varlýk ve yokluk savaþýmýz Çanakkale · 2014. 7. 19. · varlik ve yokluk savaÞimiz...

Varlýk ve yokluk savaþýmýz

ÇANAKKALEve

GEZÝ REHBERÝ

TALHA UÐURLUEL

B A Ð C I L A R B E L E D Ý Y E S Ý K Ü LT Ü R YAY I N L A R I D Ý Z Ý S Ý N O : 6 6

BAÐCILAR BELEDÝYESÝ

/ 2 /

ÝÇÝNDEKÝLER

Çanakkale Savaþý Öncesi Dünya.................................5Savaþýn Baþlamasý ve Osmanlý Devleti'nin Savaþa Katýlmasý...........................................................................7Düþman Çanakkale'ye Yöneliyor............ ...................9Deniz Harekatý................................................................................13Kara Harekatý...................................................................................17

1-)Arýburnu Muharebesi.............................................192-)Seddülbahir Muharebesi.....................................223-)Kumkale Muharebesi..............................................28 4-)Anafartalar Muharebesi.......................................29

Çanakkale Savaþý'nýn Sonuçlarý....................................30

GEZÝ REHBERÝ................................................................33

Eceabat....................................................................................................34Çamburnu Þehitliði...................................................................35Duryolcu Þiiri..................................................................................35Kilitbahir Kalesi............................................................................35Namazgah ve Hamidiye Tabyalarý.............................37Seyid Onbaþý Anýtý.....................................................................37Mecidiye Tabyasý.........................................................................43Havuzlar Þehitliði........................................................................43Saim Mutlu Savaþ Anýtlarý Müzesi...........................44Alçýtepe Köyü...................................................................................45Sonok Anýtý.........................................................................................46Sargýyeri Þehitliði.........................................................................49Nuri Yamut Anýtý.........................................................................49Yarbay Hasan Bey Kabri........................................................49Seddülbahir Köyü........................................................................51Ýlk Þehitler Anýtý...........................................................................51Seddülbahir Kalesi.....................................................................51Heles Anýtý..........................................................................................53Ezineli Yahya Çavuþ Anýtý..................................................54Beach Cemetery (Kýyý Mezarlýðý)................................54

Morto Koyu.........................................................................................55Fransýz Anýtý ve Mezarlýðý...................................................56Çanakkale Þehitler Abidesi................................................56Savaþ Eserleri Müzesi..............................................................58Abide Þehitliði.................................................................................58Anzak Koyu.........................................................................................59Yabancý Mezarlýklarý..................................................................60Damakcý Bayýrý Anýtý.................................................................60Mestantepe Þehitlikleri.........................................................61Yusufcuk Tepe Yazýtý.................................................................61Mestantepe Yazýtý........................................................................62Ýsmail Oðlu Tepe Yazýtý..........................................................62Kireçtepe Þehitliði.......................................................................62Kireçtepe Þehitler Anýtý.........................................................62Büyük Kemikli Kitabesi.........................................................62Büyük Anafartalar Köyü Mezarlýðý.............................64Bigalý Köyü ve Atatürk'ün Kaldýðý Ev......................64Mehmetciðe Saygý Anýtý........................................................65Kanlý Sýrt Kitabesi........................................................................65Lone Pine (Tek Çam) Anýtý.................................................66Yarbay Hüseyin Avni Bey Kabri....................................66Bomba Sýrtý..........................................................................................68Yüzbaþý Mehmet Mezarý.......................................................7057. Alay Þehitliði...........................................................................70Hüseyin Kaçmaz Anýtý............................................................70Mehmet Çavuþ Anýtý................................................................70Arýburnu Yarlarý.............................................................................71Talat Göktepe Anýtý...................................................................72Conkbayýrý...........................................................................................76Atatürk Zafer Anýtý.....................................................................76Yeni Zelanda Anýtý.......................................................................76Nazif Çakmak Kabri..................................................................77Kabatepe Tanýtma Merkezi...............................................77Akbaþ Þehitliði.................................................................................77

/ 3 /

ÇANAKKALE UNUTULMAMALIDIR

Milletlerin hayatlarýnda dönüm noktalarý olan büyük hadiseler vardýr.Çanakkale Zaferi de bizim milletimizin hayatýndayeniden var oluþ ve dünya milletleri arasýnda yerinialýþ bakýmýndan büyük bir dönüm noktasýdýr.

Çanakkale Zaferi'nin sebep ve neticelerini iyibildiðimiz zaman önemini de çok iyi anlarýz.

Bu sebeple Çanakkale Savaþlarý'nýn cereyanettiði Gelibolu Yarýmadasý'nýn özellikle çocuklarýmýza ve gençlerimize gösterilmesi,savaþýn seyrinin çok iyi anlatýlmasý ve neticelerinin de iyi deðerlendirilmesi gerekir.

Bu düþüncelerle hazýrladýðýmýz Çanakkaleisimli eserimizin, halkýmýza, gençlerimize veçocuklarýmýza çok faydalý olacaðýna inanýyoruz.

Feyzullah KIYIKLIKBaðcýlar Belediye Baþkaný

/ 4 /

B A Ð C I L A R B E L E D Ý Y E S Ý K Ü LT Ü R YAY I N L A R I D Ý Z Ý S Ý N O : 6 6

YY AA YY II NN SS OO RR UU MM LL UU SS UU ::

L o k m a n Ç A Ð I R I C I

YY AA YY II NN AA HH AA ZZ II RR LL AA YY AA NN ::

H a k k ý Ç Ý Ç E KKültür ve Sanat iþleri Müdürlüðü

OO ff ss ee tt HH aa zz ýý rr ll ýý kk vv ee BB aa ss kk ýý ::

SEÇÝL OFSETMAS-SÝT Matbaacýlar Sitesi 4. cad. No: 77 Baðcýlar - ÝSTANBUL

Telefon: 0212. 629 06 15www.secilofset.com

Mayýs 2006

VA R L I K V E YO K L U K SAVA Þ I M I Z ÇANAKKALEve Gezi Rehberi

/ 5 /

ÇANAKKALE SAVAÞI ÖNCESÝ DÜNYA

Avrupa'daki sanayi inkýlabý sonrasýnda birçok devlet hýzlý bir þekildesanayileþme faaliyeti içerisine girmiþti. Bu sanayileþme hareketi

beraberinde hammadde ihtiyacýný doðurmuþ ve kalkýnma aþamasýndaki buülkeler gözlerini hammadde saðlayabilecekleri zayýf ülkelere dikmiþlerdi. Kýsabir sürede dünyanýn birçok beldesi güçlü ülkelerin elinde sömürge halinegelmiþ, hatta sömürge konusunda çatýþmalar bile çýkmaya baþlamýþtý.Sömürge politikasýnda en güçlü ülke Ýngiltere'ydi. Ardýndan gelen Fransa ilebirlikte uzak doðu ve Afrika da dahil birçok ülkeyi ele geçirmiþlerdi. Sömürgeyarýþýnda geç kalan Almanya ve Ýtalya pastadan pay almaya kalkýnca da birhizipleþme meydana gelmiþ ve dünya devletleri kendi aralarýnda bloklaþ-malara gitmiþlerdi.

Yirminci yüzyýlýn baþlarýnda Avrupa için için kaynýyordu. Sadece sömürgeci-lik deðil, ekonomik rekabet, ve milliyetçilik akýmlarý da Avrupa'yý ikiye bölü-yordu. Almanya'nýn Fransa'ya kaptýrdýðý yer altý zenginliklerine sahip AlsasLoren bölgesinin acýsý hala devam ediyordu. Bu arada Çarlýk Rusya'sýBalkanlarda Panislavizim politikasý güdüyordu ki bu durum en çok da


/ 6 /

Avusturya Macaristan Ýmparatorluðu'nu rahatsýz ediyordu. Çünkü Avusturyatopraklarýnda bir hayli Slav kökenli insan yaþýyordu.

1912 yýlýndaki 1.Balkan Savaþýnda geniþ topraklara sahip olanBulgaristan'da, 2.Balkan Savaþý ile kazandýðý birçok yeri kaybetmek zorundakalmýþtý. Bu nedenle kendisine savaþ açan Yunanistan, Romanya ve Karadað'adiþ biliyordu.

Osmanlýlardan kalma Çanakkale Boðazý çizimi


/ 7 /

Bu anlattýðýmýz durumlar nedeniyle Almanya, Avusturya Macaristan, Ýtalyave Bulgaristan birbirlerine yaklaþýrken, diðer blokta ise Ýngiltere, Fransa veRusya yakýnlaþma sürecine girmiþlerdi.

Dünya devletleri soluklarýný tutmuþlar savaþý baþlatacak kývýlcýmý beklerhale gelmiþlerdi. Acaba eskilerin 1.Cihan Harbi olarak adlandýracaklarý bubüyük savaþ nasýl baþlayacaktý?

SAVAÞIN BAÞLAMASI VE OSMANLI DEVLETÝNÝN SAVAÞA KATILMASIDünya tarihi þahittir ki, hadiseleri baþlatan þeyler aslýnda asýl sebepler deðil

sadece suyun yüzünde görülebilen numuneleridir.

28 Haziran 1914'te Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu VeliahdýFerdinant'ýn bir Sýrp milliyetçisi tarafýndan öldürülmesi bu gerginliðe sonnoktayý koydu. Avusturya'nýn 28 Temmuz 1914'te Sýrbistan'a seferberlikilanýnýn ardýndan 1. Dünya Savaþý baþlamýþ oluyordu. Öncelikle AvusturyaMacaristan Sýrbistan'a savaþ ilan etmiþti. Rusya'nýn Sýrbistan'ý korumak içinAvusturya Macaristan'a cephe almasý üzerine Almanya'da Rusya'ya savaþaçmýþtý. Ýngiltere ve Fransa'da Rusya'nýn yanýnda yerlerini alýnca savaþöncesindeki gizli blok aþikar ortaya çýkmýþtý. Böylece Almanya, Avusturya-Macaristan ve Ýtalya'dan oluþan üçlü Ýttifak Devletleri ile Ýngiltere, Fransa veRusya'dan oluþan Üçlü Ýtilaf Devletleri, Dünya'yý ikiye ayýran iki düþmankutup haline gelmiþlerdi.

Savaþ ilanlarýnýn ardýndan Ýtalya tarafsýzlýðýný ilan ettiyse de bir yýl sonra Ýti-laf Devletleri'ne katýldý.

Bu düþman bloklarýn hemen hepsinin Osmanlý Devletinin topraklarýüzerinde emelleri vardý. Rusya yýllardýr sýcak denizlere inmek istiyor veOsmanlý topraklarýndaki Slavlarý kendi güdümünde yönetmeyi arzuluyordu.Ýngiltere ise yine Osmanlýya ait zengin petrol yataklarýna göz dikmiþti. AyrýcaHint Deniz Seferlerini gerçekleþtirdiði Süveyþ Kanal Yonun tam güvenliðinisaðlamak amacýndaydý. Ýtalya ve Almanya'da sömürgecilik yarýþýnda geçkalmanýn verdiði hýrsla bu bölgede çýkar hesaplarý yapýyorlardý.


/ 8 /

Birinci Dünya Savaþý'nýn patlamasýnýn ardýndan Osmanlý Devleti önce ÝtilafDevletleri ile birlikte olmaya niyetlendiyse de, Rusya'nýn bu duruma soðukbakmasý Osmanlý'yý Almanya'ya doðru yönlendirdi ve 2 Aðustos 1914'teyapýlan gizli bir antlaþma ile Alman-Türk ittifaký kesinleþti.

Bu tarihten sonra, güvenliði açýsýndan seferberlik ve silahlý tarafsýzlýk ilaneden Osmanlý Devleti, 10 Aðustos 1914'te Ýngiliz donanmasýndan kaçanGOEBEN ve BRESLAU adlý Alman savaþ gemilerinin boðazlardan geçmesineizin verdi ve bu gemileri satýn aldýðýný ilan etti. GOEBEN ve BRESLAU adlýAlman gemilerinin boðazlardan geçmesi itilaf devletlerinin tepkisine yol


/ 9 /

açmýþtý. Bunun üzerine Osmanlý Devleti, bu iki gemiyi, daha önce Ýngilizleresipariþ ettikleri ve hatta parasýný ödedikleri halde alamadýklarý iki gemi yerinesatýn aldýklarýný açýkladý. Böylece, Yavuz ve Midilli adý verilen bu iki savaþgemisi Osmanlý Donanmasý'na katýlmýþ oldu.

Enver Paþa ve Almanlarýn daha önce yaptýklarý gizli anlaþma gereðince, 27Eylül 1914'te Amiral Souchon komutasýndaki Yavuz, tatbikat amacýyla çýktýðýKaradeniz'de Ruslar'a ait Sivastapol ve Novorosisk limanlarýný bombaladý. Buolay üzerine 1 Kasým 1914'te Ruslar Kafkasya'da sýnýrý geçerek fiilen Osmanlýile savaþa baþladýlar. Böylece Osmanlý Devleti de 1.Dünya Savaþýna girmiþoldu.

DÜÞMAN ÇANAKKALE'YE YÖNELÝYOROsmanlý Devleti'nin elinde bulunan boðazlar, konumlarý nedeniyle özellik-

le Avrupa için çok büyük bir önem taþýyor-lardý. Bir kere Osmanlý Devleti savaþa girereksavaþýn geniþ bir alana yayýlmasýna sebepolmuþtu. Ýtilaf Devletleri gerçi Osmanlý'yýbüyük bir güç olarak görmüyorlardý amayinede Almanya'ya karþý yüklenmelerini gecik-tirecekti. Bu sebeple biran önce etkisiz halegetirilmeliydi. Osmanlý Devleti'ni en kýsasürede etkisiz hale getirmekte O'nu kalbindenvurmakla olabilirdi. Osmanlý'nýn kalbi Ýstan-bul'du ve buraya giden en kýsa yolda boðazlar-dan geçiyordu.

Ýtilaf Devletlerinin müttefiki olan Rusya acilyardým istiyordu. Çünkü ülkesinde sefaletbüyük boyutlara ulaþmýþ ve halk patlama

sýnýrýna gelmiþti. Ülke içinde Bolþevikler baþta olmak üzere birçok isyancýfaaliyet kol geziyordu. Acil bir yardým ile Rus Çarý kendine gelecek ve aldýðýyardým ile ordusunu da donatabilecekti. Almanlar Ruslara yardým


/ 10 /

götürülebilecek ikinci yer olan Baltýk Denizini kapattýklarý için geriye tek biryol kalýyordu. O da Boðazlardý.

Ayrýca yüzyýllardýr arzuladýklarý þey Ýstanbul'a hakim olarak Bizans'ý yenidendiriltmekti. Dünyanýn merkezi sayýlan bu stratejik noktayý almanýn artýkzamanýnýn geldiðini düþünüyorlardý. Boðazlardan geçilebilirse, kazanýlacakolan baþarý tüm Müslüman sömürgeleri sindirecek, güneyde sömürge devlet-lerini rahatsýz eden hiçbir þey yaþanmayacaktý. Osmanlý Devleti'ni yenmeninvermiþ olduðu þan ile bu dünya savaþýnda tarafsýz olan birçok devlette kendiyanlarýnda savaþa girebilirlerdi. Bu sebeple biran önce Osmanlý devletinesavaþ açýlmalý ve Çanakkale Boðazý'na yüklenilmeliydi. Bu amaçla Ýngiltere, 28Ocak 1915'te Osmanlý'ya savaþ kararý aldý ve bu karara Fransa da katýldý.

Alýnan karar sonrasýnda hemen toplantýlar düzenlendi ve boðazýn nasýlgeçileceðine dair planlar hazýrlanmaya baþlandý. Ýtilaf Devletleri kendilerineçok güveniyorlardý. Onlar için Çanakkale Boðazýný geçmek adeta çocuk oyun-caðý idi. Kendilerine Yenilmez Armada diyen deniz güçleri ile 2 günde Ýstan-bul'u alýrýz diyor ve çevreye kibirli mesajlar daðýtýyorlardý.

