เรอง : การปองกนการทจรต และการเปดเผยบญชทรพยสนวทยากร : ดร. ชาตร ทองสาร

ผชวยเลขาธการคณะกรรมการ ป.ป.ช.หนวยงานทรบผดชอบ : กลมพฒนาระบบบรหาร (กพร.)วนทจดกจกรรม : วนท 8 มนาคม 2562...............................................................................

..............

การปองกนการทจรต

ปญหาการทจรตคอรรปชน นบเปนปญหาทสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ สงคม และความมนคงของประเทศ กระบวนการแกไขปญหาดงกลาวใหสมฤทธผลอยางมประสทธภาพ จงจำาเปนตองอาศยความรวมมอจากทกภาคสวนในการทจะปองกนและปราบปรามการทจรตอยางจรงจงและตอเนอง สงเสรมการมสวนรวมของภาคประชาชนในการตดตาม ตรวจสอบ การทจรตหรอประพฤตมชอบในภาครฐ โดยใหความรกบภาคประชาชน รวมถงสงเสรมสทธในการรบรและเขาถงขอมลขาวสารเพอใหมสวนรวมในการปองกนและปราบปรามการทจรต เสรมสรางการบรณาการการปฏบตงานรวมกนระหวางหนวยงานภาครฐกบองคกรทกภาคสวนในการปองกนและปราบปรามการทจรตภาครฐ

หนาทของสำานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (สำานงาน ป.ป.ช.) มหนาทดานการปองกน การปราบปราม การตรวจสอบ เพอปองกนการไมปฏบตตามหนาท ซงจะตองถกดำาเนนการตามมาตรา 157 ทวาผใดเปนเจาพนกงาน ปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยมอบ เพอใหเกดความเสยหายแกผหนงผใด หรอปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยทจรต ตองระวางโทษจำาคก ตงแตหนงปถงสบป หรอปรบตงแตสองหมนบาทถงสองแสนบาท หรอทงจำาทงปรบ โดยสำานกงาน ป.ป.ช. เนนการดำาเนนการในเรองทชดเจน มหลกฐานเปนบนทก บนทกแยง ตามคำาพดทวา เจตนา เปนเครองช กรรม และในแตละเรอง ม “ ” 2 ดานเสมอ คอชอบกบไมชอบ โดยทานวทยากรไดยกตวอยางการทจรตในภาครฐในรปแบบตางๆ เชน การจดซอรถดบเพลง การออกโฉนดปาชายเลน เปนตน นอกจากนยงไดกลาวถงการพจารณาความผดวาเปนการกระทำาทผดหรอไม ใน 4 ประการ

-2-

1. กฎหมายกำาหนดใหกระทำาไดหรอไม เชน พรบ. จดซอจดจาง หรอกฎกระทรวงตางๆ

2. ทำาถกขนตอน หรอไม เชน การไมจดทำาราคากลางในการจดซอจดจาง จดซอจดจางกรณพเศษ ซงราคาแพงกวาปกต 2 เทา เปนตน

3. มอำานาจหรอไม เชน ลดขนตอนในการดำาเนนงาน ซงมใชหนาทของตน ซงเปนเรองผดปกต เปนตน

4. บดผนกฎหมายหรอไม สวนมากเปนการทจรตเชงนโยบาย เชน การสรางถนนไปสหมบานของตนเอง หรอญาตพนอง

ทงนทานวทยากรไดเนนวา การปฏบตราชการของสำานกงาน ป.ป.ช. ไมใชการทำางานในลกษณะ พระเอก เปนการทำางานรวมกบหนวยงา“ ”นอนๆ ทเกยวของ สำาหรบงานดานการปองกน ใหขอสงเกตวาเรองทกเรองทผานมาใหพจารณา ตองเปนไปตามขนตอน ตามความถกตอง ถาเรองใดไมมนใจ ใหพจารณาใหถถวน ชลอไวกอนได และยงไดกลาวถงยทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ระยะท 3 (2560 – 2564) ซงเปนกรอบทศทางการดำาเนนการของทกภาคสวนในการปองกนและปราบปรามการทจรตและนโยบายปราบปรามการทจรตของรฐบาลทมงสงเสรมปลกจตสำานกใหสงคมไทยมวนยและยดมนในคณธรรมจรยธรรมควบคกบการพฒนาเครอขายปองกนและปราบปรามการทจรตอยางบรณาการ โดยใหประชาชนมบทบาทสำาคญในกระบวนการดำาเนนงานอยางมสวนรวม โปรงใส เสมอภาคและเปนธรรม สรางระบบและกลไกทมอสระอยางแทจรงในการตรวจสอบ ควบคม กระจาย ถวงดลอำานาจควบคกบการพฒนากฎหมาย กฎระเบยบ ตลอดจนพฒนาทรพยากรมนษย ระบบขอมลสารสนเทศ รวมทงพฒนาและเผยแพรองคความรดานการปองกนและปราบปรามการทจรต อยางมจรรยา

