VII.Taktika kriminalistike Odorologjia kriminalistike Odorologjia kriminale eshte shkence e re qe merret me zbulimin e veprave penale dhe te kryeresve te tyre me ane te eres. Tashme jane krijuar aparate me ndihmen e te cileve mund te konservohen erera per kohe te gjate. Keto aparte permes fshisave thithese thithin eren nga trupi, objekti apo personi i caktuar. Ne raste te tilla nese gjendet personi i dyshimt, mund t i jepet qenit te kekimit t i marre ere permbajtjes se konservuar me aparat dhe pastaj te identifikohet krysi- duke I marr er edhe atij. Cilesia e eres eshte individualiteti i saj. Mundesine e shfrytezimit te qeneve per hetimi e ka parapare edhe Hans Grosi. Nder aparatet qe perdoren per zbulim te kryeresve permes eres dallohen: 1.Rojtari- qeni elektronik, 2.Rojtari antialkoolik- aparat qe pengon shoferin te drejtoje automjetn, 3.Hunda elektronike- Eshte konstruktuar nga shkenctaret amnerikane dhe roli i saj qendron ne aftesine e hetimit te eres se trupit te njeriut ne largesi relativisht te medha.

HULUMTIMI SHKENCOR I ERRAVE TE TRUPIT TE NJERIUT Era e njeriut quhet edhe nenshkrimi i tij kimik. Natyrisht, lidhur me karakterin shkencor te ererave dhe rolin qe ato kane ne kriminalistike merret odorologjia. Ne kete rrjedhe, nga shume autor, jane publikuar shume hulumtime shkencore te cilat trajtojne rolin e erave ne procesin e zbulimit te kryeresve te veprave penale. IDENTIFIKIMI I PERSONAVE NE BAZE TE ERES SE TYRE Era e njeriut eshte individuale. Individualiteti i eres varet nga sasia, kualiteti dhe perberja e komponenteve te saj. Keshtu, ne ere ndikojne shume faktore: ushqimi, aktiviteti fizik, alkooli, gjendja shendetesore etj. Megjithate, duhet ditur se rreth 60% e eres se njeriut eshte konstante. Pervec ererave natyrore qe i posedon njeriu (gjaku, djersa, sperma etj.), mund te kete edhe shume erera tjera te lidhura me profesionin (parfumet, duhani etj.) Por, te rendesishme jane edhe ererat e perditshme, si ato te kuzhines, sapunit etj. Keshtu, kryesi kur vjen ne kontakt me viktimen ai le gjurmen e eres ne te ose ne vendin e ngjarjes.

MEKANIZMI I KRIJIMIT TE ERES DHE KARAKTERISTIKAT E SAJ Eshte e ditur se ne temperatura te larta vie deri te rritja e nivelit te djersitjes se personave. Deri te rritja e djersitjes vjen edhe ne kushte te frikes, gjendje qe vjen ne shprehje te kryesi me rastin e kryerjes se vepres penale. Pra, trupi i njeriut eshte burim i ererave dhe kur ai largohet nga vendi i caktuar aty le molekulat e eres. Pra, trupi i njeriut ne menyre te vazhdueshme prodhon molekula te eres. Perkunder te gjitha masave qe krysi i merre per te eliminuar gjurmet e vepres penale, gjurmet e eres jane specifike dhe ato mbesin aty. Burimet e eres mund te paraqiten ne forme te ngurte dhe te lendet- djersa, gjhaku, sperma, teshat e njeriut etj., pastaj veglat, armet etj. Mjafton qe njeriu te mbath kepucet 24 ore dhe ato do te marrin eren e qendrueshmne te atij personi. Keshtu ndodhe edhe me rrobat. ZBULIMI DHE SIGURIMI I GJURMEVE Me rastin e kryerjes se vepres penale krysi zakonisht ben perpjekje t i zhduke gjurmet, por kur eshte ne pyetje era ai eshte i pafuqishem. Era shperndahet ne hapesiren ne te cilen qendron kryesi dhe ajo mbetet ne te gjitha objektet me te cilat ka pasur kontakt.

Ne ere ndikojne shume faktore, prandaj gjate perpunimit kriminalistik duhet vepruar me kujdese. Per zbulimin e eres eshte e domosdoshme qe fillimisht te zbulohen vendet ku ka mund te qendroje kryesi si dhe sendet te cilat ka mundur t i kontaktoje. Po ashtu duhet pasur parasysh menyren e kryerjes se vepres penale. Per tu zbuluar kryesi duhet te merren mostrat e eres se personave te dyshimt dhe te krahasohen me eren e konservuar. Ererat sigurohen duke u marre me ane te aparaturave perkatese. Zakonist personi duhet te qendtroj 15 minuta ne karrige, me rroba te tija dhe pastaj pasi te largohet mbulohet ajo hapesire dhe pastaj me aparure perkatese konservohet.

Metodat e identifikimit te eres se personit te dyshuar Ka disa menyra per identifikimin e eres. Ne praktike, zakonisht qeni qe ka nuhatur eren ne vendin e ngjarjes ofrohet qe te nuhate edhe eren e personave te dyshmite. Ne raste te tilla qeni reagon ne menyra te ndryshme. Ne rastin tjeter, ne dysheme vehen pese ene te qelqit ne largesi nga nje meter. Ne njeren prej tyre gjendet era kontestuese, kurse ne te tjerat jane vendosur era qe nuk kane lidhje me vepren penale. Ne kete rast qeni merr eren nga i dyshuari e pastaj ai sillet prane ererave te konservuara. Keshtu behet identifikimi. Kjo procedure perseritet se paku pese here ku behet nderrimi i renditjes se eneve.

Perdorimi i qeneve te stervitur Ne saje te zhvillimit te disa shqisave (te nuhaturit) ata, pas stervitjeve, mund te shfrytezohen per qellime zbulimi. Shfrytezimi i qenit varet nga kushtet atmosfetike dhe nga koha qe ka kaluar pasj kryerjes se vepres penale.. Kusht i domosdoshem per sukses eshte qe ne vendin e ngjarjes nuk duhet kryer asnje veprim para se te jete shfrytezuar qeni, ndryshe mund te ngaterrohet shume ceshtja e zbulimit. Ne proces zbulimi perdoren qente e policise dhe qente e kerkimit. Ne shume shtete ekzistojne shkolla per stervitjen e qejve ne menyre qe ata te shfrytezohen per qellime zbulimi. Me se shumti ne zbulimin e kriminalitetit shfrytezohen qente gjurmues. Qe qeni te jete i perdorshem eshte e nevojshme qe ai te perdoret ne kohe te duhur, madje menjehere pas ngjarjes- te mos kaloje me shume se 6-8 ore. Por, ne kushte te caktuara mund te shfrytezohen edhe pas 18-20 ore. Ne cdo rast ne vendin e ngjarjes nuk lejohet levizje e njerezve si dhe kushtet atmosferike duhet te jene te pershtatshme.

Gjurmimi duhet te filloj prej gjurmes te krysi ose e kunderta. Qente e gjurmimit shfrytezohen gjate veprimtarise se vezhgimit dhe patrollimit. Per shkak te shkalles se zhvillimit te gjurmeve te nuhatjes dhe degjimit qente mund te shfrytezohen shume ne prita, ne gjetjen e drogave, ne zbulimin e kontrabandisteve etj. Identifikimi mund te behet nga gjurma ne krysin, nga objekti ne krysin, nga krysi ne gjurme ose objekt, nga gjurma ne gjurme dhe nga objekti ne objekt.

8.TAKTIKA E ZBATIMIT TE MASES SE ARRESTIT NDJEKJA PENALE

N shoqrit bashkohore nh ndr detyrat e orga e shtetit sht sigurimi I drejtsis penale, prfshir respektimin e t drejtave t njeriut. N kt kontekst, shteti ka autorizim q t ndjrek kryesit e ve[prave penale. N kt kontekst edhe lind nevoja pr t kryer hetime konkrete. T gjitha veprimet e ndrmarra t shtetit n kt aspekt duhet t prqndrohen n konstatimin e faktit se ekziston apo jo vepra penale. E drejta e shtetit pr ndjekje penale lind q nga momenti I kryerjes s krimit. Natyrisht, Pr t sqaruar cshtjet q ndrlidhen me nj krim duhet t kryhen veprime hetimore t shumta. Me fjal tjera, n kontekst t sigurimit t provave matiriale shtrohet e nevojshme t zhvillohn hetimet. Sic dihet, hetiomet I drejton dhe I mbikqyr prokurori publik. Por, veprime hetimore kryen edhe policia gjyqsore. Me rasdtin e arrestimit t petrsonit t caktuar, policia duhet tia bj me dije atij se nuk ka asnj detyrim q t deklarohet lidhur me cshtjen penale si dhe t drejtn q t angazhoj mbrojts.

Me qllim q t mbikdhen informacione dhe t zbulohen prova materiale punonjsit e policis mund t kryejn veprime t ndalimit t personave, bllokimit t rrugve, godinave etj., konfiskojn dokumente, bjn kontrollime etj. Me qllim q t konstatohen cshtje q kan t bjn me nj krim policia mund t marr deklarata nga dshmitart e ndryshm, prfhsir edhe t dyshuarin, e kur ekziston frika se ai mund t ik ai mund t arrestohet. Ndalimi duhet dalluar nga shoqrimi. Ndalimi nuk mund t zgjas m shum se 48 or. TAKTIKA E ARRESTIT Arresti duhet t bhet n koh t duhur. Kshtu , arrestimi para kohe dhe me vones sht gabim bukur I shpesht. Kur zbatohet arresti para kohe ndrpritet mundsia e zbulimit t delikuentve. Arrestimi I vonshm mund t ket konsekuenc zhdukjen e provave. Nganjher duhet br me dije t dyshuarin se sht nn prcjellje. Kur vren se ai sht dit e nat nn vzhgim nuk sht I rehatshm dhe ai fillon t bj gjra t pamenduara, ngatrrohet n at mnyr q mund t argumenbtohet vepra.