-Bu seviyesiz mesajlarý verenlerden biride Ýngiltere Harbiye Nazýrý LordKitchener'di. O þöyle diyordu: "Gelibolu þehrinin karþýsýnda bir denizaltýmýzsu yüzüne fýrlayýp, Ýngiliz sancaðýný üç kere sallarsa yarýmadadaki bütün Türkgarnizonu tabanlarý yaðlayýp soluðu Bolayýr'da alýr."

-Ýngiliz Hükümetinin Akdeniz filo komutaný Amiral Corden'de savaþbaþladýktan sonra 2- Mart-1915 tarihinde Londra'ya çektiði bir telgraftakendinden son derece emin olarak þu sözleri sarfediyordu:

-"Havalar müsait gittiði takdirde iki hafta sonra Ýstanbul'da olabileceðimiziümit ediyorum."

Sadece Ýngiltere'de deðil, Rusya'da da herkesin dilinde Ýstanbul dolaþmayabaþlamýþtý. Hatta Paleolo'nun 27 Aralýk 1914 günlü notlarýnda þu karalamayýgörmekteyiz:

"Moskova'da imparatora yaklaþan herkes Ýstanbul hakkýnda konuþtuve hepsi ayný þeyi söyledi: Boðazýn ele geçirilmesi, imparatorluk için bir ölüm


/ 11 /

kalým iþidir ve Almanya ile Avusturya'dan elde edilebilecek bütün toprakmenfaatlerinden önce gelir."

Birinci Dünya Savaþýna Osmanlý'nýn da dahil olmasý dünya basýnýný çokfazla ilgilendirmezken, Ýstanbul üzerine sefer hazýrlýklarýnýn baþlamasýylatüm gazete manþetlerinde Ýstanbul yer almaya baþlamýþtý. Hem Ýstanbul'unalýnmasý gerektiði söyleniyor hemde tarihteki Osmanlý hýnçlarýný bir bir bumanþetlerde ortaya koyuyorlardý. Ýþte onlardan bir tanesi de Ýngiliz SundayTimes Gazetesi'nin çýkarmayý bizzat izleyen yayýn müdürü E. AshmeadBartlette idi. Gazetesinin satýrlarýnda Çanakkale Harekatýný anlatýrken bakýnneler yazmýþtý:

"...Ýlk Ýngiliz Savaþ gemisi boðazdan geçtiði anda Avrupa'da TürkDevleti'nden iz kalmayacaktýr..."

"... Son Haçlý Seferlerinden beri ilk defadýr ki Batý, Doðu'ya yönelmiþbulunuyor. Hýristiyanlýk alemi, Fatih Sultan Mehmet'in 29 Mayýs 1453meþ'um tarihinde Bizans Ýmparatorluðu'na indirmiþ olduðu þiddetli darbeninöcünü almak için toptan harekete geçmiþ bulunuyor. Bir kaç hafta içinde kanlýsavaþlarla karþýlaþacaðýz. Bu öyle bir savaþ olacaktýr ki, neticesinde ya Ayasofyatapýnaðý Hýristiyan aleminin eline geçecek ya da Hilal, üstleri baþlarý kanlaraboyanmýþ Yeniçeri Askerin,in Ýstanbul'a muzaffer olarak girdiði günden dahaçok þan ve þerefle yaþayacaktýr.

-"... Diðer savaþ meydanlarýndan alýnýp buraya yýðýlan gemiler, sanki bir tekamaç için, belki de Hýristiyanlýk aleminin Türkler'e karþý yapabileceði sonHaçlý Seferi içindir. Halbuki bu sonuncusu ve en büyüðü olan haçlýlar, birzamanlar Viyana kapýlarýndan Kudüs'e kadar uzanmýþ olan eski OsmanlýÝmparatorluðu'nun her bir köþesinde kemikleri daðýlýp kalmýþ Orta çað þöva-lyelerinin öcünü alacaktýr.";

Sadece basýn deðildi Ýstanbul'u ve Osmanlý'nýn nihayete erme özlemlerinidile getiren. Avrupa'nýn nice edebiyatçýsý ve þairi de bu yeni Haçlý birliðinekalemleriyle methiyeler yazmayý ihmal etmiyorlardý. Bunlardan biride Ýngilizþair Robert Brock idi. Þöyle diyordu:

"Bu inanýlmayacak kadar güzel bir þey. Talihimizin bize bu kadar yardým


/ 12 /

edeceðini hiç tahmin etmiyordum. Gidiyoruz. Galata Kulesi 15 pusluktoplarýmýzla yerle bir edilecek. Deniz kana boyanýp leþ gibi olacak.Ayasofya'nýn mozaiklerini halýlarýný yaðma edeceðiz. Ýnanýyorum ki bir devrinkapanýþýna þahit olacaðým. "

Ýstanbul'daki azýnlýklarda Ýtilaf Devletlerinin askerleri için hazýrlýklarabaþlamýþlardý. Evlerde boy boy Ýngiliz ve Yunan bayraklarý dikiliyor, eðlenceiçin içkiler depolanýyor, Ýstanbul'a gelecek yabancý komutanlarý aðýrlamak içinyer tahsisi yapýlýyordu. Ayrýca Ýstanbul'u iþgal edecek Haçlý birliklerinin geçittöreni yapacaklarý Ýstiklal Caddesinin hemen tüm vitrinleri, bu geçit töreninirahatça izlemek isteyen azýnlýklar tarafýndan kiralanmýþtý.

Ýngilizler çok kýsa bir sürede Çanakkale Boðazý'ný geçip Ýstanbul'u alacaklarý-na o kadar inanmýþlardý ki, Ýstanbul'a gidince iptal edecekleri Osmanlýekonomik düzeninin yerine kuracaklarý Ýngiliz düzenine göre yürürlüðe gire-cek paralarýný bile hazýrlamýþlardý. Paralarýn üzerlerinde 10 þilin, 60 gümüþkuruþ yazýlý idi.

Bu ve benzeri daha onlarca örnek ile görebiliriz ki, Avrupalýlar, küçümsedik-leri Osmanlý'yý yok etme zamanýnýn artýk geldiðini düþünüyorlardý. Böyledüþünmekte de haklýlýk paylarý vardý. Çünkü maddi olarak her þeye sahiptil-er. Dünyanýn en zengin kaynaklarýna sahip sömürge imparatorluklarý vesýnýrsýz insan gücü, teknolojik üstünlük, haberleþme ve ulaþým imkanlarý vs.Halbuki Osmanlý Devleti bunlarýn hiçbirine sahip deðildi. Fakat gerçektenhadiseler düþündükleri gibi mi cereyan etti? Elbetteki hayýr. Öyleyse bu süpergüçlerin düþünemedikleri, yada ihmal ettikleri þey neydi? Bu kadar büyük birüstünlüðe raðmen Osmanlý'da olan ve kendilerinde olmayan þey acaba neydi?


/ 13 /

DENÝZ HAREKATIÝngilizler, boðazlarý ele geçirmek için donanmanýn yeterli olacaðýna inanýy-

orlardý. Bahriye Nazýrý Churchill, kýsa bir süre içinde Çanakkale Boðazýnýgeçerek Ýstanbul'a girilebileceðine inanmýþtý. Hatta Churchill bu düþüncesiniDünya Savaþý'ndan birkaç yýl önce Londra'yý ziyaret etmiþ ve onunlagörüþmüþ olan Enver Paþa'ya anlatmýþtý. Enver Paþa olayý bize þu cümlelerleanlatýyor ; "Londra'da bulunduðum sýrada Churchill ile bir dünya savaþý çýk-masý durumunu tartýþmýþtým. Böyle bir savaþta Türkiye'nin ne yapacaðýnýbana sordu. Ve arkasýndanda þunu dedi:

"Eðer Türkiye Almanya tarafýný tutarsa Ýngiliz filosu Çanakkale Boðazý'ný zor-layýp geçecek ve Ýstanbul'u alacaktýr."

17.yy da Çanakkale Boðazýný ablukaya alan Venedik gemileri


/ 14 /

Churchill'in bu fikirleri Akdeniz filosu komutaný Amiral Carden tarafýndanda desteklenince, bu harekatýn donanma ile yapýlmasýna karar verildi.Tarihinde hiçbir yenilgi almamýþ olan Ýngiliz donanmasýnýn silah, teknoloji vebaþarý açýsýndan kendine güveni tamdý. Fransa'nýn da desteði ile dünyanýn enbüyük donanmasýný oluþturan ve kendilerine "Yenilmez Armada" diyen budonanmaya karþý gelebilecek hiçbir güç düþünülemezdi. Hele ki yýpranmýþ,teknoloji açýsýndan zayýf ve parçalanmak üzere olan Osmanlý, bu armada ileasla baþ edemezdi.

Osmanlý Ordusu Boðazýn savunmasýnda mayýnlardan faydalanmaya büyük


/ 15 /

önem vermiþti. Bundan ötürü mayýn hatlarý kurulmuþtu. Bunlarýn bir kýsmýsabitti. Ana mayýn hatlarý Çanakkale Boðazý'nýn 1,5 km geniþliðinde bulunanen dar yerini korumak maksadýyla Soðanlýdere - Dardonos önünden baþlýyor-du. 9 mayýn hattý meydana getirilmiþti. Kýyýlarda da bu hatlarý koruyacak gizliobüs bataryalarý hazýrlanmýþtý.

Ýtilaf Devletleri'nin uzun zamandýr planlarýný hazýrladýklarý ÇanakkaleDeniz Harekatý 19 Þubat 1915'te baþladý. Türk bataryalarý menzillerininkýsalýðýndan dolayý karþýlýk veremiyorlardý. Saat 12'den sonra zýrhlýlar kýyýlarayaklaþarak 7000 metreden ateþ etmeye baþlayýnca bataryalar da karþý ateþegeçtiler. Ateþ þiddetliydi düþman gemilerinden ikisi isabet almýþtý. AmiralGarden saat 17:30 da geri çekilme emri verdi. Kýyý bataryalarýný bir gündetahrip etme ümidi bu suretle suya düþmüþ oluyordu. Ertesi gün emellerimizeulaþacaðýz diyerek geriye çekildiler. Ama onlarýn hesaplarýnýn yanýnda baþkamakamlarda da hesaplar yapýlmaktaydý. Nitekim ertesi gün beklenmedik birþekilde bozan hava, düþmanlarýn planladýklarý saldýrýlarýný 25 Þubat'a kadargeciktirmelerine sebep olacaktý.

25 Þubat günü yaptýklarý yoðun bombardýman sonrasýnda dýþ bataryalarýtahrip etmeyi baþardýlar. 26 Þubat'ta ki hedefleri Dardanos ve Erenköybataryalarý idi. Tabyalara yoðun bombardýman sürerken mayýn tarama gemi-leri de boðazý mayýnlardan temizlemeye çalýþýyorlardý. Neredeyse bir ayboyunca gidebildikleri kadar giderek kýyýlardaki tabyalarýn üzerine ala-bildiðine gülle yaðdýracaklardý.

18 Mart'a kadar geçen bu dönemde boðazýn giriþinde bulunan Rumeliyakasýndaki Seddülbahir ve Ertuðrul tabyalarý ile, Anadolu yakasýndakiKumkale ve Orhaniye tabyalarý tahrip edilmiþti. Boðaza giriþ kapýlarý aralan-mýþ ama hala ilerde olacaklar belirsizdi. 18 Mart 1915 sabahý geldiðinde kimsegünün sonunda neyle karþýlaþacaðýný bilmiyordu. 17 Mart 1915'te AmiralCarden'in yerine Amiral De Robeck'in atanmasýyla 18 Mart da gerçekleþecekplan uygulamaya konuluyordu.

Plana göre; 18 Mart sabahý 3 deniz tümeninden oluþan düþman filosu boðaz-da belirdi. Filonun en güçlü gemilerinden oluþan 1. Tümen bizzat Amiral deRobeck tarafýndan kumanda ediliyordu.


/ 16 /

Birinci kümede Queen Elizabeth, Agememnon, Lord Nelson ve Ýnflexiblebulunuyordu. Bunlar güneye doðru sardýrmýþlardý. Bu dört savaþ gemisininsahra bataryalarýna karþý güvenlikleri kuzey kanatta Lrince George ve güneykanatta Triumph tarafýndan saðlanacaktý.

Filonun önündeki muhripler savaþ alanýný tanýyorlardý. Planlanan noktayaulaþýldýðýnda Queen Elizabeth'in hedefi Rumeli Mecidiye Tabyasý, LordNelson'un hedefi Namazgah Tabyasý, Ýnflexible hedefi ise Rumeli HamidiyeTabyasý idi.

Saat 11:30 sýralarýnda istenen bölgeye gelmiþlerdi. Artýk ateþe baþlayabilir-lerdi. Hedefler acýmasýzca bombalanmaya baþladý.

Ýkinci kümede Amiral Guepratte komutasýnda Fransýz zýrhlarý bulunmaktay-dý. Buffren, Bouvet, Goulois ve Charlemagne. Ýlk ikisini boðazýn Anadolukýyýlarýný, diðer ikisi de Rumeli kýyýlarýný döveceklerdi.

Üçüncü küme, Ýrresistable, Albian , Vengeance, Swiftsare ve Magestic yedek-te býrakýlmýþlardý. Üçüncü küme gemileri sýrasý gelince ikinci kümenin yerinealacaklardý. Son olarak Cornwallis, Conapus, Dorthmouth ve Dublin kruvazör-leri geliyordu. Bunlardan ilk ikisinin görevi mayýn taramak, doðu ilgisinin deaþýrma ateþ yapmak suretiyle sahra bataryalarýný arkadan varmaktý.

Düþman gemilerini Kumkale'deki obüslerimiz sýkýþtýrmaya baþlamýþlardý.Vakit öðleye geldiðinde Çimenlik bölgesi, Rumeli ve Anadolu Hamidiyeleriateþ almýþtý.

Her þey düþmanýn planlarýna uygun olarak yürüyordu. Þu durumda tek aksi-lik düþmanýn aleyhine esen rüzgardan baþkasý deðildi. Çünkü kýyýya doðruesen rüzgar düþman gemilerinin dumanlarýný önlerine getiriyor ve kýyýyýsaðlýklý görmelerini engelliyordu.

Tam o sýrada beklenmedik bir þey oldu. Kaptan köþkünden isabet alanÝnflexible'e geriye dön emri verildi. Bouvet'de de almýþ olduðu isabettendolayý yangýn baþlamýþtý. Geminin toplarýnýn yarýsý kullanýlmaz hale gelmiþti.Bir çeyrek saatte 14 isabet alan Suffren hemen hemen savaþ dýþý edilmiþti. Nevar ki, bu arada da Çanakkale'de baþlamýþ olan yangýn geniþlemiþ, Dardonos,


/ 17 /

Namazgah ve Hamidiye bataryalarý, Fransýz gemilerinin ateþi karþýsýnda sus-muþtu. Saat 14:00'e doðru Suffren büyük bir hýzla boðazý terk etmekte veBouvet'de onu izlemekteydi. A hattýný geçmek üzereyken Fransýz gemisiBouvet'de bir iki patlama oldu ve Anadolu Hamidiye tabyasýnca ateþ altýn-dayken 3 dakikada sularýn altýna gömüldü. Derin bir þaþkýnlýk yaþanýyordu.Queen Elizabeth ve Agamemnon dýþýndaki bütün gemiler ateþi kestiler.Muhripler ve istimbotlar personeli kurtarmaya gittiklerinde 20 kiþi kurtarýla-bilmiþ, 603 kiþi sulara gömülmüþtü. Bu arada Goulois'de isabet almýþ ve aðýryaralarla boðazý terk ediyordu. 15.30 sularýnda mayýna çarpan Inflexible'ýndurumu kötüydü ama yoðun çabayla Bozcaada'ya ulaþtý. Bu bölgede bir geceönce Nusret'in döktüðü mayýnlar hiç hesapta yokken düþman gemilerini birbir batýrmaya devam ediyordu. Bölgenin mayýnlý olduðunu anlayan Amiral deRobeck 2. Tümenin geri çekilmesi için emir verdi. 18.05'te geri çekilirkenOcean da mayýna çarpmýþtý. Güçlü top ateþine raðmen Ocean'ýn personelimuhripler tarafýndan boþaltýldý.

