-~----------------------""'I

JOAKIN LIZARRAGA, ELKANOKOA

URTEKOIGANDEGUZIETARAKO

PREDIKU LABURRAK

Edizio kritikoaFrantzisko Ondarrak paratua

REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCAjEUSKALTZAINDIABILBAO 1990

URTEKO IGANDEGUZIETARAKO

PREDIKU LABURRAK

COLECCION EUSKARAREN LEKUOAK - 16

© Real Academia de la Lengua Vasca/EuskaltzaindiaRibera, 6 - 48005 Bilbo

ISBN: 84-85479-51-3Legezko Gordailua: BI-1157-90

Maketazioa; R.B.D.

Fotokonposaketa: IPAR, E.K.Particular de Zurbaran, 2-4 - 48007 Bilbo

Inprimategia~ Artes Graticas Rontegui, S.A.L.Avda. Ribera de Erandio, 4. Erandio-Bizkaia

AURKIBIDEA

Sarrera 3Ad Majorem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Meachuac 10Abenduko 1. igandea................................................ 12Abenduko 2. igandea................................................ 19Abenduko 3. igandea................................................ 26Abenduko 4. igandea................................................ 31Eguberri zortziurreneko igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 38Agerkunde zortziurreneko igandea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 44Agerkunde ondoko 2. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Agerkunde ondoko 3. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Agerkunde ondoko 4. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 63Agerkunde ondoko 5. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 69Agerkunde ondoko 6. igandea....................................... 75Zazpi-asteko igandea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Sei-asteko igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Bost-asteko igandea................................................. 91Gurutzadako bulda sandua.......................................... 95Garizumako 1. igandea 102Garizumako 2. igandea 109Garizumako 3. igandea 116Garizumako 4. igandea 125Pasio igandea 134Erramu igandea 142Pizkunde igandea .. . . .. . . .. . .. . .. .. .. . . .. . . .. . . .. .. .. . .. . .. . . .. . 147Pazko zortziurreneko igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 155Pazko ondoko 2. igandea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 166Pazko ondoko 3. igandea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 170Pazko ondoko 4. igandea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 177Pazko ondoko 5. igandea 184

Pentekostes ondoko 3. igandea 190Pentekostes ondoko 3. igandea: 2. hitzaldia 195Pentekostes ondoko 4. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 200Pentekostes ondoko 4. igandea: 2. hitzaldia 205Pentekostes ondoko 5. igandea 210Pentekostes ondoko 5. igandea: 2. hitza1dia 215Pentekostes ondoko 6. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 221Pentekostes ondoko 6. igandea: 2. hitza1dia . . . . . . . . . .. 226Pentekostes ondoko 7. igandea 231Pentekostes ondoko 8. igandea . . . .. . . . . . .. . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. .. 236Pentekostes ondoko 9. igandea 241Pentekostes ondoko 10. igandea 244Pentekostes ondoko 11. igandea . . . . .. . . . .. .. .. . . . . . .. . . . . . . . . .. . 249Pentekostes ondoko 12. igandea 254Pentekostes ondoko 13. igandea 261Pentekostes ondoko 14. igandea 266Pentekostes ondoko 15. igandea 273Pentekostes ondoko 15. igandea: 2. hitzaldia 277Pentekostes ondoko 16. igandea 281Pentekostes ondoko 16. igandea: 2. hitzaldia '" 286Pentekostes ondoko 17. igandea 290Pentekostes ondoko 17. igandea: 2. hitzaldia 295Pentekostes ondoko 18. igandea 299Pentekostes ondoko 18. igandea: 2. hitzaldia 302Pentekostes ondoko 19. igandea 306Pentekostes ondoko 19. igandea: 2. hitzaldia 311Pentekostes ondoko 20. igandea 314Pentekostes ondoko 20. igandea: 2. hitzaldia 318Pentekostes ondoko 21. igandea .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 321Pentekostes ondoko 21. igandea: 2. hitzaldia 327Pentekostes ondoko 22. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 331Pentekostes ondoko 22. igandea: 2. hitza1dia 335Pentekostes ondoko 23. igandea 340Pentekostes ondoko 23. igandea: 2. hitzaldia 345Pentekostes ondoko 24. igandea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 348Pentekostes ondoko 24. igandea: 2. hitzaldia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 352Besta Berri zortziurreneko igandea 356Bertsoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 365Purgatorioko arimei buruzko hitzaldia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 372Index edo Lizarragaren aurkibidea 385Eraskina (Indice alfabetico) 388

Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 395

2

Sarrera

Joakin Lizarraga

Ezaguna denez, Joakin Lizarraga (1748-1835) Irunerriko Elkanoherrixkan jaio eta hila da. Ikasketak jesuitetan eta Iruneko apaizgai­tegian egin ondoren, bere herrira joan zen berriro, heriotzea helduarte bertako bikario izan zerlarik.

Lizarragaren lanak

Bere bizitza luzean erruz idatzi zuen, ia den-dena euskaraz.Ezagutzen dugun beraren lehenbiziko sermoia 177l.urtekoa da,eta azkeneko kristau-ikasbidea 1821. urtekoa 1. Elkanoko euska­ra, Bonaparte Printzeak dioen bezala, goi nafar hegoaldekoeuskalkian sartzen da, eta Lizarragaren tan guztiak horren progadira.

Bera bizi zelarik, ez zen beraren lanik argitaratu. Hil ondoren,guk orain argitaratu dugun liburu hau izan zen inprimatua Donos­tian, 1846. urtean2 • Ez zen ordea agertu Lizarragak idatzi zuen be­zala, baizik gipuzkeraren kutsu haundia ematen ziotela.

1 Ikus P. ONDARRA, «Producci6n literaria de Joaquin Lizarraga (1748-1835»), FLV4 (1972) 265-28 J.

2 Izen hau eman zioten: Urteco igande guztietaraco platicac edo itzaldiac Nafarroan,E1cano deritzan errian, bertaco vicario jaun Don Joaquin Lizarragac compondu eta predi­catuac. DONOSTIAN Ignacio Ramon Baroja-ren moldizteguian, 1846. Liburuari emandiogun izenburu edo titulua guk asmatua da, Lizarragak latinez jartzen duen izenburua,hots, «Sermones breves pro Dominicis totius anni ...» berak erabiltzen duen euskararaitzultzen dugularik.

3

Azkueren hiztegi haundian askotan, 321 bat aldiz, edaten da itu­rri honetatik. Baina esan behar dugu, gehienetan, 187 bat aldiz3 , ezduela Lizarragak hori, edo horrela, edo esanahi horrekin idatzi.

Eskuidatzia

Larruz josia dago4 eta neurri hauek ditu: 205 x 150 mm. Orrial­deak 2 zenbatu gabe eta 314 aurrekaldetik bakarrik zenbatuak dira.Bestalde, 138 eta 138at. orrialdeak bi aldiz daude, gaia diferenteadutela.

Eskuizkribua 1802. urtean izan zen idatzia, eta bizkarrean haudauka: «+ /Pro/Dominicis/totius anni/Sermones breves/Cantabri­co»s. Lehenbiziko orrialdean, zebatugabekoetan, honela ageri da li­buruaren gaia eta izena: «Sermones breves pro Dominicis totiusAnni de diversis materiis juxa diversitatem Evangelioru(m) occu­rrentium».

Eskuidatziaren edukia

Zenbatu gabe dagoen 1. orrialdean liburuaren gaia, noiz izanzen egina eta nork idatzi zuen ageri dira. Zenbatu gabe dagoen 2.orrialdean, Jainkoaren mandamentuei buruzko bertsoak6 • 1-149at.orrialdeetan, hirurogei eta hiru sermoi: horietako bat Buldarekikoada eta beste guztiak urteko igandeetarakoak, zenbait igandetarakobi sermoi direla. Gero, 150-151at., carmina edo Eukaristiarekikokoplak7 • 152-155at., purgatorioko arimei buruzko hitzaldia, Iruiie­rriko Uharten 1790. urtean predikatua. 156-156at., liburuaren Indexedo aurkibidea8 .

3 Ikus Francisco ONDARRA, «Joaquin Lizarraga en eI Diccionario de Azkue», FLV12 (1980) 107-141. Lan honetan esaten dugu, 108. orrialdean, Azkuek 214 aldiz ez duelaongi hartu Lizarragatik; baina uste dugunez, egiatik hurbilago dago esatea 187 bat aldizhuts egin zuela.

4 Ikus I. oharpeneko lana, batez ere bertako 273-274 orrialdeak; baita ere Juan APE­CECHEA, Joaquin de Lizarraga (1748-1835). Un escritor navarro en euskara. Pamplona,1983 (batez ere 246-247 orrialdeak).

5 Ikus 4. oharpenean aipatutako lanak.6 Hemen argitaratuak: Euskal Erria 8 (1883) 251; Juan APECECHEA, Lizarraga El­

kanokoa. Koplak. Bilbao 1983,208. orrialdean.7 Aurreko oharpenean aipatu dugun J. APECECHEAren liburuan, orrialde hauetan:

181. eta hurr., 187 eta 190. eta hurr. orr.S Eskuidatziarekin batean gordetzen dira lau orri izenburu eta gai honekin: «Indice al­

fabetico de algunas palabras de esta obra para su mejor inteligencia». Izenburu hau bera

4

- -_. -_._---~

Aldaketak

Lehenbiziko orrialdeetan, 5at. orrialderaino, aldaketa asko dau­de lerro tartean ipiniak; 12at. orrialdean ere badago aldaketa bat.Donostiako argitalpena paratu zuenak eginak dira eta edizione ho­rretan agertu ziren. Agustin Pascual de Iturriaga9 izan omen zen lanhori prestatu zuena. Aldaketak morfologia ukitzen dute batez ere,noizean behin hiztegiaren eremuan ere sartzen direla.

Morfologian gerta daiteke a) bukaerako -s aldatu eta -z egitea;b) bukaeran -n eranstea aditzeko lehenaldian eta deklinabideko so­ziatiboan; d) hitzaren barruan letra edo silabaren bat sartzea; etab.

Hiztegian ikusten dugu 4. orrialdean «ladrofi» lapurrac bihurtudela; hor bertan Lizarragaren «Christio» Christio edo cristauac bila­katu dela; etab.

Sintaxian ere badago aldaketatxoren bat edo beste. I. orrialdeanLizarragak idatzi du «baitare seguituciren resultac andic» eta honelapatu dute: «baitare andic seguituciren resultac».

Idazkera

Lizarragaren beste liburuetan erabiltzen den idazkera beraaurkitzen dugu hemen ereto. Laburkiro ematen dugu ezagutzera,irakurlearen lagungarri. Gaur egungo alfabetoa hartzen dugula oi­narritzat, Lizarragak nola adierazten dituen euskal soinuak jakinerazten dugu.

Bokalak gaur egun erabiltzen diren bezala idazten dira. Halaere, i ezarri beharrean ezartzen du y ere noizean behin: yago 3,2;ayim 3,2; ay ta oy 6, I.

ipini zuten Donostian argitaratu zutenean. Lau orri horietako lehenbiziko zazpi orrialdee­tan ageri diren hitzak agertu ziren 1846. urteko liburuan. Paper horietako letra Iturriagare­na da, holajakin erazi zigun Justo Maria Mokoroa Aitak, guk horretaz galdetu ondoan.

9 Ikus Francisque-Michel, Le Pays Basque, Paris 1867, 524 h. orrialdeetan. Honeladio: «Je n'ai plus aciter qu'un recueil de sermons paru en 1847, bien que le titre porte 1846.11 est ainsy COlll,U: Urteco igande guztietaraco platicac, 000 itzaldiac nafarroan, elcano deri­tzan errian... On a commence l'impression du livre par ces deux feuillets: ce qui expliquepourquoi il porte la date de 1846, tandis que la publications n'en a eu lieu qu'en 1847, parles soins de D. Agustin Pasqual Iturriaga» (guk azpimarratu dugu); eta Resurrecci6n Mariade AZKUE, Mor/ologia Vasea, Bilbao 1925,585. orrialdea: «El autor que mas flexiones deesta naturaleza muestra es Lizarraga el de Elkano, no ciertamente en su Urteeo igande guztie­taraeo platieae edo itzaldiae, obra que antes de salir a luz fue retocada por Iturriaga y despro­vista de muchos nabarrismos». Oharpen hauetako 8.ean ere hitz egin dugu gai honetaz.

10 Juan APECECHEA, Joakin Lizarraga, Elkanokoa. Doetrina ChristioaTl?n eatheehi­ma Pamplona 1979, 25hh. orrialdeetan; Francisco ONDARRA, Ongui ittzen laguntzeeoitzgaiae, Bilbao 1984, 17. eta hurr. orrialdeetan.

5

Kontsonanteak honela aurkitzen ditugu idatziak:b eta v erabiltzen ditu gaur egungo b adierazteko.c eta z erabiltzen ditu gaurko z adierazteko; eta noizean behin

tz ipini beharrean ere bai.d gaur bezala ageri da beti.f erabiltzen du eta ez ph.Gaurko g adierazteko, g eta gu erabiltzen ditu.Gutxitan erabiltzen du h.Gaur egungo j adierazteko, g eta j erabiltzen ditu; eta, uste dugu­

nez x ere bai:floxoqui 3,1; exemplu 3,1. Ik. ere trabtijua 5at., 2; mere­ji 5at., 2; Jesus 5. Bainajateco 56,2; chsaten 34,3.

Gaurko k-ren ordez c, ch eta qu erabiltzen dira.I gaur bezala ageri da; II ere bai.m eta n ere gaur bezala. Bai ta ii ere.p ere gaur bezala.qu erabiltzen du k-ren ordez. Ik. goian k.Noizean behin rr idazten du silaba bukaeran: marrmarr 6,1.s gaur bezala.t gaur bezala; baina noizean behin -tt- bikoitza ageri da, gainean

laburgailu marratxo bat duela, t bustia adierazteko: gutittobat 2,2.ts gaur bezala adierazten da.tx adierazteko, ch erabiltzen duotz idazten du gaurko tz adierazteko; baina noizean behin c eta

z ere. Aurkitu dugu tc ere: logratceagatic 5lat.,2.v askotan ageri da, gaurko b adierazteko.Gaur egungo x adierazteko, chs erabiltzen da. Hala ere aurkitu

dugu -ss- ere: gaisstoac 28,2. Ageri da -x- ere, baina gure iri­tzizj irakurri behar da. Ik. goianj.

y gutxitan ageri da. Ik. goian, Bokalak izeneko paragrafoan.z adierazteko, z eta c ageri dira.

Donostiako argitalpena

Esanik daukagun bezala, 1846. urtean Donostian argitaratu zu­tenean libum hau, aldaketa haundiak egin zituzten bertan bai mor­fologiari dagozkionak, bai, askoz gutxiago bada ere, hiztegi eta sin­taxiarekikoak.

Bestalde, eskuidatziko orrialde oso bat him lerro gutxi, l2lat.orrialdea, argitaratu gabe gelditu da Donostian, 341. orrialdeanegon behar lukeelarik. Bi esaldi hasten dira «Goacen orai» hitzekin,bat orrialde horren 3. lerroan, eta bestea hurrengo orrialdearen ha­sieran. Hortik etorri da okerra.

6

Aldaketak nolakoak diren ikus erazteko, zenbait adibide ipin­tzen ditugu, eskuidatziko pasarteak eta Donostiakoak elkarren on­doan jartzen ditugula.

Eskuidatzian

«Oio evang(elio)an; S. Juan pre­so carcelean cegolaic, aituricChristoren ongui eguinac, biali­citio bi Oiscipulo galdeguitera, be­rori da etorribeardena, edo berce­ric esperatzendugu? (4. orrialdea).

«ZoeieIa, dio Evang(elio)ac,aurr div(ino)a azis ta indarr artus,gorputzean entenda, beteric chsa­quintasunes, eta Jang(oicoar)engra(ci)a berabaitan, arima(n) en­te(n)da. Exemplu du Christioac,joateco azis ta indarrtus eguneticeguneni gra(ci)an, virtutean, chsa­quintas(une)an.» (12at. 0.).

Gure argitalpena

Donostian

«Oio Evangelioac, S. Juanec, pre­so cegoalaric carcelan, eta adituricJesucristoren ongui eguiiiac, bial­duciozcala bi dicipulu galde egui­tera berori da etorri bearduena, edoberceric esperatu beardegu?» (9.0.).

«Zociela, edo cijoala, dio Evan­gelioac, aur divinoa indarra artuz,gorputcean entenda, au da beregorputcean; betetcen jaquintasu­nez, eta Jaungoicoaren graciaz be­rebaitan, ariman entenda, au dabere ariman. Emen dauca crista­bac egemploa joateco acitcen, etaindarra artcen egunetic eguneragracian, virtutean, jaquintasu­nean.» (32. 0.).

Lizarragak idatzi zuen bezalaxe argitaratzen saiatu gara: hiz­kiak, puntuazioa, azentua, etab. Hala ere, eskuidatzian hain ugariageri diren abrebiaketak deseginik ematen ditugu, guk ipinitako hiz­kiak parentesi barman jartzen ditugula. Salbuespen bakarra -que si­laba da: desegin ondoan abrebiaketa, ez dugu parentesirik erabil­tzen. Parentesian ipintzen ditugu baita ere, 3. orrialderaino, josturadela-ta, ezin irakurri diren zenbait letra; eta 152at. orrialdetik 155at.orrialderaino, papera usteldu egin delako, falta diren zenbait hizki.

Latin eta gaztelaniazko abrebiaketak ere deseginik ematen ditu­gu normalki1l; baina ez dugu parentesirik erabiltzen guk erantsi di­tugun letrendako.

11 Badira desegin gabe ematen ditugunak ere. Hona hemen zenbait.60. orrialdean, 2. paragrafo eta 8. lerroan hau dago: «(83 Quaest. § 71}». Uste dugu­

nez, hau esan nahi du: «83 Quaestio(?), paragraphus 71».

7

Eraskin bezala, goian aipatu dugun «Indice alfabetico de algu­nas voces...» (Ik. Sarrera deitu atalean 8. oharpena) ematen duguezagutzera, Iturriagak idatzi zuen bezalaxe.

Bukatzeko. Badira bost urte eta gehiago lan hau prestatu eta ar­gitaratua izan zedin eman genuela. Eta, jakina, gaur ez genuke he­men ageri den bezala egingo. Rala ere, esan daiteke ez dugula testuzaharra ukitu eta paratu genuen bezala uzten dugula. Bibliografiaatalean aldatu edo berritu dugu gauzatxoren bat, besterik ia ez.

67at., 1,3: «(ap. S. Theres. medit. sup. Pater n. p. 4)>>. Hau adierazteko: «apud Sane·tarn Theresiam meditationes super Pater noster pagina 4».

100at., 1 bukaeran «(Parr. p. 3 p. 22)>>. Nahi du esan: «Parra partrs (?) 3, pagina(?) 22».

116,2, 1: «(diet. sal. tit. 1. c. 3)>>. Nahi du esan: «dieta salutis titulus 1 caput 3».123at., 2, 9: «(post. vit.m in monit. n. 11)>>. Nahi du esan: «post vitam in monitis

(?) numerus 11».Lizarragak «quadragessima» etab. idazten duo Guk ere horrela egin dugu deslaburtu

dugun aldi bakarrean. Baina «vicesima» «undevicesima» eta «duodevicesima» gureak dira,berak zenbakiak erabili dituelarik eta ez hizkiak.

8

I

Ad Majorem + Dei Gloriam

Sermones breves pro Dominicis totius anni de diversis materiisjuxa1 diversitatem Evagelioru(m) occurrentium:

Ad populum rusticanum sermone cantabrico, ut aliqualiter sa­tisfiat praecepto Tridentini2 sessio quinta reformationes caput se­cundum.

(Archi) presbyterP quoque, Plebani, et quicumque Parochiales,(vel a)lias3 curam animarum habentes ecclesias quocumque modoobtinent, per se, vel alios idoneos, si legitime impediti fuerint, diebussaltem Dominicis, et festis solemnibus plebes sibi commissas pro suaet earum capacitate pascant salutaribus verbis, docendo ea, quaeomnibus scire necessarium est ad salutem, annuntiandoque eis cumbrevitate et facilitate sermonis vitia quae eos declinare, et virtutes,quae sectari oporteat, ut poenam eaternam evadere, eta caelestemgloriam consequi valeant & Ne illud impleatur, Parvuli petierunt pa­nem, et non erat qui frangeret eis.

Scripti aquodam Parocho rusticano, Ad majorem Dei gloriam.Amen.

Anno Domini 1802D.J.L.E.V.4

1 Juxta esan beharrean,juxa dio eskuidatziak.2 Eskuidatzian honela: «Triden;. ses. 5. reform'. c. 2.»3 Ezin irakurri da dena, orria hautsirik dagoelako.4 Lizarragak honela; baina hau esan nahi du: «Dominus Joachimus Lizarraga Elcani

Vicarius» 'Joakin Lizarraga Jauna, Elkanoko Bikarioa'.

9

Iat.

Meachuac eztuztenei1 guardatzen amarr2

mandam(en)tuac3

1. Jangoicoa sinetsi, onetsi, ta adonitu:Ezperen, obe, ezpacina mundunitu.

2. Non ere den maldicio eta juramentu,Ezta faltaco an miseria eta escarm(en)tu4 •

3. Jangoicoari bere egunac eztionac5 eman nai,Calte bere buruai, irabaci aiceai6 , goraintzi Deabruai.

4. Hume onari Jangoicoaren bedeicioa7 eta fortuna B

Hume gaichstoari maldicioa eta desfortuna.5. Gaizqui naidionac bere proximo9 lagunari,

Gaitz yago10 ematendio bere buruari.6. Offenditzenduenac Jangoicoa gorputzagatiC,

Trucatzendu on gucia ongarriagatic.7. Apegatzenduena11 biotza Iurreco ondasunai,

Laquioan preso ematenda Deabruai.

1 ezdituzlenei idatzi zuen, Donostian 1846. urtean argitaratua izan zen Urleco igandeguzlielaraco plalicac edo ilzaldiac Nafarroan, Elcano derilzan errian, berlaco vicario jaundon Joaquin Lizarragac compondu ela predicaluac prestatu zuenac. Jakina denez, Lizarra­garen euskalkia eta Gipuzkoan erabiltzen dena nahasirik ageri dira edizione horretan.Agustin Pascual de Iturriagak (/1.) prestatu bide zuen argitalpen hori.

2 Bigarren r-ea ezabaturik: 11.3 mandamluac dago idatzirik, eta -ml- letren gainean laburgailu bat, azentu zirkun-

l1exuaren antzekoa.4 escarmlu zegoen, laburgailu eta guzti; baina gero escarmenlu egin dute: 11.S Gero ez diozcanac: 11.6 Gero aiceari: 11.7 Gero bendeicioa: 11.B forluna hitzaren atzetik komarik bazegoen, ezin dugu esan.9 Gero «Gaizqui naidi6nac bere lagun proximoari»: 11.10 Gero gueyago: 11.11 Gero Apegalzendan: 11.

10

8. Bere amiia condemitu, ta rnias12 ozca eguinItendu rnurrnurazaleac, baitu infernu-urrin.

9. Deseatzea berceren viciquideaDa infernurllco lasterr-videa.

10. Deseatzeas hacienda bercerena,Prochuric ez, bai culpa ta pena.

12 Gero miaz: It.

11

1

Sermo in Dominica Prima1 Adventus

De Judicio vitae nostrae.Videbunt filium hominis venientem. Luc. 21.

Egungo Evang(elio)an aipatzentu 2 Jesus onae eembait senale az­queen) jui(e)ioeo3 egunan'm4, eenetas S erranda eerbait azquen igan­dea(n): (24 p. pent.) (e)gun3 aipatunaidut solam(ent)ejuicio imbear­dena gure vieitzas. Cerda (j)uieioa?3 Da eontuae artzea Jang(oico)aeguizonai, nola vieituden mundua(n), (tap onen eonforme sent(en­ci)a ematea betieos. Bi aldis imbearda juieiogoi, edo bi juieio dire;bat juicio partieuhira, edo bereehs arima bae6ehas, despeitzendelaiegorputzetic: bereea juieio universala gu(e)i6tas3 gueien preseneian,munduaren aeabanzan. Lembie(ico)as dio S. Pa(bloe: (He)br. 9.)6Statutum est hominibus & Dago sentencia7 emanic guizonei ilceca(beinj3 eta onen atzl!ticjuicioa. Bigarr(en)as di6 Credoac, inde ventu­rus est (judic)are 3 & Nondic etorricobaita azquen juicioco egimeanilen ta vici (en juz)gatzera3 . Egungura izanenda azquen eguna, egungucien egu(na e)eintanJ.3 biltzendiren guiz6n gueien demb6rae, len­goac, oraieoac, gue(roeo)ac3; Jang(oicoar)en eguna proprioqui; ira­ren eguna; ealamid(ad)e, mis6ria, tem(pesta)de3, iluntasun, trompe­ta, s6fiu, ta arroituaren eguna; egun an(dia t)a3 amargoa lazqui.

1 «Dominica Prima» eta «nostrae» laburturik: Dam.' 1.' eta nrae., azkenengo honengainean ohizko laburgailua, azentu zirkunl1exu antzekoa, ipintzen duela.

2 Gero aipatzenditu: It.3 Parentesian dagoena ezin da ikusi eskuidatzian, oso estu dagoelako hau josirik. Hori

bera gertatzen da hirugarren orrialderaino.4 Gero egunarenac; baina sintaxia dela eta, hitzak tokiz aldatu egin dira eta Donostian

honela ezarri dute: «azquenjuicioco egunaren seiialeac». Aldaketa hau ez da ageri eskuida­tzian.

5 Gero ceiien gainean: It. Eskuidatzian ceiietas-en azken -s hori -z egin dute, eta bes­terik ez dute ukitu.

6 Ezin da irakurri -bloc: (He- eskuidatzian.7 sent.' dio.

12

(Sophon. I) Juiciogartan aldatucooteda sent(enci)a lem(bicico)3 jui­cioan emana? Ez niolat6re, baicic confirmatucoda gucie(n) a1cinean.

(Certaco8 da bada juicio univers(al)a, edo cer motivos? Cembaitdacarte (Do)ctoreec3: l.a Dec1aratzeco an guciei, bacochai lenemancequion sentenciaren (ch)uchsen3 justoa. 2.a Suplitzeco artanfaltatucena lembi9(ico)an, arima sollic izanbaice (juz)gatua3, ezgorputza, cein aguian eramanzute honratuqui obiara, zerama(te)­laic3 arima infernura; orduan bada erresucitaturic acompaiiatu­beardu (a)rima3 desonrean ta penan, nolajustoarenac contra hon­ran ta gozoan. (3.ap Juzgatzeco ez solam(ent)e on eta gaistoinzuena bacochac, baitare seguituci(renp erresultac andic, berailasgueros. 4. a Paratzeco an zucen, paratuzuena (mac)urr3 mun­duac: ezi ascotan emen honratzendire gaichstoac, deshonrace(n)(onac,p passatzen gaichstoac ontaco, onac gaichstotaco; bada anatracodire (eguia)c3, desengaiiatuco guciac, ta nori bhea emanen­zaio, ta desquitatucoda. (5. a Desp)legatzeco3 guciei, ta icusiaras­teco an claro Jang(oicoar)en provid(en)ciare(n) jui(cio sec)retoen3tela miragarria eztaiquena orai ongui entenda: nola usten(tuenpgaichstoa oroat luzaro ta fortunoso emen, eta ona oroat goizic ne-

la!.

que penatan, il ere bai; eme(n) goraturic gaichstoa, oinpetan ona &ta guc ezin entenda onii: an entendatucodugu. 6.a Itzu1ceco JesuChristori honra ta estimacioa dagoquiona, emen Judioec, Herege,ta gaichsto guciec faltatuciotena. Ceucatelaic preso indignoqui bereMagest(ade)a ilaracinaies, ta ezin aurqui niondic causa-iduriric ere,galdeguincio Caifasec ya bera cen Chr(ist)o, errespondatuzuebaietz, eta ci6rto sines diot icusicoducieIa daucazengau ala emennola elduden ceruco laiiuetan Magest(ad)e ta podore guciarequi.(Math. 26) Etzute in casoric, baicic euchi contra: Bere ariora bercebecatariec: bada an icuscodute beren Juez, beren contra gurutzea &Au da Jesu Chr(ist)o, ceiien oiietacoac, cion S. Juan Baut(ista)c,etzela bera digno lazatzeco, ta ceiien escuan sardea daucan, aicera­tzeco bere eu1cia: eu1cia da guizaguendea, sardea bere potest(ade)a,aicera da juicioa, berechsteco granoa, auda, onac cerura, lasto ilau­na, auda, gaichstoac infernuco sura. (Math. 3) Egungura noiz elle­gatuco den, eztio niori errannai, seiialaturic daucalaic, eztadien niordescuida beiiere, baicic vici cuidadorequi beti, seguratzeco sent(en-

8 Parentesi hau ia paragrafo honen bukaeraraino ailegatzen da.

13

ci)a <'ma.) Eta bada nola atratzenden emendic arima, nola atracen­den juicio lembic(icoticp, izanenda eternid(ade)an, pensazagunegunjuiciogontan. Estima M(ari)a Ave M(ari)a.

Jang(oic)o andiac fabricatucituenac berce gauzen ertean Ceruata Infernua, sefialaturic dauzqui alaber eternidadetic nor ta nornaituen eraman cerura, nor ta nor utzi infernura: Ortaco emengoplazoa, sefialaturic daucana bacochai, bucatzenden istantean dei­tzendu arren arima bere presenciara contuen arcera, ta notificatzerasent(enci)a dagoquiona bere obren conforme. Langau brevequiroitenda Jang(oicoar)en arguia(s,)3 bafia guc gueuren imaginacioanpintazagun espaciorequi: eta ojala pa(s)sabaguindez3 maiz eta con­tino; litzaque gure salvacio. Eg6n erne, dio Jesu Chr(ist)oc, (Luc. 12)eta prest, ezi uste eztucien 6rduan etorricoda.

Ellegaturic bada plazoa, ezin daiquena excusa, ta ez luza, despei­tucoda arima, ta guelditucoda gorputza ilic. Sofiatucodire ilezqui­lac: galdeguineunte, nor ilda? Errespondatucodute, urlia ilda. 6dichosoa, diote: a1cinatzea indigu guciec imbeardugun videa; eztaberce erremedioric. Batec encomendatuce(n)du9 , berceac ajolaic ez,eta guciec segui nor berevideas alcina. Ura egoinda lotsagarri gueldibere lecuan. Mortachsatzeunte gorputz miserablea: tra-

2

tatzenda orcitzeas, ezperen urrinlezaque gucia; eta ya ezta baicic es­torvutaco munduan. Prestaturic ilaria, eramateunte lauren ertean,acompafiatus gurutze, argui, ta cantuequi. Orciric lurrbarnean,doaz jatera, ta edatera, ta nor bere itecoetara: utzicoute orr componnola secula izanezpalitz alaco personaric munduan. Zoaz icusteniguero; icuscouzu lenic ustel corrompituric, eztaiquela soporta, bazca­tzendirela artan arr liquitsac montonca; guerochsago gucia immundi­cia ta autsa. 6 gorputz corrompitu utsa, ire amores deIa possible in­daien Jang(oico)ai aimberce offensa, ta galdu aimberce arima? Zoazandic urtebilt; icuscouzu gucia deseguinic, emen calavera, an matele­wrrac, aratago canillac, gucia nasteca. Non dago lengo presunciogu­ra? ta conpontzegura idurinaies ederr? Auda zebilangura burua gora,cena antuste 18 arroitu, ta fantasia, nor naiz ni? Ya oroat dil nola za­mari ilbat. Jezabel erreguinac perseguitzenzue Profeta Elias; bafia las­terr ellegatu(cequi)o3 Jang(oicoar)en permissios castigoa. Erregueberribat eguinic, baice Jehu, saceracoan au ciudadean, cego ura bere

9 Rala uste dugu daitekeela izan. Ala encomendatucodu ate?

14

balc6nean beira popifiabat eguinic ad(ornio)s3 eta galas. Galdegui­nic Jehuc, eta aituric nor cen, bereala botaracizue balconetic bera;eta an ichsticatuzute zaldiec passaceracoan; p6strean janzute tzacu­rrec, solam(ent)e utziric calabera ta cembait ezurr pusca. Guero alaicusis gendeec galde~uitenzute arrituric, haeccine est illa J(e)zabef3?Auda Jezabelgura? Ontan baratuda subervia ta presunciogura?

Miserablea da estadoa, ceintan baratzenden gorputza: bai,bafia bitarteo cer da arimas? Non ote dabila? Eramandute ber­ce erregionebatera, ez itzultzecotan. Norc eramandute? CerucoAinguiruec, edo infernucoec? [cusiduzu, dio S, Juan Chrysost(omo)c,icusiduzu, nola eramanduten emen abratsaren 10 gor(putza) 3 acom­pafiamentu 11 andiarequi templora: baita icusiduzu, nola eraman­du(t)en 3 infernuco Ministroec arren arima? DeIa infernuco, delaceruco Ministroec, presentatzendute Jang(oicoar)en tribunalean.Baragaitzen emen gutiftobat. Lancegartan nolaco vicitza nailuquebatec vicitu? Di6laic berebaitan, Emendic guti chsaquinendut,egonbeauten, edo ceruan erreinatzen, edo infernuan erretzen beti­cos. Acabatuda Jang(oicoar)en zervitzuaren trab(ajn)a, baitare vani­dadeen gusto-iduria. 6 izanbanitza Sanduetaic bat? 6 zervitzatuba­nu solam(en)te Jang(oico)ai, naiz c6sta? Orai, cer izanenda nitas?Presentatucoda arima an, nola doaien emendic, on bada, gaichstobada, mediano bada, ya eztaique erremedia, naiz urriqui; ezi passa­tuce erremediaceco demb6ra.

2at.

Gaichstoac nailuzque utzi emen bere gaizquiac, bafia darraiz­quio atzetic bacochai bere 6brac, di6 Esp(iri)tu S(andna)c, operaenim illorum sequuntur illos: eta S. Pabloc di6, bac6chac ermacoduelabere carga, unusquisque onus suum portabit. Eta emengo azaroarenconf6rme izanenda ango eraicioa. Emen guelditucodire mundua tamunduco gauzac berceendaco; bafia bera gucietaic biluchsiric pre­sentatucoda an bere 6ngui ta gaizqui eguinen zamarequi. 0 nolanailuquen batec an utzi edo alchatu becatuen co(n)travandoa3!Bafia ezin utzi, ezin alcha! Cein gaitz zaion an aguerc(eap secretogu­ra, ta bercegura, emen alchatuzuena confessioan ere! (Ba)fia3 etzaiopermititzen, baicic ere ala nola gaizquieguillea justiciac atrarasten­duen carricas carrica bere ladronquerien instr(u)m(en)tuequi1 2

10 abratsare dio eta marratxo bat -e gainean, laburgailu bezala.11 acompafiamtu eta laburgailua.12 Erdiko -u- hori ezin da irakurri, josturarengatik.

15

dilindaca lepotic, icusdezaten guciec ta ezaundezaten; (ala)3 anquenduric emengo dissimulo, estalqui, ta hypocresiac, agu(err)tuco­da3 dena den becala barren barrena ere.

Diferencia andia doaie emengo justiciatic angora. Eme(n du)zu3Jueza guizon engafiacorr; an Jang(oico)a ezin daiquena enga(fia:pEmen tuzu Avogatu, Procuradore, testigo, ta empefiuac favo(re;)3 angucia da Jueza nioren ta deusen bearric eztuena eguiteeo Gus)tieia:3Emen aguian justieiaco Vara daique macurrtu edo beraeh(stu,)3 oniduri, ta empefiu, ta erregalo, ta negarrequi; an ezta alaeeo)3 espe­ranzarie ere. Eguiaz gauza lotsagarriada, guizon aragui(sco)3 mise­rablebat ni beealaeoa presentatzea Jang(oic)o andiaren alcine(an,)3non izarrac ere eztiren garbi agueri, ta eeruco columnae ie(ara)tzen­baitire3 Magest(ad)egarren presencian, dagolaic aeompafiatur(iepAinguiruen millare ta millareequi. Nola aguertuconaiz an ni? (OhPlance iearagarria sines! Plazoa erchiric, ya ez erremedioric; goiti Juezsoberanoa, beiti prestaturie infernua, inguruan Ainguiru onae etagaiehstoae eehideten erresulta; erdian arrapaturie arima juzgatu­beardena, niora ezin escapa, nion ezin a1cha!

3

Presentaturic bada juieiogartan, diotelaic, ona personagau, taonen vieimodua; cein humil ta lotsarrituric egonenden! ScrutaborJerusalem in lucernis, dio Jang(oicoa)e. Inendut eseudrifia Jerusale­nes arguiequi. Cer izanenda Babilonian itendeIaic ahico escudrinaJerusalenen? Atracoda librua contuena, non dagon eseriviturie gu­cia azquen punturafio. Libru ta arguiaren nombrean adiarastendaJang(oicoar)en chsaquintasun infin(ito)a, cefiee ala nola quartoba­tean sarturic iruzquiac batbatean icusiaracicodu daro gucigucia,obra ta accione guciac beren circunst(anci)aequi: baitare omisioneta descuidoac obligacioetan: baitare itzac, alferrae ere: baitare biotzbarneco deseo, intencio, affecto, ta pensam(en)tu guciae: baitarebe(c)atu3 atzenduac, ta usteezquinduzanac, eta yago dena, bercere­nac gure (gai)n3 gure faltas indirenac. Baitare obra onac ere nolainciren, fin ones (edo)3 g(aic)hstos3, finqui edo floxoqui, edo falsu­qui. Gucia pizatucoda balanza(n) (ur)rea3 bafio tentu yagorequi.Alaber inentigu carguac emantigun onda(sun)es3, criatuas, conser­vatuas, erredimituas, Christiatuas, inspiracio, (pre)dieu3, doctrina,sacram(en)tu, exemplu on, ta gafiaraeo intigun favorees ba(co)chai3.Norc dezoque erresponda millendaco bat? Arraciorequi elizae doa­(ci)laic3 ilaren esque, nola balego Jang(oicoar)en juicioan, canta­tzendu atarian, si (i)niquitates3 observaveris, Domine, Domine, quis

16

sustinebit? Baldin gaizquiac ob(se)rvatzenbaditu3 , Jauna, Jauna,norc soporta? nor libra? Ezta berce espera(nza)ric3 baicic diona ber­la, quia apud Dominum misericordia & ceren Jang(oico)an baita (mi)­seric(ordi)a13 eta erredencionea abasto Jesu Chr(ist)oren costus.

Aita Alonso Andradec contatzendu (!tin. gr. 3. §5.) Inglaterraco(g)aste3 onbates sartuceIa S(an)to Domingoren erreligionean; etalen barimba(cep virtuosoa, yago ta yago ce guero; especialqui ceAma Virg(inar)en devoto (gu)cis3 , amatzenzue hume onac Ama onabecala. Emanciote professioa go(g)otic3 bere demboran icusiric celasanduaren imagina vicibat ain ona. (B)afia3 guti iraunduzue ayencontentuac, ezi tiratzentu goizic beregana Ceruac alaco loreac etaperlac. Viages bialiric erituce erribatea(n), non baice S. Franciscorenconventubat: Erreligiosoec cuidatuzute al gucia: bafia Jang(oico)acnaiduena eraman, niorc ezin gueIdi. Sacram(en)tuac errecibi-

3at.

turic devocio andiarequi ya cego azquen orduaren beira; eta zegoz­quiolaic erreligiosoac asistitzen, alacobates idiquizitue beguiac ale­gre, itenciola noribaiti errever(enci)a. Galdeturic nori itencion; frReginaldori, erra(n)zue, etorribaizaida laguntzera anitz Ainguirue­qui. Andic guti eguinzue errever(enci)a andiago alegria yagorequiciola, oh! etorrida gure Erreguina, salutazagun. Beteze gucia fra­grancias, eta Erreligiosoec ca(n)tatuzute salvea: eriac erranzue, 6cembat quadratzenzaion ama SantissimaP4 zuen oracioa! Etze guticonsolacio sentizutena Erreligiosoec aditzeas ta progatzeas alacosefialeac eri dichosogarrequi. Bafia lasterr quenducequiote; cerenezi andic guti eria mudatuce, gucia turbaturic, beguiac armaturic 10­tsam(en)turas beira beira cegola lecubatera, ta izerdia zeriola congo­jaren utses: Bein cio, guezurra dioze, nic eztut in alacoric: berce bein,ori eguia da, bafia confessatu ta innue penit(enci)a. Berce bein, cionegarra ceriola, 6 Maria Santissima15, amparabenaza: Azquenean,Jesus Jesus, miseric(ordi)a nitas. Ay ene tristea, zori gaichstoanjaioaL Erreligiosoac zeude arrituric aitzen ta icusten lancea; batzucicar iear beldurres, berce batzuc negarres compassiones, guciec ora­cio eguiten, animatzen, erraten confiazazu Jang(oicoar)en miseri­c(ordia)n, orafio da dembora & Bitarteo asice sosegatze(n), ta galde-

13 Hasierako mi- ezin da irakurri, josturarengatik.14 SSmai dio, gainean ohizko laburgailua ipintzen duela.15 Orain ss." dio, laburgailurik gabe.

17

guinic eer ieusizuen, emlnzue; lemb(icic)o aJdian icusinue fr Regi­naldo aeompaiiaturic Ainguerus: guero Maria Santissima16; ta ezindezaquet expliea gozo nuena ieusteas: baiia irug(arrene)an etorridaJesu Chr(ist)o Juez beeala artzera eo(n)tu neure vicitzas ain erehiqui,ezi ya eondenatutaeo ematennitza. Cego aeompaiiaturie Ainguerus.Deabruee aeusatzennindute ineznituen beeatues ere, baitare eguinesta eonfessatues, orgatie errantut lemb(icic)o itzgaiee: baiia nie leve­taeo neuzquienae ponderatzenzuste aimberee, ezi eznue eer erres­po(n)datu. Baiia mintzatus ene favore Ama Virg(in)a, ta Ainguiruguard(iaco)a, Juez div(ino)ae emandu ene favore sent(enci)a. Zueinic ematentiziet graciae17 induzienas enequi: eneomendatueozaistetJang(oico)ai, eeiien gozatzera noaien. Au erran, ta iltze, gueiae utzi­rie eonsolus beterie aguituas. Emen orai diona S. Pedroe (1. e. 4) Sijustus vix salvabitur, impius et peccator ubi parebunt? Justoa doi doiasalvatzenbada, eer izanenda beeatarias? Praeoccupemus faciem eiusin confessione. Alcinagaitzen emen Juezagana peniteneiaeo tribun(a­le)an eonfessatus culpae ta pagatus penit(enci)as, ezeaitzan eonde­natuan && &

16 Hemen M.a SSma., bigarren hitzaren gainean laburgailua kokatzen duela.17 graac idazten du, ohizko laburgailuarekin.

18

4

Sermo in Dominica Secunda 1 AdventfisDe patiendo adversa pro Deo.

Joannes in vinculis. Math. 11.

Oio evang(elio)an; S. Juan preso carceIean cegohiic, aituricChristoren ongui eguinac, bialicitio bi Oiscipulo galdeguiteni, bero­ri da etorribeardena, edo berceric esperatzendugu? ErrespondatuzueJesus onac, Zoazte ta contazozie Juani aitu ta icusiduziena, itsuecicusten, estropeatuac ibiltzen, leprosoac garbitzen, sorrec aditzen,pobreec Evang(elio)a predicatzendutela. Joanasgueros ayec, asiceerraten Judioei S. Juanes, Cer icustera joancinate desertura? Cana­renbat aiceac dabilana? Guizon delicaturenbat? Alacoac erregueenpalacioetan dire. Profetarenbat? baita yago ere Profeta bafio, diotnic: ezi auda, ceintas cegon escrivituric, orra nie bialicodut neureAinguirua prevenidezana zure videa zure lenean. Cierto erratendi­ziet, emastequietaic jaioen ertean ezta atra S. Juan Baut(ist)a bafioandiagoric. Bafia chipiago dena ceruetaco erreinuan, ura bafio an­diago da. Orra Evang(elio)a. Ooctrina atraceco nola bearrden, Salu­tazagu(n) Maria2 Ave Maria...

Nor ezta admiraturic arritzen lemb(icic)o itzes? Joannes in vincu­lis. Joan Baut(ist)a preso carcelean. Guizonbat ain sandua, ain qua­drablea Jang(oicoar)en beguietan, ain al~batua Jesus onaren agos,alacoa preso carcelean? Eta cergatic ote? Eguia erranagatie; cergaticHerodes ta Herodias erreprehenditzenzituen beren adulterio itsusiescandolosoas. Ah! cer mundua au? gaichstoac libre sueIto nolanaijaten, edaten, divertitzen; eta sandua loturic prisionees! Eta nolapermititzendu Jang(oicoa)c, dagolaic beira? Jesus onaren ta S. Jua­nen pedecitzean aimberce trabaju ta persecucio mundugonta(n)dugu desenganu, eztirela ain gaichsto emengo trabajuac, nola mun­duac usteduen, barimbadago arima Jang(oicoar)en gracian3 . Prego-

1 Dam." 2." dio.2 M." Ave M.' dago.3 graan, eta laburgailua.

19

natzendu Elizaco Principe escogituac, S. Pedroc; (1. c. 4) Padecitu­duelaic Christoc4 guizontasimean, zuec ere armazaiste pensamentu5

edo consideracio6 bhas. Niorc zuetaic ezdezala padeci ladron becala,gaizquieguille, maldiciente becala: Bai ordea Christio becala, eztaielaalquetu, laudatu bai Jangoicoa7 izengortan. Zori onecoa suJritzendue­na tentacio, ceren ezi probatuondoan errecibitucodu vicitzaren corona,Jangoicoac8 oJrecituduena bere maitazaleei, dio S. Tiagoc (c. 1.) Etagozo gucia pensadezagula, delaric suJritzeco anitz. Usteditzu, erra­tencio Jesus onac S. Theressari, (n. I desp.s de su vida) usteditzu me­rejitzea dagola gozatzean? Eztago, baicic obratzean, padecitzean, taamatzean. Ta icus-

4at.

tenditzu nere vici gucia beteric trabajus... Sinesta, ene hitmea, ezi eneAitac nori dion yago amore, ematendio yago trabaju, ta onen conJor­me9 da amorea. Chtan yago dezaquezitt mostra, nola ematea zuri es­cogitunuena neuretaco? Beira llagaguebec & Permititzendu badaJang(oicoa)c, beira dagolaic, padecidezaten Sanduec, izateco iragaz­vide10 yago, probatzeco, errefinaceco, iragazteco, ta labratzeco alacorona gloriacoa. Ellegatuarteo padecitzera culpaicgabe, ezta San­du andietaic.

Andia ce S. Juan Baut(ist)ta, coram Domino, Jang(oicoar)ren be­guietan; probatubearce paciencia ta sufrim(en)tu andian. Trabajuandiac virtute andiaren lagun dire. S. Juan Baut(ista)c mostratuzuevirtutea vicimodu penitentean, obratzean, trabajatzean, predicli­tzean; coronatubearzue sufritus persecucioac, ta prisionea; ta erio­tzea Jang(oicoar)en amores. Burua ebaquiric, obequi assentatzen­zaio corona. Guizon Sandu ta andia cerc itenduen, da sufrim(en)tuandiac. Gnarano ezta Jaundi Jang(oicoar)en cortean. Arrai chipiacbadire erreca chipietan ere, bana arrai andiac eztuzu aurquituco bai­cic itsasoan, baita gazi amargo; significaceco trabajuen amargotasu­na. Vici aisitan ona ezta on andi; ta eztelaic anitz costa, ezta gauzaandia; irautea constante trabliju ta torm(en)tu andietan, ori bai gau-

4 Chroc, eta laburgailua.5 pensamtu eta laburgailua.6 consider." dio.7 Jang." dago.8 Jang.' dago.9 coforme eta laburgailua.10 Donostian irabazbide egin dute. Ik. iragazteco, hemendik laugarren hitza.

20

za andia da. Erregueee honratzentute beren Jaundi estimatuenae be­ren arma ta insignia ederrequi: gure erregue Jesus onaren arma tainsignia ed6rra da bere gurutze gogorr gorria odoles, au ematendioteeramateeo bere maiteenei. Erregueee alaber soldadorie obenei fia­tzentiote lanic andienae: gure erregue div(ino)ae bere sanduei traba­jurie andienae. Arri prineipalae paratzeeo palacioaren faehadanlabratzen ta moldatzendire golpeea pieotinas ta eieelas. Sandu prin­eipalae eztire pintatuae eta paperez11 , erauntsia delaic baterez, bai­eie trabajuen golpes labratuae. Cein guezurr andia den beras erra­tea, deIa gaiehsto norbait, eeren duen anitz trabaju, eta beti direlatrabajuae becatuen easos: Becatuen casos ere permititzen eta bial­eentu Jang(oicoa)e, eguia da, anitz aldis, ondunaies gaiehstoae, onesezpada, gaitzes; eztis ezpada, samiiies; amores ezpada, dolores: baiiaez beti becatuen casos dire trabajuae, direlaie justoen fmita propiaeulpaiegabe, ta Jesusee edanzuen trago edo ealizaren urrupae brin­datzentiotenae bere atzetie doaein adisquideei.

5

Goacen ya ieusis, eer, ta eergatie, ta nola bearden sufritu. Imreseus beardire labratu onae; Jang(oicoar)en eseus; beren eseus; taproximoen eseus. Baiia irurae batera eldudire, eeren ezi nondienaidatorren trabajua, Jang(oicoar)en eseutie e1duda, Jang(oico)a baitamanatzenduena sufritzea beraren amores dena de1a. Exemplu ema­tendigu Jesus onae, erranbaieio S. Pedrori naieionai debeeatu pade­eitzea, Eztut passatubearr ene Aitac ematendidan tragoa? Bere Aitaeemana dio Judioee ematendioten passioa, eeren ezi ayee invidiasprestatueiote trago amargogura, baiia Jang(oicoa)e brindatzeneiobere eseus, tori, passa tragogau ene amores. Baiia Jang(oicoar)en es­eus zueenean datoeila erratendugu desfortunae, plagae, eritasun, taalaeoae: Bearrtugu sufritu ongui azotettogoiee, apaldus burua, taapatus Jang(oicoar)en eseua; Eli saeerdoteae eiona erranes, Dominusest & Jauna da; eguinbez ongui idurizaiona berai: Eta Jesus onae eio­na obequi, Aita, possible barimbada, passabedi eneganic tragogau;baiia eztadiela eguin nola nauten nic, baicic nola berorrec duen placer.Beren eseus ere beaute sufritu trabaju Chr(ist)io onee, eastigatusgorputza, mortificatus passioneae, errepugnatus vieio ta tentaeiogaiehstoei beti, ez eguines nailuquena, eta eguines naiezluquena.Trabajugau ordenatudigu Medieu div(ino)ae diolaie, qui vult venire

11 Hola dago: «paperez».

21

post me, naiduena etorri nere atzetic; abneget semetipsum, ucabedibere naicundeei; tollat erueem suam, arbez bere gurutzea: et sequaturme, eta seguibenaza. Eznaies trabaju-guisagau datoz guizonen beca­tu guciac, eta perdicioa. lrug(arren)a proximoen escus ere beardirelabratu onac, sufritus ayen persecucioac, charrqueriac, desarracioac,gaizqui erranac eta eguinac. Chr(ist)io ericorra gucia da quexatzeaberceren gaizqui eguines ta erranes, berac erran ta eguines ajola guti,gutiago Jang(oicoar)en offensas. Chr(ist)io sendoac solam(en)te dupena Jang(oico)ai itenzaion offensas; orgatic berac gaizqui erranasta eguinas pena du, ez bercerenas arren contra, baicic paciencia, se­renid(ad)e, ta aguian alegria, izandaien satisfacciotaco, barimbaducerbait culpa, ta ezpadu, merejim(en)tu, gloria, ta coronataco: Eziontan dago gracia 12 , dio S. Pedroc, (1. c. 2) suJritzean batee merejie­tzuena: Cer graeia13 da, eulpa ducielaie, suJritzea? Bana ongui eguinondoan suJritzeae, orree du valio Jangoieoaren 14 alcineeo. Ontara za­rate deituae, eeren Christoe 15 passatuzue guregatie, utzirie exempluseguitzeeo. Beeaturie etzue eguin, ta ez itz bearrestenie. Gaizqui min­tzaeenciotelaie, berae ez; padecitzenzuelaie, etzue meaehurie eguiten,bai ustenee tratatze-

5at.

ra gaizqui, ta gure beeatuae eramancitue gurueearen ganean. Guciocdire S. Pedroren itzac. Beras culparic ez admiti; penac bai, ta nondicnai.

Orra cer bearden sufritu; orai cergatic, edo certaco: lenic, ez pa­decitzeco debalde, aum(en)tatus trabajua paciencia-faltas, ezi naiez­padugu sufritu ongui, ezta orgatic quentzen, edo aliviatzen trab(aju)a,baicic aum(en)tatzen: Beras sufri ongui, ez padecitzeco debalde tayago: Bigarr(en)ic gueure(n) becatu passatuen satisfacciotaco,diogulaic gueuren buruai coplagura, Bada pena damazuna zure eul­pee mereji, Arracio da eramatea arimo onarequi; eta Jang(oico)ai,Jauna, au ta yago dute mereji ene becatuec, biz eben satisfacciotan:lrug(arren)ic libratzeco erorcetic becatu berrietan, ezi begui erchicire­nac culpen itsutasunes idiquiarastentu penac goarceco, eta dagonactrabaju andietan gana guti du cebatzeco vanid(ade)an. Laurg(arren)icpaciencia onarequi arintzeco trabajuac, ezpaitire ain pizu-iduri due-

12 graa eta laburgailua.13 graa berriz ere, lehen bezala.14 Jang." dago.15 Chroc eta laburgailua.

22

mii pac(ienci)a, nola iracornii; ala nola soinburu ta indarr onecoacpizu bera darama(n) aisago ezi erbalac. Borzg(arren)ic merejitzeco,ta irabazteco yago ta yago gra(ci)a ta gloria, ezi sanduen feriac diretrabajuac. Seigarr(en)ic imitatzeco ta seguitzeco Jesus gurucific(a­tu)a, ceiien vici gucia cer izance, baicic padecitzea? Au da ceruracovide erreala, gurutzearen videa. Beira emendic doaien processio ede­rra, Jesus lenean, Ama Virg(in)a aldacan, atzetic sanduac ta sandac,guciac beren gurutzeequi, gabe nior ez. Naieztuena sufritu eztoaie Je­susen atzetic ceriIco videas. Ezta orgMic libre trabajuetaic; izaindu gu­rutze, ladron gaichstoaren guriItzea bere caltetan, zuqueIaic eramimJesus onarena Cireneoaren guisa, edo ladron onarena bentzait bereprochutan. Eta alquedaquiola guelditzeas beiti aisanaies, doaielaic al­dapagora Erregue bere gende escogituarequi. Zazpig(arren)ic lograce­co gure Jaunare(n) amorea, ta amorearen demostracioac, ezi beraga­tic passatzeuntenei trabaju ematendiote berac consolacio; artzentubere biotzean: bere escus chucatzentiote izerdiac eta nigarrac. Eta norda ain tonto, naieztuena passatu cerbait trab(aj)u, lograceagatic ereJaunaren beiratzebat amorosoa? Zorzig(arren)ic eguiteco placer bereMagest(ade)ai, ta mostraceco amore dioguna, mostratzenbaita prin­cipalqui sufritzean. Errezu ta ahicoac contu dela ofratzea cobre gureJaunai: obra onac cillarr: sufrim(en)tua urre ta diamante.

6

Orra cergatic bearden sufritu. Orai nola. Chr(ist)io eri pobreaceztuenac Jang(oicoar)en amorearen urre andiric, milla achequiaatratzendu, ya eztela possible, ya eztela arracio; ya gauzagau ez, ber­cebat bai, arrengimic ez, berceenganic bai & Amoregarren urre fiiiabazue S. Juan Baut(ist)ac: sufrituzue, Herodesec ta Herodiasec sar­zezaten preso carcelean; Cergatic ordea? Cergatic naizituen ongui,ta naizituen sendatu ta salvatu. Ona pagatuciote ayec gaizquiarequi,amorea odioarequi. Alaere sanduac ziote carid(ad)e, compassione,ta zelo salvacioaren. Preso egotea sufritzenzue ongui; eta yago penazue ayen galceas, ezi bere ilceas. Auchse baita sufritzea ongui. Ontanere badire gradoac, nola urrearen calidadean. Lemb(icic)o gradoprecisso, ta asqui dena doi doia da sufritzea pacienciarequi, naiz ne­quetancara, ceren ezi ezta debecatzen sentitzea trabajua, ay ta oyeguitea, baicic gogaitzea, asarratzea, desesperatzea: Comparacios:zurraturic chacurra Nausiac, eguitea arc cincuria etzaio gaitz, baiiabai marrmarr ozca itzultzea; ala emen eraman pacienziatan, naizsentim(en)tura naturala izan. Bigarren gradoa sufritzea arimo ona­requi, ta constanciarequi, utzigabe orgatic eguiteco bearrdena,

23

seguitus zuzenvideas, onetsis contnirioa & Irugar(ren)a sufritzeaalegrequi, ta pagatunaies onarequi gaizquia, innaies favore indionaiagravio. Dichosoa duena urregau, trabajubat izanorduco baitoaiecontent Jang(oico)agana, Jauna, biz orren amoretan.

Icusagun S. Juan Baut(ist)an. Preso gorputza, gogoa libre; pa­cie(n)cia onea(n) ez solam(en)te, baitare ain sereno animoso, ta ale­gre, atzenduric becala bere trabajuas oroitzenda solam(en)te bercerenonas, bialis Jesusengana mandatariac, ez librazezan, bai galdeguite­ra ya cen Chr(ist)o bera; ez chsaquiteco berac, bai chsaquin, ezaun,ta estimazezaten berceec gucien salvazalea. Bafia exempluric obenada Jesus bera. Gurucificatuzute Judio infameec; cer culpagatic? Cer­gatic cen ona ta onguieguillea. Eta ez content gurucificatuas, orrengafietic itenciote irri ta escarnio macurrtus buruac, jautsibedi oraigurutzetic, ta sinestatucodi6gu & Cer di6 ontara gucira Jesus 6nac?Atzenduric becala bere penes, yago pena duela ayen galceas, ezi hereiltzeas, di6 lemb(icic)o itza, Aita, barcabezbte, ezi eztaquite cer aidi­ren. 6 Jesus, norc eztu confiatuco orren miseric(ordi)an, naiciotelaicbarcatu aiei ere? Eta n6rc eztu ica-

6at.

sic6 noblezag6ntaic pichscabat, sufritzec6 cerbaifto cerbaifto di6t,ezi deus guti da guri indezaqueguten gucia, Jaunari eguinaren al­dean. Orgatic sanduac chsaquinic cembat quadratzenzaion, alegra­ce(n)cire izateas cer sufritu, izateco cer ofrecitu, placer iteagatic bereMagest(ade)ai, eta etzute galdu deus aldegortaic, baicic irabaci.

Egun emanbeardigu exemplu emastequibatec. (Parra p. 2. p. 39)Alarguna ce au, ta zue seme bacarrbat, cein ilciote pufialadaca. Pen­sa Ama tristearen penal Salan paraturic Ba odolestaturic, Ama cegourtzen negarres eta lamentus: Bitarteo ilzalea, doaielaic igues jus­ticiaganic lasterrca, itsuturic, nola eztaquiela sarcenda eche berean,eta ilarequi Ama cegon salan. Cer lancea au? Eztuelaic erremedioric,paraturic belaurico escatzendi6 Jesusen odol preciosoagatic, naiba­dio barcatu ta amparatu. Cer inenotedu Amaren dol6reac emen?6 Andre n6ble gener6sal Goraturic beguiac cerura, Jauna, erraten­du, Jauna, ofratzendi6t sacrificiogau. Eta berla jaiquiric alchatuzueguizon6i lecu secretobatean. Ellegaturic justiciaco Ministroac dabil­tza billa z6co gucietan; ni6n ezin aurqui. Amac ez solam(en)te sala­tzen eztu, baita ere defendatzen. Joatendire ayec; orduan Andre no­blegura bolsabatdiru prevenitu, ta joatenzaio; t6ri, arzazu dirugau,ta beitian dagon zaldigura, eta zoaz libre, goardazaite; Jang(oico)aclagundezazula, ta eman fortuna. Ezta miric dezaquenic lauda digno-

24

qui ahico accionea. Au in, ta seguitzendu desahogatzen bere pena,ta encomendatzen Jang(oico)ai semearen arima, ezteIaic berce erre­medioric. Alacobates icustendu aIcinean beteric erresplandores, taalegrias, 0 Ama, erratendio, 0 ene Ama ona, balequi on eguindidanaaccionegorrequi! nolaco penetaic atranauen, nolaco gIoria emandi­dan! Baiia progatucodu dembora gutiren barnean, ezi naidio Jang(oi­coa)c saria eman induenagatic. Erran ta desaparecituce. Andic gutijoance mundugontaic Ama ere gozatzea semearen compaiiian di­chosa. Doctrinagonen fruitua biz au, Eguitea aIgucia ongui guciei;eta sufritzea aIgucia gaizqui bercerenac, ezaungaitzan bere humeta­co Jang(oicoa)c, eta emandezagun barcacio, gra(ci)a, ta gIoria. amen

25

7

Sermo in Dominica Tertia1 Adventus

De humilitatis bono, et modo.

Confessus est, quia non sum ego Christus. Joann. 1.

S. Juan Evangehiriac contatzendu egun S. Juan Baut(ist)as, bia­liziosteta oni Jerusalendic Sacerdoteac eta Levitac galdeguiteni, norcen. Eta confessatuzue, ta etzue ucatu, eta confessatuzue, eznaizelani Chr(ist)o. Ayec, nor da bada? Da Elias, edo Profetarenbat? S. Jua­nee, ezetz. Ayec porfia, erranzezala nor cen, eramateco errespuesta.Orduan Sanduac, Ni naiz voza clamatzenduenarena des6rtuan, ibilizuzen Jang(oicoar)ren videas. Ayec ontara, nola bataiatzendu bada,ezparimbada Chr(ist)o, ez Elias, ta ez Profeta? Errespondatuzue,Nic bataiatzendut ures; bana zuen erdian egonda ezauntzeneztuzie­na zuec: Urada ene atzetic etorricodena, ni banD len dena, cenenonetacoac lazatzeco ere ezpainaiz digno ni. Orra Evang(elioar)enmamia: ontan lembic(ic)o eldudena beguietara da ge(n)deec zutenopinione andia S. Juan Baut(ist)as, eta Sanduaren humild(ad)e sen­doa, ez gozatzeco famaren aice vanoarequi. Lembic(ic)o virtutea, tagucien cimendua da humild(ade)a. Bearrguinduque icasi guc ben­tzait pobre garenec ondasun eguiascoes, izateco, pobre subervoez, baieic humil; ez izateco ain pobre nola baicara, ceren ezi humi­lei beiratzendiote urricarioso Jang(oicoa)c, eta limosnas ematen­diote gra(ci)a. Badaquize nor den gra(ci)as betea? Bai Jauna, AveMarian dio, Agurr M(ari)a gra(ci)as betea. Nore betezue? claro da,gra(ci)aren iturriac, Jang(oico)ac. Eta cergatic? Cer daquigu badaguc? Berac erratendigu, Quia respexit humilitatem ancillae suae,ecce... Cergatic beiratudion bere esclavagonen humiltasunai, orraorgatic... Humiltas(un)a bents da beiratzenduena Jang(oicoa)c, ema­teco gra(ci)a. Au bearrdugu: logratzeco, empenazagun gra(ci)as be­tea. Ave M(ari)a.

1 Dam." 3." dio.

26

- - -------------------------,1

Cer da humild(ade)a? Da virtutebat, cetiequi guizona ezaunduriceguiaz bere burua guelditzenbaita apal apala bere opinionean, denbecala errealidadean. Orra cein claroqui eguiaren hume denhumild(ade)a, ez guezurraren. Cembait simpleftoei idurizaiote, iza­teco humil, beautela pensatu beren contra guezurres gaitz eztutenac,ta gaichstoago diren batio, ta duten ona ez ezaundu. Cer tonteria!Ezaundu ezaundu dena den becala; ezaundu diIzun ona, ta diIzun gaiz-

lal.

quia, ta nondic ura, ta nondic au, ez yago ta ez gutiago, baicic alanola den eguiaz; eta izanenzara humi!. Contra berriz guezurres dapresuncioa, antuste, ta andinaia, ez ezaundus bere burua, ustes beregaizquia gutiago, onguia gueiago den batio; en fin atzendus edo ezpensatus eguietafedea, bereganic eztuela on pichscaric ere, ta utziba­lez Jang(oicoa)c bere escutic, inleiqueIa Demoniobat gaichstaquerian,eta duen onguia duela emana limosnas Jang(oicoar)en gra(ci)as. Be­ras eguia ezau(n)baledi ongui, ezluque lecuric presu(n)cioac, gucialitzaque humild(ad)e.

S. Juan Baut(ist)a nola bearbaize izan Sandu andia, prevenituzehumild(ad)e andi sendo barnas, ezi obraren ariora cimendua, ta san­tidadearen ariora bearda humild(ade)a. Etze moguitu, etze gozatugendearen opinioneagatic: Etze cana uts arina aiceac dabilana gorabera, nolacoac baitire vano presumituac, aicearen atzean ta eiciandabiltzanac, aices vicidirenac camaleonen guisa, ezi munducoen opi­nionea ta laudarioac contu aice direIa, eztizute paratzen deus onic,aunditzen ezpada vanid(ad)es. Icusteco gauza da, nola calavera jui­cio gutiago dutenac diren comunquiro vanoagocoac, nola emas­tequiac; ta juicio yago dutenac humil sendo ta pizuago: nolas ala?Ceren calavera duenac muiti guti, usgune anitz du, ta betetzenda fia­tos, aices: muties beteac eztu lecuric, sarceco aicea. Orgatic ere va­noac guciac dire ichurapen ta arroitu, izanes burua uts, sustancia­-faltas: yaqueta granoric ta fruituric ezten, ilaun bai, osto ta lasto.Eta delaric enfadagarri presumitzea duen onas, berea b::llitz becala,cer izanenda presumitzea izangabe ceren? antustes ta andinaies.Gauza aborreciblea dil Jangoicoaren 2 la guiz6nen alcineco subervia,dio Esp(irit)u S(andu)ac.

Humila berriz guciec naute, Jangoicoac eta guizonec: Jang(oi­coa)c ematendio gra(ci)aren sustancia, guizonec estimacioaren in-

2 lang.'" dio.

27

censua, convenibada. Humilac naidu sollic Jangoic(oar)en gra(ci)a,baiia aguian, naiz doaien igues, darraio atzetic munduaren estima­cioa nola itzala, naieztuena beretaco; eta ala ezta gozatzen 6rtas:aguian darraizquio irriac, desprecioac, ta persecucioac naiagotue­nac, ezaunduric eztuela berceric me-

8

reji berez; eta aisa consolatzenda itzulcearequi gure Jaunagana, tagure Jaunaren beiratze amorosobatequi: baiia ezpalio beiratunaiam6res, cerequi consolatucoda? munduaren opini6ne onarequi?Baiia ori contu dela itzalbat sustanciaicgabe, deus ezti6na paratzenerrealida(de)an. Berce aIde opinioneg6i da veleta edo aicearen guisa,dabila inguraca ta aldaqu6tan egun iparr, egoa biarr, egun canoni­zatzen, biarr co(n)denatzenzaitute. Vanoan dabila bada dabilanaaiceg6rren atzean. Etzebila orren billa S. Juan; eznaiz ni zuec us­teduciena, eznaiz Chr(ist)o, eznaiz Elias, ez Profeta, baicic v6za cia­matzendudana desertuan & Ala obequi logratuzue Jaunaren gra­(ci)a naizuena soUic. Baiia erreparatzeco da emen Chr(ist)ocerranzuen eguiagura, humillatzendena izane(n)dela goratua; noladabiltzan porfias becala, S. Juan apaldunaies bere burua; Jaunaarrengoratunaies: S. Juanec di6, eztela Profeta; Jaunac di6, yago eziProfeta: S. Juanec di6, eztela gauza lazatzec6 Chr(ist)oren oiieta­coac: Jaunac di6 jaiodirenetan eztela jaio andiagoric ura baiio, etaguero arren escuaren pean paratuzue bere burua, izateco bataiatuaarre(n) escus. Cembatenas ura yago apalcendim, Jaunac yago gora­tzendu. Quis sicut Dominus & ps. 112. Nor gure Jangoico 3 Jauna be­cala, dagolilic gbra, beiratzenbaitu humilei ceruan ta lurrean? goratuslurretic pbbrea, ta loietic miserablea, colocatzeco an goiti bere Cbrte­co Principegaiequi. Geniog6i, ta gustog6i du gucien Jaun ta jabeac,goratzea humilac, betetzea gra(ci)as, ta ondasunes lurrean, eta g16­rias an goiti izarren gariean.

Nainuque pensatu, cergatic oteduen gustog6i: eta ene ustes acer­tatzendut dela onengatic. Nola bere Magest(ade)a baita gauza gu­cien Jabe, ni6ren bearric eztuena, ni6ri deus zorrezti6na, gra(ci)asemate(n)duena ematenduen ongura, guciec berai zorr, ta ezin paga,ezpada berac emanes; naidu ezaun ta confessadezagun zorrdiogula;gloriag6i naidu; ta arracio da: orai bada humilas di6, onec ezaunduta cofessatucodu nere gra(ci)as duela duen 6na, em6gun oni: Suber-

3 Jang.O dago.

28

voas contra, oni eztaquioque fia, vanatucoda, eztida niri emanengloria, utzagun bere miserian, ezaundezan. Asis ondasun lurrecoe­taic: Humilac confessatzendu Jang(oicoa)c emanac tuela tuenac,agradecituric empleatzentu ongui Jang(oicoar)en zervitzutan: Etaezpadu, dio, sefiale, ez-

8at.

tela conveni: Subervoac ezpadu, naidu; ta barimbadu, dago vano,ta ascotan vanid(ade)ac berac ustutzendu, naidue1aic sobra pompata burrumba: eta ascotan alacoac ustea pobre da Jang(oicoar)enprovid(en)cias: Pobre izanic dire subervo ta vano; cer litzaque,abrats balire? Orra humilac gucietaic atratzendu ongui, nola erleacezti; subervoac gucietaic gaitz, nola armirmauac pocio. Humila hon­ratzenbaute, ezta goratzen; eztuela mereji dio: Despreciatzenbaute,ezta turbatzen; ori dela dio merejiduena: Subervoa contra honra­tzenbaute, igatenda airean gora bere imaginacioan aundi aundia:ezpaute honratzen, puntus beteric muturr eta futosca. Humilac ba­daqui eztagoquela ofien gafiean, erorigabe culpatan, ezpadu goar­datzen Jang(oicoa)c; eta ala goardatzendu: Subervoac bere buruagoapo azcarr ustedu, eta ala ustendu Jang(oico)ac bere escutic, icu­sagun, cein goapo aicen; ala erorcen ta funditze(n)da becatuetan, es­pecialqui immundiciascoetan. Humila ezpada erori anitz becatutan,daqui dela ceren Jang(oicoa)c indion gra(ci)a goardatzeas, ezpereneroricozela: eroribada, humillatzenda autserafio infemurafio; confes­satzendu bere gaizquia humil; eta ala gaizquitic atracendu on: Contrasubervoac onetic atratzendu gaitz suberrtus; eta alquetzenda becatariaguertzeas, ta confessatzeas. Azquenean, Paraisoco ataria d1I apal, dioS. Agust(ine)c companicios, (ap. Claus p. 3. cath. c. 98) an sarcecos,precisso da apaltzea bitrua, ezperen burua gora tiesso doaiena golpatuta erorico da atzeco aldera, ta sartu ez: errateco, eztuela lecuric an su­bervoac, bai humilac. Eta berriz: mearr dit ataria; ezin passa vanida­des4 aunditua, hydropicoen guisa, ezpada chipitzen: humila bai.

Icusiric parte humildad(ear)en ona, icusagun nola edo certanbearrgaren izan humil: Lemb(icico)a biotz-bamean, ez estimatusgueuroc, bai proximoac, ezi becaturenbat imbadugu, ezta milagroparatzea gucien ofien pean, merejiguindueIaic egotea infemuan: Inez­padugu, ta nor da ineztuenic? pensa izandela Jang(oicoar)en gra(ci)as,ezperen, inenguinduela; ta vanatzenbagara, Jang(oicoa)c utzi, taeroricogareIa. Bigarr(en)a humil aguerri-

4 vanid." dio.

29

9

an, tratatus guciac ongui, ta amolsuqui; ez alquetus on den gauzas;ez tristatus estimacio guti, ta agravio idurien casos: ez vanoqui ale­gratus opinione ta laudarioengatic: ez iduriaraeis gure ona den bancyago: ez eguines edo erranes deus, ongui iduritzeagatic munduai; billa­tus beti secretoa eguiteco gauza onac Jang(oicoar)en beguietlin, eznaiesicusigaitzan niorc, eta preciso de1aric aguerrian exemplu on emateco,attendi gusto emateas sollic Jang(oico)ai ez munduai; azquenean ezjaintsitzean, ez joanqueran, ez deustan admiti vanid(ad)e-urrinic ere.Valioduena da iduritzea ongui Jang(oicoar)en beguieta(n), ganara­coae eztu deus valio. lrugarr(en)a acostumbratzea humillatzera gueu­ren buruoe algueian, alcinatus eguitera lan ta gauza menosenae gogo­tic nioren be1durric eta alquericgabe, eztirelaic becatu: eta secretoananitz aldis curtu belaurieo, ta copeta lurrean paraturic adoratu Jan­g(oicoar)en Magest(ade)a presente beiratus, diola, Jauna, lurreco arr­ftogonec adoratzendut orren Magest(ade)a; dignabedi beiratzeas &

Azquenie humillatubearrgara eonfessatzera gueuren culpae,acusatus gueuren buruoe tiessoqui, ez excusatus, alchatus, ez disi­mulatus, ez botatus niori culpae, baicic gure contra gure contra beti.Confessioaren gra(ci)a ta gala dago itsustean nore bere burua: Alaedereen, garbitzen, ta arguitzenda arima. 6 humildad(ear)en ona:eta nola becatari itsusiblit itenduen sandu ederra confessioaren me­dios! Eta 0 suberviaren gaichsto gaiehstoficatua, Luciferen alabap(ro)prioa, itzultzenduena veneno blilsamo bacarr preciosoa JesuChr(ist)oren odolaren virtutes sendatzentuena arima ilac ere. S.Martin Obispo famatugura erreprehenditzenzue Demonioac, cerenbecatari andiae admititzencituen penitenciaco sacram(en)tuan.Errespond(atuci)o sanduac, naibliduc ic ere confessatu ongui pena­turic eure gaichstaqueriac, iri ere bareatueodie Jang(oico)ac. (flos ss.in ej. v.) Bana etzego arren subervia erreducitzeco ortara. Eta De­monioac paratua da alque subervogura eztiotena utzinai confessa­tzera bere gaitza, ta aguertzera Jang(oicoar)en Ministroaren onetanarima, dagon becala Jang(oicoar)en beguietan. ConJessatuzue, dioS. Juan Evang(elista)c S. Juan Baut(ist)as, conJessatuzue, ta etzueucatu, ta conjessatuzue. Eta berae berriz: (l Jo. 1) Conjessatzen bai­tugu gueuren becatuac, fiela da Jangoicoa 5 ta justoa; barcatucotigu,ta garbitucogaitu gaichstaqueria6 gucietaic. Orida ematea humileigra(ci)a & Exempl. Publicani.

5 Jang.- dio.6 gaichstaq.- dio.

30

- -~ ~-------------------------...

9at.

Sermo in Dominica Quarta1 Adventus

De vera paenitentia2 , et eius signis.

Praedicans baptismum paenitentiae2 • Luc. 3.

Egungo Evang(elio)an contatzenda noiz ta nola asitzen S. JuanBaut(ist)a Chr(ist)oren a1cindaria predicatzen penitenciaren ba­taioa, barcatzeco becatuac. Voz clamatzenduenarena desertuan,prestatu Jaunaren videa, eguin zuzen beraren sendac & Etorriceguerochsago Jesus, eta asize alaber predicatzen penit(enci)a. Paeni­tentiam agile, appropinquat & Math 4. Iganondoan guero Jesus ce­rura, S. Pedro guelditucena beraren Vic(ari)o lurrean, assize alaberpredieatzen penit(enci)a. (Act. 2) Gauza notagarria sines, irur Predi­eari andien lembicico izanac munduan, irurec ain chusto lembic(ic)opredicua eguitea clamatus penit(enci)a! Cergatic ote? Cergatic ezte­laic cerunico berce videric, baicic edo Innocencia, edo Penitencia:Deitzenda Innocencia becaturicgabe vicitzea, goardatus manda­m(en)tuac, mantenitus bataioco gra(ci)a: Au galduasgueros, eztaguelditzen berce erremedioric, baicic penit(enci)a, edo penitenciacobataioa, bataio bigarr(en)a penascoa, negarrescoa, trabajosoa dei­tzendena. Alacoes dio Chr(ist)oc, (Luc. 13) Ezpaducie eguiten peni­tencia3 , guci6c galducozarate. Orai bada cein gutitto bidedirenaurres landara doacinac cerura innocenciaren videas, auda, conser­vatus gra(ci)a lembic(ico)a, galtzendelaic edocein beeatu mortales?Eta alaere cio S. Ambr(osi)oc, (1. 2 de paenit) aisago aurquituzuelagoardatuzuenic innocencia4 , ezi eguinduenic bearr becala penitencia5 •

Bada ene becatari lagunac, aizagun S(an)to Thomas VilIan(ueva)coiuitenduena, aut paenilendum, aut ardendum: Edo bearrco eguin

1 Dam." 4.' dio.2 paenit.' dio, eta paenit."3 penit.' dio.4 innoc." dio.5 penit." berriz ere.

31

penit(enci)a, ta bearrbecala; edo egonbearrco erretzen eternid(a­de)an. Icasteco cer den ta nohicoa bearden penit(enci)a, escazagungra(ci)a, empefiatus glue Ama Santissima6 Ave M(ari)a.

(Balitz, dio Concilio Trident(inoa)c, Balitz bataiatuetim bearrbe­ealaeo esquerra ta ajola, ez galceeo gracia7 Jangoieoae8 emana ba­taioan, ezlitzaque beree erremedio-bearrie, salvatzeeo: Bafia Jangoico9

onac ta misericordiaren10 Aitac chsaquinic anitzec galdueozutela gra­ciall lembicicogura12 , utzizue erremedio gueroco ere, ez ya uresco ba­taioa, cein ezpaitaique bein baicic vici gucian errecibitu, bai peniten­cia13 deitzendena14 bataioguisaMt trabajosoa, ta bigarren Ma, ezondatzecos) Penit(enci)a daique izan sacram(en)tu, edo origabe sola­m(en)te virtute: Juntatzende1aic becatuen confessio ta sacerdot(ear)en

10

absolucioarequi, da sacram(en)tu, penitenciaco edo confessiocosacram(en)tua deitzendena: Bafia confessioric ta absolucioicgabede1aic biotzean ta bacantasunean, da penit(enci)a virtute. Itzacdiones, penit(enci)a da penatzea, penaizatea becatu eguinas, edourriquim(en)tu, dolore, sapite, damu fifibat offendituas Jang(oi­co)a. Ez engafiatzeco, bearda explicatu nola den bearbecalacoa.

Befiic bein penit(enci)a edo biotzeco penagoi bearda izan, eguiazsines sendoqui aborrecitus gaizqui eguina, propositorequi ez berriziteco, baitare barcacioaren esperanzarequi. Ortas landara beardaizan sobrenatunUa, auda, Jang(oicoar)en doaies, ta motivo sobrena­turales dena, ez gure indarr solles, eztare motivo naturales. Ezaunce­co cer dolore den, errepara cer motivos den. Exemplutaco: Eroridabat becatuan, ta orgatic galdudu estimacioa, conveniencia, edo ber­ce ondasun lurreco cerbait; motivogorren casos du pena becatueguinas; eztu deus valio lograceco gra(ci)a, ceren baita pena naturala,ta motivoa ere naturala. Sobrenatural izatecos, beardire motivoac ereizan sobrenaturalac gure naturalea bafio goragocoac. Alacoac diremotivogaiec fedes solam(en)te daquizquigilnac, nola Ja(n)g(oicoar)en

6 SSma. eta laburgailua.7 graa eta laburgailua.8 Jang.' dio.9 Jang." dio. '10 miseric.'" dago.11 graa eta laburgailua.12 lemb."gura~dio.13 penit." dio. .14 deitzend." dago.

32

- ----------------------------.

on ta amabletasima, gra(ci)aren ona, ceruco gloria, infemuco penac,ta ahicoac. Ahico motivorenbates arcenbada pena becatu eguinas,da pena ta dolore sobrenaturala. Au daique izan bi guisatara; batperfectoa, bercea imperfectoa: Au deitzenda Atricioa, ura Contricioa.Contricioa da Amoresco pena, urriquim(en)tu, ta dolore andibat of­fendituas Jang(oico)a, bera denagatic ceren offendituduen Jaunbatain ona ta amablea, intenciorequi confessatzeco ta emendatzeco.Atricioa da beldurresco dolore ta urriquim(en)tu andibat otTendi­tuas Jang(oico)a, ceren bere becatu gaichstoen medios galdubaitugra(ci)a, ta ceruraco drechoa, ta botabaizuque infemuco penetara;intenciorequi confessatzeco ta emendatzeco.

Contricioa elduda Jang(oicoar)en amoretic, ala da dolore amo­rosobat, ta amore dolorosobat. Ezpada amoreic Jang(oico)ai, eztai­que izan contricioric; eta barimbada Jang(oico)ai amore, eztaiquefalta contricio, oroituric offendituduela amatubearzuena. Contri­cioaren motivoa da sollic Jang(oicoar)en ontasun amablea otTendi­tua. Atricioa berriz datorr beldurretic, beiratus becatuaren calteac:onen motivoac daizque izan irur edo laur: bat, galdua gra(ci)a; ber­cebat, baizuque Jang(oicoa)c privatu gloriatic; bercebat, baizuquebota infemura; baitare beca-

lOat.

tuaren gaichstoa bera da motivo atricioaren. DitTerencia andiadoaie atriciotic contriciora. Contricioa da nobleago ta obeago, cerenamoretic elduden, ta barcatzentuen becatuac confessatu banD lenere confessatzeco intencioarequi. Atricioa eztela ain noble ta ain on,da claro, eztaere asqui bacarric, barcatzeco becatuac, bana bai con­fessioarequi bateo. Clarazagun au berau. Becataribatec du pena of­fendituas Jang(oico)a, ceren galduduen beraren gra(ci)a ta gloria, taexponituden condenaciora, edo becatuaren gaichstoagatic: Onec duatricio; onequi confessaturic absolvitzenbadute, salvo da: bana sa­cram(en)turicgabe iltzenbada atricioarequi, naiz duen co(n)fessatze­co ta emendaceco intencio, ezta asqui: galdua da. Becatari berac edobercebatec du pena offendituas Jang(oico)a, solam(ent)e ceren ama­tze(n)duen, bera denagatic ain ona ta amablea, ezpaizue mereji of­fenditzea; onec du contricio, orrequi sollic, confessaturic obequi,bana confessatubanolen ere confessatzeco intencioarequi barca­ce(n)dio Jang(oico)ac, ta ilbaledi sacram(en)turicgabe contriciota intenciogorrequi, ezin erdechis sacram(en)turic, salvo litzaque.Eta orra bidamibarr eracutsiric cer imbearden, ilceco lanceanaurquituric sacerdotericgabe; itzuli Jang(oico)agana contricios, Jau-

33

na, solem(ent)e beroi denagatic, ta ceren onestenbaitut gauza guciacbano yago, damu dut offendituas, dut damu milla aldis, ta confessa­nindeique, albanindeique & Eta cemhait Autoreec diote, naiz sa­cerd(ot)e ta absolucio izanic ilceco peligroan beardela procuratucontr(ici)o, seguraceco arima. Conveni dela beti ere procuratzeacontr(icio)a, da claro.

Penit(enci)a eguiascoa, dela contricio, dela atricio, da Jang(oi­coar)en espirituaren donobat, uquitus guizonaren biotza, mogui­tus, arguitus, ta su emanes, vizteco arima ila; ezperen ila illegoque,ceren ezi gu bagaizque erori, bagaizque il ariman, bana ez jaiqui,ez viztu, ez penatu ere, gaizqui eguinas, ezpadu inspiratzen vicitza­ren esp(iri)tua Jang(oicoa)c, inspiravit in faciem & Argatic ere dasobrenatural penit(enci)a eguiascoa. Imr lagun bearrtu, erran be­cala; barcacioaren esper(anz)a; becatu eguinen aborrecim(en)tubiotzescoa; ta propos(it)o firmea, ez berriz iteco. Esperanza-

11

faltas solam(en)te, gutitan falsotzenbideda penit(enci)a, ala nola Ju­das, Antioco, ta Cainen arimaetan. Yagotan falsozenda becatuenaborrecim(en)tu-faltas, ta propos(it)o-faltas. Atranaitut cembaitsenale, ezaunceco penit(enciar)ren balsamogau fina den edo falsua;lenic advertituric, biotzean dagola sustancia gucia; eta naiz deitzen­diren penitenciac gorputzaren mortificacio, ham, disciplina, pena­lidade, ta alacoac, obequi deileizque penite(n)ciaco obrac, edo pe­nitenc(iar)en effectoac comunquiro; ala nola bearrtsuai itendirenlimosnac ta favoreac deitzendire carid(ad)e ta miseric(ordi)a, banaeztire baicic virtutegoien obrac ta effectoac gorenas, ezi carid(ade)asustancian, baita amatzea Jang(oico)agatic, biotzean dago, ez escue­tan, bolsan & Eguiada mostratzendela biotz bamecoa campocogauzagoietan, nola sua mostratzenden chindi, quee, ta beroan. Banabadaizque izan mostra falsuac, nola itendirelaic vanidades, passio­nes & Ariora diot penit(enci)a biotzecoas.

Lembic(ic)o senalea, confiatzeco deIa fin penit(enci)a, da berebamean sentitzea novedade-guisabat, arimaren moguim(en)tu,amargura, affliccio, ta pesadumbre-guisabat becatuen casos, nic cereguindut? diola: acorduratzenden becala ceg6na lostordituric: edoden Jang(oicoar)en errespeto-utses, edo bere co(n)denacioaren bel­durres, mostra da, uquitudi6la Jang(oicoa)c biotza. Contra berrizsenale charra egotea novedadeicgabe ain sereno ajola guti, confessa­tu naiz bai, bana nola cerem6nias, costumbres, edo cergatic doacinberceac, goacen gu ere; oroat passatus bidanabarr conciencia achsal

34

achsala, oroat erranes agora elduzaiona, oroat utzis, eta ala nolanaiepel epela. Sefiale mortalac, engafiaceco bere burua penit(enci)a fal­suas. Alacobati gastigatucio Jang(oicoa)c S. Juanen medios manda­tugau. (Apocal) OjaliL bacina otz edo hero, baiia cerengatic zarenepel, egotzicozaitut ene agotic. Otz deitzenda gaichsto dena claroqui,eztuena nior engafiatzen on-iduris: Bero penitente fervorosoa: Epelichurapen ajolacabea, penitente muchsichsarcoa, enfadagarri, egoz­gale ematenduena. Eztute lotsatzen confessore ona becatu andiec,ez, baicic dolore dudascoac ezbaiean dabilanac; ceren ezi dolore an­diarequi seguro barcatzendire becatu andienac ere; eta icustea noi­zea(n) noiz conversione milagrosco andigoietaic da consolatzendue­na confessorea pacienciaren alquigartan. Contra berriz, naiz becatuleveac diren solam(ent)e, ezpada dolore sobrenatural eguiascoric,absolucioa doaie

llat.

vanoan; ezta sacram(en)tu, baicic sacrilegio. Dolorearen dudac af­fligicendu confessorea gueienic, eta orgatic conveni da, eztuenacpresentean becatu andiric, ceintas duen dolore, paratzea lengoe­taic bat edo berce, naiz confessatua, ceintas duen dolore, segura­tzeco sacram(en)tua.

Bigarren sefiale on penit(enci)a fifiaren da biotzeco affectoen al­datzea; len amatzenzuena orai aborrecitzea; eta naietzuena len, oraibai. Bafia biotzaren estadoa nola ezpaita erraz ezauntzea segurqui,ezpada fruituetaic, beira vicimoduai; emendatzea, goardatzea ez so­lam(en)te becatuetaic, baitare ayen cebo ta peligroetaic, senale ona.s. Magdal(en)a derepente aldaturic biotza urtiquize Jesusen onetan,cegolaic bazcaris Fariseobaten echean. Berceac bazcaltzen maiean,sanda negarr ta negarr apegaturic oin sandugaiei; Jesus ona gueldibeira penit(enci)a ain fina; Fariseoa marrmarr berebaitan, nola us­tenduen bere onetan dena becatari; bana enganatzenze juiciogartan,cergatic ya etze becatari, len izana, aldatuze, ince sanda: Ala icusiceguero, lengo vanidadeetaic ya ez arrastoric ere; gucia bai devocio,santid(ad)e & Contra berriz ez emendacea, seguitzea oroat nola lencondicio gaichstoac, ceboac, galvideac & senale charra; eta delaricdembora gutiren barnean, charrago. Penitente falsua, S. Pedroc dei­tzendu, tzacurra itzulcendena jatera egotzizuena, Canis reversus advomitum. (2. c. 2) Ingur ingur, eznai apartatu & In circuitu &.

Irug(arre)n senale ona da, gogoratzean bere gaizqui eguina maizematea pena ta negarrgale. Oh! senale, biotzean sarturic daucala pe­naren arantzea sentiarastendiolaic moguim(en)tura gucietan. S. Pe-

35

drori erra(n)cio Jesus onac passio-alcinean, gaurr ucatuconauzu iruraldis, olllirrac cantatubano len. Etzego sinestatzecotim: bana gueroturdituric beldurrac ucatuzue irur aldis, ta berla cantatuzue ollarrac.Acorrituric assize negarres amarrgoqui: Eta vici gucian oroat ceollarrain cantua aditzea, nola astea negarrain musica, bi beguienpean inbaicequizquio bi erreca becala negarren utses. Arc zue peni­t(enci)a fina. Bana sentidoicgabe erratea culpa graveac ere; ain sere­no alegre ausart egotea barnean, ezauneztela novedaderic yago eziaurpeguian; contatzea guero, ta celebratzea chanchas becala ta sen­dagallas bere gaizqui eguina & senale charra.

12

Laurg(arre)n senale ona penit(enci)a finaren da ongui artzeaconfessorearen erreprehensio edocein dela; cumplitzea penit(enci)amedicinalac; gucia guti idurizaiola merejiduenaren aldean; Jauna,erratea, manabezada yago ta yago, nola barcadaquidan; goapo,mostra ederra. Contra berriz puntu artzea erreprehensioes; que­xatzea manatuas; ez cumplitzea ongui; murmuratzea, erchi dela,impertin(ent)e, escrupuloso; ibiltzea aldaquetan bein batera beinbercera & senale charrac. Borzg(arre)n senale ona eguitea bere bo­rond(at)es cembait penalid(ad)e, oracio, limosna, pagatzeco, taemendatzeco; especialqui berritzea propositoac; pensatzea inge­nioac egunetic egunera ontzeco; ematea bere buruai cembait castigodescuidarrteetan, ala nola tropezatzenden abreari ezp6reas, edo zu­rriagoas: gucien ganetic escogitzea arimaren Medicu onbat, segui­tzea co(n)tino, acuditzea maiz, escatzea, ta cumplitzea medio ema­tention guciac. Contra ez ajolaic eguitea medioes erratearequi eztelaoblig(aci)o; neques ta argal ezin berceas joatea confessatzera; lazoe­nac billatzea, nolanai passala passa & Ah cer sendatzeco modua!Cein penitenciaren final

Berce senale onbat da confessio generala eguitea borondates,naiac erremediatu lengoen faltac, borratu orduranoco gucia, ta assiberri berritan vicitzen vicimodu obea, paratus ala nola mugabat dio­la, he, onarano asqui da ta sobra gaizqui eguina, emendic ezta pas­satubearr, et dixi, nunc coepi. Contu jaiotzendela berriro, edo ba­taiatzen. Alacoa da penit(enci)a fin fina. Perseguitzenzue Deabruacbat bere vicimodu gaichsto passatuaren casos. Libratzeagatic sartu­ze ura conv(en)tubatean: bana an ere itencio guerra madaricatuac.Valiatzence gurutzeas ta ur bedeicatuas: gaichstoa joatence, banaitzultzence. Consejaturic erranzezala oius aye Maria, errate(n)zuearc ala; berceac igues itenzue, bana ez beticos. Azquenic sacerdote-

36

batec consejatuci6 eguitea confessiobat generala sin sines: Preveni­tuce, ta bazoeie eguitera: Videan erratenci6 Satanasec, Nora zoaz?Arc, noaiec confunditzera ni, ta confunditzera i. Eguinzuen istante­tic gueldituze ala nola descargaturic pizu andibatetic, ta libre laquiogucietaic, concienciaren consolacio andiarequi, ta senale claroequiadmitituzuela Jang(oicoa)c bere gra(ci)an. (Parra p. 3. pI. 22) Valia­gaitzen penit(enciar)en bataioas; dugun penit(enci)a sanD sines, taeguiascoa, indezagun Jang(oicoa)c guri ere gra(ci)a admititzeas oraibere gra(ci)an, ta guero bere glorian. Amen.

37

12at.

Sermo in Dominica1 infra Octavam NativitatisDomini

De temporis jactura redimenda.

Puer autem crescebat et confortabatur & Luc. 2.

ZoeieIa, di6 Evang(elio)ac, aurr div(ino)a azis ta indarr artus,gorputzean entenda, beteric chsaquintasunes, eta Jang(oicoar)engra(ci)a berabaitan, arima(n) ente(n)da. Exemplu du Christioac,joa­tec6 azis ta indarrtus egunetic egunera gra(ci)an, virtutean, chsaquin­tas(une)an. Christioaren adina ezta contatzen egun ta urtecal, baicicchsaquintasun, virtute, ta gra(ci)aren aum(en)tuaren ariora. Doctri­na guti daquien Chr(ist)ioa, aurra da oraiio chsaquintas(une)an; ala­coei ci6 S. Pabloc, tanquom parvulis in Christo lac vobis potum dedi:Aurr titicoei becala Chr(ist)iotasunea(n) emandiziet edatera esnea.Cer esne? doctrina 11ano c1aroa. Alaber naiz bai doctrinan, ezpadaalcinatu gra(ci)an ta virtutean: anitz urte ta guti virtute: aurra daori ere. Eta baldin ondubearrean, gaichstatubada, zarrtus ta charr­tus, aurra banD aurrago da. Puer centum annorum morietur, di6Isaiasec (65) Egun urtetaco aurr ilenda. Nola dateque? Egun urtebarimbaditu, nola da aurr? edo aurr barimbada, nola tu egun urte?Badi6t nola. Egun urtetaco ez orai, bana iruoguei, berroguei, ogueiurtetaco aurr asco da munduan. Nor dire? Eztirenac aci virtuteetanurteequi. (Beira: Cembat urte tuzu? Aimberce. Eta cembat virtute?cembat humild(ad)e, castid(ad)e, carid(ad)e, paciencia &? Ay ene!cein guti! cein escas! Bai ta eben partes acibazara vicio ta becatue­ta(n), etzara Jangoicoaren azi, baicic Deabruaren. Oroat 6nean ereaguidaique, gasteric zarr, chiquiric andi. Guizonaren zenzu ona doilleurdin mota obena; eta vicitza ona do adin aicinotua, di6 Esp(iri)tuS(anduac) (Sap. 4) Eta dembbra labUrrean bucaturic betetuela onitzdembora. Beras Jang(oicoar)en estimacian contatzendire virtuteac;

1 Dam." infra Oct. Nativ.' Dni, eta azkenengo honen gainean laburgailua.

38

urtees caso guti. Jacob Patriarcari galdeguincio Faraonec adinas:Erresp(ondatuci)o, Ene pregrinacioco egunac eunta ogueF urte direchipiac eta gaichstoac. (Genes. 47) Peregrinacio deitzendu emengovicitza, baigoaz passatus vides gueuren patriara, gloriara, ongui iza­tecos. Chipiac eta gaichstoac deitzentu bere egunac; guti obra on,gaichsto bai sobra induela mostratus. Arc ciona humild(ad)es, gucdezaquegu emin eguiaz.) Goacen atras contua egun, ya urtearenmugan garelaic, eguiteco propos(it)o emendatzeco ta desquitatzecourrengoan. Ortaco goacen bere diosalea ematera Ama Santissimai3.Ave Maria.

13

Errepassatucotiot, Jauna, neure urte guciac ene arimaren amar­guran\ cio Isaias Prof(et)a sanduac: (c. 38) Cergatic arimaren amar­guran bearrtugu errepassatu? Cergatic gueienec indugun sobra be­catu, eta casi guciec guinduzquen obequi empleatu. Albaleique batin Erregue, ta bere faltas galbalez escaida ona, ezluque sentim(en)tu­ra amargoa? Bada Erregue banD yago ere inceique bat, eguines san­du: ori bazeique eguin, ta bere faltas ezta eguin: ya eztuen motivoerrepassaceo 5 bere urteac amarguran, diola, ah! Emplegcitubanuederrqui nere vicia! Ah! nola negoquen, ta nola nagon! Nindeiqueizan Jang(oicoar)en onetsi sanduetaic bat, eta malogratudut escai­da! ...

Bai ta ondubearrean, joanbada gaichstatus, ori baita doble des­gra(ci)a. 6 urte malogratuac, urte gaichstoac p(ro)prioqui, ta urtebeItzac! Antiguasco Gentilec pintatzenzute guizonaren vicia ellescoardatzaribatean: Ortaco fingitzenzute imr Aizpa deituec, Clio, La­chesis, ta Atropos errocatzenzutela gure viciaren aria: batac iduquierroca, berceac eguin aria, ta berceac ebaqui purechsas. Deitzenzus­te contraco izenes Parcac, ceren barcatzeneztioten niori. Ellescoarian claro ederr adiarastenda gure viciaren delicatu auchscorra.Bana batzuen aria itenzute elle churis, bercebatzuena beItzes. Norenvicia izambearzen fortonoso, arren aria churi; noren vicia desgra­(ci)atu, aria beltz. Orai eguiata(n) itzulis contugau, nor ere vicidenongui Jang(oicoar)en gra(ci)an desgra(ci)atugabe culpa mortales,

2 oguei eta urte hitzen artean, horien gainetik lerro tartean tamar erantsi dute. Donos-tian argitaratu zutenean, eun ta amar urte idatzi zuten.

3 SSmai eta laburgailua ipini duo4 amargura eta laburgailu bezala, marratxo bat azkeneko a-ren gainean.5 errepassaceo, espero don errepassaceco-ren ordez.

39

churi ederr da arren viciaren aria: bafia nor gaizqui viciden Jang(oi­coar)en desgra(ci)an, z6ri gaichstoanjaioada, beltz da arren viciarenaria, beltz urteac &

Exemplu dugu Babiloniaco bi Juez adinetacogaietan conta­tze(n)baita Escrit(ur)an (Daniel. 13) Beren passi6ne beltz itsusiarencasos tentatuzute, bafia ezin errendituzute Susanna, ederra bezainsanda. Falsuqui acusatu, ta injustoqui sentenziatuzute iltzera arri­caturic. Bazemate sanda loturic; ni6rc ez libracen, deusec ez valia;solam(en)te ceruan paraturic bi6tza, goratzencitue bere bi begui ede­rrac Jang(oico)agana, baice testigo ta Juez bere innocenciaren, taJuezen gaichstaqueriaren. Ya ya prestaturic arriac daudeIaic, aranon atratze(n)den aurrbat, deitzencena Daniel, 6ius di6la gucien al­cinean, Ni libre nago injusticiag6ntaic. 6 Israeldarrac, ain simplequidezaquezeIa sinesta zarr gaichstog6ien guezurra? Naibauzie, nicatracodut eguia; bet6z, lenic bata, guero bercea, nic examinatucotutemen gucien presencian. Ala eguince: berechsiric ecarrici6te bat; etaoni errancio muticoac severo, inveterate dierum ma-

l3at.

lorum, 0 zarrtua egun gaichstos, orren gain eroricodire orai bere be­catuac: Erranbezagu, icusibadu gaizqui eguiten Andreg6i, noneguindU? Arc errespondatuzue, alaco lecuan. Danielec orduan, ederr­qui errandu guezurra bere c6ntra: sarri pagatucodu Jang(oicoar)ensentencias. Ura apartaturic, ecarrici6te bercea: ani erra(n)cio, Ca­naanen casta, ez Judacoa, passi6neac garaitudu, baiia etzaio valiatu,ta orgatic naizue ilaraci culpagabea. Erra(n)bezagu, cer lecutan icu­sidu becatuan? Arc, alaco lecuan, erra(n)zue differente berceaganic.DanieIec berla, goapoqui guezurr indu bere contra orrec ere. Icusiricguciec ain daro aien testim(oni)o falsua, arricatuzuste berartanayec, eta Susanna itzulizute gl6ria andiarequi. Gure assuntoraco:emen dugu aurrbat andia, urte gutis baiia 6nes, churis, ederres: za­rrac c6ntra. Notagarri da le(m)bicicoai erra(n)ciona, zarrtua egungaichstos, egun beltzes. Goacen orai errepassatus norc bereac cericdiren, emendatzeco, ta desquitatzeco.

Urtearen mugan atratzea c6ntuac 6ngui elduda. Ots, cer adindu? Jauna, oraiio aurra amabi amalaur urtetan. Zuc di6zu gorpu­tzare(n) adinas, baiia galdeguitendut arimarenas. Da mutico, danescaco juici6scoa, sosegatua, humil obediente, 6ngui indinatua?Ongui: beras aurra delaic, andia da. S. Justo ta S. Pastor anaiac,bata zazpi, bercea bedratzi urtetacoac cirelaic, escolatic escapaturicjoancire ematera bere od6la ta vicia Jesusen am6res. S. Pancracio

40

amirur, S. Venimcio amaborz, S. Ynes, bi s(an)ta Eulaliac, ta berceanitz amabi amirur amalaur urtetan coronatucire martyrios: Badasandu ta sandac berce guisas adingortan ya norc conta? Baiia daerrebel desobediente arin gaichstoa icasiduena ya malicia? Malo,goicic doaie zartus ta chartus ariman, goicic corrompitze(n), ta gal­cen. Orai otsoco, guero otso. S. Greg(orio)c contatzendu aurrbatborz urtetaco erama(n)zutela Deabruec bere Aitaren besoetaic blas­femiagatic. (Dial. 1.4) Leitzendire zazpi ta bedratzi urtetacoac con­denatuac. Eztirenac leitze(n) norc conta?

Cer adin du? Jauna, gaste oraiio, adinaren florean. Arimas diotnie: Erresponda ontas. Jauna, da mutilbat juicios betea, modestoa,erretiratua, ichsila, vanidadeicgabe, guden exemplu, Aitetameneonsolu, Ainguirubat becalaeoa. 6ngui, zori onean dela: gastericzarr veneniblea da.

14

Contra, barimbada gaste ta gaichsto, vano, suberr, alquegabe, ara­guiaren cofraquide, malician Maestru & Malo: galduda lorean, verdeta ustel. 0roat: Da doneella modesta erretiratua presuneiogabeeoa,ichsila & Ongui: goieie onduda; loreae fruitu. Baiia gucia presuncio­barimbada, mundueoi, alque guti, oiiac arin, arinago burua, be­guiac libre, irria gora & Malo: naiz iduri on gaiietic, arima itsusi,ustet-urrin. 6 adinaren florea! 6 urterie obenac! Cembat malogra­tzenden, emimas munduari, Demonioari, ta araguiari malam(en)te,quendus Jangoicoari! Zori onecoa goarrtzendena mugonez6 ! Imbezsendagalla mantenitzeas virginidade preciosoa, ta Jang(oicoar)engra(ci)a, naiz doaza(n) guciac vanidad(ear)en7 atzean. (narrasisexempl. de trib. pueris Daniel 3.)

Cer adin du? Adinic obenean, diozu, dago. Arima nola? Prestuada, cuidace(n)duena Christiotasunas, familias, gauza gucies? Vani­dadericgabe, invidia, ta vicioricgabe, niori perjuicioic eztuena iten,bai nori berea ematen, ta limosna, ta dezaquen ongui gucia itendue­na? Itzbates, doaiena zuzenvideas constante Jang(oicoar)en alcineanmacurrtugabe, nola iruzquia bere carrera(n)? Quis est hie, et fal/1abi­mus eum? Nor da alaeoa, ta laudadezagun? Alaco guti. Comra baiasco sarturic arima lurreco iteeoetan solam(ent)e nola satorrac, aseopompeatus vanid(ad)es, aseo invidioso eharr biotz zimurr proxi-

6 mugonez, azkenean -z eta ez -so7 Beharbada vanidadeen, eta ez vanidadearen.

41

moequi, aseo lazo ajolaeabe & Cer adin du? Alcinatua ya. Eta arimaeer estadotan? Oh! aguitz onduda, diozu: desengaiiaturie eztu trata­tzen ya baieie ongui iltzeas; eztu ya lengo eondieio gaichstoric. Etanic diot eztela ori maiz aguitzendena, bai diona Esp(iri)tu S(andua)e(Prov. 22) ta erran eomunae; condicio tuenac gastezutuan eztu utzicozarrzutuan. Adolescens juxta viam suam & Nola azi, ala segui, agui­tzenda eomunqui. Zarr ona izateeos, ta ongui bueatzeeos, beartulaur edo borz p.: paeieneia, penitencia, passio sandua, pagam(en)ta,persever(anci)a. Paciencia, padecitus berenganie, Jang(oico)aganic,proximoenganie trab<ijuae ongui Jang(oicoar)en amoreagatic: Peni­tencia8 , soiiatus maiz Daviden eitaran; citara da eontricioa, negarrasonua, ta eonfessioa eantua: Passio sandua, euehis Chr(ist)o guru­eifieatuaren paloari, valiadezon ta supli falta duena: Pagamenta9 ,

pagatus beeatuen satisfaecio zorrduena. Nola? eguines dezaque(n)limosna ta ongui gucia, especialqui arimaren aIde, eraeutsis, eonse­jatus, eorregitus, ta irabaeis dezazquenae Jangoieoaindaeo. Perseve­rancia, iraunes onean eonstante, vieiae dirauen bitartean.

14at.

Eta bada urtegau bueatu urran da, ez itzulceeotan, inaraeizoguntestamenta10 . Diehosoa, nori ustendion anitz ondasun. Gueienei us­tedut anitz zorr ustendigula pagatzeeo Jang(oieo) ai. Lengo zorraeez pagatu, ta berriae aum(en)tatu; presenteeo obligaeioae beti bearreumplitu, ta lenagoeoen faltae bearr suplitu: beldurr naiz erdeehieo­digun anitz eontuan. Emagun prissa desquitatzera nolapait urren­goan. Badaique? badaique Jang(oicoar)en gra(ci)as. Nola? Egungoanoeurrituzaida ingeniobat. Cein da? Ordenatzea ongui dembora: vi­eiaren erlojua ongui ordenaturie eramatea. Ordinatione11 tua perse­verat dies. Suponiturie cimendua, Obligaeios baita, gaizquiric ezeguitea, ta eguitea bngui, gaiietic erlojua, egunoro eer, asteoro eer,Horo ta urteoro eer eonveniden eguitea. Egunoro goicean ofratuJang(oico)ai bere persona, obrae & Arratsean eoneieneiaren errepa­sobat, eontrie(io)a & Egunas Jang(oicoar)en preseneia, ta itendenain beraren amoretan & Asteoro aditu Jang(oicoar)en itza, daique­laic, santifieatu jaiae, fede, esper(anz)a, ta earid(adear)en aet(oa)e,

B Penit.' dio.9 Pagamta eta laburgailua ipintzen duo Pagamentua irakurri behar ote?10 testamta eta laburgailua gainean. testamentua ote?11 Ordinaone eta azentu zirkunflexu antzeko laburgailua -ao-ren gainean.

42

erros(ario)a & Iloro confessacomecatzea, ta cerbait obra on berechs.Urteoro errepaso generalebat concienciari, propos(it)o & Eztiot nicobligacios ebetaic bacocha, baicic devocios. Dena oblig(aci)o dapagatzea Jang(oico)ai zorrtiogunac, amorea ta obediencia, ta satis­faccioa; ezperen, auchi viciaren aria, pizatu, ta arin aurquitzenbagaitu, cer izainda gutas? Contatze(n)da Escr(itur)an (Dan. 5) Bal­tasar Erreguea cegolaic arratsbates maiean beteric alegra(n)ciasbrindatzen temploco vasa consagratuetan bere ayaldecoequi goapotriumfante, derepente aurcaseco paretean aguertucela escrivitzen le­trabatzuc. Beira ya Erregue turbaturic gucia, ta colore gaizturic 10­tsam(en)turas: Cer oteda au? Betoz chsaquintsuac, leibezadate cerdion an. Etorricire, baiia ezin entenda; ta Erregue ezin sosega. Jauna,erratendiote, presidarioetan bada mutil gastebat duena Jang(oico­ar)en dono, deitzend(en)a Daniel; aichstean aipatudug(un)a. Erre­guec berla, betorr Daniel. Etorrize muticoftoa: ta Erreguec erra­te(n)dio amoltsu, Daniel, aitudut duzula gra(ci)a entendaceco gauzasecretoac: leitubeardidazu diona letragoietan: emanendizut collareurrescobat, ta berce anitz gauza, ta izanenzara zu irugar(re)n per­sona nere erreinuan. DanieIec erratendio sereno, Erregue Jauna,bercebati emanbezquio bere presentac; nic alacoricgabe leitucotiotletragoiec: Irur itz dire, Mane, Thecel, Fares. Mane naidu erran,Jang(oicoa)c daucala neurrituric orren erreguetasuna, ta betedela:Thecel, pizatu-

15

dutela balanzan, ta aurquitudela arin escas: Fares, berceei emanadagola orren corona. Gaugartan berean iltze seculacos. Balanzaga­rrec lotsatubeargaitu. Passatus egunac, ilabeteac, urteac: eta betiobra on guti, becatu sobra: nola atracogara balanzan? ValiabezaguJesusen odol preciosoac, indezagu(n) ez merejidugun just(ici)a, baimerejieztugun miseric(ordi)a, indulg(enci)a, gra(ci)a, ta gloria,amen.

43

15

Sermo in Dominica infra Octavam Epiphaniae

Summa vitae Christi.Cum factus esset Jesus annorum duodecim, & Luc. 2.

Contatzendu Evang(elio)ac egun, nola Jesus celaric ya amabi ur­tetacoa, joanic Jerusalena bere Ama Virg(in)arequi, ta S. Josefequijaiegunbates, ayec itzuli, ta guelditucequioten aurr div(ino)a tem­ploan; ta nola irur egunen buruan aurquituzuten an disputatzenDoctoreen erdian, zeuzquiela guciac arrituric bere prud(enci)a, taerrespuestaequi. Doctrina galanta ematendigu, nola beardiren azigastettaoc afficionatus templora ta doctrinara. Oh! ala galduric guregastettoac aurquibaleites temploan, nola Jesus! Escaidagonequi nai­dut eman noticia laburrbat Hano Hanoa, Jesus onaren vicitzas, ta il­tzeas, chsaquiteco principalenac berere, ta ezauntzeco, ta amatzecoJaungau, nondic datorren on gucia. Da Jesus gure salvazale bacarra,Jang(oicoar)en seme Jang(oic)o, guizon eguincena, gu salvatzeagatic,eta vicitzaren exemplu emateagatic. Da guizon div(in)o ederr amablebacarrgura, Jang(oic)o dena bateo, ceintan aguertucen Jang(oicoar)enona. Da gure amante amazale apassionatugura, bere pareric eztuenagu amatzean, gure amores eguin ta deseguincena ilartafio gurutzean,ez usteagatic gu condenatzera infernuan. Da Esposa sandac dionadela churia ta gorria, candidus et rubicundus, churia Jang(oic)otasuna­gatic, gorria guizontasunagatic: churia bere ederrtasun infinitoagatic,gorria guri digun amore immensoagatic. Auda Jesus, cein, barimbadanorbait amatzeneztuenic, biz excomecatua, dio S. Pabloc. (l Cor. ult.)Ezaunbaguindez, amaguindezaque, nolapait ezauntzeco, goacenaipatus bere viciaren pausu principalenac seguidan. Lenic salutaza­gun bere Ama Santissima1 gra(ci)as betea Maria. Ave Maria.

Nic sinestatzendut Jang(oic)o Aita gucis poderoso ceruaren talurraren Criadoreabaitan, dio Credoac, eta Jesu Chr(ist)o bere seme

1 SSma eta laburgailua gainetik.

44

bacarr gure Jaunabaita(n), eein eoneebitubaize, edo guizon inbaizeAma Virgin(ar)en entniiia sanduetan Esp(iri)tu S(anduar)en virtu­tes, edo milagros. Aguituee au Marehoaren 25an2 , (orai duela 1802urte.) (Ortaeo bializue Jang(oicoa)e eerutie S. Gabriel AinguiruaNazareta M(ari)a Santissimagana3 : emaneio mezu, nola izanbear­zuen semegura Jang(oicoar)en milagros guelditurie Virgin: sinestaras­teen au, erra(n)eio nola bere aidea S. Ysabel adinetaeoa ta esteril eenazoeien ya seigarren ilabetean aurrdun, ezpaita impossiblerie blitere Jan­goieoaindaeo. Emanzue here baimendea M(ari)a Santissimae4, dola,

l5at.

Ona Jang(oicoar)en esc1ava, eguinbedi nerequi zue erran becala. Or­duan M(ari)a Santissimarens odol garbiarequi Jang(oicoa)e forma­tuzue gorputzbat; eriatuzue ezdeusetaie arimabat: gorputzgau taarimagau elcarrequi uniturie unitueitue berequi Trintateeo bigarrenpersonae semea deitzendenae, eta ala gueldituze Jang(oico)a guizoneguinie M(ari)a Santissimaren6 sabeI virginalean, eta M(ari)a Santis­sima7 Jang(oicoar)en Ama ta Virgin bateo. Ainguiruae erranarequijoanee visitatzera S(an)ta YsabeI, eta mintzatuzeneeo Ama div(ino)a,saltatuee S. Juan eontentus bere Amaren sabeIean. Au eelebratzen­da Ama Virgin(ar)en Visitaeio-egunean.

Guero ilabeteae passatus, amatasuna nabarmendus, erreparatu­zue S. Josef bere Esposoae etzequienae deus ere milagro aguituas:paratuee suspenso, etzequiela eer pensa, ta ez eer eguin: ehsaquinquietzela beraganie, eehaquinqui nondie edo nola; ezin sinesta gaizqui­rie bere Esposa Santissimas8 , baiia ezin uea ieustenzuena beguis,aurrdun cegola; ez naies belztu alaeo persona, naiizanzue utzi iehsi­lie eta joan; baiia bearrordwin Jang(oicoar)en Ainguiruae desen­gaiiatuzue, errateneiola, Josef, etzazula duda iduquitzeas M(ari)azure Esposa, ezi berabaitan jaiodena Esp(iri)tu Sanduaganie da.Emanendu arguini semebat, ta deitubearduzu Jesus, eere(n) ezi berada salvatueoduena beeatuetaie bere gendea. Gueldituee Sandua be­teric eonsolacios ta admiraeios bere eompaiiia onean.)

2 Honela dago: Marchoarim 25,".3 SSmagima eta laburgailua -ma- silabaren gainetik.4 SSac dio, eta laburgailua -ac silabaren gainetik.5 SSmaren eta laburgailua -ma- silabaren gainetik.6 SSmaren eta laburgailua,ma- silabaren gainetik.7 M." SS.' dio.S SSmas eta laburgailua -ma- silabaren gainetik.

45

Passaturic bedratzi ilabeteac, jai6ce Jesus M(ari)a Virginaganicain milagrosoqui nola concebitucen; utziric Ama ain 6sso mellaric­gabe Virgin ederr ta ederrago ezi len; ala nola iruzquiac passaturiceztuen auchsten, ez belzten christalea, baicic arguitzen. Jai6ce Bele­nen ech6la utsbatean, eta maiolaturic erreclinatuzue Ama Santissi­mac9 gambe1abatean, ez izanes berce lecuric an. Ze1ebratuzute festagloriaco Ainguiruec, ta ayen mezus Artzai humilec ingurugartan ci­renec adoratus aurr div(ino)a gambelan. Zorzig(arr)en eguneancumplituric circuncissioaren leguea, paratuci6te izena Jesus, ceruticmanatu becala. Amirug(arrene)an ellegaturic Erregue Magoec, izarrberribates quidaturic, adoratuzute echolagartan aurr div(ino)a,ofratus urre, incensu, ta mirra, mostnitus urrearequi cela Erregue,incensuarequi Jang(oic)o, ta mirrarequi guiz6n mortale, edo ilc6ia.Cembat miragarri! pensa.

16

Berrogueig(arrene)an presentatuzute temploan lengo leguearencumplim(en)tu itec6; Simeon zarr venerab(lea)c izanzuenac len erre­ve1(aci)o, etzela ilen icusiarteo salvad6rea, orduan ceruco avisus joa­nic templora icusi, ezaundu, ta artuzuen beteric g6zos escuetan, etadespeituze content mundug6ntaic. Ama Santissimarilo errancio,omi aurrttogau dago paraturic anitzen erorcec6 ta goratzec6 Israe­len, eta zure arima heritucodu ezpata dolorescoac. Ain goicic asizesentizen Ama div(ino)a11 gozoaren ariora pena amor6soac! Andicguti ecarrizio Ainguiruac S. Josefi mezu, eramateco Ama SemeacEgiptoni, ta egotec6 an, avisatuarteo berrir6, ceren Herodesec nai­cozuen ilanici aurr div(ino)a. Joancire vide lucean pobre-guisa norc­taqui cembat trabajuequi! Bitarteo Belenen ta ingurugaietan, galdu­naies aurr div(ino)a Herodes infameac, ilaracicitue ciren aurr guciacbi urtetaic bera; ebec dire Martir innocente celebratzentuenac ElizacEguerrietan.

Egipton passatuzue aurrzutua, diotenes, zazpi urtetarario. Gue­ro Ainguiruaren mezus, chsaquinic ilcirela Her6des ta bere guisa­coac, itzulize familia sandugura Nazaretha, non Ama Virg(inar)eneche p6brean, beraren ta S. Josefen compafiian vicituze Jesus p6bre­-guisa, emangabe eza-untzera munduai nor cen, ogueitamarr urteta-

9 SSmac eta laburgailua -ma- silabaren gainetik.10 SSmari eta laburgailua -ma- silabaren gainetik.11 Ama div." dio. Izan daiteke divinoa edo divina. Holaxe ere ISat.,I.

46

niiio guti gora bera. Bitarteo cer eguinzuen, eztio Evang(elio)ac, bai­cic aichstean ernina, nola amabi urtetan gueldituric temploan taaurquituric itzulicen bere errira Amarequi ta S. Josefequi, ta cego­quioten obediente. Dudaeztaique asco penit(enci)a, onicio, ta gauzaimbidezuela bitartean gure salvacioraco.

Ogueitamarr urtetan ce1aic ya urbil, asize manifestatzen. Berealcindari-guisa lenic aguertuce S. Juan Baut(ist)a prevenitzeraJang(oicoar)en videa predicatus penit(enci)a. Jesus onac on guciarenexemplu emateco, becatarien ertean berac ere naiizanzue bataiatuaizan Sanduaren escus: Etze treve Sandua, ni bearnaiz bataiatu orrenescus, erratencio; ta berori elduda neregana? Utzazu, errespond(atu­ci)o, ala cumplitubeardugu on den gucia. Bataiatzeracoan, edo ber­la, idiquicire ceruac; jautsice Esp(iri)tu S(andu)a usobaten idurian:adituce Aita etern(oar)en voza errliten, Auda ene seme onetsia, cein­tan duten nere complacencia. S. Juan berac ematenzue testim(oni)ogendeei, nola cen Jesus yago ezi bera; bera etzela digno lazatzecoarren oiietacoac; zeucala bere Mag(estadea)c bere escuan sardea,aizeratzeco bere eulcia, auda, dela mundu guciaren

16at.

Juez soberano, juzgatu ta emanbeardiguna guciei sent(enci)a. Princi­palqui eracustenciote escuas nor cen ciola, Ecce agnus Dei & OnaJang(oicoar)en achsuria quentzentuena munduco becatuac. Orgaticpintatzeunte S. Juan mostratzen eriarequi achsuriftobat daucana al­dacan. Alaber naiizanzue Jesus onac erretiratu lenic eremubatera,an barutu berroguei egunes ta gaues, gosetu guizon becala, ta permi­titu ondorean tentazezan Satanasec, cein botazue garaituric ederr­qui, guri eracusteco garaitzen.

Ondorean guizon div(in)ogura manifestatuce munduari eracus­ten ceruraco videa itzes, obras, exemplus, milagros, ta on genero gu­cies Jang(oic)o ta guizon becala. Norc pinta personagura, ain mansoamable oneguia? forma ain gucis perfecto miragarriro? Aurrpeguiaain ederra, beiratzegura ain humil amoroso? mintzatzegura ain suaveta affable? Guciendaco ce ona, ta ecin obea, justoen ta gaichstoen,abratsen ta pobreen, andien ta chipien, guizo(n)quien ta emas­tequien. Irur azquen urteac passatucitue ongui eguiten, erremedia­tzen gaitz genero guciac, garbitus leprosoac, arguitus itsuac, senda­tus mutu, sorr, eri, estropeatu, malhurr guciac, vizcortus iletsiac tailoztuac istantea(n), libratus endemoniatuac, consolatus tristeac, deman(er)a ezi ce erran comuna Judatarretan, goacen icustera Maria­ren semea consolagaitzen: Nior etzue usten desconsolaturic billa-

47

tzenzutenetaie biotz ones. Favore eguitea nola den, alaeo amore,modu, ta gra(ci)arequi eguitea da miragarri, eztuena bere parerie.Solam(en)te nore daquien nola den Jang(oico)a, dezaque entendanola een guizongura, baice Jang(oic)o, ta eguitenzuena Jang(oic)obeeala. Pretensio prineipal(en)a zue billatzea ta salvatzea beeatariaeta galduae. Cein piadoso deitzen, eraeusten, errecibitzenzitue? deman(er)a ezi orgatic murmuratzeneiote Fariseoee ta Eserivee, hypo­erita subervoee, eein erreprehenditzeneitue bere Magest(ade)ae or­gatie grave ta sereno, Eguia erratenbadiziet, eergatie eztidazie sines­tatzen? Nore zuetaic aeusatueonau beeaturenbates? Niri ezpadidazienai sinestatu, sinesta obra eguinei.

Plantatuzue bere Eliza, usteeo depositaturie ontan bere Evan­g(eli)o, doetrina, legue, saeram(en)tu, medio, ta erremedio gueiae,salvaeeeo nautenae dembora gucietan... Eseogitucitue Amabi Apos­tolu, iruetanoguei ta amabi

17

Diseipulo, barratzeeo anitz eseus bere ondasunen tesoroae, eta gue­ro bera eerura iganondoan, bialceeo beterie Esp(iri)tu Sandus mun­du gueia barna. Jaunbat alaeoa nore etzue amatu ta estimatubearr,maite izanie bere burua, ta guizaguendea? Nore etzue deseatubearrvieieeien urte ta gendamende milla ta milla? Eta alaere etzire bara­tu ilaraeiarteo malam(en)te, eta goiz ederr, adinaren ogueitamirururtetan. Nore? Sandu hypoeritee. Eta eergatic? Cergatie een ona, tagueien ondunaia, orgatie artueiote oposicio. Nola izanee bere pade­eitzea, ta iltzea? Ortara noaie orai: Attendi ta icasi pausu prineipale­nae berere, egoteeo pensatze(n) ta erretzen amores eta dolores.

Eguinie batzarre Judio Jaunee aeabatzeeo Jesus ona, bere Apos­tolu traidore Judas Iseariote garaituric eodieias joaneequiote, taogueit(am)arr dirutan ajustatuzue aehsuri div(ino)a entregatzea aieneseuetan; senaletaeo etzezate(n) uts eguin nori euehi, erraneiote, norinie ematendioten besarea, ura izanenda. Guerostie beti zebilla eseai­da onaren billa; Ortzegun Sandua beealaeo arratsa ellegaturie, eele­bratuzue Jesus onae Jerusalenen afari azquena bere Apostoluequi,zequielaic aguitueoeen gueia gaugartan ta biramonean: Mintzatuee­quiote amoltsuago nioiz bano, erra(n)ciote claro, zuetaie batee nere­qui maiean ta plater batean oguia bustizenduenae traieionatueonauni gaurr. Bana ay alaeoas, obe luque, ezpalitz jaio. Eguinzitue pos­trean amoreseo demostraeiorie andienae, garbitucizquiote bere es­eus onae gueiei, Judasi ere bai: ondorean utzizue fundaturie aldare­co saeram(en)tu admirablea, bere ongui eguin gueien, passio ta erio-

48

tzearen memoria, bere mihigroen andiena, non gueldizeien bere Ma­gest(ade)a presente beticos modu miragarrian; bere Apostoluac or­taco ordenaturic Sacerd(ot)e, ta emanic potest(ad)e, ordenatzeco, taeguiteco ori beroi.

Ondorean atrace Getsemanico baratzebatha, baicego oian bas­terr-batean; videan Judas saiestuce, avisu ematera Judioei, non cenJesus garaigartan, nora len ere ascotan joancen pasatzera gaua ora­cioan. Paraturic belaurico ta auspesca lurrean inzue oracioa luceconformid(ad)e andiarequi passatubearzuenas, bafia naturaleainbeldurr, tristura, ta congojaren utses odol-izerdia zerio lurrerafio.Bitarteo Judas ta Judioac prevenituric arrnas, socas, zuzis, ta cateaselducire, Traidorea lenean. Onec alcinduric emancio besarca-iduri,agurr maestru Jauna. Etzue apartatu aurpeguia Jesus onac, erranbai, adisquidea, certara etor-

17at.

rizara? Besarcabatequi entregatzenduzu Virgin(ar)en semea? Etaberceei, Nor bilIatzenduzie? Ayec, Jesus Nazarenoa. Erranzue, Ninaiz: eta erranzueneco, eroricire guciac agosgora, nola ilac; mostra­tus, ezpaze nai utzi, etzioqueteIa deus eguin: Bafia lic(enci)a emanicjaiquitzeco erranciote, Ladronbatengana becala etorrizarate pressoeguitera ni, eznaucielaic eguin, nindegolaic temploan egunoro zue­qui: bafia au da zuen ordua, ta tenebren potestadea. Bafia laburtze­co, solo tiot pausu princip(alen)ac.

I. Inzute preso, ta loturic eramanzute Jerusalena tratam(en)tuindignoequi, nola balitz gaizquieguilIeric andiena.

2. PresentatuzUte Anas Pontific(ear)en suiaren echean; emenMinistrobatec emancio aurpeguian zapladabat lotsagarria.

3. Guero presentatuzute Caifas Pontificearen echean, non bai­zeude echideten bere etsai rabiosoac: emen lichstus betezute, ta gol­pes aide gucietaic, tiratus biloac, vendatus beguiac, milIa escarnio,maltratu12 &

4. Gauaren gafiaracoan iduquizute calabozoan loturic posturachoil necosoan, berritus goardiec goitico festa, escarnio, trata­m(en)tu &

5. Biramonean Orcilare Sanduan becalacoan presentatuzuteegun arguis inguraturic arrnas Poncio Pilatos Presid(en)tearen pala-

12 Honela ipintzen du: maltrat."; hurrengo puntuan, 4.ean, tratamentu ageri da, honelaidatzirik: tratamtu eta laburgailua.

49

cioan. Onec examinaturic, ta ezaunduric ecarriciotela invidia-utses,declaratuzue causaric etzuela aurquitzen; ta libratumiies ta ezin erre­cabatus Judioequi, naize excusatu causagartaic; Erregue Herodesen­gana bializue.

6. Herodesec jaintsiric manto churibates fatuo ta eroguisa joca­tuzue irris, chistus, escarnios bere soldadoen medios, ta itzulizue.

7. Pilatosec naietzuela borcha itzuliciotelaic presoa, berriro de­claratuzue, ez berac ta ez Herodesec etzutela aurquitzen causa erioz­coric; eta proponituciote bazcoa-vezperacara libratubearcelaic pre­sobat ayec naizutena, ya cein naizuten libre, Jesus edo Barrabas? Auce ladron guizon ilzalebat. Alaere oiuitenzute, ez au, baicic Barra­bas.

