Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ · peyzaj mimarlığı uygulamalarını...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ İsa AY ADANA YÜREĞİR AKSANTAŞ TOPLU KONUT UYGULAMASI’NIN PEYZAJ MİMARLIĞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

PEYZAJ MİMARLIĞI ANABİLİM DALI

ADANA,2008


İsa AY

YÜKSEK LİSANS TEZİ


Bu tez 22/12/2008 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir.

İmza............…………………… İmza...................…. ……… İmza.................………………… Prof.Dr. Erdoğan GÜLTEKİN

Yrd. Doç.Dr. Cengiz USLU

Yrd.Doç.Dr. Mustafa YEĞİN

Danışman Üye Üye

Bu tez Enstitümüz Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No : Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

ADANA YÜREĞİR AKSANTAŞ TOPLU KONUT UYGULAMASI’NIN PEYZAJ MİMARLIĞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ YÖNÜNDEN

DEĞERLENDİRİLMESİ

I

ÖZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

İsa AY



Danışman : Prof. Dr. Erdoğan GÜLTEKİN Yıl : 2008, Sayfa: 100 Jüri : Prof. Dr. Erdoğan GÜLTEKİN Yrd. Doç. Dr. Cengiz USLU Yrd. Doç. Dr. Mustafa YEĞİN

Bu araştırma Adana Yüreğir Aksantaş Toplu Konut Uygulaması’nın Peyzaj

Mimarlığı Müteahhitlik Hizmetleri Yönünden Değerlendirilmesi konusunda yapılmıştır. Çalışmanın hazırlanması aşamasında “Adana Yüreğir Aksantaş Toplu Konut Uygulaması kapsamında elde edilen veriler kullanılmıştır. Çalışmanın amacı Aksantaş Toplu Konut Uygulaması örneğinde olduğu gibi toplu konut çalışmalarında uygulama sürecinde yüklenici ya da kontrol olarak görev alabilecek olan peyzaj mimarlarının mevcut süreçte yer alma durumunu saptamak ve bu konut alanlarında peyzaj mimarlığı uygulamalarını yasal, yönetsel ve teknik yönleriyle ortaya koymaktır. Bu çalışmada peyzaj mimarlığı ile ilgili uygulamalardaki sorunlar saptanmaya çalışılmış ve bu tespit edilen sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur. Ayrıca bu çalışma ileride yapılacak benzer çalışmalara çerçeve altyapı olacak ve benzer toplu konut çalışmalarında peyzaj uygulamaları konusunda yol gösterici olsun diye hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Toplu konut, Peyzaj Mimarlığı Müteahhitlik Hizmetleri.

ADANA YÜREĞİR AKSANTAŞ TOPLU KONUT UYGULAMASI’NIN PEYZAJ MİMARLIĞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ YÖNÜNDEN

DEĞERLENDİRİLMESİ

II

ABSTRACT

Msc THESIS

İsa AY

DEPARTMENT OF LANDSCAPE ARCHITECTURE INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES

UNIVERSITY OF ÇUKUROVA

Supervisor : Prof. Dr. Erdoğan GÜLTEKİN Year : 2008, Pages: 100 Jury : Prof. Dr. Erdoğan GÜLTEKİN Yrd. Doç. Dr. Cengiz USLU Yrd. Doç. Dr. Mustafa YEĞİN

This research is about The Evaluation of Housing Applications of Adana

Yüreğir Aksantaş in terms of Landscape Architecture Construction Business Services. The data for this research is retrieved from Housing Development Administration of Turkey (TOKİ) Project of ‘‘Housing Application of Adana Yüreğir Aksantaş’’. The purpose of the studying is to determine position of landscape architects who will be able to take office as a contractor or inspector in existing process as sample of ‘‘Housing Application of Adana Yüreğir Aksantaş’’ and produce landscape architecture applications aspect of legal, administrative and technical in this housing areas. In this research it is aimed to determine application problems related to landscape architecture and came out solutions to the problems presented proposals. Additionally this studying will be a framework for the further studies and guide in point of the landscaping applications in parallel housing studies.

Key Words: Housing, Landscape Architecture Construction Business Services

EVALUATION OF HOUSING APPLICATIONS OF ADANA YÜREĞİR AKSANTAŞ DIRECTION OF LANDSCAPE ARCHITECTURE

CONSTRUCTION BUSINESS SERVICES

III

TEŞEKKÜR

Öncelikle bana bu çalışmayı yapma olanağı sağlayan ve çalışma süresince

bilgilerinden faydalandığım değerli danışmanım Sayın Prof. Dr. Erdoğan

GÜLTEKİN’e teşekkürlerimi sunarım.

Değerli yardımlarıyla çalışmamı yürütmemde bana kolaylık sağlayan Adana

Yüreğir Aksantaş Toplu Konut Projesinde görevli Kontrol Teşkilatına teşekkürü bir

borç bilirim.

Çalışma süresince bana maddi manevi destek olan aileme de teşekkür ederim.

IV

İÇİNDEKİLER

SAYFA

ÖZ.......................................................................................................... I

ABSTRACT ......................................................................................... II

TEŞEKKÜR ........................................................................................ III

İÇİNDEKİLER……………………………………………………… IV

ÇİZELGELER DİZİNİ ...................................................................... V

ŞEKİLLER DİZİNİ............................................................................. VI

KISALTMALAR DİZİNİ .................................................................. VIII

1. GİRİŞ ................................................................................................ 1

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ................................................................. 15

3. MATERYAL ve METOD................................................................. 18

3.1. Materyal................................................................................. 18

3.2. Metod..................................................................................... 20

4. ARAŞTIRMA BULGULARI............................................................ 22

4.1. Araştırma Alanı Sörvey Bilgileri…………………………... 22

4.2. Araştırma Alanındaki Peyzaj Mimarlığı Uygulamaları……. 26

4.2.1. TOKİ Bünyesinde Peyzaj Mimarları………………... 27

4.2.2. Yapısal Peyzaj Uygulamaları ……………………….. 29

4.2.3. Bitkisel Peyzaj Uygulamaları……………………….. 46

4.2.4. Araştırma Alanında Bakım Onarım ve Yenileme

İşleri…........................................................................