บรรณและตอเนอง นอกจากนยงมกจกรรมในดานการตอตานการทจรตตางๆ เชน การจดวนตอตานการทจรตสากล ซงกำาหนดไวเปนนท 9 ธนวาคม ของทกป , การรบรคาคะแนนดชนการรบรการทจรต Corruption Perception Index (CPI) ของประเทศไทย ซงไดคะแนนไมเคยเกน 38 เตม 100 , การแสดงสญลกษณในการตอตานการทจรต (ACT) มอขวาทบมอซายวางไวบรเวณตำาแหนงของหวใจ , การจดทำาสญญาคณธรรมโดยการมสวนรวมของภาคประชาชนทเขมแขง มศกยภาพ เวลา และไมยอมตอการทจรต เพอปกปองผลประโยชนของประเทศชาต ตวอยาง เชน การพจารณาการเขยน TOR เออหรอไม ซงสอดคลองกบกฎหมายฮว หรอภาษากฎหมายเรยกการยอม (องกฤษ: collusion) คอ การตกลงกนระหวางบคคลสองฝายหรอกวานน ซงบางครงเปนการผดกฎหมายหรอเปนการลบ เพอจำากดการแขงขนอยางเสร โดยวธฉอฉล ชกนำาใหสำาคญผด หรอหลอกลวงเกยวกบสทธตามกฎหมาย หรอเพอใหบรรลวตถประสงคซงกฎหมายหามไว โดยวธฉอฉลหรออาศยความไดเปรยบโดยไมเปนธรรม มกปรากฏในระหวางกลมองคกรหรอบคคลเมอแบงสวนตลาด กำาหนดราคา จำากดการผลต หรอจำากดโอกาสวธฮวอาจรวมถง การกำาหนดคาแรง การชกคาจางไว หรอการแถลงเทจซงความสมพนธระหวางผฮวทงหลาย และเปนไปตาม ป.พ.พ. มาตรา 149 นตกรรม ทกลาวถง

1. เปนการกระทำาของบคคลโดยการแสดงเจตนา2. เปนการกระทำาโดยชอบดวยกฎหมาย3. เปนการกระทำาดวยใจสมคร4. เปนการกระทำาโดยมงผกนตสมพนธขนระหวางบคคล5. มวตถประสงคเพอใหเกดการเคลอนไหวซงสทธ (เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอ

ระงบซงสทธ)และบทลงโทษใน ป.พ.พ. มาตรา 149 ในความผดตอตำาแหนงหนาทราชการ ฐานเรยกรบสนบน

ซงมโทษจำาคกตงแต 5-20 ป หรอจำาคกตลอดชวต และปรบตงแต 2,000-40,000 บาท หรอประหารชวต

ผลประโยชนทบซอนเนองจากปญหาการทจรตคอรรปชนทเกดขนในระบบราชการยค

ปจจบนสวนหนงเกดจากผลประโยชนขดกนระหวางผลประโยชนสวนตวกบผลประโยชนสวนรวม ซงการดำารงตำาแหนงของเจาหนาทรฐหรอทเราเรยกกนวา ผลประโยชนทบซอน จงถอไดวาปญหาการมผลประโยชนทบซอนเปนการท“ ”จรตคอรรปชนประเภทหนง เพราะเปนการแสวงหาผลประโยชนสวนบคคลโดยการละเมดตอกฎหมาย หรอจรยธรรม ดวยการใชอำานาจในตำาแหนงหนาทไปแทรกแซงการใชดลพนจในการตดสนใจของเจาหนาทรฐ จนทำาใหเกดการละทงคณธรรม จรยธรรมในการปฏบตหนาทสาธารณะขาดความเปนอสระ ความเปนกลาง และความเปนธรรมจนสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะของสวนรวม และทำาใหประโยชนหลกขององคกร หนวยงาน สถาบนและสงคมตองสญเสยไป ไมวาจะเปนผลประโยชนทางการเงนและทรพยากรตางๆ คณภาพการใหบรการ ความเปนธรรม ในสงคมรวมถงคณคาอนๆ ดวย

