Uti

SADRŽAJ

1. Uvod..............................................................................................................22. Razni vidovi energije i njihov uticaj na životnu okolinu……………...3

2.1. Uticaj energije vode………………………………………………………………....3 2.1.1. Uticaj hidroelektrana na okolinu………………………………………………….4

2.2. Uticaj fosilnih goriva...................................................................................................62.2.1. Uticaj eksploatacije uglja na okolinu………………………………………7

2.2.2. Uticaj termoelektrana na okolinu..................................................................8Aerozagađenja................................................................................................9Zagađenje površinskih i podzemnih voda....................................................9Zagađenje okoline česticama……………………………………………….9Ispuštanje otpadne toplote.............................................................................10

2.2.3. Uticaj toplana na okolinu..............................................................................102.2.4. Uticaj nafte na okolinu..................................................................................102.2.5. Zagađenje okoline rafinerijama....................................................................11

2.3. Uticaj nuklearne energije..........................................................................................112.3.1. Uticaj atomskih elektrana na okolinu…………………………………….12

2.4.Uticaj obnovljivih resursa.........................................................................................132.4.1. Uticaj biomase na okolinu............................................................................13

2.4.2. Uticaj biogasa………………………………………………………………142.4.3. Uticaj geotermalne energije………………………………………………..15

3. Efekat staklene bašte……………………………………………………..154. Produkti nastali usled zagađenja okoline……………………………….18

Dimovi izduvni gasovi …………………………………………………………………………19Mrtve rijeke…………………………………………………………………………………….19Gomilanje smeća……………………………………………………………………………….19Nuklearni otpad………………………………………………………………………………..19Radijacija………………………………………………………………………………………20

5. Mjere zaštite……………………………………………………………..205.1.Mjere za smanjenje emisije i imisije aerozagađenja……………………………………20

5.2.Mjere redukcije oksida azota………………………………………………………215.3.Bezbjedonosni sistem nuklearnih reaktora………………………………………………21

5.4. Zbrinjavanje elektroničkog otpada..........................................................................21

5.5. Ostale mjere i metode………………………………………………………………22

1

Uti

6. Zaključak...............................................................................................22Korištena literatura

1. Uvod

Razvoj energetike je osnov razvoja svakog društva u cjelini pa i čovječanstva uopšte. Shodno tome, čovjek je imao i ima veliki uticaj na povećano korišćenje raznih energenata, neophodnih za razvoj industrije, poljoprivrede, transporta, ekonomije u cjelinu itd.

Industrijskom revolucijom, razvojem mehanizacije, automatizacijom procesa u svim privrednim granama kao i povećanjem životnog standarda i broja stanovništva, došlo je do drastičnih potreba za energijom uopšte, a time i električnom energijom. Naglim razvojem energetike dolazi do opterećenja životne sredine, jer obim i intenzitet energetskih aktivnosti raste, a kapacitet životne sredine da primi odgovarajuće opterećenje ostaje isti.

Dosadašnji razvoj energetike bio je usmjeren prije svega na obezbjeđenje potrebnih količina energije ali taj proces nije bio praćen i adekvatnim mjerama u zaštiti okoline jer za ove mjere trebaju vrlo velika sredstva.

Dva međusobno suprostavljena zahtjeva postavljena su pred svaku zemlju:

proizvodnja, transport i potrošnja što više energije zaštita čovjekove okoline

Pred čovjekom današnjice se postavlja veliki problem - kako nastaviti korišćenje dosadašnjih izvora ali i korišćenje novih izvora? Jedno je sigurno, čovjek ne može nastaviti dosadašnji tempo korišćenja prirodnih energetskih resursa a da se to ne odrazi na okolinu. Evoluciju svog razvoja čovjek je počeo korišćenjem snage životinja, vode, vatre da bi nastavio upotrebom drveta, uglja, treseta, nafte i gasa.

Potrebe za energijom će ubuduće biti sve veće i pred stručnjake se postavlja zadatak da pronađu tehnološka rješenja i uređaje, koji će trošiti manje energije uz veći korisni efekat rada, kao i izvori energije koji će manje zagađivati okolinu.

Proizvodnja, transport i korišćenje energije u velikoj mjeri utiču na okolinu i ekosisteme. Kod energije uticaj na okolinu je gotovo uvijek negativan, od direktnih ekoloških katastrofa do indirektnih posledica (kao što je globalno otopljavanje). Kako će energetske potrebe čovječanstva rasti u budućnosti neophodne su mjere kojima bi se uticaj eksploatacije i korišćenja energije na okolinu i zdravlje ljudi smanjio na najmanju moguću mjeru.

Sadržaj izloženog materijala podijeljen je u pet poglavalja:U prvom poglavlju dat je kratak uvod kako su se javile potrebe kod čovjeka za raznim

vidovima energije, zatim kako su sa razvojem društva i postepenim popravljanjem životnog standarda, rasle potrebe za dobijanjem energije iz raznih vrsta energenata.

U drugom poglavlju opisani su razni energenti, počev od drveta, preko uglja, nafte, gasa, nuklearnih izvora, do obnovljivih izvora energije, kojima se sve više pridaje pažnje. Opisan je

2

Uti

uticaj na okolinu, koji nastaje njihovom eksploatacijom, uz akcenat na zagadjenje koje oni prouzrokuju.

U trećem poglevlju opisan je efekat staklene bašte, kao najočigledniji i posljedica najvećih razmjera, nastala usled neažurnog korišćenja raznih energenata.

U četvrtom poglavlju su opisani ostali neželjeni efekti i posljedice nastale narušavanja prirodne ravnoteže, čiji je pokretač čovjek.

U petom poglavlju opisane su mjere koje se sprovode i na kojima treba raditi još, kako bi se na situaciju u kojoj se nalazi životna okolina, odgovorilo, sa što je moguće boljim i efektivnijim mjerama.

Šesto poglavlje sadrži sveobuhvatan opis stanja u kojem se nalazi životna okolina, čiji je glavni uzročnik čovjek i razni energenti neophodni za podmirenje njegovih potreba.

2. Razni vidovi energije i njihov uticaj na životnu okolinu

Praktično svi energetski izvori i postrojenja imaju veći ili manji uticaj na okolinu, od direktnih ekoloških katastrofa poput izlivanja nafte, kiselih kiša i radioaktivnog zračenja do indirektnih posljedica poput globalnog zagrijavanja, tako da ne postoji ekološki potpuno čist izvor energije.

Kod proizvodnje primarne energije najznačajniji uticaji nastaju pri proizvodnji uglja, uljnih škriljaca i nuklearnih sirovina, dok je znatno manji uticaj proizvodnje nafte i prirodnog gasa.

Znatno veći uticaj na životnu sredinu ima proizvodnja sekundarne energije.Budući da će energetske potrebe čovječanstva nastaviti rasti u buducnosti, nužno su

neophodne mjere kojima bi se uticaj eksploatacije energije na okolinu smanjio na najmanju moguću mjeru. Najopasniji izvori energije trenutno su fosilna goriva, nafta i prirodni gas, a potencijalnu opasnost predstavlja i iskorišćeno radioaktivno gorivo iz nuklearnih elektrana (visoko radioaktivni otpad).