"Yenilmez Armada" hayatýnýn en büyük yenilgisini yaþamýþtý. Ýngiliz Ordusuda yenilebiliyormuþ anlayýþý bundan böyle tüm dünyaya yayýlacaktý.

KARA HAREKATIÇanakkale'nin 18 Mart

Deniz Harekatý ile geçile-memesi üzerine karadestekli bir donanma ileboðazý geçme planlarý hazýr-lanmaya baþlanmýþtý. Busýralarda Yunanistan'ýn,Rumeli'ye asker çýkarmateklifi Ýngiltere tarafýndanolumlu bulunurken,Rusya'nýn muhalefetinedeniyle kabul edile-


/ 18 /

memiþti. Deniz harekatý öncesinde, kara desteði olmadan donanmanýn baþarýlýolamayacaðýný savunan Lord Fisher vb. düþünenler hemen bir kara ordusununÇanakkale'ye gönderilmesini talep ediyorlardý. Son söz Ýngiltere Harbiye NazýrýLord Kitchener' e aitti. Lord'un kararsýzlýðýný Askeri durumu tetkik içinÇanakkale'ye gönderilen General Sir William Birdwood'un raporu bozdu. 5Mart'ta Kitchener'a gönderdiði bu raporda, Donanmanýn tek baþýna Boðaz'dangeçemeyeceðine inandýðýný, kuvvetli bir ordunun karadan donanmayý destek-lemesi gerektiðini bildiriyordu. Bu rapor Kitchener'in bütün tereddütlerini


/ 19 /

giderdi. 10 Martda 29'ncu Tümenin Ege'ye gönderileceðini açýkladý. Ayrýca birTümen de kendilerinin göndermeleri için Fransýzlarý ikna edeceðini ilave edi-yordu. Böylece Mýsýr'daki Anzac Tümenleri ile birlikte 70 bin kiþilik bir kolordubu iþe ayrýlmýþ oldu. Bu kara birliklerinin baþýna da Kitchener'in GüneyAfrika'dan tanýdýðý General Sir Ian Hamilton getirildi. Donanma asýl saldýrýsýnýyapana kadar, Hamilton'un birlikleri iþe karýþmayacaktý. Eðer deneme baþarýyaulaþmazsa Hamilton Gelibolu yarýmadasýna çýkarma yapacak, baþarýya ulaþýrsayarýmadaya zayýf bir kuvvet býrakýp doðrudan doðruya Ýstanbul’a yürüyecekti.

1-) ARIBURNU MUHAREBESÝ19-Þubat -1915 e gelindiðinde tüm çýkartma planlarýný hazýrlamýþ olan itilaf

kuvvetleri boðaz saldýrýlarýný baþlattýlar. Ta ki 13-Mart a kadar birçok tabyamýzýtahrip ettiler. 18-Mart deniz harekatýndan da bir sonuç alamayan düþmankuvvetleri bu kez kara harekatý için hazýrlýklara baþlamýþlardý. 18-Mart tarihin-den 25-Nisan'a kadar yaklaþýk bir ay gibi bir süre Çanakkale Boðazýnda çýkart-ma yapmaya en uygun olan yerler tarandý. O dönemde uçak ta kullanabilen

Çanakkale'de metrekareye 6000 kurþun düþmüþtü.


/ 20 /

Ýngilizler çýkartma yapacak komutanlarý bir bir bu uçaklara bindirerek çýkart-ma yapacaklarý koylarý gösterdiler. Ýnceden inceye yapýlan bu çýkartma plan-larýnda düþman kuvvetlerinin en çok güvendikleri kuvvetlerden biri,Avustralya ve Yenizelanda civarýndan getirdikleri ve diðer çýkartma koylarýn-da kýyýya çýkarýlacak askerlerden sayýlarý kat kat fazla olan ANZAK kuvvetleriidi. Bunlar Kabatepe bölgesinden kýyýya çýkacak ve bu kalabalýk kuvvetler ikigün içinde hedeflerine ulaþacaklardý. Fakat Kahinatýn nabzýný elinde tutanYüce Kudret'in kader kalemi acaba onlarýn istedikleri þeyleri mi yazmýþtý?

Haftalarca yapýlan titiz çýkartma planlarý artýk uygulamaya geçmeliydi. 24Nisan gecesinde son hazýrlýklarýný da tamamlayan ve yapýlanlarý gözdengeçiren düþman kuvvetleri çýkartmalarýn yapýlacaðý yerlere doðru yaklaþmak-taydýlar. Çýkartma yapacak kuvvetleri taþýyan tüm gemilerin ýþýklarýsöndürülmüþ, adeta çýt çýkmýyordu. Kýyýya iyice yaklaþýldýðýnda çýkartma san-dallarýna bindirilen birlikler karaya ayak basmaya baþladýlar. Saat gecenindördüydü. Hýzla ilerlemek kýsa sürede kýyýda tutunmak istiyorlardý. Ama düþ-man kuvvetlerini bir sürpriz bekliyordu. Kýyýya çýkmýþ, daha yüz metre kadarilerlemiþlerdi ki karþýlarýna duvar gibi bir engel çýktý. Hepsi þaþýrýp kalmýþtý.


/ 21 /

Karþýlarýnda bir kale duvarýmý vardý? Hayýr deðil. Bu civardaki en yakýn kaleErtuðrul Koyu civarýndaki Seddülbahir kalesiydi. Ama bu kadar yüksek veuzun bir engel bir tepe olamazdý. Hem çýkartma planlarý haftalar öncesindenyapýlmýþtý. Komutanlarý onlarý göz göre göre, böyle çýkartmaya müsaitolmayan bir yere sürmezlerdi. Ama artýk ilerleyemiyorlardý. Karþýlarýndakitoprakdan blok adeta bir sur gibi önlerinde yükseliyordu. Bu aþýlmasý çok zorengel ve gecenin zifiri karanlýðý arasýnda olduklarý yerde týrmanma ve yuvar-lanma karmaþasý yaþayan düþman, günün ýþýmasý ile birlikte nasýl bir cehen-nemin içine düþtüklerinin farkýna vardýlar. Sanki tabiat ve Osmanlý askeri elbirliði etmiþ ve onlarý topraktan surlarla kýyýya hapsetmiþti. Dev bir kalabalýkeni 50 m. yi bile bulmayan bu yarlar arasýnda þimdi ne yapacaklardý.

Evet, Çanakkale, düþman askerlerine kendi lisanýnca bir kez daha "dur!" di-yordu.

Savaþtan yýllar sonra bile hiç kimse, bu yanlýþ çýkarma olayýna bir açýklýkgetiremedi. Kimileri, düþman kuvvetlerinin Kabatepe kýyýlarýna koyduklarýiþaret dubalarýnýn yerlerinin deðiþtirildiðini, kimileride kýyýdaki sert rüzgarlarnedeniyle gemilerin yön kaydýrdýðýný iddia etti. Her ne sebeple olursa olsun,


/ 22 /

düþman yanlýþ bir yere çýkartma yapmýþ, kara savaþýnda kendilerinden eminolan kuvvetler, daha ilk günden müthiþ bir moral bozukluðuna uðramýþlardý.Bu sebebini bilemediðimiz neticesi büyük olay, elbetteki büyük bir makam-dan yapýlan bir Sevk-i Ýlahi'den baþka bir þey deðildi. O sevki yapan, bu mil-leti çok seviyordu ve tabiat kanunlarýný o dönemde onlarýn lehine çevirerekkim bilir bizlere neler neler anlatmak istiyordu.

Çýkartma yapan bu birlikler, Çonkbayýrý civarýnda tatbikat yapan kuvvetler-imiz ile karþýlaþýrlar. Mustafa Kemal'in de sevki ile 57.Alay bir batarya ileKocaçimentepe'ye sevkedilir. O gün ikindiye doðru düþmanýn Arýburnu çýkar-masý tamamlanmýþtýr. Fakat 27.Alay ve 57. Alay askerlerimizin saldýrýlarý ileadeta yerlerine çakýlmak zorunda kalmýþlardýr. Düþman Aðustos ayýnýn orta-larýna kadar buralarda kalacak ve bu cephede karþýlýklý atýþlar devam edecek-tir. Fakat bu dört ay içersinde çok kanlý mücadeleler verilecek ve birçok insanhayatýný kaybedecekti.

2-) SEDDÜLBAHÝR MUHAREBESÝDoðu Akdeniz Seferi Kuvvetleri Baþ Komutaný General Hamilton,

Çanakkale'de asýl çýkarma yeri olarak Seddülbahir ve yakýn çevresi kýyýlarýnýseçmiþti. Alçýtepe bloðunu bir hamlede ele geçirmek ve boðazdaki Türktopçusunun arkadan çevirmek istiyordu. Çünkü düþman kuvvetleri kýyýlardatutunabildikleri halde bir türlü içerilere giremiyorlardý. Osmanlý Ordusunun

asýl kuvvetleri, kýyý-dan itilaf donan-masýnýn top menzilidýþýndaki uzakmevkilerde bulunuy-ordu.

25 Nisan sabahýn-da kara çýkartmasýyapýlan yerlerdenbiri de Ertuðrul Koyu

Buve zýrlýsýný vuranmülazýmýmýz ve kullandýðýtop


/ 23 /

idi. Bu bölgeyi 26.Alayýn10.Bölüðü korumaktaydý.Çýkartma öncesinde kýyý ala-bildiðine bombalanmýþtý.Özellikle Ertuðrul sýrtlarýna4650 mermi atýldýðýnýsöyleyebiliriz. Bu þiddetlibombardýmana raðmenkaraya çýkan düþman birlik-leri karþýlarýnda bir türlü ardýarkasý kesilmeyenMehmetçikleri görünce ala-bildiðine þaþýrýyorlardý.

25 Nisan Seddülbahirçýkartmasýnýn detayýný bura-da sizlere Ýngiliz yazar Alan

Moorehead'ýn cümlelerinden sunuyoruz.

"Tertibe göre Ýngiliz savaþ gemisi Albion saat 05:00 de kaleye (Seddülbahir)ve köye müthiþ bir bombardýman açtý. Sahilden karþýlýk verilmiyordu. bir saatsonra Türklerin ya ölmüþ, ya da kaçmýþ olduðuna karar verildi. Ýçinde bulu-nan 2000 askerle River Clyde'ýn sahile yaklaþmasý emredildi. ÝçIeri asker dolu20 kadar filika da gemi ile birlikte ilerledi. Programda küçük bir gecikmeolmuþtu. Çünkü o gün Boðaz akýntýsý normalden çoktu. Motorlar,' arkalanndaçektikleri filikalarla birlikte bu akýntýya karþý güçlükle yol alabiliyorlardý. Birara River Clyde, filikalan çok geride býraktý, sonra bekliyerek yerini aldý.

Böylece gün aðarýrken çýkarma birlikleri, sakin bir denizde sahile yaklaþtýlar.Donanmanýn baraj ateþinden sonra çevreyi anormal bir sessizlik kaplamýþtý.Ne sahilde ne Kalede, ne de Tepelerde en küçük bir hareket ve ses bile yoktu.06.22 de River Clyde, kalenin hemen altýnda yavaþça karaya oturtuldu. O sýra-da ilk filikalar da sahile bir kaç metre yaklaþmýþtý.

Tam o anda... Sahilden korkunç bir ateþ baþladý. O ana kadar devam edenölü sessizliði içinde bu ateþ sersemletici olmuþtu. Anlaþýldýðýna göre Türkler


/ 24 /

kaçmak þöyle dursun bombardýman durur durmaz siperlerine yeniden dön-müþtü. Þimdi ise bir kaç metrelilr bir uzaklýktan, içleri haykýran, çýrpýnaninsanlarla týklým týklým dolu filikalara ateþ ediyorlardý. Ýngiliz Birliklerindenbirkaç kiþi suya atlayýp sahilin kenar tarafýndaki bir tümseði siper alabildiler.Orada mermiler üzerinden geçiyordu.

Kendileri ise can derdinden birbiri üzerine yýðýlýp kalmýþlardý. Geride kalanerler ise ayakta, omuz omuza sýkýþýk durumda silahlarýný kullanamadanvurulup ölüyorlardý. Ýçindekilerin hepsi, filikayý kullanan denizciler dahilhepsi ölüp veya yaralanýnca filika sulara kapýlýp baþýboþ sürükleniyordu.Burasý daha iki ay önce Ýngiliz Deniz Piyade erlerinin güvenlik içinde çýktýk-larý yer miydi?

Erler, verilen emirleri uygularken garip þeyler de oluyordu. Örneðin birgemici filikasý- ný sahile kadar götürmeyi baþarmýþtý. Ama arkasýný dönüp çýk-


/ 25 /

malarýný söylemek üzere iken hep-sinin ölmüþ olduðunu görmüþtü.Þaþkýnlýkla öyle ayakta dururkenbir mermi ile o da vurulmuþ, filikasulara kapýlýp sürüklenmiþti.

Bu sýrada River Clyde fikrininsahibi Binbaþý Unwin, zor durum-lara düþüyordu. Geminin burunkýsmýyla sahil arasýnda derin birdeniz kesimi vardý. Bu boþluðudoldurmak üzere dubalar getirt-miþler, fakat bunlar akýntý ilesürüklenerek sahile yapýþmýþlardý.Bu þekilde hiç bir iþe yaramýyor-lardý.

Hemen kýç taraftan iki mavnagetirtip bunlarý birbirine baðla-yarak uydurma bir köprü yapmakhayati önem taþýyordu. Unwin,

komuta köprüsünden ayrýlarak elinde halat suya atladý. Arkasýndan hemenWilliam adlý bir gemici de suya atladý. Ýki kiþi birlikte sahile yüzdüler. Þiddetliateþ altýnda bellerine kadar suda uðraþýp. iki mavnayý birbirine, sonuçtageridekini de gemiye baðlamayý baþardýlar. Akýntýyla sürüklenmemek içinkendini mavnaya baðlayan Unwin, karaya yakýn olan mavnayý yerinde tut-maya çalýþarak, gemideki erlerin dýþan çýkmalan için seslendi.

Erler, geminin her iki yanýndan sarkýtýlmýþ iskelelerden koþarak çýktýlar. Budurumlarý ile, luna parkýarda görülen hareketli hedeflere benziyorlardý.

Filikalarda bulunanlan tamamen yok ettikten sonra Türkler bütün dikkat-lerini bu yeni saldýrýya vermiþlerdi. Geminin her iki yanýna da ateþ açtýlar.Kýsa zamanda iskeleler ölü ve yaralýlarla týkandý. Kendilerini mavnalaraatmayý baþaran Ýngiliz erleri ise, dalýa yakýndan bir ateþle karþýlaþýyorlardý..Çok geçmeden William vuruldu. Öldüðünün farkýna varmayan Unwin, onu


/ 26 /


/ 27 /

suyun yüzünde tutuyordu. Bu yüzden Layteri tutan eli kurtuldu. Bir andamavna üzerindeki ölüleri, yaralýlarý döke saça akýntýya kapýlýp sürüklendigitti.

