Veysi Acar

Muhammed Fevzi PARMAKSIZ

Murat Çiftçi

Reşat şilen

Gelişimsel araştırma ontolojik ve epistemolojik olarak nitel araştırma yaklaşımına dayalı araştırma yöntemlerinden biridir.

Nitel araştırmada araştırma problemi bireyden bağmısız olarak düşünülemez .

Araştırma problemi bireyle birlikte vardır ve doğası gereği bireyle birlikte değişim ve gelişim göstermektedir.

Araştırmacılar çalışmalarında ya farklı yaş gruplarındaki, kültürlerindeki bireylerin yada aynı bireylerin yaşamlarının farklı zamanlarındaki duygu düşünce davranış vb. değişimlerini ve gelişimlerini incelemek amacıyla gelişimsel araştırma yöntemleri kullanmaktadır.

Bu yöntemin araştırmacıya sağladığı en önemli avantaj araştırılan konuyla ilgili derinlemesine bilgiye ulaşma imkanı sunmasıdır.

Gelişimsel araştırma ile birlikte kişinin davranışındaki değişimi hangi faktörlerden nasıl etkilendiği tespit edilebilmektedir.

Gelişimsel araştırmada bazen gelişime etki eden faktörlerin etkisini belirlemek mümkün olmamaktadır. Çünkü; davranış değişikliği tek bir faktörden etkilenmemekte birden fazla değişkenden etkilenebilmektedir.

Gelişimsel araştırmaların odak noktası insan gelişimidir. Gelişimsel araştırmalarda kesitsel-enlemsel , boylamsal, sırasal araştırma olmak üzere 3 temel yöntemden oluşmaktadır.

Gelişimsel psikoloji alanında sıklıkla kullanılır.

Kesitsel yöntem; farklı yaşlardan bireylerin belirli davranışlarının aynı zaman içerisinde ölçülerek veya gözlenerek karşılaştırılmasını gerektiren yöntemdir.

Araştırmacı, ilgilendiği yaşlardan her birini yansıtan birey gruplarını belirler.

Bu yaş gruplarından aynı zamanda veriler toplar ve bu yaş gruplarının verilerini karşılaştırır.

Aynı zamanda bir veya daha fazla noktada farklı örneklemleri anlık olarak inceleme ve farklı gurupları karşılaştırma imkanı sunar.

Örnek : Kesitsel yöntemi kullanan bir araştırmacı, 3 yaşındaki, 5 yaşındaki, 7 yaşındaki ve 9 yaşındaki çocuklardan her yaş grubunu temsil eden yaş grupları belirler.

Bu farklı dört yaş grubunu belli bir gelişimsel özellik (dil becerisi gibi) veya birkaç gelişimsel özellik (boy uzunluğunun artışı, zekânın gelişimi, arkadaşlık ilişkilerinin gelişimi, bağımsızlığın gelişimi gibi) açısından gözleyerek veya ölçerek, bunları karşılaştırır.

Bu karşılaştırma sonucunda 3 yaştan 9 yaşa doğru gerçekleşen gelişimsel özellikteki değişmeyi yorumlar.

Olumlu Yönleri:

Kısa sürede geniş bir veri haznesine ulaşılabilir.

Enlemsel araştırma zamandan ve ekonomiden tasarruf sağlar.

Olumsuz Yönleri:

İncelenen grupların karşılaştırılabilirliği her zaman belirsizdir.

Gelişimin sürekliliğini tek bir bireyle ortaya çıktığı haliyle ihmal eder.

Boylamsal yöntem; aynı bireyleri geniş bir zaman aralığında çalışarak onların farklı yaşlardaki belirli davranışlarının değişimini ortaya koymayı gerektiren bir gelişimsel yöntemdir.

Elde edilen veriler aynı bireye ait olduğundan bireysel farklılık en aza indirgenerek veriler elde ediir.

Bu yöntem, daha çok dil, motor ve bilişsel gelişim gibi boyutlarda araştırmacıların bireysel gelişime ilişkin bilgiler elde etmelerine izin verir.