VENDNDODHJA E PERSONIT I CILI ARRESTOHET Nse klryesi ndoshet n arrati polici duhet t paraftyroj vendin se ku mund t gjendet ose ku mund t jet fshehur ai. N kt asopekt ndihmojn rrethanat e prgjithshme. N kt analiz duhet marr konsideraty gjendjen e tij materiale, marrdhnien e puns, raportet e tij me [persona t tjer, sidomos me dashnore etj. Gjithmon duhet pasur parasysh edhe mundsin e kalimit t kufirit. Qyteti I madh sht vend I prshtatshm ptr fshehje. Ndjekja e fajtorit t fshehur bhet n kt mnyr: Fillimisht krkohet individi I cili do t informoj pr personin dhe strehimin e t dyshuarit. Pyeten dhnsit e banesave me qira, farefisi, rrethi, pundhnsit, personeli I kafeneve. Ata pyeten ku dhe kur e kan par at person hernm e fundit, cka ka planifikuar ai, a sht prgatitur pr udhtim etj. Me rndsi hst t prcaktohet me k ka pasur marrdhnie dashurie dhe ku banojn ata persona. Kur ka dyshime se personi mund t ket ikur jasht duhet informuar shrbimin e pasaportave, agjencit e udhtimeve, shrbimet e aeroplanve, autobusve. Duhet krkuar informantt. Ata mund t krkohen n t gjitha shtresat shoqrore,

2.Duhet zbatuar observimin special dhe shfrytzuar personat e sigurt. Kshtu, organizohet vzhgimi I farefisit t personit t dyshimt, miqve dhe t njohurve t tij. T sigurohen informata se a ka kontaktuar ai me ta. Observimi ka [pr qllim zbulimin e kontakteve t fshehta t atij me kta persona. Po ashtu edhe korresponmdenvca I kontrollohen sistematikisht dhe trsisht, prfshir bodrumet, tavanet, kthinat etj. Ktu krkohen fotografit e fajtorit dhe provat materiale.nshtrohet mbikqyrjes si dhe bhet prgjimi I telefonatave. Ky prgjim dhe t tjerat bhen mbi baza legale. 3.Ndonjher shfaqet nevoja t zbatohen raciet, pritat, kontrollimet. N rend t par duhet kontrolluar shtpit e t dyshuarit dhe yt dashgnores s tij. Liokalet SI DUHET TE KRYHET ARRESTI Arresti duhet t prgatitet me kujdes. Arresti para kohe dhe I vonshm sht gabim.

Arresti duhet t planifikohet dhe ai zbatohet mbi bazat e parimit t shpejtsis, befasis dhe konspiracionit. Para se t filloj arresti udhheqsi duhet t mbledh informatat mbi vendin e fshehjes s kryesit dhe pastaj t hartoj planin e arrestit. Udhheqsi I arrestit duhet t bj przgjedhjen m t mir t zyrtarve policor q do ta bjn arrestimin. Ata duhet t ken konduksion fizik, t paisur me arm, llamn elektrike etj. Ata duhet t ken lidhje speciale- telefona celular apo radiolidhje etj. Po ashtu, t nevojshme jan aftsit e gjuds dhe t karates. Antarve t ekipit duhet q m par ti caktohen detyrat, prfshir vendin ku duhet t qnrdoj. Prvec t dhnave pr personin ekipi duhet t paiset ehde me fotografi, porterete e t dhna tjera pr identitetin e personit q krkohet, n mnyr q t pegohen veprimet mashtruese t tij pr ikje duke prdorur dokumente t falsifikuara apo t huaja. N kt aspekt duhet t shfrytzohen t dhnat nga evidencat kriminalistike.

KATEGORIZIMI I PERSONAVE QE DUHET TE ARRESTOHEN Presonat q duhet t arrestohen, nga pikpamja taktike ndahen n dy grupe: 1.Presona q supozohet se nuk bjn rezistenc dhe 2.Persona q bjn rezistenc. Ndaj ktyre dy kategorive ndrmerren masa t ndryshme sigurie. Kshtu, nse kei t bjm me persona q supozohet se mund t rezistojn duhet ndrmarr masa q ai t: 1.Kapet n befasi- sepse ai mund t barrikadohet. Prandaj krkohet q t gjendet koha e prshtatshme e kryerjes s arrestit. 2.Atij I afrohen dy polic t cilt do ta rrmbejn me shpejtsi dhe do ta sjellin at t thuash n pozit horizontale. 3.Dy t tjer do ta bjn kontrollimin e tij pr arm ose sende tjera t rrezikshme t cilat duhet ti merren nse I disponon ato. 4.Bhet kontrollimi I detajuar I tij n lokal ose aty pr aty. 5.Duhet ditur topografin e vendit ose hyrje daljet e baness n mnyr q t pengohet ikja etyre duke ndrmarr masa gjegjse.

Polict q kan rrethuar objketin nuk do t shikojn vetm dyert e dritaret, por edhe pullazet, spse kryesi I rrezikshm mund t ik prmes tyre. Nse kryesi nuk sht gjetur n banes duhet t krkohet n bodrum e tavan. Kur ai nuk gjendet n shtpi mund t vendoset prita ose bhet vzhgimi I shtpis. Nse n shtpi gjenden antart tjer t famijes duhet ruajtur q t mos sinjalizojn kryesin. N momentin e arrestit jepet urdhri duart llart. Nj polic mban armn drejtuar drejt tij, kurse tjetri kryen kontrollin pr arm. Kur zihet kryesi I rrezikshm n krevat, po ashtu duhet dhn urdhrin duart lart dhe me rrufe duhet kontrolluar nse ka arm nn jastk apo vende t tjera. Nse gjendet nj arm duhet kontrolluar pr tjetrn sepse ai mund t ket m shum sish t vendosura n vende t ndryshe ose rrobet e tij. Personit q I hst hequr liria duhet ti sillet autoritetit urdherdhens,n mnyr q ai t merret n pyetje n kohn kur akoma gjendet nn presionin e arrestit. Mundsisht duhet evituar heqjen e liris n lokale publike e mas sepse mund t shkaktohet ndonj trazir.

Kshtu, sht m mir t pritet kryesi deri sa t dal jasht dhe t arrestohet n hyrje. Edhe n kto raste duhet kryer menjher kontrollimin e tij. Shpesh kryesi bn vetvrasje n momentin e heqjes s liris, pin helm apo hedhet nga dritarja. Kjo kushtzon nevojn q arrestimi t kryehet me kujdes e gjakftohsi. Kur nuk bhet ky kontroll ekziston mundsia q I dyshimti t fshh objektet n lokalet e policis. Ti hudh ato prmes facuklets n shport apo n vende tjera dhe t theksoj se nuk jan t tijat. Masa e arrestit, t shumtn e herave, duhet t kryehet nga s paku dy punonjs t policis. Natyrisht pr numrin e puntorve q do t angazhohen n arrestimin e personit vendos udhheqsi, por gjithnj duke pasur parasysh t dhnat e grumbulluara paraprake. Numri I t angazhuarve duhet ti prshtatet rastit konkret. N cdo rast kur supozohet se personi mban arm polict duhet t mbajn armt t gatshme q t pengojn cdo befasi. S kndejmi, polici n asnj moment nuk duhet ti shmanget josyqelsis.

VENDI KU KRYHET ARRESTI Vnd I kryerjes s arrestit mund t jet vendi I hapt, rruga, mjetet e transportit, kolalet endryshme, vendi I puns, banesa etj. Arresti n vend t hapt kryesisht bhet gjat ndjekjes s t arratisurve. N kto raste sht I domosdoshm numri I madh I policve t ndar n ekipe, autoblinda, t paisur me radiolidgje, qen t strvitur etj. N rrug me qarkullim t madh njerzish, sht rast I mir pr personin q krkohet t humb n mas, ndrsa ndjekja dhe prdorimi I arms sht shum I vshtir dhe I pamundshm. N kto raste sht mir taktikisht q personi I till t prcillet deri n at rrug ku qarkullimi sht m I vogl dhe aty t arrestohet. Mundsisht duhet evituar heqjen e liris n vendin e puns, sepse kjo duhet t bhet nn dijenin e pronarit t organizats. Taktika e askionit n lokale varet nga lloji dhe autoriteti q gzon lokali, numri I personelit, msafirt, mundsia e ikjes dhe gjendaj e vendit. Nse sht personeli I besueshm e thrrasin at se kinse po e telefonon dikush dhe e qojn n ndonj dhom t prshtatshme.

Arresti n shum vende bhet sipas parimeve t cilat vlejn pr arrestin n grup. Kur I heqet liria nj femre merr pjes edhe policja femr. Nse ajo ka fmij n gji foshnja drgohet n spital ose institucion tjetr prkats. Duhet evituar heqjen e liris s grave shtatzna q jan n prag t lindjes ose menjher pas lindjes. Kur personi I arraetuar kujdeset pr nj t smur ai duhet drguar n spital. T smurt e rrezikshm psikik drgohen n institucione prkatse. T arrestuarin nuk preferohet q t shoqrohet kmb por me automobil zyrtar t mbyllur. Ky transportim duhet t bhet shpejt dhe n mnyr diskrete. Kur transpotimi I t arrestuarit bhet me tren ose autobus duhet marr masa q t pengohet ikja e tij, qoft edhe nga dritarja. T rinjt dhe personat e gjinis femrore duhet t prcillen nga dy polic. Ndaj tyre duhet shmangur prdorimin e dhuns dhe vnien e zjngjirve. Ndaj fmijve duhet vepruar me butsi t madhe dhe kujdes si dhe duhet vepruar shpejt , si dhe nuk duhet lejuar kontaktin midis fmijve dhe t burgosurvet rritur.

Po ashtu edhe ndaj t moshuarve nuk duhet zbatuar masa shtrnguese- si zingjirt, litart etj., Gjat transportimit me automobilmpo ahstu duhet pasur parasysh disa rregulla: 1.S pari n vetur duhet t hyj I arrestuari, por jo t vendoset prapa vozitsit. 2.Pas ksaj hyjn pjestart e policis ku I arraestuari futet n mes. 3.Me rastin e daljes nga automjeti I arrestuari del I fundit. 4.Kryesi I rrezikshm mbahet lidhur edhe gjat transportimit me automobil. 5.Nxjerrja nga automobili duhet t bhet brenda oborrit t policis. Motoqikleta nuk duhet t prdoret pr shoqrim. Kur kryesi haset me biqiklete ose patrulla sht zhvilluar me biqikleta zingjirt do ti vehen n dorzen e djatht, ndrsa pjesn tjetr t zingjirit duhet lidhur me trupin e mbrapt t biqiklets. Gjat transportit duhet pasur kujdes q t mos lejohet hudhje e asnj objekti q mund t jet prov, tua jap t tjerve ose ti asgjsoj ato. T arrestuari mund t hapin vrima n xhepa pr ti lshuar rrugs objetet e rndsishme.