8. Pilatosec pensatuzue contentaraci emanes berce castigobat,ilgabe. Ala manatuzue azotatzea. Azotatuzute pilarebaten contraborz milla ta yago azotucaldis aguertuarteo bizcarreco costillezu­rrac, zaticaturic araguiac, ichsuris ainberce odol, inhumanid(ad)e &

18

9. Torm(en)tugonen atzetic pensatuzute bercebat: onec nalZlaizan Erregue, coronazagun: jarraraciric alquibatean, eguinic coronaedo ustai guisabat larres ta arancees frincatuciote buruan indarrca;berla canabat escuan cetro-ichurataco, ta manto purpurasco zatarr­bat sofietaic; ta zoezi ellegatus adoratzera becala escarnios batbanacaernines, Agurr Judioen Ern1:gue Jauna; ta batac quendu cana escu­tic, ta ematencio artas buruan arancee(n) gafiean, berceac gargaju­bat aurpeguian, berceac zaflonbat, eta guciec bitarteo irria gora. Ceridurizaize festagontas? Nola bidezeude(n) Aing(uir)uac &

10. Pilatosec icusiric ichuragartan ya guizonain ichuraicgabe,ustezue lastimatucocirela Judioac icustearequi, ta ala atraciote bal­conera ciola, Ecce homo, Ona guizongura. Clamatuzute oius, quenquenbez, crucif(icab)ez

11. Berriz Juezac declaratuzue, etzuela aurquitzen causaric ba­tere; bafia lochaturic aitzearequi libratzenbazue au, etzela Empera­d(orear)en adisquide, eguin ichurapena garbitzeas ures escuac, arcetzuela parteric justogonen eriotzean, emanzue sent(enci)a ilceco gu­rucificaturic.

12. Prestaturic gucia lasterr, atrazute Isaac div(ino)a sacrificace­co Calvarioco oianean, daramala sofiean zur pizugura inguraturicarmatues, acompafiatus gendetze andiac, ta alcinean Pregonariapregonatzen naizutena guezurres. 6 processio icusiden lamentablee­na!

50

13. Ibiliric cerbait vide, ya ezin ibilis, nola baicego ain odolus­turic, ta angabeturic, zoeie bambaleatus ya aldebatera ya bercera;erorize auspesca lurrain contra irur aldis bentzait gurutzearequi, talagimdu ez, baicic erroncas, oius, golpes jaiquiarastenzute.

14. Videgontan aguertuce solam(en)te emastequien pied(ade)a:lembic(ico)a Veronica deitzencenbat, cefiec icusiric injusticia tainhumanid(ade)gura, ta Jesus onaren aurpeguia gucia odol ta izer­dia zeriola, moguituric lastimas, diotenes, joan goardien erditic, taoialbates garbitucio, ta chucatu; premiotan gueldituomenze Jesusonaren iduria imprimituric oialgartan, ta arren izena escogitue(n)listan dudaricgabe. Bigarr(en)ac berce emastequi onbatzuc baizoeziacompanatzen lamentus eta negarres; dignatubaice Jaun div(ino)amintzatzeas, Jerusalengo alabac, ez nigarr eguin enegatic aimberce,nola zeurengatic ta zeuren humeengatic, ezi au itenbada zur ver­dean, earrean cer inenda? Irug(arren)a bere Ama Santissima13

acompanaturic Magdalenas, ta berce Maries: Passatucena bi biotz­gaietan, ezta errateco mias.

I8at.

15. Bafia ya Jesus ona ezin joanes, atsandituric, erdi Hic, il colo­re, lotsatucire ilencequioten videan ellegatugabe: alocatuzute gui­zo(n)bat Cirene deitzenden erribatecoa, andic deitzeunte Cireneoaedo Cirenetarra, eramateco gurutzea Jesusen atzetic: Ala nolapaitellegatuce.

16. Ellegaturic gurucificatubafiolen costumbre zutelaic emateaardo tragobat presoai confortaceco, ema(n)ciote nasiric mirras tabeazimes.

17. Berlajosizute gurutzeai escu onetaic itze andiequi;josiric go­ratuzute, ta frincatuzute gurutzea lurreco zulobatean, gueldituric di­lindaca gorputza airean; nolaco nequepena ta onaceequi?

18. Ya ezin soportatus criaturec itencena gucien Criadoreai,mostratuzute sentim(en)tura; Iruzquia ilunduze eguerdis, arriac zati­catze(n)cire elcarren contra, Temploco veloa urratuze beitirafio &

19. Judioec orano ere itenciote escarnio: Jesus onac gurutzeticlemb(icic)o itza erranzue, Aita, barcabezote, ezi eztaquite cer aidiren.

20. Irur ordus iraunduzue goatze gogorrgartan acabatzen do­lores. Arratsaldeco iruretacoan becala iltze Jesus guregatic, onagaichstoeng(ati)c &

13 SSma eta laburgailua, -ma- silabaren gainetik.

51

21. Ilasgueros ere idiquiciote buhirra lanzabatequi, atrace odolta ur.

22. Arratsalde apalean jautsiric gorputz ila Ama Virg(inar)enbesoetara, beti an egonbaize presente, andic quendu ta orcizute obiaberribatean: Arima bitarteo jautsice limboetara atratzera sanduenarimac: Irug(arr)en egunea(n) juntaturic bere arima ta gorputza glo­riosoric viztuce bere virt(ut)e p(ro)prios.

23. Berroguei egunes orano detenituric yago munduan apareci­tus bere Ama Virg(in)ai, S. Magdal(en)ai, S. Pedrori, ta berce Disci­p(ulo)ei anitz aldis; utziric S. Pedro encargaturic bere Christioen sal­doas, berrogueigarr(ene)an igance ceruetara, eta andago jarriricAita Etern(oar)en escuieco aidean icusgarri glorioso gloriastatzenbereac, eta bateo emen Sacram(en)tuan alchat(ur)ic amoroso erreal­qui ta milagrosoqui gure onnaies juicioco egunerano.

24. Azquen egunean etorricoda gucien Juez beteric Magest(ad)esjuzgacera on eta gaichstoac. Eztuena maite Jesus, galdua da: maiteduena, salvo. Josizagun berarequi gure biotza irur itze amorescoes,irur C, caridades, compassiones, ta contriciones: Iduqui memorianbeti: adora imagina(n) maiz: errecibi sacram(en)tuan asqui, ellegace­co apatzera escua gloria(n), Amen.

52

19

Sermo in Dominica Secunda1 post Epiphaniam

De Miraculis ChristP pro omnibus.Nuptiae factae sunt in Cana & loan. 2.

Contatzendu S. Jucinee egungo Eveng(elio)an, nola eelebratueenMatrim(oni)obat, ta eiren eonvit Jesus ta Maria; nola faltaturieardo, Jesus onae itzulizuen ura ardotan Ama Virg(inar)en adieraz­tez3 : eta au izaneela bere milagro(en) prine(ipi)o. AdiarastenzaiguMatrim(onio)a Jang(oicoa)e paratuzuena len, guho Jesus onaee(o)nsagratu ta goratuzuena saeram(en)tutara, dela gauza ona, hon­ratuzuteIaie Ama Seme div(ino)ee beren preseneiarequi, ta milagro­garrequi: Bigarr(en)a, nola bearden artu estadogoi, ta ortan vieitu,eonvidatus Jesus ta M(ari)a, naut erran, eneome(n)datus biei len taguho, logratunaies azquen fina, baita Salvaeioa. lrug(arren)a ardo­gare signifieatzenduena, elcarren amore earidadeseoa Jang(oic)oa­gatie. Milagrogarren oeasios, naut eontatu eembait ineituenetaieJesus onae, ezaundezagu(n) obequi, nor ta nolaeoa den gure Jaunau.Estima bere Ama Santissima4 Ave M(ari)a=

Lecu ta gauza genero gucietan da icusgarri Jesusen ongui eguiteaguizonei, milagros ere. Asigaitzen itsasotie. S. Pedro, ta Apostoluengueienae artueitue arranzari pobreetaie. Arri manatueio bein bota­ceeo sareac. (Lue. 5.) Jauna, cio arc, gau gueian necatu, ta eztugudeus arrapatu. Bath orren manura edatucodut sarea. Edatuzue, taya etzezaque atra betearen utses; ta bi bareD betezuste arraies, arri­turic S. Pedro urtiquibaicequio onetan ciola, 6 Jauna, apartabedieneganie, bainaiz guizon beeataria ni. Beree bein aguituee bereeaimberee: (Joan. 21) eta noretaqui cembat aldis yago? Aldibatesitsasoncia(n) bereequi eegolaic, aguituee aiceen ta uren nastecacio

1 Dam." 2." post Epiphan. dio.2 Honela dago: Xpti eta laburgailua -pt- grafemen gainetik.3 Honela adieraztez, bukaeran -z duela, -s ipini beharrean.4 Ama SS." dio.

53

andibat, (Math. 8.) de man(er)a ezi ya cebila oncia ez ondatu baiondatu: eta bere Mag(estade)a d:go 10. Ayec icituric idatzarrizute,Jauna, libragaitza, galduac gara. Jesus onac amoltsu erra(n)ciote,cergatic zauste beldurrti, fede gutitacoac? Berla jaiqui, ta manatuaiceei, ta itsasoai, eta gucia gueldituce pausa andian. Berce bein ze­biltza Jaunagabe Discip(ulo)ac itsasos, aiceac botatzenzuela onciagora bera, nola pilota. (ibid. 14) Gauerdiasgueros aguertucequioteJesus ona elduceIa uren gaiiean oiies. Lotsaturic ayec asicire clama­tzen: Jaun div(inoa)c mintzatuciote amoltsu, Confla, ni naiz, ez 10­tsa. Orduan S. Pedroc, Jauna, ori barimbada, manabez noaien oiiesur gaiiean orrengana. Zato, erra(n)cio Jaun div(inoa)c; Bazoeie,baiia moguitu aicebat, ta asicelaic ondatzen, oiueguincio beldurrac,Jauna, librabenaza. Istante arturic escutic Jaunac errancio, fede gu­titacoa, cergatic dudatuduzu?

19at.

Passagaitzen itsasotic eremuetara, norano seguitzencioten de­vocios gendeec atzenduric sustentuas: Orgatic bein bortz milIa,emastequi ta aurrac contatugabe, asecitue borz oguis, ta bi arraies,sobraturic amabi esporta. (ib. 14.) Berce bein laur milIa zazpi oguis.(ib. IS.) Baiia gra(ci)are(n) gra(ci)a da cariiio ta pied(ad)e berachs­gura, Misereor & Lastimadut gendeas & Discipuloec ciote, bialcecoerrietara erosteco; baiia gucien Aita amorosoac beretic mantenitzen­tu. 6 Aita ona, norc eztio naico obeditu, seguitu, ta flatu?

Goacen errietara, non baita gende-adiiia necessid(ad)e. Lepro­soetaic assis, Bein paratucequio bat alcinean belaurico ciola, Jauna,naibadu, garbinazaque. (Math. 8) Escatu bezain lasterr, bere escuasuquitu ta erra(n)cio, Naidut bada, gueldizaite garbi. Ala gueldituce.Berce bein amarr leprosoec urrutitic clamatus, Jauna, urricitri gutas:Zoaste, erranzue, presenta sacerdoteei: Joateracoan aurquituciregarbi libre guciac. Norc icusidu Medicu ain poderoso, amoroso, tamerqueric? Itsuetan icusagun 5. Bat jaiotzes cena itsu arguituzue un­tatus beguiac bere lichstu ta autses inzuen loiarequi, bialiric sola­m(ent)e Siloe deicencen iturribatera, ez bearres, baicic mysterios.Berce bidec (loan. 9.) escatuciote gra(ci)a bera. Jaun div(inoa)c gal­deguinciote, Sinestenducie, badezaquetela eguin? Baietz ayec. Or­duan uquitucizquiote b6guiac ciola, imbequizie zeuren fedearen

5 Izartxo bat bukaerako -n grafemaren ondotik eta bera baino goraxeago, ia lerro tar­tean.

54

conforme. Istante arguitucire biac. Math. 9.). Bercebat (Marc. 10)cegona videan limosna esque, aituric passacenze1a Jesus Nazarenoa,asice c1amatzen, 0 Jesus, urricari nitas. Ascoc erraten, cegola ichsi­lie, ta arc yago oiu, Jesus, miseric(ordi)a nitas. Gueldituric Jaun di­v(inoa)c ecarraracizue pobregura beregana; ecarriric Ea, errancio,cer nauzu indezazuten? Arc, Jauna, icusdezaten. Jaunac, icusazubada: Zeure fedeac indizu on. Istante icusi ta seguituzue alegre.

Bada espiritu gaichstoaganic libratucituenac norc conta? Aita­batec ecarrizio semea aguitz torm(en)tatua, ezin libratuziotenaApostoluec. Jauna, cio Aitac, albadezaque cerbait, imbezagu mer­chede. Jaunac, albadezaquezu sinesta, gucia da possible sinesten­duenai. Sinestendut bada, cio arc negarres; vizcorrbez ene fede eria.(Marc. 9.) Onequi libratucio berla. Bercebat itsu ta mutu cena li­bratuzue oroat. (Math. 12) Baiciote Fariseoec, botatzencituela De­m(onio)ac Dem(onioar)en virtutes. 6 invidiaren itsua! Murmura­tzenzute alaber sendatzencituela eriac jaiegunetan. 6 hypocritac!Joance bein sinagoga-

20

ra, ta cego an guizonbat ceucana earturic escua. Ayec barronde, yasendatucozuen jaiegunean. Zato erdira, erratendio guizonai; etaayei, zilleguida jaiegunean ongui eguitea, edo gaizqui eguitea? Viciaematea, edo ez? Ayec ichsil. Orduan beiratu indignaciorequi gucieiberen itsutasunagatic, eta erratendio guizonai, edazazu escugoi.Edatuzue, ta guelditucequio sano ta sendo. (Marc. 3) Berce jaibatesparaturic alcinean hydropicobat, galdeinciote Fariseoei, licito otedasendatzea jaiegunean? Ayec ichsil. Bafia bere Mag(estade)ac senda­tuzue istantean; eta ayei erran, Zuetaic bati eroribalequio bere astoaedo idia butzuan, ezlezaque atra naizjaiegunean? Luc. 14.)

Eztu egunic, ta ez personaic berechsten Jaun div(inoa)c, eguitecoongui. S. Pedrore(n) Amaiarreba sucarr ta eritasun andiarequi cego­laic, istantean sendaturic zervitzatuzue maiean. (Math. 8.) Bercebatemezorzi urtes egona ezinduric curcurra ezin zuquela goratu burua,icusiorduco Jesus onac erra(n)cio, emastequia, libre zara gaizgor­taic. Erran ta eguin. (Luc. 13) Bercebat amabi urtes curan gucia gas­taturic debalde, zoeie Jesusen capa uquitunaies, ta ezin ellega gende­tzearen gueieguis: cio berebaitan, ellegabanindedi, sendanindeique.Pensatu becala aguituce. Marc. 5) Bercebat Cananea erris campo­coac seguitzenzue oius urrutitic, Jauna, otoi, urricari nitas. Jaunaichsil: Arc yago oiu: Discipuloec erratenciote, Despeibez, ezi oiusdago atzetic. Jaunac, Israelgo ardi galduen billa etorrinaiz, ez cam-

55

poeoen. Bitarteo ellegaturie emast(equi)ae humil errateneio, (Math.15) Jauna, urriearibedi; alababat dut aguitz torm(en)tatzen duenaDemonioae. Jesus onae serio-iduri erratendio, ezta arr[lCio humeen6guia ematea ehaeurrei. Arc orduan humilago, Bai Jauna, ehaeurr­ttoee6 ere jatendute beren Nausien maieeo apurretaic. Emen Jesusonae, 6 emast(equi)a, andia da zure fedea: imbedi nola nauzun. Is­tante bhean gueldituee libre alaba eehean; emen erran ta an eguin.Gogorreara dirudi mintzatueequiola oni prineipioan, bafia ee pro­gatzeagatie ta premiatzeeo arren virtutea.

Ieusagun euratzen iletsiae. Capitanbatee erra(n)eio, Jauna, dau­cat mutieobat perlesiaturie estado eharrean. (Math. 8) Jesus onae,neurau joan ta sendatueodut. Bereeae, Jauna, ni eznaiz digno dato­rren berori nere eeMra, baieie solam(ent)e errambez itzes, ta senda­tueoda. Jaun div(inoa)e, imbequizu nola sinestenduzun. Ordu be­rean aurquituee mutieoa sanD ta sendo. Bhee Prineipe-guisabateeeseatzeneio naibazue joan arren eehha, eeucala semea iltzen ya.(Joan. 4) Jesus onae erraneio, ezpaituzie ieusten sefialeae & vide ibi.)Ber-

20a!.

ee perlesiatubat bere goatzean eearri, ta leeurie ez izanes, tellatuaurratu, ta sarturie andie, paratueiote alcinean. Icusirie alaeo fedeaJaun div(ino)ae erraneio perlesiatU<li, Seme, barcatzenzaizquizu be­eatuae & Marc. 2.) Famatua izanee bereebaten sendatzea, baizue 38urte eegola eri Jerusalengo piseinan. Oni erraneio, nauzu sendatu?Arc, bai Jauna, bafia eztut guizonic jausteeo piseinara, moguitzen­delaie ura & Vide Joan. 5.)

Icusagun ya vizten ta vizeortzen ilae. Anitz yago bidedire viztu­eituenae, bafia irur eontatzentu Evang(elioa)e. Bat Jaunbaten alaba(Math. 09 videsis.) Bereebat Naimgo alargungarren semea zerama­telaie oreitzera & Lue. 7.) Bereea S. Martaren ta S. Magdal(enar)enanaia Lazaro oreiasgueros. Au eri eegolaie, bi Aizpec bialiciotemezu Jaun div(ino)ai, orrec onestenduena dago hi. Detenituze Jaundiv(ino)a joangabe cembait egunes; bitarteo iltze eria, ta orcizute.Ellegatuce guero Jesus ona, eta bi aizpec, bein batae guero bereeacerra(n)ciote itzgau, Jauna, ori egonbaze emen, ene anaia etze ilen.Errespond(atuci)o S. Martari, viztueoda zure anaia. Arc, badaquitviztucodela azquen erresurre(ecci)o egunean. Jesus onae erratendio,

6 Ez dago marratxorik -tt- bikoitzaren gainetik.

56

Ni naiz erresurr(ecci)o ta vicitza. Sinestenduena enebaitan, naiz il­daien, viztucoda, eta vicidena ta sinestend(uen)a enebaitan, ezta ilenseculacos. Credis hoc? Sinestenduzu au? Bai Jauna, Martac, nic si­nestendut, ceren ori baita Jang(oicoar)en semea Chr(ist)o etorridenamundugontara. Galdeguinic non orcizuten; joanic ta manaturicquenceco ganeco arrlauza, Martac erra(n)cio, ya urrintzen assiricdago, ezi laur egun du ilic. Jesus onac orduan errate(n)dio, eztizuterran, sinestenbauzu, icusicoduzUla Jang(oicoar)en gloria? Guerooiubat eguincio ilai, Lazaro, atoz campora. Bereala atrace Lazarobere mortachsa ta guciequi. Lazatucizquiote locurac & Joann. 11)

Norc eztu icusten ez solam(ent)e Jesus onaren podorea, baitaereamorea, piedadea, ta onguieguinnaia guizonei? Norc eztu ezauncenaudela gure salvazale bacarra, ta bearrbecalacoa? Ceintas landaraberce niorenbaitan Ceruaren pean ezta salvacioric, dion becala S.Pedroc. (Act. 4) Bana norc sinestenduen berabaitan, esperatzen taamatzen, eztu galduco salvacioaren gra(ci)a. Ezaunzagun dugun on­dasuna Jesus onabaitan, amazagun ta estimazagun Jesus ona gucienganetic Aita ta Esp(iri)tu Sa(n)duarequi, ta logratucodugu lurrecoe­taic convenidena, eta gra(ci)a, eta gloria. amen.

57

21

Sermo in Dominica Tertia post Epiphaniam

De miraculis Christi pro peccatoribus.Domine, si vis, pates. Math. 8.

Egungo Evang(elio)an contatzenda nola Jesus onari paratuce­quion belaurico leprosobat, ta erratencion, Jauna, naibadu, banaza­que garbitu: Nola Jaun div(ino)ac edaturic escua uquituzuen erra­tenciola, naidut, garbizaite: eta nola que(n)ducequion arras lepraistantean. Ona oracio ederrbat eguiteco norrnaiec edocein bearre­tan, especialqui becatariec, Jauna, naibadu, banazaque garbitu, ba­nazaque ondu, sendatu, salvatu & Ona Jesus onaren errespuesta ala­ber consolutaco, Naidut, imbedi. Potest(ad)e adifiadu borond(at)e.Podore bezambat amore: nola escua, biotza ala. Guizonen favorecembait milagro eguinac icusiguinduza; icusquigun b6rce cembaitbecatarien favore. Sobranias murmurace(n)ciote Fariseo ta Escrivahypocritec, ciotela, onec admititzentu becatariac, eta jatendu aye­qui. (Luc. 15) Guc ez murmuratu, bai alegratu, estimatu, ta valiatu­beardugu beraren oneguias. Etzue ayen murmuracioagatic aldatubere genio ta costumbre ona; Virginan?n semea etorrida billatzera tasalvatzera galducena, dio: eztute Medicu-bearric bngui daudenec, baigaizqui daudenec: Eznaiz etorri deitzera justoac, baicic becatariac.Ortaco contatuciote hume galduaren, dracma, ta ardi galduaren pa­rabolac, afiaditus azquenean sent(enci)a andigau, ala izanenda ce­ruan alegrimcia becataribaten conversibneas, nola lauretanogueitaemeretzi justoen casos. Itzes errana progatuzue onguines. Icusaguncembait. Ave Maria.

Jesus naidu erran Salvazale; izenain conforme du iz{ma, genioa,ta officioa, baita salvatzea. Nor? Justoac mantenitus gra(ci)an, tabecatariac paratus gra(ci)an. Jaiobafiolen, Jang(oicoar)en mezusAinguiruac erranciote M(ari)a Santissimai1, ta S. Josefi, deitucodu-

1 SSmai eta laburgailua -ma- grafemen gainetik.

58

zie beraren izena Jesus. Cergatic? Cergatic salvatucoduen bere gen­dea beren becatuetaic. Cein da bere gendea? Guizaguendea, guizoninbaize. Eta cerdire becatuac? Jang(oico)ai inicaco agravioac ta of­fensac beren calte ta perdiciotan. Alaere desagradecituac salvatu?Alaere, berec naibarimbaute. 6 ene Jesusen ona, bere pareric eztue­na! Eguitea asco erregalo, favore, ta ondasun arima on agradecitueiezta ain miragarri; baiia desagradecitu gaichsto izanequi, ain onaizatea da pasmatzenduena. Munducoec aguian arcendizute oposi­cio, naiz eztiozuten zuc eguin gaizquiric; aguian naiz indiozutenongui, gaizqui naizaitute cembaitec: baiia cembatec, inbadiozuteagravio, naicozaitute ongui? Bai Jesus onac, convertitzenbazara.Ordu beretic, dio, ya eznaiz oroituco intidan aggravioes, (Ezech.) tasalvatucodut.

21at.

Naibadit, badezaque, cio arc. Nic diot, naidu, albadezaque. Eta Jesusonac dio, naidut, dezaquet, ta eguinbedi. Beira progu errealac abasto.

Biz lemb(icico)a S. M(ari)a Magdal(en)a. Vicize zoraturic va­nid(ade)as, atzenduric bere Magest(ade)as salvacioas, vicitza secu­lacoas ardi galduaren guisa. Noizbait ere Artzai onaren chistuequi,cein baitire inspiracioac biotzera emanac, acorduratuze, arguituricentendam(en)tua, ta moguituric biotza contriciosco pena ain andia­requi, ezi aituric, cegola Jesus ona bazcaris Fariseobaten echean,ezin sosegatus erreparatugabe garaian, convitan, deusetan, doaiearara voladan; sarce(n)da quartoan, ta paraturic belaurico Jaundiv(inoar)en oiietan, astenda erregatzen negarres oin sandugaiec: Je­sus ona gueIdi beira: Fariseoa pensatzen berebaitan, au balitz Profe­ta, chsaquinlezaque nor ta nolacoa den emastequigoi, baita becata­ri, ta ezlezaque permiti bere oiietan. Jesus onac, arren gogoa icusiric,mintzatucio amoltsuqui defendatus ta laudatus itenzuena peniten­teac contricioaren utses; eta barcatzencequizquiola anitz becatu, ce­ren baizue anitz amore caridadesco. Eta penitenteai erra(n)cio, bar­catuac dire zure becatuac: Zeure fedeac valiatudizu: Zoaz baquean.Luc. 7.) Ya guerostic etzio estorvuric eguin becatari izanac izatecoApostola ta sanda gucis honratua, ta erregalatua gure Jaunaganic,nola izancen.

Bigarr(en)a biz S. Matheo; au ezjoan Medico div(inoar)en billa,baicic dagolaic ortas atzenduric, gucia sarturic munduco tratu tairabacietan, publicano becala jarriric bere alquian, joatenzaio Jesusona, beiratzendio, ta erratendio, Seguinazazu ni. Cer indarra duenJesusen beiratzeac, ta itzac! B6rla gucia utziric jaiqui ta seguitzendio

59

arc beticos: eta omi becatari cena eguinic sandu, Ap6stolu, ta Evan­gelari. Urrutiago cego bercebat, eta yago sarturic vanid(ade)an. Etzeoroitzen bera bere salvacioas, bai Jesus 6na arren salvatzeas. Joanicvide lucean, ellegatuze necaturic eguerdian, ta jarrice butzubatenpocalean Jesus. Etorrice ur esque emastequibat, cefii escaturic trago­bat Jaun div(ino)ac: batetic bercera declaratuci6 beraren vicimodugaichstoa de man(er)a, ezi arrituric pobregura, ta berebaitan itzuli­ric, utzi an butzat6rea, ta joance Ciud(ade)a barna 6ius deitzen gen­deac icustera Jesus. Norc erranbearzue, atracelaic echetic, bearcelaitzuli convertituric, ta eguinic Predicari? Fortuna izanzue opatzeasMedicu ain 6na piad6soa poder6soa: ez billatzen ta ez escatzen ereeztutenei ematenbaiti6te osas(un)a (Math. 9. Joan. 4.)

22

Icusagun bercebat. Zaqueo ce tratantebat estudiatzenzuena Ma­monaren filosofian, auda, diru ta ondasun eguitean; estud(ian)te6na bidece, ezi abrastuce. Naizue onec icusi passatzean Jesus, bafiagendetzearen casos etzuque, chipiegui izanes. Igance arbolabatera,icusteco andic. Lenago icusizue bera Jesus 6nac, eta bere bi6tza. Oiueguincio, ea Zaqueo, jautsi fite, ezi zure echeco aldi naiz egun. Jau­tsice istante, ta eramanzue bere echera content, ta celebratuzue on­guiet6rria. Bafia erregalo gustosoena Jaunari izance beraren conver­titzea gucis, ta errategura, Jauna, nere ondasunen erdia biz pobreen:eta noribaiti inbadi6t perjuicioric, errestitucioa laurd6ble. Jesus6nac emen, cierto egun obratuda salvacioa echeg6ntan, au ere baitaAbrahanen hume. 0 Jesus 6na, cein 6na! Orra arc solam(ent)e nai­zue icusi passatzean, ta ber6ri sarcenzaio bere echean! Eztu utzicoeguitea 6ngui becatariei, naiz murmuradez6ten Fariseoec & Luc. 19.

Icusagun lancegau. Ecarrici6te ayec emastequibat aurquitua de­litoan, erratenci6tela, Jauna, au arrapatudugu adulterioan, eta gurelegueac di6, arricatzeco alacoac. Orrec cer di6? Ah! cer intencioa ze­maten! Cer itendu Jaun div(ino)ac? Atragabe itzic, curtzenda, ta as­tenda escrivitzen lurrean erias. Ayec porfia, erranzezala. Chutituricerratendi6te, zuetaic nor dagon becaturicgabe, arc tirabezo lemb(ici­c)o arrucaldia. Erran au, ta berriz curturic cego escrivitzen. Ayecjoancire joanes bata bercearen atzetic: ta guelditucire sollic Jesus taemast(equi)a. Oni galdeguincio, eztu ni6rc condenatu? Arc, ez Jau­na. Orduan Jesus 6nac, bada nic ere eztut condenatuco: Bidoeie, taez yago becaturic eguin. Joan. 9) Cer ingenioac, Jauna, ez utzinaiesgaltzera becataria! Cirenac becatari becatariain c6ntra; ta eztena be­catari, becatariain fav6re! Norc icusidu ain etsai andiric becatuen,

60

ta ain adisquideric becatarien? nola Amac amacenduen hume eriaaborrecitus eritasuna.

Zegolaic Jaun div(ino)a iltzen gurutzean inguraturic penas, yagopena zue alaere arimen galtzeas, ezi bere iltzeas, eta bere vicitzabaiio yago naluque 2 arimen salvatzea. Bi ladron bere bi aldetaiczeude gurucificaturic, erratenciote, Jang(oicoar)en seme barimbaze,librazezala bere burua ta ayec: baiia bat itzuliric acorduan, escatzen­dio, Jauna, oroibedi nitas, doaielaic bere erreinura. Eztu bercericnai. Istantea(n) agotic agora erresp(ondatuci)o, cierto erratendizut,egun izanenzara nerequi paraisoan. 6 ladron fortunosoa, cein las­t6fr idiquizaion paraisoa! Etze berceric falta, baicic salvazezquienbere etsai madaricatugaiec. Naiizambazute berec ain nola berac nai­zuen, inic cego gra(ci)a. Etze guelditu beraren faltas. Goratuasgue­ros gurutzean ayec, urriquitu ta urricaritu bearrean, blasfematzen­zute macurrtus buruac escarnios: Cer ausnarri, cer infernu da asquialaco arimendaco? Alaere lemb(icic)o itz erranzuena gurutzean Je­sus onac izance au, Aita, bar-

22at.

cabez6te, ezi eztaquite cer aidiren. Cer yago errandaique? Edo eguin­daique? Ayec galdunaiac Jesus odio gaichstos; Jesus ayen sal­vatunaiac amore ones! Icusgarri izanence, salvatubaze norbaitgaichstogaietaic: baiia norbait ez, ezi guciac salvatucocire, con­vertitubacire.

Exemplu on asqui da Longino, ceiiec Jesus onaren gorputz Haitiratucio lanza, ta idiquicio bularra. Eta cer castigo izanzue? Llagaidiquizuen gartaic atracen odol ta ures uquituric beguiac, arguituo­mencequio vista zuena laburr, ta guero arimarena, ezaunceco, taemateco bere vicia Martir Jesusen fedeagatic. Eta orra orai daucaglorian maite ederr. Exemplu ona da ere S. Pablo, deitzencena lenSaulo. Perseguitzenzue onec princip(ioa)n Christioguendea, de ma­n(er)a ezi ilzutelaic arricas S. Estevan Martir lemb(icico)a, ez so­lam(en)te cego presente Saulo, baicic guardatzen arricatzenzutenentresenac, arricatzeco becala gucien escus berac: eta guero seguitusbere tema lograturic manam(en)duac, preso eguiteco Christio guciac,zoeie Damasco ald6fa beteric iras eta furias Christioen contra. VideanJesus onac inguratuzue argui andibatequi cerotic jautsiric ta oiue­guincio, Saulo Saulo, cergatic perseguitzennauzu? & vide act. 9.)

2 Rala daga naluque, eta ez nailuque.

61

Bana cer exemplu obeago S. Pedro bera bano, cein ustenzuenEliza guciaren Artzai? Galdeguincio bein, Jauna, cembat aldis bar­catucodi6t neure proximoai? zazpi aldis? Ustezue bai asqui larga­tzencela. Bana Jesus 6nac errancio, ez solam(en)te zazpi aldis, baitaere amarr zazpi zazpis: Erratec6 ezi beti ta noiz. Progatuzue berebai­tan Jesus onaren pied(ad)e andia. Passio-arratsean bere Mag(esta­de)ac erranci6te guciei, gaurr guciec utziconauzie ni. S. Pedroc, Jau­na, naiz guciec faltaturic, nic ezti6t faltatuco benere. Jaun div(inoa)c,irur aldis ucatuconauzu, ollarrac cantatubano len. Sanduac goapo,precisso balitz ere preso ustea ta iltzea berorrequi, eztut ucatuco.Bana guero igues eguinzue berceec becala arc ere: guero itzuliric Je­susen am6res, preso zeucaten lecura, an gende gaichstogaien erteanezaunduric, ta galdeg(uin)ic ucatuzue irur aldis etzuela ezauncen ereJesus. Beiratuci6 bere Mag(estadea)c urricari6so, ta atrace andic ne­garr ta negarr. Ucatuci6 aguian orgatic Jesus 6nac bere pied(ade)a?& Aparecitucequio erresucit(atur)ic anitz aldis, tratatuzue amoroso­qui & Orai duten beldurra da, cembait arima gaichstoc itzuldezatenveneno doctr(in)agau, offend(itze)co Jang(oico)a & Badaqui conde­nace(n) bec(at)u bateng(at)ic: Eta bati eztu barc(atz)en convert(it)u­gabe:

62

23

Sermo in Dominica Quarta post Epiphaniam

De Navicula ecclesiae Catholicae 1 •

Ita ut navicula operiretur fluctibus. Math. 8.

Egungo Evang(elio)an contatzendu, nola Jesus embarcaturicitsasonci, edo barcobatean, seguituzuten discipuloec, ta aguitucennastecacio andibat itsasoan de manera, ezi barcoa estalcence urainbagades, eta bere Magest(ade)a cego 10. Joanic discip(ulo)ec idatza­rrizute, Jauna, ciotela, salvagaitza, ezi galduac gara. Errespondatu­ciote Jesus onac, cergatic zarate beldurr, fede gutitacoac? Orduanjaiqui ta manatuciote aiceei ta itsasoai; eta gucia gueldituce soseguandian. Arritucire gendeac ciotela, Nor da au, obeditzenbaitioteaiceec eta itsasoac? Orra evang(elio)a. Orai significacioa, assisazquenetic. Nor da au? ciote. Auda Jesus Jangoico-guizona, gucispoderoso ta amorosoa, naidezagun beraren compafiian navegatuitsasogontan, baita mundugau. Navegatzea da emengo viage taperegrinacioa passatzea eternidaderat. Aice ta itsasoaren nasteca­cioac dire tentacio ta persecucio tugunac Deabruaganic, mundua­ganic, ta araguiaganic. Itsasoncia edo barcoa daique entendaChristiand(ade)a, edo Eliza Catol(ico)a, cefien quidari, ta guardaza­le baita Jesu Chr(ist)o, Piloto S. Pedro. Goacen icusis nola den etadoaien barcogau itsasogontan. Lenic estimazagun M(ari)a Santissi­ma2 , escatus gra(ci)a Ave M(ari)a.

Cer da Eliza, deituduguna Chr(ist)oren ta S. Pedroren barcoa?Da Chr(ist)io fiel gucien congregacioa, saldoa, edo familia, cefienburu baita Jesu Chr(ist)o, ta beraren ordes S. Pedro, ta S. Pedrorenondorengoac Aita Sandu Erromacoac, nor bere demboran: de ma­n(er)a ezi Jesu Chr(ist)oc berechsizue munduco gucietaic bere fami­lia edo saldobat, quidatzeco cerura bere videas; Echocandrea3 bere

1 Catha{.•' dio.2 SSma eta laburgailua.3 Echacimdrea dago.

63

Ama Santissima4 ; Ministro principalac amabi Apostoluac, gucienlena S. Pedro; guero iruogueitamabi Discip(ul)o, ta gaiiaracoChr(ist)io fielac. Comparacios: Erregue Jesu Chr(ist)o; Visorrai S.Pedro, ta General buru Erregueren ordes, eta nola bere palacioerrealean Maiord(om)o mayora; Onen lecuan doaz sartus potest(ad)eberarequi Aita Sandu, Papa, ta Pontif(ic)e sumo deitzendirenac:Apostoluen lecuan Obispoac; Discipuloen lecuan Sacerd(ot)e Ape­zaitac, atzetic berce Ministro, ta Chr(ist)io direnac dembora ta lecugucietan: formatze(n)dugula guciec gorputzbat, deitzend(en)aChristoren 5 gorputz mystico edo Eliza: beti Christo6 bUru, berarenmiembro gu, ta elcarren miembro-lagun, Vos estis corpus Christi etmembra de membro. (1. Cor. 12) Deitzenereda Jang(oicoar)en echeta familia, diones S. Pabloc, (Efes. 2) Ene anaiac, ya etzarate arrotzta campoco, baicic Sanduen iritarr, ta Jangoicoaren 7 echecoac,Junda­tuac Apostoluen ta Profeten cimenduaren ganean, delaric arri princi­pit/a Christo8 Jesus. (Onii nola familiagontaic baitaude

23at.

batzuc ya glorian, bercebatzuc Purgatorioan, bercebatzuc oranomu(n)duan, orgatic estadoen ariora deitzenda irur izen goitis Elizatriumfantea, purgantea, ta militantea. Eliza triumfantea dire Chr(is­t)io daudenac glorian gozatzen; Eliza purgantea Chr(ist)io daude­nac purgatzen purgat(orio)an. Eliza militantea Chr(ist)io gaudenocmunduan, non peleatzea den precisso irabazteco triumfoa ta coro­na. Elizatic campoan dire Infielac fedeni ellegatu ez, ta batahitu ezti­renac, ezi bataioa da ataria, sarceco elizago(n)tan: Alaber Judioac,eztutenac sinesten etorrideIa Chr(ist)o, baicic etorricodela: AlaberApostatac utzidutenac arras fede Chr(ist)ioa desertoreguisa: AlaberHeregeac, ucatzendutenac fedesco articulorenbat: Alaber Cismati­coac, desunitudirenac eznaies egon Aita Sand(uar)en obedienciarenpean. Irur azquen generoguebec dire bataiatuac Jang(oicoar)enecheco, baiia atradirenac; berce biac sartueztirenac.) Chr(ist)io Ca­tolico deituac dire solam(en)te unituric mantenitzendirenac Chris­toren fedean ta leguean Aita Sanduaren escupean: Auda Eliza San­da Catol(ico)a, ceintaic solam(ent)e baita vide cerura, berce niondic

4 SSma eta laburgailua.S Chroren eta laburgailua.6 Chro eta laburgailua.7 Jang.'" dio.8 Chro dago, eta laburgailua.

64

ez: naut ernin, Chr(ist)io fiel catol(ic)o dena solam(ent)e daiquelasalva mundu gucitic: Galera badaique bere culpas, baiia salvaciocovidea(n) dago Jang(oicoar)en gra(ci)as. Baiia Chr(ist)io catol(ic)oeztena ezin daique salva, ta erremedioricgabe izanenda condenatua,qui verb non crediderit, condemnabitur.

Eliza catholicogau da nola Noen arcagura diluvio univers(ale)an.Zorzi persona libratucire arcabarnean, gaiiaracacoac ondatu: alaOfai dire galduac goardatzeneztirenac Eliza Catol(icoar)en arcan;onen barnean solam(en)te daique izan salvo, izatecos, dio S. Pedroc.(1. c. 3) Auda S. Pedroren barcogura, ceintan doaien gurequi JesuChr(ist)o, ceiiequi unituric fedes ta carid(ad)es mantenitze(n)denaizanenda salvo, ezperen nior ez, ta nion ez. Jauna, Judioec ta gaiia­racoec ere bidediote badaiquela salva ayen sectan edo erreligionean.Baiia Jang(oico)ac dio contra. Eta itsutunaieztuenac passiones, cla­ro dezaque icusi ta ezaundu erreligione Chr(ist)io catholic(oar)en9

on bacarr precissoa, Jang(oicoa)c paratua salvatzeco, naibaitu erre­paratu seiiale ta progu claro direnac. Cembait naitut aipatu emen.

1.0 seiialea da erreligione Chr(ist)ioaren principioa, plantacioa,ta edatzea; Chr(ist)oren podores, chsaquina da, baiia noren medios?Amabi guizon pobre letragabeen medios, nola baicire Apostoluac,usatuac arrantzan, ez estudioan, baiia aguitz onac ta sanduac; arma­ric eta munduco medioricgabe, infernuco ta lurreco potest(ad)e tavicioen contra: Norc eztacusa emen Jang(oicoar)en escua? Aur-

24

quilezaquenac S. Pedro Romara joatean oiies pobre humil; galdein­balio, norata, adisquidea, norata? Erresponda arc, noaie plantatzeraRoman legue berribat orai denaren contracoa, ta nere cathedra,obedinazan mundu guciac & ez leique ura admira? ezlezoque erran,guizona, bada cer podore duzu zuc aimberce contrarioen garaitze­co? Eztut berce podoreic, baicic Jang(oico)arena, ta sufri gaiiara­coan innaididatena. Eta omi nola dacusagun cumplituric. Norc in­zuque langau, ezpada Jang(oico)ac?

2." seiialea, noticia onac ematea fedegonec Jang(oico)as, arimas,berce munduco gauzes, batzuc gorago gure entendam(en)tugaubaiio, baiia baterez arracioare(n) contra, bai anitz conforme. Con­tra berriz alque da beiratzea heregien principioac ta aum(en)tuac,Mahoma, Luthero, Calvino, ta alaco guizon galdu vicios beteac en-

9 catholic.'" dago, -th- idazten duela.

65

ganatus mimdua passioneen ceboequi eracutsis desatino, libert(ina­g)e lO &.

3." senale ona Erreligione Christioaren on garbi sandua aIde gu­cietaic ala nola dagoquion Jang(oicoar)en Magest(ade)ai. Doctrinasandua, legue ta mandam(en)tuac sa(n)duac, sacram(en)tu ta bercegauzac sanduac, baitare anitz persona sandu: eta barimbada ereasco ta sobra Chr(ist)io gaichsto, eztu culpa erreligioneac, ezpaitupermititzen gaizqui denic batere: Amac naieztuela borcha, dire alahume gaichstoac. Contra berriz Mahoma ta alacoec cembat lic(en­ci)a eztute ematen gaichstaqueriataco? assetzeco passioneac? Eta orinondic elduda? Jang(oico)aganic ez, baicic Deabruaganic. Ala gendeanitz carraiatzea ezta milagro. Bana noraco?...

4." senale ona Christiandadearen unionea, ta beti bat izatea sus­sancian dembora ta lecu gucietan; fedebat, bataiobat, leguebat, sa­cram(en)tu berac, nola baicara saldobat Artzaibaten pean, naiz izandifferente cembait ceremonia ta gauza costumbres an emenca. Con­tra heregeetan batac au, berceac ura; egun ala, biarr orla; nola joca­tzenbaitire beren buruetaic, buru adina opinione, ta aldaqueta. Ez­tagoquio Jang(oico)ai alacoric.

5." senale ona, erreligione Chr(ist)ioa aurquitzea mostraturic len­go asco profecia ta senaleequi Jang(oico)aganic escrit(ur)a sagr(atu)an,guciac icustenbaitire cumplituric emen. Leitzenbaitute escrit(ur)acicuscoute puntualqui cumplituric Chr(ist)obaitan, ta bere elizan,lendanic ceucana Jang(oico)ac errevelaturic ta escriviaraciric, era­custeco munduai. Itsuda eztuena icusten.

6." senale ona, professatu izana erreligione Chr(ist)ioa, eracutsita co(n)firmatua aimberce guizon sanduec, prestu, desapassionatu,ta chsaquintsu eguiascoec, aimberce Concilio generaleec ta particu­lareec, aimberce arima onec Jang(oicoar)en biotzeco maite cirenec.Heregeetan presuncio chsaquintasunas bai, bana passione yago,moguitus bata subervias, bercea iras ta invidias, bercea luxurias &Obrac testigo, beira ebei.

24at.

7." senale ona dire Chr(ist)io sanduen milagroac, cein baitirenola Jang(oicoar)en mintzoa, aimberce, ain claro ta andiac len etaguero. Cer ce icustea S. Francisco Xavierbat bere sotana iguetzeare­qui manatzen iruzquiai gueldidaiela, eta guelditzen? Su jautsidaiela

10 libert.' dago idatzirik; beraz, libertinage ote?

66

cerutic, eta jautsitzen? Ilei jaiquidaitzela viciric, eta jaiquitzen? Etaberce anitz alaco miragarri, eta anitz sanduec. Seiiale, ongui naituelagucis poderosoac. Berce sectagoietan ezta icusi milagrobat oraiio se­culan, ezpada embusterias, petardos, gaitzes, arte gaichstos. Eztelaorai anitz milagro Christioetan ere, diote. Len adiiia ezpideda, cerenezten bearr, baiia inzustengaien gendaquia gara erreligiones.

8." seiiale ona aimberce Martyr izana fedearen defensatan!Aimberceec passatzea adin ta estado gucietaic, nolaco martyrioacordea? nolaco arimo, paciencia, constancia, ta alegriarequi? Norc,Jang(oicoa)c ezi, zuzque ala animatu aurrgaiec, doncellagaiec, irrieguiteco torm(en)tues? Aimberce indarr guizontasunean Jang(oi­co)aganic da. Testigo da Martyr. testigo onac &

9." seiiale ona comunicatzea Jang(oico)a Chr(ist)io onequi ainamoroso miragarriro; ezaunda ematean aim berce arguitasun,erregalo, alegria, arimo, ta indarr, eguiteco ain gauza andiac taonac, nola intusten Erreligioneen fundazaleec, Predicariec, peni­tente, caritativo, ta asco guisas servitzatzendutenec Jang(oicoa­r)en gloria ta gucien prochutan, atzenduric beren descansuas tagustoes: baiia chastarastendiote Jang(oicoa)c bere suavid(ad)e tagloriaco gustoen cembait urrupa desterrugontan; andic datoz bio­tzeco alegranciac, amoresco su ta azoracio deseagarriac, negarrgozoac & Infiel ta heregeetan ezta alacoric, baicic engaiiu ta false­d(ad)e; ta guero esp(iri)tuaren inquietura, beldurr, desconsolu, de­sesperacio &.

10." seiiale ona da irautea munduan Chr(ist)oren saldogau,naiz acabaracinaies ibilidiren ta dabiltzan Deabruac, Gentilac, Ju­dioac, heregeac, ta secta gaichsto guciac beren maiia ta indarr gucie­qui; naiz eguinic aimberce erreca odDI Chr(ist)ios: Debalde dabiltza:Ernin comuna c€:, Martiren odola Chr(ist)ioen azaroa, ceren cemba­tenas yago ilcenzuten, yago itencire berri berritan. Eta elizac betiyago peligro izandu galceco vicioen berachstasunes, ezi martyrioenerrues; baiia ez arIa ta ez orIa ezta acabatuco galdus, ceren escu an­dibatec dauca. Nor naizela ni, diote gendeec? galdeguitenzue JesuChr(ist)oc. Jauna, batzuec dibte dela Juan Bautista11 , bercebatzuecEUas & Eta zuec nor dioze naicela ni? S. Pedroc, berori diJ Christo 12

Jangoico 13 viciaren semea. OrduiJn Christoc l 4, Eta nic erratendizutzuri, zu zarela Pedro, ta arri-

11 Baut." dio.12 Chro dio, eta laburgailua.13 Jang." dio.14 Chroc eta laburgailua.

67

25

gbnen ganean fundatucodut nere Eliza, ta infernuco atariec eztuteurratuco au. Eta Cerura igatenicoan seguratucitue berriro; orra nizuequi nago munduaren acabanzarano, Ecce ego vobiscum sum &

Au adiaracidigu navegatzean S. Pedroren barcoan. Eguia da as­cota(n) barcogau dabilatela gora bera itsasoan aiceec, auda, mun­duan persecucioec. Nor dela causa? Deabrua. Nor tu lagun? Ara­guia ta mundua, ez naies sujecioric. Cer aice dire goratzendirenaccontra? guizonen passioneac, ta vicioac, subervia, luxuria, invidia &Tempestade andibat goratuce Mahoma-demboran luxuriaren aicesElizaren contra: Christio erbal montiobat ondatuce: baiia barcoabeti ur gaiiean. Berce tempest(ad)ebat goratuce Lutero, Calvino,Henrico, ta alacoen suberviaren ta luxuriaren aicees: ondatuce In­glaterra gueiena, Alemaniaco ta Franciaco zati andiac: baiia barcoabeti salvo. Tempest(ad)e andia goratuda gure demboran on coloresFrancian, temploac errobaturic, sacerd(ote)ac desterraturic & Bitar­teo 10 dirudi dagola gure Jauna. Idatzartzendute arima onen clamo­reec, Jauna, libragaitza, giz/duac gara. 6 fede gutitacoac! dio, Cergaticzarate beldurr? Ezta ez ondatuco barcoa: Noiz den garai, manatuco­du aiceei ta itsasoai, eta gueldiaracicotu. Bitarteo doaz atras batzuc,sartus bercebatzuc barcoan; ta barcoa salvo. Emateunte elizarencontra, gende chsee, pobre, ta beartsue(n) amorearen achequias,dauzquitela sopeaturic & Eta cer culpa du ortas Erreligione Chr(is­t)ioac? Au ongui goardabaledi, litzaque humild(ad)e, carid(ad)e, &erremedialeizque gaitzac, trataleizque ongui guciac, pobreac espe­cialqui & Sacerdoteoc omengara gaichstoenac. Eta cer culpa du or­tas Erreligioneac? 6nen ordes lirazque sandu. Eguia da Sacerdoteenbecatuac deshonratzendutela gueienic erreligionea: baiia guregaichsto izateas pena du Elizac, culpa gueurec. Orgatic errelig(ione)abeti da ona, ta Evang(elio)a, ta fedea. Aguidaique pregonaria izateaguizacharrbat, baiia ezta orgatic utzibearr legue ona arc pregona­tua. Erregalo ederrbat eztuzu usten, naiz ez izanjc ederr cocinariacta zervitzucoac. Chr(ist)oren pregonari ta Ministro gara: onac direfedea, leguea, doctr(in)a, sacram(en)tu ematentugunac: Gueurocgaichsto izanagatic, utzibearduzu ona, ta ongui dagoquizuna salva­cioraco? Baiia motivo eguiascoa, cergatic erorcendiren S. Pedrorenbarcotic, da passioneen aiceen casos. Nai vicitu libre lazo nolanai& Leguea auchstetic passacendire ustera fedea. Vullis et vos abire?Domine, ad quem ibimus? Eztugu utzinai. Orrequi ongui gaude. Im­bez gauden consta(n)te gra(ci)an orai, guero eternid(ade)co glorian.amen.

68

- - ----------------------,

25at.

Sermo in Dominica Quinta post EpiphaniamDe justis et injustis, principio, medio, et fine.

Unde ergo habet zizania? Math. 13.

Aguitzenda ceruetaco erreinuan, dio Jesus onac Evang(elio)an,ala nola guizonbati, eraiquizuenai azi ona bere alorrean. Batia 10zeudelaic gendeac, bere etsaiac etorri ta eraiquizue zizatia gariarenertean, eta joance. Azizelaic belarra, ta eman fruitua, orduan aguer­tucire zizatiac ere. Nirabeec erra(n)ciote Nausiai, Jauna, etzue eraiquiazi ona bere alorrean? Bada nondic tu zizatiac? Errespond(atuzu)e,Guizon enemigoac indu langoi. Ayec, naidu goacen, ta biltzquigun?Arc, ez; aguieztadien, zizatiac biltzeracoan, atratzea bateo zatietaicgaria ere. Uzquizie biac acidaitzen iguitademboraratio. Orduan ma­natucodiotet iguitarleei, bildu lenic zizatiac ta lotu pachsuca erretze­co; batia garia bil ene granerora. Onaratio da Evang(elio)a. Dirudiaisa entendatzea azaletic; batia onen mamia, auda significacioa, eztaain aisa. Batia ontzat artuzue Jesus onac berac explicatzea. Dio,eraiquizuena azi ona deJa Virgin(ar)en semea, auda Jesus bera: mun­dua alorra: azi ona erreinueo humeae: zizatiae gaiehstoaren humeac:eraiquituena ebec Deabrua. Iguitadembora munduaren acabantza:Iguitarleac Ainguiruac. Bada ala nola bilcendiren zizatiac, ta erre­tzen suan; ala bilducodire galvide ta gaizquieguille guciac, ta botasusco lezeni. An izanenda negarra, ta ortzen carrascotsa. Orduanjustoec istarrguitucodute, nola iruzquiac, beren Aitaren erreinuan.Duenac bearri aditzeco, adibez. Gucioc dire Jesus onaren itzac. Va­liatzeco, Ave Maria.

Mundugau bere alorra, ta emen eraiquiduena deJa bere Mag(es­tade)a, Jesus onac erratea da claro asqui; Orai azi ona deitzea errei­nuco humeac, cergatic? Cergatic diren predestinatuac erreinatzecoerregue becala Jang(oicoar)en erreinuan. Zizatiac contra gaichstoa­ren humeac, cergatic? Cergatic Aita becala baitute Deabrua vicidire­nee arren gustora. (Joan. 8) Zizatiac dire zatien sitsa, edo zain gal­cenduena azi ona. Alacoac dire arima gaiehstoae, onen galzaleac.Cerie ote da bat? Azi ana, edo zizatia? ..

69

Emen tugu erreparatzec6 laur edo bortz gauza: l.a Jang(oico­ar)en alcineco eztela distinciorfc, den n6ble edo comun, den aIT edoerne, den sano edo eri, ederr edo itsusi, andi edo chipi, abnits edopobre & baieie nolaeoa den arima, on edo gaiehsto. Guizonee beira­tzeunte agueri dena, Jang(oicoa)e biotza. Ori da importadena, ortasimbearda caso. (Aldegontaie arra-

26

eiatzendu S. Agust(ine)e ederrqui, beti beeala: (s. 12 de V. D.) Gauzaonae naituzu iza(n); ta zeuroi ona eztuzu nai izan. Eztaeusazu bear­zarela alquetu zure gauza ones, gaiehstoa barimbazara zeuroi? Cergauza da naicinduquena gaiehsto? Ez bat ere. Naieinduque ona osa­suna, ona iduria, ona bolsa, ona eehea, ona eonsortea, ona familia,onae zervitzueoae: Naieinduque ona fama, alim(en)tua, tresena, tagalzacorda ere azquenean ona: Alaere zeure arima eztuzu nai ona!Estimazazu, otoi, zeure arima yago ezi galzacorda. Zure gauzae al­baleizque mintza, errainlizuquete, ala nola zue gu naigaituzun onae,guc ere naidugu Jabea ona. &) 2." arimae ain differente direla, nolaaurpeguiac: neques aurqui bi aurpegui gueis bardinac, oroat bi ari­ma: bana solam(en)te malicia graveac itzultzendti zizaria Jang(oico­ar)cn bcguietan, ala nola garia naiz ez ain auta nola bercebat, garida.3." da, cein differente diren arimabatzuc bercebatzuenganic Jan­g(oicoar)en alorrgontan, batzue ain suberr, bercebatzuc ain humil,batzuc &. 4: Deitzegura azi ona gari: Cergatie ote? Cergatic san­duec, baitire azi ona Ceruraco, bearrbaitute passatu emen gariainguisara: Garia lenic bota lurrean, il ta orei an, ta passatubeartu ne­guco ecaitzac, guero udaco beroac: guero iguitaias ebaqui, estracienpean menderchi, io ta irindu errotan, oratu oramaian, ta azqueneanerre bearda labean, presentacecos erregueren alcinean: ala justoaprogatubearda asco maneras gloriaraceco. Azquenic da erreparatze­co aguitzendena Jang(oicoar)en alorrean, azi ona daiquela itzuli zi­zafia, naibadu; ala nola zizafia ere bai gari, naiduelaic; bafia naiez­padu berac, niorc ezdezaque onaraci, ta ain guti galaraci.

Seguitus Evangelioa; aci ona dio eraiquizuela, ceren guizonaatrace ona Jang(oicoar)en escutic, eta onac emantio doetr(in)a, le­guea, saeram(en)tuae. Bana 10 zeudelaic gendeac, auda, deseuida­tzearequi arimae, enemigoa ezpaicego 10, etorri ta eraiquiomenzituezizanac, auda, inspiratu vicioa ta malieia: guisagontan doaie nas­tecatus ona gaichstoarequi; lembician azi arteo, ezta ongui ezauncendafiua, guero gutibana doaz aguertus gaizquiac. Nondic tu zizanacpersonagonec ain ongui azizenac? Diote Chr(ist)oren Ministroee.

70

Guizbn enemigoac eguindit langbi, dio bere Mag(estade)ac. Ya benisezta cer botatu culpa Jang(oicoar)en gauzei, bai personaren ta Dea­bruaren maliciai. 0 ardo madaricatua, dio emastequi buruchsolaciraturic, sobra edanaren calteac icusiric. Bana gaizqui errana da, eziardoac eztu culpa, baicic gaizqui usatzenduenac: Ezperen oroat lei­que erran, madaric(atu)a sua, ceren onequi erretzendiren echeac, taarbolediac; madaric(atu)a burrina & Bana disparateac dire,

26at.

ceren ezi eztute culpa Jang(oicoa)c inicaco gauzec, baicic personacgaizqui usatzentuenac bere vicios, eta Deabruaren inspiracios.

Errepara diola Evang(elio)an, guizbn enemigoac indu langbi, etaexplicac(io)an Enemigoa dela Deabrua. Nola da au? Deabrua da ene­migo, bana ez guizon: nola dio bada guizon enemigoa? Adiarastecozizanen langoi Deabruac itendueIa guizonabaitan onequi bateo, arcinspiratus, onec admititus, naiduelaic bere borond(at)es, ezi naiez­palez guizonac, ezin lezaque gaichstaaraci Deabruac. Bere culpasgaichstatzenda guizona, guizon enemigoa bere contra, guizon Dea­brua. Eztu culpa gucia soUic infernucoac: Da au, dio S. Agust(ine)c,ala nola tzacurrbat loturic cateas: badezaque in aunca, badezaque br­tzac irrica, bafia ezdezaque niolatere in bzca, baicic ustenzaionai bo­rondate 1 proprios2 • Orra nondic den zizana, guizon becataria: bigauza becala dire guizbn ta becatari, dio sandu berac; guizbn diodanaindu Jangoicoac3 ,. becatari diodana indu guizbn berac Deabruarequi.

Goacen icusis zizana bacochean. Subervia da len. Au eztagoquioguizonai, delaric lurreco animaleftobat miserablea, mortala, beca­tuen mindeguia, deus onic ezdezaquena bereganic. Eta alaere du­queIa izan presuncio ta subecvia? Unde ergo habet zizania? Nondicdu zizanagoi? Cutsatuas Deabruac bere aundinaiaren venenos. Eri­tis sicut DU. Icusagun codician. Egun gara emen, biarr edo etzi joa­tea dugu emendic beticos: bitarteo asqui dugu procuratzea cerequivici ta estali emen; eta in prevencio al gucia eternidaderaco obraones ta Iimosnes: ori naidu Jang(oicoa)c, ta ortaco paratugaitu berealorrgontan. Bana bi! ta bil emengo, nolanai dela, yago ta yago nai;codicia, guti gucia; goseac beti ondasu(n) lurrecoes, nola emenbearrbalute egon beti, ez innai Iimosnaric & Unde habet zizania?

1 borond.' dio.2 pprios eta laburgailua -rio- grafemen gainetik.3 lang." dio.

71

Nondic zizafiagau? Deabruae itsutus, ta guiz6nac, erehitus arimarenbeguiac. Icusagun gulan ta luxurian. Gorputza da nola arimaren as­toa: onec beardu obeditu, arc manatu: gorputzaren costus, neques,eta penes bearda arima garbitu, seguratu, salvatu: Bafia arimaerrenditzea gorputzai, onen gusto miserableen casos galcea arima,gra(ci)a, ta gloria, galmende andia da: unde habet zizania? Nondiezizafiagoi? Deabruac tentatus, personae ez errepugnatus, baicic ce­batus mundueo engafiu, oeasio, ta eeboequi.

27

Icusagun Iran ta invidian. Gucioc garelaic anai arrebac Chr(ist)io­tasunes, diogulaic guciec Jang(oico)ai Aita gurea, bearguinduque el­carr onetsi Jang(oicoar)en ordes; ez gaizquiric, bai ongui eguin elcarri;berarias criatugaitu armaricgabe, vicitzeco baque ta amore onean: ez­tigu eman nola cecenei adarrac, nola artzei atzaparr fu6rteac, nolaotsoei ortz sendoac, nola arranoei pico tzorrotzac & Unde zizania?Nondic aimberce ira, odio, ta invidiaren zizafiac? Deabruac digunodiotic ta invidiatic; ezcaitu nai icusi ongui; orgatic itendu emagunelcarren contra: ta conformatzenzaizquio asco biotz charr. Icusagunperezan edo gogaitzan. Viciaren atratzeco trabajatzea manatzenduJang(oicoa)c; da oblig(aci)o, da arracio; da provechu: Arimaren sal­vatzeco, Jang(oicoar)en zervitzuan trabajatzea da oblig(aci)o, arracio,ta provechu ezin yagos. Unde zizania? Nondic da floxeraren zizafia?Deabruac itendu, vieidaitzen alferr, betetzeeo becatus ta miserias, etaatrateec6 mu(n)dugontaie uts merejim(en)tus deus onie ingabe. Ebecguei6e ta berce alaco franeo dire zizafiac: Bafia p(ro)prioquiago zi­zafia Chr(ist)oe tionae direla gaichstoaren humeae, dire arima gaiehs­to galgarriae galarastendutenae gendaqui ona beren galvide, itz, irri,esearnio, ta modu gaiehstoequi. Oh! eer infernua! galdu berac, ta ga­laraci bereeaeL Jang(oico)ac guarda.

Naidu, jo(m ta bildezquigun zizana gaichstoac? diMe beterie ze10sJang(oicoar)en zervitzueoec. Beude, di6 Jaun andiae, iguitadembora­rana. Bearrtugu adoratu, ez eseudrifiatu Jang(oicoar)enjuieio, seeretobezain justoae, eergatic ustentuen vieirie gaiehstoae aldarrtes, dara­mazquielaie onac goizic!. Iguitademb6ra da gueiendaeo munduarenazquen acabanza, baeoehaindaeo bere azquen eguna, ezi orduan eon­tu mundua acabatzendela beraindaeo, Orduan bada manatucodiote­la, dio iguitarleei, auda, Ainguiruei, biltzeco zizafiac, loturic paehsueaerretzeeo suan, auda, infernua(n); eta garia biltzeco bere graneroan,auda, bere glorian. Entendazagun: Ainguiruac, batzue dire onac dau-

72

denac Ceruan; bercebatzuc Ainguiru gaichstoac Cerutic desternituac,daudenac infemuan, deicendirenac Demonio ta Deabru. Onen biltzeaCerura da Ainguiru onen itecoa; Ainguiru gaichstoena da biltzeagaichstoac infemura: Cer naidu erran, loturic pachsilca? Subervoacsubervoequi, codiciosoac codiciosoequi, deshonestoac deshonestoe­qui, ordiac ordiequi, asarreac asarreequi & ezi infemuan dire penadifferenteac culpen ariora. Goacen orai erreparatus ta consideratusongui aguitzendena, ta icusteneztena oraico beguis.

27at.

Iltzenda bat; ellegatuzaio iguitadembora; prest daude iguitarleacNausi andiaren manam(en)dus: Emen ustendute gorputza lurreco: etanola guc ezpaitaquigu cein izanden gari, cein zizafia, oroat orcitzen­dugu gaichstoaren gorputza, nola onarena comunquiro: bafia an ari­ma ona daramate Ainguiru Cemcoec, gaichstoa infemucoec. Emenitenda processiobat gorputzarequi; an berce processiobat arimarequi:emen ona bace, gaichsto bace, guciac cantus: an onac cantu alegree­qui, gaichstoac lamentu triste desesperatuequi. (Icusiduzu dio S. Chri­sost(omo)c, nola eramatenduten gorputza & eta icusiduzu nola arima&) Onac presentatzentute an glorian Ainguiruec triumfante, milIazori on ta viva vivaen ertean. 0 cer eguna ura, noiz emandezazun on­gui etorria M(ari)a Santissimac4 , noiz & Gaichstoac berriz arrapatu­ric leonbatzuec becala Deabruec beltz itsusi gaichstogaiec daramaz­quite loturic milIa escarnio, erronca, ta tratam(en)tu gaichstoequiberen infemuco lece lotsagarrigartara, an erre ta errabiarasteco eter­nid(ad)e gucian: Eta gorputza ere eramacodute azquen iguitadembo­ran, erresucitat(ur)ic juicioco egunan. An izanenda negarra, ta ortzencarratscotsa, dio Jesu Chr(ist)oc.

Contatzendu bere Magest(ade)ac, cela guizonbat vesticencenapurpuras ta olandas, ta erregalatzen egunoro goapoqui: ceIa ere po­brebat deitzencena Lazaro, (Luc. 16) llagas beteric egotencena abrats­garren atarietan, nondic emaincioten ogui cozcorrbat sobratuetaic;eta niorc etzio ematen. Solam(en)te chacurrec lamicatzen bai berellagac. Aguituce iltzea pobrea; eta eramanzute Ainguiruec Paraisora.Iltze abratsa ere, ta orcizute infemuan. Andic cego clamatzen naiesalivio cerbait, Aita Abraham, bialbezada Lazaro otoi otoi, ur tanta­bates frescadezadan mia, bainago erretzen viciric sugonta(n). Erres­pondatucio, Oroizaite zeure vician passatucinduzala gustoac, eta

4 SSmac dio, eta laburgailua.

73

Lazaroc gaitzac; orai dago au gozatzen, ta zu penatzen: ezta erreme­dioric. &. Ala utzizue, ala dago, ta egonenda, Jang(oico)a Jang(oic)oden bitarteo. Eta bada ezta ontan guezurric, goartugaitzen izatetic zi­zafia gaichstoac; izangaitzen grano escogituac; naiz emen neque tapena dezagun sanduequi, Ama Virgin, ta Jesus onarequi, ellegatzecogozatzera aien compafiian eternidadeco gl6rian. Amen Amen.

74

28

Sermo in Dominica Sexta post Epiphaniam

De vid regia ad caelum.Simile est regnum caelorum grano synapis. Math 13.

Comparaciotaco dacarra Chr(ist)oc egun mostaza, edo zeape pi­corra, cein delaric azi chipittobat acitzenbaita anitz: baitare oranzaartzitzen, sasoitzen, ta goratzenbaitu orea gucia, ta oguia. Sanduenustes adiarastenda Chr(ist)oren Evengelioco doctrina, ta onen con­forme vicitza Chr(ist)io onarena, ceintas dion S. Pabloc, momenta­neum hoc & 2 Cor. 4.) Oraico gure momentubateco1 trabaju pichsca­g6nec dacarr gloria-m6ntio eternobat. Emen in azaroa, an gozatueraicioa: emen mostaza picorrbat, an arbola andibat: emengoorantz pichscarequi logratzenda ango ogui erregal(atu)a. Mostazada mineaitz, eta chsegaturic atrarastendu negarra. Oranza ere berezezta gustosco gauza: bana prochu emateunte. Ortan dugu dionaJesu Chr(ist)oc, latz erchia dela videa daramana vicitzara. Trabaju­ricgabe ezta logratzen, ezta ere arracio, logratzea gloriagura. Eztaizanen coronatua eztena peleatzen bearrbecala. Munduan ere contra­rioa darraio contrarioai eomunquiro: gau ilunai egun arguia: neguaiuda: tempestadeen2 atzetic datorr serenid(ade)a; tristuren atzeticgoehsoago da alegria; nequeain atzetic descansua. Nauzu bildu erai­cio ona? Barratu azaroan ta trabajatu. Nauzu eguin 10 aisa? Goichs­tarrtu, ta idatzarric egon anitz. Nauzujan gustorequi? barutu ederr­qui, ezi S. Bernard(or)en salsa, baita gose ona, da gochso itzulcecogucia. Edatea noiz da gochsoago? noiz den egarri yago. Bearda goragoratu fabrica? Barnatu beitirat cimendua. Eta ala berce aseo gauze­tan. Bana emen lurrecoes dena deIa;

Arimaren iteeoan bentzait ala aguitzenda. Humillatzendena3 ,

edo apaltzendena, izanenda goratua. Mortificatzentuena orai bere in-

1 momtubateco dio, eta laburgailua.2 tempestad.'" dio.3 Humillatzedena dago, eta marratxo bat lehengo -e-ren gainetik.

75

clin(aci)o gaisstoac4, vicicoda Jang(oicoar)en erreinuan. Aborreci­tzenduenac ones bere burua, aurquitucucodu vicitza seculacoan.Trabajatzendenac Jang(oicoar)en zervitzuan, izanendu descansueternoa premiotan: Peleatzendenac ongui, corona: Eraiquitzendue­nac negarres, bilducodu alegrancian. Oraico aranceec dacarzquiteango loreac: emengo penec ango gustoac. Contra berriz emen aisa,ta an aisa: emen gusto, ta an gusto: emen gloria, ta an gloria: emennolanai, ta an ere bai, ezta cer espercitu. Icusteco egun Jang(oico­ar)en videa, Ceruraco videa; goacen argui escatzera Ama Santissi­mai5

. Ave M(ari)a.Mostaza-grano preciosoena da Jesus ona; berac eman doctrina,

ta b6ra paratuze onen exemplu ta progu erreala. Jautsice Cerutic lu­rre-

28at.

ra, lurrecoei eracusteco igaten Cerura; eta ez content eracutsis sola­m(ent)e itzes, bera paratuce alcinean, seguidezagungatic. Andi goracegolaic, eguince chipi apal: glorioso bere tronoan cegolaic gustoguciequi, jautsice passatzera trabaju guregatic, dion becala S. Pa­bloc, humiliavit semetipsum & Humillatuce bera eguinic obedienteeriotzerano,ta gurucecb eriotzerano; orgatic Jangoicoac6 goratuzue,ta emancio izenbat izen gucien ganetic, Jesusen izenera belauricadaienden gucia Ceruan, lurrean, ta inJernuetan, ta mi guciec conJessadeza­ten gure Jaun Jesu Christo 7 dag6la bere Aita Jangoicoaren 8 gl6rian.ami mostaza-gnino chsea eguinic arbola andia, cefien arramenpean vicidaizquen Ceruco egasteac, Ainguiruac eta Sanduac. BadaS. Pablo berac dio, ezi Jangoicoac 9 predestinatutuenac bere gloriara­co, naiduela eguindaitzen bere semearen imaginaren conJ6rme, beirahispillugontan.

Tratazagun imitatzeas, ta izateas beraren conforme. Nola dapossible? Conforme gucis bardinean impossible da; bafia joatea videberas atzetic, naiz deIa urrutichsagotic, possible da bere gra(ci)are­qui: ezperen, eracucutsi IOta artu berac guc bearrguinduen erreme-

4 gaisstoac dio, marra bihurri bat ageri dela -11- bikoitzaren gainetik.5 SSmai dio eta laburgailua.6 Jang.' dio.7 Jesu Chro dio.B Jang.'" dio.9 Jang.' dago.10 eracu- lerro batean, eta cutsi hurrengoan.

76

dioa, ta .guc arcenezpadugu, ezgaizque izan salvo. Ceren gure JaunJesu Christo 11 , dio S. Gregorioc (h. 32 evang) etorrizen guizon berriamundura, erreceta herriac emancitio munduari; ezi gure vici zarr vi­cioetan aziai paratucio contra bere viciaren herria, curatus, CerucoMedicugonec vicio bacocha, dagoquion erremedio12 proprioarequi13 ,

desonestidadea14 honestidadearequi, codicia liberaltasunarequi, iramalsotasunarequi, suhervia humildadearequi. Ongui beiraturic irurzain principalac tuste gure gaitzec, baitire aundinaia, gustonaia, taaisanaia: edo gara gaichsto, eznaies humillatu, eznaies mortificatu,ez naies necatu. Beira nola den gucis contra Jesus onaren vicimoduaBelengo gambelatic gurutzerafio, gucia humild(ad)e, gucia pena taneque: nola erranbalez obraequi, auda videa, emendic joatenda glo­riara. Bafia pregonaraci ere du itzes.

Aizagun pregona, Qui vult venire post me, abneget semetipsum,tollat crucem suam, et sequatur me. Naidu erran; Etorrinaiduenac eneatzetic, ucabedi bere naicundeei, arbez bere gurutzea, ta seguibenaza.Errepara itz bacochean: Qui vult venire post me, diolenic, Naiduenacetorri ene atzetic: nora nora? Ceruco gloriara, vicitza seculacora, daclaro. Ea norc eztu naico? Bada naiduenac ori, imbeardu au: Cer?abneget semetipsum,

29

contra eman, errepugnatu, ucatu bere genio, vicio, ta inclin(aci)ogaichstoei. Nola itenda au? ala. Suberviac dio, he! goapo, campa,burua gora tiesso, ez utzi nior lendaien, ez in casoric niores & JesuChr(ist)oc dio, Ucabedi, ez consenti. Codiciac dio, inzagun ondasunnolanaidela, guarda, alcha, erchi escua, naiz bearrean dagon proxi­moa & Jesu Chr(ist)oc dio, Ucabedi, eman contra, in miseric(ordi)a& Luxuriac dio, in gustoac, diverti, joan vide zabalas, nolanai suelto& Jesu Ch(risto)c di6, Ucabedi, erresisti, ez admiti. Gulac di6, janta edanzagun, amenftogau, tragottogau & Jesu Chr(ist)oc di6, Uca­bedi triposqueriari ta laminuriari. Di6 irac, ez stifri alacoric, oroitu­beardu, pagatubeardu & Jesu Chr(ist)oc dio, Ucabedi; garaitu ira,onetsi etsaiac ere, in ongui gaizqui indizunai & ala gafiaraco passio­ne ta vicioetan, ezi ori da pelea beardena in ongui, lograc(ec)os coro­na ... Dio yago pregonac, tollat crucem suam; arhez here gurutzea.

11 Jesu Chro diD.12 errem." dago.13 pprioarequi dago, eta laburgailua -rio- grafemen gainetik.14 desonest." dio.

77

Cer gurutze? bearden trabajua, cumplitzeco Jang(oicoar)en leguea.Trabaju, gueuren miseria, eta genioen casos: Trabaju proximoen ca­sos: Trabaju Jang(oicoar)en escutic ere: eta gucia eramanbear pa­ciencian. Ezta ori gurutze? Trabaju aIde gucietaic, libratzecos offen­ditzetic Jang(oico)a, ez solam(ent)e orai, baitare edocein ocasio tatentaciotan, vici gucian. Ezta ori gurutze? Eta aguidaique lancea,noiz edo in becatu, edo sufritu escarnioac, tratam(en)tu gaichstoac,golpeac, ta eriotzea ere bearrco: Ezta ori gurutze? Bafia bere gUYl~­tzea arbez baebehae, dio Jesus onac, ez nerea, ceren ezi gure trabajudiren andienac eztaizque ellega passatuzituenetara bere Mag(esta­de)ac.

Eta seguibenaza ni, dio Jesus onac: et sequatur me. Seguitzegauda amores, ta imitacios. Irur pausu edo progu tugu ontan. Lembi­c(ico)a Jesus onaren ariora izatea onac biotz barnean, humilac,mansoac, gogo onetacoac, beraren amante apassionatuac & Biga­rr(en)a mostratzea obraetan, eguines lenic manatzentigunac; gueroconsejatzentigunac; eta len ta guero ta beti eguitendugungura, denadela, eguines beraren izenean beraren amores: auchse da mostaza­picorr, orantz, eta gatz sasoitzen, goratzen, ta guisatzenduena guciaJang(oicoar)en gustora. Irugarr(en)a padecitzea ta sufritzea berarenamoreagatic trabajuac, desarnicioac, agravioac, ta eriotzea bera,bearrbada. Exemplutaco: naibadiote bati ucaraci fedea, galaracicastid(ade)a, edo inanici berce edocein dena Jang(oicoar)en contra,cer imbeardu? Escapatu ez iteagatic, albadaique, eztuelaic senti ari­mo ta indarric asco sufriceco; edo ezpadaique escapa, eman viciaere, lenago ezi admiti Jang(oicoar)en contra. Eta au ezta devocio so­lam(ent)e, baicic oblig(aci)o.

29at.

Orgatic Chr(ist)io eriec aldebat beardugu goart eguin ez aurquitzecoalaco erchiduratan: berce aide Jang(oico)ai escatu ezdezala permitialaco tentacioric; edo ezcaitzala utzi erorcera tentacioan. Baiia oh!cembat becatu itendire(n) alaco premiaricgabe ere passiones ta mali­cias! eta cembat berriz, aurquituezpalire alaco tentacioan, salvaleiz­que, condenatzendirenac flaqueatus bearrorduan! Arbez norc beregurutzea, dio Jesu Chr(ist)oc, eta seguibenaza.

Ya beras claro da vicidirela engaiiuan asco Chr(ist)io contenta­tzendirenac eguitearequi cembait errezu ta devocio, garaitugabepassioneac ta contrario diren guciac; itzbates, cumplitugabe obliga­cioac. Ay zuetas, cio Jesu Chr(ist)oc hypocritei, oJratzen menda, taebmioa, ta a/aeo ehseae, utzirie principalenae. Ebee imbearcire, ta ez

78

utzi ayec. Obligacioac cumpli, ta devocioac ez utzi. Ongui cio IsaiasProfetaren agos; gendegonec honratzennau ezpaiies, baiia bibtza urru­ti eneganic. Mota berecoac dire asco Chr(ist)io achsal. Engaiiuan vi­cidire alaber eztutenac propos(it)o firmea, efficaza, universala, bai­cic tercianarien guisa, aldartes bai, aldartes ez: orai goartu gutibat,berla suelto nolanai: ala beiiere eztire on eguiaz: aguerian iduri, bar­nean constanciaic ez. Ezta ori seguitzea Chr(ist)o gurutzearequi. Az­quenean mostaza ta oranza becala da biotza; onen on edo gaichstoizatetic datorr on edo gaichsto izatea vicimodua, accioneac, itzac,affectoac, ta gucia. Biotzean acitzenda Jang(oicoar)en amorearenmostaza erru amargoa, chsegaturic ongui formatzenduena contri­ciosco dolorea, atrarasten negarrac, inarasten penit(enci)a, sufria­rasten trabajuac ta eriotzea ere. Eta orra nola den erremedio gucie­taco. S. Pedroc lotsarrituric, Jesus ona preso ceucatelaic, ucatuzueetzuela ezauncen ere, len confessatuzuena Jang(oicoar)en seme. Bei­ratzearequi bere Mag(estade)ac, acorduratuce guizagaizoa; asicechsegatzen mostaza picorra, asize negarr eguiten amarrgoqui, ta se­guituzue vici gucian; aituorduco ollarrain cantua, ematencio nega­rrain musicai, de man(er)a, ezi diote negarrain utses beguien peanincequizquiola bi erreca: Eta guero digeritucitue mostazagarren vir­tutes penac, prisioneac, ta eriotzea gurutzean Jaunagatic. Baiia on­tan ere aguituce gra(ci)abat. Inzute preso Jerusalenen, ta libratuzueJang(oico)ac. Inzute guero preso Roman; libratuzute Chr(ist)ioecichsilquias; baiia etzue nai gure Jaunac libraceien orduan. Apareci­tucequio gurucearequi soiiean; galdeturic nora zoeien, erresp(onda­tuzu)e, noaie Romara iltzera berriz zuregatic. Itzuli bai itzuli simduabere carcelera ilceco gogotic & Ilgaitzen emen vicitzeco gloria(n).amen.

79

30

Sermo in Dominica Septuagessimae

De laborando tempestive in servitute Dei.

Exiit primo mane conducere operarios. Math. 20.

Lucec{lra da egungo Evang(elio)a, bafia solam(ent) atracodugumamia edo sust(anci)a. Pintatzendu Nausibat atracena peon billabere ardanceraco goizean, tercian, sextan, Nonan, ta arratsalde apa­lean. Arratsean guero emanaracizuela alocairu ossoa guciei: mur­muracenzuteIa lembi(cicoc)ec: Nausiac defendatzenzuela bere accio­nea, emanasgueros aiei here alocairu ajust(atu)a, etzutela calteric,emateas Nausiac beretic berceei naizuena: ala izaindire, dio, azque­nac lembiz 1 , ta lembicicoac2 azquen: Ezi anitz dire deituac, bana gutiescogituac3

• Evangelioco Nausigau claro da deIa bere Magest(ade)a:Ardantzea Eliza: Peon ta languinac Predicari ta Ministroac, baitareChristio guciac: Garai differenteac bacocharen adinac, cefietan da­gon dei ta dei Jang(oico)a. Alocairua gra(ci)a orai, guero gloria. Laneguitea Jang(oicoar)en gustora eztago solam(en)te dembora lucean,baicic borondat(ear)en finezan. Ordubat gana onean naiagodu, ezibizpiru ta yago ordu gana gaichstoan epel fadoricgabe. Goacen icu­sis aguitzendena: atzendugabe gure echocandre div(ino)as4 , AmaSantissimas5 . Estimazagun. Ave M(ari)a.

Gauza gucien Jaun ta Nausi andiac jautsiric Cerutic plantatuzuemunduan ardantzebat, cein baita Eliza edo Christiand(ade)a: onenayen eguiascoa da JesuChr(ist)o guizon div(ino)a; zarmenduacChr(ist)io bacocha. Peon billa dabilala, dio egun. Badu aguian nio­ren bearric eguintuenac cerua ta lurra ta gucia ez deusetaic? Claroda ezetz: bafia ongui iteagatic guizonei, naitu lagun, lanceco ta

1 Hola dago lembiz.2 lembic."' dio hemen.3 escog."' dio.4 div."' dio, guk divinoas irakurtzen duguna.5 SSmas eta laburgailua.

80

cuidatzeco nor bere zarrme(n)dua, auda arirna edo esp(iri)tua, atra­daien Jang(oicoar)en conforme ta gustora: Eta orida bacochac irn­bearduen lana, ta ez yago, baldin ezpada eguin berceren cargudim.Orai bada cer officio duzu, adisquidea? Batac dio ezi Necazari, ber­ceac arguin, edo zurguin, edo chastre & Ori diote bigarren officioartudutenas: baiia nic galdeitendut lernbic(ic)o officioas jaiotzes da­carrgunas, baita necazalgo esp(iri)tuala: guci-gucioc, guizonquiernastequi, andi chipi gucioc baicara Necazari esp(iri)tuale Jang(oi­coar)en ardantzean: Eta ala galdeguitea cer officio dugun, da galde­guitea certaco jaiogaren. Certaco bada jaiogara? Ezaunceco, arna­tzeco, ta zervitzaceco Jang(oico)a ernen, ta gozatzeco glorian.Ezauntzea eguitenda sinestatus ta entendatus eguietafedeac erreve­latutuenac Jang(oicoa)c berac: Arnatzea eguitenda onetsis ta estirna­tus bere Magest(ade)a biotz, arirna, ta entraiia guciequi: Zervitzatzeaitenda curnplitus beraren borond(ate)a adiaraciduena rnandarn(en)­tuetan, por consig(uien)te rnoldatus arirna, gorputza, ta vicirnoduaberaren gustora. Orra eracutsiric languinen itecoa Jang(oicoar)enardancean: Orai alocairua.

30af.

Cer alocairu ernatendu? Beiiic bein zure lanaren fruitu ta prove­chu guciac zeuretaco. Eta bere Mag(estade)ac eztu provechuric? Ezeta bearr ere, gucia daucalaic bere izatean: eta cer provechu ernande­zoque guizonac Jang(oico)ai? Eztunai, baicic duen gloria ta gustoa,salvatzean bere guizona. Alocairu ernatendu gloria eterno irnrnenso­bat Ceruan. Bere Magest(ade)a dena ernate(n)da gozatzera, alocairuvalioduena infin(it)o. Eta ernen vicigontan? eztu deus ernaten bitar­tean? 0 Jauna, lurreco arrttooc eztire content angoarequi sollic, naizberen zervitzu pichscac eztuen rnereji gloriagura. Eztiote deus erna­ten bidanabarr ernen? Bai ta anitz ere. Cer? Bere arnorea ta gra(ci)a,eta oni darraizquion ondasunac, norc taqui cernbat ta nolacoac? Etaeztu ernaten lurreco ondasun, gusto, honra, convenie(n)cia, descan­su, osasun, ta alacoetaic? Jauna, lurrecoac nola baitire, lurrera betibeira daude. Oietaic eztu ernaten? Oyen casos galcendire ascotan;ernatea orduan litzaque beren caltetan: gaiiaracoan on badire taconveni, norendaco tu gauzac, ezpada bere zervitzuco rnaiteendaco?Baiia Jang(oico)a duenari deus etzaio falta: bera sollic asqui da.Bera da tristuretan consolacio, trabajuetan errepausa, bearretanerrernedio, ta gusto, ta honra, ta ondasun, ta nauzun gucia. Nolaeztu beteco Jang(oic)o andiac guizonaren biotzaren gogoa naiadiiia? Contra b6rce niorc eta deusec eztu beteco, berac ezpada; de-

81

balde dabiltza asenaies ingunica. Erratenzi6na S. Agust(in)ec, Fecis­ti nos, Domine, ad te, et inquietum est eor nostrum, donee requieseatin te. Jauna, orrec ingaitu beretaco, eta eztaique asse gure bi6tza,baicic berorrequi. Alaere ascoc eztute alocatunai ber6rren zervi­tzuan. Ezti6te aguian ematen sustentu 6na? Ainguiruen 6guias gus­to guciac tuenas berebaitan, bere gorputz odol preci6soen erregaloerregalatuas erregalatzentu. 6 am6re! 6 liberaltasun gueieguia!gafiaraco favoreen gafi6tic ori. Alaere ascoc naiagodute zervitzatudemonioai, munduai, ta araguiai aperreaturic vicigucian, sustentuafarrasqueriac emen, ta alocairua su etemoa infemuan.

Oh! di6 norbaitec ya, nor litzaquen gauza Jang(oicoar)en pe6nedo languintaco! Berce gra(ci)abat da ori, nomai ta naiduen guciabaita gauza Jang(oicoar)en zervitzuco. Erregueren zervitzuco, deIabaquean, dela guerran, eztire gu-

31

ciac gauza; oroat berce asco officio lurrecoen zervitzuco: Cembate­taco dire gauza emastequiac, ta eric6rrac, ta eriac? Certan dago?Izatean Nausiac beartsu: ezi naiz deIa Erregue, beartu consejucochsaquintsuac, guerraco azcarr entreguac, gucietac6 eri eztaudenac,ezperen, cer inlezaque? Bafia gure Erregue andia nola ezpaita ni6renta deusen bearr, oroat zervitzatzenda emastequias, nola guiz6n­quias, eric6rras ta erias, nola sanoas, barimbadu bi6tz 6na, edo bo­rond(at)e 6na, eztuelaic mU berceric, baicic ama ta estimadezagunbere Mag(estade)a, ta cumplitu bere bodond(ate)as. Itzbates, eztabearr yago, baicic indaien arima onecoa pers6na Jang(oicoar)engustora: ori da iteco gucia.

Ortaco dago bere Mag(estade)a convidatzen dei ta dei: gueur6calcinatubearrea(n) escatzera riaibagaitu admititu bere zervitzuan,gusto eguiteagatic alaco Nausiai, gueuren onagatic ere, gu ez, baicicbera elduda gure billa garai gucietan. B6rz garai ti6 Evang(elio)anadiaracis guizonaren adin guciac. Lemb(icico)a goiz goicean, argui­astean, edo Priman: auda, aurzutuan, ezaum(en)tura ellegatzean, taalcina amalaur amasei urteac arteo. Deitzendu beregana prevenituseracustunac, ta quidariac oneraco, emanes biotzera bere inspira­cioac, goarzaite becatuetaic; manteni libre ta garbi bataioc6 gra­(ci)a; ez segui munduco vanid(ade)ac ta gaichstaqueriac; izan 6na:Cerua dago onendaco, infemua gaichstoendaco & Tercian, baitagoizaren erditsutic alcina, adiarastenda gastezutua, amalaur amaseiurtetaic ogueitamabi amirurtara. Eztire descuidatzen Dem6nioa,mundua, ta araguia tiratzeco beren gana: eztaere Jang(oico)a be-

82

reganatzeco descuidatzen. Ayec erratendiote, orai da dembora go­zatzeco mundua, goapo bearda, gustoac eguin, alegre, diverti & Jan­g(oicoa)c erratendio, orai da de(m)bora emateco Jang(oico)ai; goa­pezaric obena da libre garbi ederr mantenitzea gra(ci)an; alegria tagustoric andiena concienciaren ona; etzaitela utzi enganatzera mun­duco tipules ta farrasqueries; nola acitzenzaren, ala izanenzara; etabearrorduan virtuosoac naituste ta billatzentuste. Deitzentu obequidagoquioten estadora. Bana (, ezaum(en)tufalta, enganua, ta itsuta­suna! 6 viciaren primiciac! 6 adinaren f1orea! Cembat malogratzen­den zoritugabe? Bitarteo cembat escarm(en)tu, cembat avisu, bel­durrtasun, erremordim(en)tu, golpe, oroipen ematendiote biotzera!6 Jauna, norc dezoque berorri botatu bere perdicioaren culpa! Iru­g(arre)n ordua Sexta deitzend(en)a eguerditic bera, ogueitamabi ur­tetaic berrogueita sei zorzitara. Dei ta dei dagoquio Jaun ona: Ezdescuida, orduda oroitzeco Jang(oico)as, arimas, vicitza seculacoas,zaiaren bilzale, ta irinaren barrazale: naidu erran, ez egon affanatu­ric lurrecoetan, cuida yago arimaren itecoas. Gasteagocoec etaaurrec arrapatzeunte Cerua; eta zu

31at.

lurrean sarturic beti nola satorra, edo lurrera beti beira nola ma(n)­doa? Laurg(arre)n garaia Nona cer orduda? Arratsaldearen erditsu­tan, adinaren berrogueita sei zorzi urtetaic bera. Clamatzenduorano ere Nausi div(ino)ac, Ots, noiz izambearda? Certan zaudedescuidaturic? Zure lurresco paretegoi asida zarbailtzen, erorcerainclinatzenda: erioac bialtzentizu bere mandatariac: Utzi utzi munduanaietzaituena &. Borzg(arre)n orduan dio amecagarr(en)a arratsaldeapalean, adinaren iruogueitaic bera, viciaren postrea, demborarenondarrac, eriotzearen vezperac. 6 gure Jaunaren ona! eztu orano eredespeitzen bereganic; oiu itendu, Quid hie statis tota die otiosi? Ceraizarate egun gucian alferr? vici gucian vanoan? Ea, erchitus doaieplazoa; utzinaizaiste munduac bereganic, utzazie lenic zuec, taemanzaiste Jang(oico)ai gucis. Lenago lenago bearce, bana ondarracberere, negarr anitz eguines malogratuas principala. Badoaie sona­tzera erretreta, erchstea ataria &

Orai naitut erabaqui bi puntu: lemb(icico)a peongaien quexa,emateas azquenei Nausiac alocairu bera. Ontara diot, aguidaiquelasuplitzea dembora gutis lengo falta, Jang(oicoar)en gra(ci)as, eta di­ligencia p(ro)prioas contricio finaren utses. Alacoec benic bein nola­co pena errua zute malogratus dembora? Cer amore dolorescoa, cerdolore amorescoa! Cer negarrac oroitzeas solam(ent)e offenditudu-

83

tela beren Jang(oic)o ona? Eztiot vieibat, eembat viei nailuquete gal­du logratzeagatic, albaleique, ez offenditua bere Mag(estade)a?Bafia gaizqui eguina ya eztaiquelaic izan ez eguina, deseguitenzutenegarresco bataioan. Ordubateco negarr alacoec eztute valio yagoezi ascoen asco eguntaco zervitzu puchsquec? Berce aIde noribaitinaibadio eguin gure Jaunac gra(ci)agoi, nori itendio perjuicio?Erranzuena, zure beguia da gaichsto, ceren ni naizen ona? .. Biga­rren puntua, esperanzagorrequi ustea guerorat convertitzea dela te­meridade. Vicigaitzen nolanai, ezi andia da Jang(oicoar)en miseri­cordia; cerda ori baicic erratea, izangaitzen gaichsto, offendizagu(n)Jang(oico)a cergatic baita ona. Eztute alacoec mereji esperadezquienJaunac: eta cierto barcacioa ofrecituduenac convertitzendenai on­gUi, eztu ofrecitu biarrco eguna. Berce aIde naiz izanic dembora,eztaique converti becataria bera berez, yago ezi daiquen viztu ila:precisso da ortaco indezon Jaun offendituac gra(ci)a emateas con­vers(ione)a. Berce aIde bearda aldatu biotza aborrecitus len ama­tzenzuena, eta contra. Ain aisa da itzul-

32

tzea beltza churi? Otsoa ardi? Otsorraia uso? Berce aIde egoindaDeabrua descuidaturic, usteco bere escutic ceucana arrapaturic? Vi­cian gaichsto, ta iltzean on, ori ezta milagroguisabat?

Desengafiugau emateagatic joanomence bein Mongebat feriaba­tera, non baice anitz animale salceeo; zebila zebila arat onat eerbaiterosinaies becala. Galdeguinciote cembaitec, Aita, cer billatzendu?Arc, billatzendut animaleguisabat, ezpaitezaquet icusi. Cer billatze­notedu? ciote ayec, badic bada orr franco autatzeco. Azqueneanerranciote berai, erranbezagu cer billatzenduen, ta guc aguianaurquitucodiogu. Orduan erranzue, nic billatzendut zaldibat duenaachsuriaren atzequia, edo buztana. Irriai emanciote ayee; debaldedabila, eztu aurquituco alaco animaleguisaric. Orduan Mongeac,nola bada zuec nauzie vici gaizqui ta il ongui? zaldien vicia, taachsuriaren fina? Comunqui aguitzendena da diona Esp(iri)tu San­d(ua)e (Prov. 22) Nola aeieenden gaste, ala izanendela zarr. Eta S.Agust(ine)c errana, qualis vita, finis ita, vicia nola, fina ala. Biarrbiarr, itzgau, dio sandu berac da galtzentuena asco ta sobra. Biarrbiarr, latines cras cras, otsorraiaren voza. Guelditzendire campoticberen otsorrai vozarequi, eeren etzuten usoaren curruca: remansitforis cum voce corvina, quia non habuit gemitum columbinum. Adiara­cinaidu aguitucena Noen arcan diluvio universalean. Ondatuasgue­ros animale guciac, arcan cirenes gafiaracoac, atertucirelaic eraun-

84

tsiae, ezauneee6 aguertueiren lurrae, Noee idiquirie arearen leiatilla,bializitue ya otsorraia, ya usoa: ussoa errevolatus inguraea, ezaurquitzearequi non frinca-tu bere ona, itzulize bere areara: banaotsorraia joan ta ez itzuli, gueldituee no(n)bait aragui zarr jaten: Er­ehirie leiatilla, ya guer6stie etze sartu arean: On daqui6la. Biz arima,ez otsorraiaren guisa eebatzendena mundueo gauza urrintzuetan,guero ez memoriaic itzultzeas, ezpada eras eras, biarr biarr, gueroguero; eta errefranain guisa, di6nae guero di6 bego; baieie biz usoa­ren guisa, ezin aurqui errepausarie ni6n, ta itzulce(n)baita arearalasterr voladan; Cer area da au? Da Jang(oicoar)en amparoa am6reta eoneiencia onarequi. Ez deseuida ni6r maiteduenic bere burua,eztaien agui erehitzea ataria, eta guero negarr eternid(ade)an erreme­dioriegabe. Ala eontatzendu S. Greg(orio)e (dial. 1.4. e. 38) Chrisoriodeitzeneebates eo(n)g6jas beterie eri6tzeeo 6rduan eseatzenzueIa in­dueias vel usque mane, biarrarteeo epea berere, biarr & eta etzuelalogratu & & &

85

32at.

Sermo in Dominica Sexagessimae

De audiendo verbum Dei, et modo.

Exiit qui seminat, seminare. Luc. 8.

Joanden igandean ardancelanaren, egim alorr eraiquitzearencomparacioa paratzendigu Jesus onac, honratus ala necazalgoa: ba­dezoquete estima necazariec. Dio egungoan atracela eraiquizaleaeraiquitzera; eta granobat erorice videondoan, ta oinpetatu, ta jan­zute choriec. Bercebat lurr cascallu arrizuan; eta jaioric eartuze hu­med(ad)efaltas. Bercebat larren ertean; eta larrec aziondoan itozute.Bercebat lurr onean; eta emanzue batendaco egun. Au erran, taoiuitenzue, Duenac bearri aditzeco, adibez. Guero bere Discipuloenpeticios explicatuzue parabolagau ala. Azia da Jang(oicoar)en itza.Videondoan erorcea da adizale ajolacabeetan; berla Deabruacquentzenbaitiote biotzetic, eztaitzen salva sinestatus. Cascalluan da,noiz adituric gustorequi ezpaita barmitzen, au dil, zanac ez eguinbarna, baicic achsal achsala, berlagartan sinestatu, ta bearrorduanfaltatu. Lilrren ertean dil, noiz aditu ta munduco iteco, ondasun, tagustoen casos itoric ezpaitu fruituric ematen. Lurr onean da, noizadituric biotz on onarequi goardacen ta ematenduen fruitu pacien­cian. Onarano Evang(elio)a. Onii faltada icastea aditzen Jang(oico­ar)en itza. Ortaco escazagun gra(ci)a, salutatus M(ari)a Ave M(ari)a.

Gure Jang(oic)o Jaunac beti digun amorearen casos naigaitue­laic bereganatu ta salvatu, bafia ez borchatu, ta ez privatu liberta­dearen erregalias, naidezagungatic guc ere gueuren borondates, da­goquigu dei ta dei contino convidatzen beregana milia modus tamaneras. Principalenetaic bat da eraiquitzea bere itzaren aci onagure biotzean. Comparatzenda orgatic eraiquizalearequi: Bi moduseraiquitzendu: Edo gure sentidoes valiatugabe, biotz barnera zuze­nean, espiritu den becala, inspiratus ona, arguitus entendam(en)tua,moguitus borond(ate)a, imprimitus gogoan naiduengura: Au dei­tzenda inspiracio, ta da eraiquitzeguisabat obena: Edo valiatus guresentidoes, icusiaracis ta sentiaracis bearrdengura, dela exemplu

86

ones, deIa esearm(en)tus, deIa gustos, dela trabajus, ones eta gaitzes:baiia sentido gueienie usatze(n)duena da adim(en)tua, adiaraeisemendie bere itza. Orgatie da Evang(elio)eo oiugura,

33

Qui habet aures audiendi, audiat, Duenae bearri aditzeeo, adibez.Fedea, baita sinestea, eta on gueien ta salvaeioaren zain, eim(en)­du, ta prine(ipi)o, elduda aditzetic, fides ex auditu, dio S. Pabloe,(Rom. 10) eta aditzea, gure Jaunaren itzaren medios, auditus autemper verbum Christi. Aditzea doaie lenean, atzetie gaiiaraeoae. Le­nic aditu bearries, guero entendatu entendam(en)tuas, guero be­sarreatu biotzas, guero gozatu affeetoes, guero eonfessatu mias,obras, vicitzas.

Ala delarie Jang(oicoar)en azia bere itza, predicatzea eraiquitzea;eta biotzean artu ta aeitzeeos, beardelaie passatu adim(en)tutie adi­tus ongui, beras avantalla ona da ongui aditzea: Beds gaitz gaiehs­toa da adim(en)tu gaiehstoa, sorreria esp(iri)tuala: Jang(oico)aeguarda. Orgatie Christiatzera eldudenai templora, Saeerd(ote)ae bieries bere liehstus uquitzentio bi bearriae, imitatus Chr(ist)o, erra­tendiola Ephetha, naibaitu erran, idiquizaite adim(en)tua; mostratusala eein preeisso den salvaeeeos, adim(en)tu ona izatea. Diogun adi­m(en)tu ongau eztagola solam(en)te bearriae ehineho izatean claroda, ezi desobedienteeara den humeai edo nirabeai erratenzaio, ohadim(en)tu gaiehstotaeoa, naiz bearriae eztuen sorr: Eta Judioei adi­tzenzutenei, bearris, ez biotzes, Jesus onae errateneiote, Orgatic zueceztuzie aditzen, ezpaizarate Jangoicoaren. (Joan. 8.) Beds obeditzeada p(ro)prioqui ongui aditzea. Ongui aditzeeo emagun eembait ernS­gla; ala nola maneatzenden lurra eraiquibaiiolen, eraiquitzean, taeraiquiasgueros; goacen icasis cer imbearden, Jang(oicoar)en itzaaditubafioten, aditzeracoan, eta adituas gueros.

Lendanic da izatea afficione ta estimacio Jang(oicoar)en itzari,delaric deiee(n)den becala Jang(oicoar)en itza, mintzatzendigunabere Ministroen agos, eta arimaren sustentu, ciones JesUs onae, Eztaoguis solamente1 vici guiz6na, bai Jangoicoaren 2 agotic dat6zin itzgucies. (Math. 4) Orai bada goserie ez, ta ganarie ere ez eztuenas ja­teeo, eer juieio itenda? edo esnea naieztuen aurras? Eztago ambatongui, dioze, ta dioze ongui: baiia obequi errandaique ori, dutenes

1 solamte eta laburgailua.2 lang.'" dio.

87

desaffeeto ta oposieio Jang(oicoar)en itzari: Apezaitei manatzendiguElizae Igande ta jai andietan berere ematea doetrinaren sustentua,eztaien agui, dio, chipitioec escatu ogui, ta ez izatea norc eman; (Trin.ses. 5. e. 2 de ret) Eta baeoehai manatzendio aditzea bere bearraeeta proveehuae. Mundueo eseoletara aeuditzeunte casi egunoroieastunee icasteeo emengo arteae: edoeein offiei-

33at.

otan trevatzeeo, maiz dabila ieasquetan: beras icasteeo Chr(ist)ioarenoffieioa ta salvacioaren artea, Cerueo eseolara templora aeuditzeaaditzera Jang(oicoar)en itza igande ta jai andietan berere, arraeioda. Egunoro areendu aurrae esnea, andiae sustentua gorputzaren:Cer milagro da areea arimaren zorzitie zorzira? Espeeialqui ignoran­teee, eefien librua baita Apez Aitaren mia? Joanbearda inteneio tadeseorequi erreeibi-bitzeeo ontzat erratenzaion gueia ondunaies:Prestatu biotza, errandezaquen guisan, paratum cor meum & Prestdago ene bibtza, Jauna, prest dago. Manabez eer naiduen indezadan.Bere Ministroai emanbezo gra(ci)a mintzatzeeo ongui, eta niri adi­tzeeo ongui.

Aditzeraeoan bearda egon gueldi, iehsil, attento, ala nola eldu­balire Cerutie berri onae, ezi ori naidu erran Evangelio, berri onac.Ez galdu itzie albas, baieie proveeha gueiae, nola balire Cerueo azipieorrae. Berai eztagoquiona utzi passatzera. Ez anitz errepara Pre­dieariaren gra(ci)an, moduan, eta mintzaeran; granora beira; artu

- ematenzaiona borond(at)e ones. Eraiquitzean daique errepara dengari ta grana ona; gafiaraeos itenden zacuas edo capachas, guti daimport. Gose ona duenac, janarias itendu caso, ez platerain calida­deas. Oroat edaten: biz ardo ona, ezi emandaien picheras edo bote­llas, guti importada. Icustenda iturrirenbat dacarrana ur on garbia,duelaric cafiua serpientebaten figuran: norda ain simple, usdezan or­gatic edateco, egarri duelaic? Alaco iturriguisa gara anitz; mintzaeraez ederra, bafia doctrina sanoa. Alaber ez egon, descuido arrapatu­naies itzetan: ain guti artu punturic ta erresuminic erreprehensioas.Pensa erratendela asco gauza, ez cergatic aguituden emen, bai cerga­tic munduan aguitzenden, ta nonnai aguidaiquen, ta eztaien agui.Errana da, Cofraquide eztenac ezdezala artu bela. Puntu arcenduenacaguertzendu berac bere burua culpante, ta emendatunaiduela ez.Uquitubadio bere llagan, iduquibez pacieneia: pensa paratudiola Jan­g(oico)ac agoan beraren onnaies: Erran, goacen emendatus, arraciodauca: ez itzuli erremedioa gaitz, emanes Medicuain contra, naiz usa­dezan aldisca erreprehensioaren lanceta, ezi badire llagac beautenac

88

34

lanceta sendatzecos, ezpaita asqui untatzea unguendu legunas.Adituondorean erreserva biotzaren guelan principalenac berere

bearr orduco, eta egon ala nola ausnartzen pensatus amenttobat edoberce aitutuenetaic: ezi emen aitu ta emen utzi, bearribatetic sartu,bercetic atra da nola eraiquitzea arean, ta escrivitzea urean; senalecharra, diones S. Greg(orio)c egungo evang(elioar)en ganean, Oro{anola est6mago gaichstos eg6ztea janaria da arras atzentzea errana:Bada guelditzen ezpada alimenturic3 , ezta vicitzeco esperanzaric: Diosanduac. Eztio guelditubeardela gucia, bai precisso duengura. Lau­datzea Predicaria da vanid(ad)e sobra, tachatzea da cari(ad)e falta.Obe Jang(oico)ai encomendatu ta gra(ci)ac eman, eta guero atraconversacioan ala nola platert10 espiritualebat, contatus batecexemplua, berceac arracioa, berceac comparacio, conseju, errepre­hensio, edo gauza adituetaic, prochatzeco elcarr. Ala itendelaic,contu an dela temploguisaMt, ta bacocha Predicari, eta erdian Je­sus, ezi berac errana da, (Math. 18) Non ere dauden vizpiru bilduricene izenean, an nago ni ayen erdian. Bana oben obena da cuidatzeaeguiteas erranac noiz ta nola doacin aguitus escaidac. Orichsedap(ro)prioqui erorcea aci ona lurr onean, ta ematea fruitu. Orichsedap(ro)prioqui aditzea, eta senale onMt, delaco Jangoicoaren, cionesJesus onac, (Jo. 8) Jangoicoaren denac aditzentu Jangoicoaren4 itzac.

Irur adizale-mota gaichsto aipatzentu Evang(elio)an, nola alo­rrain irur zati gaichsto, non galcenden Jang(oicoar)en azi ona; batvide basterra, baitire adizale bidanabarr ajolacabe desatento daude­nac dembora passa, orrcompon, campoan nolanai arrausias, erdi 10,arat onat beira, ta ala, emen gorputza, campoan gogoa. Aisa infernu­co choriec chsatendiote ta galcen azi ain achsal guelditudena. Ber­cebat da lur cascallua arrizua, auda gende cascarin, buruchsola,casquill-uts, inconstante, pericon iteuntenac palo gucietara, ya Jan­g(oicoar)en ya Deabr(uar)en & Ezta barnatzen Jang(oicoar)en azia;belarrean earcenda, ez granatzen. Ambat da ori nola ez aditzea. Iru­g(arren)a lurr betea larres, biotz ocupatua lurreco affanacioes, on­dasun, ta gustoes. Itotzendute ebec Jang(oicoar)en azi ona, galtzenazaro esp(iri)tuala. Orra cergatic adituric ere anitz predicu, agui­tzenden nola ezpalitz aditu. Senaleda ori, eztirela Jangoicoaren.Contra aditzen, obeditzen, ta guardatzendutenac Jang(oicoar)enitza, dichoso dire, baitire Jangoicoaren. Norc dio? Jesus onac berac.

3 alimturic eta laburgailua.4 lang." dio.

89

Predieatzeneegolarie bein, emastequibatee gendearen ertetic goratu­rie voza, erninzue, Zori oneeo diehosoae berori iduquizuten en­traiiae, ta azizuten buhirrae: baice nola ernitea, diehosa, berorrenAma. Erresp(ondatuzu)e Quinimmo & Lue. 11.) Contra Jaeobo Vi­tr(iac)oe 5 predicurie aitunaietzuenbates ilarian Chr(ist)oe tapatuei­tuela bearriae & (Parra p. 3. pI. 8 de baptismo.)

5 Jacobo Vitr.M dio: 'Jacobo Vitriacoc' daiteke izan. Ik. I02at., 2, 22: Jacobo de Vitria­coc. Jakobo de Vitry XIII. mendean bizi zen.

90

34at

Sermo in Dominica quinquagessimae

De memoria Passionis Christi.

Ecce ascendimus Jerosolymam. Luc. 18.

Egun Jesus onac erratendiote Apostoluei, omi bagoaz Jerusale­na, ta cumplitucodire nitas escrivituric zeuden gauza guciac, ezi en­tregatua izanennaiz Gentilen escuetan, burlatua, azotatua, lichs­tucatua, ta ondorean Hen naute, ta irugarren egunean viztuconaizberriro. Ayec etzute entendatu deus ebetaic. Eta aguituce Jericoraurbil joateracoan, cego an videaren saietsea(n) itsubat esquean.Aituric onec gendearen asotza, galdeguinic cer cen, ta aituric passa­tzencela Jesus Nazareno, asicequio clamatzen, 0 Jesus Daviden se­mea, urricari nitas. Acarr itenciote gendeec, cegola ichsilic. Arc yagooiu, Daviden semea, miseric(ordi)a nitas. Baratuce Jesus, ta ecarra­raciric beregana, galdeincio, cer nauzu indezazuten? Itsuac, Jauna,icusdezaten. Jesus onac, beirazazu bada: zeure fedeac valiatudizu.Istantean icusizue arc, ta seguitze(n)zue bedeicatus Jang(oico)ai ...Orra Evang(elio)a claro asqui azaletic: bafia goacen icusis mamiaerrepassatus itzac batbanaca, salutatus Ama Santissima1. Ave M(a­rOa.

Ea bagoaz Jerusalena, dio Jesus onac. Certara, Jauna? Passatze­ni prisioneac, laidoac, azoteac, eriotzea. Badaqui beras passatuco­duena. Ezta detenitzen alaere? Alaere doaie? Alaere doaie. Cergatic?Pagatzeagatic Jang(oicoar)en justiciai gure partes: erosteagatic guresalvacioa bere viciaren costus. Joanenoteguina gu ala beragatic, etagueurengatic ere? Ez nasqui. Cergatic ez? Cergatic ezpaitiogu beraiguc, ta ez gueuren buruei ere aimbecce amore, nola digun berac.Bafia cer fines ematenotediote berrigoi Apostoluei, ta ayen perso­nan guri? Errespondadezogungatic, goacen gu ere: segui ta acom­pafiazagun, ezpada gorputzean passatus aimbecce, gogoan berere

1 SSma eta laburgailua.

91

errepassatus passatuzuena gure amores. Cer milagro da naidezanAita onac, hume gaichstoengatic aimberce passatuzuenac, naidezan,diot, oroigatzen berere, ta penagaitzen beraren penes? Beti ere bai,baiia berechsqui garizuma urbil dagolaic, erragun, Goacen Jerusale­na gogoas; Goacen oroitus, errepassatus, ta acompaiiatus biotzescoaffectoequi gure Jesus onaren amoresco excesso miragarriac. Lan­gau da oblig(aci)o, da arracio, da decente ongui eguina, da aguitzprovechu gueurendaco. Ezta gauza-

35

ric ala sandutzenduenic arima, nola pensatzeac Jesusen passioan, dioS. Buenav(entura)c Oroitzeac solamente2 valioduela yago, ezi baru­tzeac urtebat ogui ta ures, dio Alberto M(agno)c. Emplastro-guisabtitbecala paratzendela Jesusen llagaetan meditatus devociorequi, taguardatus becatuetaic, errevelatucequio S. Brigidari. (ap. Claus p. 1.Cath. 15) Amore guti diogu Jesus onari, ezpadugu iten memoria be­rere passatucituen penes: eta amore guti gueuren buruei ere, ezi Je­sus da, nondic elduzaigun on gucia, berce niondic ez.

Eramagun bada biotzean ala nola doloresco ta amoresco arra­milletabat Jesus ona penas betea,fasciculus mirrhae dilectus meus &Pechoa templo, biotza aldare; bil arara Jesus onaren cateac, socac,azoteac, aranceac, itzeac, ta berce instrum(en)tu dolorescoac; erdianJesus ona gurucificaturic; onetan gueuroc frincaturic irur itzees, bai­tire irur c, compassioneas, contricioneas, caridadeas; egon an erre­tzen incensua becala gau ta egun. Bercebatzuetan joan beiratusJesus ona oiietaic bururaiio; oin escuac itzees josiric, belaunac la­rranciric eroraldies, bularra idiquiric lanzas, gorputz gucia urraturicazotees, burua lastimaturic arancees, beguiac ilunduric eriotzecopenes, aurpequi ederrgura desfiguraturic golpes, lichstus, odoles,eta gucia doloresco erretratobat. Bercebatzuetan galde, nor da po­breftogau ain maltratatua? Da gaizquieguille andirenbat? Ez, baicicJesus ona ta oneguia. Cergatic estadogortan? Cergatic maite guin­duzan becatarioc, eta atracen pagatzera gure partes. Beras gaichs­toec culpa, ta onae paga? Ala izanda; eta ala borratudu gure contracegon sent(enci)a condenacioscoa, ta frincatudu gurutzeain contra.Cer letra dire llagagaiec? Amoresco letra claro claroac. Cer diote?Amatzengaituela gIoriaco Principe Jaunac. Cembat? Ezta neurriric:usmazagun cerbaifto seiialegoietaic. Errepassatus ala maiz, artu Da-

2 solam.' dio.

92

viden cithara, ta egon sonatzen ta cantatzen biotz barnean: Citharada dolorea, negarra sonua, ta confessioa cantua. Confitebor tibi incithara &.

Et ipsi nihil horum intellexerunt, etzutela, dio, entendatu erranapassioas ta eriotzeas. Nolas bada? Etzire orano bete esp(iri)tu San­duas; orgatic trabajuen leccioa ezin entenda lurrecoec. Ala bercebein aipaturic Jesus onac, nola bearrzuen padecitu ta il, S. Pedroccarinos erra(n)cio, (Math. 16) ez, Jauna, ez alacoric orren Magest(a­de)an. Eta cer usteduzie erra(n)ciola S. Pedrori Jesus

35at.

onac? Zoaz ene atzetic Satanas; guizonen gustoa duzu, ez Jang(oi­co)rena. Orduan guciei erranzue, Qui vult venire post me, abneget &Quid prodest homini & animatus ez solam(en)te pensatzera berarenpassioa, baitare imitatzera, ta passatzera norc bere aldian precissodena. Orgatic Taborco oianean icusteas Jaunaren gloria-mostrablitchsoraturic S. Pedroc errancio, Jauna, ongui gaude emen.& banadio evang(elio)an Marc. 9. etzequiela cer cerducan. Orgatic S. Tiago­ren ta S. Juanen Amac escatuciolaic jarrarastea bere bi aldetaicerreinuan bi semegaiec, Jaun div(inoa)c erranciote, eztaquizie cer es­catzenduzien. Potestis bibere & Math. 20) Orgatic Sandu ta Sandaguciac, izateco Chr(ist)oren conforme, guciac izancire penitencien,trabajuen, ta gurutzeen amazale. Orgatic S. Theresaren erran comu­na ce, Jauna, edo padecitu, edo il. Eztu munduac eracusten doctrina­gau; orgatic da doctrina Cerucoa munduaren contracoa.

Bana certara atratzenda videra itsugura emen? Adiarasteco gui­zaguendearen itsutasuna ta erremedioa: c1amabez arren guisa, di6S. Greg(orio)c () Jesus, urricari nitas, icusdezaten. Vista laburr gu­ciec dugu; ezin ongui icusi arimaren on eta gaitzac; berce munducogauzac ta Jang(oico)arenac gutiago. Bana solam(en)te itsutasuncembait eguiasco aipazagun. Bat da aimberceco atzendura nola bai­ta Jesus onaren amoresco excessoes, penes, eta eriotzeas guregatic.Nola nola eztuten icusten & Bercebat ez ezauntzea ta ez naiizateapassatu trabaju ta pena mortificatus passioneac & Nola eztutenicusten & Bercebat, ez ezauntzea, ain aisa irestea becatu mortalearenvenenoa & Bercebat, ez ezauncea nola castigatucoduen Jang(oicoa)cbecatarian, castigatzenzuelaic aimberce bere seme innoc(ente)an.Piza gurutzearen balanzan & Bercebat, defendatzea beren gaiz­quiac, ematea curatunaituenaren contra &. Azquenean vicigarenocgucioc, vidanabarr gaude emen, viages goaz, eta sarri aitubeardugusent(enci)a edo Ceruco gloriara, edo su eternora beticos; nola ezta

93

yago beIdurr? noIa ain aIegre ajoIacabe? Itsu daude. 6 Jesus, urrica­ri gutas. Cer naiduzie indezaten? Jauna, icusdezagun ongui gucia,dena den becaIa; arguidezagun fede viciarequi arima; ezcaitzen 10­cartu eriotzean, ta idatzarri condenacioan: ez ez permiti aIacoric, baisaIvagaigaiza3 bere passioagatic, bere llaga, odoI & & &

3 salvagaigaiza: bi aldiz -gai-.

94

36

Explicatio bullae cruciatae pro vivisad Rusticanos ante Quadragessimam

Tibi dabo claves regni cae/orum. Math. 16.

(Jesu Chr(ist)oc galdeguinic Apostoluei, nor ustezuten ceIa be­ra? S. Pedroc gucien partes gucien buru becala errespondatucio, Be­rori diz Christo 1 Jangoico 2 viciaren semea. Chr(ist)oc orduan S. Pe­drori, bada nic erratendizut zuri, zu zarela Pedro, eta arrigonengafiean fundatucodut nere eliza, eta infernuco atariec eztute indarriconen deseguiteco dina. Et tibi dabo claves regni caelorum, eta zuriemanentizut Ceruetaco erreinuaren guiltzac. Guiltzaguebec claro daeztirela guiltza materialac, baicic potestade esp(iri)tuale andiacemancitionac uste(n)zuenai bere Vicario, ta Christioen Artzai buru.Guiltza edo potest(ad)e berac passatzendire officioarequi S. Pedro­ren ondorengo, Erromaco Pontif(ic)e sumo, Papa, ta Aita Sandudeitzendirenetara. Andic datorr Bula guruzadacoa.)

Cer da Bula gurutzadacoa? Oa aita Sanduaren concessio, edoemaquidabat, gra(ci)as, indulg(en)cias, ta privilegios betea, EspafiacoErregueren, ta bere erreinuetan vicidirenen favoretan, mantenitzecoguerra InfieIen, fedearen contrarioen contra. Deitzenda gurutzada­coa, ceren guerragontaco soldadesca deitzencen gurutzada, baize­mate soldadoec gurutzebat insigniataco. Utziric orai ematenduenasdoacinei soldado guerragartara, jarducagu(n) solam(en)te ematen­duenas laguntzendutenei diruarequi artus bula, ta imbearrdenas 10­gratzeco. Befiic bein gra(ci)a guebec solam(en)te dire vicidirenendacogure Erregueren Erreinuetan, nongonai direIa: bafia alacoei joanicere Erreinus campora valiodiote bulac indulg(en)cien ta absolu­cioendaco, ez ordea jateco janari debecatuac. Bigarr(en)a da precis­so artzea bula errealqui, ta ezta asqui artzeco intencioa: (eta nori

1 Chro eta laburgailua.2 Jang.' dio.

95

artzendioten berceec, beardiote adianlci artudiotela, ezperen arc ez­dezaque goza conc(ienci)a onean chsaquingabe.) Irug(arren)a guar­datzea bula, bere izena assentaturic; baiia au ezta precisso gucis; etagalbaledi bula, ez leizque gal orgatic bularen gra(ci)ac. Precissoenada laurg(arren)a, baita pagatzea limosna seiialatua, ezi ustecabesedo trampas guelditzembadu bula pagatugabe, deus etzaio valio;baiia valio dio, pagatzenbadu bere partes bercebatec, itendiola li­mosna edo merchede. Orai nailuquenac artu bi bula urteas, lezazquelogra doble gra(ci)ac. Goacen orai icusis gra(ci)a bularenac: lenic er­cadan: memoriain

36at.

amores principalenac: La Indulg(en)ciabat plenaria urteco, ta berce­bat eriotzeco orduco. 2.a Erromaco estacioen indulg(en)ciac, nonnaieguines estacioac. 3: Amaborz urte, ta amaborz berrogueieco indul­g(enci)a barubat borondates itenden egun gucietan oracioarequi Eli­zare(n) onagatic. 4.a Licencia, jateco janari etzeizquenac bularicgabe.5: Facultade, absolvitzeco becatu erreservatuetaic. 6: Facult(ad)ealdatzeco bellac eta promessac. 7: Facult(ad)e, irabazteco berce in­dulg(enci)a edocein bularequi, ta origabe baterez. Badire berce cem­bait; baiia ebec, chsaquiteco guciec.

Explicatus orai: La Indulg(en)cia plenaria edo ossoa irabaztecobein urteas, berce bein ilceco peligroan bulabatengatic. Eta beardioapplicatu confessoreac urteas, noiz naiduen bula artuduenac; eta alanaiduelaic, dezoque erran, applicabezada bularen indulg(enci)a: oribein urteas; Ortas landara iltzeco peligroan berriz. Orai ezta orgaticdescuidatu bearr errecibitzeco sacram(en)tuac bearrorduan: baiiaaguibaledi confessoreic ta confessioricgabe iltzea, nola duen contri­ciosco dolore, logratucodu indulg(en)cia bera, ezpadu floxezas utziconfessioa bularen confianzan. Naidut orai emen explicatu cer denindulg(en)cia. Ezta indulg(en)cia barcatzeco becatuac eta culpac, ez,baicic barcatzeco pena zorrdirenac ayen casos. Ortaco bearda chsa­quin, becatuetan direla bi gaitz; bat deitzend(en)a culpa, baita Jan­g(oico)ai itenzaion aggravioa edo offensa: Au barcatzenda sola­m(en)te confessioco sacram(en)tuarequi, edo contriciosco doloresconfessatzeco intencioarequi. Becatuaren berce gaitza da pena, edosatisfaccio pagatubeardena Jang(oicoar)en justiciai, naiz barcaturicculpa. Orai bada confessioaren edd contricioaren medios barcaturicere becatuen culpac, guelditzenda gueien comun yago edo gutiagopena pagatzeco emen edo purgatorioan: baldin ezpalitz bein edobein, delaric contriciosco dolorea ain fiiia, errua, ta andia, ezi arren

96

atencios barcadezon Jang(oicoa)c culpa ta pena gucia, nola aguitu­baize S. M(ari)a Magdalenan, ta aguibaileique arren guisaco dolo­rea luquenabaitan; ezi ordmin biotzeco pena andigura contu oneanarcendio Jang(oicoa)c satisfacciotaco; ta ezluque ya zorr penaric pa­gatzeco; bafia ezleique descuida, ta ezluque nioren erranbearriceguiteco penit(enci)a alacoac.

37

Gafiaracoei guelditzenzaizquiote ZOIT penac pagatzeco. Pagatzendirepenitencies, oracios, limosnes, obra ones, baitare trabaju sufritzea­ren paciencias Jesus onaren merejim(en)tuequi bateo, principalquiroconfessoreac manaturieaco penitencies, baitute yago valio sacra­m(en)tuaren casos. Bafia becatu gravees anitz pena zorr, leveac egui­ten nolanai, ustecabean ere, eta gucietas zorr pena; gueurec ez eguitenasco penit(enci)a, confessoreec ere ez manatzen penit(enci)a andiacoraico demboran, beldurrdaique zorr andichscoetan gareIa Jang(oi­coar)en contuan. Ortaco bada dire indulg(en)ciac, pagatzeco gutia­gos yago, dispensatzen, ta suplitzenduela Aita Sanduac Elizaeotesorotic: Tesorogau eomponcenda Chr(ist)oren, M(ari)a Santissi­maren3 , ta Sanduen satisf(acci)o emanzustenetaic abasto. Berrogueieguntaeo, urtebat, zazpi, amaborz urtetaco Indulg(enci)a da dispen­satzea berce aimberce demboras imbearcen penit(enci)a Elizarenlengo usoaren eonforme. Plenaria edo ossoa da gueia dispensatzeaberee obragonen cumplitzearequi. Aita Sanduac tuen beeala S. Pe­droren guiltzac, dezaque dispensa gucian; Obispoee solam(ent)e be­re(n) neurria(n). Claro da irabaztecos indulg(en)cia, beardeIa egongra(ci)an arima; eta becatu mortalean dagonac ezdezaquela irabaciberetaco bentzait indulg(en)ciaric, eeren ezi indulg(en)cia delaie pe­naren baream(en)dua, bareatugabe culpa, eztaique barca pena.Bafia purgatorioco arimei valiozaioteIa indulg(enci)a applicatzen­diotena beeatariae bula duenac, ta an manatua itenduenac, diotecembait Autoreee, (ap. Concinae Comprend. in fin. Sanchez Lapa­ITa, unde &) naiz beretaco ezin dezaquen irabaci dagonac estadogaichstoan, ala dagon bitarteo: eta arraeio emateunte, ceren arima­gaiec dauden disposicio onean, eta indulg(en)cia, nornaiec appliea­turic, baitoaie Elizaren no(m)brean. Onen conforme beti ere daseguroago applicatzea arimagaiendaco indulg(en)cia, baitaquigueierto ayec daudeIa gra(ci)an; eta gu gauden, eztaquigu eierto: Berce

3 SSmaren eta laburgailua.

97

aIde applicaturic ayendaco, naiz indulg(en)ciagartas gabetzen garen,bafia orren partes irabaztendugu caridadegarren ona ta merejim(en)­tua. Norc beretaco indulgencia irabaztecos, beardu egon gra(ci)an,eta ezpadago, procuratu paratzea edo confessatus lenic, edo contri­ciosco dolores confessaceco intenciorequi. Eta beti ere indulg(en)ciacirabazteco dilig(en)cien alcinean convenida eguitea contriciosco ac­toa, Jesu Chr(ist)o ene Jauna & Goacen orai seguitus explicac(io)an.

37at.

2.a Bigarren gra(ci)a bularena Erromaco estacio-egunetan ema­tea ango estacioen indulg(en)ciac berac nonnai borz aldare visita­tzentutenei oracio eguines Jang(oico)ai Elizaren onagatic, fedearenaum(en)tu, ta Chr(isti)oen unione ta victoriagatic InfieIen contra:itzbates, Aita Sanduaren intenciora. Estacio, diones itzac, da bara­tzea edo detenitzea: Deitzenda ala, ceren doacilaic visitatzera ElizacRoman, baratzen edo detenitzendiren oracio eguiten Elizagartan,non baita Indulg(en)cia: Oroat diot aldarees, detenitzea oracio egui­ten aldare bacochean, ori deitzenda estacio, edo aldareen visita,oroat baita. Ortaco batetic bercera aldatzean bearda eguin mostra­-iduribat, visitatze(n)duela aldaregura, dela itzulis arat gorputza,edo burua, edo deIa santiguatus asteracoan berechs. Certaco im­bearden oracio, badio: bafia cer oracio-guisa ta cembat, eztio. Alacumplidaique detenitus bacochean oracio mentalas ere, edo gogossolam(ent)e, naiz ez erreza; baitare errezatus bacochean. Cembat ez­padio ere, bafia irabaztendena delaric :'mitz, ezta arracio izatea deusguti oracioa. Gure aicinecoetaic gueldituda usanzas errezazea baco­chean borz aitagurea ta aye Maria, eta convenida ala eguitea iten­tueIaic bacarric estacioac batec: berceequi bateo, edo ori beroi, edobentzait irur Aita gurea aye Maria ta gloria. Vidanabarr advertiemen, valiosoago deIa oracioa guciec batean, ezi bacarric bacochac,entenda, barimbada bardin devocioa, ezi devocioa da nola oracioa­ren arima, eta oracioa devocioricgabe co(n)tu deIa gorputza esp(iri)­tuicgabe, ardoricgabe pichera, mamiricgabe casquilla, ta chincharensofiu utsa. (Certaco imbearden oracio erra(n)dut. Bearr bearres as­qui da eramatea gogoan intenciogoi, bafia naiduenac itzes ofreci­m(en)tua, ona nola indezaquen principioan. Aitaren t ta & Naituteguin estacioguebec, escatus gure Jaunai, emandezoten4 Principe fie/gucieri unione ta victoria Infie/en contra, Eliza Ama Sandaren exa/ta-

4 emandez6te eta marratxo bat bukaerako -e gainetik.