61

5. SONUÇ VE ÖNERİLER…………………………………….......... 65

KAYNAKLAR……………………………………………………….. 70

ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................... 72

EKLER……………………………………………………………….. 73

EK 1 - İLLER BANKASI YAPI DENETİM HİZMETLERİ

YÖNETMELİĞİ......................................................................

74

EK 2 - PEYZAJ DÜZENLEMESİ ÖZEL TEKNİK ŞARTNAMESİ... 82

V

ÇİZELGELER DİZİNİ

SAYFA

Çizelge 1.1. 2003 – 2007 Yılları Arasında TOKİ Tarafından Adana’da

İnşaatı Tamamlanan Konut Projeleri...................................

12

Çizelge 4.1. Yerleşimlere Uzaklıkları ve En Az Ölçülerine Göre Açıkve

Yeşil Alanlar.........................................................................

30

Çizelge 4.2. Kentlerde Yeşil Alanlar İçin Genel Ölçütler........................ 32

VI

ŞEKİLLER DİZİNİ

SAYFA

Şekil 3.1. Adana Yüreğir / Karşıyaka Mah. Aksantaş Toplu Konut Projesi

Alanı................................................................................................

18

Şekil 3.2. Adana Yüreğir / Karşıyaka Mah. Aksantaş Toplu Konut Projesi

Planı................................................................................................

19

Şekil 3.3. Araştırmanın Akış Şeması.............................................................. 20

Şekil 4.1. Araştırma Alanında Mevcut Üst Toprak Tabakası………………. 21

Şekil 4.2. Araştırma Alanında Yapılan Bina Yıkımları Nedeniyle Toprak

Tabakasının Bozulması...................................................................

22

Şekil 4.3. Araştırma Alanında Korunmuş Mevcut Ağaçlardan Bir

Görünüm........................................................................................

26

Şekil4.4. Yaya Yolları Uygulamaları İçin Hazırlanmış Kilit Parke Taş

Döşeme Detayı................................................................................

34

Şekil 4.5. Adana Yüreğir / Karşıyaka Mah. Toplu Konut Projesi İnşaat

Alanının da Kilit Parke Taşlarla Tretuvar İmalatı..........................

35

Şekil 4.6. Beton Blok kaplamalar …………………………………………. 35

Şekil 4.7. Uygulama da Yapılan Hatalı İşçilik …………………………….. 37

Şekil 4.8 Uygulama da Yapılan Hatalı ve Özentisiz Yapılmış Bordür ve

Kilit Parke Taşı İşçiliği

38

Şekil 4.9. Çocuk Oyun Alanı ve Ölçüleri…………………………………... 38

Şekil 4.10. Araştırma Alanında Çocuk Oyun Alanı Uygulamalarından Biri. 39

Şekil 4.11. Kamerye Detayları……………………………………………... 40

Şekil 4.12. İmalatı Atölyelerde Hazırlanıp Alana Getirilmiş ve Montajı

Yapılmamış Kamerye, Bank ve Çöp Kutuları …………………

41

Şekil 4.13. İmalatı Atölyelerde Hazırlanıp Alana Getirilmiş ve Montajı

Yapılmış Kamerye………………………………………………

42

Şekil 4.14. Montajı Tamamlanmış Çocuk Oyun Seti………………………. 43

VII

SAYFA

Şekil 4.15. Montajı Tamamlanmış Çocuk Oyun Seti………………………. 44

Şekil 4.16. Montajı Yeni Yapılmış Olan Tahterevalli ve Oyun Seti……….. 45

Şekil 4.17. Araştırma Alanında Uygulanan Çöp Kutusu Detayı.................... 46

Şekil 4.18. Adana/Yüreğir 888 Konut ve Sosyal Donatı Toplu Konut

Projesi Genel Planı.......................................................................

48

Şekil 4.19. Bitkilendirme Planı 1. Kısım…………………………………... 49



Şekil 4.22. Araştırma Alanı İçin Hazırlanmış Olan Bitkilendirme Planında

Bulunan Bitkilerin Listesi………………………………………

53

Şekil 4.23. Uygulama Sahasına Dikim İçin Getirilmiş Saksılı Bitkiler……. 54

Şekil 4.24. Araştırma Alanında Uygulanmak Üzere Hazırlanmış Olan Bitki

Dikim Tekniklerini Gösteren Detaylardan Biri…………………

55

Şekil 4.25.Araştırma Alanında Uygulanmak Üzere Hazırlanmış Bitki

Dikim Tekniklerini Gösteren Detay Çizimi……………………

56

Şekil 4.26. Araştırma Alanında Herekleme Uygulanması…………………. 57

Şekil 4.27. Araştırma Alanında Uygulanmak Üzere Hazırlanmış Çim Alan

Tesisi Oluşturma Tekniğini Gösteren Detay Çizimi……………

58

Şekil 4.28. Araştırma Alanında Tipik Çim Alan Uygulamalarından Bir

Örnek...........................................................................................

59

Şekil 4.29. Araştırma Alanında Uygulanan El İle Sulama Yöntemi………... 62

Şekil 4.30. Çim Alanların Sulanmasında Kullanılan Yöntemlerden Bir

Başka Örnek..................................................................................