BALLAFAQIMI Ballafaqimi si veprim bhet me qllim q t arrihet deri te e vrteta e disa fakteve. Ballafaqimi bhet pr ata persona te t cilt thniet e tyre jan kontradiktore n lidhje me rrethana t caktuara q lidhen me veprn penale. Personave q ballafaqohen u rikujtohen thniet e tyer t dhna m par, e m pas pyeten nse jn dakord me to ose duan ti ndryshojn. T gjitha kundrshtimet shnohen n procesverbal Ballafaqimi mund t bhet midis tri kategorive personash: 1.Dshmitarit dhe dshmitarit tjetr, 2.Dshmitarit dhe t pandehurit dhe 3.T pandehurit dhe t pandehurit tjetr. Duhet ditur se nuk sht cdo kundrthnie arsye pr ballafaqim. S kndejmi, ekzistojn kundrthnie t kuptueshme psh., dshmitart n kushte t njejta ndryshe e kan kuoptuar ngjarjen ose jan gjendur n kushte t ndryshme gjat vrojtimit. Qllimi I ballafaqimit sht q t mnjanohen kundrthniet e prmendura thelbsore.

TAKTIKA E PLANIFIKIMIT TE BALLAFAQIMIT Ballafaqimi mund t jet: 1.I plot kur bhet pr tr thnien dhe 2.I pjesshm kur bhet pr disa rrethana. Gjat ballafaqimit duhet pasur parasysh se I ballafaquari m m dshir do t pohoj thnien e gabuar para prokurorit se sa n pranin e kundrshtarit. Ballafaqimi duhet t bhet me plan. Plani I ballafaqimit prfshin kto rrethana: 1.Formulimin dhe renditjen e pyetjeve, 2.Faktin t ciklit I referohet pyetja, 3.Ckan thn m par t ballafaquarit etj. Pra para ballafaqimit vlen t pyeten vec e vec secili ballafaques. S pari I bhet pyetja atij personi e cila konsiderohet m e vrtet. Pra n mesin e dshmitarve duhet br ballafaqimin e atyre q konsiderohen m t sigurt. Cdo het personat n thniet e t cilve dyshohet duhet tu bhet me dije se mjund t ballafaqohen, prandaj kshillohen q t thon t vrtetn.

Megjithat, kryesi kurr nuk duhet t dij: 1.me k do t ballafaqohet dhe 2.Pak para ballafaqimet edhe se do t ballafaqohet. Kjo, nga se ka kryes t veprave penale q duan t marrin nismen n duart e tyer dhe krkojn ballafaqimin me t akuzuar t tjera, sepse gjoja nuk po u kujtohen disa hollsi, e n t vrtet kt e bjn me qllim t studimit t terrenit dhe t marrveshjes. Disa t tjer e krkojn ballafaqimin me qllim q t duke qen t bindur se dshmitart ose bashkpuntort nuk kan guxim t deklarojn para tyre asgj q I ngarkon. Ballafaqimi duhet t veproj si rrufeja. Q t realizohet bfasia rekomandohet q ballafaqimi t bhet suksesisvisht njri pas tjetrit. Ballafaqohet I pandehuri suksesivisht me katr dshmitar, deri sa nuk ka ardur akoma n vete nga habia e prshtypjeve t para. MENYRA E BALLAFAQIMIT I bashkpanmdehuri s pari duhet t ballafaqohet me t bashkpandehurit e pastaj me dshmitart apo anasjelltas.

Disa kriminalist mendojn se gjithmon duhet s pari t ballafaqohen bashkpuntort e pastaj me dshnmitart, gj q nuk vlersohet e drejt. Sido qoft para cdo ballafaqimi duhet t merren mas q pengojn marrveshjet e fshehta. Kjo nga se ata mund t merren vesh me an shikimesh, lvizjesh t duarve apo kmbve etj. Se me k do t ballafaqohet s pari I dyshimiti varet nga rasti konkret. Si rregull gjat ballafaqimit duhet qndryar n kmb, me crast duhet t prcillet cdo lvizje t t ballafaquarve. Zyrtari ballafaques duhet t z vend n at mnyr q drita t mos bij n ball t tij po t t ballafaquarit, q t mund t prcjell jo vtem at q flet por edhe at q prjeton. T ballafaquarit do t vendosen njri prball tjetrit ose t kthehen ashtu q cdonjri t shikoj n ann e kundrt. Atyre duhetv tu bhet me dije se sht e ndaluar cdo marrveshje midis tyre. Zyrtari do ti pyes pr faktet kontestues e her njrin e her tjetrin. S pari preferohet t pyetet ai n thniet e t cilit m shum besohet.

Nuk ka rndsi vendimtare radha e ballafaqimit kur kjo bhet me qllim t kontrollimit t t dy thnieve. I ballafaquari zakonisht nuk e prsrit tr thniebn e tij, por jep sqarime vetm prkitazi me rrethanat e caktuara ku ka kontradikta. Prgjigjet I jepen zyrtarit shtetrior, por me leje t dhn ata mund t pyesin njri tjetrin. sht tejet e rndsishme t nbahet disiplin gjat ballafaqimit. Ballafaqimi sht I rndsishm edhe pr afktin se kur bashkfajtori sheh se shoku po e fajson, shpesh do t tregoj krejt pr pjesmarrjen dhe rolin q ka psur kryesi. Mirpo, me ballafaqim edhe mund t thellohet vija midis atyre t pandehurve q pohojn dhe atyre q mohojn me kmbngulje. N fakt, ballafaqimi mund t jet mjet I fuqishm pr demaskimin e fajtorit. Mbi ballafaqimin mbahet procesverbal I vecant. Ballafaqimi hst akt I hetimeve paraprake, q duhet t zbatohet nn kto kushte: 1.Personat q ballafaqohen duhet t jen pyetur m par,

2.Shpjegimet e tyre mbi faket t caktuara t jen kontradiktore dhe 3.Shpjegimet duhet t ken lidhje me rrethanat qensore t cshtjes penale. PSEUDOBALLAFAQIMI N praktikn kriminalistike t disa vendeve si mjet taktit aplikohet edhe pseudoballafaqimi. Ky mjet n Kosov sht I ndaluar. N kt rast, fjala sht pr dy bashkpuntor nda t cilt duhet nxerrur pohimi. Pr kt qllim shfrytzohen me mjeshtri pjes nga thnia prej t cilave I akuzuari tjetr fiton prshtypjen se I pari ka pohuar t gjitha. Kjo prshtypje mund t krijohet n baz t pohimit real apo t pjesshm. Pohimi I pjesshm punohet me aq mjeshtri sa q t pandehurit I imponohet vendimi t pohoj.

IX.SHKAQET E MARREVESHJEVE TE FSHEHTA NE MES TE DYSHUAREVE

Ne jeten e perditshme kriminelet zhvillojne shume marreveshje te fshehta. Marreveshjet e tilla behet kur duhet marre vesh per kryerjen e vepres penale, zhdukjen e gjurmeve e sendeve, fshehjen e tyre etj. Marrveshjet e tilla kan rndsi kur bhen n mes t personave q gjenden n paraburgim. Marreveshje te tilla bejne kryesisht profesionistet, recidivistet etj. Marrveshjet e tilla behen ne kohen deri sa ata ndodhen ne liri, por edhe kur jane ne burg. Ekzistojne forma dhe mjete te shumta te relaizimit te marreveshjeve. Eshte e domosdoshme qe te njihen keto menyra e mjete te realizimit te marreveshjeve. N raste t shpeshta kto marrveshje mund t ndikojn n zvarritjen e pyetjes, krkimin dhe hetimin e personave. Njohja e mnyrave t marrveshjeve t fshahta mundson pun m efektive n parandalimin dhe luftimin e veprave penale.

MENYRAT E MARREVESHJEVE TE FSHEHTA Marreveshjet e fshhta realizohen permes: 1.Dhenies se porosive te dykuptimta.- Kto porosi I kupton vetm marrsi- ato pr te jan vrejtje ose detyr e caktuar, ndrsa pr t tjert ato kan domethnie t porosis normale. E till mund t jet psh., jastku I verdh pa kallf, n rast t vendoisjes s prits ka domethnien se Hasani sht kapur. 2.Marrveshjeve me levizje, fishkellima, emitim te zerave te shtazeve, me levizje te gjymtyreve, duke prekur pjese te ndryshme te trupit, me trokitje te gjata apo te shkurytera etj. Kto komunikime I bjn kriminelt pr t ruajtur fshehtsi t caktuara nga t tjert. N t folurit me gishta fjaln kryesore e ka gishti tregues I dors s djatht.

Me t preken pjes t ndryshme t trupit sidomos koka, ai kombinohet ne gishta t tjer dhe n kt mnyr tregohen shkronjat, Ose shkruhet me gisht n ajr etj. Marrveshjet mund t bhen edhe me lvizje t kmbs, dors etj. Marrveshjet me trokitje bhen duke kombinuar trokitjet e shkurtra me ato t gjata, n mnyrn si jan marr vesh ata. 3.Komunikimit me ane te lertave qe nxirren fshehuravi nga burgu ose futen brenda. Kjo sht mnyr e lasht e marrveshjes midis kriminelve. Realizohet prmes futjes s letrave n rrobe ose buk etj. 4.Shkrim me ngjyre te padukshme, duke derguar porosi vetem me shkronjat e fundit te fjaleve, me shkrim me laps ngjyra e te cilit eshte e padukshme etj. Porosit e tilla mund t drgohen te fajtort n mnyra t ndryshme si duke I fshehur n buk, cigare, suxhuk, arra, molla etj. 5.Perdorim te shifrave te ndryshme psh. Perdorimi i fjales barke per kuleten etj.

KONTROLLIMI DHE RENDESIA E TIJ

Kontrollimi eshte veprim hetimor dhe gjyqesor- varet prej fazs n t ciln ai zbatohet. Ai zbatohet per zbulimin e kryesit te fshehur, gjurmeve e sendeve. Ai ka per qellim qe te gjej ne nje vend persona, gjurme apo sende e dokumente me rndsi pr cshtjen. Kontrollimi duhet zbatuar edhe atehere kur personi zihet ne kryerje e siper te vepres penale, duke u prgatitur pr kryerje t veprs ose menjher pas kryerjes s saj. Gjat kontrollimit personat zyrtar kan pr detyr ti shtin n dor mjetet e kryerjes s veprs penalke dhe sendet e dokumentet tjera q mund t shrbjn si prov n procedur penale. Per kontrollim duhet te ekzistoj urdheri i leshuar nga organi kompetent, por ne raste te caktuara ai mund te zbatohet edhe pa urdher. Cilat objekte do t kontrollohet varet nga situata q I referohet rastit konkret.

PERGATITJA PER KONTROLLIM Kontrollimi duhet te pergatitet mire. Keshtu, para kontrollimit duhet te - Mblidhen te dhenat per personat qe kontrollohen, - Sigurohen te dhenat se a i ka vertete personi sendet e kerkuara. - Te perpilohet me sukses plani operativ i kontrollimit.