98

cioa, fedearen aumentua 5 , heregien aeabimza, ta neeessidade6 gueienerremedioa. Applieatzendut indulgencia7 neure beeatuen satisfaeeio­taeo, edo urliaren arimaindaeo, bearrean barimbadago, edo & Bulaedion egunean atratzendeIa arima, estacio-aldibatequi daiquela dioteirabaei indulg(enci)a beretaeo ta arimaindaeo: gaiiaraeoetan sola­m(ent)e arimaindaco, edo solam(ent)te beretaeo; baiia bi estaeio-al­dis dezaquela ayen ta beretaeo. (id. ubi supra»

38

3.a Irug(arre)n gra(ci)a da 15 urte, ta 15 berroguei eguntaeo in­dulg(enci)a egungaietan gueietan, eeiietan bere borondates barutusindezan oraeio Jang(oico)ai Elizare(n) onagatie; edo ezpadaique baru­tu, eguines obra onbat Apezaitaren, edo eonfessorearen eonsejus ba­ruaren partes. Ezta entend<itzen baru-egun direnetan obligacios, bai­eie gaiiaraeo naituenetan devoeios. 6 eembat leiquen irabaei urteainburueo, balitz devoeio? Eseaidagoi baleueate Purgatorioeoee &

4.a Laurg(arre)n gra(ci)a da faeult(ad)e ematenduena, jateeoarrautze, ta esnegue(n)de baru egunetan ta garizuma gueian bere bo­rond(at)es, eta araguiguende Medieuaren ta Confessor(ear)en eon­sejus. Ezta entendatzen, claro delaie neeesidade, baieie duda delaie,orduan eonsulta bigoiee: baiia eztu orgatie dispensatzen ez barueeeodaiquena, naiz dela araguiguendes.

5.a Borzg(arren)a faeult(ad)e autatzeeo naiduen eonfessore ap­probatua, eeiiee bularen virtutes dezaquen absolvitu beingoas beca­tu ta eensura erreservatuetaie Aita Sanduarenganaeo, eta naiduenaldioro erreservatuetaie Obispoarenganaeo. Solam(en)te da bereehsheregia claroaren beeatua. Ortaeo bearda ehsaquin, saeerd(ot)e go­ragoeoee, nola Aita Sanduae, Arzobispoee, Obispoee erreservatzen­tutela berenganaeo eembait becatu, eeiietaie absolvitzeeo faeultade­rie eztioten utzinai beren meneeo saeerdoteei. Obispadogontan dire31 becatu erreservatu, eta asqui maiz aguidaizquenae: eta yagodena, naiz eehilquin batee dagon erreservaturie dagona, itenbadadaquielaic arren graved(ade)a edo gaiehstoa, beti guelditzenda erre­serv(atur)ie. Orai bada bularie ezpalitz, eembat aldis aurquileizqueloturie becala eseuae eonfessore eomunae, ezin deus eguin, baieiebiali Obispoagana, libratzeeos beeatuen laquioetaie? Cer deseansua

5 aumtua eta laburgailua.6 necessida.' dio.7 indulgcia eta laburgailua.

99

penitenteei ta confessoreei ematendioten bulac aldegontaic? Ezaun­ceco, pensa nola levilzque(n), ezpalitz.

6.a Seig(arren)a, facult(ade)a aldatzeco edocein confessore ap­probatuc, oroat confessiotic campoan, edocein voto edo promesapenitenteac duena, irures landara, baitire Castid(ad)e, Erreligione,ta Jerusalengo peregrin(acioar)en votoac; ebec ez, bai gafiaraco edo­cein dezoque confessoreac aldatu berce gauzarenbatean, ta gurutza­daco limosnatan.

7.a Zazp(igarren)a, facult(ad)e irabazteco bula duenac edoceinmotivos nonnai diren indulg(en)ciac; eta bularicgabe niorc ezdeza­que irabaci indulg(en)ciaric batere. Gafiaraco diona bulan icusbeznaiduenac edo consulta. Bei-

38at.

ra cembat on ta ondasun paratzendigun escunara bulac, ta guti cos­taric! Ez solam(en)te arimaren, baita gorputzaren ere! bularic ezpa­litz, bearrco passatu arrautzeic ta esneguendeicgabe, garizumanbentzait. Bearco eman asco pausu, necatu, alquetu, ta ibili afanatu­ric billatzeco absolucionea, dispensa & Eta non dire penit(enci)ayago imbearcocirenac? Eta purgatorio lucea?

Orai errespuesta emoguten paratzeuntenei erreparo, dirus logra­tzean gra(ci)aguebec. On-colores doaie vestituric erreparottogau,bafia parte da Chr(ist)io ignorante, edo biotz chsimurr bolsa erchie­na, lurreco miseriabat naiagobaitute ezi arimaren ona, zaiaren bilza­le ta irinaren barrazale: Parte da heregeena, dirutruc ematendirelagra(ci)a esp(iri)tualac. Omi errespuesta: eztueIa Aita Sanduac ma­ravidibaten prochuric, ezi gure Jaunac gra(ci)as emandiona berai,gra(ci)as emate(n)du berac. Ain guti dute prochuric Obispoec,Sacerd(ote)ec & baicic Erreguec; Erreguec ere ez beretaco, baicicmantenitzeco guerra fedearen co(n)trarioe(n) contra, ta Chr(ist)io­guendearen favoretan; ezi guciei dagoquigu aien sujetatzea, ezperenurralezaquete Christiand(ade)a. Chr(ist)io guciec beras da arraciolaguntzea norc bere guisa guerragartaco. Eta nola guerra ezpaitai­que eguin genderic eta diruricgabe, ya queta ez goacen gucioc gue­rrara, eta doacinen costus dugulaic conveniencia, egoteco gueurenecheetan gueldi gueIdia, da arracio ta oblig(aci)o lagundezogutenemanes cerbait diru berere. Emategau ce gueuren prochutan, naizez orgatic izan indulg(en)cia ta alaco ondasunic: Orai guerragortaicdatorquigun prochuas landara, dugu gafietic aimberce gra(ci)a es­p(iri)tuale: cer milagro da cerbait escotatzea? Fina da infielen sujeta­tzea, fede Chr(ist)ioaren mantenitzea ta aum(en)tatzea: Gaichstoen

100

murmunicioas eztaique admira, delaric ayen contra. Baiia garenocChr(ist)io Cathol(ic)o Jang(oicoar)en gra(ci)as Chr(ist)oren saldo tafamilia, unigaitzen Chr(ist)orequi ta elcarrequi, lagu(n)dus elcarr fe­dearen favore contnirio gucien contra; estimazagun ta valiagaitzenAita Sanduaren liberaltasunas manteniceco ta aumentatzeco fedeata gra(ci)a, ceiiequi Jesu Chr(ist)o gure Jaunaren atencios izangai­tzen admitituac bere glorian. amen.

101

39

Sermo in Dominica Prima Quadragessimae

De Tentationibus.Ductus est Jesus in desertum ii spiritu, ut tentaretur & Math. 4.

Egun garizuma sanduaren lembie(ic)o igandean eraeustendiguJesus onae itzes ta exemplus, nola beargaren armatu, nola peleatuetsaien eontra, passatzeeo vieiaren bidegau ongui, ellegatuarteo glo­riara. Aizagun Evang(elio)a: Ductus est Jesus & Quidatuzue Jesusespirituac desertura, izateeo tentatua Deabruaganie. Eta baruturieberroguei egunes eta gaues, guero izanzue gose. Eta ellegaturie ten­tazaleae erraneio, Jang(oicoar)en seme barimbazara, manazazu arri­guebee itzulidaitzeIa ogui. Errespond(atuci)o Jesus onae, Eserivitu­rie dago, ezteIa oguis solam(en)te viei guizona, baieie Jang(oicoar)enitzas. Orduan eramanzue Deabruae, ta paratuzue temploaren eal­durr edo easeoan, ta erra(n)eio, Jang(oicoar)en Seme bazara, bota­zaite emendie bera, ezi Ainguiruee artueozaitutela eseuetan, dagoeseriviturie. Errespon(atuci)o baitaere dago eserit(ur)an, Etzazulatenta zeure Jang(oic)o Jauna. Azquenean eramanic oyan gorabate­ra, ta andie mostraturic mundueo grandeza, errancio, au gueiauemanendizut, baldin adoratzenbanauzu auspesea. Orduan Jaun di­v(ino)ae, Goaie ordie Satanas, ezi eserit(ur)an dago, Jang(oic)o Jaunasollic adorazazu ta zerbitzatu. Orduan utzi Deabruae, eta Aingui­ruee Zervitzatzenciote. Orra Evang(elio)a Ontan daeusagu, Jesus be­rae nola sufritu ta garaitueituen Deabruaren tentaeioae: Dugu de­sengafiu, ezeareIa passatueo gu gloriara sufritugabe tentaeiorie:Dugu doetrina ta exemplu, nola beartugun garaitu. Icasteeo onguibillazagun gra(ci)a, estimatus gure Ama Santissima l M(ari)a. AveM(ari)a.

Milicia dela guizonaren vicitza mundugontan, dio Job sanduae,(e.7.) Milieia, dio, nola soldadesea, guerra, edo peleab<it eontino.

I SSma eta laburgailua.

102

Bercebatzuec leitzeunte diola, tentaciobat dela vicigau, edo viagegaubetea peligros, !liquios, galvides. Viagegau itendu arima pobreacgorputzaren astocoan. Norata? Cerurat. Bafia eztute utzinai ba­quean contrarioec: Videra atraric dabiltza inguraca, nondic tropezata eroriaraci infernuan. Ya beras precisso da beti seguitzea porfianeta pelean errenditugabe, ongui atratzecos. Atratzeas ongui edogaizqui cembat doaie? Doaie beticos ongui edo gaizqui izatea bat:edo beti Erregue, edo beti erre: edo an goiti

39at.

izarren gafiean glorias beteric Ainguiruequi gozatzen egotea, edobeiti lurrain barnean Deabruequi errabiatzen egotea inguraturic pe­nas. Eta aisago delaic jaustea bera, ortaco asqui delaic ustea nolanai;norc eztacusa bearden'ajola, trabajua, ta dilig(en)cia, izatecos salvo?

Contrarioa nor dugu? Satanas deitzendena, au da Espiritugaichstogura Cerutic eroricena, len Ainguiru ederr, orai Deabruitsusi dena, officios duena tentatzea guizonac Jang(oicoar)en offensa­tara, galdu albadezazque, nola galduden bera. Cer prochu du ortaic?Prochuric eztu, bafia cumplitunai bere errabia guizonaren contra,ceren Jangoicoac maiteduen, ta eramanaiduen ceruco tronogaieta­ra, nondic botacituen bera, ta bere lagunac. Guerostic onat betidago gutaic bacochai erraten becala Chr(ist)ori erra(n)ciona, bota­zaite emimdic bera. Bafia consolubat dugu, baitezoquegu erresponda,eztiat nai: goaie i, baitaquic videa. Berce consolubat dugu, ezpai­gaizque eroriaraci seculan naieztugula borcha, ezi ezta becaturicnaigabe. Berce consolubat, ezpaitezaque gaichstoac eguin naiduengucia, baitauca Jang(oicoa)c loturic tzacurra becala: Indezaqueaunca, ta ortzac ere irrica, bafia ez ozca ematenetzaionai. Nola iten­du bada aimberce dafiu? Ceren guizonec berec naiduten beren vicioseta culpas. Berce consolubat ere dugu S. Pabloc diona, (l cor. 10)eztuela Jangoicoac2 permitituco izangaitzen tentatuac soportadeza­quegun bano yago, baicic permitiizenbadu tentacioa, emanendigUlaprest bere assistenciaJavbrea, ta gracia3 , ezcaitzen gatdu.

Eta cer da tentacioa? edo tentatzea? Da bi guisatara. Jangoicoac4

eztu nibr tentatzen; dio S. Tiagoc: (c. 1) baicic bacbcha da tentatuabere passibnes. Bafia berriz dio Escr(itur)a Sagr(atu)an, (Deuter. 13)

2 Jang.'dio.3 graa eta laburgailua.4 Jang."' dio.

103

Tentatzenzaiste zeuren Jangoico 5 Jaunac, aguercec6 ya onestenduzienbera sines. Baitare tentatuzuela Abraham. (Genes. 22) Nola datequeez; eta baigoi? guisagontan: Eztu tentatze(n) eroriarasteeo becatuan,ori ez: bafia tentatzendu probatzeco ta errefinatzeco arima: ori bai.Nore tentatzenduen eroriarasteeo, da Deabrua, naiz deIa Jang(oi­coar)en permissios; Deabruac gure gaitzeraco, Jang(oicoa)c gureoneraeo; Deabruae gure galdunaies, Jang(oicoa)e gure ondunaies:ala nola zirafiac chupatzendu odola bere assenaies, bafia Medicuacustendu, atranaies od61 gaichstoa, ta senda-

40

tumiies. AUt Jang(oic)o onae Deabruaren gaizquitic naidu lognitugure ona. Benis tentaeioa p(ro)prioqui da ineitaeio, ta bulcatzebatbecala gaizquira.

Nainuque nie emen orai icusiaraci arimaren beguis peleaguisadutena bi espirituec, Jang(oicoar)en esp(iri)tuac, ta Deabruaren es­p(iri)tuae, tiratus norc bere aIde gure arima, baita alaber espiritu.Ayec bi aldetaic: au erdian. Beretaco naidu Jang(oicoa)c, arraeioden becala: Deabruac ere naidu beretaco, arracio guciaren contra.Bietaic cefii emanenzaren, zure eseuan dago, arima. Jang(oicoa)ctira beregana; Deabruac bere gana tira: Onec ezdezaque borcha, orinailuque madaricatuac: Jang(oicoa)c indezoque borcha, naibadu,bafia eztunai, baicic emandaquion arima bera bere borond(at)es,oblig(aci)o duen becala. Jang(oico)ae ofrecicendi6 gl6ria immenso­bat an, trabaju pichscabat emen, eta bitarteo bere escua, bere amo­rea, gra(ci)a, consolacio, ta asco ondasun. Deabruac ichsil guer6coaatzenarastera; bitarteo emen anitz gusto, vici goapoa, ondasun, tagauza: gucia guezurres. Nori emanenoteda persona? Ala nola Pila­tosec passio egunean proponitucioten Judioei, Bietaic cein nauzie?Jesus edo Barrabas? Ah! nola orduan becala orai ere itenden autagaichstoa!.

Jang(oico)ac bereganatzeco erhatentu inspiraeioac arimai, ezau­m(en)tua arguitus, moguitus borond(ate)a. Deabruae ere paratzentugogoracio gaichstoae, engafiatzeeo, ilundus entendam(en)tua, ma­currtus borond(ate)a. Errepara cembait bac6chetan: Jang(oico)acparatzendio gogoan bere gra(ci)aren estimacio andibat, ta emengovanidadeen vanid(ade)a, miserien miseria, eta ebetaie desaficiona­tzen, beregana afficionatzendu & Deabruac paratzendi6 Jang(oico-

5 lang.' dio.

104

ar)en ta here gauzen atze(n)dunl, ta desaffici6ne; ta pintatzenti6emengoac gauza andiac & Jang(oico)ac becatura ez usteco, ematen­dio beldurrtasun ta alque inbaiio len, ta inasgueros inquietura taamarrgura ustuarteo confessioas: Deabruac arrotzen ta lazatzenduquendus alque ta beldurra iteco gaizqui; guero itzulcendu ez confes­satzeco & Jang(oicoa)c inclinatzendu eguitera limosna, ta ongui algucia proximoei, baita contrarioei ere, gusto eguinnaies bere Mages­t(ade)ai: Deabruac gogorcendio biotza, erchitzen escua, ta charrtzenpersona, ez onquiric6 eguiteco, baicic mendecu & Jang(oicoa)c cas­tigarastendu gorputza, utziarasten gustoac & Deabruac su ematen­dio luxurian, ta gulan: Jang(oicoa)c incitatzendu beti joatera beregenio, ta passioneen contra: Deabruac eguitera beti passioneen con­forme: eta ala ganaracoetan. Ceni obedituco-otedio? ..

40al.

Jang(oico)ac bereganaceco arima, baitu bere Ministroac,Ainguiru goardiac(oa)c, Predicariac, confessoreac, on guciac. Dea­bruac ere baitu bere lagunac, araguia, la mundua; au da munducocoFvano galgarriac, ura dire gueure(n) vicioac ta condicio gaichstoac.Jang(oicoa)c paratutu bere oneraco ceboac, Esrit(ur)a sagratuac, sa­cram(en)tuac, doctrinac, Elizaco funcioneac & Deabruac ere pa­ratutu gaitzeraco bere ceboac, diversioac, janedanaldiac, ocasio pe­ligroscoac, doctrina falsuac, modac, dantzac, ta alaco milla. Jang(oi­coa)c tiratzengaitu informatus eguietafedees: Deabruac enganatusgaitz eguiascoes ta on iduries. Azquenean dio, ezteIa possible conta­tzea medio tuen guciac Jang(oicoa)c, bere criaturen salvaceco: banaimpossible ere da erdechstea Deabruac tuen modu, maiia, ta ma­ranac, gure galtzeco nondic edo andic. Bat du aguitz usatzenduena,baita valiatzea gueuren inclinacioes, nola armes, galceco gu: eicia­riaren guisara, arrapatzeco choriac paratzenbaitu cebogura, ceinta­ra daquien direla afficionatuac: Ala Deabruac bacocha tentazendu,certara sentiduen inclinatua dela: eta costumbres barimbada lissia­tua, oh cein neque den erresistitzea! En fin nola vician anitz aldarrte,ta gorabera baita, aguidaique ain erru fuertesco erchiduran aurqui­tzea bat, ezi eztaiquen libra, ezpada sufritus torm(en)tuac, ta erio­tzea. Alaco tentacioan aurquituric probatu ta atracire triumfa(n)teMartir gloriosoac, passatus uras ta suas, eta tribulacio lotsagarrias.

o Rola dio onquiric, ez onguiric.7 munducoc6i dio, bi aldiz -co-.

105

Eta naiz deIa alacoetan, beti da eguia consentitzenduena errendi­tzendeIa bere culpas ta bere borond(at)es, ceren ezi lancean bearzuenaiizan sufritu torm(en)tuac ta eriotzea lenago ezi consentitu gaiz­quian. Naiz gauza errua den, possible da, ta bearda arimaren per­dicioaren azpian. Alaco lanceetaic escatubeardiogu Jang(oico)ailibragaitzan, edo eguines eztaquigun ellega, edo emanes indarr ga­raitzeco, ellegaturic ere.

Gaiiaracoes emagun doctrina ta erremedio. Bego icasiric beticos,ezi ala nola ezten becaturic, naiezpadugu consentitu, naiz munduacta infernuac milla tentacio ta su emanic barnetic eta campotic; alaizateco becatu, asquida consentitzea biotz barnean, edo naiizatea,naiz ez passaturic yagotara; eta naiz urriquituric berla, eguince beca­tua. Ezta daiiuric sentitzeas, bai consenticeas.

41

Consentitzegau edo consentim(en)tugau noiz aguitzenden adiaras­ten da lana, ezi batzuec lazoeguis, bercebatzuec erchieguis utsiteuntebi aldetara: batzuec ustedute ezteIa consentim(en)turic, ezpaute de­terminatzen eguitea gaizquia; eta engaiiatzendire, ezi ezta bearraimberce, izateco conse(n)tim(en)tu. Bercebatzuec berriz ustedute,sentituorduco gogoracio edo desordenacio gaichstoa, indela becatu,nai ezpaute ere; ta engaiiacendire, ezi yago bearda, auda naiizateaborondates. Borondatean dago gucia, nai edo ez mii izatean. Ezpa­da nai niolatere, ezta becaturic edo consentim(en)turic: baiia naiba­da nolapait, ori asquida izateco consentim(en)tu, ta becatu. Irurmodus aguidaique consentim(en)tua biotzes: lembicicoa8

, deseatzen­delaic gaizqui gogoratua. Ori claro da: Bigarrena9 , deseatugabeegotendelaic gozatzen, edo gusto artzen berebaitan: Ori ere claro as­qui da. Irugarrena 10 naiz ez desseatu ta ez gozatu, baldin sentituricberebaitan su ta desordenacio gaichstoa, ustenbadu ingabe erresis­tenciaic batere, Da consentim(en)tu-adiiia. Baiia especialqui luxuriata iraren tentaciotan, asco aldis eztaquite berec ere, lecu emandiotenedo eztioten, induten asqui erresistencia edo estuten: ta ala gue1di­tzenda dudan.

Goacen orai emanes erremedio, ta modua garaitzeco tentacioace1dudireIaic. Cer imbearda, eldudelaic gogoracio gaichstoa? Chr(is-

8 lemb.' dio.9 Bigarr.' dio.10 [rug.' dio, eta ez du azpimarratzen.

106

t)o gure Jaunac eracutsi becala egun. Despeitu ist(mtean, aborrecitu,ez nai izan, ez admititu. Edo cion guisan fr Junipero Venerableac,gogonicio gaichstoa delaric ala nola deitzea enemigoac arimarenatarietan, erehi istimtean atari guciae, afuera afuera, ezta emen leeu­rie, badu bere jabea & Naidu erran, atzendu istantean gogoratua,frincatus gogoa berce gauzabatean, dela Infernuan, deIa Ceruan,deIa Jesus gurucificatuan: Edo cion guisan Maestru Juan de AvilaVenerab(lea)c, naibauzu, senalatu eopha edo bibtza gurutzearensenateas, 0 Jesus, erran, Eztut nie ain merque saldunai ene Jangoi­coal 1. Jauna, yago valiodu orree, ta naiagodut ori guciae bano. Goar­dabenaza otoi & (c. 10 Audi filial Tentacioa zuregana, ta zu Jangoi­eoagana 12

• Alaber itzuli bere guardiaeo Ainguiruagana beira dagonbeeala, 6 Jangoieoaren 13 Ainguiru bna, nere guardian dagbna, Badaberaren piedades orren eargura nago ni, argui ta quidabenaza, guardata governabenaza, orai ta beti, amen. Eta oraciogau eguiteagatic con­cedituzue anitz Indulg(enci)a Pio VI. Eta M(ari)a Santissima14

nonda? maite bauzu bera, ta zeure burua, acudizazu nola humeaAmagana. Edocein guisas aborreeitu gaizqui gogoratua sinqui ta se­renoqui, turbatuga-

41at.

be: orrec du valio, ez mueca, eztul, lichstu botatze, ta alaeo simple­queriec: chsaquinic ezi naiezpadugu sines, ezteIa becaturic: co(n)traitendela becatu solam(en)te admititus borond(at)es, naiz in simple­queriagoiee.

Bafia lancean atratzeco victorioso, bearda vicitu prevenciorequilen ta guero. Sei prevencio-guisa eraeustentigu Jesus onae egun: I."desertura erretiratzegartan, erretiratzea ta quentzea ocasio, eebo,eta galvideetaic, ezi ebetan eraiquitzendire tentacioen aciae, ecaree­co fruitu venen(atu)ae. 2." Oracioa Jang(oico)ai, nondie datorren ongucia. 3." Barutzegartan, mortifieacioa edo.penit(enci)a, enfrenatusgenioa, mia, beguiae, bear &. 4." Escriturain alegatzegartan, fedeasinestatus vieiro eguia fedeseoae eriotzea, juieioa, infernua, gloria,ta gafiaracoae. Fede vieia baguindu, ezquindeizque tentacioai erren­ditu. 5." Errategartan, Jangoieoa 15 sollie adbra, ta zervitzatubearde-

11 Jang." dia.12 Jang." gima dia.13 Jang.'" dia.14 SSma eta laburgailua.15 Jang." dia.

107

la, bere Magestadearen 16 amorea ta estimacioa. Balitz au biotzean,nola admiti contra denic? 6: Ainguiruec berai zervitzatzegartan,Ainguiruen assistencia17 ,' ezi Deabruac dire Ainguiru errebelatucire­nac; eta Ainguiru cerucoac dire fiel firme mantenitucirenac; eta alabeti dire elcarren contra Ainguiruac eta Deabruac; eta ebetaic goar­datzeco, emancigu Jang(oicoa)c Ainguirubana, dugun Ainguirua fa­vore, barimbadugu Deabrua contra. Gucien ganetic arma fuerteenaetsai gucien co(n)tra da Jesu Chr(ist)o, bere vara ta paloarequi guru­tzean, ta bere presencia errealarequi sacram(en)tuan. (Virga tua etbaculus tuus & psalm. 22) Sinesta, cio S. Anton Ab(adea)c, (in bre­viar.) Sinesta, lotsatzenda Satanas Christio 18 onen vigilies, oracioes,barues, penitencies, bana gucien ganetic icaratzendu Jesu Chris­toren 19 ganaco amore ardiente jinac, cenen gurucearen senalea sola­mente20 icustearequi doaie indarrusturic igues. Jesus onaren palo taotamengoi usa maiz viciaren viagegontan etsai gucien contra, be­rechsqui eriotzeco azquen pausu ilun tristegartan, noiz baitiote da­biltzala choil erne madaricatugaiec, etzaitela descuida valiatzeaspalo ta otamengartas, cein orgatic deicenda Viatico, videco preven­cio. Onequi vici, ta onequi il animoso erratendiogula etsi ambulaveroin media & ibid. Naiz eriotzearen ilumbearen erdian, eztut gaitzen bel­derric21 , ceren berori dagon enequi: 6 Jesus, orrec naidueIaic, salvoda Joaquin orren amores, orai gra(ci)an, guero glorian. amen.

16 Magest.'" dia.17 assist." dia.18 Chrio dago, eta laburgailua.19 Chroren dago, eta laburgailua.20 solam.' diD.21 belderric dio, eta ez beldurric.

108

42

Sermo in Dominica Secunda Quadragessimae

De Sacramenta Paenitentiae. Quid, quale &

Et tansfiguratus est ante eos. Math. 17.

Egungo evang(elio)an contatzenda, nola Jesus ona bere Disci­p(ul)o escogituen alcinean transfiguratud:n, edo aldatucen iduris,aurpeguia ain ederr argui nola iruzquia, tresenac ain churi nola elu­rra. Ala eracutsiciote bere Magest(ad)e ta g10riaren mostra-iduribatalchaturic ceucana guizontasunaren humildadeas; entendazezaten,guizon bano yago deJa, auda, Jang(oic)o ta guizon. Emendic arcen­dut escaida, explicatzeco gra(ci)a alchatzendena Sacram(en)tuetan,berechsqui penitenciacoan, joateco prevenitus logratzeco ongui sa­cram(en)tugau, ceintan arima trasformatzenbaita, itzulis Jang(oi­coar)en desgra(ci)atic gra(ci)ara, edertzen itsusi cena, ciquinduacena garbitze(n), eri cena sendatzen, ila vizten: Deabruarep esclavapresondeguian cegona libraturic eguiten Jang(oicoar)en alaba; infer­nuco marca borratzen, Cerucoa senalatzenbaita: icasdezagun onguiconfessatzen, baita chsaquintasu(n)bat valioduena infinito. (Lenic l

aipazagun sacram(en)tu gucien izateas.Saeram(en)tuae dire senale agueri sagratu seeretoac, Jesus onae

paratuae, emateco guri ayen medios bere gra(ci)a ta virtuteae. Zazpidire: gutiago etze asqui, ta gueiago etze bearr: Zazpiequi dugu bear­den gucia, estado adin ta dembora gucietaco: Bataiatzea, Confirma­tzea, Confessatzea, Comecatzea, Oliatzea, Ordenatzea, Ezeontzea,edo Matrim(onio)a. Bataioan jaioberritzenda arima eeruraeo aldatusbeeatutie gra(ci)ara, mareatus Chr(ist)oren ardi beeala. Confirma­eioan eonfirmatzen, ta indarrtzenda fedean: Confessioan edo peni­teneian, baita oroat, sendatzeda eritasun ta eriotze esp(iri)tualeetaic:Comunionean alim(en)tatzenda surnatural soberandiro arima: Olia­tzean seguratzenda vieiaren azquena, quendus becatuen errestoae,

1 Hemen hasten den parentesia 42at. orrialdean, 2. paragrafoan, bukatzen da.

109

emanes indarr, consolacio, ta confianza, ongui atratzeco eternidade­rat: Ordenan consagratzendire Elizaco Ministroac ta Sacerdoteac:Matrim(onio)an gra(ci)a ematenda vicitzeco ongui elcarrequi viei­quideac, ta acitzeco humeac ceruraco. Nori cer faltazaio ya, beranor bada? Zazpietan depositatuzue Jaun div(ino)ac bere odol pre­ciosoaren virtutea, cen.en casos obratzendute significatzenduten gra­(ci)a segurqui, bacochac bere-guisa, ta gure disposicioaren ariora:Dire gra(ci)aren zazpi canale, edo instrum(en)tu becala; nolaco on­cia da-

42at.

mazun, ala atracoduzu. Edo quadratzenbazaizu yago arguiarenco(m)paracios, dire gra(ci)aren zazpi antorcha ichequiric; cer cande­la-guisa damazun, ambat argui artucoduzu graciaren.

Eta cer da gra(ci)a? Agradoa Jang(oicoar)en beguietan, edo Jan­g(oicoar)en donobat itenduena arima quadrable berari, berarenhume onetsia becala, ta ceruco primu heredero. Da Jangoicotasuna­ren participacio edo suertaquidabat; arimaren vicitza, ta ederrtasu­na; merejime(n)tuen principio; ta ondasunic andiena. EtziguqueJang(oicoa)c eman gra(ci)a sacram(en)tuen senalegoiecgabe? Eman­zuque, da claro, ta ematen ere du contricioaren virtutes. Cergaticbada naiizantu paratu sen.alagoiec? Irur motivo usmatzentut: lembi­c(ico)a ta ciertoena da, cergatic ala duen placer gure Jaunac, eta be­rac eguina ongui eguinada: bigarr(en)a dionas Chrysostomoc (h. 60ad pop.) nola baicara guizonoc componduac gorputz eta arimas,ematendigu senale aguerietan agueriezten gra(ci)a: irug(arren)a con­solatzeco gu, ta confiarasteco, admititugaitue1a bere gra(ci)an. Berceguisas admitituric naiz bai, cer guindequie sen.aleicgabe? Orai sen.a­legoiequi yago confianza dugu; seguranzaric ez, ceren eztaquigungueuren disposicioas segurqui; ezi seguro banitz disposicioas, seguronitzaque gra(ci)as ceren sacram(en)tuarena ain seguro da nola Jan­g(oicoar)en itza. Goacen ya icusis penitenciaco sacram(en)tua) salu­tatus lenic M(ari)a Santissima2

• Ave M(ari)a.Zazpi sacram(en)tuac elcarrequi comparatus, gora gorena ta an­

diena da aldareco sacram(en)tua, ceintan dagon ez solam(en)te JesuChr(ist)oren virtutea ta gracia, baitaere bere Magest(adear)en pre­sencia erreala; ta orgatic nola iruzquiac daraman avantalla izarrei,darama arc sacram(en)tu guciei: Bana precissoenac dire bataioaren

2 SSma eta laburgailua.

110

ta penitenciaren sacram(en)tuac. Bataioa da lembicicoa, ta gucienataria becala, bein baicic errecibitueztaiquena: penitenciaco sacra­m(en)tua da yagotan bearrdena vici gucian, eta batayatuasgueroseroridirenendaco mortalean ain precisso, nola bataioa bera eztaude­nendaco bataiaturic. (Trid. s. 14. c. 2.) Orgatic deitzenda bigarrenola, atratzeco salvo, galduasgueros lembic(ic)o gra(ci)agura. Deitze­nere da bigarren bataioguisabat negarrescoa penascoa trabajoscoa.Icusagun nola den, ta cein precisso ta precioso den.

43

Asigaitzen bere izenetaic. Deitzeunte penitenciaco sacram(en)­tua, ceren penit(enci)a, penatzea, edo pena izatea becatues den lem­bic(ic)o bearrdena artan. Deitzeunte ere confessioco sacram(en)tua,ceren confessatzea becatuac baita urbilen bearrdena. Deitzen erezute len erreconciIiacioaren sacram(en)tua, ceren ontan erreconci­liatzen, edo baquetzenbaita Jang(oico)a arimarequi, arima Jang(oi­co)arequi. Da bere izates sacram(en)tubat paratua, barcatzecobecatu eguinac bataioasgueros, penitentearen confessioaren, ta co­fessorearen absolucioaren medios. Paratuzue Jesu Chr(ist)oc erresu­citatuasgueros aparecituric Apostoluei fu, edo atsematenciotelaicerrate(n)ciotela, errecibizazie Espiritu3 Sandua: Noren becatuac bar­catzentuzien, barcatuac izanendire, ta norenac ez, ez. Ala emanciotebarcatzeco potest(ade)a, cein doaien comunicatus ordena sagratua­ren medios sacerdoteei. Eta emen da notatzeco gra(ci)agonen gra­(ci)a, sefialatzean ortaco ez Ainguiru Cerucoac, zuquen guisan, baicicguizon lurrecoac: Nola Jang(oico)a ere ezpaize eguin Ainguiru, bai­cic guizon, guizonei naiizanzue eman bere guiltzac: eta guiz6n beca­tariei, eztaitzen detenitu berce becatariac eIIegatzeco Ministroarenerrespetos. Cerueco Ainguiruetaic bana paratubazue confessonariobacochean, nola guindeizque treve manifestatzera gueure(n) miseriac?Bafia orai bai, ceren sacram(en)tugonen Ministroa baita guizon gubecala, ta becatari, induena, edo indezaquena berce guizonbatecadifia becatu. Eta yago dena, naiz den munduco becatariric andiena,potest(ade)a guelditzenzaio, ta aldegortaic eztu calteric penitenteac,baicic berac, ceren ezi an eztu niorc eguiten bere habilid(ad)e edovirtute p(ro)prios, baicic JesuChr(ist)oren virtutes ta potestades.Ongui ta dignoqui eguiteco officiogura, beartu anitz prenda ta cir­cunst(anci)a, ezpaitagoquida explicacea emen bafia sacram(en)tuaren

3 Esptu eta laburgailua.

I I I

valio, ta fruituaindaco asqui tu intencio sina ta potest(ad)e beartue­nac, ceren ezi ezta berea, baicic bercerena administrazenduen gra­(ci)a. Bi potest(ad)e bearrtu, bat ordenaren potest(ade)a, berceajurisdicioaren, edo escupearen potest(ade)a, baitire nola bi guiltzaespirituale.

Orai bada ongui beiraturic, laur lagun beardire, paratzec6 batgracian barcatus becatuac: bida icustendirenac, berce bida icusten­eztirenac araguisco beguis. Icustendirenac Penitentea ta Confess6­rea: Icusteneztirenac Jesu Chr(ist)o, ta Jang(oico)a. Eta laurec im­beaute beren aldetic: Penitente-

43al.

ac eramanes bearden disposicioa; Confess6reac emanes absolucioa;Jesu Chr(ist)oc applicatus bere merejim(en)tua; eta Jang(oico)ac ap­probatus sent(enci)a. Jang(oicoar)en ta JesuChr(ist)oren aldetic eztafaltaco, ezpada falta berce bietaic baten aldetic. Bafia faltabalediConfessorearen aldetic potest(ade)a edo intencioa, ezta sacram(en)­turic: ain guti, faltabada penitent(ear)en disposicioa, naiz erranConfess6reac, Nic absolvitzenzaitut, Jang(oicoa)c di6, nic condena­tze(n)zaitut. (Bada Jesu Chr(ist)oren merejim(en)tus ematendeIaematenden gra(ci)a, norc eztaqui? Achsuri div(ino)a, ci6 S. JuanBaut(ista)c, au da achsuri Jang(oico)arena quencentuena munducobecatuac. Auda Jesus, ci6 S. Pedroc, ezpaita, beraganic ezi, berceniorenganic salvacioric. (act.) Beraren odolaren virtutes an vizten,sendatzen, garbitzen, edertzendire arimac. Orgatic S. Franc(isc)oSalesec consejatzendu pensadezagula confessatzeracoan gaudela be­cala Jesus gurucificatuaren ofietan, eta dari6la becala bere llaguetaicgure gafiera bere od6l preci6soa tantaca gure garbitzec6. (ap. Parr.pI. 14 paenit)

Orai cein precisso den icustec6 penit(enciar)en sacram(en)tugau,lenic desengafia, eztela ain nec6so, nola pintatzendi6ten subervoeig6goac. Befiic bein guechsago costacequio Jesus onari prestatzeaerremedioa nere ta zuendaco, ezi berac etzue bearric. Cer milagroda beras, cerbait costadaquigun becatariei? Ezta aisa aisa penatzeabi6tzean contrici6sco lancetas, confessatzea norc bere agos bere mi­seriac, soportatzea edocein erreprehensio ta penit(enci)a emanda­quion: Bafia dacarran prochuaindaco aisa asqui da. Neque la lalzca­ra idurileique. dio Trident(inoa)c confessioas, (ib. c. 5) ezpaledi aliviaprovechu aimberce. la ain andiequi. la consolacioequi, cein dudaricga­be emalenbaizaizquiole dignoqui ellegalzendirenei. Logratzea Jan­g(oicoar)en gra(ci)a, amistanza, ta baquea merejizuenac infernua,

112

eta arren ganetic ascotan concienciaren serenid(ad)e ta alegrancia,(ib. c. 2) cerequi daique paga? Ortas landara ezta erchitu erremedio­gau lecubateni edo berceni, onen edo arrengana joateco ain chusto,ez baicic utzidu nonnai patente iturria, nonmii tugu Sacerd(ote)ac,escogitzeco nor, non, ta noiz naidugun. Alaere latz dirudi confessa­tzea culpante bere burua? Latzago da con-

44

denatzea beticos. Latz dirudi presentatzea bat becatari emengo tri­bunale misericordiascoan logratzeco barcacioa? Latzago izaindapresentatzea ango tribunale justiciascoan, aiceco sent(enci)a infer­nuratzeco; ta bitarteo beti vicitzea becatuen pizuarequi, Deabruarenprisionero, aborrecituric Jang(oico)aganic, Amavirg(in)aganic, ceruguciaganic. Obe passatzea trabaju pichscabat confessatzeco orai: ezibat edo berce eztaique excusa. Aut paenitendum, aut ardendum S.Thorn. Vill4 .

Traicio-guisabat da offenditzea Jang(oico)a, bere gracian 5 ar­tuasgueros bataioan: naibaluque ez barcatu seculan, ezquinduqueitzic atra arraciorequi: Bana gure salvatunaies orano ere, utzidubere bataio bigarr(en)a, ta bere Ministroac abasto, itz emanic, No­ren becatuac barcatzentuzien, izaindire barcatuac, norenac ez emen,an ere ez: quorum remiseritis & Cer aigara, ezpagara urtiquitzen bereonetan confessatus gueure(n) gaizqui eguina? Nora escapatu Jan­g(oicoar)en justiciaganic, ezpada bere miseric(ordi)agana? Orai daonen escaida; ezta lecuric an. Emperadore andiac nailuquelaic ezaurquitu an cer condenatu, paratutu emen bere Ministroac, mana­turic, barcatzeco beraren n6mbrean confessatzendirenei culpa(n)te,bada praeoccupemus faciem eius in confessione. Alcinagaitzen gueu­roe confessatzera, ezperen ezta erremedioric, ta ez achequiaric. Ez­peren Jang(oic)o andiaren manam(en)duac eznai guardatu, eznai es­timatu bere Mag(estade)a yago ezi liquitsqueriac, eta orren ganeticeznai confessatu berere culpae, Ezta milagro condenatzea alacoac;milagro da ez condenatzea berla, ta barcatunaia presentatzenbada.Octaviano Emperad(orear)en demboran ce ladron famatubat dei­tzenc(en)a Crocota. Pregonaracizue arc emanenziola amar milIa es­cutu, arrapatu ta ecarcencionari ladrondUra6 . Aituric au Crocotac,

4 Santo Thomas Villanueva-koa esan nahi duo5 Hola dago gracian, bukaerako -n grafemarekin.6 landrondura dio, espero den ladrongura esan beharrean.

113

dacusalaic bere vicia saiduric nion eztagola seguro, ezin loric eguin,nornaiec ilenduela descuidartebates aimberce diruren amores, as­tenda erraten bere buruai, Crocota, galdua aiz: berce erremedioriceztuc, presentaadi euroi Emperadoreain onetan, aguian inendic mi­seric(ordi)a. Joatenda dissimulaturic, sarcenda palacioan, urtiqui­cenda Emperadoreain alcinean humil humila, erratendio, Jauna,emen dacarrat Crocota. Non da? nonda? dio Emper(adore)ac. Arc,Jauna, ni naiz, orren escuan nago, naibalidaque barcatu. ArrituricEmperad(orea)c, ta lastimaturic ez solam(ent)e barcatucio, baitaereeman amarr milla escutuac gustorequi.

44at.

Yagoco nobleza, pied(ad)e yagocoa itendu gurequi Jang(oicoa)cpenite(n)ciaco sacram(en)tuan, ez bein, baicic anitz aldis. Entenda­tzeco gra(ci)agone(n) gra(ci)a, pensa, ezpalitz erremediogoi, cer litza­quen gutas? Itenduenac paga: descuidartebat izanic, adio seculacos,ya esperanzaric ez nioiz eta niondic, vicia triste passatu, ta infernurabota. Oh cer gra(ci)a indigun paratuas erremediogoi! Bedeica Jaun­bat ain ona, canta beraren miseric(ordi)ac. Ongui cumplitzendaofrecituzuena len, (Isai. (2) haurietis aquas in gaudio de fontibus Sal­vatoris, gozatucotuzie gra(ci)aren urac Salvadoreare(n) iturrietaic.Borz llaga gure Salvadoreac, andic gure salvaceco iturriac perenne,abasto, bizarro. Penitenteac esca; Sacerd6teac guilza; Salvadoreacberla balsamo preci6soa; Jang(oicoa)c onequi itendu milla gra(ci)a.Oh ezaunbaguindezqui, gopurtzarenac becala, arimarenac! Balitziturribat, non garbitzearequi solam(ent)e, itsusia itzulileitzen ederr,eriac sano, zarrac gaste, oh cer prissa mont6nca voladan ellegaceco?Balitz balsamobat luquena virtute, untatuorduco, sendatzeco lepra,carbunco, ta grana gaichsto guciac, vizcortzec6 iletsiac ta ilac ereistantean, nola estimaguindezaquen! nola arguindezaquen costu,costazaiguna, confessatzea, balsamogura naies! Eta alacoa da ari­maindaco sacram(en)tua. Balitz guiltzabat, idiquitzec6 presondeguiedocein, eta ni6rc ezin debeca, ezleizque descuida presoac billatzeas.Preso daude becatariac Deabruare(n) presondeguian; guiltzac dauz­quite penitenciaco sacram(en)tuan escunara; niorc ezdezoquete debe­ca; ta descuidatzendire? Azquenean orciric desesperaturic infernuandaudenei bialibalez Jang(oicoa)c Ainguirubat guilzequi, atracecoandic confessatzenduena urriquituric bere gaizqui eguin gucia, ohcer prissa guciec! oius ere confessalezaquete gogotic. Ya ezta an ala­coric: bafia emen imbazute confessiog6i, zeuzquielaic Jang(oico­ar)en Ainguiruac Sacerd6teac guiltzac, da cierto etzirela galduco.

114

Baiia ondasima ezomenda ezauncen ga1duartaiio. Et quare moriemi­ni, domus Israel? Chr(ist)io fie1ac, eta cergatic ga1dubearzarate? gureJaunaren itza ezin fa1ta; bere odo1aren virtuteas sacram(en)tua(n)ezin duda; bere Ministroac nonnai; et quare moriemini? (Exempl.Prodigus. Naaman Sirus

115

45

Sermo in Dominica Tertia Quadragessimae

De examinatione conscientiae, et confessione.Cum ejecisset Daemonium, locutus est mutus. Luc. 11.

Cegola Jesus ona, dio S. Lueas Evang(elaria)e1 egim botaeenDemoniobat eena mutu, ta botatuondoan Demonioa, mintzatueelaguizon mutua, ta admiratueirela gendeae. Mutugau itsu ere eela, S.Matheoe diola dio Beda Venerab(lea)e; ta irur milagro ineituela ba­tean Jesus onae, bat botatzea esp(iri)tu gaiehstoa, bereea itsuai ema­tea vista, bereea mintzarastea mutua. Mutugonee mostratzendumutu dena ez eonfessatzeeo ongui. Gaitz gaiehsto galgarria da; taalaeoa itsu ere da arimaren beguies, fedeas ta ezaum(en)tuas: Badaesp(iri)tu gaiehstoa dagola jabeturic artas da daro, ezi arren lana dalenie ilimtzea ta itsutzea arima, ezdezan ezaun Ja(n)g(oicoar)en vi­dea, ta bere ona; guero erehitzea agoa ta lotzea mia, eztaien onguieonfessa. Nore sendatu erimotagau? Cerutie etorrizen Medieu sobe­ranoae solam(en)te, Jesus onae. 6 Jesus, betorr, imbezqui irur mila­grogaiee ariman; bota esp(iri)tu gaiehstoa; arguibezo arimaren vistafMea ta ezaum(en)tua; eta mintzaraeibez mutua, naut erran, imbezeonfessadaien ongui. Corde enim creditur adjustitiam, dio S. Pabloc,(Rom. 10) Biotzas sinestatzenda justiciaraco; ore autem confessio fitad salutem, bafia agoas itenda confessioa salvacioraco. Auchse daberas mintzo ta mintzaera propia, salvatzeco arima.

(Confitebor tibi in cithara & cio Davidec, (ps. 42) Confessatuco­diot citharan, ene Jang(oic)o Jauna. Cer? Berorren ona, ta neregaichstoa, berorren miseric(ordi)a, ta nere miseria, berorren amorea,ta nere desamorea, & Citharan au guciau. Cer cithara da ori? Citha­ra da penitencia, negarra sofiua, ta confessioa cantua. Balitz lurreanhabilid(ad)e sofiatzeco ta cantatzeco musicabat ain excelenta, ezi lu-

1 Evang.' ipintzen duo Evangelariac irakurtzen dugu, horrela bait dago 7. orrialdean,1. paragrafoan, 1. lerroan.

116

rretic Ceruniiio adiaraciric palacalezan Jang(oico)a bera, ta danza­nici Ainguiruac alegnincias, norc ezluque naico ieasi, ta soiiatu, tacantatu maiz ere? Mintzaracibez mutua gure Jaunac confessaracisongui, eta ori da ez solam(en)te mintzaera elegantea, baitaere musi­ca alegratzenduena Ceru gucia. Norc errandu? Jesus berac (Luc. 15)Gaudium erit coram Angelis Dei super uno peccatore paenitentiamagente. Beras habilidade ona da penitenciaren musica, baita onguiconfessatzea.) Goacen bada ieasis. Amarr cuerdatan soiiatzenda,naut erran, amarr mandamentuetaic

45at.

itenda Confessioa: Baiia ditu borz tono, naut erran, borz circuns­t(anci)a beartu: I: Concienciaren examimitzea. 2.a Dolore ta urri­quim(en)tu offendituas Jang(oico)a. 3.a Propos(it)o firmea ez berrizoffenditzeco: 4.a Bere becatuac osoqui confessatzea: 5.a Penitenc(ia­r)en cumplitzeco intencioa. Borzguebec errate(n)tute ascoc, eta Tri­dent(ino)ac irurtan, baitire, Biotzesco Contricioa , Ag6sco Conjessioa,ta obrasco Satisfaccioa. Baiia ala diotelaic, Contricioan sarcendapropositoa, eta confessioan examina concienciarena. Egungo asquidugu explieatzea nola bearden examinatu conc(ienci)a lenic, gueronola confessatu becatuac. Arguidezagun Jang(oicoa)c, empeiiaza­gun bere Ama M(ari)a Ave M(ari)a.

I. Cerda concienciaren examinatzea? Da bere becatues eroitzeaprocuratzea, beiratus mandam(en)tus mandam(en)tu cer eguin, cererran, cer deseatu edo pensatuduen bacochain contra. Da ala nolaescudriiiabat arimare(n) echeas, icusteco baden contravandoric Jan­g(oicoar)en leguearen contra. Da ala nola erregistnitzea zocoac, taematea errepasobat escobas eche gucia barna, biltzeco ta botatzecoleiotic edo ataritic ciquintasun gucia; ala beardire joan bildus me­morian becatuac ustutzeco agotic confessioan. Da ala nola contueneguitea Jang(oico)arequi errepassatus egunac nola empleatudiren:recogitabo tibi omnes annos meos & Isai. 38) Nola imbearden exami­nagau eracusteco, beartut eman lenic cembait advertencia: l.a Beiie­re ezteIa eguin, ta ez eguinen Confessio gaichstoric memoria-faltas,bai borond(at)e-faltas floxezas: baiia fiiiqui eguinasgueros dilig(en)­cia prudentebat oroitzeco, naiz atzenduric cerbait, ezta orgaticgaichstatzen confessioa; barcatzendire orduan atzenduac ere, sola­m(en)te obligacioarequi confessatzeco oroitzendelaic. 2.a Demborayago bearduela examinatzeco duenac yago becatu ta ocasio, luceagoegondenac confessatugabe; eta gaizqui confessaturic bearrtuenacberritu confessioac: contra berriz lasterrago ta aisago inenduela guti

117

duenac; cuidadorequi vicidenac; maiz ta ongui confessatudenac: alanola bilo guti, ta maiz orrastatzendenac eztu aimberce omichsa talan bearr, nola bilo andi ta nastecatua duenac. Oroat oyal ciquin as­paldicoac, ta estrabille urrintzuac beaute yago dembora, lichsua, es­coba, ta iteco, ezi maiz

46

garbitzendenac. 3.a Solam(en)te dela oblig(aci)o examinatzeco beca­tugaiec, cein confessatzeco den oblig(aci)o: Eta ala nola ezpaita obli­gacioric confessaceco len ongui confessatuac, eta veniale claroac,baicic naibadugu, bai, naiezpadugu ez; ala eben examinatzean eztacer affligitu, naiz ez oroitu gucietas, naibadu ere, ceren ori baitaborond(at)es, ez obligacios: Certas den obligacio confessaceco, taexaminaceco, da becatu mortalees, ez confessatues len, gaizqui con­fessatues, ciertoes ta dudascoes, beren numero, ta cicu(n)stancia2

notableequi. 4. a Ezpadaique erabaqui numero chustoa cembat, as­qui deIa guti gorabera contua iloro, edo asteoro, edo egunoroaimberce idurical bata bercearequi, de man(er)a ezi adiaracidezanbere arimaren estadoa, nola dezaquen. 5.a Mandam(en)tu baco­chean examina berechs obrascoac lenic, guero itz, guero biotzes­coac: baitare emanduen esca(n)daloric, duen costumbre, ta ocasioandiric. 6. a Examinatuasgu6ros mandam(en)tu gucietaic banaca, be­rechsi ceintan ta ceintan duen, guero confessatzeco breveago erra­nes, ontan dut, artan dut, ibiligabe errepassatzen confessioan man­dam(en)tu guciac alferr.

2. Goacen orai forman paratus. Arturic bearradifia dembora,alaber garai ta lecu soil erretiratua, lenic esca humil Jang(oico)aigra(ci)a examinaceco ongui: Naibadu, errambezo ala; Ene Jangoico 3

Jauna, eznue bearr, bafia offenditudut sobra bai sobra: Emanbezadaargui ta sit bibtzean ezauncecb ta sentitzecb nere gaizqui eguin gucia& Guero oroitu noiz confessatuden, eta nola: Joan detenitus ta bei­ratl}s mandam(en)tu bacochean. l.a Jang(oico)a onetsi ta adorazagula& Ontan examina direnac erreligione, fede, esper(anz)a, ta carid(a­dear)en contra: Erreligionean, ya sacram(en)turic gaizqui errecibitu­duen; votoac faltatu; gauza sagr(atu)ac gaizqui tratatutuen: Fedean,ucatu edo dudan paratuduen fedesco gauzaric: Esperanzan, deses-

2 cicustancia dago, eta laburgailu bezala marratxo bat -u- gainean; ez du ipintzen «cir­cunstancia».

3 lang." dio.

118

peracioric edo presuncioric salvacioas admitituduen: Carid(ade)an,ya Jang(oico)ai faltatudi6n biotzeco am6rea; odioric, iraric, blasfe­miaric, ta alacoric izanduen bere Magestad(ear)en, edo sanduenc6ntra. Detenituasgueros asquitsu; ya eztuelaic uste badela yago 6n­tan, passa bigarrenera. 2.a Juram(en)turic vanoan inetzagula. Emenexamina ya induenjuram(en)tu falsuric, edo gauza gaichsto gravees;ta maldicio andiric sines. Leveac naibaitu examinatu berce aide,bere escu duo

46at.

3.a Jaiac ta igandeac goardazquigula. Ontan examina ya trabajatu­den notablequi jaiegunean; ya galduduen mezaric, edo zati andiric;edo desatencio andiric izan. 4.a Aitatamac honrazquigula. Ontanexamina, ya 6dio, desatencio, agravio, edo desobediencia andiricindi6ten Aitai, edo Amai, edo Superioreai. Alaber, ta guciec, ya fal­tatuduten beren cargu ta obligacioetan: leveac berechs. 5.a Ni6r ile­tzagula. Examina emen irasco acci6neac lenic; guero itzquetac; gue­ro biotzesco affecto gaichsto, deseo, invidia, odio, ta alacoac;baitare jan edanen des6rdenac. 6.a Luxuriasco becaturic inetzagula.Examina emen oroat acci6ne deshonestoac, itz, affecto, deseo, tagozande t6rpeac; berechs circunst(anci)a diferenteac, ta escandaloemanbada. Emen daique examina bedratzigarrena ere. 7.a Ebatsietzagula: Emen examina perjuicio eguinac proximoei, trampac, injus­ticiac, ez n6ri berea itzultzea; oroat biotzescoac debecatzendirenacamarrgarr(ene)an. 8.a Ni6ri testim(oni)o falsuric eraquichietzagula.Ontan examina juicio gaichstoac, desh6nre goratuac, secreto aguer­tuae, guezlirr, ta alaeo mi gaiehstoarenae: bereehsi beti grave ta du­dascoac leveetaic. En fin den gucia conciencian, naiz ez aipaturic nic.

Examinagau daique eguin oroat zatica, egun mandam(en)tuba­tzuc, biarr bercebatzuc. Alaber mandam(en)tu berac errepetitus edoerrepassatus anitz aldis, bearbada. Beti examinaren p6strean empleaeguiten al gucia contrici6sco actoac, penatus, barcacio escatus. Goa­cen orai confessiora.

3. Nola imbearden langau, doctrinac di6; Cer naidu erran, berebecatuac enter6qui confessatzea? Erranbeardirela bere becatu mor­tale guciac, conciencian dauden becala, ciertoac cierto becala, du­dascoac dudasco becala, batere quendu ta batere afiaditugabe. Goa­cen berechsis itzac. Erranbeardirela, di6; entenda, norc bere agos tabereganic, naiz eztaquion galdeguin. Bere becatuac, di6, ez berce­renac: becatuac solam(en)te di6, ez virtuteac, ez necessidadeac, ezhist6ria impertinenteac. Mortaleac di6, ceren eben erratea baita

119

obligacio precissoa, bafia veniale c1aroena solam(en)te da devocios.Mortale guciac dio, ceren bat sollic ustenbada malicias, ajolacabes,edo alques, batere eztuela presentatzen barcatzeco, dio Elizac. (Trid.s. 14) Conciencian dauden becala, naidu erran, diren becala bere ustegucian, nola duen senti Jang(oicoar)en a1cinean. Ciertoac cierto be­cala & Naidu erran; bai dena, bai; ez dena, ez; dudan dena, dudan.Batere quendu ta afiaditugabe, naidu erran; beardireIa confessatu ezgutiago ta ez yago, diren bafio. Erlojubatec, ona izatecos, onac bear­tu ez solam(en)te barneco erruedac, baitare sefialazallea, ta dandacongui eman;

47

ezi amabiac emanbearrean ematenbaitu amarr, ta amarretacoanamabi, ta edocein ordu dela, trucaturic; obe da gueIdi dagon ta ich­silic. Arimaren erlojua conciencian dago; au ongui examinaturic,miac ere ongui emanbeartu dandac confessioan; ezperen, obeda ezconfessatu. Vena vitae os justi, dio esp(iri)tu s(andua)c (prov. 10) Vi­ciaren zafia justoaren agoa: os autem impiorum operit iniquitatem,bafia gaichstoen agoac a1chatzendu gaichstaqueria. Zafia dio agoa;zaingontaic imbearda becatuen sangria, sendatzecos arima. Gorpu­tzeco gaitza ta odDI gaichstoa nondic bearden atra, Medicuec beirabe­zate: Guc daquigu, Jang(oicoa)c erranic, arimaren gaitza, becatuenvenenoa, agotic atrabeardeIa. Ongui atratzean dago habilid(ade)a.Gucia edo baterez.

4. Munduco justiciasco tribunaleetan progatzen edo aguercenbada zure delictoa, dezaquezu espera castigoa: bafia Jang(oicoar)enmisericordiasco tribunalean, baita penitenciacoa, zeure agos confes­satzenbauzu dena den becala, zara libre; a1chatzenbauzu, galdua zara;ezi badaqui bere Mag(estade)ac nor nola den; ta nior, eta deus ezta­quioque alcha berai; bafia confessatze(n)badugu beraren Ministroai,onec absolvitzearequi, borratzendu, ceren itz emana daucan, Quorumremiseritis peccata & Noren becatuac barcatzentuzien, barcatuac dire,norenac ez, ez. Bere tribunale p(ro)prio justiciascoan beargareIa gu­cioc presentatu an, dio S. Pabloc: (2 cor. 5) Nor ellegacenden an beca­tu mortalebatequi, galdua izanenda. Cer eguindu gure Jesus onac,gure salvazaleac? ez naies an aurquitu cer condenatu, paratudu emengra(ci)asco tribunalea, ta bere Juez sefialatuac, barcaceco presenta­tzendirenei confessatus beren gaizquiac. Ala nola Erreguec embalezo4

4 embatezo dio, eman balezo esan beharrean.

120

escu Visorraiai, edo berce norinai, barcatzec6 desert6re, ta traid6reizanei, nola presentadaitzen confessatus culpa, barcacio esque. Ezli­tzaque tonteria ez presentatzea, ta ucatzea, especialqui eztaiquelaicalcha, daucalaic Erreguec lichstan? Eztena presentatzen emen, guel­ditzenda condenatzec6 an. Osunaco Duque Napolesco Visorraiajoance bein icustera presidarioac, ta galdeguines batai ta berceai,cergatic zeuzquiten an. Guciec sandutzen beren buruac; batac, ezitestim(oni)o falsu goratuciotenagatic; berceac, ezi aurquituagaticgaichstoen ertean naietzuela b6rcha; berceac, ezi desgra(ci)as; berceacezi incha gaichstos, ta ala, ustes libratucociren. Azquenean blitecerrespond(atuci)6, Jauna, ni arraciorequi naucate emen, beti elduni­tza gaichstoa chiquizututic, gueroago ta gaichstoago; orgatic nago

47at.

emen pagatzen ene becatuen penac. Orduan Visorraiac, ola, aimber­ce 6nen ertean gaichstobat eztago 6ngui. Zoaz emendic zu. Ala atra­ce ura libre, gueldituric berceac tiratus biloac, ez erranas cena cenbecala.

5. Mundug6rtan da usanza norc bere burua disculpatzea, taberceei botatzea culpac: bana confessatzera goacenas gueros, enefieIac, c6ntraco aldera bearda, acusatu culpante norc bere burua,utzi berceac; orida confessioaren gra(ci)a, ta gatza Jang(oico)ai ema­teco gusto. C01ifitebor adversum me & ci6 David Erregueac, (ps. 31)Consfessatucodiot Jaunari nere contra neure gaizqui eguina; nerec6ntra, di6. Cer guero? et tu remisisti & eta orrec barcatudida. Ceinlasterr! Aimberce quadratzenzaio confessio humil eguiascoa, itsus­tus bere burua batec, itzulcec6 Jang(oicoa)c ederr! Cillarguilleacparatzec6 cillarra argui ederr flamante, funditzendu lenic autsl6iesgucia: bere ariora edocein lichsuatan: Bere ariora imbez arimac con­fessioco lichsuan. Ori eracustendigu Elizac ni becatorearen ora­cioan, paratzentigulaic agoan itzagaiec, Jauna, enea da culpa, eneada & Goardatubeargara bada bearreztiren achequia, disculpa, taalaco impertinencietaic confessioan berere. Eztaiela agui ci6na S.Pedro Damianoc, (Parra pI. 16) batzuen conjessioac direla confussio;bercebatzuenac defensio; bercebatzuenac ofJensio. Dirudi jocatzeaitzcuntzes: bafia serioqui sines ci6. Ayen confessioac dire confusio,cenec ya ez, ya bai, confunditzenbaitute gucia ingura minguraequi,nasteca masteca, ezin daizquela entenda. Ayen confessioac dire de­fensio, cenec defendatzen ta disculpatzentusten beren buruac ache­quia ta causa iduriequi. Ayen confessioac dire offensio, cenec offen­ditzendute(n) proximoa botatus arri culpa, garbitus beren buruac.

121

Gucien gaiietic goardatubeargara guezurr eguitetic confessioan, ezaguertus dena den becala. Ezta ori confessio, baicic condenacio; ezsacram(en)tu, baicic sacrilegio; ezta guezurr eguitea guizonai, baicicJang(oico)ai. Ananias eta Safira biec errespondatuciote guezurra S.Pedrori, lenic batac, guero berceac; bada bacochai sanduac errancio,Eztuzu guezurr eguin guizom!i, baicic Jangoicoai s, eta biac6 utzizituean ilic bere atsas. (Act. 5.) (fac finem, si placet, narrans prolixius hocexemplum, vel quod infra, aut adde sequentia)

6. Pensa eguietafede diona S. Juanec, (1. c. 1.) Si confiteamurpeccata nostra & Confessatzenbaitugu gueuren becatuac,jiela da Jan­goicoa7 tajustoa, barcatzecb, ta garbitzecb. Pensa contra berriz, con­fessatzeneztuena condenatzendela

48

ichsildus, ceiquelaic libra confessatus, dion becala S. Agust(ine)c (inpI. 66) Tacitus damnaberis qui poteras liberari confessus. Eta berrizdiona Davidec psalm. 68. Non absorveat me profundum, Jangoicoac 8

guarda, eznadien erbri bUtzu barnean. Neque urgeat super me puteusos suum, eta ezdezan butzuac erchi agoa ene gaiietic; explicatzenbaitusanduac ederrqui: Butzu barna da gaichstaqueria humanoarengaichstoa. Ontan erorcendena erorcenda bUtzu barnan: baiia alaereconfessatzenbadu bere gaizqui eguina, eztu oraiio bUtzuac erchi gaiie­tic agoa: baiia ezpadunai confessatu, erchidu ya bUtzuac agoa. Cerda,erchidu agoa? Galdudu confessioa. Badaqui 6tso infernucoac, au delabataioasgueros becatarien erremedio bacarra, libratzeco infernutic;orgatic arrapatzentu asco ardi Chr(ist)io chinchurritic, eztaitzen on­gui confessa; ta aldegontaic itenbidedu eizaric andiena, ezperen ez­leique condena zati andiagocoa Chr(ist)io larrietaic, di6ten becalaAita Sanduec; ceren confessatzendirelaic gueienac, ezpidedire gueie­nac ongui confessatzen. Orgatic diote S. Theressas, escrivitzencio­la bere confessorebati, Aita, predicabez maiz confessio gaichstoencontra. Orgatic deustas ezcara lotsatubearr aimberce, nola confessa­tzeas gaizqui: Animatzeco aguertzera dena dela, ona cembait arra­cio: La Jang(oicoar)en aldetic, berdin9 badaquiela bere Magest(a­de)ac, eta eztaiquela dispensa, edo emen confessatzea secretoan, edo

5 lang."' dio.6 eta biac ere azpimarraturik esku-idatzian.7 lang." dio.B lang.'· dago.9 berdin dio. lk. or. 26, paragrafo 1, bardinac; etab.

122

an gucien presencian. 2.a Deabruaren aldetic, baitaqui arc ere guregaizquia; bana confessatzenbadugu 6ngui, eztu cer acusatu an, di6S. Agust(ine)c, (in ps. 66) bai 6rdea, ezpadugu confessatzen. 3.a Con­fessorearen aldetic, baita guii6n becatari araguisco miserable uraere, indezaquena edocein becatu nola guc, ezpadauca bere escuticJang(oicoa)c; eztaiquena adminitu deustas, simplerenbat ezpada, eziprudentea ezta lotsatzen becatu andies, baicic dol6re gutias; dol6reandia delaic naiz andiac becatuac, consolatzenda icusteas libratzenarima Deabruaren laquioetaic; eta alaco cembait dire suavetzendio­tenac trabajua pacienciaco alquigartan; Berce aide autadezaquegucein naidugun, oroat seculan icusi ez, ta icusicoezgaituena, lecua,garaia, escaida naiduguna: Berce aide ezin aipa, ezin mostradeza­quena ni6ri, ez eta penitenteai berai ere, ezpadio onec ematen lic(en­ci)a. Confessiotic daquitengura, di6 S. Agustinec10 (ib.) gutiagodaquit eztaquitima bano. Nola dateque, sandu glori6soa? Eztaquienaeztaqui niolatere, gutiago nola chsaquin?

48at.

Gutiago daquit, di6, ceren niolatere eztaquidanas banazaque infor­matu, badezaquet aitu, galdeguin, errespond(at)u: bana confessioticdaquitengartan naiz mutu, s6rr, itsu, ta ila becala. 4.a becatuen alde­tic, ezi comunquir6 eztire izaten andienac, baicic araguiscoac, oyecbanc andiago baita asco; bana direnac direIa, alacoac eta yag6coacintustenac badire munduan, baita Ceruan ere, ceren orduttobatesgaraituciren. 5.a Becatariain berain aldetic, baitago confessatuar­tano beti condenatzeco arrichscoan; beti conc(ienci)a gaichstoan;beti coropillogorrequi barnean; beti erditzeco doloreequi ezin erdisbecala, daiqueIaic libra gucietaic beingoas beticos. 6.a aide gucietaiccalte baitu ez confessatzeas, eta provechu ezin contaala confessa­tzeas, eta ez deshonreic, ez &

7. Roman bi ezc6nduec (Parra pI. 19 paenit.) logratuzute ora­cios izatea semebat. Au acis becala, aum(en)tatus aien carina s6braciotena, de man(er)a ezi epelducire Jang(oicoar)en zervitzuan arrencasos, izanic sandubatzuc ordurano. Aita Jang(oicoar)en am6res, auzuela len, erretiratuze Andrearen licenciarequi lecu soilbatera. Guel­dituze Ama beregarrequi: urteac passatus, am6rea gaindus, betielcarrequi; certan baratuze? Concebituzue Amac Semeaganic. Bitar­teo seguitus exemplu ona mu(n)duaren begui6tan ce affamatua san-

10 Agusl.' dio.

123

dataco. Batla plazoa ezin excusa; ellegaturic, becatuaren fruituaemanzue arguira, eztiot ongui arguira, ceren ezi berla il ta orcizueilumbetan, gaindus becatua becatuaian gain. Alchatuce munduarenbeguiei; Jang(oico)ai ez, Deabruai ere ez. Aguertuze bitarteo RomanAvogatu nombratua guizon-iduribat bere chsaquintasunas ceucanaadmiraturic gende gucia. Arc egunbates consejuan erranzue, ceca­rrala berribat choil importac(iosco)a1 t, baice milagro ez arren casosgaldua Ciud(ade)a. Declaratuzuen Andregarren historia gucia. Arri­tucire Juezac; Deituzute Consejura, inciote cargu. Errespondatuzueprudente, etzeta ura gauza errespondaceco berla: Emanzezoteladembora: Emanciote sefialaturic eguna, noiz itzuli. Atrace conseju­tic, pensa zuec, nola. Joance sacerdotebate(n)billa, deitzenbaize Lu­cio. Contaturic oni bere tragedia, cer inencio? Sacerd(ot)e becalaconsejatucio eguitea confessio onbat, ta encomendatzea M(ari)aSantissimaF2, eta egon itenzuenera Jang(oicoa)c. Ala eguinzue: taegun sefialatuan presentatuce Juezen alcinean: bilduric gendetze an­dia; President(ea)c manatucio Avogatuai erratea zuena: Arc etzuebaicic egon beira ta ichsil arrit(ur)ic becala. Obligat(ur)ic erra(n)zue,ezta au nic niona: da andre prestu sandabat, ta M(ari)a Santissi­mac13 guardacendu. Erran ta desapar(ecituc)e. Eta guciec acclama­tuzute & Orra nola confess(ione)ac deshonreic ez, baicic gra(ci)a &

11 importac." dio, beraz importacioscoa. eta ez «importancioscoa».12 SSmai dago, eta laburgailua.13 SSmac dago, eta laburgailua.

124

49

Sermo in Dominica Quarta Quadragessimae

De Contritione et Proposito.Cibabis nos pane lacrimarum. psalm. 79.

Egun contatzenda Evang(elio)an milagrogura, nola Jesus onacborz oguis ta bi arraies assezituen borz milIa guizon: Eta guri toca­tzenzaigu explicatzea confessioco bearden dolorea, ceintas erraten­zuen David Erreguec, cibabis nos pane lacrimarum, sustentatucogai­tu negarren oguias, ta emanendigu edatecoa negarres bere neurrian.Baitare ps. 41. Ene negarrac cire ogui neretaco gau ta egun, errateare­qui egun6ro, non da zure Jangoicoa 1? Dolore surnaturala beardenabarcatzeco becatuac ta paratzeco gra(ci)an arima, eztaique izangueuren indarr naturale solles; da Jang(oicoar)en donos gueuren al­detic eguines. Penitenciaco edo confessioco sacram(en)tuaren parteprincipalena, ta confessioare(n) arima ta mamia becala da dolore,urriquim(en)tu, ta pena offendituas Jang(oico)a propositorequi ezoffenditzeco berriz; andic emanzaio izena ere penitenciacoa penatze,edo pena izategonengatic. Penitentearen actoetan lembicico2 lecuadueta doloregonec, dio Trident(inoa)c (s. 14 c. 4) Origabeco confes­sioa da arimaicgabeco gorputza, mamiricgabeco azal edo casquilIa,ez sacram(en)tu, bai sacrilegio. Ascoc paratzeunte cuidado guciaexaminatzean conc(ienci)a, erratean bacatuac, cumplitzean peni­t(enci)a. Imbedi ori gucioi ordu onean; batla lena len, baita dolorebiotzescoa, becatuen aborrecim(en)tu sina, ta fifia. Comparaciobatemen adiarasteco. Alchatzendire oyan, edo sasidi andibatean otsoacgaltzendiotenac hacienda: chsaquiteunte, prevenitzendire armas,gendes, tzacurres; ta egun sefialatuan doaz aien bilIa erresacan: Da­biltza oyana barna batzuc, esperan daude bercebatzuc: aurquitzen­tute, moguitzentute, icustentute: bai ta orrequi usteduzu itzultzendi-

1 Jang." dio.2 lembic.' dio.

125

reia content echera? Ez, baicic ere ordmln dire yago lasterrac, etatzacurrac, eta oiuac, eta tiroac, eta arroituac, albadezazquete acabaan gaichstogaiec. Goacen applicatus compar(acio)a. Becatuac direarimen otso galgarriac: Eben erresaca ta aguertzea da examinatzeata confessatzea. Orrequi sollic zara content? Obena faltada. Ceinda? Dolore andibatequi aborrecitzea sines acabatuarteo madarica­tuae. Aeabatzea da bareatzea ta emendatzea: Ortaeo len ta prineipa­lena gureganic naidu Jang(oico)ae urriqui ta penadaquigun; ezpe­ren, naiz ezaundu, naiz eonfessadezquigun, ezpaitugu aborreeitzensinqui, eergatie bareatubeartigu? Auda beeatuen eontraveneno lem­bieieoa, eeingabe ganaraeoae eztute valio sendatzeeo arima seeulan.Aguidaique bearrorduan ezin examinatus eone(ienci)a, ezin eonfes­satus, alaere dolore surna-

49at.

turalaren medios, atrieio solles ere, absolueioarequi bareatzea beea­tuae. Aguieredaique, absolucioie eta deusgabe, solam(en)te contri­ciosco dolorearen virtutes barcatzea. Bana eztaique agui seculanniori barcatzea doloreicgabe, naiz emandezon absolucioa Aita San­duae. Ya beras importaden icastea doloregau ain precisso dena. Or­taeo, ta gueietaeo estimazagu(n) M(ari)a Santissima3 Ave M(ari)a.

1. Eztarrducagu gorputzaren dolorees edo penes, baicic arima­renes. Dolore, urriquim(en)tu, pena, ta negarr arimarenac edo bio­tzecoac dire proprioqui becatuendaco, dio S. Chrysost(omo)c (h. 5 adpop.) Eta negarr eguitea beree motivos eztagoquiolaic ederr guizonvalienteai, valienteenai ongui ederr dagoquio becatuen motivoseguitea negarr, ta naiz acabatzea negarres. Eta ortaco ere dire pro­eMI negarrac, ez bercetaco. Zoaste icusis: Galdudu batec dirutze an­dibat: tristatzenda, itendu negarr: bana ezta orgatic betetzen bolsa.Deshonrebat aguituzaio: itendu negarr: ezta orgatic itzultzen honra:Desgra(ci)a iza(n)du; itendu negarr: ain desgra(ci)atu guelditzenda,nola len. Eritzen edo iltzenzaio Amari, edo norinaii humea edo one­tsia; itendu negarr: eria eri, ita it guelditzenda. Milla exemplu para­nezazque negarren alferras, lacrimae volvuntur inanes. Bana becatuencasos galdurie, heriturie, ilic arima, itenbadu negarr bearrbecala, gu­cia erremediatzenda. Bearrbecala itembadu, errandut, ezi ortaco ereeztire prochal negarr ta penagenero guciac, ez gueienac ere. Abastodire negarresco vallegontan penac, doloreac, negarrac andic eta

3 SS.' dio.

126

emendic; baiia becatuen casos bearrdena ain churr escas aurquitzen­da, nola urrea lurraren aldean. Goacen urregau berechsis lurretic.Beiiic bein lurreco pena ta dolore naturaleec eztute deus valio beca­tuen barcatzeco. Cein dire dolore naturalac? Direnac motivo natu­rales, nola galduagatic honra, ondasun, conveniencia, ta edoceingauza lurreco; orgatic penatzea becatu eguinas ezta asqui: naturalda, naiz orgatic urtu negarres, ezta barcatzen becaturic. Ascotan be­catuai darraizquio caltegoiec; guero urriquiac eta negarrac: barim­badire caltegoiengatic ta ez yago, dire negarr bortac, vanoac, alfe­rrac: barimbadire Jang(oicoar)en ofTensagatic, ori da berceric: ya dasurnatunll...

2. SurnatunH bada, edo sobrenatunH bearda izan do16re edopena. Alacoa da dena motivo sobrenaturales: motivo sobrenat(u­ral)ac dire solem(ent)e fedes daquizquigunac, nola gra(ci)aren tagloriaren gaIduag<itic, Jang(oicoar)en ontasunaga-

50

tic, & ceren motivoguebec ta alacoac eracustentigu fedeac, ta oiencasos den dolorea ta pena deicenda sobrenatural. Bi guisatara dai­que izan, Contricio deitzendena, ta Attricio. Baiia lenic naidut ad­vertitu, dolore dioguna asqui dela izatea biotz barnean, edo ariman:eztela precisso sentitzea, edo mostratzea suspiro, negarr, ta alacoe­tan: alacoricgabe daiquela izan aimberce dolore, ta yago ere biotzbarnean. Ezcaitzen engaiia, jaquinbearrda suspiro, negarr, ta alacomostrac gueienetan direla naturale berach zamurr negarrtis, nolaemastequittobatzuetan, negarr itenbaitute nautelaic, ezi orgatic daerrana, chacurrain chaincurias, ta emastequiain cincurias ez fia: Ba­tzuetan dire negarr ta oriec hypocriten maiias ta ichurapenes: Berce­batzuetan dire Deabruaren astucias, ta emanas engaiiaceco dituena:Bercebatzuetan Chr(ist)io sin erreal eguiascoetan dire negarrac Jan­g(oicoar)en doaies edo merchedes: nori ematention, da fortunoso,estimabez anitz ala nola Jang(oicoar)en amorearen mostra, ta seiia­lebat. (S. Teresa. Yid. c. 10. n. 3) Deitzenda negarren donoa. Baiiaori ez izanic ere, naiz gogorr dagon ta seco nola respalobat, daiqueizan biotzean urriquim(en)tu ta dolore sendo sinescoa deitzendenaappreciativoa, noiz ta gogotic aborrecitcenden gaizqui eguina. Nolaadiaraci differenciagau? Comparaciogonequi. Emagun ildutelapuiialadaca malam(en)te mutil prestubat, aguitz maitezutena alaAitac nola Amac. Ama gucia da lamentu, negarr, ta marraca senti­m(en)turas. Aita arrituric becala negarr chorrtaricgabe dago mutugueldi beira beira lecubatera. Badu orgatic aimberce pena biotzean,

127

nola Amac, naiz ez mostra aimberce. Ariogontara ilasgueros arimabecatu mortaleequi, batec du sentim(en)tura sentigarria ta negarrga­le: berceac origabe du biotzean urriqui ta damu sines ta sendoqui,naiz ezin ala mostra. Valioso da doloregau ain nola ura. Bafia cerbaitmostra emaindu beti ere, bentzait aborrecitzean becatuac, ta emenda­tzean. Contra berriz becatu graveac naiz confessaturic, egotegura no­vedaderic bateregabe troncubat becala ain sereno ajolaguti, nola deusezpalitz, sefiale da eztuela bearden dolorea ta urriquim(en)tua.

3. Au daique izan bi guisas, bat deitzendena Contricio perfec­toa, bercea Contricio imperfectoa edo Atricioa. Contricioa da amo­resco dolore ta urriquim(en)tu

50a!.

andibat Jang(oico)a offendituas, bera nor denagatic, ceren offendi­tubaitu Jaunbat ain ona ta amablea, intenciorequi confessatzeco taemendatzeco. Atricioa da beldurresco dolore ta urriquim(en)tu an­dibat Jang(oico)a offendituas, ceren bere becatu gaichstoen mediosgaldubaitu gra(ci)a, ceruraco drechoa, ta botabaizuque infernucobetico penetara. Ceinda Contricioaren motivoa? Jang(oicoar)en on­tasun amablea offenditua. Ceinda Atricioaren motivoa? Becatuarenitsustasun gaichstoa infernuco penac, eta gra(ci)aren eta gloriarengaldua. Claratus diot: Bi gaitz itentuela itenduenac edocein becatumortale: bat, Jang(oico)a amatubearrean, aggraviatu: bercea, bereburua privatu gra(ci)atic, ta gloriatic, ta condenatu infernura. Oraibada azquen motivogueben casos moguitzenbada urriquitzenl of­fendituas Jang(oico)a, arc du Atricio. Bafia Jang(oicoar)en amoresolles moguitzenbada, du Contricio. Contriciogau dela obeago, da­ro asqui da, ceren baita amore noblearen hume, ta ceren bacarricbarcatzentuen becatuac, confessatubaiiolen ere, confessaceco inten­ciorequi ta oblig(aci)orequi. Eta ain vici, erru, fiii, ta fuerte daiqueizan, ezi barcadezan culpa ta pena gucia arras, igateco istantean ce­rura purgatorioicgabe. Ala contatzendu S. Viz(ent)e Ferr(ere)c,emastequi galdubat cegolaic predicu aditzen, alaco dolore contri­cioscoas prensatucequiola biotza, ezi ilbaice an cegon lecuan. EtaPredicariac erranzue, ilcela contricioaren utses, eta bereala aditucevozabat cerutic ciola, Eztuzie cer escatu orren arimagatic, zeuroc baiencomendazaiste berai, baitago Ceruan. (Parra pI. 9 paenit.) Berce­bates contatzendu Aita Parrac, ezi errateracoan bi itzguebec, Aitagurea, suspirobatequi guelditucela ilic confessor(ear)en ofietan, etavolatucela arima istantean cerura. (ib. pI. 10) Fr Raimundo de Ca­pua S. Catal(in)a de Senaren confessoreac Sandari escatucio bein,

128

erdechizezola Jang(oico)ag{mic indulg(en)cia plenariabat becatu gu­ciena. Sandac oracio inondoan, mintzatucio confessoreai pondera­tus Jang(oicoar)en ona, ta giue esquerr gaichstoa, alaco man(er)an,ezi deseguitence guizonoi contriciosco dolores eta negarres. OrduanSandac, Orra nonduen Jang(oicoar)en indulg(en)cia plenaria.Emanbezquio gra(ci)ac. (ib. pI. 11) Contricioa, dolore amoresco, taamore dolorescogau precisso da procuratzea eriotzeco orduan, bai­tare anitz aldis vician: gaiiarcicoan confessaceco on da bai ta conveniprocuratzea, baiia ez precisso: Asqui da bearr bearres atricioa bar­caceco sacram(en)tuarequi bateo, nola duen becatuen aborreci­m(en)tu fiiia, ta barcacioaren esperanza. (Trid. ib.)

4. Bearr ere da precissoqui proposito firmea, baita gogo ta erre­solucio sendobat

51

ez beiiere berriz eguiteco becaturic. Origabe ezta contricioric, ez atri­cioric, ez confessio ta absolucio eguiascoric. Confessioan in contuiltzen ta orcitzentugula becatuac, madaricatugaiec, gaizqui aguer­tuac, eztaien arrazaric ere vicitu aietaic ya seculan gurebaitan. S. Pa­bloc comparatzendu iltze ta ortzitzearequi bataioa: (Rom. 6) Oroatda penitencias, baita bigarren bataioa. Edo ezpadugu erraten, dela­ric erreconciliacioaren sacram(en)tua, auda, baqueac eguiteco Jan­goicoarequi, deIa ala nola baquearen Escriturabat Jang(oicoar)en tabecatariaren artean; escrivau edo secretario-guisa confessorea: Jan­g(oicoa)c barcacioa firmatzen, penitenteac itza, berriz ez offenditze­co gravequiro bere Mag(estade)a. Propositogau bearda izanjirmea.universala. ta ejjicaza. Firmea, auda gogoaren determinacio sendofuertearequi, naiagodueIa illenago ezi offenditu. Universala, auda,becatu mortale gucietaic, ta beti goartzeco. Efficaza, auda, progadaie­na obras, paratus medioac ta erremedioac emendatzeco, errepugna­tus bere condicio ta costumbre gaichstoei, ta erretiratus ocasio ta peli­gro proximoetaic. Propositogau ezpada, ezta contricio ta atricioric;eta izanenda propos(it)o beti ta noiz den contricio edo atrici04 .

5. Nola izanendugu contricio, edo atricio berere? Orichse da ite­coa, ta eracustea ere bai nola izan; eta bearr eracutsi nolapait, cerenezi bearrdeIa izan errateac cer valiodu, ezpadugu eracusten nola 10­gradaiquen izatea? Becatu guti dutenec, sanduec, dute anitz dolore,pena, ta negarr berenes, ta bercerenes: eta becatari daudenec beteric

4 Izartxo bat atricio, hitzaren eta puntuaren ondotik.

129

becatus, nola sagarroiac punzicas, nola pocios larrapoac, alaere do­lore ta penaric ez, ta echaquin ere nondic euchi urriquitzeco ta pena­tzeco! Certan ote dago au, Jaunac eta Andreac? Ez icustean onguibecatuen gaizquia arimaren itsutasunes. (Garade lurreco animale­ftoac, lurrera beti beira; eta nola baitugu lurreco gauzetara afficioneta amore, ala eben galtzeas dugu dolore: bana Jang(oicoar)en ta ari­maren gauzes ez amore, ta ez dolore, nola ezpaitugu icusten ta ezbeiratzen ere. Beguiec ez icltsi, gbgoac ez senti, da errana. ItentusteJang(oic)o andiaren offensac ain ausarqui nola edan tragoac: ezta­quite cer aidiren, erranzue Jesus gurucificatuac bere gurucificazalees:eta berrir6 gurucificatzea Jang(oicoar)en semea dela Chr(ist)iobatecoffenditzea gravequiro, dio S. Pabloc: (Haebr. 6.) Zoaz sinestaras­tera. Eztaquite cer aidiren, bana beren itsutasunes, nola Judioec: or­gatic penaric ez, ta negarric ez, irri bai: bana chsaquinendute goizedo berant, ta inendute negarr. Vae vobis, qui ridetis &Luc. 6»

6. Nola inendugu bada, izateco contriciosco dolorea, edo atri­cioseoa berere? Len lenie bego ehsaquinic ez bata ta ez bereea gueu­renganie ez dezaque-

5lat.

gula izan, direlaic sobrenaturalac: chipiagocoas, baita Atricioa, dioElizac, dela Jangoicoaren s doaia, ta Espiritu6 Sanduaren uquimen­tua7 bibtzai: (Trid. ib. c. 4) Cembat yago Contricioa Jang(oicoar)enamorearen hume p(ro)prioa? Dire ala nola Cerueo subat, eenequierretzenden biotza penaturic offendituas Jang(oicoar)en Magest(a­de)a. Sugau ezta aurquitzen, bai itzaltzen gure loigontan. Ceruticecarribearda. Cer inendugu bada? Eracutsicodut echeeo su materia­laren comparacios. Cer itenda, eztelaic aurquitzen surie suealdean?Joan, ta billatu, den lecutic. Bada oroat Cerueo sugau andic beardu­gu billatu, escatus, Jauna, ni becatu itecb banaiz, bngui eguiteco ez,ezta sentitzeco ere gaizqui eguina. Imbezada merchede emateas sit bio­tzera, erredadien penas eta dolbres oJJendituas orren Magestadea 8

•

Ama Santissima9 , lograbezada dolbre Jifibat bere doloreengatic. Ceritenda yago, ichequitzeco sua? Arrimatu sucaiac, ta aice eman. Su­caiac dire dolorearen motivoac; aice ematea meditzea10 edo pensa-

5 lang.'" dio.6 Esptu dago, eta laburgailua.7 uquimtua eta laburgailua.8 Mag.' dago.9 SSma eta laburgailua.10 meditzea dio, meditatzea esan beharrean.

130

tzea. Pensa bein beeatuaren gaiehstoa, desobeditzea, ta aggraviatzeaJang(oico)ai nie beealaeoae. Pensa berriz fruitu atraduguna ordie,malogratzea guinduquena irabaei, onae izanbaguina. Pensa nolagaldudugun lengo irabaci gucia, Jang(oicoar)en gra(ci)a ta amistan­za, Ceruraeo dreehoa, ta merejitudugu(n) botatzea infernura. Pensagueien gafietie eontrieioaren motivoa, Jaunbat ain andia, ain ona,amantea, amablea, ta aimberee onqui indiguna offenditzea mala­m(en)te! &

7. (Zorzi dire eireunst(anci)ae pensadaizquenae ontan: latines:Quis, Quid, Per quae, Quoties, Cur, Quomodo, Quando. Eusearasborz N. ta irur C. Norc, Nor, Non, Noiz, Nola, Cer medios, Cembataldis, eta Cergatic. Banaea: Norc offenditudu? Guizon lurreeoae,Jang(oicoar)en favorees inguraturie vieidenae. Nor? Jangoieo andiaamantea ta amablea gucis. Non? bere presencian beira dagolaie taicusten gucia. Noiz? Chsaquinasgueros eembat desplaeer duen ortas,induelaic aimberee justicia Ainguiruetan, guizonetan, Jesus onabai­tan. Nola? Ez solam(en)te ignoraneias, baitare ajolagabes, eta mali­eias. Cer medios? Jang(oicoa)c emanieaeo gorputz, arima, faeult(ad)eta gauzen medios: berae emantigun armes indiogu guerra. Cembataldis? Nore eonta obra, itz, affeeto, ta gaizqui gueiae? Eta cergatic?Solam(en)te au pensabaledi ongui, Cergatie offenditzendugun Jan­g(oicoar)en Mag(estade)a! ez lograteeagatie eoronarenbat, edo gau­za andirenbat, baicie aseo erraneztaizque(n) miseriengatie, exponi­tus pena eternoetara &)

52

8. Bafia pizatzeeo beeatuaren gaizquia, eztut nie aurquitzen ahi­co bala(n)zaric, nola Jesus onaren gurutzea. Infernueo penae ereneurri ana dire ontaco: Ieustea nola Jang(oicoa)e dauean bere cria­turabat an torm(en)tatzen beti beti ain torm(en)tu andiequi: bafiayago da bere seme p(ro)prioai ez bareatzea, baicie entregatzea inze­zaten preso, azota, maltrata, gurueifica, ta acabazezate(n) Jesus ana,ta ain ona, nola bera eeren baita Jang(oic)obat berarequi: Eta eerga­tic ori gueiai? Cergatic atrazen fiadore ta pagadare nere ta zure be­eatuengatie... Orai bada egon beira gumtzean dagonai: pensa norden, ta eergatie aimberee penatuzuen: eta ongui beiraturie moguitu­cozaizu biotza penatzera, ta urriquitzera offendituas. Eta eztaique­na ingeniatu beree guisas, bego confessatubafiolen erraten, ez mias,baicie gogoas, Jesu Chr(ist)o ene Jauna, Jang(oic)o ta guizon & de­tenitus, pausatus, ta pensatus itz bacoehean, err6tzen, ta berregoz-

131

ten 11 beeala biotzean; ezi mias eztu valio, biotzean bearda izan penavaliatzeeos.

9. Duenae gueehsago fundam(en)tu, pensaturie motivo errantu­gunetaie bat edo beree, imbezqui affeeto doloreseoae, nola dietatzen­tion biotzae. Ona eembait baeoeh. 6 ene Jauna, nore izanluquenfortuna izateas Sanduetaie bat! Nore ama, estima, ta zervitzatulu­quen orren Mag(estade)a ayee beeala! Baiia ez amatu, estimatu, tazervitzatu, baicie atzendu ta offenditudut malam(en)te. Jauna, ez­panue nai anitz zervitzatu, bentzait eznue bearr offenditu: Eznuebearr offenditu orren Mag(estade)a. Lenago bearnue it. 6 becatumadarieatuae! 6 viei gaizqui empleatua! 6 dembora gaizqui passa­tuae! 6 nere desgraciatua ta malogratua! Cergatic offenditudutorren Magest(ade)a? Cergatie etzida quendu vieia offenditubaii~­

len? & S. Agustinen12 errangura Jang(oico)ai da aguitz propia: 0ederrtasun ain antiguaseoa, ta ain berria, eein berant ezaundudu­ten! 6 ontasun infin(ito)a I3 , eein berant onetsiduten! 6 ene Jauna­ren amorea enegana, eein gaizqui eorresponditua! &. Da ere aguitzpropia Daviden musiea ta eantugura, Confitebor tibi in cithara,Deus Deus meus. Confessatueodiot eitharan ene Jaun Jang(oico)a.Cithara da Contrieioa, Negarra Soiiua, ta Confessioa Cantua. Cereonfessatueodiot? Orren ona, ta nere gaichstoa; orren amorea tanere desamorea; orren ongui eguinac, ta nere gaizqui correspond(i­tu)a; orren miseric(ordi)ac ta nere miseriae & Niri bi itzguebetaslastimatzenzaida biotza: Jauna, eznue nic bearr offenditu orren Ma­gestadea14 = Jauna, cergatic eztut amatu? Cergatic1S offenditu­dut?16,..&&

52at.

Cembait erregla valiatzeeo ongui Confessioeo Saeram(en)tuas.1.a Pensa offendituasgueros Jang(oico)a, goaeela beraren oiieta­

ra, ez alaco Sacerdoteagana, baieie Jaun beragana, eonfessatzeragueuren gaizqui eguina, eseatzera barcaeio, eguitera baqueae &Confiteor Deo, Deo &

11 Ezin dugu esan zein izan den Lizarragaren azkeneko hitza: «berreg6ztem> ala «ber-teg6zten». Zuzenketa bat izan da puntu horretan.

12 Hola dago osorik: Agustinen.13 infin." dio.14 Mag." dio.IS Cerg.c dago.16 offend." dago.

132

- - _.~-------

2.a Pensa goaceIa aldioro confessatzera, iltzeco becala, andicpassatzeco ematera contuac Jang(oicoar)en tribunalean &

3.a Pensa S. Juanec diona, Si conJiteamur peccata nostra,Jidelisest etjustus, ut remittat nobis & (1. c. 1.) Ori sinestaturic viciro, eguineguinala confessatzeco gucia ta dispos(ici)o guciarequi: ezperen &

4.a Pensa, naiz eguia izanic edocein confessorec absolvidezanongui disponiturie dagona valiodiola, bana beti ere disponitzeco, tagucietaco obedela Jang(oicoar)en guizonbat sandua & eta billatualacoa.

5.a Acostumbratu confessatzera batequi gueien comun, ala nolaobeden Doctore daquiena gure complexionea curatzeco: Alaere noizedo noiz convenida confessatzea bercebatequi; eta beti ta noiz dencerbait causa ortaco arimaren onetan, edo libraceco berceren honra&

6. Acostumbratu confessatzera maiz, bana ez costumbres, ta ce­remonias becala, baicic aldioro disposicio berriarequi &

7. Acostumbratu examinatzera berechs culpa graveac beren nu­m(er)o chustoan albadaique ta ez montonean. Eta eztelaic mortale­rie presentean, paratu lengoetaic bat edo berce seguratzeco dolorea,ta por consig(uient)e sacram(entu)a, ezi doloreicgabe ezta sacra­m(en)turie.

8. Acostumbratu beti confessatzera bere contra emanes, culpa­tus ta ez disculpatus: erran ez solam(ent)e becatuc, baitaere becatuencostumbreac, zanac ta causae, nondic datocin: Bitarteo guardatu se­renid(ad)e, ezaunceco cer den, cer ezten becatu; ta sinestatu ta obe­ditu confessoreai guc(iet)an etc

9. Joan emendatus confessiotic confessiora, ez mortaleeta(n) so­lam(ent)e, bai venialeetan ere: Ortaco goizoro in propos(ito)ac, arra­tsoro exam(in)a &

10. Dilig(en)cia gucia paratu, ez iteco confessio gaichstoric nio­latere, ezi gaitz andia da, errem(edi)o bacarra itzulcea veneno. Filiolimei, haec scribo vobis, ut non peccetis, sed et siquis peccaverit, advoca­tum habemus & Joan.

133

53

Sermo in Dominica Passionis

De satisfactione, ad confessionem.Quis ex vobis arguet me de peccato? loan. 8.

1. Norc zuetaic acusatuconau ni becaturenbates? Erratenci6teJudioei Jesus 6nac. Ori erranzuque Jesus 6nac, baita eguiaz 6na Jan­g(oico)a becaIa: Gaiiaracoec erratenbadugu eztugUla becaturic, en­ganatzentugu gueurec gueuren 1 burubc, eta ezta eguiaric gubaitan,di6 S. Juanec. (1. c. 1.) Ci6 yago: Eguia erratenbadiziet, cergatic ezti­dazie sinestatzen? Jangoicoaren 2 denac aditzentu Jangoicoaren 3

itzac; Orgatic zuec eztuzie aditzen, ezpaizarate Jangoicoaren4 • Yaonequi ustentu gaIdutaco etsituric erremedioicgabe, ceren eztuteneguinnai penit(enciar)en erremedio bacarra. Evang(eli)o tristea pa­ratudu egun Elizac, eta berce aIde Iutoac; d6bIe tristura, Iuto d6ble.Cer motivos, Eliza Sanda, Raquel ederra, Jesus onaren Esp6sa, aintriste? Ceren iIdi6ten bere Esp6so Jauna Jesus, ta galcenzaizquionhumeac berce aIde. Consolaleique, naiz ilasgueros Jesus, salvabaleitesbere hume Chr(ist)ioac: baiia Jesus il gu salvatzeagatic, eta ezpagaraalaere salvo, gucia malogratu, eztu admititzen consoluric! Renuitconsolari. Cer erremedio? Ezta berce erremedioric, baicic penit(en­ci)a. Nisi paenitentiam egeritis, omnes similiter peribitis. Ezpaducieeguiten penit(enci)a, guci6c guisa berean galducozarate, di6.

2. Penitencia bere principio, zain, ta sustancian dago bi6tzeanpena izatean edo penatzean offendituas Jang(oico)a. Ordic seguitzenta deitzenda penitenc(iar)en sacram(en)tua Confessiocoa: guerodeicen ere dire penitenciac obrasco satisfacioa. Onen explicatzeatocatzenzaigu. Cumplitubaiiolen penit(enci)a, eguinic dago peniten­c(iar)en sacram(en)tua edo Confessiocoa, izanic confessatzean cum-

1 gueure eta marratxo bat bukaereko -e grafemaren gainetik.2 lang!' dio.3 lang.'" dago.4 lang!' dio.

134

plitzeco inte(n)cio sin eguiascoa. Guero ez cumplitzea litzaque beca­tu berria; ezlezaque ordea galaraci confessio eguinaren ona, naiz fal­talequion perfecciogura. Certaco bada paratzendire penit(enci)ac?Berce fines ere bai, bafia principalqui emateco Jang(oicoar)en jus­ticiari satisfaccio becatu barcatuengatic zorrtuen penes: becatu ve­nialeengatic berce aide. Da oblig(aci)o gravea cumplitzeco penit(en­ci)a grave sefialatua noiz ta nola manatzenzaion. Bafia maiteduenacbere arima ez content cumplitzeas solam(en)te man<ituac, izatenbai­tire guti comunquiro, inentu bere aldetic beartuenac. 6nen gafieantrataceco, beardugu gra(ci)a. Goace(n) onen billa salutatus Angui­ruarequi M(ari)a Santissima5 • Ave Maria.

53at.

1. Becatu iteco goapo, penit(enci)a iteco flaco, bada gure Jan­g(oicoar)en echean alaco franco. Cer penit(enci)a naidu yago? Peni­t(enci)a obena dela biotzean pena izatea, penagorrequi confessatzea,confessaturic cumplitzea manatua: Ori gucioi indugu: Cer yago nai­du? Errespondatus banaca: ain eguiada biotzeco pena dela peniten­ciaric obena, ezi origabe deus eztute valio gafiaraco guciec, ez etaconfessioac ere: Bafia ala nola becatu eguitean biotza baita len, ezibiotzac naieztuelaic, ezta becaturic; bafia arc nai-duelaic, laguntzen­dioten gafiaraco facultadeec culpan; ala da arracio biotz penatuaacompafiadezaten penan ta penit(enci)an. Confessatzea da urbilena;bafia orrequi guciarequi naiz barcaturic culpae, eztire barcatzenpena zorrdiren guciac comunquiro; baldin ezpadu contriciobat ainfifi fuertea, ezi biotzeco amargurac suplidezan gucia. Ala penaturicbi6tzean daudenac gutit10 bidedire; ta eztute predicu-bearric, itecopenit(enci)a. Gafiaracoec badugu erranbearra, ta penit(enci)a im­bearra. Eguizie penitenciaren6 fruitu' dignoac, oiuitenzue S. JuanBaut(ist)ac (Math. 3) Biz penit(enci)a biotzean: ori da zafia: bafiazaingortaic atra fruitu onac; ez edocein, baicic dignoac, dagozquio­nac culpen ariora. Cumplitutugu manatuac confessioan, diote. Bafiaoraico demboran manatzendiren penit(enci)ac gueien comun eztireasqui emateco satisf(acci)o ossoa Jang(oicoar)en justiciai. Contuatradaique Christiandad(ear)en aldiric obenean manatzenciren peni­tencietaic. (Penitenteec befiic bein egonbearzute elizaatarian sarrtuga­be funcioneetan; bafia nola? Jaintsiric zacu iduriblites, edo cilicios,

, SSma eta laburgailua.o penitenc." dio.

135

autsa paraturic buruan. Penitenciaco dembora guciim etzeizqueaurqui diversio, festa, convit, ta alacoetc'm: Etzeizque ibili baicicones beti: etzuquete progatu erregaloric, ez araguiric, ez ardoric ere:eta cembait egunes barutubearzute ogui ta ur solles: eta yago dena,etziote uzten comecatzera, baicic bazcoan, ta eriotzeco orduan. Etacembat demboras ori? Batzuc irur urtes, bercebatzuec borzes, etazazpis. Eta cer becatuen casos? Juram(en)tu falsu, blasfemia, adulte­rio, ta alacoen casos, ezi aguitz erormeen casos vici gucian egon­bearzute penit(enci)an. (Parra paenit. pI. 24) Beira aien aurcaseanoraico penit(enci)ac...)

2. Nola bada confessoreec eztuzte ematen andiagocoac? Beldu­rrac penit(enci)a andiagoen ocasios doazin infernura Chr(ist)ioac,ustentute chipiequi doazan purgatoriora, edo pagadezaten berenborond(at)es. Nolas bada? Ceren manabaleitez andiagocoac, edoezlezazquete cumpli, edo ezleizque confessa; ta ori ce infernura joa­tea.

54

Jauna, purgatorioan pagadezagula. Pagazale gaichsto, nagui, ajola­cabeen contua, dezaquetelaic paga aisa asqui presentean, utzi utziguerorat, zorra gaindu, ta doble pagatu, edo gucia galtzera botatu.Cer desatinoa? emen daiquena paga ellesco azoteequi, errateco ala,naiizatea pagatu susco azoteequi, an! ala nola utzileiquena eramate­ra presidio ta calabozo penascobatera, ez usteagatic cembait errealtueIaic bolsan. Beras emengo pichscabatec valiobidedu yago ezilingo puscabatec? Da cierto, ceren an ezta deus merejitzen, paga­tzenda solam(en)te penatuaren utses; emen da dembora merejitzeco,ta gutis anitz irabazteco: berce aIde satisfaccio ematendena bere bo­rond(at)es yago da estimatzeco, ezi despachus sarturic carceIeanpenatus ezin berceas. Mutil noblebatec artuzue vicimodu erchi peni­tentebat: adisquideec erratenciote, beirazezala bere buruai, delica­tua ceIa & Arc cio, orgatic naiagodut emen pagatu, aisago delaic,ezi ain erruqui purgatorioan, edo aguian infernuan. (Parra ib.)Chsaquina da Mongegarrena, ilasgueros aparecitubaize Abadeai es­catzera penit(enci)a Jang(oicoar)en ordes. Zego ya prestaturic gor­putza orcitzeco. Abadeac bada ustes ematencion ceiquen penit(enci)aleveena errancio, biz zure penit(enci)a egotea purgat(orio)an orcide­zagu(n) arteo zure gorputza. Arc lam(en)tu andibatequi, aitubaizeconv(en)tu gucian, erra(n)zue 6 penit(enci)a gogorra, penit(enci)amisericordiagabecoa! de man(er)a ezi lastimaturic prisa emanzute,orciceco len banD len. (ibid) Nonda arimaren vista ordea?

136

3. Sinestendugu, Jauna, andiac bidedireIa culpengatic zorrdirenpenac, bafia daquigu Jesu Christoc pagatuzuela guciengatic abasto.Ain abasto, ezi milIa mundu naiz balire, guciendaco ce sobra ta so­bra. Bai, ta cergatic Jaun oneguiac aimberce passatuduen guregatic,da arracio culpadugunoc egotea nequepenaicgabe, ta acompafiatuga­be gure Erredentorea? Bera albaguindezaque libra, ce arracio clama­tzea guc, gurea da culpa, eztu Jaunorrec culparic, biz libre penatic:guc guc dugu mereji pena. Bafia orai seguizagun atzetic berere peni­tenc(iar)en videas. Contu obea litzaque erratea gueuren buruei, badaJang(oicoa)c bere seme onetsiai pagaracicio aimbecce pena berceren­gatic, erchicodu becataria bere culpa p(ro)prioengatic, ezpada valia­tzen Jesusen merejitp(en)tues. Nola valiatucogara? Eguines gueurenaldetic, ezperen ezta prochuric guretaco. Jesu Chr(ist)oren satisfaccioabasto gueieguia contu deIa butzu andibat duena ur naiadifia: ezpau­zu ordea atratzen, contu ezteIa zuretaco. Emandigu Jang(oicoa)c es­cura butzatorea ta soca, auda, bere gra(ci)aren auxilioac;

54at.

ebequi trabaja, ta neca gozatzecos. (Aizagun S. Pablo: (Rom. 8) Es­pirituac7 berac ematendio testimonioB gure Espiritu(]i9, garadela Jan­goicoaren10 hUme; hUme bagara, heredero ere bai; Jangoicoaren 11 he­redero, ta Christoren 12 herederolagim: bafia, si tamen compatimur,bana padecitzenbarimbadugu berarequi dio. Berriz (Colos. 1.) dio,gozatzennaiz trabajuetan zuengatic, eta nago cumplitzenJaltadenguraChristoren 13 trabajuetaic neure gorputzean; adimpleo ea quae desunt& Cer faltada Chr(ist)oren trabajuetaic? Apostolu Sandua? Berabai­tan deus ez, bai ene gorputzean: eguitea neuronec nere aldetic. Aladio berriz, castigo corpus meum & I Cor. 9) Castigatzendut nere gor­putza, ta sujetatzendut zervitzura, eztaien agui berceei predicatu, taneurau galdu. Claro da beras, eguinbearduela penit(enci)a Chr(ist)ioguciac; aldebat, seguitzeco Jesu Chr(ist)o gurucearequi; berce aide,santificatzeco yago arima; becce aide, libratzeco erorcetic becatue­tan; berce aIde, irabazteco Jang(oicoar)en gra(ci)a ta gIoria, baita

7 Esptuac eta laburgailua.8 testim." dio.9 Esptuai dago.10 Jang.'" dio.11 Jang.'" berriz ere.12 Chroren dio.13 Chroren berriz ere.

137

arnicio costadaquigun cerbait; eta en fin, emateco Jang(oico)ai satis­faccio zorrdioguna.)

4. Goacen orai, eta cein dire penitenciasco 6bra indezazquegu­nac satisfacciotan? Ori da bhce lanbat, ezpaitaquite ascoc cer peni­t(enci)a eguin, eta nola; ez eguitec6, atratzenbaitute milla achequia;naiz guci6c garen gauza, iteco becatuac; delaric cierto, ezi ala nolapassi6neac ingeniarastendi6ten eguitea gaichstaqueriac, ala contri­cio andiac, balitz, ingeniaracilezoquetela cer guisas mortificatu taeguin penit(enci)a. Autadezan bac6chac, seiialatucotut sei obra-ge­nero penitenciasco, ti6tenac bi versoguebetan: Ora14, Operare,Dato, Puni te, Ferqueferenda: Sacra indulta fibi cura quot possis ha­benda. La Oracioac. 2.a Obra onac. 3.a Limosnac. 4.a Penalidadeac.5.a TraMjuen sufrimentua. 6.a Indulgenciac. Explicatus.

La Oracioac, entenda ez solam(en)te errosario, errezu, ta ala­coac, baitare biotzeco affecto 6n guciac, especialqui amorescoac tacontricioscoac. Oracio gucien obena dela Aita gurea, di6 Doctrinac;baiia bacochai yago provechu emanendi6 oraciogarrec, ceintanduen yago dev6cio, ezi dev6cioa da oracio gucien mamia ta susta(n)­cia. Oracio ere dire fede, esper(anz)a, ta carid(adear)en actac. Oraciopreci6soa meza sandua. Credoa erratea goiz arrats nailuque Viz(en­t)e Ferre(erec)c. Baiia egunor6sco 6guia becala biz contrici6scoacta. Eta orra penit(enci)a guisabat 6na ta aisa, indezaquena nor­naiec: ta paratzea auspesca.

55

2.a Obra bnac; entenda ez obligaci6scoac solam(en)te, baita eredevoci6scoac, direla Jang(oicoar)en zervitzutan, direla proximoenprovechutan. Naidi6nac Jang(oico)ai eman satisf(acci)o bere gaiz­qui eguines, eramanbez au alcinea(n), ez nibri gaizquiric eguin; etaalgucia bngui eguin guciei. Izaindu ocasio Jang(oicoar)en gra(ci)as,naibadu: eta naibeardu, ezi nola itenduen ala aurquitucodu, eraicioaazaroaren ariora. Bere 6bra eguinec seguitzendi6te guizonai bercemunduraiio beretaco: Gaiiaracoac emen guelditzendire berceenda­co. Alaber iduqui presente beti, itendugun pichsca edo pusca indeza­gun 6ngui Jang(oicoar)en am6res; ez vanidades, ezi ori litzaque ilin­dia ta ilaun, aiceac darama: ez nagui flox6qui, ezi ori litzaque b6rrata lasto: ez berce fin macurres, ezi litzaque ardoa hozpintzea. &

14 Lerro tartean Ora hitzaren gainean 1 zenbakia dago; Operare gainean, 2; Dalo gai­nean, 3; Puni le gainean, 4;ferque gainean, 5; eta indulla gainean, 6 zenbakia.

138

3.8 Limosna; entenda ez solam(en)te diru edo dirusari emateabearrsuari, baitare eguitea obra miserieordiaseoetaic bat edo beree,ta dezaquen gucia; esp(iri)tualeae dire, eztaquienai eraeustea, eonse­jatzea, eorregitzea, tristeen eonsolatzea & Gorputzarenae dire, erienvisitatzea, goseae dagonai jatera, egarriae dagonai edatera ematea,ostatu ematea, eta itzbates, eertan bearduen favoratzea. Oh! eta auda ingenio andibat pagatzeeo Jang(oico)ai zorrtiogunae, ezi ebentraspaso eguindu beartsuen favoretan, firmaturie eserituran, bear­tsuai indioguna berai indiogUla, quod uni ex his fecistis, mihi fecistis,ta eontatueodigula batendaeo eun. Codieias ustendute emateeobiotz ehsimurree: eodieiarie obena da ematea aimberee gananeia­requi, ezi emanae valiatueodiote obequi ezi eraiqui obenae: emate­neztutena bereeee arrapatu, ta irri ineunte; eta berae uts joaindire,solam(ent)e beterie zorres: ah boboae! zezaquetelaie beren eseus va­liaraei beren ondasunae, gueia galdu berequi. Eta agudo habiltaeodauzquite daquitengaiee abrasten emengo emengo: nie ere neuzqui­que habiltaeo, emen beti vieibearbalute, emendie joan ez bearrbalu­te: baiia joanbearr! Eta joateeos, habilago litzaque alcina bialtzea.Orgatie Tobias Sanduae erratencio semeari: (c. 4) Zeuretic inzazu li­mosna: ez aparta aurpeguia bearsuaganic, ala Jangoicoac l 5 ere eztituapartatuco bere beguiac zureganic. Nola dezaquezun, inzazu miseri­cordial 6 , anitz bada, anitz, guti bada, guti borondate 17 onarequi. Pre­mio ona biltzenduzu bearrorduco, ezi

55at.

limosnac libratzendu becatu gucietaic, ta eriotzetic, eta eztu utzico doaienarima ilumbera, eta confianza18 andia ematendu19 Jangoicoaren 20 al­cineco. Baiia asquida Jesus onae diona, beati misericordes & Biena­venturatuac21 misericordiosoac, ceren logratucobaitute misericordia.

4. 8 Penitenciac, edo penalidadeac, edo mortifieaeioae ala gorpu­tzaren nola arimarenae, eguines justiciae, ta pagaracis penae bereburuai, offendituduenagatie Jang(oicoar)en Magest(ade)a. Orgatiecio Jesus onae, Qui amat animam suam, perdet eam & Joan. 12. Mai-

15 lang.- dio.16 miseric.a dago.17 borond.' dio.18 confiaza eta marratxo bat -a- gainetik.19 ematedu eta marratxo bat -e- gainetik.20 lang.'" dio.21 Bienavturatuac eta laburgailua.

139

teegui duenac bere burua, galducodu, eta aborrecitzenduenac mundu­gontan , guardatzendu seculaco vicitzaraco. Aborrecim(en)tu guisa­gau ez entenda ilasteco, bai mortifica ta castigatzeco merejiduen be­cala. Eztaique passa culpa penaricgabe, dio S. Agust(ine)c, edoematenzara pena, edo emanendizu, emen ezpada, an. Cer penit(enci)aedo pena naidu emandaitzen gende nequetan vicidirenec? Silicio tadisciplinaric asqui dire tugun nequeac: asco baruda ezin vicia atra& Ori eguia da, eta valiatucodiote penit(enci)a ontaco, irur condi­cioequi; lembicicoa22 ofratus Jang(oico)ai beren nequeac: bigarre­na23 sufritus paciencia ta conformid(ad)e onean: ta irugarrena24

goartus nastecatzetic becatuequi. Ezperen, cer gra(ci)a itendioteJang(oico)ai beren nequees? Norendaco aidire? Beldurrdaique asco­ren nequeac eramandezquien Deabruac, ta azqueneco berac ere bai,pagatzeco alocairua infernuan, nequea nequearen gain, pena pena­ren gain: emen gaizqui, ta an gaizquiago. Cergatic bada? Cergaticaimberce neque dutenec eztuten artunai neque puchscabat Jang(oi­coar)en amores. Cer nequez? neque beardena garaitzeco beren pas­sioneac, ta cumplitzeco Jang(oicoar)en borond(ate)a. Au itenbauteaien gafietic, guciac artucotiote contu onean, ta purgatorio true ad­mititzeco bere glorian. Bafia ongui aborrecitzeuntenec becatua, taberen burua, ingeniatucoute bai nola eguin penit(enci)a berce guisasere, ya egones aldisca besoac zabalduric gurutzearen forman; ya be­laurico ta auspesca Jang(oicoar)en presencian secretoan; ya barua­racis beguiei ez icusteco, bearriei ez aditzeco, miai ez mintzatzeco,agoai ez jateco ta edateco bearreztirenac, ta passione guciei ez utziscumplitzera beren ceboac & Ala goarcenda becatuetaic, ta ematendasatisf(acci)o Jang(oicoar)en justiciai.

5.a Trabtljuen bngui suJritzea contu deIa cumplitzea penit(enci)aJang(oicoa)c paratua. Penit(enci)a-guisagau asco guisatan noiznai tanonnai dago escunara negarresco vallegontan; eta nondicnai dato­rren trabajua, dela Jang(oico)aganic zuzenea(n), dela Deabruaganic,dela proximoaganic, beti e1duda Jang(oicoar)en escutic, ceren Jan­g(oico)a da

56

mallatzendiguna sufritzea: eta oh cembat valioduell! Non da alacosilicioric, nola suffritzea genio suberr asarre gaichstoa? Non alacodisciplinaric, nola eramatea pacienziatan arima gaichstoen ta desa-

22 lemb." dio.23 bigarr." dio.24 irug." dio. Hitz hau azpimarratu beharrean, goartus azpimarratu duo

140

gradecituen charqueriac, eta mi gaichstoen cistaco injustoac! Aiiadidesgra(ci)ac, bearrac, eritasun ta milla naigabe direnac. Oh! balitzbearrbecalaco paciencia ta conformidadea, cembat guindezaquendesquitatu zorrtugunetaic? Eta aguileique excusatzea purgatorioanitz edo gucia, joateco gloriara zuzen.

6.a Indu/genciac25, baitire ala nola dispensaciobat Elizac emana

bere tesorotic, iragazdezagun neque gutiagos costatubearzena anitzyago: ala nola Credo, Aita gurea, edo Savebatequi irabaztea berro­guei eguntaco indulg(enci)a da gutigorrequi irabaztea irabacicozuenaeguines lengo penit(enci)a berroguei egunes, eta ariogortara: Da alanola Jesu Chr(ist)oren, M(ari)a Santissimaren26 , ta sanduen satisfac­cioen tesorotic eguitea donacioguisabat naiduenai eguin dilig(en)cia­gau edo ura: Da ala nola berceren costus suplitzea batec faltaduena.Eta norc eztu falta? Maiteduenac bada bere arima, ez descuida ira­baztean dezaquen indulg(en)cia, especialqui becatu sobra indugunecta guti penit(enci)a. Eta orai bildus errandutena diot lenlena beardu­gula eguin penit(enci)a biotz bamean penatus amargoqui, offendituasJang(oico)a: guero in anitz oracio; guero anitz obra on: guero anitzlimosna ta miseric(ordi)a: guero penalid(ad)e edo mortificacio anitz:guero sufritu anitz trabaju: azquenic irabaci anitz indulg(enci)a. Con­tatzendu S. Juan Climacoc, (ap. Parra pI. 23 de paenit) arturic habi­tua mongebatec icusicituela lemb(icic)o gauean bi personage, aituci­tuena erraten, Antioco, icusazu emen zure contua. Icusizue nolalibrubatzuetan assentaturic contu gucia errancioten, egun libra urrezorrduzu: Joan pagatus. Desaparecituric visionea, gueldituce MongeNovicioa pensatzen, ta erraten bere buruai, Antioco Antioco, zorrandietan gara, anitz dugu cer pagatu. Onequi assize eguiten anitz pe­nit(enci)a, oracio, ta gauza on, celaric gucien admiracio ta exe(m)plu.Irur urteen buruan bigaiec aparecituric erranciote, Antioco, usteduzuasco desquitatuduzula contutic? Solam(ent)e amarr libra: faltatuzubedratzi amarr, Mo(n)gea onequi yago incitatuce eguitera ta padeci­tzera desquitatunaies. Fingituce ero, ta eroa becala guciec tratatzen­zute milla irri ta modu gaichstoequi. Arc bitarteo ichsil ichsila bereburuai erratencio, Antioco, oroizaite zorrduzunas. Vicimodugontaniraunduze paciencia andiarequi amirur urtes; ondorean aparecituriceracutsiciote contua borraturic. Berri alegrea! Baiia costatucequioamasei urte penitenciasco. Bada oroizaite zorrduzunas, erra(n)bezobacochac bere buruai, ezcaitzan sobra erdechi Jang(oicoa)c contuan,logradezagun bai bere pied(ade)a, ta sen(enci)a salvacioscoa, izatecoadmitituac bere glorian. Amen.

25 Indulgeciac eta marratXQ bat -e- gainetik.

141

56at.

Sermo in Dominica Palmarum

Praxis meditandi passionem Christi.

Astegau deitzenda aste sandua, ceren celebratzendiren Chr(is­t)oren vicitzaren acabanzaren mysterio sanduenac, eta baita arraciosanduqui empleacea, beti bafio yago. Chr(ist)oren Esposa Eliza gureAma Sanda astenda mostratus egun lenic nola errecibituzuten bereMagest(ade)a triumfoan becala palma, erramu, processio, ta accla­macio gloriosoequi Jerusalenen, admiratzeco yago nola andic borzegun azotaturic, ta sentenciaturic atrazuten ilarasteco gurucean. Nicnainuque eracutsi brevequiro, nola pensatu ta meditatu passio san­duan: ezi ori da obligacio, da arracio, da provechu, da amore zorr­dioguna. Goacen ya icasis bada. Beti asibearda gogoratus, ta pensa­tus nor den passatuzuena aimberce; baita Jesus ona, Jang(oic)o taguizon dena, culpagabea gucis, sandu, perfecto, ederr, amablea ezinyagos, eta ain gure amante amazalea, ta onguieguillea, ezi ez us­teagatic galtzera gu, bera utzize, ofrecitu ta entregatuce, pagatzecogure partes, gure amores, gure onnaies. 6 Jesus, non aurquitucodu­gu ori becalacoric? Ona berebaitan, eta ona guretaco! Auda Jesus,cefien costus vicigaren becatarioc esperanza onarequi; Jesus, cefienatencios ezpalitz, ezlitzaque salvo guizonic. Fina , ceintaraco bear­den, edo cer fines bearden meditatu ta pensatu passio sanduan, dapensatzeco, unitzeco, ta gurucificatzeco becala gure arima Jesusonari irur itze esp(iri)tualeequi, baitire irur affecto amoresco, irur C,caridadea, compassionea, contricionea. Lembic(ic)o itze, edo C es­p(iri)tuala Carid(ade)a, amatus finqui Jesus onamorosoa: Bigarrenitze, edo C esp(iri)tuala Compassionea, compassionatus ta lastima­tus Jesus onas ta ain penatuas: Irug(arre)n itze, edo C esp(iri)tualaContricionea, urriqui ta damutus offendituas alaco Jauna, Carid(a­de)a Jesus onaren onagatic: Compass(ione)a Jesus onaren penengatic:Contricionea gueuren culpengatic. Ala carid(ad)es, compassiones,contriciones prensatus biotza, atracodiren negarrac nasiric Jesusenodolarequi bateo dire capaz garbitzeco ederrqui arima, palacatzeco

142

Jang(oico)a, eta itzaltzeco infernuco sua: baitare equidatzeco laur­g(arr)en C, edo itze consolagarria, baita Confianzabat sanD seguroasalvatucodueIa Jesus salvazaleac.

Goacen orai nola bearrgaren egon pensatzen passioan. Ortacovaliagaizque fedeas, memorias, ta imaginacioas, oroitus ta imagina­tus sinestenduguna passatuzuela Jesus onac. Ori da modubat non­gonaico. Berce mo-

57

dua da valiatzea beguies beiratus Jesus onaren imaginarenbat. Lem­b(icic)o moduan oroituric passioaren pausubat edo berce, egon artanpensatzen nola, ta cembat passatuzuen; ordic guero erretzen biotzblirnean caridades, edo amores, compassiones, edo contriciones. Orideitzenda oracio mentala, gogos solam(ent)e itendena. (Contraco al­detic adiarasteco, ala nola iratu mendecatia egotenden cavilatzen, tasutzen barnean etsaiaren contra; edo luxuriosoa cebatzen gogoandaucan gauzagartan, baita ori Deabruaren oracio mentala: obequi Je­sus onaren amazalea bego pensatzen, sutzen, ta erretzen beraren pas­sio dolorescoan.) Ortaco on izainda paratzea nic emen ercadan edolichstan becala pausu principalenac memoriain amores:

1. Passio-a1cinttoan eguinzuen oracioa Gethsemanico baratzeangauas, eta odoles izerditzegura congojain utses.

2. Judas traidoreac eman besarca falsua sefialetaco, ta nola pre­so arrapatu, ta eramanzuten Jesus ona.

3. Nola Anasen echean emancion batec bofetadabat, eta Caifa­senean guciec tratatuzuten indignoqui lichstus, golpes, bendatus be­guiac, & eta gauaren gafiaracoan iduquizuten loturic calabozoan.

4. Nola biramon goizean presentatuzuten Poncio Pilatosen alci­nean: nola arc declaraturic etziola culparic aurquitzen bializuen He­rodesengana: nola onec tratatu ta jocatuzuen fatuo ta ero-guisa beresoldadoequi.

5. Nola itzuliric Pilatosengana, onec ez galdunaies culpagabea,proponitucioten Judioei bazcoacara cein naizuten bietaic libre, Je­sus edo Barrabas, baice ladronbat; eta aiec escogituzuten Barrabas,oius Jesusen contra.

6. Nola crueIqui azotatuzuten gorputz gucitic borz milla ta yagoazotucaldis zaticatus aragui sandugaiec, ichsuris odol errecac &

7. Nola coronatuzuten arancesco ustaibatequi, paratu sofietaicpurpurasco manto zarrbat, ta escuan canablit cetroguisa, inciotenburlasco Erreguebati becala adoracio-ichura escarnios, ta modu in­dignos.

143

8. Nola ichuragortan presentaturic Pilatosec gendeari ciola,ami guizona, clamatzenzuten, quen quenbez, gurucificabez &

9. Nola sentenciaturic iltzera, pregonaturic, ta arturic sofieangurucea zoeien ezin joanes Calvarioco oianerat erorca erorca; nolaaurquituz(ue)n Ama &

57at.

10. Nola gurucificatu ta goratuzuten gurucearequi airean, taguelditucen irur itzeetaic dilindaca beteric penas eta dolores.

11. Nola orafio ere itencioten escarnio Judioec, eta bere Mag(es­tadea)c alaere lemb(icic)o itza erranzuen ayen favore, Aita barcabe­zote & Nola ilunducen eguerdis &

12. Nola egoncen irur ordus agonizatzen, eta iltzen arratsaldecoiruretacoan becala: Nola jautsi gurutzetic ta paratuzuten Amarenbesoetan lenic, ta guero obian: Nolaco penac, doloreac, eta agoniacpassatucituen Ama Santissimac1 &

Aisa asqui da egotea pensatzen pausuguebetaic batean edo ber­cean, ta erretzen carid(ade)an, compassionean, edo contricioan Jan­g(oicoar)en gra(ci)arequi, naibauzu: ezta bearr anitz grammatica;bearda solam(ent)e borond(at)e ona; artu dembora puscabat, sujeta­tu gogoa detenidadien ortan, nola egotenden bearreztirenetan. Bafiaain inutila barimbazara oneraco, ezi eztaquizun valiatzen fedeas,memorias, ta gogoas, inzazu bigarren moduan berere, valiatus be­guies. Zoaz Jesus onaren imaginabaten alcinera: Beirazozu gorabera atenciorequi: eta erranzozu zeure buruai, ez mias, baicic gogossolam(ent)e, batzutan: Imaginagau norena da? Nor da pobrettogauala paratuzutena? Oteda ladron, traidore, edo guizonilzale gaichs­torenbat? Errespondazaite: Ez ezta alacoetaic, baicic ene Jesus onona ta oneguia, Jang(oicoar)en ta ama Virg(inar)en seme ederra,gloriaco Principe, ta ene arimaren Esposo amantea. Cer becatueguinzue, paraceco guisaortan2 , ene Jesus maitea? Etzue ta etzuqueeguin becaturic, bafia maite guinduza gu becatarioc: gu galcera ezusteagatic, utzice beroi paratzera guisaorta(n), ona gaichstoengatic& Nola etzaizu frincatuco biotzean caridad(ear)en, edo compass(io­near)en, edo contr(icionear)en itzea?

Bercebatzutan: Beira Jesus nola Jang(oicoar)en escriturabat; tin­ta gorria bere odol preciosoa: llagac letrac. Cer letra dire? A, amo-

1 SSmac eta laburgailua.2 guisaortan dio, eta ez guisagortan; holaxe ipintzen du berriz ere, 20 bat hitz geroago.

144

- -- _.~----------.

resco letrac. Cer naute ernin? AmatzennaueJa ni Jesus onac: ezpa­nindu amatzen, etze utzico ala paratzera enegatic. Norc nion eredida aimberce amore ta favore? Nola eznaiz amorostuco? nola ezconfiatuco? Bercebatzutan contriciosco pena sentizeco, beira sacrifi­caturic achsuri div(ino)a becatariengatic: beira burua lastimaturicarancees: begui ederrgaiec ilunduric eriotzeas, aurpeguia itsusturicgolpes, lichstus, odoles: bularra idiquiric lanzas: escu onac josiricitzees; gorputz gucia urraturic azotees; arima beteric amarrguras;eta gucia trataturic aimberce modu indignos: eta cergatic? ez berebecatuengatic, bai nereengatic. Ah! cein gauza gaichstoa bidedirenbecatuac? Nola nola, baldin ongui pensatzenbauzu, etzaizu frinca­tuco biotzean contricioaren itze amorosoa?

58

Bafia Jesus onaren passio ta eriotzetic atrabeardugun principale­na da gure pasioneen, ta eritasun esp(iri)tualeen erremedioa, ezi Je­sus gurutzean contu deJa iturribat borz llaguen cafiuetaic darionasalvaciosco balsamo preciosoa. Israeldarrac desertuan serpienteenozcaen casos zoezi iIes iles erremedioricgabe: Moysesec Jang(oico­ar)en avisus paratuzue agabatean g6ra serpiente-iduribat, ceni beira­tzearequi solam(ent)e sendatzencire herituac. Bada a/a no/a, cioJesus onae, a/a no/a Moysesec goratuzuen serpientea desertuan, a/abearnaiz ni izim goratua gurutzean. (Joan. 3) orrequi nibaitan sinesta­tzeuntenetaic nibr eztaien ga/du, baicic /ogradezaten vicitza secu/acoa.Biz bada Jesus gurutzean nola hispillubat, cefii beiratus gure arimacsendadaitzen. Bere llagac gure osasuna, bere doloreac gure consola­cio, bere odola gure erremedio, bere eri6tzea gure vicitza ta salvacio.Triste zaude? Zoaz, consolazaite beiratus Jesus ona, () Jesus, erran­zozu, yago da orrec passatuzuena; orren compafiian ta orren amore­tan biz ene pichscattogau. Pacienciaren bearr zara? Beira Jesus gu­rutzean, () cembat yago trabajurequi! () Jesus, alquedaquidala ezinsuffritzeas 'deus gutibat: pacienciaren balsamo ta unguendu precio­soa, ez saltzen, bai gra(ci)as ematendu berorrec: bida niri ere. Ten­tatzenzaitu Deabruac subervias, codicias, luxurias &? Beira Jesusgurutzean. Alquetucozara errenditzeas: Emanendizu indarr ta ari­mo ona. Desconfianza elduzaizu salvacioas, edo emendatzeas?Euchi Jesus onaren onetan, 0 Jesus, biz enetaco Jesus. Azqueneanpensa nauzun gucia, gucietaco da Jesus gurucificatua. Dichosoa norafficionatzenzaion biotzes. Au da sanduen suteguia, non betetzenci­ren caridades, compassiones, contriciones, humildades, paciencias,ta gafiaraco virtutees: Au da salsa, cefiequi munduco trabaju guciac

145

gozo itzulcequizqui6ten: Auda botica universala erremedio gucienasalvatzec6 ta sandutzec6 arimac. Emen erregalatzencire sanduricandienac, nastecatus beren negarrac Jesusen odol preciosoarequi.Eta berce aIde meditatzean passioa itenzaio Jesus onari zervitzubatbere gust6coa choi!. Lastimaturic cegon bati passiogartas aparecitu­cequio Jesus gurucearequi sofiean, erratenci6la, ezdezaquezu eguinniri gauza gustosoagoric, nola laguncea eramaten gurucegau. Etaarc galdeguinic nola zez6quen eguin laguntzag6i, errancio ezi era­manes bi6tzean mem6ria, meditacio, ta compassi6ne continoarequi& (Baron Luz de la fee 1. 3. c. 21.) Erreve1atuereci6 S. Gertrudisi,noiz batec beiracendi6n devotoqui gurucean, beiracendi6la arri be­rac amoresco ta misericord(ias)co affectoequi & (ib. c. 23)

146

58at.