Örneğin; bir araştırmacı, çocuklardaki temel güven duygusunun gelişimini incelemek istesin.

Boylamsal yöntemi kullanan araştırmacı, ilk önce yeni doğan bir grup bebek belirleyerek, bu bebeklerin zaman içinde temel güven duygusu edinimini gözleyecektir.

Bu amaçla belli aralıklarla (birinci, üçüncü, altıncı, dokuzuncu ay ve bir yıl gibi aralıklar) bu bebeklerin ölçümlerini ve gözlemlerini kaydedecektir.

Bu kayıtların karşılaştırılması sonucunda, ilk yaştan itibaren temel güven duygusu edinimini sağlayan bebeklerin ileriki yıllarda da bu güven duygusunu sergilediklerini, kendilerine güvenlerinin daha fazla olduğunu ortaya koyabilir.

Olumlu & Olumsuz Yönleri :

Gelişime ilişkin derinliğine değerli bilgiler verebilmesidir. Aynı yaş grubundaki bireyler, uzun bir zaman diliminde tekrar tekrar ölçülmekte ve aynı bireyler üzerinde ilgilenilen özelliğin değişimi gözlenebilmektedir.

Boylamsal yöntem, aynı bireylerle uzun bir zaman diliminde çalışmayı gerektirir. Bu uzun zaman, araştırmanın gerçekleştirilmesinde güçlükler yaratabilir.

Araştırma grubundaki bireyler, zaman içinde hastalık, ölüm vb. gibi çok çeşitli nedenlerle araştırmadan çıkabilir. Böylece, araştırma grubundaki birey sayısı azalır bu durum sonuçların geçerliliğini azaltıcı olabilir.

Kesitsel ve boylamsal gelişim yöntemlerinin yetersizliklerini ortadan kaldırmak amacıyla, bu iki yöntemin bir arada kullanılmasını gerektiren yöntemdir.

Bu nedenle, “kesitsel- boylamsal” yöntem olarak da adlandırılabilir.

Böylece, sırasal yöntem kullanan bir araştırmacı, kesitsel ve boylamsal yöntemlerin sınırlılıklarını azaltır ve yararlı olan yönlerini bütünleştirir.

Son yıllarda gelişim psikologları, gelişimsel özellikleri daha etkili bir biçimde ortaya koyabilmek için kesitsel ve boylamsal yöntemlerin özelliklerini birleştirerek sırasal yöntemi kullanmaya yöneldikleri gözlenmektedir

Örneğin; bu tür bir çalışmada araştırmacı üç farklı yaş grubundaki çocukları karşılaştırmak için ilk önce iki grubu ve daha sonra iki grubu karşılaştıracaktır.

Araştırmacı; 2, 4 ve 6 yaşlarındaki çocukların sosyal becerilerinin gelişimini incelemek istesin. Bunun için; ilk önce 2 yaşındaki çocuk grubu ile 4 yaşındaki çocuk grubunu gözleyecektir. İki yıl sonra ise 4 yaşına gelmiş olan çocuk grubu ile 6 yaşında olan çocuk grubunu gözleyecektir.

Karşılaştırmalar sonucunda çocukların 2 yaşından 6 yaşına kadar olan sosyal beceri gelişimi ortaya konabilecektir. Böylece, kesitsel ve boylamsal yöntem bir arada kullanılmış olacaktır.

Boylamsal yöntemdeki gibi çok uzun bir süre beklenmediği için yaş gruplarındaki bireylerin araştırmadan ayrılmaları veya kayıplar, daha az olabilmektedir.

Bununla birlikte, boylamsal yöntemler kadar olmasa da zaman alıcı ve maliyeti yüksek bir yöntemdir.

Ancak, psikolojide bireylerin, özellikle çocukların gelişimsel süreçlerinin incelenmesinde çok sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.

Gelişimsel araştırmada da diğer araştırmalarda da dikkat edilmesi gereken etik, geçerlilik, güvenilirlik, tutarlılık gibi hususlar dikkate alınmalıdır.

