë dhe motivet për kryerjen e veprës, sjellja e autorit si para ashtu edhe pas kryerjes së veprës, si dhe rrethanat e tjera të jetës individuale, familjare e sociale të tij.

Bazuar në vlerësimin e provave mbi ekzistencën e elementeve konkrete të rrethanave të faktit dhe të personalitetit të së gjykuarit, jo domosdoshmërisht kumulative, gjykata nxjerr përfundimin nëse ekziston dyshim i arsyeshëm mbi rrezikshmërinë e tij dhe nevojën për të garantuar paprekshmërinë e komunitetit, nëse ekziston mundësia reale që i gjykuari në të

218

ardhmen, duke qenë në gjendje të lirë, mund të kryejë vepra penale të rënda apo të së njëjtit lloj me atë për të cilën është proceduar.

“Krimet e rënda” në kuptim të shkronjës “c” të pikës 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale nuk përfshijnë vetëm ato për të cilat ka kompetencën Gjykata për Krime të Rënda, por edhe vepra të tjera penale të rënda, të cilat, për vetë rrezikshmërinë dhe pasojat e tyre, janë pranuar si të tilla në praktikën tonë gjyqësore edhe para krijimit të këtyre gjykatave.

12. Në pikën 1 dhe 2 të nenit 229 të Kodit të Procedurës Penale parashikohet se:“1. Në caktimin e masave të sigurimit gjykata mban parasysh përshtatshmërinë e

secilës prej tyre me shkallën e nevojave të sigurimit që duhen marrë në rastin konkret.2. Çdo masë duhet të jetë në raport me rëndësinë e faktit dhe me sanksionin që

parashikohet për veprën penale konkrete. Mbahen parasysh edhe vazhdimësia, përsëritja, si dhe rrethanat lehtësuese dhe rënduese të parashikuara nga Kodi Penal”.

Kriteret e parashikuara nga neni 229 i Kodit të Procedurës Penale, edhe pse i japin gjykatës diskrecion të gjerë për të vendosur, qartazi synojnë proporcionalitetin, përshtatshmërinë specifike të llojit të masës së sigurimit të caktuar me vetë nevojat e sigurimit për atë rast konkret. Nëse nuk ka shkaqe që e përjashtojnë autorin nga përgjegjësia penale, këto kritere imponojnë detyrimin e gjykatës për të bazuar vendimin, nga njëra anë, në dyshime të arsyeshme bazuar në prova mbi kryerjen e veprës penale prej tij dhe, nga ana tjetër, në prova që përmbajnë aq elemente të mjaftueshëm, objektive e subjektive, mbi rrethanat e çështjes, të cilat tregojnë se ekziston gjendja e rrezikut dhe shkallën e rrezikut, së paku sipas njërit prej rasteve të nenit 228.

Si në rastin kur masa e sigurimit caktohet për herë të parë, ashtu edhe kur shqyrtohet zëvendësimi i masës ekzistuese, gjykata nuk ka detyrim që të analizojë përse llojet e tjera të masave të sigurimit nuk janë të përshtatshme, mjafton që të argumentojë se masa e caktuar prej saj në rastin konkret ndaj të gjykuarit është masa e përshtatshme. Në çdo rast mbetet detyrimi i gjykatës që, fillimisht, të argumentojë se ekziston dyshimi i arsyeshëm i bazuar në prova në ngarkim të së gjykuarit për kryerjen nga ana e tij të veprës penale.

Prandaj, edhe në rastin kur vendos caktimin e masës së sigurimit arrest në burg, gjykata nuk ka detyrim të analizojë në hollësi përse llojet e masave të tjera nuk janë të përshtatshme në çështjen në gjykim. Bazuar në elementet objektive mbi natyrën dhe llojin e veprës penale, mjetet dhe mënyrën e kryerjes së saj, pasojat e shkaktuara, si dhe në elementet subjektive të lidhura me personalitetin e të gjykuarit dhe gjendjen e rrezikut, gjykata argumenton se masa e vetme e përshtatshme ndaj të gjykuarit në raport me llojin dhe shkallën e rrezikut është ajo e arrestit në burg.

Në rastin e procedimeve penale për kryerjen e krimeve të rënda apo që kanë sjellë pasoja të rënda, për vetë natyrën e këtyre veprave penale, të mënyrës së kryerjes e të pasojës së ardhur, është i pranishëm elementi i shkallës së lartë apo të rëndësishme të rrezikshmërisë se autorit të tyre sipas nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale. Masa e sigurimit arrest në burg e kërkuar nga prokurori ndaj të gjykuarit mund të çmohet nga gjykata si e papërshtatshme, vetëm nëse ai ose mbrojtësi i tij i paraqesin gjykatës prova pozitive që tregojnë se kjo gjendje rreziku nuk është e pranishme, apo që nuk është e pranishme në atë shkallë e rëndësi që të bëjë të zbatueshme masën e sigurimit arrest në burg.

13. Në pikën 1 të nenit 244 të Kodit të Procedurës Penale parashikohet se: “1. Masat e sigurimit vendosen me kërkesën e prokurorit, i cili i paraqet gjykatës

komp etente arsyet ku bazohet kërkesa”.Së pari, nga përmbajtja e saj del qartë se qëllimi i ligjvënësit është të urdhërojë se

masa e sigurimit caktohet vetëm nga gjykata. Gjykata nuk disponon kryesisht, pra masa nuk caktohet nëse nuk paraqitet kërkesë nga prokurori, e cila duhet të jetë e mbështetur në prova dhe në ligj.

219

Së dyti, kërkesa duhet t’i paraqitet gjykatës kompetente. Kjo dispozitë gjendet në Pjesën e Parë, Titullin V, Kreu II. Pra, jo vetëm nga vendi ku gjendet në Kodin e Procedurës Penale (përpara Titujve mbi fazën e hetimit paraprak dhe atij të gjykimit), por edhe nga përmbajtja e saj, kjo dispozitë thjesht evidenton se duhet respektuar parimi procedural i disponimit nga organi që procedon.

Pa dyshim që, në fazën e gjykimit, i vetmi organ që procedon me çështjen penale të dërguar për gjykim, pra edhe për caktimin e masës së sigurimit, revokimin e zëvendësimin e saj, është gjykata, pikërisht vetëm ajo gjykatë e cila është caktuar për gjykimin e veprës penale deri në dhënien e vendimit të pushimit, pafajësisë apo dënimit.