2.1. Uticaj energije vode

Na vazduh:1. Plavljenjem zemljišta radi stvaranja hidro-akumulacija oslobađa se metan što

doprinosi globalnom zagrijavanju;2. Brane imaju mikroklimatski uticaj;

Na vodu:1. Eksploatacije energije vode zahtijeva podizanje brana, što u slučaju njihovog

pucanja dovodi do katastrofalnih poplava;2. Brane utiču na hidrološki ciklus preusmjeravanjem riječnih tokova, na kvalitet

vode i njenu pouzdanost. Na zemljište:

1. Izgradnja brana u hidroakumulacionim sistemima izaziva klizišta;

2. Brane uzrokuju intenziviranje erozije i sedimentacije;

3

Uti

3. Brane mogu da izazovu nepovratna plavljenja, što dovodi do gubitka šuma i plodnog zemljišta.

2.1.1. Uticaj hidroelektrana na okolinu

Hidroelektrana je postrojenje za proizvodnju električne energije sa pogonom na vodu. Izgradnjom hidroenergetskih objekata nastaju pozitivni, ali i negativni uticaji na životnu sredinu. Karakteristike okoline, karakter i veličina hidroenergetskog objekta određuju međusobne uticaje životne sredine na objekat i obrnuto.

Ključna prednost obnovljivih izvora energije, pa tako i hidroelektrana, je smanjena ili u potpunosti eliminisana emisija efekta staklene bašte. Glavni razlog je što ne koriste fosilna goriva kao pokretač turbine. Velike brane mogu igrati značajnu ulogu u navodnjavanju, i u regulaciji toka rijeka. Prednost primjene raznih tipova hidroelektrana jeste da, s obzirom da nema emisije ugljen-dioksida, njima se štiti životna sredina i omogućuje se efikasna odbrana od poplava, pošto je u interesu zaštite riječnih turbina potrebno da se iz rijeke odstrani otpad, a time se smanjuje i zagađenost rijeka. Obzirom da ne koristi gorivo, pogotovo ne fosilno, hidroelektrane imaju pozitivan uticaj na prirodu.

Ključni dio hidroelektrane je njena brana. Urušavanje brane može dovesti do velikih katastrofa za cijeli ekosistem. Sam kvalitet gradnje, konstrukcije i održavanje brane nije dovoljna garancija da je brana osigurana od oštećenja. Takođe negativni, aspekt prilikom gradnje brana je nužnost uništavanja prirodnog bogatstva. Prilikom punjenja akumulacijskog jezera dolazi do potapanja svega onoga što se našlo ispod površine jezera. Fauna tog područja je primorana na preseljenje.

Izgradnjom hidroelektrana znatno se utiče na okolinu, a kompleksnost tih uticaja se može sistematizirati sa:

Fizikalni aspekt: promjena režima protoka voda promjena kvaliteta vode kvalitativna i kvantitativna promjena podzemnih voda erozija i urušavanje zemljišta na obalama jezera taloženje nanosa erozija korita nizvodno od brane mogućnost seizmičkih efekata

Zbog punjenja i pražnjenja akumulacije dolazi do izvjesne erozije obala, a moguće je i urušavanje zemljišta. Opažanja su pokazala da se javlja seizmička aktivnost kao posljedica izgradnje brana i akumulacija i da ta aktivnost nije u direktnom odnosu sa težinom akumulirane vode već sa visinom vodenog stuba.

U zoni akumulacije plave se naselja, obradiva zemlja, narušava se stabilnost obala, mijenja nivo podzemnih voda i sl.

Ekološki aspekt:

4

Uti

uticaj na floru i faunu uticaj na klimu

Izgradnjom hidroelektrana mijenja se hidrološki režim vodotoka i protoka, fizičko-hemijska svojstva vode, što se odražava na floru i faunu. Postojanje velikih površina vode akumulacionih bazena utiče na promjenu mikro klime regiona, temperaturni režim vode i vazduha, povećava se vlažnost vazduha i uslovljava pojavu magle.

Socijalni i ekonomski aspekt: preseljavanje stanovništva zapošljavanje proizvodnja energije potapanje zemljišta uticaj na poljoprivredu kontrola poplava uticaj na vodosnabdijevanje turizam

Socijalne i ekonomske implikacije hidroelektrana su od posebnog značaja. Kao negativne implikacije dolaze do izražaja potapanje značajnih površina obradivog i plodnog zemljišta, kao i ekonomski i socijalni problemi iseljavanja stanovništva sa ovih područja.

Sigurnost i zdravlje ljudi: moguće izvorište i širenje bolesti opasnost od rušenja brana

U pogledu sigurnosti života, zbog eventualnog rušenja brane i zdravlja ljudi, zbog mogućnosti izvorišta bolesti, pažljivim projektovanjem i izgradnjom moguće je navedene probleme sasvim kontrolisati.

Kulturni aspekt: uticaj na estetiku mogućnost potapanja kulturnih spomenika i arheoloških nalazišta

Izgradnja brana i akumulacija može djelovati na estetski izgled i u jednom i u drugom smislu u pogledu uticaja na kulturu, jer postoji mogućnost potapanja kulturnih spomenika ili potrebe njihovog izmiještanja.

5

Uti

Slika1: Brana

2.2. Uticaj fosilnih goriva

Na vazduh:1. Sagorijevanje fosilnih goriva stvara emisije čađi i prašine, sumpordioksid, okside

azota i vodonik sulfid, koji zagađuju vazduh, dovode do kisjelih kiša i utiču na globalno zagrijavanje;

2. Transpost i skladištenje prirodnog gasa mogu biti uzrok curenja, eksplozija i požara;

3. Tornjevi sistema za hlađenje imaju mikroklimatski uticaj;4. Sagorijevanje fosilnih goriva dovodi do tzv. efekta staklene bašte;

Na vodu:1. Ispiranje uglja dovodi do zagađenja vode;

2. Iste posljedice imaju i gomile uglja na stovarištima;

3. Fosilna goriva dovode do koncentracije kiselina u kišnici;

4. Rudnička eksploatacija ima negativan uticaj na raspoložive vodne resurse;

5. Curenja i oticanja nafte dovode do zagađenja vode;

6. Ekstrakcija uglja ima za posledicu tečni otpad koji zagađuje vodu;

7. Voda koja se koristi za rashlađivanje generatora za proizvodnju električne energije podiže temperaturu vode u basenu u koji se ispušta;

8. Sagorijevanje tečnog gasa stvara problem odlaganja tečnog otpada;

Na zemljište:1. Eksploatacija rudničkih kopova, pogoni i cjevovodi uzrokuju iskopavanja i

premještanje velikih količina plodnog zemljišta;

2. Odlaganje pepela i otpada u čvrstom stanju zagađuje zemljište;

6

Uti

3. Odlaganje kiselina nastalih upotrebom fosilnih goriva povećava kisjelost zemljišta;

Na okolinu i pejzaž:3. Odlaganje jedinjenja kisjelina dovodi do štetnog uticaja na floru i faunu;

4. Ekstrakcija fosilnih goriva ugrožava prirodna staništa i smanjuje njihove površine;

5. Tornjevi sistema za hlađenje i mreže kablova imaju loš uticaj na vizuelni doživljaj pejzaža;

6. Rudnička eksploatacija, proizvodnja električne energije, transport i odlaganje otpada (cjevovodi) takođe imaju loš uticaj na vizuelni doživljaj pejzaža;

7. Curenje i oticanje nafte dovodi u opasnost živi svijet i priobalna područja.

2.2.1. Uticaj eksploatacije uglja na okolinu

S obzirom na trenutnu energetsku situaciju, najveće učešće ima ugalj u strukturi ukupne potrošnje energije . Eksploatacija uglja se obavlja površinskim i jamskim načinom.