Masat me te rendesishem qe duhet zbatuar per kontrollim jane: 1.Caktimi i sendeve qe kerkohen- se cfar sendesh do t krkohen varet nga natyra e veprs penale. Gjat kontrollimit duhet marr edhe sendet q e shfajsojn t pandehurin. Mund t merren edhe sende q tregojn ekzistimin e veprave tjera penale. 2.Studimi i personalitetit te personit- T dhnat pr t pandehurin merren nga vendi I tij I puns, pyetja e dshmitarve, organet e punve t brendhsme etj. dhe 3.Njohja e mjedisit topografik- hyrje daljeve, dritareve, dyerve, kopshtit etj. Kjo ka rndsi pr shprndarjen e policve q marrin pjes n kontrollim.

Kontrollimi si rregull duhet bere diten. Kjo per faktin se: 1Gjate kontrollimit diten te pamurit eshte me i mire, 2.Ekziston mundesia me e vogel per fsheje te sendeve, 3.Mundesia eshte me e vogel per rezistence etj.

KONTROLLIMI NE BANESE Ky paraqet nje kontrollim te komplikuar sepse aty ka shume kthina ku mund te fshehen sendet. Dallohen: 1.Kontrollimi i lokaleve zurtare dhe 2.Kontrollimi i shtepive private. Me tutje, sipas vellimit, njihet: 1.Kontrollimi i teresishem 2.Kontrollimi i pjesshem.

Kontrollimi duhet zbatuar ne perputhje me parimin e shpejtesise dhe befasise. Kontrollimi fillon nga nje kthine, mbyllet ajo dhe vazhdohet ne kthina te tjera. Kontrollohen edhe muret, mobiletm dyshemja etj. Me rastin e kontrollimit duhet mbledhur te gjithe personat ne nje vend. Ata mbikqyren dhe lejohet te levizin vetem me leje te dhene nga zyrtari perkates. Ata persona duhet te kontrollohen. Kur kerkohen dokumente librta duhet et shfletohen ne cdo faqe. Sendet mshefen edhe ne motoqikleta e vende tjera, prandaj edhe ato duhet kontrolluar. Kontrollohen edhe vendet e hapta rreth baneses- oborri, puset, zyrat etj. Varet cka krkohet. Ne disa raste kur ka shume persona qe kryejne kontrollin mund te kontrollohen njekoheshsit shuem sektore. Gjate kontrollimit duhet te jene prezent dy seshmitar madhor dhe mbrojtesi nese kerkohet

Kontrollimi duhet te behet diten, por mund te vazhdoje edhe naten ne raste te caktuara. KONTROLLIMI I PERSONIT Kontrpollimi i personit duhet te behet domosdo me rastin e heqjes se lirise se levizjes. Kontrollimi i personit perfshine: 1.Kontrollimin e trupit, 2.Kontrollimin e teshave dhe 3.Kontrollimin e valixheve. Kontrollimi si rregull behet pas dorezimit te urdherit per kontrollim. Gjate kontrollimit duhet te njoftohet personi per te drejten e pranise se avokatit dhe te dy deshmitareve.

Sendet e kerkuara mund te fshehen ne pjese te ndryshme te trupit ose ne rrobat qe i ka te veshura personi qe kontrollohet. Kontrollimi vetm I gjysms s rrobave sht mas e prgjysmuar, e pavler dhe e rrezikshme. Nga p[ersonat hiqen rrobat dhe ndrresat dhe secila prej tyre kkntrollohet me kujdesin m t madh. Hiqet nj rrob pas tjetrs dhe shikohet mos jan fshehur sendet e krkuara n te. N raste t caktuara pr qllim t gjetjes s sendeve mund t shqyhen astart, jaka etj. Sidomos shikohen teshat q kan shtes t dyfishte- palltat. Kqyren kapelat, faculetat, kuit e cigareve, kallfi I syzeve, kpucet, rrypat e pantollaeve etj. Keshtu, kontrollimit i nenshtrohen zgavrat e ndryshme te trupit- goja, hunda, floket, kemba e lidhur, sqetullat, gjinjt etj.,

Gjate kontrollimit duhet te respektohet dinjiteti dhe personaliteti i personit qe kontrollohet. Personi q kontrollohet duhet t njihet me t drejtn e tij q gjat kontroillimit t krkoj pranin e nj personi t besuar- dshmitar, me kusht q ai t gjendet shpejt dhe t jet I prshtatshm. Kontrollimki duhet t kryehet nga personat e t njejtit seks me t kontrolluarin. Prjashtimi mund t bhet vetm n rastet e pamundsis dhe urgjencs absolute. LLOJET E VECANTA TE KONTROLLIMIT Lloje te vecanta te kontrollimit konsiderohen: 1.Kontrollimi ne grup dhe 2.Kontrollimi i perseritur.

1.Kontrollimi ne grup behet ne rastet kur kemi shume persona te dyshuar qe ndodhen ne disa qytete. Ky kontrollim zbatohet ne te njejten kohe dhe qellimi ketu eshte qe te pengohen marreveshjet midis tyre. Po t bheshin kontrollime te kta pesona n koh t ndryshme, kta do t merershin vesh me telefon, telegraf, rrjet kompjuterik etj., Kontrollimi n grup bhet n t njejtn koh pavarsisht vendet ku bhet ai. Udhheqsi I ktij kontrollimi duhet t njoftohet me koh se si po zhvillohen t gjitha kontrollimet. Kjo bhet prmes udhheqsve t secilit kontrollim vec e vec t caktuar nga ai. 2.Kontrollimi i perseritur behet atehere kur nje kontrollim paraprak ka qeni i pasuksesshem, ndersa te dhenat tregojne per mundesi te gjetjes se sendeve te caktuara. Para se te behet ky kontrollim duhet shtruar pyetjen se a ka arsye qe te perseritet kontrollimi.

Duhet pasur parasysh faktin se edhe kontrollimi I vonuar mund t jap rezultate. Kjo pr faktin se kryesi I pakontrolluar mund ta konsideroj vehten t sigurt dhe t filoj t nxjerr sendet n shitje. N mnyr t bgajshme nund t veproj edhe kryesi ku m part sht kryer nj kontrollim I pasusksesshm. N cdo rast, kontrollimi duhet t bhet me shpejtsi t madhe, me qllim q t pengohet fshehja e sendeve, ikja e personit, brja rezistenc e tij apo vetvrasja. Rezultatet e kontrollimi fiksohen ne procesverbal, me fotografi dhe me metoda tjera te pranueshme.

X.KUPTIMI DHE RENDESIA E PYETJES

Zbulimi i te vertetes kerkon konstatimin e te gjitha fakteve qe i referohen rastit konkret. Keshtu, ne cdo rast, shtrohet e venojshme te caktohet rrethi i fakteve te cilat duhet provuar. Per sqarimin e rrethanave qe lidhen me ceshtjen penale ka rendesi te madhe procesi i pyetjes se personave te cilet mund te kene cilesi te ndryshme ne procedure penale. Ketu zakonisht mendohet ne deklarimin e te pandehurit dhe deshmine e deshmitarit. Me rastin e zbatimit te pyetrjes se personave duhet me pas kujdes ne disa karakteristika psikologjike te personit. Pyetja eshte veprim hetimor dhe gjyqesor. Theniet e te pandehurit dhe deshmitareve jane rezultat i nje procesi te nderlikuar psikik. Njerezit shohin, degjojne etj., por nuk jane ne gjendje ti marrin te gjitha ato qe i perceptojne. Vellimi i perceptimit varet nga aftesia individuale e njeriut.

BAZAT PSIKOLOGJIKE TE PYETJES

Personaliteti i njeriut ndartohet nga: 1.Karakteri- qe paraqet teresine e tipareve te njeriut te cilat tregojne se si vepron nje njeri ndaj vlerave morale te shoqerise. i respekton ato apo jo. 2.Temperamenti- qe shpreh menyren e reagimit te individit ndaj ngacmimeve te jashtme. Kjo cilesi eshte e rendesishme per te shpjeguar sjelljen kriminale. 3.Emocionet- qe shprehin gjendjet e ndryshimeve te aktiviteteve psikike te njeriut. Ka emocione qe prodhojne gezim, hidherim etj. 4.Shprehite- qe jane veti qe krijohen nen ndikimin e mjedisit shoqeror. Shprehite pozitive dhe negative. 5.Intelegjenca- qe paqsyron aftesine e njeriut per te menduar dhe zgjidhur probleme. 6.Motivet- qe jane faktore qe shtyejne njeriun te kryeje vepra penale. Per te nxjerre rezultate ne hetim e gjykim procesin e pyetjes duhet pershtatur karakterit te personit, gjegjesisht ketyre cilesive. Nuk ekzistojne dy njerez te njejte. Pra cdo njeri e perjeton boten ne menyren e vet. Njeriu i padishem kurre nuk do te thellohet ne ndjenjen e meshires dhe dashurise.

PERCEPTIMI

Perceptimi eshte proces psikik, permes te cilit ne pasyrojme ne vetedijen tone sendin, objektin dhe dukurine, qe vepron drejtperdrejte ne shqisat tona. Ne perceptim merr pjes i tere aparati ndijues. Ne perceprim te te pamurit merr pjese jo vetem bebza e syrit por edhe organet nervore te muskujve te syrit. Ne punen hetimore dhe gjyqesore rendesi te madhe paraqesin perceptimet profesionale te natyres, hapesires, kohes etj. Njeriu nuk mund te perceptoje objektin me te gjitha cilesite e veta, prandaj organi kur ben pyetjen duhet kerkuar se cfare ka perceptyuar personi. Perceptimi i natyres behet permes shqisave te te pamurit, prekurit etj. Perceprimi eshte me i sakt atehere kur shqisat koordinohen nder vete. Ne perceptim ndikon: 1.Koha e perceptimit, 2.Menyra e perceptimit, 3.Fakti se a perceptohet objekti ne gjendje te levizjes apo qetesise relative. Negativisht ne perceptim ndikon pavemendshmeria e perceptimit.

KUJTESA

Kujtesa eshte teresi procesesh te nderlikuara: te mbajturit mend, ruajtja, njohja dhe te riprodhuarit. Kujtesa ka rendesi te madhe per prodhimin e thenieve. Kur njeriu harron riprodhimi mund te qaloje me shume apo me pak. Ka njerez qe mnbajn mend cdo lloj lende, por ka edhe te atille qe fare pak mbajn mende lendet. Lloji i profesionit qe ushtron njeriu le gjurme te thelle ne kujtese dhe te mbajturit mend. Shume njerez e kane te fuqishme harresen. Harresa eshte ana e kundert me kujtesen ose te mbajturit mend. RIPRODHIMI Riprodhimi eshte proces kur i pyturi, pas perceprimit dhe kujteses, deklaron per ate qe ka pare dhe degjuar. Sa me shume te jete ngulitur ne mendje ngjarja aq me te medha jane shanset per tu riprodhuar drejte ajo. Ne disa raste emocionet mundesoje riprodhim te plote te ngjarjes.