Sermo in Pascha, quando reconciliatur pax interoppidanos, vulgo charitates

Pacem relinquo vobis. pacem meam de vobis. Joann. 14.

Egim, noiz Jesus ona erresueitatueela Hen ertetie sinestendugun,eta noiz gure arimae ustedugun viztudireIa gra(ci)as, bazeoarequieumplitus, ongui paraturie dago earitateen usanza antiguaseoa, el­earrequi baqueae eguiteeo Jang(oic)oarequi bateo. Jesus onaren ilariaeelebratudugu azquen egunetan: egun leitzagun bere testam(en)tuaeguinzuena iltzen vezperan ortzegun sandu gauean azquen despei­dan. Seeretario izanee S. Juan Evang(elari)a1. Aizagun attento: Pa­cem relinquo vobis, pacem meam do vobis. Baquea ustendiziet; ene M­quea ematendiziet; mimduac ez becala nic zuei. Orra testam(en)tua.Etzaio iduri gauza andia ignoranteai; bafia ongui daquienai gueisandi valiosoa idurieequio beti, ezi au manatuzue jaiotzea(n), au berevieian, au iltzeraeoan. Jaoieelaie Belenen, proclamatuzute Aingui­ruee, Gloria ceruetan Jangoicoai2 , eta lurrean baquea borondate3 one­co guizonei. Vieian ta erresucitatuasgueros bere diosalea ee, MqueaZuei. Bialtzeeo mundua barna Apostoluac, encargatuciote, edoceinecheetan sarzaisten, zuen lembicico4 itza biz, baquea echegbntan.Guardatzendu Elizae orafio ere, eomecadura eramatean, baitio sa­eerd(ote)ac len lena, pax huic domui & Baquea echegbntan, ta echecogucietan. Mezan comecatubafio lenehago baquearen sefialetan be­sareatzendire Saeerd(ote)a ta Diaeonac, eta len besareatzeneireChr(ist)io guciae Elizan cirenae; orren mostrataeo gueldituda paeea­rens ematea: eta Chr(ist)io zarree eomeeatzera joatean dute usanzaona itzultzea aurpeguis gueiei, ta eseatzea bareaeio, eta da eonforme

1 Evang.' dio. Evangelaria irakurtzen dugu, horrela bait dago 7. orrialdean.2 Jang." dio.3 borond.' dio.4 lembic.' dio.S Hola dio, eta ezpaquearen.

147

erranzuenari Jesus 6nac: (Math. 5) Si offers munus tuum ad altare& Ofratzenbauzu zeure presenta aldarean, eta an oroitzenbazara zureanaiac duela cerMit zure contra, utzi an zure offrenda aldare-alci­nean, itzuli ta baquezaite zeure anaiarequi, eta guero offrazazu. Ceinbaquenaia dim gure Jesus 6na! Eta cein gauza 6na bideden baquea!Azquenean gl6ria Cerucoa deitzenda Jerusalem, naibaitu erran, vi­sio pacis, baquearen icustea. Eta balitz emen baque bearrbecalacoa,gloriaguisabat litzaque aldeg6rtaic. Icusagun ta icasagun baqueg6­nen 6na, eguines lenic gure Ama Santissima6 Mariai bere diosalea.Ave Maria.

Zori onecoac gende baquescoac, dio Jesus 6nac, (Math 5) cerendeitucodire Jangoicoaren 7 humeac. Beras Jesus beraren anaiac, ach­suri mansogarri idurituac,

59

Ceruraco marca dutenac. Christiand(adear)en principioan, di6nesescrit(ur)an (act. 4) gucien biotza ce bat, eta Mt arima. 6 cer dicha!Beti ain conf6rme, nola guciac balire bat. Etze orduan, au nerea, auzurea, itz otzgura, baitio S. Chrysost(omo)c, baicic guciena gucien;zuc nauzuna, nic; nic nautena, zuc: nerea zure, zurea nere; 0 cer viciaura! Ala bearlitzaque orai ere, baguindu carid(ad)e, baguina Chr(is­t)io eguiascoac, garelaic guci6c gorputzbat, ta elcarren miembro-Ia­gun. Pensa, ezpalitz oposicio ta discordiaric batere, baicic baque taconcordia sanoa famila gucietan, ta erri guciim, cer Jang(oicoar)enbedeicioa! Emen leg6que gurequi gure Jauna content, ezi ala ofreci­tuzue (Math. 18) Non ere dauden bizpiru unituric ene izenean8 , annago ni ayen erdian. Cer faltaleique guerostic? Icusagun gorputzarencomparacioan baitacarr S. Pabloc, (1. Cor. 12) ta explicatzen ederr­qui S. Agust(ine)c (h. 15 de Verb. D.) Padecitzenbadu miembroMtec,compadecitzendire miembro lagunac. Frincacenda arancebat oiiean;miac dio berla, och! nola min artudut. Oiietic mira differencia9 doaie:bere ago Mrnean dago mia; nola dio, artudut min? Ez ori solamente10 ,

baicic ere her/a curtzenda gorputz gucia; heguiac applicatzendire icus­tera arancea non dagon, escuac atratzera. Nola da au? oh! nola baitiregorputzMt, ta elcarren lagun, elcarr assistitzendire. Ala bearlitzaque

6 SSma eta laburgailua.7 fang.'n dio.8 izenea eta marratxo bat -a gainetik.9 d!!!erecia eta marratxo bat bigarren -e- gainetik.10 so/am.' dio.

148

Chr(ist)ioguendean, gucioc garelaic gorputzbat, buru Aita Sandua,begui bercebatzuc, oin, escu & Bercearen ona gueuren on, bercearengaitza gueuren gaitz contatubearguindue, amabaguindez gueurenburua becala, dion guisan carid(adear)en manam(en)tu andiac:bafia orai bereas du ajola bacochac, ez bercearenas, nola, ezpalitzprox(im)o, ezpaita caridad(er)ic.

Jauna, baquearen gain assi, ta passatuda caridadera. Ala da, ce­ren edo bioc dire bat; edo nola Ama ta alaba; edo bentzait bata ber­ceagabe eztaique aurqui. Orgatic baquetzea deitzendute Caritateac.Beras baquetzeco, eracutsagun carid(ade)a cer den; nola izan bear­den; eta nori; eta norengatic.

1. Cer da carid(ade)a? Carid(ade)a da onestea Jang(oico)a gu­cien gafietic, eta proximoa gueuren burua becala Jang(oico)agatic.Orra iturribat bi cafiuequi; edo subat bi aldetara edatzentuena beresugarrac. Amore biguebec eldudire batera, au da Jang(oico)a. AmaJang(oico)a beragatic, eta proximoa Jang(oico)agatic, ori da carid(a­d)e. Ezpaduzu amatzen proximoa Jang(oico)agatic, eztuzu amatzenJang(oico)a ere: Eta amatzenbauzu Jang(oico)a, amatucouzu proxi­moa ere faltaricgabe. Ontaic da claro eztirela carid(ad)e amore gu­ciac, ta por consig(uient)e ez onac baque guciac. Amatzea elcarr, etaunitzea gaizqui eguiteco, ez carid(ad)e, ezi guerra da Jang(oicoar)encontra. Amatzea

59at.

zeure irabaciagatic, ez carid(ad)e, codicia da. Amatzea ceren denaide, adisquide, edo gra(ci)an erorizaizun, carid(ad)e ez, gaichsto ereez, amore naturala da. Amatzea bere prenda ta virtuteengatic, amo­re virtuosoa da: Carid(ad)e izatecos, Jang(oico)a bearda izan moti­voa amorearen, Jangoicoagatic bearda, Jangoic(oar)en atencios,Jang(oicoar)en amores amatu proximoa dena dela.

2. Modua ere bearda amatzean, Nola? gueuren buruoc becala.Beira cer naicinduquen zeuretaco; bada ala proximoaindaco. Nauzuin edo errandezazute(n) gaizquiric zuri? ez: Bada ez erran edo eguinzuc ere proximoai. Etzinduque nai bearrorduan indezazuten favoreedo on edocein zuri? Bai: bada alel in zuc ere proximoai. Oh ceingutic onestenbideduten proximoa beren burua becala! (Eta seguroa­go sospechatic da proximoen amorea. Caridadell bngui ordenatuabereganic astendela, da Theologoen errana: bafia sospechoso da ote-

11 Carid.' dio.

149

den carid(ad)e, edo oteden amore p(ro)prio, dena gueuren perdi­cioaren causa, ceintas cion Jesus onac, (Joan. 12) Maitatzenduenaebere bUrua, galdueodu, eta aborrecitzenduenae mundugbntan, guarda­tzendu betieo vieitzaraeo. Eta onen gariean S. Agust(ine)c, (tr. 15 inJoan) sentencia andia ta miragarria, nolaeo maneran den guizonarenambrea bere buruagana, galeeeb: aborrecimentua12 , ez galtzeeb:Gaizqui maitatzenbauzu, aborrecitzenduzu: ongui aborrecitzenbadu­zu, maitatzenduzu. Ya benis caridadeain parecoa da aborrecim(en)tusandubat bere buruain contra. Nola? Errepugnatus genioari ta gus­toari, acusatus, mortificatus, bere contra emanes, ta gogorr izanesJang(oicoar)en amoreagatic. Ya beras ezta beti carid(ad)e maitatzeabere burua. Yago dio S. Greg(orio)c (h. 17 in Evang) eztaiquela izanearidade13

, ezpada biden ertean, ezi nibre ezta erraten proprioqui14

duela earidade15 bere aide, baicie ambrea bereearen izlde bearda, iza­tecbs earidade16

• Beiiic bein sandu gucien carid(ade)a beti izanda,beren arimen ta Jang(oicoar)en amores, izatea gogorr beren contra,eta berach proximoen favore. Ontan ezta sospecharic.)

S. Pabloc erranentigu carid(adear)en proguac; (I Cor. 13) Chari­tas patiens est, Carid(ade)a da sufritua pacienciarequi: benigna est,benigna da, berach generosa: eharitas non aemulatur, Carid(ade)aceztu invidiaric, au da, eztu gaitzat bercearen ona, bai alegnitzen or­tas bereas becala. Non agit perperam,

60

eztaqui niori gaizquiric eguiten ez acciones, ez itzes, ez biotzes, ezengaiius, trampas, murmuracios, edo algos. Non inj1atur, eztaqui su­bertzen, presumitzen, puntu artzen, bai apaltzen. Non est ambitiosa,ezta andinai, eztu nior despreciatzen, bai estimatzen guciac. Nonquaerit quae sua sunt. Ezta berecoia, beretaco beretaco beti, ez, bai­cic emannaia beretic, ta ongui eguinnaia guciei. Alter alterius oneraportate, (Gal. 6) Lagundu elearr, biztae bereearen earga eraman. Om­nia suffert. Oreiies dio S. Agust(ine)c (83 quaest. §71) passacecougaldebat, paratzendirela ercadan; eta nola baituste buruac pizuadarrquetagaien casos, paratzenomentute batac bercearen anquengaiiean, eztaitzen ondatu; ala passatzendute guciec aisa; lembic(i-

12 aborrecimetua eta marratxo bat bigarren -e- gainetik.13 carid.' dio.14 pprioqui dago.Is carid.' dago.16 carid.' berriz ere.

150

co)a solam(ent)e doaie nequetan; bafia descansatzeco au ere alda­tzenda azquenera. Contatze(n)du alaber bida bein aurquitucirelazubi mearr erchibatean, bata aldegartaic, bercea aldegontaic, ezinsaiestu, ta ezin itzuli guibela. Cer inenotedute? Icusazie ta icasazie.Bata curturic poliqui etzinze zurain contra: ala bercea gafietic pas­satuce aisa; eta guero chsaiquiric bercea ere bai. Cer izane(n)ze,asibacire buldurrca? biac aguian erori ta ondatu. Ala aguitzendadiscordian: batac porfia, berceac porfia; niorc ez caridadeic; ala biecgaldu, ta Deabruac irabaci. Contatzenda fabuletan, leona ta artzazeudela pelean, eiciabaten gafiean ozca ta atzaparrca bein; eta ach­saria urrundanic beira. Biac necaporraturic lurrean etzanic ceude­laic ya ezin moguitus, achsariac joan ta arrapatuciote eicia biei, taguelditucire muturruts. Ori beroi aguitzenda gende iratuen ertean el­carr deshonratus ta galdus carid(ad)e-faltas.

3. Ellegatugara irugarren puntura, Nor beardugun onetsi. Ezsolam(en)te aidea, adisquidea, ta onguieguillea, ezi ori cumplitzeun­te Infie1ec ere, baita ere proximo diren guciac. Proximo nor dire?guizon direnac, arr edo erne, fiel edo infiel, on edo gaichsto. Ebecgucioc onetsibeartugu, infiel eta gaichstoac ere. Nola? Amatus per­sonac, estimatus ebetan Jang(oicoar) en imagina; ta aborrecitusgaichstaqueria, lastimatus aien itsutasunas, deseatus, escatus, pro­curatus ayen ona: ala nola Amac amatzenbaitu hume eria aborreci­tus arren eritasuna, procuratus osasuna. Onetsibeartugu etsaiac ere,malam(en)te gaizqui naigaitutenac, erraten ta eguitendutenac gurecontra? Erresponda: Dire edo eztire proximo? Proximo dire, bafiaeztire proximo becala portatzen. Ezpadire ayec portatzen proximoguisa: zu portazai-

60at.

te. Ayec ezpautenai goardatu Jang(oicoar)en leguea; zuc guarda:Ayec nabadire17 condenatu, etzaitela zu orgatic condena. Ontasdugu Jesu Chr(ist)oren manam(en)du especiala, ego autem dieo vobis,diligite inimieos vestros & Math. 5) Nie manatzendiziet, onetsizquiciezeuren etsiliae; inzozie ongui gaizqui naizaistenei, eseazazie persegui­tzenzaiztenen!avoretan, izateeo hume zuen Aita eerueoaren, atraras­tenbaitu bere iruzquia onen ta gaiehstoendaeo; eeren ezi onestenbaituciesollie onestenzaiztenae, eer premio izanenducie?18 Eztute ori eguiten

17 Hola dago nabadire. eta ez naibadire.18 izaneducie eta marratxo bat -e- gainetik.

151

Infielec ere? Jauna, arc ni ez icusinai, eta nic beardut ura onetsi? Arcaimberce gaizqui erran ta eguin niri, eta nic ongui imbearrdiot arri?Bai, izatecos Chr(ist)io ona zu, naiz ura gaichsto den. Nola dateque?

4. Auda laurg(arre)n puntua, Norengatic? Jang(oico)agatic, Jan­g(oicoar)en amores, atencios, ta errespetos. Bercea dena dela, desa­gradecitu, traidore, guezurrti, infame, ta pensaala pensa: Baiia Jan­g(oico)a ona da. Arc eztuela mereji: baiia merejidu Jang(oico)ac.Beragatic imbearda. Guerostic nautena inendute gaichstoec desa­rracioan, ta ayena yago alaere; eta gu ezin mendeca. Goacen gutiba­na. Ezta debecacen escatzea norc bere drechoa, naiz deIa justicias:Debecatzendena da aborrecitzea, gaizqui nai, ta eguitea. Manatzen­dena da onestea biotzes alaere. (Jauna, elcarren contra justician, etaalaere onestea elcarr, ezta erratz. Ezta erraz, baiia bearrco Chr(is­t)oren leguean. Orgatic alacoetan possible balitz, beti litzaque obecomposicio medianorenbat. Baiia naiz nolanai escaturic satisf(ac­ci)o, injuria bearda barcatu, ta persona amatu.) Jauna, cumplitzen­da emanes bere agurr ta onguietorriae? Ez; bearda onetsi amore sinbiotzeseoas Jang(oieo)agatie. Eta eumplitzenda onetsis biotzes, ieusita tratatugabe elcarr? Ez; bearrdire bioe; onetsi biotzes, eta eguin de­mostracio comunac ocasioeta(n) itendirenac elcarr. Emen ordeaerrepara, ta ez nasteca doetrinagau: Dugulaie oblig(aci)o; niori ezgaizqui nai ta ez eguiteco; gueiei onetsi ta eguiteeo demostraeio ordi­narioae, eta limosnae, ta obra miserieordiascoac neeessidadeanoroat etsaiai, nola beree alaeo bearrean direnei; baiia eztugu obliga­cioric izateeo nior adisquide berechs fiatzeeo, naiz len izanie, esear­menta-

61

tubagara. Guciac bai biotzes onetsi, baiia adisquide guti berechsi. Ez­peren aguitueoda icustendena, atzo adisquide, egun etsai; atzo be­sarca, egun aztaparea: atzo musuca, egun muturrea: etsai dire Dea­bruaren gustora, adisquide eire ez Jang(oicoar)en gustora. Cembatobeago da bardin eguitea gueiequi, nior ez gaitzetsis, gueiae onetsisbiotzes eta obras, etsaiae ere?

Parazagun exemplu eembait, entendatzeeo doctrina ain preeiosota precissogau. Contu inzagun goratutidala batee niri aseo testim(o­ni)o falsu infame, saldutudala saeram(en)tuae, errevelatududalaConfessiorenbat, indudala anitz sorguinderia ta gauza enorme:Aiiadi, emanea indidala, utzinauela estropeaturie betieos, mezaricerran ezdezaqueten guisan. Cer idurizaize nezaquela eguin lancegor­tan, eoneiencia salvo? Gorenas eseatzea satisfaceio zorzuena: baiia

152

arc eman edo ez eman, ni neg6que obligaturic, ez odioric izatera,baicic amatzera bi6tzes, deseatzera 6ngui, ta barcatzera agravioa,naiz ez satisf(accio)a. Berce exemplubcit: Emagun herituduela bcitectraicios puiialadaca bercebat, au dag61a iltzen, confessio escatzen &Len lenic beardi6 barcatu acci6nea traidoreari, naiz ez satisfaccioa;beardu onetsi alaere Jang(oico)agatic; ezperen, ni6rc ezdezaque ab­s61vi, eta condenatua da erremedioricgabe. Eta ezta au doctrinadisputatzendena bi aldetaic, baicic Elizama Sandac daucana. Atraorai c6ntua ce(m)bat yago, agravio chipiagoetan! 0 bi6tz charrmendec6soac, imbadizie arramachscabat, itzbat, ez deusbat, berlaitzulinaiac ordaiia!

Gauza errua baita, Jauna, gaizquieguilleari onetsi, ta ez gaizquiitzulcea. Errucara dirudi, baiia cumplidaiquena batere perjuicioic­gabe, ezi sufritzeac eta barcatzeac injuria eztu iltzen, ta ez caltericematen; ezi errandugu orrequi bateD badaiquela esca bere drechoajusticias ere: Orai di6t yago, atratzeco 6nguijustician, deIa avantallaez izatea 6dio, mendecu, ta iraric: alacoric izatea berriz da perjuicio­tan, ceren sugorrequi atra itz gaichstoac, ta bearreztirenac, eta des­quitatzendire, ta culpante itendire, eta ezti6te orgatic justiciac ema­ten aimberce satisf(acci)o, ceren artuduten beren escus.

Errucara dirudi onestegau contrarioac, baiia indaiquena sola­m(ent)e naiizatearequi: ezta bearr eman vicia, ez passatu anitz traba­ju, ez diruric

61at.

eman, ez oin escuric moguitu, baicic gOilftU gutibat, garaitu ira, itzu­li Jang(oico)ai, ta ofratu amenftogoi, Jauna, orren izenean dela.

Errrucara dirudi, baiia errwlgo da vicitzea odioaren arrancuran,Jang(oicoar)en desgra(ci)an, conciencia gaichstoan, eta guero penaeternoan, ez naiizanes in pichscabat indarr garaitzec6 biotzarenerresumina Jang(oicoar)en am6res.

Errucara dirudi, baiia Jang(oico)ai zordi6gu anitz, eta yaquetaezti6gun zervitzu andiac eguiten, ez anitz arima irabazten, ez anitzpenit(enci)a ta martirio Jang(oicoar)en am6res, ofraz6gun carida­d(ear)en urreftogau berere.

Errucara dirudi, baiia guechsag6coac intiogulaic guc Jang(oicoa)i,naidugu barcadezquigun, ta barcatzenbadugu, barcatucodigula,di6, ezperen, ez: (Math. 6) nola bein alacobaten ilarian erranzuenChr(ist)oc gurutzetic, non pepercit, non parcam. Nola ucatudezoque­gu gustog6i? Gueuren onagatic ere?

153

Errucara dirudi, bafia da ehoil quadratzenzai6na bere Mag(esta­de)ai, eta manatudiguna itz andiequi, ta mostnitu exempluarequibeti ere, bafia especialqui gurutzean goraturie erranzuelaie. Aita,barcabez6te, ezi eztaquite cer aidiren. Exemplugau seguituzute san­duee. S. Estevan & S. Tiagoe preso inzuengura besareatus & S. JuanGualb(erto)e admitituric anaiataeo bere anaiaren ilzalea, berla ado­racean Chr(ist)o inc1inatubaicio burua & S. Teressa alegratzenzenaizateas cer sufritu, ta areen am6re espeeialebat bere contrarioenaIde; bein espeeialqui goratueiotelaie testim(oni)o falsu andibat,eontentuain utses naibaizue eguin eguinzuena Davidee arearen pre­seneian. (fund: e. 27. n. 11) David perseguitzenzue Saulee invidias;arren atzean dabilalaie au sartuee nola etzequiela, ura eegon euevan:lagunee ineitatzen; arc, goardatueonaiz & Beree bein David sarturieSaulen quartoan artuei6 iehsil iehsila vasobat eta lanza sefialetaeoilzuqueIa & Saulee aiturie erraneio, orai nago eierto izanenzarelaErregue Israelen & Sefialea earid(ad)e noblegura. Oroat erreinaeeeoCeruan. Alargun Amabati eearriei6te ilie pufialadas bere seme baca­rra. Dagolaie negarr ta negarr ilaren aldaean, sareenda ilzalea odo­lestaturie igues justieiaganie, etzequiela nora zoeien. A1chatzendu &guero ematendi6 diru eantidadebat, ta zaldibat & Guero apareeit(u­cequi)o semea g1ori6so gra(ci)ae ematen & Vide hie in pagina 6. atergo ad finem Sermonis Dominieae Seeundae Adventus

154

62

Sermo in Dominica in albisPraescripta medicamentorum. Vel Recetae ad perseverantiam.

Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. loan. 20.

Contatzenda egimgo Evang(elio)an, nola Jesus aparecitucequio­ten vizturic ilasgueros bere Discipuloei, eta eguinic diosalea amoroso,ta erranic, ala nola bialininduen ni nere Aitac, ala nic bialtzen zaistetzuec, atsa emanciote, arzazie Espiritu Sandua: Noren becatuac barca­tzentucien, barcatuac dire, ta norenac detenitzen, detenituac. Itz etaaccioneguebequi emanciote potest(ad)e barcatzeco becatuac, potes­t(ad)e Jangoicoarena p(ro)prioqui, baiia comunicatua bere sacer­doteeri. Suponituric ya Jang(oicoar)en gra(ci)as barcatuac direla be­catuetaic ongui confessatudirenac, eta admitituac bere gra(ci)an;conservatzeco ondasun andigau, goacen tratatus perseveranciarengain: Erranciona Jesus div(ino)ac ogueitaemezorzi urtes perlesiatu­ric egonai, ta istantean sendatuzuenai. Orra sendatua zara; etzazulaya eguin becaturic urrengoan, eztaquizun1 aguitu gaizquiago. Begui­ra: goartu errecaidatic. Manteni ona, sano, ta sendo constantequi.Ortaco egun naut eman cembait erreceta. Lenic goacen salutatzeragure Salvazalearen Ama M(ari)a Santissima2 • Ave Maria.

(Assi ongui, ta bucatu gaizqui da Judas Apostolu traidoregarrendesdicha. Ala naiz Chr(ist)ioa paratuden Jang(oicoar)en gra(ci)an,cer valiocodio, ezpadu iraute(n)? In circuitu impii ambulant. Inguringur dabiltza gaichstoac, becatutic confessiora, confessiotic becatu­ra. Tercianari aldaquetariac, egun miiiequi, biarr libre; naiz saneiduri, eztire sane errealqui. Orra sendatuzara, dio Jesus onac, goardaerorcetic berriro, eztaquizun agui gaizquiago. Placerdut zure mejo­rias, baiia beldurr dut errecaidas. Goarceco, ona cembait avantallata erreceta, (batzuc3 barneco aldetic, bercebatzuc campoco aldetic.Goacen attenditus lenic barnecoac.

1 eztaquizu eta marratxo bat -u gainetik.2 SSma eta laburgailua.3 Hemen hasten den parentesia 63at., bukaeraraino ailegatzen da.

155

1. Lembic(ico)a da ezaum(en)tu ona fedearequi, baita au no1aarguia, icustec04 onaren ona, ta gaizquiaren gaitza. Dichosoa onguiezauncenduena. Bafia no1a bacochac baitu bere entendam(en)tua,yago edo gutiago, eta denarequi bearrco passa; ala nola vista laburr­duena valiatzenbaita beguiordes edo anteojoes, billatus argui, tabeiratus ongui; ala ariman ezaunceco ongui da esciltzea argui Jan­goicoais, eta pensatzea bngui gauzac: Gure dicha gucia dagola qua­dratzea(n) Jang(oico)ai, contra desdicha gucia egotea(n) berarendesgra(ci)an:

62at.

Jang(oicoar)en izatea; Jesu Chr(ist)oren salvacioa; Deabruaren ma­licia, ta berce gafiaraco eguiafedescoac; vicigau dela laburr, eriotzeasegur, contuac guero, ta sent(enci)a beticos infernura edo cerura; etanola itenden azaroa emen, izanendela eraicioa an. Ezaum(en)tu onaduenac eta pensatu ongui gauzaguebec, cer imbeardu, baicic cuidatuzervitzatzeas Jang(oico)ai?

Da ere avantalla ezauncea certan dagon Jang(oico)ai zervitza­tzea, engafiatzenbaitire asco, ustes dagon errezu ta devocioetan; onda ori ere, bafia eztago ortan sustancia, baicic cumplitzean Jaun an­diaren borond(ate)a. Guc cer daquigu, Jauna, cer naiduen, ezpadamintzatzen? Mintzatuda; utzidu manifestaturic bere Fedean eta le­guean. Ebec bioc guarda constantequi, biotzas, obras, mias. Devo­cioac sollic contu dire1a miaren zervitzuac: Afiadi biotzesco amorea;afiadi obra onac: afiadi trabaju bearrdirenac: ezi trabajuricgabe ez­taiquela zervitza, claro da. Cer trabaju? Precisso dengura garaitzecoinclinacio gaichstoac, vicioac, costumbreac, passioneac, subervia,codicia, luxuria, ta gafiaracoac, baitare mundua, Dem(onio)a, taaraguia. Trabajugoi da gurutzegura ciona Jesu Chr(ist)oc, Naidue­nac etbrri ene atzetic, ucabedi bere buruai, arbez bere gurutzea, taseguibenaza. Gurutzegorrequi seguitudiote Sandu guciec cerurajoandirenac. Claroqui ta laburrqui: Trabaja, ez eguitecb gaizquiric,eta eguiteco bngui. Au berau berce guisas: Trabaja, izateco onapersona Jang(oicoar)en gustora, ez suberr vano, ez berecoi, ez luxu­rioso, ez guloso, ez asarre, invidioso, floxo ajolacabe; baicic guciacontra, humil, liberal, casto & Ajustatus arimaren ta gorputzarenfacultadeac, eta effectoac Jang(oicoar)en leguearequi. Lan andichs-

4 intellectus ipintzen du, lerro tartean, icusteco onaren hitzen gainean.5 lang."; dio.

156

coa dirudi, bana Jang(oicoar)en gra(ci)arequi, ta usatzearequi aisa­tzenda.

2. Bigarren avantalla barnetic da borond(at)e ona, auda onera6

emana, ezi ala nola gorputza izatea, ez ericorr, baicic sanD ta sendo,baita avantalla, ez eritzeco ain aisa: ala nori fortunatuzaion arimaona, mantenitucoda gra(ci)an aisago, ezpada descuidatzen; banadescuidatzenbada, eroriaracicoute Demonioac, munduac, ta ara­guiac: eta costumbratzenbada gaizquira, inenda ain gaichsto, nolaedocein: Contra berriz gaizqui inclinatua bereganic, daique cuidadota diling(en)ciarequi eguin ona. Experi-

63

enciac bataren ta bercearen dire abasto, nola achsuri-iduriac itzuli­diren otso, usoac otsorrai, ardi onac haciendabeltz, AinguiruacDeabru: contra ere bai, otsoac achsuri, otsorniiac uso & Jang(oico­ar)en beguietaco, diot. Ortaco borondat(ear)en aldetic da assentatzeaerresolucio, ta gogo firme valientebat, izateco ona, ontara doaienbecala gure iteco ta irabaci gucia betiroco. S(an)to Thomas DoctoreAinguiruai galdeguincio bere Arrebatatec, Cer imbeardut, salvatze­co? Nai izim; errespond(atuci)o anaia sandu chsaquintsuac, adiara­cis gucia inenduela naiduenac gogotic: gogotic, diot, ezi ala erdicalnai bai ta ez nai, dion becala Esp(iri)tu sanduac floxoas ta naguias,vult et non vult piger, orrec eztu deus valio. Guciec diote nauteIa sal­v<itu; bana ez guciec artunai ortaraco videa. Nai bearda sines gogo­tic. Nai falsugoi da ala nola perezosoen chsaiquinaia goizetan, otzdagolaic; ea ots chsaiqui: banoaie, dio, ta gueldi. Soldado cobardeacere nailuque victoria: bana peleatic escapa. Anima animosoac naituJangoicoac7 , cio S. Theressac, eta alacoa ce bera: eta dacarr S. Pe­droren lancegura, noiz aguerturic Jesus itsasoan, errancion S. Pedroc,Jauna, ori barimbada, manabi!z noaien ni orrengana uren ganean.Zato, errancio Jaun div(inoa)c. Bazoeie sandua ones tiesso urenganean, aliqueta goraturic aicebat, asitzen ondatzen urean: Jauna,clamatuzue orduan, guardabenaza. Jesus onac arturic escutic gora­tuzue, erratenciola amoltsu,fedegutitacoa, cergatic dudatuduzu? On­tara dio Sandac, etzuela deus galdu S. Pedroc, exponitzean ureraanimoso, naiz guero beldurtucen: ezi erresueIto proponitzenduenaflaqueatzenbada, cer inendu eztuenac erresolucioric? Lembicico8

6 vo/un/as ipintzen du, lerro tartean, emima hitzaren gainean.7 Jang.' dio.8 Lemb." dio.

157

•

erresolucio artubeardena da, ez seculan admititzeco becatu mortaledenic, naiz galdu gucia: Bigarrena9 , eguiteco al gucia ongui: eta cla­roqui on dena ez uzteco nioren atencios, alques edo beldurres. Ascomono ta mona da lecuguebetan. Nor dire mono ta mona? Daudenacbeira cer iteunten berceec imitatzeco & Zuc beira Jang(oico)ai: gen­deei solam(ent)e, exe(m)plu ona emateco.

3. lrug(arre)n prenda edo avantalla, irauteco onean, izatea na­turale10 , ta genio humila, ezi humild(ade)a da on guciaren cimendu.Humilac eztu presumi, ta confiatuco bere buruas, orgatic emaindiogra(ci)a Jang(oicoa)c. Eztio niori eguinen bearreztenic: Eztu casoriceguinen, laudadezaten, edo despreciadezaten: artucotu ontzat con­sejuac ta erreprehensioac: manso izanenda ta modesto:

63at.

Eztu juicio gaichstoric eguinen, ez murmuratu, & Ala libratucodaanitz becatuetaic: eta bereac confessatucotu fielqui ta humilqui: Gu­cia contra suberr presumitu vanoac &.

4. Laurg(arre)n prenda ta avantalla oneraco Jang(oicoar)en bel­durrtasuna ta amorea11: bioc paratzentut bateo, ezi solam(ent)e pe­nas izatea beldurr ezta fiatzeco amoreicgabe: bafia dionac amoreJang(oico)ai, eta ordic offenditzeco beldurr, beldurrbat amorosoa,filiala, edo humearena, ori guardatucoda bera, ta guardutuco ere duJang(oicoa)c. Eztiot direnes beldurrti mu(n)duaindaco, ez, baicicJang(oicoar)en solam(en)te; alacoac dire animoso valiente: Jang(oi­co)ai di6ten beldurr andiarequi etzai6te deus mundu gucias; etaorrequi eztire treve admititzeni Jang(oicoar)en contra denic ez ague­rrian, ez seeretoan; Guehl contra, munduari solam(ent)e beira dau­denee; icustenbaitute, goareen; ezpaitute ieusten, nolanai. Jesuseneompafiiaren principioetan admiratzenze mundua ieusteas guizon­gaiee ain gaste, ta ain casto. Erreguee bein erranomeneio aietaiebati, errandidate, aitzen, damaziela Compafiiacoee belarrbat duenavirtute eonservatzeeo eastid(ade)a. Errespond(atuci)6 arc, Onguierra(n)di6te orren Magest(ade)ai, ala da. Erreguec orduan, Cer be­larr da ori? Erranzadazu. (Rodriguez p. 2 tr. 4. e. 9) Arc, Jauna, eztabercerie, baieic Jang(oicoar)en beldurtas(un)a.

5. Borzg(arre)n prenda, utziric bercebatuzuc, da adim(en)tuona, ta obedieneia Jang(oicoar)en inspiracioei, espeeialquiro voca­cioai estado artzean, ezi avantalla ona da acertatzea vide ta vieimo-

9 Bigarr." dio.10 indoles ipintzen du, lerro tartean, la genio gainean.11 limor filialis dio, lerro tartean, beldurrlasuna la amorea gainean.

158

dugura, ceintanico destinatuduen bacocha bere Magest(ade)ac, alanola utseguitea baita embarazu vici gudco; ezcondubearcena orde­natzenbada, edo contraco aldera; sartubearcena Erreligioso gueldi­tzenbada Babiloniagontan, edo contra oroat. Jauna, nola chsaquincertaco duen bacocha Jang(oicoa)c? Ortaco dire oracioac, peniten­ciac, limosnac; Ortaco paratzendio inclinacioa biotzean, eta bearr­tuen talentoac: Ortaco da aditzea inspiracio ematentionac: Ortacodire Elizan Jang(oicoar)en guizonac consejatzeco. Baiia icusiric yacembait prenda convenidirenac Jang(oicoar)en zervitzuco arimainbarneco aldetic, icusquigun ya imbeartugunac gueuren aldetic. At­tendi ongui, ezi ongui cumplitzean dagoque salvacea. Ona cembaiterreceta especiale, mantenitzeco perserverancia.)

64

1. Lembic(ic)o erreceta da Oracioa, auda escatzea Jang(oico)ai,ingaituenac guizon, ingaitzala on. Yago da izatea on, ezi guizon: etabada ezin eguingara gueuroc guizon, ain guti eguinengara on, ezpa­gaitu eguiten gucien eguinzaleac. Sine me nihil potestis, cio JesuChr(ist)oc, nigabe deus ezdezaquhe; ala nola zarmenduac ayenagabeezpaitezaque emcmfruituric bereganic, ala zuec ere ez nigabe. Aguiandezaque beguiac icusi arguiricgabe? edo gorputza vici, atsic artuga­be? Ain guti arima Jang(oicoar)en gra(ci)agabe. Principalqui cas­tidadeas dio chsaquintsuac: (Sap. 8) Scivi quod non possum esse con­tinens, nisi Deus det, Desengaiiaturic nago, eznaiquela izan casto,ezpada emanes Jang(oico)ac. Guizon desdichatua nil cio S. Pabloc,Nor 12 libratuconau gorputz eriotzcogontaic? Errespondatzendu, Jan­goicoaren 13 graciac14 Jesu Christo 1 5 dela medio. Orgatic da precissodiona errefranac, Dei Jaincoarfl 6 , ta euchi cabicoari: Naidu erran,esca Jang(oico)ai, ta eguin bere aldetic. Clama biotz barnean, be­rechsqui tentacio-demboran, 6 ene Jauna, Jesusen izenean pobregonilimosma. 6 Jesus, naibadu,panazaque guardatu, banazaque sendatu,sendotu, sandutu, salvatu. 0 Jesus, biz enetaco Jesus. Eta orra bateDeracutsiric devocio gucien obena, au da, Jesus onari, dela bere gum­tzean, dela bere sacram(en)tuan: Otamengonequi, ta palogarrequidaique passa viagegau seglirqui. Eta non da M(ari)a Santissima?17

12 Hola dago nor, eta ez norc.13 Jang.'.dago.14 graac dago eta laburgailua.15 Chro dio.16 Jaincoari dio, lehenbizi -g- idatzi duelarik -c- egin beharrean.17 SSmadio.

159

Amazazu Ama becala; Erran, 0 Ama, 0 Jang(oicoar)en Ama, ta nereAma mostrabez dela Ama. Eta zeure Ainguiru goardiacoas atzen­ducozara eztelaric atzentzen bera zutas? Nolanai obeda oracio egui­tea nola biotzac ematendion bacochai; baiia naibauzu, ona oracio­bat, cein errateagatic concedituzuen Pio VI Aita S(andua)c anitzindulg(enci)a: Jangoicoaren Ainguiru ana, nere guardian dagana;Rada beraren piedades orren cargura nago ni, Argui ta quidabenaza,guarda ta governabenaza orai ta beti. Amen. Alaber diot, berceSanduei escatzeas. Orai oracioaren aizpa da mortificacioa, ta peni­t(enci)a. Onequi du indarr doble arc: eta mortificatus indire sanduindirenac. Biguebequi juntatzenbada misericordia edo limosna, duindarr erredoble: eta limosna bera dago escatzen emanzalearen fa­voretan, et haec pro te exorabit ab omni malo.

2. Bigarren erreceta conservatzeco arima gra(ci)an sanD ta sen­do, da erchstea arimaren echeco atari ta leioac, eztaien sarr pestea,cutsatu ta il arima. Echegoi da gorputza: atari ta leioac agoa, be­guiac, bearri-

64at.

ac, ta berce sentidoac. Pestea, ceintas dagon corrompituric mun­dua, dire gaichstaqueriac, ta becatuac. Intravit mors per fenestrasnostras, gure sentidoen leioguebetaic sarcenda eriotzea, heritzecota iltzeco arima: bearries aditus, ta beguies icusis bearreztirenac.(Perdicionico burusbera ona non duzun gradas grada: Lemb(ici­co)a da icustea edo aditzea gaizqui: Oni darraio gogoratzea: Onidarraio gusto ematea: oni consentitzea biotzean: oni eguitea gaiz­qui: oni costumbratzea: oni gogorcea edo ajolacabetzea: oni sen­dagalla eguitea gaichstaquerias: oni ya ezin bercea: oni deses­peratzea, ta oni condenacea. Ortara ellegatzenda passatugabeaimberce grada, bulcatzenduela Jang(oicoa)c becataria infernu­ra, noiz naiduen: baiia perdicioaren assiera da comunquiro adi­tzea edo icustea gaizqui. Origabe ere badu bereganic bacochacasco gaitz, cer izanenda aiiaditus campotic? Nola doaz galdusgasteftoac? errepara. Naiduenac goardatu arima gra(ci)an, guar­da beguiac, bearriac, agoa & ezperen, apestatucoda bein edobein.

3. Irug(arre)n erreceta quentzea suari sucaiac, naut erran, apar­ta cebo, vide, ta ocasio gaichstoetaic. Ez fia erranes, au ezta mortale;berceec ere iteunte; guciec naute arima; ezta bearr escrupuloic; taalaco achequiac. Nor fiatzenden yago, erorcenda lasterrago. Norden beldurr, goarcenda. Diversioac biz decente honratuac neurri-

160

tuac bere m6du, garai, lecu, ta circust(anci)a18 gucietan. Ah ceinaisa den irristatzea, ta passatzea mugatic? Conventuetara erretira­tzendirenac, ta orcitzen becala viciric, alaere daude beldurrac offen­ditu Jang(oicoar)en Magest(ade)a: Eta diversio ta ocasioen erdianmundu zabalg6rtan aitucotucie erraten eztutela iten becaturie. Mila­gro, itsutasunaren milagro! Ebetaic da abasto oraico demboran. Fu­gite de medio Babylonis, et salvet unusquisque animam suam, Iguesigues eguin Babiloniatie, eta salvabez norc bere arima. Principalquiaparta lagun gaiehstoetaic, ezi apegatzenda malicia aisago ezi sarna;eta aisago batec cutsatucotu amarr on, ezi amarr onec ondu gaichs­tobat. Eztaiquelaic viei adisquideric edo laguniegabe, autatu obenftoac,naibauzu izan ona, ezi psalm. 17 dio, cum sancto sanctus eris, san­duarequi sandu izanenzara, et cum perverso perverteris, ta gaichstoa­requi gaichstatucozara; eta erdarasco Errefranac ere dio, dime conquien andas, y direte quien eres, erranzadazu norequi zabilzan,

65

ta erranendizut nor zaren. Principalquiago castid(ade)a guardatze­co, aparta al gucian guizonquiac emastequietaic, emastequiac gui­zonquietaic, naiz erran naiduenac naiduena; experienciac dezaquedesengaiia: passionea da sobra, eta Deabrua eztago 10. Evang(eli)olaburrbat da errefran antiguascoa, baitio ala: Guizonquia da sua,emastequia istupa: Elduda Deabrua, ta astenda fuca, fuca.

4. Laurg(arre)n erreceta da pelean becala egotea contino baco­cha bere passioneen contra, ezperen contentatzenbagara solam(en)­te goardatus campoco ocasio ta ceboetaic, litzaque ori, dio S. The­ressac, (cam. perf. c. 10) ala nola joatea 10 eguitera, erchiric onguiatariac ladronen belditrrac, ustentuelaric echebarnean. Ladronicgaichstoenac dire gueuren passione p(ro)prioac, ta condicio gaichs­toac. Da precisso contra errepugnatzen beti vicitzea, ta centinelan.Errepara certan yago den tentatua bat; eta prevenitu proposito onenarmes egunoro; goartu escaida direnetaco lendanic; eta lanceaneguin tema, ez usteco garaidezan passioneac. Bat tentatzendu yagoirac: ots, erran bere buruai, egun eztut asarratubearr; eta ocasioandetenitu colera, lotu mia & Bercebat tentatzendu yago luxuriac; ots,erran, eztut bada admititubearr deus castidad(ear)en contra: etabearrorduan erresisti fuerte, esca favore Jang(oico)ai & Arc du incli­nacio iduritzera ongui munduai vanidades, erran, ez bada eztut im-

18 circust." dio, beraz circustancia, eta ez circunstancia.

161

bearr casoric, baicic quadratzeas Jang(oico)ai. Bercebatec du bolsaerchi, biotza chsimurr ta gogorr codicias: erran, goardatubearnaizapegadaquidan berceren ondasunic, imbeaut limosna & Eta alaganaracoes. Eta ala guti guti doaque emendatus, ta ondus persona:eta principioan nequetancara zaiona guero costumbratus ine(n)zaioaisa. 6 erremedio andia da au, eta onequi soBic onduleique persona:Bana ajolacabeendaco ezta ondasunic, ez arimaren, ez gorputzaren,eztare erremedioric.

5. Borzg(arre)n erreceta oroitzea ta pensatzea ongui Novissi­moac, eta ganaraco Eguiafedescoac, ezi pensatufaltas dago ga/duricmundu gucia, dio Jeremias Prof(eta)c (c. 12) eta Novissimo edo gui­zonaren azquenen gain dio Ecclesiasticoac (7) Oroizaite zeure No­vissimoes, eta secu/an eztuzu becaturic eguinen. Eta cierto presenteiduquibaguindez eriotzea passatubeardug(ul)a dembora gutiren bar­nean: juicioa, non contuac artu, ta emanendigun Jang(oicoa)c sen­t(enci)a obren conforme beticos:

65at.

guero infernu edo gloria eternoa ain diferente; bata gozos betea,bercea pena errues, eta bietaic batera bearr, nola vicigaren orai; nolalitzaque possible gaizqui vicitzea? Oroat diot pensatzeas Jang(oic)oandiaren podore, justicia, ta ganaraco grandezac. Oroat Jesu Chr(is­t)oren ongui eguinac, especialqui bere passioa ta eriotzea considera­tzeas. Eguiaguebec gucioc uztendire atzenceni; ordic datorr guizo­nen perdicioa. Contra berriz oien ongui consideratzea beti izanda taizanenda freno ta erremedio andia.

6. Seigarren errezeta ongui aditzea ta maiz Jang(oicoar)en itza.Ongui aditzea, diot, icasinaies, provechatunaies atencio ta devocio­requi, ez curiosidades floxoqui desatento ta nolanai. Maiz alaber,ezi egun ezpada, berce egunbates dezoque uquitu biotza, eta mante­nitu fervore artuzuena. Badezaque Jang(oicoa)c ondu, ta oneanmantenitu naiduena predicuricgabe oroat, eguia da, moguitus bereescus biotza onera, ta ori da predicuric obena; bana comunquiro va­liatzenda bere Ministroen mies eta vozes, convertitzeco gendeac: Or­gatic aien itza deitzenda Jang(oicoar)en itza, eta ala aditubearda.Ontara urbiltzenda leitzea libru onac, ezi eben leitzeracoan contumintzatzendigula guri Jang(oicoa)c, nola oracio iteracoan guc min­tzatzendiogun Jang(oico)ai. Bana eztaquigunec leitzen nola inendu­gu? Albadaique, erran becala, aditu bercebat leidezana, edo Predica­ria, baita obeago, ezi orgatic Predicariain voza deitzenda voza vicia,leituarena contra voza ila. Zuen librua bada biz sacerdotearen mia.

162

- - -- -_.~--------.

Berce librubat ere badaquit, ceintan dezaquen leitu ta entendatunornaiec istantean. Librugau da Jesus gurucificatuare(n) imagina:letra claro ederrac bere llagac: Cer letra dire? A, amoresco letracdiotenac, guizonei Jang(oic)o guizonac digun amorea. Ori beroi da­goquigu predicatzen figura guciac, bularra idiquiric, burua inclina­turie, besoac zabalduric, ofiac josiric &

7. Zazpig(arre)n erreceta ongui ta maiz confessa comecatzea; ezisacram(en)tuguebec dire, nola Jesusen OdDI preciosoaren virtutesarimen balsamo, gra(ci)aren ta salvacioaren instrum(en)tu ta canale.Precissoago da confessiocoa, cefiec doaienai gra(ci)an aum(en)ta­tzendio gra(ci)a, ta desgra(ci)an dagona paratzendu gra(ci)an,

66

confessatzenbada ongui: Gucia Jesus onaren costus eta merejim(en)­tus. Ongui ordea imbedi langoi, ez ceremonia-utses, ez costumbres,ez achsal achsala, edo epel epela, baicic aldioro ansia berriarequipenaturic gaizquias ta ondunaies. Confessatzen eztirenac, baicic be­rant ta ezin berceas, izatea onac litzaque milagroguisabat; aiengaichsto izatea ezta milagro: bafia maiz medianoqui confess:itzea, taain guti ontzea certan dagoque? Da ere conveni seguitzea Confesso­rebatequi gueien comun, balitz bearrbecalacoa, declaratus ez sola­m(en)te culpa mortalac, ori baita precisso, baitare causae, zafiac,condicioac, ocasioac, ala nola heri naiduenac sines onguitu, Docto­rea informatzenduen gucietas. Da ere medio ona errepasatzea egu­noro bere conc(ienci)a, Jang(oico)ai confessatzea, barcacio escatzea,contriciosco actoac eguitea, eta bere buruai penit(enci)ac paratzea,ala nola, itenbadu gaizquigau edo ura, utzibearduela chocolatea edoardoa, egonbearduela belaurico, edo auspesca, edo besoac zabaldu­rie gurutzearen forman aimberce demboras, edo emanbearduela li­mosnagau, edo ucatu diversiogura &

8. Zorzig(arre)n ta azquen erreceta, ez yago luzatzeco, da vici­tzaren erlojua ongui arreglaturie. Cer erloju diot? Egunac, asteac,ilabeteac, urteac ordenatzea ongui assentatus berebaitan, cer im­bearduen egunoro, asteoro & Bacochac bere estado ta vicimoduarenariora dezaque disponi, nola zaion obequi, devocios, diot, ezi obli­gacioscoac erratentio Jang(oicoar)en legueac. Naibauzu arreglatuerIojua nic diotenas, ona egunorocoa. Goicean idatzarri orduco,eman graciac Jang(oico)ai, ceren ellegatuduen viciric egungartara:escatu barcacio offendituas: offratu bere persona, arima, ta gorpu­tza, obra, itz, affecto, ta gauza guciac beraren zervitzutan: In propo­sitoac goarceco, eta escatu gra(ci)a. Naibauzu, erreza irur Aita gure

163

Trintate Jaunari, irur aye M(ari)a Ama Virginai: Aita gure ta ayeM(ari)a bat Ainguiru guardiacoai. S. Viz(ent)e Ferr(ere)c encarga­tzendu ernitea Credoa goizoro espaciorequi. Bentzait ez atzen ar­ceas ur bedeicatu, ta armatzeas gurutzearen senalearequi: Eta belau­nac frincaturic lurrean, burua curturic auspesca eguin agurr andibatJang(oico)ai, Jauna, bida bere bedeicioa.

66at.

Orra lemb(icic)o orona goizeroco. Egunasco, echetic atratzeansantiguatu Aitaren ta Semearen ta Esp(iri)tu Sand(uar)en izenean.amen. Oroat edocein lanen astean, eta ofratu; Jauna, biz orren glo­riatan. Otronce orduetan bere bedeicioa ta gra(ci)ac. Egun gucianJang(oicoar)en presencia; eta noizean noiz an bere biotzean gorain­tzirenbatzuc, au da, affecto onbatzuc: ya diola, Jauna, nic amatzen­dut & ya, Jauna, oroibedi nitas: ya, Jauna, nor litzaquen orrena! ya,Jauna, Damudut offend(itu)as, barcabez(ad)a &

Arratsoroco cein ederr litzaquen erregalatzea Ama Virg(in)ailore ta arrosas coronabat? Orichseda Errosarioa. Guero etziteco,bidanabarr bada ere, beiraldibat concienc(i)ai ya nola passatudeneguna: Eguin contriciosco actobat: erran Credoa & Adoratuauspesca Jang(oicoar)en Mag(estade)a copeta curturic lurrerano,ur bedeicatus cenatu bera, ta botatu goacearen inguruan, enco­mend(at)u Jang(oico)ai, Ama Virg(in)ai, Aing(uiru)ai. Orra arra­tseco orona.

Asteoro Jang(oicoa)c beretaco berechsidu egunbat, deitzend(en)aJaunaren eguna igandea egun andia; Da oblig(aci)o ta arracio, taprovechu empleatzea Jang(oicoar)en gauzetan: Meza senalatuduoblig(aci)os Elizac, bana ganaraco santificacioa diona Jang(oicoa)c,senalatubeardio bacochai Jang(oicoar)en amoreac, ta bere arimare­nac. Aditzea Jang(oicoar)en itza, balitz escaida, litzaque choil on;guero devocio p(ro)prioac, eta limosnac: Bana bentzait goardatzeabecatuetaic nioiz banc yago. Bana alaco maneran corrompitudajaien celebracioa, ezi nioiz banc yago offenditzenda Jang(oico)a jaie­tan, obebailitzaque, asteregun balire. Eta orgatic datozi plagac, ca­lamid(ade)ac, urte gaichstoac, ceren Jang(oicoar)en jaiac itzulidirenDeabruare(n) festa, baitio Jang(oico)c asarraturic, projiciam in fa­ciem vobis stercus solemnitatum vestrarum (Mahach. 2) Botacodizietaurpeguira zeuren jaien ongarri corrompitu urrintzua. Ezta ponde­racioric gaizgonen.

110ro litzaque on concienciaren lichsua aldibat confessatus ta co­mecatus devociorequi, ala nola bataiabaledi bat Jesusen odolas, as-

164

teco berri berritan. Urteoro cein on litzaquen urtegucico garbialdi­bat? Orai bildus errecetac memoriataco: l.a Oracioa. 2.a Sentidoengoardatzea. 3.a Erretiroa ceboetaic. 4.a Pelea passioneen contra. 5.a

Pensatzea Novissim(oet)an. 6.a Aditzea Jang(oicoar)en itza. 7. a Con­fessa Comecatzea. 8.a Demborain erlojua azquen ordurario, gloria­rario.

165

67

Sermo in Dominica Secunda post Pascha

De Jesu Pastore bono.Ego sum Pastor bonus. loan. 10.

Cein manso am6ltsu Jesus 6nae, aehsuri div(ino)ae di6n egungoEvang(elio)an, Ni naiz Artzai ona! Ala da eguietafedea. Cer yago?Artzai onac ematendu bere vicia bere ardiengatic. Ori eguindu Artzaidiv(ino)ae, ez beree anitzee. Di6 yago: Bana alocairuagatic dabila­nac, ezpaita Artzai, eztituenac ardiac bereac, icusiric otsoa eldudela,utzi ardiac, ta igues itendu: eta otsoac galtzentu ardiac. Alocairu­coac itendu igues, ceren alocairua naiduen, ta ez ardiac. Ni naiz Ar­tzai ona, di6 berriz ere: ta ezauncentut nere ardiac, ta ezauncennauteni nereec... Baitut berce ardibatzuc ere, ezpaitaude saldogontan:ayec ere bearrtut ecarri, ta aditucoute nere voza, ta inenda saldobat,ta Artzaibat. Orra Evang(elio)a. Claro asqui da Jesus dela Artzaiana; here ardiae Chr(ist)ioae; ardi-saldoa Eliza, baita Chr(ist)ioenCongregaeioa. Bai, ta eergatie di6, baituela beree ardibatzue eea­rribeartuenae saldogontara? Ceren Chr(ist)io eztirenetan orafiobaitire eseogituae Ceruraeo, inendirenae Chr(ist)io. Bai, ta eergatiedi6, inendela saldobat eta Artzaibat? Ceren anitz Artzai izanie erean emenea, nola baitire Obispoae ta Apezaitae, bafia bat paratudu

• gueien buru, auda Aita Sandu Romaeoa, eefien obedieneiarenpean egonbearden Chr(ist)ioguende gucia: ezperen, ezlitzaque sal­dobat; eta Aita Sand(uar)en obedieneian eztag6na da Cismatieoapart saldotie. Bafia naiz Aita Sandua S. Pedroren leeuan Chr(is­t)oren Vieario, ta beraren ordes gueien buru izanie, beti Chr(ist)obera da buru lembie(ico)a eztaiquena falta seeulan. Izatee6 ta irau­tee6 Artzaig6nen ardi gog6tie ere, goaeen beiratus beraren prendaeembait, ta Avantalla. Lenie eseaz6gun bere Ama Santissimari 1

gra(ci)a. Ave Maria.

1 SSmari dio.

166

Gloriaco Principe Jauna Artzai, gauza ederr icusgarria da. Etabalitz solam(en)te an goiti Ceruan Ainguiruen Artzai, etze ain mira­garri: bana utziric ango saldo ederrgura, jautsida gure desertugonta­ra guiz6n pobreftoen Artzai. Nola dezoquegu pagatu alaco amorea?Bai, ta non du zamarra? Ori da gure guizontasunaren zamarra p6­brea artuzuena bere Jangoicotasunari unituric: Eta 6ngui erorcen­zaio. Beira Jang(oico)a guiz6n gutarteco, humano. Artzai-maquilanon du? Ori da gurutzea, cenequi garaitzen, ta botatzentuen infer­nuco 6tsoac: baitare zucencen ardi erre-

67at.

belac. Ala mostratucequio bati Artzaiaren tragean aguitz arrestiam6ltsu erreclinaturic gurutzearen paloan, ardibatzuei eguiten 6iu,fichstu bercebatzuei. (ap. S. Theres. medit. sup. Pater n. p. 4) Cerchistu dire itentuenac? Oriec dire inspiracio ematentuenac biotz bar­nera, arguitus entendam(en)tua, incitatus borond(ate)a, amor6stusarima suavequir6. Itentu 6iuac ere? Cer 6iu? Sent(enci)a erratentue­nac bere evang(elio)an. Aizazu oiubat: Quid prodest homini, si mun­dum & Cer valiodib guizonai, irabaztenbadu ere mimdu gucia, baldingalcenbadu bere arima? Berce oiubat: Areta est via & Mearr erehiada videa daramana vicitzara, ta gutie astatzeunte. Zabala da videa da­ramana perdiciora, ta anitz doaz ordie. Aniz dire deituae, bafia gutieseogituae. Berce oiubat: Nisi paenitentiam egeritis & Ezpaducieeguiten peniteneia2 , gucibe galdueozarate. Berce oiubat: Venite ad meomnes & Atbste enegana nequetan zaraten3 gucibe, eta nie favoratu­eodiziet. Bercebat: Qui vult venire post me & Berbat4 : Qui ex Deo est,verba Dei audit & Sine me nihil potestis & Eta ala, ya convidMus,ya meachiltus, ya consolatus, ya erreprehenditus &

Goacen orai: eta nola cuidatzen ta acitzentu bere ardiac? Marca­turic bataioan bereac becala quidatzentu bere exemplu onequidoaielaic alcinean, ta goardatzen berac bere Artzai-mutilequi, baiti­re Ainguiruac ta Sacerd6teac, eta bere tzacurrequi, baitire Predicarita Elizaguiz6nac; Belarr sanoac dire bere fede, ta leguearen doctrinasandua. Ontan dugu c1aro, audeIa ceruraco vide zuzena, eracusten­baitu santid(ad)e gucia, eta ez permititzen gaizquiric den chipiena:Eta doctrina Chr(ist)ioaren conf6rme baguina Chr(ist)io guci6c, gu-

2 penit." dio.3 zarate eta marratxo bat -e gainean.4 Berbat ipini duo Bercebat esan beharrean.

167

cioc guinazque sandu. Gure gaichsto izatea dago ez seguitzean Chr(is­t)oren doctrina. Contra berriz Herege ta Infielec beren passioneesatratuste doctrina falsuac, cein seguitus dire gaichsto. Doctrinacpassioneen conforme, belarr gaichstoac venenatuac; ta oien eracus­tunac otso galgarriac. Oietaic apartarastengaitu Artzai div(ino)acoius, eta chistus. Aitzenduena ezta galduco seculan. Bafia galcendabeti bat edo berce beren culpas. Cer itendu? Doaie billa; ya deitusamorosoqui, ya meachatus gogorqui, ya ere maquila tiratus: Cernaut erran? Maquila de-

68

la gurutzea, ta gurutzea trabajuac: ya beras Artzai onac ardi galduaitiratzea maquilas da bialtzea trabajuac, eritasunac, desgra(ci)ac,acorduratzeco. Cembat aldis datozin trabajugoiec becatuen casos?Dire nola Artzai onaren maquilucaldiacs, ta prochalago ezi asco pre­dicu, itzularasteco zuzenvidera, ezdezaten galdu otso infemucoec.

Cer yago itendu artzai onac? Artu sofietan bere ardi galdua:auda arcea beregain gure becatuac nola artucituen gurutzean, paga­tzeco berac, ta libratzeco gu. Vicia costatucequio gure erredimitzea;beraren costus vicigara becatarioc esperanza onarequi salvatucoga­rela. Cein cario costatugaizquion! Valioguindue aimberce guc? 6 Ar­tzai ona ta oneguia! Cein Artzaiec eguin eta passatudu aimbercebere ardiengatic? Bafia orduan in aimb6rce, ta orai ezpadu eguiten,cer aigara? Utzizue betico depositaturic elizan erremedioa gure gaitzguciendaco, erremedioa bere odolaren balsamos ta arren virtutesobratzenduena sacram(en)tuetan. Naiduenic izan sendatua, niorezta guelditzen sendatugabe. Barimbalego bat ilozturic adman, taurrinduric guizonen ta Deabruen becatu guciequi bera bacarric, etaellegabaledi penitenciaco sacram(en)tura disposicio beardenarequi,vici ta vizcorrleique erremediogonen virtutes.

Gatz ere emateunte Arzaiec ardiei. Ezotedu gatzic gure Artzai­gonec? Gatzbat du Cerucoa, gusto guciac dituena arima onendaco,au da bere gorputz ta odol preciosoa ematendiguna aldarecomaiean. Quis loquetur potentias Domini? exclamatzendu arrituric S.Juan Chrysost(omo)c. C~in artzaiec sustentatzentu bere gorputz taodolarequi bere ardiac? 0 Artzai amantea, cein maite tuen bere ar­diac? Bafia cergatic ala alchaturic? Ori ere gure onnaies, ezcaitzanlotsatu bere Magest(ade)ac eta gloriac. Bafia ez icustearequi gueie-

5 Lehenbizi maquilugaldiac idatzi du, eta gero -c- ipini du, lerro tartean, -g- grafemarengainean, grafema ezabatu gabe.

168

nec caso guti itenbaitute? Ah'l da beren faltas; sinestabezate ain cier­to nola icusbalezate, ezi vista banc ere seguroago da Jang(oicoar)enitza. Bana obequi sinestalezaquete, icusbaledi? 6 nola eztaquiguncer zaigu(n) conveni! Icusbaledi, nola ni becalacobat leique atreviellegatzera? dio S. Teresac. Bana icusgabe sinesta, ezi ain errealquinola Ceruan, dago sacram(en)tuan. Cer naidu? Seguitu bere Ar­tzaingoan, vizcorrtu bere ardiac, eri daude1aic; consolatu, triste dau­delaic: beartsu direlaic, erremediatu; ta itzbates er-

68at.

rateco, salvatu. Orgatic dago an contino; orgatic sacrificacenda egu­noro; orgatic ustenda jatera naidugun aldioro comunicatus, besar­catus,erregalatus gure arima miragarriro. Amore du ta podore;indezaque ta naidu eguin gucia gure onagatic. 6 ezaunbaguidezdugun ondasuna sacram(en)tuan! Ezauncendutenec amatzendute,ta amatzendutenec progatzendute gloria-guisabat mundugontan, tagueroco gloriaraco prenda. Amatzen, ta clamatzendute, 0 Jesus, 0Artzai ona, ez utzi galcera bere ardigau. Errespond(atucod)u, con/ia,ni naiz, etzaistela lvtsa. Maite tut maite naut/mac; eztitut utzico.

Ardiac imbearduena ere badio Evang(elio)an: et cognoscunt memeae, ezau(n)tzea bere Artzai ona. Nola? Sinestatus, esperatus, taamatus. Cer yago? Vocem meam audiunt, Aditzea beraren voza.Nola? obeditus ta cu(m)plitus beraren erranac. Ala eztigu ozcariceguinen otso infernucoac; Eztio utzico gure Artzai onac. Zoaste, cioJaun div(inoa)c Apostoluei, nic bialcenzaiztet ala nola ardiac otsoenerdian: otso Deabruac, otso heregeac ta infielac: otso gende galduaceta galz<ileac: 6tsos inguraturic Apostolu pobreac, ta oroat Chr(ist)iofielac! Cer da guero? Ecce ego vobiscum sum, dio Artzai poderoso taamorosoac, ona ni nago ZUl?qui. Norc ere indezoque duenai alaco fa­vorea? Pausubat omenda lazqui peligrosoa, non juntatzendiren anitzotso ardibaten contra. Cer pausu da ori? Eriotzeco trancea. 6 artzaiona, cer izanenda ene arimas trancegartan aimberce otsoen ertean?Etze atzendu ordenaceas erremedioac, seguraceco despeida munduticeternidaderat, confessioa comunionea deitzenbaita orgatic Viatico, taolio sandua, baitare bere gurutzearen maquila, desterratzeco otso gu­ciac, de man(er)a ezi errandezaquen Davidequi arimac, etsi ambulave­ro in media & Naiz nagon eriotzearen ilumbearen erdian, eztut gaitzenbe1durric, ceren berori baitago nerequi. Virga tua et baculus tuus &Orren barac, ta orren paloac consolatzennaute. Parasti in conspectumea mensam & Paratudu enetaco maibat contrario gucien contra. 6Jesus, biz enetaco Jesus. amen. ps. 22.

169

69

Sermo in Dominica Tertia post Pascha

De modico labore pro aeterna vita.Modicum, et jam non videbitis me, & Joan. 16.

Egimgo Evang(elio)an contatzentu S. Jminec, bereei Jesus onacerrancitioten itzac azquen afariaren postrean, despeidan becala, mo­dicum et jam & Orai gutibizt, eta ya eznauzie icusico; eta berriz gutibizt,ta icusiconauzie, ceren bainoaie ene Aitagana. Etzutela entendatu,dio, cer adiaracinaizuen itzgoiequi, ta explicatuzuela Jaun div(ino)acala: sin sines diM, pena ta nigarr izainduzieta zuec, bana mimduac pla­cer; zuec ordea tristatucozarate: bana zuen tristura itzulicoda gozo­tan. (Penadu emastequiac erdibearduelaic, ceren ellegatuden bereordua, bana libratuasgueros & videsis in Evangelio) Gutibatguradela, dio S. Agustinec, dembora guciau, noiz doaien nola voladanemengo vicitza, cenen trabajuen ondoreco offrecitzendiote Apos­toluei ta on guciei gloriaco goze andiac, cion becala S. Pabloc, (2Cor. 4) gure trabaju pichsca momentubatecogoni1 darraio gloria-mon­tio eternobizt Ceruan: animagaitzengatic trabajatzera gutibat oraiemen Jang(oicoar)en ta gueuren arimen amores. Adiarasteco ongui,billazagun gra(ci)a, salutatus Maria Santissima2 • Ave M(ari)a.

Merejidu explicatzea ongui Evang(eli)ogonec, ezi entendatus on­gui dacarr vicitza seculacoa; ta contra macurr entendatus, atradeza­que bere perdicioa duenac ajola guti guerocoas, oraicoanaies sollic;ustes nasqui ezi oraico vicigontan Jang(oico)arenac triste nequetanizaindiren gucis, ta munducoac gucis aisa gozoso alegre, naiz guerocontra. Goacen bada zuzen entendatus (bana3 lena len; auda, guti­bat, ez luce, bai laburr deIa emengo viciaren plazoa, dela onen, delagaichstoendaco. Bana edaturic ere naiadina, cer da eternidad(ear)en

1 momtudio.2 SSmadio.3 Parentesi hau 69at., 2. paragraforaino ailegatzen da.

170

iJJdean? nola ur tantaba.t itsasoaren aldean. Joandirenei ya emengoaidurizaiote passatudela nola istupa pichscabaten garra, nola ofias­turbat, nola beguien erchi idiquibat, nola ez deusbat.

69at.

Bai ta cein guti seguro den vicitzendengoi ere? Ezta cer galdeguinnondic datorrquen eriotzea, baicic nondic eztatorrquen: goititic bei­titic, aIde gucietaic, barnetic eta campotic, beros, otzes, jan edanes,eta gabes, milla modus daique erori gure autsesco echegau, baitaeriotzearen cafia, ta auchi gure viciaren arigau ain auchscorra. Or­gatic erdiac casi doaz aurr, bercebatzuc gaste ta adin onean: eta ba­cochbatzuen irautea nola dirauten, da Jang(oicoar)en milagro-iduri­bat, eta yago, barimbadire becatari, delaric becatua erioaren aculloa,diones S. Pabloc: stimulus mortis peccatum est (l Cor. 15.) Eta beca­tari-motabatzues dio Davidec, (ps. 54) eztirela ellegatuco beren egu­nen erdietara. Erran comuna ere da, goaponaiac, ta ardo bnac irau­teuntela guti. Fedeac ere ta arracioac berac ematendu, ezi gaudelaicJang(oicoar)en menean, ta beraren escutic dilindaca becala ari mee­batequi, alaere ez usten erorcera bere offendizalea, beira den mila­gro-guisabat! Orgatic daudelaic asco zoro zoroa, ustes dagon urrutieriotzea, dagoquiote atarian barronde, ta ematendiote petardo beti­cos. Ala Evangelioco abratsgarri, cegolaic & Stulte. hac nocte &Luc.12.

Icusiric viciaren deus gutia, icusagun icusteco yago duena, baitabigarren) diona Jesus onac, mundus autem gaudebit & munducoacgozbso, bana zuec triste nequepenatan emen. Jauna, ain vici triste, ne­que penascoa beaute eraman orren zervitzucoec, ta ain gozos gus­toscoa munducoec? Ezcaitzela engafia gaizqui entendatus. Eguiadena da, ala onec, nola gaichstoec baitusteIa beren penac, ta berengustoac, norc bere guisa, contra. Gaichstoec gusto gaichstoac, fal­suac, galgarriac: Onec gusto onac eguiascoac prochugarriac.Gaichstoec neque-penac Jang(oicoar)en desgra(ci)an ta Iran; onecJang(oicoar)en amorean ta gra(ci)an: Gaichstoec consolu egui-

70

ascoricgabe; ceren ezi norequi edo cerequi daique consola daucanaJang(oico)a asarre bere contra? Onec consolu onarequi, dutela Jesuslagun, ta favore Jang(oico)a. Gaichstoen neque penac nola asiera in­fernuan izaintutenen, ezpadire oncen: Onen trabajuac nola purgato-

171

rio, passatzeco Cerura. Entenda bada orai errana, mundueoae gozb­so, au da, guezurres beren caltetan; bafta zuee triste neque penas zeu­ren onetan, au da, munducoen gusto falsuricgabe. Bana guciendacoizainda trabaju ones edo gaitzes. (Aizagun4 David, (ps. 74) Calixin manu Domini, Jaunaren eseuan ealiza. Oilizan adiarastenda traba­ju, edo pena passarastenduena. Ala cio Jesus onac passio-alcinean,ene Aitae brindatzendidan ealiza edo tragoa eztut passatubearr? BadaJaunaren eseuan ealiza; Vini meri, ardo puros, au da, justicia-utses;plenus misto, alaere beterie nosis, ceren anitz genero pena den. Et in­clinavit ex hoc in hoc, eta saiestendu onat arat, aldebatera bercera,auda bati urrupabat passarastendio, bercebati bercebat; oni necessi­d(ade)a, arri eritasuna & Verumtamen faex eius non est exinanita,bafta ezta ustu ondarr gucia; bibent omnes peeeatores terrae, passatu­beaute lurreeo beeatariee ondarrerano, au da, emen assi penatzen,ta segui eternid(ade)an. Hie compara poenas poenis, gaudia gaudiis,quanto excellant &)

Bana nondic ta nola den munducoen gozoa emen, ta justoen ne­que-penac, icusagun orano: Borz motivos edo modus dire justoentrabajuac eta penac: 1.a Peregrino ausente Jang(oico)aganic egoteasdesterrugontan, ezin icusteas beraren aurpeguia; icustera ellegatuco­diren ezotediren arrichscoas; ta echaquiteas segurqui, dauden edoeztauden, iraunenduten edo eztuten Jang(oicoar)en gra(ci)an. Eztamotivo justoa ori, izateco pena duenac fede ta ezaum(en)tu ona? Aynitas, cio Davidec, (ps. 119) luzatubaita ene desterrua! (ps. 41) Enesustentua gau ta egun negarra, aipatzearequi, non da zure Jangoieoa?Beraren naies egarriac dago ene arima, noiz ellegatueonfliz ieustera?Edo ellegatucootenaiz? Gaizgontas eri cego S. Teressa, cantace(n)zue-

70at.

laic pena amorosobatequi; Vicinaiz ta ez enebaitan; Ta alaeo vi­ciain beira nago, Ezi ez iltzeas iltzen nago. 2.n pena dute Jesusenpenes ta passio passatuzuenas. Oh cer negarrac ichsurcentuten ortasarima nobleec! Alaco negarren casos itsutuze S. Fran(cis)co Assis.3.n pena dute beren culpes, ta bercerenes, beiratus ain gaizqui offen­dituric Jang(oicoar)en Magest(ade)a beren caltetan. Jang(oic)o onaoffendituric, ta offendizalea galduric. 4.n pena ta nequea beti egoteapelean tentacioen contra, errepugnatzen bHi passioneei, ez admiti­tzeco benere gustoric ta gauzaric leguearen contra: beti eguines bere

4 Parentesi hau paragrafoaren bukaeraraino da ailegatzen.

172

burmii borcha, beti penit(enci)a. Orichse da gurutze eramanbeaute­na joannautenec Cerura, ta daramatena justoec gogotic Jang(oicoa­r)en amores. 5.° pena, gafiaraco emengo trabaju comunes landara,izatea perseguituac munduaganic Jesus onaren guisara, ezi ni perse­guitubanaute, zuec ere perseguitucozaizte, cio Jaun div(inoa)c, eta S.Pabloc: Christo 5 Jesusen conf6rme vicinaiduten guciec passatuco dutepersecucio. (2 Tim. 3.) Icusituzujustoen nequepenac?

Mundus autem gaudebit. Bana munduc6iac goz6so. Nondic etanola? Gucia contra eguines: Eztute penaic, ajolaic, ta memoriaicapenas, Jang(oicoar)en icustera ellegatzeas, beraren gra(ci)as: Ainguti, Jesusen penes: ain guti, beren culpes: ain guti, errepugnatzeaspassioneei. Atzendus gueien importadena, erchis arimaren beguiac,segui vide zabalas Deabruaren zazpi alabagaien convitac, batzuecsubervia, codicia bercebatzuec, luxuria gueienec, gula, ira, invidia,edo pereza guciec; ala nolanai vicitus suelto gogoaren conforme, fa­voratus elcarr, ta elcarr laudatus goapo gaichstaquerietan; orramunducoien gozoa. Bafia dio bereei Jesus onac, tristitia vestra verte­tur in gaudium, zuen tristura itzulicoda gozotan; orai penasco aza­roac ecarcodu alegranciasco eraicioa. Bai ta munducoien gozoa eztaitzulico tristuratan? Consig(uien)te da, ta erranic ceuca lenago,(Luc.6.) Ay zuetas, irri itenduzienes orai, ezi inenducie nigarr. Cerdiote ontara munducoiec? Ori da

71

guero, diote; guerocoa guero: Orai befiic bein passazagun alegrequi.Guerocoa icusteco dago. Cer diote ontara sanduec? Oraicoa oraicoabarimbada nauzuna, oraico ere obeduzula, ona izatea. 6nen penacta nequeac ez solam(en)te arinago, ezi gaichstoen neque penac, bai­tare gustoso ta gozosoago direla eguiaz, ezi gaichstoen alegra(n)ciac:edo ona obequi dagola ta alegreago bere trabajuen ta penen ertean,ezi gaichstoa munduco gustoen erdian. Aizagun onaren privilegioce(m)bait.

La 6nac zervitzacendiohiic Jang(oico)ai, ta Jang(oico)a delaicNausi ona bereen amazalea, emanenbaitiote lurreco gauzetaic ereconvenizaiotena. Gaichstoei ordea cer emanendiote Deabruac ones?2.° privilegioa onarena, goardatzea Jang(oicoa)c bere besotan becalaamoroso, ez usteco indezoten gaizquiric, eztaien gal. Gaichstoa con­tra Jang(oico)aganic apart, ta Jang(oicoar)en odioan, beti galceco

l Chro dio.

173

arriehseoan, Deabruae naiduela eraman, beti beira, noiz emanen­zaion lie(enci)a. 3.n privil(egio)a, Jang(oicoar)en gra(ci)a, su, argui,eonsolacio, ta arimo ona ematendiotena bereei an biotz-barnean,eramateeo ongui emengo onae eta gaitzae; ala eztire ondasunequivanatzen, ezta gaitzequi ere desganatzen; permititzenMdu izandai­tzen perseguituae, bere Magest(ade)a mostratzenzaiote favore, desa­fiaeeeo mundu gucia, nola S. Pabloe, Si Deus pro me, quis contrame? Jangoicoa6 ene favore: nor ene contra? Azotatzenbaitu ere bereMagest(ade)ae eseubatequi, dauzqui bercearequi bere peehoan be­sarea: bere amorearen almivar gozoarequi dulzatzentiote trabajurieerruenae. 4.n privil(egio)a virtutearena da izatea munduan den on­dasunie andiena, itenduena on arima ta persona, por eonsig(uient)eamable ta quadrable Jang(oicoar)en, ta Cerueo gueien beguieta(n).Beree ondasun lurrecoee eztute ona eguiten persona, baieie abratsbolsa onae; honratu famatua honrae ta fama onae; ongui idurituaiduri onae; osasun onae sanoa; indarree indartsu; dignidade ta po­dore onae Jaun ta poderoso; ehsaquintasun onae ehsaquintsu, ta alagafiaraeoee. Virtuteae sollie itendu ona persona. (Beree7 aIde emen­go solam(en)te dire, ta emen guelditzendire bolsa, honra, osasun,iduri, dignid(ad)e, ta beree ondasun lurreeogoiee: Erehiordueo be­guiae, aeabatuda emengo eomedia-iduri-

7lat,

gau: ya guerostic ezta ez Erregue, ez Obispo, ez Jaun, ez abrats, ezdeus, baieie obren eonforme iteuntena eternid(ade)an. Bafia virtu­teac acompafiacendu aranifio, ta itendu dichoso betfcos, Jang(oico­ar)en maite biotzecoa becala. OrgMic obeda virtuoso on izatea, eziErregue poderoso abrats ta naiden gucia: Obeda alaeoriegabe vir­tuoso ona, naiz pobre, eri, lacerioso, deseehatu, ezi abrats fortuno­so, andi, ta gucia, on ezpada) 5.n privil(egio)a eoneiencia onaren onata eonsolagarria, naiz murmura, naiz persegui, naiz gaizetsidezaten,itzulcearequi bere barnera, an ez icustearequi culpa andirie, pensa­tzearequi Jang(oicoar)en gra(ci)an dagola, errategura bere buruai,Jang(oico)ae maitebanau, eer zaida gafiaraeoes? Ezta au consoluobeago, ezi mundueo guciae? Oh! bafia nore daqui, dagon Jang(oi­coar)en gra(ci)an? Eguia da, niorc eztaqui, den digno amorearen edoodioren. Bafia badire sefialeae, usmatzeeo: (eguitea8 inala garbitze-

6 Jang.' dio.7 Parentesia hau 71at. orrialderaino da ailegatzen.8 Parentesia orrialde honetan bertan da bukatzen.

174

co, examimitus, confessatus, medioac paratus: sentitzea sentimentuamorosobat, Jang(oico)a offendituas: vicitzea erresolvituric diligentgoarceco offensa den gucitic: eguinnaia Jang(oicoar)en gustoa edo­cein gauzatan, naiz costa: guti iduritzea itenduen on gucia; ta ala,dire senale onac, seguraceco ez, confiatzeco bai, ezi badaqui fedes,amatzenbadu berac Jangoicoa9 , Jangoicoac 10 ere amatzendue/a bera:Ego di/igentes me di/igo.) Contra berriz, mortalean dagonac badaquidagola Jang(oicoar)en desgra(ci)an; nola daique alegra? Errandutnola, erchis beguiac, zoro zoroa atzendus: Bana noizbait inquietara­cicodu bere conc(ienci)ac; eta cer trabajuac guero! cer beldurrac, ne­quepenac, ta erchidurac! & 6." privil(egio)a onare(n)" esperanzarensanoa, Jang(oicoa)c maite duela, salvatucoduela. Balequi au CerucoErrevelacios, cein aisa digerilezaquen edoceintrago, ciola, badeza­quet soporta emen; Ceruan descansatuconaiz. Orai eztuzu alacoric,etzaiten segura ta descuida, bai beldurraiqui bateo izan esperanzaona Jang(oicoar)en miseric(ordi)an, ta Jesusen merejim(en)tuan.Gaichstoec eztute drechoric ortaco, estado gaichstoan dauden bitar­teo. Badaquite, edo beaute chsaquin, estadogortan direla condena­tuac. Bana cer aguitzenda? Deabruac bitarteo zoratzentu esperanzafalsus: guero con-

72

vertitunautelaic, betecentu beldurr sobras, zozobras, congojas, az­quenic aguian desesperacios. 7." privil(egio)a onen libertade ona:Cer libert(ad)e? Ez libre lazo eguiteco nolanai edocein gauza, ez ala­coric; bai egoteco libre passloneen ta becatuen prisioneetaic; baitarealcaizunetic, baitezaquete atra aurpeguia nonnai. Entendatzeco: Su­bervo andinai vanoa dago preso munduaren goraberes, puntus &cer erraunte, cer erraindute? & Libre dago humil ona, solam(ent)eduela cuidado iduritzeas ongui Jang(oicoar)en beguietan. Codicio­soa dago preso ondasunen satarteran goseac beti ta egarriac yagonaies: Libre dago ortaic liberala, content, asqui denarequi pasaceco­dina emen, ta ansia gucia ondasun Cerucoetara. Luxuriosoa dagopreso araguiaren amores Deabruaren lequedagortan: Gulosoa tri­paren; Asarrea odioaren, ta ala ganaraco vicioen viciosoac. Libre

9 Jang.' dio.10 Jang/dio.I [ imare eta marratxo bat -e gainean dagoela uste dugu; lehenbizi onen idatzi zuelarik,

gure ustez. Ik. 2,7. eta 8. pribilejioak.

175

dago justoa. 8.n privil(egio)a onena da, naiz aldartes indezoten irrita desprecio munduac, bearrorduan estimatuac baitire, ta billatuac;nola icustendugun sanduetan, ceren ezi eguia da Jesusec errana, hu­millacendena izanendela goratua. 9.n privil(egio)a, iltze preciosoa, tacomunquiro suaveagocoa: (S. Teresa Yid. c. 38. n. 4.) assisticendio­tela Jesus onac, M(ari)a Santissimac12 , Ainguiruac & Gaichstoaccontra, etziotenac innai casoric Jang(oicoar)en deiai vician, us­tenbaititu bere Mag(estade)ac bearrorduan bere(n) etsaien escuetan.10.n privil(egio)a Jaun andiaren co(m)municacio amorosoa bereequibiotz barnean Oracioan, aditzentuela, consolatzen, ta erregalatzenmiragarriro. Eta cer erraindut comunionean Jesus onaren besarcadivinogartan passatzendenas Jesus ta arima onaren artean? EsposoJesus, arima Esposa! Orrec maite ni, nie berori! Preso daucat, ta ez­tut utzico. Cer amoresco suac! Cer consolacioac! Cer alegranciac,ansiac, affectoac! Cer negarr gozoac! Ezta mirie explicadezaquenic.Orra nola nion ongui justoen negarrac gozoago dire1a ezi gaiehstoenirriac eta gustoac; edo obequi passacendue1a onac bere neque-penenerdian, ezi gaichstoac mu(n)duco gustoetan: ori vician ere: cer izain­da ilceracoan? Eta cer eternidadean? (Exempl. Mors S. FrancisciXaverip3 in tugurio comparata cum Henrici 8 in palatio. Itemexempl. Divitis et Lazari. Luc. 16.) Eta bada gutibat da oraieo vicigucia, gutibatgontan ajustagaitzen vide erchitic barna sanduequi pe­nit(enci)a eguines, gozatzeco alegrequi eternidadeco glorian. Amen.

12 SSmac dio.13 S. Franc.' Xav.' dio

176

72at.

Sermo in Dominica Quarta post Pascha

De Spiritu veritatis, et spiritu erroris.Cum autem venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem

veritatem. loan. 16.

Jesus onac consolatzeco bereac bere despeidan, mintzatucioteamorosoqui. Banoaie bialinauena gana, eta zuetaic nibrc eztida gal­deguiten 1 , nora doaie? Bafia ceren errandizieten au, tristuras betedazuen bibtza. Bafia nic erratendiziet eguia; convenizaizie ene joatea, eziezpanaiz joaten, etzaizie emanen Espiritu2 Sandu Consolazalea; bafiajoatenbanaiz, bialicodiziet nic. Cum autem venerit & EtorcendeliLiceguietafedearen espiritugura3 , eracutsicodizie eguietafede gucia. Auda egimgo Evangel(ioar)en mamia. Ontaic da agueri, eguia eztagolasolam(ent)e entendam(en)tuan, baitare borondat(e)an; ez mian sola­m(en)te, bai vicimoduan ere; ez solam(en)te erratean, baita obraceanere. Contra guezurra, engafiua, errorea: De manera ezi eguia errealada zuzen-videa, eguitea ongui arracioaren ta Jesusen doctrinarenconforme, baicio, Ni naiz videa, eguia, ta vicitza. Contra guezurrobnlscoa da obnitzea gaizqui macurr bearrezten videan, ceren alabatec engafiacen ta galcenbaitu bere burua. (Orgatic cio Davidec,Filii hominum, usquequo & Guizbnen hUmeac, noiz arteo bibtza nagui?Cergatic zabilzte vanidadeen4 naies, ta guezurrain atzean? Guezurr­gau da gaizqui den gucia, ceren baitacarr engafiua, ta perdicioa.Guero confessatucoutela gaichsto galduec beren engafiugau, dio Es­p(iri)tu Sand(ua)c, (Sap. 5.) ta erraindutela, ergo erravimus a via ve­ritatis. Beras utsinguindue eguiaren videa. Necatu gaichstaquerienvideas, ta ez icasi Jang(oicoar)en videa.) Desengafiaceco bada, dem­bora deIaic, dio Jesus onac bialicoduela esp(iri)tu sandua, Jang(oi-

1 galdeguite eta marratxo bat -e gainean.2 Esptu eta laburgailua.3 esptugura eta laburgailua.4 vanidad.'" dio.

177

coar)en esp(iri)tua, eracustenduena eguia gucia Deabruare(n) con­tra, cein baita guezurren ta engariuen Aita: Nola erranbaliote bereeiJesus onac, nic eracutsiduten gucia itzes ta obras, eracutsicodizieJang(oicoar)en esp(iri)tuac zeuren biotz barnean arguitus entenda­m(en)tua, onera inclinatus borond(ate)a; nola Deabruac gaichstoeiinspiratzendioten gaizquia ilundus entendam(en)tua, macurrtus bo­rond(ate)a. Eztaien bada aguitu vicitzea engafiuan, ta obra falsuaneguitea, goacen aguerrtus egun Jang(oicoar)en espi(iri)tuac eracus­tentuen eguia cembait, ta Deabr(uar)en sp(iri)tuacS inspiratzentuencembait falsedade. Bilazagun argui salutatus M(ari)a. Ave M(ari)a.

Jang(oicoar)en esp(iri)tuac datorrelaic eracutsicodizie eguia gu­cia, dio Jesus onac. Fedea, baita sinestatzea icusigabe, da on gucienta salvacioaren principio,

73

zain, ta cimendu: augabe ezta salvacioric, ezeta esperanzaric ere: fe­dearequi bai obratus gafiaraco manatuduena Jang(oicoa)c ellega­tzenda guizona Cerura. Jang(oicoar)en esp(iri)tua da eracutsituenaCredoan, Evang(elio)an, ta Escrit(ur)a sagratuan dauden eguia gu­ciac, sinestaceco proponitzentigunac Elizac, cein baita Eguiaren co­lumna, ta firmam(en)tua. Esp(iri)tu divinogura bera da Jang(oic)oasdagonai inspiracendiona biotzea(n) sinestea gogotic, aisa, cierto, tafirmeago, ezi icusbalezqui beguis, icusteneztituen eguiac, ceren affir­matubaititu Jang(oicoa)c, ta ala dion Elizac. Asqui da, erratenduChristio onac, asqui da Jang(oicoar)en itza, naiz ezin entenda gucianeure buruchsolac. Cembatenas gutiago entendaceunten, yago si­nestacendut, cio S. Theressac. Contra berriz Deabrua da inspiracen­tiotena bere guisaco subervo presumituei heregiac, embusteac, dudac,ta gorab6rac. Filii hominum, usquequo & Guizonen humeac, noiz ar­teo pobre ta subervo? Cergatic nauzie, utziric Jang(oicoar)en videa,ibili pensatzen vanidadeac ta guezurrac zeure(n) buruetan?

Fedearen atzetic datorr esperanza, au da esperatzea gloria Jan­g(oicoar)en gra(ci)aren medios ta gueure obra onen medios; Etanola gueuren aldetic faltatzenbaitugu, eta Jang(oico)an misericor­dia becala baita justicia ere, orgatic juntatubearda biotzean esperan­zarequi beldurrtasuna. Deabruac engafiatzeco, ya incitatzendu de­sesperaciora; ya betetzendu esperanza falsus, edo presuncios, edoparatugabe medioac, edo billatugabe gra(ci)a, bere indarr solles, ya

5 sptuac dago, s- daukala hasieran eta ez e-.

178

deseuidanicis ta utzis gueroni, baita temerid(ad)e. Ut quid quaeritismendacium? Cergatie nauzie guezurra?

Carid(ade)a, baita onestea Jang(oico)a beragatie ta proximoaJang(oico)agatie, nore baieie Esp(iri)tu Sanduae dezaque inspira?Berae ichequitzendu sugau biotzean: berae inarastentu obra onae,ta passarasten trabajuae bere amores: Berae obligatzendu onesteraproximoa ere Jang(oico)agatic, etsaia ere; berac moguitzendu proeu­ratzera gueien ona eorregitus, eonsejatus, limosna eguines, millamodus. Deabruaren esp(iri)tuae paratzendu lenie Jang(oicoar)enatzendura, desamorea, ta desestimacioa, aimberce nola baita mun­duan, offenditus ajolaiegabe beareena amatu: Guero gogortzentubiotzae ez lastimatzeeo proximoes, aborreeieeeo, gaizqui eguiteeo,ta maldieio, murmuracio, ta erran gaiehsto errateeo. Usquequ6?Noiz arteo biotz gogorrae?

Alaber Jang(oicoar)en errespetoa, beldurra, ta alquea, ez eguite­co gaizquirie, paraee(n)du Jang(oicoar)en esp(iri)tuae; baitare anitzinspiraeio, pensam(en)tu, oroipen, ta deseo, goartzeeo; guero beea­tuen ertean ta ondorean oh eembat amarrgura, erremordim(en)tu,inci-

73at.

tacio, ta eistaco becala biotzera, egozteeo len banD len beeatuen ve­nenoa: confessazaite, erratendio an biotz barnean, ta emendazaite:gaizqui zaude ala: arima ilie, Jang(oico)a asarre: ay zutas, ustenba­zaitu ileera, adio betieos. Ebee ta alaeoae dire Esp(iri)tu divin(oar)eninspiracioac. Contra berriz incitacioae, cumplitzeeo passioneae,atrevencia, lazotasuna, ajolagabea, atzendura datoz Deabruaganie.Alaber pereza eonfessaeeeo, guero guero; embarazu-iduriac, errepug­nancia, alque sobra, milla erreparo ta aehequia pintatzentio espiritugaiehstoae, egoteeo ala egon egon, ta gueroago ta gaiehstoago, alba­dezaque ilaraci estadogortan. Usquequo? Noiz arteo? Biarr biarr eraseras, otsorraiaren cantua. Beira ez gueldi areatie campoan.

Jang(oicoar)en esp(iri)tuae ematendu prudeneia, justieia, fortale­za, templanza. Prudeneia, beiraeeeo aIde gueietara, iteco ongui: Jus­ticia, emateeo nori berea, eumplieeeo nore bere obligaeioae. Forta­leza, errepugnaeeeo fuerte eontrario gucien contra Jang(oicoar)en taarimaren favore. Templanza, eontenitzeeo passione guciae ta senti­doae leguearen muguen barnean. Contra gueia esp(iri)tu gaiehstoae:len lena du itsutzea arima ez beiraeeeo Jang(oico)ai, ez gendeei, ezoraieoa, ez gueroeoa: guero naiz utzidezan itera cembait devoeio, tagauzafto agueri, deseuidarastendu obligaeioetan: passioneae sutzen-

179

tu, ta desanimatzendu errenditzeeo tentaeioei. Oh! eein guti den se­guitzendutenae eonstante Jang(oicoar)en videas, naiz tenta, naizmurmura, naiz irri eguin, ta perseguidezquiten! Gueienae doaz querquer quer n6ndie bereeae, munduaren beldurres. Filli hominum us­quequb? Guiz6nen humeae, noiz arteo mundue6i?

Nola vieio guciae dat6zin Deabruaren venenotie, engaiiatuzue­nas-gueros gure lembie(ic)o Ama Eva; ala beree virtuteae ere datozJang(oicoar)en esp(iri)tuaganie. Ebetaie lena eimendu-guisa da humil­d(ade)a, au da, eguiaz ezaundurie batee bere burua desestimatzea; gu­eien estimatzea; ni6r ez gaizqui trataeea, superioreei humil obeditzea;ta Jang(oicoar)en eseupean beti beldurrae eontatzea ta eonfessatzeabere burua indigno, beiradezan bere Magest(ade)ae: Eta alaeo humi­lei beiraeendi6te amor6so, ta ematendi6te gra(ci)a, baiia humild(a­de)a ere bai. Baiia subervia da Deabruaren lembie(ic)o alaba, vieioenburu, beeatu gucie(n) prineipio, Jang(oicoar)en iraren motivo, ta bar­eacioaren impedim(en)tu; ezi ehsaquina da humillatus eonfessatzerapenaturic gueuren gaizqui eguinae, bareatzentigula Jang(oicoa)e:Baiia suberviae erehstentu miserieordiaren atari guciae,

74

eztu usten ezauneera nore bere burua beeatari; ez apaldunai euzeu­rruta vanoa; ez aguertunai eulpante: alque sobragura estorvaeendi6­na eonfessatzea dena den beeala da humild(ad)e-faltas, ta subervia­-sobras. (Beira ya nola beardi6n Jang(oico)e barcatu Fariseo aundi­naiai, beeatari eonfessatu nai eztenai. Orgatie ei6 S. Bern(ard)oe,obedela beeatari humila, ezi ez justo subervoa. Suberviae botatuzueLucifer Cerutic Infernura, ta eena Ainguiru ederr inzue Dem6nioitsusia. Ci6 are aundituric, iganennaiz gora, Cerueo izarren gaiieanparatueodut neure tr6noa, gorenaren semejante izanennaiz. Junta­tueequio Ainguiruen irur zatitaie bat laguntaeo. Atraee S. Miguelberee Ainguiru onequi, goratuzue vandera Jang(oicoar)en gloriatanci6la, Nor Jang(oico)a beeala? Eta ala izanzire botatuae Cerutie Lu­cifer ta bere guisaeoae; eta dire lembie(ic)o eondenatuae: Eta dabilzalagun billa guizonetaie ere, eta logratzeunte sobra inspiratus ebei eresubervia. Adam ta Eva zeudelaie paraisoan nai becala, solam(ent)eobedienciaren progutaeo debeeaturie arbolabate(n) fruita; serpientemadarieatuae engaiiatuzue Eva sinestaraeirie guezurra, jaten bauziearbolag6rtaie, izanzarate6 Jang(oico)ae beeala. Janzute, desobeditu-

6 izanzarate dio, eta ez izain edo izanen.

180

ciote gure Jaunai, eta galducire berac, ta beren casta gucia, baitaguizaguendea: gucia aundinaies.) Norc conta emendic contino dato­zin gaizquiac, desobedienciac, futotsac, erneguac, desprecioac, men­decuac & aundinai vanoagatic? Ut quid diligitis vanitatem? Certaconauzie vanid(ade)a?

Alaber liberaltasuna ta miseric(ordi)a eracustendu Jang(oico­ar)en esp(iri)tuac, nola baita ain guiz6nen amante onguieguinnaia.Contra Deabruaren esp(iri)tuac nola baitu aimberce odio ta invidiaguizonen contra, inspiracendu codicia, erchstendu berecoi direnenbiotz chsimurr gogorra; ya deseaceco ta quenceco bercerenac; yaabrasteco edocein mani:ras; ya ez pagaceco zorrac ta errestitucioac;ya ez eguiteco limosna aimberce necessidade ta obligacioen ertean:Ala galcentu pobreac paciencia-faltas, ta abratsac carid(ad)efaltas.Usquequo gravi corde? Noiz arteo biotza gogorr?

Alaber castid(ad)e, ta garbitasun ederra da Jang(oicoar)en esp(i­ri)tuaganic. Deabrua ere da esp(iri)tu gorputzicgabe, eztu araguiscopassioneric; bafia galdunaies gu

74at.

apaltzenda cebarastera personae araguisco desordenetan. Jang(oi­coa)c paratutigun beldurr, alque, ta lotsaren frenoac lazatzentuDeabruac; gogoracentu imaginacio impuroac; gustoen colores pin­tacentu ez ain gaichsto nola diren; ortaco ingeniatudu milla ingenio,moda, diversio, ichurapen, canta, musica, danza, tentacio, ta gauza,cefien amores itsuturic arimac arrapace(n)tuen nola choriac leque­dan. Usquequo? Noiz arteo loiean biotza?

Gularen mortifica.cioa, barua, penit(enci)a eracustendu Jan­g(oicoa)c, libraceco becatuetaic; emateco satisfaccio gaizqui egui­nes; imitatzeco Jesus gurutzean; ez usteco animaletzera guizona,bai itzulceco esp(iri)tuale sandu. Deabruac contra incitatzendutripen cebatzera bearr ezten guisan: Ordic excesso, gastu, dafiu,desgarai, ta desorden milla. Usquequo? Noiz arteo triparen esc1a­vo?

Mansotasuna ta paciencia norc baicic Jang(oico)ae ta Jesus onaedezaque inspira? ain sufritu, manso, iehsil onegui aehsuri div(ino)gu­ra aimbi:ree trabaju, agravio, tratam(en)tu indignoen i:rdian! Gueeznai deus sufritu; berla mendeeatunaiae; iran, odioan, sentim(en)u­ran erretzen: Sugau norena da, baieie Deabruarena?

Bada Invidia du bere alaba maitea Deabruae; arren invidiagatiesarrtuce erioa munduan; ta beti digu invidia esp(iri)tu gaiehstoga­rree ezin ieusis bera galdurie, ta gu salvaeioeo videan ta Jang(oicoa-

181

r)en biotzean. Ala tristaeenda gure onas, alegraeenda gure gaitzes:Ori ezta miragarri Deabruan: Bana ori beroi guizone(n) ertean, ga­relaie Jang(oicoar)en hume, ta elcarren anai arreba, ori baita Dea­bruqu6ria! Eta oh eembat venenogontaie estado gueietan? ContraJang(oicoar)en alaba earid(ad)e noblea.

Azquenic itzbates acabatzeco; persona on izatecos bearrbaitaizan gaitzie bateregabe ona gucis, Jang(oicoar)en esp(iri)tua da ema­tenduena oposieio edocein gaizquira, eta afficione ta dilig(en)eia ongueietara. Animatzen ta vizcorreendu, iteco gogotic, ta sufricecoanimoso dena deIa; orgatic Jang(oicoar)en amanteei gucia itzulcen­baizaiote onetan, gueia aisago amorearen easos; ta gaichsto denicbatere ezin soporta. Contra berriz vanid(ad)e ta bearreztirenetaraaffieione paraeendu Deabruae; Oneraco pereza, gogaitz, tristura, taenfado. Nondie datorr egotea bi irur ordus joeuan ta diversioanaisa; ta ezin egon orduftobates Elizan, borehas ezi ta nequetan?Oroat diot eguiteas onae vanid(ad)es, icustengaitutelaie, gogotic; ez­caitutelaic icusten, ganaiegabe. Oroat diot alegre zoro egoteas, for­tuna delaie; ta aguituordu-

75

co trahaju pichseabat, berla desanimaturic ta enfadaturie. Ezta oriJang(oicoar)en esp(iri)tuaganic, baicie gaiehstoaganie. Ezauneeeodiferenciagau, ezta baicic ieustea vicimoduen differencia; eembatiteunten batzuee salvaceeo, ta eein guti bereebatzuee. Beira eembaitpersona vieidirenac apart mundueo vanidadeetaie laur pareteen er­tean, penit(enci)a ta oraeio eontinoan. Beira bereebatzuc mundu za­balgontan becatuen eeboen erdian. Batzue utzieodireIa iltzera lenagoezi admititu beeatu mortalebat. Bereebatzue ain aisa passatzentutelanola ururrupae. Beira yago, nola batzue doazan iganes gora goraCeruraeo esealeran animoso. Cein da Ceruraco esealera? Ona gra­dae: Lembie(ico)a Fede viei ta vizeorra. Bigarr(en)a Esperanza sanDta sendoa. Irugarr(en)a Deseo ta oraeio biotzeseoa. Laurgarr(en)aObra onae obligaeioseo, ta devoeioseoae. Borzgarr(en)a Trabaja­tzea gogotic. Seigarr(en)a Padeeitzea anitz ta ongui. Zazpigarr(en)aCostumbratus ori gueioi eguitea perfeeeiorequi aisa alegrequi. Zor­zigarr(en)a Gueioi Jang(oicoar)en amore puros. Bedratzigarr(en)aSeguranza-idurihat gloriaraeo dela. Amargarr(en)a Gloria. & Beiranola bercebatzue doazan jautsis infernueo escaleae7 bera. Cein dire

7 esca/eac dio, eta ez esca/erac.

182

-----------------------,

gradac? Lembic(ico)a Icustea edo aditzea gaizqui. Bigarr(en)a Pen­sam(en)tu edo gogonicea. Irugarr(en)a Quadnitzea. Laurg(arren)aConsenticea deseatus edo placer artus. Borzg(arren)a Eguitea gaiz­qui. Seigarr(en)a Acostumbratzea. Zazpig(arren)a Gog6rrtzea. Zorzi­garr(en)a Sendagalla eguitea gaizquies. Bedratzig(arren)a Ezin berce,edo necesid(ad)e-iduria. Amarg(arren)a Desesperatzea ta condena­tzea. Ezta precisso passatzea, salvatzec6s, gradagaiec guciac: Eztaere precisso ebec guci6c passatzea, condenacec6s: Gutiago ere asquida. Paratutut icusidaien, esp(iri)tu div(ino)ac ta esp(iri)tu gaichstoacguizonetan iteunten effectoen differencia, ezcaitzen descuida admiti­tzean Jang(oicoar)en inspiracioac, ta despeitzean gaichstoarenac. Ceciudadean emastequibat cena becatari, di6 Evang(elio)ac. Cer agui­tuze? Medicu div(ino)ac, Artzai 6nac eguincio fichstubat biotzera.Aituzue arc, admitituzue, acorrituce, asice negarres, billatuzue Me­dicu soberanoa, ta onen ofietan negarr ta negarr confessatus culpaelogratzuzue absoluci6nea; eta orra eguinic sanda andia Santa MariaMagdal(en)a. Ce amabi Apostoluetan bat itencituena milagroac Je­susen izenean; fichstu eguincio esp(iri)tu gaichstoac biotzera, codi­cias cutsatuze; ta guero guti guti ellegatuce salcera dirutruc bereMaestru div(ino)a, ta gaurr becala entregatu, biarr beeala urcatuze,lerrtuze, entrafiac atra, ta Deabr(u)ac eraman gucia: au da Judas In­cariote &. &.

183

75at.

Sermo in Dominica Quinta post Pascha

De oratione. et circunstantiis.Siquid l petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis, Joan. 16.

Egim nola Rogacioen Vezperan paratzendu Elizae preveneiosbecala Eva(n)g(eli)ogura ain esperanza 6nes betea, Jesus 6nae erran­zuena bere despeidan mundug6ntaie: amen amen dieD vobis, ciertobai cierto erratendiziet, siquid petieritis & eerbQit eseatzenbadiozeAitari ene izenean, emanendizie zuei. Alaber Rogaeioetan paratzen­den Evang(elio)an di6, (Lue. 11.) eracutsiric Aita gurearen oracioa,Nie erratendiziet zuei, petite et aecipietis, eseazazie ta emanenzaize;quaerite, eta invenietis, billazazie, ta aurquitueoduzie; pulsate, etaaperietur vobis, deizazie, ta idiquieozaizie. Jesus da di6na au, ta bereitz erreala eztaique falta: lenago faltacodire Ceruac ta lurra. Ya be­ras cer faltazaigu gueur6c nor bagara? Ondasun gucien iturria nonden badaquigu, dela Jang(oico)a, leeu gueietan dag6na presente,emannaiac, eonvidatzen: guiltza escuan paratudigu, baita Oracioa,edo escatzea Jesusen izenean: Nola gaizque descuida? Oh Jauna,di6te, escatu ta lograbaledi! Guc naiz escatu, eztugu logratzen. Noladateque? Jesus 6nac ezti61a guezurra, badaquit: zuee ere ez, ustedut.Beras eerbaitetan dago. Bidedago escatze-guisan. Guiltzag6nee bi­dedu bere mafia: ezi chsaquina da, atarico guiltza, naiz izanic berep(ro)prioa, inguracenbada contraco aldera, eztela idiquitzen ataria.Escuieco aldera bearr, ta zuc ezquerrecora indarr, debalde aizara,ezta idiquico. Badi6 gure oracioaren guiltzag6ntas S. Tiagoc, c. 4.)Eseatu ta etzaizie ematen, eeren gaizqui eseatzenducien. Beras mafiata habilid(ad)e bearda maneaceco 6ngui oraeioaren guiltzagau.lcas­tenbadugu iten 6ngui, fiad6re Jesus, etzaigu ucatuco. Ontaeo goa­cen gra(ci)aren billa, estimatus gra(ci)as betea Maria. Ave Maria.

Gucioe oracio iteraeoan gara Jangoiearen 2 pobreae esquean bere

1 Siquid dago, bi hizak loturik, bat egiten dutela.2 Jang.'" dio.

184

atarietan3 gaudenac dei ta dei, dio S. Agust(ine)c. Aguitz beimtsuacgara anitz gauzes; bafia gure limosnaguillea da aguitz poderoso tapiadoso, aberats ta liberal ezin yagos, ezi ezta pobretzen, ta ez neca­tzen emanes: dago beti emannaiac, ofrecitzen emaindigula, mana­tzen escazogula, ta quexatzen eztiogula asqui ongui escatzen. Siquidpetieritis & Oio Jesus onac, Cerbait escatzenbadioze Aitari ene ize­nean, emanendizie zuei. Eta errepara, ezi bere Aita contacendu gureAita: orgatic manatucigu errateco Aita gurea. Jang(oic)o andia yaberas gure Aita; Jesus gure anaia, Medianero, ta fiadore: guero AmaM(ari)a Santissima4 ; Mandatari Ain-

76

guiruac; lagun sanduac: ya beras ezta falta, baicic escatzen ongui.Norc pensatubearzue etzequitela pobreec escatzen ongui? Eta badi­re cierto eztaquitenac; batzuc pobre subervoac; bercebatzuc desa­tentoac; bercebatzuc pacienciagabeac, inutil-utsac, eta indignoac.Bentzait Jang(oicoar)en atarietaco pobreetan alaco sobra da. Omicergatic uts atratzengaren. Nauzu Jang(oicoar)en limosna? Escaongui.

Ortaco irur circunst(anci)a beardire goartu: l.a Cer escatu: 2.a

Noren medios: 3.a nO/a, edo cer modus. Lenic diot ofrecituduela Jau­nac ematea, ez edocein gauza dena dela, on bada, gaichsto bada, ez:baicic escatzendena beraren izenean. Cer izen du? Jesus. Cer naiduerran Jesus? salvazalea. Beras solam(en)te salvaceco on dena da bereizenean escatzendena. Lurreco gauzac, fortuna, honra, osasun, erai­cio, ta ondasun deitzendirenac ez beti dire on salvacioraco; ascoaldis ascoc obe dute ortaco necessid(ade)a, eritasunac, trabajuac.Eztaquigu beti gueurec, cer zaigun on, cer gaichsto; badaqui ordeagure Aita Jang(oicoa)c onestengaituenac obequi ezi guc gueuren bu­ruoc. Orgatic eztigu ematen beti escatugura, ceren baitacusa etzai­gula conveni: ta ez emateas itendigu merchede, ezi gauza gaichstoabafio obe da gabe ona. Bafia ascotan arren partes ematendigu berce­bat on dena. Eta ala Oracio ongui eguina befiere ezta alferr. Oraibada goacelaic Jang(oicoar)en atarira cerbaiten esque, barimbadalurreco gauzetaic, esca tenturequi, ta condiciorequi, Jauna, conveni­bada, ta placer badu. Bafia Cerucogauzac, nola gracia, salvacioa,becatuen barcam(en)tua, arguitasun, acertu, contricio, carid(ad)e,

3 atarieta eta marratxo bat -a gainean.4 SSma eta laburgailua.

185

humild(ad)e, paciencia, ta alacoac, oriec esca sueltoqui. Orra eracu­tsiric cer bearden escatu.

Orai bigarren circunst(anci)a, Noren medios. In nomine meo, dio,Jesus onaren medios: ezi ezta berce izenic Ceruaren pean, ceintangaizquen salva, S. Pedroc diones. (act) Berce niorenganic ezta salva­cioric, ez gauza onic, ez esperanzaric ere. Jesus borz letra diotenac,Jesus Est Solus Unica Salus. Jesus da sollic on gucia. Da Jang(oic)ota Guizon, Jang(oicoar)en ta guizonen bitarteco bacarra. Borz llagaditu principalenac, dire borz ago daudenac esque guretaco on dire­nac. Etzue naiizandu borratzea marca gloriosogaiec, erresucitaturic,ta iganic ere Cerura. Dauzqui beti patente, mostratzeco bere Aitaripassatuzuen passioaren memoriac, ta digun amore fifiaren sefialeac.(Jesus, borz letra; borz prenda Medicu soberanogonec. 1.a Senda­tzea gaitz guci guciac. 2.a Sendatzea istantean ossoqui ain, nola secu­lan eri egon ezpanitz. 3.a Alcinatzea be-

76at.

ra sendatzera gure gaitzac gra(ci)as, pagatugabe, ta deitugabe ere.4.a Berac here costus paratzea ta aplicatzea erremedioac. 5.a Seculanaditueztena, berac, sanD ta sendo egonic, artua medicinac sendatze­co eriac; berac passioaren trago amargoa, sendaceco ni; berac odo­lesco sangriagura, salvaceco ni. Non da alaco Medicuric? Alacoamanteric?) An icustendu gure favore beti bere Aita Jang(oicoa)c,ta dio beti len ciona, Au dil ene seme maitea, ceintan baitut neurecomplacencia. Eta ala deus ezdezoque uca. Zoazelaic bMa, ene fiela,cerbaiten esque, eraman beti alcinean Jesus; Jauna, Jesus onagatic,Jauna, Jesusen amoreagatic, Jesusen merejimentuengatics. Badaqui­zu cergatic Elizac ilari, bedeicio, conjurio, processio, ta rogacio gu­cietan daraman alcinean gurutzea? Gurutzeac mostracendu Jesusgurucificatua: onequi goaci ta onen atzetic, adiaracinaies eztugulaescatzen gueuren merejim(en)tus, bai Jesus gure amores gurucean il­cenagatic. Orra noren medios.

Irugarren circunst(anci)a Oracioarena, Nola imbearden. Pensadela oracio ala nola sofiubat Jang(oicoar)en adim(en)turaco. Sofiuona itecos, anitz tecta da organoan, anitz cuerda citharan, anitzvoza edocein musicatan: guciac beardire conformatu, atracecossofiu gozoa: tecta, edo cuerda, edo vozabat barimbadoaie macurr,asqui da gozagaitzteco sofiu gucfa. Ala oracioa eguiteco Jang(oico-

5 merejimtuengatic dago.

186

.- .._..__._---------------------------------

ar)en gustoni, au dei, dignoqui, attentoqui, ta devotoqui, dion beceilaElizac, conformatubeardire anitz circunst(anci)a. Lenic personarenaldetic conciencia ona ta garbia: guero entendam(en)tuaren aldeticfede ta atencio vicia; guero borondatearen aldetic humiltasun, con-

. fianza, gana ona, devocio, ta amore: guero gorputzaren aidetic erre­verencia: Ebequi juntacenbadire negarra, mortificacioa, ta miseri­cordiasco 6brac, errefinacenda oracioaren musica. Constancia dacorona. Oh! erraindidate, anitz tecla dire oriee, ieasteeo gue. Banaezta ain neque nola dirudien: ala nola musieara duenae affiei6ne,lembieian euid(ad)o piehseabatequi baitoaie ieasis, guero eos­tumbrearequi seguitzenbaitu aisa: ala da emen. Goaeen icasis.

Ongui onieioa iteeo len lena da conciencia ona, au da, eg6tea batJang(oicoar)en gra(ci)an; ezi claro da erdeehsteeo Erregueganie gra­(ci)arenbat, gra(ci)an er6reea Erregueari dela obena; oroat Jang(oi­coar)en alcineeo izatea quadrable, ta justoa. Oi6

77

S. Agust(ine)e (s. de Tobia) Oratio justi clavis est caeli. Justoarenoracioa da Ceruco guiltza. Otoitza igatenda, ta Jangoicoaren 6 miseri­cordia7 jaustenda. Naiz lurra gora, naiz gora dagon Cerua, aditzenduJangoicoac 8 guizonaren mia, barimbildu garbi conciencia. Elias, di6S. Tiagoe, ce guizonbilt gure guisa padecicoia; ta oracio eguinzue,etzezan euri eguin lurrera, ta etzue in euriric irur urtes, ta sei ilabetes:eta berriz oracio eguin, ta Ceruac emanzue euri, ta lurrac bere fruitua.Exemplus daude beterie leeu ta demb6ra guciae. Ezperen, nola nai­dut ainazan Jang(oicoa)e, barimbamigo beraren desgra(ci)an? Nolanaidut indezadan niri nautena, ezpadut nie eguinnai berac mana­tzenduena? Orgatic obena litzaque, oraeiora banD len, arima eiquin­dua garbitzea eonfessioco liehsuas, bentzait contrici6seo negarres le­nie escatzea beeatuen baream(en)tua, eseatzee6s ganaraeo gra(ci)ae.Ala nola Erregueren semea batee heriturie malam(en)te, ez luquearimorie joateeo eseatzera gra(ci)arenbat Erregueri, escuae odoles­taturic; garbilezazque lenic, ta lenic escatu maldadegarren barcaeio.Bada becatu mortMe eguitea dela nola berriro cruficicatzea Jangoi­coaren9 semea, di6 S. Pabloe, (Hebr. 6) rursum crucifigentes. Garbibada lenic becatuetaic, logracee6s eseatua, ezi etzue erran Jesus

6 Jang.'" dago.7 miseric." dago.8 Jang.' dio.9 Jang.'" dago.

187

6nac, emanendi6la edocefii, bai zuei, dabit vobis, Apostoluei, oneita justoei.

Ortas landarafede ta atencio, escatzeco 6ngui: au da, sinestatusvicir6 presente dag6la Jang(oicoar)en Magest(ade)a aitzen ta icustengure bi6tza ere, eg6n attento, cortes, humil, erreverente ain nola in­cusbaguindez beguis. Di6te S. Martines, egotencela temploan erres­petos beteric, ta colore-gaizturic lotsam(en)turas. Arc zue fede vicia.Motivo yago dugu guc lotsatzeco Jang(oicoar)en presencian, beira­turic nor den bere Mag(estade)a ta nola; nor garen gu ta nola. Imita­tubeardugu Publicanoa, ezpaice treve goratzera beguiac Cerura,baicic bularrai g6lpe emanes baicio, Jauna, urricaribedi ni becata­rias. Jauna, eznaiz digno, bafia Jesusen amoreagatic limosnabat. &

Ortas landara confianza amorosobat eraman, ya ceren Jang(oi­co)a den gure Aita amantea, ya ceren Jesus den gure lagun, empefiu,ta fiad6re: bafia seculan ez confia gueuren merejim(en)tuetan. Segui­tzenda eg6tea dev6cio, ansia, ta gana 6nean, ezi ori da nola oracioa­ren mufia ta mamia. Origabe oracioa contu deIa mamiricgabe cas­quilla, chincharen sofiu utsa, gorputza arimaicgabe, figura ta itzalvanoa; erdi 16, arrau-

77at.

sias, il ila, fadoricgabe, emen gorputza, g6goa berce gauzetan: certa­co duzu alaco oracioa? Nola inendi6 caso Jang(oicoa)c, eztuelaic be­rac? Bafia devociogura da Jang(oicoar)en doaia: ematenduelaic, es­tima: eztuehiic emanail 0, paciencia; ta humilla confessatus eztuelamereji eg6tea ere an; euchi orduan Aita gureai, detenitus ta ausnartusbecala peticio bac6chean. Ala edocein itz, edocein suspiro atradaienabiotzetic oracio 6bea da ezi asco errezu carreraca devocioricgabe.

Orai oracioaren ayaldecoac lagunzaleac Dire ebec; bat, biotzesconegarrac desplacer eguinas Jang(oico)ai. Ori da nola escatzea be­guies. Ezpadu aitzen gure ot6ia, icusbez gure negarra, ta palacatu­coda, ezi di6nes S. Agust(ine)c ot6iac berachstendu, baiia nigarracobligatzendu. Berce aialdecoa mortificacioa oracioaren aizpa. Onecafiaditzendi6 indarr, ezi di6nes Jesu Chr(ist)oc, ezta logratzen quen­tzea Demonio-motabat, ezpada oracios ta Mrus. Mortificacioa enten­da ez solam(ent)e gorputzaren penalidadees, baitare passioneen, tagenioaren garaitzeas, ucatus nailuquena, sujetatus ira & Irugarren 11

10 RoJa dago emamij, -n- batekin bakarrik.11 [rug." dago.

188

aialdecoa limosna, ta edocein obra misericordiasco. Indarr andia duorduan oracioac, ezi obra ona bera dago clamatzen Jang(oicoar)enalcinean. Ala itenduenac oracio, seguro du Jang(oicoar)en despachuona, gauza esp(iri)tualeetan bentzait; gorputzarenetan, conveniba­da, goiz edo berant. Biz gucien ganetic constimcia. Berantzenbadu,ez berantetsi, baicic segui dei ta dei Jang(oicoar)en atarian egunac,asteac, ilabeteac, urteac. Orano ere ezpada idiquitzen ataria, ezpadaeIdu limosna, prosegui chsaquinic itenzaiola Jang(oico)ai honra tagusto oracio eguitean. Ori beroi asqui bearrlitzaque irauteco egui­tean oracio; eta aguitzenda constancia-faltas ustea ya elducelaic li­mosna, ta guelditzea gabe pobre inconstantea.

Doctrinagau paratus forman, escatzeco Jang(oico)ai nauzuna,lenic garbi arima: guero nonnai gora biotza beragana; temploanitenbada, paraturic belaurico, armatu gurutzearen senaleas, eguincontriciosco actoa, viztu fedea sinetsis presente dagola Jaun andia:adoratu biotzas, ta bacarric badago, gorputzas ere bai, curtus cope­ta lurrerano. Guero escaturic lic(enci)a, eguin bere otoiza, atento,humil, confiaturic, gogotic. Itz guti, devocio anitz. Aita gurea nai­bauzu, egon gozatus peticio bacochean, naiz passa orduquartobatbatean, obe da ala, ezi anitz passala passa. Bana biotzetic atracen­den otoia nolanai duzu & Ez atzen paratzeas empenutaco Jesus ona,cene(n) medios & &

189

78

Sermo in Dominica Tertia post Pentecostem

De pretia animae et gratiae apud Deum.

Gaudium erit coram Angelis Dei super uno peccatore paenitentiamagente Luc. 15.

Berri onac egimgo Evang(elio)an ematentigu Jesus onac becata­riei, nola garen humil salvatunaiac. Oio ellegacenzirela Jesusenganabecatariac aditunaies beraren itza; eta murumuratzenzuteIa Faris­seoec ta Escrivec ciotelaic, 6nec errecibitzentu becatariac, ta bazcal­cendu ayequi. Oetenigaitzen gutittobat emen erreparatus bi gauza:lembic(ico)a}esus onaren ona, murmuratzenbaitiote oneguis beca­tarien aIde. 0 Jesus, cein ona den gaichstoendaco ere! Eztut seculanicusi ain guizon onic, ta ain gaichstoen onnai... Bigarr(en)a Fari­seoen gaichstoa murmuratzeas alegratubearcirenas. Etzaiote on be­catarien errecibitzea ontzeco? Eztire berac ere becatari? Ah! becataridire mota gaichstotacoac, becatari presumituac sandu: pobre ta su­bervo. Seguizagun Evang(elio)a. Erranciote Jesus onac amolsu; Ba­litu zuetaic batec egun ardi, ta galdu aietaic bat, ezlidoaque, utziriclauretan oguei ta emereciac, galdugarren billa? Eta aurquituric pa­ralezaque soiiean, itzulileique alegre bozcariundes. (Berce compara­ciogau ere erranciote; emastequibatec izanic amarr drachma edomoneda, galdubalez bat, ezlezaque ichequi arguia, artu escoba,chsautu ta billatu eche gucia barna, auquituarteo? Eta aurquituon­doan content celebralezaque) Dib! bada, acabatzendu Evang(elio)aitzguebequi, dib! bada, izanendela alegrtmcia Ainguiruequi ceruan,becataribatec itenduelaric penitencial. Gaudium erit & (Claro asquida ardi galduan adiarastendeIa arima becatu mortalean; drachmagalduan gra(ci)a galdua; erremedioa dago billatzean Artzai onac, auda, tiratzean beregana dela oius, dela fichstus, deIa maquilas ema­nes: Oyu itendio arimai Predicarien agos adiaracis eguietafedeac;

1 penit.a dio.

190

fichstu inspinitus biotz barnean gogoracio ta affecto onac: maquilastiratzendio bialis trabaju, eritasun, escarm(en)tu, convertidaien onesedo gaitzes onera. Orai drachma galduzuenac inzuena da imbear­duena galduduenac gra(ci)a. Cer? Ichequi arrguia, au da escatu ar­guitasun ta ezaum(en)tu; guero artu escoba, au da penit(enci)a;chsautu eche gucia, au da examinatu conciencia, confessatu &) Ce­ruan itendela dion alegranciac becataribaten convertituagatic, mos­tratzendigu, cein gaitz (mdia den erorcea mortalean arima; ta ceinondasun andia den gra(ci)an paratzea, ta mantenitzea. Onen icustecobillazagun argui, salutatus gra(ci)as betea M(ari)a. Ave M(ari)a. =

78at.

1. Becatu mortalea deitzenda mortale, ceren i1cenduen itendue­nare(n) arima. Iltzegau dago ga1cean Jang(oicoar)en gracia, au baitaarimaren vici obena. Nola daique alegra estadogortan desgraciatua,ezauncenbadu bere caltea? Galdua da arima, galduric Jang(oicoa­r)en gra(ci)a: Dago beraren desgra(ci)an ta odioan: bera diI contra:Eta Jang(oic)o andia barimbada zure contra, nor zure favore ez ce­ruan ta ez Iurrean? DespeitudiI bereganic ordu gaichstoan Jang(oi­coa)c guizona: Nora edo norenganajoanenda desdichatua? GuizonaJang(oico)aganic apart; cer gauza tristeago daique pensa? Botaturicberaren echetic, atariac erchiric, guelditzenda campotic soil desam­paraturic inferniIco otsoendaco. Beiradezan gora, beira bera, beiraaIde gucietara, eztiI norc amparatu: eztio niorc beiratunai, niorc ezataria idiquinai. Pobrebati erchstenbazaio ataribat, idiquitzendiotebercebat: Bana niorc ezpalio idiquinai ez egiInas, ez gauas, cer litza­que pobregartas? Pobre bai pobre gucis cla becataria, ceni erchiricJang(oicoa)c bere atariac, ezpaita nior treve Cerucoetaic Iecu emate­ra! Dei sanduen atarian: eztiIc Iecuric emen iretaco, diote. DeiAinguiruen atarian: ezta Iecuric. Dei Ama Virg(inar)en atarian: eztaIecuric. Niorc eztiI nai. Ala nola botaceuntelaic Erregueren palacio­tic Nirabebat traidore progatua, Ioturic preso verdugoaren escue­tan, itzu1cenbaitiIte arrenganic aurpeguia berce aldera indignaturicErreguec, Erreguinac, Corte errealeco guciec; ala Ceru guciaganicda desechatua becatari indignoa, beiratu ere nai eztiola niorc; etaguelditzenda Satanasen escuan. Ga1ceco beticos ezta berceric falta,baicic usdezan iltzera, ezdezo(n) manteni vicia Jaun offendituac be­rac. Eta cembat mom(en)tu mantenitzendion, dire berce aimbercemilagro Jang(oicoar)en pacienciaren: eta usbalez istantebates, istan­te berea(n) aurquileique, beguiac idiquiric, infernuco Ministroen es­cuetan, daramatela pena eternoetara erremedioricgabe. Bitarteo

191

dago arrichsco lotsagarrian aborrecituric Ja(n)g(oicoar)en ta on gu­cienganic, itsusturic, ilie, urrinduric arima icusteuntenen alcineco,galduric Esp(iri)tu Sand(uar)en donoac, virtuteac, ta len inicacoobra on gucien merejim(en)tuac; ya deus mereji ezdezaqueIa cerura­co gra(ci)a-faltas; galduric derecho zuena len gloriaraco; marcaturicinfernuco marcas; sosegu ta consolu eguiascoricgabe; ta ya bere in­darres itzulieztaiquela gra(ci)ara, ezpadu goratzen gracias Jang(oi­coa)c berac. Oh cein itsu gauden, ezpaitugu icusten, ta ez pensatzengalm(en)degau ain eguiaz aguitzendena, culpa mortalebat itende­nean! Icusi ta pen-

79

sabaguindez ongui, cuidado gucia paraguindezaque, ez descuidace­co accione, edo itz, edo affecto gaichstorenbatean; eta descuidatuas­gueros bein, medio guciac paraguindezazque len bafio len admitigai­tzan berriro Jang(oicoa)c bere gra(ci)an.

2. Icusagun orai ondasungonen ona, cenen casos itenden ale­gra(n)cia ta festa Ceruan. Cer da bada gnicia? Mintzatus llanoqui,itzac diones, gra(ci)a da agradoa Jang(oicoar)en beguietan. Da qua­drable izatea Jang(oico)ai arima, ala nola Erregueren onetsias erra­tenden, gra(ci)an erorizaio, maite duo Eta ori deitzeunte fortuna, tafortunoso alaco persona. Cembat yago fortuna du, cembat fortuno­soago da den pobreenaren arima, lurrean vicidelaic, aurquitubadugra(ci)a gloriaco Erregueren beguietan? Cer yago daique desea? In­venisti gratiam apud Deum, errancio S. Gabriel Ainguiruac M(ari)aSantissimaP, eztu cer beldurric izlm, M(ari)a, cerim aurquitubaitugra(ci)a Jang(oicoar)en beguiban. Ceren belburr izandaique duenabere adisquide ta favore Jaun gucis poderosoa? Cein da gauza indezo­quena gaitzic dagonai gra(ci)an? ez trabajuec, ez munduco gaitz dei­tzendirenec, ez eritasunec, ez eriotzeac, ez mundu guciac, ezta infernuguciac ere, ezpadu galcen gra(ci)a. Ala S. Pabloc desafiatus becalacio, (Rom. 8) Espirituac3 bhac ematendu testimonio4 gure espirituai5

garela Jangoicoaren 6 hUme: hUme bagara, heredho ere bai; Jangoi­coaren7 heredho Christoren8 companian... Eta badaquigu, Jangoicoa9

2 SSmai eta laburgailua.3 Esptuac eta laburgailua.4 testim." dio.5 esptuai eta laburgailua.6 lang.'" dio.1 lang.'" berriz ere.8 Chroren eta laburgailua.9 lang." dio.

192

maite dutenei gucia zaibtela oneraeo:. eeren ezi predestinatutuenae be­retaeo, ebee deitueretu, deitutuenae gracian 10 artutu, gracianll artu­tuenae gloriastatutu. Cer erraindugu ontara? Jangoieoa 12 bilda gurefavbre, nor gure eontra13? Jangoieoae 14 paratzenduena gracian 15 ,

nore dezaque eondena? &. Negarresco Vallegontan gucia da conta­tzea miseciac andic eta emendic: bafia bitarteo Jang(oicoar)en gra­(ci)an barimbazaude, bazaizque consola. Aizagun erratendiona Jan­g(oico)ai Davidec, (pas. 22) Etsi ambulavero in media umbrae mortis& Banindego ere eriotzearen ilumbearen16 hdian, eznuque gaitzenbeldurrie, eeren berbri dagon nerequi. Berbrren varae ta berbrrenpaloae eonsolatzennaute. Nolas bada? Ceren vara ta paIogorrequiaisa botacotuen contrario guciac. Vara ta paIogau da Christioen­daco gurutzea, cefiequi Jesu Chr(ist)oc garaitucituen ta garaicen­tuen gure etsai guciac. Bafia ezta bearr aimberce, gutiago ere asquida. Consideratzean Jesus onaren passioan noIa berce gaichstaque­rien ertean Judioec tratatuzuten ta adoratu-iduri escarnios, Erre­gue falsu guezurrescoa becaIa, paraturic escuan canabat Cetroichurataco, erratendiot nic, 0 Jesus, ez guezurres, bai eguiaz Erre­gue andia da berori; naiagonuque orren page onetsia izan yago ezimunduco

79at.