Korišćenjem površinskih kopova dolazi do intenzivnog narušavanja površine terena, dok su posljedice veoma duboki krateri, čija dubina iznosi i nekoliko desetina metara, kao i deponije jalovine.

Spoljna odlagališta (dio površine koji je otkopan da bi se ugalj eksploatisao i dio pokriven otkopnim materijalom – jalovinom), predstavljaju poseban problem. Ovakva zemljišta imaju velike kosine, neujednačen mehanički i hemijski sastav i neriješeno oticanje vode, jako izraženu eroziju i odnošenje zemljišta. Sitne čestice odnošene vazdušnim strujama sa kopna, postaju izvor aerozagađenja.

Kao poseban problem nameće se problem preseljenja ugroženog stanovništva, a naročito obezbjeđenje egzistencije za poljoprivredno stanovništvo, zatim promjene socijalne strukture stanovništva i sl. Najveći uticaj na okolinu kod površinske eksploatacije je u zauzimanju i degradiranju velikih površina zemljišta. Pod fizičkim razaranjem se podrazumijeva ne samo, otkopavanje mase rude i goriva (primarni uticaj), već i svi oni sekundarni uticaji koji takođe, mijenjaju prirodu terena.

Od sekundarnih uticaja koji izazivaju fizička razaranja najvažnije mjesto zauzimaju posljedice odronjavanja. Razvoj površinskih kopova izaziva značajne promjene u režimu podzemnih i površinskih voda.Zagađenje vazduha od površinskih kopova je posljedica prašine koja se javlja kod otkopavanja uglja, zatim oksidacionih procesa na odlagalištima uglja i jalovine. Bitan uticaj na zagađenje vazduha imaju gasovi koji se koriste prilikom eksploatacije uglja. Kod jamske eksploatacije uglja najnepovoljniji uticaj na okolinu se odražava u slijeganju terena, što posebno dolazi do izražaja kod prekomjerne eksploatacije. Kod ovakvog slijeganja nastaju štete na infrastrukturi i objektima.

7

Uti

Ovi problemi su često koncentrisani na malom prostoru, ne samo u vezi sa vađenjem uglja, nego i u vezi sa njegovom separacijom i daljom manipulacijom. Takođe je problem i lociranje termoelektrana u tom istom prostoru sa svim štetnim djelovanjem na životnu okolinu.

U procesu sagorijevanja goriva razvija se toplota, te se pri tome u zavisnosti od hemijskog sastava goriva i uslova sagorijevanja razvijaju dimni gasovi kao produkti sagorijevanja. Dimni gasovi su smjesa produkata sagorijevanja odnosno:

ugljendioksid (CO2) koji nastaje potpunim sagorijevanjem ugljenika (C) ugljenmonoksid (CO) koji nastaje nepotpunim sagorijevanjem ugljenika (C) sumpornog dioksida (SO2) koji nastaje sagorijevanjem sumpora sumpornog trioksida(SO3) koji nastaje oksidacijom sumpornog dioksida (SO2) azota (N2) iz goriva i vazduha koji se dovodi u ložište (azot ne učestvuje u procesu

sagorijevanja, ali povećava ukupnu količinu dimnih gasova) azotnih oksida (NOx) koji nastaju pri specifičnim uslovima kiseonika (O2) preostalog u dimnim gasovima usljed dovoda vazduha u ložište iznad

stehiometrijskih odnosa sagorijevanja vodene pare (H2O) koja nastaje isparavanjem vode sadržane u gorivu i sagorijevanjem

vodonika.

Slika2: Eksploatacija uglja

2.2.2. Uticaj termoelektrana na okolinu

Uticaji termoelektrana na ugalj na okolinu su višeznačni, intenzivni i uglavnom nepovoljni za ekološki sistem. Oni potiču od potencijalnog zagađivanja vazduha, vode i tla, u okolini lokacije ispuštanja otpadne toplote, narušavanja prirodne ravnoteže i zvučnih uticaja.

Glavni zagađivači:- Dimni gasovi: CO2, NOx, SO2- Leteći pepeo- Pepeo- Šljaka- Otpadna voda

Agregatno stanje goriva je veoma važna osobina koja je povezana sa uslovima sagorijevanja. Da bi se postiglo dobro sagorijevanje, potrebno je ostvariti dobro miješanje goriva sa vazduhom,

8

Uti

što se efikasno ostvaruje kod gasovitih goriva. Povećanjem protoka vazduha smanjuje se stepen djelovanja, jer se u atmosferu odvodi veća količina ugrijanih gasova. Pri sagorijevanju uglja nastaju gasovi koji iz ložišta kotla preko cijevnog sistema u kotlu odlaze u dimnjak i okolnu atmosferu.

Slika3: Termoelektrana

Aerozagađenja

Emisija gasovitih produkata iz dimnjaka termoelektrana je direktno zavisna od kvaliteta i količine sagorjelog uglja. Termoelektrane koje koriste domaće lignite ispuštaju približno 1,6Nm 3

dimnih gasova po jednom MW električne snage. Dimni gasovi sadrže: čađ, pepeo, okside ugljenika, sumpora i neke druge sastojke. Najštetniji je sumpordioksid (SO2) u koji se pretvara skoro sav sagorivi sumpor iz goriva, dok se u sumpormonoksid (SO) pretvara samo 3% sumpora.Sumporni oksidi utiču štetno na čovjeka, floru i faunu, a takođe i na materijale (ubrzavaju koroziju). Na čovjeka je posebno štetna kombinacija sumpornih sa dimom i vlagom poznata kao smog «londonskog tipa», koji se javlja naročito pri nepogodnoj konfiguraciji terena i u specifičnim meteorološkim situacijama. Disperzija ovih zagađivača u atmosferi zavisi od meteoroloških uslova, visine dimnjaka i kinetičke energije gasova na izlazu iz dimnjaka.

Ustanovljeno je da atmosferski sulfati imaju često štetniji uticaj na životnu okolinu i zdravlje od supordioksida, a takođe smanjuju i vidljivost i utiču na promjenu klime.

Ugljen dioksid (CO2) nastaje u mnogo većim količinama i utiče na okolinu indirektno, preko promjene klime. Izbacivanjem ugljendioksida mijenja se njegov ravnotežni sadržaj u atmosferi, a fizičkim svojstvima smjesa, CO2 i aerosola, mijenja se i toplotna akumulacija atmosfere, što će u dugoročnom periodu izazvati porast prosječne temperature vazduha i poremetiti ravnotežu između atmosfere i hidrosfere s neželjenim posljedicama na promjenu klime širih razmjera.

Zagadjenje okoline česticama

Emisija čestica pri radu termoelektrana potiče od ložišta kotla, deponije uglja i deponije šljake i pepela. Dok se čestični zagađivači sa deponije raznose vjetrom na ograničena rastojanja u okolinu njihovih lokacija, dotle oni izbačeni kroz dimnjak mogu dospijeti na znatno veće udaljenosti, zavisno od visine dimnjaka i parametara difuzije.