TAKTIKA E PYETJES

Pas marrjes se informacioneve per ceshtjen eshte e domosdoshme venia e kontaktit ne mes te organit dhe personave qe dine per te. Ne aspektin e traktikes lidhur me pyetjen shfaqet e nevojshme te kihen parasysh keto ceshtje: 1.Duhet vendosur marredhenie normale me te pyeturin, 2.Qendrimi i organit ndaj te pyturit eshte moment shume i rendesishme, 3.Vezhgimi i te pyeturit, 4.Duhet pasur parasysh ceshtjen e fantazise etj. LLOJET E PYETJEVE 1.Pyetjet sugjestive- jane pyetje qe orjentojne ne pergjegjie. Keto pyetje nuk jane te preferueshme. Nuk eshte mire qe te pyetet personi edhe ne menyren qe ai te pergjigjet me po ose jo. Ka disa lloje te pyetjeve sugjestive: 1.Pyetjet plotesisht disjunktive. Keto nuk japin mundesi tjeter per pergjegjie, pervec po ose jo. Te tilla jane, i pandehuri kishte kapele apo jo I pandehuri po mos ti behej pyetja keshtu ndoshta do te kishte dhene nje

PYETJET JOPLOTESISHT DISJUNKTIVE- Keto pyetje nuk perjashtojne mundesi te pergjegjieve tjera. Te tilla jane: i pandehuri qe kishte revole ne dore ishte e markes Berete apo Broing . Edhe keto pyetje kufizojne pergjegjien andaj jane jo te preferuara. PYETJET DECIZIVE- Te tilla pyetje jane Kravata ishte e kuqe . Pyetja e tille mund ta zbuloje zbrastesiren ne kujtese ose ta nderroje permbajtjen e kujteses. Nga pervoja del se pergjegjia me shpeshte eshte po PYETJET E NDERLIDHURA Keto pyetje nderlidhem me gjerat qe deklaron i pandehuri. Pas ketyre eshte e nevojshem te behen pyetjet kontrolluese

TAKTIKA E PYETJES SE TE PANDEHURIT

Pyetja e te pandehurit duhet te pergatitet. Pergatitjet perfshijne: 1.Studimi i materialeve te ceshtjes, 2.Mbledhja dhe studimi i te dhenave per te pandehurin, 3.Radha dhe momenti i pyetjes. 1.Studimi i materialeve te ceshtjes behet per tu njohur ne teresi me ngjarjen. Nga ky studim organi vlereson dhe verifikon provat, dallon faktet e qarta dhe te paqarta etj. Ky studim orienton ne perdorimin e literatures se nevojshme. 2.Studimi i personalitetit te te pandehurit perfshine njohjen e vecorive te tij individuale- temperamenntit, karakterit etj. dhe marredhenieve te tij ne shoqeri. Ketu duhet te shfrytezohen materialet qe ndodhen ne dosjen e te pandehurit. 3.Koha se kur pyetet i pandehuri eshte nje ceshtje taktike. Si rregull pyetja e tij behet pasi organi te kete mbledhur prova per fajesine e tij. Por, ka raste kur behet pyetja edhe pa i mbledhur te dhenat e tilla. Pyetja e te pandehurit dhe deshmitarit kalon neper tri faza: 1.Marrja e identitetit te te pyturit,

Pervoja tregon se gjate pyetjes mund te ------perdioren: -pyetjet frontale, -paraqitja e provave dhe -detajimi i thenieve. 1.Pyetjet frontale jane te preferueshme atehere kur vepra penale e kryer nga i pandehuri eshte e fresket dhe kur ai eshte ndaluar menjehere pas kryerjes se vepres. Ketu organi ben pyetje te drejteperdrejta per vepren penale. Kjo nga se keshtu krijohet pershtypja se organi e din gjithe ceshtjen. 2.Ne fazat tjera organi i procedures i paraqet provat. Ne kete menyre ai pamundesohet qe ti bishteroje gjerat. 3.Detajimi i thenieve- Kjo behet permes pyetjeve permes te cilave zgjerohet deklarimi i te pandehurit per fakte te caktuara. Shume gjera qe i thot i pandehuri verifikohen permes keqyrjes se vendit te ngjarjes. Nese i pandehuri genjen ai do te le pa i permendur disa hollesi. Ne raste shume te rralla theniet do te trillohen nga fillimi deri ne fund.

Pasi i pandehuri deklarohet i pari organi i priocedures eshte ne perparesi te medha. Gjate deklarimit duhet shenuar cdo gje me kujdesin me te madh. Nese i pandehuri genjen organi i procedures nuk do tia bej me dije atij kete fakt se e din menjehere. Kjo perdoret qe ai te mposhte friken. Pastaj duhet te paraqiten shembujt konkret se si gjykata e ka marre si rrethane lehtesuese deklarimin e vertete te te pandehurit. Per te verten e ceshjtjes dhe deklarimin e vertete te te pandehurit ka rendesi fakti i ballafaqimit te tij me prova, si: procesverbale, fotografi, skica, deshmitare etj. Dihet se fajtori dinak nuk don te flase per detajet. Ai flet gjera te pergjithsuara. Megjithate, kur genjen ai veshtire qe e ruan ne kujtresen e tij tere ate qe ka sajuar si genjeshter, sidomos kur ai pyetet per te dyten e treten here.

MOTIVET E POHIMIT TE TE PANDEHURIT

Do te ishte gabim te mendohet qe organi i procedures nuk duhet te reagoje fare ndaj thenies se rreme. Ai duhet te zbatoje te gjitha metodat e lejueshme per ta zbuluar rrenen. Ne kete drejtiom, organi duhet te kontrolloje logjikshmerine e asaj qe thot i pandehuri. Pohimi duhet te vertetohet ne pikpamje logjike e psikologjike. Cdo pohim duhet provuar me provat e mbledhura. Organi duhet ta zbuloje motivin dhe shkakun e pohimit te te pandehurit I pandehuri e di se nuk eshte i detyruar qe te pohoje faktet. Deklarimi i te pandehurit si prove dhe vlera e saj. Natyruisht edhe historiku i shkurter i vleres se deklarimit. Pohimi eshte pranim. Pranimi mund te jete i plote dhe i pjesshem. Shkaqet e pohimit jane: fshehja e ndonje vepre tjeter, dhenmshuria ndaj viktimes, ballafaqimi me faktet etj.

TAKTIKA E PYETJES SE DESHMITARIT

Pyetja e deshmitareit behet per te marre njoftime te sakta per ceshtjen penale. Deshmitari eshte mjet provues shume i shpeshte. Deshmia eshte prove dhe vleren e saj e cakton gjykata.Ne aspektin taktik eshte i rendesishem procesi i pergatitjes se pyetjes dhe vet marrja ne pyetje e te pandehurit. 1.Pergatitja per pyetje perfshine percaktimin e radhes se pyetjes se deshmitareve dhe studimin e personalitetit te tyre. Radha e pyetjes ka rendesi per marrje te informacioneve te sakta. Ne radhe te pare pyeten deshmitaret qe jane informuar mire per ngjarjen, qe e kane pare ngjarjen. Thenjet e tyre ndihmojne per te vleresuar theniet e deshmitareve tjere 2.Zbatimi i metodave taktike te marrjes ne pyetje ndjek kete rruge: Ne fillim merret identiteti i tij, pastaj degjohet deklarimi qe ben dhe pastaj behen pyetjet. Ne kete faze behet zbulimi i marredhenieve te deshmitarit me personat tjere. Ai paralajmerohet per detyren e thenies se te vertetes. Por duhet njohur nese kemi te bejme me deshmiar te privilegjuar.

Gjate marrjes ne pyetje organi duhet ta ruaje qetesine. Gjte pyetjes duhet mbajtur procesverbal. Nese deshmite e deshmitareve nuk perputhen duhet organizuar ballafaqimin e tyre. Ne praktike behen keto menyra te pyetjes: 1.Pyetet per faktet qe kane rendesi per ceshtjen, 2.Behen pyetje per rrtehanat e kryerjes se vepres: koha, vendi, menyra etj. 3.Kerkohet qe deshmitari te deklaroje ne detaje te gjitha gjerat me radhe. Pyetja behet ne vendin e kryerjes se vepres penale. Pervoja tregon se te gjithe deshmitaret nuk i harrojne faktet njesoj.

TAKTIKA E PYETJES SE DESHMITAREVE QE GENJEJNE

Kjo pyetje organizohet qe ata te zbulohen kur genjejne. Deshmitaret genjenje bukur shpesh, bile edhe ne raste te pazakonta. Do te ishte gabim te mendohet se ata genjejne vetem per motive te medha. Megjithate motivi eshte elementi kryesor qe ndikon ne sajimin e genjeshtrave. Theniet e deshmitareve vleresohen ne baze te disa kritereve logjike e psikologjike. Deshimtari genjenje per shume arsye: Ata genjejne: 1.Per shkak te frikes, 2.Per shkak se korryuptohen, 3.Kur kane lidhje me persona te caktuar ne procedure penale etj. Genjeshtra mund te jete e plote dhe e pjesshme. E pjesshme mund te jete edhe atehere kur ai heshte fakte te caktuara ne procedure.

VIII.TAKTIKA E PYETJES SE FEMIJEVE DHE TE MITURVE

Deklarimet e femijeve nuk guxon te merren apriori si te pasigurta. Duhet pasur ne konsiderate rastin. Sqarimit te ketyre thenieve duhet qasur me nje kujdes shume te madh, per shkak te sugjestionit dhe fantazise. Femijet mund te merren ne pyetje vetem si deshmitar. Thenjet e tyre duhet shfrytezuar per orjentinm rreth asaj se ku mund te gjenden provat. Ne praktike jane shenuar rasyte kur femija i moshes 3-5 vjec ka qene shume i sakt ne deklarim. Femijet kalojne neper disa faza zhvillimi. Faza e pare perfshine moshen 2-4 vjec. Faza e dyte 4-8 vjec ne te cilen faze kalohen ne vrojtimin e gjerave ashtu si duken. Rreziku me i madh i kesaj faze eshte sugjestionimi i femijes. Faza e trete eshte 9-12 vjec qe e karakterizon shtimin e kurreshtjes per njohje te gjerave. Ne fund te kesaj faze fillon mosha e pubertitetit- kur femija fillon te mendoj per veten dhe zhvillimin e tij.