Sonradan Binbaþý Unwin, denizde soðuktan ve yorgunluktan bitkin bir duru-ma gelince, bir teðmen ve iki denizci atlayýp onun yerini aldýlar. Bir saatlikbir dinlenmeden sonra bir gömlek bir pantalon Unwin yine suya atladý.Mavnalarý pekiþtiriyor, yaralýlarý gemiden sahile taþýyordu. Bir süre sonratekrar yere düþtü kalkamadý. Derhal gemiye aldýlar. Saat 09.30 olmuþtu.Kayýplar yüzlerce idi. Erler artýk bir þey yapamayacaklanný anlýyorlardý.Sahildeki küçük tümseðin ardýna sadece 200 kiþi kadar sýðýnabilmiþti.Bunlann önlerinde bulunan. dikenli tel engelleri, Türk siperlerine ulaþmakiçin telleri kesrnek isteyenlerin cesetleri ile dolmuþtu. River Clyde'da.yüzlerce asker hapis kalmýþtý. Geminin kalýn saçlarýna çekiç gibi çarpan mer-milere karþý tamamen güven içinde idiler. Ama kafalarýný lumbozdan çýkaran-lar kurþunu yiyordu. Geminin baþ tarafýna yerleþtirilen Makinalý tüfeklerateþe devam ediyorlardý. Tuðgeneral Napier ve bir kaç subay, sahile bir filikaile yaklaþýrlarken River Clyde'dan baðýrdýlar. General mavnalara yanaþtý veiçlerinin askerlerle dolu oldugunu görerek seslendi. Hiç kimse cevap verme-yince hepsinin ölü olduðunu anladý. River Clyde'dan yine baðýrdýlar:

- Karaya çýkamazsýnýz...

- Bir deneyelim.

Bu deneme Generalin hayatýna mal oldu."

25-26 Nisan Seddülbahir kýyý muharebelerinde düþman hedefine ulaþa-mayýnca 28 Nisan'da Kirte (Alçýtepe) Köyü'nü ele geçirmek için tekrarsaldýrdýlar. Seddülbahir'deki düþmaný denize dökmek için 1-2 ve 3-4 Mayýsgeceleri Türk kuvvetleri taarruza geçtilerse de baþarýlý olunamamýþtýr. Türktaarruzlarýnýn hemen ardýndan düþman kuvvetleri Seddülbahir bölgesindeniçerilere dalmak, Kirte'yi (Alçýtepe'nin eski adý Kirte idi.) almak için ikinci defasaldýrýya geçtiler. Bu saldýrýlara 2. Kirte Muharebesi denir. Ancak 6,7,8 Mayýstarihlerinde yapýlan bu taarruzlarda da hedeflerine ulaþamadýlar. 4-6Haziran'da 3. Kirte Muharebesi cereyan ettiyse de düþman yine baþarýlý ola-


/ 28 /

madý. Düþman 21 Haziran'a kadar yaptýðý taarruzlarda Türk cephelerini yað-malamýþtý. Bunun üzerine hem daha fazla donanma desteðini saðlamak hemde Türk cephelerini parçalamak düþüncesi ile 21-22 Haziran 1915'teKerevizdere bölgesine taarruz ettiyse de baþarýlý olamadý. Bunun üzerine düþ-man denize yakýn olan Zýðýndere Mevkii'nde Türk mevzilerine 28,29Haziran'da taarruz etti. Ancak yine bir sonuç alamadý. Türk kuvvetleri bubölgede 2 Temmuz'da karþý bir taarruz yaptý, ancak baþarýlý olunamadý ve geriçekilmek zorunda kalýndý. Düþman bu taarruzlara cevap olarak 12-13Temmuz'da Kerevizdere'ye ikinci kez taarruz etti. Fakat bu kez yine Türkordusunun güçlü mukavemeti ile karþýlaþtý. 6-7 Aðustos günleri Seddülbahirbölgesinden Arýburnu bölgesine Türk kuvvetlerinin kaydýrýlmasý için Kirteistikametinde yine saldýrdýlarsa da baþarýlý olamadýlar. Aðustos ayýnýn ortalarý-na doðru 3-4 km. lik bir alanda çakýlý kalan taraflar barýþ dönemine kadar bukonumlarýný sürdürdüler. Düþman kuvvetleri bu bölgede de baþarýlý ola-mamýþ, ne Alçýtepe, nede Zýðýndere'yi alamamýþlardý.

3-) KUMKALE MUHAREBESÝBuradaki çýkarmada diðerlerinden pek farklý olmadý. 25 Nisan 1915 günü

saat 04.30'da Fransýz filosu Kumkale önlerinde savaþ düzeni almýþtý. Kumkaleve Kumkale-Orhaniye arasýný hedef alan þiddetli donanma ateþinin ardýndanFransýz birlikleri karaya çýktýlar.

Kumkale'deki Türk takýmý Fransýz bombardýmanlarýna ve karaya çýkan ikiFransýz bölüðüne karþý kahramanca dayandýysa da, sürekli takviye edilerektabur seviyesine çýkan Fransýzlar karþýsýnda kaleyi býrakarak Kumkale köyüneçekilmek zorunda kalmýþlardý. Buradaki birliklerimiz Kumkale sokaklarýndaFransýzlarla kýsa süren sokak muharebelerine girdi. 6. Bölük komutaný, birlik-lerini Kumkale mezarlýðýna çekti. Takým komutanlarýndan birinin þehitdüþmesine, diðerinin de yaralanmasýna ve cephane sýkýntýsýna raðmen, bölükinatla savunmasýný sürdürdü ve Fransýz kuvvetlerinin birkýsmýn bastýrarakhareket kabiliyetlerini yok etti. Osmanlý kuvvetleri Kumkale'yi almak içinkarþý taarruza geçecek , Kumkale sokaklarýnda göðüs göðüse çarpýþmalar


/ 29 /

cereyan edecekti. Bir ara teslim olur gibi oldularsa da sonrasýnda yenidentoparlanarak çarpýþmalarýný sürdürdüler. Çýkarmadan kýsa bir süre sonra(26/27 Nisan 1915) General Hamilton'un emriyle geri çekildiler.

4-ANAFARTALAR MUHAREBESÝ25-Nisan'dan buyana deðiþik cephelerde birçok zayiat veren Ýtilaf Devletleri

kuvvetleri yine de pek bir baþarý elde edememiþlerdi. Çanakkale Boðazýnýgeçmek için bir kez de geriden boðazý sarma harekatýna giriþtiler. Bu harekataBüyük ve Küçük Kemikli Burunlarýnýn arasýnda uzanan Suvla koyundanbaþlayacak ve Anafartalar ovasýndan Conkbayýrý ve Kocaçimentepe'yi ele

geçirmeye çalýþacaklardý.

Liman von Sanders, Saros Grup Komutanýna 7. ve 12.Tümenlerle süratle Anafartalar kesimine gitmesini vekaraya çýkan Ýngiliz birliklerine 8 Aðustos sabahý erk-enden taarruz edilmesi emrini verir. AnafartalarMüfrezesi komutaný Yarbay Himler'e de, Saros'dan ikitümenin geliþine kadar, Ýngilizlerin ilerleyiþine engelolunmasýný emreder. 5.Ordu Komutaný Sanders bun-dan sonra Kurmay Albay Mustafa Kemal'i, AnafartalarGrup Komutanlýðýna atar. Kurbay Albay Mustafa Kemal,9 Aðustos sabahý ,12. tümenle 9. Ýngiliz Kolordusuna.7.Tümenle de Anzak Kolordusuna birbirleri ile iþbirliðiyapmamalarý amacýyla, damakçýlýk Bayýrý yönündesaldýrýya geçer. Her iki tümenin saldýrýlarý da baþarýlýolur. Ýngiliz Birlikleri, beklemedikleri bu karþý Türktaarruzu ile þaþkýna dönmüþ, aðýr kayýplar verirler. Birsüre sonra Liman Paþa, 8. Tümeni de Albay MustafaKemal'in emrine verir. 10 Aðustos gecesi bu birlikleritaarruza geçiren Mustafa Kemal Ýngilizlere büyük kayýplar verdirir. Hamilton, Anafartalar ve Conkbayýrýnda daumduðunu elde edememiþtir. Barýþ zamanýna kadar bu

Miralay Mustafa Kemal


/ 30 /

bölgede de siper savaþlarý sürecektir.

ÇANAKKALE SAVAÞININ SONUÇLARI• Kurduklarý planlarla 2 gün içerisinde Ýstanbul'u iþgal etmeyi amaçlayan Ýti-

laf Devletleri Kuvvetleriamaçlarýna ulaþamamýþ-lardýr.

• Kendilerine "yenilmezarmada" diyen dünyanýnen büyük deniz gücü ha-yatýnýn en büyük yenil-gisiniz tatmýþtýr.

• Yaklaþýk 2 yüzyýldýrdünyayý haraca kesensömürgeci güçlerindeyenilebileceði tüm dünyatarafýndan görülmüþtür.

• Bu savaþ, uzun yýl-lardýr sömürgeci devlet-lerin tahakkümleri altýndayaþayan halklara özgürlükve kurtuluþ ümidi ver-

miþtir.

• Özellikle Hintli ve Senegalli Müslümanlar, Osmanlý'nýn bu büyük zaferiile bayram yapmýþlar, ileride kendi kurtuluþlarý için bu zaferden güçalmýþlardýr.

• Osmanlý Devleti, Balkan Savaþý yenilgisi ile ciddi þekilde sarsýlan imajýnýbu zafer ile düzeltmiþtir.

• Çanakkale Savaþý sonrasýnda yapýlacak mücadeleler için Osmanlý askerleri


/ 31 /

büyük bir moral sahibi olmuþlardýr. Ordumuz baðýmsýzlýk mücadelesini,Kurtuluþ savaþý sonuna kadar þerefle sürdürecektir.

• Çanakkale Savaþýnda kendini yeni yeni göstermeye baþlayan , adeta gele-cek zorlu mücadeleler için hazýrlanan ve ileride milletimizin kurtuluþharekatýný örgütleyecek olan genç Osmanlý Kumandanlarý bu çarpýþmalaresnasýnda sivrilmiþlerdir. (Mustafa Kemal, Fevzi Çakmak, Kazým Karabekir,Ali Fuat Cebesoy)

• Düþman kuvvetlerinin üstün teknik altyapýsý ve askeri gücüne raðmenhemen hiçbir ilerleme kaydedememesi ile Mehmetciðin vataný ve dini adýnanelere katlanabileceði dünya tarafýndan görülmüþ oldu.

• Osmanlý'ya karþý boðazlarý ele geçirmek isteyen Ýngiltere ve Fransa'nýn, biryýl boyunca Gelibolu Yarýmadasý'nda yarým milyondan fazla büyük bir kuvvetitutmak zorunda kalmalarý ve bunun % 50'sini kaybetmiþ bulunmalarý, haliylediðer cephelere kuvvet ayýrabilme açýsýndan savaþýn genel seyrini etk-ilemiþtir.

• Bu cephe için Osmanlý Ordusunun cepheye ayýrdýðý 300.000'den fazlaaskerden verdiði zayiatýn, 211.000'e ulaþmýþ olmasý diðer cephelerdekindenkýyaslanamayacak bir fazlalýk göstermektedir.Bunun insan gücü açýsýndanyarattýðý boþluk, yalnýz Birinci Dünya Harbi sýrasýnda deðil, onu izleyen TürkÝstiklal Harbi boyunca da hissedilmiþtir.

• Ýtilaf Kuvvetlerinden yardým bekleyen Çarlýk Rusyasý kaybedilenÇanakkale Savaþý sonrasýnda yardým alamamasý nedeniyle Bolþevik isyanlarýy-la baþ baþa kalmýþ ve birsüre sonra çýkan ihtilal ile de Çarlýk Rusyasýdevrilmiþtir.

• Osmanlý Devleti'nin kazandýðý bu zafer ile Bulgaristan Ýttifak Devletleriyanýnda savaþa girerken, Yunanistan, Romanya vb. Balkan Devletleri bir süredaha tarafsýzlýklarýný korumuþlardýr.

• Çok kýsa bir süre içinde bitecek olan 1.Dünya Savaþý yaklaþýk 2,5 yýl dahauzamýþtýr.

• Savaþýn sonlarýna doðru Osmanlý Devleti'ne isyan edecek olan azýnlýk-


/ 32 /

larýn bu haince tavýrlarý bir yýl gecikmiþtir.

• Ýngilizlerin Çanakkale Savaþýnda kullandýklarý Avusturalya ve Yenizelandakuvvetleri, bu harekat esnasýnda niçin buraya geldiklerine dair sorularla,sömürge durumlarýný yeniden gözden geçirme ve baðýmsýzlýk hareketlerinekatýlma fýrsatý bulmuþlardýr. Bu devletlerde ayrý bir devlet olma bilinci bura-da oluþmuþtur.

• Avusturalya ve Yenizelanda'nýn ilk kez dünya platformuna çýkmalarý busavaþ ile olmuþtur. Bugün bile Çanakkale Savaþý'ný tarihlerindeki en önemliolaylardan biri olarak anlatmaktadýrlar.

• Hayatlarýnda ilk kez Osmanlý ile karþýlaþan Avusturalya ve Yenizelandakuvvetleri, savaþta bile insanlýk gördükleri bu milleti çok sevecek ve yýllarsonra ülkelerine Türkiye'den iþci almak söz konusu olduðunda bunu seveseve kabul edeceklerdir.

• Yahudilerin Çanakkale'ye Osmanlý aleyhinde gönderdikleri birliklersayesinde Ýngilizlere yaranmaya çalýþmalarý meyvelerini vermiþ, 1917 deyayýnlanan Balfour Bildirisi sonrasýnda bu bölgede baðýmsýz Ýsrail devletinintemelleri atýlmýþtýr.

• "Topraklarý üzerinde güneþ batmayan ülke" olarak adlandýrýlanÝngiltere'nin temellerine indirilen ilk büyük darbe Çanakkale Savaþý olmuþtur.

• Çarlýk Rusyasýnýn yýkýlmasý sonrasýnda kurulan Sovyet Rusya'nýn yayýlmapolitikasý ile baþta Çin olmak üzere birçok devlet bu yeni gücün etkisine gir-miþlerdir.

• Ýngiltere siyasetinin en etkili adamlarýndan biri olan Churchill, yaklaþýk15 yýl siyasi hayattan uzaklaþtýrýlmýþtýr.

• Mehmetçik ve onunla ayný ruh kuvvetine sahip olanlarý açýk cephesavaþlarýnda yenmenin mümkün olmadýðý anlaþýlmýþ, bundan sonra yapýla-cak herhangi bir mücadelede, gizli ve sinsi planlar uygulanmaya baþlanmýþtýr.


/ 33 /

GEZÝ REHBERÝÇanakkale Þehitlerini anma ve Çanakkale

Savaþlarýnýn yapýldýðý yerleri görmeadýna buraya gelecek ziyaretciler iki yoldanGelibolu Yarýmadasýna gel -mektedirler. Bunlardan ilki;Anadolu üzerinden gelinen veÇanakkale Boðazýnýn Anadoluyakasýnda olan Çanakkaleþehrimizden feribotlar ileEceabat'a ulaþýlan yoldur. Birdiðeri ise Ýstanbul yadaEdirne üzerinden Geliboluþehrimizden geçilerek gelinenyoldur ki bu yolda Eceabat'aulaþýr. Bizler de gezimizeEceabat'tan baþlayacaðýz.


/ 34 /

Önce sahil þeridini izleyecek ve kýyýdan kýyýdan Havuzlar Þehitliðine kadargidecek ve sonrasýnda da içerilere girerek Alçýtepe Köyü'ne varacaðýz. Bundansonra da Kara Savaþý'nýn yapýldýðý Seddülbahir ve Morto Koyu'na ineceðiz.Gezinin öðleden sonraki kýsmý ise Anzak Koyu ve Conkbayýrý'na ayrýlacaktýr.

ECEABAT:Anadolu yakasýnda bulunan Çanakkale'nin, Gelibolu yarýmadasýnda çapraz

karþýsýnda kalan bu þirin ilçe Osmanlý Padiþahý Orhan Bey'in oðlu SüleymanPaþa ve Karasibeyliði'nden Osmanlý'ya geçen Hacý ilbey, Evrenosbey ve EceHalil gibi komutanlarý tarafýndan fethedilmiþtir. Ece lakabý nedeniyle deburasý bu isimle adlandýrýla gelmiþtir. Eceabat'ta feribot limanýnýn yanýndauzanan sahil yolunu takip ettiðimizde karþýmýza Milli Park Tanýtým Merkeziçýkacaktýr. 1987 yýlýnda hizmete giren bu kurum, bir de müzeye sahiptir.