63

VIII

KISALTMALAR DİZİNİ

ÇED: Çevresel Etki Değerlendirmesi

DİE: Devlet İstatistik Enstitüsü

TMMOB: Türkiye Mühendisler ve Mimarlar Odası Birliği

TOKİ: Toplu Konut İdaresi Başkanlığı

TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu

1. GİRİŞ İsa AY

1

1. GİRİŞ

İnsanlığın var oluşuyla birlikte barınma ihtiyacı yerleşik düzene geçme ve

sonraları kentleşme şeklinde gerçekleşmiştir. Gerçek anlamda kentleşme ise ancak

Sanayi Devriminden sonra ortaya çıkmıştır. Sanayi Devrimi beraberinde hiç şüphesiz

toplu konut gereksinimini ortaya çıkartmıştır. Bu durum birçok ülkede sorun

oluşturmuş, ancak sanayileşmesini ve gelişimini hızlı tamamlayan ve gelir düzeyini

belli seviyeye çıkaran ülkeler bu sorunları büyük ölçüde toplu konut uygulamalarıyla

çözmüştür.

Nüfusun artmasıyla birlikte kentlerinde sayıca artması sonucu oluşan

toplumdaki ekonomik ve sosyal değişim sürecine kentleşme adı verilmektedir. Hızlı

kentleşme ve endüstrileşme sonucu kırsal alandan merkeze olan akım konut

sorununu büyük boyutlara çıkarmaktadır. Ülkemizdeki bu hızlı nüfus artışı ve konut

gereksiniminin karşılanamaması sonucu toplu konut kavramı ortaya çıkmıştır.

(Keleş, 1984), Toplu konutu; tek tek yapılar değil büyük konut siteleri halinde

yapıldıklarında teknik, toplumsal ve ekonomik kimi yararlar sağlayabilen büyük

girişimler olarak tanımlamaktadır.

Toplu konut yasası toplu konutların neler olduğu konusunda açıklık

getirmiştir. Yasaya göre toplu konut; imar planları onaylanmış ve yapıma hazır

duruma getirilmiş olan yerlerde 200 konut, imara yeni açılacak yerlerde yüzölçümü

15 hektar olan ve yerleşim alanlarına yapılacak 750–1000 hektar konut ile bunların

ortak kullanma ve tesis alanları ile işyerleridir.

Toplu konut yapımının ilk uygulaması Mısır Uygarlığının M.Ö. 2700

yıllarında inşa ettiği Nil Nehrine 1 km mesafede Senwosret piramidine yakın,

KAHUN işçi yerleşimi olarak bilinmektedir. Kent alanı içerisinde toplu konut

fikirlerinin ortaya çıkması Fransız Devrimi sonrası olmuştur (Perçin, 1982).

Hızla gelişen teknoloji sanayileşmiş bir ülke içinde fabrikaları, fabrikalarda

arkalarından hızlı kentleşmeyi getirmektedir. Diğer taraftan kırsal kesimde tarım

kültürünün gelişmesi ve hayvancılıktaki insan gücünün yerini makine gücünün

alması hızlı kentleşme ve köyden kente göçün kaynakları endüstriyel gelişme ile bir

paralellik göstermektedir.

1. GİRİŞ İsa AY

2

Birinci ve İkinci Dünya Savaşları diğer ekonomik ve sosyal alanlarda olduğu

gibi kentleşme alanında uyarıcı, dikkate değer ve önemli konut açığı sonuçlarını

ortaya koymuştur. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası birçok Avrupa ülkesinde

konut talebi kentlerde büyük bir sorun haline gelmiştir. Bu talebin karşılanması yeni

toplu konut yapım sistemlerini ortaya çıkarmıştır. Buna karşın 1950’li yıllardan sonra

az gelişmiş ülkelerde köyden kente göç sonucu artan konut ihtiyacı karşısında kente

yeni gelenler kendi buldukları yerlerde kendi konutlarını yaparak bu doğal

gereksinimlerini karşılamak yoluna gitmişlerdir. Bunun sonucunda kent içinde ve

çevresinde yasal olmayan, her türlü alt yapı hizmetinden yoksun, ülkemizde

gecekondu adını verdiğimiz bölgeler olmuştur (Ayan, 1985).

Sanayi devrimi ile birlikte hızlanan kırdan kente göçün yol açtığı konut

sorununa ilk çözüm; toplu konut niteliğindeki barınakların yapımında aranmıştır.

Konut gereksinimini en ivedi yoldan karşılamaya yöneliş, yapılarda sağlıksız

koşulları oraya çıkarmıştır. XIX yüz yılın ikinci yarısında kentlerin iyileştirilmesi

için reform girişimlerini ve yapı yönetmeliklerinin geliştirilmesi çabalarını ortaya

çıkarmıştır. Bu eylemler giderek büyük boyutlara ulaşan kentsel sorunlara çözüm

arayış çabalarının öncülüğünü yapmıştır (Ayan, 1985).

Kentlerin gelişen sanayi ve sosyal ihtiyaçlar karşısında alınması gereken şekil

ve yapıları üzerine yürütülen çalışmalar 19. yüzyıla uzanarak değişik ülkelerde

değişik akımlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlar değişik isimler altında

yayımlanmıştır. ‘‘bahçe Şehir’’, ‘‘Yarının Şehri’’, ‘‘Yeşil Kuşak Şehri’’ ve ‘‘Geniş

Alan Şehri’’ gibi fikirler hala günümüzde de devam etmektedir (Keleş, 1984).