Teoria dhe praktika kane formuar pyetesorin qe ndihmon percaktimin e personalitetit te femijes. Pyetesori i ka keto rubrika: 1.Emri mbiemri, mosha, 2.Shkalla e zhvillimit trupor, 3.Shkollimi, 4.Aftesia e te folurit, 5.Aftesia e te verejturit, 6.Saftesia e te mbajturit mend, 7.Veprimi i fantazise, 8.Qendrimi intelektual, 9.Sjellja morale, 10.Sjellja seksuale, 11.Vetedija, 12.Sjellja e femijes ndaj mesuesit, 13.Mendimi i pergjithshem, 14.Mendimi i posacem etj.

Megjithate femijet shpejt kuptojne se cfare kerkohet prej tyre, prandaj dinakersiht i fshehin ndjenjat e tyre. Femijet fshehurazi e krijojne rrethin e tyre jetesor dhe cfare jane tregohen vetem para mocanikeve te tyre. Keshtu, eshte krijuar jeta e dyfishte e femijeve: mendojne nje gje, ndersa tjeter flasin. Femijet e moshes se re duhet pyetur edhe permes perdorimit te lojerave te tyre. Gjate pyetjes duhet veprur me shpejtesi deri sa ata nuk jane ndikuar nga prinderit e tyre. Gjate zbatimit te parimit te shpejtesise ne pyetje nuk eshte e keshillueshme qe te pyeten pasdite dhe ne mbremje, por ata duhet pyetur paradite kur femija eshte i pushueshem. Hapi i pare i pyetjes eshte largimi i frikes. Pyetja e femijes maksimalisht mund te zgajse 45 minuta Femijet megjithate shpesh genjejne. Shkaqet e genjeshtres se femijeve jane: 1.Ai genjen per tu mbrojtur,

3.Ai genjen nga kenaqesia, 4.Ai genjen per shkak te dezekujlibrimit seksual, 5.Femija genjen nga se nuk eshte i vetedijshem per pavertetesine e thenieve. Theniet e femijeve mund te jene te sakte dhe prodhim i fantazise. Femijet 7-9 vjec jane deshmitare te shkelqyeshem. Organi i procedures nuk guxon te flase me femijen me ton femijeror. Ai duhet te pyet me seriozitet dhe urtesi. Ai duhet te shprehet qarte me femijen dhe nuk duhet pyetur per gjerat qe ai nuk i kupton. Duhet te evitohen nocionet abstarkte. Qe ne momentrin e pare duhet kushtuar kujdes venies se kontaktit me femijen, sepse femija mund te mos pergjigjet per shkaqe te ndryshme. Femija mund te friksohet e hutohet. Edhe prinderit mund te jene te interesuar qe te pengohet sqarimi i ndonje ngjarje nga femijet. Rendesi ka vendi i zbatimit te pyetjes. Esenca e taktikes se pyetjes shtrohet ne dy menyra:

TAKTIKA E PYETJES SE TE MITURVE

Adoleshenca eshte nje moshe midis femijerise dhe moshes se rritur. Eshte kjo nje etape e zhvillimit social, emocional dhe intelektual e personalitetit. Formimi i ketyre cilesive nuk supozon krijimin edhe te cilesive tjera. Pubertiteti eshte nje moshe e shkurter por qe manifeston ndryshime te medha ne personalitetin e cdo te riu. Keto ndryshime jane fiziologjike, mendore e sociale. Tashme dihet ndikimi i levizjeve demografike ne paraqitjen e kriminalitetit. Keto procese kane kushteaur dukurine e bredhjes se te miturve neper rruge dhe marrjen e tyre me veprimtari te ndaluara. Pjesemarrja e te miturve ne kriminalitet po shenon rritje pothuaja ne te gjitha vendet e botes. Statistika . Kriminaliteti i te miturve eshte pjese e kriminalitetit ne teresi. Tashme jane ne rritje grupet kriminale te te miturve. Por edhe perpjekjet e shoqerise njerezore per te luftuar kete kriminaluitet jane gjithnje e me evidente.

Taktika e pyetjes se te miturve varet nga pozita e tyre procedurale dhe disa vecori psikike qe kane te bejne me perceptimin, kujtesen dhe riprodhuimin. Femija ka ka personalitetin e vet, por ai eshte i varur nga rrethi ne te cilin jeton. Mosha, gjinia etj, kane ndikim ne kriminalitetin e te miturve. Gjate pyetjes se te miturev duhet pasur ne konsiderate specificitetin e tyre. Pyetja duhet te perfshije rrethanat qe mund te perceptohen e mbahen ne kujtese nga ata. Organi duhet te pergatitet posacerisht gjate pyetrjes se te miturve. Pyetja e te miturve nuk duhet te filloje me pyetjet e drejtperdrejta qe i interesojen organit te procedures, por me bisede te lire. Kjo i lejon organit qe te njihet me shkallen e zhvillimit te te miturit dhe vecorite e psikes se tij. I mituri duhet te pyetet hollesisht dhe mundesisht vetem nje here, por jo me shume se dy here. I mituri nuk i ka mundesite qe te perqendrohet gjate dhe te kuptoje e riprodhoje sakte faktet dhe rrethanat qe ka pare e degjuar. Gjate pyetjes se te miturve duhet pasur parasysh keto fakte:

I mituri duhet te pyetet ne prani te prindit, pedagogut apo personit tjeter profesionist. Gjate pyetjes se te miturit duhet te sigurohet mbrojtesi. Pra duhet te garantohen te drejtat e te miturve. Autoret flasin per specifika te caktuara te cilat duhet marre ne konsiderate gjate pyetjes se te miturve femra e meshkuj. Te miturit jane te vemendshem por ata duhet te trajtohen mire. Taktika e pyetjes se te miturve eshte specifike sepse ata e kan nje rreth te kufizuar te mendimeve mbi boten, me me veshtiresi perceptojne fakte e rrethana. Sipas psikologeve nje ton miqesor krijon besim te ata qe te inkurajohen per te folur. Pyetja e femijeve duhet te pergatitet. Paraprakisht duhet pasur ne konsiderate sjelljen e te miturit ne shkolle, shtepi, rruge, prirjet qe ka, shkallene zhvillimit intelektual etj Prania e personave te njohur i qeteson ata gje qe ndihmon per te komunikuar me lehet me ta. Pyetja e deshmitareve te mitur behet ne nje mjedis te pershtatshem per ta. E

Para pyetjes duhet vendosur kontaktin psikologjik. Me disa prej tyre ky kontakt mund te vendoset lehte. Me ta bisedohet me ton te zakonshem Premtimet, perkdheljet etj., nuk duhet te perdoren Te miturit duhet pyetur menjehere posa ka ndodhur vepra sepse ata harrojne ate qe kane pare ose ndikohen nga te tjeret. Gjate pyetjes nuk duhet nderprere deklarimine te miturit. Kercnimet do te qonin deri te inati kokeforte. Me rastin e pyetjes se te miturve behet edhe parashtrimi i provave. Gjate pyetjes duhet te mbahet procesverbal.

SIMULIMI DHE ZBULIMI I TIJ

Simulimi eshte paraqitja me qellim e semundjeve dhe te metave te cilat nuk i kane i pandehuri dhe deshmitari. Simulohen semundjet e gjendjet fizike e shpirteriore. Simulimi mund te behet para se te jete filluar pyetja dhe gjate pyetjes. Deshmitari ose i pandehuri ne disa raste nuk paraqiten ne gjykate. Arsyetohen se mungojne sepse jane te semure. Me kete rast ata fitojne ne kohe per te menduar, per te pergatitur planin. Per tu penguar kjo taktike duhet te vertetohet saktesia e ketyre arsyetimeve. Simulimi shpesh behet edhe gjate pyetjes, kur persona ka rene ne gjendje te veshtire dhe nuk di si te pergjigjet. Edhe ne keto raste i pandehuri fiton ne kohe. Pasi te zbulohet e verteta e ceshtje organi duhet tia bej me dije personit te tille se organi e di kete taktike dhe keshtu e detyron qe te pohoje. Megjithate organi i procedures nuk ka te drejte ta marre rolin e ekspertit per te konstatuar llojin e semundjes. Pasojat e simulimit eliminohet me pyetje te serishme.

LLOJET E SIMULIMIT

Dallohen keto lloje te simulimeve: 1.Te metat dhe semundjet krijohen me qellim, 2.Semundja apo e meta ekziton por ajo paraqitet me e rende dhe 3,Semundja e e meta nuk ekzistojne fare por paraqiten se ekzistojne. Me se shpeshti simulohen keto semundje: VILANIA- - Shkuarja e gjakut ne tru, frika dhe deshprimi etj. Pasqyrohen si velani. Ato mund te jene te verteta dhe te trillueme. Vilania eshte e vertete nese fetyra, buzet dhe mishi i dhembeve zbehet papritmas dhe shume. Simuluesit zgjedhin menyren si te rrexohen. Ata bijne me kujdese. E kunderta eshte me te semuarit e vertete. EPILEPSIA-Te simuluarit rrezohen, Gjate rreximit simuluesit mbrohen. I semuri bie papandehur me crast zverdhet shume. Te ta jane evidente dridhjet ne mes kraheve, qafes e zverkut. Kur mungojne keto simptome kemi te bejme me simulim.

Por kjo semundje eshte e rende dhe i semuri mund te vdese. Prandaj organi duhet ta nderpres pyetjesn posa te vereje shenjat e saj. SHURDHIMI- Eshte menyre e mire e simulimit te cilen e praktikojne sidomos fshataret. Ata pyesin zoteri cka thate Te shurdhet e bejne te mundur te vonohet pergjegjia, te nderpritet kontiuniteti i pyetjes etj. Ka shume menyra taktike per ta zbuluar simulimin e shurdhimit. 1.Pas shpines se personit hedhet ni objekt i rende. Te shurdhet do ta ndjejne tronditjen dhe do te kethehen qete. Simuluesi do te dridhert shume ose nuk do te kethehet fare dhe nuk do te levize. 2.I shurdheti perpiqet te degjoje organin e procedures, lexon nga buzet, afron koken etj., simuluesi nuk do te levize koken. Shurdhimi i simuluar duhet te vertetohet.