ประเดนสำาคญของการเกดผลประโยชนทบซอน คอการทเจาหนาทแยกไมออกวาอะไรเปนของสวนตว อะไรเปนของสวนรวม สงทเราใชนน ประโยชนใครไดรบ เชน การนำารถหลวงไปใชสวนตว การทจรตดานเวลา ปจจบนมการตรวจสอบเขมขนขนเรอยๆ เพราะเปนความผดอาญา ทงจำาทงปรบ ในประเดนตางๆ ดงน

-4-

รปแบบของผลประโยชนทบซอน แบงออกเปน 7 รปแบบ ไดแก1. การรบผลประโยชนตางๆ (Accepting benefits) คอการรบ

สนบน หรอรบของขวญหรอผลประโยชนในรปแบบอนๆ ทไมเหมาะสมและมผลตอการปฏบตงานของเจาหนาท เชน หนวยงานราชการรบเงนบรจาคสรางสำานกงานจากนกธรกจหรอบรษทธรกจทเปนคสญญากบหนวยงาน การใชงบประมาณ ของรฐเพอจดซอจดจางแลวเจาหนาทไดรบของแถมหรอผลประโยชนอนตอบแทน 

2. การทำาธรกจกบตวเอง (Self-dealing) หรอเปนคสญญา (Contracts) หมายถง สถานการณทเจาหนาทของรฐมสวนไดเสยในสญญาททำากบหนวยงานทตนสงกด เชน การใชตำาแหนงหนาทททำาใหหนวยงานทำาสญญาซอสนคาจากบรษทของตนเองหรอจางบรษทของตนเองเปนทปรกษา หรอซอทดน ของตนเองในการจดสรางสำานกงาน 

3. การทำางานหลงจากออกจากตำาแหนงสาธารณะหรอหลงเกษยณ (Post-employment) หมายถง การทบคลากรออกจากหนวยงานของรฐ และไปทำางานในบรษทเอกชนทดำาเนนธรกจประเภทเดยวกบ ทตนเองเคยมอำานาจควบคม กำากบ ดแล

4. การทำางานพเศษ (Outside employment or moonlighting) เชน เจาหนาทของรฐตงบรษทดำาเนนธรกจทเปนการแขงขนกบหนวยงานหรอองคกรสาธารณะทตนสงกด หรอการรบจางเปนทปรกษาโครงการโดยอาศยตำาแหนงในราชการสราง

ความนาเชอถอวาโครงการของผวาจางจะไมมปญหาตดขด ในการพจารณาจากหนวยงานทตนสงกดอย

5. การรบรขอมลภายใน (Inside information) หมายถง สถานการณทผดำารงตำาแหนงสาธารณะใชประโยชนจากการรขอมลภายในเพอประโยชนของตนเอง เชน ทราบวาจะมการตดถนนไปตรงไหนกรบไปซอทดนโดยใสชอภรรยา หรอทราบวาจะมการซอทดนเพอทำาโครงการของรฐกรบไปซอทดนเพอเกงกำาไรและขายใหกบรฐ ในราคาทสงขน

6. การใชบคลากร ทรพยสนของหนวยงาน เพอประโยชนของธรกจสวนตว (Using your employer’s property for private advantage) เชน การนำาเครองใชสำานกงานตางๆกลบไปใชทบาน การนำารถยนตในราชการไปใชเพองานสวนตว

7. การนำาโครงการสาธารณะลงในเขตเลอกตงเพอประโยชนในทางการเมอง (Pork-belling) เชน การทรฐมนตรอนมตโครงการของ

กระทรวงไปลงในพนทหรอบานเกดของตนเอง หรอการใชงบประมาณสาธารณะ เพอการหาเสยงเลอกตง 

จากรปแบบประเภทตางๆ ของปญหาความขดแยงกนในประโยชนสวนตวและประโยชนสวนรวม

-5-

จะเหนวาโอกาสความเปนไปไดทจะเกดปญหามสงมากเพราะปญหาดงกลาวมขอบเขตครอบคลมพฤตกรรมทเขาขายความขดแยงอยางกวางขวาง ดงนนกลไกหรอเครองมอสวนใหญทใชในการจดการกบปญหาความขดแยงของผลประโยชนสวนตวกบผลประโยชนสวนรวม คอ การมหลกคณธรรมและจรยธรรม ในการทำางานของบคคลสาธารณะรวมถงการมกฎหมายทสามารถครอบคลมถงการกระทำาผดเกยวกบผลประโยชนทบซอนทกรปแบบ