Sanayi devriminin getirdiği toplumsal sorunlar karşısında yeni yaşama

modelleri öneren bazı yazarlar düşüncelerini gerçekleştirme denemelerinde toplu

konut modelinin ele alındığı görülür. İngiltere’de Ebenezer HOWARD’ın

‘‘YARIN’’ adlı kitabı Bahçe - Şehir hareketinin öncülüğünü yapmıştır. Küçük

ölçülerdeki denemeler bir yana bırakılırsa yarım yüzyıl kadar bir duraklama ile

Bahçe – Şehir hareketi İkinci Dünya Savaşından sonra İngiltere’de New Town

uygulamalarıyla etkinlik kazanarak başka ülkelere de örnek olmuştur (Ayan, 1985).

Bir değişik toplu konut şekli de Uydu Kentlerdir. Bu uydu kentler; büyük

kentlerdeki iç dokunun yoğunluğu hafifletmek amacıyla ana kentten 30 – 40 km

1. GİRİŞ İsa AY

3

uzakta kurulmuş olan yerleşim merkezleridir. Daha sonra gelişen ‘‘Yeni Kent’’ (New

Town) uygulamaları uydu kentlerden farklı olarak ele alınmıştır. Bu kentler yalnızca

yatma yeri değil çalışma, eğlenme olanağı getiren canlı bir organizma olarak yapımı

gerçekleşmiştir.

Bu ‘’New Town’’ yerleşimi fikri İngiltere de ortaya çıkmıştır. Yerleşim

alanları ile birlikte bir ağ sistemi oluşturan yeşil alanlar tüm yaşayanların

rekreasyonel gereksinimlerine cevap verebilecek tipte planlanmıştır. Toplu konut

yerleşiminin ana yapısı içinde blok apartmanlar 4 katlı, iki katlı ve 5 katlı evler 3 tip

olarak düzenlenmiştir.

Çeşitli ülkelerde çeşitli sebeplerden dolayı toplu konut yerleşim alanlarına

gidilmiştir. Ama yine de hedefleri aynıdır. İnsanların daha iyi yaşamaları,

çalıştıklarının karşılığında daha iyi ve huzurlu bir hayat sürmelerini amaçlamıştır.

Bir yerde endüstri ve sosyal yapılarıyla kendi kendine yeterli bir yerleşim

olarak ele alınmıştır. Bu nedenle rekreasyonel amaçlı tesislere de bu yerleşimler

içinde yer verilmiştir. Diğer bir ülkede ise bu planlamalar tarımsal karakterli

yerleşimlerin kalkındırılması ana fikrinden kaynaklanmaktadır. Bu alanlardaki

konutlarda çok değişik ölçüler kullanılmıştır. Kumul alanlarda konutlar çöl kumul

rüzgârını kesecek şekilde dış kısımlarda planlanmıştır.

Toplu konut yerleşimleri alışveriş ve eğlence merkezlerini içermekte, halkın

istekleri doğrultusunda spor ve rekreasyonel olanaklar sunulmaktadır. Bu tip

yerleşimlerde trafik konuları ayrı bir önemle ele alınıp çözümlenmektedir. Trafik

planlamasında yaya ve oto trafiği bir birinden ayrılarak araç trafiğinden korunmuş

alanlar halkın dinlenmesi için rekreasyonel olanaklar yaratmak için kullanılmıştır.

Özellikle, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, ekonomik ve sosyal

değişimler kentlere doğru büyük akımlar oluşturur. Bu akımlar toplum yapısında iş

bölümü, uzmanlaşma gibi değişimlerle gerçekleştiğinde, tarım toplumundan sanayi

toplumuna geçiş süreci de başlamış olur (Odabaş, 1990).

Endüstrileşme ve bunun sonucu hızlı kentleşme ile kırsal alanlardan kentlere

olan nüfus akımı beraberinde konut sorununu da ortaya çıkarmıştır. Ülkemizdeki bu

nüfus artışının önlenememesi ve konut gereksiniminin karşılanamaması sonucu

‘’toplu konut’’ kavramı ortaya çıkmıştır. Keleş 1984, toplu konutun tek tek yapılar

1. GİRİŞ İsa AY

4

değil, büyük konut siteleri halinde yapıldıklarında teknik, toplumsal ve ekonomik

kimi yararlar sağlayabilen büyük girişimler olarak tanımlamıştır.

Ülkemizdeki toplu konut planlama çalışmaları Cumhuriyet’in kuruluşu ile

başlamıştır. Ankara’nın başkent olması ile konut ihtiyacını karşılayacak projelere

gidildiği görülmüştür.

Türkiye’de toplu konutun gelişimi ve örnek kentleri incelediğimizde ilk

olarak 1875’te Akaretler sıra evlerinin yapımı, daha sonra cumhuriyet sonrası

1935’te Ankara da Bahçelievler, 1940’ta Saracoğlu Mahallesi, 1948’de Yeni

Mahalle, Mebus evleri, İstanbul da 1960’ta Ataköy, 1987’de Halkalı ve 1995’te

Bahçeşehir gibi toplu konut alanları ortaya çıkmıştır (Eryıldız, 2003).

Türkiye cumhuriyet döneminde hızlı bir kentleşme süreci yaşamıştır. 1925

yılında 13,6 milyon olan ülke nüfusu 2000 yılında 67,8 milyon, 2007 yılı TÜİK

sayımına göre 70,5 milyon olmuştur. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın

İnsani Kalkınma Raporu’nda yer alan verilere göre, Türkiye nüfusu, 2015 yılında 79

milyona yükselecek. 1927 yılında kentlerde yaşayan insanlarımızın sayısı 2.2 milyon

iken, Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) 2000 yılı nüfus sayımı rakamlarına göre

yüzde 64,9 olan kentsel nüfus ise İnsani Kalkınma Raporu tahminleriyle 2015 yılında

yüzde 71,8’e yükselecektir. Bu durumda Türkiye nüfusunun 56 milyon 722 bini

kentlerde, 22 milyon 278 bini (yüzde 28,2) ise kırsal kesimde yaşıyor olacak. 1990–

2000 dönemi nüfus artış hızları ve 2015 yılındaki yüzde 71,8’lik kentsel nüfus oranı

temel alınarak yapılan projeksiyona göre, Türkiye’nin halen nüfusu bir milyonun

üzerinde olan 5 kent varken (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana), mevcut

eğilimlerle 2015’de, Gaziantep, Konya’nın nüfusunun bir milyonu geçmesiyle bu

kategorideki kent sayısı 7’ye çıkacak.