Kodi i Procedurës Penale, në pikën 1 të nenit 13, parashikon gjykatat të cilat gjykojnë veprat penale. Ndërsa në pikën 2, përcaktohet se me përbërje monokratike gjykohen kërkesat e palëve gjatë hetimeve paraprake, ku bëjnë pjesë edhe disponimet lidhur me masat e sigurimit.

Dispozita e pikës 2 nuk tregon se kush disponon për kërkesa të palëve lidhur me masa sigurimi në fazën e gjykimit, as për përbërjen e gjykatës. Kjo nuk është e rastit dhe as ndonjë ometim nga ana e ligjvënësit. Qëllimi i këtyre dispozitave nuk është të tregojnë a kufizojnë ushtrimin e së drejtës së paraqitjes të kërkesave të palëve apo ushtrimin e kompetencës së gjykatës mbi masat e sigurimit vetëm në fazën e hetimit apo edhe ne atë të gjykimit. Dispozita thjesht tregon që, nëse kërkesat paraqiten në fazën e hetimit, vendos gjykata monokratike, e njëjta gjykatë që gjatë hetimit, sipas nenit 246 të Kodit të Procedurës Penale, disponon edhe për ecurinë e zbatimit të masës së sigurimit.

Por edhe neni 246 nuk shprehet dhe nuk e lidh zbatimin e urdhërimeve të saj vetëm me fazën e hetimit, sepse, gjatë fazës së gjykimit, është gjykata e themelit që vlerëson situatën e zbatimit të masës së sigurimit të caktuar më parë gjatë hetimit paraprak apo në fazën e gjykimit.

Ndërkohë që, edhe kuptimi e zbatimi i dispozitave të nenit 260 të Kodit të Procedurës Penale nuk lidhet me ndonjë fazë gjykimi, por gjejnë zbatim kurdoherë “kur del se mungojnë kushtet dhe kriteret e zbatimit” të një mase sigurimi të caktuar më parë. Madje pika 4 e këtij neni tregon qartë se për revokimin a zëvendësimin e masës ekzistuese disponon, jo vetëm gjyqtari i hetimit paraprak, por, në varësi të fazës së procedimit, edhe e njëjta gjykatë, pra ajo që shqyrton kërkesën për gjykim dhe zgjidh përfundimisht në themel çështjen. As kjo dispozitë nuk tregon apo urdhëron se masat e sigurimit caktohen vetëm në fazën e hetimit paraprak.

Në Titullin V të Kodit të Procedurës Penale “Masat e Sigurimit” parashikohen rregulla mbi kushtet dhe kriteret e paraqitjes së kërkesës dhe të disponimit të gjykatës lidhur me masat e sigurimit. Dispozitat e këtij titulli nuk përmbajnë ndonjë rregullim specifik lidhur me gjykatën kompetente për shqyrtimin e kërkesave për masat e sigurimit, as edhe ndonjë rregullim mbi lejimin apo ndalimin e shqyrtimit të kërkesave mbi këto masa nga gjykata në fazën e hetimit paraprak apo në fazën e gjykimit.

Po kështu, ky Kod, në dispozitat vijuese, sikurse edhe në Titullin VII “Gjykimi” dhe në dispozitat në vijim nuk përmban ndonjë rregullim konkret me të cilën të shprehet lidhur me paraqitjen e kërkesave dhe ankesave lidhur me caktimin, revokimin, zëvendësimin, etj., të masave të sigurimit, mbi kompetencën dhe përbërjen e gjykatës, mënyrën e disponimit të saj në rastin e shqyrtimit të këtyre kërkesave dhe ankesave.

Nëse është paraqitur kërkesa për gjykim, i përket vetëm gjykatës së caktuar për shqyrtimin e saj dhe asnjë gjykate a gjyqtari tjetër kompetenca që të vendosë caktimin, zëvendësimin a revokimin e masave të sigurimit.

Me depozitimin e kërkesës për gjykim, gjyqtari i fazës së hetimeve paraprake (i njëjti gjyqtar për të gjitha kërkesat) vetvetiu ka humbur kompetencën e tij për të trajtuar kërkesa

220

lidhur me masat e sigurimit dhe çdo lloj kërkese tjetër të palëve për të cilat kompetente është gjykata. Ajo i ka kaluar gjykatës së caktuar për shqyrtimin e kërkesës për gjykim.

Gjyqtari që ka dhënë vendimin e dënimit mbetet kompetent lidhur me masat e sigurimit edhe në periudhën deri kur, mbi ankimin e palës, çështja të jetë regjistruar në gjykatën e apelit. Në thelb gjykata e apelit nuk mund të shqyrtojë një kërkesë lidhur me masat e sigurimit, për sa kohë nuk i është depozituar dhe nuk ka regjistruar çështjen për shqyrtim në apel. Deri në atë moment vendos gjyqtari që ka dhënë vendimin e dënimit. Në pamundësi objektive për të njëjtin gjyqtar, gjithsesi vendos një gjyqtar tjetër i po asaj gjykate ku është dhënë vendimi i dënimit.

Nga ana tjetër, nga interpretimi i drejtë i përmbajtjes së dispozitave kushtetuese (nenet 27 e 28) dhe atyre të Kodit të Procedurës Penale, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se vullneti i ligjvënësit, qëllimi i caktimit të masave të sigurimit dhe efektet e zbatimit të tyre nuk dallojnë e nuk ndryshojnë nga fakti se në cilën fazë të procedimit ato caktohen apo nga gjykata dhe përbërja e gjykatës që ka dhënë vendimin lidhur me to. Masat e sigurimit personal nuk përbëjnë në vetvete akte të hetimit dhe të marrjes së provës dhe as nuk lidhen me fillimin e përfundimin e afateve të hetimit paraprak e pasojat përkatëse. Prandaj është e ligjshme që masat e sigurimit të caktohen, revokohen apo zëvendësohen nga gjykatat edhe pas përfundimit të fazës së hetimit paraprak sepse si gjykatë që procedon, pra si gjykata që ka disponibilitetin e akteve është gjykata që shqyrton kërkesën për gjykim. Kështu që, me paraqitjen e kërkesës për gjykim, kompetenca për të disponuar mbi kërkesat e ankesat lidhur me masat e sigurimit kalon ipso iure tek gjykata që e shqyrton themelin e akuzës.

Prandaj, bazuar në analizën dhe interpretimin e normave më sipër në këtë vendim, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin unifikues se ligjvënësi nuk ka vendosur ndonjë kufizim lidhur me të drejtën e palëve për të paraqitur kërkesa lidhur me masat e sigurimit, përfshirë atë për caktimin e saj për herë të parë në gjykim, as edhe për gjykatën që procedon (në fazën e hetimit paraprak apo në atë të gjykimit), lidhur me atë kërkesë. Pra, masa e sigurimit mund të caktohet në çdo fazë të procedimit penal, nëse janë nevojat e sigurimit, nëse nga gjykimi del se kanë lindur, ndryshuar apo mungojnë kushtet dhe kriteret e parashikuara nga ligji nenet 228 e vijues të Kodit të Procedurës Penale.