9

Uti

Prije ispuštanja u dimnjak, gasovi sa letećim pepelom ulaze u elektrofiltere čija se efikasnost kreće oko 99%, čime se značajno smanjuje koncentracija čestica koje se ispuštaju u atmosferu.

Zagađenje površinskih i podzemnih voda

Zagađenje voda štetnim produktima iz termoelektrana nastaje kao rezultat ispuštanja otpadnih voda, kao i djejstvom atmosferskih voda na deponiji uglja i pepela. Otpadne vode mogu biti hemijski zagađene, zauljene, fekalne i kišne. Zagađenjem površinskih voda može da dođe do zagađenja izvorišta voda u području nizvodno od lokacije termoelektrane. Zagađenje voda koje potiče od deponija uglja, šljake i pepela i otpadnog mulja uzrokovano je rastvaranjem sulfata, bikarbonata i drugih neorganskih i organskih materija pod uticajem atmosferskih voda. Atmosferske vode otiču djelimično u površinske vode, a djelimično prodiru pod zemlju gdje zagađuju podzemne vode.

Ispuštanje otpadne toplote

Primjenom sagorijavanja lignita u termoelektranama se iskoristi oko 35% (savremene TE i do 40% energije), koja se pretvara u električnu energiju. Ostatak se ispušta u okolinu i to: 15% se izgubi preko rashladne vode. Otpadna toplota iz TE, odvedena rashladnom vodom, u rijeku, u jezero ili more predstavlja značajno opterećenje okoline. U slučaju protočnog hlađenja poslije miješanja sa rashladnom vodom znatno raste temperatura vode u rijeci. Na taj način dolazi do uticaja kako na fizičko-hemijske karakteristike vode, tako i na poremećaj ekološke ravnoteže u rijeci. Otpadna toplota se u konačnom bilansu predaje atmosferi isparavanjem.

2.2.3. Uticaj toplana na okolinu

Toplotnoj energiji se poklanja velika pažnja usljed rastućih potreba zagrijavanja gradova, potreba tehnoloških procesa kao i potreba za toplom vodom. Zato se u blizini gradova pribjegava izgradnji sistema centralizovanog snabdijevanja, koji troše čvrsta goriva. Ovakvim pristupom se javljaju zagađenja slična kao pri proizvodnji električne energije. Naročita ušteda u potrošnji goriva i smanjenje otpadne toplote se ostvaruje izvorima za kombinovanu proizvodnju električne i toplotne energije. Količina otpadne toplote koja se ispušta preko kondenzata je manja 4 do 5 puta. Sagorijevanje čvrstog goriva ima štetne nusprodukte poput oksida sumpora i azota, čađi, pepela, ugljovodonika, teških metala i čvrstih zagađivača. Kod toplana je prostorna distribucija zagađivača nepovoljnija nego kod termoelektrana. Ovi zagađivači se superponiraju sa dejstvom ostalih, lokalnih zagađivača. Zimi je česta pojava smoga koji sadrži sumpordioksid kao i pojava čestičnih zagađivača. Priroda zagađivača je slična kao kod termoelektrana s tim da termoelektrane daju veće količine otpadne toplote.

10

Uti

Zagađivanje pepelom i šljakom je manje kod toplana jer se obično koriste kvalitetniji ugljevi. Za potrebe lokalnih sistema grijanja u zgradama i drugim objektima, takođe se preporučuje upotreba kvalitetnijih ugljeva, prije svega mrkog uglja i sušenog lignita. Na ovaj način je zagađenje životne okoline znatno redukovano.

2.2.4. Uticaj nafte na okolinu

Od svih mineralnih sirovina nafta i gas spadaju u grupu sirovina koje po prirodi svog nastajanja i fizičko-hemijskim karakteristikama imaju značajan uticaj na čovjekovu okolinu. Akumulacije nafte i gasa se nalaze pod zemljom kontinentalnog dijela i u podzemlju ispod mora.

Prilikom eksploatacije nafte dolazi do zagađivanja vazduh, jer su u produktima sagorijevanja gasa sadržani CO2 i H2S. Takođe, dolazi i do zagađenja vode, ukoliko se proizvedena voda zajedno sa naftom nekontrolisano ispušta u vodotoke, te izlivanjem nafte u more. Tehnologija je danas na takvom nivou da se sprečavaju takva zagađenja, ali su uvijek neophodne odgovarajuće mjere zaštite i opreza.

2.2.5. Zagađenje okoline rafinerijama

Osnovni rizik za okolinu u blizini rafinerija je mogućnost izbijanja požara. Visoki troškovi postrojenja za proizvodnju nafte su uglavnom i zbog sigurnosne opreme i poštovanja restriktivnih zakonskih mjera u cilju zaštite. Pored vatre postoji mogućnost pojave eksplozija. Svi ugljenvodonici sa tačkom ključanja ispod 250°C postoje u gasovitom stanju i njihove pare u smješi sa vazduhom stvaraju eksplozivne smješe u prisustvu izvora vatre ili iskričenja. Ovakve situacije se sprečavaju podesnim sistemom ventilacije. Isto tako, pare ugljenovodonika u nižim koncentracijama od potrebnih za stvaranje eksplozivne smješe uzrokuju toksikaciju. U procesu rafinerijske prerade nafte, ispuštaju se određene materije u vazduh i vodene tokove, što uzrokuje njihovo zagađenje. U većini zemalja je ispuštanje svih sastojaka iz rafinerije zakonski regulisano. Sagorijevanje teške nafte u rafinerijama rezultuje stvaranje karakterističnog crnog dima koji ukazuje na nepotpuno sagorijevanje. Pošto je potrošnja rafinerijskog goriva na velikom nivou i ukupna količina sumpornih oksida dostiže iznose od nekoliko tona dnevno. U procesu rafinerijske obrade sirove nafte nastaje i jedinjenja koja su karakteristična po neugodnom mirisu. U većim rafinerijama se dnevno proizvede i do 100 t/dan vodonik sulfida, koji se smatra opasnim otrovom. Danas značajan dio svjetske proizvodnje sumpora potiče od prerade nafte.

11

Uti

Slika4: Rafinerija nafte

2.3. Uticaj nuklearne energije

Na vazduh:1. Kvarovi u nuklearnim elektranama dovode do emisija radionuklida;2. Tornjevi sistema za hlađenje imaju mikroklimatski uticaj;

Na vodu:1. Rad nuklearnih elektrana uzrokuje povećanje temperature vode u basenima u

koje se ispušta voda iz rashladnih sistema;2. Kvarovi dovode do ispuštanja radioaktivnog materijala koji kontaminira vodu;3. Rudnici uranijuma kontaminiraju podzemne vode;4. Voda kao krajnji element procesa rudničke eksploatacije urana sadrži toksične

metale i radioaktivan otpad.  

Na zemljište:1. Zagađenje zemljišta se može desiti u postupku dekontaminacije i „gašenju“

nuklearki;2. Nakon kvara na nuklearnim elektranama, polutanti iz vazduha dovde do

kontaminacije zemljišta;3. Neodgovarajuće skladištenje nuklearnog otpada dovodi do zagađenja zemljišta.