Belirtilen süreç doğal olarak yoğun bir konut istemini de birlikte getirmiştir.

Uygulamada; özel sektör, kamu sektörü ve özellikle dar ve orta gelirli yurttaşların

gereksinimlerini karşılamaya yönelik olarak kurulan konut yapı kooperatiflerince

konut üretilerek, ortaya çıkan istemin bir bölümü karşılanmaya çalışılmıştır.1979 –

1999 yılları arasında özel sektörün konut üretimindeki payının %72, konut

kooperatiflerinin paylarının %24 ve kamu sektörünün payının %4 olduğunu

görmekteyiz. Konut yapı kooperatifleri 1979 – 1999 döneminde, yılda ortalama

1. GİRİŞ İsa AY

5

48.036 konutu tamamlayarak kullanıma açmışlardır. Toplam olarak üretilen konut

sayısı 1.008.767’dir (Eryıldız, 2003).

Toplu konut üretim süreci ile Türkiye’nin birçok yerinde çok sayıda konut

yapılmış, yeni yerleşimler oluşturulmuştur. Bu süreç ülkede toplu konut yapım

teknolojisinin gelişmesine ve konut nitelikleriyle ilgili bazı standartların

yaygınlaşmasına yardımcı olmuş; konutla ilgili örgütlenme ve finansman

kavramlarını çağdaş bir düzeye çıkarmıştır. Toplu konut yöntemi ile üretilen

konutların bazıları çok başarılı görülüp popüler olurken, bir bölümü yoğun bir

biçimde eleştirilmiştir. Başarısız görülenlerin sorunları çoğunlukla insani boyutlar

üzerinde yoğunlaşmakta, ürünler, çevre mekân ve inşaat kalitesi yönünden yetersiz

görülmektedir (Olcay, 1996).

Türkiye’de devletin önderliğinde yürütülen modernleşme programının konut

yerleşmelerindeki karşılığı da toplu konutlar olmuştur. Cumhuriyetle birlikte bir

yandan önceki dönemde ortaya çıkan apartman tipi konut Orta Anadolu'nun

modernleşmeyi temsil eden bölgelerinde yaygınlaşırken, diğer yandan yeni sunum

biçimleri gündeme geliyordu. Ürünü Batılı anlamda toplu konut olan birinci sunum

biçimi, İngiltere'de ve kıta Avrupa’sında da toplu konutun kökeni kabul edilen

lojman-konut olmuştur. Bir farkla ki, erken sanayileşen ülkelerde lojman-konut

yerleşmeleri işgücünün maliyetini düşürmek amacıyla aydınlanmış sanayi

kapitalistleri tarafından üretilirken, burada inisiyatif sanayileşmeye de öncülük eden

devletin elindedir ve birincil amacı da bir yaşama ve bir arada durma tarzı olarak

modern toplumun inşasına katkıda bulunmaktır (Anonim, 2007 a).

Dünyadaki modernleşmenin yaydığı bazı kısmi etkilerle ortaya çıkan konut ihtiyacını

karşılamak için üretilmiş modeller, gerek sunum biçimi, gerek fiziki form açısından

bu yeni kitlesel ve düzenli talebi karşılamakta yetersiz kalmıştır.

Bu yeni düzenli konut talebi, her biri farklı yerleşme özellikleri taşıyan ve

piyasa içinde birbirlerini ikame eden üç ayrı sunum biçimiyle karşılanmıştır.

Bunlardan birincisi, kentlerin mevcut imarlı alanlarında ve onların yakın gelişme

alanlarında gerçekleşen yap-satçı üretimdir. Kentsel konut üretiminin ikinci bir şekli

ise yasa dışı sunum biçimleri tarafından yapılmış olan gecekondulaşmadır.

Gecekondu; kırsal kesimden kente göç eden ve yasal konut piyasasından konut

1. GİRİŞ İsa AY

6

sahibi olmak için yeterli maddi birikime sahip olmayan vatandaşların kendi

inisiyatifleriyle gerçekleştirdikleri bir sunum biçimidir. Bu sunum biçimi büyük

kentlerin imarlı alanlarının dışındaki kamu arazilerinde, sanayi bölgelerinin yakın

çevresinde kendini göstermiştir. Bu sonucu hiç şüphesiz halk yardakçısı imar

politikalarının bir sonucu olan imar afları doğurmuştur.

Yap-satçı ve gecekondu üretiminin temposu giderek düşen kapasiteleri,

yoğunlaşma bölgelerindeki talebi karşılamaktan uzaktır. Bu da gerek kamunun gerek

özel sektörün büyük ölçekli toplu konut girişimlerine ağırlık vermesine neden

olmuştur. Devlet, Toplu Konut Yasası ve yeni kredi mekanizmalarıyla büyük ölçekli

üretimi teşvik etmiş, Toplu Konut İdaresi aracılığıyla da toplu konut üretiminde

önceki dönemlerden farklı bir piyasa oluşturmuştur. Büyük ölçekli toplu konut

üretimini gerçekleştiren ikinci kamusal kanal ise kooperatif birlikleri ve belediyeler

olmuştur. Kamu yatırımlarıyla ortaya çıkan tüm bu yeni yerleşimler, dünyadaki

büyük ölçekli toplu konut yerleşimlerinin ilk kuşağının biçimsel ve mekânsal

özelliklerini taşımaktadır. Ankara’da Eryaman Toplu Konut Yerleşkesi ve

İstanbul’da Göztepe Soyak Sitesi bunun ilk örneklerindendir.