ตวอยาง การเปดรบสมครราชการของสำานกงาน ป.ป.ช. ถาผสมครนำาเอกสารการสมครงานใสในซองครฑมาสมคร จะไมไดรบการพจารณาตงแตแรก หรอการตดปายชอในสงของของทางราชการ ในสวนสาธารณะ หรอการฝากญาตเขาทำางานในสวนราชการเดมทตนเคยทำางานอย โดยมการปรบเปลยนการปฏบตงาน เชน การประมลปายทะเบยนรถ และทสำาคญคอการเปลยนเปลยนฐานแนวคดหรอกรอบความคด Mind Set จากขางในของเจาหนาท และตามมาตรา 103 หามมใหเจาหนาทของรฐผใดรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากบคคล นอกเหนอจากทรพยสนหรอประโยชนอนควรไดตามกฎหมาย หรอกฎ ขอบงคบทออกโดยอาศยอำานาจตาม บทบญญตแหงกฎหมาย เวนแตการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยา ตามหลกเกณฑและ จำานวนทคณะกรรมการ ป.ป.ช. กำาหนด บทบญญตในวรรคหนงใหใชบงคบกบการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดของผซงพนจากการเปนเจาหนาทของรฐมาแลวยงไมถงสองปดวยโดยอนโลม มาตรา ๑๒๒ เจาหนาทของรฐผใดฝาฝนบทบญญตมาตรา ๑๐๐ มาตรา ๑๐๑ หรอมาตรา ๑๐๓ ตอง ระวางโทษจำาคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกหมนบาท หรอทงจำาทงปรบ และตามทเคยไดรบขอมลวาไมสามารถรบได ถาเกน 3,000 บาท แตความเปนจรงจะรบไมไดเลยตงแตบาทแรก

การเปดเผยบญชทรพยสน

-6-

การแสดงบญชรายการทรพยสนและหนสน เปนมาตรการหนงในการตรวจสอบปองกนการฉอราษฎรบงหลวง โดยกำาหนดใหผดำารงตำาแหนงทางการเมองตองยนแสดงบญชรายการทรพยสนและหนสนของตน คสมรส และบตรทยงไมบรรลนตภาวะตอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต มขนทกครงทเขารบตำาแหนงหรอพนจากตำาแหนง และเมอชวงปลายเดอนกรกฎาคม 2561 ทผานมา มการประกาศใชพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2561 (พ.ร.ป. ป.ป.ช.) หนงในประเดนทเปนทพดถงมากทสดคอ บทบญญตทกำาหนดให เจาหนาทของรฐ‘ ’ ตองเตรยมยนบญชทรพยสนและหนสนตอหนวยงานทตนเองสงกด  ซงตางจาก พ.ร.ป. ป.ป.ช. ฉบบกอนหนาน ทกำาหนดหนาทดงกลาวไวเฉพาะผดำารงตำาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐระดบสงเทานน และโทษของการไมยนบญชรายการทรพยสนและหนสน มขอความอนเปนเทจหรอปกปดขอเทจจรง คอ พนจากตำาแหนงหรอถกตดสนมใหดำารงตำาแหนงทางการเมองเปนเวลา 5 ป สวนผทมทรพยสนเพมขนผดปกตจะถกดำาเนนคดโดยใหทรพยสนทเพมขนนนตกเปนของแผนดน ตลอดจนสำานกงาน ป.ป.ช. มการใหสนบนนำาจบถง 15% ของมลคาทรพยสนทถกยดตกเปนของแผนดน แตไมเกนรอยลาน