/ 35 /

ÇAMBURNU ÞEHÝTLÝÐÝ:Mili Parký tanýtma merkezinden biraz daha ilerlediðimizde önümüzdeki

yolun sað tarafýnda çam aðaçlarý ile kaplý bir tepede bir kitabe görürüz. 1962yýlýnda yaptýrýlan bu kitabede "Burada Balkan ve Çanakkale Savaþlarýndayaralanarak þehit düþen binlerce kahraman yatar." Yazýlýdýr.

DUR YOLCU ÞÝÝRÝ: Yanýndan geçmekte olduðumuz askeri birliðin hemen üzerindeki tepede bir

Mehmetçik silueti ile dur yolcu þiiri yazýlýdýr. Necmettin Onan'a ait olan dize-ler bu topraklarýn önemi hakkýna gelen geçen herkese önemli þeyler anlat-maktadýr.

Dur yolcu ! Bilmeden gelip bastýðýnBu toprak, bir devrin battýðý yerdir.Eðil de kulak ver, bu sessiz yýðýnBir vatan kalbinin attýðý yerdir.

Bu tümsek koparken büyük zelzeleSon vatan parçasý geçerken eleMehmet'in düþmaný boðduðu seleMübarek kanýný kattýðý yerdir.

Düþün ki haþrolan kan kemik, etinYaptýðý bu tümsek, amansýz çetinBir harbin sonunda bütün milletinHürriyet zevkini tattýðý yerdir.

KÝLÝTBAHÝR KALESÝ:Gezi guruplarý Çanakkale Milli parkýný gezmeye genellikle Eceabat

Yönünden baþlarlar. Eceabat'tan Mecidiye Tabyalarýna giderken az ilerdedeniz kýyýsýnda görkemli surlarý ile Kilitbahir Kalesi ile karþýlaþýrsýnýz.


/ 36 /


/ 37 /

Bu kale Fatin Sultan Mehmet tarafýndan 1462 de yaptýrýlmýþ olan tam birstrateji ve ileri görüþlülük harikasýdýr. Adýndan da anlaþýlacaðý üzere denizekilit olmasý için buraya yaptýrýlan bu kale, denizden herhangi bir düþman taar-ruzuna engel olmak maksadýyla inþa edilmiþtir. Mantýk olarak yapýlýþý, Ýstan-bul boðazý üzerindeki Rumeli (Boðaz kesen) Hisarý ile aynýdýr. O hisarda Ýstan-bul'un fethi öncesinde yabancý gemilerin boðazdan geçerek Bizans'a yardýmgötürmelerini engellemek için yaptýrýlmýþtý.

Bugün surlarý hala saðlam olan kale, Çanakkale Savaþýnda ordumuz tarafýn-dan kullanýlmýþtýr. Seddülbahir Kalesi kadar yýpranmamasý da savaþ alanýnýnbiraz dýþýnda kalmasý ile alakalýdýr. Evliya Çelebi'ye göre bu kalenin için de 40, dýþýnda ise 62 adet top bulunmaktadýr. Kalenin iç kýsmý ücretli olarakziyarete açýktýr

NAMAZGAH VE HAMÝDÝYE TABYALARI:Kilitbahir kalesini geçtikten sonra sol tarafýmýzda, denize bakan kýyýya para-

lel olarak uzanan tabyalarla karþýlaþýrýz. Buralar Namazgah tabyalarýdýr. Azilersinde de Sultan 2.Abdülhamid tarafýndan inþa ettirilen Hamidiye tabyalarýgörülecektir. Savaþ sýrasýnda askerlerin barýnma, cephanelik ve tabya aralarýn-da toplarýný mevzileme yeri olarak kullanýlan tabyalar diðerlerine göre dahasaðlýklý durumdadýr. Ama bugün restoreye gerçekten ihtiyaçlarý vardýr.

SEYÝD ONBAÞI ANITI:

SEYÝD ONBAÞI

Yýl 1909. Balýkesir'in Edremit'ine baðlý Havran'dan odunculukla uðraþanKoca Seyid nice Anadolu delikanlýsý gibi askere yazýlýr. Devir zor bir devirdir.Osmanlý üzerinde sisli dumanlar gezmektedir. Bitmeyen savaþlarda nicedelikanlýmýz evinden yurdundan ve yuvasýndan gidip gidip gelmemektedir.Ýþte böyle sýkýntýlý bir ortamda askere alýnýr. Halbuki daha evleneli bir sene


/ 38 /

olmuþtur ve yeni doðan bir kýz bebeðe sahiptir. Yaþlý anne ve babasý onunbakýmýna muhtaçtýr. Ama askerlik vatan borcudur ve Anadolu insanýnýnindinde vatan borcuda namus borcu sayýlmaktadýr.

Ýki yýl kadar vazife yapar ve tam terhis olup ailesine, gittiðinden beriyüzüne hasret kaldýðý çocuðuna kavuþmayý hayallerken Balkan Savaþý patlakverir. Terhisler durdurulmuþtur. Yýl 1913 olur. Utançverici bir yenilgi ve ardýn-dan Edirne'nin geri alýnýþý ile 2.Balkan Savaþý da biter. Yine terhis heyecanlarýakýllarýnda tüllenmeye baþlamýþtýr ki, bu kez diðerlerinden daha acý, dahabüyük ve kaybý kesinlikle diðerleriden daha fazla olacak olan 1.Dünya Savaþýbaþlar. Yýl 1914 olmuþtur. Osmanlý Devleti bir yýl geçmeden bu dehþetli savaþakatýlýr. Bu savaþýn en dehþetli cephesi baþlamak üzeredir. Koca SeyidÇanakkale'ye gönderilir.

28'lik Rumeli Mecidiye Tabyalarýnda vazifeye baþlar. Orada numaratörlükyapmaktadýr. 26-Þubat'tan buyana düþman ara ara boðazda görünüp tacizatýþlarý yapmakta, tabyalardaki Osmanlý askerlerini huzursuz etmektedir.Herkes düþmanýn toplu saldýrý gününü beklemektedir. O gün 18 Martgünüdür.

Çanakkale Boðazýnýn cehennemi bir hal alacaðý o müthiþ günün sabahý önceFransýz birlikleri, ardýndan da Ýngiliz birlikleri boðaza girerek birer tabyayýkendilerine hedef seçerler. Mecidiye tabyasýnýn tam karþýsýnda Quin Elizabetve Ocean zýrhlýlarý tüm hýzlarý ile bu tabyanýn baþýna ateþler yaðdýrmaktadýr-lar. Bu yoðun düþman ateþinin altýnda mukavemet etmeye çalýþan MecidiyeTabyasýnýn 40 yiðiti oradan oraya koþuþturmakta, ellerindeki toplarý en iyi vehýzlý þekilde kullanarak düþman donanmasýna engel olmaya çalýþmaktadýrlar.O sýrada bir top mermisinin Mecidiye Tabyasýnýn ortasýna düþmesiyle ortalýkkarýþýr. Toz toprak dað gibi baþlarýna yýkýlmýþtýr mehmetciklerin. Seyid Onbaþýkendisine geldiðinde Yüzbaþý Hilmi bey ve arkadaþý Niðdeli Ali'den baþkasýnýgöremez. Gövdesinin yarýsý topraða gömülüdür ve yanýndakiler onu kurtar-maya çalýþmaktadýrlar. Ayaða kalktýðýnda durumun ne halde olduðunu sorar.14 þehit, 24 yaralý vardýr. Seyit Onbaþý hemen denize bakar. Fransýzlarýn devgemisi Ocean çevreye ateþ kusmaya devam etmektedir. Döner birde toplarabakar. Ayakta sadece bir top saðlam kalabilmiþtir. Diðerleri toprak altýnda


/ 39 /


/ 40 /

kalmýþtýr. Saðlam topun yanýna yaklaþýr ama acý gerçeði fark etmiþtir. Topunmatarofasý yani vinci kýrýlmýþtýr. Ama inanç ve azmin elinden ne kurtula-bilmiþ ki. Koca Seyid hemen arkada duran 215 okkalýk (275 kg.) top mermi-lerinden birine yaklaþýr. Onun niyetini anlayan Niðdeli Ali, "Koca Seyidkaldýramazsýn" demektedir. Ama o bunlarý duymaz bile. Çünkü þuan çok fark-lý bir haliyeti ruhiye içindedir. Gelin Koca Seyid'in bu haleti ruhiyesini kendicümlelerinden takip edelim.

"Topraðýn altýndan çýktým. Baktým ki, 13 arkadaþým þehit olmuþ. Bir benkalmýþým, bir arkadaþým Niðde'li Ali, bir de Batarya komutaný Yüzbaþý HilmiBey. Arkadaþlarýmýn bu þekilde gözlerimin önünde þehit edilmesini içinesindiremedim. Anamýn bana öðrettiði dualarý okudum. Size izahýný yapama-yacaðým bir þeyler doldu içime. Merminin yanýna koþtum... Topun vinci debozulmuþtu. O mermiyi bir kez kaldýrdým. Niðde'li Ali beni biraz destekledi.Basamaklan çýkarken kemiklerimin çatýrtýsýný duyuyordum. Mermiyi nam-luya sürdüm... patlattým... isabet ettiremedim... Ayný olayý üç kez tekrarettim... Üçüncü mermiyle onlarýn en büyük zýrhlýlarýndan "Ocean" zýrhlýsýnýdümen kýsmýndan vurdum... Arkadaþým Ali ve diðer bataryadakiarkadaþlarým: "Vurdun onu Koca Seyid! Vurdun onu!" diye baðýrýyorlar, arkam-dan sevinç çýðlýklarý atýyorlardý. Gerçekten, o anda zýrhlý etrafýnda dönmeyebaþladý. Denizin ortasýnda tam bir panik yaþanýyordu..."

Allah'ýn iþine bakýnýz ki Seyid Onbaþý'nýn tüm acizliði içinde elde ettiði bubaþarý ile Ocean Zýrhlýsý yön kabiliyetini kaybetmiþ ve etrafýný taraflamayabaþlamýþtý. Çevresinde bulunan tüm düþman gemileri onun etrafýndan kaçýþ-maya baþladýlar. Bu sýrada hiç beklenmeyen bir þey daha oldu. Bir gece öncesýrlý birþekilde Cevat Paþa'ya karanlýk limana dökmesi istenilen 26 Türk yapýsýmayýndan biri Ocean'a çarptý. Ocean zýrhlýsý büyük bir hýzla boðazýn sularýnagömülmekteydi. Düþman gemileri ne olduklarýný anlayamadýlar. Bu olaysadece bir zýhlýnýn batýrýlmasý olayý deðil, ayný zamanda kendini yenilmez vebatýrýlamaz ilan eden ve dünyanýn en büyük donanmasý ilan edilen bir bir-liðin yüzüne vurulan sert bir tokattý. Çevreyi bombalamayý biran kesen vebüyük bir þaþkýnlýða düþen itilaf kuvvetlerinin Çanakkale yenilgisi iþte SeyidOnbaþý'nýn bu atýþý ile baþlamýþtý.


/ 41 /

Bu tarihten iki gün sonra, Müstahkem Mevki Komutaný Cevat Paþamaiyetiyle beraber düþmaný kaçýran Mecidiye Tabyasýnýn Kahraman neferleri-ni kutlamaya gelmiþti. Koca Seyid'in bu kahramanlýðý, arkadaþlarý tarafýndanCevat Paþa'ya anlatýldý. Paþa ona bu kadar aðýr bir mermiyi nasýl kaldýrdýðýnýsordu. Koca Seyid ona nasýl kaldýrdýðýnýn izahýný yapamadý. "Þu mermiyi birkez daha kaldýr... senin fotoðrafýný çekelim...þu millete hatýra kalsýn..." dedi-ler. Mermiyi yerinden bile kýpýrdatamadý. Koca Seyit onlara;

"Þu anda bu mermiyi yerinden oynatamadým. Ama ayný olayý tekraryaþasam; yine ayný þekilde o mermiyi kaldýrýrým." diye cevap verdi. Mermininiçi boþaltýldý. O þekilde kaldýrdý. Günümüze kadar ulaþan Niðdeli Ali ile çek-tirdiði o fotoðraf, milletimiz adýna çok güzel bir belgedir...

O'na o gün hediyeler vermek istediler, fakat o, hediyeyi kabul etmemiþti.

"Ben zaten hediyemi aldým. Onlann en büyük zýrhlýsýný vurmak, benim içinen büyük hediyedir..." Demiþti. O gün savaþ, düþmanýn çekilmesiyle bitmiþti.

Çanakkale Savaþýnýn bitimi, ardýndan geçen iki sene sonra 1918 yýlýndaMecidiye Kahramaný ve arkadaþlarý terhis oldular. Bu terhis aslýnda birhezimetin terhisi idi. Osmanlý itilaflar ile Mondros Ateþkes Andlaþmasý'nýimzalamýþ bu anlaþma gereðince de ordusu terhis edilmiþti. Koca Seyid mem-leketine dönüyordu. Ama aradan 9 koca sene geçmiþti. Acaba Koca Seyid nasýlbir ruh haleti içinde geriye dönüyordu. Þimdi bu hadiseyi de onun cüm-lelerinden takip edelim.

"Dokuz sene askerlik yaptým. Dokuz kez kendime iyi baktýðým, tam man-asýyla temizlendiðim söylenemez. Þimdi saçým sakalým birbirine karýþmýþtý.Annemi, babamý, eþimi ve yavrumu çok özledim...

Askere gitmezden önce evlenmiþtim. Acaba hamým beni evde bekliyor mu?Yoksa; baþka bir yere mi kalktý gitti? Bir kýz çocuðum dünyaya gelmiþti. Þimdibeni görse bana -(babacýðým) deyip boynuma sarýlabilir mi? Acaba anama,babama ne oldu? Yoksa öldüler mi?

Bunlarý düþünürken, gecenin bir yarýsýnda evimin kapýsýna geldim...Doðduðum, büyüdüðüm evi tanýyývermiþtim... Þu kapý, Hasan Dayýmýn evinin


/ 42 /

kapýsý...Þu da teyzemin... Fakat herkes uyumuþtu. Kapýyý çalsam, beni böylegörseler onlarý korkutur muyum? Beni tanýyabilirler mi? Çok dayorgunum...Hepsini de çok özle- dim... Her þeye raðmen kapýyý çaldým...

Ýçerden: kim o ?' Diye seslenenin, dokuz sene sonra, anamýn sesi olduðunuhatýrlýyýverdim. Baktým ki, vefalý hanýmým beni bekliyor. Seyid'im gelecekdiye... hep beni beklemiþ... Kýz çocuðum dokuz yaþýna gelmiþ. Ona: "Bak!baban gelmiþ... babacýðým de!.. Git boynuna sanl!.." diyorlar... O bana, babadiyemiyor... yüzünü saklýyor... daha benden kaçýyordu... Babam iki sene öncevefat etmiþ... onu ancak mezarlýkta ziyaret ettim... Helallaþabildim..."

Ertesi gün öðlene doðru Teyzesinin kýzý Fadime bir þey istemek için evegelmiþti. Kapýnýn önünde iriyarý insaný görünce durakladý. Fadime, KocaSeyit'i tanýya- mamýþtý. Fadime 19 yaþýna gelmiþ güzel bir kýz olmuþtu. KocaSeyit, onun korktuðunu anlayarak; " Fadime!... beni tanýmadýn mý? Ben DayýnSeyit kýzým!" diyerek kendini tanýtmýþtý.

Babasýndan kendisine yadigar bir merkebi kalmýþtý. Daðda odun keser,kömür yakar, getirip, Edremit'te veya Havran'da satardý.