TE KUFIZUARIT- Te pandehurit dhe deshmitaret gjate pyetjes shpesh paraqiten si te kufizuar nga mendja. Kjo behet per dy shkaqe: 1.Nese per kryerjen e vepres penale do te duhej intelegjence te konsiderohet si e pamundur per tu krfyer nga ai dhe 2.Njeriu budalla gezon privilegje te medha ne procedure. Organi i procedures duhet te vertetoje edhe kete rrethane. SIMULIMI I SEMUNDJEVE TE NDRYSHME SHPIRTERORE Ne praktike kryesit shpesh simolojne se jane te semure shpirterisht. Simuluesi i smadhon simptomet e semundjes, i semuri desimulon. Kete mund ta vertetoje psikiatri. Por edhe atij i duhet shume mund ne kete aspekt.

KUPTIMI DHE RENDESIA E IDENTIFIKIMIT ME NJOHJE Ne kryerjen e veprimeve procedurale per gjetjen e kryesit shtrohet nevoja qe te behet njohja. Nepermjet njohjes verifikohen theniet e deshmitareve, te demtuarit, te pandehurit etj. Njohja mund te behet per njerez, sende, zera, tinguj etj. Njohja eshte veprim operativ taktik per te cilin duhet mbajtur procesverbal. Cdo objekt i ka shenjat e veta qe lehtesojne ceshtjen e njohjes. Njohja dallohet nga pyetja: 1.Ne pyetje deshmitari jep njoftime per fakte te ndryshme te cilat i ka perceptuar. 2.Me njohje personi i krahason vecorite qe i ka objekti. PERGATITJA PER IDENTIFIKIM ME NJOHJE Procesi i njohjes perbehet nga dy veprime: Pyetja e njohesit mbi shenjat e personit- sendit dhe 2. Nga paraqitja e ketij personi ose sendi per njohje. Njohesi ketu i krahason shenjat e sendit dhe me kete njofton se e njeh personin qe e ka pare ne te kaluaren.

PARAQITJA PER NJOHJE E PERSONAVE Organi duhet te siguroj ndermjet 5 dhe 8 personash te cilet duhet te jene sa me te ngjashem me personin qe do te njihet, duke u siguruar veshje te njejte. Pozicioni i personit qe do te njihet do te caktohet nga personi qe ben njohjen. Njohjen mund ta beje deshmitari, i demtuari etj. dhe kjo behet sipas: Shenjave te jashtme, Vecorive te zerit, fjales dhe ecjes. Per njohje paraqitet personi te cilin njohesi nuk e ka njohur me pare. Ne rast te kundert do te kiishim ballafaqim. Njohja behet ne baze te shenjave te pamjes se jashtme te cilat njohesit i kane mbetur ne kujtese. Ne perceptim ne rend te pare dalin disa shenja: shtati, mosha, gjinia, tiparet e fytyres, veshja etj. Pershkrimi duhet te perfshije pikerisht keto karaktersitika: floket, syte, balli etj. Njohesi i keqyr personat nje nga nje.

Pas kesaj ai tregon se aty gjendet personi i kerkuar dhe tregon se cili eshte ai. Njoftimi mund te behet ne menyre kategorike apo si i mundshem. Gjate procesit te njohjes rendesi ka vezhgimi i personit qe do te njihet. Personi qe nuk ka lidhje me vepren nuk ka frike dhe ai nuk i trembet njohjes, perkundrazi personi qe ka lidhje te ai shfaqet doza e caktuar e nervozizmit. Keto ndryshime fiziologjike nuk jane prova por kane rol te madh orientues. Ky veprim duhet te fiksohet ne procesverbal. Kur njohja behet nga disa persona, organi i procedures procedon vec e vec, duke ua paraqitur me radhe persoanve qe do te bejne njohjen, personin qe duhet te njihet. Me ane te njohjes zgjidhen shume probleme.

PARAQITJA PER BJOHJE E KUFOMAVE Metoda e hetimit te delikteve te gjakut fillon me njohjen e kufomes. Para se gjithash duhet bere tualetin e kufomes. Permes paraqitjes per njohje duhet te behet identifikimi i saj. Mosnjohja e kufomes eshte pengese e madhe e hetimit te ceshtjes. Paraqitja per njohje e kufomes i ka vecorite e veta taktike. 1.Njohja e kufomave nuk behet permes paraqitjes se saj me kufoma te tjera. 2.Po te jete njohesi kallezuesi i personit te pagjetur pyetet per shenjat e pamjes se jashtme para parqitjes per njohje. 3.Po qese kufoma ka gjak ajo duhet te rregullohet para se te paraqitet per njohje. 4.Kufoma qitet me ate veshje qe ka pasur kur eshte kryer vepra penale. 5.Deshmitaret marrin pjese drejtperdrejte ne identifikim te kufomes..

Keqyerja e kufomes per njohje behet nga secili person vec e vec. Kjo keqyerje perfshine si rrobat, sendet qe mban me vete personi dhe trupi. Trupi keqyret per ti njohur shenjat e vecanta: proteza dhembesh, plage etj. PARAQITJA PER NJOHJE E SENDEVE Njohja e sendeve perfshine njohjen e sendeve me te cilat eshte kryer vepra penale, njohjen e pasurise se vjedhur ose sendeve tjera qe sherbejne per ceshtjen. Njohja e sendeve do te thote te konstatosh ato vecori qe i ka ai send nga te cilat dallohet nga sendet tjera. Njohja mund te behet per te percaktuar se kujt i takon sendi, ose a eshte ai sendi me te cilin eshte kryer vepra penale. Njohja e sendeve eshte me e sigurte se njohja e personave. I demtuari shpesh e njeh mire sendin e tij, karakteristikat e fshehta te tij.

Vecanerisht grate jane deshnmitare te mira te identifikimit te sendeve. Njohja e sendeve behet sikur dhe njohja e personave. Njohja behet duke e vene sendin ne mesin e dy objekteve te ngjashme. Pastja pyetet njohesi qe a e njeh sendin. Para njohjes preferohet te behet pershkrimi i sendit- vecorive te tij. NJOHJA NE BAZE TE FOTOGRAFISE Fotografite e personit qe do te njihet perzgjidhen ne ate menyre qe te pasqyrojne sa me mire tiparet e jashtme te tij. Fotografia duhet ta pasqyroje personin po me ate veshje qe ka pasur personi kur deshmitari e ka pare. Ne praktike aplikohet edhe njohja e personit ne baze te zerit, ecjes dhe disa tipareve tjera dinamike.

Zerat ngjasojne bukur shume me zera tjere. Mirepo permes zerit dallohet se a eshte personi femij apo i rritur, burre apo grua. Megjithate zeri, ecja e tj., jane individuale. Njohja permes zerit mund te behet ne kete menyre: Ne nje dhome personi i dyshimt vendoset me persona tjere ose organin e procedures i cili e pyet. Ne dhomen tjeter vendoset njohesi. Biseda zhvillohet per ceshtje qe nuk kane lidhje me vepren penale. Organi i procedures duhet te kujdeset per te perdorur fraza qe lehtesojne njohjen. Ne perfundim te bisedes njohesi shkon ne dhomen tjeter dhe njohton se cilin ze e ka njohur dhe cilat qene shenjat e njohjes. Permes ecjes personi qe do te njihetr me personat tjere kalon para njohesit, por ai nuk duhet te dije per kete. Per njohjen mbahet procesverbal, fotografi etj.

XII,Taktika e keqyrjes se vendit te ngjarjes Kuptimi i vendit t ngjarjes dhe detyrat e tij Kqyrja e vendit t ngjarjes sht veprim hetimor me an t cilit organi i procedurs prcepron drejtprdrejt mjedisin ku sht kryer vepra penale; zbulon, mbledh e fikson gjurm e prova materiale si dhe sqaron rrethana q kan rndsi pr cshtjen, Kqyrja e vendit t ngjarjes sht edhe burim informacionesh me an t t cilave sqarohet mekanizmi i ngjajes n baz t gjurmve, studiohet personaliteti i personave q kan mrrpjes n ngjarje, e vcanrisht vecorit psikologjike t tyre. Ngjarje konsiderohet cdo ndryshim i shkaktuar n nj mjedis t dhn Ku sht kryer nj vepr penale, pr t ciln duhet ndrmarr veprime q t sqarohen rrethanat e ngjarjes.

Vend ngjarje mund t jet nj lokal i caktur, nj banes apo hapsir e caktuar q ka psuar ndryshime si rrjedhoj e kryerjes s veprs penale, N ann kriminalistike ngjarje konsiderohet ajo q shkakton lvizje t sendeve ose objekteve me thyerje e dmtime t tyre, q sjellin pasoja e ln gjurm. Kshtu, kur vjedhja sht kryer n nj lokal vendngjarje sht ndrtesa ku ka ndoshur vjedhja. Kufijt e vendit t ngjarjes varen nga disa faktor:natyra e veprs penale, vecorit q ka vendi i ngjarjes etj. Detyrat e vendit t ngjarjes jan: 1,Studimi i mjedisit ku ka ndodhur vepra penale, 2.Studimi i mekanizmit dhe rrethanave t saj, 3.Zbulimi, mbledhja e fiksimi i gjurmve e sendeve- provave materiale.

Kqyrja e vendit t ngjarjes bhet me qllim q t: 1.Vrtetohet ekzistimi apo jo i veprs penale, 2.Vrtetohen llojet e veprave penale t kryera, 3.Gjendet dhe vrtetohet identiteti i kryesit, 4.Vrtetohet lloji dhe madhsia e dmit, 5.Vrtetohen e kontrollohen provat q ekzistojn. Provat mund t gjenden n mjetet e prdorura gjat kryerjes s veprs penale, trupin dhe rrobet e kryesit, dshmitart, zbulimi e shikimi i kufoms etj., pra n vendin e ngjarjes.

Prgatitja pr kqyrjen e vendit t ngjarjes Masat prgatitore pr organizimin dhe kqyrjen e vendit t ngjarjes ndrmerren nga ana e organit t procedurs,

Ato kan t bjn me: 1.Verifikimin e njoftimevet marra lidhur me ngjarjen, 2.Dhnien eporosive pr ruajtjen e vendit t ngjarjes, 3.Nisja sa m e shpejt pr n vendin e ngjarjes, 4.Formimi i ekipit hetimor, prfshir prgatitjen e valigjes hetimore, Vendi i ngjarjes i ka t papriturat e veta dhe objekte t shumllojshme, pr cka edhe del e domosdoshme ndrmarrja e masave prgatitore pr t kaprcyer cdo vshtirsi q mund t dal. Verifikimi i njoftimeve bhet pr t prcaktuar nse ngjarja ka elemente t veprs penale apo jo, nse vepra ka ndodhur n rrethana q nuk lejojn fillimin e cshtjes penale, pr t prcaktuar llojin e ngjarjes, pr t saktsuar vendin e kryerjes etj. Veprimet e para nuk synojn vrtetimin e plot t veprs penale dhe fajsin epersonave, sepse n kt faz akoma nuk zhvilohen hetimet.