Özel sektörün piyasaya sunduğu toplu konutlar genellikle yüksek standartlı

olmuştur. Bu konutlarla birlikte gelen yenilik, çevrelerine kapalı büyük yerleşmeler

olarak planlanmaları ve birim konutun dışına taşan yaşama biçimi olarak

pazarlanmaları olmuştur. Yerleşme biçimleri ve bina karakterleri ise, dünyadaki

örneklerde de aktüel olduğu gibi, organik ve geleneksel çağrışımlı 19. yüzyıl üst ve

orta tabaka banliyölerinin üslubunu taşımaktadır. Öte yandan, hizmet sektörüne

ağırlık verilmesiyle turizm sektörü de gelişmiştir. Uluslararası zincirlerin yaptırdığı

tatil kompleksleri, Anadolu'nun güneybatı ve güney sahillerine yeni bir ritim ve

siluet kazandırmıştır. Bu gelişmenin konut mülkiyetine kolay ulaşmış ve alışmış orta

tabakalar üzerinde yaptığı etki, batı ve güney sahillerinde bir yazlık konut yatırımı

yapmak olmuştur. Bu eğilim kısa zamanda kitleselleşmiş ve Edremit Körfezi'nden

Mersin'e (Anonim, 2007 a), hatta İskenderun Uluçınar’a kadar uzanan sahil bandı

tatil siteler zincirleriyle dolmuştur.

1950’lerden sonra hızlanan kentleşme sürecinde yeni kentsel alan yaratmak

yerine mevcut imar düzeninin ortaya çıkardığı mülkiyet yapısı içinde yoğunlaşmalar

1. GİRİŞ İsa AY

7

yeğlenmiş, böylece ulaşım ve altyapı maliyetlerini en aza indiren bir kentleşme

olacağı varsayılmıştır. Bu tür kentleşme doğal olarak tek parsel bazında bir konut

üretim sürecini desteklemiş, alım gücü düşük kentlilerin oluşturduğu talepte bu

şekilde geliştiğinden, toplu konut üretim ve kooperatifleşme eğilimleri çok alt

düzeylerde kalmıştır. Bunun sonucunda yap sat düzeni olarak anılan küçük üreticiler

eliyle yapılan ve kat mülkiyeti temelinde satılan konut üretimi devreye girmiştir.

1970’lerde mevcut yapılaşmış alanlardaki arsa sunumunun düşmesi, konut

piyasasını da etkileyerek üretimi düşürmüş, orta ve alt orta sınıfların konut alım gücü

azalmış, konutun toplam yatırımlar içindeki payı da önemli ölçülerde azalmıştır. Bu

gelişmelere tepki olarak:

• Yerel yönetimler kent çeperlerinde yeni arsa sunumu yoluna gitmişler,

• Orta sınıflar kooperatifleşmeye başlamışlar,

• Düşen konut yatırımlarını desteklemek üzere yeni bir konut finansman

modeli olarak toplu konut fonu devreye sokulmuştur.

Böylece ülkemiz kentleri yeni bir yapılaşma sürecine girmiştir. Metropolitan

ve büyük kentler kadar orta ve küçük kentlerde de mevcut çekirdek dokunun dışında

çeperlere doğru gelişme talepleri artmış, kooperatifler bu eğilimi desteklemiş, toplu

konut fonu da bu oluşumda belirli oranda pay sahibi olmuştur (Tuna, 1996).

Ülkemizdeki bu konudaki en ciddi atılım ise 1980–1990 yıllarından sonra

devlet tarafından oluşturulan bir toplu konut fonudur. Amaç halkın her kesiminden

dar gelirli ve gereksinimi olan insanlarımıza kurdukları yapı kooperatifleri eliyle

uzun vadeli geri ödemeli ucuz kredi sağlamaktır. Nitekim bu girişim kısa zamanda

büyük ilgi görmüş ülke çapında bir anda binlerce konut yapılmaya başlanmıştır.

Bunların büyük çoğunluğu iyi organize oldukları için başarıya ulaşmış ve bu

kooperatiflerin üyeleri yeterli konforda ucuz ev sahibi olabilmişlerdir. Bu dönemde

ülke genel görünümüyle sanki büyük bir şantiyedir. Bu yüzden ülkemizde binlerce

vasıfsız işçi iş olanağına kavuşmuş ve inşaat sektörünün getirdiği bu hareketlenmeye

ticaret, sanayi, taşımacılık, turizm ve benzeri gibi sektörlerde geçmiş, böylece ülkede

ekonomik hareketlilik sağlanmıştır. Ne var ki bu hareketlilik 1990 yılında başlayan

körfez savaşı, 1999 yılında yoğun endüstrinin bulunduğu Marmara bölgesindeki

depremlerin ortaya çıkardığı zararlanmalar karşısında alınan ekonomik önlemler,

1. GİRİŞ İsa AY

8

harcama ve kredi sağlamadaki kısıtlamalar nedeniyle başarısız olmuş ve ekonominin

lokomotifi konumundaki çoğunluğu yapı kooperatiflerine dayalı yapı sektörü

gerilemiş, son yıllarda nerede ise durma noktasına gelmiştir. Başka bir deyişle yapı

sektöründeki durma üretken insan nüfusunu da işsiz güçsüz bırakmıştır. Buna karşın

ülke düzeyindeki nüfus artışı bir miktar gerileme göstermesine rağmen ülkedeki

konut gereksinimi giderek artmıştır. Bu dönemde yapılan konutlar finansman

yetersizlikleri nedeniyle çevre kalitesi ve konforu yok sayılarak yalnızca binanın

bitirilmesine yönlendirilmiştir. Böylece bireysel olsun, toplu olsun kentlerde alt yapı

yönünden yetersiz, çevresi gerçek bir ihmal içinde bırakılmış çok sayıda konut

doğmuştur. Çok doğaldır ki bu sorunların muhatabı hep yerel yönetimler olmuş, bu

yönetimler bu ciddi sorunlarla adeta boğuşur halde bırakılmıştır. Bütün bu

olumsuzluklara rağmen konut sektöründe büyük çaplı girişimlere tanık olmaktayız.