1918 senesinde kulaðýna, Edremit'i, Yunan askerinin iþgal ettiði haberi geldi.Koca Seyid, bu habere inanamamýþtý. "Nasýl olur? Biz göðsümüzü düþmanasiper ettik... o kadar þehit verdik... düþmaný geçirmedik... Þimdi elini kolunusallýyarak nasýl buralara gelebilirler?" demiþti. Bir türlü inanamadýðý haberindoðruluðunu kontrol etmek amacýyla Edremit'e yollandý. Edremit sokaklarýn-da Yunanlý askerleri görünce beyninden vurulmuþa döndü. Büyük bir üzün-tü içinde köyüne döndü. Yine baltasýnýn ve yük hayvanýnýn baþýna geçmiþ,ailesinin iaþesi ile meþgul olmaya baþlamýþtý.

Türk Milletinin imtihanlarý bunlarla bitmemiþti. 1919-1923 lü yýllarda ver-ilen bir Milli Mücadele ile yeni bir Türk Devleti kurulmuþtu. Büyümeyeçalýþan ve her geçen gün biraz daha kalkýnan Türkiye'de günler aylar ve yýllargeçiyordu. Ülkemizde takvimlerin 1936 yýlýný gösterdiði tarihlerde BalýkesirÇanakkale yolunun açýlýþý için Atatürk'ün yolu da Havran'a düþmüþtü. Burayageldiðinde, Çanakkale Savaþýnda bizzat görüþtüðü ve baþýndan geçenleri ken-disinden dinlediði Koca Seyid'i hatýrladý. Mahalli yetkililere Koca Seyid'i sordu


/ 43 /

fakat hiçbiri onu tanýmýyorlardý. Atatürk oradakilerden hemen Koca Seyid'ibulmalarýný istedi ve onlara hitaben:

-" Sizi onunla tanýþtýrmak istiyorum. Yaptýðýnýz milletin kahramanlarýnavefasýzlýktýr. Kendisini tanýyýn ki, bu topraklar üzerinde yaþamanýn bir bedeliolduðu bilinsin." Dedi. Uzun uðraþlar sonrasýnda buldular. Önce yýkattýlar,ardýndan traþ ettiler. Üzerindeki elbiseleri çýkartarak Nahiye Müdürününelbiselerini giydirdiler. Bu þekilde paþanýn karþýsýna çýkardýlar. Paþa bukýyafetlerde birini beklemiyordu karþýsýnda. Ama onu toplumun içindeutandýrmamak için iltifat etti.

-"Koca Seyid bu elbise sana çok yakýþmýþ, onu nereden satýn aldýn?"

-"Paþam sizin geldiðinizi bana haber verdiler. Çok sevindim. Beni arattýðýnýzýduyunca dünyalar benim oldu. Bana bu elbiseyi giydirdiler. Kaymakam beyöyle uygun gördü."

Konuþma sonrasýnda Atatürk orada bulunanlara gereken dersi vermeyiihmal etmedi.

-" Siz vataný için, milleti için, namusu için canýný ortaya koyan böyle insan-larý bu kadar mý tanýyor sunuz? Eðer siz onlarý tanýmazsanýz geleceðinizi göre-mezsiniz. Hedeflerinizi bilemezsiniz."

MECÝDÝYE TABYASI: Seyid Onbaþý Anýtý'nýn hemen arkasýnda, yolun karþý tarafýnda bulunan

küçük tepeyi çýktýðýnýzda Mecidiye Tabyasýnda vazife gören ve 18 Mart günüdeniz bombardýmanlarý sýrasýnda þehit düþen askerlerimizin mezarlarýný göre-ceksiniz. Burasý Mecidiye Tabyasýnýn yeridir. Fakat Yoðun bombardýman son-rasýnda buralar harebeye dönmüþ ve tabyadan geriye pekbirþey kalmamýþtýr.

HAVUZLAR ÞEHÝTLÝÐÝ: Mecidiye Tabyasýnýn yanýndan asfalt yolu takip ettiðimizde yaklaþýk birkaç


/ 44 /

km. sonra Havuzlar Þehitliðine varýrýz. Burasý büyük çýnar aðaçlarýnýn göl-gesinde denize kýyý güzel bir yerdir. 1961 yýlýnda yaptýrýlan bu abidenin altýn-da 21-Haziran -1915 de Kerevizdere Savaþlarýnda þehit olan askerimiz yatmak-tadýr. Bu savaþlar sýrasýnda 5000 in üzerinde kayýp verilmiþtir. Bu þehitliðeileride bu savaþlarýn yapýldýðý mevkilerden toplanarak buraya getirilen birçokþehit kemiði toplu halde defnedilecektir. Kerevizdere mücadelelerinde kahra-manlaþan ve yine burada þehit olan Yüzbaþý Kemal bey'de burada yatmaktadýr.

SAÝM MUTLU SAVAÞ MÜZESÝ:Alçýtepe Köyünde yaþayan Saim Mutlu'nun kendi gayretleri ile kurmuþ

olduðu müzedir. Kendi evinin bir kýsmýný müze haline getiren bu vatan-daþýmýz gerçekten büyük bir hizmet icra etmiþtir. Onun bu gayretlerini görenhalkýmýzda bulduðu eþyalarý buraya getirdikçe müze daha da büyümüþtür.

Mecidiye Tabyasý


/ 45 /

Bugün üzülerek ifadeetmeliyim ki MilliMüzelerimiz bile buvatandaþýn müzesikadar detaylý deðildir.Saim Mutlu müzesindeziyaretçilerden belli birücret alýnmamaktadýr.

ALÇITEPE KÖYÜ:

Bu köyün eski adýKirte'dir. Köylülerinanlattýklarýna göreburada önceleri birErmeni Köyü bulun-maktaymýþ. Savaþ baþla-yýnca burasý harabehaline gelmiþ. Atatürk1930' lu yýllardaBalkanlardan gelen göç-menlerin bir kýsmýnýburaya yerleþtirerekburalarý yeniden hayatakazandýrmýþ. Köylüler oyýllardan sonra 1970'lere kadar ÇanakkaleSavaþý artýklarý olansavaþ malzemelerini

tarlalardan toplayýp hurdacýlara satarak geçinmiþler. Bugün bile hala bu köycivarýndaki topraklardan kurþun ve gülle çekirdekleri çýkmaktadýr.(Çanakkale'de bir metrekareye 6000 mermi düþmüþtür.)

Saim Mutlu Savaþ Müzesi


/ 46 /

Gelibolu Mili Parký içinde en rahat konaklama yapabileceðiniz yerlerden biride bu köydür. Gezinizin arasýnda yarým saatlik bir ihtiyaç ve müzeyi gezmemolasý verebilirsiniz.

SON OK ANITI:

Alçýtepe Köyüne girdiðimiz yolun saðýna, sargý yeri'ni gösteren tabelayadoðru ilerlediðimizde az sonra yolun solunda köy mezarlýðý ile karþýlaþýrýz.Mezarlýðýn yola bakan yanýnda 3. m ye yakýn bir anýt ile karþýlaþýrýz. BurasýÇanakkale Savaþlarýnda önemli bir yere sahip olan ve düþmanýn Alçýtepe'yialmak için büyük bir mücadele verdiði Kirte Savaþlarýnýn yapýldýðý mevkidir.Bu bölgede, 1.2.ve son olarak 3.Kirte savaþlarý ile büyük kayýp vermiþizdir.Ama düþman burayý alamaz. Kaçan düþmana son kurþunun atýldýðý yerburasýdýr.

SARGI YERÝ ÞEHÝTLÝÐÝ: Çanakkale Savaþýnýn en büyük hastanesi olan Sargý Yeri'ne gitmek için

Alçýtepe Köyü'nden Yahya Çavuþ antýna giden yolun tam zýt istikametindeuzanan yola devam etmeniz gerekiyor. Köyün hemen çýkýþýnda karþýnýza sonok antý gelecek. Oradan düz devam ettiðinizde birkaç dakika sonra tabiatiçinde mükemmel gizlenmiþ bir vadi ile karþýlaþacaksýnýz. Zýðýndere denilenbu mevki, korunaklý yapýsý ve gözden uzak duruþu nedeniyle hastalarýn tedaviedildiði bir yer olarak kullanýlmýþtýr. Hatta bu konumuyla o kadarbüyümüþtür ki sadece Osmanlý yaralýlarýnýn deðil, düþman askerlerinin demüþtereken kullandýklarý bir hoþgörü hastanesi haline gelmiþtir.

Kýyýya ve dolayýsý ile cephelere yakýnlýðý nedeniyle zaman zaman o kadarçok hasta birikmiþtir ki insanlar neredeyse üst üste uzanmak durumundakalmýþlardýr. Bir seferde 40-50 bin hastanýn barýndýðý bu büyük hastane, adýn-dan dolayý ufak tefek çiziklerin sarýldýðý bir hastahane gibi algýlanmamalýdýr.Hastaneye getirilen yaralýlarýn durumlarý o kadar aðýrdýr ki anlatmaya yürekdayanmaz. Kimilerinin kollarý, kimilerinin bacaklarý kopmuþ, kimisinin gözü


/ 47 /

Sargý Yeri Þehitliði


/ 48 /

patlamýþ, kimisi son bir soluk halinde yaþam mücadelesi vermekte. Onlarýnbu aciz durumlarýnda, kendilerine yardýmcý olmak için dost düþman ayýr-mayan Mehmetçik etraflarýnda pervane olmaktadýr.

Ama kalleþ düþman burada da yapacaðýný yapmýþ, Ortaçað tarihinden alýþýkolduðumuz vahþi yüzünü gene göstermiþtir. Çanakkale Savaþýnda düþmanaait hiçbir hastane gemisine bir tek Osmanlý kurþunu dahi atýlmazken,cephenin en cehennemi ortamlarýnda düþmanýn yaralýlarýna þevkatle yak-laþýlýrken, düþman sargý yerine karþý acýmasýz bir saldýrý gerçekleþtirmiþtir.Hemde kendi askerlerinin de orada tedavi olduðunu bile bile.

Tarih 28 Haziran 1915. Saatler gece yarýsýný çoktan geçmiþti. Sargý yerine çokyakýn bir kýyýdan düþmana ait bir zýrhlý, uzun menzilli toplarý ile sargý yerinidövmeye baþlamýþtý. Tonlarca mermi, belki parmaðýný bile kýpýrdatamayacakbinlerce aciz askerin baþýna düþmekteydi. Hiçbirinin kaçacak yada kendisinibir þekilde savunacak gücü kuvveti yoktu. Öylece ölümü bekler gibiydiler.Zaten kýsa sürede bu daracýk vadi ateþler içinde kalmýþtý. ZavallýMehmetçiklerimiz yavaþ yavaþ yanýyorlardý. Bu unutulamaz vahþetin sabahýn-da vadiye gelenler, binlerce yanýk insan cesedi ile karþýlaþtýlar. Bir gecede18.000 askerimizi kaybetmiþtik.

Bu bölgenin korumasý normalde Albay Halil Sami Bey'in komutansýndaki9.Tümene verilmiþti. Fakat bu ani saldýrýda onlarda bir þey yapamamýþ, HalilSami bey'de þehit düþmüþtü.

Olay dünya basýnýnda büyük ses getirmiþ ama olan zavallý yaralýlarýmýzaolmuþtu. Fakat belki de en kazançlý olanlar onlardý. Çünkü biliyoruz ki, aciz,hasta ve zayýflarýn üzerine Allah'ýn rahmeti daha farklý ve fazla yaðar. BuMehmetlerimizde böyle bir durumda iken öldürüldüler. Ýnanýyoruz ve temen-ni ediyoruz ki onlarýn mükafatý diðerlerinden daha fazla olsun ve ötelerde biz-leri de unutmasýnlar.

1947 yýlýnda yeri belli olacak þekilde genel bir þekil verilen bu hastanevadisi, 1995 yýlýnda Kültür Bakanlýðý tarafýndan bugünkü haline getirilmiþtir.Sargý Yerine yaptýrýlan, bir Mehmetçiðin o geceki bombalama esnasýnda yaralýarkadaþýný korur halide bizi o geceye götürmektedir.


/ 49 /

Sargý Yerinin bir ilginç yaný da Anýtýn hemen yanýnda bulunan selvi aðacýdýr.Bu selvi aðacýnýn gövdesi adeta burum burum burulmuþ bir vaziyettedir. Buhaliyle de bizlere, sanki bir gecede þehit edilen 18.000 askerimizin acýlarýnýhatýrlatmakta ve onlarýn bu sýkýntýlý durumunu dile getirmektedir.

NURÝ YAMUT ANITI:Bu anýt Çanakkale Milli Parký içerisindeki

özel teþebbüsle yapýlan ilk anýt olma özelliðinitaþýmaktadýr. 1943 yýlýnda Gelibolu'da2.Kolordu Komutanlýðý'na atanan Nuri YamutPaþa, Çanakkale Savaþ cephelerini gezerken bubölgeye gelmiþ ve sýrtlarýn tümden þehit

kemikleri ile kaplý olduðunu görünce onlarýn böyle açýkta kalmalarýna gönlürazý olmayarak buraya bir þehitlik yaptýrmaya karar vermiþtir. Önce dualarlaþehitlerimizin kemikleri toplatýlmýþ, ardýndan topluca burayadefnedilmiþlerdir. Buranýn üzerinde de þuan paþamýzýn adýyla anýlan Anýtyaptýrýlmýþtýr. Paþamýzýnu anýtý yaptýrýrken Ýstanbul'da bulunan iki evini sat-mak zorunda kaldýðýný da burada söylemek isteriz.

Kemiklerin toplanmasýndan sonra yapýlan tespitlere göre buraya 10000civarýnda insana ait kemik gömülmüþtür. Bu anýt altýnda yatanlar çok kanlýgeçen Zýðýndere Savaþlarýnda hayatlarýný kaybeden insanlardýr.

Nuri Yamut Anýtýna gitmek için,Alçýtepe Köyünden Sonok Anýtýný geçerekgeldiðimiz Sargý Yeri'nden sonra saða doðru ilerlememiz gerekmektedir.Yaklaþýk 10 dakika sonra Anýtýn karþýsýnda olacaksýnýz.

YARBAY HASAN BEY KABRÝ: Geldiðimiz yönden geri dönüyoruz. Sargýyeri ve Son Ok anýtlarýný da

geçerek yeniden Alçýtepe Köyünün içine geliyoruz. Bu kez geldiðimiz yerdendeðil, köyün Seddülbahir çýkýþýndan yolumuza devam ediyoruz. Köyden çýk-týktan yaklaþýk 5 dakika sonra yolun sol tarafýndan toprak bir yolun ayrýldýðýný


/ 50 /

Yarbay Hasan Basri bey Kabri


/ 51 /

göreceðiz. Yol kenarýnda küçücük bir tabela ile "Kaymakam Hasan Bey" yazar.Bu toprak yolda 5 dakika kadar ilerlediðimizde tarlalarýn arasýndan bizleresanki el sallayan 17.Alay Komutaný Yarbay Hasan Bey'in kabri ile karþýlaþýrýz.Hasan Bey'în ayak ucunda onunla birlikte ölen köpeði de defnedilmiþtir.

SEDDÜLBAHÝR KÖYÜ:Yeniden yola çýkýyoruz ve Alçýtepe köyünün aksi istikametinde ilerliyoruz.

Ýleride yol çatallaþacaktýr. Sol taraf Morto Koyu ve Abide Þehitliðine giderkensað taraf Seddülbahir Köyü ve Yahya Çvþ. anýtýna gitmektedir. Sað tarafadevam ediyoruz. Az sonra Seddülbahir Köyü'ne giriyoruz. Köy tarihi bir kim-liðe sahip olup, 4.Mehmet Döneminden kalma bir kale ile Ýlk Þehitler anýtýnýbarýndýrýyor.

ÝLK ÞEHÝTLER ANITI:Ortasýnda çeþme olan bir meydanlýkta yollar yine çatallaþacaktýr. Buradan

sola saptýðýmýzda az ilerde Ýlk Þehitler Anýtý ile karþýlaþýrýz. Bu anýt, OsmanlýDevleti 1.Dünya Savaþýna girdiðinde Ýngiliz gemilerinin gizlice yaptýklarý birbombalama esnasýnda ölen 5 subayýmýz ve 81 erimiz adýna yaptýrýlmýþtýr.Anýtýn yanýndaki camide tarihi olup ne yazýk ki ibadete kapalýdýr.