Parimi i përgjithshëm procedural penal është që lidhur me çështjet, kërkesat e ankesat e palëve, apo atyre që çmohen kryesisht, kompetencën për të vendosur e ka organi që procedon. Organi që procedon dhe ka disponimin e akteve të çështjes në fazën e hetimit paraprak është prokurori, ndërsa në fazën e gjykimit është gjykata.

Përjashtimisht, ligji përcakton se në fazën e hetimit paraprak, ndonëse mbi çështjen dhe aktet vlerëson e disponon prokurori, në rastin e masës së sigurimit, për shkak se ato lidhen me kufizimin e lirisë së individit, vendimin për caktimin ose jo të saj, si dhe për revokimin a zëvendësimin e masës, e bën gjyqtari monokratik i hetimit paraprak. Por kur është paraqitur kërkesa për gjykim, mbi aktet e çështjes disponon pa asnjë përjashtim dhe ekskluzivisht e njëjta gjykatë, gjykata e themelit (monokratike a kolegjiale) që ka kompetencën lëndore e tokësore të shqyrtimit në themel të çështjes.

Në të gjitha rastet, investimi e disponimi i gjykatës nuk përbën paragjykim e rrjedhimisht njëanshmëri të gjykatës drejt një vendimi dënimi (fajësie), pushimi apo pafajësie sepse qëllimi, natyra dhe kriteret ligjore të gjykimit dhe motivimit të vendimit për caktimin e masës së sigurimit janë të ndryshme nga ai për zgjidhjen në themel sipas neneve 387 deri 399 të Kodit të Procedurës Penale. Kjo njëanshmëri nuk ekziston, si në rastin kur gjykata cakton masën e sigurimit, ashtu edhe kur e revokon apo zëvendëson me një masë tjetër, më të lehtë ose më të rëndë. Përkatësisht nuk ka vend për paragjykim të qëndrimit të gjykatës në lidhje me akuzën si në drejtim të fajësisë ashtu edhe të pafajësisë.

221

Lehtësimi apo rëndimi i masës së sigurimit, si pjesë e kuptimit dhe zbatimit të ligjit procedural penal, nuk ka lidhje as me parimin e mos rëndimit të pozitës së të gjykuarit, sepse ky parim gjen zbatim vetëm në kuptimin e zbatimin e ligjit penal material. Njëra nga situatat që afirmon këtë është pika 3 e nenit 260 ku parashikohet që kur nevojat e sigurimit rëndohen, gjykata zëvendëson masën e zbatuar me një tjetër më të rëndë. Madje këtë e bën jo vetëm me kërkesën e prokurorit por, aq më tepër, edhe kryesisht, kur e çmon se është rasti.

Nuk kemi njëanshmëri edhe për faktin e thjeshtë që këtë kompetencë të gjykatës së themelit e parashikon vetë ligji, kur i jep asaj detyrën për të vendosur edhe revokimin apo zëvendësimin e masës së sigurimit me një më të lehtë apo më të rëndë. Madje ligji e lejon gjykatën të vendosë edhe kryesisht (neni 260).

I vetmi kufizim procedural, i parashikuar shprehimisht nga ligji, gjendet në pikën 2 të nenit 15 të Kodit të Procedurës Penale, në të cilën parashikohet se nuk mund të marrë pjesë në gjykim (pra në fazën e gjykimit) gjyqtari që ka vleftësuar masën e sigurimit, apo çdo kërkesë tjetër të prokurorit të paraqitur gjatë hetimit paraprak në të njëjtin procedim. Nga ana tjetër, ligji procedural obligon që të gjitha veprimet e prokurorit gjatë hetimeve paraprake të shqyrtohen nga i njëjti gjyqtar.

Vetëm për heqjen dorë apo mbi kërkesën për përjashtimin e gjyqtarit apo anëtarit të trupit gjykues, vetë ligji procedural parashikon shprehimisht e përjashtimisht se disponon një gjyqtar apo trupë tjetër gjykuese (nenet 17, pika 2 dhe 21). Kjo për arsyen e thjeshtë se vetë ligja procedurale e pengon këtë gjyqtar të procedojë me tej me çështjen dhe të disponojë me vendime derisa të shprehet gjykata tjetër për përjashtimin ose jo të tij nga ajo çështje (neni 18, pika 2)

14. Kolegjet e Bashkuara vërejnë se nuk përjashtohet mundësia që, sipas rrethanave konkrete të ecurisë së një procedimi penal, gjykata të caktojë masë sigurimi ndaj personit në hetim apo të pandehurit, edhe pse masa e mëparshme e dhënë ndaj tij ishte shuar apo revokuar më parë nga gjykata.

Kështu, në rastet kur vendimi për caktimin e masës së sigurimit është çmuar më pas nga gjykata si i pavlefshëm, pra thjesht për shkelje formale procedurale (p.sh. për mungesë të nënshkrimit nga gjyqtari), apo kur kjo masë është shuar për shkak të pushimit të çështjes në fazën e hetimit paraprak (p.sh. neni 261, pika 1), nuk ka asnjë logjikë juridike për të përjashtuar mundësinë që masa e sigurimit të mund të caktohet sërish nga gjykata në çdo fazë të procedimit, për të njëjtat rrethana të faktit e të ligjit lidhur me nevojat e sigurisë për të cilat ajo ishte vendosur. Ajo vendoset me kërkesën e prokurorit dhe nëse përmbushen kushtet dhe kriteret e parashikuara nga ligji.

Në këto raste nuk shkelet parimi ne bis in idem në shqyrtimin dhe disponimin e gjykatës mbi masat e sigurimit. Por, në zbatim të këtij parimi, kërkesa e prokurorit për caktimin sërish të masës së sigurimit nuk pranohet nga gjykata, në rast se është motivuar mbi të njëjtat rrethana të faktit e të ligjit, të cilat nga gjykata janë vlerësuar njëherë si motive për të shuar, revokuar apo ndryshuar vendimin e mëparshëm për caktimin e masës ndaj të gjykuarit, i cili ka marrë formë të prere. Prokurori ose i pandehuri që kanë paraqitur kërkesë për caktimin, revokimin apo zëvendësimin e masës së sigurimit, kanë barrën e provës të argumentojnë para gjykatës se kanë lindur apo ndryshuar nevojat e sigurimit apo rrethanat e faktit lidhur me të.