Bunlardan önemli bir örnek ülke düzeyinde Ege, İç Anadolu ve Akdeniz Bölgelerine

yayılan dinamiği ile Türk Konut organizasyonudur. Üyelerine ekonomik, kolay ve

konforlu konut sahibi yapmayı amaçlayan bu kuruluşun Ankara’da Batıkent,

İzmir’de Egekent gibi büyük toplu konut çalışmalarına Adana Öğretmenkent ve

Halkkent çalışmaları da eklenmiştir. Öğretmenkent projesi 235.200 m2’lik bir alanda

18 yapı adasında 2880 konut içeren büyük bir toplu konut projesidir ( Gültekin ve

ark, 2001).

Cumhuriyetle birlikte ülkemizde tarımda modernizasyon ve endüstrileşmenin

başlamasıyla kentsel gelişme 1950’lerden sonra hızlanmış ve bu gelişme yaklaşık 10

yıl içerisinde iki katına çıkmıştır. Ne var ki bu gelişme yeterli servisleri sağlama ve

kontrollü olma yönünden birtakım sorunları beraberinde getirmiştir. Bunlardan birisi

hiç şüphesiz taşıma konusundaki yetersizlikler nedeniyle büyümenin kent

merkezinde ancak belirli bölgelerde yüksek yoğunlukta yerleşimler şeklinde kendini

göstermesidir. Diğer yandan gerçek bir sorun da büyük endüstriyel kuruluşların,

özellikle Karayolları ve Demiryolları boyunca bir gelişim içinde olmasıdır. Nitelikli

bu ulaşım yollarıyla sağlanan endüstriyel gelişmeler kırsal alanlardaki arazi

fiyatlarının düşük olması ve vergi kontrolünün yetersizliği nedeniyle işverenlerin

yatırımlarını yol boyunca konutlar düşünülmeden gerçekleştirmelerini daha avantajlı

bulmalarını sağlamıştır.

1. GİRİŞ İsa AY

9

Türkiye’deki toplu konut ve şehirleşme ile ilgili genel görünüme baktıktan

sonra araştırma alanımız olan Adana kentindeki geçmişten günümüze toplu konut

çalışmalarına bir göz atmakta yarar vardır.

Bilindiği gibi Adana ilinin kuruluşu çok eskilere dayanmaktadır. Yapılan

kazılarda Adananın birçok medeniyeti yaşamış bir yerleşim yeri olduğu ortaya

çıkmaktadır. 1950’lere kadar Adana yavaş büyüyen ve tarımsal karakterli bir ticaret

merkezidir.

Adana kenti Türkiye’de nüfus ve endüstri merkezi olarak ilk sıraları almakla

beraber hatta bir bölgesel merkez olmasına rağmen açık ve yeşil alanları yönünden

yeterli bulunmamaktadır.

Tarihi Tepebağ ve Kayalıbağ mahallelerini içeren Eski Adana kentsel sit

alanı olarak tescillendiği için geleneksel fonksiyonunu yeterince koruyamadığı gibi

giderek bir harabeye dönmektedir. Bununla beraber ticari ve idari kullanımlar imar

planları doğrultusunda kuzeye doğru gelişme göstermektedir.

Adana için kentsel planlama çalışmaları 1960’lı yıllarda başlamıştır. Maalesef

hazırlanan uygulama planları Adana şehrinin düzensiz gelişmesine çözüm olamadığı

görülmüştür. Bunun nedeni gerçek dışı alan kullanın önerileri ile planda gösterilen

ana konut alanlarının kentin doğal büyüme eğilimine uygun bulunmaması olarak

düşünülebilir.

Ülkemizdeki toplu konut uygulamalarına Adana örneğinde baktığımızda;

1960’lardaki Bahçelievler ve Hakimevleri uygulamaları hariç tutulursa Adana’da

ciddi ölçüde ki toplu konut uygulamalarının ilk örneklerinin 1980’li yılların

sonlarında olduğu görülür. Bunlar Yüreğir’de; gecekondu yapılaşmasını fiziki olarak

önlemek amacıyla uygulanmış olan PTT Evleri, Serinevler ve Afet Evleri toplu

konutları, ile Seyhan ilçesindeki Belediye Evleri ve 2000 Evler’dir. Daha sonraları

Yeni Adana 1. ve 2. bölge Toplu Konut Alanı uygulamaları ile Toplu Konut İdaresi

Başkanlığınca yapılmış olan Adana Yüreğir 1. ve 2. Bölge, Sofulu 2. Bölge ve

Kargakekeç Toplu Konut uygulamaları halen inşaatı devam eden Aksantaş, Balcalı,

Gürselpaşa ve Sofulu Toplu Konut Uygulamalarıdır.