Na okolinu i pejzaž:1. Nesreće u nuklearkama kontaminiraju vazduh, vodu i zemljište, i kao sekundarnu

posledicu imaju negativan uticaj na genetski strukturu organizama i njihove reproduktivne sposobnosti.

2. Tornjevi sistema za hlađenje i mreže kablova imaju loš uticaj na vizuelni doživljaj pejzaža.

2.3.1. Uticaj atomskih elektrana na okolinu

Atomske elektrane su danas jedini vid korišćenja nuklearne energije i njihova primjena se usporava. Pored proizvodnje energije, nuklearna energija je i veliki izvor radioaktivnog zračenja i izvor opasnih količina otpada. Zbog toga su sigurnost atomskih elektrona, njihovo lociranje, ispuštanje radioaktivnih materijala, kao i zaštita radnog osoblja, te zaštita čovjekove okoline,

12

Uti

najbitnija pitanja za opšti društveni interes. Otpadna toplota pri istoj količini predate električne energije kod atomske elektrane je za oko dva puta veća nego kod termoelektrane na ugalj.

Nedostaci atomskih elektrana su nemogućnost potpunog isključenja radioaktivnog zagađenja okoline i neriješen problem odlaganja nuklearnog otpada.

Pored toga ni rezerve urana nisu neiscrpne . Svako energetski bogato zračenje, bilo da je UV (sunčevo zračenje), rendgenski zraci ili

, ili γ zraci, djeluju pri dodiru kao i pri prolazu kroz materiju kao ''kiša metaka'' koja se sastoji od atoma, molekula i jona. U živim ćelijama će uslijed zračenja doći do hemijskih reakcija, pri kojima nastaju brojni radikali koji u tim ćelijama izazivaju značajne promjene.

Najosjetljivije mjesto u ćeliji je jezgro, koje se sastoji od dezoksiribonukleinske kiseline (DNK) i hromozoma kao nosilaca osobina. Radioaktivno zračenje može izazvati promjene u jezgru ćelije i to tako da se ove manifestiraju u širokom dijapazonu promjena, od blagih promjena u krvi do ozbiljnih promjena u ćeliji, pa i do promjena u genetskoj strukturi. Ove promjene dovode i do pojave kancerogenih oboljenja.

Slika5: Nuklearna elektrana

2.4. Uticaj obnovljivih resursa

Činjenica je da se konverzija energije vjetra i Sunca u primjenljive oblike energije čini ekološki najprihvatljivijim rešenjem, ali i ovdje postoji negativan uticaj na okolinu.

Eksploatacija obnovljivih resursa energije u budućnosti iziskivaće odricanje od velikih površina korisnog zemljišta i neminovno će imati negativne posledice, kao što je loš vizuelni utisak koji ostavljaju polja solarnih panela, fijuk vetrenjača i izvjesne količine štetnih emisija kod primjene biomase i geotermalne energije.

Uticaj na formiranje tzv. efekta staklene bašte i kisjelih kiša kod primjene obnovljivih energetskih resursa zanemarljiv.

Vetrenjače ne emituju ugljen-dioksid koji dovodi do efekta staklene bašte, ne doprinose formiranju kisjelih kiša, a jedini negativni efekti su izražen šum, relativno loš vizuelni doživljaj i određen nivo opasnosti po ptice.

Emisije ugljendioksida koje stvaraju efekat staklene bašte, kisjele kiše i prisustvo raznih polutanata u vodi, vazduhu i zemljištu su smanjene, najviše zahvaljujući redukciji primjene fosilnih goriva u energetici i pada ekonomija zemalja Istočne Evrope, kao i mjerama povećanja efikasnosti primjene energetskih resursa i preusmjerenja na obnovljive resurse.

13

Uti

Slika6: Obnovljivi izvori (vjetroelektrana)

2.4.1. Uticaj biomase na okolinu

Biomasa je organska materija životinjskog ili biljnog porijekla koja se pomoću različitih procesa pretvara u upotrebljivu energiju. Upotreba biomase ili goriva i otpadnih materija dobijenih iz biomase kao izvora energije zahtijeva njihovo sagorijevanje i oslobađanje toplote koja pokreće generatore električne energije.

Od svih goriva koja su danas u upotrebi jedino biogorivo zadovoljava kriterijum zatvorenog sistema (bar u pogledu stvaranja ugljen dioksida i čvrstih materijalnih produkata sagorijevanja). Ulaz u proces sagorevanja predstavlja biomasa kao gorivo i vazduh (odnosno kiseonik). Izlaz iz njega čine: dobijena energija, pepeo i gasoviti produkti sagorijevanja sa ugljendioksidom kao glavnim predstavnikom. Živi biljni svijet procesom fotosinteze vezuje taj ugljendioksid i uz pomoć sunčeve energije izgrađuje svoju masu. Čvrsti materijalni ostatak pepeo, takođe, kao đubrivo učestvuje u izgradnji nove biljne mase. Na taj način se vrši recikliranje ugljen dioksida i čvrstih produkata u prirodi tako da se pritom ne remeti postojeća ravnoteža, a za sistem se kaže da je zatvoren. Postoji mnoštvo aspekata sa privrednog i ekološkog stanovišta koji pokazuju opravdanost primjene i korišćenja biomase kao energenta.

Ekološki aspekti korišćenja biomase: biorazgradivost biomase u tlu je izvrsna jer gotovo 95% materije biomase se razgradi za

28 dana. biogoriva sadrže neznatne količine sumpora pa u produktima nema sumpor dioksida (to je

neizbježan produkt sagorevanja fosilnih goriva) prilikom sagorijevanja biomase dobia se tzv. čisti pepeo nema emisije ugljovodonika, kao nepotpunih produkata sagorijevanja u potpunosti je biomasa obnovljiv izvor energije sva ta biomasa već postoji na planeti Zemlji i nije je potrebno stvarati , već je treba samo

planski iskoristiti, i pomoći joj u regeneraciji.

Međutim, i pored mnogih prednosti koje posjeduje biomasa kao izvor energije u eksploataciji biomase postoje i određene nepogodnosti za primjenu. Neka od njih su: razuđenost u prostoru

14

Uti

nepovoljan oblik i visoka vlažnost biomase visoke investicije za postrojenja za preradu, pripremu, sagorijevanje biomase

Slika 7:Fabrika za proizvodnju biomase

2.4.2. Uticaj biogasa

Kada se priča o biogasu, obično se misli na gas sa velikom količinom metana u sebi, koji nastaje fermentacijom organskih susptanci. Svaka varijanta ima različite nivoe metana i ugljen-dioksida u sebi, zajedno sa manjim udjelom drugih gasova. Može se reći da je biogas CO2 neutralan.

Ovaj proces postaje sve popularniji za tretiranje organskog otpada, jer omogućava prikladan način pretvaranja otpada u električnu energiju, čime se smanjuje i količina otpada, kao i broj patogenih supstanci, koje se nalaze u otpadu. Na taj način se dobija energija, a ne povećava se količina ugljen-dioksida u atmosferi. Takođe, metan sagorijeva znatno čistije u odnosu na ugalj.