Është thelbësore të mbahet parasysh se, në zbatim të drejtë të ligjit, në rastin e masave të sigurimit, vlera e gjësë së gjykuar ka natyrë relative, në kuptimin që ajo lidhet vetëm me parimin e garantimit të nevojave të sigurimit, rrjedhimisht me rrethanat e faktit e të ligjit, të cilat ekzistonin në çastin e dhënies së vendimit gjyqësor për caktimin e masës së sigurimit.

222

Nëse ndryshojnë nevojat e sigurimit, pra nëse rrethanat ndryshojnë, gjykata mund të revokojë ose ndryshojë masën e dhënë më parë (neni 260), apo të caktojë një masë të re nëse lind përsëri nevoja e sigurimit.

Prandaj, në vështrim të interpretimit të ligjit procedural penal të parashtruar më sipër në këtë vendim, Kolegjet e Bashkuara vijnë në përfundimin unifikues se masa e sigurimit mund të caktohet në çdo fazë të procedimit penal, sa herë që nga gjykimi del se kanë lindur, ndryshuar apo mungojnë kushtet paraprake dhe kriteret e rrezikut të parashikuara nga nenet 228 e vijues të Kodit të Procedurës Penale. Kjo gjendje “rreziku” mund të verifikohet, pra mund të lindë, ndryshojë apo mbarojë, rast pas rasti, si gjatë fazës së hetimit paraprak, ashtu edhe gjatë fazës së gjykimit. Vendimi lidhur me caktimin e masës së sigurimit apo për zëvendësimin, revokimin e shuarjen e saj jepet për gjendjen në të cilin është procedimi, për gjendjen në të cilën janë aktet, për rrethanat e faktit e të ligjit në momentin e paraqitjes së kërkesës dhe shqyrtimit të saj nga gjykata.

Ndonëse për vetë natyrën dhe mënyrën e zhvillimit të një procedimi penal, masat e sigurimit normalisht e zakonisht caktohen në fazën e hetimit paraprak, nuk ka asnjë logjikë juridike apo pengesë ligjore që këto masa të mos caktohen për herë të parë edhe në fazën e gjykimit. Nëse ekzistojnë nevojat e sigurimit, të cilat, sikurse edhe respektimi i lirisë së individit, janë garanci e detyrime që burojnë nga Kushtetuta, pra nëse janë kushtet paraprake dhe verifikohen rrethanat e rrezikut të parashikuara nga ligji, jo vetëm që nuk është pengesë, por përkundrazi, është detyrim për gjykatën që të pranojë kërkesën e prokurorit dhe të caktojë masën e sigurimit. Qëllimi dhe efektet e parashikuara nga ligji procedural penal për masën e sigurimit, koncepti juridik i “rrezikut” dhe parimi i “përshtatshmërisë” për caktimin dhe zbatimin e saj, qëndrojnë dhe i shërbejnë njësoj, si fazës së hetimit paraprak, ashtu edhe asaj të gjykimit.

15. Duke pasur parasysh arsyetimin mbi interpretimin dhe unifikimin e ligjit procedural penal të parashtruar më sipër në këtë vendim, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se, mbështetur në analizën mbi zbatimin e ligjit e përfundimet unifikuese të lartpërmendura, pretendimet e parashtruara në rekursin e paraqitur mbrojtësi i të pandehurit Ilir Kumbaro nuk janë të mbështetura në ligj.

Gjykata e Shkallës së Parë për Krimet e Rënda dhe Gjykata e Apelit për Krime të Rënda, bazuar në aktet që përmbahen në fashikullin e gjykimit dhe nga provat e tjera të marra gjatë shqyrtimit gjyqësor e të paraqitura nga palët, kanë arsyetuar e pranuar se ekziston një fakt kriminal dhe ka dyshime të arsyeshme në drejtim të pjesëmarrjes së të pandehurit Ilir Kumbaro në bashkëpunim me të pandehurit e tjerë në kryerjen e veprimit kriminal, shoqërimin e paligjshëm, rrëmbimin dhe kryerjen e keqtrajtimeve fizike dhe torturave ndaj shtetasit maqedonas me kombësi shqiptare Remzi Hoxha dhe të dëmtuarve Avni Koldashi, Ziso Kristopulli duke përdorur mjetet dhe objektet shtetërore në Vain të Rrethit të Lezhës dhe Tiranë.

Mbi këto rrethana dhe për identifikimin e autorëve të mundshëm të veprimit kriminal, veç të tjerave, kanë dhënë deklarimet e tyre të dëmtuarit Avni Koldashi dhe Ziso Kristopulli. Ndërsa rreth shtetasit maqedonas me kombësi shqiptare Remzi Hoxha, përveç atyre mbi faktin se ushtronte veprimtari në Tiranë nga ku u rrëmbye dhe izolimit e keqtrajtimit në Vain të Lezhës, megjithë përpjekjet e kërkimet e familjarëve të tij dhe autoriteteve, nuk ka asnjë të dhënë nëse është liruar dhe nëse ende jeton.

I pandehuri Ilir Kumbaro në periudhën e ngjarjes kishte detyrën e Kryetarit të Degës së Parë në Drejtorinë e Tiranës së Shërbimit Informativ Kombëtar, duke marrë pjesë drejtpërdrejt në shoqërimin e paligjshëm të së dëmtuarve dhe shtetasit Remzi Hoxha.

Prandaj, Gjykata për Krime për të Rënda ka ardhur në përfundimin se, mbështetur në dyshimet e arsyeshme të bazuara në prova, i pandehuri Kumbaro në bashkëpunim me të

223

pandehurit e tjerë kanë kryer veprat penale të rënda dhe me pasoja të rënda, sikurse janë “rrëmbimi ose mbajtja peng e personit” dhe “tortura me pasoja të rënda” sipas neneve 109/1 e 25 dhe 87 e 25 të Kodit Penal.

I pandehuri Kumbaro, në dijeni të procedimit penal ndaj tij, vijon t’i fshihet drejtësisë me qëllim shmangien nga hetimi dhe gjykimit ndaj tij duke qëndruar jashtë shtetit dhe duke ndërruar identitetin e tij duke përdorur dokumente të një shtetasi kosovar. Ndërkohë që personaliteti dhe sjellja e tij tregojnë se ka rrezik që të kryejë krime të rënda.

Në rrethana të tilla, Gjykata për Krime të Rënda ka vlerësuar se gjendet përpara kushteve e kritereve të parashikuara nga nenet 228, pika 3, shkronja “b” e “c” dhe vijues të Kodit të Procedurës Penale, për rrjedhojë ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro duhet të caktohet masa e sigurimit arrest në burg, e parashikuar nga neni 238 e këtij Kodi.