 ระบบการแสดงรายไดและทรพยสนของเจาหนาทของรฐ  ระบบการแสดงรายไดและทรพยสน (Income and Asset Disclosure: IAD) ของเจาหนาทของรฐ เปนมาตรการหนงในการปองกนการคอรรปชน เพราะผลประโยชนทไดจากการทจรตมกถกแปลงเปนทรพยสนไมทางใดกทางหนง การปดบงซอนเรนทรพยสนทไดมาจากการคอรรปชนนนมตนทน ยงมทรพยสนทไดจากการทจรตมาก ตนทนดงกลาวกยงเพมสงขนเปนเงาตามตว และทำาใหเสยงตอการถกตรวจสอบพบมากขนดวยเหตน ระบบดงกลาวจงเปนกลไกสำาคญทนานาประเทศใชเพอตรวจสอบการคอรรปชนของผมอำานาจในภาครฐ ผานการตดตามตรวจสอบการเปลยนแปลงการถอครองทรพยสนของนกการเมองและเจาหนาทของรฐ ซงจำาเปนอยางยงตอการตรวจสอบความรำารวยผดปกต (illicit enrichment) นอกจากน ในหลายประเทศยงใชระบบดงกลาวเพอชวยปองกนการเกดผลประโยชนทบซอน (conflict of interest) ของเจาหนาทของรฐไดอกดวย ในกรณของไทยนน การแสดงรายไดและทรพยสนของเจาหนาทของรฐไมใชเรองใหม เนองจากมการออกกฎหมายทเกยวของกบระบบการยนบญชทรพยสนและหนสนของเจาหนาท

-7-

ของรฐตงแตป 2524 แลว ทผานมา การแสดงรายไดและทรพยสนเปนทมาของขาวสำาคญจำานวนไมนอย  ตงแตกรณทจรตจดซอยาและเวชภณฑของกระทรวงสาธารณสข กรณ ‘โจรขนบาน ของนายสพจน ทรพยลอม อดตปลดกระทรวงคมนาคม’   อยางไรกตาม พ.ร.ป. ป.ป.ช. ทเพงประกาศใชเมอเดอนกรกฎาคม 2561 ทผานมากำาลงจะเปนการเปลยนแปลงครงสำาคญ เพราะนอกจากจะกำาหนดใหผดำารงตำาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐระดบสงตองยนบญชทรพยสนและหนสนตอคณะกรรมการ ป.ป.ช. แลว  กฎหมายดงกลาวยงระบวา เจาหนาทของรฐ ทงหมดทเหลอ ตองยนบญชทรพยสนฯ‘ ’ ตอหนวยงานทตนสงกดทางอเลคโทรนค ดวย และสำาหรบสถาบนอดมศกษา กรณของนายกสภา กรรมการสภาผทรงคณวฒ ตามมาตรา 104 ใหตดออก ทงนการยนบญชทรพยสนตองกระทำาภายใน 60 วน โดยสำานกงาน ป.ป.ช. จะมหนงสอแจงใหทราบ

นอกจากนการใชมาตรการทางกฎหมายการปลกฝงคานยมคณธรรมจรยธรรมและจตสำานกในการรกษาศกดศรของความเปนขาราชการและความซอสตยสจรตควบคกบการบรหารจดการภาครฐทมประสทธภาพ เพอปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบของเจาหนาทของรฐทกระดบอยางเครงครด ยกเลกหรอแกไขกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบตาง ๆ ทไมจำาเปน สรางภาระแกประชาชนเกนควร หรอเปดชองโอกาสการทจรต เชน ระเบยบการจดซอจดจาง การอนญาต อนมต และการขอรบบรการจากรฐ ซงมขนตอนยดยาวใชเวลานานซำาซอนและเสยคาใชจายทงของภาครฐและประชาชน ประกอบกบยทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ระยะท 3 (2560 – 2564) ซงเปนกรอบทศทางการดำาเนนการของทกภาคสวนในการปองกนและปราบปรามการทจรตและนโยบายปราบปรามการทจรตของรฐบาลทมงสงเสรมปลกจตสำานกใหสงคมไทยมวนยและยดมนในคณธรรมจรยธรรมควบคกบการพฒนาเครอขายปองกนและปราบปราม

การทจรตอยางบรณาการโดยใหประชาชนมบทบาทสำาคญในกระบวนการดำาเนนงานอยางมสวนรวม โปรงใส เสมอภาคและเปนธรรม สรางระบบและกลไกทมอสระอยางแทจรงในการตรวจสอบ ควบคม กระจาย ถวงดลอำานาจควบคกบการพฒนากฎหมายกฎระเบยบ ตลอดจนพฒนาทรพยากรมนษย ระบบขอมลสารสนเทศรวมทงพฒนาและเผยแพรองคความรดานการปองกนและปราบปรามการทจรต อยางมจรรยาบรรณและตอเนอง สามารถสบคนการแลกเปลยนเรยนรไดท :

*******************

ลงคถายทอด ลงคเอกสาร