Marrja e masave pr ruajtjen evndit t ngjarjes kan pr qllim sigurimin dhe ruajtjen e provave materiale dhe t gjurmve dhe nuk lejohet askush t shkel n at mjedis para ardhjes s ekipit hetimor. Ruajtjen e vendit t ngjarjes e bn policia. N kt proces nuk duhet angazhuar persona q kan ndonj interes t caktuar ndaj kryesve ose t dmtuarve. Kjo lvizje pengohet sepse gjurmt prvec me dashje mund t dmtohen edhe pa dashjen e personave- kalimtarve t rastit. Cilsia e kqyrjes varet nga prdorimi i mjeteve prkatse teknike. kqyrje marrin pjes personat e ngarkuar me ligj si policia e prokurori publik dhe personat q caktohen nga kto organe- ekspert, I pandehuri, dshmitari etj.

Taktika e kqyrjes s vendit t ngjarjes Me rastin e arritjes n mjedisin e vendit t ngjarjes puntort e policis, t ngarkuar me ruajtjen e vendit t ngjarkes, referojn mbi t gjitha masat e ndrmarra me qllim t ruajtjes s vendit t ngjarjes dhe gjurmimit t kryesit. N rast se nuk sht siguruar ky vend merren masa t menjhershme pr ruajtje. N kt kontakt ekipi hetimor duhet t njoftohet nse i sht dhn ndihma e par t dmturit. Ai mund t merret n pyetje n prani t mjekve. Marrja e t dhnave mbi ngjarjen nga t dmtuarit e dshmitart ka karakter informativ pr t mbledhur t dhna q mundsojn ndjekjen e fajtorit. S fundmi bhet verifikimi nse n vendin e ngjarjes kan mbrritur t gjith personat q sajojn ekipin hetimor.

Pastaj largohen t gjith personat prania e t cilve pengon zhvillimin normal t hetimit. Hetuesi i pyet personat q kan ruajtur vendin e ngjarjes nse kan lvizur n at mjedis dhe cfar veprimesh tjerakan kryer aty. Pyeten shkurt dshmitart q e kan par ngjarjen. Vendi i ngjarjes n hapsir q sht I siguruar kqyret nga qendra n periferi, ndrsa kur vend ngjarje sht banesa pas shikimit t kufoms, arms e objekteve tjera kryesore vmendja prqndrohet te periferia. N kto raste kqyrja preferohet t bhet nga periferia drejt qendrs. Te aksidentet kriminalistike kqyrja nis nga automjeti apo te kufoma dhe vazhdon n drejtim t kundrt duke vajtur te pika e fillimit t ngjarjes. Kqyrja bhet duke zbatuar metodat taktike t kqyrjessi:shpejtsia n organizim dhe kqyrje, drejtimi i kqyrjes, zhvillimi I nj kqyrje t plot dhe bashkpunimi i ekipit hetimor me policin.

Kqyrja duhet t bhet n kohen m t shkurtr t mundshme, sepse cdo vonesmund t l pasoja q nuk mund t evitohen n t ardhmn. N fillim ekipi i bn nj vshtrim t prgjithshm vendit t ngjarjes, ku bhet fotografimi orientues dhe i pamjes s prgjithshme, Pastaj ekipi hetimor orientohet n gjetjen dhe fiksimin e cdo gjurme e sendi q ka lidhje me veprn penale, Kqyrja duhett fokusohet vetm n at hapsir ku ka gjurm t dukshme, por mund t shtrihet edhe n vende afr atij territori kur mund t gjenden edhe atje gjurm t kryesit apo sedne te hudhura prej tij. Kqyrja mund t bhet n cdo koh, natn apo ditn, mjafton t krijohen kushtet e prshtatshme ndricimi, Nse kjo bhet natn pa kushte t prshtatshme vendi i ngjarjes duhet t ruhet q kqyrja t vazhdoj nesr.

Metodat e kqyrjes s vendit t ngjarjes Krkimi i provave mbshtetet n rregullintaktik, sipas t cilit rkipi hetimor duhet t zgjidh problemin se cfar objektesh ka prekur fajtori, n cilin vend e objekt mund t lihen ato, Krkimi duhet t jet i bashkrndur midis antarve t ekipit. Asnj antar i ekipit nuk duhet ti prish gjurmt ekzistuese e as nuk duhet tl gjurm t tija. Pr realizimin e kqyrjes prdoren kto metoda taktike: statike dhe dinamike dhe n mnyr t vecant metoda rrjetore e brezore e kqyrjes. Fiksimi I rezultateve t kqyrjes s vendit t ngjarjes Kto rezultate fiksohen n procesverbal, fotografi dhe skic, Gjat prshkrimit asgj nuk duhet t lviz, madje as t mos preket me dor.

Eksperimenti kriminalistik Eksperimenti sht prov q vrteton mundsin e nj ndodhie, q sht objekt i procesit penal. Me kryerjen e eksperimentit tentohet te perseritet ngjarja per te ciln procedohet penalisht duke riprodhuar, deri n at mas sa sht e mundur, situatn n t ciln ka ndodhur fakti ose q mendohet se ka ndodhur n at mnyr. Eksperimenti kryhet me vendim t organit t procedurs, i cili duhet t prbaj nj njoftim prmbledhs pr objektin e eksperimentit dhe t tregoj ditn, orn dhe vendin ku duhet tkryhet veprimi. Kur sht nevoja caktohet edhe nje specialist prkats, Veprimet e eksperimentit pasqyrohen n procesverbal, fotografohen dhe filmohen.

Eksperimenti dallon nga kqyrja sepse kjo e fundit ka pr qllim studimin e mjedisit ku sht kryer vepra penale, zbulimin eprovave e fiksimin e tyre, kurse eksperimenti ka pr qllim riprodhimin e rrethanave. Eksperimenti dallon edhe nga eksertimi se pse pr kt t fundit krkohen njohuri t caktuara proesionale psh., teknike ndrsa pr ekserimentin kto nuk krkohen. Eksperimenti nuk sht veprim pasiv. Rregullat dhe metodat taktike t zbatimit t ekserimentit Nevoja pr zhvillimin e eksperimentit lind ather kur organiiI procedurs ka dyshime nse disa rrethana, veprime apo dukuri ekzistojn apo jo dhe kur verifikimi ka rndsi themelore pr cshtjen n hetim.

Para zhvillimit t eksperimentit merren kto masa paraprake: 1.Prcaktohet qllimi pr t cilin ai zhvillohet, 2.Nxjerret vendimi prkats pr kt cshtje, 3.Prgatiten provat materiale dhe sendet q I zvendsojn kto, 4.Urdhrohen fotografime e filmime dhe merren masa pr t mos rrezikuar sigurin publike dhe t personave. Kshillohet q dshmitart dhe t pandehurit , veprimet e t cilve verifikohen, t mos njihen me hoillsit e veprimeve eksperimentale, kjo pr t evituar m shum ndikimet e mundshme. Llojet e eksperimentit N praktik njihen kto lloje t eksperimentit:

1.Eksperimenti pr ta verifikuar mundsin e t parit Ky lloj eksperimenti zhvillohet po n at vend dhe po n ato kuhste ndriqimi q kan ekzistuar n t vrtet ose dyshohet se kan ekzistuar. Riprodhimi i rrethanave duhet t bhet n at shkall ndriqimi q kan qen kur sht zhvilluar ngjarja. Vhstirsi paraqet rastiu kur rrenathat riprodhohen n drit natyrore. N kto raste duhet t zgjedhet koha q i ngjan nga ndriqimi kohs n t ciln sht zhvilluar ngjarja n t vrtet. N kt rast pos kshillimit me meterologun duhet t merret n konsiderat edhe forca e drits, pozicioni I saj, vendin q z personi etj. N kto raste mund t eksperimentohet cshtja e mundsis s dallimit t kryesit nga ana e dshmitarit n kontekst t njohjes. 2.Eksperimenti pr t verifikuar mundsin e t dgjuarit Ky lloj eksperimenti zhvillohet po n at vend ku kan ndoshur rethanat q riprodhohen.

Ktu merren parasysh ndikime q mund ta dmtojn ose forcojn at. Kshtu, nse zhvillohet eksperimenti n vend t hapt llogariten drejtimi dhe forca e ers si dhe dukuri t tjera atmosferike si bora shiu etj., dhe mekanike si sirena, zhurma etj.. Pr dukurit atmosferike krkohet ndihma e meterologur. N rast se dshmitari ka dgjuar bised, n eksperiment prcaktohet vendi, prmbajtja e biseds (fjalt), me z t lart apo t ult, sa her do t prsritet etj. Personat n eksperiment ndahen n dy grupe. Nj grup qndron n vendin ku hst ndodhur personi q ka dgjuar dhe grupi tjetr n vendin ku ka ardhur zhurma, britma etj. Pr siguri n eksperiment grupet i ndrrojn rolet e tyre. Pr kt veprim mbahet procesverbal t cilin e nnshkruyajn t gjith pjesmarrsit n eksperiment.

3.Eksperimenti pr t verifikuar mundsin e kryerjes s disa veprimeve t caktuara Ky lloj eksperimenti zhvillohet po n at vend ku hst kryer ngjarja. Prgatitjet e zhvillimit t ktij eksperimenti varen nga karakteri i problemeve q krkojn zgjidhje. Kshtu, nse nga nj magazin prmes nj kanali t br nga kryesit jan nxjerr paisje t caktuara, televizor, frigorifer etj. Prova bhet pikrisht n at kanal. Gjat eksperimentit duhet prdorur at lloj paisje qsht vjedhur. N kt rast duhet verifikuar kto cshtje: 1.Nse peroni q ka punuar n depo ka inskenuar vjedhjen nga jasht dhe 2.Nse paisjet mund t kalohen npr at kanal.

4.Eksperimenti pr t verifikuar mundsin e kryerjes s disa veprimeve brenda nj kohe t caktuar Ky eksperiment sht shum i ngajshm me eksperimentin pr t verifikuar kryerjen e disa veprimeve t caktuara. Ndryshimi midis tyre qndron n verrifikim e kohs. Kshtu, mundsia e kryerjes s disa veprimeve nuk vihet n dyshim. E dyshimt hst vetm koha brenda t cils duhet t kryhet veprimi. Ky verifikim kryhet pr ta verifikuar alibin e t pandehurit ose kur duhjet konstatuar nse largsia e pretenduar sht prshkruar me hap ose m ngadal ose me vrap, brenda nj kohe t caktuar. Rezultatet e eksperimentit prshktuhen n procesverbal, fotografin, plan, video incizime etj.