Erregue; naiagonuque ene favore canagoi dagon escuan, ezi Erreguegucien cetroac ta burrumbac. Goapo naiz, maitebanau orren Ma­gest(ade)ac.

Eriotzetic aratago ellegacenda gure Jaunaren amorea ta favoreabere onetsien aIde, nora eztaiquen ellega berce niorena. Erreguebationgui zervitzatucion soIdadobat ain gra(ci)an eroricequio, ezi heri­tuceIaic soIdadoa, joancequio Erregue bere personan visitatzera, taoffrecitzera bere podore gucia arren onetan. Arc escatucio irur gau­cetaic bat: Iemb(icico)a, eznadien iI ontatic: Bigarr(en)a ez dezatensenti eriotzeco amarg(ur)ac: Irug(arren)a despeidaieneco arima, os­tatu onbat an. Oh! erranzue Erreguec & SoIdadoac, beras utsindut

10 graan eta laburgailua.11 graan eta laburgailua berriz ere.12 Jang.- dio.13 co/ra eta marratxo bat -0- gainean.14 Jang."' dago.15 graan eta laburgailua.16 ilumbeare eta marratxo bat -e gainean.

193

nic ez zervitzatuas soUic Jang(oico)a, cenec soUic dezaquen valiabeti, ta bearrenbearrenean. Eta Jang(oicoa)c nior eztu errehusatzenpobres, itsusis, eris, malderres, nola onec dion amore bere Magest(a­de)ai. Amatzenbadut, amatzennau cierto: eta amatzenbanau, ceryago dezaquet desea? Barimbanago beraren gracian, cer yago nai­dut? Icusagun orano gra(ci)aren ona ta valioa.

Venerunt mihi omnia bona pariter cum illa, Onequi bateD datozion guciac. Graciagau da margarita preciosogura, tesoro a1chatuavalioduena infinito, cenen billa guretaco etorriric Mercatari div(i­no)ac erosizuen bere vici ta odolaren costus. Gra(ci)agau da arima­ren vicitza, osasuna, ederrtasuna, ta gala Jang(oicoa)c erregalatua.Graciagau da p(ro)prioqui Jang(oicoar)en donoa, bere arguiarenerranua, on gucien principio ta corona. Oa gloriaco prenda, araracopassaporte erreaJa, ango atarien guiltza, onequi doaiena baita anerrecibitua. Oa Erregue andienaren joia bacarra, bere amorearensenalea, salvacioaren baimendea, gloriaco azi preciosoa, ta gloria 10­rean becala. Gracia da zori onecoen marca, nola zori gaichstocoenbaita culpa mortala. Mortalean dagonac darama escrivituric cope­tan, au db Satanasen: gra(ci)an dagonac danlma letrerogau, Au dbJangoicoaren. Alaco arima Jang(oicoa)c dauca bere maitea becalabere biotzean: M(ari)a Santissimac17 contacendu nola bere humeonetsia: Ainguiruec cuidatzen ta festejatzeunte nola Esp(iri)tu San­duaren Esposa: Sanduec nola beren anai edo arreba iganbearduenaerreinatzera ayen companian. Oh! norano daiquen igan lurrean vici­cen pobretloa! Orra cergatic diren Artzai onaren dilig(en)ciac. Orracergatic beraren ta bere Ainguiruen alegranciac! Bana contra berrizpensa cer desgra(ci)a ta tristura ga1cendelaic eroris culpa mort(ale)an.&. Exempl. S. Carpi flos SS. v. S. Oyonis Areopagitae 9 Octobris.n.5.

17 SSac eta laburgailua.

194

- - - - --------------------------------.,

80

Sermo alter in eadem Dominica Tertiapost Pentecostem

De zelo Jesu in peccatores, et nostra cooperatione.

Erant appropinquantes ad Jesum publicani, et peccatores. Luc. 15.

Egimgo Evang(elio)a da gucis eonsolagarria ni beealaeoendaeo.Di6 ala: Zoezi urbildus Jesusengana publieanoae & (narra Evange­lium, ut jaeet.) Onaraiio da Evang(elio)a. Explicaeeeo, ta atraeeeobearden fruitua, salutazagu(n) M(ari)a. Ave M(ari)a.

1. Erant appropinquantes & Len lenic da advertieeeo beeatari­gaien urbiltzegura Jesusengana aditunaies. Seiiale 6na, sendatueodi­reta: Adim(en)tutie astenda arimen euraeioa, fides ex auditu: alanola seiialeric gaiehstoena baita sorreria esp(iri)tuala, au da ez naiaditu Jang(oicoar)en itza. Nola sendatu alaeo sorr adim(en)tugaiehstotaeoae? Judioei sorr gaiehstofieatuei Jesusee oiuitenei6te,Jangoicoaren denac aditzentu Jangoicoaren 1 itzac: Orgatic zuec eztu­zie aditzen, ezpaizarate Jangoicoart?n. Orgatic Jesus berae sorrbate­qui inzuen guisa(n), baice sareea bere eriae arren bearrietan, itendusaeerd(ote)ae bataiaeera doaienai sartuorduco temploan, uquitusbere liehstu ta eriequi bi bearriae, di6la, Epheta, naibaitu erran,idiquizaite, adimentua2 . Naiduenac beras iz8.n salvo, prestabez adi­m(en)tua, di6la Samuelequi, (1 Reg. 3) !oquere, Domine & Mintzabe­di, 6 ene Jauna, ezi aditunaiac dago bere siervogau.

Et murmurabant Farisaei & Bigarren notaeeeo dena Fariseoen taEseriven murmuratzegura Jesus 6nas, eeren admitieentuen beeata­riac. Beira cer taeha! Obe zuendaeo, erranenni6te nie, ta gueiendaeoere bai, ezi guci6c gara becatari. Baiia ayee sandu beren ustes, berenantustes etzire confessatumii beeatari. Medicua prest, erremedioaprest; eonfessabez eriac bere gaitza, ta berla dago erremediaturic:

I lang.'" dio.2 adirntua eta laburgailua.

195

Eztut gaitzic, dio eriac, eztut becaturic, eztut in alacoric. Cer agui­tzenda? Ichsildus galcenda, ceiquena libra confessatus: ceren eziconfessatzen eztena becatari eztu sendatzen Jang(oicoa)c berac ere.Orra cer lana iteunten presumituec beren contra, erchi misericordia­ren ataria. (Joancire bi guizon temploni & narra eLuc. 18. faris. etp) Baiia 0 Jesusen on oneguia becatarien aIde, murmurazenbaitioteortas! Eztut nic murmuratuco, bai maitatu ta estimatu, deitzendenbecala, baita Jesus salvazalea salvatzentuena salvatunaidiren guciac;ta condemlcen ez baicic naidirenac condemttu. Eztut icusi ain Jaunonic, ta ain gaichstoen amante onceagatic. Niorc eztu yago aborre­citzen becatua, ta yago amatzen becataria Jesusec baiio: ala nolaAma onac hume eri dagona amatzenbaitu, ta arren eritasuna abo­rrecitzen. Baiia au ezta miragarri, ceren ezi

80at.

humearen gaitza ezta, ceren emanduen Amaren contra; baiia gurearimen gaitzac dire gueuren culpas, emanes gure Jaunaren contra:eta alaere Jaun onac amatzea gu ondunaies, ori baita miragarri. Baita fariseogaien murmuracioagatic utzizue nasqui bere tema Jesusonac? ez, baicic seguitu ongui eguiten. Gauza claroqui onac tabearrdirenac ezta cer utzi munducoen erranengatic: escandalo ar­cembaute, da beren malicia-utses: ori deitzenda escandalo farisai­coa. Baiia bai goartubeargara, ez emateco galvideric ta erratecoricgauza sospechascoes, dudascoes, ta ez ones ere guti importadutenes;ori proximoen onagatic.

Quis ex vobis homo & Irug(arr)en notagarria Eva(n)g(elio)an daegun ardigaien parabola. Contatuzuen guisan eguinzue Jesus onac,baita Artzai ona. Laureta(n)oguei ta emereci ardiac, Ainguiruac;ardi galdua, guizona: onen billa jautsice amoroso, misericordioso,poderoso, ta piadoso gure Artzai div(ino)a. Badu zamarraic? Bai;ori da gure naturaleza edo guizontasuna artuzuena gure amores.Badu maquilaic? Bai; ori da gurutzea. Badaqui eguiten oiu ta fichstuardiei? Baita tiratzen ere maquilas, bearrdelaic. Fichstuac dire ins­piracio onac: oiuac meachu itentuenac: maquilas tiratzea bialtzeatrabajuac, eritasunac &. gucia gure amores ta onnaies. Ala beardireerrecibitu ta eraman ongui alaco escuetaic becala, ezi ezpalez inmeachus ta maquilas cembait aldis, nola itzularaci ardi errebelaczuzenvidera? Negarresco vallea trabajus, ta mis6rias amargo damundugau: ta alaere apegatzengaizquio sobra: Cer litzaque, gochsobalitz trabajuricgabe? Atzenguindeizque Jang(oico)as, arimas, vici­tza seculacoas, on gucias. Precisso da tiratzea paloas noicean noiz

196

gure Jaunac bereganatzecos. Badu ardiendaco sustentu ona, au dahere doctrina, oracioac, mandam(en)tuac, sacram(en)tuac. Gatzanon du? Gatz erregalatu gustosoa da aldareco maian ematenduenacomecatzean, Eucaristia gracia ona. Erremedio gaitzendaco peni­tenciaco saram(en)tuan. Ardi galduaren billa ibiltzea cer da baicicogueitamirur urtes vicitua ongui eguiten, trabajatzen, eracusten berepersonan, ta orafio ere bere Ministroen medios. Aurquitzea ardi gal­dua da acorduratzea. Sofiean artuguinduza erama(n)zueIaic guru­tzea gure becatuen pizuarequi. Convertitzeas gu den alegra(n)ciaCeruan da, ceren contatzenbaitute aldioro lagunbcit yago. Inzogungusto gure Artzai onai, ta Ainguiruei, oneratus gueuren prochutan.

81

2. Berera elduda berce parab(ol)a. Emastequigarc significacen­du Jang(oicoar)en miseric(ordi)a: Amarr drachmagaiec Ainguiruenbedratzi coroac, ta amarrgarrena guizaguendea. Au galduric billa­tzeco, ichequizue candela. Candelagau da Jesus, dio S. Viz(ent)e Fe­rr(ere)c (Dom. 3 post Trin. s. 2) ezi nola candelan baitire irur gauza,arguizaria, mecha, ta arguia: Jesusenbaitan ere bai, gorputza, arima,ta divinid(ade)a edo Jang(oic)otasuna. Garbitzea echea, billa ibil­tzea da predicatus, inspiratus, arguitus, ecarceco onera, penit(enci)aeguitera. Au da aurquitzea. Ontas dio bi aldis itendela Ceruan festa.Beras gauza andia bideda penitencia.

Bai ta cer da penit(enc)ia? Itz berac diones, penit(enci)a da pena­tzea, pena izatea biotzes, Jang(oico)a offendituas. Irur parte ditu pe­nit(encia)c: lemb(icico)a contricio biotzescoa: big(arren)a agoscoconfessioa: irug(arren)a obnisco satisfaccioa. Iruretaic principal(e­n)a da Contricioa; edo deIa perfectoa amorescoa, deicend(en)a pro­prioqui Contricio; edo deIa imperfecto beldurrescoa, deitzendenaAtricio. Bata edo bercea da ain precisso, ezi origabe naiz confessa,,naiz eguin milia penit(enci)a, ezta barcacioric seculan: bafia confes­satugabe ta penit(enci)a cumplitugabe aguidaique barcatzea atriciosollarequi ta sacerdot(ear)en absolucioarequi confessaceco inten­cioarequi, noiz ezin daiquen confessa: baitare absolucioicgabe Con­tricioarequi ta confessatzeco intencioarequi. Eta ala eztelaic confes­soreic absolvitzeco, orduan da precisso izatea contricio, au da penaamorosobcit offendituas Jang(oico)a, bera nor denagatic, intenciore­qui confessaceco ta emendaceco. Bafia beti guelditzenda obligacioacumpliceco intencioa, au da confessatzea noiz daiquen. Explicatuscomparacios. Contricioa contu dela arma edo lanceta, idiquiceco taustuceco grana venenatua: Confessioa co(n)tu dela atratzea vene-

197

noa: Satisfaccioa contu emplastro edo unguendua gafiean paratzeasendatzeco. Medicua becala da sacerdotea Jang(oicoar)en potesta­des, JesuChr(ist)oren virtutes absolvitzenduena. Laur lagun berasbearrdire obratzeco becatuen barcam(en)tua: bida icustendirenac,bida icusteneztirenac: Icustendiren biac; Penitentea duena dolore, taconfessacen bere gaizquia, ta cumplitunaiduela emandaquion peni­t(enc)ia. Bercea Sacerdotea3 guiltza esp(iri)tualeequi, baitire bi po­testade, ordenaren potest(ade)a, ta jurisdiccionearen potest(ade)aintenciorequi absolvitzeco. Bi icusteneztirenac, Jesu Christo4 appli­catus bere merejim(en)tuen balsamo preciosoa, ezi beraren virtutesobracendute Sacram(en)tuec: Eta Jangoicoa 5 gafietic approbatussacerdot(ear)en sentencia, ezi approbatzen ezpadu, deus aiezgara:eta ori aguidaique, sacerdot(ear)en faltas gutitan, bai penitent(ea­r)en faltas ascotan.

8lat.

Aguitzenda gueienic dolore-faltas, au da, ez izanes bearr-adifiapena ta urriqui becatues: ceren ezi becatu mortaleen gaizquia gaitzandia da, veneno fuertea da, mancha ta marca infemala. Deseguitecoezta asqui confessio-iduribat ceremonias achsal achsala, precisso dabiotzeco pena amargo sina ta sobrenaturala. Garbitzeco oyal aguitzmancMtua, ezta asqui passatzea urean arin arina, bearda lichsuaona, autses, ur beros, chsabonas igorcis ongui. Ala itenbada esp(iri)­tuillqui, Jesusen odolaren virtutes borratzenda infemuco marca; eriasendatzen; itsusia edertzen; galdua salvacenda. Obispo sandubatiemanciote contu, bi emastequi nola viciren gaizqui. (Parra) Zue san­dugarc Jang(oicoar)en donoa, ezaunceco arimac, on edo gaichsto ci­ren, aurpeguian, comecadura ematean. Echidenzue bada ordurafio;ta ellegaturic comecacera bigaiec, sanduac ustezuelaic icuscozitueIaain itsusi nola Deabruac, icusizitue ain ederr nola Ainguiruac. Ada­miratuze, guezurr contatubidecioteIa aien contra. Bafia chsaquin­tzue erreve1acios, eguia cela contatuciotena, bafia confessatzearequiongui penaturic, sacram(en)tuaren virtutes paratucirela gra(ci)an.Contra berriz S(an)ta Ynes de Monte Policiano deituaren viciancontatzenda, Cavallero Jaun batec itenzueIa anitz limosna arrenConventura; sandac pagatzencio oracio eguines arren favore. Bein

3 Sacerd.' dio.4 Chro eta laburgailua.5 fang.' dago.

198

sandari Jang(oicoa)e ieusiaraeicio esp(iri)tuan infernua, ta an zeude­la Deabruae prevenitzen beeala toquibat, anitz su, ta garfio, tenaza,ta torm(en)taeeeo instrum(en)tu lotsagarri. Naizue ehsaquin noren­daeo otezen leeugura, ta aimberee preveneio. Erraneequio ezi Jaun­garrendaeo, nombratus bere izenas. Affligituze sanda, ta errateneionegarres Jang(oico)ai Jauna, da possible utzibearduen alaeo penetaneroreera gure onguieguillegura? Cergatic alaeo justieia? Errespon­datueio, Cergatie ogueitamarr urteguebetan betiere ezpaita paratugra(ci)an, naiz eonfessatzenden maiz asqui, eeren ezpaita betiereeonfessatu ongui. Ya plazoa urbilduzaio, joateeo preveniturie dago­quion leeura, ezpada emendatzen. Sandae bereala deituzue guizon­gura, eontatucio aguitua alaeo itz, negarr, ta demostraeioequi, ezisinestaraeirie eguinzue arc Confessiobat generala eontrieio andiare­qui, lenago ez beeala, ta andie guti iltze; ta sandae iza(n)zue errevela­eio eonfessiogarren medios libratueela infernueo penetaie, ta eegolasalvae(i)o videa(n). Ergo nisi paenitentiam egeritis, omnes peribi­lis. = Aut paenitendum, aut ardendum. = S. Thom(as) Villanov(a).

199

82

Sermo in Dominica Quarta post Pentecostem

De arte, qua labores nostrifructificent.Per totam noctem laborantes nihil cepimis, in verbo & Luc. 5.

Dugu egungo Evang(elio)an Jesus predicatzen S. Pedroren bar­catic. Predicuasgueros manatzendi6 Apostoluai, botaceco sareac.Errespondacendi6, Jauna, g{lU gucian ibiligara trabajatzen, ta eztugudeus arrapatu: bana berbrren manura botaeodut sarea. Botazue, taatrazue arraiquetabat aimbercecoa, ezi arrituric milagroas S. Pedrourtiquicequio humil oiietara, Jauna, aparta eneganie, bainaiz guizbnbeeataria. Etzaitela l6tsa, errancio Jesus 6nac, ezi emendie alcinazure arranzua izanenda irabb.ztea arimae. Orra Evang(elio)a: Oraisignificacioa. Nornaiec daqui S. Pedroren barcoac significatzendue­la Eliza, edo Christio-guendea; (ta 6nen buru deIa S. Pedro, ta S.Pedroren ondorecoa Aita Sandu Erromacoa, Chr(ist)oren Vicarioalurrean, ceiii guci6c gauden obligaturic obeditzera. ZU zara ChristoJangoieo 1 vieiaren semea, errancio S. Pedroc Chr(ist)ori: eta Chr(is­t)oc S. Pedrori, Zu zara Pedro, baita oroat nola arri firmea, eta arri­gbnen ganean fundatueodut nere Eliza, ta infernueo atariee eztuteindarrie onen garaieeeo dina. Eta zuri emanentizut eeruetaeo erreinua­ren guiltzae: eta zue lotzenduzun gucia lurrean, Mtua izanenda eerue­tan, ta zue lazatzenduzuna emen, lazatua an. Guero berai erra(n)cioerresucitatuasgueros cegolaic ya igateco cerura, galdeguinic irur al­dis maitezuen bere Magest(ade)a berceec baiio yago, ta erresponda­turic irur aldis baietz, errancio berce irur aldis, euida ene aehsuriae,ta ardiae. Onequi eguinzue Christioen saldo guciaren Artzai buru,emanic ortaco here guiltzac, baitire potestade dagozqui6nac. Claroden becala, fundatuzueIa Chr(ist)oc Eliza, ez solam(ent)e S. Pedro­ren demboraco, baicic betico mundua mundu den bitarteo, ain claroda officio ta guiltzagaiec doacila seguitus S. Pedroren sucess6re

1 fang.' dio.

200

arren lecuan sartus doacinetan. Ain Elizaren Artzaiburu da berasorai den Aita Sandu Erromacoa, nola S. Pedro b6ra bere demboran:Officio bera du, dignid(ad)e bera, guiltza berac, potest(ad)e berac.)S. Pedroren barcoan gaude beras Christio garenac, Chr(ist)oren sal­doan, Eliza Catolicoan, salvaciosco arcan, nondic solam(en)te baitapausu ta vide Cerura, berze niondic ez. Ataria nondic sartuguinduz­ten arcagontan, da fedearen sacram(en)tua, bataio sandua. Fedeasollic obra onicgabe ezteta asqui, ellegatuasgueros adinera, nornaiecdaqui. Goacen bada tratatus botaceas sareac, obra onen arranzuona lograceco, ta icusis certan dagon, ez deus arrapatzea len, taaimberce arrapatzea guero, icasteco nola imbeardugun lana. Ortacota gucietaco estimazagun lenic gure Ama Santissima2 • Ave Maria.

I. Gau gucian trabaj{l!u, ta eztugu deus arrapatu, cio S. Pedrocbere

82at.

arrantzu materialas: arrantzu esp(iri)tualas obequi dezaquete erranascoc ori beroi: lenic vicidirenec gaizqui, ezi gauac significatzenduvicimodu gaichstoa, eta gaizqui-eguilleac direla arguiaren etsai, dioChr(ist)oc, (loan. 3) eztaitzengatic aguertu beren gaizqui-eguinac.Ilumbetan beti, ceren entendam(en)tua itsuturic passionees dabil­tzan perdicioraco videas. Alacoec, dio Esp(iri)tu S(andu)ac (Sap. 5)erraindutela berce munduan desengafiaturic; beras utsinguindueeguiaren videa, ta etze arguitu guretaco justiciaren arrguia. Necatuga­ra gaichstaqueriaren videan. Cer provechu atradugu? Baiqui emengoemengo solam(en)te vicitu: emengoa bucatu: deus onic ez bialiemendic, ta im deusgabe aurquitu. Vanoac dabilza munduco lauda­rio ta burrumbaren atzean necaturic bere itsutasunaren gau gucian:eta guero? nihil cepimus, eztugu deus atra. Codiciosoac dabiltz inguringur emengo ondasunen eician atzenduric lang(oico)as, ala nola ar­mirmauac fabricatzen telagaiec, uli arrapaceco; eta guero? Nihilcepimus. Escuac utsic. Emen guelditu arcac, ta bolsac, eche ta onda­sunac berceendaco, ta berac an utsic penetan. Luxuriosoac dabiltzagorputzen passioneen cebatunaies, ilunduric fedea ta arracioa, pen­sam(en)tu guciac artan, artaco edatzentute sareac, galac, modac,cantac, danzac, ta berce milia: ta guero? nihil cepimus. Gorputzaarrec jan, ta arima Deabruac eraman. Dabiltza golosoac triparen es­clavo, nondic antzatucouten yago ta yago. Ci6rto pagatu beardiogu

2 SSma eta laburgailua.

201

peeha tripari ta sofiari guciee preeisso dena viciaren penan; bafia do­ble peehero dire lissiatuae viciogortan, espeeialqui ardoan, baita las­timabat. Cer atratzeunte arrantzugontaie? Credita galdu, ta gover­nua, ta ondasunae, ta burua, ta osasuna aseotan: earraiatu miseriae.Eta guero? nihil cepimus. Dabiltza iraren ta invidiaren presidarioaeitsuturie passionearen suarequi nondie mendeeatu, humore gaiehs­toan, puntus beterie, guerran beeala eontino tiro tiratzen, obrasezpada, mias, mias ezpada, biotzas. Cer iragazteunte? ala nola gra­nada polvoras betea, su ematearequi, bera beti zatieatzenbaita befiiebein, heritzenbaitu ezpaitu bereeae, ala emen. Eta guero? nihil cepi­mus. Dabiltza perezoso migui lanaren etsaiae beti aisamiies, mundu­co diversioen, gustoen, vanidadeen, ta jostaqueten eieian, jan, edan,10 eguin, diverti, dembora passa, ta devalde viei: Eta guero? nihil ce­pimus. Dabiltza, diot itzbates, gaiehsto gueiae Jang(oicoar)en desgo­gora beren passioneen atzean aperreaturie; ala viei, ala il: eta guero?nihil cepimus. Gau gueian neeatu, ta eztugu deus arrapatu, baieicperd(iciola.

2. Bigarren arrantzu-guisa debalde ilumbetan gauas da ite(n)tu­tengaien, gaizquiae eztiot, bai devocio, ta alaco gauza onae, bafiadaudeIaie beeatu

83

mortalaren estadoan Jang(oicoar)en desgra(ci)an: nihil cepimus,deus eztute atratzen eeruraeo, eeren on guciae estadogortan eztirenvalioso irabazteco gloria, falta delaric gra(ci)a merejim(en)tuarenprineipio, zain, ta zimendu dena. Beras estadogortan oroat bidedaeguin nola ez eguin gauza onie? Ez por cierto, ezta oroat: ezi onguieguina beti da on: Orren atencios moguidaique Jang(oico)a emateraauxilio, ezaum(en)tu, ta ineitaeio, atratzeeo estadogortaie. Bafiamortalean dagon bitartean eztiot ezdezala in gauza onie, eztiot bate­re proeM1eztireIa: Diotena da, eztiotela ematen dreehorie gloriara­co, direIa obra ilae, fruita arehoae utsalae gra(ci)a-faltas. Diotenada len lenie imbeardela inala itzulceeo gra(ci)ara. Diotena da, botabalez mundugontaie estadogortan, joaindela infemura bere devoeiota alaeo gueiequi, ta erraindueIa an, nihil cepimus, neeatu ta deus ezarrapatu.

3. Irugarren arranzu-guisa proehu guti, edo baterez daearranada, noiz itendiren gauza onae bai, bafia ez ongui, eeren ezi eztagogure irabaeia eguitean anitz errezu, anitz eonfessio, comunio, tagauza, baieie eguitean ongui, errezatzean ongui, eonfessa eomeea­tzean ongui & ezi eguitenbadire ganarie ta fadoriegabe, dire alferr

202

- - ~~--------------.

hin, ta easquill ta azal mamiriegabe: itenbadire iehurapenes ta vani­d(ad)es, dire ilaun, aiceae darama; itenbadire fin gaiehstos, venenodire. Ta ala ezpada beiratzen Jang(oico)agana itentuguneta(n), dai­que aguitu erratea, nihil cepimus, anitz neeatu, guti arrapatu &

I. Arrantzu esp(iri)tuale ona lograeeeo, beira Jesus onae S. Pe­droi errana, egim arguis, bbta sareac; eta S. Pedroe errespondatua3 ,

Jauna, orren manura, orren4 izenean botacotut. Orra irur medio.Lembie(ico)a, egun arguis, naidu erran, graeiaseo estadoan, eon­e(ienci)a onarequi. Gra(ci)an bazaude, quadrable zara Jang(oico)ai,ta quadrable itenduzun on gueia: pagatueodizu batendaeo egim; ira­bacieouzu ederqui. Ezpazaude gra(ci)an, valiaeeeos lanae, eonfessalenie, edo eguin eontrieioseo aetorenbat eonfessaeeeo inteneiorequi.Bigarr(en)a, in verbo tuo, bota sareae Jaunaren manura, au da, eum­pli bere manam(en)duae, norc bere obligaeioae, ta atzetie devoeioae.Irug(arren)a, in verbo tuo, bota sareae mafia, edo eebo onbatequi,au da unguendu preeiosobat sarean. Cer unguendu? Jang(oicoar)enamorea. Naut erran, itendugun ona inzagula Jang(oicoar)en amo­res, Jang(oicoar)en izenean. Jaten edo edatenbadut, biz Jang(oico­ar)en izenean. Meza, oracio, dev6eio, edoeein gauza esp(iri)tualeindezaten, biz Jangoieoaren amores. Oroat beree lanae: oroat sufri­tzeeo direnae, Jauna, orren izenean deIa. Ortaeo aguitz da on bereobra eguneeoae offratzea goizoro; ta obeago, asteraeoan. Orra gra­cian 5 , Jangoicoaren 6 manua, ta Jangoicoaren 7 amores itemb(ait)a. &

83at.

2. Arimain aide ongui dio, erraindidate aguian, bafia gorputza­ren aide arrantzu obea atraeeunte gaiehstoee botatzentutenae sareaeeoncieneiaiegabe malieias, trampas, usuras, pobreen izerdia ta odolaehupatus... Goaeen tenturequi emen, ezi da pausubat au irristabera,eeintan casi irristatueen David sa(n)dua: mei autem pene moti suntpedes & (Vide ps. 72.) Cergatie emen onae nequetan aguian; tagaiehstoae aisa fortunoso abasto? eergatie ona joan goicie; tagaiehstoa gueldi emen? proveehuseo cena heri edo il: deustaco ezte­na, edo solo gaizqui iteeo viei sano ta sendo &. Diot, au befiie beindela Jang(oicoar)en juieio justo seeretoen barnabat ezin daiquena

3 errespond.' dio.4 orre eta marratxo bat -e gainetik.5 graan eta laburgailua.o lang.'" dio.7 lang.'" berriz ere.

203

escudriiia, donee intrem in sanetuarium Dei, joanartaiio desengaiia­cera Jang(oicoar)en arguian, cein ongui doaien gucia Jang(oicoar)enaldetic. Diot, eztela emen lecua, emateco premio edo castigo principa­la; ori elduda guero: emengoa da bidanabar: Diot, ondasun p(ro)­prioac direla solam(en)te gra(ci)a, virtuteac & itendutenac ona perso­na: gaiiaraco hacienda, diru, ondasun deituac eztirela p(ro)prioquiondasun, oyequi gaichsto izandaiquelaic persona: oroat eritasun, po­breza, ta ebec eztireIa gaizqui p(ro)prioqui, daiquelaic ona izan obe­qui: Gaiz p(ro)prioac dire vicioac, becatuac & Diot, comun direIaonen eta gaichstoen, ondasunac oroat, gaitzac oroat. Diot, Jang(oi­coa)c bialce(n)tueIa guciac ones ta onnaies: eguia da ezi comunquirotrabajuac emen yago passacentutela onec errefinaceco, yago gloriairabazteco, imitaceco Jesus & ala nola soldado obenei fiacenbaitioteErreguec itecoric ta nequeric andienac. Orai eztaique duda, Jang(oi­co)c bereei emaindioteIa emengo ondasunetaic ere, convenibazaiote.Gaichstoei ematea daique izan; ya cebogorrequi tiratzeco beregana,ta convidatzeco emendatzera; ya indezatengatic limosna, ta ala pur­gatu becatuac, ta logratu miseric(ordi)a, ezi limosna da gucietaco on,ta onequi daique erosi cerua ere, ta ala salvatu abratsac limosna egui­nes, pobreac paciencia izanes: ya azquenean condenatubearbadire,pagiltzeco emen intusten onqui pichscac ondasun idurigoiequi. Baiianorc izaindu invidia alaco ondasunes? Obe pobre izan, eri, ta malderremen, salvatubearbada: eta fingortas dauzqui asco emen pobre Jau­nac beren culpaicgabe, ta alacoec iduquibezate conformid(ad)e tapaciencia esperanza onarequi tesoro andia bilduric dagoquiotela eter­nid(ade)an. Ezpadute Iognitzen emen arrimzu ona gorputzaren aIde,deus ezta galduric, orren partes izaindute an egun doble ta yago ira­bacia. Baiia aguidaique ere asco izatea pobre beren culpas: l.a Izilteasfloxo aplicacioric ta governuricgabe. 2.a Emateas tripai ta soiiai pechasobranian. 3.a Zorren beldurr ez izateas, ezi pagazale gaichstoa eztamilagro beartsu iziltea, norc eman eztueIa. 4.a Ascotan gaizqui iraba­ciac galdus gaiiaracoa, nola fruita ustelac sanoa. 5.a Caridade-faltas;eztUzie emannai, ta etzaize ematen orgatic. Emazie, ta emanenzaizie,dio Chr(ist)oc. 6.a Sisatzeas amarren ta primiciac & &.

204

84

Sermo alter in eadem Dominica Quarta

De piscatione spirituali.

Per totam noctem & In verbo autem tuo laxabo rete. Luc. 5.

Egimgo Evang(elio)a da au, S. Lueasee eontaeenduen guisan,(narrasis) Gendeae & Ezin daique duda, aguitueeIa arrantzugura,eontatu beeala, bafia eierto ere da milagrogartan badeIa mysterio.Entendaeeeo eseazagun gra(ci)a. Ave Maria.

Len lenic admiragarri da ordueo gendegaien affieionea aditzeraJang(oicoar)en itza: Orgatie ain onae eire Christiand(adear)en pri­miciagaiee, ezpaicara gu aien aldean digno deitzeeo ere Christio:Ain epeI, ain mundueoil. Quomodo obscuratum est aurum! Nola ilun­duden Christiotasunaren lustregura! Fede bera, Doetrina bera, le­guea saeram(en)tuae, gauza gueiae oroat; eta ain differente vieimo­dual.

Bigarren admiraeeeo dena igategura Jesus S. Pedroren bareoan,ta andie ematea gueiei bere doetrina eerueoa. S. Pedroren bareoanentenda Eliza, eefien buru Jesus bera beti delarie, eguinzue bere Vi­cario S. Pedro, ta arren ondoreeoae. Zu zara Pedro, erraneio, taarrig6nen gafiean fundatucodut nere Eliza; ta infernuco atariec eztut1

indarric onen urratzeco difia. Elizagau da bareogura, eeintan dagonassentus contino Jesus bera gurequi, ofrecitu becala, munduare(n)acabanzarafio, ez solam(en)te sacram(en)tuan duen presencia errea­las, baitare bere assistencia, provid(en)cia, ta laguntza amorescoas.Au da bareogura, non sareen ezten arraia, au da, non viei ezten per­sona, eztaique sarrtu cerua(n), dena dela. Au da barcogura, non soUicaurquitzenden virtute ta santid(ad)e eguiascoa, non soUic eeruracovidea, Jang(oico)ai quadnltzea, obra onae, ta milagroae diren, taberce nion ez. Au da barcogura, salvaciosco area diluvio univer­sal(ea)n & Au da bareogura, cefien ondatunaies dabiltzan Deabru

1 ezlul dio, espero den ezlule ipini beharrean.

205

infern(ucoa)e, Heregeae, Judioae, Gentilae & bafia lenago urraleza­quete Cerugaien fabriea. &

Irugarr(en)a, due in altum, erratendio S. Pedroi, tira itsas barnera,ta bota sareae arrantzueo. Cer da ori? Edatzea mundua barna predi­catus Jesu Chr(ist)oren doctrina, irabazteco arimac. Laurg(arren)ada graeioso diona S. Pedroe, Jauna, gau gucian ibiligara neeaturie,ta eztugu deus arrapatu. Cer da au? Predieari pobreen lastima; erranta erran, trabajatu, ta neeatu; ta arimabat ez irabaei! Bafia, dio San­duac, orren manura botaeodut sarea. Botazue, ta ara non atratzen­duen arraiquetabat milagroseoa. Cer da au? Adiarastea Jesusen be­deicioarequi eztela faltaco arima on ta sandu non edo non. Atradirebarcotic asco len ta guero vicioen atzean suelto naies, utziric Jan­g(oicoar)en videa. Vullis et vos abire? dio Jesus amorosoac, Nauziejoan zuee ere? Erresponda S. Pedrorequi, Domine, ad quem ibimus?Jauna, norengana joaingara?

84at.

Ezeaude inteneiogortan. Guardagaitza berequi. Bitarteo, ene Chris­tio onae, zarate beldurr faltadaien Christiand(ade)a? Ez ez pensaalaeorie: Botaeoda sarea non, noiz, ta nola duen placer gure Jaunae,ta inenda arra(n)zu ona S. Pedr(or)en bareora.

I. Alaber bareogau daique entenda persona baeoeha, ezi munduehipibat da guizona; Arraiae virtuteae, obra onae, merejim(en)tuaeeerunlco. Itzgaiee, gau gucian neeatu, ta eztugu deus arrapatu, S. Vi­z(en)te Ferr(ere)e paratzentu beeatarien agoan ilasgueros, idiqui­tzendireIaie arimaren beguiae: (S. 4. dominica 5 post Trin.) ezi S.Greg(ori)oe diones, beguiae erehstentuenae culpae, idiquitzentu pe­nae. Orduan bada erranendute, gau gucian neeatu, ta eztugu deusarrapatu: eeren vicitudiren ilunbetan, ori lena: gaizqui ta nequetan;ori bigarr(en)a: Vanoan ta beren ealtetan; ori irugarr(en)a. Arimarengau ta iluntasuna da eguietafedeseo gauzen atzendura, ignoraneia,ta aeordugabea. Ezta iluntasuna, munduas aimberee easo eguitea,ta ain guti Jang(oico)as? Ilumbetan aisa tropezatzen, ta sareendaloiean, ta ezta ieusten: ala arima Jang(oico)as atzendua aisa erorcen­da edocein becatutan, especialqui seeretoan, orai ezeaituelaie nioreieusten, dio. Ezta gau iluna vicitzea mortalean arima, ta ain sereno,jan, edan, irri, 10 eguin, ta gafiaraeoae? Ezpada au iluntas(un)a, eztagauilunic. S(an)to Thomas Doetore Ainguiruac Teologiaren iruz­quiae cio, etzequieIa nola daiquen alegra seeulan arima daquienadagola becatu mortalaren estadoan. (flos SS. ej. vit. ad fin.) Arracio­requi deitzeunte becatariee gau iluna beren viei passatua itsuquiro.

206

2. Laborantes, diote yago vicitudirela gaizqui ta nequetim. Bai,ezi nola daizque passa ongui dutenac Jang(oico)a contra? S. Pabloccio, Jangoicoa2 bada gure favore, nor gure contra? Becatariec erran­beaute, Jangoicoa3 bada gure contra, nor gure favore? Vici on aisagustoscoa damatela, ustedute boboec beiratus achsaletic; baiiapagarastendiote beren escotea aldartes Deabruac. Cembat peligro,beldurr, alque, ira, deshonre &. Icustentugu, diozu, cantus, irris &Guezurres ta falsuan dire, ala nola serpientefto deituac Tarantulaheritzenduelaic bat, venenoarequi ematenomendio irriaren passio­nea, ta ala ilcenemenda irris. Ahicoa da gaichstoen alegra(n)cia, bar­nean becatuaren venenoa, ta Hic arima, naiz eztuten pensatzen. Etacer, baldin arguitzenbadiote arimaren vista, icusteco? Eta cer, ilcera­coan? Cer guero juicioan? Vicitugo.ra, diote, ilumbeto.n, gaizqui tanequeto.n.

3. Irug(arren)a orai, Vo.noan ta gueuren calteto.n, nihil cepimus.Obra ones prochuric ez; gaichstoes berriz calte; eztute ceri euchi.Balthasar Erregueri, noiz cegon alegranciaric andienean, aparecitu­ric

85

escubcit aurcaseco paretean, escrivitucitio irur itz: batean cio, pizo.­tua dO. balo.nzan, ta arin atrado.. Gau berean galduzue erreinua, tavicia, emengoa ta seculacoa. Cer ganancia atrazuen? Ariogortara davicidirenes solam(en)te emengo emengo, ajolaicgabe guerocoas: cio­na Henrico VIII.c Omnia perdidimus; gucia galdudugu. VicitugaraVo.noan ta gueuren calteto.n.

1. Alaber itzgaiec, gau gucian trabajatu, ta deus eztugu arrapatu,daizque aplica obra onac itentustenei ere, baldin itenbaituste gaiz­qui, edo misis becatuequi, edo gana gaichstoan, edo vanid(ad)es,edo fin gaichstos. Erranzue S. Pabloc, si Unguis hominum & Obraricandienac eztutela deus valio, ezpadugu caridaderic. Baiia beti eregalcenda onetic yago edo gutiago finezaren faltaren ariora. Sagarr­bcit daique izan sano; daique izan archo: daique izan ustel barnetic.Sanoac du valio; archoac ez aimberce; usteIac baterez, naiz on-colo­re. Oroat monedabat daique izan urre fiiia ta pizucoa; ta passatzen­da: faltadaquioque cembait grana; ta galcendu preciotic arioni:baiia urre falsua bada, eztaique passa. Oroat obra onetan: itenbadi-

2 lang.' dio.3 lang.' berriz ere.

207

re Jang(oicoar)en amore puros, dire sagarr sano, urre fifi: bafia iten­badire gana gaichstoan, vanid(ad)es, fin gaichstos, ta ala, pizatuco­dire Jang(oicoar)en balanzan, examinatu juicio div(ino)an. Cerbaitimperfeccio naiz aurquituric, grano faltadu, ezta gucia galtzen, baiarintzen ta gutitzen estimacioa. Bafia fin gaichstos solam(ent)e, tavanid(ad)e utses imbadire, baterez Jang(oico)agatic, fuera fuera,usteIac dire, urre falsu, on colore... Eta cer, itzu1cenbadire pocio?Goacen juiciora; icusagun. Cer dacarzu orr? Jauna, aimberce meza,errosario, estacio, predicu, bam, & Para balanzan. Ola, oni faltazaioaimbecce grano; bercegoni aimbecce & Eta ala emen contacentugu­nac egunca ta berregunca, an aguian eztute valioco ecdia ere, aguiandeus ez. Cer dacarzu orr zuc? Jauna, aimberce confessio ta comunio.Para balanzan. Ongui eguinac badire, viva, valiodizute barcaceco &Imbadire ajolaicgabe, iduripenes solam(en)te, dolore ta propos(it)ofinagabe, edo a1chatus culpa mortalac; veneno dire, fuera fuerahypocrita &. Zuc cer dacarzu? Jauna, aimberce lan, neque, izerdineure officioan. Para balanzan. Norendacoaituda? beretaco soUic,oroitugabe baden Jang(oic)oric. Ezta pasatzen monedagoi. Jauna,cumplitus neure obligacioa: bafia Jang(oico)as memoria guti. Valio­du cerbliit, arincara ordea, ta ez valiobearzuten adifia. Cer erreme­dio?

2. In verbo autem tuo laxabo rete, S. Pedroc erran ta eguinzuena,Jauna, orren manura, orren izenean, orren amores botacotut sareac,inentut dilig(en)ciac. Erremedio-guisagau bearrdugu, especialquiguc ezcarenoc eguiteco zervitzu andiac. Bi mafiat{lll dago, lembic(i­cola goartzean beti gucietan ez admiticeco offensaric Jaunaren con­tra: bigarr(en)a itentugun onqui pichscac eguite-

85at.

an dezaquegun moduric obenean. Befiic bein ez nasi gueure(n) lanacta gauzac becatuequi, cefiequi gucia galcera botacenbaita, mortalee­qui bentzait: ceren ezi mortalea sarcearequi mortificatuac dire ya leninicaco obra onac, ilcen becala baitire arren casos Jang(oicoar)en al­cineco; bitarteo itendiren onac berriz dire obra ilac; eta solam(ent)edire obra viciac itendirenac gra(ci)an. Orai bada eguitea obra onacnastecatus becatuequi da ala nola Erreguerim bazcaria guisatzea po­ciorequi. Ya beras eguiteco edocein lan edo gauza, para letrerobatcopetan: Explicatuconaiz. Antiguasco sacerd(ot)e sumoac bearzueeraman copetan loturic plancha edo cintabat, ta ontan escrivituricletrerogau, Sanctum Domino, Consagratua Jang(oico)ai. Ala zuceraman escrivituric copetan, nauterran, frincaturic biotzean ta me-

208

- - -------------------,

morian itzgau, Jangoicoa4 fen. Zoaz lanera? Jang(oico)a U~n. Zoazjatera, edatera? Jang(oico)a len. Zoaz divertitzera, &? Jang(oico)alen; ta ez atzen.

3. Au suponituric, eguin lan edo itecoa daiquen obequienic fine­za ta perfeccio guciarequi. S. Ygn(aci)oc icusizue bein bere meneco­bat cegola eguiten lanbat ala nagui naguia floxezas: galdeguincio,norengatic iteunzu langoi? Arc, Jang(oico)agatic. Orduan Sanduac,Tori bada, berriz itenbauzu Jang(oico)agatic guisaortan, penitenciaonbat emaindizut; ceren ezi guizonengatic itenbalitz, passagarri daeguitea ala; baiia itendelaic ain Jaun andiagatic, imbearda gogoticeta perfecciorequi. Guisoric obena da Jang(oicoar)en amores egui­tea: onequi gucia urrestatzen becala, ta estimagarri da: pichscac ereamore fiiiarequi dire precioso: ala nola erratenduen pobreac, Jauna,emen erregalo guti emanendiogu, baiia borondate ona. Eta edo­ceiiec naiagodu arrautzebat borondate onarequi, ezi ez anitz platerorigabe. Cembat yago Jaun gucien Jaunac eztuenac deusen bearric,ta solam(en)te naibaitu gure biotza ta amore fiiia? Ya beras edoceinlan edo gauza iteracoan, erran biotz barnean, Jauna, biz orren ize­nean, orren amoretan. Zoaz lanera? Jauna, biz langau orren ize­nean. Zoaz jatera & Jauna, biz orren amores. Diversioan ere, Jauna,orren izenean biz. Oroat, Duzu burucomin, gaitz, trabaju? Jauna,orren amores dela. Indizute aggravio, edo alacoric? Itzuli Jang(oi­co)agana, ta ofratu amenftogoi, Jauna, orren izenean, orren amore­tan deJa. Amoreac suplicendu gure pobreza; nota baicio S. Theressac,Jauna, nic bano zervitzu andiag6coac inentio nornaiec; bana amatuyago nic bano, eztut sufritu bearr. Bota sareac Jang(oicoar)en amo­res, ta atracouzu arraiqueta, nola S. Pedroc, in verbo autem tuo &.

4 lang.' orain ere.

209

86

Sermo in Dominica Quinta post Pentecostem

De interna justitia, et injustitia.

Nisi abundaverit justitia vestra plusquam scrivarum1 & Math. 5.

Egungo Evang(elio)an erratendigu bere Christioei Jesu Chr(is­t)oc, ezpada zuen justicia, edo ontasuna yago ezi Escriva, ta Fari­seoena, etzanite sarrtuc6 Ceruetaco erreinua(n). Aituducie diotela,ez iltzeco ni6r: ta iltzenduenac merejiduela pena: Baiia nic di6t, eziduenac bi6tzean ira bere anaiaren c6ntra, duela mereji pena, ta gaiz­qui erratendi6nac, yago pena. Orrequi adiarastendu, iltzea delagaichstoago bai; baiia eztela bearr aimberce condenaceco bat; asquidela mias heritzea, ta biotz solles ere. (Di6 yago ere; ofratzeracoanaldarean, oroitzenbazara duela zure anaiac cerbait zure c6ntra, utzi­ric an ofrenda zoaz, ta baquezaite lenic zure anaiarequi, ta guerojoan ta ofrazazu. Anaia di6 Christio-laguna, delaric gucien Aita bat,ceni erratendi6gun Aita gurea. Ontaic paratuce, ta gueldituda Eli­zan costumbrea besarcatzec6 Sacerd(ote)a ta Diaconac, ta emateaguciei pacea comunione-alcinean.) Seguitzendu beitiago berce beca­tu-generoetan adiaracis Escriva ta Fariseo hypocritagaien contra,baicire content ez eguitearequi aguerrian gaizqui andiric, macurr en­tendatus Jang(oicoar)en leguea, seguitzendu, di6t, adiaracis ta de­sengaiiatus, eztena goartzen itz gaichstoetaic ere, ta barneco affectogaichstoetaic ere, eztela ceruraco, ezpada emendatzen. Onen clara­tzea da orai gure itecoa. Eguinz6gun bere diosalea Maria Santissi­mail. Ave Maria.

Ezpada yag6coa zuen ontasuna Escriven ta Fariseoena baiio,etzarate salvatuco, di6 Jesus salvazaleac, ta arraciorequi, ceren ezigaiieco azalas ta agueridenas caso eguin, ta ezpada eguiten mamiasta barnecoas, ezta ori on izatea sines ta eguiaz Jang(oicoar)en alcine-

1 scrivarum idazten du, -v- erabiltzen duela.2 SSmai eta laburgailua.

210

co, baicic on iduritzea gendeen beguietan. Obra cimenduricgabe fal­suan, edo usgime duela paretean, urratu ta eroricoda. Pilare sendoaizambearrean, barimbada uts mamiricgabe barnean, ezta gauza jas­teco pizu andia. Alaco obrac falsuan, alaco pilare canascoac direhypocritac, on colore gaiietic, ta barnetic uts, edo ustel. Ajola bai,guizonec icustendutenas, ta ajolaic ez Jang(oicoar)en beguias da fal­suan vicitzea ta engaiiuan. Principala da biotza edo borond(ate)a.Au naidu Jang(oico)ac len lenic, guero gaiiaracoa. Edoceiiec ere eztuanitz estimatzen emana, ezpada ematen biotzes gogotic: cembat gu­tiago Jang(oicoa)c deusen bearric eztuenac? Biotza dJ, dio S. Agus­tinec, eta borondatea3 , eeiiequi gaizquia itenden, eta onquia. Voluntasest qUQ peeeatur, et qUQ recte vivitur. Moguim(en)tu ta gauza gaichs­toac borondat(ear)en contra naieztueIa borcha eztire becatu forma­le, ceren ezpaita consetim(en)turic: Oroat obra onac borond(at)eonicgabe eztire sines onac. Ya beras icusia dago on eta gaichstoenma-

86at.

mia becala deIa biotza edo borond(ate)a; Onec itentu on edo gaichs­to gaiiaracoac. Escriva ta Fariseogaiec murmuratzenzute JesusenDiscipuloes; cergatic? cergatic etzusten garbitzen escuac, oguia jate­co. 6 hypoeritae, erranciote Jesus onac serio, ongui err{mzue Isaiasenagos Jangoieoae4 zuhas, (Math. 15) Gendegbnee ezpaiies honratzen­nau, bana bibtza apart eneganie. Vanoan honraeennaute eraeutsisgendeen gustora, ta ez yago. Erranzue berla gendeei, ainazazie ta en­tenda. Eztu manehatzen gUizbna agotie sareendenae, baieie agotieatracendenac. Alacoac eldudire biotzetie, nola blasjemiae, testimo­nio5 jalsuae, ladronqueriae, deshonestidadeae6 & ebec dire ciquin­tzendutenac guizona. Contaturic guero, nola sentituzuten errangu­ra, aiiadituzue; uzquizie: itsuae dire, ta itsuen quidari; eta itsuae itsuaquidatzenbadu, bibe erorieodire lezean. Nola ezta itsutasun, falsed(a­d)e, ta engaiiu, cumplitunaia Jang(oico)arequi on colores ta iduris,admititzentuelaic gaizquiac biotz barnean? Cer hypocresia ezta,content egotea ez nior ilcearequi, luxuriasco becaturic, ta berce ala­coric ez itearequi aguerrian, admititzenbaitu irac, odioac, affecto, tagozande liquitsac secretoan ta biotz barnean? Ori da gorenas cum-

3 borond.adio.4 lang.' dio.S testim." dago.6 deshonestid.a'dago.

211

plim(en)tu iduri munduarequi, ez Jangoicoarequi, cein delaric esp(i­ri)tu puro, ez solam(en)te gorputzai, baita esp(iri)tuai ere dago bei­ra. Hipocrita contra, dago beira gendeei ez iduritzeco gaizqui; eztubeiratzen Jang(oico)ai iduritzeco ongui. Orgatic Jesusen erreprehen­sio ta desengafiuric fuerteenac cire Fariseo ta hypocritagaien contra.Ayetas cio, Goarzaiste fariseoen oranzatic, au da, exemplu ta doctri­natic. Goarzaiste Profeta falsuetaic, eldubaitire elles vestituric ardiiduri ganetic, eta bilrnean otso gosetiac. Eta berei erranciote, ay zue­tas Escriva tafariseo hypocritac, amarrentzenduzienac menda, ta co­mioa; eta ajolaic ez leguearen manamendu7 andiagocoes,justicias, mi­sericordias8 , fedeas: ebec cumpli, ta ayec ez utzi. Quidari itsuac,elchobilten passaceco maunca billa, ta bitarteo iresten camel/oac. Ayzuetas, ganetic vasoa ta platera garbitzen, eta zeuroc barnean betericmalicias ta immunducias. Ay zuetas, baizarate nola obia churituacganetic, bilrnean beteac liquitsquerias, Math. 23. Bai, ezi aisa da anitzta anitz becatu eguitea biotzean, non eztuen nioren estorvuric, be1­duric9 , alqueric, ezpada soUic Jang(oico)as: berce aIde neque daerremediatzea ya apprehensio-faltas, ya ezaundu-faltas. Ezaunceco,ta eztaien nior equivoca,

Goacen dec1aratus noiz itenden becatu biotzean, noiz ez. Aurpe­guiac bezain diferente dire arimac; batzuc ain lazo ajolacabe, ezi nai­duena sartu, naiduena atra, nola ostatu publicoan, ta batere eztutecontatzen becatu, ezpada mostrace(n) campora; bercebatzuc berrizain beldurrti erchi, ezi gogoratuorduco gaizquia, batere naiezpauteere, ustedute becatu. Orai bada ona erregla: Borond(ate)a da, erran

87

becala, itentuena becatuac advertenciarequi bateo: nai ezpada, ezpa­da conse(n)titzen, eztela becaturic. Consentitzea, edo naiizatea agui­daique irur modus, lemb(icico)a deseatus gaizquia: bigarr(en)a naizdeseatu ez, egotea gozatzen, edo placer arcen gaizquian: irug(arren)asentituric desordenacio edo effecto gaichstoa berebaitan, egoteaerrepugnatugabe permititzen. Claratzenda comparaciogonequi: ba­tec icusiric dafiura urbil bere hacienda, naiizatea sarrdaien da con­sentitzea deseos: bigarr(en)a alegratzea sarrdaien: irug(arren)a usteadafiuan gueldi gueldia atraracigabe. Parazagun exemplu iran: Go-

7 manamdu eta laburgailua.8 miseric'" dio.9 belduric dago, eta ez beldurric.

212

- -- ~-~--------------------.

goraturic bati aggnivio in idurizaiona egotea biotzean mendecatu­naies, deseatzen berceain contra cerbait, claro da consentim(en)tua,naiz eztion gaizquiric eguin ta ez procuratu: bigarr(en)a egotea erretzenbecala berceain contra an berebaitan, naiz ez deseatu: irug(arren)acolerain sua sentituric, egotea ajolaicgabe deus eguingabe garaicecotentacioa. Parazagun exemplu castid(ade)an. Gogoraturic cl;rbaitcontra, deseacenbadu, ya indu becatu biotzes: Deseatuadina ez,bana gozatzen, plazer arcen egotenbada gaizqui gogoratuan, ori ereda consentim(en)tu, ta becatu: naiz ez egon claroqui cebatzen, banasentituric suaren ta moguim(en)tu gaichstoen desordenacioa, egoteaajolaicgabe permititzen ingabe erresistenciaric, ta diligenciaric bate­re garaiceco tentacioa, da consentim(en)tu-guisabat ori ere. Contraberriz naiz Deabruac edo passioneac incitadezan, ta emandezon su,naieztuela borcha, baldin aborrecitzen, errepugnatzen, inala egui­tenbadu garaiceco, naiz iraundezan asco demboras tentacioac, eztabecatu, baicic merejim(en)tu, ta martyrio-guisabat. Eztuenac nai en­ganatu bere burua, badezaque entenda consentitzearen ta ez consen­titzearen diferencia. Eguia da ezi asco aldis, ain pegacorr izanesgaitzgoi, eztela seguratzen persona, induen edo eztuen asqui garaice­co; ta da dudasco gauza.

Cer eguinbeardu bada lancegoietan? Benic bein aborrecitu, erre­pugnatu, despeitu gogoracio gaichstoa: ortaco da on itzultzea gogoaJang(oico)agana, Jesus, M(ari)a Santissima10 , edo Ainguiru goar­diacoagana, goardabenaza, otoi: eztut nai nic orrec naieztuenic &.Da ere on paratzea pensatzen Jesuse(n) passioan, edo infernuco suta penetan, eriotzean & Da ere on, bacarric dagolaic, santiguatzea,golpatzea bularra, belaurico edo auspesca paratzea, edocein penali­dade ematea bere buruai, aldatzea lecua, posturas, lan & Obena daistantean erchitzea arimaren atari guciac, au da, atzentzea gucis ar­tas, paratus gogoa berce gauzetan. Ezta on sobra beldurr izatea,chsaquinic ezdezaquegula niorc inaraci becaturic, naiezpadugu, taau gueren escuan dago-

87at.

la; aborrecitu sin sines alaco gauzac erioa bezain, eta orregui11 librenaiz. Ortaco lendanic imbeardena da ez acostumbratzea ocasio taceboetara, apartatzea ez solam(en)te affectoa, baita memoria ere ge­nerogortaic; goardatzea sentidoac; afficionatu gauza onetara; eguin

10 SSrna eta laburgailua.11 orrl?gui dio, eta ez orrequi.

213

erresolucio goardatzec6 becatuetaic libre algucia Jang(oico)arequibateo; berritu maiz erresoluciog6i di6la, obe dut il, ezi offenditu eneJauna neure caltetan. Ala prevenituric vicidena ta humil, eztu garai­tuc6 berla berla etsaiac.

Orai itzulis aichstecora, izambeardugu onago ezi ez escriva ta fa­riseo. hypocritagaiec, onac aguerrian, ta 6nac secretoan, 6nac gafie­co aldetic, ta 6nac barnetic, 6nac miac, 6nac acci6neac, 6nac bi6­tzac, ta bi6tzeco guciac. Cer aigara, naiz ez eguin gaizquiric itzes edoacci6nes, gaichsto bagara bi6tzes? Ori litzaque ofratzea Deabruaibi6tza, Jang(oico)ai mia, ta azala. Eztunai Jang(oicoa)c biotzagabebatere, ta ala gucia gue1ditzenda Deabruaren. Cierto enfadagarriada gendemotagau; naute in cumplim(en)tu ichurapenes, ichaurr-fut­futes 12, azales, eta casqui111es mamiricgabe. On iteunten pichsca erecorrompitzeunte beren hypocresias, ta munduari ongui iduritunaias.Cer aguitzenda? Gaizquies galdu, ta 6nquies ez irabaci. Cer agui­tzenda? Di6na JesuChr(ist)oc, receperunt mercedem suam, munducovanidadeen13 aicea naizute, beude orrequi; eztute cer esperatu ene­ganic, eztute1aic eguin enegatic. Ala hypocrita vanoec engafiatzeun­te cierto beren burua, aguian mundua ere bai aldartes, bafia Jang(oi­co)a ez niolatere, itembaitu escudrifia bi6tzes ta entrafies, scrutanscorda et renes Deus. Erranzadazu, hypocrita, di6 S. Juan Chrysos­(tomoc) h. 45 in cert.) On barimMda on izatea, cergatic eztuzu naiizan nauzuna iduritu? Eta gaichsto barimbada gaichsto izatea, cerga­tic naiduzu izan eztuzuna iduritunai? Iduritzea gaichsto, barimMdaitsusi, izatea gaichsto da ederr? Eta ederr barimbada iduritzea on, onizatea ezta ederrago? Judas Apostolu traid6rea da hypocriten avan­deratu ta escarm(en)tu. Nic nori ematendioten apa, ura izainda, urabeaucie preso eguin, erratenci6te Judioei salduzuehlic Jesus: eta ayenleneanjoance bera bere habitu Apostolicoarequi, ta ellegaturic Jesu­sengana, emancio apa, agurr Maestru Jauna. Jesus onac erra(n)cio,adisquidea, certara etorrizara? Apabatequi traiciacennauzu? Jesusinzute preso; bafia Judas biram6nean urcaturic bere burua arbole­batetic dilindaca erceac lurrerafio zapartaturic an icusize hypocritenescarmentu, &. &. &.

12 Jutfiltes uste dugu dagoela idatzirik, -t- grafema erabiltzen dela. Ik. 124at., I. para­grafoan ichilurrJutfiltac.

13 van id.'" dago.

214

-~ - -----------------...,

88

Sermo alter in eadem Dominica Quintapost Pentecostem

De justitia coram Deo et hominibus.

Nisi abundaverit justitia vestra & Math. 5.

Zuen justicia, edo justotasuna ezpada yago ezi Escriben ta Fa­riseoena, etzarate sarrtuco Ceruetaco Erreinuan, dio Jeus onacegungo evang(elio)an. Au dio etorricenac eracustera Ceruraco vi­dea, desengafiaceco mundua engafiacenzutena hypocritagaiec, anitzajola zutenec agueridenas munducoen beguietara, ta ajolaic ez biotzbarnecoes Jang(oicoa)c soUic icustentuenes, baita falsuqueriabat in­dignoa Jang(oicoar)en despreciotan, ta arimen perdiciotan. EztioJaun div(ino)ac ezaitzela1 izan justo gendeen alcinean, baicic ezcai­tzela contenta orrequi sollic, ta anadizagula izatea justo Jang(oico­ar)en beguieta(n) ere, au da biotz barnean ere: ez iduns solam(en)te,bai sines, ta eguiaz ere; ez aguerrian solam(en)te, bai secretoan ere:Ezperen condenatucogaituela Jang(oicoa)c: Eta condenatzenbagaituJang(oicoa)c, libratucogaitute guizonec? Justo izambeardugu gen­deen alcinean, emateco exemplu ana, ta ez galvideric: justo ere baiJang(oicoar)en presencian, ez galceco gueuroc. Paratzendu exempluiran ta luxurian, ezcaitzen contenta ez eguitearequi itz ta accioneiccontra, goarceco affecto gaichstoetaic ere biotzean. Ezperen izanen­dela bat hypocritagaien guisa, munducoen beguietan on, Jang(oi­coar)en beguietan gaichsto; gaiieco aldetic ederr, bcirneco aldeticitsusi: Sodomaco sagarr, colore ta azala sano, barnean auts etaerrauts: vivora legun iduri gafia, baiia entraiiac pocio ta veneno: ves­tituric ardi el1es hypocritac, ta barnetic otso gosetiac. Eguia dagaichstoago deta comunqui gaichsto izatea barnetic eta campotic,ezi solam(ent)e barnetic; bafia aguian dafiu yago itendute on iduriec,ceren fiatzendire ardiac ustes ardi diren edo artzai; ta otso disimula-

1 ezaitzela dio hemen, eta 6 hitz geroago ezcaitzela.

215

tuec galcentute. Bafia aimberce gaitz ez izanic ere, asqui gaitz dacondenaceco, gaichsto izatea on colores. Orgatic on izateco aIde gu­cietaic, assibearrdugu biotzetic, guero gafiaracoan. Assigaitzen salu­tatus M(ari)a. Ave M(ari)a.

Cein differente diren Jang(oicoar)en juicioac, ta guizonenac, eziascotan guc usteduguna on, gaichstotaco dauca Jang(oicoa)c; ta gucgaichsto usteduguna, berac on. Nolas ala? Ezta gure entendam(en)­tua Jang(oicoar)en arguiaren errafiubat becala? bai. Bada nola en­tendatzendugu ain differente? Ceren gure arguigau laburrftoa baita,ta ez ellegatzen icustera berceren entrafiac. Jang(oicoa)c icustendubiotza, guizonac solo agueridena campora, ta agueridenetic itendu­gu juicio barrendeguias; eta orra cergatic uts itendugun juicioetan,Jang(oicoa)c ez becala. Iduritic izatera da anitz differencia, ta ezinadrenduric artu. Ba-

88at.

tzuec iduria ederr, ta arima dute itsusi. Bercebatzuec iduria itsusi,ta arima ederr. Bercebatzuec ederr iduria ta ederr arima. Berceba­tzuec iduria itsusi, ta arima itsusi. Jang(oicoa)c caso guti itendu idu­rias, bai arimas anitz. Zuzen joatecos guc oroat imbearrguinduque:bafia contraco aldera dabiltza hypocritac, caso anitz idurias, ajolaicez arimas edo biotzas. Eta nainuque chsaquin cer prochu duten onidurias, gaichstoa barimbadute biotza? Chorijanzale-motaMtescontatzenda, chori arrapatuduenai solam(en)te jatendiola burua,edo biotza, gafiaracoa usten. (Olao magn. ap. Parra) Infernuco mi­rua dabila ingur ingur beira nondic arrapatu, cer? guizonar{m bio­tza, edo arima, baita oroat, gafiaracoas ajola guti duo Cergatic? Bai­taqui biotza arrapatuasgueros, gafiaracoa ere gucia beretaco dela.Nolas bada? Ceren Jang(oicoa)c ere len lena gure biotza naidu, prae­be, fili mi, cor tuum mihi, idazu, dio, ene humea, zeure biotza niri.Eztio emannai hypocritac, baicic mia, ta gafieco iduria on colorecembait errezu, devocio, ta alacoes; principala biotza Deabruarenzervitzutan; ola, dio, eztiat nai ire emana: Deabruari mamia, ta niricasquillac? Daramanac principala daramala gafiaracoa. Eztiat naibatere. Goaie ordu gaichstoan. Alachse guelditzenda gucia Dea­bruaren. Icusagun exemplus. Erregue Magoac joancirelaic adora­tzera Jesus jaioberria, Herodesec erranciote, zoaste, ta galdeguinza­zie aurras diligentequi, ta aurquitzenduzie1aic gastigazadazie niri,nic ere joan ta adoradezaten. Mia eztu gaichsto mostracen, bafiabiotza du Deabruaren, ilaracizuelaic aimberce aurr innocente, il­naies Jesus ona. Judas traidoreac besarca ematean Jaun div(ino)ai

216

erra(n)cio, agurr Maestru Jauna: accionea, ta mia ona dirudi, bafiabiotza Deabruaren. Alei berce milla hypocrita Deabruac eramantue­nac biotz gaichstoagatic. Alchatzendire guizonei emen, aguercendireguciei an. Oh cembat emen mediano edo ontaco passatuac icuscodi­re an abominacios beteac barrendeguian, ezpaitute borratzen emenconfessio humil dolorosoas! Ongui confessatuac aguerrtucootediren,batzuec diote ezetz, dionagatic Jang(oicoa)c (Ezechiel. 18) itendue­nas penit(enci)a, eznaiz oroituco intuen gaichstaqueries: bercebatzuecdiote baietz, bafia alcaizunic eta caltericgabe, ceren inzuten penit(en­ci)a. Bafia penitente falsu hypocrites cer izainda? Ona au idurizuenasandu & Ona bercegau & Norc pensa? &.

89

Bafia utziric hipocrita galdugoiec, jarducagun iteuntenes vani­d(ad)e beren ones, dabilzanes nondic ongui iduritu munduari, ezJang(oic)oari, nola cion Jesus onac Escrives ta Fariseoes, (Math. 23)Iteunten gucia iteunte, icusdezquitengatic guizbnee. Errecibitudute be­ren paga. Emen bearda explicatu ongui, eztaien entenda gaizqui. Bimanam(en)du tugu ontan contra iduridutenac, bafia componcendi­renac elcarrequi. Bein erratendigu, Math. 6. Attendi, beira, ez eguinzeuren bna gendeen alcinean, ieusizaiztengatie, ezi eztuzie premiorieizanen Ceruetan dagon Aitaganie. Exemplu paratzendu limosnan;iteunzulaie limbsna, ezdezala ehsaquin zure ezquerreeo eseuae, ceritenduen eseuieeoae, izandaien zure limbsna seeretoan; orrequi zeureAita Jangoieoae2 ieustenduenae seeretoan ere pagatueodizu... Bercebein erratendigu, (ib. c. 5.) Alaeo maneran zuen arrguiae arrguibezgendeen alcinean, ezi icusdezquiten zuen bbra bnac, ta laudadezatenzuen Aita Jangoieoa 3 Ceruetan dagbna. Nola compondu bi mana­m(en)duguebec? Explicatzentu ederrqui S. Greg(ori)o andiac, (h. 11in evang.) Itendugun4 bnquias ez billacecb gendeen laudarioac. Onguieguina aguerrian naiz bai; intencioa beti alchaeean: aldebat emateebproximoei exemplus bna, ta beree aide Jangoieoai6 sollie quadratzeebintencioarequi, deseaeeco seeretoa. Ya beras entendaturic dago,befiere eztugula imbearr deus icusi ta laudagaizatengatic; bearrgai­tutela icusi, ez gaizqui eguiten befiere, bai ongui eguiten exemplu

2 Jang.' dio.3 Jang.' dago.4 Itendugu eta marratxo bat -u gainetik.5 exeplu eta marratxo bat -e- gainetik.o Jang.,j dago.

217

onagatic aseo aldis; ganaraeos beti proeuratubeardugula seeretoaeontentatus ieusigaitzan Jang(oicoar)en beguiae. Bana 6 eembat denflaquezagartan eroriac! gendeee ieustentuteIaie, orduan proeessio,festa, eanta, prediea gogotie: eztelaie nore ieusi, orduan ganarie ez.Cembat daraman aieeae! arroitu anitz, ta iehaurr guti: arrautzeeharrbat, ta anitz earaea.

Juicio ta virtute ona duenae asqui du Jang(oico)a testigotaeo:eztu niori quadratunai, ezpada Jang(oico)ai ta Jang(oico)agatie. Alayago, ta gogoticago itentu onquiae seeretoan, ezi ez aguerrian: etaeguitenduengura itendu Jang(oicoar)en ateneios eta amores: eta alaonen piehseabatee yago valiodu ezi vanoen puseablitee. Jesus onabein temploan eego beira limosnae ematenciren leeuan: batee eillarr,bereeae urre ematenbidezue: Jauna ichsil: Ellegatuze emastequi alar­gun pobreftobat, ta

89at.

emanzue laureorro. Jaun onae orduan erranzue, Onec emimdu yagoezi guciec. Nola da ori? Ceren laureorro humild(ad)e ta earid(ad)ebiotzeseoarequi yago da Jang(oicoar)en estimaeioan, ezi ez bulto taburrumba anitz origabe. Ala personae ere munduaren estimaeio­naiae, beren burues presumitu aundinaiae eztire estimagarri Jang(oi­coar)en beguietan: arracioa da, eeren ayee ere eztuten estimatzenJang(oico)a sollic, nola bearrden: Contra berriz humil ehipiftoaepresuneiogabeae anitz estimaeentu bere Magest(ade)ae: arracioa da,eeren direna diren eguiaz sendo vanidad(ear)en aieeriegabe, ta Jan­g(oico)as sollie itenduten easo. Eta yago dena, eer noaie erratera?munduae berae ere azqueneeo yago estimatzentu on humilae, ezi ezpresumitu vano-utsae; ezi humild(ade)a eguia da, ta senale da perso­na dela juieioso buru oneeoa; vanid(ade)a berriz da guezurres, false­dades, enganus, ta senale faltazaiola eerbait grana personai, ala nolaitsusiae baitabiltza moda ta iehurapen billa suplitunaies faltazaiotenederrtasuna, bana eztire orgatie eguiten edernigo, bai aguereenvano: ederra denae sines eztu alaeo bearrie, ta llanoago ta ederrago.Ala arimae humilago ta obeago Jang(oicoar)en ta munduaren es­timacioan.

Icusagun S. Juan Baut(ist)an. Au ce guizonbat munduaganicapart igues zebilana desertuan predicatzen vanid(adear)en contra;Judatarrec alaere zeucate erreputacio andian, pensatzenzute otezenChr(ist)o bera; eta seguratunaies bializitiote beren mandatariae. Cerdio ontara S. Juanee? Eznaizela ni Chr(ist)o, ezeta ere digno lazatze­co beraren onetaeoae. Eta Chr(ist)oe cer erratendiote S. Juanes Ju-

218

dioei? Cer icusteni atrazanite desertuni? aguiim canaverabat aiceacdabilana? Canavera nor da? ca1avera vano-utsa. Cer da erabilceaaiceac? Gendeen opinionees moguitzea, beti beira, cer errandute?cer erranendute7? Laudatzenbaute, goapo, burua g6ra. Uztenbaute,berla tristaturic. Favoratzenbaute, alegre zoro: contra badire, berlamuturr ilun. Orra canavera aiceac dabilana g6ra bera. Cembatobeago litzaque beira eg6tea Jang(oico)ai gusto eguiteco al gucian,descontent bere buruas, onago ez izateas; Jang(oicoar)en beldurr so­lam(en)te, berce nioren ez. Ala ce S. Juan, ceintas ci6n Jaun div(i­noa)c, emastequietaic ezta jaio andiagoric Juan Baut(ist)a bano.Errepara emen nola munduco opini6ne 6na darraion atzetic iguesitenduenai, nola itzalac guibeletic seguitzendizu, eta barimbazoazarren atzean, ura alcina aratago. Bana cierto dena da Jang(oicoa)cdesechatzen vano andinaiac, ta estimatzentuela humilftoac.

90

Exemp1u dugu bere Apostolu ta Discipuloetan: exemplu sandu gu­cietan. Exemplu David. Ontan icusagun. Saul erregue goraturic va­natuze: ta Jang(oicoa)c desechatuzue. Erratendi6 Profeta Samueli,joanbeauzu Belengo Isaii, edo Jeseengana8 , ezi arren humeetaic danic escogitududana Erreguetaco. (I. Reg. 16.) Joance, ta icusiricarren seme lembic(ico)a Eliab, Samuelec consultatuzue Jang(oico)abiotz-barnean, au oteda ber6rren escogitua? Errespondatucio, etza­zula in casoric ichuras ta goratasunas; nic bi6tza beiratzendut, ezagueridena. Eztut ori nai. Icusiric bigarrena Aminadab: ezta ori ere,errancio Jang(oicoa)c. Irugarr(en)a, ezta ori ere. Zazpi seme presen­taturic, ezta ebetaic ni6r escogitua. Errancio Samue1ec, eztuzu bercesemeric? Aitagarc errespondatuci6, Chiquiena faltada, ardiequidago Archaico. Bet6rr ura, erranzue Samuelec, ezi eztut amenic pas­satuc6 icusiarteo. Ecarraraciric muticoa paratuceneco alcinean,errevelatucequio Samueli, orichseda, consagrazazu Erregue. Orranola andiac utzi, ta chipiftoa naiduen Jang(oicoar)en Magest(ade)acnioren bearric eztuenac. (narra quoque sis pugnam cum Goliath ib.c. 17.) Bana certaco exemplu obeagoric duguna banD Maria Santis­siman9? Disponituzue gucien Erregue, Jaun, ta Jabeac bialtzea Ce­rutic mundura embaxadabat seculan aguituden andiena; escogitu-

7 Lehenbizi errandute idatzi du, eta gero erram!ndute egin duoB Donostian honela egin dute: «joan beazu Belengo Isaii adolesengana edo gazteagana»

(0.252, I. 12).9 SSman eta laburgailua.

219

zue ortaco Ainguiruetaic bat principala: Itecoa ce billatzea mun­duan doncellabat digna izateco Ama Principe Jaun Jangoicoaren,naibaizue vestitu gure naturalezaren zamarras: Ortaco da clarobearcela izan Princessa munduan izanzeiquen obena aIde gucietaic.Jaustenda Embaxadore escogitua: Doaie zuzenean, nora? ez Erregueedo Emperadoreen palacioetara, bai Nazarethgo eche pobrebatera,non bere zocoftoan cegon erretiraturic, ta atzenduric munduaganicMaria humil pobre gutic ezauncen, gutic estimatzenzutena, bafiaJang(oicoa)c eta Ceruac maite zuena yago ezi mundu gucia, nola be­rac ere bai etzuen casoric mundu gucias Jang(oicoar)en aldean.Aituric embaxada, ofrecituric bere persona Jaunaren esclavatacoguelditzenda eguinic Jang(oicoar)en Ama, ta gucien Erreguina. Cer­gatic aimberce estimatu ta honratu emastequibat? Bere santid(ad)eguciagatic, claro da: bafia cein virtute edo prenda izanze yago mo­guituzuena ortara? Cergatic principalqui? Erratendigu berac, quiarespexit humilit (ate) m ancillae suae. cergatic beiratudion bere Escla­vagonen humiltasunai. Orra cein estimatua den humiltasuna! Ceru­co Erregue da izanden guizonic humilena Jesus; Erreguina izandenemastequiric humilena; ango Jaundiac pobre humil izanac, andicbotacire(n) subervoen lecuan. Qui se humiliat, exalt(abitu)r & Quissicut D(omi)nus Deus... et humilia resp(ici)t, &. &.

220

90at.

Sermo in Dominica Sexta post Pentecostem

De Viatico Jesu in Viii ad aeternitatem.Misereor super turbam, quia ecce jam triduo & Marc. 8.

Egim contatzendigu Evang(elio)ae mi1agrogura, no1a Jesusonae zazpi oguis ta amii pichseabatzues aseeituen 1aur milla gui­zon, ta sobratueiren zazpi esporta-ogui. Baiia niri errobatzendida­na biotza da, ez solam(en)te favore eguina, bai ta yago Jesusenbiotz noblegarren amore urrieariosogura; Lastimadilt, eio, lastimadilt gimdeas, ya irur egungbntan baitabiltza ene atzean, eta bialcen­baitut baruric, angabetucodire videan. Misereor & Videgau esp(iri)­tualqui da emengo vieitza, baita viagebat eternidaderat: azquenpausua joateeo emendic da iltzea. Ongui joatean dago betieos on­gui izatea. Dichagoi logratzea bere indarres soUic guizonae, da im­possible. Cer erremedio? Jesusen atzean ibili imr egunes; 1astimaizanendigu, sustentaeeeo, atragaitzen salvo. Eztigu faltatueo se­mearequi bateo Amae gra(ci)as beteae. Onen bearr gara orai tabeti. Eseazogun. Ave M(ari)a.

Misereor super turbam, dio Jesus onae, lastima, eompassione,misere(ordi)a dut gendeas. Eta nie diot Davidequi, sperent in te, quinoverunt nomen tuum, Jauna, esperanza ona orrenbaitan izanbezatedaquitenee orren izena, ezpaitu desamparatzen nior dabilana bero­rren billa. Gure Jaunabaitan izena ta izana da bat. Cein du izena?Jesus. Jesus eer naidu erran? Salvazalea. Eta eer da salvazalea? Gaitzgucien sendaza1ea, ta on gucien inza1ea; gucien gaiietie beeatuenquenzalea, ta gra(ci)aren ta gloriaren ema(n)zalea. Condenatzen erebidedu eembait? Preeisso, de1arie Juez, ta imbearduelarie justieia.Baiia ez orgatie daique erran eondenazalea oroat nola salvaza1ea,eeren ezi eondenatzea itendu ezin b6reeas naiez1uquela boreha, baiiasalvatzea itendu bere genios ta offieios. Condenatu nior ezluque nai;salvatu bai nailuzque guciae: Condenatzen eztu bat berere mereji ez­tuenic; salvatzen bai aseo etzutenae mereji: De man(er)a ezi delarie

221

misericordioso becala justo ere, alaere obraetan yago mostrace(n)dumisericordia: bhce obra gucien ganetic dire bere misericordiac1 mira-

91

garri: miserationes eius super omnia opera eius. Berorren izena daolio ichsuria becala, cio Esposa Sandac, (Cant. 1) Oleum effusum.Ala nola olioa beti licore gucien gaiieracenbaita: botadezazun uredo ardo, bota guero olio; au guelditzenda gaiiean. Bota oroat lenicolio, ta gaiietic ur edo ardo; olioa icuscouzu gaiiera igaten. Ala Jesu­sen miseric(ordi)a. Au da miserien ta miserableendaco. Ebec nordire? Gu Evaren hume desterratuoc negarresco vallegontan viageseternidaderat. Eta cer miseria dire tugunac? Aimberce culpa ta pena,ta aimberce contrario videan. Cer erremedio? Billatzea Jesus, bera­ren atzetic ibiltzea beraren seguim(en)tuan. Lastima dilt, erraindu,ta miseric(ordi)a inendu, ezgaitzen angabetu ta galdu videan.

Icusagun billatzean noiz, non eta nola. Billatzea da beraingana­co deseoa ta ansia, bera amatu, estimatu, ta imitatunaia. Noiz? Iruregunes, au da irur adinetan, gastezutuan, adin erdicoan, ta zarrzu­tuan. Duenai constancia ibilceco Jesusen atzean irur egungoietan ez­tio faltaco bearduena videco, naiz dela milagros. Eztu utzico baruric.Eta non billatu beardugu Jesus? Dagon lecuetan. Non dago Jesus?Badaquigu dela Jang(oic)o ta guizon; Jangoicotasunes dago ez sola­m(en)te Ceruan, baitaere lecu gucietan. Beras nonnai zauden, in me­moria, bi;Ui zeure goraintziac, affectoac, onicioac beragana, 0 Jesus,maite dut: Urricari nitas, biz enetaco Jesus & Guizontasunes dago,ez lecu gucietan, baicic Ceruan errealqui, ta ain errealqui sacra­m(en)tu aldarecoan; Ceruan egotemodu naturales, sacram(en)tuanegotemodu sobrenatural milagrosos ta amorosos. Beras zoaz tem­plora Jesusen billa, biz an zure errefugioa, ta on gucien guela edoteguia: ya visitatus, ya comecatus mintza, adi, ama estima alacoamazalea. Imaginetan eztago Jesus; solam(en)te dire imaginac me­moriataco: ezin icustearequi maituduguna, memoriain conservacecovaliatzengara imagines, eta ezin dezaquegulaic apa, besarca, ta ado­ratu bera, beraren atencios adoracentugu imaginac, mostratus ado­raguindezaquela bera obequi, albaguindezaque. Heregeec irri itendi­gute adoratzentugula imagina zur, metale, ta zenzugabeac Gentilenguisa. Gentile(n) guisa adoratzentugula da guezurra, ceren Gentilecadoracenzuste imaginac berez

1 miseric."' dio.

222

91at.

virtuterenbat zutela ustes: guc chsaquinic emaginan ezteIa virtuteric,baicic errepresentatzea persona, ceiien imagina den, adoratzenduguez berez, bai errepresentatzenduenaren amores, de man(er)a ezi ado­ratzendut imagina adoratunaies Jesus bera; imaginan paratzendutagoa, baiia Jesus beran biotza. Inzazu ala maiz: eta orra non billatuJesus, nonnai memorias ta amoreas, sacram(en)tuan visitatus ta co­municatus erralidadean2 , eta imaginan beiratus ta adoratus biotzes.

Onii nola billatu, nola ibili Jesusen atzetic. Irur guisatan, Affec­toan, Effectoan, Perfectoan. Banaca berechsis: Affectoan da, ama­tus, laudatus, gra(ci)ac emanes, deseatus, escatus & Ortaco beardaichequi amorearen sua; au ichequitzenda meditacioan pensatus gureamores eguin ta passatuzuena Jesus onac: beira batzutan aurr Bele­nen & bercebatzutan adin andiagoan guciei ongui eguiten & Azque­nean passioan ya preso, ya maltrataturic milla maneras, azotaturic,arancees coronaturic, gurutzearequi soiiean, eroriric gurutzearenpean, ta artan gurucificaturic; beira espacios emen ya beguiequiimaginan, ya pensam(en)tuarequi imaginacioan oiietaic bururaiiogucia dolores, llagas, odoles; ala bere onetsiarequi bego arima iruritzeequi: irur itzeac dire irur c, Carid(ade)a, Compassionea, Contri­cionea. Orra nola den billatzea Jesus affectoan. Effectoan da obra­tus, ta cumplitus beraren manam(en)duac eta consejuac; offensaricez admititus batere, bai eguines cerbait devociosco especiale berarenamores, ala nola contrarioei merchederenbat, ta alaco & Ori da ef­fectoan. Perfectoan da sufritus trabajuac ta azoteac Jesusen com­paiiian: Irur escus azoteac beartuzu, lembic(ico)a zeure escus traba­jatus penit(enci)as, mortificatus inclinacioac & Jang(oicoar)en escuseritasun, plaga, malhurr & Proximoen escus persecucioac, accionecharrac, mi gaichstoac & Ori da seguitzea Jesus perfectoan. Item­bauzu ala, etzaitu utzico baruric, emanendizu bai sustentu, eguitecoongui zeure viagea Ceruraiio.

Sustentua ez solam(en)te da gorputzaren, baitare ta bearragoarimaren. Tentatuzuelaic Jesus Deabruac baru-ondorean, erraten­ciola, manabez arrigoiec itzulidaitzen ogui, errespondatucio Jaundiv(ino)ac, Ezta solamente3 oguis sustentatzen guizbna, baita ere Jan­goicoaren4 agoco itzes. Sustentu ona da Jesusen doctrina Cerucoa,noticia ematentigunac Jang(oico)as, Jesus beras, Elizas, gra(ci)as, vi-

2 erralidadean dio, eta ez errealidadean.3 so/am.' dio.4 Jang.'" dio.

223

citza secullicoas, eriotzeas, juicioas, infernuas, glorias. Sustentu onabere legue, Evangelio, onicio, ta gauza eracutsitigunac. Sustentuona ematentigun ins-

92

pinicio, arrguitasun, consolacio, indarr, su, ta arimo, passaceco on­gui videa. Sustentu ona utzitigun sacram(en)tuac, nola gra(ci)arenberce aimberce caiiu, edo instrum(en)tu; bataioa, jaioarasteco viciobera, ta marcatzeco bere hume-guisa: Confirmacioa, indarr emate­co arimai: Confessioa, sendatzeco eritasun esp(iri)tualac: Commu­nionea, erregalaceco amorosoqui arima miragarriro: Olio Sandua,quenceco becatuen ondorecoac, seguraceco vi~iaren postrea, suave­tzeco pausugura, consolatzeco arima bearren bearrenean. Misereorsuper turbam, lastima izandu bere pobrees, sustentu onac utzitiguCeruraco videan.

Gucien gaiietic nolaco miseric(ordi)a, amoresco excesso, ta alacoJaunac soUic ingeniatuzuquen erregalo erregalatua, ta sustentu ezinobea cerucoa miragarria ematendigu aldareco maigartan Jesus ononeguiac, on-utses uztenbaita jatera ni becalaco pobreganic! Gutibalitz becala aimberce torm(en)tu, dolore, ta pena passatua, beiradespedidan nolaco amorearen seiialea utzidigun! Gauza gucien Jabebecala utziziguque lurrean ta Ceruan den gauzaric obena: baiia gu­cia utziric ere, guti iduricequio beragabe: bera bada bera, bere pare­ric eztuena emanzequigu, ez aguerrian, lotsaezquindeitzen, ez berceedocein guisas, baicic sustentu-guisa jan ta edanzagun gustora. CeinAitac, cein Amac ala sustentatzen, ta erregalatzentu bere hume mai­teenac? Noiz naiduen pobreftoac, betorr, dio emen naucazu. Eta ez­taique1aic joan Elizara, eri egones, utzicodu desamparaturic? Mise­reor, dio, lastima dut pobreftoas lancegartan, noiz dabiltzan inguringur otso infernucoac galdunaies. Ala doaie bere sacram(en)tuanedocein eche, echola, ta lucuetara5 , sarcenzaigu atariac barna, ta pe­choac barna, nola erraten, baquea zuequi, ona ni, ez lotsa. Cer inde­zaque obeagoric Christioac viciare(n) postrean, baicic errecibitu Jesusamore guciarequi, ta utzi dena gucia beraren escuetan? Norc salva­tucozaitu, ene anima6 , ezpada salvazaleac? Eta nola etzaitu salvatucosalvazaleac? Orgatic eriotzeco lancean eztaiela nior descuida erreci­bitzeco Jesus salvazalea comunionean, cein orduan deicenda Viatico,

5 lucuetara dio, eta ez lecuetara.6 anima dago, eta ez arima.

224

baita nola videco sustentu, ceingabe triste da passaceco pausugura.Orgatic beren contra iteunte egotendirenec egon egon errecibitugabesacram(en)tuac guerora guerora, passatus ala nequetanago traba­juac, paratus arrichscoan salvacioa, eta aguian danatus osasuna,cein aguian sendatu edo aliviatucocen sacram(en)tuequi. 6 fede gu­tia! Sanduec berriz len bano len naizuste errecibitu seguraceco vicia­ren bucateroa: Ezin errecibitzeas zute pena. Exempl. S. Juliana Fal­coneri in Breviario.

225

92at.

Sermo alter in eadem Dominica Sextapost Pentecostem

De septem panibus in viii.Si dimisero eos jejunos, deficient in viii. Marc. 8.

Egungo evang(elio)a1 contatzendu S. Marcosec alli: Cegolaricanitz gende Jesus onarequi, ta etzute1aric cer jan & (narra sis ad litte­ram) EntendMzeco gueuren prochutan, billazagun gra(ci)a salutatusM(ari)a. Ave M(ari)a.

Admira lenic orduco gendegaien ansia gure Jaunaren atzean se­guitus deserturano, atzehduric gorputzaren sustentuas, ezin desape­gatus beraganic irurgarren egunean ere. Admira alaber Jesusen one­gui berach amorosoa gucien favore: niorc eztio ezcatzen2 jateni;Discipuloec ez aipatzen ere; eta bera nola Aita ona moguitzendacompassiones. Eracustenzaigu Christioei, izatecos Chr(ist)orenac,berach beardugula biotza beartsuequi. Si dimisero eos jejunos & bial­cenbaitut baruric echerat, angabetucodire videan, cio Jesus onac. Etaala zazpi oguis bere bedeicioarequi assecitue guciac sobratu arteo.Zazpi oguiguebec esp(iri)tualqui dire zazpi alim(en)tu-guisa, cenequisustentacenduen Christioguendea salvacioco videan. 1.a Ogui cor­porala. 2.a Ogui natunila. 3.a Ogui esp(iri)tuala. 4.a Ogui sobrenatu­raja. 5.a Ogui divimila. 6.a Ogui sacram(en)tala. 7.a Ogui finala. (S.Vine. ferr.)

Oguian entendacenda sustentutaco den gucia. Lembic(ico)a ma­teriala edo gorputzar(en)a norc ematendigu, ezpada gure Aita Ceru­coac, ceni erratendiogun, emanzaguzu gure egunoroco oguia? Beracgure onnaies mantenitzendu aimberce egaste, arrai, ta animale-gene­ro. Berac atratzen, ta acitzendu aimberce lurreco fruitu gure sus­tentutaco. Milagro-guisabat da eztena erreparatzen, contino izanes,

1 Hola dago evangelioa eta ez evangelioan.2 Hola dago ezciuzen, eta ez esctitzen.

226

ta ez estimatzen emanzalea bearr adifia. Portatzengarela dio fr. LuisGranadac hacienda beltzen guisara, cein egotendiren arbolain peanjaten Altsaiac gafietic botacendioten janaria, goratugabe buruacbeiraceco beren onguieguillea. Ala Jang(oicoar)en escutic eldudelaicjaten edaten vestitzenduguna, memoriaic apenas dugun emanzaleas!Content, ezpaguindez offendi berac emanicacoes. Escas ematea asco­tan da, ceren gure culpac igatendiren gora escatzera justicia; ezi eman­naiac dago, ezpaguindezo lotu escua esquerr gaichstos. Ama badata estima gure Aita amorosoa, amores ematentiguna azoteac ere; taacostumbratu bedeicacera maia ta ematera gra(ci)ac otronceeta(n).

93

Bigarren oguia da naturala, au da conservatzea viciric criatugai­tuenac, ezi bere escutic utzibalez bat istantebates, litzaque Ha istanteberean. Gure gorputzaren erlojugau ain delicatua solo Jang(oicoa)cdezaque mantenitu ordenaturic. Errepara nola pulsoa pendolainguisa dagon pulsatzen contino: Nola gauden contino aspiratzen, taerrespiratzen atsa barnera ta campora. Gueldibaledi orduftobates,ta gutiagos ere, adio gure erlojua. Norc seguiaraci, naiz empefiatuortaco munduco podore ta habilid(ad)e gucia? Nor da bada vicia­rastengaituena? Nor guardatzengaituena loan? Nor ematenduenaaicea ats arceco? Nor paratuduena an goiti ta ibiliarasten iruzquia­ren irringola ederrgura arguitzeco & Choil itsuac gara, ezpadioguanitz amore ta be1durr Jaun soberanogarri, cefien menean gaudenyago ezi Amaren menean aurra sabel barnean dagona. Itsuago daorafio, baldin ofTenditzenbadugu. Ezta milagro-guisabat manteni­tzea Jaun andiac arr desdichatua esquerr gaichstos pagatzendiona?6 Jang(oicoar)en paciencia! 6 amore diguna milia aldis yago ezigueurec gueuren buruei! Biz bedeicatua &

Irug(arre)n oguia esp(iri)twHa, edo arimarena, au dli Jang(oico­ar)en itza, diones Jesus be!ac, non in solo pane & Itzgliu entenda Elizacdaucan doctrina. Ezquindequie lurrecoec nola quadratu Jang(oi­co)ai, nola mantenitu viciric arima, nola logratu vicitza seculacoa:Eracutsidigu bere Magest(ade)ac mintzatus len bere Ainguiru taProfeten medios, guero bere seme div(inoar)en agos, ta orai ta betiescrit(ur)a sagratu ta Ministroen medios. Ya badaquigu cer sinesta­tu, cer escatu, cer obratu, cer errecibitu. Badaquigu nola guardatuiltzetic arima, nola logratu barcacioa, nola & Esquerr Jesusen doc­trinari: ogui ona da au. Orgatic cio, Joan. 6. Ene itzac dire espiritu3

3 esptu eta laburgailua.

227

ta vicitza. Eta S. Pedroe, Norengima joaingara? Orrec ditu vicitzaeternoaren4 itzac. Itzgueben virtutes aseo libratudire eriotze eterno­tic, aseo indire salvo, sano, sendo, ta sandu.

Laurg(arre)n oguia divinala, au da Jang(oicoar)en inspiraeioabiotz-barnean. Eguia fedeseoae, Jang(oicoar)en itz guardaeendire­nae Elizan, ayee sareendire edo adim(en)tutie aitus, edo beguietaieleitus; baiia inspiraeio divinoenguebee5 dire nola Jang(oicoar)en min­tzatzebat arimai seeretoan, nola fiehstu amoroso, biotzaren dei tauquim(en)tu, nola su ta argui ematebat gure esp(iri)tuai oneraeo.Itendu langau, ya desengaiiatus entendam(en)tua; ya incitatus boron­d(ate)a; ya sartus infernuaren beldurrtasuna; ya paratus beeatuen al­que ta pena, ta negarrgale; ya emanes eonsolaeio, affieione, arimo,ta ansia onenieo; ta ala beree aseo maneras. S. Magdal(en)a zo-

93at.

ro zoroa zoeie infernurat vide zabalas: tiratzendio Artzai div(inoa)ebiotzera saeta suseogaietaie bat; ta ieusazu istantean baratzen urtu­rie negarretan. Saulo zoeie iras beterie Christioen contra, nola otso­bat: oiuitendio Jesus onae, Saulo, Saulo, eergatie zoaz ene contra?ta ieusazu istantean nola aehsuri mansoa diola, Jauna, eer naiduindezaten? Ilie quartoan Jairogarren alaba: Ots jaiqui, erratendioJesus onae; ta icusazu vizturie istantean. Lazaro il ortzirie ya lauregunes; oiuitendio Jesus onae, Lazaro, atoz eampora: ta ieusazu is­tantean ila viei ta vizcorr here mortachsa ta guciequi. S. Agustinbere letraequi zoeie galcera, senticendu Jang(oicoar)en inspiracioa,ta dio, cer da au? letraric eztutenec arrapatzeunte Cerua, eta gu gueu­ren letraequi ona non gaudenfundituric lbiean. Ala Jang(oicoar)en es­p(iri)tuae aeorriarastendu gure esp(iri)tua: Onie barimbadugu, daberaren inspiraeios: beira ezten au sustentu ana.

Borzg(arre)n oguia da sobrenaturala, au da gra(ci)a santifiean­tea, arimaren vieitza proprioa, on gucien zaiia, vicitza seeulaeoarenprenda: gloria duzu seguro, barimbaduzu gra(ci)a; augabe it urrin­durie becala dago arima beeatu mortalean, ezi orgatie deitzendamortale, eeren iltze(n)baitu itenduenaren arima. Ilgau nore viztu?Bera eztaique berez: soUic Jang(oico)ae offenditua denae dezaqueviztu gra(ci)as. Bada eonservatzea ortan, goardatzea eroreetic mor­talean Jang(oicoa)e soUic indezaque; ez obligaeios, ezi eztio niori

4 etern." dago.5 Hola dio divinoen.

228

zorr deus, bai bere borond(at)es itendu, eta orgatic ere deitzendagra(ci)a. Au ezpalez eman, galduac guinazque. Beira ezten au eresustentu on erregal(atu)a.

Seig(arre)n oguia sacram(en)tala, au da sacram(en)tuen ona tavirtutea gure santificaceco, principalqui sacram(en)tu aldarecoanematenden ogui vicia, Cenico oguia, Ainguiruen oguia, Jang(oico­ar)en erregalo erregalatua, duena berequi gusto on gucia, Jesus salva­zalea bera, ogui div(ino)a ta humanoa oratucena Ama Virg(inar)enentrafietan Esp(iri)tu Sand(uare)n obras, acizena esne virginalas,errezena guruce ta passioaren labean, orai an goiti gozatzendutenaAinguiruec ta Sanduec glorian aspertugabe gustoaren utses, eman­zaigu videco otamen guisa guri bere amores: an ordea guisaturicango guisa aguerrian, emen emengo guisa alchaturie; an gloriacogustos betetzentueIa, emen gure disposicioaren ariora. Ogui guciengafietic da oguigau. Comparaci-

94

os: Ogui corporala ta naturala contu dela irin comunas eguina: oguiesp(iri)tuala, divinala, ta sobrenaturala irin-flores: bafia sacram(en)­talegau Jang(oicoar)en amoresco eztis eta esnes. 6 Jesus oneguia! 6convita sagr(atu)a, non errecibicendugun Jesus bera, berritzendenbere passioaren memoria, arima betetzen gra(ci)as, ta ematenzaigungloriaraco prenda.

Zazpig(arre)n ta azquen oguia ogui finala, au da fin onaren, iltzeonaren gracia, perseverancia finala, Jang(oicoar)en dono andiadono gucien corona, guizonac berez ezin izan, ezin merejidezaque­na. Chutiric bere ustes dagbna beira eztadien erbri, dio S. Pabloc.Bada istanteoro barimbagaizque erori, ezpagaizque manteni chuti­rie istantebates ere gueuren indarres, nola ma(n)tenitu beti azquenpunturafio? Eta puntugartaic egoqui pendiente eternid(ade)a. Gu­reganic da inconstancia, ta gueuren faltas: persever(anci)a Jang(oi­co)aganic eta gracias. Comunquiro atracenda eguiatan S. Agus­ti(ne)c errana, qualis vita,jinis ita, vicia nola, fina ala. Jang(oico)anconfia; gueuren baitan ezin fia. Judas Apostolu izana Jesusen sal­do chipigartaic eramanzue otso infernucoac: santidadearen dorregora goratuac icusidire urraturic erorcen infernura. Cer izanenda,jaiqui erori dabilanas? 6 Jesus, urricari gutas; ustenbagaitu baru­ric, ezcaizque ellega mugara; ezcaizque egon ofien gafiean; erorico­gara istantean. Emanbezagu sustentu zazpi oguis, azquenic fina­las. Perseguitzenzue Jezabel Erreinac Elias & narra, prout habes3 Reg. 19.

229

Inzagun gueuren aldetic manteniceco favore gure Jaun ona; ez­caitu utzico galcera, ezpadugu bera guc usten. S. Policarpo zarr Ve­nerab(le)a naizue tiranoac apartaraci Jesus onaganic, uca ta blasfe­mazezala. Sanduac errespondacio animoso ederrqui; laurogueitaseiurte du nagola beraren zervitzuan, eta betiere eztida eguin gaizqui­ric, ongui baicic; nola naidu uzdezaten orai nic ain Jaun ona? S. An­t(oni)o Abadea emezorzi urteetaic alcina beti vicituce Monge peni­tencia ta santid(ad)e andian. Ya cegolaic lauretan ogueitamarrurtetan gogoratucequio otezen Mongeric aimberce demboras zervi­tzatuzuenic Jang(oico)ai. BaceIa bat, errevelatucequio, ta bearzueIajoan arren billa. Joance, ta aurquituzue bere cubilan S. Paulo. Salu­taturic elcarr, berce gauzen ertean galdetucio S. Antonioc, nolaizancen arren etorcea ta vicitzea & Plos SS. 15. Jan.

230

94at.

Sermo in Dominica Septima post Pentecostem

De christianitate vera, viva, sana &

Attendite it falsis Profetis, qui veniunt ad vos & Math. 7.

Egungo evang(elio)an contatzentu S. Matheoc Jesus onaren itzp(ro)prioac errancituenac bere Magest(adea)c bere ago sanduas, de­sengaiiaceco mundu gucia, naibadu izan salvo. Lenchago erranic,zabala dela ataria, ta lazoa videa daramana perdiciora, ta anitz dire­la doacinac ordic: Cein mearr den ataria, ta erchia videa daramanavicitzara; ta guti direla astatzeuntenac, dio orai, Goarzaiste Profetafalsuengimie eldubaitire zuengima ardi-elles jaintsirie, edo ardi-idurigaiietie, baiia barnetie dire btso arrapariae. Berenfruituetaie ezaun­dueotuzie. Aguian araneeetaie datbz matsae, edo larretie bieuae?Ala arbole onae daearzqui fruitu bnae, ta arbola gaiehstoae fruitugaiehstoae... Fruitu onie ematen eztuen arbola ebilqui ta botaeodasura... Eztire sarrtueb Ceruetaeo erreinuan guciae niri erratendida­tenae Jauna, Jauna, baieie ene Aita Ceruetan dagonaren boronda­teal itendutenae, ebee sarsarrtueodire2 Ceruetaeo erreinuan. Segui­tzendu Jaun div(inoa)c seguratus ezi naiz milagroac eguin ascoc,despeituac izaindirela beraganic, eztitueIa ezaundunai bereac beca­la gaizqui-eguilleac. 6 cein claro eracustendigun vide erreala ceru­raco! Ongui icasteco, goacen gra(ci)aren billa salutatus M(ari)aSantissima3 • Ave M(ari)a.

Erregueren Cortera naiduenac joan galdeguitendu, nondic da vi­dea Madrila? Viages gara vicigontan: norata? Erregue gucien Erre­gueren Cortera, goien Cerura. Nondic den videa, galdeguinbez infie­lac; ezi Christio fielac iduquibeardu chsaquinic eracusteco ere, ceren

1 borond." dio.2 sarsarrtucudire dio; baina lehenbiziko sar- lerro baten bukaeran dago eta beste guzia

hurrengo lerroan.3 SS."dago.

231

claro eracutsidigu Jesus 6nac, Profeta eguiascoac, ezin enganagaiz­quenac, ta ezin daiquenac engana, etorricenac andic ta arara joance­nac, eracutsidigu, di6t, exempluas ta itzas, bera lenean joanes, tamostnitus guri escuarequi becala, di6laic, Eguiteuntenac ene aitaCerucoaren borondatea4 , ayec sarrtucodire Ceruetaco erreinuan. Yaberas eguitea edo cumplitzea Jang(oicoar)en borond(ate)a da Ceru­raco vide erreala ta bacarra. Eztaique duda. Cer daquigu 6rdealurrecoec cein den Ceruco Jaunaren borond(ate)a, edo eer naiduen in­dezagun? Declaraturie dauea berae paratuduen leguean, au da, beremandam(en)tuetan. Galdeguineio Jesus onari batec, Jauna, eer imbear­dut, lograceeo vicitza seeulaeoa? Errespondatuci6, nola leitzenduzu?Leguean eer dago eseriviturie? Naibaduzu sartu vieitza seeulaeoan,goarda mandam(en)tuae. Itzgau erratendi6 Jang(oicoar)en Minis­troae ere eldudenai izatera bataiatua, eliza-atarian, galdeturie le-

95

nie, eer eseatzendi6n Elizai, errespondat(uri)e ezi fedea; eta fedeaeeer emanendion, ezi vicitza seeulaeoa; erratendi6 Jang(oicoar)en or­des sacerd(ote)ae, naibauzu sartu vicitza seeulaeoan, goarda manda­m(en)tuae. Onetsi Jang(oico)a zeure biotz gueias, arima ta entranagucies, eta proximoa zeure burua beeala. Orra Ceruraeo videa: Es­ealera ere deidaique, tuena amarr mandam(en)tu, ala nola amarrgrada fundatuae bi aldetaeo pilareetan, baitire Jang(oicoar)en taproximoen am6rea, edo amatzea Jang(oico)a beragatic, ta proximoaJang(oico)agatic.

Orano claro-asqui doaie: ezta ain claro motivoa, cergatie escale,edo viagegau deieenduen mearr erehia: Eta dirudi alaeo ErreguerenCorteraeo videa ain preeisso dena salvaeee6s, eonveniceIa izateavide zabala; bana ezti6 ori, baieie infemuraeoa zabal, ta Ceruraeoaerehi mearr. Nola den au, nainuque entendatu, ta entendaraci. Noreemaindigu argui emen? Elizaeo Doet6rac, eenen doctrina Cerueodoetrina deitzenbaitu Elizae; di6t, Santa Teressae bere vieiareno.,gueitamaborzg(arre)n eap(itulo)an di6 amorosturie Jang(oico)as:o ene Jauna, no/a agueriden poder6so de/aS! Ezta arraeiorie billatu­bearr ber6rree naidueneraeo, ezi gue entenda ala banD possibleago,ta aisago itzultzentu gauzae, adiarastendigula claro, eztela bereeriebearr, baieie onetsi ber6rren Magest(ade)a sines, aisatzeeo gucia...

4 borond." dio.5 poder6so dela ez dago a~imarraturik eskuidatzian.

232

Eztaquit nola den erchi mearr videa daramana berorrengana. Videerreala dacusat dela, ez videchsenda; videbat, ceintas doaiena gogo­tic doaie seguro. Urruti daude pausu gaichstoac erorceco, ceren oca­sioetaie dauden apart. Vide-chsenda deieendut nie, ta camio charrata erchia contraco videa, aldebatetie lece barna barnabat, nora ero­ri, berce aIde burusbera irristacorr; descuidadaiceneco erorcen tagalcenbaitire. Nor ere baita onestenduena berori, 0 ene ondasun gu­cia, ura seguro doaie, vide zabal errealas doaie. Gucioc dire sanda­ren itzac; ebetaic da agueri, zabal ederr aisa ta gustoso iduricequiolaJang(oicoar)en videa sandari, contra berriz munducoena erchi ne­que ta irriscatu.

Jesus onac berac emaindigu argui yago. Zatoste, dio, (Math. 11.)zatoste enegana nequetan zaustenoe gucioe, eta nie vizeorrtueozaistet.Arzazie nere bustarria zeuren ganean, ta aurquitueoducie deseansu taaisura zeuren arimen, ezi ene bustarria da suave, ta ene earga arin.Claro da, diona bustarri ta carga dela bere leguea; claro ere da le­guegau dela ceruraco videa: bana ezta ain claro nola cion aichsteanerchi ta mearr, orain berriz sua-

95at.

ve arin aisa. Nola entenda? ala: Jang(oicoar)en amazaleendaco sua­ve aisa arin, ta gustoso ere: munduaren amazale apasionatuendacolatz erchi pizu ta necoso. Asqui da amatzea Jangoieoa6 , dio S. Tere­sac, aisatzeeo gucia bere Magestadeae7 . Zatoste enegana, dio Jesusonac, eta nie vizcorrtucozaistet. Onen conforme ya Ceruraco videa,ez erchi necoso, bai zabal aisa da Jang(oicoar)en amazaleendaco, ce­ren Jesus onac laguntzendioten. Aurrbat dago ezin chsasis carga: la­gunbezo giganteblitec: arin aisa darama ya. Orra lembic(ic)o arra­cioa. Bigarr(en)a da dioten amorea Jang(oico)ai ta Ja(n)g(oicoa)cberei, ezi amoreac gucia suavetzendu. Carrobat doaie gogorr ezinjoanes arroituquetan: unta olios; legundu ta zaloitucoda. Olio daamorea: amazazu, ta aisa tiratucouzu bere leguearen carroa. Cerdiot aisa? Voladan airean doaz Jang(oicoar)en amazaleac, ceren ari­maren egalac dauzquiten arin libre lurreco passioneetatic. Eta orrairug(arre)n arracioa. Milagro da videa zabal aiei iduritzea doazilaricairean gora? Arimaren egalac dire entendam(en)tua ta borond(ate)a.Contra da munducoiendaco, necoso, ceren virtute-faltas indarr guti

6 Jang." dago.7 Mag."'dio.

233

duten, ta ez mereji lagundezoten Jang(oicoar)en gra(ci)ae: hitz, eereneztute(n) amore div(inoar)en oliorie: erehi, eeren nauten Cerura joaneumplitus beren passioneae ta vieioae, eta ala ezin passa. Orra eer­gatic guti diren astatzeuntenae Jang(oicoar)en videa. Baiia ezta ber­ee viderie Ceruraeo, naiduenae naiduena erran.

AttendUe ii falsis Profetis & Attendi, beira, goartu Profeta fal­suenganie, dio. Profeta falsuae, leguearen contra eraeusteuntenae.Ardi elles jaintsirie, Christio-iduri Christioen nombreas deiturie:Barnean otso, biotzean gaiehsto. Otso-mota gaiehstofieatua da ori.Otsoaren gosea, inteneioa, indarrae, ortzae: Otso errealidadean, taardi iehuran! Jang(oico)ae goarda alaeoetaie. Balire otso iehuranere, ezlitzaque ain gaichsto: oiu itearequi artzaiee, aunea tzaeurree,eseapaleizque aguian ardiae: baiia orai ellegaeen, ta fiatzendire ar­diae, ustes diren ardi-Iagunae; eta guero? Entendagaitzen e1carr.Evang(elio)an deitzendire ardiae Christio onae. 6tsoae claroan He­rege ta infielae: Otso ardiguisan Christio falsuae, adisquide iduri on­-eolores. Goarzaiste, dio bere ardiei Artzai onae. Eldubazaizu nor­bait; suelto beardeIa, ez loturie beti obendieneiari aurren guisa, taberee alaeo & Goarzaite, otsoa da adisquide idurian. Eldubazaizu,diola gozatubeardela mundua, ale.,gre, arro nolanai, ezperen simpleazareIa, beldurrti & Goarzaite: Otsoa da ta otsorrai, araguiarenatzean dabila. Eldubazaizu proximoaren contra gaizqui erranes, in­citatus mendeeura & Goarzaite:

96

otsoa da, mia du ortz, mias osea itendu. Eldubazaizu tentatzera edo­eein viciotara: otsoa da, Deabruaren officio itendu Christioaren ca­pas: goarzaite. Eldubadire nola gure dembora tristegontan aimbereeclamatzen libertade libertade: Goartu, beira eer libert(ad)e dioten;barimbada Jang(oicoar)en humeen libertadea, au da libre egoteapassioneen ta vicioen presidiotic, ori on da ta guapo, eeren ezi gendeapassionatu vieiora emanae preso daude ta prisionero Deabruaren.Preso dago vanoa ta subervoa bere aundinaies: preso eondieiosoabiotz ehsimurra diruen amores Deabruaren satarteran: preso luxu­riosoa ta gulosoa gorputz miserablearen gustoen lequedan: presoasarrea & Prisionegoietaie libratuas alegre eontaeenzue Davidec, di­rupisti, Domine, vincula mea, Jauna, urratutu ene prisioneac: ya librenago. Baiia libert(ade)a barimbada vicitzea sujecioricgabe legueai,Jang(oico)ai, superioreei; ori diotenae otso dire galgarriae: Goarzaite.

Nola ordea ezaundu, eldubadire on eolores? Ex fructibus eorum,dio, beren fruituetaic. Ez fia lore ta osto solletan: egon beira fruituei.

234

Loreac dire mostra onac; ostoac itz onac ta errezuac: fruituac direobra onac, ta virtuteac, humild(ade)a, castid(ade)a, carid(ade)a,obediencia, penit(enci)a, pacie(n)cia & Alacoricgabe naiz indezatenanitz devocio-iduri, meza, processio, estacio, errosario & Ezta asqui,dio Jesus onac, ez niri erratendidaten guciac Jauna Jauna sartucodireCeruhaco erreinuan, baicic itendutenac8 Jangoicoaren 9 borondatea10

Naiz indezaten milagroac ere, ezta asqui, dio, baldin ezpaute virtuteta obra onic. Videbam Satanam & Luc. 10. Etorriric bein bere Disci­puloac gozos beteric ciotela, Jauna, berorren izenera Demonioac eresujetace(n)zaizquigu; errespondatuzue, beira nindego nola Satanaserorcencen ala nola centellabat Cerutic: Ez alegra sobra, ceren du­zien potest(ad)e andia, bai ceren dauden zuen izenac escrivituric Ce­ruan. Cuida emateas fruitu onac, izateas humil obediente, goarda­tzeas castid(ade)a, mortificatzeas genioa ta gorputza, ez niorigaizquiric eguiteas ez acciones, ez mias, ez gogoas, eguin ongui, li­mosna, ta favore proximoei, ta irabaci arimac al gucian & Ebec taalacoac dire fruitu onac; ala ite(n)da Ja(n)g(oicoar)en borond(ate)a:ala sarcenda Ceruan. Bafia ay Profeta falsues engafiacentutenesonac gaichstaceco! Alacobati aparecitucequio S. Pedro asarre libru­batequi escuan erratenciola, to, leitzac. Leituzitue itzguebec, noizatracotut arimac condenaracituguenac. (Sefier. Cura instr. c. 12)Claus p. 4. cat. c. 35)

8 Honela: itendut.".9 Jang.'" dio.10 borond.' dago.

235

96at.

Sermo in Dominica Octava post Pentecostem

De ratione reddenda, et praevenienda.Redde rationem vi1icationis tuae. Luc. 16.

Egungo Evang(elio)an 1 contatzendu, nola Jaunbatec aituric be­rri gaichstoac bere Administrazalearen desgovernuas, deituric bere­gana erra(n)cion, cer da zutas errandidatengau? Emazu contu zeureadministracioas. Arc cio berebaitan, ni eznaiz gauza necazalgoco,alquetzen naiz ibilceas esquean, cer inendut despeitzennauelaic?Eguinzuena izance Nausiaren zorraleei contatzea gutichsago zorr­zutena, inzezoten lecu guero ayec beren echeetan berai. Eta Nausionac laudatuzue arren habiltasuna bere aIde. Emen oiueguitenduJesus onac diola, Nic erratendiziet, inzquizie adisquideac zeurenda­co emengo ondasun charren medios, orrequi errecibizaisten palacioeternogaietan, iltzenzaratelaic. Orra Evang(elio)a. Onen conformetratazagun contu emanbeardugunas, eta zorren pagaceco edo guti­ceco moduas. Salutazagun M(ari)a. Ave M(ari)a.

Gure Nausi Jauna Jesu Chr(ist)o etorribearduena onen tagaichstoen juzgatzera. Administrazale persona bacocha, Christioaespecialqui. Administraceco emanac tugu arimaren, ta gorputzarenondasunac, baitare fede, doctrina, sacram(en)tu, ta berce auxilio tu­gunac Elizan. Niorc contatugabe, badaqui bere Magest(adea)c nornola portatzenden ebequi. Administra, governa ongui nere hacien­da, dio, ez galdu, bai irabaci, contuetara deituarteo. Cembat urtesedo demboras? Eztut declaratzen plazoa noiz betecoden, eztaiennior descuida. Gutien usteduzielaic izanenda: qua hora non putatis.aguian gastezutuan, aguian guerochsago, aguian lenchago. Beira ezdescuida batean ere, ezi ain presente egoindire len eguinac nola az­quenecoac. Cumpli norc bere obligacioac, ta supli faltac. Ya berasonola bearden icaratu bat pensatzeas ere itzgartan! redde rationem,emazu contu zeure administracioas! Ay! cer izanenda nitas?

1 Evang."" dio, eta ez Evang.".

236

Job simduae Jang(oic)o beraren agos laudatuae cio iear iear, Cerine(n)dut, eldudelaie eontu areera Jang(oico)a? Galdeguitendidalaic,eer errespondatueodiot? Naibadut diseulpatu neure burua, galdueo­naiz neure agos. Nore dezoque erresponda millaendaeo bat? &. Da­yid sanduae cio, eztaie/a pa-

97

ratu juicio ta justician bere siervogonequi, Jauna, ceren vicidenic nibrezta atraco justo berbrren presencian, ezpada gracias2 • (ps. 142) S.Pabloe eio, deustas eznau acusatzen concienciac3

, baiia eznaiz orgaticseguro, cerenjuzgatubearnauena da Jangoicoa4 (1. Cor. 4) S. Pedrocdio, justoa doi doia sa/vatucobarimbada, non baratucodire impioa tabecataria? (I. c. 4) S. Hilarion ileeracoan cegoquio erraten bere ari­mai, atrazaite, ene arima, certan zara be/durr? Iruogueitamarr urteszervitzatudiozu Jesu ChristoriS , ta zara be/durr eribtzeas? S. Gero­n(imo)e colore-gaizturic penitencies eta beldurras eio, nagon jaten,nagon edaten, nagon edocein gauza eguiten, idurizaida beti dagoquida­/a soiiatzen bearrira trompetagura, zatbste juiciora. S. Juan Chrysos­t(omo)c dio, ay nitas egun /otsagarrigartan! ezi oroitzennaizen aldib­ro, icaratzennaiz, ta negarres suspiroca astennaiz. (h. 77 in Math.) S.Agust(ine)e dio, ain /otsagarria izanende/a egungura, ezi Ainguiruecere izaindutela be/durr. (s. 1. paraseev) S. Greg(orio)e dio, justoaciteunten gucian dire/a be/durr, chsaquinic no/aco Juezaren alcineanbeardiren presentatu. (1. 8. mono e. 13) Cer imbeaute canavera jla­coec, a/a icaratzen badire co/umnafirmeac? Cer beldurra nic eta zuc,diolaric Jang(oicoa)e, Onat contuetara? redde rationem.

Vicia laburr, eriotzea segur, plazoa erehiasgueros ez ordubatecoere luzaviderie, ta Jaunaren hacienda ez ongui administratu, eerinendut laneegontan? Ongui eguinae guti, ta direnac egoqui pagatu­rie; gaizquiae sobra bai sobra, ta desquitaceeo moduric ez: ataria er­chirie, ya ezin itzuli guibela: eguina eguin, ta ya ezin erremedia.Contuac artubearr, sent(enci)a emanbearr; nore ordea, ta nori? Jan­g(oico)ae guizon beeatariari. Sent(enci)a emana eman beticos apela­cioricgabe; gloria barimbada, pena barimbada, eternidade gueieo.Ay! eer izanenda nitas? Oh! nola orduan naiguinduquen vicitua san­duqui! Oh! nola naiguinduquen utzi emen beeatuen co(n)travandoa!

2 graas eta laburgailua.3 cone." dio.4 Jang.' dio.5 Chrori eta laburgailua.

237

Bafia gurequi joaindire gueuren onae eta gaiehstoae, naibadugu ez­padugu. Unusquisque onus suum portabit, bacbchac eramacodu berecargueria, ta azaroain ariora izanendu eraicioa. Emen guelditueodiregorputza, mundua, vanid(ad)e, ondasun lurreeoae ta gauzae: bafiaobra, itz, affeeto, pensam(en)tu, omissioneen fardoa gurequi beardapresentatu an. Gueldizaiste orr, dio doaienae; bana ayec, dio S. Ber­n(ardo)e, erraindibte manerabatean, zuc eguinac gara, zurequi joan­beardugu, etzaitugu ut-

97at.

zico. Gauzagura ta bereegura nai alchatu, ta ezin alcha! Jauna,erraindiote Ministroee Juezai, ona personagau, ta bere gauzae. Batbatean aguerrtueoda Jang(oicoar)en arguira gure vieiaren tela guciadesplegaturie ain claro, nola salabat, leioae idiquirie, sareearequiiruzquia. 6 eer beeatariain eo(n)fusionea! 6 eein erehi egoinden an,emen lazo nolanai vicitucena! Goiti Jueza severo; beiti echideteninfernua idiquiric; aldebatetic becatuac acusatzen; beree aldetieDeabruac prest eramateco; barnetic bere eoneienciac, campotieeo(n)veneitzen eguiae berae: ezin uea, ezin alcha, ezin escapa. Oh!balitz orduan leeurie, eer propositoac! Cer promessae! Bafia an ez­dezaque naiduelaie, eeren naieztuen orai dezaquelaie. Quid faciam?dio, Cer inendut ez galceeo.

Maiordomogarc cio, nic lurra ezin landu, ta esquean ibilceas al­quetzen. Esquean entendatzendu S. Viz(ent)e Ferr(ere)e onicio, lu­rrain h'meean gorputzare(n) mortifieaeioa ta penit(enci)a. Ezin au,ezin ura, eembat aehequia dacarrten aseoe: bitarteo gucioe beeatuiteeo entregu. Nola inendugu bada eontuain desquitaeeeo, edo guti­eeeo berere? Bizpiru vide ona non tuzun. La Gure zorrae Jang(oi­co)ai direlaie becatuae, eben eonfessatzea ongui penaturie da obena,ezi bere Mag(estade)ae itz emana dauea bere Ministroei, quorum re­miseritis peccata & Noren beeatuae bareatzentuzien, bareatuae dire.Ez eondenatunaies bere justieiaeo tribunalegartan, paratudu emengraeiasco tribunalea, nor ere presentaee(n)den confessatus bere cul­pae, borratzeeo ebee eontuen librutie ain nola in ezpalire. Badapraeoccupemus faciem eius in confessione, alcinagaitzen beraganaconfessatus humilqui. Neque idurizaizu? Orgatic bareatzentizu Jan­g(oicoa)c zorr andiac ere: eta norc, berac ezi, bareatzentu bere arr­tzecoae, solam(ent)e eonfessatuagatie zordunae zorr duela? Nequeidurizaizu? Nequesago izainda eontuetan erdeehstea, condenatzea,ta pagarastea infernueo pena eternoetan. Neque idurizaizu? Badaezin daique libra eonfessatzetic emen edo an: emen secretoan, guel-

238

ditzeco salvo, edo an aguerrian, condenaciotaco. (Exempl. pecc. del.S. Ant. Pad.) 2." medioa guticeco zorrac errealqui emendatzea, guti­tzea becatuac, eguitea penit(enci)ac, oracioac, obra onac, eta princi­palqui limosnac, au da diona Jesus berac, facite vobis amicos demammona iniquitatis, eguin adisquide Ceruan ondasun charrgoie­qui: eta Escrituras firmaturic dauca bere Mag(estade)ac, pobreai on­gui eguina contatucoduela bere Magest(ade)ai berai eguina, Quoduni ex his fecistis, mihi fecistis; eta au irabaci andiarequi, bat eman,ta conta-

98

tu egun, centuplum accipietis. Usura ona da au, irabaci andia, ta ligi­to ez ezi obligacioscoa, ta Jang(oicoar)en gustoscoa. Biotz chsimurrgogorrae eztu entendatunai, orgatic gaizqui joainzaio azquenean,dio Esp(iri)tu Sand(ua)e (Eedi 3) Ala nola eztuenae eraiquitzen,ezin bil. Eraiquiric aleac aguidaique galcea izotzes, arris, plagas. Li­mosnaren eraieioa eztaique gal seculan. Dichbsoac misericordia­eguilleac6

, ceren ezi erdechicodute misericordia7 , dio Jesu Chr(ist)oc.Math. 5. Contra berriz justicia misericordiaricgabe eztuenai eguitenmisericordia8 • (Jaeob. 2) Nolaco neurrias neurritzenduzien neurri­tucozaize, dio Jesu Christoc9 Lue. 6. (Exempl. S. Joan. Eleemosy­narius = Avarus projieiens panem pauperi reperit in bilanee. Flos SS.es. v.)

3." medioa da juntatzea gueuren pisehcae Jesus onaren mereji­m(en)tu infinitoequi. Jesus saIvazalea atrace gure fiadore ta pagado­re, pagatuzue ederrqui infin(it)o. Ya bada costua inic dago, deposi­taturic tesoroa; ezta falta baicic valiatzea artas bacocha. Nola?Eguinala eguinie, ezaundu ta eonfessaturic guti dela, zorrdugunarenaIde, ofrecitu Jesus onaren passio, eriotze, odDI eta merejim(en)tuae,suplieeeo gure faltae. Contuen artzean pizaturic gure on eta gaiehs­toae balanzan, garaitucodu, beldurr naiz, gaizquien alderdiac on­quien balanza: au arinago atracoda berez: Cer inendugu? Paratuonen alderdian Jesus onaren odDI tantabat; au asquieoda itzulceeobalanza gure favore, ezi salvazale da, ta beraren eostus salvo izan­beargara, ezi S. Pedroe erran beeala, ezta berce niorenbaitan salva­cioric; bai'ia esperabezate orrenbaitan, Jauna, daquitenec berbrren

6 miseric."-eguilleac dio.7 miseric." dago.8 miseric." berriz ere.9 Beharbada Jesusec dago hobeto, honela bait dio: Jes. eta besterik ez.

239

_. _. - -----------------

izena, baita Jesus salvazalea1o , Ezpaitu desampanitzen dabiltzanacberorren atzean: eztaique atzen bere izenas, eztare salvatzeas. S.Bern(ar)do esp(iri)tuan bein presentaturic Jang(oicoar)en tribuna­lean acusatzenzute Demonioec galdunaies, etzela bearr admitutusanduen glorian, etzuela mereji. Sanduac errespondatuzue, eguia danic eztuteIa mereji, bafia ene Jaun Jesus onac merejidu bi titulos, edodrechos; bat da, ceren baita Jang(oic)o ta gloriaco Erregue naturale­zas; bercea da, ceren irabacibaitu guizontasunean bere passio, erio­tze, ta merejim(en)tu infinitoequi. Bera contentacenda lembic(ic)odrechoarequi; bigarr(en)as itendida donacio niri. Qnen atencios es­catzendut gra(ci)a ta gloria. Erranzueneco istantean joancire iguesconfuso etsaiac. Guc bada contuetan ongui atratzeco, ezaunduricgueuren culpac confessa; eguin inala penit(enci)a, obra on, limosna;guciengafietic alega Jang(oicoar)en miseric(ordi)a, ta Jesusen mereji­m(en)tuac; quia apud Dominum misericordia, et copiosa apud eumredemptio.

10 salvaz.a dio.

240

98at.

Sermo in Dominica Nona post Pentecostem

De lacrimis, et causis earum.

Videns civitatem flevit super illam. Luc. 19.

Contatzendu S. Lucasec egungo Evang(elio)an, Jesus Jerusalenaurbil zoeielaric, beinitus Ciudadegura nigarr eguinzuela arren casosci6la, ezaunbacindez zuc ere egung6ntan zure oneraco dena; bafiaorai alchaturic dago zure beguietaic: ceren ezi ellegatucodire egunac,noiz inguratucozaituten zure etsaiec, ta erchituco aIde gucietaic, taurratuco lurrerafio, ta ez utzico arriric elcarren gafiean, ceren eztu­zun ezaundu elduzaizun visitaren escaida ongau. Guero ellegaturictemploni asize botatzen andic zeudenac salcen ta er6sten, ci6la, Es­crituran dago, nere echea deIa oracioaren echea, bafia zuec itzulidu­zie ladronen cubila. Orra Evang(elio)a. Eta di6te au aguituceIa noizerrecibituzuten acompafiam(en)tu, viva, acclamacio, ta laudario an­diequi JerusaIenen. Certaco bada, edo cergatic oteda Jaun div(ino)acnegarr eguitea ocasiogartan.? Usmatus goacen, nola dezaquegun,bafia lenic estimatus Jesus onaren Ama ona M(ari)a Santissima1.

Ave M(ari)a.Ezta leitzen Jesus onac irriric eguinzueIa befiere bere vician, di6­

nes S. Basilioc. (ap. Luis Puente med. 11. p. 3.) Eta daquigu, negarrbai eguinzuela anitz aldis, aurrzutuan, sorr-mutugarren sendatzean,Lazaroin erresucitatzean, gurutzean ilceracoen, eta S. Pabloc di6nbecala, bere vici mortalaren egunetan oracio itenzue asco aldis nega­rres: (Hebr. 5.) Eta passio-aIcinean Getsemanico baratzegartan ora­cio eguitean congojain utses izerrdituze od6les, baice ala nola odo­lesco negarr eguitea gorputz gucitic. Bafia egun bere triumfo taacclamacioen egunean negarr eguitea da miragarri berechs. Claroda etzequi6la apegatzen bi6tza munduco laudariogaiei, festagaien­gatic eztela vanoqui alegratzen, ematendiolaic negarrai. Exemplu

1 SSma eta laburgailua.

241

dugu egoteco acordurequi chsoratugabe alegrancias. Irri eguitecobafio, negarr eguiteco obea da mundugau, deicend(en)a negarrescovallea, ongui beiraturic nola Jesus onac Jerusalengura. Cer da beira­tzea Jesus div(in)o amablegura negarra dariola bere begui ederrgaie­taic? Motivoac cein otedire?