Boylamsal gelişimsel araştırmada devamlılık önemlidir. Bundan dolayı örneklemin devamına dikkat edilmelidir.

Enlemsel gelişimsel araştırmada farklı örneklem gurupları ile çalışılacağından örneklemin davranışları üzerinde etkili olacak tek bir bağımsız değişkenin etkisi incelenecekse diğer bağımsız değişkendeler kontrol altına alınmalıdır.

Veriler toplanırken araştırmanın amacına yönelik olmalıdır.

Gelişimsel araştırmadan detaylı araştırma süreçleri ve zaman en önemli unsurlarıdır. Bu sebeple gelişimsel araştırmanın süreci iyi planlanmalıdır.

Ayrıca zamanın nasıl kullanılacağına da karar verilmelidir. Gelişimsel araştırmalarda daha çok eleştirel tasarım ve gelişim süreçlerinde özel durum yönteminden faydalanılmaktadır.

Dolayısı ile özel durum araştırmasından kullanılan görüşme, doküman analizi, anket , gözlem, veri toplamak için kullanılan teknikleri gelişimsel araştırmalarda da kullanılmaktadır.

Araştırma problemi çalışmada araştırılacak olan değişkenleri içermelidir.

Gelişimsel araştırmanın konusu belirlenirken gelişimsel bir düğüm noktası belirlenmelidir.

Araştırma konusu, araştıma parametreleri özene dayandırılmalıdır.

Değişkenlerin belirlenmesi, araştırma sürecinde hangi örneklem gurubuyla çalışılacağına hangi veri toplama araçlarının kullanılacağı vb. değişkenlerin belirlenmesinde yol göstericidir.

Değişkenleri belirlemeden önce araştırmacı örneklem gurubunu belirlemede oldukça zorlanır, hangi özelliklere sahip bir örneklem gurubuyla çalışacağına karar veremez.

Gelişimsel araştırmada belli bir örneklem seçim tekniği bulunmamakla birlik de diğer araştırmalar içinde geçerli olan tüm örneklem seçimi tekniklerinde faydalanılabilir. Bu balyamda örneklem seçiminde önemli olan araştırmanın amacıdır.

Örneklem, evreni temsil edebilecek nitelik de olmalıdır.

Katılımcıların gönüllü olmaları esas alınmalıdır.

Katılımcılara araştırma verilerinin anonim olacağı ve gizli kalacağı hususunda garanti verilmelidir

Gelişimsel araştırmada verileri tekrar tekrar vurgulamak, araştırmanın bütünü sağlamak ve araştırmanın geçerliliği için önemidir.

Verileri doğrulamak amacıyla gelişimsel araştırmada veri üçgenlemesinden faydalanılabilinir.

Uzun soluklu araştırma da aynı kişinin tekrar test edilmesi ve ölçülmesiyle veri elde edilmesi ihtiyacı araştırmanın iç geçerliliği için bir tehdit unsuru oluşturmaktadır.

Bunun için her ölçümde araştırmacının oldukça hassas davranması titizlik göstermesi gerekir. Çünkü ilk görüşme ikinci görüşmeyi etkileyebilir.

Ayrıca çalışmanın verilerinin güvenirliğini sağlanmasında neden sonuç zamanlamasın da oldukça önemlidir. Çünkü bazı nedenler anlık etki gösterebilirken bazı nedenler uzun süreli bir etki gösterebilirler.

Bazen de olayların nedenleri durumdan duruma ve zamandan zaman değişkenlik gösterebilir.

Gelişimsel araştırmada verilerin geçerliliğini ve güvenilirliğini sağlamak için ikincil bir araştırmacı ile birlikte veriler yorumlanabilir.

1. Aynı çocukları geniş bir zaman aralığında gözleyerek onların iki yaşından beş yaşına kadar olan dil gelişimlerini ortaya koymak için hangi araştırma yöntemi kullanılmalıdır?

A. Standart test yöntemi B. Kesitsel yöntem C. Görüşme ve anket yöntemi D. Boylamsal yöntem E. Sırasal yöntem

M.F.P. - Productions

Cevap : D