Masa e sigurimit arrest në burg ndaj të pandehurit Ilir Kumbaro e caktuar nga Gjykata e Shkallës së Parë për Krimet e Rënda, me një arsyetim të ngjashëm, është miratuar edhe nga Gjykata e Apelit për Krime të Rënda.

16. Kolegjet e Bashkuara çmojnë se, të dy gjykatat më të ulëta kanë zbatuar drejt ligjin procedural penal duke pranuar kërkesën e prokurorit dhe caktuar për të pandehurin Kumbaro masën e sigurimit arrest në burg.

Të dy vendimet gjyqësore, duke respektuar kërkesat e ligjit procedural penal, mbështesin arsyetimet e tyre jo në konstatime të përgjithshme por në prova që tregojnë rrethanat konkrete të faktit e të ligjit të analizuara prej tyre, të cilat i kanë sjellë me të drejtë ato në dyshimin e arsyeshëm se veprat penale janë kryer nga i pandehuri Ilir Kumbaro në bashkëpunim me të tjerë.

Drejt kanë evidentuar gjykatat rrethanën që i pandehuri i fshihet drejtësisë, hetimit dhe gjykimit të tij duke u larguar e qëndruar jashtë vendit, duke ndërruar për këtë qëllim edhe identitet, të cilin ia ka marrë një shtetasi kosovar. Kjo rrethanë identifikohet me kriterin e parashikuar nga shkronja “b” e pikës 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale për caktimin e masës së sigurimit.

Njëkohësisht drejt kanë evidentuar gjykatat edhe rrethanën që personaliteti i të pandehurit, si ish funksionar i lartë dhe aktiv i shërbimit sekret, si dhe sjellja e tij para e pas ngjarjes dhe procedimit ndaj tij, tregojnë se ai ka rrezik të kryejë krime të tjera të rënda, rrethanë e cila identifikohet me kriterin e parashikuar nga shkronja “c” e pikës 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale për caktimin e masës së sigurimit.

Po kështu, veprat penale që i atribuohen të pandehurit Kumbaro janë të rënda sikurse edhe pasojat janë të rënda, pra rrëmbim personi dhe tortura me pasoja të rënda ndaj tre personave. Me të drejtë, kjo e ka sjellë gjykatën në përfundimin që është vendi për të zbatuar kriteret e nenit 229 dhe 230 të Kodit të Procedurës Penale, nisur nga rrezikshmëria e veçantë e veprave penale dhe sanksioneve mbi 10 vjet heqje lirie.

Akuza për kryerje të krimeve të rënda dhe që kanë sjellë pasoja të rënda, në bashkëpunim me të tjerë, duke pasur parasysh personalitetin e tij dhe sjelljen para e pas ngjarjes dhe shmangia permanente nga hetimi e gjykimi, të sjellin në konkluzion ligjor se e vetmja masë sigurimi e përshtatshme për të pandehurin Ilir Kumbaro është ajo e arrestit në burg.

17. Gjithashtu, Kolegjet e Bashkuara çmojnë se, nuk qëndron pretendimi i ngritur në rekurs nga mbrojtësi i të pandehurit Ilir Kumbaro mbi mohimin nga Gjykata për Krimet e Rënda të së drejtës së të pandehurit për t’u mbrojtur nga mbrojtësit e zgjedhur prej tij dhe duke e zhvilluar padrejtësisht seancën për caktimin e masës së sigurimit me një mbrojtës të caktuar kryesisht.

224

Kolegjet vërejnë se i pandehuri Ilir Kumbaro mbrohej nga dy avokatë. Njoftimet për vendin dhe kohën e zhvillimit të seancës gjyqësore pasardhëse ndaj dy mbrojtësve së të pandehurit janë kryer rregullisht nga gjykata.

Ndërsa njoftimi i mëvonshëm nga mbrojtësit për pamundësinë e paraqitjes në seancë gjyqësore për shkak të nevojës së pjesëmarrjes në një gjykim që zhvillohej në Gjykatën e Apelit Vlorë, sipas Kolegjeve të Bashkuara nuk justifikon mungesën e të dy avokatëve në seancën gjyqësore ku u shqyrtua kërkesa e prokurorit dhe u caktua masa e sigurimit arrest në burg për të mbrojturin prej tyre, të pandehurin Ilir Kumbaro.

Garantimi i mbrojtjes së të gjykuarit në procesin penal dhe prania e mbrojtësit në gjykim janë garanci kushtetuese dhe ligjore për të, si person nën hetim apo i pandehur. Nëse është caktuar nga i pandehuri apo gjykata kryesisht, detyrimi kushtetues e ligjor i mbrojtësit është që të sigurojë pjesëmarrjen e tij në veprimet procedurale dhe në seanca gjyqësore, si dhe të kryejë efektivisht dhe me profesionalizëm veprimet, kërkesat, ankesat, etj., në interes të së mbrojturit prej tij.

Mbrojtësi ka edhe detyrimin kushtetues që të marrë të gjitha masat që varen nga vullneti dhe kontrolli i tij për të mos munguar në kryerjen e veprimeve dhe në seanca gjyqësore për mbrojtjen e interesave të klientit të tij. Mungesa e tyre është e justifikuar vetëm nëse ka pengesa apo gjendet në pamundësi për të realizuar mbrojtjen e klientit të tij, për shkaqe të pavarura prej tij, të tilla që e bëjnë objektivisht të pamundur të përmbushë detyrën e mbrojtësit, sikurse janë rastet e gjendjeve të jashtëzakonshme dhe fatkeqësive natyrore, ngjarje aksidentale mbi personin e tij apo familjarë të tij, raste fatkeqësie në rrethin më të afërt familjar, gjendja shëndetësore personale e tillë që pamundëson kryerjen e detyrës apo gjendja shëndetësore e rëndë e familjarëve të tij nëse evidentohet domosdoshmëria e pranisë së tij tek i sëmuri.

Nuk përbën justifikim të pranueshëm ligjërisht pretendimi i mospjesëmarrjes në kryerjen e veprimit procedural apo në seancë gjyqësore, kur avokati njofton se ndodhet në kryerjen e një veprimi procedural për një klient tjetër në një çështje tjetër, ose në një gjykim tjetër, ndodhet jashtë qendrës së autoritetit procedues apo jashtë shtetit për motive profesionale apo çlodhëse e zbavitëse, etj.