U novije vrijeme, sve je veća upotreba biogasa dobijenog sa deponija i iz otpadnih voda. Čak i kada se ne koristi za dobijanje toplotne i električne energije, deponijski gas se mora propisno odložiti i prečistiti, jer sadrži opasne zapaljive materije, od kojih mnoge stvaraju smog.

2.4.3. Uticaj geotermalne energije

Geotermalna energija je obnovljivi izvor energije jer se toplota neprekidno proizvodi unutar Zemlje različitim procesima. Na prvom mjestu je prirodno raspadanje radioaktivnih elemenata, koji se nalaze u svim stijenama i proizvodi ogromnu toplotnu energiju.

Prednosti korišćenja geotermalne energije su: Korišćenje geotermalne energije uzrokuje zanemarljiv uticaj na životnu sredinu, i ne

doprinosi efektu staklene bašte Geotermalne elektrane ne zauzimaju mnogo prostora i samim tim malo utiču na

životnu sredinu U pitanju je ogromni energetski potencijal (obezbeđuje neograničeno napajanje

energijom) Eliminisana je potreba za gorivom

15

Uti

Kada je geotermalna elektrana izgrađena, energija je gotovo besplatna, uz manju lokalnu potrošnju

Nedostaci korišćenja geotermalne energije su: Nema mnogo mjesta gde je moguće graditi geotermalna postrojenja Izvor toplotne energije može biti iscrpljen usljed neodgovarajuće eksploatacije Prisustvo opasnih gasova i minerala predstavljaju poteškoću prilikom

eksploatacije

3. Efekat staklene bašte

Slika 8: Efekat staklene bašte

Niz stotina godina unazad temperatura na Zemlji se održavala u odredjenim granicama, zato što je Zemlja iznad sebe imala ,,pokrivač’’ koji je održavao tu toplotu, a to je ugljen(IV)oksid.

Ugljen(IV)oksid, sa drugim gasovima, obrazuje sloj oko Zemlje koji je sve gušći, pa zbog toga vraća toplotu na površinu Zemlje čime se planeta Zemlja pretvara u džinovsku staklenu baštu. Količina nebiološki oslobodjenog ugljen(IV)oksida je sve veća pa ga morska voda ne može apsorbovati. Ovaj gas nije opasan za ljudsko zdravlje, pa kada je u pitanju aerozagadjenje ne posvećuje mu se posebna pažnja.

On, medjutim, u atmosferu odlazi u velikim količinama, a oko 50%, ta količine ostaje u atmosferi i tamo može da se zadrži više stotina godina. Količina CO2 unijeta u atmosferu, opada na jednu trećinu početne vrijednosti za dvije stotine godina.

Ugljen(IV)oksid je jedan od najbitnijih krivaca za izazivanje efekta staklene bašte, medjutim razni autori navode razne procente pojedinih zagađivača. Određeni stručnjaci smatraju da će udruženo dejstvo ostalih gasova (metan, azotni oksidi, ozon)  2030. godine biti jednako ili veće od dejstva ugljen(IV)oksida. 

Prirodni izvori CO2 su: okeani, močvare, vulkani i drugi slični izvori. U okeanima ima oko 60 puta više CO2 nego u atmosferi. Povećana potrošnja fosilnih goriva, razvoj industrije,

16

Uti

uništavanje i krčenje šuma, uništavanje fitoplanktona u moru i slične pojave utiču na nagomilavanje CO2 u atmosferi.  Stalni godišnji porast ovog gasa je oko 4% .

ZAGADJIVAč PROCENAT(%)

Ugljen(IV)oksid 61

Metan 15

Azotni oksidi 10

Freoni(CFC) 9

Ostali( azot, vodena para) 5

Tabela1: Procenat zagađivača

Metan stvaraju bakterije razlaganjem organskih materija (pirinčana polja, močvare). U atmosferu dolazi i iz rudnika uglja, odnosno pri eksploataciji prirodnog gasa. Godišnje dospije u atmosferu oko 425 miliona tona metana, od toga  375 se razloži, a ostane oko 50 miliona tona.

Azot(I)oksid (azot-suboksid, N2O) u atmosferu dolazi zbog djelovanja bakterija u zemljištu, primjene veštačkih djubriva, sagorijevanjem fosilnih goriva i dr. Emisija ovog gasa godišnje je do 15 miliona tona.

Slika9:Emisija oksida azota NOx

Štetno dejstvo: Uticaj na zdravlje ljudi, Smanjenje vidljivosti i stvaranje fotohemijskog smoga-posljedica reakcija NOx sa

organskim materijama u prisustvu sunčeve svjetlosti, Razaranje ozona u višim slojevima atmosfere, Stvaranje štetnog ozona u nižim slojevima atmosfere, Stvaranje kisjelih kiša

17

Uti

Gotovo četvrtina energije Sunca koja dospije na Zemlju troši se na isparavanju vode. Vodena para apsorbuje toplotno zračenje, pa je tako bitan činilac u regulisanju toplotne strukture Zemlje.

Slika10: Struktura gasova staklene baste

Apsorpcijom infracrvenih zraka, CO2 zadržava toplotu, pa se javlja kao pokrivač Zemlje. Odnosno, efekat je sličan staklenoj bašti, koja propušta ultravioletnu radijaciju unutra, a sprečava osipanje reflektovane infracrvene radijacije vani, što dovodi do povišenja temperature.

 Efekat staklene bašte ispoljava se na: klimu i zdravlje ljudi, poljoprivrednu proizvodnju i povećanje nivoa mora i okeana. Materijal gradova, beton i asfalt direktno zagrijavaju planetu. Gradovi apsorbuju toplotu i oslobadjaju je natrag u atmosferu. Posledica toga je stvaranje neke vrste mjehura toplog vazduha koji remeti mikro klimu. Izvjesno je da se planeta zagrijava i to sve brže.

Od kraja 19.vijeka prosječna temperatura je u određenoj mjeri porasla. Najprimjetniji je porast noćnih temperatura i to u umjerenom pojasu severne hemisfere. Mnogi naučnici tvrde da su krivci za globalno zagrijavanje zemlje CO2, izduvni gasovi automobila i otpadni gasovi fabrika.

Prema predviđanjima, sredinom 21 veka, efekat staklene bašte prouzrokovaće povećanje srednje globalne temperature od 1,5 do 4,50C. Veće promjene klime bi se desile u tropskim i subtropskim oblastima, gdje bi suše dovele do širenja pustinja i velikog smanjenja obradivih površina. U našem predjelu zime bi bile kraće, vlažnije i toplije, a ljeta duža, vrelija i suvlja.

Usljed povećanja temperature došlo bi do otapanje leda na polovima, što bi imalo za posledicu povišenja nivoa mora, a time i do potapanja primorskih pojasa.

Povećanje koncentracije CO2 utiče na povećanje temperature, a ovo povećanje temperature na još veće povećanje koncentracije CO2 preko njegovog oslobađanja iz morske vode čiji je kapacitet vezivanja CO2 obrnuto proporcionalan temperaturi vazduha.