99

Lembic(ico)a lastima icusteas Jerusalenen itsutasuna beren calte­tan; ezaunbacindez, dio, zure oneraco elduzaizima, ta ezaunceneztuzu­na! Ezaum(en)tu-faltagau etze argui-faltas Jaunaren aldetic, bai be­ren aldetic erchis beguiac, ta ez idiquinaies. Borondatesco itsutasunaitsutasun culpable galgarria da, bat ignorancia becatuec causatua,bercea passiones, bercea malicia-utses. Irur goibeI ilunguebequi itsu­turic etzute icusten ongui cetorrquiotena. Hoc est autemjudicium &cio Jesus onac, (Joan. 3.) Ontan dago juicioa ta condenacioa, cerenarguia etorriric mundura, naiagobaitute iluna, ezi ez arguia, cerlmgaichstoac diren beren obrac, ezi gaizqui itendw?nac eztunai arguiric,eztaitzen aguerrtu bere gaizqui-eguinac. (Item. c. 1. erat lux vera &)Beira ya cer culpa duen gure Jaunac ayen itsutasunas: Berac nai ar­guitu, ta berec eznai errecibitu! Bera ayen onnaies, ta berac berencontra. Orra cergatic itenduen nigarr. 6 ezaunbacindez zuc ere! dio:naidu erran, nigarr incindezaque zuc ere, dio S. Greg(ori)oc (h. indominicam) lograceco salvacioa.

Jerusalenen daique entenda Christio-guendea, baitare Christiobacocha: Jang(oico)a etorrizaio icustera: bere echean, au da, Elizanopatudu fortunaric andiena, bere salvazalea Jesus. 6 ezaunbacindezzuc ere! dio. Bafia cembatec eztute ezauncen itsutasunes! naiagodu­tela galtzentuena, ezi salvatzentuena! Ezta itsutasuna, galcea bereburua, daiquelaic salva? Ezta itsutas(un)a, berechsiondoan beretacoJang(oicoa)c, marcatuondoan bere ardien marcarequi, suplituon­doan bearden gucias gloriaraco berac bere burua condenatzea infer­nura lurreco miserien amores? Badire gradoac itsuqueriagontan. Le­nic ain guti ezauncea ta estimatzea gure Jaunaren ona da vista laburrizatea; guero admititzea biotzean affectoric beraren contra da itsu­tasun gaichstoa; gaichstoago berriz eguitea gaizquia: gaichstoagoacostumbratzea: gaichstoago ajolacab6tzea, ta gogortzea: gaichs­toago gaichstaquerias sendagalla eguitea: gaichstoago desespera­tzea, ta ezin bercea becala. Oh! norafio daiquen ellega! Lastima duJesus onac ta on guciec alaco itsues, berec ez beren burues; ala eztuteaituerenai naitustenac zucendu perdicioaren videtic; despreciatzen,beguietan artzentute, nola contra halire, ala nola dagonac lostordi-

242

turic argui eearreendionai erratenbaitio, quen ordie, quen quen,aparta. Ala gaiehstoae eztu ieusinai argui emanaidiona. Orra moti­vo andia eguiteeo nigarr.

99at.

Ezaunbaeindez zue ere, zue ere ineindezaque nigarr Jesus onare­qui; Jesus onae eompassiones, zue eontrieiones. Ortaeo beira nolazaren, ta nola einazquen. Cinazque sanduetaie bat; ta zara galdue­taic bat. Cinazque Jang(oicoar)en, Jesus onaren, Ama Virg(inar)en,ta eeru gueiaren maite: ta zara gueienganie deseehatua. Zinazquegarbi ederr libre diehoso nioren alqueriegabe: ta zara eiquinduaitsustua Deabruaren mareas senalatua zeure culpas. Zinazque vieieonciencia onean alegre sosegaturie esperanza onarequi gloriaraeo:eta zara becatuen presidario triste inquieto eondeeaeeeo arriehs­eoan. Eztuenae ezauntzen bere demboran, negarr inendu eternidadegucian Erremedioriegabe. Ezauntzenduenae demboran inendu ni­garr erremediaeeeo: ezi beeatuendaeo dire negarrae proehal, ez beree­taeo. Negarrequi garbitzenda arima, ta arguitzen vista de man(er)a,ezi eembatenas yago negarr itenduzun, obequi ezaundueoduzu, taeembatenas obequi ezauneenduzun, yago nigarr inenduzu, ala nolasuan eembatenas yago erretzenduen, yago arguitzendu, ta eembate­nas yago arguitzen, yago erretzen. Orgatie sanduee itenzute aimber­ee nigarr beeatu passatues eta barcatues ere, eeren argui onarequiezauneenbaizute ongui. S. Pedroe ieiturie beldurrae ueatuzue miasbere Jauna passio-gauean: beiratueio bere Mag(estade)ae: beiratze­gonequi arguitueequio arimaren vista; ezaunduzue; negarres asieeamarrgoqui; eta naiz bareatuei6n lasterr, viei gueian eguinzue ni­garr. Itsuturie eego S. M(ari)a Magdal(en)a: beiratueio piadoso Ar­tzai div(ino)ae; arc ezaunduzue bere perdieioa: urtiquiee Jaunarenonetan negarr ta negarr: eta naiz aiturie bareatua eela, seguituzuenegarres dembora andian. David Erregue itsutuee beiratus gaizqui;beiratueio Jang(oicoa)e ongui: ezaundurie arc bere gaizqui eguinagarbituzue negarres gau ta egun: fuerunt mihi lacrimae panis die ac& Nore eonta salvatudirenae negarren eostus? Negarr amorosogue­bee dire senale ederrae Jang(oicoar)en amorearen ta gra(ci)aren.Beati qui lugent, & Zori oneeoae, dio, nigarr iteuntenae motivogoieneasos, ezi ebee izane(n)dire eonsolatuae, dio Jesus onae. (Math. 5.)Ez solam(en)te glorian, baita ere vizigontan, emanes biotzera Jaundiv(inoa)e senaleae, bareatutioteIa, admititutuela bere gra(ci)an, es­pera(n)za onarequi admititueotueIa glorian.

243

100

Sermo in Dominica Decima post Pentecostem

De Farisaeo et Publicano in Confessione.

Omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat & Luc. 18.

Egungo Evang(elio)an dugu Jesus 6nac presumitzenzutenei 6ncirela contatuci6ten parabola. Bi guiz6n igancire temploni, bat Fa­riseoa, bercea Publicanoa. Fariseoac chutiric ci6, Jang(oico)a, ema­tenti6t esquerrac, ezpainaiz ni berceac becala, injustoac, ladr6nac,deshonestoac, nola Publicanog6i ere bai. Nic itentut baruac, ama­rrenac & Bafia Publicanoa urrundanic etzela treve goratzera ere be­guiac, baicic golpatus buhirra ci6, Jauna, urricari nitas, bainaiz be­catari. Erratendiziet bada eguiaz, au joancela barcaturic gra(ci)anbere ecMra, ura ez becala, cere(n) ezi goratzenden gucia izanendahumillatua, ta humillatzend(en)a goratua. Orra Evang(elio)a: On­taic da agueri cembat placer duen Jang(oicoa)c gu icusteas humilconfessatzen culpac, nola desplacer gure presuncioas, especialquiconfessioan: Subervoei erresistitzen, humilei gra(ci)a ematendiotela,S. Pedro ta S. Tiago testigo. (1. c. 3. = c. 4) Orgatic baicio Jesusonac, Icasazie eneganic, bainaiz mimsoa ta humila bibtzes. Eta cer di6Maria Santissimac1? Duen-gucia duela, quia respexit humilitatemancillae suae, ceren Jang(oicoa)c beiratuzi6n bere esclavaren humil­tasunari. Eta cer di6gu becatariec? Merejiguinduelaic condenatzeainfernura, ta andic libracec6 eztugulaic berce erremedioric baicicconfessatzea penaturic humilqui, bearcodugula icasi humiltasunpreci6soa. Ortaco estimazagu(n) M(ari)a. Ave M(ari)a.

Ah cer confessioa Fariseoarena! Errepara laur borz gaizqui egui­nac: bat, I. egotegura tiesso tzut tzuta: bercebat, 2. confessatu ezculpae, baicic contatu bere on-iduriac laudatus bere burua gra(ci)acemateco acMquian: berecebat, 3. abultatzea bere pichscaftogaiec,sandu ustes nior ez becala: bercebat, 4. murmuratzea proximoes.

I SSmac eta laburgailua.

244

Cer idurizaize confessiogontas? Publicanoan contra errepara, lembi­c(ico)a egotegura zocoan beguiac apal apala: bigarr(en)a confessa­tzegura becatari: irug(arren)a escatzea barcacio dolore finaren mos­traequi: laurg(arren)a itzgura, urricari nitas, ni becatarias, nola berasollic balitz becatari, edo gucien gaichstoena. Goacen comparatusbat banaca. Lenic tzut tzuta egoteac mostracendu gogoaren presuncio,antuste2

, ta subervia: Luciferen beclitua; onec botazue Cerutic infer­nura: Gora naiduc? Bada goaie bera. Gaizquiago dirudi guizoneta(n)

lOOat.

goranaigonec. Certas daique gora guizona, dena autsa ta errautsa?Dio S. Agust(ine)c, (s. 21 de v. D.) Deabruas bearda alquhu guizongoranaia, ceren ezi Deabrua naiz goranai, ezta bentzait autsa taerrautsa. Viciogoi da gaichstoago ezi itsutasuna, ceren ezi itsuac eztuicusten batere; bana presumituac icustendu contra, berebaitan ima­ginatus gaichstoa ez ain gaichsto, on eztena badela, ta dena denbanc yago, gaichstoa ere on, itsusia ederr. Ala pintatus gauzac fan­tasiac, da egotea vane burua gora, aundi aundia, bana aices, ez sus­tancias. Garietan burua gora tiesso cerc itendu? grano guti edo bate­rez izateac. Arboletan arrama utsa tiesso gora; fruitas betea beitirat.Personetan vanoa ezta prochal ez Jang(oicoar)en ez munduaren.Jang(oicoa)c guardagaizala guizon altivoaganic, emastequi suberva­ganic: arroitu, quimera, puntu, ta alaco franco. Gaichstoena, ezpai­tute casi erremedioric: ezin erran itzic, eztizute artuco ongui. Erran­zozun baquedaiela? Eztago ortaco. Erranzozun barcadezola etsaiai?Yago su ta subervia. Erranzozun escadezala barcacio, deserrandeza­la erranzuena gaizqui? futosca; ni ortara apaldu? De man(er)a ezioguei becatari humilac aisago oneratucotuzu, ezi ez subervobat.Bada confessatzeco ongui 0 cembat estorvu dacarran suberviac!Ezaundubearr bere gaichstoa, humillatubearr, acusatubearr bereburua, sufritubearr & Etzego ortaco Fariseoaren cuzcurruta. Bai or­dea Publicano humila bere zocoan burua curturic, au da, juicio ona­ren pizuarequi, presuncioaren aireicgabe; apalduric beguiac, au da,ezaunduric bere autsa ta errautsa; etzeIa treve goracera Cerura, auda, sinetsiric etzuela mereji Cerua, baicic infemua; prest dago con­fessatzera bere gaizqui eguina bere contra; ala nola erranciolaicDeabruac zoeienbati eguitera confessio generaleblit, nora zoaz, Al-

2 Uste dugu antusta daitekeela irakurri. Baina ik. antuste 2, 2, 12; 7, 1,3; eta antustea115at.,2,11.

245

heide? Errespondatubaicio, Noaie confunditzera ni, ta confunditz(e­r)a i. (Parr. p. 3. p. 22

Bigarren inzuena Fariseoac contatu bere on iduriac, becaturicez. Sobra estimatus bere burua eztu bere faltac icusinai, gutiago con­fessatunai. Berceren beguian icustendu ilaun pichsca ere, berean ezsolivoa ere, dion becala Jesus onac. (Math. 7.) Eta naiz icusiric eztu­nai aguertu, eztunai itsustu bere burua; eta au izaqui confessioarengala. Nondic elduda defendatzea bere burua, ta ezin acertatzea ema­tera bere contra? Eta au izaqui confessioaren gra(ci)a. Nondic ache­quiac, inguramin-

101

gurac, gutitzea, nastecatzea ez eta baies, ez aguertunaies dena denbecala? Nondic pensatzegura, cer erraindu nitas? Suberviaren zane­tic. Alque deitzendengura obligatzenduena alchatzera culpa morta­lac ere da humild(ad)e-faltas, ta presuncio-sobras. Ezta, dena de1a,araguiscoa, concebitua ta jaioa immundician, ortara inc1inatua be­rez, ta eztaiquena libra erorcetic, ezpada Jang(oicoar)en gra(ci)as?Bai, bana ez iduritunai, baicic sandu, ta Ainguiru Ceruco. Cein obe­qui Publicanoac berladanic emanes bere buruain contra confessa­tzendu becatari gaichsto indigno: ciquintzendu bere burua garbitzecoala. Ala cillarrguilleac ciquindus loies garbitzendu cillarra. Confes­sionem et decorem induisti & (ps. 103.) Confessioa da vesticeeoederrtasimes, ariman, inguratus arguias ala nola galas. Munducojustician eonfessacenduena delictoa da condenatu edo deshonratua;bana Jang(oicoar)en misericordiasco tribunalegartan alchatzendue­na da condenatua, ta libre honratua confessacenduena. Claro asquidacusa ori duenac fede. Arimaren ederrtasuna, honra, ta on guciada gracia: Au galduzue sartzearequi becatua: Cer erremedio, arrenftzulceco? Atratzea becatua. Nondic atra? Agotic confessatus.

Irug(arre)n inzuena Fariseoac abultatu bere on iduri pichscafto­gaiec andinaies. Da ori ingenio onbat, gucia galcera botaceco. Alaobra gaichstoes galdu, ta obra ones ez irabaei. Gaichstoac gaichsto,onae ez on vanagloriain casos. Fruita archoac erorcen aisa, eta gal­cen ere dire. Biotzean barimbauzu presuncioaren arftoa, edo galduazara, edo galdueozara. Presumitzea hatec here buruas ona dela,senale c1aroa eztela ona. Oroat diot chsaquintasunas. Cergatic ton­toari idurizaio badaquiela asqui? Cergatic bere tonterias ezpaitacusacembat faltazaion. Cergatic agudoac ustedu guti daquiela? Cergaticezauncenbaitu aunitz ta aunitz yago faltazaiola icasteco. Ala Cerucotheologian, baita on izatea, humil descontent dagona bere onas, ori

246

da omigo: bere buruas presumitu pagatuae deus eztu valio. Daolloaren guisa; arrautze eharrbat, ta anitz earaea. Ichaurr guti taarroitu anitz: area utsae yago sonu beteae bano. Ala dire gende pa­tarateroae, gucia easquill, mamirie ez. Gucia eguiten vanid(ad)es, tapagua dute aiees: receperunt mercedem suam. Oroitzennaiz eontusimplebates. Omeneego bat

lOlat.

ostatubaten atarian, jaten ez, bai gozatzen janari angoen aehona.Galdeguineio Ostatariae, Cer aizara emen? Are, emen nago gustoareen aehongau orr barnetie eldudena. Erraneio Ostatariae, ola,bada pagazazu gustoa. Are atra bolsa, ta ilarrosis inzue diru-arroi­tu: Orra non duen pagua. Nie janarien urrina sollic, orree diruarensonua. Vanoae ala dire, solam(ent)e dute on-urrin, ala pagua ere:nola eztuenae bereerie alorrean, baieie olabiorr ta ilindia. Gaiehs­toena da, ezpaitute erremediorie: pobre errealid(ade)an dire, eztirepobre antustean: Eri ariman, sanD beren opinionean: nore erreme­dia alaeoae? Ala nola Fariseogarree sandu eontatus bere burua,nola bearzue logratu bareaeio bearrzuena? Contra berriz Publica­noae golpe emanes bularretan, deitzen beeala zue Jang(oicoar)enatarietan, ponderatus bere bearra, logratuzue graeiaren limosna.

Laurg(arre)n inzuena Fariseoae murmuratzea proximoes, eireIaau ta ura; ni ez ala. Presumitu gueiee dute eondiciogoi, beren buruacederr, berceenae itsusi, berceren lichstuas ere ocatzen, ta beren abo­minacioes ere ajolaic ez. Jesus beras, becataries ez ezi, Jesus berasmurmuraeenzute, jatenzueIa becatariequi, nola berae ezpalire beca­tari. Confessioan berean gucia da disculpatzea bere buruac, ta bota­tzea bereeei culpae. Bereeren eulpae eonfessatu, bereae doratu. Gu­cia maeurr presuneioaren easos. Eserit(ur)a sagratuan solam(ent)ebi eonfessio-modu leitzendire: bata norc bere becatuen eonfessatzea,si confiteamur peccata nostra: bereea Jang(oicoar)en ona ta miseri­c(ordi)a confessatzea, confitemini Domino, quoniam bonus & Guciacontraco aldera itendu subervoac, diolaic eztuela becaturic, ite(n)duguezurrti Jang(oico)a, ta engai'iatzen bere burua: (Joan. ep. 1. e. 1.)ta danatzen proximoa. Obequi eguitenzue Publicanoac, bere buruasollic contacenzue becatari ciolaric, Jauna, urricari nitas, ni becata­rias, bateo confessatzenzue Jang(oicoar)en ona ta miseric(ordi)a. Biconfessio-guisaguebec imbearrtugu confessatzengaren aldioro, bai­tatozi S. Agust(ine)e eseatzenzituen bi ezaum(en)tugaietaic, Noverimte, Domine, et noverim me, Jauna, ezaundezaten nic berorren Ma­g(estade)a, ta ezaundezaten neure burua. Seguitzendire bi confessio-

247

-guisac, Confitebor tibi in cithara, Deus & Confessatucodiot citha­ran, Jang(oic)o Jauna; Cer confessatucodiot? Confessatucodiotberorren ona, ta confessatucodiot nere gaichstoa: berorren miseri­c(ordi)ac, ta nere miseriac: berorren prestutas(un)a, ta nere charta­s(un)a: berorren amorea, ta nere desamorea: beror(re)n onguiegui­nac, ta nere gaiz(quie)g(uinac)3 &

3 gaizg & dio.

248

102

Sermo in Dominica Undecima post Pentecostem

De surdis et mutis spiritualibus.

Adducunt ei surdum et mutum. Marc. 7.

Contatzendu S. Marcoc egungo Evang(elio)an, ecarriziotela Je­sus onari bat sorr ta mutu cegona, parazezon bere escua. Eta gende­tic apartaturic paratucitue bere eriac arren bearrietan, ta lichstusuquitucio mia Jaun div(inoa)c, eta goraturic cerurat beguiac, taemanic suspirobat, erranzue, Ephpheta, naibaitu erran, idiquizaite.Istantean idiquicequio adim(en)tua; ta lazatu mia, ta mintzatzenceongui. Eta naiz manatu bere Mag(estade)ac ez niori errateco, ayecyago publicatzenzute, ta admiratzen; gucia, ciote, gucia eguindu on­gui: sorrei emandiote adim(en)tu, ta mutuei mintzo. Orra Evang(e­Iio)a. Orai prochu atraceco, salutazagun M(ari)a Santisima1 . AveM(ari)a.

Sorr eta mutu errealqui cela guizongura da claro, bafia Jesusonaren suspiro ta dilig(en)ciagaiec claro asqui mostratzendute adia­racinaidigula berce sorreria, ta mututasun gaichstoagocobat, baitaarimarena. Arimaren sorreria cein da? Ez aditunai eguietafedeac,Jang(oicoar)en itzac, ta inspiracioac. Mututasuna? Ez agoa idiqui­naia confessatzeco ta oracio eguiteco. Sorr barimbada, mutu ereizainda: eta ala dena niorc ezdezaque salva, ezpada Jang(oic)o denguizonac. Sorrguebec ordea eztire sorr gaitzeraco; adim(en)tua chin­cho dute aditzeco serpiente infemucoaren chistuac, itz eta inspiraciovenenatuac. Mutuguebec eztire mutu gaitzeraco: suelto daucate miasobra ere mintzatzeco gaizqui, ta bearreztirenac. Adim(en)tuan tamian daramate Deabrua debecatzendiotena aditzea, eta mintzatzeabearr becala, ta adi ta mintzarasten bearr ez becala.

Sorr ta mutugura etze joan berez Jesus onagana, berceec era­manzute: Sorr ta mutu espi(iri)tualac ezleizque seculan erremedia,

1 SSma eta laburgailua.

249

ezpalezqui eraman Jang(oicoa)e tiraca beregana bere eseus, edo be­reenen eseus. Bafia histima dena da, de1arie anitz eseu apartarasteeoJang(oico)aganie perdieiorat, guti baita itzularasteeo perdieiotieJang(oico)agana. Eta aisago de1aie gaiehstatzea gaiehstobatee amarron, ezi amarr onee oneea gaiehstobat, gaichstaraseo izaintuzuamarr, bafia oneratzeeo apenas

102at.

bat. Ardi ta aehsuri deitzentu Jesusee Evang(elio)an onae: otsobat as­qui galceeo anitz aehsuri ta ardi; eer izainda bates anitz otsoen erdian?

Adim(en)tu ona izatea da avantalla, ezi arimen erremedioa sar­eenda adim(en)tutie barna. Ene ardiec aditzeunte ene voza, dio JesusArtzai onae; eta berriz Judioei, Jangoicoaren 2 denac aditzentu Jan­goicoaren3 itzac: orgatic zuec eztuzie aditzen, ezpaizarate Jangoicoa­ren4 . Sorr gaiehstoae cire ayee: Deabruare(n) marearequi marcatuaeinfernuraeo: ala nola Jang(oicoar)en marea Ceruraeo baita adi­m(en)tu ona, diones guezurric erranezdezaquenae; Eta asqui da be­rae erratea: bafia arracioae ere ematendu ta experieneiae. Errepara:ieusteuneie eembat gaitz-genero gorputzaren dugun negarreseo va­llegontan? Bada eztire gutiago arimarenae, yago ezpadire. Oraibada emagun dagola arimabat eri edo suberviaren burueomin ta 20­

ratasunas, edo eodiciaren ethieas, edo luxuriaren lepras, edo gularenhydropesias, edo iraren tumore ta inflammaeioas, edo invidiaren ti­rieias, edo perezaren perlesias, edo beree gaitzenbates. EIDagun ezbates solam(en)te, bai yagos ere, ta gueies ere dagola eri: Galdeiten­dut: Eta da sorr? Bafia nola eegoque ain eri, sorr ezpalitz? Sorreria­tic darraio gaitz gucia. Bafia euratzenda sorreriatic? Astenda aditzeneguietafedeae, Jang(oicoar)en inspiraeioae, ta itzae? Bai; bada sen­datueoda gueis. Aditzetie etorreozaio sinestatzea biotzean; ontaielazatzea mia eonfessatzeeo ongui; ontaie emendatzea, sendatzea,salvatzea. Contra berriz naiz eztuen aimberee gaitz genero, da sorr?Eztu aditunai? Adim(en)tu gaiehstotaeoa da, ta ezta euratzen ortaie?Bada desaueiadaique; inie dauea tratu Eriotzearequi, ta pacto infer­nuarequi. (Contaee(n)du Jaeobo de Vitriaeoe Neeazaribates, alaeooposieioa zuela aditzera Jang(oicoar)en itza, ezi niore etzuque joa­naraei templora, eelarie predieu& Parra p. 3. pI. 7.).

2 Jang." dio.3 Jang." dio orain.4 Jang." dago hemen.

250

Gaizgonen cunitzea ezteIa aisa, mostratzendute dilig(en)cia inci­tuenec Jaun div(ino)ac sorr mutugarregui, zuqueIaic sendatu istan­tean itz sollarequi. Lenic artuzue gendeaganic apart, adiarastecobeardela apartatu ocasio, peligro, ta ceboetaic arima eria sendatze­cos. Guero suspirobat ema(n)zue, mostraceco gaitzgonen gaichstoa,ta beardela penatu sines biotzetic, ta suspiratu Jang(oico)agana erre­medio-naies. Guero bearrietan eriac paratzean mostratuzue beardi­rela biotz barnera Esp(iri)tu Sanduaren inspiracio,

103

auxilio, ta uquim(en)tuac, arguitus ezaum(en)tua, moguitus biotza.Guero lichstus uquitzean mia comunicatzea chsaquintasun ta gra(ci)aconfessatzeco Jang(oicoar)en misericordiac, ta gueuren miseriac. Az­quenic manatzegitra Jaun Soberan(oa)c Ephpheta idiquizaite adi­m(en)tua, adizeco, ta agoa confessaceco. Gauza importacio anditacoabideda adim(en)tuaren idiquitzegau! Bereala sorrac adim(en)tua co­bratzearequi seguituze mintzatzea mutua, ta mintzatzea ongui zucen.

Baiia eztaien nior equivoca, errepara ez solam(en)te tugula bea­rri materialac buman, aditzeco itz materialac agotic datocinac, bai­taere bi6tz barnean adim(en)tu esp(iri)tuala, aditzeco Jang(oico­ar)en itz divinoac, baitire inspiracio, ta gogoracio 6nac, ceiiequi bereMag(estade)ac bacochai predicatzendion biotz barnera ichsil ta soil­tasunean milla modus ta maneras. Alaber bi aditze-guisa dire: batasolam(en)te entendatus erranac; bercea obeditus: Eta au da naidue­na Jesus onac, ezi aditzea obeditugabe da nola ez aditzea. Ala adi­tzen, ta entendatzenzute Judioec ere, bafia alaere erratenziote, orga­tic zuec eztuzie aditzen, ezpaizarate Jangoicoaren 5 , au da, eztuzieaditzen obeditus. Obeditzea da aditzea ongui. Ontas cio Jaun div(i­noa)c, noiz ta predicatzeracoan bere Mag(estadea)c goratuzuelaicvoza emastequibatec erratenciola, Zori onecoa sabela eramanzuena6

berori, ta bularrac azizutenac, Errespondatubaizue, antes bien zorio­necoac aditzeuntenac Jangoicoaren7 itza, ta goardatzen. Ala beardu­gu deseatu aditzea Jang(oicoar)en itza, errandaquigun bearrira edobiotzera, deIa Jang(oicoar)en inspiracios, dela guizonen medios. Alacio Samuelec, (1 Reg. 2) loquere, Domine & Erranbez, Jauna, ezi adi­(zen dago here siervogau. Ala cio Davidec (ps. 118) Os meum aperui,

5 Jang.'n.berriz ere.6 eramazuima eta marratxo bat bigarren -a- gainean.7 Jang.'n dio.

251

et attraxi spiritum &Nindego agoa zabalduric, ta atsa gueldituricorren manamenduen8 miies. Aditzeguisagau da salvacioaren senale,nola apetitu ona osasunaren. Au da vide, ta medio usatzenduenacomunqui Jang(oicoa)c salvaceco bere escogituac, adiaracis beracnaiduena. Fides ex auditu; Aditus sinestacenda; sinestatus confessa­cenda; confessatus emendacen, ta vicicenda ongui, ta ala salvacen.Exemplu onac S. Pablo, S. M(ari)a Magdal(en)a, S. Agustin, S Juande Dios, S. Fran(cis)co de Borja, ta berce infiniciobat sandu eguinacaditzetic Jang(oicoar)en itza. Biz alaco adim(en)tua.

Et loquebatur recte, dio Evang(elio)an. Sorr ta mutugura gueromintzatzencela ongui zuzen. Ori da bigarr(en)a, ta habilidade ona,ongui mintzatzea. Jang(oico)arequi ta pro-

103at

ximoequi: Proximoequi mias, Jang(oico)arequi biotzas ta mias. NoizJangoicoarequi? Confessioan ta Oracioan. Nola biotzas? Sinestatus,esperatus, amatus, laudatus, gra(ci)ac emanes, den gucia ofrecitus,gaizqui eguinas penatus, barcacio escatus, ta edocein gra(ci)a, pro­ponitus, deseatus & Mias ori beroi daique naibadu, ta errezatus.Confessioan ere mintzazengara Jang(oico)arequi confessatus gueu­ren culpac ongui. Mintzahagonen gra(ci)a ta gala dago acusatzeannorc bere burua, bere contra ematean. Ahi cequie mintzatzen Da­videc ciolaic, Confitebor adversum me injustitiam meam Domino,Confessatucodiot neure contra nere gaizqui eguina Jang(oico)ai.Daquienac mintzatzen ongui confessioan, irabacicodu pleitua, 10­gratucodu sent(enci)a favor(abl)e.

Proximoequi mintzatzenda mias; Habilid(ade)a dago ongui zu­zen mintzatzean, de man(er)a ezi S. Tiagoc cio, Siquis in verbo nonoffendit & Barimbada norMit eztuenic utsiten itzenMtean, ori guizbnperfectoa da. Mia miembro chipia, dio, da, bafia gauza andiac itentuonean ta gaichstoan. Mi ona gauza andia, mi gaichstoa gaitz andia.Mi-guisagau mutu obe da. Mintzatzea daique agui ausencian ta pre­sencian. Ausencian egon attento, ez errateco itzic nioren contra,ezpada manaturic edo obligacios informatzeco bearrorduan. Pre­sencian guarda modu ta circunst(anci)a guciac, ez calteric emateco,baicic provechu. fauna, erratencio Davidec Jang(oico)ai, parabezoguardia ene agoai, ta atariMt circunstancias ene ezpafiei; au da, min­tzaceco cer, ta cembat, noiz, ta nola bearrden. (ps. 140.) Errepara-

8 manamduen eta laburgailua.

252

tzeeo ontan, ematendigu vide naturalezae berae, paratubaitu miaain guardaturic preso beeaJa nola bi pareteen ertean goititie eta bei­titie; alcinetic berriz ala nola bi munllla, ortzae eta ezpiliiae. AlaeresoUic Jang(oico)a da dezaq(uen)a minzaraei ongui.

Sorr-mutugura eearrizutenee, ieusizuteIaie aditzen ta mintzatzenain ongui Jesus onaren gra(ci)as, admiratzen, pregonatzen, lauda­tze(n)zute bere Mag(estade)a, ciotela bozeariundes, gueia onguieguindu, sorrae adiaraci, ta mutuae mintzaracitu. Emen gogora­tzenzaida eonfessore guizagaizoen eonsolaeioa ta alegraneia noi­zean noiz pacienciaseo alquigartan, noiz ta daeusaten eirenae sorrta mutu ya Jang(oicoar)en gra(ci)as eonvertiturie mintzatzendirelaongui eonfessatus. 6 eer eontentua! Cer gra(ci)ae Jang(oico)ai! & &.

253

104

Sermo in Dominica Duodecima post Pentecostem

De amore Dei, et zelo animarum.Curam illius habe &. Luc. 10.

Egungo Evang(elio)an erninie Jesus onae, nola eiren zori one­eoae lograeenzutenae beraren ieustea ta aditzea, jaiquize jaquintsu­bat galdeguitera, eer imbearzuen salvatzeeo. Jaun div(inoa)e erran­eio, ya nola dion leguean? Arc, amazagula gure Jang(oico)a biotzgucias, arima, indarr, ta inteneio gucias: eta gueuren proximoagueuren buruoe beeala. Jesus onae orduan, ongui errespondatudu­zu: Eguizu ori ta salvatucozara. Arc emen, eta nor da nere proxi­moa? Jaun div(inoa)e ontara eontatueio, Nola guizonbat e1duzen Je­rusale(n)die Jerieora, ta videan ladronee errobatu, golpatu, ta erdiilie utzizuten. Passatuze guero andic saeerdotebat, baiia ieusi ta alci­na, easoric ingabe. Passatuze guero Levitabat; onee oroat ieusi taalcina. Guero ellegaturic Samaritanobat, icusi ta urricarituze p6­breas, 6lios ta ardos eguin ta lotuondoan zauriac, paratuzue bereabrean, ta eramanic ostatura, ta diru eman Ostatariai, ta erraneio,tori cuida pobregbntas, curazazu, ta suplidezazun gucia nic pagatucodi­zut. Irurguebetaie eein idurizaizu portatucela proximo-guisa guizon­garrequi? Jaquintsuac errespondat(uci)o, ustedut ezi miserie6rdiaeguinzi6na pobreai. Orduan Jesus onae, zoaz bada, ta eguizu guisa­berean. Au da Evang(elio)a. Eracustendiguna ieastee6 obratzen, es­timazagun misericordiaren Ama Maria. Ave Maria.

Salvatzeeo guizona Jang(oico)ai placer eguines, eztu precissoieastea letra anitz, nola daquien ongui caridad(ear)en Theologia. S.Buenav(entur)a Theologo bezain sandu eenaijoaneequio bein fro Gillegofto seneilloa, ta erraneio, 6 fr Buenav(entur)a, fortunosoae zarateTheologo ehsaquintsuoe, baitaquizie nola zervitzatu, ta eguin placerJang(oico)ai. Ger inendugu, edo indezaquegu ni beealaeo ignoran­teec? Errespondatucio, ah fr. Gil, barimbadaquizu amatzen Jang(oi­co)a, ori da theologiaie obena. Fr Gilee ontara, baiia letragabeaebadezaque aimberce amatu Jang(oico)a? fr Buenav(entura)e orduan,

254

amina den simpletloenac dezaque amatu aimberce, nola Theologoandienac. Atrace fr Gil bozcariundes beteric campora, ta Ceruratbeguiac ta escuac gora-

104at.

turic asice oyus, amina simpletloa, amazazu Jang(oico)a, ta chsaqui­nenduzu aimberce Theologia, nola fr Buenav(entur)ac. S. Agustinzebilalaic ingur ingur vanid(ad)es vanid(ad)e, zoraturic Christiatu­banolen, aituric S. Anton ta berce Mongeen santidadea, itzuliricbere adisquidebatengana errancio admiracios, Cer da au, Alipio?Goratzendire letraricgaMcoac, ta arrapatzendute Cerua: eta ona guemen gueuren letraequi loiean inguraca! Aguian ceren alcinatuzaiz­quigun, alquetzen gara seguitzeas? Eta ezcara obequi alquetuco ben­tzait ez seguitzeas? Seguituzue bai sines ederrqui, eramateco berceanitz Ceruco videas.

Ceruco videa bada dago amatzean ta estimatzean Jang(oico)a,biotz, arima, indarr, ta intencio gucias. Bana berla emen galdeturicamatzeunten ala, erraindute gueienec edo guciec baietz baietz: Banagueienetan itz sollac dire, ta proguric ez. Cein dire proguac amorefinaren? Oroitzea beti, ta ezin atzentzea bere Magest(ade)as, beraga­na affecto, afficione, ansia, gose ta egarri becala izatea, lastimatzeaberaren offenses, alegratzea beraren ones, cumplitzea berarenma(n)dam(en)tuac, trabajatzea ta padecitzea berari placer innaies,eta ala: Bana progu seguroena da amatzea proximoa gueuren buruabecala Jang(oico)agatic, ezi amoregau elduda zain beretic, edo daJang(oicoar)en amorea bera: bentzait bata berceagabe eztaique izan.Ala di6 S. Juanec Caridad(ear)en Maestru andiac, Jesus onaren bu­larretan icasizuenac, (1. c. 4) Norbaitec erratenbadu amatzenduelaJangoicoa 1 , ezpadu amacen proximoa, da guezurrti: ceren ezi ezpaduamatzen bere anaia icustenduena, Jangoicoa 2 eztuena icusten, noladezaque ama? Eta mandamentugau3 dugu Jangoicoaganic4 , ezi ama­tzenduenac Jangoicoa S amadezilla bere anaia ere. Christio laguna daanaia, baicara gucioc Jang(oicoar)en hume, ceni erratendiogun Aitagurea Ceruetan & Jesusen manamendus. Bana Infielac ere beartuguamatu Jang(oico)agatic, ceren Jang(oicoa)c criatucituen bere imagi-

1 lang.' diD.2 lang.' berriz ere.3 mandamtu diD eta laburgailua.4 lang.'gimic diD.5 lang." dago.

255

na ta semejanzani, eta Jesu Chr(ist)oc emanzuen bere vicia ta odolaguciengatic, eta ceren daizquen ellega izatera Christio ta salvo, etaortaco beardugu amatu viciden gucia, mundu gucia. Aimberce, dioS. Juanec. (3) aimberce amatuzue Jangoicoac6 mundua, ezi emcmzuebere seme badlrra, salvaceagatic. Nola bada dezaquet ama Jang(oi­co)a, ezpadut amatzen proximoa aimberce amatzenduima bere Ma­gest(ade)ac? Nola amatzendut Jang(oico)a, ezpadut beraren amore­guisa? Ezpadiot innai bere gustogoi? Orgatic Jesus ona galdeguinicbein,. cein den mandamentu7 andia leguean: Errespondatuzue, eziamatzea Jangoicoa 8 bibtz gucias &

105

Au da mandamentu9 lembicicoa10 ta andiena; ta onen guisacoa dabigarrena11 , amazazu zeure proximoa zeure burua becala. Eztiotegaldeguiten lembic(ico)as baicic, cergatic errespondatzendu galde­guiten eztiotenas, bigarr(en)as? Mostraceco cembat naiduen amade­zagun proximoa, eta amatzenduenac Jang(oico)a amatucodueIaproximoa. Math. 22...

Bere bUrua becala, naidu erran, indezala proximoarequi nolanailuquen indezaten berarequi guisa bereco lancean, edo nola nai­bearluquen. Anitz dire gorputzen aIdetic bearrac, arimen aIdeticanitz; baiia guti erremediazale: por consig(uient)e guti Jang(oico­ar)en amazale, naiz erran baietz gueienec. Aguerida egungo exem­pluan: baiia entenda arimen aIde, ceintan favoratzeco, ezpaituzubearr bolsaric, ondasun lurreco ta gauzaric, baicic carid(ad)e ta zelobiotzean, ta mia agoan. Guizon eroricenac ladronen escuetan Jeru­salengo videan significatzendu vicidena munduan eternidaderacovidegontan arimen etsaien ertean. Erorcea eben escuetan da consen­titzea edocein tentaciotan. Ondasun errobatuac dire gra(ci)a, do­noac, virtuteac, ta obra on galtzendirenac. Golpatzea da heritzeaarimaren potenciae; iluntzea entendam(en)tua, ezauneeeo; flacatzeaborond(ate)a, erresisticeeo. Cembat beeatu, aimb6ree golpe: Anitzduena ezta milagro guelditzea estropeaturic esp(iri)tualqui, ta ezin­durie videan. Passag6ro passatzendirenac easoric ingabe erorias dire

6 lang.' dio.7 mandamtu eta laburgailua.B lang.' dago.9 mandamtu dio, eta laburgailua.10 lembic." dago.11 bigarr." dio.

256

munducoi ajolaic eztutenac erremediatzeas. Samaritano misericor­diosogura da Jesus ona. (Greg. h. 18. evan) Etorri, jautsi, ta urbildu­ze becatariagana incelaic guizon: bere llaga ta odolaren costus cura­tzentu gure arimen llagac. Olioan amoresco inspiracioac ta favoreacdaizque entenda, ardoan castigo bialcentigunac, onnaies guciac.Bere abregafiean paratzea heritua da bere gurutzean eramatea gurebecatuen cargueria. Ostatua Eliza, Ostataria Eliza-guizona, taChristio-laguna. Curam illius habe, erratendigu bacochai, contuidudzu, cuida nere pobregortas, ezi nic pagatucodizut ongui. Etaerreparatzeco da, Samaritano piadosogarrec ofrecituas landara pa­gatucociola guero, berladanic emanciola porcionebat, ceren ez sola­m(ent)e vicitza seculacoan, bai ta oraico vician ere gure Jaun onacongui pagatzendigu itendugun onquia bearrtsuen favoretan berarenamores, batendaco egun emen ere, ta an ezin pensa ala bafio yago.Berechsqui Elizaguizonac Jesus ona-

105at.

ren costus vicigara; beraren echean gozatzendugu lurreco sustentua,estimacio, ta gauzac. Nausi ona izatea cer den! Nausiagatic ezi, cerlitzaque ni becalacoes? Orai bada amatzenbadugu Jesus, erreparatu­codugu trabajatzean becatariengatic, cefien amores passatuzuenbere Magest(ade)ac alaco passio ta eriotzea? Curam illius habe, dio,cuida nere heritues. Cerequi, edo nola curatubearrtugu? Ortaco utzi­du Elizan botica generalebat: emen bere sacrame(n)tuac obratzen­dutenac bere odolaren virtutes: emen bere Evang(elio)a, Escrit(ur)aSagr(atu)ac, ta doctrina salvacioscoa. Curam illius habe, cuida,eguin inala medio ta erremedio gucies, eztaien gal arima nic nere vi­ciaren costus erredim(itu)a.

Erremediatzeco berceac, sacram(en)tu ta Evang(elio)es landara,espiritu ta vicimodu onas landara, mia da instrum(en)tu principal(e­n)a. Onequi bearda eracutsi, consejatu, exortatu, corregitu, consola­tu, animatu, ta erreprehe(n)ditu ere bearrdelaic, Jesusen ta arimenamores, naiz izan cer sufri asco maneras. Ezi Deabruac eztunai ari­men curatzea; orgatic perseguitze(n)du curazalea. Eriac berac asco­tan naidu bere eritasuna, eztunai sendatu, ezpaitu ezauncen bereona ta gaitza: ta ematendu curazaleain contra: bafia Jesus ona dagooius, curam illius habe, cuida eztaien gal. Cer imbeardu curazaleac,baicic eguia erran, naiz ezten guciei gochso ta prochal berla berla?Onetsis eria, gaizetsis eritasuna12 , dio S. Agust(ine)c (s. 15 de v. D.)

12 eritas." dio.

257

Naiz etsai iduri, adisquide da diona eguia sendatzeagatic arima. Cergauza ain piadoso, nola curazalea, naiz dacarran lanceta? Nigarritendu ebaquibeardenac, ta ebaquitzenda: Nigarr itendu errebearr­denac, ta erretzenda. Ezta ori crueltas(un)a. Cruelago litzaque usteaga1cera erremedioicgabe. Cruel dirudi llagaren contra, sendatunaiespersona, ezi gueldi ustenbada llaga, iltzenda persona. Cembat obea­go da erreprehenditu ta ondu, ezi ez ichsilic utzi ta galdu? Sandu be­rac dio, (ib. 16) Ascotan frenesi dutenac itzultzendire Medicuaincontra, bafia eztu orgatic Medicuac usten curatzea, baitaqui ezta­quitela miserableec cer aidiren. Orai dute desplacer, guero acorduradatozilaic izaindute placer. Sandu berac dio, (1. de past. 9) Cer naidugurequi? diote galcendirenec. Naizaitut aurrquitu ta salvatu, cerenga1cenzaren. Ala naibadut galdu, orri zer zaio? Ala naibauzu ere gal­du, ala gaizqui; obequi nic eztut nai galzaizen. Uzbenaza,

106

dio eri gaichstoac, ezperen emaindut orren contra. Etzaitut utzico,dio Medicu onac; zu nere contra, ni zure gaitzaren contra, ta zure ari­maren favore. Ala Jaun div(inoar)en Ministro onec eguines zelo taprud(en)ciarequi Nausiaren manamendua ya confessonarioan, yapredicacioan, ya correccioan, beaute passatu bere Magest(ade)ac pas­satuzuen caliza edo trago amarrgotic cembait urrupafto; batec diolainvidia, berceac oposicio, berceac murmuratzen, berceac persegui­tze(n); eta gucia izanenda passagchri, ta gochso ere, baldin arren me­dios salvacen bada arimarenbat azqueneco; solam(en)te, berceric ez­palitzere, solam(en)te emateagatic Jaunai gustogoi. Eta orra motivoandibat, cergatic guciec bearguinduquen egon diligent ondunaies pro­ximorenbat nolapait: Ezi bacbchai manatudib Jangoicoac13 bere pro­ximoaren bna, dio Esp(iri)tu S(anduac) Unicuique mandavit Deus deproximo suo. (Eccli 17) Eta Jesus onac, curam illius habe. Cuida &.

Orai bada gueienec edo guciec amatzendutela Jang(oico)a, eztio­te naico in gusto duen andiena? Eztiote naico ofrecitu erregalo tagauza quadratzenzaiona gucien gafietic? Eta ascotan daiquena 10­gra, odolic ta izerdiric ichsurigabe, neque andiricgabe, diru ta alaco­ricgabe? Cein da gusto, erregalo, ta gauzagoi? Badio S. Greg(orio)c(in ps. paenit. 4. in Ezech. 1. c. 12) Nullum quippe tam gratum Deoest sacrificium, quam zelus animarum. Ezta sacrificio14 bacochic ere

13 lang.' dio.14 sacrifo dio.

258

ain quadrable gustosoric Jangoicoai15 , nola arimen salvil!zeco zeloa.Oroat S. Juan Crys(ostomo)c (s. de B. Filog.) Naiduenac quadratuJesu Christori16 , cuida beraren ardies, ezi ezta officioric au bano yagoestimatzenduenic Jangoicoac 1 7. Au berau M(ari)a Santissimac18 en­cargacenci6 Maria de Agreda Venerab(le)ai anitz aldis, ta anitz mo­dus. Bein erratendi6; p. 2 n. 259) Bi puntutan bearda izan zure poten­cia ta cuidado19 gucien itecoa; bat da egbtea zeurbi Jangoicoaren 20

amistanzan, ta gracian21 : bercea procuratzea ori beroi berce arimen­daco. Eztut nai, onen logracecb bearrbaliz, erreparadezazun trabajuta diligencia22 edoceintan, ofrecitus padecitzera ta iltzera orgatic. Ba­rimbazara ene alaba, ta ene seme Jaunaren Esposa, Considerazazugure echeco hacienda direla arimac & Berce bein. (ib. n. 618). Benereez errepugna passatzecb trabaju, dificultade23 , amargura, ta dolbreac,albadezaquezu oien cbstus irabaci Jangoicoaindaco arimarenbat, edolagundu atradaien becatutic. Berce bein: n.647.) Etzaitela admirajoanguindeizen ene semea ta ni Egiptora aimberce arima irabazteaga­tic, ezi batengiltic ibiliguindezaque mundua, bearrbalitz.

106at

Berriz erratendi6, yago dolore ta pena zuela, vicicelilic, condenaceasarimac, ezi passatuzusten martirioac Martirec24 • n.1295.=p.3. n.115 & = eta ilencela edocein tormenturequi25 gogotic, libratzeagatic& n. 147. n. 177 & Amoreguisagau icusi ta icasizue bere seme div(i­no)an. Iturri beretic edanzute sandu guciec. Exempluac dire ezincontaala. Cembat obra 6n, cembat dilig(en)cia, cembat peligro, tra­baju, ta gauza passatudute Jang(oicoar)en guizonec, Apostoluec, taondorecoec, solam(ent)e berceren arimae salvaceagatie? Cere era­ma(n)zue S. Fr(ancisc)co Xavier Indietara & Cere S. Viz(ent)e Fe­rr(er)i trabajaracicio & Eta etzirenae predieaeee6, nola sandae, oheembat penit(enci)a, oracio, nigarr itenzuten gaiehstoen eonversioa-

15 lang.a; dio.16 Chrori eta laburgailua.17 lang.' dio.18 SSmac eta laburgailua.19 cuid.'dago.20 lang.'" dago.21 graan eta laburgailua.22 diligcia eta laburgailua.23 dificult.' dago.24 Mart." dio.25 tormturequi eta ez dago laburgailurik.

259

.-------_. -

gatic! Arimabat libraceagatic cio S. Teresac passatucocitueIa gogo­tic milia eriotze. S. Madal(en)a Pazzisec paratucocela infernuco ata­rian, albalezaque ala estorva sarrtzea an arimac. Ala cire vista onazutenac icusteco, cein gaitz andia den Jangoicoaren 26 offenditzea taarimen galtzea. Ontas solamente27 imbeardela nigarr, dio M(ari)aSantissimac28 • Bitarrteo errepara cein ajola guti duten gueienec, ezberceren arimes solam(ent)e, bai bereenes ere! Eta cer diogu ema­teuntenes galvide? Jang(oicoar)en contrario, Jesu Chr(ist)oren etsai,ta Deabruaren adisquide, zervitzari, ta officiocoac direla. Bafia ainguti izatea cuidatzeuntenac erremediatzeas proximoa, ta ain Jan­g(oicoar)en amore, ta zelo guti? Cer inendugu, Jauna, inala inasgue­ros, ezpadezaquegu erremedia? Icusteco dago norc itenduen inala.Inasgueros, ezpada prochuric, itzuli Jang(oico)agana, encomendatugogotic pena amorosobatequi ceren malogratzenden Jesus onarenodola, ta galtzen arima, ala nola unidebatec Erregueren semea aci­tzendagonac icusbalez daramala ugaldeac, ta ezin erremedia, nigarrederric imbailezaque. Bafia eztugu ezaunduco ongui, joanarteo bercemundura, cer calte den arimen galtzea, ta eben irabaztea cer prove­chu, cein gustoso Jang(oico)ai ta Jesu Chr(ist)ori. Jaunonec Ceruraigan bafio lenchago bere Christioen amores naiizanzue utzi bere Vi­cario S. Pedro, ta encargatu aien cuidadoa. Ortaco galdeguincioamoltsu, Pedro, amatzennauzu ni? Errespond(atuci)o sanduac, baiJauna, berorrec daqui amatzendudala. Jaunac orduan, cuida nereachsuriac. Errate(n)dio berriz, Pedro, maite nauzu ni? Sanduac, baiJauna, berorrec daqui maite dudala. Irugarren aldian galdeguincio,Pedro, amatzennauzu ni? Tristatuce sandua galdeguiteas irur aldis,ta erresp(ondatuci)o, Jauna, berorrec gucia daqui & Joan. ult(imo).

26 lang.'" dio.27 so/am.' dio.28 SSmac eta laburgailua.

260

107

Sermo in Dominica Tertia Decimapost Pentecostem

De curatione leprae spiritualis

Occurrerunt ei decem viri leprosi. Luc. 17.

Egungo Evang(elio)an contatzenda, nola amarr leproso joanicJesus onarim billa, urrundanic baratu, ta oius escatzencioten, JesusMaestru Jauna, urricaribedi gutas. Jesus onac, zoaste, aguerrzaistesacerdoteei. Joateracoan aguituce garbitzea lepratic guciac. Orragure Jesus onaren amore, ta podorearen miragarribat. Emen bear­dugu arimaren aIde icasi nola den lepra esp(iri)tuala, ta nola cura­tzenden. Ortaco estimazagun gra(ci)aren ta misericordiaren Amaamantea, amorosa, amablea M(ari)a. Ave M(ari)a.

Lepra esp(iri)tmlla edo arimarena da S Agustinen ustes doctrinafalsua, ala heregeec, nola Christio bortec eracustendutena, passio­neen gustora mintzatus, ceintas cion S. Pabloc; (2 Tim. 4) ellegatu­codeIa dembora, noiz eztuten naico doctrina sanoa, bai beren de­seoen cumplitzeco izim montonca eracustunac, prurientes auribus,azgale emaindiotenac; eguietafedea eznai aditu, ta falsedadeac bai.Arguitic igues, ta guezurren estalcumeen billa. Lepra itsusia da ori,gaitz cutsuscoa, itsustenduena Christiotasunaren lustre ederra.Evangelioco leprosogaien guisa irur gauza imbeartu naiduenac egonlibre garbi: lemb(icico)a urrundanic aparta eracustun gaichstoetaic:bigarr(en)a clama oracioan biotzas Jesus onari argui ta garbigaitzanJang(oicoar)en videan: lrug(arren)a joatea sacerdoteengana desen­gaiiuen arguiaren billa.

Lepra esp(iri)tuala da ere generalqui edocein malicia, vicio, tabecaturen gaitza, baiia especialqui luxuriarena, cein baita gaitz ape­gatzendena jaiotzes Adanen humeei becatu originalarequi. Libreizancire solam(ent)e Jesus ta Maria; Jesus drechos, Jang(ioc)o izimesta guizon eguinic Esp(iri)tu Sand(uar)en obras: Maria privilegios,escogitua izanes Jang(oicoar)en Amataco. Becatu orig(inal)a garbi­tzenda Jesusen odolaren virtutes bataioco sacram(en)tuan, baiiagueldice(n)da bataiatuan concupiscencia deitzendena, becaturaco

261

inc1imicioa, ta sucaia, cetii beardugun errepugnatu contino vicigarenbitartean. Orgatic cio Job sanduac, guerra ta peleabat da guizona­ren vicitza lurrgatiean. (c. 7.) eta S. Pabloc bein, ezta coronatua iza­nen, baicic peleatzenduena lega-

107at.

rauquirb: (2 Tim. 2) Berriz; araguia espirituaren contra, espiritua1

araguiaren contra pe!ean. (Galat. 5) eta berriz deitzendu becatuarenleguea inc1inaciogura errepugnatzendiona arimaren legueai; ta dioazquenean, 6 guizbn disdichatua nil Norc libratuconau eribzco gor­putzgontaic2 ? Jangoicoaren 3 graciac4 Jesu Christoren 5 medios.(Rom. 7.) S. Agust(ine)c dio, (s. 59 de temp.) Christioen pe!ea gucienertean gaichstoenac dire castidadearenac, ceintan direlaic egunbro pe­!eac, argal dire victbriac. Mundu gucia dezaque desengatia experien­ciac, naibadu erreparatu, ezteIa vicioric, passione ta inc1inacioric aincomun pegacorr peligrosoric, nola gorputzengoi.

Naiz bai, alaere Jang(oico)ac paratudigu bere legues, Luxuriascobecaturic inetzagula: eta niorc ezin dispensa. Bereganic ain viciatuapersona izaqui: guero Deabruaren esp(iri)tu gaichstoa inspiraciogaichstos contino incitatze(n) egoqui: guero mundua leproso esp(i­ri)tualees beteric, nonnai tentavideac, peligroac, ocasioac, ceboac:Beira ya ezten precisso dilig(en)cia, ta tentu andia: ta ezten aisa cu­tsatzea lepragontas! Cer medio da goarceco, cer erremedio garbitze­co? Irur gauza inzustenac Evangelioco leprosogaiec: lemb(icico)aurrun apart gende, ta ocasio peligroscoetaic: bigarr(en)a escatzeaor8.cios sines: irugarr(en)a aguertzea sacerdoteei confessatus. Goa­cen bat banaca. Lembic(ic)o erreceta igues eguitea sucai, ta peligroe­taic. Dio Jang(oicoa)c; (Prov. 1.) ene hitmea, esnestatzen, ta lochsen­chatzen badizute becatariec, ez obeditu. Erratenbadizute, atbz gurequi;ez segui, aparta zure bfiac ayen videetaic. Dio JesuChr(ist)oc; (Math.18) Ematenbadizu galvide zure escuac, edo ofiac, edo beguiac, atra,ebaqui, bota zeureganic; obeduzu oriecgabe sartu Ceruan, ezi oiequiinfernuan. Da erratea, ain precisso ta onetsia balitz ere, nola escuata beguia, ematendizuna galvide, aparta aparta. Doctrinagau enten­da principalquiro quizonqui ta emastequien comunicacioas. Errece-

1 esptua eta laburgailua.2 gotaic eta marratxo bat -()-- gainean.3 lang." dio.4 graac eta laburgailua.5 Chroren eta laburgailua.

262

ta bera di6 S. Pabloe,jugitejornicationem. (1. Cor. 6.) Igues eguin.Oroat S. Agust(ine)e, apprehende jugam, si vis obtinere victoriam,Castidadearen6 contraco tentacioan escapa, naibauzu erdechi victo­ria. Guerra itendenean arrnas, goapo da aurquez7 aurque joan ta ga­raitzenduena: baiia gusto-iduri, ta amoreseo engaiiueta(n) goapo daeseapatzendena, onee eantatueodu vict6ria: Ezperen, galdu.

108

Baiia ezta asqui ori sollie, eeren ezi eztaique ere aparta berega­nie: bearda clamatu bi6tzean, Jesusengana esque ta esque leproso­gaien guisa, 6 Jesus, urricari nitas: edo beree leprosoae erratenei6na,Domine, si vis, potes me mundare, Jauna, naiMdu, innazaque garbi.(Math. 8.) Eta Jesus onae errespondatubaieio, naidut bada, gueldi­zaite garbi. Erran ta eguin ista(n)tean. Eta eztaiquela berce guisasizan garbi, ezpada Jangoicoac8 emanes, erranzue jaquintsuae. (sap.8) Eta Job sanduae ere bai, (14) Norc dezaque garbi eguin azi liquitse­tic jormatua, ezpada berorrec sollic Jauna? Eseatze edo oraeiogauimbearda bereehsqui tentacioaren peligroan, Jauna, miseric6rdia ni­tas: Jauna, goardabenaza; Jauna, eznazala utzi tent(acio)an & Baiialendanie ere imbearda gogotie pensatus Novissimoetan, Eri6tzean,Juieioan, Infemuan, Glorian, baitare Jesusen passio doloreseoan,ezi beiraturie 6ngui passatuzuena bere gorputz virginalean aehsuridiv(ino)ae zure ta nere beeatue(n)gatie, goardatueogara gorputzenam6res offenditzeas &

Irug(arre)n erreeeta manatueiotena Jesus onae leprosogaiei, joanta presentazaiste saeerdoteei. Ontan adiarastenzaigu eonfessioarenerremedioa. Joateraeoan ayee aurquitueire garbituric milagros;bazequie ori eguinzuenae, ta bazusque garbitu bialigabe; alahe ma­natuei6te eu(m)plitzea legue zarrean manaturie eeg6na. Ederrquimostratzenzaigu legue berrian duguna. Contrieioaren virtutes eon­fessatzeeo inteneioarequi bareatzendire aseotan becatuae joatera­coan, ta joangabe ere, baiia beti guelditzenda obligacioa presentaee­co, eta eonfessaeeeo. Saeram(en)tugau paratuzue Jesus berae, alanola bigarren bataio-guisabat, bataio neque-penaseoa, garbitzeeoarimaren lepra genero gueietaie. Neque-pena da, alque da aguertzeagueuren agos gueuren mishiae: baiia libratzeagatie da passagarri.

o Castidad.'" dago.7 aurquez dago, -z duela bukaeran, eta ez -so8 Jang.' dio.

263

Di6 S. Pedro Chrysol(ogo)c (s. 30) Aguergaitzen becatari gueurenagos, atratzeagatic libre Jaunaren barcacios. Becatuac eguitea bafiogaistioago da ucatzea eguinasgueros, di6 S. Juan Chrys(ologo)c (h.20 in Genes.) Eta (de paenitentia 1. 5.) Aguian ceren eztuzun conJes­satzen, eztaude ariman becatuac? Eztitu icusten Jangoicoac9? Cerprochu duzu ez conJessatzeas? Aguian alchazaizque Jangoicoai10? Ez­paituzu ere aguertzen conjessioan 11 , icustentu, presente dauzqui: bafiaconJessa-

l08at.

tzenbaituzu, borratzentu, nola inezpalire. S. Agust(ine)c di6 (s. 3dom. 1. quadr(agessim)ae) Nor ere acusatzenden eguintuen becatues,ori eztu certas acusatu Deabruac juicioan, baldin ongui penaturicemendacenMda. Berriz di6, (in ps. 50) Induzu culpa; cer aizara dis­culpatus? Eguinda; ez deJenda. Cego prest Jangoicoa 12 barcatzera;zeurorrec deJendatus erchidiozu ataria. Berriz: (in ps. 65) Medicuaga­na etorrizara; sano contatzenzara: ya ezta erremedioric zuretaco:beticos eri guelditzenzara. Condenatucozara ichsildus, zindeizquenalibra conJessatus. (in ps. 66) Desgra(ci)agau pintacendu ederrqui itz­gueben explicacioan, (ps. 68) Non absorveat me proJundum & Jauna,ci6 Davidec, eznadiela erori butzu barnean, ta eztadiela erchi butzua­ren agoa ene gafiean. Sanduac ontara di6; bUtzu Mrna da guizonarengaichstaqueria. Artan erorcendena Mrna erorcenda. Bafia alaere con­Jessatzenbaitu bere gaizquiac, ezta erchi butzuaren agoa gafietic.Bafia ezpadu ajolaic conjessatzeas, erchidu bUtzuac agoa. Nola erchi­du agoa? Galdudu conjessioa. Galdua da bera ere. Jesu Chr(ist)ocerrana da sacerdoteei Noren becatuac barcatzentuzien, izaindire bar­catuac, norenac ez, ez.

Azquenean au da erremedio universala Jesus onac paratua ta be­raren odolaren virtutes obratzenduena ofrecituzuen barcacioa. Ber­ce erremedioec valiodute onequi bateo; augabe ez batec ere. Oraibada inenbaguindue ori ta yago ere, gorputzeco lepra ta gaitzetaiclibre ta garbi ederr guelditzeagatic, inz6gun merchede gueuren ari­mai, estimatzeas au aimberce berere, nola onci lurresco ciquing6i.Erremediogura usatudute beti sandu ta sanda guciec; eta Jang(oi­coa)c mostratudu milagros ere arren valioa ta obligacioa, manatus

9 fang." dio.10 fang." dago.11 confess.a" dago.12 fang.adio.

264

Ainguiruen ta M(ari)a Santissimaren13 medios anitzei, ta Hac ereerresucitatus confessaceco ez condenacecos. Sacerd(ot)e sanduenemplegu princip(al)a izanda confessioac aditzea. S. Felipe Neri or­tan igatuze, ta iltzen egunean ere confessatucitue cembait. Ezaun­cencitue aurpeguian ta achon onetic honestoac; itsustasun ta usaie­tic deshonestoac: Eta nola aldatzenciren ongui confessatzearequi.Miragarri anitz alaco dire contatzendirenac sand(uar)en vician. Es­querr mila gure Jaunai, ceren baitu placer admititzeas gra(ci)an &&&.

13 SSmaren eta laburgailua.

265

109

Sermo in Dominica Quarta Decimapost Pentecostem

De serviendo uni Domino Deo. Motiva.Nemo potest duobus Diminis servire. Math. 6.

Egungo Evang(elio)an dio Jesus onac, Niorc ere ezdezaque zevi­tzatu 1 bi Nausiei. Bi Nausi tionac cein diren dio berla, ezdezaquezeJang(oico)ai zervitza ta Mamonari. Mamona deitzen-omenda He­breoen ertean ondasun lurrecoa, ta ganancia. ani zervitzatzea daaffanaturic vicitzea onen atzean. Ala denac ezdezaque zervitza Jan­g(oico)ai. Affanaciogoi quenceco parace(n)tigu campoco lore, taaireco egasteen comparacioac, nola acitzen, ta mantenitzendirenJang(oicoar)en provid(en)cias; eztueIa gutiago, baicic yago estima­tzen guizona bere Magest(ade)ac, ezcaitzen beti egon cavilatzen gor­putzaindaco bearrdirenetan. Acabatzendu itzguebequi: Quaeriteprimum regnum Dei & Len lenic cuida Jangoicoaren 2 erreinuas tazuzen-videas, eta izainduzie bearden3 gucia. Entenda ongui: eztudebecatzen trabajatzea, ta cuidatzea bere neurrian, atratzeco viciadecentequi, ceren ezi guizona jaioda trabajuraco, eta Jang(oicoa)clembic(ic)o guizonai, Adani, emancio sent(enc)iagau: In sudore vul­tus tui vesceris pane tuo. Zeure copetaco izerdis atrabeauzu zeureoguia: Debecatzenduena da sobra affanatzea, excessoa, cuidadoyago paratzea gorputzaren, ezi arimaren. Applica, trabaja, cuida,gorputzaindaco bearradifia; beti ordea Jang(oico)a len, ta arima.Dei Jangoicoari, fa euchi cabicoari, da errana. Entendaturic ala, se­guitzeco goacen salutatus Ama Santissima4 . Ave M(ari)a.

Supponitzenda Evang(elio)an zervitzatzearen trabajua eztaiquelaexcusa, deIa batai, deIa berceai, dela Jang(oico)ai, dela contrarioai.

1 zevitziItu dio, ez zervitzatu, zer- siJaban -r- falta deJa.2 Jang." dio.3 bearde eta marratxo bat -e gainean.4 SSma eta JaburgaiJua.

266

Biei bateo ezin zervitza: dio Jesus onac: eztaique bateD Jang(oico)aita mamonai. Ain guti munduai, Demonioai, araguiai, vicioai, ta be­catuai: itzbates, Jang(oicoar)en contra denai. Edo despei Jang(oi­cola, edo despei contnirioa. Eta orra desengafiu andibat dabiltzaneierdical, ta aldian becala, ya Jang(oicoar)en, ya contrarioaren. Oiuitenzue Eliasec: (3 Reg. 18) Noiz arteo ibilibeauzie macurrca bi al­detara? Jangoicoa S barimbada Jauna, segui au: berceric barimbada6

,

segui ura. Desengafia ere periconac ta pericac palo gucietara iteunte­nac, ya Jang(oicoar)en gauzetan, ya contracoetan, ya devocio-iduri,ya lazo nolanai, eztaiquela biotzbatean aurqui ta compon Jang(oi­cola ta contra dena, ezi dacusalaic Jang(oicoa)c itenzaiola an lecuetsaiai, despeitzenda bera, ta gucia etsaiaren guelditzenda. Desen­gafia alaber, Jang(oico)ai zervitzatzea ezteIa solam(ent)e

l09at.

cembait errezu ta alaco gauzafto leve eguitea arin arina, baicic ama­tus bere Mag(estade)a biotzes eguitea beraren borond(ate)a, berarengustora izatea, ta vicitzea: ala nola Deabruaren tentacioan consenti­tzea baita Deabruari zervitzatzea, araguiaren ta munduaren gustoaceguitea araguiari ta mu(n)duari zervitzatzea. Suponituric au, oraicembait motivo naitut erran direnetaic, zervitzatzera Jang(oico)aierresolvitzeco beingoas beticos.

l.a Bera nor denagatic Jangoicoa7 Jaun goicoa goiena, gucienJaun ta Jabe, nori zervitzatzendioten Serafinec, Ainguiruec, Ceruec,iruzquiac, izarrec, gauza guci guciec, ta Demonioec ere, naibaute ez­paute: Jaunbat ain admirablea ta amablea, ezpaita miric dezaquenicexplica. Dichosoa zervitzacendiona borond(at)e ones, Nausi onarizervitzatzendio, berai zervitzatzea da erreinatzea: berabaitan duzunaiduzun gucia. Naiduzu Magest(ad)e ta grandeza? Erregue ain an­dia da, ezi guciac beraren aidean contu chinurriac direIa; ta berarenpage onetsiac dire yago, ezi Emperadoreic andienac. Nauzu podore?Ain poderoso da, ezi Ceruetaco ta beitico fabricaguebec eguintumoguitugabe, naiizatearequi solam(ent)e; ta naibadu, indezaque mi­Ha ta milla yago, ta oroat deseguin, naibadu; eta yago dena, berarenpodores guizonfto pobrebatec dezaque garaitu infemu gucia, taeguin naiduen gucia. Nauzu ontasuna? Ain ona da ta noblea, ezi ez-

5 Jang." dago.6 barimb." dago.7 Jang." dago.

267

taqui, ta ezdezaque gaizquiric eguin, ongui ezi faltaricgabe. Quadra­tzenzaizu benignidadea ta miseric(ordi)a? Ain misericordioso benig­no da, ezi anitz urtetaco becatuac barcatzentu ordubateco negarrencasos; ta ain adisquide honratu estimatua dauca, nola ezpalio eguinagravioric. Quadratzenzaizu ondasun ta liberalid(ad)e? Ain aberatsemannaia da, ezi on dima gucia izanic berac emana, yago ta yagonailuque eman, ta manatzendu escadezogula, ta quejatzenda gureescatzefaltas. Ederrtasuna quadratzenzaizu? Ain ederra da, ezi bereaurpeguia icustea da gloria; ta beira egones eztire aspertzen sanduaceternid(ade)an, ta bere ederrtasunaren erranubatequi itzulicozaituederrago, ezi iruzquia. Nauzu erregalo ta gusto? Ala daqui erregala­tzen bereac, ezi an goiti betetzentu gustos pensaala banD yago tayago, ta emen beiti chastaraciric tantabat zoratzentu contentusmunduco trabaju erruenen erdian, diotela yago yago trabaju. Nau-

110

zu amore ta amistanza? Ain amante amoroso prestua da, ezi trata­centu bereac carino guciarequi, bere biotzean dauzqui ez usteco se­culan, ezpaute berec usten bera lenic: eztu punturic, ez mendecuric,naiz utziduzun milia aldis, utzulcenbazara8 , berla gra(ci)an admiti­tzenzaitu, atzenduric passatuas. 6 amore div(ino)a bere pareric ez­tuena! Oroat pobreai, oroat chipiai & Nauzu... bana noiz acaba? Naita pensadezaquezun banD onago ta amableago aurquitucouzu Nausi­gau. Tonto ezpazara ta gaichsto, naicodiozu gogotic zervitzatu.

2.n Motivoa, Criacioa; ceren criatutuen Jang(oicoa)c Cerua, lu­rra, gauza guciac, ta gu garena. Berac emana dugu arima ta gorpu­tza, ta gurebaitan den on gucia barnetic eta campotic. Necazariacbere alorrean plantatuduenaren fruitara du drecho: cembat obequiJang(oicoa)c guizonaren accione, itz, affecto ta moguim(en)tu gucie­tara du drecho? ta guc oblig(aci)o zervitzaceco gucies? Ezperen la­dronqueria itenzaio.

3.8 Conservacioa, ceren conservatzengaituen criatugaituenac be­rac; berabaitan vicigara, moguitzengara, ta gaude: beraganic duguvicitza, atsa, arguia, sustentua, indarr, ta ganaracoac; bera dagomantenitzen gu contino: faltabalezagu mom(en)tubates, artan Hacguinazque. Eta orra mom(en)tu adina merchede, atsaldi bezambatfavore, pulsaldi adina oblig(aci)o gure aldetic: eta orra gure esquerrgaichsto era desatinatua offenditzeas alaco Jauna, cenen menean

8 utzulcen dio, eta ez itzulcen.

268

gauden yago ezi Amare(n) menean aurra sabelean daramana. Norcconta infiniciobat gaitz direnac, cefietaic libratugaituen? Offenditzeaya da traiciobat traidorea gucis; berac emantigun armac itzultzeaberaren contra: Berac mantenitu gu, ta guc beraren ta gueuren con­trarioai zervitz(at)u.

4.a Preservacioa, ceren guardatugaituen asco becatu inenguindu­zanetaic, ta aguian condenaciotic, ezi offensa mortalebates mereji­tzenda condenacioa; Mereji izanduena mantenitzea bere besota(n)Jaun onac bere offendizale esquerr-gaitza ezta milagro-guisabat?Eta aimberce milagro, cembat istante vicituden estadogortan. Utzi­balu erorcera infernuan, ta guero andic atra, estimatzeco litzaque,ustedut. Bada aimberce da ez ustea erorcera merejizuena, nola ero­riasgueros atratzea. Bada alacoac, andic atrea9 baliz becala, diooblig(aci)o Jang(oico)ai zervitzatzeco.

110at.

5. a Redempcioa, ceren erredimituguinduzan Jang(oicoa)c gu gal­duac guinalaic. Cer da erredimitzea? Da errescatatzea bere gauzabere costus. Jang(oicoar)en gauza guizona: Au Jang(oico)ai desobe­ditus, Deabruai obeditus galduze bere culpas. Cer aguituce guero?Agraviatua cenac berac, diot, Jang(oico)ac ala onetsizue mundua,ezi bializue bere seme bacarra. Au izanic Jang(oic)obat Aitarequi,ta gloriaco Erregue, jautsi bere tronotic ta vestituce gure araguiarenzamarras, eta gafietic becatariain semejanzas. Aguertuceneco guizonberrigau, onen gafiean cargatuce Ja(n)g(oicoar)enjusticia, Deabruenta guizonen malicia. Ofrecituce achsuri div(ino)a izatera sacrificatuagure onagatic ichsil amoroso humil humila. Beira preso eguinic, gol­paturic, maltrataturic, azotaturic, itzbates, acabaturic torm(en)tusgurutzean. An borratuzue gure condenacioare(n) sentencia frincatusgurutzearen contra. 6 gure culpa fortunosoa, aurquituzuena alacoRedemptorea! 6 gure Jaunaren amore ezin daiquena asqui estima,erregue offenditua bera entregatu eriotzera erredimitzeagatic offen­dizale traidorea! Ya eztiogun oblig(aci)o?

6.a Vocacioa, ceren deitugaituen, berechsi, ecarri, ta paratu bereeche, familian, ta saldoan, au da Elizan, area salvaeioseogontan,mareaturie bere ardi bere marearequi, eefietaic solam(en)te igan­daizquen Cerura Jang(oico)as daudenae, beree niondic ez pieorrieere. Pensa Christioac favore especialegau, ta ontaie dugun eseaida,

9 Hola dago a/rea.

269

medioac, ta erremedioac, Jang(oicoar)en erreligionea, eguietafedeac,leguea, doctrina, sacram(en)tuac, salvaceco: por consig(uient)e gureobligac(ioa)c.

7." Justificacioa, ceren bardltus gure becatuac admititzengaituenbere gra(ci)an: norc eta nor? Gloriaco Erregue andiac aggraviatuadenac lurreco animalettoa bi onetacoa aggraviatuduena. Cembat al­dis, ta cer medios? Naidugun gucietan ongui penaturic confessatugure gaizqui eguina gueuren contra. Naiizambazue ez utzi erreme­dioric, baicic itenduenac paga, bazuque, ta ezquinduque itzic atra.Bana ez alacoric, baicic aisa ederr, ta maiz asqui admititzengaitugra(ci)an. 6 Nausi ona ta oneguia gaichstoendaco ere!

8." Comunicacioa, ceren comunicatzenden guizonarequi Jaunandia asco maneras, oracioan especialqui, bana errealqui amorosomiragarriro Co-

111

mumone Sagratuan, ustendelaic jatera onain utses amen batean,sarturic gure echolagontan berac bere gorputz ta odDI preciosoequierregalatzengaitueIa. Gauza miragarria da au, ta ezin leiquena sines­ta, ezpalez erran bere Magest(ade)ac. Bana miragarria ere da digunamore; miragarriac progu len emanac. Munduco Erregue ta Nausi­ric obenac itenduen gueiena jarraraci bere maiean nirabea, ta bereescus bere janari p(ro)priotic partitzea. Non da Artzai, Aita, edoAma ain amanteric azitzenduenic bere gorputz ta odolarequi beremaiteena? SoUic da ori Jesus ona. 6 res mirabilis & Gauza admira­bleat Jatendu Jaun ona esc1avo humil ta pobreac!

9." Predestinacioa, ceren predestinatugaituen bere gloriaraco. Aucierto, eztaique chsaquin, vicigaren bitarteo, bana daique esperasenaleen conforme, itendigunac aimberce favore, inendigula guciencorona, baita gloriaratzea. Emandiguna ya, bere odola passioan,bere vicia gurutzean, bera den gucia sacram(en)tuan, da prendaederrbat emannaidigun gloriaren. Naibaguinduza galdu, bazuqueascotan: orai gauzqui viciric ta favorees inguraturic; senale da, nai­gaitueIa salvatu. Cierto dena da zervitzatzendionac ongui eztuelagalduco bere premioa.

10." Glorificacioa, ceren glorias betetzentuen bere escogituac anbere palacioan, coronatzentueIa Erregue ta Erreguina grandeza,honra, ondasun, gusto, ta nauten guciarequi eternid(ad)e gucian.Cein alegre cantatucotugun an gure Jaunaren misericordiac, atzen­duric emengo trabaju pichscas!

Bana eztaquion gogoratu noribaiti Jang(oicoar)en zervitzucoec

270

solam(ent)e Vlcltza secuhicoan tusteIa beren ondasun ta gustoac,emen ordea solam(ent)e zervitzuare(n) trabajuac, ezin goza araguia­ren ta munduaren gustoric, ezin cumpli passioneac, beti egonbe­bearr contra errepugnatzen: vici tristea pintatzeunte ori mu(n)du­coiec. 6 ene Nausi Jauna, berorren ondasun ta gustoac emen ereezotedire obeago ezi munduaren farrasqueriac? Naitut bada contatuemen, ez guciac, bai cembait avantalla direnac Jang(oicoar)en zervi­tzuan oraico vician ere.

La Virtutearen ona itenbaitu ona persona, Jang(oicoar)en onetsibiotzecoa, Ama Virginaren maite, Ainguiru ta sandu Cerucoen adis­quide arara joanbearrdena. Ezta ori obe, ezi izatea Erregue, ta nai­daiquen gucia?

2." Providencia10 amorosoa duena Jang(oicoa)c bere zervitzu­coes, ezpaizaiote quenduco bilobat ere gaitzes. On convenidirenacemanentiote; gaitz permititzentuenac, izaindire ones ta oneraco.Gaitzac ere on! Cer yago daique desea?

111at.

3." Aurquitzea gracia 11 ta agrado Jang(oicoar)en beguietan. Zucmaite Jang(oico)a, ta Jang(oico)ac maite zu, cer yago, cer obeago de­seadezaquezu? Ne timeas, Maria &

4." Arguitbsun Cerucoa ematendiotena, eztabiltzan itsuturicilumbetan munducoien guisara, ezaunceco ongui Jang(oicoar)en vi­dea, eguiac, eta gauzac &.

5." Consolacio ta alegranciac, cefiequi bafiatzentioten biotzacbarnetic trabajuen ertean, eriotzeain erdian ere. 6 cembat alaco ne­zaquen conta!

6." Conciencia onaren ona confianzarequi maite tuela bere Ma­g(estade)ac. An barnean beiraturic, ez aurquitzearequi culpa andiricdiote, Si Deus pro me, quis contra me?

7." Esperanzaren sanoa salvatucotuela beren Nausi onac, cefiecsentiarastendiote ala nola Ceruco achon iduribat arara bafio len. Inte, Domine, speravi, &.

8." Justoen libertade eguiascoa, au da vicitzea libre munduco pas­sione ta legueen sujeciotic. Bati beira beti; ura content badauca, cerzaio gafiaracoes? Cantatzeunte S. Teressarequi: Deusec etzaitelaturba; Deuses etzaitela lotsa: Gucia passatzenda: Jang(oico)a alda-

10 Providcia dio eta laburgailua.11 graa eta laburgailua.

271

tzen ezta: Jaing(oico)a duenari deus etzaio falta; Jang(oico)a sollicasqui da: Pacienciarequi gucia logratzenda.

9.a Justoen oracioac aditzea bere Mag(estade)ac, nola Aita onachume maiteenac noiz ta nola zaioten conveni. Libratzentu gaitzetaicbearrdelaic; ezpaitu libratzen, ala da obe, ta gucia amore ta favore.Jauna, eztagola ori ene contra, ta &

lo.a Iltzearen ana, dauzquielaic bere escuan Jang(oicoa)c, Jus­torum animae in manu Dei. Eztiote gaizquiric eguinen eriotzeac ere,et non tanget illos tormentum mortis. Batzuc alegratzendire lancegar­tan ere, usmatzeuntela Ceru-achonbat, ta ya badoaquiotela idiqui­tzera ataria, laetatus sum in his quae dicta & Bercebatzuc dire bel­durr beren aldetic, baiia confianza amorosobat Jang(oicoar)enaldetic: Baiia guciac iltzendire conforme sosegu ta baque onean;orgatic sanduen iltzea da locarrtzea Jaunaren besotan. Obdormivitin Domino. Gucia contra munduaren, Demonioaren, ta araguiarenzervitzuan: Vician gaizqui, ilcean gaizquiago; ta ondorean ezin gaiz­quiago. = Diot bada berriz ere, zervitzatzendionac Jang(oico)ai,Nausi onai zervitzatzendiola. Adisquide ona da; amatzentu bereamazaleac, naiz trabajuen erdian; atracotu bearrorduan: Eztitu gal­tzera utzico.Zoaste beiratus generacios generacio, Noe diluvio uni­versalean, Josef Egipton, Moyses desertuan, Tobias cautiverioan,David desterruan, Jonas balearen sabel barnea(n), Job estravillean,Danielleonen cubilan, Susanna arricatzera doacinean, S. Pedro pri­sioneetan & Jang(oico)ac eguingaitzala bere zervitzuco. amen.amen.

272

- --,

-_.._-- -_. -_ ....._----------~

112

Sermo in Dominica Quinta Decimapost Pentecostem

De modo moriendi et resurgendi spiritualiter.

Egungo Evang(elio)a da au: Zoeie Jesus Naim deitzenden Erri­batera bere Discip(ul)o ta gendetze andiaren compafiian, ta ellega­tzean portalera, ara non zeramaten ilbat Amaren seme bacarra orci­tzera, eta Ama zoeie negarres acompafiam(en)tu andiarequi. Jesusonac icusiric ta urricarituric joan ta errancio, ezdezala nigarriceguin. Eta ellegatuze, ta uquituzue atauta: guelditucire zeramatenac.Orduan errancio ilari, Mutila, zuri erratendizut, jaiquizaite. Eta ja­rrice ila cena, ta asize mintzeitzen: eta entregatucio viciric bere Ama­ri. Guciac lotsarritucire, ta laudatzenzute Jang(oico)a, ciotela, Pro­feta andibat aguertuda gutartean, Jang(oico)a etorrida visitatzerabere gendea. Orra Evang(elio)a. Prochu atratzeco, goacen gra(ci)a­ren billa escatus M(ari)a Santissimaril. Ave Maria.

Asco il yago erresucitatucituela Jesus onac, dio S. Agust(ine)c,bafia irur contatzendire solam(ent)e: bat Sinagogaco Principebatenalaba amabi urtetacoa mortachsaturic cegolaic bere quartoanonifio; bercebat egungo mutilgau zerametelaic carrican orcitzera ya:bercea Lazaro laur eguntaco ila, ta ortziasgueros ya urrintzen asice­na. Esp(iri)tualqui entendatus, arimaren eriotzea da becatu mortala,ontan dagona ila da Jang(oicoar)en beguietan. Viztea da gra(ci)araitzultzea. Bafia iletic ilera da diferencia, ilgaiec adiarastendigute.Lembic(ico)ac mortachsaturic quartoan mostratzendu eroridenaculpa mortalean biotzes solam(ent)e, edo secretoan: Bigarren ilaccarrican adiarastendu becatu eguitenduena aguerrian: Irug(arre)n ilortziac significatzendu costumbres gaichsto dena. Icusteco da, nolaassi, ta joatendiren gaichstatus gueroago ta yago; eta nola gure Jau­nac ontzentuen naituenac.

1 SSmari eta laburgailua.

273

Bataioa celebratzenda alegrancias arraciorequi, ceren gra(ci)arajaioberritzenden aurra sacram(en)tugartan: ilcendelaic estadogar­tan, alaber festa-guisa celebratzendu Elizac, ceren jaiotzenbaita glo­riara Jesusen merejim(en)tus. S. Fran(cis)co Xavierec Indietara joa­nic etzue principioan berla logratu anitz convertitzea, bai anitz aurriltzencirenac bataiatzea; ta content ortas cio, ongui empleatutacoematencituela bere viage, trabaju, ta peligro passatu guciac, sola­m(en)te irabaciagatic aurftogoaien arimac, eta aiei encomendacence,logratzeco beren buratso ta aideen convertitzea. Baiia guelditzendi­renes emengo viciraco, balequi batec cer izanenden, ascotan ilzeas

112at.

baiio pena yago luque guelditzeas, joanenbaitire gaichstatus mundugaichstogontan. Guciec an iteunte errenuncia solemnea Satanasenpompa ta gauza gucietaic: abrenuntias Satanae? abrenuntio. Etacembatec cumplitzeunte itz emana? Guciei ematenzaiote paiiolochuria, ta candela ichequiric gra(ci)aren seiiale, encargatus goarda­dezatela manchatugabe: eta cembatec goardatzeunte?

Nola aguitzenden desgraciatzea, icusagun. Cembait bacoch zorionecoes landara, gaiiaraco gueienac lenic inclinacio naturale gaichs­toagatic; guero juicioa zoritugabe izanes; guero guti lagundus bura­tsoec; ajola guti, ta gutiago maiia izanes oneratzeco, ala nola D."Blanca S. Luis Franciaco Erregueren Amac Semeai escutic arturicerratencion maiz, ene humea, naiagonuque icusi zu ilic, ezi culpagraverenbatean eroriric. Baiia non dire alaco buratsoac? Contrariobai franco Jang(oicoar)en videan: lembic(ico)ac bere quideac alcina­tuagoac malician quidatus vide zabalas, emanes exemplu gaichs­toac, laudatus vanid(ade)ac, pintatus gaichstaqueriac on-colores,irri ta escarnio eguines virtutescoes, deitus izen goitiequi simple san­turron, ta ala: en fin elcarr laudatus vanoac alegre goapo-iduri:astenda gastetloa invidia-guisabatequi goapo naies. Cerengatic pre­suncio-guisagoi izatenda comunquiro principio macurtzen asteco gas­teac, principalqui emastequiac. Bearrluquete beiratu sollic Jang(oi­co)ai iduritzeco ongui beraren beguietan, artus erresolucio, cuid(ad)o,ta estudio gucia, izateco sendoqui onac, ta goarceco on eztirengucietaic, ajola guti dutela munduas; baiia contra itenda, Jang(oi­coar)en beguias precio guti, ta munduaren beguies sobra: Alaco per­sonac dire canaberac aicearen ariora dabiltzanac gora bera; iteuntenon iduria ere ongui iduritunaies; ta vici gucian dire ala asco simpleftobeti beira nondic iduritu. Alaco gendea gucia da casquilla mamiric­gabe, gucia luma sustanciaicgabe: Alaco on izatea ere da obra

274

eimenduricgabe; batere eznaiz fio: barnean daique deseuida, nolaezpaitute ieusten gendeen beguiec, ta euidatu solo azal gaiieeoas:beree-

113

aIde ezta iraupetsu ere, ezi ieustembadu orai edo gueroehsago, emenedo an virtutea oinperaturie, ta vieioa eta gaiehstaqueria damatelatriumfante arrullo, aisa utzieodu bere on iduria, ta seguitueodu ber­eeen proeessioa, ezi gueienae munduan dire mono ta mona, imitatusbereeae, ines iteuntena, ta ez bearrdena. Eta orra eergatie den ainguti sandu ta sanda, eeren eztuten beiratzen sollic Jang(oico)ai viei­eeeo beraren gustora.

Presuneioarequi bada astendire alquetzen onas ere, obedieneias,humiltasunas, erretiroas: guero garaitzen gutibana Jang(oicoa)e pa­ratuduen alque ona ta beldurra on eztiren gauzetaraeo: guero aitusta ieusis bearreztirenae, leeu ematen gogoan, gueroehsago quadra­tzen, gueroehsago admititzen borond(ate)as, gueroehsago eguitenere gaizquiae, seeretoan lenie, guero aguerrian ere, guero eos­tumbres ere, ausarqui ere ta ajola gutirequi. Lenic astendire aldatzeneonfessoreae, ez onago naies; guero argaldus eonfessioae; gueroeonfessatus eeremonias, guti penatus bere gaitzas, ta aguian alcha­tus culpae; azqueneco itsutus arras. Noraraiio daiquen ellega des­graciatua! Bitarteo niores eztaique desespera, joan artaiio infernura,naiz dagon ilic Jang(oicoar)en beguietan: ala nola nior eztaique eon­fia achequiarequi eztela gaichsto escandoloso ta eostumbres, asquidelarie condenatzeco bat becatu mortalebat, naiz deIa secretoan, eziorrequi sollic ere ila da arima, ezpadu vizten gucis poderosoae.

Icusagun orai arimen vizteeo modua, egungo ilaren co(m)para­cios. Beiiic bein arima Jang(oicoar)en desgra(ci)an dagona gra(ci)a­ra itzultzea ezdezaque guizonae berez yago ezi dezaquen viztu Hacbere burua: Lang6i ezta guizonaren habilidades, baicic Jang(oico­ar)en piedades. Ezdezaque ere mereji guiz6nae; itec6s imbeardu Jan­g(oieo)ae2 gra(ci)as. Ezpaze ellegatu Jesus ona, eer izanenze egungoilas? Ila il, ta ortzi, ta urrindu, ta ustelducoze erremedioricgabe. Es­querr Jaun onai, inbaieio favore, berae ezin merejigabe. Oroat dailden arimas edoeein3 mortalerequi. Galdua litzaque betieos, ezpalioeguinnai favore earid(ad)es, limosnas, gra(ci)as. Jauna, ofreeituo-

2 Rola dio Jangoicoac eta ez Jangoicoaren.3 edocein eta mortalerequi hitzen artean becatu falta dela, uste dugu.

275

mendu ordea gra(ci)an admiticea, noizmii convertidaien ongui beca­taria. Eguia da, baiia ori ere da gra(ci)a, ezi ezpazue naiizandu offre­citu bere borondates, norc emanaracicocio itza?

113a/.

Emandu itza, noiznai convertidaien ongui: baiia eztu ofrecitu biarr­co eguna; eztu ofrecitu gra(ci)a, convertitzeco ongui, ta becatariabera eztaique berez converti, ezpadu convertitzen Jang(oicoa)c, alanola ilac etzezaque billa Jesus, ezpazue Jesusec billatu ila. Orduanicusizue ila atautean, Ama negarres, ta moguituze miseric(ordi)as.Beiratzendu orai ere iletaic naiduena, beiratzendu negarres Ama, auda, Eliza, ceiien atencios asco hume il viztendu. Vizteco ilgura Jaundiv(ino)ac uquituzue escuas atauta, ta guelditucire zematenac: Oraiascotan vizteco arima, uquitzendu atauta, au da gorputza, aguianeritasun, malhurr, ta escarm(en)tuequi, biotza beti bere escuarequi,ta detenitzendire passioneac zematenac orcitzera infemuan. Orduanerrancio ilai, jaiquizaite. Orai arima ilai ematentio inspiracioac,goarzaite, emendazaite. Ilgura jarrize, ta asice mintzatzen. Ala ari­ma Jang(oicoar)en uquim(en)tu ta deiarequi jarcenda assentus pen­satzen bere gaizqui eguinac, ta mintzatzen, au da, confessatzen.Orduan alegratuce Ama: Orai alegratzenda Eliza Ama Sa(n)da. Or­duan guciac arritucire, ta laudatzenzute Jang(oico)a. Orai admira­gaitzen Jaunaren piedadeas, amoreas, podoreas salvatzean arimagalduac; Laudazagu(n) &

Exemplus beteric dago mundua, baiia egungo Ama Semeen gui­sara esp(iri)tualqui aguituce S. Monica S. Agustinen Amari. Semeachristiatubaiiolen zebila galduric errores errore, vicios vicio: Amagucia ce consejatzea, erreprehenditzea, negarr eguitea arren onnaies.Romara lenic escapatucequio, guero Milana: Seguitucio Ama onacitsasos arat, zuzendunaies. Milanen asize S. Agustin aditzen S. Am­brosioren predicuac: Ori icusiric Ama ona joancequio Obispo san­duai errogatzera co(n)vertizezon semea onera: sanduac eguitenzuebere eguin alas predicus, conversacios, arracios, oracios: sandac se­gui otoi ta otoi, negarr ta negarr. Alacobates errancio S. Ambrosioc,Andrea, bego Jang(oico)arequi, ezi ezta possible galtzea alaco nega­rren humea. Cer aguituce? Ya cebila Augustino confuso alqueturicbere buruas: Cer da au? erratenzue, ignoranteec arrapatzeunte Ce­ma, ta gu gueuren letraequi emen loiean! Cavilacioguebequi dago­laic ta librubatequi baratzean aitzendu vozabat, arzazu ta leizazu.Leituric Jang(oicoar)en itzac convertituce, ta bataiatu &. &. &.

276

114

Sermo alter in Dominica Quinta Decimapost Pentecostem

De vitfl hominis super terram.

Ecce defunctus efferebatur. Luc. 7.

Contatzenda egungo Evang(elio)an nola zoeielaic Jesus & (ut inpraecedenti) 6 il fortunosoa, opatuas videan alaco Medicu div(i­no)a! Hac carrican significatzendu becatari dena aguerrian: Obiara­co videac oraico vicitza: Atautac gorputza, non dagon Hie arima:Eramanzaleac bere passioneac, lagun gaichstoac, eta Deabruac.Ama Eliza: Alargun, ceren ildioten Jesus bere Esposo div(ino)a.Christioac hume: Guciac maite tu, ta nigarr itendu iltzen edo gal­tzenzaionas. Onen fortuna dago atradaquion videra Jesus: ezperen,seculaco galdua da, ezi bereganic nior eztaique paratu gra(ci)an, edoviztu, yago ezi Ha. Miseric(ordi)as ellegatzenda Jesus naiduelaic:Atauta uquitzea da uquitzea biotza contriciosco dolores, baitaregorputza aguian gaitzes, ofiacees, escarm(en)tues, ezi alaco anitz da­toz Jang(oicoar)en escutic becatuen casos, arima salvatunaies. Jai­quizaite ila, erratea, da ematea convertitzeco gra(ci)a. Jartzea ura dilparatzea acorduan: mintzatzea confessatzea. Orra nola milagroga­rren guisa itenduen Jang(oico)ac viztean arima. Onen viagea, peli­groac, iltze ta vizte-modua goacen pintatus. Bigu gra(ci)a, Ama San­tissima 1 . Ave M(ari)a.

Certaco jaioda Guizona? Certara etorrigara mundura? Jaio taetorrigara ezaunceco, amatzeco, ta zervitzatzeco Jang(oico)a vici­gontan, ta gozatzeco vicitza seculacoan. Gure azquen fina da Jan­g(oico)a icustea ta gozatzea bere glorian: Ortaco medioac ezauntzea,amatzea, zervitzatzea munduan. Beras ezgaude emen egotes: au daviagebat; muga da eternid(ade)a. An Erregue glorioso izambearrga­ra, ongui izatecos; ezperen, erre beticos. Emen eguinaren ariora iza-

1 SSma eta laburgailua.

277

nenda angoa. Beras zori onean jaioa da soUic ura, norc ere ezaun­cen, amatzen, ta zervitzacenduen Jang(oico)a emen, gozatzeco an.Fedeas ezauncen, carid(ade)as amatzen, vicimodu onas zervitza­tzenda. Icusagun orai passatzendena videg6ntan.

Jaio ta fite astenda negarres aurra, calamid(ad)e esperatzendio­tenen Profeta becala, di6 sandubatec. Gorputzaren aldetic trabaju,neque, eritasun, laceria, naigabeen tropadabat, ta postrean eri6tzea:Arimaren aldetic peligro, galvide, cebo, ta tentacioen berce tropada­bat, eta gafietic arrichscoa seculaco salvacioaren edo condenacioaren.Guerra da guizonaren vicitza lurrean, di6 Job sanduac. Bi vandaedo vandera pintatzentu S. Ygn(aci)oc. Batean da General Jesus; al­dacan doaie M(ari)a Santissima2 ; atzetic sanduac ta sandac, guiza­guendearen florea.

114at.

Berce vanderan Generala da Lucifer, atzetic Deabruen ta gaichstoentropa. Bataren ta bercearen vanderan baratubearda jaio dena mun­dura. Convidatzendu Jesus onac eguiaz prometitus an gloria im­mensobat, manatus emen bere mandam(en)tuen cumplitzea, trabajupuscatobat3 , garaitzeco passi6neac, bafia beraren laguntza ta conso­lacioequi. Ama Virg(ina)c deitzendu amor6sa; Ainguiruec eta san­duec ere bai, at6z at6z gurequi, beticos izainzara 6ngui. Utzi utzigaichstoen farrasqueriac. Luciferec berce aldetic convidatzendu gue­zurres: guer6coa ichsil alcha, ez aipatzen ere; oraicoa bai, cumplipassi6neac, di6, vici arro hizo nola nai, vici goapoa. Ceintara ema­nenoteda persona? Maite duena Jang(oico)a; ezti6t aimberce: Maiteduena bere burua, Jesusen vanderan lichstatucoda S. Pedrorequidi6la, orrequi, Jauna, prest nago joatera carcel, ta eriotzera. Bearbadaere ilnadien orren compafiian4 , eztutucatuco. Bafia fede guti duena, taJang(oicoar)en am6re guti beldurrdaique utzidaien galtzera engafia­turic etsaiaren convitas. Vici aisa gust6soa, di6, orra ezti-iduria, bafiaveneno darama: cumpli passi6neac; ceboa orra, bafia alchatzendu ha­mua. Guero icusiric aimb6rce gende nola doaien videgontaic, 0 ceinaisadenjoatea vide beras, atzenduric Jang(oico)as, guerocoas, &

Baletorr ilasgueros vizturic norbait berce mundutic, icasiric angoberri, arc bai seguilezaque Jesusen vandera constantequi, uste duL

2 SSma eta laburgailua.3 puscatobilt ipintzen du, -t- bat bakarrik erabiltzen duela eta marratxorik ez duela

kokatzen gainean.4 compafiia eta marratxo bat -a gainean.

278

Eguia da, gure Generala Cerutic jautsicena ezteIa descuidatzen, de­sengafiatzeco gucioc, adiaracis eguietafedeac errevelatutuenac Eli­zai, paratus bere Ministroac, doctrina, sacram(en)tuac, ta bearrdengucia. Et quare moriemini, domus Israel? Eta cergatic utzibearrzarateiltzera, ta galtzera, Jang(oicoar)en echecoac? Eguia da, Deabuacs

ere paraturic dauzquie1a nonnai laquioac, eta sareac, baitire vani­d(ad)e, diversio, ocasio, ta ceboac. Bafia contra ere da eguia, dauz­quieIa Jesus onac disponituric oneraco ceboac, predicuac, Elizacofuncioneac, Errosarioac, sacram(en)tuac & ta gucien gafietic bereMagest(ade)a errealqui presente aldarecoan gure erregalatzeco, con­solatzeco, amorosteco, ontzeco & et quare moriemini? Eta cergaticutzibearzarate galtzera? Eguia da Deabruac bereei pintatzen-

115

tiotela anitz alegria, gusto, ta gauza, bafia falsuqui. Eguiaz Jesusonac ez pintatzen, bai ematentu gusto ta alegria sanoac. Cer gustoaconciencia onarena! Cer alegria gozo gozoa esperanzarena, maite­nauela ni Jang(oicoa)c, eta nic Jang(oico)a! ellegatuconaueIa icus­tera bere aurpeguia, M(ari)a Santissima6 & Et quare moriemini?Gure Jaunac partitzentu estadoac, ta vocacioac, nori cer zaion con­veni, au Matrimonioco, au Erreligioso, au Sacerd(ot)e & ya cerachequia daique atra? Et quare moriemini? Jauna, ordea anitz incli­nacio gaichstaqueriara, bulcazale anitz, ta erorceco ez anitz bearr,asqui delaic consentitzea pensam(en)tubatean. Bai, bafia niorc ezinobliga, naiezpadugu, Jang(oico)a laguntzen; cergatic eztuzie innaiindarr pichscabat, ez galceagatic? Cergatic nauzie il arima? Et quaremoriemini?

Icusagun nola ilcenden. Astenda chipizututic medianoqui: gueroaitus ta icusis astenda lazatzen, presumitzen, ausartzen: guero admi­ticen gogoan gaizquiac, eta secretoan. Ilda arima bere gambaran.Guero chsoratus ta itsutus passioneequi, ta exemplu gaichstoequiastenda ajolagutitzen, gaizqui errateco edo eguiteco aguerrian ere.Orra gure ila carrican, ya damate. Nora? Orcitzera costumbregaichstoaren obian. Ontan gogortzenbada, ya ila orciric ta urrintzenasiric dago: infernu-urrin duo Norc curatu ilgau? Niorc ez mundu­coetaic, bai Medicu div(inoa)c Cerutic etorriac, Jesus salvazaleac.Nola? Uquitus atauta, au da, edo heritus gorputza, edo biotza las-

5 Honela dio Deabuac, eta ez Deabruac.6 SS." ipintzen duo

279

timatus. Gueldiaracis ermanzaleac7 , au da, sujetatus paSSlOneaC:oiubat eguines, au da acorriaracis Ha. Jarcenda guero examinatzenta pizatzen bere gaizquia, et coepit loqui, berla mintzatzenda confes­satus ongui. Alegracenda Ama Eliza: guciec gure Jaunai esqu6rrmilla, ta laudario milla duen piedadeas ta potestadeas, salvatzecobecatariac. Contatzenda ladron famatubates deitzencenas David,(Parra p. 3. pI. 15 paenit.) biotza uquituric Jang(oicoar)en escuasjoancela Conv(en)tubat6ra, ta eguincela Monge, ta gucien exemplupenit(enci)an & Dembora puscabaten buruan aparecituric Aingui­rubatec erra(n)cio, David, zure becatuac dire barcatuac; sefialetanemendic alcina inentuzu milagroac Jang(oicoar)en gra(ci)as. Arcerrespond(atuci)o, ezdezaquet sinesta, aimb6rce becatu ain demboragutis barcatutidala. Aing(uiru)ac, bada fedefaltagorren penatanguelditucozara mutu. Arc & Solam(ent)e laudatzeco Jang(oico)amintzo, gafiar(aco)an mutu &. &. &.

7 ermanZllleac dio, eta ez eramanzaeac.

280

115at.

Sermo in Dominica Sexta Decimapost Pentecostem

De spirituali hydropisi.Ecce homo quidam hydropicus erat ante illum. Luc. 14.

Egungo Evang(elio)an dio, sartucela Jesus Fariseobaten echean,ta hydropicobat cegola alcinean, ta Fariseoac beira cer inenzuen.Larumbata ce, Judioen jaieguna. Jesus onac galdeguinciote, zilleguida curacea larumbatean? Ayec ichsil. Bana Jaun div(inoa)c istantesendaturic bializue. Eta erra(n)ciote ayei, cenec zuetaic, erorbale­quio astoa edo idia butzubatean, utzilezaque atragabe larumbatean?Eta etzioquete erresponda ontara. Alaber convit zirenei aditzeraemanes, nola zebiltzan goragoco lecua naies, eracutsiciote, ez lem­bic(ic)o baicic azquen lecuan bearrdeIa jarri, ezdezan Nausiac jau­tsiaraci beiti, baicic iganaraci goiti: Eta bucatzendu bere itz andigue­bequi, Goratzendena izanenda humillatua, ta humillatzend(en)agoratua. Orra Evang(elio)a. Goacen atras doctrina gueuren prochu­taco. Lenic salutatus M(ari)a. Ave M(ari)a. =

Jesus onabaitan barronde beira zeude aurquitunaies tacharen­bat, ta aurquitu zutena ce jaiegunean sendatzentuela eriac; Beira certacha! Guizongau, ciote, ezta Jang(oicoar)en aIdetic, ezpaititu goar­datzen jaiac. Au ciote beren becatu andies ajolaic etzutenec Fariseopresumituec, sandu falsuec, hypocrita finec. Bana Jesus onac dio, zi­llegui da ongui eguitea jaiegunean ere: ta ala sendatuzue hydropico­gura istantean, ta naizue sendatu ayen arimen hydropesia, ta ezinlogratuzue cembaitetan, beren faltas. Gaitz gaichstoa aguitz da ari­maren hydropesiagau: sorcenda virtutegabe. ta ezaumentu-Jaltatic1 ;

galcendu on dena ere; eta estorvatzendu2 erremedioa ere. Cer dabada arimaren hydropesia? Hypocresia, subervia, presuncioa, an­tustea, aundinaia. Hydropesia bat da ures betetzendelaic larruain

1 ezaumtu eta laburgailua.2 estorvatzedil eta marratxo bat -e- gainean.

281

- -_._-------

betean, bereea aiees deieendutena timpaniea, eeren tamboreain gui­sa itenbaitu sofiua larruae uquitzearequi. Onen guisara da arimarenhydropesia subervo vano presumituena. Guizon andiae ustedute di­reta: bai dire aundi aundituae bafia aiees, tambore edo atabalarenguisa, gueia asots, susta(n)eiarie gabe, gueia utsgune beteric flatos;virtuteric ez, juieioric ez. Beira.

116

Befiic bein fede, virtute, ta juieio ona duenac ezaundu ta confes­satucodu eztueta certas presumitu ta antustetu deus ere, bai anitz,eertas humillatu. Ezperen erresponda argum(en)tugoni: Duzu edoeztuzu prenda ta gauza onk? Ezparimbauzu, eroqueria da presumi­tzea eztuzunas: Barimbauzu, da Jang(oicoa)c emanie, bercerena da,zorr da: beras eztaique gloriatu ortas ere, ezi nor gloriadaique berce­ren gauzes ta bere zorres, simple ezpada? Jang(oico)ai esquerraeeman, Jang(oico)ai gloria; ezperen, itendiozu ladronqueria. Dio Jan­g(oicoa)c, nere gloria eztiot niori emanen. Cer dio vanoae; ezpadidaematen ere, nic artucodut neretaco. Da sandubatec errana vanoencontra. S. Bern(ardo). s. 3 nat. D. Eta ezta ori ladronqueria? Eta cerirabacicodu? aieea, ilceco hydropico.

Subervia eomparatzenda aieearequi, dio S. Buenav(entura)e(diet. sal. tit. 1. c. 3) irur motivos; lembic(ico)a, ceren aieeae itzalcen­duen arguia; ala suberviac ezaum(en)tua: bigarr(en)a, eeren aiceacseeatzenduen intza; ala suberviae gra(ci)a: irug(arren)a, eeren aieeaegoratzenduen autsa ta errautsa; ala suberviac guizona, ezpaita ber­eerie, baieic autsa ta errautsa. Laurg(arren)a diot nie, ceren aiceacarroitu yago itenduen gambara utsean; ala suberviac yago domina­tzendu calabera uts zenzugabean. Eztaique izan vano ta subervo ez­tena zenzugabe fatuo, dio S. Juan Chrys(ostomo)c (h. 39 ad pop.)Bada ain guti daique izan virtuoso ona dena subervo vanoa. Dio S.Agust(ine)c, (s. 53. de v. D.) Naibazara aurquitu ona, beira arima­-barnera. Orr icustenbauzujlato edo andidura, au den lecuan utsguneda; utsgune non aurquitzenduen Deabruac, bere cafia an itendu. Ala­her da preeisso vano dena ez izatea guizon provechuscoa ta gauzaanditaco (Chrysost(omo) h. 29. ep. 2. Corinth) baicie guti edo deus­taco. Comparatzendu S. Buenav(entura)c (ib) quearequi, cembate­nas gorago igaten, yago deseguiten ta deustaratzenbaita: Oroat va­noa: Ta agotz ta ilaunarequi, baitamate urac ta aiceac noranai:vanoa oroat munduaren opinioneae: Comparatzen ere du espumaedo cascarabil urean itendirenequi, berla eguin, berla deseguin:oroat vanoa, laudatzenbaute, hueeo, despreciatzenbaute, muquerr.

282

Alaber armirmauarequi, baitabila ingur ingur uffanatarie eguitensareac arrapatzeco uliac, ta e1choac. Alaber S. Greg(ori)oc bichi 10­reequi earrturic lasterr, istupa-chindiarequi, lanu ta alacoequi. (1. 17mor. c. 5.) Orra nola den vanid(ade)a...

116at.

Orai cer itenduen. Corrompitzen edo galtzendu on dena ere.Miserien miseria da eguitea gauzac ta necatzea vanidades; aiceareneician ibiltzea viei gucian, ta postrean escuac utsic. Pizatudute ba­lanzan, erra(n)cio Danielec Baltasar Erregueai, ta aurquituda arinuts. Baiqui, ezin iragaz3 gaizquiequi; onquiequi bearr irabaci4 ; taebec vanid(adear)en aiceac eraman: ceri euchicoda? Erranenzaio,Eztuzu in Jang(oico)agatic, baicic vanid(ad)es; tira zeure alocairua,aicea. Goacen pizatus: aimberce processio, festa, errosario, canta& bana mamiricgabe; mamia da Jang(oicoar)en amorea: casquillada ganetic agueri dena iduriasteagatic eguina: cerc chsandiote sus­ta(n)cia, edo mamia? Vanidad(ear)en arrac. Ola, casquill utsesnauzu cumplitu Jang(oico)arequi? Ceren bearr da Jang(oico)a?Certaco beartu gure errezu ta gauzac? Bana gure borondat(ear)enfineza naidu; itenduguna indezagun beraren amores. Itenbauzumunduaren amores, zoaz ordic, erraindizu Jang(oicoa)c, pagade­zazula mu(n)duac.

Noiz arteo lurrean sarturic biotzoc? Oiuitendigu Davidec, (ps. 4)Cergatic amatzenduzie vanid(ade)a, ta billatzen guezurra? Guezurradago iduritzean ganetic on, ta barnetic gaizqui: accione, pausu, erre­zu, ta alacoac on iduri, bana intencioa macurr, biotza vane: Oncolo­re, barnetic uste!. Bana guezurra naidu, guezurras inenzaio pagu.Ona clare. Vanoac eztu eguin Jang(oico)agatic: eztu beras arcecoricJang(oico)aganic. Eguindu munduaren honragatic: pagadezolamunduac. Berlachse pagatzendio. Nola? guezurres; Icusiric dabilalahonranaies, itendio irri ta desprecio: laudario nai, ta escarnio itzuli:ceren ezi honra ta laudarioa seguitzenzaio atzetic, naieztemii, iguesdoaienai; contra escapace(n)zaio arren atzean dabilanai. Orra cerirabacia atratzenduen itenduenac vanid(ad)es: galdu lana ta galdugauza, olloaren guisa. Cer du ollogonec aimberce caracas? Icusagun,dio emastequiac. Cer da? arrautze charrbat: dena dela, ermatendu,ta gabe guelditzenda olloa bere caracaequi: Eta aguian sentitu ach-

3 iragaz dio hemen. eta ez irabaz.4 Orain irabaci dago.

283

sariac, ta eramatendu bera ere. Ala vanoac gucia iteuntenac vani­d(ad)es, dim on puchsca galdu, alferr necatu, ta aguian infernucoachsariac azqueneco arrapatu, ezi subervoen General becala aiecnaitu.

117

Gaichstoen duena da estorvatzea erremedioei. Vanoac benicbein eztu ezauntzen bere burua. Ona ustedu yago duen banD: eri da­golaic, contacenda sanD: eri contacenbada ere, beti gutiago denbano. Norc curatu alacoa? Eztu sufritunai, errandezon itzic niorc;eta nior ezta treve corregitzera. Jang(oicoa)c ere escaseatzentio bereauxilioac ta gra(ci)ac, ezi subervoeidiote oposicio, Deus superbis resis­tit. Ala ezta milagro erorcea miserablequi vanoa, buruco bahidoaematendionai becala. Especialqui luxuriaren desonrean erorcea deIapresumituen desgra(ci)a comunquiro, dio S. Greg(orio)c (ap. Clausp. 2. cath. c. 13) Eta cierto castidadearen guardia da humild(ade)a,ta humilh Jangoicoac 5 ematendibte6 gracia7 (l Petr. 5) Gaitz gucienerremedioa dugl.l confessioco sacram(en)tuan, humillatus acusatzeragueuren buruoc'gueuren agos. Ortaco cembat estorvu paratzendusuberviac? Dio ederrqui S. Agust(ine)c comparacios, (s. 54 de verb.D.) Suberviaren hydropesias aundituric ezin passa atari mearretic.Clamatzendu Jesus onac, sarzaiste atari mearretic. Nai sartu, ta ezinsartu: estorvatzendio andidurac. Eta cembatenas aundiago, gutiagopassadaique. Beras chipitubearrco aundidura, artushumildadearenedari amargoa. Berce comparaciobates ere dio au berau. (ap. cl. p.3. cat. c. 98 = 99.) Paraisoco ataria da apal: naibadu sartu, apal bU­rua: ezperen bUrua tiesso, golpatucoda ta erorico guibeleco aldera, tasartu ez. Biz asqui errana Jesu Chr(ist)oc: Goratzendena izanenda hu­millatua, ta humillatzendena goratua. Apaldutu, dio M(ari)a Santissi­macs, apaldutu poderosoac beren assentutic, ta goratutu humilac.Versogau naiomenzue borraraci Joviniano Emperadoreac: banaJang(oico)ac emendatuzue burla piadosobatequi. Sartuce bein Em­perad(ore)a banubatean banatzera, utziric bere tresena errealac, etaGuardiac ataris campotic. Bitarteo Ainguirub<it arturic arren iduriata tresenac atrace, ta acompanaturic Guardies joance palaciora, gu-

5 Jang.' dago.6 ematedibte eta marratxo bat -e- gainean.7 graa eta laburgailua.8 SS."' dago.

284

ciec zeucatela Emperadoretaco. Emperadore p(ro)prioa atracelaic,ez aurquituric bere tresenaic, ta ez nior, arrituric aurquituze etze­quieIa cer eguin. laintsiric tresena pobrebatzuc joance palaciorat,ernines nor cen. Bafia irris jocatuzute simpletaco. Aliqueta ongui es­carm(en)tatuondoan itzulicion arteo bere imperioa, manaturic goar­ceiela suberviatic & (ap. Claus p. 3 cath. C. 80)

285

117at.

Sermo alter in eadem Dominica Sexta Decimapost Pentecostem

De charitate, invidia, ebrietate, superbia.

Ecce homo quidam hydropicus & Luc. 14.

Contatzendu Egungo Evang(elio)ac ut in praecedenti usque adAve Maria. Evangeliogontan icusgarri da lenic Jesus onaren on one­guia, joatean bere etsai hypocriten echeetara ere, tratatzean ainmanso, humil, affable amolsu: erreprehensioac ere ain amante bateota grave sinesco: sendatunaies arimac, erranes eguiac, ez lisongeatusfalsedadean. Eracustenzaigu nola beargaren izan elcarrequi. Nior ezgaizetsi: guciac onetsi: Niori ez agravioric, ez gaizquiric eguin, ta de­zaquegun guciei eguin ongui certan dezaquegun. Bitarteo adisquideberechs guti edo baterez, diot, gucis fiatzeco diiia. Gaizquiac aborre­citu adisquideetan ere, ez losenchus guritu: baiia gaichstoac beracamatu, lastimatus, ta emendiltus gure aleguiiias. Bi itzes: Onetsi gu­ciac Jang(oico)agatic, ta Jangoicoaindaco 1 • Munducoiec iteuntecontra. Amistanza batzuc Jang(oicoar)en offensatan, ta beren calte­tan, venenatuac dire: ebetas eztiot deus orai: Bercebatzuc, Jangoi­coagatic ez, eztare Jangoicoandac0 2 , baicic irabaciagatic, edo beremotivo, ta fin lurrecoes, ezta cer fiatu, ain fite etsai, ain fite adisqui­de, aldatus nola aiceac, ez estima laurcorro, ezpaitute deus valio.Gaitzetsitsea3 Deabruaren conforme; onetsitzea ez Jang(oicoar)enatencios: artas galdu, ontan ez irabaci: c6rtaco tuzu alaco amistan­zac? Biz Jang(oico)a erdian beti, orrec du valio.

Icusgarri ere da Fariseogaien biotz charra, ta becaitza Jaun ama­bleare(n) contra. Invidiac itentu beguiac gaichsto; ala nola vidroazularen medios beinitus, guciil dirudien azul, verdeas v6rde, be1tzas

1 Jangoicoaindaco dio hemen. lk. hurrengo oharpena.2 Orain Jangoicoandaco dio. Ik. aurrekoa.3 Hola dago Gaitzetsitsea; baina ik. him hitz geroago onetsitzea.

286

beltz, ala apassionatuei gaizqui idurizaiote bercearen ona ere berenpassionearen casos. Ongui errana da; gure tzacurrac muturra luce,bera becala berceac uste. Goart, ez imita Fariseoac, bai Jesus ona;berarequi consolatus, digutelaic oposicio malam(en)te, eta pagatusta garaitus onarequi gaitza.

Icusgarri ere da eri paratuciotena alcinean; ce hydropico.Hydropesiagartan daique entenda gularen vicioa, edo triposqueria,especialqui edatean, baita gaitz ta miseria miserableenetaic bat. Ar­doa criatuzue Jang(oicoa)c, emateco indarr gorputzai, alaitasun taalegria biotzai. Contra ite(n)-

118

du vicioac sobra edanaracis, ona gaitz itzulcendu, erbaldus, ta zarr­baildus gorputza; turbatus burua; gutitus edo quendus guizonacduen obena, baita arracioa edo ezaum(en)tua; por consig(uient)eanimaletus ta inutildus guizona: guero atzetic daiiatus ondasunac,osasuna, honra, ta gucia. Errateunte ongui beras g1!.izon ordias, gal­duric dago. Ala paradaiqueIa bere escus guizonbat? 0 ardo madarica­tua! diote emastequi inituec. Gaizqui errana; ezi ori ongui beiraturicda ematea Jang(oicoar)en contra, ceren ezi Jang(oico)a da criatudue­na ardoa, ta eguindu ongui criatzean gure onetan; baiia viciodunacitendu gaizqui, usatzean gaizqui bere caltetan: Bolsaren caltetan, ce­ren guciec tripari pagatubeardiogulaic pecha bearradiiia viciceco,triposoa itenda doble pechero bere culpas, pecha doble pagatzendunaiduelaic, eta betetzecos tripa gaichstoa, ustus doaie bolsa. Echecogovernuaren caltetan, ceren ezi nola echea governa eztaquienac go­vernatzen bere burua? Honra ta creditaren4 caltet/m, ceren ezi norcestima, nor fia ardora emanas? Murmuratu bai ta irri eguin arrencostus. Gustoaren ta osasunaren calthan, ceren ezi gusto-iduri duengUra' chinchurritic passatzean, pagacendti asco desgusto, buruco­min, tripacomin, ta ondorecoen costus. Indarren, ta colore onarencaltetan, ceren ezi ubeI iluntzendire, ta languiatzen, baitare alfertzentitzi utzia orr compon ajolaicgabe deustas. Viciaren caltetan ere, ce­ren ezi laburcenda; ta arriac ere auchstendireIaic emanes emanes,gorputzaren orma lurrescoa cembat obequi joainda urratus? Azque­nea(n) arimaren calthan, ceren ezi lissiatuac ardoan cer ajola duconciencias? Noiz eta nola confessatzenda? Comunquiro Christiofalderrac itendire. Gaichstoena da nequez baitaique erremedia gaitz-

4 Hola dago creditaren, eta ez creditoaren edo holakoren bat.

287

gim, ta mi1<igros becaJa; yagotan aguitzenda gueroago ta gaichstoa­go. Ay goarcen eztenas mug6nez! Jang(oico)ac, eta Jesu Chr(ist)oclibragaitzala hydropesiaguisag6ntaic.

Jauna, nic poliqui edatendut, alegratuchsearteo, bafia ez buruagalceco difia. Ala delaic eguiaz, ezta mortale berez. Bafia erreparaezi estadog6rtan icusia edo chsaquina barimbada gueienetan itzul­cendela colerico, ausart, oiulari, emancari, ta ala, dela ya mortale.Oroat itenbada alquegabe desordenatu mintzatzean, acci6ne, ta in­decenciaetan. Oroat orren casos, aguitzenbadire desobediencia, des­garai, des6rden, ta alaco bearrezten.

118at.

Oh! Anitz aldetara bearda beiratu 6ntan; bafia gordegabeec ez bei­ratzen. Ardoac itentu milagro-guisabatzuc: Cer milagro? Humilacitentu subervo, alquetiac alquegabe, attentoac desatento, ichsilacplaticari, oiulari & Eztut leitu sanduetan alaco milagroric. Eta us­tedut, cembait bac6chsfto lirazquela 6nac ta sanduac becala, ezpali­re cebatzen ardoan. Bafia cebatuasgueros, eztaique ni6res fia bateanere, ceren ezi, eztaquit nola, itzultzendirelaic deustaco becala, oneandi6t, gaitzeraco dire asqui ta sobra. Cein officiotaco da gauza pers6­na 6rdia? Ez Governaritaco, ez Apeztaco, ez plumaindaco, ez offi­ciale, ez Necazari, ez ezc6ndu, ez nirabe, ez errezu, ez dev6cio, ezlan, ez deustaco; bai 6rdea asco gaichstaqueriataco, ezpalitz ere ber­cerie, baicic dafiu, quimera, ta maldicio seguitze(n)direnac. Milla es­carm(en)tuetaic bat aizagun: Contatzendu Claus Predic(ari)ac S (p.3 cath. c. 90) Cela guizonbat aste gucico lanac gastatzencituena jaiegunean ardo ta j6cuan; bitarteo egun6ro baru andre p6breaechean. Consejacenci6 onec amolsuqui arracio ta m6du 6nes, bafiaetze prochurie. Azquenean ernincio, enegatic ezpada ere, sabeleandamaten humegonengatic acorrizaite, ta erretiratu echera. Maldi­cioca asice ura, ta jaiquirie cegon lecutic emancio anitz bofetada taostico pobreai; eta postrean botazue 6rdu gaichstoan, goaie madari­catu6i barnean daraman Deabrugorrequi. Andre miserablea joancenegarres echera: ematendi6te somifiec; erditzenda; ematendu arguira,cer? Ez aurrbat, baicic monstruo lotsagarribat, figura infernucobat.Cer lotsam(en)tura cen echegartan, cer lam(en)tuac, eta arroituaccarrican, norc explica? Bitarteo ellegatuce senarra; aiturie aguitua,berla maldicioca Andreain co(n)tra, arc zuela culpa; ta bazoeie gol-

5 Predicari irakurtzen da 155at. orrialdean, paragrafo 2, lerro 19h.

288

patzeni berriro. Bafia saltatucequio burura mostruogura, ta serpien­tearen buztanas inguraturic lepoa, ortzes ta atzaparres an erchitu,sofocatu, ta acabatuzue, odola ceriola marroas. Andic lasterr iltzeAndrea ere pesadu(m)bres, ta lotsam(en)turas: berla mostruoguraere bai. Jangoicoac goardagaitzala vicio gucietaic, bafia especialquiordiqueriatic. Amen. = Item exemplum de eo, qui etribus Homicidio,Adulterio, ebrietate hanc elegit, et omnia patravit. lb. c. 87 = 88.

289

119

Sermo in Dominica Septima Decimapost Pentecostem

Diligere Deum quomodo maximum et primum mandatum.Hoc est Maximum et primum mandatum. Math. 22.

Fariseoac ellegatucire Jesusengeina, dei Evang(elio)a, eta aieteiicDoetorebeitee, galdeguineio tenteitus, Maestru Jauna, eein dei man­dam(en)tu andia leguean? Errespondatuzue Jesus onae: Amazeizuzeure Jang(oic)o Jauna zeure biotz gucias, arima gucias, ta gogo gu­cias. Au dei mandam(en)tu andiena ta lembie(ico)a. Bafia onen guisabereeoa dei bigarr(en)a. Amazeizu zeure proximoa zeure burua becei­la. Bi mandam(en)tuebetarei 1 erredueitzendei legueae ta Profeteedioten gucia. Eta bildurie zeuden Fariseoei galdeguinciote Jesusonae, Cer idurizaize Christos? Noren Seme dei? Ayee, DavidenSeme. Jaun div(inoa)e orduein, Nola bada Davidee deicendu bereJaun? Dixit Dominus Domino mea. Bere Jaun barimbada, nola dabere Seme? Ezin errespondatuzute onteira ayee. Bafia Jang(oicoa)eElizai, ta Elizae guri eraeutsidigu, dela Jesuehr(ist)o Daviden Jaunta Seme; Jang(oic)o ta guizon; Jang(oico)aganie Ja(n)goieo, ta Da­videngeinic edo generaciotie guizon coneebitu ta jaioeena M(ari)aVirginageinie; ta ilasgueros erresucitatu ta iganie Ceruetara dagonajarriric Aita etern(oar)en escuieeo eildean. Orai cergatic ote Jesusonae galdeguinie lembie(ic)o mandam(en)tuas solam(en)te, erres­pondatzendu eirtas, ta arri daehieonas, bigarrenas? Mostratzeeo, ez­peida ameitzen proximoa, eztaiquela eima Jang(oico)a. Bat dei eari­d(ade)a, bafia bi mandam(en)tu ditu, bat Jang(oicoar)en aIde, berceaproximoen aIde. Amorebeit dei bi egeil, edo bi besoequi; batequi be­sareatzendu Jang(oico)a, bereearequi proximoae. Dei nola plantabatbi arramaequi, bafia biae zainbatetie, au dei Jang(oico)a: Jang(oico)aamatzendu berageitic, proximoa Jang(oico)ageitie: Jang(oico)a len,

1 ebetara dio, eta ez guebetara.

290

- -~----------------

proximoa urbilen: Jang(oico)a gucien gaiietic, proximoa Jang(oico­ar)en petic: Jang(oico)a gucien princ(ipi)o ta fin becala, proximoa

'gure quide ta amiia becala: Jang(oico)a gueuren buruoc banD yago,ta algucia ezin yagos, proximoa gueuren buruen guisani, ez yago:Jang(oicoar)en amatzean ezta neurriric panitubearr, baicic biotz,arima, intencio, entrana, ta indarr gucies inala: proximoen amoreanneurria gueuren ganic, nola naidugun indezaten gurequi, alli guceguin ayequi. Bana izatecos carid(ad)e, bearda amatu Jang(oico)aga-

119at.

tic, ezperen ezta carid(ad)e. Beras urg6nen iturr-ama da Jang(oico­ar)en amacea. Icusagun nola den au mandam(en)tu andiena ta lembi­c(ico)a. Amore ederraren Ama ederra M(ari)a, amore-billa elduga­ra, ta gra(ci)a. Ave M(ari)a.

Amazazu zeure Jang(oico)a biotz, arima, gogo, entrana, ta in­darr gucies, da mandam(en)tu lembic(ico)a ta andiena dignidadean,obligacioan, valioan edo prochuan, gracian,jelicidadean, suavidadean,indarrtean2 , aisura, ta perfeccio gucian. Goacen icusis bat banaca.Da 1.0 ta andiena dignidadean, ceren ezi carid(ade)a da virtutericandiena dignid(ad)es. Nunc manent fides & Orai, dio S. Pabloc, guel­ditzendire fedea, esperanza3 , caridadea4 , major autem horum est cha­ritas, bana eben Nagusi da caridadea5 : ala nola metaleetan urrea,perlaetan diamantea, loreetan arrosa, elem(en)tuetan sua, CeruetanEmpyreoa, Ainguiruetan Serafinac, Sanduetan M(ari)a Santissima6

Erreguina. Carid(ade)a da Ceruraco vide erreala, ceintara datozinberce mandam(en)tuen vide aldamenecoac. Au da Jacoben escale-go­ragura7 , ceiien goienean dagon Jang(oico)a, gradac erdian; emendicJang(oico)a jautsice Jang(oico)a guizonengana, ta guizonec igan­beaute Jang(oico)agana. Amoreicgabe ezin igan, urratua da escale­raB. Auda virtute noble div(ino)gura, unitzenduena guizonarequiJang(oico)a, ta Jang(oico)arequi guiz6na, itenduena au Jang(oico­ar)en adisquide, aide, ta hume maitea. Au da escogituen marca be­rechstentuena achsuriac anchumeetaic, onac gaichstoetaic. Fedea

2 indarrtea eta marratxo bat -a gainean.3 esper." dio.4 carid." dio.5 carid." berriz ere.6 SS." dago.7 escale dio. Ik. bi-him lerro geroago escalera.8 escatera hemen.

291

soUic ezta asqui: esperanza soUic ain guti: gafiaraco virtuteac, obraonac, ta rnilagroac ere baleude caridadeicgabe, eztire asqui: selloerreala da carid(ade)a; onequi doaiena salvo da, passa &

2.a Da lernb(icic)o ta andiena obligacioan, ceren ezi biotz dugu­nasgueros arnaceco, nor beardugu arnatu, ezpada Jang(oico)a?Arnable izatea ta arnante guretaco da cateabat arrapatzenduena bialdetaic preso biotza, ta tiratze(n)duena beregana: Joan bada beiratusCerua ta lurra barna, goiti beiti ta aIde gucietara, oteden bacochicere ain ederr, on, perfecto, deseagarri ta arnableric aldebat, berceaIde ainberce arnatzengaituenic, nola Jaungau? Beira nola dezoque­gun paga? Eta esquerrgaitz traidore charrac gara, ezpadugu arna­tzen siquiera, ta arnatze(n)badugu berceric bera ezi, ta ezpada bera­ren arnores. Ah! nola eztugun arnatzen yago.

120

3.a Da ere lernb(icic)o ta andiena valioan edo provechuan gure­taco, ezpaitu valio deus guciac arnoregoigabe, ta orrequi bai edoceingauzac. Ori da pobreen abrasteco rnafia: ala nola cer ernan eztuenacerratenbaitu, ernen eztu izanen berce erregaloric, baicic borond(at)eona, ala Jang(oico)ai zervitzatzen eztiogimec anitz, irnbeardugunada arnatu anitz. Obres pobre gara, izangaicen abrats arnores. Urreda au, cefiequi urrestatzendiren gafiaraco obrac valiaceco. Arnoreandiarequi gutiac ere valiodu anitz; gutirequi guti; ta gabe baterezandiac ere, ila baita, bulto-iduri arirnaicgabe: Onaren arirna da arno­rea. Arnore anitz duena ezta pobre Jang(oicoar)en alcineco. Urresbeteric area da arirna arnores betea. Jang(oico)a dago arrequi, eziJangoicoa9 diJ caridade 10, dio S. Juanec, ta dag6na caridadean 11,

dago Jangoicoan l2 , ta Jangoicoa 13 arrenbaitan. Arnoreac suplicendufaltazaiguna, ta ori da len lenic billatzenduena Jang(oicoac)c guga­nic.