Nëse, nga njëra anë, është e drejta e të gjykuarit të ketë mbrojtës, nëse është detyrim i gjykatës të sigurohet që i gjykuari ka mbrojtës të caktuar prej tij e nëse nuk ka a mungon t’ia sigurojë një tjetër kryesisht dhe se mbrojtësit e ushtrojnë profesionalisht dhe efektivisht detyrën e tyre, nga ana tjetër, është detyrimi ligjor i mbrojtësve të marrin masa për të siguruar pjesëmarrjen në hetim apo gjykim dhe, nëse e kanë të pamundur, jo vetëm të njoftojnë gjykatën por edhe të mbrojturin prej tij për pengesën e pamundësinë për të ushtruar mbrojtjen.

Në këtë kontekst, nuk ka logjikë juridike për të justifikuar mungesën e mbrojtësit me arsyetimin se gjendet në një proces tjetër. Përfshirja e avokatit në mbrojtjen e klientëve në procedime të ndryshme dhe ngarkesa e tij me punë janë zgjedhja e tij, sikurse është edhe vijimi i realizimit të mbrojtjes apo heqja dorë nga mbrojtja. Pranimi i ushtrimit të detyrës dhe heqja dorë prej saj nga mbrojtësi janë akte të vullnetit të tij dhe plotësisht të kontrollueshme prej tij. Si të tilla është detyrimi i avokatit të marrë masa organizative për të bashkëpunuar me kolegë të tjerë, apo për të mbajtur aq ngarkesë pune sa mund të garantojë klientët dhe autoritetet gjyqësore se është në gjendje të përmbushë detyrën. Nuk janë gjykatat ato që duhet të zgjidhin problemet e ngarkesës me punë të avokatëve, sikurse nuk është çështje e avokatëve të zgjidhin problematikën e ngarkesës së punës së gjykatës.

Po kështu, secili procedim, çdo gjykim ka të njëjtën standart dhe të njëjtën rëndësi për dhënien e drejtësisë dhe procesin e rregullt ligjor. Secila gjykatë ka detyrimin t’i përmbahet këtyre standarteve. Nuk është avokati ai që “zgjedh” se cila gjykatë duhet të vijojë me

225

praninë e tij dhe cila të shtyjë gjykimin, as edhe përcakton ai se cili prej gjykimeve është më i rëndësishëm se tjetri. Nëse avokati është i ngarkuar me shumë çështje, nëse gjendet para angazhimit të njëkohshëm në dy gjykime të ndryshme, detyra e tij është të njoftojë mospjesëmarrjen dhe shkakun përkatës. Gjykata nuk ka detyrim për të shtyrë seancën por ka detyrimin tjetër që, nëse e kërkon ligji, t’i sigurojë të gjykuarit një mbrojtës kryesisht.

Nisur nga sa arsyetohet më sipër, pretendimi i mbrojtjes se ka njoftuar gjykatën për pjesëmarrje në një gjykim tjetër nuk është i mbështetur në ligj. Aq më tepër në çështjen objekt gjykimi, kur i pandehuri Ilir Kumbaro mbrohej nga dy avokatë, madje si pjesë e një studiojë ligjore. Gjykatat kanë përmbushur detyrimin e tyre ligjor, duke i caktuar të pandehurit një mbrojtës tjetër kryesisht, duke i dhënë atij edhe kohën e nevojshme për t’u përgatitur dhe duke zhvilluar gjykimin në atë seancë gjyqësore me praninë dhe pjesëmarrjen (mbrojtjen) efektive të këtij avokati.

PËR KËTO ARSYE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në mbështetje të pikës 2 të nenit 141 të Kushtetutës, të nenit 438 dhe të shkronjës “a” të pikës 1 të nenit 441 të Kodit të Procedurës Penale, si dhe të shkronjës “a” të nenit 17 të Ligjit nr.8588, datë 15.03.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë”,

V E N D O S Ë N

1. Lënien në fuqi të vendimit nr.5, datë 05.01.2010 të Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë.

2. Unifikimin e praktikës gjyqësore sikurse përcaktohet në këtë vendim.3. Dërgimin për botim në Fletoren Zyrtare të këtij vendimi që njehson praktikën gjyqësore.

Tiranë, më 14.10.2011

MENDIMI I PAKICËS

Për vendimin nr.7, datë 14.10.2011 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.Ne gjyqtarët, Besnik Imeraj, Gani Dizdari, Majlinda Andrea, Fatos Lulo, Andi Çeliku

e Guxim Zenelaj, nuk jemi dakord me vendimin e marrë nga shumica, e cila ka konsideruar të drejtë e të bazuar në ligj vendimet e Gjykatës së Shkallës së Parë për Krimet e Rënda dhe Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda Tiranë, duke pranuar se masa e sigurimit personal mund të caktohet rishtazi edhe në fazën e gjykimit, madje nga e njëjta gjykatë që shqyrton themelin e çështjes, nëse verifikohen kushtet dhe kriteret ligjore për caktimin e masave të sigurimit. Ndryshe nga vendimi i shumicës, me të cilin është vendosur lënia në fuqi e vendimit nr.5, datë 05.01.2010 i Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë, jemi të mendimit se si vendimi nr.5, datë 05.01.2010 i Gjykatës së Apelit për Krimet e Rënda Tiranë dhe vendimi nr.154, datë 15.12.2009 i Gjykatës së Shkallës së Parë për Krimet e Rënda Tiranë duheshin prishur dhe të rrëzohej kërkesa.

Pa dashur të përsërisim rrethanat e çështjes, të cilat janë trajtuar në vendimin e shumicës, do të argumentojmë më poshtë qëndrimin tonë kundër, mbështetur në dispozitat ligjore.

226

Shumica, pasi ka parashtruar sintetikisht faktet e administruara nga gjykatat e dy niveleve, ka arritur në përfundimin se vendimet ishin të bazuara në ligj dhe duheshin lënë në fuqi.

Jemi kundër pranimit nga ana e shumicës të pohimit të prokurorit në gjykimin e çështjes se sipas organit të akuzës, i pandehuri Ilir Kumbaro është hetuar në gjendje arresti në burg. Sipas Organit të Prokurorisë, masa e sigurimit arrest në burg ka ekzistuar për të si organ edhe pse ajo nuk ishte ekzekutuar, për shkak se i pandehuri nuk gjendej dhe për këtë shkak ishte deklaruar ikja e tij. Këtë qëndrim të prokurorisë e ka pranuar shumica në vendimin e saj, qëndrim që për ne gjyqtarët në pakicë është i papranueshëm.