SEDDÜLBAHÝR KALESÝ:Çanakkale Gelibolu Yarýmadasý gezimiz sýrasýnda Alçýtepe Köyünden yada

Abide Þehitliðinden Ezineli Yahya Çavuþ anýtýna doðru gelirken karþýmýzaSeddülbahir Köyü'nün çýkacaðýný söylemiþtik. Bu köyün içine girdiðimizdetam köy meydanýnda yol çatallaþýyordu. Biz bu yollarda soldakine, yani "ÝlkÞehitler Anýtý" tabelasýnýn gösterdiði yere doðru gireceðiz. Ýlk þehitler anýtýnagelip anýtýn yanýndaki yoldan biraz daha ilerlersek tarihi bir yapý olanSeddülbahir Kalesinin arka duvarlarý ile karþýlaþýrýz.

Bahir arapcada deniz anlamýna gelmektedir. Kaleye bu adýn verilmesi de


/ 52 /

deniz yoluna sed olmasý manasýnda düþünülmüþ olmasýndandýr. YaniSeddülbahir Kalesi boðazdan yabancýlarýn geçmemesi için bir nevi sed olarakinþa edilmiþtir.

Sizi biraz gerilere götürecek olursak bu kalenin yapýmýndaki bu ince anlamýdaha iyi anlayacaksýnýz. Kale 4.Mehmet (Avcý) zamanýnda inþa edilmiþtir.(1659) Ama kaleyi asýl yaptýran annesi Turhan Hatice Sultandýr. Bu nedenle dekaleye "Kaley-i Sultaniye" adý verilir.

4.Mehmet çok küçük yaþlarda tahta geçmiþ, devleti idare edemeyecek kadarküçük olduðu içinde idareyi annesi Turhan Sultan ele almýþtý. O dönemdeVenedikliler Osmanlý'ya karþý baþkaldýrarak Çanakkale Boðazýný abluka altýnaalmýþlardý. Turhan Sultan, yaþlý ve ileri görüþlü Köprülü Mehmet Paþa'yý


/ 53 /

sadrazamlýða getirmiþ, o da bu VenedikAblukasýný kaldýrtmýþtý. Ýþte bu hadiseden sonraTurhan sultan, ileride yeninde böyle bir düþmanablukasýna karþý bu kaleyi inþa ettirmiþti.

Seddül Bahir Kalesi 1.Dünya Savaþýnda büyükfaydalara neden olmuþ, askerlerin barýnmasýn-dan cephane muhafazasýna kadar bir çok konu-da kullanýlmýþtý. Fakat 25-Nisan Ertuðrul Koyuçýkarmasý sonrasýnda Ýngilizler bu kaleyi almakiçin çok uðraþmýþlar ve kale içerisinde çok kanlýçatýþmalar gerçekleþmiþtir. Kale bu çarpýþmalarsýrasýnda defalarca el deðiþtirmiþtir. Haliyle debüyük hasar görmüþtür.

HELES ANITI: Yeniden Seddülbahir Köyü'nün meydanýna

dönüyoruz. Bu kez Alçýtepe Köyü yönündenmeydana girdiðimiz taraftan saða sapýyoruz.Köyün yanýndan ilerliyoruz ve az sonra tekrarsola dönüyoruz. Karþýmýzda Çanakkale'de bulu-

nan en büyük Ýngiliz Anýtý var. Ýngilizler'in 1926 yýlýnda tamamladýklarý buanýt, bu savaþta ölen tüm Ýngiliz askerlerini sembolize ediyor.


/ 54 /

EZÝNELÝ YAHYA ÇAVUÞ ANITI: Heles Anýtý sonrasýnda Ertuðrul Koyu'nu kuþ bakýþý görebilen hakim bir tep-

eye geliyoruz. Tam karþýmýzda Seddülbahir Kalesi var. Hatta dikkatlibakýldýðýnda kalenin yanýnda Ýlk Þehitler Anýtý'ný da görmek mümkün. Burasý25 Nisan sabahý düþman askerlerinin çýkartma yaptýklarý önemli yerlerdenbiri. 26. Alaya baðlý 10.takýmýn askerleri burada düþmaný 24 saatten fazlatutarak bir destan yaþmýþlar. Ýþte 67 arkadaþý ile Yahya Çvþ. un çarpýþarakþehit düþtükleri yer burasý. Buradaki anýt 1962 yýlýnda inþa edilmiþ. 1993yýlýnda Kültür Bakanlýðýnca yeniden yapýlmýþtýr. Az ileride Þehitlikleri degörülmektedir. Ayrýca burada ayakta kalmayý baþarmýþ birkaç tabyanýn arasýn-da Alman yapýmý bir topu da inceleyebilirsiniz.

BEACH CEMETERY (Kýyý Mezarlýðý): Düþmanýn çýkartma yaptýðý River Clayt ve Albiom gemilerinden çýkan

yüzlerce asker durmadan Ertuðrul'un serin sularýna dökülüyordu. Akþamarapor veren uçak görevlileri Ertuðrul Koyu'nun kýyýdan 50 m. içeriye kadarkan gölüne döndüðünü söylediler. 10.takýma baðlý, içinde Ezineli YahyaÇvþ.'unda bulunduðu bölüðün kahraman mücadelesi karþýsýnda gemilerdençýkmak istemeyen düþman askerleri komutanlarý tarafýndan süngü zoruyladýþarýya sürülüyorlardý. O gün çýkarmada ölenler iþte bu kýyý mezarlýðýnda yat-maktadýrlar.


/ 55 /

MORTO KOYU: Ezineli Yahya Çavuþ Anýtý ve Heles Anýtý'nýn yanýndan geriye dönüyoruz.

Seddülbahir Köyü'nü de geride býrakarak az önce yanýndan geçtiðimiz yolayrýmýna geliyoruz. Bu kez soldan düz devam edersek yeniden AlçýtepeKöyüne gitmiþ olacaðýz. Fakat biz saða Morto Koyu'na doðru dönüyoruz. EskiHisarlýk Tepesine doðru bir kavis çizen bu koy, 25 Nisan Kara çýkartmasýndaFransýz askerleri tarafýndan iþgal edilmiþ. Burada o kadar çok ölü býrakmýþlarki koya, Morto (Ölü) adýný vermek zorunda kalmýþlar. Morto Koyunu dikkatligezerseniz suyun içinde hala eriyik halinde maden parçalarý bulabilirsiniz.

Çanakkale'yi gezen guruplar çoðunlukla öðle molasýný burada verirler.Piknik yine burada yapýlýr.


/ 56 /

FRANSIZ ANITI VE MEZARLIÐI:Morto Koyu'na girdiðimiz yolun tam solunda, Morto Koyu'nun tam karþýsýn-

da kalan tepede beyaz bir kule göreceksiniz. Burasý 1929 yýlýnda Fransýzlartarafýndan, Çanakkale çarpýþmalarýnda ölen askerleri için yaptýrdýklarý anýtmezarlýktýr. Anýtta, Morto Koyu çarpýþmalarýnda ölen 2236 askerin adlarýyazýlmaktadýr.

ÇANAKKALE ÞEHÝTLER ABÝDESÝ: Morto Koyu'na girdiðimiz yoldan düz devam ettiðimizde Hisarlýk Tepesine

doðru týrmanarak birkaç viraj sonrasýnda, Çanakkale Þehitler abidesine geliriz.1954 yýlýnda yapýmýna baþlanan ve 1960 yýlýnda tamamlanan bu anýt tümÇanakkale Þehitlerimiz adýna inþa edilmiþtir. Bu hakim tepe üzerinden

Çanakkale Savaþýnda aldýðýmýz esirlerden beþ çeþit (saðdan; Zenci, Ýngiliz, Fransýz, Senegalli, Hindu)


/ 57 /


/ 58 /

hemen birçok yerden görülmesi de Þehitlerimizi geniþ bir çevreye hatýrlat-masý bakýmýndan bir hayli anlamlýdýr.

SAVAÞ ESERLERÝ MÜZESÝ:Çanakkale Þehitler Abidesinin hemen altýnda yine Çanakkale savaþ

hatýralarýnýn sergilendiði bir müze mevcuttur. 1971 yýlýda Kraliçe Elizabethtarafýndan açýlan müze, çok zengin olmamasýna raðmen savaþta yabancýaskerlerin üzerlerinden çýkan Kur'an-ý Kerim, Þehit mektuplarý vb. bazý özelparçalar dolayýsý ile gezilebilir.

ABÝDEÞEHÝTLÝÐÝ:

1992 yýlýnda KültürBakanlýðýnca AbideÞehitliði yanýnayapýldý. 600 þehidi-mizin isimleri iletemsili mezarlarýnýnbulunduðu yer, dü-zenleme bakýmýn-dan gayet etkileyi-cidir.


/ 59 /

ANZAK KOYU:Sabah erken saatlerde Eceabat'tan baþladýðýmýz gezimizde Gelibolu yarý-

madasýnýn Çanakkale Boðazýna bakan kýsmýndan yola çýkarak önce güneyedoðru indik, Kilitbahir Kalesi, Seyid Onbaþý Anýtý ve Tabyalarýn yanýndan yarý-madanýn ortalarýna geçerek Alçýtepe Köyüne vardýk. Oradan Yarýmadanýn bur-nunda bulunan Yahya Çvþ. Anýtýnýn bulunduðu Ertuðrul Koyu ile Morto Koyuve Abide Þehitliðini ziyaret ettik. Morto Koyu'nda öðle yemeði arasý verdiktensonra þimdide Gelibolu Yarýmadasýnýn Ege Denizi boyunca uzanan kýyýsýboyunca kuzeye doðru yol alacaðýz. Morto Koyu kavisinden geri dönüyoruz.Yol biraz sonra Yahya çvþ. Anýtý ve Alçýtepe Köyü yönünde ikiye ayrýlýyor. BizAlçýtepe Köyünün bulunduðu sað tarafa sapýyoruz. Köyün içinden geçtiktensonra sabah Eceabad yönünden köye girdiðimiz yoldan çýkýyoruz. Yaklaþýk 5dk. lýk bir yol sonrasý sol tarafa doðru ikinci bir yol ayrýlýyor. Buradan Saroz


/ 60 /

Körfezine doðru uzanan bu yola sapýyoruz.

Gelibolu Yarýmadasýnýn Ege kýyýlarýna paralel olarak yaptýðýmýz bu yolculukyaklaþýk 20 dakika kadar sürüyor. Yol bir kez daha çatallaþacaktýr. Sað tarafagittiðimiz taktirde Kabatepe Tanýtma Merkezi ve Ýstanbul yoluna ulaþýrýz.Fakat bizler sol tarafa doðru saparak Anzak Koyu ve Anafartalar'a giden yolutakip edeceðiz. Biraz ilerde yol Anzac Koyu ve Anafartalar - Conkbayýrý þek-linde ayrýlacaktýr. Anzac Koyu yönüne saptýðýmýzda kýyý boyunca 3 km. kadarilerliyoruz. Bu yol üzerinde "Shell Gren", "Sharapnel Walley" vb. yabancýmezarlýklarý görürüz. Az sonra yolun sol tarafýnda buranýn Anzac Koyuolduðunu gösteren taþ levha ile karþýlaþacaðýz. Buradan kýyýyayürüdüðümüzde Anzac Mezarlýðý ile karþýlaþýrýz. Sahilden karþý sýrtlarabakarsanýz Anzaklarýn ne kadar yanlýþ bir yere çýkartma yaptýklarýnýgörürsünüz. Bu yarlar alabildiðine sarptýr. Özellikle Ýngilizlerin buraya geldik-leri Mýsýr'daki Sfenks'e benzettikleri kaya çýkýntýsýný da incelemeyi ihmaletmeyin. Ayrýca bu mezarlýk içinde üç tane mezarýn diðer mezarlardan farklýbir yönde uzandýðýný göreceksiniz. Bu mezarlarýn taþlarýný dikkatle okuyunuz.

Hepsinin de Hintli Müslümanlara ait olduðunu göre-ceksiniz. Kýbleye dönük olan bu mezarlar ne yazýk kiburalara kandýrýlarak gelen dindaþlarýmýza aittir.

YABANCI MEZARLIKLARI: Anzac Koyu yanýndan asfaltý takip ettiðimizde "The

Neck", "Walkers Ridge", "Embarkation Pier" ve "7 th FieldAm bulance" mezarlýklarýný görürüz.

DAMAKCI BAYIRI ANITI:Yolumuza devam ediyoruz. Birkaç km. sonra

Anafartalar Ovasýna giriyoruz. Burada yolun saðýndayamaçta bir kitabe görürüz. Üzerinde "Anafartalar GrupKomutaný Albay Mustafa Kemal 7.Tümen ile 9 Aðustos


/ 61 /

1915 günü Damakçýlýk Bayýrýna taarruz ederek Anzak Kolordusu'nun 9.ÝngilizKolordusu ile iþbirliðini ve Kocaçimentepe yönünden gelecek tehlikeyi önle-di."

MESTANTEPE ÞEHÝTLÝKLERÝ:Ýzlediðimiz yol güzergahýndan birkaç km. sonrasýnda önümüze gelen çatal-

dan sola sapýp biraz ilerde saða saptýðýmýzda þehitlikler ile karþýlaþýyoruz.

YUSUFCUKTEPE YAZITI:Geldiðimiz yoldan geriye dönerek Saroz körfezi yönünde 20 dakika kadar

ilerliyoruz. Buradaki kitabe Yusufcuktepe Yazýtýdýr. Üzerinde þöyle yazar:

"Arýburun Cephesindeki Türk kuvvetlerini kuþatmak için 7 Aðustos 1915günü Anafartalar limanýna çýkan düþman kuvvetleri zayýf gözetleme birliklerikarþýsýnda Ýsmailoðlu ve Yusfçuktepelere kadar ilerledi."


/ 62 /

MESTANTEPE YAZITI:Birbirine yakýn olan diðer yazýtta "Anafartalar grubu Komutaný Albay

Mustafa Kemal'in komutasýndaki Türk Kuvvetleri 9-12 Aðustos 1915 de1.Anafartalar muharebesinde düþman kuvvetlerini yenerek onlarý Kireçtepeve Mestantepe hattýna attý." yazmaktadýr.

ÝSMAÝLOÐLU TEPE YAZITI:Üzerinde "Ýki tarafýnda büyük kuvvetleri ile 21-22 Aðustos 1915 günü

yapýlan 2.Anafartalar muharebesi sonunda düþmanýn Sivritepe veMestantepe hattýnda düþmanýn taarruz gücü kýrýldý. Bu muharebelerdeTürkler 8155 þehit, düþmanda 19850 kayýp verdi." yazar.

KÝREÇTEPE ÞEHÝTLÝÐÝ:Bahsettiðimiz yazýtlarýn yanýnda bu þehitlik ile de karþýlaþýrýz. Bursa ve

Gelibolu Jandarma Taburlarý adýna yaptýrýlan þehitlik yanýnda bulunan kitabeüzerinde bu konuda bilgi mevcuttur. Kitabede þöyle yazar:

"6-8 Aðustos 1915 de Gelibolu ve Bursa Jandarma Taburlarýnýn kahramancaçarpýþan üç bölüðü iki tugay gücüne ulaþan Ýngiliz kuvvetlerini Karakol Daðýve Kireçtepe de durdurup Anafartalar grubunun kuzey yanýný korumuþtur."

KÝREÇTEPE ÞEHÝTLER ANITI: Ece Koyu'na yaklaþtýðýmýz bu mevkide, Kireçtepe Kitabesinin yanýnda

Atatürk tarafýndan yaptýrýldýðý sanýlan bir de anýt vardýr. Bu anýt topmermisikovanlarýnýn üst üste konulmasý ile inþa edilmiþtir.