Slika11: Projekcija trenda porasta prosječne temperature Zemlje

18

Uti

4. Produkti nastali usljed zagađenja okoline

Na uglju, nafti i gasu se zasniva moderna industrijska proizvodnja. Upotreba ovih izvora energije povezana je sa dvije opasnosti:

iscrpljivanje postojećih zaliha zagađivanje okolne sredine

U sedamdesetim godinama prošlog vijeka, izbačeno je u atmosferu oko 100 miliona tona čvrstih materija i oko 150 miliona tona azotnih oksida. U osamdesetim godinama je proizvodnja nafte iz mora dostigla nivo od skoro 30% ukupne svjetske proizvodnje. Na taj se način povećala opasnost od zagađivanja atmosfere do stepena koji prevazilazi njenu sposobnost samoočišćenja.

Pri upotrebi energije nastaju razni oblici gubitaka energije. Gubici nastaju usljed lošeg korišćenja energije, kao i usljed nepravilnog i nepotrebnog korišćenja energije.

Do zagađenja dolazi kada se štetne materije oslobode u okolinu u tolikim količinama da ugrožavaju ljude, životinje, biljke i njihova staništa. Kontrola zagađivanja je najveći problem s kojim je suočen savremeni svijet. Ogromna područja mogu za kratko vrijeme postati nepodesna za život, a mnoge biljke i životinje mogu zauvijek iščeznuti. Buka takođe može biti oblik zagađivanja, jer saobraćajna i avionska buka narušavaju kvalitet života.

Dimovi i izduvni gasovi - Izduvne cijevi automobila i fabrika ispuštaju produkte sagorijevanja tj. otpadne gasove u vazduh. Neki od ovih gasova se mešaju sa oblacima proizvodeći kisjele kiše koje ubijaju biljke. Ugljen-dioksid zadržava toplotu koju bi zemlje vratila u vasionu i može dovesti do globalnog otopljavanja. Za druge gasove, jedinjenja ugljenika sa halogenim elementima, smatra se da oštećuju ozonski omotač - gasnu barijeru koja zaustavlja štetno zračenje sunca.

Mrtve rijeke - Industrijski otpad izbačen u rijeke može uništiti cjelokupan njihov svijet. Vještačka đubriva izazivaju prekomjeran rast algi koje troše kiseonik iz vode, ubijajući tako ribe i vodene biljke. Međunarodnim dogovorima zacrtano je da sve zemlje treba da prestanu odlaganje otpadaka u more i smanje zagađivanje rijeka i jezera.

19

Uti

Gomilanje smeća - Smeće se proizvodi u ogromnim količinama i na svijetu ima sve manje mjesta za njegovo odlaganje. Reciklaža (prerada i ponovno korišćenje) stakla, papira i drugih odpadaka smanjuje potrebu za njihovim gomilanjem. Radioaktivni otpaci proizvedeni u nuklearnim elektranama ostaju opasni hiljadama godina.

Nuklearni otpad - Suštinski problem ovdje ne predstavlja trenutna opasnost već opasnost po buduće generacije. Nuklearni otpad uglavnom ostaje radioaktivan hiljadama godina, duže od bilo koje ljudske institucije. Tehnologija skladištenja nuklearnog otpada sa ciljem smanjenja opasnosti od zračenja je relativno jednostavna. Opasnost od havarija poput one u Černobilu, koje imaju za posledicu ekološku katastrofu ogromnih razmjera, stvaraju strah koji je uvijek prisutan kod građana.

Radijacija - Radioaktivni materijali emituju prodorno jonizujuće zračenje koje oštećuje živo tkivo. Radiološke opasnosti mogu nastati u mnogim fazama nuklearnog ciklusa. U cilju prevencije oslobađanja radioaktivnog radona i njegovog dospijevanja u vazduh, ovaj otpad se mora skladištiti u vodootpornim basenima i pokriti debelim slojem zemlje. Obogaćivanje uranijuma i pogoni za fabrikaciju nuklearnog goriva sadrže velike količine troprocentnog uranijuma-235, u formi korozivnog gasa uranijum-heksafluorida UF6. Radiološka opasnost je međutim mala, tako da su uobičajene mere zaštite na radu i prisebnost zaposlenih u rukovanju hemijski opasnim sredstvima sasvim dovoljni za potpunu sigurnost.

5. Mjere zaštite

Neke od mjera koje se mogu primijeniti u cilju zaštite okoline su: Bolja izolacija zgrada i smanjenje toplotnih gubitaka Poboljšanje stepena korisnosti lokalnih grejnih uređaja Korišćenje otpadne toplote Stimulisanje centralizovanog sistema snabijevanja toplotnom energijom i kombinovane

proizvodnje električne i toplotne energije Racionalno planiranje novih stambenih naselja Korišćenje toplotnih pumpi Poboljšanje kontrole i regulacije grejanja Merenje isporučene količine toplote Primena pasivne i solarne arhitekture

5.1. Mjere za smanjenje emisije i imisije aerozagađenja

Pri povećanju kapaciteta termoelektrana mora se planski i blagovremeno voditi računa o mogućim mjerama za smanjenje uticaja zagađenja na životnu okolinu. Za ovo postoje dvije metode:

1. uticaj na parametre opreme za zaštitu okoline pri čemu se smanjuju emisije štetnih materija

20

Uti

2. primjena nove tehnologije za smanjenje emisija štetnih materija.Da bi se ostvarila zaštita čovjekove okoline trebaju se ispuniti dva zahtjeva koji se

primjenjuju u svijetu pri izgradnji termoenergetskih i industrijiskih objekata, a to su:1. da količine štetnih materija koje se ispuštaju u okolinu – emisija (u okolnu atmosferu,

vodu ili zemljište) moraju biti u skladu sa važećim propisima i uslovima koji vladaju u okolini

2. da prizemne koncentracije štetnih materija ne pređu granične propisane vrijednosti nastale od novih i postojećih izvora zagađenja u bližoj i daljoj okolini.

U svrhu smanjenja emisije štetnih materija u okolini termoenergetskog postojenja, koriste se za kotlovska postojenja mehanički, električni, vlažni i drugi tipovi prečistača. Za smanjenje štetnog uticaja od deponija provode se mjere stabilizacije deponije koje mogu biti fizičke, hemijske, biološke i kombinovane. Kao pogodna zaštitna mjera za zaštitu okoline od zagađivanja česticama sa deponija šljake i pepela, te sa skladišta uglja, koriste se zaštitni zeleni pojasevi. Pored smanjenja emisije koriste se dimnjaci za disperziju štetnih materija i na taj način smanjivanje prizemnih koncentracija do dozvoljenih nivoa.

Radi smanjenja emisije zagađujućih materijala (uglavnom čvrstih čestica) sa skladišta uglja i deponija šljake i pepela prvenstveno se mora voditi računa o izboru pogodnih lokacija zavisno od meteoroloških, orografskih i drugih uslova, kako bi se odnošenje čvrstih čestica goriva, odnosno šljake i pepela svelo na minimum. Od mjera za sprečavanje odnošenja sitnih frakcija goriva- uglja, vrlo dobre rezultate daju postupci nabijanja uglja, ili se sitne frakcije uglja nabijaju krupnijim. Na odlagalištima šljake i pepela preporučuje se prekrivanje jalovinom kao najjednostavniji oblik fizičke stabilizacije deponije. Pored fizičke, obavlja se i hemijska i biološka stabilizacija (ozelenjavanje i rekultivacija), kao i kombinacije spomenutih stabilizacija.