4. Da ere lemb(icic)o ta andiena gra(ci)an edo agradoan Jan­g(oicoar)en beguietan, ceren ezi carid(ade)a edo da gra(ci)a bera,edo gra(ci)arequi ain unitua, ezi dagona carid(ade)an, gra(ci)andago segurqui. Nauzu chsaquin otezauden gra(ci)an? Beira biotzbarnean: aurquitzenbauzu orr badiozula arnore, sinesta Jang(oico)ai

9 fang." dio.10 carid.' dio.11 cardi."" dago.12 fang."" dio.13 fang." dio.

292

zarela quadrable, ezi berae errana da, ego diligentes me diligo, niemaite tut maite nautenae ni. Amoreg6i da senale etorridela Jang(oi­coar)en esp(iri)tua guregana, ezperen ezquindezaque ama.

5. Da ere lemb(icic)o ta andiena felieid(ade)an ta dichan, eerenezi munduan batee eer yago dezaque desea? Jang(oicoa)e maite ni,nie maite Jang(oico)a; eer naidut yago? Cer honra, eer gozo, eer eon­fianza vieian, iltzean, ilondorean? Ala nola earidadeg6i eztuena ezindaiquen salva, ala ori duena ezin daique eondena. Pensa diongura Jan­g(oicoa}c, ezi noiznai eonvertidaien becataria beragana, adrnititueodue­la gra(ci)an bareatus beeatuae. (Ezeeh. 33) Cer dieha ta fe1ieid(ade)adaearran amatzeae Jang(oico)a! Infemutie atratzea becala Ceruraeo.

6. Da ere lemb(icico)a ta andiena suavid(ade)an edo gustoan, ee­ren ezi pensatzeae solam(ent)e usmatzeae solam(ent)e, amatzen ote­diren elcarr Jang(oico)a ta arima, banatzenbadu gozos biotza, eerizanenda errealqui amatzea elcarr, ta amorearen mostrae ematea?Solam(en)te negarr amoreseoae gozoago dire ezi mundueo alegran­ciaric andienae. Bada nore expliea, nore eonta, nore entenda Jan­g(oicoar)en amoross14 den arimain bamean passatzendiren errega­10, ta gauza miragarriae? O! Jang(oico)a suave da ta gustoso eguiaz!gustate et videte & Jang(oicoar)en amorea da al-

120at.

mivar preelOsoa dultzatzentiotena bereei trabaju, penit(enci)a, tamartirio andienae. Da eordialebat vizeortzentuena eriotzeen erdian,saltarasten, eantarasten alegrancias, ta inarasten eroqueria sa(n)dumilIa. Da unguendu div(in)obat sendatzentiotena biotzeeo llagae tatristurae. Da ardo generosobat orditzentuena zori onean, ez ajolaicta memoriaie iteeo deustas, ezpada beren amore amatuas. Amore daJang(oico)a Deus eharitas.

7. Da ere lemb(icic)o ta andiena indarrtean, au da, emateeoarimo, paciencia ta eorage trabajatzeeo ta sufritzeeo anitz. Cere ina­raciciote aimberee lan miragarri sanduei? Amoreae. Cere utziaraeigogotie emen estimatzendiren ondasun, honra, gusto, ta gauzae?Amoreae. Cere joanaraei torm(en)tuen ta eriotzeen bilIa? Amoreae.Cergatie gue deus guti eguiten, gutiago padecitzendugu Jang(oico)a­gatie, ta den piehsea ansiaicgabe, alqueturie ta be1durrturie eta ala?Amore-faltas, ezi amabaguindez sinqui, sug6nee aisa deseguinlezaz­que agozttogoiee, eta andiehsagoeoae ere.

14 Hola dago amorbss. -ss bikoitza bukaeran.

293

8. Da ere lemb(icic)o ta andiena aisuran, ezi aisa ederr da ama­tzea Jang(oico)a naibadugu. Badaique izan achequia, ez barutzeco,ez passaceco anitz penit(enci)a, trabaju, ta alaco itendirenac gorpu­tzas: bafia biotza asqui delaic amatzeco, naiz eri, naiz loturic ta ocu­paturic gorputza, naibaduzu amatu, cer achequia daique alega ezeguiteco? Lanac berac ta nequeac aisatzendire amorearen suarequi.Eguia da sugau eztela ichequico, ezpadu beretic ematen Jang(oi­coa)c. Bafia eguia ere da eztiola ucatzen doaquionai esque.

9. Da ere lemb(icic)o ta andiena perfeccioan, ceren ezi amore­gontara erreducitzenda perfeccio guzia: quentzentu vicioac, azitzen­tu virtuteac, sanducendu arima. Cergatic da bat humil? ceren maiteduen Jang(oico)a, ta innaidion placer. Garbi ta casta cergatic? Cerengorputza bafio yago amatze(n)due(n) Jang(oico)a, ta eztuen agravia­tunai. Cergatic du paciencia, ta miseric(ordi)a, onesten contrarioac,eguiten limosnac &? Ceren onestenduen Jang(oico)a. En fin carid(a­d)egonen ariora doaie azis santid(ade)a: Norc duen yago, ura dasanduago.

10. Azquenean da lemb(icic)o ta andiena importancian, cerenguizonaren azquen fina da amatzea Jang(oico)a. Au da on guciencim(en)dua ta corona. Da oraico gra(ci)aren, ta gueroco gloriarenprenda: cefien bi egalequi egacenden Cerura, ta emen assi ta Ceruancontinuatze(n)da amatzen eternid(ade)an.. Ama, et fac quod vis.(Aug. tr. 17. = 1 Joan. 4.) Diliges Dominum Deum tuum ex toto &

294

121

Sermo alter in Dominica Septima Decimapost Pentecostem

Motiva et modus diligendi Deum, et proximum.Hoc est primum mandatum, secundum autem simile. Math. 22.

Egungo Evang(elio)an chsaquintsubatec galdeturic Jesus omii,cein den mandam(en)tu andia leguean, errespondatuzue bere Ma­g(estadea)c, Onetsi zeure Jangoicoa 1 biotz gucias, arima gucias,intencio ta sintasun gucias: Au da mandam(en)tu lenbic(ico)a ta an­diena. Bigarr(en)a da oni dachicona ta iduritua, Onetsi zeure proxi­moa zeure burua becala. Bi mandam(en)tuguebetan dago legue taProfeta gucia. Bafia notagarri da cerg<itic errespondatuzuen bies,galdeguinic bates solam(en)te? Mostraceco eztaiquela onetsi Jan­g(oico)a onetsigabe proximoa. Eta bada Jesus onac bi mandam(en)­tuoc juntatucitue, guc ere inzagun guisa berea(n), eracutsis motivoacta modua onesteco Jang(oico)a ta proximoa. Gra(ci)a, M(ari)a. AveM(ari)a.

Motivoa onesteco Jang(oico)a da Jang(oico)a bera, ta nola Jan­g(oico)an perfeccioac baitire infinito ezin contaala, infin(it)o ere taezin contaala dire motivoac onesteco bere Magest(ade)a. Bafia biiturrietara daizque laburtu, edo bildu: l.a Ain on amablea izateaJang(oico)a berebaitan; 2.a Ain ona guretaco, ain amante onguie­guille izatea. Gu merejieztugunoc onesten bere Magest(ade)ac, etaguc eztugu onetsico bere Mag(estade)a aimberce merejiduena? Eztu­gu icusten beguis, bafia tugu escrit(ur)a sagr(atu)ac, ta eguia fedes­coac emateco noticia bere Mag(estade)as. Eta ceruac ta lurra ta gauzaguciac dire nola Iibru edo estampa andibat adiarastendig(uten)abere podorea, ederrtasun, ontasun, chsaquintasun, nobleza, Iiberali­d(ad)e, miseric(ordi)a & Alaber gueuroc garen gucia, gurebaitanbarnetic eta campotic, goiti beiti ta aldegucietaic icustendena, ta ez­tena dago c1amatzen nola onestengaituen. Beira cein testigo ederra

[ Jang." dio.

295

iruzquigura egunoro ain tinel dabihina guri arguitzeco, alegraceco,bero, ta prochu anitztaco. Beira lurreco fruitu ta gauza aimb6rceacitzentuenac gure amores. Eta guciau deus ezta mostratucigunamorearen aldean bialtzeas Jesus bere seme div(ino)a gure guizonta­sunean. Au da testigoric obena Jang(oicoar)en amorearen guregana. Beira Jesus aimberce figuratan, ya aurr chipifto Belenen, yapreso Jerusalenen, ya maltrataturic moldegaizqui erran gaichstos,golpes, lichstus, ya azotees urraturic, arancees coronaturic, gurucifi­caturic, ilic alaco maneran. Beira oraiio ere alchaturic amoroso pre­sente erreal miragarriro sacramentuartan2 •

121at.

Beira bateo Ceruan icusgarri mostratzen bere llagac contino gureonnaies. Guciau ezpada asqui biotz charrendaco, beira cein berarenbearr garen. Ya ezten motivo ezin yagos onesteco guizonac Jang(oi­co)a?

Goacen orai: Eta cer motivo da onesteco proximoa? Motivoa or­taco ere da Jang(oico)a bera, ezi etzaigu manatzen onestea proxi­moac beren ontasun, ongui eguin, ta merejim(en)tuengatic, bai Jan­g(oico)agatic, Jang(oicoar)en atencios, Jang(oicoar)en amores. Etaorra deseguinic gucien achequia guciac, au indigula, ta bercegau, aladela, ola dela, cerengatic ezi Jang(oico)a beti da ona gucia mereji­duena, ontara beiratubearda, ta onengatic onetsibearda dena deIa.Asqui da nor den manatzenduena, ta ceren ala duen placer.

Orai modua, nola bearden onetsi Jang(oico)a, ta nola proximoa.Lembic(ico)a dio, Onetsi zeure Jang(oic)o Jauna zeure biotz gucias,zeure arima gucias, ta zeure intencio ta sintasun gucias. Biotz, ari­ma, ta sintasunetic atrabeartugu amorearen proguac, ezauncecoamatzendugun edo eztugun. Lena da gueuren barnean amatus ta es­timatus bere Magest(ade)a yago ezi gauza guciac, yago ezi gustoac,ta ondasunac, ta honrac, ta descansua, ta vicia & oroitus, ta pensa­tus, ta erretzen egones amoresco affectoetan, principalqui doloreamoroso, ta amore dolorosoan offendituas Jaunbat ain ona deseo­requi ez offendiceco, baicic onesteco ta gusto eguiteco. Bigarr(en)avicitus ta empleatus beraren zervitzutan, eguines naiduena bere Ma­g(estade)ac, ta goartus naieztuen gucietaic, ceren ezi obrac dire amo­re, ta ez itz onen colore. Ezperen onetsi ongui, ta eguin, erran, nai,edo ibili gaizqui ezta consonant. Naiduenac beras ezaundu ones-

2 artan dio, eta ez gartan.

296

----------------------~ ..._.. ~-

tenduen Jang(oico)a ongui, beira vicimoduan. Irugarr(en)a sintasungucias, ez solam(en)te aisa gustora gaudelaic , baitare trabaju ta nai­gabeetan ere padecitus ta sufritus Jang(oicoar)en amoreagatic: bear­bada desprecio, persecucio, golpe, plaga, eritasun ta eriotzea bera,alegrequi ezpadaique, pacienciarequi berere. Ofiarario bearda elle­gatu amorea coronatzecos. Ori da onestea gauza gucien gafietic, gal­dunaia guciac lenago ezi offenditu bere Mag(estade)a. AlbaleiqueJang(oicoar)en amoreaiqui bateo mantenitu vicia, honra, ondasun,descansu, ta alaco eztirenac becatu, passagarri da; bafia bietaic batgaltzecos, au da, edo Jang(oico)a edo descansua, Jang(oico)a edoondas(una)c & Ez galdu Jang(oico)a, naiz galdu gucia.

122

Goacen orai: Eta cein da modua, nola onetsi proximoa? Zeureburua beca1a, dio bere Magest(ade)ac. Eztu errannai ezi aimberce tabardin zeuroi bezambat, naiz den zillegui ori ere, baicic zeuroi ones­tenzaren guisara: ala nola naicozinduen zuc eri, triste, pena neque­tan, edo bearrean zaudelaic, visitatu, assistitu, socorrizindezazundezaquenac, ala indezazun bercearequi zuc bearrdenean. Bi itzes ,ez eguin berceai naieztuzuna indezazun arc zuri, eta naiduzuna inde­zazun, eguin zuc ere. Berce itzes ori beroi: Gaizquiric batere ez eguinniori, ta al gucia ongui eguin guciei. Ori dio carid(ade)ac obligacios.Eta eztu berechsten etsaia, ta gaizqui indizuna, baicic expressoquidio eben gain, onetsizquize etsaiac, eguizie ongui gaizqui indizienei,esca zeuren co(n)trarioe(n) favore, garaitus ones gaitza Jang(oicoar)enamoreagatic. Eta orra carid(adear)en ordafia ederra. Orra Jang(oi­coar)en gustoco amenbat preciosoa, yago ezi itendena adisquideai,baitaique ez izan Jang(oicoar)en amore puros; bafia on itendenacontrarioai da Jang(oicoar)en amore puros. Orai bada forman para­tus doctrinagau: Lenic usa maiz eguitea carid(adear)en actoac: Jau­na, onestendut berori gucien gafietic, ta berorrengatic oneste(n)tutene proximo guciac, baita ene contrarioac ere &. Bigarr(eni)c su­tzenzaituelaic Deabruaren esp(iri)tuac norbaiten contra, itulP Jan­g(oico)agana, Jauna, goardabenaza, eztut nai gaizquiric niori, onetsibai berorren atencios, imbezo ongui arri ere, ta niri ere bai. Iruga­rr(en)ic Artu propos(it)o ez mendecaceco, baicic iteco cerbait on­qui4 , delaric escaida, ta errealqui eguin biotzes eta acciones.

3 ituli dio, eta ez itzUli.4 Honela onqui, -q- grafema erabiltzen duela, ez -g-.

297

Jang(oicoar)en am6rea forman. Lenie aeostumbra maiz eguiteraaetoae sinqui, aUt edo beree guisas: Jauna, nie amatzendut ber6rinere bi6tz gueiarequi, nere arima gueiarequi, ta nere inteneio, sinta­sun, indarr, ta entrafia gueiequi. Amatzendut yago ezi gusto guciac,yago ezi ondasun &. Amatzendut, ta nainuque amatu nola sanduec,nola serafinee, nola M(ari)a Santissimaes. Amatzendut, eta alegra­eennaiz amadezaten arima 6n guciee: Eta penadut ez amatzeas gu­ciee, ta ez amatuas neur6nec ere sobra aldis & Bigarr(en)ic ingeniaeer eguin Jang(oicoar)en zervitzutan, eta edoeein gauza iteracoangora bi6tza di61a, Jauna, biz langau orren izenean, orren amoretan.lrugarr(en)ic trabajuetan especialqui, ta perseeucio, ta naigabeenertean para bi6tza Jang(oico)an, eramateco animosoqui trago amar­gogura, oJJratzendibt, Jauna, pichscattogau; berbrrec yago passatu­zue: orrenequi bateo biz au ere. Eztagola ori ene contra6 , eta datorre­na datorrela. Amatze(n)dut biotz gueias, arima ta entrafia guc(ie)samen.

5 SSmac eta laburgailua.6 colra eta marratXQ bat -()-- gainean.

298

122at.

Sermo in Dominica Duodevicesimapost Pentecostem

De diligentia pro anima, et econtra.Ecce offerebant ei paralyticumjacentem in lecto. Math. 9.

Contatzendu Evang(elio)ae, presentatueiotela Jesus onari perle­siatubat etzinie bere goaeean. (Eta S. Mareoe afiaditzendu tellatuaurratu ta andie sarrtuzuteIa, ezin sartus ataritie gendetzearenutses) Eta Jaun div(inoa)e ieusiric ayen fedea, errancio perlesia­tuai, Confia, ene humea, bareatzenzaizquizu beeatuae. An zeudenEseriva eembait asieire marr marr beren baitan, onee blasfemiadio. Eta Jesus onae icusirie ayen gogoae erranciote, Cergatie zaus­te pensatzen gaizqui zeuren biotzetan? Cein da aisago? edo erratea,bareatzenzaizquizu beeatuae, edo erratea, jaiquizaite ta zoaz?Bada ehsaquindezazien duela Virgin(ar)en semeae potest(ad)e bar­catzeeo becatuae, erratendio perlesiatuari, jaiquizaite, arzazu zeu­re goatzeoi, eta zoaz zeure eehera. Eta eguinze gucia erran becala.Ieusteeoa ee, goatzean etzanie eearrizutena itzultzea bere ofiesgoatzearequi sofiean. Medieu onarequi fortunatuze. Icusteeo anitzdugu ta ieasteeo garenee eri ariman. Bafia lenie eseazagu(n) gra­(ci)a. Ave M(ari)a.

Len lena icusteco da ta ieasteeo arimaren aIde erigarren ansia,ta lagunzaleen earid(ade)a, presentaeeeo Jesus onaren preseneian,naiz iganic tellatura, idiqui portillo, andie sartu. leasi arima eriee di­lig(en)eia, prese(n)tatzeeo Jesus onae berae paratuduen penitenciaeosaeram(en)tuan, sendatzeeo eritasun esp(iri)tualae, naiz costada­quioten cerbait trabaju. Errancioquete norbaitec ayei, Cer aizarateorr tellatuan? Nora damazie eri gaizogoi guisaortan? Obe luque berequartoan egon gueldi gueldia. Bafia ala ezin senda, errespondaleza­que; gaitza duenae ona nai: emen dago Medieu bacarra. Oh! eem­bat, diot nie emen, eembat itenden, gorputz eria sendatunaies; taeein guti arima eriaren amores? Edoeein beeatus eritzenda arima,mortaleas iltzen ere da Jang(oicoar)en beguietan, guelditus berarendesgra(ci)an, ta eondenacio-estadoan: Alaere ain prissa guti! ain

299

ajola guti! Aimberce errep{uo, joateco Jesus onaren billa confessio­co sacram(en)tuan? 6 fede Ha, ta ezaumentu-falta!.

Sacram(en)tunico ansia beti da conveni, bafia especialqui eri­-demboran. Len lena oroitzea Jang(oico)as, ta arimas: desahoga­tzea conciencia:

123

ala da aisago curatzea gorputza ere, convenibada: gure Jauna beracurazale paratzenda: Bafia ontas atzenduric, cuid(ad)o ta confianzagucia paratzenbada lurreco Medicu ta medioetan, orr compon, erran­dezaque gure Jaunac: eta norc sendatu, berac uztenbadu? Maite bau­zu zeure burua ene fiela, inbeauzilna eri zarelaic, lenic trata garbitzeasarima; errecibi garai onean Elizaco ordenam(en)tu deitzendirenac,confessioaren purga, comunionearen balsamo div(ino)a; ta libraturiciteco andienetic, obequi eldudire gorputzaren erremedioac. Bercegauzabat; ez nolanai tenturic gabe in bellac edo promessac; itecos, bizongui pensaturic. Obena litzaque eguin anitz propos(it)o, vicitzecoongui, apartatzeco galvide ta ceboetaic: Ala obequi naidezaque Jan­g(oicoa)c luzatu vicia icusiric ongui empleatunaiduzula.

Berce icusteco dena ta icasteco da, becatuac direla anitz aldiscausa ez sendatzeco, bai eritzeco gorputza ere. Confia, ene humea,errate(n)dio Jesus onac perlesiatuai, barcatzenzaizquizu becatuac.Jauna, perlesia quendezon naiguinduque. Bai dio, bafia lenic daquentzea causa, quentzeco effectoa. Quenduric becatuac quenducodi­zut eritas(un)a. Ez quencecos becatuac, obeduzu eri egon. Oh cem­bat aldis eritas(un)a da obe, vicitzeco sanD arima! Eri nagolaic, obe­qui nago, cio S. Teressac. Eta berce sandubatec eritasun ta ofiacegorputzarenac deitzencitue Jang(oicoar)en misericordiac. Eta gucieceri-dembora contatzenzute nola feriaic obena, irabazteco tratuanCeruraco. Bai ezi ezta Jang(oico)a lurreco Nausi miserableen guisa,bearrbaituste beren zervitzucoac sanD ta sendo: Jang(oico)a deusenbearr eztena becala oroat zervitzatzenda ericorr ta erias ere, nolasanD ta sendoas; eta aguian obequi eri denas, dagolaic bere zervitzuaeguitean bere borond(ate)a, eta au indezaque eriac costosoago beca­la valiosoago conformatus ongui. Eta orra nola gure Jaunac ascoaldis bialcentuen eritasunac ez becatuen casos, baicic errefinaceco taprogatzeco bere onetsiac. Eznago deustaco, dio eri malderrac; nai­nuque osasuna, zervitzaceco Jang(oico)a, predicaceco, errezaceco,confessa comec(acec)o & Gucioc dire amore p(ro)priaren achequiaccomunquiro: bere borond(ate)a nai cumplitu, ez solam(en)te Jan­g(oico)arena. Ezi Jang(oicoar)en borond(ate)a orduan da eri dagon;

300

cumplibez: bego pacienciarequi, ta zervitzatucodio ain ongui nolaElizan. Eliza contu dela bere qmirtoa eriaindaco: goatzea contu al­dare; ofratu an bere trabajuen sacrificioa, ta eztu alaco errezuric.Purgatorio-guisa da eritasuna: gorputzaren costus purgacenda ari­ma, medianoa ontzen, ona obecenda. Guciarequi ezta

123at.

debecatzen escatzea osasuna, convenibada, utziric Jang(oicoar)enescuan.

Berce icusteco dena ta icasteco da Jesus onaren manse humil be­rach oneguia guiciequi ere, baiia principalqui pobre beartsu eri tamalderrequi; ene humea, erratendio amoroso. Contatzenda erran co­muna Judatarren ertean, zeudelaic amicciorenbatean, erratea, gmicenMariaren Semeagana, consolagaitzen ta alegra. (Revel. Birgitt. in gra­tias gratiae pag. 389) Eracustenzaigu tratatzea ongui guciac, ta obe­qui pobre humilac, eguines ongui dezaqueguhiic, ta ezdezaquegulaicin obras, mostra borond(at)e, itz, ta modu ona. Eriequi bearda izancarid(ad)e ta favore al gucia. Errecetagau Jesus onac berac Ceruticemancio S. Theresari, (post. vit. rn in monit. n. 11) manatus izandezate­la especialqui contu eries, eztustenac cuidacen ongui ta erregalatzendirela Job Sand(uar)en adisquideen guisara, Jang(oicoa)c emanic azo­tea arimen oneraco, ayec paratzenduteIa venturan paciencia.

Berce icusteco ta icastecobat, ain humane bateo ta ain sendoquidese(n)gaiiatzea murmurazenziotenac barcatzeas becatuac, ta ez us­tea bere videa ayen erranen beldurres. Cierto eztugu emanbearrerrateco videric gauza gaichstos ta gaichsto-iduris ere ez: Gauzaonae ere zillegui direnae utzibeartugu eztirehiie preeisso, ematenba,­liz eguines escandalo, aliqueta desengaiiatuarteo erranzaleac: Baiiagauza claroqui onac, ala nola confessa comeeatzea, ta alacoac eztu­gu utzibearr mi gaiehstoen beldurres. Segui bere videas arimain one­tan, naiz Fariseoec in marr marr.

Azquen icusteeoa, ain lasterr aisa ta perfectoqui sendatzegura,eramanaracis soiiean goatzea, ceintan egoncen asco demboras.Aichstean ezin moguitus, orai azcarr joaten bere oiies: Solam(en)teerratearequi Jaun div(inoa)c, jaiquizaite ta zoaz. Mostratzenzaiguariman itenden mudanza cembait aldis, nola cion Davidec, haec mu­tatio dexterae excelsi, Gorenaren escuiaren mudanza da au: noiz tainutil edo gaichsto cena itenduen ona ta provechuscoa bere Mages­t(ade)ac. asco aldis eritasunen medios, beti sacram(en)tuen virturtes.Acudizagun fede ta ansia onarequi logratzeco sendatzea, ta ibiltzeavizcorr Jang(oicoar)en videas, ellegaceco gloriara. amen.

301

.------------_. _. - _. -

124

Sermo alter in Dominica Duodevicesimapost Pentecostem

De Paralysi spirituali.Paralyticumjacentem in lecto. Math. 9.

Perlesiatubat bere goatzean etzanic m6gui etzeiquena ecarrici6teJesus Jaunari, eta bere Magest(ade)ac manatzearequi jaiquice istan­tea(n), artu goatzea sonean, ta itzulice sanD ta sendo bere echera.Perlesia espirituala nola den, ta nola curatzenden icasibeardugu on­taic. Estimazagun gure Medicu divin(oar)en Ama, misericord(iar)enAma, escatus gra(ci)a. Ave M(ari)a.

Arimaren perlesia pereza dela, dio S. Buenav(entura)c (diet. sal.t. 1. c. 7.) Pereza, au da oneraco naguitasuna, gana gaichstoa, edodesgana, floxeza, ajolagabea, enfadoa, epeltasuna & ezi guci6c bate­ra e1dudire. Goatzea, non dagon etzanic alaco arima, da costumbregaichstoa, bururdicoa becala conciencia falsua. Gorputzaren perle­siac quentzendu indarra ta moguim(en)tua; arimarenac paratzenduezinduric becala, ez iteco gauza onic gogotic, ta itenbadu, iteco epel­qui fadoricgabe. Astenda descuidatus ta floxatus 6nean: seguitzendaeguines achsal achsala cerem6nias ichurapenes nolanai: Doaieaum(en)tatus gaitza utzis utzis 6na, au egun, biarr ura, cer daimport? di61a, simplezac dire, escrupuloac, ta Predicarien pondera­cioac. Guero quendus oneraco affici6nea ta gustoa, sartus gaitzera­co inclinacioa ezurretarano, acostumbratus, ajolagabetus, engana­tus bere burua errezu ta oniduri pichscabatzuequi, etzai61a deusasco gauza gaichstoes, berechsqui biotzecoes, orra conc(ienci)a fal­sua goatze eri6zcoa: orra perlesia esp(iri)tuala: Gaitz gaichstoa, tanequez daiquena cura, zarrtzenbada.

Entendatzec6 ta goartzec6, aizagun gure Jaunac bati bialicionma(n)datua S. Juanen medios: (Apoc. 3.) Badaquizquit zure bbracnola diren: etzarela ez btz ta ez bero: ojala barimbacina Otz edo hero:baiia ceren baizara epel, egotzicozaitut ene agotic. Dibzu zarela abe­rats abasto nibren bearr ez: eta eztaquizu zareta errumes, miserable,pobre, itsu, ta deusgabe. Consejatzendizut billatzea eneganic urre finfina, aberastecb, tajaintsitzea tresena garbiequi estalcecb, ta untatzea

302

beguioc colyrios icustecb. Au da mandatua: Errepara itz bacochean.Lembic(ico)a egozgale becala ematendi6la christio epelac, on iduri,ta gaichsto izan: hypocrita enfad(agarri)a.

124at.

Ezta enfadagarri, bere gustoco gauzaftoac gogotic eguitea, ta Jan­g(oicoar)en gustocoac gana gaichstoan? Mamia Deabruaren, ta aza­la Jangoicoaren? Abrats ustes zara pobre miserable errumes, di6, ce­ren arren on iduriac diren arin sustanciaicgabe, ich:iurr futfutac,lasto utsac granoicgabe. Ematendena amoreicgabe; alaco emana be­zain nailuque baterez. Di6 yago, zarela itsu ta biluchsiric; ceren da­gon graciagabe iretsis cembait mortale ajolacabes eztituenac icustenitsutasunes. Dudascoac di6 direIa 6n, graveac leve, leveac baterez:beira ya ezten itsu. Argal confessatzen, ta confessatzecoric apenasaurquitzen: beira ezten itsu. Gu ocasioetaic apart doi d6ia libratzen,arc ocasio ta ceboen erdian baterez consentitzen, eztaere sentitzen.Beira ezten itsu. Milagrog6iec dire contatzendirenac gure dembora­g6ntan, ez canonizatzeco, bai condenac(ec)o.

Ezta itsutasuna, fielac, dagolaic ere estado gaichstoan ta eri peli­grosco, ez prissaric ez memoriaric ere izatea confessa-comecatzeas?Betoz officialeac, biali boticara, in erremediogau, ta ura, ta bercea:Eta bitarteo ajolaic ez arimas, ez Jang(oico)as, ez c6ntu emanbearr­denas, ez infernuas ere, nola ezpalitz, bitarteo ez oroitzen preveni­tzeas eternidaderaco, bearbada ere; ez aipatzen ere Jesus onarenerremedioac baitire sacram(en)tuac. Fuertesco ignorancia, edo fa­tued(ade)a, edo itsutasuna, edo nola deitu eztaquit, da aguitzendenacomunquir6. Guciec ilbearr bein; eritzenda bat, deIa sacerd(ot)e,deIa secularra, dela letradun, dela gabe, deIa guiz6n, dela emastequi,ni6r apenas alcinatzenda escatzera sacram(en)tuac eritasunean,erratera, naut confessatu lenic porsi acaso. Fuertesco trabajua Ape­zaitabatena, erranbearra casi guciei, confessazaite & Ezpadu erra­ten, ta il ingabe, utzidu iltzera sacram(en)tuicgabe; erratenbaduta ilcembalitz, ilaracidu pesadumbres. Di6t berriz ere, fuertesco ton­teria dela eg6n eg6n escatugabe sacram(en)tuen erremedioac, nolaezpalequi6te imp6rta berei. Eta nori importazaio, berei ezpada?Cergatic utzi guerora guerora? Ceren beldurr dire? Dire beldurr in­dez6ten gaitz confessa-comecatzeac? Cer gaitz indezaquete ain gau­za 6nec? Batas garbitzenda anima1, desahogatzenda: bercean eldu-

1 anima dio, eta ez arima.

303

zaigu Medicu div(ino)a: Da ori gaitz iteco? Deabruaren sugestiosbeldurr dire il sacram(en)tuequi; eta gabe iltzendire; ta aguian orga­tic ilcendire ilen etzirenac, artubazuste.

125

Comparatzendu S. Buenav(entura)c arima epel nagui floxo per­lesiatua, zocoratuic dagon burrinarequi errdoitzen, deslucitzen, tagalcenbaita: lurr soroarequi, betetzenbaita cardus, ta belarr gaichs­tos: ur gueldiarequi corrompitzenbaita: tresena zocoan utziarequi,ustelcenbaita ta jaten sitsas: estudiante floxoarequi, ezpaitu icastenbaicic gaichstaqueria. Oroat duzu arima nagui floxoas. Onen calteacpobreza ta vileza: Arricatucoute perezosoa loiesco arris ta idi-bofii­gas, dio Esp(iri)tu S(andua)c (Ecdi 22) mostraceco eroricodeIa im­mundiciasco becatuetan, ezi alferra egotenda cebatzen deseoetan.Seguitzenda berce vicioen acitzea descuidoaren utses, ezi da Esp(iri)tuS(anduar)en errana; (Prov. 24) Passatunaiz perezosoaren alorra biJr­na, eta gucia dago beteric asufies. Merejidu desonradezaten emen etaan persona floxo utzia deustaco eztena becala ango ta emengo, de­balde jaioa, debalde vicidena: escaida delaric eraiquitzeco, demboraguti, ta erremedia ezin guero, descuidatzea bere demboran, choilgaichsto da. Perlesia sp(iri)tuala2 du alacoac, ta uztenbadu zarrtze­ra, gueroago ta nequesago curatzea.

Cer erremedio? Acuditu Jesusengana fede viciarequi confessatusbere culpae, cein barcaturic Jaun onac egungoai becala errande­zon, Surge et ambula, jaiqui ots ta ibili: au da, animatu gogoa, taindarr eguin, ellegatzeco sanduen videas sanduen companiara.Nor bere aldetic ere bearda lagundu, ta ala nola su eman mogui­tzeco Cerurat S. Agustinen guisara: Cer da au? cio christiatu banolen, Cer da au? Letragabecoec arrapatzendute Cerua: Eta gu gueu­ren letraequi ona non gauden eroriric miserablequi. Certan gaude?Cer aigara? Vicia laburr, eriocea segur, Contuac erchi, sentenciasegui: Guero gloria edo pena betL Nola itendugun azaroa emen,izaindugu eraicioa an.

Bercebatzuetan Jang(oicoar)en amoresco suchindies, 6 nola nin­deique(n) egon, ta nola nagon! Jang(oicoar)en maite nindeique izan,eta cer naiz? Oh! assi ta ta3 seguitubanue principiotic amatzen sen­doqui, cein goapo nitzan orai? 6 ederrtasun ain antiguascoa, ta ain

2 spluala eta laburgailua. Rola hasten da, s- grafemarekin.3 la la dago, errepikaturik.

304

berria, cein ben'mt ezaunduduten? 6 ontasun infin(ito)a 6 ene Jau­naren amore, ta fa-

125at.

yore gueieguia enegana, cein gaizqui corresponditududan! 6 gustota ondasun gucia, cer naidut, ori ezpada? Noiz arteo ala egon, egon?Ala utzicodut passatzera vicia? Jauna, tirabenaza fuerte &

Bana su amorescogoi ichequitzeco eztut nic aurquitzen gauzaobeagoric, nola Jesus bera beiratzea gurutzean, zabalduric besoac,inclinaturic burua, idiquiric bularra, beteric gucia llagas ene amores,figura guciac errespiratzendueta amore. Ezpada emen moguitzenarima, perlesia mortala duo S. Gertrudisi errevelatucio Jesus onac,beti ta noiz beiradezan bere imagina gurutzean batec, beiratzendiolaberai ere bere Mag(estade)ac misericordiosoqui amoresco affectos.(Bios in mon.) Eta nola eztu moguituco amatzera mostratus aimber­ce amore? Monge Noviciobat zoeie igues conv(en)tutic: aparecituce­quio Jesus videan, eracutsicitio bere llagac, beira, cembat passatu­nuen nic zuregatic: Gogorr ta beltz idurizaizun oguia bustizazu eneodolean: icusicouzu cein gochso den. Onequi gueldituce ura content,ta len soporta etzuquen trabajua, ya gu6ro iduricequio aisa. (Disc)S. Pedro M(artir) bein trabaju andibatean bere culparicgabe assirictristatzen joance Jesus gurucificatuagana negarres ciola, Jauna,icustendu nola naucaten culparicgabe. & Errespondatucio amoltsu,eta nic, Pedro, cer culpa nue paraceco gurucegontan? Asqui izanzueori passaceco alegre animoso yago ta yago. S. Pedro Apost(olu)abein preso cegolaic Jerusalenen libratuzue bere Magest(ade)ac mila­grosoqui. Guero berriz Roman inzute preso fedeagatic: Sanduaprest cego ematea vicia ere. Bana ingeniatuzute Christioec atrarasteaichsilquias beren Artzaia ain bearrzutena demboragartan: bazoeiesandua libre campora: Aparecituceguio4 videan Jesus gurucearequisonean: Nora doaie, Jauna, erra(n)cio sanduac. Eta Jaun div(inoa)c,Noaie Romara berriz gurucific(atu)a izatera zuregatic. Entendatubai entend(at)u S. Pedroc: itzulice bere carcelera, ta utzice gurucifi­cacera Jesusen amores. Orra bada non sendadaique(n) perlesia es­p(iri)tuala, jaiqui ta ibilceco vizcorr Jang(oicoar)en gra(ci)arequigloriarano. amen.

4 Aparecituceguio. eta ez Aparecitucequio.

305

r--------~- - - -- -

126

Sermo in Dominica Undevicesimapost Pentecostem

De nuptiis, convivio, vocatione, &Fecit nuptias filio uso, et misit servos suos. Math. 22.

Egungo Evang(elio)an dio Jesus onac, aguitzendela CeruetacoErreinuan, edo Elizan, nola Erreguebati, celebratubaizitue bere se­mearen bodac, eta biali bere Mutilac deitzera convidatuac; ta etzutenai etorri. Bializitue berriz bercebatzuc erratera, nola dagon preve­nituric bazcaria, gucia prest; datocila: Bana ayec etzute ajolaic, etajoancire batzuc beren iteco ta tratuetara, bercebatzuec itzuli ta des­hooratu ta ilzuste arren Mutilac. Erreguec ori aituric, iras betericbiali bere tropac ta galducitue gaichstogaiec, ta ayen erriai su eman­cio. Guero erranziote bereei, prestaturic bodac bai, bana etzire dig­no convit cirenac: Zoaste videgoiec barna, ta aurquitzentucienguciac convidazquicie. Ayec inzute erran becala, ta beteze maia gen­des. Sartuce Erregue icustera maiecoac, ta icusizue an guizo(n)batez jaintsiric bodetaco tresenarequi; ta errancio, adisquidea, nola sar­tuzara emen ala indecente? Ura ichsil: Erreguec orduan bere Minis­troei, au lotu escu onetaic, ta botazazie ilumbean; an izanenda negarra,ta ortze(n) carratscotsa, ezi anitz dire deituac, bana guti escogituac.Orra Evang(elio)a. Claro da dela parabola, edo comparacio-guisa­bat adiarasteco aguitzendena Jaing(oicar)en ta guizonen artean. En­tendaceco escazagun gra(ci)a. Ave M(ari)a.

Evang(elio)an 1 dion Erreguea da Erregue gucien Erregue Jan­g(oico)a. Bere seme Jauna Jesu Chr(ist)o: Boda tionac dire comuni­cacio tuenac guizonequi bere Mag(estade)ac, ezi ona beti da berceeicomunicatunaia bere onetic, eta Jang(oico)a on guciaren iturria co­municanaida guizonei al gucia, ta comunicatu ere da asco maneras.Lembic(ico)a criatucituelaic guizonac bere imagina ta semejanzara:

1 Evangelioan dio, eta ez Evangelioac.

306

Bigarr(en)a eguince1<iic bera guizon bigarren personan unitus Jan­g(oic)otasuna ta guizontasuna errealqui. Onen casos inguinduzabere aide becala guizon gucioc, honratus ta favoratus guizaguendeayago ezi Ainguiruguendea. Irugarren desposorio-guisa edo comuni­cacioa da Jang(oic)o guizonac Jesus onac celebratuduena bere Espo­sa Elizarequi edo Christio-guendearequi, ala eguinbaita gorputzbatbecala gurequi, bera gure buru, gu beraren miembro, bera ayeneguiasco, gu zarm(en)du. Au eguitenda fedes bataioco sacram(en)­tuan despo-

126at.

satus becala arima bacocha, ta unitus Jesu Chr(ist)orequi, sponsabote mihi in fide. (Oseae 2) Andic deitzenda Christio, ta darama beremarca esp(iri)tuala caracter deitzendena, ta seculan borratueztaique­na ez Ceruan ere, ez infernuan ere. Berce desposorio-guisabat egui­tenda noiz ta arima becatuen casos apartatucena berriro admititzen­duen bere gra(ci)an bere odol preciosoaren virtutes, ta contricioarenvirtutes penitenciaco sacram(en)tuan. Berce desposorio-guisabat, tacomunicacio miragarri amorosoa celebratzenda Comunioneco sa­cram(en)tuan, ezi dio comecatzendenas, in me manet, et ego in ilIo,enequi unituric mantenitzenda, eta ni berarequi. Berce desposorio,ta comunicaciobat aguitzenda Jang(oicoar)en ta arima onaren ar­tean oracioan amores unitus esp(iri)tua esp(iri)tuarequi, favoratusJang(oicoa)c arima, consolatus, erregalatus, chastaracis bere suavicd(ade)a, ta gloria-guisabat munduan modu miragarris, becatarieceztaquigunes, ez merejis. Azquen desposorio perf(ect)o zori onecodeseagarria da glorian, non unituric beticos arima Jang(oico)arequigozatzenbaitu ezin explicadaiquen moduan. Ontara ellegaceco pre­vencio ta vezpera becala da celebratzea emen Chr(ist)oren desposo­rioa arimarequi fedes eta carid(ad)es, edo gra(ci)as. Eta ortas dardu­ca Evang(elio)an.

Convita andia prestatudu Elizan ere Cerura bafio len, bere doc­trina, legue, ta itz sandua: bere sacram(en)tuac, especialqui aldare­coa: ta bere inspiracio, ta gra(ci)ac arimaren barnera: gucia baitaerregalaceco gu ta acitzeco Erregue-guisa gloriaraco. Len ta guerobialitu mu(n)dus mundu bere Mutilac, baitire Jang(oicoar)en guizo­nac, ta Predicariac, deitzera eztirenac Christio fede Christiora, taChristioac gra(ci)ara. Bafia eztute ascoc ajolaric convitas; doaz be­ren lurreco vanid(ad)e ta itecoen atzean: Asco berriz itzulcendirePredicarien contra, nola ezpalire mintzo ayen onnaies. Erregue an­diac castigatzentu anitz maneras. Bodac, dio, prestaturic daude,

307

bana convidatuac eztire digno. Zoaste campog6iec barna, ta deiaurquitzentucien guciac: Ala betece maia. Ontan adiaraste(n)da ezinaiz an emenca faltaturic fedean edo virtutean, eztela faltacomu(n)duan Jang(oicoar)en echeco gende, izaindireIa Christioac beti,eta 6nac, emen edo an. Ezpaduzu nai zuc, eta berceac, eta berceac,naicodute Jang(oicoar)en escogituec Jang(oico)as daudenec. Etan6ri cer zaio? Eta galduas norc izaindu culpa?

127

Jarriasgueros maian sartuce Erregue icustera, di6, ta icusizue batbodetaco tresenagabe, ta sarraracizue calab6zoan. Ontan adiaras­tenda, ezteIa asqui eg6tea nolanai Christio Jang(oicoar)en echean:naiz jarri beraren maian, naiz participante beraren doctrinas, sacra­m(en)tues, eta gauzes, galdua izaindela, ezpadarama bodetaco trese­na, edo gala. Cein da bodetaco gala? Conciencia 6na, gracian eg6tea.Fede Christioas landara bearda vicimodu Christioa: ezperen bota­codute infernuco ilumbean. An izaindire, di6, negarrac, ta brtzencarrascbtsac, di6. Eri6tze perpetuoa deitzendu Elizac ango vici mise­rablea: milIa eriotzetaco bano yago pena ta agonia contino, ta ezinacaba; nai il, ta ezin il; iltzen becala beti, benere ez acabatzen iles.6 cer ansiac ilnaies, ta ezin logra! Di6n becala S. Agust(ine)c; mun­dug6ntan vicitza esquindu, ta naieztutenec admititu, infernuan nai­codute Eri6tzea, eta ezin aurquitu. Araraco dire ez solam(en)te infielezaundunaieztutenac Jang(oico)a, baitare ezauntzendutela diotenacmias, eta ucatzen vicim6duas, di6 S. Pabloc (Tit. 1) Christio contra­coac, cenen casos deshonratzenden Chr(ist)oren izena gendeen ar­tean. (Rom. 2.)

Acabatzendu Evang(elio)a itzguebequi, multi sunt vocati & Anitzdire deituac, bana guti escogituac. Joan onti pensatus bac6chac,cenetaic otenaiz ni? Beira cein vandera seguitzenduzun, edo guru­tzearena, edo vanid(ad)e munducoarena? Beira cein vides zoazin,edo erchias edo zabalas? Beira mantenitzenduzu(n) bodetaco trese­na, conciencia 6na. Beira estimatzenduzun Jang(oicoar)en gra(ci)ayago ezi munduco gusto, gauza, ta ondasun guciac. Beira zaudenongui erresolvituric seguitzera constante Jang(oicoar)en convita, ezadmititzera deus contra, naiz vicibearrbalitz neque penatan arrasta­ca vici gucian. Exemplu ederrbat leitudut Napolesco doncellabate­na, 6nac animatu, gaichstoac alquetubearrtuena (Parra p. 1. pI. 17.)Aita zue cavallero, bana jocari: onec acabatucitue lasterr ondasu­nac, ta guerochsago vicia ere bai. Guelditucire Ama alabac miserienheredera: estado arceco adinean au, bana doteric ez, ezeta cer eman

308

agora ere. Bafia Jang(oicoar)en amores, eta virtutes cego ongui su­plituric. Ainguirubat idurian ce, Serafinbat ariman. Pensa emen ainpobre, ain ederr, ta bacarra ce1aric, cembat pe1igro ta tentavide ar­matubidecion infernuac. Bafia goseac naiagodut il, erratenzue, lena­go ezi atra vicia Jang(oico)a offenditus.

127at.

Amac etzue aimberce juicio ta virt(ut)e nola alabac, Cer inenduzubada? errate(n)cio, bearrduzu consentitu norbaitequi, ez iltzecotanbioc. Alabac errespondatzencio generosa, confiazagun Jang(oi­co)an, bagaizque erremedia bere Mag(estade)ac; emaindigu conve­nibada, ezperen i1 offensaricgabe. Salbeites diren pichscac. Salduci­re, precioa gastatuce; ta necessid(ade)a len bezain berri. Amac seguilengo porfian. Alaba constante virtutean; salzagun goatzea, dio.Salduce, ta guero tresenac ere, gueldituric solam(ent)e precissoa es­talceco difia. Acabaturic gucia ya, erratendio Amac, orai icusazu cerimbeauzun. Icuscodu, erratendio alaba prestuac, eta purechsabate­qui ebaquizue bere buruco bilo ederra. Arbez, ta salbez, albadeza­que cerbait atra: eta berce erremedioric ezpada, burua ere ebaqui­tzea utzicodut lenago ezi desplacer eguin ene Jang(oico)ai. Onequiatrace Ama carricara, ta alaba gue1dituze Jesus gurucificatuarenofietan ofrecitzen bere burua, ta escatzen erremedio, ezperen cons­ta(n)cia. Fortunatuce Amac opatzea Conchaco Principe ta Princes­sa: icusizute bilo zeramana, erosinaiciote, solam(en)te zute erreparoil cembaitena2 otecen? Amac orduan negarres, ojala, Jaunac, onenJabea ila balitz, ez icusteco aimberce desdicha. Ezta ila, bafia iltzecoeztu falta baicic ematendidatena onendaco. Aguitu gucia contatuci6teitzes bafio yago negarres: ta azquenean erranciote, betoz, Jaunac,naibaute ieusi, ezi eztago urruti. Lastimaturic Jaungaiee joaneirearrequi, ta aurquituzute doneella generosa besarcaturie Chr(ist)orenofiequi, erdibiluchsirie pobrea. Icusteas iehuragar-3 lastimaturieyago, ta bereala paraturie medianoqui deeente sartuzute beren co­ehean, eramanzute beren palaeiora, ta an ongui estimatua iduquiriedembora zatibates, guero bere virtutearen ateneios eta ayee ema(n)­eioten dote onbatequi paratuzute estadoan honratuqui ongui vicigucieo. Nor ezta eonfiatueo gure Jaunaren miserieordian, eztuela

2 Rola dago: if cembaitena.3 Rola dago ichuragar-, eta ez espero den ichuragartan. ichuragar- lerroaren bukaeran

dago.

309

desamparatuc6 berea seculan? Mundugontaco ere badezaque favo­ratu, naibadu, ta convenibada, naicodu: bentzait nior bereetaic beti­cos galcera utzico eztu. C6ntra berriz munduaren am6res mundua­ren convitac seguitus milla ta milla galdu, galcen, ta galducodire.Alaere ezcaizquela acorduratu? Multi sunt vocati, pauci vero electi.Jang(oico)ac eguingaizala bere. amen.

310

128

Sermo alter in eadem Dominica Undevicesimapost Pentecostem

De nuptiis animae in Communione Sacramentali.Fecit nuptias filio suo. Math. 22.

Egun pintatzenda Erreguebaten Semearen desposorioa, taconvita. Nola convidatuec etzuten noli estimatu: nola gaizqui trata­tuzusten mandatariac; nola berac izanciren castigatuac: nola berce­batzues beteric sala, ta Erreguec icusiric an bat indecente cegola sa­rraracizue(n) ilumbean, penatan. Azquenic sent(enc)iagau: Anitzdire deituac, bafia guti escogituac. Parabola edo comparaciogoneccer adiaracinaidigun, goacen usmatus. Acertatzeco, estimazagunAma Santissima1. Ave M(ari)a.

Cer Erregue oteda aipatudena Evang(elio)an? Cer seme? Cerboda? Cer convita? Erreguea dol Jang(oico)a. Bere seme bacarra JesuChr(ist)o Jang(oic)o-guizona. Boda tionac dire esp(iri)tual ta sobre­naturalac. Orai naiac daude chsaquin, nor oteden Esposa duena di­cha desposatzeas alaco Principe Jaunarequi? Orichse dol Eliza, edoChristioguendea, baitare Christio bacocharen arima. Noiz celebra­tucen desposoriogau, izanze noiz ta guizon eguinic, ta fundaturicbere Eliza, christiatuzuen gutaic bacocha, unitus berequi, ta beregorputz misticoaren miembro bataioco sacram(en)tuan. Ori lenic;bafia berce desposorio-guisabat excelente miragarria celebrace(n)daconvita precioso andiarequi bateo comunioneco sacram(en)tuan,non admititzen, besarcatzen, ta bateratzenbaitu berequi Jaun div(i­no)ac arima pobrea modu admirablean. In me manet, dio, et ego ineo: Enebaitan gue1ditzenda, ta ni berabaitan. Cer idurizaigu despo­soriogontas, fielac? Nolaco Esposoa, ta nolaco Esposa! GloriacoPrincipe Jaun ederra ene arima pobre itsusiaren Esposo! Cer gorabera au! Cembat goratzenden arimabat lurrecoa! Cembat apaltzen­den Erregue Cerucoa! Inic dago apaltzera gure amores: ya Virgin

1 SSma eta laburgailua.

311

Amaren entranetara, inzehiie guizon, ya jaiorie aurr ehipitio errecli­natzera gambeIan, ya guero sufritzera prisione, golpe, liehstu, azote,aninee, gurueeeo eriotzea & Eta orai janari-guisa apalcenda gueurenentranetara, eomeeaeengarelaic. Cer diote ontara

128at.

Serafinee? Cein arriturie bidedauden aldare-inguruan icusteas berenJaunaren amoreseo exe~ssogau guregana! Eta eer aigara gu, ezpaga­ra deseguiten amores? 0 fede vieia, non zara? ezi sinestaledi2 vieiro,zoraguindeizque bozeariundes, ta affeeto on gucies. Ain andia ta ainehipi Jesus ori enegatic, Badaeusat eergatie, Amorosteagatie ni. Ba­rimbadut biotzie, Jesus, naidut ilartano3 , ori yago guciae bano, orinaidut baearrie.

Bana eer da aguitzendena? Biali bere Mandatariae, eta batzueeeznai etorri eonvitara, et nolebant venire: bereebatzue gaizqui etorri,quomodo hue intrasti? Cergatie ayee eztute nai? gusto gaiehstoa iza­nes: naiago tuste Egiptoeo tipulae, elceae, eta farrasqueriae, ezimanna Cerueoa, ogui vieia, Ainguiruen erregaloa gusto on guciaedituena berebaita(n). Balequite ongui eerie den, ta gustoa sano izan,paloea ematen egonbeareoguindue sacerdoteec apartaracinaies taezin apartaracis gendea maigartaic gogosearen4 utses, dio Ven(era­bl)e Juan de Avitae. Orai convita erreala prestaturic, convidatuacganaric ez; Jesus salvazalea ematen, ondasun gucien iturria, gloriacoprenda, gucia amore: Eta gueienec onen apetituric ez; cer senale da?Oposicio dutenes cer diogu? Infernu urrin.

Bana bagoaci noizean noiz: bana nola? Sarcenda Erregue icus­tera: Icustendu an bat, ta aguian bat bano yago bodetaco tresenaga­be. Nola, dio, nola etorrizarate galagabe? bota ebec ilumbean. Ceinoteda bodetaco gala? Heregeec diote, ezi fedea, sinestatzea asquidela. Fedea da lembic(ic)o pausua sareeeo Jang(oicoar)en echean,origabe eztaique sarrtu: bana soBic ori ezta asqui, da claro. Evange­lioeogura sartuce; bazue beras fede: bana etzue bodetaco gala: Eztaau beras fedea, da fedearen ganetic berce cerbait. Gala diogunabada conciencia ona da libre mortaletaic berere Jang(oicoar)en gra­(ci)an ta carid(ade)an. Gra(ci)a ta carid(ade)a edo bioc dire bat, edoelcarri dachiconac. Gra(ci)a da Jang(oicoar)en donobat itenduenaquadrable Jang(oicoar)en beguieta(n) arima. Carid(ade)a da ama­tzea Jang(oico)a: Eta amatzenbauzu, amatua zara, ta bere gra(ci)an

2 Hola dio, sinestaledi, erdian -t- duela.3 ilartimo dio, ilartaiio esan beharrean.4 gogosearim dago, gosearim esan beharrean.

312

zaude. Orgatic izanas gueros carid(ad)e, gra(ci)a ere bada. Biguebetasitenda arimaren bodetaco gala, nola tapizeria tisuscoa, ta urres bor­datua. Precisso precisso da gra(ci)anjoatea, ta sentibalez culpa morta-

129

leric, confessatzea joan baiio len. Ezperen sacrilegio itenda, eta nolaJudas traidorearen ariman sartucen Satanas amengarren atzetic, etpost bucellam intravit in eum Satanas, ala indigno comecatzend(en)aitenda Jesusen gorputz ta odolaren reo edo culpante, ta irestendubere condenaciotaco: botazazie au ilumbean, dio Erreguec, mittiteeum in tenebras.

Baiia arima noble agradecituac ez solam(en)te naicodu eramangorputza baruric ta arima garbiric, precisso den doi doia, baitaereaiiaditu berce virtuteen flore cembait, edo affecto. Itzftogontan tiotlaur, Juca, fedea, humild(ade)a, contricioa, amorea. Sinesta viciro:humilla biotzes: penatu sines gaizquies, eta amatu ezin yagos. Orida fuca: ala ichequitzenda sua: Erreza guti; erre anitz. Ala gozatzen­da erregalo divinogarren provechua ta gustoa. Ala itentu effectoanitz ta andiac; bat, arimaren unione amorosoa Jesus onarequi: ber­cebat, gra(ci)aren ta virtuteen aum(en)tua: bercebat, indarr ta viz­corrtasun sobrenat(ural)a: bercebat, amoresco su dulcea: bercebat,consolacio, ta negarr gozoac: bercebat, passioneen flacatzea: berce­bat, venialeen barcacioa: bercebat, preservatzea erorcetic mortalee­tan: bercebat, pena zorrtuenen satisfaccio: bercebat, itzaltzea edotemplatzea sucai becaturacoa: bercebatzuc biotzaren zabaltzea,aurpeguiaren serenatzea, colorearen viztea, moguim(en)tu gucienmodestia, baitare berce anitz gra(ci)a, gloriaraco prenda, ta esperan­za sano consolagarria. Baiia cer ainaiz ni contatu naies comun(ion)esagrat(uar)en effectoac, direlaic ezin contaala? Cer on denic ez deza­que eguin, ta eztu naico eguin, ta eztu eguinen etorriric gloriaco Jau­nac Esposo guisa gure arima pobreari gure pechoaren echolagontan?Baldin arima agradecitua barimbada, ta itembadio errecibim(en)tuona? Exemplu biz S. Theressa, bein ez solam(en)te favoratu donoesp(iri)tualeequi, baita ere artubaizue miragarriro bere Esposataco,ematenciola escua, ta itzebat seiialetan, ta erratenciola, ya emendicalcina, Esposa eguiascoa becala, zelatucoduzu nere honra & Eta co­mecatzencen aldioro betecence glorias & Eta sandu guciec ordugurazute beren descansu ta gustocoa munduan, nola gloria-guisabat. 6sacrum convivium & 6 convita sagr(atu)a, non Chr(ist)o errecibi­tzenbaita, bere passioaren mem(ori)a eguiten, arima gra(ci)as bete­tzen, ta gueroco gloriaren prenda ematen. amen.

313

129at.

Sermo in Dominica Vicesimapost Pentecostem

De Fide integra et requisitis ad gratiam.

Honi septima reliquit eum febris. Joann. 4.

Erregue-guisa een Jaunbatee omenzeuea heri semea, dio Evan­g(elio)an, eta Jesus onag{ma jminie eseatzeneio, zetorreIa ta sendaze­zola bere semea, ezi il-urn'm eego ya. Jaun div(ino)ae erraneio, ezpai­tuzie ieusten seiialeae eta prodigioae, eztuzie sinesten. Arc segui beretema, Jauna, betorr, ilbaiiolen ene semea. Jesus onae orduan, Zoaz,vieida zure semea. Bazoeie onequi guizonoi, ta ara non aurquitzen­tuen videan Mutilae elduzaizquiola ematera berri ona, vicieeIa arrensemea. Galdetuzue orduas, noiz ema(n)zuen obera. Ayee, Jauna,atzo zazpietaeoan utzizue sucarrae. Ezaunduzue Aitae, eeIa ordugu­ra bera, eeintan Jesus onae erra(n)cion, vieieela arre(n) semea. Etasinestatuzue berae, ta bere eehe gueiae. Orra Evang(elio)a. Imbearr­dugu orai, baratzezai edo Neeazari onaren guisa, naiduelaic ecarra­raei fruitu, moguitzen ta moldatzenbaitu lenie lurra: Lurr ona tafruitu emallea da Evang(elio)eo historia, moguitzen ta moldatzendaexplieatus an diona. Ortaeo ta gucietaeo digula gure Eehoeandre di­v(ino)ae, gra(ci)aren otamena. A(ve) M(aria).

Fedea edo sinestea deIa on gueien prineipio ta eimendu, mostra­eendu Jesus onae, ta declaratzendu Elizae. Ezpaitueie ieusten seiia­leae ta prodigioae, eztueie sinesten, erratendio egungo Jaunari, baitaerreprehensio-guisabat fede-faltas. Dirudi bada bazuela fede, eldu­zelaie eseatzera sendazezon semea, ezi etzio eseatueo, ezpazue sinetsieeIa salvazale edo sendazale. Baiia fedearen gutia da agueri errateanzetorreIa, ezi sinestaturie Jang(oic)o eeIa bazuque ehsaquin etzueIajoanbearric sendatzeeo. Centurionae yago fede zue, ezi Jaun div(i­no)ae erranie, joanennaiz neur:iu, ta sendatueodut zure mutieoa,errespondatubaieio arc, Jauna, eznaiz digno datorren berori eneeehera, baieie solam(en)te itzes errambez, ta nere mutieoa izanendasanD ta salvo. Egungoaren fede-falta da agueri, seiiale ta prodigioieusimiian sinestatzeeo. Fedea dei sinesteitzea ieusigabe Jang(oico-

314

ar)en itzaglitie. Sinesteg6i eztat6rr biotzeni ez beguietaie, ez bercesentidoetaic, bai adim(en)tutic. Adituasgueros Jang(oicoar)en itza,ezta icusibearric. Berce aIde icustean baleizque beguiac enga-

130

fia; ez ala adim(en)tua Jang(oicoar)en itzas. Alaere arc icusinaizituesefialeac.

Guciarequi Jesus onac arren semea eritasunetic, bera ta bere fa­milia libratzentu infieltasunetic. Oh Jaunaren liberala! Cer ordusemanzuen obera, galdeitendu Aitac. Zazpietacoan izanceIa, erraten­zaio. Ain chusto zazpietacoa(n), ta ez berce ordubiltean oguei ta lau­retaic? Badu mysterio; mostra emancigu, ezi arima sendatzecos per­fectoqui, beardireIa zazpi obra penitenciasco, ala nola zazpi ordu.Hora septima: Da S. Viz(ent)e Ferrerec 1 inzuen erreparoa au.

Goacen icusis. Lembic(ic)o ordua, edo oronbata becala daezauncea, edo examinatzea conc(ienci)a: ezi beeatari miserableaezaum(en)turicgabe contu dagola gauaseo ilumbean: Lembie(ic)oastendenean acorduratzen, contu dela arguiastea arrendaeo: Nie eereguindut? dio. Nola vicinaiz? Cembat becatu, eembat miseria! Cerizanenee nitas, auehibalida vieiaren aria Jang(oico)ac? Oh! nolaeoarriehscoan egonnaizen 10 serpienteen erdian! Auehse da lemb(icic)oordua, ceintas cion S. Pabloc, (rom. 13) ene anaiac, idatzarceca lagaichstotic, ezi urbilago da orai gure sendatzea. Passatuda gaua, elle­gatu eguna: goaeen despeitus iluneeo lanae ta gauzac. Beeatuan ego­tea deitzendu loa. Lo dagona ezta valiatzen sentidoes: erdi-ilic dago:becatuan dagona baitago erdi ilie, vicirie gorputza, ilie arima; eta alaegon egon aseo egunes, ta ilabetes aguian, ta aguian urtes ere. Oheembat nola eztaquitela idatzarreendiren infernua(n)! Bereebatzueala nola idatzareentuen Nausiae bere Nirabeae, ots ordu da, goaeenehsaiquis, ala idatzareentu naituenae Jang(oicoa)e letargo mortale­tic ere.

Bigarren ordua da eontricio biotzeseoa Jang(oicoar)en errespe­tos, deIa amoreagatie, dela beldurragatie, ezi penatzea solam(en)tegalduagatie honra, ondasun, ta gauza lurreeoetaie da dolore natura­la, ezta proehal, sendatzeeo beeatuetaie: bearda izan urriquia edopena offendituas Jang(oicoar)en Magest(ade)a bentzait galduagatiegra(ci)a ta gloria merejitus infernua, ori deitze(n)baita Atrieio sobre­nat(ural)a, ta eonfessioarequi bateo asqui dena doi doia, ta gabe ez:

1 Ferrerec dio, ez Ferrerrec; ez dago laburturik.

315

edo pemitzea offendituas Jang(oico)a, ceren ain ona den ta amablea,intenciorequi confessaceco ta emendaceco, ori deitzenbaita Contri­cio, ta orren casos barcatzendire becatuac confessatu baiiolen, naizguelditzenden obligacioa confessaceco. Dixi, confitebor & ps. 31.)~rrannue, confessatucodut

130at.

neure gaizqui eguina neure contra Jaunari; ta berbrrec barcatudida.Eztio, confessatudut, ta barcatudida, baicic confessatucodut, ta bar­catudida confessatu baiio len ere, contricio amorescoaren medios,baiia alaere ezdezaquet utzi confessatzeco, confessatucodut.

lrug(arre)n ordua da agosco Confessioa: cerequi daique compa­ra? Sangriarequi, ceiiequi atratzenbaita odol gaichstoa curaceco: edogoragarriarequi, ceiiequi egoztenbaita agotic becatuen pocioa. Oreautem confessio fit ad salutem, dio S. Pabloc, Agoas itenda confessioase(n)datzeco ta salvatzeco. Ezta asqui ezauntzea gaitza; ezta asqui bil­tzea memorian; ezta asqui penatzea ere; ustubearda confessatus; alala2 nola quartoa daucana beteric immundicias, ezta asqui biltzea zo­cobatera, ezpada botatzen campora. Ala botabearda agoaren atariticconc(ienci)an bildudena. Ala cena len esp(iri)tu gaichstoen cubila,itenda esp(iri)tu sanduaren templo. Ala cegona eri mortal becatuen po­cioaren casos, ustutzearequi sendatzenda; ustugabe eztaique sendatu.

Laurg(arre)n ordua emendatzea, edo emendatzeco propos(it)ofirmea. Gaizquia ezaundu, pemitu, confessatu; ta guero? Emendatu.Ontara elduda gucia, ala nola pulsatzea, lancetas picatzea, sangara­tzea elduden se(n)datzera: ezpada au logratzen, gucia da alferr lan.Gaizqui induzu becatuequi Jang(oicoar)en contra ta zeure contra:zindoezi eriotzera, eriotzetic infernura: para ya: ez passa alcina: artuberce videric, aldatu vicimodus.

Borzg(arre)n ordua penitenciaren cumplitzea, emanes Jang(oi­coa)renjusticiai satisfaccio bere gaizqui eguinas. Llaga idiquida con­tricioaren lancetas, confessioas atrada barneco daiiua, bearda oraiiogaiietic penitenc(iar)en emplastroa edo pegadoa, sendatzeco gucis.Ezplicazagun claro. Bi gaitz dire becatu gucietan, culpa ta pena:Culpa barcatzenda beti confessatus bearden dolore, propos(it)o, tapenitenc(iar)en cumpliceco intencioarequi: baiia comunqui gueldi­tzenda yago edo gutiago pena pagatzeco penitenciasco obraequi,baru, oracio, limosna, indulgencia ta alacoequi.

2 ala la dago, baina ala lerro baten bukaeran eta la hurrengo lerroaren hasieran.

316

Seigarren ordua eonfessioai darraizquion obligaeioen eumpli­tzea,

131

ala nola injurien bareatzea, bareaeio eseatzea bearrduenai, baque­tzea, dafiu eguinen errestitueioa, baitare oeasio proximoetaie goar­tzea, ta ala: Eben eumplitzeeo proposito zuelaeo ustes absolvituzueaguian eonfessoreae, bafia eumplitzen ezpada, edo llaga euratua be­rritzenda, edo falsuan joanee eunicioa, ala nola guelditubalitz llaga­ren barnean zur edo burrifia pusearenbat. Atra atrabearda sendatze­cos ongui. Erreneorea biotzean da burrifia llaga-barnean: Bereerengauza itzulibearra eontu agotza beguian, edo zur izpita araguian.Non dimittitur peccatum, nisi restituatur ab/atum. Ezta beeatua bar­catzen, ezpada obligaeioa pagatzen.

Zazpig(arre)n orduan sendatuee perfeetoqui egungo heria. Zazpi­garren ordua ustedu S. Viz(ent)ee eomunione sagr(atu)a, non aurqui­tzenden Medieu div(ino)a sendatuzuena ura. Ontas errancio Aitari,zoaz, viei ta vizeorr dago zure semea. Eta asqui izanze erratea, viz­eorrtzeeo ordu berean. Cembat yago da etoreea bere Magest(ade)abera presente nere barnera? Ez solam(en)te gra(ci)a ematendu, baitaere gra(ci)a gueien iturria plantatzendu nere barnean. Jesus salvazaleagueurequi, nola ezta obratueo salvacio gucia? Oh! Baguindequi dugunona Comunionean! Baguindequi errecibitzen, ta logratzen eseaidaL

Azquenean dio Evang(elio)ae, eonvertitueela guizongura, ta bereeehe gucia. Cer itenduen exemplu onae, eta Cargudunaren dilig(en)­eiae gure Jaunarequi bateo? Imbez inala, ta gafietie eneomenda Jan­g(oico)ai. S. Andres Corsino buratsoee logratuzute Jang(oico)aganicoraeioen eostus. Amae sabelean eeucalaie eneomendatzenzue espe­cialqui Ama Virg(inar)en medios. Bafia libratubearzen Vezperan in­zue amets zeramala barnean otsobat, eein guero joanie temploraitzulceneen aehsuri. Jaioee alirra, azizute ongui, bafia lagun gaiehs­toequi eutsatuee gaiehstaquerian. Aitae aldebatetie, Amae beree al­detic erran ta eguin oneratzeeo, bafia proehurie ez. Egunb<ites al­quegabe subervoqui mintzaturie bere Amai, erraneio onee negarres,eierto zu zafa otsogura nie amets innuena neramala sabelean: bafiaJang(oico)an esperanza dut orafio inenzarela aehsuri. Aeorrituee se­mea, ta ya humil galdeguincio, eer amets, eer otso, eer aehsuri eeneiona. Contaturie Amae, ta nola eeuean ofreeiturie Jang(oico)aiAma Virg(inar)en eeheeo, arc belaurieo eseatueio bareaeio, sartueeCarmesen Errelig(ios)o, eta inze aehsuri ta sandu. Eguingaizala guere bere Mag(estade)ae. Amen Amen.

317

131at.

Sermo alter in eadem Dominica Vicesimapost Pentecostem

De via hominis in adolescentia.Filius infinnabatur & Joan. 4.

Dugu evang(elio)an semebat heri iletsiric, Aita diligent arren on­miies, eta Jesus ona gueia erremediatzen. Aitae esea ta esea, Jaundiv(inoa)e itendio gra(ci)a, zoaz, ezi viei ta vizeorr dago zure semea.Guizonaren vieitza nola den, bereehsqui gaztezutuan eonsideratzeeodugu eseaida, ta proeuratzeeo erremedioa. Ortaeo lenie estimazagunAma Santissima1 • Ave M(ari)a.

Astenee ileen semegura goiz-ederr, asteneelaie vicitzen. Onguidio S. Basilioe, mundugau dela iltzen daudenen leeua; eta S. Greg(o­ri)oe, ezi lurreeo sustancia, edo ondasun gucia eomparaturie an goi­tieo felieidadearequi pizu ta nequebat dela, ez lagunde: vieitza dem­boragontaeoa vicitza eternoaren aIdean erio deitu beardela obequiezi vicitza, ezi gorputz galquidacorrgueben egun6ro deseguines joa­tegau eer da baicie iltzebat eontinoeoa? Ceren ezi jaioasgueros viei­garela diogulaie beti goaza iles iles, egunetie egunera istantes istanteurbildus eriotzearen mugara, etzi bafio urbilago atz6, atzo bafio ur­bilago egun, eta ala seguidan, eta azquen instantean aeabatzengarailes. Plazoa dago gueien ta baeoehaindaeo assentaturie, nondie eztenpausurie alcina. Cein egunes den bud, alchaturie dagoquigu, ezeai­tzen batean ere deseuida. (exempl. Baltasar, dives in evangelio &)

Humillagaitzen Jang(oicoar)en eseu poderosoaren pean, eefietaiedagon dilindaea guizona ala nola liza birubates, ezi den vici viz­eorrena gorenas da liza birubat auehsteeo ta ebaquitzeeo ehoilerratz dena, especialqui vicibagara Jang(oicoar)en contra. 6 tonte­ria! Eta 6 Jang(oicoar)en paeieneia! Milagroguisabat da aguantatzeaeembait aimberee demboras. Nore eonta beree aIde gure lurreseoeeholagonen itaehsurr, ta malderreriae? Cembat gaitz genero aIde

1 SSma eta laburgailua.

318

gucietatic, barnetic eta campotic? Cembat aldis viciaren sustentatzecodirenequi laburtzenda vicia? Jan edan, diversio ta gustoen amoresheritzenda osasima, ta golpatzen edo bulcatzen becala da lurresco or­magau, dagona ez erori bai erori macurrturic? Languebec itendire espe­cialqui gasteziItuan. Bafia gorputzaren gaitzac eta peligroac anitz ba-

132

dire, eztire gutiago arimarenac. Norc conta?Egimgo gastegura cego heri calenturas, edo sucarras. Sucarr ari­

marena da inclinacio, afficione, ta amore desordenatua munducoplacer, vanidade, ta gauzaetara, baitago sarrturic zafietan barnajaiotzes, ta ichequitzen, ta aum(en)tatzenda lagun gaichstoen fue­lleequi. Nor libratucoda, ezpada Jang(oicoar)en maite, ta amantedena? Fortunosoa gastea goarcendena bere demboran, ez ustecoerrenditzera munduaren engafiuei, naiz costa, naiz doazan tropadangafiaracoac. AguitzendeIa idurizaida gastezutuan aguitucen guisaraNabucodonosor subervoarequi. Manatuzue arc, inaraciric estatuaurresco aundibat, joateco guciac arren adoratzera: Bazoezi guciacaIde gucietaic, ta adoratzenzute bultogura. Solam(en)te imr muticogaste escogituec etzute naiizandu seguitu. Contu emanic, deitzentuErreguec, eta paraturic alcinean erratendiote serio, eguiaz eztucienai adoratu ene Jang(oico)ac ta estatua urrescoa? Orai bada edoceinordus emandaien sefialea, parazaiste belaurico auspesca lurrean, etaadora ene estatua: ezperen, botaracicozaistet sugarretan egoindenlabebatean: Eta nor da Jang(oico)a libratucozaistena nere escuetaic?Errespondatuzute sereno, Eztagoquigu guri errespondatzea libra­tzearen gain. Gure Jang(oico)ac gaizque libra orren labe, ta escue­taic, naibadu; bafia naiezpadu ere libratu, bego chsaquinic orrenMagest(ade)a guc eztugula adoratuco orren estatua. Indignacios be­teric Erreguec bereala bereala2 manatuzue ichequi labea su andiare­qui, ta botacezquiteIa irurac loturic escu ofietaic. Botazuste, ta bota­zaleac sugarres istante errecire, bafia imr muticoac zebiltza suarenerdian suelto passe<itzen, uquitugabe bilobatean ere, cantus bedeica­tzen Jang(oic)o Jauna, Benedicite omnia opera Domini Domino &(Dan. 3.) Goacen applicatus: Nabucodonosor da mundu Jauna: Es­tatua urrescoa Vanidadeen Vanid(ade)a. Da urresco, ceren valio­duen anitz vanoen estimacioan: Da estatua, edo tallua, ceren gusto­iduri, honra, ondasun, goapo-iduri baita gucia sustanciaricgabe,mundugontaco figura doaiena passatus, dio S. Pabloc. (l Cor. 7) Se-

2 bereala bi aldiz dago.

319

gui alaere gueienec: Ez alacoric arima ederrenec berechsituenec Jan­g(oico)ac beretaco, ta prevenitu bere gra(ci)as, arima onas, ta arimoconstanteas, ezi libratzea guds gastezutuan sucarr cutsuscogortaicda Jang(oicoar)en milagro-guisabat, nola irur muticogaien libratzeaBabiloniaco suhibe andigartaic.

132at.

Ortaco da ere avantalla fortunatzea ona Aita, ona Ama. Eztuteguciec fotunagoi. Gorputzai dagoquionas bidedute ajola gueienec:ortas ere cuidatzeneztutenac bideda cembait ajolacabe, jan, edan,10 eguin, diverti, datorrena datorla orr compon, gaichstoago ezianimaleac, ezi ardiec ere, chacurrec, artzec, choriec, guciec dute cui­d(ad)o humeen sustentuas: bana ori eztu asqui Aita eta Ama Chris­tioac, ezpadu cuidatzen humearen arimas. Ezperen, cuidatzea gor­putzarenas, ta arimarenas ez, da izatea zaiaren bilzale, ta irinarenbarrazale: bioc bearr, bana zaia on, irina obe. Doctrina ona eman,consejatu ongui, corregitu, zelatu & Len lena beti joan alcineanexemplu onarequi. Virtute anitz, dilig(en)cia, ta mana bearda, izate­co Aita ona ta Ama ona. Gucien alcinetic eta ganetic encomendatugure Jaunai, Ama Virg(in)ai &

Berce fortuna onbat luque aurquibalez lagun edo adisquide on­bat, cenequi daiquen fia ta comunica. Sanduarequi izanenzara san­du, dio psalmo 17. ta gaichstoarequi gaichsto, cum sancto sanctuseris & Alaber Proverb. 13: chsaquintsu ta juicioscoequi dabilfma iza­nendajuiciosco, ta zoroen adisquidea aien guisara eguinenda, ceren ezielcarr apegatzendire condicioac, especialqui gaichstoac, aisago ezisarna ta edocein gaitz cutsusco. Eztaquize oranz gutibatec altera­tzenduela orea guda? dio S. Pabloc. (l Cor. 5) Adisquide obena daJesus Salvazalea aurquituzuena egun Aitagarrec. Non aurquitucodu­gu? diozu. Confessioan eta Comunionean; Confessioan barcatzen,comunio(e)an besarcatzenzaitueIa; comun(ione)an bera presenteerrealqui, confessioan bere Ministroaren medios. Naiz confessore gu­ciec izanic potest(ad)e absolviceco ongui disponituric doaiena, ta or­tan bardin izanic, eztire bardin guciac disponitzeco, ta governatzeco.Billabez bacochac aldezaquen chsaquintsu ta sanduena, ezi gorpu­tzaindaco baguindu autara, naicobaguindezaque Medicuric obena,cembat yago arimaindaco? Aurquituasgueros fortunagoi, segui bate­qui, ezi Medicu daquienac gure complexionea obequi gaizque cura:Ez ibili aldaquetan necessidadericgabe. Bada cer diot comecatzeas?Eztaique erran asqui benere. Usabaguindez ongui, sendaguindeizqueeritasunetaic, manteniguindeizque sano ta sendo gra(ci)an &. &.

320

133

Sermo in Dominica Vicesima Primapost Pentecostem

De misericordia divina et humana.

Nonne ergo oportuit et te misereri conservi tui, & Math. 18.

Egungo evang(elio)a elduda S. Pedrori Jesus onac erranarengaiietic: S. Pedroc, ceiii emancition bere Mag(estade)ac Ceruetacoerreinuaren guiltzac, au da, potestad(e)ac lazatzec6 ta 10tzec6, bar­catzec6 ta ez barcatzec6, galdeguincio bere Mag(estade)ai, cembataldis bearcion barcatu bere anaiai? ya zazpi alditaraiio? Errespon­d(atuci)o, ez solam(ent)e zazpi aldis, baita ere iruogueitamazazpPzazpis. Seguidan bada egungo Evang(elio)an mostratzec6 cein gene­r6so liberalago den bere Mag(estade)a gurequi, gu garen baiio gueu­ren anaia Christio lagunequi, di6 aguitzendeia Ceruetaco erreinuan,au da, Elizan, ala nola Erreguebatequi, ceiiec arturic contuac berezervitzucoei, aurquituzue bat zi6la zorr amarr milla talento, nondicpaga etzuelaric, manatuzuela salceco bera, bere cons6rte, ta zuengucia. Siervoac paraturic belaurico escatuci6, arcezala paciencia, tajoaincela pagatus. Urricarituric Jaunac utzizue libre barcaturic zorrgucia. Andic atraric siervoac aurquituzue bere lagunbat zorrzi6naberai egun maravidi: eta euchiric tiesso apretatzenzue erratenci6la,pagazac zorrduquena. Onec belaurico escatucio, arzadazu paciencia,ta pagatucodizut. Arc etzue nai, baicic joan ta sarraracizue carce­lean pagatuartaiio. Aituric Nausiac deituzue beregana, ta erra(n)cio,siervo charra, nic urricarituric barcatunia iri zorr gucia: Etze arracioi ere urricaritzea eure lagunas? Asarraturic bada castigaracizue or­gatic. Acabatzendu Evang(elio)a itzguebequi: Ala inendizie ene AitaCerucoac zuei ere, ezpadioze barcatzen norc bere anaiari bi6tzes.

1 Lehenbizi iruetamazazpi idatzi dute, gero lerro tartean guei erantsi, eta aldatu erdiko-eta-, honen lehenengo hizkia 0- bilakaturik. Aldaketa hauek Donostian eginak direla ustedugu. Lizarragak berak «iruogueita-mazazpi» ipini du 134. or., I. paragrafoan.

321

Onen gafiean gmitzen aipatus Jang(oicoar}en miseric(ordiar)en an­dia icasteco izaten misericordioso gu ere. 0 miseric(ordiar)en Ama.Ave M(ari)a.

Benedic, anima mea, Domino & dio Davidec (ps. 102) Ene anima,bedeica Jang(oico)ai ta nere entrafia guciec bere izen sanduai. Bedei­ca, ta ez atzen beraren emanac emanen gafietic, beti eman ta emanbaitago. Qui propitiatur & Duena pied(ad)e zure gaizqui gucies, sen­datzentuena gaitz guciac. Qui redimit & Atratzenduena eriotzeticzure vicitza, coronatzenzaituena miseric(ordi)as ta favorees. Qui re­p/et & Asetzenduena zure deseoa ondasunes. Miserator, et & Miseri­cordiosoa, ona, ta onguieguillea gure Jauna, paciencia ta miseric(or­di)a anditacoa. Non in perpetuum irascitur & Ezta beticos asarratzen,ta ezta castigatunaia eternoguF. Non secundum peccata nostra &Eztu eguin gurequi gure becatuen ariora, ta eztigu pagatu guregaichstaqueriec mereji becala. Quo-

133at.

modo miseretur Pater3 & Nola Aita ona urricarituda humees, bai­taqui gure fragilid(ade)a. Recordatus est & Oroituda garela auts;guizona lurreco lore ta belarrain guisa desloratzen ta eartzen fite.Misericorida autem Domini & bafia Jaunaren miseric(ordi)a eterni­dadetic eternidadera beldurr diotenendaco. Gucioc dire Profetaerrealaren itzac erranac Esp(iri)tu Sand(uar)en inspiracios, ta eguie­tafedeac. Bai sines ona, onguieguille barcatunaia dugu Jang(oico)a,eztaique duda. Ezta numeroic, ez neurri, ez mugaric beraren miseri­cordial. Ezta cer erran, onarafio bai, aratago ez. Gutiago daiqueerran Cainec erranzuena, andiago da ene gaichstaqueria, ezi Jangoi­coaren4 barcatunaia: ceren ezi guizonac itendu becatu guizon becala,bafia Jang(oico)ac barcatzendu Jang(oic)o becala. Testigos betericdago Ceruajoandirenes arara Jang(oicoar)en miseric(ordi)agatic, ez­peren joanenbaicire infernuetara. Testigos beteric Purgatorioa: tes­tigos beteric mundua, ta dembora guciac salvacioco videan paratu­tuenes piedades ez condenatunaies. Infernuan ere eztitu castigatzenmereji adifia, ta an direnetaic ezta joan nior Jaunaren faItas, baicicberen culpas. Eta cembat eta cembat bidedaude viciric aspaldianjoanbearrac, ezpalitu detenitu Jaunaren piedadeac. Ongui beiraturicascoc dezaquegu erran eguiaz ciona S. Agust(ine)c Eripuisti me de

2 eternogui dio, eta ez eternoqui.3 Ez du azpimarratu modo miseretur Pater.4 Jang:" dio.

322

inferno & Atramiu, Jauna, edo libratunau infernutic bein, bi, irur al­dis, egun aldis, milla aldis. Justoqui milla aldis condenatuninduque,naiizambilzue. Ezpagaude an, nori esquerrac? ez guri ez, bai Jaunonari, naiizanbaitu goardatu bere offendizalea gra(ci)as. Orai be­rean barcatunaiezpalez, bere borond(at)e ones, norc dezaque obligajusticias? Bana alcinatuago dago eguitera gra(ci)a, ezi ez gu eguiteraoblig(aci)o duguna. Norc ongui penaturic escatudio barcacio, ezpai­tio barcatu?

Ontan ere da claro agueri gure Jaunaren ona, ta barcatunaia,emanbaitu bere itz erreala, barcatucodiola becatariai edocein ordusconvertidaien. Prontoago daucazu barcatzera, ezi zeuroi escacera.Eztugu leitzen Escrit(ur)a sagr(atu)an, utzidueIa barcatugabe niorescatudionic, ta leitzendugu anitz billatu, deitu, convidatutuenacgra(ci)ara, oroitzen etzirelaic berac. Cer yago errandaique errateranoaiena bano. Judio madaricatuec milla gaizqui eguin ta gurucifica­tuondoan Jesus ona, lastimas arriac zaticatzencirelaic, ayec urriqui­tu, ta barcacio escatubearrean, escarnio itenciote gurucean ilcera­coan ere. Eta cer itendu Jaun onac? Lemb(icic)o itza

134

aien favore itendu, Aita, barcabezbte, ezi eztaquite cer aidiren: alamostratus yago pena zueIa ayen galceas, ezi bere iltzeas. Eta erreal­qui convertitubacire, barcatuac izanencire, nola izanbaize Longinoslanzada emanciona, baitauca adisquide onetsia glorian. Amarr millatalentu barcacentu, solam(en)te escatzeagatic barcacio: Anitz urte­taco maldadeac ordu bateco negarragatic. 6 Jang(oicor)en miserico­ridiasco illilagroac! Obra andiac eguintu bere Mag(estade)ac; baihmiserationes eius super omnia opera eius: Bere obra gucien ganeticbere miseric(ordi)a eguinac. Maldade anitz andiac temenarioac5

barcacentu, noiznai escadaquion sines penaturic. Eta ori bein sola­mente aguian? edo aguian zazpi aldis solame(n)te? cion guisan S. Pe­droc. Baita ere iruogueitamazazpi zazpis. S. Pedro naiz guizon san­dua, ce guizon, ta ala neurria zue laburr; Jesus naiz izanic guizon,da Jang(oic)o bateo, neurri andia du barcatzeco guizonei. Alii taaimberce onetsi dit Jangoicoac 6 mundua, dio S. Juanec, (c. 3) eziemlmdu bere seme bacarra, eztaiengatic galdu nibr ere sinestenduenicberabaitan, baicic logradezan vicitza eternoa.

5 temenarioac dio, eta ez temerarioac.6 Jang.' dago.

323

Agravio andia itenzaio bere Magest(ade)ai desconfiatzeas beremisericord(i)an. Cer maldade andiago daique pensa inzuena bafioJudas Apostolu traidoreac? Jesusen costus izan sustentu, dignid(a­d)e, honra, ta zuen gucia, Jesus onac eguin aimberce favore, eta alaere arc Jaun div(ino)a saldu Judioei ta ain merque! Ezta ori maldadetemenarioa7? Bai ta alaere dio S. Geron(imo)c (ap. Cl. p. 1. c. 27)Yago agraviatuzuela Judasec gure Jauna urcatzean desesperaturicbere bUrua, ezi ez saltzean bere Magestadea 8 : Eta S. Agust(in)ec, eziJudas traidbrea galduzuela arras ez bere maldade eguinac aimberce,nola desconJiatzeac barcacioas. (horn. 27.) Eta bazuque esperatu?Icusgarri izanenze, barcatubacio arri ere! Ain seguro icuscocindutebarcaturic Judas traidorea, convertitubaze 6ngui, nola S. Pedro,nola S. Pablo & Eztela eztela bacochic ere condenatzen Jaunare(n)miseric(ordi)a-faltas, baicic beren faltas. Graci6so da cembait peni­tenteen galdeguitegura, barcatucootedida gure Jaunac? Artuotenaubere gra(ci)an? Atranezazque nic dudag6rtaic aisa, ni atrabaninde­zate berce dudabatetic. Seguratzenbanaute beren contricio ta con­fessioaren onas, nic Jang(oicoar)en partetic seguratzentut barca­cioas. Juram(en)tu eguindu bere Magest(ade)ac Ezech. 33) vivo ego& vicinaiz ni, edo nere viciagatic diM, eztutela nai gaichstoaren erib­tzea, baicic converti, vici, ta salvadaien. Bere gloria ta

134at.

sendagalla da garaitzea gure gaizquiac bere 6nquies, triumfaceagure gaichstotasunaganic bere ontasun ta miseric(ordi)as. Orai idu­rizaida entendatzendudala Ainguiruen cantico gloria in excelsis me­zacoa(n) di6n gauzabat, neure aIde bentzait; Di6 an, Gratias agimustibi propter magnam gloriam tuam, Graciac edo esquerrac ematentib­gu, Jauna, bere gloria andiagatic. Ni6 nic len, bere gloria andiagaticenhorabuenac ta laudarioac ematea dirudi consonant; gra(ci)ac berrizta esquerrac intigun favoreengatic. Bafia ederrqui di6 Elizac, esquerrmilla ta gracia9 bere glori-andiagatic1o : ceren ezi fav6re eguitea, tabarcatzea da gure Jaunaren gloria ta sendagalla duen andiena, etaori ongui da guretaco: beras cantaz6gun alegrequi, gratias agimustibi propter magnam gloriam tuam, esquerr milla milla ta gra(ci)aematendi6gu, Jauna, bere gloria duenagatic barcatzean becatariei.

7 Berriz ere temenarioa.8 Magest." dago.9 graa eta laburgailua.10 glori dio, eta ez gloria.

324

Misericordias Domini in aeternum cantabo. Berorren miseric(ordi)accantatucotut eternoqui eternid(ade)an. Esperanzagonequi vicimiiz.

Jang(oicoar)en miseric(ordiar)en andiari beira chsoraturic casiatzendugara gueure(n) miseric(ordi)a iteco manatzendigunas. Pichs­cac dire guc barcadezazquegun injuria deitzentugunac berarenoffensaen aldean. Cer dire egun maravidi amarr milla talentoen al­dean? Eztire aimberce ere guri eguinac, Jang(oico)ai guc eguinenaldean. Orai bada erratendigu bacochai, nic zuri barcatu amarr mi­na talento, eta ezta arracio barcatzea zuc zeure lagunai egun maravi­di? Elcarrequi ta elcarrenganic deus izangabe obe litzaque vicitzea,bafia Ceruan izainduzu dichagoi, munduan, ceren faltaricgabe niorezta beitigontan, Jang(oico)a ezi: eta ala naibauzu vici sufritzecoricbateregabe, zoaz Cerura. Bafia etzara joanen, ezpaduzu emen sufri­tunai batere. Beren buruen contra guti baitire emateuntenac, baicicindidate au, errandute bercegau, ta ala contraco aldera, quejatubea­rrean bacocha bere co(n)tra. Eta zuc eztuzu bearreztenic eguin edoerran? Quexazaite ortas. Jauna, obligaturic eguin ta errandut nicere. Bada quit10: elcarr pagatuzarate, biec galdu, ta bien partes Dea­bruac ganancia tira. Biden asarrea da ala nola Deabruaren gustocomusica edo solfa, batac erran gaichstobat, berceac bercebat, bataccolera, berceac ira, Deabruac irri. Batac canta, berceac

135

canta, ta Deabruac danza, ta cantariec paga.Bafia coleran, ta odol beroan bein edo bein assarratzea da guizo­

narena, Iran irautea da Deabruarena, barcatzea injuriac da Jang(oi­co)arena. Au dei manatzendiguna Evang(elio)an. Bearrdugu onetsibiotzes injuriazalea, naiz zillegui den escatzea norc bere drechoa jus­ticias ere: bafia odios ta mendecus eguitea ezta zillegui seculan. Oraibada in inala ez izateco asarreic niorequi: bafia izanasgueros, ezegon mendecaceco intencioan, ez eguin mendecuric seculan, barcatudena, barcadezongatic Jang(oicoa)c berari. Sentidelaric Ira passa­tuaren erresumina, itzuli Jang(oico)agana biotz barnean, ta erran,Jauna, orren atencios, orren amores naidut onetsi ene contrarioa ere;barcatzendi6t, barcadezf:ldan orrec niri: ongui imbezo arri ta niri erebai. Ezpadugu barcatunai, eztaquit nola naidugun barcadezagu(n)Jang(oico)ac guri, ta nola deitzengaren Christio, edo Christorenac.Orai naiduenac devocios in yago, Jang(oico)ai eman gusto especiala,ta guerei provechu andia, litzaque eguitea niori bafio gogoticago fa­yore ta mercheche contra indigunai: litzaque ori nola ofratzea urrefin fifia Jang(oico)ai, delaic claro itendeIa beraren amore puros. 6

325

cer premioa! cer corona! S(an)ta Catal(in)a Senacoac zervitzacenciocarid(ad)e puros emastequi heri pobrebati cancilla zuenai pechoan,ta usaiagatic guciec utzi ta desamparaturic cegonai. Sandac assis­titzencio sanda becala ezin yagos. Alaere emastequi desagradecituacestimatubearrean pagatzencio esquerr gaichstos, eta Deabruac ins­piraturic goratucio testim(oni)o falsu indignobat. Sandac segui alae­re ongui eguitean garaitus ones gaizquiac. Quadraturic Jesus ona ca­rid(ad)e alacoas aparecitucequio amoroso, bi corona cecarzquiolaautara, bat urre ta diamantes, bercea arancescoa, ya cein naizuen.Sandac erranzue, Jauna, mundugontan naidut conformatu berorrentrabaju, passio, ta eriotzearequi, naibadida goardatu berce mundu­co berce corona. Eta ala arturic arancescoa frincatuzue fuertequibere buruan. Jaun div(ino)ac laudatucio eguitenzuena, manatucioseguizezala, ofrecitucio premio andia. Eta berladanic ezaunaracizuemunduai falsed(ad)e goratua, ta sandaren santid(ade)a. Eta badaguciec naidugu Jang(oicoar)en pied(ade)a ta barcacioa, garaizqui­gun gueuren genio gaichstoac, inzagu(n) ongui gaizqui indigutenei,indezagun Jang(oicoa)c guri ere gra(ci)a &.

326

13501.

Sermo alter in eadem Dominica Vicesima Primapost Pentecostem

De Ratione debitorum nostrorum.Debebat decem millia talenta. Math. 18.

Egungo evang(elio)an dugu pintaturic Erreguebat contuac egui­ten bere zervitzucoequi, eta ebetaic bat amarr milia talentoen zo­rrean atraric, ta ezin paga, humillatus eta escatus logratzenduelabarcam(en)tua; bana bere lagunbati ez deusbat zorrcionai erchsturasobra eguines dela castigatua, diolaic azquenean Jaun div(inoa)c ez­tigula barcatuco, ezpadugu barcacen. Utziric bada eguietafedegausuponituric, barcatzeco guri Jang(oicoa)c zorrdioguna, deIa precissogueurec humil confessatzea zorr tiogunac, barcacio escatzea, etagueuren proximoei barcatzea edocein agravio indigutena, goacenerrepassatus gure contuac gure Jaunarequi, delaic dembora, gueldi­tzeco barcaturic, edo zorr andiricgabe, plazoa erchi bano len. Orta­co, ta gucietaco empenazagun miseric(ordiar)en Ama Maria Santis­sima1 . Ave M(ari)a.

Evang(elio)an dion Erregue da gure Jang(oic)o Jauna: Bere zer­vitzucoac gucioc, Christiooc principalqui: Contuac dire juicioaeguitea emandigunas, ta corresponditu diogunas: zorrtiogunacdire oblig(aci)o ez cumplituac, ta obligac(io)en co(n)tra eguinac.Goacen bada contuetara paratus cargua ta descargua; beraren fa­voreac carguan, gure zervitzuac descarguan aldizca. 1.0 CarguaCriacioa, au da indigun favorea criatuas gu guizon bere imag(in)ata semejanzara arima racionalarequi, mem(ori)a, entendam(en)tu,borond(at)e, ta gorputz dugunarequi, ta eben facultade, habilid(a­d)e, ta on den guciarequi gueure(n) barnetic eta campotic. 6 cercargua aldegontaic! Eta nola empleatudire? 2.a Conservacioa, au

I SSma eta laburgailua.

327

da, eontino itendigun favorea eonservaceas vieirie, emanes arguia,sustentua, atsa, ta laguntza bere eseu poderosoas, eein faltabalequi­gu mom(en)tubates, ilae guinazque berartan. 3.a Providencia, au daitendigun favorea disponitzeas media ta erremedio bearrtugunae,ala arimaren, nola gorputzaren. Beira Ceruae, airea, lurra, itsasoae,aimberee arrai, animale, fruitu, ta gauza guizonen amores! Izarr,ilarrgui, ta iruzquiaren gobernua, gau ta egun, uda ta negu, bero taotz, ta gaiiaraeo aiee ta demboren aldaqueta. 4.a Aingueru goardia­eoen favorea, bialtzea bere Magest(ade)ae bere gloriaeo Prineipeandi-ederr-

136

gaiee lurreeo guizon pobre miserableen ayaldeeo ta lagun goarda­gaitzaten, nola itenbaitute eontino amante, naiz eztugun ieusten be­gui araguiseoes. 5.a Bere Elizaren plantacioa munduan, eta artanbere legue, doetrina, saeram(en)tu, medio ta erremedio, salvaeeeoarimae.

6.a Preservaeioa, au da, guardatzea eroreetie anitz yago eulpapa­tan2 , eta eulpatan eroriae ez utzias eroreera infernueo penetan, nola

. baizuque utzi aseo aldis. Beras mortalean vicituden istante adiiiadire favoreae, eta aguitz andiae. 7. a Voeaeioa, au da indigun favo­rea bereehsteas gu bere eeheeo, edo Christiatzeas, infinieiobat ezbeeala vieidirenae ignoraneiaren ta erroreen ilumbean, infernuraeovidean. 8." Inspiraeioen favorea, au da arimain barnera gure Jau­nae ematentue(n) ehistu-guisabatzue oneraeo, gogoraeio, arrguita­sun, uquim(en)tu, edo moguim(en)tu onbatzue, inc1inaeeeo bere­gana, vieitzeeo beraren gustora. Graeia deitzenda ori, eerengra(ci)as itenduen. 9." Justifieacioa, au da favore itendiguna barca­tzeas offendiatuasgueros, admititzeas bre3 gra(ci)an ta amistan­zan, guinduzquelarie utzi erremedioricgabe: eta ori eembat aldis,ta eein eostu gutis, solam(ent)e eonfessaeearequi ongui urriquituriegueuren gaizqui eguinae. 10." Comecatzea, au da favore andi iten­diguna eomunieatzeas gurequi Jesus onae, ta gue berarequi saera­m(en)tuan errealqui, baiia modu miragarrian. Cargu andia inen­zaigun ontas, nola favorea ere baita andia. 1La Predestinacioa, auda itendigun favorea destinatzeas bere gloriaraeo, jaiobaiiolen

2 culpapatlm dago, baina culpa- lerro baten bukaeran, eta -patan hurrengoaren ha­sieran.

3 Hola dago bre, eta ez bere.

328

eternidadetic: eta ez izanic ere niorc noticiaric ta seguranzaric dichadichosoena den gontas, dezaquegu izan esperanza Jang(oicoar)engra(ci)as ta Jesu Chr(ist)oren medios: eta cierto irautenbadugu beregra(ci)an, eztigu faltatuco bere gloria. 12.a contatugabe anitz favoreespeciale bacochai intionac, ta cargu yago inenbaizaio bere arioraorgatic, amabigarrena berarias utzidudana azqueneco, gucien an­diena becala, ta gucien principio, causa, ta corona da Redempcio­nea, au da favore gueieguigura inciguna guizonei eguiteas guizonJang(oico)a gu salvatzeagatic. Au da Jesu Chr(ist)o, nondic datorr­quigun ondasun gucia. Jautsice bere

136at.

gloriaco tronotic, obligaturic bere carid(ad)e p(ro)prioqui gueie­guiac, propter nimiam charitatem suam: aguertuce gutartean gutaicbat becala, gure lagun, gure adisquide, aide, ta anaia becala. Yes­tituce4 gure guizontasun pobrearen zamarra, eta gafietic paratuzuebecatarien zatarra, au da becatariaren semajanza, in similitudinemcarnis peccati. Achsuria Jang(oico)arena da au quentzentuena mun­duco becatuac, cio S. Juan Baut(ista)c. Bafia norc paratudio achsu­rigoni anchume-Iarrua? Amoreac, eta onen casos ongui erorcenzaio.Anchumearen nombreas sefialatzenda gaichstoa: gaichstoetaic batbecala tratatuzute, inter sceleratos reputatus est: gaichstoen gaichs­toena balitz becala, inzute preso, golpatu, azotatu, gurucificatuzute:gucia penas, ofiaces, llagas, odoles acabaracizute. Beraren odol tan­tabatec valiodu infin(it)o: Cer cargua inenzaigun aimberceco pas­sioas &

Deseargua eembat da? Cembat obra on, trabaju, izerdi passatu­dugu Jang(oicoar)en amores? Cembat llaga ta odol dezaquegu mos­tra? Oh! zervitzu imbearrean, intiogu offensac, ta zorrae afiaditu.Orai bada zervitzatzea beti obligacio; obligaciogau beti bearr cum­plitu, berce aIde lengo faltac bearr suplitu, ta zorrtiogunac desquita­tu; eztugu cer descuidatu. Eta cer? pizatzendirelaie gure on pichscac?Batzuc indirela nagui, bercebatzuc vanidades, bercebatzuc berce finedo modu macurres: Cembat gueldieenda? Azquenic gure on dei­tzendirenac indire Jang(oicoar)en gra(ci)as, ez gueuren indarres, cio­na S. Agust(in)ec, Jauna, on intudimac, ta gaitz ineztudimac guciaccontatzentut berorrenfavore. Ezpacida gra(ci)a eman eguiteco, eznitueeguinen; ta eguinbadut cerbait, da beraren gra(ci)as: Beras pagatze-

4 Vestituce dio, ez Vestituzue.

329

cos guc, beiuda berac emimes, ta ori ere diogu zorr; nola atracendacontuetan? Aisa erdechicodigu amarr milIa talento. Eztugu berceerremedioric, baicic humillatu, ta confessatu zorr dioguna, ta ezinpaga. Patientiam habe in me, Jauna, paciencia iduquibez nerequi, tabarcatu. Eta obligatzeco obequi bere miseric(ordi)a, onetsi ta onguieguin gaizqui indigutenei, errateco eguiaz, barcadazquiguzu gurigueuren zorrac, ala nola guc barcacenbaitiogute gu zorrgaitusteneri.Guciei barcadezagula Jang(oicoa)c. Amen.

330

137

Sermo in Dominica Vicesima Secundapost Pentecostem

De Conversatione nostra erga Deum, et homines.

Reddite, quae sunt Caesaris, Caesari, et quae sunt Dei, Deo. Math. 22.

Egungo evang(elio)an contatzenda, nola eguinic Fariseoec ba­tzarre albazezaquete arrapatu Jesus itzenbatean, galdeguinciotenala, Maestru Jauna, badaquigu eguierrallea dela, ta eracustendueIaJang(oicoar)en videa eguiaz, erparatugabe personen goraberan;erranbezagu bada, cer idurizaio? Zillegui da ematea Emperadoreaitrebutua, edo ez? Jesus onac ezaunduric aye(n) malicia, erranciote,Cergatic tentatzennauzie, hypocritac? Eracutsadazie trebutuco mo­nedabat. Eracutsiric au, erranzue, norena da imagina ta letrerogau?Ayec, Emperadorearena. Jesusec orduan, bada emperadoreai berea,eta Jang(oico)ai berea. Guelditucire arrituric etzutela nondic euchi.Icasteco eracustendiguna bearrdugu gra(ci)a. Ave M(ari)a.

6 Jesus, cein ona! Ezpaitezoquete aurrqui faltaric etsai invidio­soec ere; ez itzbatean ere, naiz ingeniaturic malicias. 6 malicia hypo­critagaiena; laudatzeunte iduris mintzarasteco Emperadoreain con­tra! Bafia etzaiote valiatzen: Emozie nori berea, dio, Emperadoreaiberea, ta Jang(oico)ai berea. Eracustendigu daiquela cumpli Jang(oi­coar)equi, ta bateo munduarequi. Munduan bada gucietaic, on etagaichsto, onerico direnac, ta direnac gaitzeraco; baitare ez on ta ezgaichsto direnac berez. Befiicbein gaichsto denic eztaique eguinmundu guciagatic ere, ezi ori litzaque ez ematea, bai quentzea Jan­g(oico)ai berea, baita amore, estimacio, ta obedienzia zorrzaiona gu­cien gafietic. Eta ala munduan vicidenac beardu len lena frincatu taassentatu biotz barnean erresoluciogau, baita ez admititzea Jang(oi­coar)en contra denic, ilen bada ere orgatic. Ez Jangoicoa 1 offendi;lenago mimdua ondabedi, dio S. Teressac. In capite libri scriptum estde me, cio Davidec, Libruaren buruan, lembic(ic)o ojan daucat es-

1 Jang. Q dago.

331

crivituric. Cer? Aizagun chsaquintasun ta Theologiaric obena, gu­ciec icasidezaquetena ta beautena. Cein da? Ut facerem voluntatemtuam, Deus, Eguitea berorre(n) borond(ate)a, 0 Jang(oico)a. Sic vo­lui, et legem tuam in medio cordis mei. Ala naidut, eta berorren le­guea ene biotzaren erdian. Onen c6ntra ez Emperad(or)e, ez Erre­gue, ez gauzaric ezta obligagaizquenic. Jang(oico)a beti len.

Badire berce gauzabatzuc, becatu ez beti claro, bai becaturacodirenac gure passioneen casos, nola asco cebo, diversio, jan edanaldi,

137at.

Guiz6nqui ta emastequien comunicacio, gala, vanid(ad)e, tratu, taalaco milla. Bi6tza apegatzea, ta ustea eramatera affici6nes alacoe­tara, ezta munduai berea ematea, baicic bercerena, quendus bereaJang(oico)ai. Ala Jang(oico)a guti estimatus, atzendus, amatzendue­na peligroa galducoda artan, di6nes Esp(iri)tu S(andua)c, Qui amatpericulum & Badire berce gauzabatzuc ez 6n ta ez gaichsto berez,nola errecreacio, diversio, ta demb6rapassa deitzendirenac: Alacoe­tan daique nori berea eman, goardatus bi condicio, baitire intencioana, ta moderacioa, au da divertitus fin 6nes eta bere neurrian. Banadaique aisa macurrtu faltas edo sobras. Badire berce gauzabatzuclurrecoac ta gorputzai dagozqui6nac, ta obligaci6scoac, nola traba­jatzea nor bere officioan, cuidatzea, dilig(en)ciac eguitea viciainatratzeco, ezi trabajuraco jaioda guiz6na, ta lembic(ic)o guiz6nai,Adani, erancio2 Jang(oicoa)c, zeure copetaco izerdiaren costusjanen­ditzu zeure oguia, (Genes. 3.) eta S. Pabloc di6, si quis non vult opera­ri, non manducet (2 tessal. 3.) Eztuenac innai lan, ez jan. Eta 6ntas,trabajatzeas di6t, daique entenda, em6zie gorputzai berea: bana ira­bazteco anitz, da consagratzea ta ofratzea Jang(oico)ai bere lanae;ala itzulcenda lurra urre. Bana itenbadire ez Jang(oico)agatic, baiciccodiciagatic, ta edocein fin gaichstos, ezta ori ematea Jang(oico)aiberea, baicic quentzea. Ori ez ezi, devoci6sco gauza esp(iri)tualacere, nola errezatzea, meza, predicu, processio, ta alacoac itenbadirevanid(ad)es edo berce fin gaichstos, da Jang(oico)ai berea quentzea,ez ematea.

Orai ya proprioqui ematea Jang(oico)ai berea da ematea bi6tza,ta biotzeco am6rea gucietan ta gucien ganetic. Berechsis, bereac diregure arima, gorputz, potencia, sentido, indarr, vicitza, ta den gucia:

2 erimcio dio, ez errimcio.

332

gucia bearda Jang(oicoar)en gustora. Emozie Jang(oico)ai berea,memoria, oroitus ta ez atze(n)dus Jang(oico)as: entendam(en)tua,pensatus Jang(oico)an; borond(ate)a naiizanes naiduena bere Ma­g(estade)ac, ta naieztuena guc ere ez. Beguiac ta adim(en)tua, icusiseta aitus solam(en)te nola duen placer bere Mag(estade)ac: Mia,mintzatus ongui, ta ichsildus ongui. Escuac, ofiac, ta miembro gu­ciac, goardatus bere offensaetaic, obratus bere zervitzutan. Osasunata vicia empleatus beraren amoretan ilartafio, eta il edo vici, confor­matus bere borondatearequi.

138

Bafia paratus au guciau memoriain amores irur itztan copla-gui­san, baitezaque nOfllaiec eraman eri chingarrean, nola erreceta segu­robat viciceco ta iltzeco ongui, ebec dire Affecto, effecto, Perfecto.Affectos ematea Jang(oico)ai berea da amatzea gogotic, oroitusmaiz, ta mintzatus bere Magest(ade)ai affectoequi, ala nola Erregue­bati nailioquenac in asco erregalo, ta ez izan, bialibailezozque maizgoraintziac ausencian, eta mostratu borond(ate)a ta carifioa pre­se(n)cian. Emate-guisagau indaique aisa ta maiz nonnai biotz bar­nean barimbada amore; naiz escuac eta sentidoac ocupaturic la­nean, biotza libre dago. Norc dezoque estorva oroitzea bere Jaunonas, ta erratea ichsil ichsila an berebaitan? bein, 6 Jauna, nic ama­tzendut biotz guciarequi & ta nainuque amatu & berce bein, 0 norlitzaquen ain dichoso logralezan gra(ci)a orren beguietan! Bercebein, 6 norc ezluquen offenditu seculan & Berce bein gra(ci)ac, peti­cioac &

Ori da affectos: effectoa dago obra onetan, au da, ez gaizquiriceguitea(n), ta eguitean ongui al gucia Jang(oicoar)en gustora, garai­tus passioneac, tentacioac, galvideac, ta contra den gucia: Ceren ezicumplitu gure passioneen gustoa ta Jang(oicoar)en gustoa, ezta pos­sible. Quen odio ta sentim(en)turac, eguin limosnac eta favoreac,guarda castid(ad)e gorputz ta gogoan, mortificatu bere burua, sufri­tu trabajuac & gucioi Jang(oicoar)en amores, orichse da Jang(oi­co)ai berea ematea effectoan: ezperen da ucatzea Jang(oico)ai gustoiteagatic passioneai. Irug(arren)a da perfecto, au da paciencian era­matea, ta alegrequi, albadaique, datozin nequepenac Jang(oicoar)enta proximoen escus, nola injuriac desarrac(io)ac3 & baitare eritasu­nac, desgra(ci)ac & Emozie Jang(oico)ai berea perfectoan, au da

3 Hori izan daitekeela uste dugu. desarrac."' ipintzen duo Ik. desamlcioac: 5. or.

333

co(n)formid(ad)e ossoan bere borondatearequi azquen puntunifio,pacienciaren proguan, baitarniio corona. Beatus vir qui suffert & ac­cipiet coronam. Ernin maiz, Juana, cumplibedi orren borond(ate)a:Jaunac manatzendu; berea nau ni, imbez nitas b6reas becala. Tobiasguizon sandugura permitituzue Jang(oicoa)c gueldiceien itsu; eta S.Rafaelec errancio guero, ceren cinan quadrable Jang(oico)ai, ce pre­cisso progatzea tentacioas. Job sandua laudatuzuena Jang(oico)acberac permitituzue gueldiceien lenic pobre, guero beteric llagas,arres, eta miserias Satanasen medios, bitarteo cio, Jang(oicoa)ceman, Jang(oicoa)c edequi; nola duen placer, eguinda: biz bedeic(a­tu)a & Ala itenda Jang(oico)ai sacrificio obena. Emogun bada bereaJang(oico)ai affectoa, effectoa, perf(ecto)a, lograceco corona glo­rian. Amen.

334

138at.

Sermo alter in eadem Dominica VicesimaSecunda post Pentecostem

De dolosis et &Concilium1 inierunt, ut caperent legum in sermone. Math. 22.

Egungo Evang(elio)a da au: Fariseoec batzarre inzute arrapatze­co Jesus descuidorenbatean mintzatzean & ut in praecedenti. AveM(ari)a.

Ezin aurquitus faltaric Jesus onaren vicimoduan Fariseoec, ceriteunte? Icusagun, diote, aIbadezoquegu arrapatu itzbat Emperado­r(ear)en desgustutan, acusatzeco ta galceco. Ah cer intencioa! 6 ari­ma charr malignoac! Guciau ce izanes gaichsto-utsac, ta ez naiesemendatu. Ce(m)bat obeago ce ezauntzea beren gaitza, ta Medicua­ren ona? ta erran, eguia dio, arracio dauca, gure onetan dabila,emendagaitzen. AIacoric ez: betico exempIu dugu Jesusenbaitanbere Ministroec, vicitzeco ongui, eta eracusteco ona sueItoqui: etaondorean sufritzeco persecucioneac animosoqui. Ezta DiscipuIoayago Maestrua bafio, erra(n)zue, (Math. 10) eta ez Nausia bafioyago Nirabea. Ni perseguitubanaute, (Joan. 15) zuec ere perseguitu­cozaiste. Medicu esp(iri)tuaIac eracutsibeardu eguietafearen erreceta,naiz contra itzuIidaquizquion cembait aIdis eri cordegabeac. Bereceznai sendatu, ta billa bai ibili cer tachatu Medicuan: eta aurqui­tzenbadiote cerbait gaitz iduri bearrezten, content orduan errateco,berac ere indu au ta ura ta bercea: DeIaric eguia ezi naiz gaizquieguinic Predicariac, eztueIa orgatic discuIparic adizaIeac, dagoIaricclaro Jang(oicoar)en videa, ceintaic juzgatubargaituen2 gucioc Jan­g(oicoa)c. Orduan eIduda ongui ciona Jesus onac, inzazie errateunte­na, bana ez ayen obraen ariora. Orduan erranbeardu bacochac bere­baitan, ni ongui vicinaieIa, ta an compondaieIa bera. Nic artu

1 Concilium dio, Consilium esan beharrean. Pasarte hori San Mateoren ebanjelioandago: 22.15.

2 -bar- dio, -bear- esan beharrean.

335

doctrina ona ematendidana neure prochutan, eta arc itenbadu gaiz­qui, ezta nere, baicic bere caltetan. Baiia contra da gueienean, gaitzanai, ta Medicua ez icusinai, eta culpac ez sendatunai, ta Medicuanfaltac atra bai. Baiia Jesus onabaitan etzeique atra faltaric eguiaz.

Icusgarri da ordea gaichstogaien biotz falsu doblatua: Ellega­tzendire arresti lochsenchatu iduri, badaquigu dela Eguierrallea &nondic atraracicodioten itzbat Emperad(orear)en contra. Cer gue­ro? Guero acusatu, condenatu, ta galdu. Origabe ere inzute. Biaurpeguitaco guizonac dire ala-

138bis.

coac, akinetic adisquide iduri, atzetic etsai errealqui. Bi mi, ta bibiotzetacoac ere deidaizque, in corde et corde locuti sunt: biotz doblemalicias beteac. Ore suo benedicebant, et corde suo maledicebant. (ps.61) Agos bedeicatu, ta gogos madaricatu. Itzac legun, baiia venenoalagun: Mias lamicatu, baiia biotzes ozcatu. Laudatu iduri, ta abo­rrecitu errealqui. Abominacio, ta abominablea guizon falsiquin,biotz macurr doblea dela Jang(oicoar)en alcineco, dio Esp(iri)tuS(andua)c. (Prov. 3 et 11) eta S. Bern(ardo)c (s. ad Cler) niorc eztuldayago ira mereji, nola etsaiacjingitzendlmac adisquide. Nor da gaichs­toago? Edo gaissto iduridena, edo gaichsto izan ta on fingitzendena?ezta au ~aichstoago,doblatzenduelaic gaichstotasuna, aiiaditus gue­zurra? Otsoa ardietan gaichsto da otso idurian ere, baiia gaichstoa­go litzaque ardi-idurian. Jang(oico)ac guarda.

Icusagun Fariseogaietan: diote mias, badaquigu dela eguierrallea,ta eracustenduela Jang(oicoar)en videa eguiaz, eztuela beiratzen per­sonen ichuratan: da erratea, nioren passioneic eta beldurricgabe gu­cia eracustendu dena den becala. Ontan ciote eguia, ta aipatzentuteprenda cituenac Juan div(ino)ac, ta Predicari onac izanbearluzque­nac, baitire santidadea, chsaquintasitna, eguietafedea, libertade tazelo prudentea passioneicgabe. Icusidugu ayen mia ichuras on: Icusa­gun orai biotzean alchaturic damaten pocioa. Bearrda eman Empe­radoreai trebutua, edo ez? Ustezute aguian erranenzuela ezetz Ju­dioen atencios, ezpaizezaquete soporta pagatzegura; eta ori naizuteerranzezan, joateco orrequi ta acusatzeco, zela errebel Emperado­reain contra. Baiia norc engaiia Jang(oico)a gucia daquiena? 6hypocritac, erreprehenditzentu severo, cergatic zabilzate nere tenta­tzen? Au berau da oraico herege ta becatari errefinatuen intencioa,desacreditatzea Predicari ona, ta berec naieztutelaic obeditu, eta arcezdezaquelaic utzi eguia errateco, taparastea agoa infamatus delamintzo governuaren ta gendearen contra. Guezurr andi andia! Ce-

336

ren ezi Jang(oicoar)en videa, eta Chr(ist)oren leguea governu ta gen­de gucien favore da, ta ez contra. Oh! goardabaledi ongui ura, ceinongui lidoaquen governuas eta gendeas? Baiia gaichstoac nola ez­paitire conformatzen erreglagonequi, berac macurr izanes, ta erreglazuzen, eznai erran berac doacela macurr, ta ezin erran deIa macurrerregla, emagun, diMe, pregonarien contra:

138bis at.

eta on colores, governu ta gendeen favore-iduris mutuaraci ta gal­duzquigun. Eta hlstima dena da sinestarastenbaitiote anitzei guezu­rra eguia iduriaracis; eta adiarasten guezurr deIa, dena eguia claroa,ceren ezi cer gauza claroago au baiio? Christio on izatea ezteIa nio­ren contra, ta ez nioren caltetan. Oh cer calteac berriz hypocritec oncolores? Cein Jang(oicoar)en contra diren, ta Jesu Chr(ist)oren con­tra!

Bi exemplu atratzentut Evangeliotic; bat Herodes, ceiiec aituricelducireIa Magoac adonltzera erregue jaio berribat, zoaste taaurquitu ondoan gastigazadazie niri, joateco ni ere, ta adonlcecobera! Itzac on, biotza gaichsto: Aguertuce guero ilarastean aimberceaurr innoc(ent)e, ilnaies aurr div(ino)a. Berce exemplua Judas Apos­tulu traidorea, ellegatucequio Jesus onai preso inarasteco, emanciobesarca, baice seiialea mostraceco nori bearciren euchi, ta errancio,Agurr Maestru Jauna. Mostrac onac eta itzac onac, baiia bera ezingaichstoago. Exempluguebequi escarmenta ez izateco biotz falsudoblatua, ezi Jang(oico)a eztaique engaiia icustenduena gucia.

Aizagun ya doctrina ederra emanciguna Jesus onac, erresponda­cean ayei. Escaturic monedabat, ta icusiric artan Emperador(ear)enimagina ta letreroa, erranciote, Norena da imag(in)a ta letrerogau?Ayec ezi Emperadorearena. Jesus onac orduan, reddite ergo & Emimbada Emperadoreai3 berea, ta Jangoicoai4 berea. Esp(iri)tualqui dai­que artan entenda cumplitzea lurreco gauza precisso direnequi man­tenitzeco vicitza, vicimodu, ta tratu bearrdena gendeen artean: ema­tean Jang(oico)ai berea daique entenda generalqui gucia, ezi eztagauzaric zorreztiogunic; baiia berechsis, berea da on guciari da­rraion gloria eta honra: eta ala, emozie Jang(oico)ai berea da erra­tea, etzaziela izan vanagloriaric deustas, etzoziela ebatsi Jang(oico)aizorzaion gloria, ezaundu ta confessazazie zeurenganic eztuciela gau-

3 Emperad.•' dago.4 Jang .•' dago.

337

za onic & Alaber egunetaic berechsitujaiac; eta ala, emozie Jang(oi­co)ai berea da erratea, jaiac emplea ongui Jang(oicoar)en gustotan,ez sisatu & Alaber promessa ta vella ofrecituac ditu bereac berechs;bada emozie berea da erratea, cumpli ofrecituac. Alaber Iurrecofruituetaic berechsitu amarren ta primiciac; beras emozie Jang(oi­co)ai berea da erratea, eguin gustorequi ta ongui amarren ta primi­ciac, ezperen da ebastea Jang(oico)ai bere trebu-

139

tua, eta iragacinaies galcenda, eZl asco maneras dezaque bereMag(estade)ac castiga guizonaren mezquintasuna, ta churrqueriaberaren aIde, ya manatus Iafiuei, iruzquiai, Ceruai, Iurrai causacecoplagac, malhurrac, eritasunac, ya berce milla maneras eguines ezde­zaten izan bearrzutenaren amarrgarren zatia, cion guisan Ageo Pro­fetaren agos, (c. 1) Seminastis multum, et intulistis parum & Anitzeraiqui, ta guti bildu,jan eta ez asse, edim ta ez indarrtu, estati ta ezberbtu, eta ala contu irabacia botaduziela zacu zulatuan. Yago naiesgutiago itzuli: echean sartu, ta andic aiceriltu. Contra ofrecicentu be­deicioac ongui itent(un)ai (Malach. 3.)

Bafia S. Viz(ent)e ferrerec diones, emozie Emperadoreai5 berea,ta Jangoicoai6 berea, da erratea, emozie Emperad(ore)ai bere dirua,ta Jang(oico)ai zeuren burua, ezi Jang(oicoar)en dirua edo monedada guizona. Icusagu(n) monedagau. Monedac, Iegit(im)o ta ona iza­tecos, beartu cembait gauza; oroat guizonac, izatecos salvo. Bat daeramatea Erregueren edo governuaren imagina: Guizonac Chr(is­t)oren imagina, fedea, ta izena, itendehiic bataioan Christio, edoChr(ist)oren guizon. Bigar(re)n duena monedac da letreroa: letreroChristioarena da caracter, edo marca esp(iri)tuala imprimitzendenaariman, ta eztena borratzen eternid(ad)e gucian. Irug(arre)n bearr­duena monedac da metale ona, dela urre, deJa cillarr. Jang(oicoar)enmonedan, baita guizona, ezta asqui Christioaren insignia ta fedea,beardu ere izan urre, au da Carid(ade)a, ala Jang(oicoar)en, nolaproximoen aIde; origabe moneda faIsua da, ezta passatzen Jang(oi­coar)en erreinuan. Laurg(arre)n bearduena monedac bere bulto,forma, edo figura asquidena, oguei ochinecoac yago, amarrecoac ezaimberce, ta ala: Jang(oicoar)en moneda Christioan cein da formata neurri chusto precisso dena valiatzecos? Ori da mandam(en)tuen

5 Emperad." berriz ere.o lang." berriz ere.

338

observancia. Ori adiaraciciote Eliza-atarian bataiatzera joatera­coan, Quid petis ab Ecclesia? & Si vis & Monedac alaber, urrescoacbentzait, beardu bere pizua, ezperen faltatuen granoen ariora gal­cendu preciotic, eta aimberce daquioque falta, ezi eztaien passa.Moneda Christioan cein oteda pizua? Humild(ade)a ta intencio ona:Onequi dute valio gure obra onec; origabe guti edo baterez. Azquenbearrdena monedan OSSO izatea inguruan. Au da Christioan perse­verancia onean ilartaiio: Ezperen, ezta passatzen gloriara. Judas as­sice ongui, baiia bucatu gaizqui. Cer valiodio Apostolu izana Judasita milagr(oa)c eguina? Emozie bada Jang(oico)ai berea bearr becalavician ta iltzean, gozatzeco glorian.

339

139at.

Sermo in Dominica Vicesima Tertiapost Pentecostem

De ratione sanandi animam.

Veni, impone manum tuam. Math. 9.

Egungo evang(elio)an tugu bi milagro Jesusec eguinac: bata,Principe Jaunbatec adoratzenzue erratenci6la, Jauna, oraietan il­tzaida nere alaba: baiia betorr, eta bere escuas uquitzearequi ilaviztucoda. Bazoeie Jaun ona here Discipulo, ta anitz gendeequi.Joateracoan videan icusiric Andre pobrebatec, amabi lutes ezin sen­datucenac od6l jariotic, naiz gucia gastatu Medicuequi, ci6 berebai­tan, uquibanez Jesusen vestim(en)ta solam(ent)e, sendanindeique.Ala izance. Atzeco aldetic ellegatu nolapait, eta uquituorduco trese­na, que1dituze 1 sana. (narrasis caetera) Inic milagrogau bidanabarr,ellegatuce Jaungarren echera, ta icusiric an asco gende ilaren casos,erratenci6te, aparta, ezi eztago ilic nescag6i, baicic 16. Burlatzenzuteayec chsaquinic ila ceg6la: baiia sarturic quartoan artuzue ila escu­tic, ta errancio, jaiquizaite. Istantean jaiquice vici ta vizc6rr. Aitutu­gu milagroac: goacen erreparatus circunst(anci)ac arimen prochuta­co. Baiia ori graciaicgabe ezin l6gra: empeiiazagun gra(ci)aren AmaM(ari)a. Ave M(ari)a.

Principe Jaungura humillatuce Jesusen oiietara: Cere inzue?Icusteac eritasuna ta eri6tzea bere eche-barnean. Bai, ezi asco aldisgorputzen gaitzac dire arimaren 6n. Ala S. Teressac bearretzuenacalacoric, on izatec6, erratenzue, gaizqui nagolaic nago obequi: cerencomunquir6 etorriasgueros eritasunac, urbilduasgueros eri6tzea,joatenda becatu iteco gana. Jang(oicoar)en mandatari ta missionarifuerteac dire erioa ta eritasunac. Ebec convertitzentute Jang(oico)a­gana asco naietzirenac convertitu berce guisas. Beude soldadoac di­vertitzen enredatzen chostaquetan gaichstaquerian; niorc ezin guel­diaraci: soiiabez erretretac: Icuscotuzu berla erretiratzen ichsil.

1 Rala irakurtzen dugu queldituze, eta ez gueldituze.

340

---------

Dabiltza mundueoiae zoraturie vanid(ad)es vanid(ad)e itsu itsua:eztute ajohiie Prediearien oiues, nioren eonsejues, Jang(oicoar)eninspiracioes: Cer erremedio? Sofia erretreta. Cer da sofiatzea erre­tr(et)a? Bialcea erioae bere alcindari, eritasun, ofiaee, ta alacoae,meaehatzea emengo viciaren aeaba(n)za. Ya ieuseotuzu bearriaeapaldurie humil trataeen salvaeioas. Oh! eriotzeeo orduan gueieneeustedut nailuquetela vieitubalire ongui. Eriotzearen

140

memoria erremedio vizeorra da; eembat yago urbiltzea? Idueazupresente eriotzea, ta etzara eritu ta ilen ariman.

Prineipe Jaungarree erratencio Jaun div(ino)ai, Jauna, ene alabaoraietan ilda: Eta amabi urtetacoa eeIa, dio evang(elio)ae. Baiquioroat sareenda erioa Prineipeen palaeioetan, lieeneiaie eseatugabe,nola pobreen eeholaetan. Oroat iguitatzentu planta sendoae, nolalore ederrae: Eztu ajolarie ez dignidadees, ez ondasunes, ez iteeoes,ez adinas, ez proveehu, ta esperanza ones. Gueia lurrera golpebates.Cein goizie ilunduzuen sefioritagarren vieia! Lorean orafio, ta eartu­rie istantean bera, ta bere idea, ta esperanza gueiac! Eriotzearen ea­fia da gorputz lurreseoa. Quis me liberabic de corpore mortis huius?eio S. Pabloe. Nore libratueonau eriotzearen gorputzgontaie? Erio­tzearena dio deIa gorputza, ontan arc baitu dreeho Jang(oicoar)ensent(enci)as. Atarian dauea eseriviturie sent(enci)a, Morieris enim tu,ilenzara zu: eta beti dago barronde beira, noiz inendion quefiu bereMagest(ade)ae, atrarasteeo bere eehegontaie arima, ta gueldieeeobaearrie bera possessioan, juieioeo egunerafio. Eta oh! eembat aldisustedugulaie urruti dag61a, dago aldacan! Usteeztuzien orduan eto­rricoda, dio Jesu Chr(ist)oe, ezeaitzengatic deseuida ordubatean ere,baieie egon prest beti bein solam(ent)e imbearden saltoraeo eterni­dadera; bein utsitenbada, ezin baitaique erremedia seeulan.

Preveneiorie obena da billatzea Jesus, ta gra(ci)a beraren beguie­tan, eein delaric vieiaren ta eriotzearen Jaun ta Jabe, disponitueodunoiz ta nola den obe bere onetsien favore. Ni naiz, erra(n)eio S. Mar­tari, erresurreccio ta vicitza, sinestenduena enebaitan, naiz ildaien,vicicoda; ta vici ta sinestenduena enebaitan ezta ilen beticos. Adiaras­tenzaigu iltzea ongui dela jaiotzea viei oberaeo. Ala sanduen iltze­-eglina deitzenda jaioteguna: Eta ilen Noeturnoaren prineipioan ean­taeenda, Regem, cui omnia vivunt, adoremus. Zatbste, adorazagunErregue, cefiendaco guciac diren vici, ilae ere. Ya ontaie agueri da,eztagola gure dieha edo desdieha iltzean goiz edo berant; baieie on­gui edo gaizqui iltzean, noiznai dela. Beira zaude, noiz; beira yago,

341

nola. Goiz iltzea da Jang(oicoar)en merchede ascotan; claro daaurretan, baitare gaste onetan: Atradu, dio Esp(iri)tu S(andua)c(Sap. 4) justoa goizic, etzeien cutsatu malician?n pesteas arimagura.Quadrable ce Jangoicoai2 , orgatic prissa emandu atratzera gaichsta­querien lecug6ntaic. Berce ascotan luzatzea da merchede, izandezandembora, eguiteco penit(enci)a. Ascotan berriz vicimodu gaichsto-

l40at.

aren casos auchstenda goichstarr viciaren aria, ezi eguietafedea da,becatua dela eriotzearen aculloa, stimulus mortis peccatum est.