Nuk mund të pranojmë se organi i prokurorisë ka menduar apo ka marrë të mirëqenë faktin se gjendja procedurale e të pandehurit deri në dërgimin e çështjes për gjykim ka qenë e një të pandehuri me masë sigurimi “arrest në burg”. Kjo do të vinte në kundërshtim me ligjin procedural penal, në të cilin është sanksionuar se në rastet e pafajësisë apo të pushimit të çështjes hiqen edhe masat e sigurimit (neni 389 i K.Pr.P.).

Në nenin 261 të K.Pr.Penale janë parashikuar rastet e shuarjes së masave të sigurimit dhe në pikën 1/a të këtij neni përcaktohet se: “1. Masat e sigurimit shuhen: a) kur për të njëjtin person është vendosur pushimi i çështjes ose është dhënë vendimi i pafajësisë”.

Në kushtet kur për të pandehurin Ilir Kumbaro, nga vetë prokurori i çështjes është vendosur me vendimin datë 01.07.2004 pushimi i çështjes, atëherë në këtë moment është shuar edhe masa e sigurimit arrest në burg e caktuar nga Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë me vendim nr.1229, datë 18.12.2003 për të pandehurin.

Nuk mund të pranohet që nga prokurori të bëhej i “padituri” për këtë fakt dhe të vazhdohej procedimi (hetimi i çështjes) pas shfuqizimit nga Prokurori i Përgjithshëm më datë 08.09.2006 (pas më shumë se 2 vjetësh nga pushimi) i vendimit të pushimit të çështjes, duke konsideruar se i pandehuri ishte me masë sigurimi.

Masa e sigurimit pas pushimit të çështjes dhe riçeljes së saj, nuk mund të rivihen në fuqi automatikisht, pa kërkesë të prokurorit, si personi i ngarkuar nga ligji me kryerjen e disa veprimeve procedurale gjatë hetimit, i cili mbikqyr hetimin.

Pakica, në të kundërt me sa ka pranuar shumica në vendim, konkludon se i pandehuri Ilir Kumbaro është dërguar për gjykim pa masë sigurimi.

Që këtej lind pyetja: a mund të caktohet masë sigurimi për një të pandehur me kërkesë të prokurorit në gjykim, kur i pandehuri është dërguar në gjykim pa masë sigurimi, pra është hetuar pa masë sigurimi? Në përgjigje të kësaj pyetje, shumica ka ardhur në përfundimin se masat e sigurimit mund të caktohen në çdo fazë të procedimit penal dhe nuk ka asnjë pengesë ligjore që këto masa të mos caktohen për herë të parë edhe në fazën e gjykimit.

Ndryshe nga përfundimi i shumicës, pakica është e mendimit se masa e sigurimit nuk mund të kërkohet të vendoset në fazën e gjykimit për herë të parë, nëse i pandehuri është dërguar në gjykim pa iu caktuar ndonjë masë sigurimi.

Edhe pse pakica është dakord me arsyetimin dhe interpretimin që shumica i bën pikës 3 të nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale, për kushtet kur vendosen masat e sigurimit, pakica çmon se vlen të theksohet se dispozita e nenit 228 të K.Pr.Penale, ashtu si çdo dispozitë tjetër, lexohet e zbatohet që në fillim të saj.

Në pikën 1 të nenit 228 të K.Pr.Penale përcaktohet se: “Askush nuk mund t’u nënshtrohet masave të sigurimit personal në qoftë se në ngarkim të tij nuk ekziston një dyshim i arsyeshëm, i bazuar në prova ”. Në interpretim të kësaj pike të nenit 228, çmojmë se që për një person të kërkohet të caktohet një masë sigurimi duhet të ekzistojë një dyshim i arsyeshëm, objektiv, i krijuar dhe i mbështetur në prova. Pra bëhet fjalë për një person në ngarkim të të cilit ekziston dyshimi i bazuar në një sërë indicjesh e provash se ai është autor i një vepre penale. Por, kur një person është i dyshuar se ka kryer një vepër penale? Ai është i

227

dyshuar gjatë fazës së hetimit të çështjes, pasi në momentin që çështja është dërguar për gjykim në gjykatë në ngarkim të së pandehurit rëndon një akuzë përfundimtare, të cilën ia ka atribuar prokurori. Për prokurorin, i pandehuri, për të cilin është paraqitur kërkesa për gjykim përpara gjykatës, nuk është më një person i dyshuar, për të cilin ka pak indicje dhe prova, por për prokurorin mbi të pandehurin rëndon një akuzë dhe ekzistojnë prova të plota për të provuar fajësinë e tij. Për pakicën, masa e sigurimit është një veprim procedural që zbatohet në ngarkim të një personi, i cili është në hetim dhe dyshohet se ka kryer një vepër penale.

Organi i akuzës kërkon caktimin e një mase sigurimi për të garantuar vazhdimin e hetimit duke pasur parasysh ekzistencën e kushteve dhe kritereve ligjore për caktimin e saj. Në asnjë nen të K.Pr.Penale nuk thuhet shprehimisht, qartë e pa ekuivok, se masat e sigurimit mund të vendosen rishtazi gjatë gjykimit në themel të çështjes, nga trupi gjykues që e gjykon atë. Kështu, kur çështja penale ndodhet për gjykim dhe nëse i pandehuri nuk ka masë sigurimi, atëherë në fazën e gjykimit nuk mund të kërkohet dhe caktohet rishtazi një masë sigurimi, nëse nga ana e prokurorit nuk ka një akuzë të re për një vepër penale tjetër, apo nuk del gjatë shqyrtimit gjyqësor një fakt i ri, në mënyrë që prokurori të procedojë sipas përcaktimeve të neneve 373, 374 të K.Pr.Penale.

Ne, gjyqtarët në pakicë, nuk bashkohemi me mendimin e shprehur nga shumica, e cila ka interpretuar pikën 3 të nenit 228 të K.Pr.Penale në favor të përfundimit se në çdo fazë të procedimit, duke përfshirë edhe gjykimin, kërkesa e prokurorit për caktimin e masës së sigurimit duhet të argumentohet në lidhje me mundësinë reale që të ndodhë vënia në rrezik e procesit të së provuarit nga ana e të pandehurit, mbi mundësinë apo përgatitjen reale dhe efektive të ikjes, nëse nuk ndërhyhet për të ndaluar të pandehurin dhe lidhur me nevojën për të caktuar masën e sigurimit për të përmbushur funksionin parandalues të posaçëm të shtetit, pasi ashtu si argumentuam më lart, masat e sigurimit vendosen për të garantuar hetimin sa më të plotë dhe në prani të së pandehurit, ndërkohë që faza e gjykimit rregullohet me dispozitat e titullit VII “Gjykimi” në K.Pr.Penale. Në këtë pjesë të Kodit të Procedurës Penale, përcaktohet se për të pandehurin, i cili nuk paraqitet në gjykim, i fshihet gjykimit, nga ana e gjykatës që gjykon çështjen deklarohet mungesa e tij dhe vazhdon gjykimi në mungesë, në prani të mbrojtësit.