5.2. Mjere redukcije oksida azota

PRIMARNE-deluje se na sam proces sagorevanja: Sagorijevanje siromašne smješe Sagorijevanje prethodno ostvarene siromašne smješe Višestepeno sagorijevanje Vlaženje goriva, vazduha ili plamena

SEKUNDARNE-koje tretiraju produkte sagorevanja: Selektivna katalitička redukcija Selektivna nekatalitička redukcija

5.3. Bezbjedonosni sistem nuklearnih reaktora

Sigurnost nuklearnih reaktora je sama po sebi postala predmet izuzetno velike pažnje. U aktivnom nuklearnom reaktoru, gorivni elementi sadrže najveći dio ukupnog radioaktivnog sadržaja. Veliki broj barijera sprečava proizvode fisije da u toku normalnih operativnih procedura dospiju u vazduh: gorivo je “ušuškano” u cijvi otporne na koroziju, teški čelični zidovi primarnih rashladnih sistema reaktora formiraju još jednu barijeru a sama voda iz rashladnog sistema apsorbuje neke od biološki bitnih radioaktivnih izotopa kao što je jodin. Čelični i betonski elementi konstrukcije objekta u kome je smješten nuklearni reaktor predstavljaju zadnju barijeru radioaktivnim materijalima.

21

Uti

Sistemi nuklearnih reaktora oslanjaju se na elaborisani instrumentarijum za praćenje njihovog stanja i kontrolu bezbednosnih sistema koji se koriste za gašenje reaktora u vanrednim okolnostima. Rezervni sigurnosni sistemi koji ubrizgavaju bor u rashladnu tečnost radi apsorbcije neutrona i zaustavljanja lančane reakcije u cilju bezbednog gašenja reaktora su sastavni dio projektnog dizajna svake nuklearne elektrane. Reaktorska postrojenja sa “lakom vodom” rade pod velikim pritiskom vode za hlađenje. U slučaju ozbiljnijih pucanja cjevovoda, veći dio rashladne tečnosti se pretvara u paru čime se ugrožava hlađenje jezgra. Da bi se spriječilo potpuno zaustavljanje hlađenja jezgra reaktora postoji i pomoćni sistem za hlađenje jezgra koji počinje sa radom automatski sa otkazom primarnog rashladnog sistema. U slučaju da para iz naprslog cevovoda rashladnog sistema dospije u objekat sa reaktorom, rashladni raspršivači se uključuju radi kondenzacije pare i sprečavanja opasnog povećanja pritiska u zgradi.

5.4. Zbrinjavanje elektroničkog otpada

Elektrotehnički i elektronički otpad sadrži visok dio opasnih sastojka, pa ukoliko se njime ne upravlja na pravilan način može uzrokovati poremećaje u okolini. . Jedan od problema reciklaže elektronskog otpada nalazi se u teškom razdvajanju pojedinih sirovina iz otpada. Neka su rješenja počele nuditi velike korporacije koji recikliraju računara pretvarajući ih u plastičnu ambalažu i plemenite metale koji se obrađuju i oblikuju u proizvode od bronze ili zlatne poluge.

Zasad postoje četiri osnovne metode reciklaže elektroničkog: rastavljanje opreme: ručno odvajanje dijelova koji se mogu ponovo upotrijebiti i

reciklirati mehanička obrada: uklanjanje štetnih dijelova, zatim usitnjavanje i rezanje spaljivanje i pročišćavanje: nakon što se spale gorivi dijelovi mogu se odvojiti

metali hemijska obrada: plemeniti metali mogu se ukloniti iz tiskanih krugova putem

hemijskih procesa Elektroničku i elektrotehničku opremu je teže reciklirati nego staklo, papir ili limenku. Njena reciklaža je vrlo kompleksna, a manji je problem velika bijela tehnika nego mala komplikovana oprema. Problem rastavljanja i recikliranja sitnog elektroničkog materijala vidi se i u tiskanim pločama u kojima se može naći pola metala i nemetala iz periodnog sustava elemenata, među njima zlato, platina, srebro, tantal, cerij, lantan, razni elektroliti, sredstva protiv gorenja, plastika.

5.5. Ostale mjere i metode

Korišćenje elektrostatički filtera visoke efikasnosti, uređaji za prečišćavanje otpadnih voda…

gasifikacija i likvefakcija- doprinose smanjenju štetnih uticaja na okolinu, u odnosu na korišćenje

lignita, jer se dobija kvalitetnije gorivo.- Postrojenja za gasifikaciju i likvefakciju su potencijalno veliki zagađivači, ali

je zaštitu relativno lakše obezbediti na jednom mestu (lokaciji proizvodnje) desulfurizacije dimnih gasova se danas u svetu sve više primenjuje bez obzira na

znatno povećanje investicionih troškova energetskih postrojenja:- Efikasnost u uklanjanju sumpora iz uglja fizičkim putem iznosi od 10% do

50%. Fizičko prečišćavanje je razvijena tehnologija kojom se postiže veća

22

Uti

kalorična moć, manji sadržaj sumpora, pepela i drugih mineralnih primesa,ali dovodi i do velikih energetskih gubitaka u odbačenom uglju- Hemijsko prečišćavanje uglja, iako dugo razvijano, još nije doživelo većukomercijalnu primenu.

6. Zaključak

Energija nije samo osnov svih životnih procesa, već je ona preduslov svih tehničkih i naučnih aktivnosti. Razvoj čovječanstva je u direktnoj srazmjeri sa stepenom razvoja i primjene raznih vrsta energije. Neregenerativni izvori energije se intenzivno troše, te njihove ograničene zalihe ne mogu pratiti dalji razvoj, pa je proizvodnja energije osvajanjem novih energetskih izvora postala imperativ današnjice.

Eksploatacijom uglja zagađuje se okolina, voda, zemljište i atmosfera. Sagorijevanjem uglja nastaju produkti koji zagađuju zrak. Oni sa vjetrom dospijevaju na velike visine i potom padaju na zemlju u vidu kisele kiše, koja nanosi štetu vegetaciji i vodenoj fauni i flori. Sagorijevanjem uglja, kao i drugih fosilnih goriva, dolazi do opasnog pregrijavanja zemljine površine usljed takozvanog dejstva “staklene bašte”.

Eksploatacija nafte, kao i uglja, predstavlja još uvijek najvažniju osnovu proizvodnje energije, ali dovodi do zagađenja vazduha, vode i tla.

Primjena atomske energije ima i prednosti i nedostatke. Atomske električne centrala ne zagađuju atmosferu kao centrale na ugalj, ali zato postoji mogućnost radioaktivnog zagađivanja okoline.

Mjere za smanjenjenje štetnog uticaja energetike na životnu sredinu mogu se klasifikovati u dvije grupe, i to:

Primjena mjera redukcije i zaštite životne sredine Racionalizacija potrošnje energije

Kao osnovna korak koji potrošači mogu preduzeti jeste budjenje svijesti kod ljudi o njihovoj nemarnosti i štetnim uticajima na životnu sredinu, a zatim i preduzeti potrebne akcije kako bi došlo do realizacije planova vezanih za očuvanje životne okoline.

Korišćena literatura:

www.izvorienergije.com

www.energetskaefikasnost.com

www.besplatniseminarski.com

www.ekospark.com

B. Udovičić, Energija i okolina, Građevinska knjiga, Beograd, 1988.

23

Uti

24

Uti

25

Uti

26