BÜYÜK KEMÝKLÝ KÝTABESÝ:Geldiðimiz yoldan geriye döner ve yolun çatallaþtýðý noktada sað tarafa


/ 63 /

(Suðla koyu) doðru ilerlersek yaklaþýk 6 km. sonra Büyük Kemikli Burnunavarýrýz. Kýyýdaki gemi iskeleti o günlerden kalma bir çýkartma gemisine aittir.

Kitabede þöyle yazar: "1915 yýlýnýn 25 Nisan sabahý Arýburnu'na, 6-7 Aðustosgecesi de Anafartalar Limanýna çýkan düþman kuvvetleri, aylar süren muhare-belerden sonra Gelibolu Yarýmadasýndaki Türk savunmasýnýn geçilemeyeceði-ni anlayarak 20 Aralýk'ta bu cepheyi boþalttý."


/ 64 /

BÜYÜK ANAFARTALAR KÖYÜ MEZARLIÐI:Büyük Kemikli Burnu'ndan geriye döndüðümüzde Büyük Anafartalar

Köyüne geliriz. Bu köyün mezarlýðýnda ismi bilinen ve bilinmeyen birçokÇanakkale Þehidimiz istirahat etmektedirler. 20.Alay Komutaný Halit Bey,21.Alay Komutaný Yarbay Ziya Bey, Asteðmen Halid Bey ve diðerleri.

BÝGALI KÖYÜ VE ATATÜRK'ÜN KALDIÐI EV: Anafartalar Köyü'nden 6 km. ileride Bigalý Köyü'ne geliyoruz. Burada

Atatürk'ün karargah olarak kullandýðý ev müze olarak ziyarete açýktýr.19.Tümen Komutaný Albay Mustafa Kemal, birliðini 1915 yýlýnýn Nisan ayýnýnikinci yarýsýnda Maydos'tan Bigalý'ya nakletmiþti. Burada kaldýðý sürede, buevi karargah olarak kullandý. Ýki katlý ahþap yapýnýn ilk katý mutfak ve kilerikinci katý çalýþma ve yatak odasý olarak kullanýlmýþtýr.


/ 65 /

Not: Buradan sonra kuzeydendolaþan yolu takip ederek kýsazamanda Conkbayýrý'na gide-bilirsiniz. Ama biz, çoðu gurubunAnzac Koyu'na giderek geriyedöndüðünü göz önüne alarak bugezi rehberinde, sizleri buradangeriye döndürecek ve Anzac Koyuyanýndan geçerek KabatepeTanýtma Merkezi yakýnlarýndanyeniden Conkbayýrý'na týrmandýra-caðýz.

MEHMETCÝÐE SAYGIANITI:

Arýburnu'na geldiðimiz yoldan geriye dönerek az önce geçtiðimiz Anafartalarve Conkbayýrý'na giden yol ayrýmýna yeniden geliyoruz ve buradan Anafartalaryönüne sapýyoruz. Az sonra yolumuzun sað tarafýnda ilgiç bir heykel görürüz.Bu komposizyonda bir mehmetcik, yabancý bir askeri kucaklamýþ vaziyettedir.Çanakkale Savaþýna üsteðmen olarak katýlan ve Avusturalya Genel Valisiolduktan sonra ülkemizi ziyarete gele Lord Casey'in bizzat þahit olduðu birolayý anlatmasý üzerine bu anýt heykel buraya inþa edilmiþtir.

KANLISIRT KÝTABESÝ: Yolumuza devam ediyoruz. Az sonra bir rampaya týrmandýðýmýz sýrada yolu-

muzun sað tarafýnda bir kitabe ile karþýlaþacaðýz. Bu yazýt Kanlýsýrt Kitabesidir.Buradaki çarpýþmalarda çevre topraklar akan kanlardan kýpkýrmýzý kesilmiþ,bu nedenle de buraya bu isim verilmiþtir. Üzerindeki yazýlarda bu bölgedemeydana gelenleri açýk bir þekilde anlatmaktadýr. Kitabede þöyle yazmak-tadýr: "Anzak Kolordusu, 6/7 Aðustos1915'de Anafartalar Bölgesine çýkartma


/ 66 /

yapan 9. Ýngiliz Kolordusunun hedefine ulaþmasýný kolaylaþtýrmak amacýyla19. ve 16. Tümenlerin savunduðu Arýburnu Cephesindeki Türk kuvvetleriniyerinde tutmak için taarruz etti. 16.Tümen birlikleri çok çetin geçen çarpýþ-malarda 1520 þehit, 4750 yaralý vermesine raðmen, Kanlýsýrt'ý kahramancasavundu."

LONE PÝNE (TEK ÇAM) ANITI: Yolumuzun sol tarafýnda bu kez Lone Pine olarak adlandýrýlan Anzak Anýtý

ile karþýlaþýrýz. Savaþta ölen Anzac askerleri için inþa edilmiþtir. 15 m. boyun-daki anýt Avustralya ve Yenizelanda'dan yoðun ziyaretci almaktadýr.

YARBAY HÜSEYÝN AVNÝ BEY KABRÝ: Az sonra yolumuzun sað tarafýndan aþaðýya doðru dar bir yolun uzandýðýný

görüyoruz. 250 m. kadar bu yolu takip ettiðimizde 57. Alay Komutaný YarbayHüseyin Avni Bey'in kabrine varýyoruz. 57.Alay'ýn tamamý gibi 13 Aðustos1915 de þehadete eren Hüseyin Avni Bey'in kabrinin yerini savaþ sonundaFahrettin Altay göstermiþtir.


/ 67 /


/ 68 /

BOMBA SIRTI:Yine bir sýrta týrmanýyoruz. Burasý Bomba Sýrtý. Çanakkale Savaþýnda önem-

li bir nokta olan bu sýrtta cereyan eden manzaralardan birini de Atatürk'ünRuþen Eþref ile yaptýðý röportajdan öðreniyoruz. Atatürk bu sýrtta gördüðümanzarayý þöyle anlatýyor:

- "Size, Bombasýrtý Vak'asýný anlatmadan geçemeyeceðim. Karþýlýklý siperlerarasýnda mesafeniz sekiz metre... Yani ölüm muhakkak... Birinci siperdekiler,hiçbiri kurtulamamacasýna kamilen düþüyor, ikincidekiler onlarýn yerinegidiyor. Fakat ne kadar þayan-ý gýpta bir itidal ve tevekkülle, biliyor musunuz?Öleni görüyor, üç dakikaya kadar öleceðini biliyor. Hiç ufak bir fütur bilegöstermiyor. Sarsýlmak yok. Okuma bilenler, ellerinde Kur'an-ý Kerim, cen-nete girmeye hazýrlanýyorlar. Bilmeyenler, kelime-i þehadet çekerek yürüyor-


/ 69 /

57.Alay Þehitliði


/ 70 /

lar. Bu, Türk askerlerindeki ruh kuvvetini gösteren þayan-ý hayret ve tebrik birmisaldir. Emin olmalýsýnýz ki, Çanakkale Savaþýný kazandýran bu yüksek ruh-tur."

YÜZBAÞI MEHMET MEZARI: Yolumuzun sað tarafýnda etrafý duvarlarla çevrili Yüzbaþý Mehmet mezarý

görülecektir. Ne yazýkki hakkýnda herhangi bir bilgi mevcut deðildir.

57. ALAY ÞEHÝTLÝÐÝ:12 Aralýk 1992 de açýlýþý yapýlan 57.Alay Þehitliði bir tek eri bile hayatta

kalmayan bu kahraman askerler için yapýlmýþtýr. Þehitliðin kulesi, TeðmenMustafa Asým ve Voiters adlý düþman askerinin boðuþurken beraberce ölerekdefnedildikleri yere inþa edilmiþtir. Þehitliðin tam karþýsýnda dev birmehmetcik heykeli vardýr.

EN YAÞLI GAZÝ HÜSEYÝN KAÇMAZ ANITI: Þehitliðe girdiðimizde sað tarafta Bir eli bastonlu diðer elinden ise bir kýz

çocuðunun tuttuðu yaþlý bir kiþiye ait anýt ile karþýlaþýrýz. Bu kiþi en yaþlý gaz-imiz olan Hüseyin Kaçmazdýr. Kendisi, Balkan Savaþýna katýlýp esir düþmüþ vetüm týrnaklarý Sýrplar tarafýndan sökülmüþtür. Daha sonra ÇanakkaleSavaþýna iþtirak etmiþ, Conkbayýrý mücadelelerinde yaralanmýþtýr. KurtuluþSavaþýna da katýlan Hüseyin Kaçmaz, Dumlupýnar Meydan muharebesindebüyük yararlýlýklar göstermiþtir. Ýstiklal Madalyasýna da sahip olan HüseyinKaçmaz 10 Eylül 1994 de vefat etmiþtir. 57.Alay þehitliðinin açýlýþýna da iþti-rak eden Hüseyin Kaçmaz yanýndaki torunu ile bu komposizyonu vermiþtir.

MEHMET ÇAVUÞ ANITI: 57.Alay Þehitliðini geçip 200 m. kadar ilerliyoruz. Asfalt yolun soluna doðru


/ 71 /

yine bir yol ayrýlýyor. Tabela Mehmet Çavuþ Anýtýný gösteriyor. Ýçeriye doðru50 m. kadar ilerlediðimizde sað tarafta 2.m boylarýndaki anýt ile karþýlaþý-yoruz. Düþmanýn hiçbir zaman ele geçiremediði Cesarettepe'deki bu anýtý10.Jandarma Er Okulu inþa etmiþtir. Yapýlan bu anýt zamanlý Mehmet Çavuþadýyla anýlýr olmuþtur. Bu isim hakkýnda iki rivayet vardýr. Birincisi,Atatürk'ün de överek söz ettiði, düþmana taþ ve sopa ile saldýran MehmetÇvþ.'un adýný almasýdýr. Bir diðeri ise, Çanakkale'de bir tarlada bulunan, hiççürümemiþ olan ve künyesinde Mehmet yazan, daha sonrada burayagömülen þehitimizin adýný aldýðý þeklindedir.

ARI BURNU YARLARI:Diyelim ki vaktiniz kýsa olduðu olduðu için Anzac Koyu'na kadar gidemedi-


/ 72 /

niz. Bu, düþmana dur diyen Arýburnu yarlarýný görmek için fýrsatý karçýr-madýnýz. Hemen Mehmet Çvþ. anýtýnýn kuzeybatýsýndaki Cesarettepe sýrt-larýndan Arýburnu'na bakýnýz. Tüm azameti ile, -"Biz vazifemizi yaptýk." diyenArýburnu sýrtlarýný göreceksiniz.

TALAT GÖKTEPE ANITI: "Quinst post" ve "Baby 700" mezarlýklarýný geçtikten sonra etrafý alevlerle

sarýlý, kravatlý bir erkek komposizyonu sergileyen Talat Göktepe Anýtýna geli-yoruz. Ýzlediðimiz yolun saðýnda kalan anýt, bu sýrtlarda çýkan yangýn sýrasýn-da hayatýný kaybeden Ýtfaiye Müdürü Talat Bey adýna dikilmiþtir.

CONKBAYIRI:Ýþte Çanakkale Savaþýnýn en kanlý cephelerinden birinin cereyan mekaný.

Düþmanýn almak için çok uðraþtýðý bu stratejik nokta nice boðuþmaya þahitolmuþtu. 25 Nisan'dan itibaren düþmanýn buralara doðru baþlattýðý acýmasýzsaldýrý tam 9 Aðustos tarihine kadar sürmüþ, bu tarihte Conkbayýrý hattýndadurdurulan düþman bir daha ilerleme fýrsatý elde edememiþti. Conkbayýrýsýrtlarýnda meydana gelen bu çarpýþmalarda kaybýmýz 9200 kiþidir. Düþmanýnkaybý ise 12000 dir.


/ 73 /

Atatürk Zafer Anýtý


/ 74 /

Ezinyeli Yahya Seddülbahir Cephesinde


/ 75 /


/ 76 /

ATATÜRK ZAFER ANITI:Conkbayýrý sýrtlarýnýn kuzey bölümüne geliyoruz. Ziyaretcilerin muhakkak

uðradýðý bu yerin en zirvesinde, elinin kýrbacý ve baþýnýn kalpaðý ileAtatürk'ün heykeli görülmektedir. Heykelin yanýnda üst üste yýðýlý güllelergörülmektedir. Ýþte tam burasý, Atatürk'ün göðsüne þarapnel parçasýnýn çarp-týðý yerdir.

YENÝ ZELANDA ANITI: Atatürk'ün anýtýnýn hemen yanýnda Anzac Anýtý görmekteyiz. Buradaki bu


/ 77 /

anýt gören herkesi þaþýrtmaktadýr. Çünkü düþmanýnkesinlikle hezimete uðradýðý bu yerde bu anýtýn ne iþivardýr? Gerçekten de Yenizelanda yetkilileri bir ara elegeçirdikleri baþka bir tepe ile burayý karýþtýrarak bu anýtýburaya inþa etmiþlerdir. Atatürk'ün anýtýnýn yanýnda buanýt hiçte anlamlý durmamaktadýr.

ÜSTEÐMEN NAZÝF ÇAKMAK KABRÝ:Atatürk Anýtýnýn hemen karþýsýnda, Küçük ve Büyük

Anafartalar ovalarýna hakim bu tepenin üstünde birmezar görürüz. Mareþal Fevzi Çakmak'ýn kardeþi olanNazif Çakmak 28 Temmuz 1915 de burada þehitdüþmüþtür.

KABATEPE TANITMA MERKEZÝ:Conkbayýrý ve civarýný gezdikten sonra geldiðimiz

yoldan geriye dönerek Kabatepe yol ayrýmýna geliyoruz.Bu yol bizi ayný zamanda Ýstanbul ve Eceabat'a giden yolsapaðýna da götürecektir. 5 dakika sonra Kabatepe

Tanýtma Merkezi ile karþýlaþýrýz. Alçýtepe Köyünde gördüðümüz Salim Mutlumüzesi bir süre burada sergilenmiþti. Þuan içinde bazý silahlar ve haritalarsergilenmektedir. En dikkat çekici yerlerinden biride yapý önünde bulunanÝsimsiz Asker Anýtý'dýr. Emekli bir askerimizin katkýlarý ile yaptýrýlmýþtýr.

Not: Biz her ne kadar burasýný, güzergahý uzatmamak için gezimizinsonuna koymuþ bile olsak, Çanakkale gezisine çýkarken arzu edildiði taktirdeöncelikle buraya uðranarak Savaþ detaylarý hakkýnda bilgi alýnabilir.

AKBAÞ ÞEHÝTLÝÐÝ: Kabatepe Tanýtma Merkezinden ileriye, Ýstanbul'u gösteren tabelaya doðru


/ 78 /

ilerliyoruz. Yaklaþýk 5 dakika sonra yol deniz kýyýsýndan ikinci kez ayrýlýyor.Saða döndüðümüzde 5 km. sonra Eceabad'ta olabiliriz. Anadolu yakasýndangeriye dönecek misafirler bu yolu takip edebilirler. Sol tarafa bakan yol Ýstan-bul'a gitmektedir. Bu yolu takip ettiðimizde 10 km. sonra Akbaþ Limanýna gel-iriz. Bu limanýn hemen karþý tarafýnda aðaçlarýn arasýnda Akbaþ Þehitliðibulunmaktadýr.

Çanakkale Savaþlarýnda Akbaþ Limaný, yaralý mehmetciklerimizin Ýstanbul'ataþýnmasýnda kullanýlýyordu. Halep adlý gemi buradan yaralýlarý almýþ tamayrýlacakken düþmanlar tarafýndan bombalanmýþtý. Bu saldýrýda ölen 200civarýndaki yaralý askerimiz iþte bu limanýn karþýsýndaki Akbaþ Þehitliðine,kanlý elbiseleri ile defnedilmiþlerdir.


/ 79 /

varlýk ve yokluk savaþýmýz Çanakkale · 2014. 7. 19. · varlik ve yokluk savaÞimiz...

Documents