Beldurr izatea iltzeas da natural; bafia ascotan beldurrgoi garai­tzendu Jang(oicoar)en gra(ci)ac: eta beti neurriratzendu bentzait, ez­taien ez sobra ta ez gutiegui beldurr. Bearda, naiz gure aldetic bel­durr, gure Juanare(n) aldetic izan esperanza. Orgatic ilaren atarietancantatzenda, Si iniquitates observaveris & Jauna, erreparatzenbadugaichstaquerietan, norc soporta? nor daique libra? Speravit animamea in Domino & Ene animac du esperanza3 ene Jaunabaitan, quiaapud Dominum misericordia & Ceren baitu misericordia4 , ta erredem­ci6nea abilsto. Ahi bada beldurr ta esperanza nassi, ta eguin confor­mid(adear)en unguendua, suavetzeco eriotzearen amarrgura. Inge­nio aurquituduten obena ortaco sanduen exemplu ta consejuetan daez apegatzea munduari, bai apegatzea Jesus onari, ta sarturic berellaguetan, erchiric beguiac egon fiaturic bere pied(ad)e ta mereji­m(en)tuetan. Ain beldurr sobra dute cembaitec iltzeas, ezi aipatzeasere, oroitzeas ere dute pena. S. Catal(in)a Senacoac zue Amabat dei­tua Lappa, ona bai, bafia ain beldurrtia iltzeas, ezi etzue nai ortasaipazezon bere Alaba Sandac. Onec consejatzen, bafia prochuricetzue atratzen, desapegaceco emengo viciaren amoretic. AcudituzueMedicu cerucoagana erremedio-billa: Jesus onac errespond(atuci)o,zaude, zure Amari etorricozaio dembora, deseadezanjoatea mundu­tic. Ala izance: ilcequio alaba sanda, ta bera erorice aimberce traba­jutan, ezi escatzencio gure Jaunai eramanzezan. Trabajuec curatu­zute ura ere.

Emen orai bidanabarr naidut eracutsi nola daiquen desea, ta es­catu iltzea. Eztaique seculan errabias, tristuras, desespenicios, ori ez:bafia badaique l.a ellegatzeagatic icustera Jang(oicoar)en aurpeguia

2 lang." dio.3 esper.' dago.4 miseric.a dago.

342

len baiio len: 2.a ez icusteagatic munduan aimberce Jang(oicoar)enoffensa nola den: 3.a libratzeagatic offenditzeco peligroetaic: 4.a

emannaies vicia Jaunaren gloriatan, baitare bere becatuen satisfac­ciotan. Azquenic daique ere desea iltzea, naibadu Jang(oicoa)c, li­bratzeagatic emengo trabaju ta lacerietaic, baiia passatugabe con­formid(adear)en neurritic, baicic solam(ent)e naibadu Jang(oico)ac;eta condiciogorrequi daqui6que escatu ere. Eta berce guisas viciaere, ta osasuna ere eztaique desea, ezpada condiciogorrequi, naiba­du Jang(oicoa)c, edo convenibada. Seguizagun Evang(elio)a.

141

Betorr, Jauna, ci6 arc, ta eseuas uquibez ita, ta viztueoda. Bazuefede, baiia ez aimberce nola Centurionac baicio, eznaiz digno datb­rren berbri nere eehera, baieie solamenteS erranbez itzes, ta nere se­mea guelditueoda sano. Emen erran, ta inenda an. Gucietara eldudaJesus 6na, doaie humano Jaungarren atzetic, eta ellegaturic echeni,16 dag6la di6 ila, ceren ain aisa du viztea ila, nola idatzartzea 16 da­g6na. Uquitzearequi escua jaiquiarastendu vici ta vizc6rr, ta mana­tzendu emateco jatera. Alaco Medicua da gure Jesus 6na, poder6sota amor6so ezin yagos. Confia berabaitan guciec eriotzeraiio, taeriotzetic aratago ere eternidaderaiio.

Icusagun orai, bidanabarr inzuen milagroa. Emastequi pobregu­ra amabi urtes curan ibiliric, zuen gucia gastaturic Medicuequi de­balde, fortunatuce opatzeas Medicu et6rria Cerutic videan, baiiaezin ellega gendetzearen utses. Oh! Ellegabanindedi uquitzera berevestimenta6 sollie, sendanindeique. Cein merque ustezuen logratuosasima! diruicgabe, empeiiuicgabe, mintzatugabe, ta aguertuerega­be. Ala izanze. Nolapait ellegatu atzetic caparen uquitzera, ta guel­dituze gucis sana: ni6rc etzequiela Jaunas landara. Jaunac bai con­fessaracici6 an bere miseria, ta Jaunaren miseric(ordi)a. Bedeicaguciec Jesus 6na baitezaque ta naibaitu salvatu ain aisa ain merque.Pobregarrec, eguia da, bere aldetic bazuela cerbait motivo; lembicicoafede ta confianza firmea: bigarr(en)a deseo ta dilig(en)cia, ellegatze­c6 uquitzera vestim(en)ta: Irug(arren)a humiltasuna, ellegatzeanatzetic, ta guero confessatzean cena cen becala. Orai gure aldeticicusagun. Jesus bera da orai nola len, ain salvazale arimen, nola gor­putzen: nola bada aimberce eri, ta aimberce demb6ras? Noren faltas

5 solamte eta laburgailua.6 vestimta eta laburgailua.

343

da? Gueuren faltas. Eztugu bearrden fede ta confianza, eztare deseota dilig(en)cia humiltasunarequi, ellegatzeco beraren vestim(en)tae­tara. Vestim(en)taguebec daizque entenda sacram(en)tuac, Jesusen­ganic dutenac virtute, sendatzeco arimac, obraceco gra(ci)a, gra­(ci)aren sefiale diren becala: Principalqui sacram(en)tu aldarecoa,non bera baitago errealqui, naiz alchaturic oguiaren accidentees,nola vestim(en)ta guisabatzues. An agueridengura, uquitzen, ta gus­tatzendengura da sollic sacrem(en)tua, sefialea, vestim(en)ta; bafiaalchaturic dagona da Jesus bera betico salvazalea; arimaren fedeassinestenda; ta arimaren gustoas gozatzen; ta provechuas sentitzen­da. Ellega ellega uquitzera Jesus onaren vestim(en)tac, au da, erreci­bitzera sacram(en)tuac bearrbecala: Emanendigu emen gra(ci)a, taan gloria.

344

141at.

Sermo alter in eadem Dominica Vicesima Tertiapost Pentecostem

De Medica Divino.

Egimgo Evang(elio)a da au: Prineipe Jaunbatee ellegaturie ado­raeenzue Jesus errateneiola, Jauna, nere alaba lenehago ilda & ut inMath. 9. Orra bi mihigro, bata bano b6reea andiago, adiarasteeoguri eein Medieu ona dugun Jesus, sendatzenbaititu eri zarrtuae ere,eta ilae ere: Proprioqui Jesus, naibaitu erran salvazalea. Salutaza­gu(n) bere Ama. Ave M(ari)a.

Jesus onaren milagroae ez solam(en)te eire, ongui eguiteeo ayei,baita ere eraeusteeo gueiei: eta ala dire, milagro bezain, misterio.Goacen atras signifieatzendutena, eta lenie lembie(ico)a. Emastequipobregarren miseriae ezin euratuae amabi urtes, zuen gucia gastatu­rie Medieuetan, logratuarteo Medieu div(ino)a, signifieatzendu ari­ma beeatari oitua, niore ezpaitezaque erremedia, baieie Jesus onae.Malogratzentu poteneia, sentido, ta vicieo egunae, euratunaies ez,bai eebatunaies bere gaitza. Eta ontan dago difer(enci)a gorputzarenta arimaren gaitzetan, ezi gorputzarenae baitat6zque naieztugulaic,arimarenae beti dire borondates: gorputzarenae eztire beti senda­tzen, naiizanie ere; arimarenae bai, naidugun gueian, ongui naiba­dugu: bana au da lastima, ezi gorputzarenae eomunqui beti naitugusendatu, naiz beti ezin sendatu: arimarenae eztugu beti nai sendatu,eeren ongui aurquiturie gauden gaitzarequi. 6 itsutasuna! Jesus or­dea prest dago beti sendatunaiae, bentzait arimarenae.

Emastequigartan dezazquegu ieasi cembait virtute; bat, fede taconfianza seguroa sendatueozeIa uquitzearequi solam(ent)e Jesusenvestim(en)ta; bereebat, deseo ta dilig(en)cia, ellegatzeco bere Medicudiv(ino)agana: bereebat, humiltasuna ellegatzean atzetic, ta confes­satzean guero cena cen beeala. Icasagun ellegatzen al gucia fede,confianza, deseo, dilig(en)cia, ta humiltasunarequi sacram(en)tueta­ra, baitire nola Jesusen vestim(en)tae, senale, ta instrum(en)tu para­tutuenac, salvaceco arimac; Comunionera espeeialqui, non senale-

345

g:hren pean dagon alchaturic bere Magest(ade)a presente errealqui,ez uquitzeco vestim(en)ta solam(ent)e, bai errecibitzeco gueuren bar­nean bere Mag(estade)a. Eta alaere gucioc ez sendatzen? edo ez gu­cis? Churtuzaio aguian podorea, edo amorea, eguiteco ongui? Ez,baicic guri faltazaigu bearden disposicioa, fede, conf(ianz)a, deseo,dilig(enci)a, ta humilt(asun)a.

142

Afiaditzendu S. Lucasec galdetuzuela gure Jaunac, norc uquitu­nau? Errespondatuciola S. Pedroc, Jauna, gendeac erchitzendugueieguiaren utses, ta norc uquituduen galdeitendu? Bai, dio Jesusonac, badaquit norbaitec uquitunauela, ezi ene virtuteac indio on.Orduan pobregarrec confessatuzue humil gucia nola izancen. Emendugu icasteco differencia ellegatzetic ellegatzera Jesusengana: Ayecerchitzen; ta contu eztuteIa uquitzen; bafia arc solam(en)te escusuquitu capa, ta logracendu gra(ci)a. Ala sacram(en)tuac obratzenduariman disposicioaren ariora. Dugu ere icasteco arren guisa confes­satzea gueuren miseriac, ta gure Jaunaren misericordiac, naiz alque,naiz beldurr izan, guciarequi eztaique dispensa confessioa Jang(oi­coar)en honratan, ta gueuren provechutan. Gure Jaunac despeitu­zue benigno itzguebequi, Confia, ene humea zeure fedeac valiatudi­zu. Emen dugu icasteco, nola fedea den on gucien principio tacimendu: eta naiz ez asqui izanic bera bacarric, bafia beragabe eztadeus onic. Sinestabaledi viciro eguia dena, ezquindeizque co(n)dena:

Goacen ya icustera bigarren milagroa, ilaren viztea bere quar­toan. Ce Principe Jaunbaten alaba, ta onetsia, ta ongui cuidatua, taerregalatua: Guciarequi etzio guardatu atencioric eriotzeac; iltzuebere adinaren f10rean amabi urtetan; niorc ezin estorva, ta detenia­raci; desengaiiagaitzen eztela cer fiatu ez adinean, ez indarr, ez deus­tan. Arren fortuna izance aurquitzea Medicu div(ino)a, baitare iza­tea Aita cuidadosoa joateco billa; ezi berez ilac deus etzezaque eguinvizteco. Arimaren eriotzea da, yago pena emateco, naiz eztuten sen­titzen aimberce ez berec ta ez beren buratsoec. Ilasgueros arima be­catu mortalarequi, ya berez edo bereganic ezin daique viztu; il bai,viztu ez: erori bai, jaiqui ez, baldin ezpadio ematen escua, au da gra­(ci)a Jaun sobeninoac. Bafia escabezo miserableac, eztio faltatucoJaun misericordiascoac. Gu escacera baiio, bera ematera prestagodago. Agueri da Jesus onabaitan.

Escatuorduco istantean doaie Jaun ona humil benigno amoroso.Eztagola ilic, dio, sartuorduco echean, baicic 10, ceren Jesus dagonlecuan ain aisa viztenda ila, nola idatzartzen 10 dagona. Escutic artu

346

ta emineio ihii, jaiquizaite. Obeditueio erioae bere Jaumii; jaiquieeila, ta asiee ibi1cen etajaten Jaunaren manam(en)dus. Nor da Medi­eu-

142at.

gau, ain lasterr sendatzen ta vizeorrtzentuena ilae ere? Au da Jesussalvazalea, gure gorputzen, ta obequi arimen Medieu Cerutie eto­rria. 0 Jesus, ezta nore sendadezaquen gure arima, berori ezpada:bana 6! visitabalez ene arima! O! erranbalezo, jaiquizaite; istanteanjaiquileique, naiz ilie balego ere.

Jesus, borz letra izenean; borz llaga oin eseu ta bularrea(n); bortzprenda berebaitan Medieu div(in)ogonee: lemb(icico)a sendatzeaeritasun ta eriotze desaueiatuenae: bigarr(en)a sendatzea istanteanperfeetoqui, ain nola deus izanezpalute seeulan: lrug(arren)a visita­tzea eriae gra(ci)as paguriegabe, aseotan deitueregabe, a1cinatusbera: Laurg(arren)a Berae pagatzea, paratzea, applieatzea erreme­dioae bere eostus ta bere eseus: Borzg(arren)a seeulan aditu eztena,berae sane ta sendo egonie areea erremedioa, sendaeeeo eria; b6raepassioaren trago ta purga amargoa passatzea, salvaeeeo ni; beraesufritzea sangriagura ain sobrania, eznaiengatie ni eondena. Noreieusidu alaeo Medieurie? Ain ehsaquintsu, ain poderoso, ain miseri­eordioso, ain amoroso, ta ain graeiosoric? 0 Jesus, berorren eostusvicigara beeatarioc! Eta cierto den becala gueurengatie galduae gui­nala, ezpalitz etorri berori Medieu, ala da eierto berorren mediosgaizquela salva: eta nola baita arraeio, egotea deseonfiaturie gueu­re(n) burues, ala da amicio bano yago, egotea eonfiaturie ta segura­turic berorren onas: ezi lemlgo atzendueoda duen izenas, ezi salva­tzeas. Multi dicunt animae meae & ps. 3 Etsitiec dibte ene arimai, eztitsalvacioric here Jangoicoan 1 • Nic diot berorri, tu autem, Domine &Berori nere amparoa, nere gloria, ta nere salvazalea: eta salvacioricez? Eztut uste alaeorie. (flos SS. in V. S. Rosae Limanae)2 S. RosaLimaeoa3 eego eo(n)denaeioaren beldurres iear iear: Jesus onaeaguerturie, erra(n)eio, zaude arimo onarequi, ene humea, ezi nie ez­tut nior eo(n)denatzen, ezpada bera nai eo(n)denatu. (Item S. Teres.pap. post vit. n. 6) Jesus bada ama ta clama, 0 Jesus, biz enetaeoJesus, ellegatzeeo eantatzera orren miserieordiae glorian. amen.

1 Jang.'" dio.2 S. Rosae Lirn." dago.3 S. Rosa Lirn.' dio.

347

143

Sermo in Dominica Vicesima Quartapost Pentecostem

De fine mundi.

Cum videritis abominationem desolationis stantem & Math. 24.

Egungo evang(elio)an Jesus onae aipatzendu Jerusalenen 1 aea­banza, ta guero mundu gueiarena. Senaleae bataren ta bereearenadiarastentu: Jerusalenaren2 azquena dio au, icustenduzielaric gal­mendearen abominacioa lecu simduan, orduan eguinbez igues deza­quenae deseuidoriegabe. Cer oteden abominaeiogoi leeu sanduan,disputaeendute Eraeustunee: bana dena dela gauza, dudariegabe dagaldus temploari zorzaion errev(erenci)a ta errespetoa, sentitzenbaitubere Magest(ade)ae aguitz; eta orgatie asarraturie botacitue templo­tic sal-erostunae azotuealdica; eer inenzue, ieusibazitue indeeeneiaandiagoeoae? Mundueo leeu gucietan itendire becatuae; gueia dagociquin urrinduric becatus gure Jaunaren desgustutan: bereehsidu be­retaeo; emen berere bearrguinazque goartu, ta garbitu intugunetaie:bana garbitu ez, ta aum(en)tatzenbaitugu emen ere, ya ori da gal­mendeare(n) abominacioa. Galduee, urratuee, aeabatuee Jerusalem3

guerras, goses, sus, eriotzees, pestes lastimosoqui Jang(oicoar)enpermissios: Galdu ta erraustucire Pentapolisco ciudadeac azufrescosu-erauntsis: Galdu ta ondatuce mu(n)dua diluvio universalas, zorcipers6nes hindara: Galdu ta aeabatucoda sus azquenean Jang(oico­ar)en justicias. Qnen noticia cerbait ematea Evang(eli)o ta eserit(ur)asagrat(uar)en eonforme da egungo itecoa. Estima lenie M(ari)a San­tissima4 • Ave M(ari)a.

Paratudu Jang(oicoa)c guizaguendea munduan, ez betieos, ezegotes, baicie bidanabarr, ta ostatus becala viagean eternidaderat:

I Jerusalenen dio hemen.2 Jerusalenaren dio orain.3 Jerusalem dago, bukaeran -m duela.4 SS." dago.

348

eta ala guci6c goaza joanes, ta bucatus emengo aldia nor bere pla­zoan: Ya sei zazpi milia urteg6ntan doaie seguitus ordengau, jaiota il, orai batzuc, orai bercebatzuc, ta ala querro querro guci6c e1ca­rren atzetic, eta ni6r ezta guelditzen emen beticos, ezeta demb6raanitztaco ere. Acabatzea gu, baicara lurr araguiscoac, ezta miraga­rri, acabatzendire1aic palacio, d6rre, ta muralla arriscoac, baitarebr6nceac eta burrinac, baitare arbola ta animale indartsu azcarrac:Gucia doaie acabatus, ta mundugau acabatucoda azqueneco. Glo­ria solam(en)te ta infernua dire eterno materialeeta(n); Jang(oico)a,Ainguiruac, ta gure arimac ere bai; ta ala iles becala gorputzac, doazbildus arimac edo glorian edo infernuan, escogituac glorian, galdu-

143at.

ac infernuan, lenic arimac sollic, guero juicio azqueneco araguia­re(n) Erresurreccioas gueros gorputzac ere bai. Ya beras emengo ite­cogau ezta baicic prevenciobat, ta viagebat, bietaic batean baratzeco.Ya beras importadena sollic da vicitzea alaco maneran, ezi atragai­tzen lecu onera: Ya beras gure 6ngui eguinac ta gaizqui eguinacco(n)tatzendire betirocoaren; ganaraco estado, abrats, pobre, andichipi emengoe(n) differenciag6i passacenda ala nola comedia-guisa­bat: praeterit figura huius mundi.

Noiz ta nola izanenden bacocharen acabanza, eztaquigu; eztaere munduarena berechsqui; ala di6 Jesu Chr(ist)oc, egungura ta or­dugura nibrc eztaqui. Bana lendanic senaleac badire bataren ta ber­cearen ascotan, ascotan senaleicgabe acabacenda guiz6na, banamundua ez, emangabe senaleac. Badire cembait senale ya eztag61aapart onen acabanza, diotenes S. Viz(ent)e Ferr(ere)c, S. Greg(orio)c& Ya daique erran munduas nola eri andias, charric dago, zarrtuda,ilcen da, ezdezaque anitz iraun. Senalebat di6 Chr(ist)oc, eta S. Pa­bloc, goratzea anitz Profeta falsu, (Math. 24. = Tim. 3) vicios beteacta engafiazaleac. Noiz yago onii bano? Aimberce herege, aimberceChr(ist)io falsu, aimberce eracustun contnico! Berce senalebat,abundatzea, ta gaingatzea gaichstaqueria, ta oztea caridadea5 • Berce­bat, galmendearen 6 abominacioa temploan. Noiz aimberce nola guredemb6ran? Guti balitz becala galcea errever(enci)a temploei,aimberce errobatzea temploac, vasa sagr(atu)ac, sacram(en)tuabera! Berce senalebat, guerrac, gendeen goratzea elcarren c6ntra,

5 carid.' dio.6 galmdearen eta laburgailua.

349

pesteac, goseac & Bafia ebee gucibe dire solamente7 principio dolo­reen, di6 Chr(ist)oc (ib.) Gueronit izanendire atribuhicio andiag6­coac, ta azquenean icusi ezten becatacoa, eta ezpaleitez laburrtu egun­gaiee, ezleique nibr salva: baiia laburrtucodire escogituen ambres, di6bere Magest(ade)ac.

Etorricodire Christio falsuac inentustenac mihigro-iduri, ta pro­digio, engafiatzec6 escogituac ere, possible balitz. Gucien gafieticgoratucoda AntiChr(ist)o deitua, edo Chr(istor)en contrarioa, gaiz­qui jaioa gucia betea malicias, ta arte gaichstos, ellegatucodena iza­tera Erregue sujetatucotuena erregueac ere, perseguitucodu Chris­tiand(ade)a torm(en)tus, eriotzees, promessa, premio, ta prodigiofalsus de man(er)a ezi aurquitu-

144

coda orduan Christio-guendea befiere bafio erchidura erruag6coan.Bafia irur urteterdis solam(en)te erreinatucodu. Bitarteo bialicotuJang(oicoa)c Enoch, eta Elias paraisotic, non baitauzqui erreserva­turic ilgabe orduartafio. Ayec desengafiatucodute gendea Jang(oi­coar)en itz ta milagro p(ro)prioequi: animatucodire Chr(ist)io onacirautera constante, Judioac convertitucodire: ta bi sandugaiec az­quenean ilaracicotu AntiChristoac Jerusalenen, bafia Jang(oicoa)cerresucitatu ta iganentu Cerura; eta AntiChristoa ilendu Chr(ist)octa botacodu infernura. Ond6rean iraunendu orafio munduac ba­tzuen ustes cembait urte, bercebatzuen ustes cembait egunes sola­m(en)te. (Barrad. 1. 3. 1. 9. c. 7.)

Urbilduric azquen eguna, iruzquia paratucoda ilun, ilarrguiaodoletan, izarrac eroricodire Cerutic, Ceruetaco virtuteac icaratuco­dire: lurrean berriz izanenda aguitz angustia, itsasoan nastecacio taarroitu lotsagarria, gendeac arrituric confuso beldurrac aguitucode­nas. Ond6rean assicoda sua barratzen, erretzen, ta errausten gauzaguciac. Gucia erraustu6ndoan, bialicotu Jang(oicoa)c ceruticAinguiruae, ta adiaracieodute munduaren laur cantonetan beretrompetagarren sofiu lotsagarria di61a, surgite & Jaiquizaiste ilac, taatbste juiciora. Istantean Cerutic, purgatoriotic, infernutie arimae,inenda araguiaren erresurreceioa Jang(oicoar)en virtutes juntatusberen gorputzequi, gozatzec6 edo penatzec6 beticos gorputz ta ari­ma(n) bae6chac merejiduenaren ariora. Vizturic guci6c bildueogaraJosafatco celaiean, 6nae airean, gaichstoac lurrean. Idiquicodire ce-

7 so/am.' dago.

350

ruac, aguertucoda len lenean Chr(ist)oren gurutzea; goratucodalamentua gendeena, ta icuscodute nola gurucificatuzutena bera el­duden Magest(ad)e ta gloria andiarequi, Ainguiru gucies acompafia­turic, eta jarricoda bere tronoan gora, eta berai errenditucoda Ce­ruan, lurrean, infernuan den gucia.

Berechsicotu onac escuieco aldera, gaichstoac ezquerreconl. Anaguertucodire conciencien libruac, au da, Jang(oicoa)c bere arguia­requi icusiaracicodigu guciei gucien ta bacocharen vicimodu, accio­ne, itz, affecto, pensam(en)tu, ta secreto cen gucia. AguertucodaJang(oicoar)en providenciaren ona, favore intuenac, gure corres­pond(enci)a & Claro manifestaturic gucia erreplicaeztaiquen guisan,emanendu azquen sent(enci)a: Justoei, Venite & gaichstoei, ite male­dicti & Onequi lurra idiquiric, jautsicodire condenatuac Deabruequi& Guero iganendire justoac Ainguiruequi trumfante8 & Au da gureoraico vicigone(n) erresulta, edo aguitz gaizqui beticos infern(u)an,edo aguitz ongui beticos glorian.

8 trumfimte dio, eta ez triumfimte.

351

144at

Sermo alter in eadem Dominica Vicesima Quartapost Pentecostem

De tentationibus.Cum videritis abominationem & Math. 24.

Egungo Evang(e1io)ac1 Jesu Chr(ist)oc adiarastentu trabajuandiac guerorat, bafia dio, qui legit, intelligat, leitzenduenac enten­dabez: mostraceco ezteIa erraz ente(n)datzea noiz ta nola. Cum vi­deritis & (usque ad, etiam electi.) Itzguebequi ta berce ascorequiematendu aditzera, etorcodirela demborac, noiz churturic virtutea,gainduric malicia, galduric errever(enci)a Jang(oicoar)en Magest(a­de)ai, gauza ta lecu sanduei, triumfante gaichstoac ta gaichstaque­riac, herege ta heregiac milla maldade, falsed(ad)e, ta milagro-idu­riequi engafiatu ta galaracinaies onac ere. Bafia gure Jaunac eztituutzico bereac. Emen orai galdeguitenbadu norbaitec, cergatic bereMag(estade)ac permititzenduen goradaitzen gaichstoac, ta heregeacmunduan Chr(ist)io onen contra, errespuesta da sofiac uzcurtzea, taburuac apaltzea, echaquines entendatzen Jang(oicoar)en juicio se­creto, bafia justoen provid(en)cia, dagona guretaco alchaturic guil­tzapean, eta ezin escudrifia guc. Guri dagoquiguna da prevenitzeairauteco firme ta constante fedean ta leguean azquen atserafio. Era­custeco nola, billazagun gra(ci)a. Ave M(ari)a.

Gucioc gara obligatuac Jang(oico)ai, cein baita gucien princ(i­pi)o ta fin. Gubaitan dire bi gauza principalenac, entendam(en)tu taborond(ate)a, berce potencien ta sentidoen governari becala: Bigue­bec lenic beaute egon gucis sujeto ta obediente Jang(oico)ai; entenda­m(en)tua, sinestatus Jang(oicoar)en eguia fedescoac: borond(ate)a,cumplitus beraren mandam(en)tuac. Beras gure iteco lemb(icico)adago fedean, eta leguean, au da, izatean fede ona, ta vicimodu ona;sinestean dacana2 Jang(oicoa)c erreve1aturic, ta obratzean nola

1 Evangelioac dio, Evangelioan esan beharrean.2 dacima dio, daucima esan beharrean. lk. daucan sei hitz geroago.

352

daucan manaturic. Bigu6ben cumplitzea beti da possible ta precissoguciei: ni6ri ta nioiz ezta impossible Jang(oicoar)en gra(ci)arequi:cembait arima onei da erraz comunquir6; cembait gaichsto gaizquiusatuei neque da ta latz. Baiia nola guizonarlm vician anitz egim be­cala, anitz aldi ta aldarte, lance, ta escaida baitaique aguitu, cembai­tetan edocefii zaio neque ta latz cu(m)plitzea, naiz beti den possible.Bearrdugulaic amatu Jang(oico)a gauza gucien gaiietic, galdunaiesguciac lenago ezi offenditu bere Mag(estade)a, iduri-

145.

zaizu aisa deIa passatzea trabaju, desh6nre, eri6tze, torm(en)tu, taalaco lotsagarriac pacienciarequi, ez offenditzeagatic Jang(oico)a?Eta bearrc6, ellegaturic lancea, ezin daiquena excusa. Eguia da be­catu andiago, ta co(n)denacio yagotaco deIa offenditzea solam(en)tepassiones ta vicios alaco peligro ta erchiduraicgabe: baiia offendi­tzea ere trabajuen, torm(en)tuen, edo eriotzearen(n) beldurres, edoviciaren am6res, asqui becatu da condenatzeco. Daiquena libra bie­taic, au da, offenditzetic Jang(oico)a ta padecitzetic trab(aju)a, libra­bedi ordu onean; baiia bat edo berce izatec6s, libra arima, naiz ilgorputza.

Orgatic igues eguitea peligroetaic, ta ez peligroan aurquitzeaga­tic, zillegui da: eta conveni, eta oblig(aci)o ere igues eguitegoi, ezte­laic senti arimo ta indarr ascorequi, sufritzec6 trabaju datorrqui6na,ez faltatunaies fedean edo leguean: Eta lancegoi6tan igues eguiteaezta culpa, ta ez desh6nre, baicic ortan mostratzenda deIa Chr(ist)ioona, ta izannaidueIa. Gaichstoago litzaque goapo izatea agosemainduela vicia ere, ta guer6 bearr6rduan lotsatzea ta faltatzea.Goacen paratus cembait exe(m)plu, entendatzeco doctrinagau: Me­dianoqui 6na den bat bere bacantasunean, aguitzenda aurquitzeagaichstoen compaiiian: incitatzendute gaichstaqueriara, lochsen­chus ta meachus: cer imbeardu emen? Albadaique escapa, escapa:ezpadaique, ez consenti gaizquian, lenago bearda utzi iltzera ere.Berce exe(m)plubat: Infielec edo heregeec, ta edocein arima gaichs­toec tentatzeunte edo ucatzera fedesco eguiarenbat, edo auchsteniJang(oicoar)en mandam(en)ture(n)bat, escapa escapa, albadaique:baiia ezpadaique, ta ezpada berce erremedioric, lenago utzibeardailtzera, ta erretzera viciric, ezi faltatu fedeai, mi sollas baicic ezpadaere, edo eguin leguearen contra. Latz da, bafia bearr da. Utzileiqueori ala ilcera edo erretzera? di6zu. Di6t, eztaiquela fia nitas, baiiadiot imbearrnuena, ta guciec imbearrduguna. (Berce exemplub<it.Arrapatzeunte emastequibat, ta guiz6nquias oroat di6t, eta naidi6te

353

passanici deshonestidadebat. Albadaique escapa, escapa; ezperen,errepugna sines, deIa oius, deIa berce modus, edocein guisas ez ad­miti, ez consenti. Guciac eztio valio, diozu, ilendute, ezpada errendi­tzen. Utzibearda iltzera, lenago ezi manchatzera becatu mortalas.)Aisa dio orrec, diozu. Diot obligacio dena arimaren penan, aisa edoez aisa. Berce exemplubat: sospechatzenda eri dagola bat sorrguin­derias edo arte gaichstos: na-

145at.

iz bai, eztaique utzi sendatzera arte gaichstos seculan, ceren eziortan ho(n)ratzenda Demonioa, ta offend(itz)en Jang(oico)a. Cerimbeardu bada, ezpadaique senda berce guisas? Valia erremedio na­turalees. Indu asco, bafia debalde. Valia Elizaco errem(edio)es, ora­cioes, conjurioes & Indu ori ere, bafia ezta prochuric. Eta gaitzaduenac ona nai; bearrcodu vaHatu arte gaichstoas. Eztaique, eztai­que; lenago il. Ala da berce asco gauza obligacengaitutenes &.

6 cembat lirazquen on eta salvo, ezpalire izan tentatuac fuertee­gui? Cembat lemb(icic)o Chr(ist)iogaietaic, gu bafio obeac cirenac,galdubaicire torm(en)tuen beldurres, salvatucocire baque-dembo­ran? Onen ertean on izatea ezta milagro: gaichstoen erdian irauteaon, ori bai. 6 cembat condenatzendiren, aurquituas lance fuertean,ezperen salvatucocirenac? Oroat pensa urrengoas, salvatucogaraaguian, ezpadugu tentacio erru andiric; eta cer izanenda, aurquituri.s;erchiduran galceco anitz gauza, ta vicia bera, salvatzecos arima? 0Jang(oico)ac guarda.

Cer erremedio izaindugu? lrur: lemb(icico)a desconfiaturic gueu­re(n) buruas goartzea, ezcaitzen aurqui alaco erchiduretan: Bigarr(en)aescatzea humilqui gure Jaunai, ezdezan permiti aguidaquigun alacotentacio fuerteric; lrug(arren)a permititzenbadu, iduquigaitzan, talagundu bere escu poderosoarequi, ezcaitzen errenditu. Ontaco dapeticiogura, et ne nos inducas in tentationem, Ezcaitzala utzi tenta­cioan erorcera: bi guisatara daique entenda, bat, ezcaitzala paratutentac(io)an; bercea, ezcaitzala utzi garagaitzan3 tentacioac. Cerenezi eztago caltea sentitzean tentacioac, bai consentitzean. Aguianezta conveni vicitzea tentacioricgabe: Aguian tentacio andiagocoactuste sanduagocoec, nola S. Pabloc, cefiec escaturic gure Jaunai,quenzezola tent(aci)obat, errespond(atuci)o, asqui duzu nere gra­(ci)a, ezi virtutea progatzenda eritas(une)an. Aguian contra, ezta

3 garagaitzan dio, garaigaitzan esan beharrean.

354

co(n)veni tentilcioa, ezpada virtuteric, ezi erorileique persona: cerenezi tentacioa da nola sua. Suan errefinatzenda urrea, aUl tent(a­cio)an arima sendoa. Suan istante erraustenda lastoa ta abarr earra;ala tent(acio)an arima lazo eria. S. Lidvvina4 33 urtes eri gorpu­tzean: S. Teressa casi vici gucian; berce asco guisa berean; eta tenta­ciogoiequi yago sandutucire. (exempl Tobi. Job &) Bercebatzuc gal­ducocire paciencia-faltas. Eguia da gaichstoenac direIa direnacaraguiaren cqnforme. Alacoes otoitz eguin ezdezala permiti sentide­zagun, bentzait ez consentidezagun: eta igues eguin daiquen gucian,ta eztelaic berce erremedioric, illenago ezi admititu. Exempl. Susan­nae. Daniel 13.

4 Hola dio Lidvvina, -vv- bikoitza erabiltzen duela.

355

146

t

Sermo in Dominica infra Octavam CorporisChristi

De sacramento, sacrificio, convivio.

Homo quidam fecit caenam magnam. Luc. 14.Memoriam fecit mirabi1ium suorum. ps. 110.

Convidatzengaitu David sanduac gucioc diola (ps. 45) venite etvidete & Zatbste, ta icusquizie Jangoicoaren 1 obrac, eguintuen prodi­gioac lurrganean. Eztio beiratzeco an gora Ceruetan eguintuenac,nola iruzqui, ilarrgui, izarr, ta gafiaraco miragarriac, baicic lurreaneguintuenac. Cergatic ote? Ceren ezi l{lrra dagon beteric Jaunarenmisericordias2 , (ps. 118) eta bere Magest(ade)a den becala andi mira­garri, direlaic andi miragarri bere obra guciac, baiia gucien gaiieticdire bere guregamico miseric(ordi)a, amore, ta favorescoac. (ps. 144)miserationes eius super omnia & Ala clamatzendu ascotan, confiteminiDomino, quoniam bonus & ConJessazbzie Jaunari, ceren baita bna, ce­ren eternidaderano baita bere misericordia3 . Berce ascotan echaquinesnola explica dio, confiteantur Domino misericordiae eius, et mirabiliaeius filiis hominum. (ib. ps. 106.) ConJessabezbte Jaunari bere mise­ricbrdiec, eta bere miragarri eguintuenec guizbnen humeequi. CeruenCerua beretaco Jaun andiac erreservatuzue, bana lurra emancibte gui­zbnen humeei vicitzeco disponitzen gloriaraco: Bitarteo lurreco pobre­gueben gafiean dauzqui paraturic bere begui misericordiascoac, berebiotza, bere amorea. Qnen casos anitz obra on intigu ta itentigu beti;principalenac dire bere comunicacio amorescoac, ta desposorioguisa­batzuc guizaguendearequi. Goacen berechsis cembait.

1 lang.'" dio.2 miseric.a'dago.3 miseric.u dio.

356

Lembic(ico)a, bere caridade4 sobrania edo gueieguiagiztic, cefiequionestengaituen Jangoicoacs, bializue bere semea, (Efes. 2) vizteco tasalvaceco gu ilac ta galduac guinanoc ezperen. Eguince Jang(oico)aguizon, eguiteco guizonoc Jang(oic)o becala, bere aide, bere araguita odol berecoac. Bigarr(en)a bataioco sacram(en)tuan unitugaituberequi Jang(oic)oguizongonec erchiago ere, nola zarrm(en)duacayenarequi, nola gorputzeco miembroac buruarequi. Irug(arren)aconfessioco sacram(en)tuan berriro arcengaitu beregana gra(ci)as,eta besarcatzen, itzulcengareIaic penaturic confessatus gueuren gaiz­qui eguinac apartatuguinanoc beraganic gueuren culpas. Laurg(a­rre)n des-

146at.

posorio-guisa principal proprioa da comunioneco sacram(en)tuanarimaequi celebratzenduen unione erreal amoroso miragarria convi­ta preciosoarequi. Au da proprioqui gure Jaunaren obra andia, bereongui eguinen ta miragarrien memoria, bilgura, suma, ta corona.Memoriam fecit mirabilium suorum & Bere guizon eguina, jaiotzea,vicitzea, padecitzea ta iltzea guregatic berritzen, ta celebratzentuegunoro sacram(en)tugontan. Au da diona Evang(elio)an afari andi­bat eguinzueIa guizonbatec, homo quidamfecit caenam & guizon be­rri bacarr Jang(oic)o denac. Ezta miric explicadezaquenic den adinamilagroen milagrogau: Contentatucogara erranes Bano ta claro doc­trina Christioa onen ganean, entendaceco nolapait, eta sinestatzecofirmequi ta viciro gra(ci)a ongau, ezi ori da Euchar(isti)a. Eta badaogui vici div(in)ogau oratuze Ama Virg(inar)en entrana sanduetanEsp(iri)tu sanduaren virtutes, eta acize beraren esne virginalas, be­r~c ema(n)dezagula gra(ci)a ezaunceco ta gozatzeco ongui. Ave Ma­na.

Jesus onaren milagroric andiena, bere amore ta favoreen memo­ria, convita azquena celebratzendugu aldareco mysterioan. Deitzen­da mysterio, naibaitu erran secreto gaindadi barna gora. Deitzendasacramentu6 , au da senale sagratu agueri significatzenduena gauzata gra(ci)a agueri eztena. Deitzenda Eucaristia7 , naibaitu erran gra­(ci)a ona, esquerr ona. Berce izenac utziric, goacen izana icustera:lenic lemb(icic)o fundacioa. Jang(oic)o guizon eguinac, Jesus ta Jesu

4 carid.' dio.5 Jang."' dago.6 sacramtu eta laburgailua.7 Eucar." dago, eta ez dago -ch- grafemekin idatzia.

357

Chr(ist)o deitzendenac, gure salvazale amante apassionatuac, jaioVirg(in)a Mariaganic ta vicitucenac ogueitamirur lutes, eracutsiricCeruraco videa, plantaturic bere Eliza, doctrina, ta bearrdirenac sal­vaceco, ellegatucelaic bere eriotzearen vezpera azquen arratsa, ce­quieIaic pasatubearrzuen passio dolorescoa gaugartan ta biram6­nean, onetsicituelaic bereac munducoac, azquenerat onetsicitue, di6 S.Juanec; baiia ezti6 cembat eta n6la, impossible izanes erratea. Icusi­ric il6ndoan iganbearzuela Cerura berac, baiia bere onetsiac gueldi­tubearcireIa mu(n)dua(n),

147

naiizanzue despeidan becala eguin bere amorearen azquen fineza,utzi bere favoreen, bere passio ta eriotzearen mem6ria, ta seiialebatbeticos. Arturic bada bere escu divinoetan 6guia, goraturic beguiacCerura, ta gra(ci)ac emanic bere Aita eternoari, bedeicatu, partitu,ta emanci6te bere Discipuloei erratenciotela, arzazie ta janzazie on­taic guciec, ezi au da nere gorputza. Guero alaber caliza ardoarequiarturic erranzue, arzazie ta edanzazie, ezi au da nere odbla. Eta nolagure Jaunaren erratea baita obratzea, istantean 6gui ardoaren sus­tancia aldatuce milagrosoqui bere gorputz ta od61 preci6soen sus-.tancian.

Alaber nola ezpaizue orduco solam(ent)e fundatzen sacram(en)­tua, ordenatucitue Apostoluac sacerd(ot)e, emanic potest(ad)e orde­mitzeco, ta passacec6 potest(ade)a batetic berceetara, ta eguitec6langura juicioco eguneraiio, erratenzuelaic, Au eguitenduzien aldib­ro, eguinzazie ene memoriatan. Ala bere itz errealaren casos edoceinsacerd(ot)e 6ngui ordenatuac beraren no(m)brean erratentueIaic itzsandugaiec oguiaren ta ardoaren gaiiean bearden intencioarequi,obratzenda milagro bera Jesus beraren virtutes eta potestades. Or­gatic ellegatzean sagrara edo consagracioni sacerd(ote)a, ya eztamintzo bere n6mbre p(ro)prioan, baicic Jesus beraren n6mbrean;eta ala ezta guizonaren virtutes edo habilidades eguiten an eguitende­na, baicic Jangoic0 8 denaren potestades; di6 S. Juan Chrysost(omo)c,(in lectionibus Breviarii) JerusaIenen azquen afarigartan inzuenac be­rac itendu emen ere. Gu ezcara baicic beraren Mutil, Ministro, edopage, bafia consagratzen, ta aldatzentuena ogui ardoac da bere Ma­gestadea9 • Beras Jesu Christoren 10 itza, dio S. Ambr(osi)oc, da iten

B lang." dio.9 Magest.' dio.10 Chrarim eta laburgailua.

358

duima sacramentugilU11 . Cer itZ? Itz poderosogura, cenequi incituengauza guciac etzirelaic. Etze len Ceruric, etze munduric, bana aizazudiona, berac erran ta eguincire, berac manatu ta criatucire, ipse dixit& Bada oroat emen, consagratubanoien oguia ce ogui, eta ez Chris­toren 12 gorputz; bana consagratuasgueros ya ezta ogui, baicic Chris­toren 13 gorputz; berac err/m ta eguinda, berac manatu ta obratuda mi­lagroa. (oct. Corp. Ch.)

Qnen conforme, Cer da aldareco sacram(en)tua? Da hostia con­sagr(atu)a, edo caliza consagratua oroat. Cer naidu errah sacra­m(en)tu? Senale sagratu secreta agueridenbat significatzenduenaberce gauzabat aguerieztena. Cer da ague-

147at.

ridena an? Beguis icustendena, escus uquitzen, gustoas gustatzen,sentitzendena dire oguiaren colorea, quantidadea, zaporea & dei­tzendirenac oguiaren accidenteac, iduria<;, edo mostrac: Bana eztaan ya oguiric susta(n)cian; eta ala iduri ogui, ta ezta ogui; ortandago izatea sacram(en)tu secr(et)o sagr(at)u. Cer da bada an dago­na, ta agueri eztena? Da Jesu Chr(ist)oren presencia erreala, ain cier­to, nola baitago Ceman. Beras Jesu Chr(ist)o dago an goiti cemanerrealqui, ta emen beiti lurrean bere sacram(en)tuan ain errealqui?Da eguietafedea. Cer modus dago an, ta cer modus emen? An ce­man dago egotemodu natural icusgarrian: emen sacram(en)tuanegotemodu sobrenatural milagrosoan, icusieztaiquen guisan. Ce­man dago jarriric edo chutiric, nola duen placer; sacram(en)tuanegotemodu sobrenatural milagrosoan, icusieztaiquen guisan. Ce­man dago jarriric edo chutiric, nola duen placer; sacram(en)tuandago milagros nola naiduen ta dezaquen berac, bana nic ezin expli­ca, ta ezin entenda ere ongui, bainaiz animaletto lurrecoa, bai ordeasinesta firmequi aisa, ceren erranduena, ta itenduena baita Jang(oi­c)o gucis poderoso. Dago alchaturic gure beguietaraco; hostia chi­pian oroat nola andian, ta bateD milIa ta milIa lecutan. Eta noranaidoaien sacram(en)tua, doaie Jesu Chr(ist)oren presencia, ezin falta.Bana faltaturic sacram(en)tua consumitus, edo berce guisas, falta­cenda beraren presencia ere: Bana sacram(en)tua auchi, parti, erreedo bustiagatic, ezta orgatic auchsten, partitzen, erre, edo bustitzenJesu Chr(ist)o sacram(en)tatua. Badacusaze ya, eztela oroat sacra-

11 sacramtugau dio, eta laburgailua.12 Chrorim eta laburgailua.13 Chroren eta laburgailua berriz ere.

359

m(en)tua, nola Jesus sacram(en)tatua. Sacram(en)tua da senale, Je­sus da senalatua. Sacram(entu)a agueri ta senti da: Jesus ezta aguerita ez senti, diM, gorputzaren sentidoendaco: Ezi arimaren vistas, auda, fede vicias icustenda manerabatean; eta arima onari sentiaras­tenda provechu, gusto, amore, ta effecto miragarrietan. Asco aldisbeguietara ere mostratuda milagrosoqui bearrorduetan. Eta certacodago ala alchaturic? Gure onnaies disimulaturic ve1ogoiequi bereMag(estade)a tratable, humil, humano, ezcaitzengatic sobra lotsa,ta aparta; ezi icusbaguindez, nola leique atrevi ellegiazera ni becalaco­bilt? Dio S. Theresac. (cam. de perfeccion)l4 Bana dio sanda berac,eztago ain alchaturic, ezi convenidelaic mostracenda asco maneras.(ib. c. 34) Iruzquia naiz estali, badaqui arguicen ta berotzen: Naizalchat(ur)ic aurpeguia, badaqui erice(n) biotza

148

Orai certaco dagon, norc explica, norc conta fin tuenac, onda­sun, ta prochu ematentuenac? Artaco dago, certaco etorricen mun­dura, certaco jaio, vici, ta iltzen, ta eguin ta passatuzuen aimbercetrabaju. Naiz iganic Cerura, gueldituce gurequi munduan modu mi­ragarrian gure on gucietaco. Irur estado-guisatan beirazagun; yasacramentuan 15 presente gau ta egun contino gutartean: ya mezacosacrificioan ofracendela egunoro maigarta(n); ya comunibnean ema­tendela gure arimen erregalo naidugun gucietan. Lenic egotegoicontino ain humil amoroso gure eompanian desterrugontan, gureleeuquide ta lagun edocein erri chipitan ere, bada ezpada norc incaso. Ala erranzue igateraeoan Cerura, ta ala dio orai ere; et ecceego vobiscum & (Math. ultimo) Eta ona ni zuequi nago egun gucietan,mundua mundu16 den bitarteo. Diehosoae tratatuzutenae, Jaunau vi­cicelaic, diozu. Eta berbera errealqui duzu pausu gutiren barnean.Icustea solam(ent)e zaizu falta. Bana ori beroi da zure proveehutan,gozatzeco aisago ta obequi. Fede vieia eearzu, ta etzaizu deus falta.Ordueo podorea ta amorea du orai ere: Orduco offieioac itentu oraiere, Maestru, Artzai, Medicu, eonsolazale, onguieguille, salvazale,ta eer nauzun ta beauzun. Orduan becala orai ere dago c1amatzeniehsil iehsila, venite ad me omnes & Atbste enegana trabajutan zara­ten gucibc, eta nic Javoratucozaistet. Eguia da au, edo guezurra da?

14 per!" dio.15 sacramtuan eta laburgailua.16 mudu eta laburgailua.

360

Ain Eguia da nola Evang(elio)a. Bada nora goaz gueuren bearr,pena, ta tristuratan? Nola usoae Noen areara, nola ehitae olloarenegalpera, nola humeae Amagana, du Christio onae errefugio ezinobea saeram(en)tuan, bera nor bada.

Bigarr(en)ie beira mezaeo saerifie(io)an, nola, ez ya padeeitzenta iltzen, baieie berritzenbaitu passio ta eriotzearen memoria, taofraeen bere gorputz, odol, llaga, pena ta merejim(en)tuae gureamores egunoro. Cer da beir<itzea aehsurifto div(in)o amableguraain manso, humil, amoroso saeerd(ot)e indignobaten alcinean ta es­cuetan? 6 fede vicia, eer eguinzara? Nola eznau amoroste(n) ni, tani beealacoae? Amorostendu bere Aita eternoa, baitio eonsagraeen­den aldioro, ecce filius meus dilectus. Ona ene seme onetsia, ceintanbaitut neure complacencia. Amorostentu bere Ama Virg(in)a, ta Se­rafinae, ta Ainguiruae, ta Sanduae. Eta eer litzaque munduas, ezpa­guindu munduan aehsuriftogau? Iruzquia faltabaledi, eein triste ilungucia! Iruzqui ederrago ta bearrago dugu al-

148at.

dareeo aehsuri div(ino)a. Ofratzenda Jesus ona Jang(oico)ai emateeogloria, placer, ta esquerrae gure partes: Ama Virg(in)ai ta Cerueoeigozo berria; purgatorioeoei alivio ta libranza: mundueoei on gucia;justoei gra(ci)aren aum(en)tu; beeatariei piedade; bareatuei satis­f(acci)o; ta gueiei eer zaigun eonveni gorputzaren ta arimaren, orai­co ta gueroeo &

Irug(arren)ie beira eomunionean. Emen ezin easorie gorputzarensentidoes, gustoas, ta gaiiaraeoes, ezpaita gauzagau gorputz-as­toaindaeo; emen ondatzenda guizonaren entendam(en)tua ere, ezindaique ellega: Nori gogonitu, nore zuque pensa passatzendenaerrealqui emen? ain ona izatea gure Jesus ona, ezi emandaien jateraguiz6nai bera den gucia? Eta ain eierto da ori, ta eiertoago, ezi iruz­quia dela argui, eeren berae errandu, arzazie ta janzazie; au da enegorputza. Ni naiz bgui vicia Cerutic jautsinitzana & Diehoso eirelatratatuzutenae Jaunau vician: Erreeibituzutenae beren eehean: nolaeztire diehoso, tratatzen, erreeibitzen, eomunieatzendutenae, ezeehean solam(ent)e, bai beren peehoen barnea(n)? Ceren ezi eomu­nionea eer da, baieie bien unionea ta eomunicaeioa? ta eomeeatzeaeomunicatzea Jesus arimarequi, ta arima Jesus onarequi? Cer da eo­mecatzea? Da erregalatzea gloriaeo Jaunae arima lurreeoa glorianden erregalo obenarequi, baita bera. Cer da eomecatzea? Da biaeala nola desposatzea, ta bateratzea miragarriro, dion guisan Jesusbecac, in me manet, et ego in eo, enequi unituric mantenitzenda, ta

361

ni berarequi. Erregue gloriaco ta ene arimaren Esposo; cer yagoerrandaique? Cer idurizaigu Esposo ta Esposagontas? Cerc mogui­tuzue Jaun div(ino)a bereganatzeni ene arima becahicoa? Bere onta­sun, carid(ad)e, ta miseric(ordi)a p(ro)prioac. Cer doaie irabazterabere Mag(estade)a? Eztu irabacibearric; eztoaie orren billa, baicicemannaies pobreai. Onen aidetic cerc moguitudu? Onen miseriac.Dotea onec duena dire alaber miseriac; bafta gucia suplitze(n)dubere misericordiac. Desposorio-guisagau, eguia errateco, ezta cum­plitzen ossoqui edo consumatzen oraico vicigontan, baicic gloriacovicitza seculacoan, non gozatzenbaita ossoqui bere Mag(estade)a;bafta emen ematenda gueroco gloriaren prenda; eta emen goza­tzeunte sanduec gloria-guisabat, lurrean daiquen difta.

149

Orai cembat provechu, ondasun, ta gUsto atratzeunte(n) comunio­netic, berec dezaquete senti, bafta ezin explica berec ere. Comunio­nean santificatzendire, ta errateco ala, Jangoicostatzen. Comunioneantuste beren consolacio, alegrancia, ta azoracio soberanoac gus­toare(n) utses. Cer gusto du bada? Eztaquit nic becatari pobreac,baicic usmas; badaquit solam(en)te eztueIa aragui ta munduarengustoric, baicic Ceruco gusto sobrenatural div(ino)a. Cer gusto?Castid(adear)en gusto, baita Ainguiruen oguia. Cer gusto? Humil­d(ad)e ta pacienciaren gusto, ezi oguigau passioaren labean errea da,ta vizcoreendu bi6tza sufricec6 trabaj(ua)c. Cer gusto? Amorearengusto, ezi suac su becala, amoreac amore iehequitzendu: eta cer ari­ma da eztena amorosten alaco amazaleas, ta ain amableas? Cer gus­to? Contricioaren gusto, ezi atrarastentu negarr amorosoac, ez es­timatuas bere Mag(estade)a bearr becala. Cer gusto? on guciaren tasalvaeioaren gusto, ezi Jesus da, ta bere gustoa salvatzea. Cer gusto?Esperanza gozoaren gusto, gloria-urrin, ezi ango guiltzae bereeseuan dauzqui; ta ostatu ona ematendionai emen, idiquicodi6 ata­ria an, ezi bere amazaleen amazale da; eta nie amatzenbadut bereMag(estade)a, badaquit amatzennauela bere Magest(ade)ac ni; etaamatzenbanau, salvo naiz. Oh! cein salvatunaia den! Ceruan dago­laic ongui, naibaitu egon emen ere gurequi, ta sufritu asco desaten­cio, ta sartu gure biotzetan barna, eta joan edocein eche ta echoleta­ra Viaticoguisa, favoraeeco gu ilceeo peIigroa(n). Biz esquerr milIamilIa, ta laudario, ta amore, ta gloria, ta bedeieio alaco amazaleari,ematendigunai ondasun gucien iturria. amen.

Orai comecatzeco disposicioas cembait itz. Irur disposicio-guisadacusat, ala nola irur gende-mota: batzuc gaichstoac, bercebatzuc

362

onac, bercehatzuc medi{moac erdical. Emen da erreparaceco, nolaon izatecos, bearden gucia on izan, falta andiric bateregabe; etagaichsto izateco, asquiden falta gravebat soUic edocein generotan.Dutenac bada vicio edo becatu mortalerenbat, garbitugabe peniten­ciaco sacram(en)tuan, dute disposicio gaichsto indignoa. Comeca­tzendirenac17 ala, dire Jesu Christoren18 gorputz ta odolaren oben­dun, edo reo cul-

149at.

padun; eta jatendute juicioa edo condenacioa beren contra; dio S. Pa­bloc: (l Cor. 11) nola traicia ta entregabalezate Jesus ona Judas trai­dorearen guisara, edo ilbalezate Judioen guisara. Mortalean dago(n)ariman Nausi da Deabrua; sarcea Jesus alaco ariman da entregatzeaDeabruai. Eztut nai mintzatu indignogoietas. Contra disposicio onconvenientea, eztena oblig(aci)o precissos, da bi guisatan; bat urrun­danic, vicideIaic aspaldian diligent ez manchaceco arima, duelarichumild(ad)e, castid(ad)e, mortificacio, ta gucien ganetic carid(ad)eJang(oicoar)en ta proximoen aIde: b6rcea da urbilecoa, ez solam(en­t)e confessatus, baitare alcinetic eguines cembait obra misericordias­co, penit(enci)a, ta gauza on prevencios; baitare prestatus biotzaegun berean meditatus ongui, ta ichequis devocioare(n) sua juca;FUCA naut erran, exercitatus affecto mostraceuntenetan itzgonenletrec; lemb(icic)oa F. fedea viztus edo sinestatus viciro: bigarr(en)aU: humiltasuna, humilhitus aguitz Jaunaren presencian: irug(a­rren)a C: contricioa, eg6nes erretzen pena amor6soan offendituas hereMag(estade)a: laurg(arren)a A; amorea, eg6nes erretzen berarenamore, ansia, ta deseo onetim: Alaco disposicioai darraizquio effec­to, provechu, ondasun, ta gusto errantudanac, ta andiagocoac; Ber­ce disposio 19 on precisso bearrdena ta asqui doi doia da guciecdaquitena, gorputzaren aidetic haru, arimare(n) aldetic gra(ci)anjoatea; edo gorputza baruric, ta arima garbiric, mortaleetaic berere,garbitus precisso ebetaic confessioco lichsuas. Alaco disposicioai da­rraio gra(ci)aren aum(en)tu ta provechu yago edo gutiago; ta gustoere aguian devocioaren ariora.Estfma, naiduenac iCllSi Jang(oico­ar)en aurpeguia Ceruan, estfma, di6t, bere Magest(ade)a alchaturicsacram(en)tuan; eztionac casoric eguinnai emen, eztu cer esperatu

17 Comecatzedirenac eta laburgailua.18 Chroren eta laburgailua.19 disposio, espero den disposicio esan beharrean. Ez dago laburgailurik.

363

an: Estima comecatus ongui, enzimes mezac, eguines visita templo­ra, ta celebratus sacram(en)tuaren festac finqui. Festagau paratuzueUrbano IV 1264 urtea(n): Processioa Concilio Viennacoac 1311 ur­tean; Cerutic lendanic ce(m)bait avisu, ta lurrean cembait milagroizanic ortaco. Guc becatari pobreec imitazagun Cananea, (narra exMath. 15) lograceco orai gra(ci)a, ta guero gloria.

364

150

Pange lingua euscaras1 aldarecosaramentuaren2 festan

Canta, mia, gloriosoJesusen oneguia,Gorputz odDI preeiosoEmandigun gueia,Eguinic bera amorosoErregalo berria.

Guri emanda, guregatieJangoieoaren semeaAmaren entraiietatieJaioda, ta gureaViei ta ilda bai orgatieMostratus amorea.

Eraeusten ta manatzenSalvatzeeo bearrdenaBeti egonda, ta paratzenBere Elizan ordena,Favoreae beti obratzen,Ta azquenean obena.

Azquen arrats ta afarianJarririe bereequi

Cumpliturie ya gucianLengo leguearequi,Bera emanda janarian,Bera bere eseuequi.

Ogui ta ardo len eirenaeGorputz odol bereaeItzulitu dezaquenaeJesusen podoreae:Gozatzentu emen direnaeFedeae ta amoreac.

Saeramentugau gorenaGueis venerazagun,Ontan gure amanteenaJesus ona amazagun,Sentidos ezin daiquenaFedes suplidezagun.

Trintate Jaun andiariGoitian ta beitianJaun gueien buruariMilIa eanta gueian,Ta esquerr milIa biz berariEmen eta glorian. Amen.

1 Juan Apecechea-k argitaraua, berak paratutako ';:' lru honetan: Joakin LIZARRA­GA, Elkanokoa. Koplak (lk. 187. orrialdea).

2 sacram.en dio.

365

v. Emandigu Cerutic oguiaR. Duena berequi gusto gucia.

Oracioa

6 gure Jaun Jang(oico)a sacra-

366

m(en)tu miragarnan utzidigu­na bere passioare(n) memoria,emanbezagu otoi ala estima­tzea ber6rren gorputz ta od6la­re(n) misterio sagr(atu)ac, ezigurebaitan sentidezagun Re­dencioare(n) fruitua contino &

150at.

Sacris solemniis euscanis1

Jai berri-andias biz alegrancia,Ta biotz gucias cantaceco an­sia,Despei ya lengoac; gucia berria,

Obrac, vozac, ta gogoac.

Celebratzendugu azquen afa­ria.Non Jesus baitugu jaten achsu­riaApostoluequi, baicen iduria

Indenarena berequi.

Arren ondorean achsuri berriaInic amorean Jesus oneguiaSustentu amabiei emanda gucia

Bacochai eta guciei.

Emanda pobreei gorputza ja­nan,Emanda tristeei odola - edari,Naiz idurituric ogui ta ardoari

Jesus bera da alchaturic.Jesus dena emanic guciac arza­ze,

Berac ala erranic, jan eta edan­zaze,Itenduzenetan, betiro eguinza­ze

Au ene memorietan.

Ta sacrificioa - ala fundaturic,Onen officioa dago manaturicSacerdoteeri, ta berec arturic

Emateco gucieri.

Ogui cerucoa duzu ya, gUIZO­na,Zure munducoa donoen coro­na;Gauza admirableac! JatenduJaun ona

Eschlvo humil ta pobreac.

Jafolgoico Jauna zu Jesus onare­qUILaudatzenzaitugu biotz gucie­quiOraico vician, seguizagun beti

Eternidade gucian. Amen.

Ilk. Apecechea-ren liburua, 190. eta hurr. orrialdeetan. Lerroak banatzean, eskuida­tzian dauden bezala egiten dugu.

367

150at.

Alchaturic iruzquia1

Alchaturic iruzquiaVelog6rren atzean,Bai ta ene biotzeanIchequitzen su vicia.

Jesus onac amatzenLurreco arima pobrea!Nola arimac amoreaJesus onai ucatzen?

Biotz charra, cergaticAmanteric obenaiEztiozu onetsinai?Charr izanes, orgatic.

Bera da gucis noblea,Gucis abrats liberala,Gucis ederr, nai becala,Gucis ona ta amablea.

Amanteric andiena2

gure arimen da Jesus;Nola amoregonen susEzta erretzen vicidena?

Gure billa CeruticEtorricen3 , ta guciaIn gugatic, ta viciaEmanzuen4 gogotic.

Infernura botaricGuina gaizqui gu guizonac;Atragaitu Jesus onacInfinito costaric.

151

Ta gucien ondoreanNola dago alchaturic?Dago preso loturicBere am6res aldarean.

Lenic preso portalean,Preso guero baratzean,Guero preso pilarean,Preso guero gurutzean.

Portalean pachsaequi,

1 lzenburua gurea da; Lizarragak ez du ezer ipintzen. Ik. Apecechearen liburuan,181. eta hurr. orrialdeetan.

2 Azentua -i- bokalaren gainean ipintzen du, beraz andiena dio.3 Etorricen esaten du, aditz laguntzailearen bukaerako -n ez duela kentzen.4 Emanzuen dio orain, laguntzaileak -n gordetzen duela.

368

Baratzean eateequi,Pilarean soeaequi,Gurutzean itzeequi.

Nore ordea 16tu du?Etzen5 asqui paehsaric,Itze, eate, soearie:Amoreae eguindu.

Nore zezaque garaituGueis poderoso dena?Bafia ni6re etzuquena,Amoreae eguindu.

Nondie nora apalduduNore ta nola Jangoic6a?Icasazu. Milagr6aAmoreae eguindu.

Aurr lenic Ama Marian,Guero gurutzean galdu,Onii berriz ala apalduOguiaren idurian!

Ain andia ta ain chipiJesus ori enegatie;Badaeusat eergatie,Amorosteagatie nL

Jesus onae maite ni6 •

Nie ere maite Jesus:6 amoregonen susErre ta ilbanindedi! amen.

amen

Barimbadut biotzic7,Jesus, naidut ilartaiioYago ori guciae bafio,Ori naidut baearrie.

Nola beardut amatuAin amante ta amablea?Ain onegui ta nobleaNola beardut pagatu?

Enegatie jaioric,Vici ta iIce enegatie,Emen daueat orafiie:Nore indida alaeorie?

Salduzuen8 traidoreaeAn dirutan itsusqui:Emen graeias ederrquiDut, emanie amoreae.

An utzieen9 atratzeraBere od6la dolores;Emen berriz amoresEmatendit edatera.

An Juduee zatieatzenGucia llagaturie;Emen bera alchaturieBere llagac presentatzen.

An ilzuten10 gurutzean,Nola balitz beeatari:Emen daueat ya jamiriBere oneguis aldarean.

5 Etzim dio, -n eta guzti.6 Bertso hau tinta apalago batez dago idatzia, eta orrialdean behetik gora kokatua.7 Aurreko bertsoaren ondotik «amen, amen» duelarik, pentsa daiteke hori poemaren

bukaera dela. Hala ere, kontuan harturik gaia, bertso lerroen neurria, etabar , poema batbalitz bezala ematen dugu dena. Apececheac ere hori bera egiten duo

8 Salduzuen, -n eta guzti.9 utzicen, -n eta guzti.10 ilzuten, -n eta guzti.

369

Ene arimaren Esposo,Ta erregalo barneraElduzaida emateraEzin yagos amoroso.

151at.

Cer naidu, ene Jesus ona,Enebaitan sarturie?Besarea naidu arturieSalvatu bere guizona.

Bere onetie apegatuJesus, naidida niri,Ezdezaten orrequiBeree gauzarie amatu.

Nitzaque ni traidoreaAmabanez bereeric;Merejidu baearrieBai gucien amorea.

Ezta alaeo gustoricOn gucies beterie,Ezta alaeo amanterie,Ori beealaeorie.

Orren mai pean egonAla nola ehaeurrttoaEehideten apurrftoaObe dut ezi nion.

Orren maieeo apurrftoaeOrren graeian ta amoreanNaitut yago ezi bateanMundu gueieo gustoae.

Uznezazque bai sines

Guciae berladanie,Naies berorrenganieBeiratzebat amores.

6 Jesus, eein ona den!6 norafio apalcenda!Ezi desposatzendaBai arimarequi emen!

Jesus Jauna, bere EsposaEne arima itenbadu,Erregue da, ta inenduErreguina bai diehosa.

EsperanzagonetanNaidut viei, ta ez erori;Fiadore dut berori,Gueldituda prendatan.

Amengonequi videanIndarr ta eonsolu dut,Onequi sinestendutAtra salvo bearrenean.

An goiti guero glorianGozatu berorrequi,Cantatus alegreguP 1

Ainguiruen eompafiian.

Jesus ene SalvadoreBeti izan, ta izanenda,Salvatzea segur da,Baitu amore ta podore.

Orai emen eurturicOrren ofietan JesusDiot amoreseo susNegarretan urturie:

11 alegregui dio, -g- idazten duela, eta ez espero den -q-; beraz ez dio alegrequi.

370

Barcatu, Jauna, barcatuNiri bere onagatie,Otoi otoi orgatic,Eznazala eondenatu.

Gracia, Jauna, gra(ci)a imbezGaiehstogonequi, eerenOri gueis ona den,Orren onae suplibez. amen.

371

152

Sermo de Animabus Purgatorii, poenis, suffragiis,fructu & Anno. 1790. Huart1

Manus Domini tetigit me. Job. 19.

Berri ustegabecobat naidut contatu lenic. Gure Erreguec jus­ticiaren amores preso inomentu bere hume p(ro)prioac, ceren intu­ten cembait zorr, ta pagatu ez, erresoluciorequi ez uzteco atratzeracarceletic, pagatuarteo azque(n) maravidirafio. Ain justoa da! Orga­tic maite tu bere humegaiec, ta adiaraztendu bere erreinu gucian, es­timatucodueIa indezoten carid(ad)e nautenec preso errealegaiei bia­lis nola dezaqueten, acabatzeco pagatus lenbafio len, orrequi andicatraric izandaitzen admitituac Erregueren palacioan: eta ala Erre­guec, nola ayec iduquicotutela presente onguieguilleac. Orra nicemanic mezua. Aituducie? ta admiratuzarate? eta entendatu? Haecautem est parabola. Goacen entendatus. Erreguegau da Jang(oico)a.Bere humeac purgatorioan daudenac, bere escogitu onetsiac, bera­requi erreinatubeautenac goiz edo berant: Bitarteo ordea dauzquipreso carcellotsagarrigartan, cembait zorr emen in, ta pagatueztute­nengatic. Zorrguebec dire becatu barcatuen penac gueldituac paga­tzeco; baitare culpa venialeac ez barcatuac. Cierto da, becatu gucie­tan direIa bi gaitz, Culpa ta pena. Culpa da Jang(oico)ai inicacoagravioa; oni darraio becatariaren pena, edo satisfacio2 emanbear­diona Jang(oico)ai. Naiz barcaturic confessioaren edo contricioarenmedios culpa, guelditzenda comunquiro yago edo gutiago pena pa­gatzeco emen edo purgatorioan, choil ezpada ain errua contricioa,ezi onen amargura admitidezon Jang(oico)ac satisfaciotan, barca­tzeco culpa ta pena.

1 lrufierriko Uharte-n predikatua, 1790. urtean.2 Hola hemen: satisfacio, -c- bakunarekin eta berdin geroxeago: satisfaciotan; baina

-cc- bikoitzarekin satisfaccioas 154at. orrialdean, paragrafo 2, lerro 13. Bestalde, -cc- bikoi­tzarekin idazten da hitz hau Lizarragaren Ongui iftzen laguntzeco itzagaiac liburuan.

372

Goaza iles gucioc, cumplitus becala norc bere viciaren plazoa:iltzea ezta baicic berechstea gorputzetic arima joateco Jang(oicoa­r)en juiciora aitzera sent(enci)a. Gorputzac gue1ditzendire lurreanlurr becala, azquen juicioco egunerafio, noiz erresucitaturic asicodi­ren acompafiatzen arimac premioan edo penan. Arimac doaz imrestadoetaic batean (contatugabe aurrenac) batzuc becatu mortaleanJang(oicoar)en desgra(ci)an, ebec infernuco su eternora erremedio­ricgabe beticos, in ignem aeternum. Bercebatzuc Ja(n)g(oicoar)engra(ci)an ta gucis garbi sandu; ebec gloriara zuzen beticos, in vitamaeternam. Bercebatzuc alaber gra(ci)an mortalericgabe, bafia ez aingucis garbi sandu, baitute ce(m)bait culpa leve, edo pena zorr, satis­f(acci)03 ossoa emangabe: ebec purgatoriora: Beude orr, dio Jang(oi­co)ac, eztute atrabearr, pagatuarteo gucia azquen maravidirafio,donee reddas novissimum quadrantem. Munduan, nola baita merejitze­co lecu ta de(m)bora, gutiagorequi daique paga yago ta aisago; bafiapurgatorioan, nola ezpaita irabazteco dembora, pagatzendute sola­m(en)te pena passatus. Arracioac ere ematendu; ezi yago estimatzen­da satisf(acci)o ematendena bere escus bere dembora(n), ezi ez uzten­dena sartuartafio carcelean pagatzeco an penatus ezin berceas. Mun-

152at.

duan bada pagadaique yago ta merqueago eguines ongui ta penatus;an aguitz n(e)ques4 ta cario: emen ellesco azotes, an su vicis. Alaereain ajola guti eguiteas peni(tencia)4 emen! (Eta, Jauna, anitz otediredoacinac purgatoriora? Eztaquit: Daquitena da, eztaique1a sarr Ce­man duenic mancha den chipiena ere, purgatugabe arras: ala dio fe­deac. Daquitena da, asco sanduc passatudutela purgat(ori)o: aladiote S. Severinos, S. Annos s, S. Udalricos, ta berceba.tzues historiaeguiascoec; eta cembaites diote S. Greg(ori)oc S. Pedro Damianoc,ta berce Autoreec. Emen bego advertituric, eztela bearr sinestatuedocefiei arimen aparicio diotenetan, ceren naiz daiquen agui batedo bat eguiasco Jang(oicoar)en permissios, ascotan izatendire bu­rufto flacoen imaginacioac; baitare hypocriten engafiuac; baitareDeabmaren astuciac, ya sinestarasteco simpleei direla sanduac, yalazarasteco, edo confiarasteco vicimodu lazoan. Sinesta Jesu Chr(is­t)ori, cefiec etorriric Cerutic eracutsidigun Cemraco videa bere

3 Guk satisfaccio idazten dugu orain eta paragrafo honetan bertan ere, zebait lerro be­herago.

4 Parentesi artean ipintzen duguna ezin da irakurri, papera hautsirik dagoelako.5 Uste dugunez, Annon saindua da, Koloniako Artzapezpikua izan zena (1056-1075).

373

Evang(elio)an. Ez ez sinesta Deabruari, baicic joan vide erchiChr(ist)oc dionas, obratus norc bere salvacioa beldurr eta lotsare­qui, dion becala S. Pabloc, cum metu et tremore vestram salutem ope­ramini, ezijustoa doi doia salvatucobarimbilda, diones S. Pedroc, cerizanenda becatarias? Si justus vix salvabitur & Adverti alaber, eztaie­la bat contenta naiizateas ellegatzea purgatoriora doi doia, ta gora­go ez. Oh! Arara banindedi, content nitzaque, diozu. Bai ta ni ere;bafia deseoac apunta gorago, guelditzeco artan berere: ezperen agui­daique erorcea apalago. Arracioa da, ceren gure naturale eriaren ca­sos gure obrac comunqui eztire ellegatzen deseoen difia. Besoan in­darr guti, jomuga gora; ellegatzeco arria, cer itenda? Apuntatugorago, gue1didaien chustoan berere. Ala deseoac, Cerura naies,ellegatzeco purgatoriora berere.)

Eta nolaco faltengatic detenitzenduela an Jang(oico)ac arima, us­tedugu? Ah! emen aisa passatzentugunengatic erreparoicgabe; an ez­paitire ala passatzen; baia erchiago baita. Quarto dagon batean erdiargui, eztire icusten asco autsmota: Emanbezo iriIzquiac, icuscoda be­teric ayetas. Ala Jang(oicoar)en presencia(n) arima. Eta cembat dem­boras dauzqui purgatzen an? Sollic Jang(oicoa)c daqui pizatzen culpenta penen neurria, penitencien ta suffragioen valioa. Leitzenda cembaitAutoreetan, ez egiInac solam(en)te ta ilabeteac, baita urteac ere, ta urteanitz egondirela asco. (Videsis Sefieri s. 9. quadragessimae. Item Pala­fox luz de Vivos) Ezta ori chsaquiteco gucis emen; bafia beldurr dai­que dirauten penec, nola culpae ere diren yago, usteden bafio. Eta va­liobadu arracioac, nomaiec sent(enci)a emanbez. Becatu iteco goapo,penit(enci)a iteco flaco gueien6c; anitz zorr, guti paglitzen, ta egun6rozorr berriac eguiten: atra contua. Especialqui ezpaute emendic anitzsuffragio, ezi presogaiec, erran becala, eztute an iragazvideric6 , baicicpenatus bearco pagatu. Ain pobre dire, ain necessid(ad)e extremoandaude, ezi berec ezin irabacF, ta guri ezin adiaraci beren bearra, be-

153

(ren)4 penac, lastimac, ta lam(en)tacioac, ezi aibaguindezqui, nor ezleique urricari? Bafia (_)4 aditzearequi, ya solam(en)te dezoquetevalia Chr(ist)io-Iagunen fedeac ta carid(ade)ac. Aguitz (o)ngui4Hermandade Sandugonec itendu ayen favore, gafiaracoes landaraparaturic predicua egun, moguitzeco guciac eguitera miseric(ordi)a

6 Lizarragak iragazvide dio hemen, -g- erabiltzen duela. Ik. hurrengoa.7 Orain irabOci dago, -b- ipintzen duela..

374

pobregaiei.) Ayen mandatari becala eldunaiz ni egun, eta beira na­gola idurizaida, nola dagozquidan otoi ta otoi, mintzonadien aienpartes aien favore, adiaracis aien bearra. Baiia ontaraiio dire pobre,izateas mandataria ain epel inutila. Ya cer inenda, arima pobreftoac?Compassionea etzaida falta: gaiiaracoa izatecos, an goratic etorri­bearda. Zuei dagoquizie logratzea. Nic ineuntena da erratea clarota llano, entendanazaten guciec. Billazagun gra(ci)a. 6 gloriaco li­mosnera, Maria Santissima8 , Jang(oicoar)en ta becatarien Ama, po­derosa bezain piadosa, Jang(oicoar)en izenean limosnabat; eta ez­tiot, albadezaque, ceren badezaque segurqui, naibadu: naibez bada,otoi, eta eguinbez gra(ci)a. Ave M(ari)a= -

Manus Domini tetigit me. Job. 19.

Andia da Jangoieoaren 9 misericordia1 0, cantatzendigute maiz as­qui munducoec: justicia ichsil, ez aipatzen ere. 6nac beti beldurrac,cum metu et tremore; gaichstoac consolaturic beren cantagorrequi,andia deIa Jang(oicoar)en miseric(ordi)a. Aitudugu, ta placer dugu:Baiia aizagun berce eguietafedegau ere, andia deIa Jang(oicoar)enjusticia: Justoa bera, justoa bere juicioa; ta lotsagarri da erorceaJang(oic)o viciaren escuetan. Naidu ta itendu miseric(ordi)a; baiiaezdezaque utzi eguiteco justicia. Badaqui castigatzen gaichstoac,nola premiatzen onac: Eta yago dena, pagarasten zordutena onecazquen maravidiraiio. Orgatic infemuan bezain ongui edo obequipurgatorioan da agueri bere justiciaren andia, cerengatic an castiga­tzentu bere etsai aborrecituac, emen bere hume onetsiac. Infemucoatarian legoque ongui letragau, digitus Dei est hie, Jang(oicoar)eneria dabila emen. Purgatoriocoan bercegau, manus Domini, Jang(oi­coar)en escua emen; ez ceren eri edo escuric den Jang(oico)an, ez,baicic mostratzeco bere justiciaren rigorea arima sandagaiequi; bai­taude, naiz paciencia andian, clamatzen, manus Domini tetigit me,Jaunaren escuac uquitunau ni: Chr(ist)io-Iagunac urricari nitas.

1. Da eguia fedescoa, Tridentinoac declaratua, badlda purgat6­rio; ta an dauden arimei valiatzendiotela fielen suffragioee. Orra bipuntu. Assis lenetic: Purgator(i)o deitzenda, ceren purgatzen edopurificatzentuen arimac, cerura baiiolen. Nolaco penaequi? Ezta mi­ric explicadezaquenic gucis: aipatzea inendut nolapait. Bi pena-ge-

8 SSma eta laburgailua.9 lang:" dio.10 miseric." dago.

375

nero tuste, deitzendirenac daiiuaren pena, ta sentidoaren pena.Daiiuarena da egotea beren faltas privaturic icustetic Jang(oicoar)enaurpeguia bitartean: penaguisagau eztugu entendatuco emen lu­rrean ongui, egotearequi arima gorputzgonen loiarequi pizutu taitsuturic; baiia an libre loigontaic yago ansia ta inclinacio du bereJaunagana, ezi suac duen gorarat, arriac bera, ta ezurr atreac bere

153at.

toquira, ezauncen ere baitu emen ez becala. Oh! aguitz amablea tadeseagarria (da)4 bere Magest(ade)a! Emen ere cembait arima on vi­cibarimbacire penatzen ezin sosseg(a)4 Jang(oicoar)en icusmiiies, cerizanenda an? Inguinduza beretaco, Jauna, erratencio S. Agus(tinec)4ta ezin daique gure bibtza sosega, ezpada orrenbaitan. Fecisti nos, Do­mine, ad te, et inquietum & Cer erranendut S. Theresas? Cembat al­dis Hence ansiaren utses? Eta beti ere cego iltzen ilnaies joateagaticbere Jaunagana: ta ala cantatzenzue amorosa. Vicinaiz ta ez enebai­tan, ta alaco viciain beira nago, ezi ez iltzeas iltzen nago. Ariogonta­ra contanezaque milla. Cembat obequi arimagaiec daudenac gorpu­tzetaic libre joateco bere centrora, detenituric videan, ansiaturiclogratunaies, nai ta ezin ellega? 6 cer pena au? Nic ere pena dut ezinadiarazteas; nai ta ezin explica. Ya goacen comparacios. Contu in­zagun, Erregue andibatec autatuduela bere Esposataco doncella po­bretat: ya bialituela bere Jaundiac onen esque: ya doaieIa videan:echideten Erregue ta grandeza gucia, prevenituric festac, burrum­bac, gauza andiac: Bitarteo ya ya portura ellegatzean, bere descui­dos arrapatu Moroec, ta daramateIa cautiva, ta paratzenduteIa cala­bozo Hun, penascoan. Cer desgra(ci)a! Pensa orai, ala dacusalaicbere burua, non ta nola dagon, nonta nola egonbearzuen, cer arrentristura? Cer arren congojac, ayotsac, eta negarrac? Baiia au eztadeus purgatoriocobaten penaren aIdean icusteas ceruraco escogitu­ric Jang(oicoar)en gra(ci)as Esposa ta erreguina, bere culpas deteni­turic Jang(oicoar)en manam(en)dus penasco lecegartan. Heu mihi,quia incolatus meus & Ay nitas, dio, cein luzaro dirauen nere presi­diogonec? Quando veniam, et apparebo &

(Ez presidioan, bai Jerusalengo Cortean cego Absalon, gra(ci)ainciolaic bere Aita Davidec, badatbrque, bana ez aguertu ene presen­cian. Penagau sollic zue arc, ez yago, ta alaere erregaloen erdian cla­matzenzue contino, Emanbequida licencia11 joatecb icustera ene

11 licecia eta laburgailua.

376

Aitaren aurpeguia, ezperen, quenbezada vieia. Motivo yago du cla­matzeco dag6nac purgat6rioan Jang(oicoar)en icusinaies. Badu con­formid(ad)e, bafia pena ere andia du, ceren ondasun faltazai6naongui ezauncendu, ta amatzendu, ta amorearen ariora da dol6rea.S. Catal(in)a de Genova, munduan cegolaic orafio, icustenzituen ila­ri gucietan, urtzenomence penas eta negarres, ez aien joanas, bai ba­raren guelditzeas, invidia-guisabates ilnaiac ta joannaiac icusteniJang(oicoar)en aurpeguia. Sancha Carrillo Venerab(lea)c,errevela­cio izanic ilencela urtebaten buruan, berantetsiric contino contatusegunac suspiratzenzue, 6 carce1a au! 6 prisi6neac! 6 Martyrio lu­cea! Cer martyrio eztu arimac purgat6rioa(n)? Cein luzar6 nequespassatzenzaizquion 6rduac eta egunac?) Bafia berdin12 lurreco sati­tsuec ezin comprehendi pena-guisagau, utzagun; icusagun bercea.

Au da sentidoaren pena sentitzenduena arimac su vicigartan,non dagon garbitzen ta errefinatzen nola urrea sulabean, Purgabit...et colabit eos quasi aurum.

154

(A)rdorearen4 esp(iri)tuan, in spiritu ardoris, di6 Isaiasec, au da sua­ren vici vicienean. Ton(ter)ia4 litzaque billatzea comparacioric angosuari emengo suetan. Dio S. Agust(in)ec, Erranendu aguian norbai­tee, niri deus guti zaida eg6teas luzar6 purgatorioan13, nola noaieneerura azqueneeo. Ez erran alaeorie, di6 sanduac, ezi ango penaeerruago dire, ezi emen ieusi, senti, ta pensadaiquen gucia. Figurabedipersonabat beteric lacerias, ofiaces, martyrios, ta affligigarri guciesbateD: Lastimagarri da, bafia ez aimberce nola arima purgatori6coa.Mostrataco contatzendu Alberto M(agn)oc (Andr. Itin. gr. 32. § 9)eri aguitz nequetan cegonbati, Jang(oicoar)en ordes Ainguiruacautara emanic, edo urtebat yago eg6tea guisagartan, edo irur egunpurgat(orio)an, au autaturic aisagos, 6rdu guti passaturic an, ya idu­riomencequio urtebat, ta guezurr inci6la Ainguiruac; Desengafiatu­zue onec; eta arren gorputza ceg6la orafio bere quartoan, naibazueitzuli. Itzuli bai itzuli botzic, naiagozuela anitz ofiace anitz urtesemen, ezi ordubat an. Contatzen ere da Mongebates ilcela bere Aba­dearen bedeicioagabe; lic(enci)a emanic, itzulicela escatzera pe­nit(en)cia: Abadeac erranciola, biz bada zure penit(enci)a eg6teapurgat6rioan orciarteo zure gorputza. EmanzueIa arc oiubat aditu-

12 berdin ipintzen du, ez bardin.13 purgat.'" dago.

377

cena conv(en)tu gucian, 6 penit(enci)a miseric(ordi)agabecoa! 6 pe­nit(enci)a & de manera ezi arrituric guciac, ta urricarituric prisacajoancire orcitzera len bafio len. Orra cer dioten ango penas progatu­dutenec. Cierto vicidenac ezin lezaque soporta ilgabe erruaren utses.Aita Estanislao Colcocha Dominicoari aparecituric purgatorioco­bat, arren peticios emanzezon cerbait mostra bere penaren, emancioescura negarr chortaftobat, cefiec istantean passatucion alderen aidearagui ta ezurr escucoa, gueldituric guizonoi desmaiaturic. (Claus p.2. Conc. c. 151) Beda venerab(lea)c contatzendu, nola TritelmocJang(oicoar)en provid(en)cias icusiric purgatorioa ya guerostic iten­cituen penit(enci)a icaragarriac, eta erratenzuen, gogorragocoac icu­situt, beroagocoac, erruagocoac & (Claus p.2. Cath. c.36) Alaeredute co(n)formid(ad)e andia, ya ceren seguro dauden Ceruraco dire­la, ya ceren uquitzentuenac berac asistitzendioten; baitare aldartesM(ari)a Santissimac l 4, ta Ainguiruec ematendioten cerbait alivio taconsolu: munduco devotoec ere bai.

2. Tratazagun ontas ya, diot, suffragio indezozquegunes. Lem­b(icic)o ta obena deIa Meza Sandua, eztaique duda. oh! aguitz valio­du an offratzenden achsuriftogarrec: gucietaco da on Jesus ona.Fortunosoac sacerd(ote)ac, nor badire, dabilatenac aimberce onda­sun escuetan. Nindoeie erratera dauzquitela beren escuetan purga­torioco guiltzac. Valiadaizque gafiaracoac ere, edo offrecitus mezac,edo enzunes. Alaber cierto da oracio ta officio itentuenac Elizac, taonen nombrean bere Ministroec, direla valiosoago, ezi ite(n)tuenacbacochac berechs. Bafia valiodiote gure oracio guciec yago edo gu­tiago de-

154at.

vocioaren ariora. Valiodiote alaber gure comecatzeac ofratus aienf(a)vore4. Alaber edocein penit(enci)a, baru, errosario, limosna, taobra on indezag(un)4 aien suffragiotan. Itzbates gueurendaco ondena on da ayendaco ere ofratzenbada: eta aguidaique ez irabazteagueurendaco, ta aiendaco bai, nola bularen indulg(en)cies baitioteAutoreec, ezdezazquelaic beretaco irabaci becatu mortalean dago­nac, valiodioteIa arimei applicatus. 6 cer tesoroa indulgenciengau!Cein valioso ta cein escunara! Nola bidedauden arima pobregaiecindulg(en)cia-egunen beira, oroitucoden nor edo nor applicatzeas?Eztire ala oroitzen asco, bentzait garizumatic campoan, estacioen

14 SSmac eta laburgailua.

378

eg\l,ite~s, cli(ela.i~" oh,! salta\la,1equi<>te sugartaic chindire~bat, ida­t:z;~de,izq\l,e. \l,st~duL

3, S<mcta erg/i, e~ sa.lubr:is & ~da ga\iza sa,O,q\i ta, pro,chugan;iada, ~uitea. ilen fa,vore, l~bxa,<iaitzen beca,t\l,eO, zogetaic, A\a d~o ~s­p(irij.t\i s.<~w~w~lc; ala. e.racuste.O,d(I Eli:z;~c: al~ i,~ ta, ite.n~u,te ong\l,cie.c e.ta. ~an<il,lec .. W:z: e4e.ruplll ya,\i9,d\len,a nIi~la ~. Fran(cis),co Xa­vier, In<iietaco A,postolu, A~ta, ~au,d(u~den Legado. izanic, ta la,n an­cl~eta,n 'Qy.v.vaWJ;"\c., ~~~a,tzenbaic,e ga\,>o~o carJ;~~a~ ya,J;J;i~a soii,a,tuschincha,hat, ta exh.or.tatu~ egv.itera ora,cio pw:gat(~r.w),co aJ;imen.A.la <li6 arraciqac berac in,fO.riJ;1a,tv.ric fe(ka,s: e,zi cadd(~~)a delar~c

virtute.en exreguina, ta edocein pob,reei itende,na itenba<ia <:hrnsooberM; Quod lI,ni & Ceruba,t e2;~(I vali6co, ta estim,a.t~co eguitea ar~wasandaga,iei?, ~o,breac, dire; necess'i<i(lil,(J,Je e~tre.moan, dal;l.de; ta pobreonac" nQbleac, )a,ng(Q\cfj).li).{Aen, Quetsiac: a,la ban,it:z; ni:bera,c e:z;taiz­que. valia orai; gu.c. del;oquegute va,ija asco, m,o,QVs, na,iba,du,gu: Nolaeztu,g\lnaj izamb,ea.rr? Ja.una, neuretaco bearrago dut, diozu. Eta us­teduzu ema,nes arimei galdu tratuan? Naiz gabetu indulg(en)cies tasatisfaccioas15

, bana eben truc duzu carid(adea,r)en merejim(en)tua,Jang(oico)ai placer eguitea, gra(~i)aren aum(en)tua, arimen corres­pond(eQ)cia, erreco(m)pensa ta ordana berladanic ere, ta yago, doa­cilaic, Cexura. Op,g\l,i e,g\l,i,tea arimei cla gauza,b,at esp,er~Ma, 6nesb.e.tea.. Balego. presQ En;eguexe,n sero,e,a daqu.igu'na cierto i:z;an(I,l)Pe,ar­<le,la Erregu.e goiz e,Qo \lerant, U,?XC e,ne:z;oq\l,e fa,yoX.a,tl,\ a.lgl,\cia? ~re­SQ da.ude.ua,c p,urga.toxioa.~ daqu,igl,l cierto err.einaWbeautela c,erl,\a,n;<lich6soa, libxa,tzentuena: ~:z;aindu' Il,orc ~eir,;,1,tu' CYxutic b,eJ;e il?ndo­rea,n, ta Utzean, ta vician, ta. pa.u~u guc~etaJ;l,. Eznaiz or.oitze1J", <;li6S. Agust{\ll)ec (a.d fr. exem.) leituricbeiiere galdyrfBq, erlo, if ga,i;zquinibr ere indue'1.ic caridarl~sco obragueb,etilic gogotic: 'arracioa dil,ceren alacoac baitu an,U.z 11J.,ed.ianer:o, erlo A. vogqtu Ceruan bere favb­re. P.avidec exranzue. ~e.nago, ps. 49. /J!!{J!US q,ll.,i i'!telligi! superegenwr1, ~ Zqri onecoa eJ;l,tenda,tz~.Qdll~.na (ayoxatzean bear.t~\l,a,i tapobre~i, in d.ie. rn.alq" liberabit el/m Domi1J"us. Egun ga,ichsto,an !iQratu­codu Ja,u-

15 Ik. 2. oharpena.

379

155

(nac)4. Eta berriz ps. 111. Gustoso ta quadrablea guizona itenduenamisericordia1 6 , disponitu(cod)u4 errespuesta juicioco... eztu cer bel­durric izim aditucodueta condenacioco sentencia1 7 •

Maite duenac bere burua in caso arimes: sacerdoteec lenic, prin­cipalqui Apez-Aitec, ezi eriotzetic aratago edatzenda gure obliga­cioa, cuidatzec6 ez solam(ent)e vicidirenes, baita iles ere: ta eguiaerratec6, arimen costus vicigara parte; 6bia bac6cha contu alorrgui­sabat maI1ienatzeco gu. In caso humeec beren buratso ildirenes, bu­ratsoec humees, aideec aidees, adisquideec adisquidees, ta norc bereobligacioscoes, aietas berechsqui, cein dauden an zuen casos; baitarenoizean noiz ayetas, cefiec eztuten norc encomendatu. In caso yagoaietas, cefien ondasunes jabetudiren. Ondasunes jabetu, ta utzitiote­nes atzendu? Cruel desagradecituac! etzai6te faltaco escarm(en)tu.Nola iteunten inenzai6te: neurri beras neurritucodi6te. Clamatzenaicinecoac ta eztuzie ajolaric? clamatucouzie, ta eztizie inen casoric.In caso arimes guciec. Ofiaces eribat dago c1amatzen, ta guciec di6teurricari bentzait: Justiciatzendute gaizquieguillebat, ta di6te las­tima: erretzenda echebat, ta guciac doaz itzalcera sua: erorcendaabrebat, ta laguntzenzaio jaiquitzen: Eta arima sanda penatzen,erretzen, clamatzen: ta eztuela aurquitubearr piedaderic fieletan?Bada, ustedut, bafia ez bearradifia. Emen gogoratzenzaida Jerusalen­go piscinaco paraliticogura: Ogueitaemezorzi urtes eri guizagaizoa,ta erremedioaren iturria aldacan: Asqui zue, norbaitec lagunzezonjausten ureni, noiz ta moguitzenzuen Ainguiru etorcencenac Ceruticurgura: Baiia pobreac etzue norc eguin caridadea jausteco garaigar­tan: Domine, hominem non habeo. Ah! cembat arimec dioten ori be­roi? Bada nora dire aideac, ta adisquideac? Gorputza orcitzeracoanaco(m)panatuzute18 : aguian cerbait negarrtto ere inzute devalde:obe anitz oracio. Baiia orci da? Joanda beguietaic? Memoriatic erebai laster. Guciac arat onat nor bere videas, jan, edan, diverti, affa­natu emengo iteco edo vanidadeeta(n): arimagartas cer da? hominemnon habeo. Ezta memoriaric. Eztu norc in 6ngui. Aguian aipatzen­dute; dichosoa au, dichosoa ura; aguian laudatzendute: bafia ceraida orrequi? Eztagon lecuan laudatzen, ta dagon lecuan erretze(n),ta ni6rc ez aliviatzen: hominem non habeo. Goacen aitus achequiac:

16 miseric.'dio.17 sent." dago.\8 acopanatuzute dio, laburgailua -0- gainean; eta -n- ipintzen duela, espero den -n- ipi­

ni beharrean.

380

Batee dio, eztut eerequi .. Eztuzu biotza? eztuzu mia? eztuzu bulaere? Bada eguin estaeio, ta b6ree dilig(en)eiae beardirenae indul­g(en)eiendaeo: enzun mezae, erreza errosarioae, offreeitu eomu­nioneae, ta alacoae, ezpaita bolsarie bearr ortaeo; ezta ere gueiaeguinbearr peones, naut erran, Elizaguizonen medios; zeurorree in­dezaquezu aseo gauza, balitz earid(ad)e, bafia hominem non & Ber­eeae dio, eztut aieinaie. Oh nola leiquen ingenia, estaeio-aldioroema(n)balezote doblonbat. Bereeae dio, eznaute utzinai Elizara ere.Estaeio, edo in-

155at.

dulg(en)eiain bearden dembora, nore uea? Bafia Jang(oico)a leeu gu­eietan dago, ta (gu)eietan4 daquioque eguin or<leio eerbait guisas.Bana hominem non hab(eor ezta pena andirie, ajolarie bereerenpenes ieusteneztirenes: eta fedea 19.

Aipaturie ya Jang(oicoar)en justieia arima sandagaiequi: aipatu­rie ayen penae, eta bearra, eta ezindea: Aipaturie modua, nola guedezoqueguten valia: eta au dela arraeio, ta obligaeio, ta gueurenprovechu ta irabaci andia, ene fieIae, ya cer faltada, baicic ene itzenlecuan aidezquicien arima pobregaien clamoreac. Miseremini mei,miseremini mei, sa/tem vos amici mei, quia manus Domini tetigit me.Urricari nitas, urricari nitas zuec berere ene adisquideac, cerengatieJang(oicoar)en eseuac uquitumlu. Nor da lame(n)tatzendena ala?Da bat, niondie eztuena amparoie. Nori clamatze(n)du? Sacerd(ot)eJaunei, dieha dutenei eseuetan ibiltzeas gloriaco tesoroa, eztaitzenatzen pobret1oas. Miseremini mei & Urricari nitas & Nor da au? Dahumebat, ongui zoritugabe iguitatuzuena erioac: eta onii dag6napurg<itzen su vieian. Nori clamatzendu? Buratso, ta eargudun iza­nei, eefien faltas aguian dagon erretzeu. Cruelac, biotz gogorrae,nola eztioze yago lastima ta caso eguiten? Miseremini mei & Urriea­ri nitas & Nor da au? Da Aitabat, da Ama bat deseguincena hu­meen amores, eta eMn easos emen nequetan, ta an penetan. Noriclamatzendu? Zuri, hume desagradeeitua, zabilzana zoraturie vani­dades vanidade, atzendurie zeure arimas, ta Aitarenas ere bai, taAmarenas ere bai. Cruela! Etzue bada alacoric mereji, ez zureganie.Miseremini mei & Urrieari nitas & Nor da au? Da saeerd(ot)e po­brebat, Predicari, ta Confessore izanbat, salvatuzuena aguian cem­bait arima bere mias, eta orai bera purgatzen sugarretan. Nori

19 fedea dioela uste dugu; baina fedeas ere izan liteke (?).

381

clamatzendu? Zuri, baizara arc ehristiatua, arc doetrinatua & etaezta yago easo Aita esp(iri)tual izanas? Miseremini mei & Urriearinitas & Nor20 au? Zure aide, zure adisquide izanbat, ongui naizin­duzana, zure easos aguian dagona pagatzen an. Joanaraeizue uraemendie Jang(oicoa)e; zu utzizaitu orai'io: noiz arteo? Berla arteoagliian. Nolaeztiozu yago pied(ad)e? Miseremini mei & Nor da au?Dire gure Chr(ist)io-lagunae, gll're a1\ai arrebae fe'des, eenen eom­pai'iiap !!ozat~bt?ar4ugnn. !=er~a1lp. ~ng:Ui.lzat~y.o~:. pagq~q,uigu ~la­rti~tzeh ~rikarig~itiera~lie'fas. Fi'ehlc b I rlilib'a'da Y>}'6tz presturi'c; ha:rimbada fededc; & atze't\ arliffi'agaletKs', ~:!t\ egMn :a~ gucia earid(ad)e,euidatus bateo nore bere iuimas, ellegaceeo aiequi bateo eantatzeraJang(oicoar)en miseric(O~di)i'c glorian. Ame1\. Requieseant & amen.

20 NoriIit?da'go, es'pero den NordiIau?'idatzi behairean.

382

J. L1ZARRAGA, Copla-guisa batzuc Doctrina Christioan:n, l-ko folioa.

Fragmento d be un reve comentario literal del Credo.

156

INDEX

Sermo in Dominica1 Prima Adventus. De Judicio vitae nostrae . . . . 1.Sermo in Dominica Secunda Adventus. De patiendo adversa pro

Deo........................................................... 4.Sermo in Dominica Tertia Adventus. De humilitatis bono et modo. 7.Sermo in Dominica Quarta Adventus. De vera paenitentia et signis 9.1Sermo in Dominica infra Octavam Nativitatis Domini. De redimen-

dajactunl temporis 12.1Sermo in Dominica infra Octavam Epiphaniae. Summa vitae Chris-

ti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.Sermo in Dominica Secunda post Epiphaniam. De miraculis Christi

omnibus....................................................... 19.Sermo in Dominica Tertia post Epiphaniam. De miraculis Christi

pro peccatoribus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21.Sermo in Dominica Quarta post Epiphaniam. De Navicula ecclesiae

catholicae .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23.Sermo in Dominica Quinta post Epiphaniam. De justis, injustis &.. 25.1Sermo in Dominica Sexta post Epiphaniam. De via regia ad caelum 28.Sermo in Dominica Septuagessimae. De laborando pro Deo tem-

pestive 30.Sermo in Dominica Sexagessimae. De audiendo verbum Dei, et

modo......................................................... 32.1Sermo in Dominica Quinquagessimae. De memoria passionis Chris-

ti .... :......................................................... 34.tExplicatio Bullae Cruciatae vivorum ante Quadragessimam. . . . . . . . 36.Sermo in Dominica Prima Quadragessimae. De tentationibus. . . . . . 39.Sermo in Dominica Secunda Quadragessimae. De Sacramento Pae-

nitentiae quid, quale & . . .. . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . .. . . 42.Sermo in Dominica Tertia Quadragessimae. De examine conscien-

tiae et confessione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45.Sermo in Dominica Quarta Quadragessimae. De contritione et pro-

posito......................................................... 49.

1 Hitz asko laburturik daude. Guk osorik ematen ditugu, grafemarik estali gabe; bainaez dugu jakitera ematen guk osatu duguna.

Bestalde, parentesia erabiltzen dugunean, papera hautsirik dagoela adierazi nahi dugu.

385

Sermo in Dominica Passionis. De satisfactione ad sacramentumpaenitentiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53.

Sermo in Dominica palmarum. Praxis meditandi passionem Christi. 56.!Sermo in Pascha. De Pace inter cives, vulgo charitates . .. . . . .. . . . .. 58.!Sermo in Dominica in albis. Recetae, seu praescripta medicamento-

rum ad perseverantiam.. .. .. . .. .. . .. . . . . . .. .. .. . .. .. . . . . . . . . . . . 62.Sermo in Dominica Secunda post Pascha. De Jesu Pastore bono. .. 67.Sermo in Dominica Tertia post Pascha. De modico labore pro

aeterna vita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69.Sermo in Dominica Quarta post Pascha. De spiritu veritatis et spiri-

tu erroris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72.!Sermo in Dominica Quinta post Pascha. De Oratione et circunstan-

tiis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75,1Sermo in Dominica Tertia post Pentecostem. De pretio animae et

gratiae 78.Sermo in Dominica Tertia post Pentecostem. De zelo Jesu in pecca-

tores 80.Sermo in Dominica Quarta post Pentecostem. De arte fructificandi

labores nostros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82.

156at.

Sermo alter in Dominica Quarta post Pentecostem. De Piscationespirituali 84.

Sermo in Dominica Quinta post Pentecostem. De Justitia et injus-titia interna. .. . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . .. .. . . .. . .. .. . .. . . . . . 86.

Sermo alter in eadem Dominica, De Justitia coram Deo et homini-bus. . . . . . .. . . .. . . ... .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . .. . . . . 88.

Sermo in Dominica Sexta post Pentecostem. De Viatico Jesu in viaad aeternitatem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90.}

Sermo alter in eadem Dominica. De septem panibus in via '. 92.1Sermo in Dominica Septima post Pentecostem. De Christianitate

vera........................................................... 94,1Sermo alter2 in Dominica Octava post Pentecostem. De ratione red-

denda &....................................................... 96,1Sermo in Dominica Nona post Pentecostem. De lacrimis et causis. . 98.!Sermo in Dominica Decima post Pentecostem. De Farisaeo et Pu-

blicano (in) Confessione , . . .. . .. .. .. . . . .. . .. . . 100Sermo in Dominica Undecima post Pentecostem. De surdis et mutis

spiritualibus................................................... 102

2 «Sermo alter» ipintzen du, baina ez da hori egia. Berehalaxe dioen bezala, «DominicaOctava» da.

386

Sermo in Dominica Duodecima post Pentecostem. De amore Dei,et zelo animarum .

Sermo in Dominica Tertia Decima post Pentecostem. De lepra spi-rituali. Curatione .

Sermo in Dominica Quarta Decima post Pentecostem. De serviendouni Domino. Motiva .

Sermo in Dominica Quinta Decima post Pentecostem. De modomoriendi et resurgendi .

Sermo alter in eadem Dominica. De vita hominis super terram .Sermo in Dominica Sexta Decima post Pentecostem. De hydropisi

spirituali .Sermo alter in eadem Dominica. De charitate, invidia, ebrietate, su-

perbia .Sermo in Dominica Septima Decima post Pentecostem. Quomodo

sit primum mandatum dilectio : .Sermo alter in eadem Dominica. Motiva et modus diligendi & .Sermo in Dominica Duodevicesima post Pentecostem. De diligentia

pro anima, et contra .Sermo alter in eadem Dominica. De Paralysi spirituali .Sermo in Dominica Undevicesima post Pentecostem. De nuptiis,

convivio & .Sermo alter in eadem Dominica. De nuptiis animae in communioneSermo in Dominica Vicesima post Pentecostem. De fide integra, et

requisitis .Sermo alter in eadem Dominica. De via hominis in adolescentia .Sermo in Dominica Vicesima Prima post Pentecostem. De miseri-

cordia divina et humana .Sermo alter in eadem Dominica. De ratione debitorum nostrorum .Sermo in Dominica Vicesima Secunda post Pentecostem. De con-

versatione erga Deum eta homines .Sermo alter in eadem Dominica. De dolosis & .Sermo in Dominica Vicesima Tertia post Pentecostem. De ratione

sanandi animam .Sermo alter in eadem Dominica. De Medico divino .Sermo in Dominica Vicesima Quarta de fine mundi .Alter de tentationibus .Sermo in Dominica infra Octavam Corporis Christi. De eo .Carmina .Sermo De animabus Purgatorii, poenis, suffragiis & hie .

104

107.

109.

112.114

115.t

117·t

119121

122.!124

126128

129·t131.t

133135.t

137138.t

139.t141.t143144·t146150.152.

387

Eraskina

Eskuidatziarekin batera gordetzen da baita ere hitz zerrendabat. 1846. urteko argitalpena prestatu zuenak egina da dudarikgabe. Hemen ipintzen dugu, dagoen bezala, idazkera eta beste uki­tu gabe.

Indice alfabetico de algunas palabras de esta obra para su mejorinteligencia.

A

Abantalla - ventaja.Abarra, hornija = prodigo.Abraimatasuna, temeridad.Absarta, atrevidoAbsartatu, atreverseAcar eguin, reprenderAceatu, azuzarAchona, abuelo = olor.Achsuria, corderoAcorritu, correr = socorrerAgotza, paja.Aguertu, aparecerAguian, acasoAguidu, mandar = prometer.Aaguitu, acontecer. suceder

388

Aicerada, cosecha = accion deaventar.

Aitcinean, delante.Aizaroac, tinieblas = accion de

aventar (sic).Aicerotu, aventar.Alchatu, ocultar = levantar.Alcina, adelanteAlcinean, delante.Aldaca, lado; mediacion.Aldacan, alado.Aldaroca, bamboleando.Aldatu, plantar = mudar.Alea, grano.Alocaira, jornal.Alogueratu, alquilar.Alorra, sembrado.

Alsitua, Alteguia, granero = si­tio donde se amontonan loshaces 0 fajos de trigo.

Altzaia; guarda, custodio, pas-tor.

Amena, pedazo.Amolsua, afable.Amolsuqui, afablemente.Angabetu, desfallecer.Anitz, mucho.Antusta, vano.Antustea, vanidad.Antzatu, empolvar.Apaindu, adornarApala, bajo.Apaldu, bajar.Apezaita, parroco.Arafut, malo! interj.nArcia, pico de cantero.Arica, manera = temple, sazon.Ariora, amanera.Arraca, casta.Arraucia, bostezo.Arren! por Dios, interj.nArreta, cuidado.Arroa, vano.Arroitu /Arr~tu envanecerse.Artzanora, mastinAsa, aliento.Asotza, vejez de la muger.Astatu, acertar.Atcendu, olvidarAtsa, alientoAtsanditu, jadear.Atzeman, coger.Aurrean, delante.Ausarta, atrevidoAusartatu, atreverse.Auznarritu, roer. = rumiar.Azaroa, sementera, epoca en

que se siembra.Azcartu, fortificar.

Azpia, debajo, la parte baja.Ayenatu, desaparecer= auyen­

tar

B.

Bacarric, solamente.Barratu, esparcir.Barrende egon, estar en cuenta.Bateo /,Batean Juntamente.Bazcatu, alimentar.Beatza, dedoBecandia, revelde.Becaitza, aversion.Bella, promesa, voto = velaBerachs gura, tiernoBerachstu, ablandar, aflojar.Berechs, aparteBerechsitu, apartar, escoger.Bertegosi. (ezabatu egin du)Besarca, abrazo.Besarcatu, abrazar.Bidanabar /Bidenabar de paso.Bidechsigorra, senda.Bidutcia, monstruo.Biloa, pelo.Billaquindea, escudrifiamiento.Billaquindu, escudrifiarBilusiric, sin ropa, desnudo.Burrumba, gran ruido y aparato

c

Capacha, espuerta de esparto.Carachsa, gargajo.Carraca, crugidoCarrica, calle.Casquilla, cascara.Chaincurua, cojo.

389

Chasi, (ezabatu egin du gero)Chautu, limpiarChincha, campanilla.Chit, mui.Choill, enteramenteChorrota, Have de fuenteChorta, una gota, un traguitoChristioa, Christiano.Cicoitza, mezquino.Cicoiztasuna, mezquindadCiega, calabozoCillegui, licito.Cincuria, dolencia.Cintzoa, juicioso, habil, astuto.Ciiiez, de veras.Ciquiroa, centeno.Comeca, comunion, viatico.Cubila, celda.Cuncurra, gibaCupida, compasionCupitu, compadecerseCurcurra, gibaCuzcurruta, cresta = orguHo.

D.

Dalaco pospuesto, porque.Deadarra, clamoreo, grito.Destolestu, desplegar, descubrir.Dilindaca, colgando.Diiia, digno, capaz.Diiia, pospuesto, 10 preciso, 10

justo.Diiiatu, digiiarse (sic -gfi-)Distiatu, brillar.Dolamena, iamento.

E

Eartu, secarse.Ebatsi, robar.

390

Ecaitza, tempestadEcheden, aguardar.Echequi, agarrar.Echidetu, aguardarEcinduric, sin poderEdatu, estenderEdatzarri, despertar.Egoquia, aproposito, conve-

niente.Egotci, arrojarEgozgalea, nauseaElbarria, estropeado.Eldu, venir = madurar.Emaquida concesion, privile-

gioEmaitza, regalo.Entregua, habil.Epea, plazo.Equidatu, construir.Equin /Equitu emprender.Eraicioa, cosecha.Eraiqui, sembrar = levantar.Erauntsia, tempestad.Eranzun, responder.Erbela, debil.Erchi, erchitu, estrechar.Erchia, estrechoErchiqui, estrechamenteErdechi/ .Erditsi alcanzar, consegmr.

Erditu / .Erditcea panr.Eremua, desiertoEriha (sic), dedo.Errautsa, ceniza.Erraustu, convertirse en ceni-

za.Errencura, odio, rencor.Erresaca, presteza.Errocatu, hilar.Erroitua, ruido.Erronca, ronca

Erroncaz, uno tras otro.Errua, fuerza, vigor.Errusatu, escupir.Ertzea, borde.Escaida, ocasi6n.Escunara, (ezabatu egin du

gero)Estalcumea, escondite, cubier-

ta.Estrabia, pesebre.Estrabillea, quadraEstracia, trillo, 0 instrumento

para etEtcin, echarseEzcutua,oculto.Ezi, por que (sic).Ezperen, sinoEstitu, suavizar.Eutci, agarrar.

F.

Fadoa, fallo.Falderra, desastrado, mal

compuesto.Farrasqueria, brusqueriaFatosca, hechando bufidosFicatua (ezabatu egin du gero)Fite, pronto.Fichstua, silvidoFrincatu, encajar, fijar.Fuca, (ezabatu egin du gero)Fut, fuera de ay.

G

Gaizquindua, endemoniado.Gaitcetea, plaga.Gaizoa, pobrecito.Galde eguin, preguntar.Galdetu preguntar.

Galdurra, caballete del tejado,cresta

Galera (ez du ematen esana-hia)

Galmendea, desolacion.Galtzacorda, (esanahirik ez)Gara, tallo.Gogaiza, pereza.Goragarria, vomitivoGorde, guardar.Gorotza, escremento, estiercol.Guelditu, parar.Guraicea, tigera (sic).

I.

Ibaya, rio.Ichachi, pegarse.Icheden, aguardar.Ichequi agarrar = encender.Idatzarri, despertar.Ifilii, poner.Igan, subir.Iguerri, barruntar.Iguetci, comprender, conocer a

uno = ropa mui usada.Iguita, siega.Iguitandu /Iguitatu segar.Iguitarlea/ d. . . sega or.IgUltanaIgortci, frotarIlaria, entierro.Ilarria, sepultura = arbeja.Ilarrosi, zarandear.Ilcoia, mortalIleuna / .Il oiala mortaJaIlindia, tizonIllurindu (sic. -r-), heder.Inguratu, rodear.Iracurri, leer.

391

Iragaci, ganar = colar.Iralca, zizaiiaIralqui araci, hacer decir.Iria, CiudadIrichi, tragar = alcanzar.Irringa, rechinamiento = rodar

la bola, 0 cosa redondaIritarra, ciudadanoIrten, salir..Iseca, escarnio.Isquedatu, comprender.Istarguitu, brillar.Isticatu, marchitar, despedazar.Itachsurra, (gero ezabatu ezin

du)Itaitu, segar.Itaria /Itzundaria segadorItzundu, segar solas las espi­

gas.Itzuli, volver, devolver

J

Jarraio ibilli, Jarraitu, seguirandar tras alguno.

Jarri, ponerse = sentarseJaundia, personage.Jaureguia, palacio.

L

Laidoa, ignominiaLaister, prontoLaminuria, golosinaLamitza, golosoLandara, fuera deLapurra, ladronLaquioa, lazo.Larranaric, larraiia, hera para

trillo .

392

Latza, acerbo, aspero.Laucorro, quatro cornados.Lazqui, fuertemente.Lecea, cueba.Lecuquida, convecino.Leizea, abismo.Lenean, primeramente, delan-

te.Lepandea, collar.Lequeda,lazo.Lertu, apelmazar, estrellar.Lichsiva, legia, javonadura.Lochsanga, adulacion.Lochsangatu, adular.Lotsatu, avergonzar = espan­

tarLozturditua, medio dormidoLurrupea, cueva.

M

Malderra, desdichadoMalderreria desdicha.Malhurra, desgracia.Malmetitu, alterarse.Malsoa, manso.Masalecoa, bofetonMaztia, viiia.Meachua,amenazaMena, sensible = modoso.Menaldetia, revelde.Menaldiro, severamente.Mendecosoa, vengativoMenderchi, avasallar.Meztitu, amortajar.Mia,lenguaMicalta, plagaMilliscatu, lamer.Mindeguia, vivero.Min bicia, cancer.Miniztatu, reprender.Mintzatu, hablar.

'--. -------------

Miraria, milagro, admiracion.Mota, casta, especie.Muchsicharcoa, mohinoMulloa, estopa.

N.

Naicundea, deseo, aficion.Narra, tonto.Nastecacioa, revuelta, tempes­

tad.Nazca, abominacion.

oOartu, hacerse cargo de algo,

advertir.Oatcea, cama.Obia, sepultura.Ocatu, vomitar.Oimperatu, hollar, pisar.Olabiorra, avena silvestre.Oloa, avena.Onetsi, amar.Oniriz garria, (gero ezabatu­

rik)Ofiacea, doloLOpatu, topar, encontrar = de­

sear.Orciric, despues de haber se-

pultadoOrcitu, sepultar.Oroat, tan pronto.Oroitu, acordarse.Otamena, hateria, provision:

lei en Navarra.Otoitza, ruegoOtoiztu, rogarOts, vamonos, ea.Otserroya, Otsorroya, cuer­

vo.

P.

Pachsca (ezabaturik gero)Pachsua, fajoPhimainda (ezabaturik gero)Pizcortu, fortalecerse.Piztu, resucitar.Popifia, muneca (sic -n-).Pozquidatu, complacerse.Premia, necesidadPrestueza, ruin.Primua, heredero, mayorazgoPrisionea, cadena.Progua, pasoPurechsa, Purcha, tigera.Putzupada, caldero.

Q

Quadrablea, agradable.Quejatu, Quejatcea, incomo­

darse.

s

Saiestu, ladearseSalatu, delatar.Saldoa, grei, rebafioSapitea, arrepentimiento, pe­sar = escozor.Saria, premio.Sasquia, canasta, cesta.Satarra, zarza = trapo.Satitsua, topo.Sendagailla, medicamen-

to = vanidad = alborozo.Sinetsi, Sinistu, creer.Soilla, solo = esteril.Soillic, solamente, solo.Soimburua, hombro = cuida-

doso.

393

Soiiia, hombro = vestido.Sopeatu, hollar, supeditar.Sucaia, combustible.Sucarra, calentura.

T

Tanta, gota.Tinela, (ezabaturik gero)Tustatu, escupir.

(U)

Ugalda, rio.Ugaratu, navegar.Ugaria, abundante.Ugoitza, pozal.Vrrindu, oler = heder.Vrriiia, olor = hediondez.Urriquitu, compadecer = arre­

pentirseUrtiqui, hecharse.Urrupa, sorbo.

394

(V)

Vella, promesa, voto = vela.

z.

Zaflona, bofetonZaloitu, suavizar el carro.Zalquea, zizaiia, grama, joyo,

que nace entre los trigos ycebadas.

Zama, carga = fajo de leiia,yerba etc.

Zamaria, caballoZapartatu, estrellar.Zarbailtu, desmoronarZarbailla, ajado.Zatia, pedazoZaticatu, Zatitu, despedazar.Zato, yenZeapa picorra, mostaza.Zori gaiztocoa, desgraciado.Zoritu, sazonarse.

BIBLIOGRAFIA

I. Joakin Lizarragaren esku-idatziak

Sermones cathetici consentanei ad Cathechismum Romanum. Abanno 1771. Vasconice. (Nafarroako Gordailuan, BonaparterenLiburuetan,7.z.)

Sermonarium Eucharisticum. (lb. lb., 43. z.)Explicatio Decalogi et Dominicae Orationis. (Lekarozko Kaputxi­

noetan, Frantzisko Ondarraren eskuetan).Sanduen vicitzac euscaras. Jesus ta Maria. (NG, Bonaparteren Libu­

ruetan,2.z.).Sanduen viciac. Coplac. (NG, Bonaparte, 2.z.).Sermones breves in lingua vasconica ad populum rusticanun in Domi­

nicis et aliquibus festivitatibus. Auctore D. Ioachimo de Lizarraga,Parocho Oppidi Elcano in Navarra Hispaniae. Anno 1800. (NG,Bonaparte, 31.z.).

Pro Dominicis totius anni sermones breves cantabrico. (Hondarri­bian, Kaputxinoetan).

Sermones de festis. (Irufieko Apaizgaitegiko Bibliotekan, XXVIII B,4/16).

Doctrina Christioarim explicacioa euscaras. 1 tomo. (lb., XXVIII B,4/18).

Ongui iftzen laguntzeco. Itzgaiac. (Lekarozko Kaputxinoetan, Fran­tzisko Ondarraren eskuetan).

Doctrina Christioaren explicacioa ta itzquetac. 2 tomo. (IrufiekoApaizgaitegiko Bibliotekan, XXVIII B, 4/19).

Doctrina Christioa euscaras exempluequi. (lb., XXVIII B, 4/17).Doctrina Christioa exempluchoequi. Urte 1821. (NG, Bonaparte,

58.z.).Sermones de Dominicis per annum. Item de viciis capitalibus. Item

de Passione Domini. 1785. (Oraingoz, Jose Maria Satrustegireneskuetan. Ik. berorren berri hemen: Fermin Ixurko, «Joakin Li­zarraga, Elkanokoaren liburuaz.» Euskera, (1981,1, 329-347).

(Titulurik gabe. Kristau Ikasbidea etab. Orain galdurik, lehen he­men: NG, Bonaparte).

395

(Titulua ez da ezagutzen. Bertsoak. Galdurik. Damaso Intza Aitakaurkitua).

11. Joakin Lizarragaren argitaratutako lanak

Urteco igande guztietaraco platicac edo itzaldiac Nafarroan, Elcanoderitzan errian, bertaco vicario jaun don Joaquin Lizarragac com­pondu eta predicatuac. (Donostian, 1846). Idazlearen eta Gipuz­koako euskalkiak nahasirik.

Jesus. Copla guisa batzuc molde gutitacoac, celebratus Jesus Jauna­ren amoreac tafavoreac, Don Joaquin Lizarragac componduac, taLuis Luciano Bonaparte principeac arguitara emanac (Londresen,1868).

Jesucristoren evangelio sandua Juanec dacarran guisara, Don JoaquinLizarragac euscaran itzulia itzes itz, daiquen diiia, eguiaren amo­rez, ta Luis Luciano Bonaparte principeac arguitara eman (Lon­dresen. 1868).

«Meachuac ez dituztenei guardatzen amar mandamentuac.» Senten­cias en bascuence nabarro. Euskal Erria 8 (1883) 251.

Jabiertar Frantzisko Santuaren Bizitzatxoa, Lizarraga'tar JoaquinElkano 'ko Apaiz zanak egifia (Irufian, 1922). Damaso Aitak argi­taratua, Kalparregi izenordearen pean.

Itzgaia Doctrina Christioaren gain. Juan Apecechea Perurenak argi­taratua: Misce1<'mea Jose Zunzunegui (1911-1974) 11 (Vitoria,1975) 98-111.

«Praxis vivendi agrico1arum. Praxis vivendi feminarum rusticarum.»Juan Apecechea Perurenak agitaratua: FLV 7 (1975) 95-127.

«Sermo in festo Rosarii Beatae Mariae Virginis Patronae. De hoc;obiter de choreis.» Jose Maria Satrustegi-k argitaratua: FLV 8(1976) 205-237.

«Itzgaia Orden Sagratuaren Sacramentuaren gain. Juan ApececheaPerurenak: Un texto inedito de Joaquin de Lizarraga sobre elSacerdocio (ano 1803).» Lekuona'tar Manuel Jaunaren Omenez­ko Idazki-Bilduma, 11 (Vitoria, 1977) 23-37

«Tratado sobre el matrimonio, de Joaquin de Lizarraga.» JuanApecechea Perurenak argitaratua. FLV (1978-1979-1981-1982­1985-1987). (Ik. hurrengo atala).

Doctrina Christioaren Cathechima. I. Fede Christioaren gain. JuanApecechea Perurenak Euskararen Lekukoak izeneko bildumara­ko prestatua. Pamplona, 1979.

Lizarraga Elkanokoa. Koplak. Juan Apecechea Perurena. Colec­cion Euskararen Lekukoak-9. Bilbao 1983.

396

Ill. Lizarraga eta beraren eskulkiaren inguruko iker-lanak

Apat-Echebarne, A., Una geografia diacronica del Euskara en Nava­rra. Pamplona, 1974, 69-73.

Apecechea Perurena, Juan. El Ministerio de la Palabra segim Joa­quin de Lizarraga (1748-1835). Miscel<inea Jose Zunzunegui(1911-1974) H. Vitoria, 1975,98-111.

- «Programa de vida cristiana en una aldea de la zona de Pamplo­na en et sig10 XVIII. Tres sermones ineditos de Joaquin de Liza­rraga en Euskara», FLV 7 (1975) 95-127.

- «Inventario de bienes de la casa nativa de Joaquin de Lizarraga»(1805). FLV 8 (1976) 347-362.

- «Carta aut6grafa y testamento de Joaquin de Lizarraga, el Vica­rio de Elcano (ano 1805). FLV 8 (1976) 77-93.

- «Un texto inedito de Joaquin de Lizarraga sobre el Sacerdocio(ano 1803)>>. Lekuona'tar Manuel ]aunaren Omenezko Idazki­Bilduma II. Vitoria, 1977, 23-27.

- «Tratado sobre el Matrimonio, de ]oaquin de Lizarraga», FLV10 (1978) 339-359; ibidem 11 (1979) 71-90; ibidem 13 (1981) 215­231; ibidem 14 (1982) 523-538; ibidem 17 (1985) 283-304; ibidem19 (1987) 251-279.

-Joaquin de Lizarraga (1748-1835). Un escritor navarro en euska­ra. Pamplona, 1978.

- Doctrina Christioaren Cathechima. (Ik. goian).- Lizarraga Elkanokoa. Koplak. Colecci6n Euskararen Lekukoak-

9. Bilbao, 1983.Azkue, R. M. de, Curiosidades del Evangelio de San Juan, de Joaquin

Lizarraga. Honen berri «Diario de Navarra»n ematen da (1925­XII-5), Perez Goyena Aitak dioenez (Ik. Contribucion de Nava­rra... behean).

- Morfologia Vasca, Bilbao 1925,585. orrialdea.Bouda, K. «Bemerkungen zum Stidhochnavarrischen», FLV 14

(1973) 133-161.Enciclopedia General Ilustrada del Pais Vasco. Literatura I. Edit.

Auiiamendi. San Sebastiim, 1969,302-304.Erice, A., Formas verbales no auxiliares en el Evangelio de S. Juan

de Joaquin de Lizarraga. Lan hau inprimatu gabe dago, etaEUTG de1akoan izan zen aurkeztua. San Sebastian, 1974.

Etxeberria, L., El acento nominal en «Jesucristoren Evangelio SanduaJuanec dacarran guisara» de J. Lizarraga. EUTG delakoanaurkeztua izan zen lana. San Sebastian, 1974.

Fagoaga, B., «Azkueren iztegi berritu eta osoturako Joakin LizarragaE1kanoko Apaizaaren liburu argitara gabekoetatik ateratako itzsailla», Euskera, 1959,63-78.

397

Garmendia, M.C., El verbo auxiliar vasco en el Evangelio de SanJuan de Joaquin Lizarraga. Inprimatu gabea, EUTG-en aurkez­tua, 1973.

Ibarra, J., Biografias de los Ilustres Navarros del siglo XIX y partedel XX, IV. Pamplona, 1953, 432-433.

«Indice de los Libros y Papeles adquiridos por la Excma. Diputa­ci6n de Navarra de la Testamentaria de S.A. el Principe LuisLuciano Bonaparte», RIEV 7 (1913) 186-191.

Intza'r Damaso Aita, «Naparro'ko aditz-laguntzalea zuketazko esa­keran», Euskera, 1921, 22-24.

Iraizoz, Policarpo de, «Vocabulario y fraseologia de Joaquin Liza­rraga I, Il, Ill, IV», FLV 10 (1978) 245-297; ibidem 461-486; ibi­dem 11 (1979) 121-162; ibidem 303-332.

- «Versos euskericos del siglo XVIII» FLV 8 (1976) 65-75.- «Documento de Joaquin Lizarraga sobre bailes publicado por

Jose Maria Satrustegui» en FLV 9 (1977) 495-498.Iriagaray, A., «Lizarraga Elkano'koa» Euskera, 1959, 119-126.- Nuevos documentos para el estudio del Vascuence Alto Navarro

Meridional IV Symposium de Prehistoria Peninsular bajo la di­recci6n de J. Maluquer de Motes, Pamplona, 1966, 261-264.

- «El tratado de oir misa euskerico, de Beriayn, Abad de Uterga»,FLV 1 (1969) 291-294.

- «l,Se trata de la Doctrina de Sancho de Elso?», Prfncipe de Via­na, Pamplona, 1963, 249-253.

Ixurko, Fermin, «Joakin Lizarraga, Elkanokoaren liburuaz», Euske­ra (1981,1) 329-347.

Lafitte, Pierre, «Joakin Lizarragaren euskaldiak Ipar-Euskadikoe­kin dituen kidetasun zenbaitez». Iker I, Bilbo (1981), 403-404.

Lecuona, Manuel de, «Textos Vascos del Siglo XVIII en Tierra deEstella», FLV 5 (1973) 369-390.

Michel, Francisque, Le Pays Basque. Paris, 1857, 524-525.Michelena, Luis, Historia de la Literatura Vasca. Historia general

de las Literaturas Hispanicas V. Barcelona, 1958, 366.- Historia de la Literatura Vasca. Madrid, 1960, 101-102.Onaindia, Aita, MilIa Euskal Olerki Eder. Amorebieta-Larrea,

1954, 230-232.- Euskal Literatura II. Bilbao, 1973, 339-343.Ondarra, Francisco, «Producci6n literaria de Joaquin Lizarraga

(1748-1835)>>, FLV 4 (1972) 265-281.- «La Escuela de Gramatica de Joaquin Lizarraga, en Elcano».

FLV 10 (1978) 127-138.- «1oaquin Lizarraga en el Diccionario de Azkue», FLV 12 (1980)

107-141 eta hamar lamina.

398

- «Catecismo del siglo XVIII en vascuenee de Uterga (Valdizarbe)>>,FLV 12 (1980) 173-221.

- «Gonibarko euskara XVIII mendeko sermoietan», Euskera,(1981,2) 349-365.

- «Polikarp'o Aitak zituen euskal esku-idatzi zaharren aurkezpe­rmk», Euskera, (1981,2) 633-649.

- «Primer sermon en vascuence navarro (1729)>>, FLV 13 (1981)147-173.

- «Materiales para un estudio comparativo del vascuence d'e Elca­no, Puente la Reina, Olza y Goni», FLV 14 (1982) 133-228.

- ~~Textos en yascuence navarro de Baztan, Nuin y Urdazubi»,FLV 14 (1982) ~87-401. .

- «Garesk'o euskarari buruz zerbait», Euskerll, (1982,2) 647-653.- Ongui iltzen laguntzeko Itzgaiac. Coleccion Euskaraten Leku-

koak-9. Bilbao, 1984.Pe'rez Goyena, Antpnio, Contribuci6n. ~de N,avarray ,de sus hijos a

la historia de la Sagrada Escritura, Pamplon~, 1944, p2.Riezu, Jorge de, «El Principe Luis Luciano Bonaparte», PV 19

(1958) 158.Satrustegui; Jose Marfa, «Nuevo documento no catcllogado de Joa­

quin Lizarraga sqbrelos bailes», FLV 8 (1976) 205~236.

- ~<Contribticion al fondo de textos all,'tiguosVascQs», Seminatio deFjldlogta Vasca «luUo de Urquijo», 1978-79, 5-23.

- «F. Ondarra euskaltzain berriari er'antzuna». Euskera, (1981,2)651-660.

- «Nueva contribuci:on al fondo de textos antigups vasc,os», Semi­nario de Filologta Vasca «luUo de U(quijo» , 198;1.,5-32.

- ~<Manuscritos vascos de Muruzabal (Navarra)>>, IbIdem, 1982, 5­23.

Villasante, Luis, Historia de la Literatura VaS-ca. Aranzazu, 1979,237-239, . ..

Vihson, Julien, Essai d'une Bibliographie de la Lahgue Basque. Pa­ris, 1891, 'zenbaki hauetan: 235, 384 etil 392.

399