Ndërkohë që në dispozitat procedurale penale që rregullojnë gjykimin në mungesë, nuk ka ndonjë rregullim të tillë, që në rastin e mosparaqitjes së të pandehurit në gjykim, prokurori të kërkojë caktimin e një mase sigurimi nëse i pandehuri nuk ka masë. Ky përfundim mbështetet dhe në praktikën e vazhdueshme gjyqësore.

Në lidhje me marrjen e provave, ato janë siguruar dhe mbledhur gjatë procesit të hetimit. Organi i Prokurorisë i ka mbledhur provat mbi të cilat do të mbështesë procesin e të provuarit të akuzës ndaj të pandehurit. Mënyra e marrjes në shqyrtim të provave në gjykim bëhet me vendim të trupit gjykues që urdhëron marrjen ose jo të provave të kërkuara nga palët, të atyre provave që nga ana e prokurorit janë siguruar gjatë hetimit paraprak dhe një pjesë e rëndësishme e tyre, kryesisht ato shkresore e materiale, i janë bashkangjitur kërkesës së prokurorit për gjykim, në përputhje me nenin 332 të K.Pr.Penale. Në këtë dispozitë, ndër ato ç’ka i bashkohen kërkesës për gjykim janë dhe aktet për marrjen e masave të sigurimit (neni 332/1-c i K.Pr.P.), që na forcon më shumë bindjen që masa e sigurimit vendoset gjatë hetimeve paraprake.

Në favor të mendimit të mësipërm është edhe interpretimi i nenit 15 të K.Pr.Penale, konkretisht i pikës 2 të tij, ku përcaktohet se: “Nuk mund të marrë pjesë në gjykim gjyqtari që ka vleftësuar masën e sigurimit ose çdo kërkesë tjetër të prokurorit të paraqitur gjatë hetimit paraprak në të njëjtin procedim”. Në një interpretim literal të këtij neni, së pari do rezultonte se nuk mund të marrë pjesë në gjykim gjyqtari që ka vleftësuar masën e sigurimit në të njëjtin

228

procedim, ndërsa në një lexim të dytë integral të tekstit të dispozitës, rezulton nga një deduksion literal që masat e sigurimit vendosen (vetëm) gjatë hetimit paraprak.

I lexuar neni 15 i K.Pr.Penale edhe në kontekstin e nenit 231 të K.Pr.Penale (Zëvendësimi ose bashkimi i masave të sigurimit personal) dhe nenit 260 të K.Pr.Penale (Revokimi dhe zëvendësimi i masave të sigurimit), mund të arrihet në një konkluzion logjik që gjatë gjykimit në themel të çështjes, masat e sigurimit vetëm mund të zëvendësohen, bashkohen, revokohen, por nuk mund të vendosen rishtazi (pra për herë të parë) nga i njëjti trup gjykues që gjykon çështjen.

I vetmi rregullim procedural penal që implikon vullnetin dhe veprimtarinë e gjykatës gjatë gjykimit në themel të çështjes (paragrafi 4 i nenit 260 të K.Pr.Penale), me masat e sigurimit, e lejon këtë vetëm në lidhje me “ revokimin ose zëvendësimin”. Në të dy rastet, si në revokim ashtu dhe në zëvendësim, gjykata thjesht vendos në lidhje me një çështje fakti, pa i hyrë arsyetimit nëse ekziston një dyshim i arsyeshëm i bazuar në prova që tregon se vepra penale ka ndodhur dhe se ajo është kryer nga ai që akuzohet, arsyetim i domosdoshëm në rastin kur masa e sigurimit vendoset për herë të parë dhe që bëhet nga gjyqtari që shqyrton kërkesën për caktimin e masës së sigurimit në hetimin paraprak. Në zëvendësimin e masës së sigurimit, gjykata thjesht do të marrë dijeni nga prokurori se janë rënduar nevojat e sigurimit, apo nga i pandehuri se janë zbutur nevojat e sigurimit, apo kanë rënë kushtet dhe kriteret e zbatimit të masës, e për këtë shkak do të vendoset nën një regjim të ri, më të ashpër sigurie (në rastin e kërkesës së prokurorit për zëvendësim mase). Kjo vendimmarrje e gjykatës nuk e implikon aspak atë (gjykatën) në sytë e të pandehurit.

Në të kundërt, çfarë do të ndodhte nëse për të pandehurin pa masë sigurimi prokurori do të kërkonte në gjykimin në themel caktimin e një mase sigurimi, në kushtet kur nuk ka asnjë rrethanë të re, akuzë a fakt të ri? Sigurisht që gjyqtari, në momentin që do të shqyrtonte në gjykim kërkesën për caktimin e masës së sigurimit, do të shqyrtonte kushtet dhe kriteret, sigurisht do analizonte rrethanat e veprës penale, veprimet e mundshme të personit të pandehur, provat, në të cilat do të bazohej kërkesa për masë (që do të ishin provat e sjella në gjykim nga prokurori për të provuar akuzën ndaj të pandehurit), veprime që do të çonin në vënien në dyshim të paanësisë së gjyqtarit apo të trupit gjykues në sytë e të pandehurit. Gjykata automatikisht do të paragjykohej nga i pandehuri si një gjykatë e njëanshme. Një vendim për caktimin e masës së sigurimit nga i njëjti trup gjykues që gjykon çështjen në themel nuk do të merrej pa krijuar tek gjyqtarët, qoftë edhe minimalisht, bindjen se individi i akuzuar është ai që ka kryer veprën, gjë që bie ndesh me parimin e prezumimit të pafajësisë, e kështu do të rrëzohej paanësia e tyre objektive dhe vendimi përfundimtar do të ishte i paragjykuar dhe do të konsiderohej si një produkt i një procesi të parregullt ligjor.

Përfundimisht mendojmë se duheshin prishur të dy vendimet dhe të rrëzohej kërkesa e organit të prokurorisë për caktimin e masës së sigurimit.

Besnik Imeraj Majlinda Andrea Gani Dizdari

Fatos Lulo Andi Çeliku Guxim Zenelaj

229

· web viewe. aktet e tjera që sipas ligjeve të veçanta quhen tituj ekzekutive dhe ngarkohet...

Documents