1. GİRİŞ İsa AY

10

Kamu sektörünün konut yapımındaki bu gayretlerine rağmen konut

konusunda halen büyük açık bulunmaktadır. 1985’te Adana’da mevcut konutların

%70’inin yasadışı olması bunun bir göstergesidir. Artakalan konutların kaliteleri

ancak kabul edilebilir ile iyi arasındadır. Yasadışı konutların oluşturduğu arsalar ele

alındığında 26.900’ünün iskânının belirlenmiş olduğu, 25.300’ünün ise kendi

kendine ortaya çıkan alanlarda bulundukları görülmüştür. Bunların bugün 40.000

arsasının bu nedenle potansiyel tehdit altında olduğu söylenebilir. Bu yapı içinde

1985 yılında Adana kenti için yapılan planlamalardaki hedefi 2010 yılına kadar olan

25 yıllık süre içinde kentsel konut sorunlarına çözüm getirmektir. Bununla beraber

Adana da Fiziksel, sosyal ve görsel yönden yeterli dış mekân düzenleme anlayışı

toplumda yer bulmaya başlamış olduğu söylenebildiği gibi konu ülke düzeyinde

düşünülürse bu yöndeki çalışmalar fiziksel planlama yürütücü ve sorumlu şahıs ve

kurumların önderliği ile peyzaj düzenlemelerine gereken önem verilmeye

başlanmıştır denilebilir. Nitekim kentsel yeşil alan düzenleme çalışmaları ülkemizde

yeni yeni örneklenir olmuştur (Uzun, 1987).

Ülkemizin yaşadığı hızlı nüfus artışı ve hızlı kentleşme sebebiyle oluşan

konut ve kentleşme sorunlarının çözülmesi ve üretimin artırılarak işsizliğin

azaltılması amacıyla, 1984 yılında Genel İdare dışında Toplu Konut ve Kamu

Ortaklığı İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. Bu tarihte yürürlüğe giren 2985 sayılı

Toplu Konut Kanunu ile özerk Toplu Konut Fonu oluşturulmuştur.

Toplu Konut İdaresi Başkanlığının işlevi Türkiye'de konut üretim sektörünün

teşvik edilerek hızlı artan konut talebinin planlı bir şekilde karşılanmasını sağlamak

yönünde belirlenmiştir. 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu Toplu Konut İdaresi

Başkanlığına özerk ve esnek hareket etme imkânı sağlamıştır. Bu yeni yapılanma

içinde 1990 yılında çıkan 412 ve 414 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ile toplu

konut işleri Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı

şeklinde iki ayrı idare olarak örgütlenmiştir. Ancak 1993 yılından itibaren Toplu

Konut Fonu'nun Genel Bütçe kapsamına alınmasıyla İdare kaynaklarının azalması,

İdareyi konut üretiminden oldukça uzaklaştırmış ve İdare son yıllarda gittikçe azalan

sayılarda konut üretimine destek sağlayabilmiştir. Dolayısıyla, dar ve orta gelirli

vatandaşlarımızın nitelikli konut ihtiyacı da tam olarak karşılanamamıştır.

1. GİRİŞ İsa AY

11

Toplu Konut Fonu, 20.6.2001 tarih ve 4684 sayılı Kanunla da tamamen

yürürlükten kaldırılmıştır. Fonun kaldırılması Toplu Konut İdaresi kaynaklarını

büyük ölçüde azaltmış ve bütçeden aktarılan ödeneklere bağımlı hale getirmiştir.

Hâlihazırda, Toplu Konut İdaresi gelirleri, gayrimenkul satış ve kira gelirlerinden,

kredi geri dönüşlerinden, faiz gelirlerinden ve bütçe ödeneklerinden oluşmaktadır.

Kuruluşundan itibaren, Toplu Konut Fonu'nun da sağladığı imkânlarla, ülkemizde

yerleşim ve konut politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasında en önemli kurum

Toplu Konut İdaresi Başkanlığıdır (Anonim, 2007 c).

“Konut hakkı”, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde, “herkesin

kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim ve konut hakkı vardır”

ifadesiyle yaşamsal haklar arasında sayılmıştır. Bu nedenledir ki yine Birleşmiş

Milletlerin Habitat Gündemi toplantılarında “herkese yeterli konut” teması sık sık

işlenmektedir. Anayasamızın 57’inci maddesi; devlete, “konut ihtiyacını karşılayacak

tedbirleri alma” görevini vermiştir.

Ülkemizin yaşadığı hızlı nüfus artışı ve hızlı kentleşme sebebiyle oluşan

konut ve kentleşme sorunlarının çözülmesi ve üretimin artırılarak işsizliğin

azaltılması amacıyla, 1984 yılında Genel İdare dışında Toplu Konut ve Kamu

Ortaklığı İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. Bu tarihte yürürlüğe giren 2985 sayılı

Toplu Konut Kanunu ile özerk Toplu Konut Fonu oluşturulmuştur (Anonim, 2005 b).

Bu konuda Toplu Konut İdaresi Başkanlığı görevlendirilmiştir. Bu kurumun

kısaltılmış ifadesi TOKİ’dir.

Toplu Konut İdaresi Başkanlığının işlevi Türkiye'de konut üretim sektörünün

teşvik edilerek hızlı artan konut talebinin planlı bir şekilde karşılanmasını sağlamak

yönünde belirlenmiştir. 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu Toplu Konut İdaresi

Başkanlığına özerk ve esnek hareket etme imkânı sağlamıştır. Aynı zamanda, Genel

Bütçe dışında tutulan Toplu Konut Fonu vasıtasıyla Toplu Konut İdaresi konut

uygulamaları için sürekli ve yeterli kaynağa sahip olabilmiştir (Anonim, 2006).

TOKİ; 2003'te başlatılan 'Planlı Kentleşme ve Konut Üretim Programı'

kapsamında; altyapı, sosyal donatı ve çevre düzenlemeleriyle birlikte 81 il ve bunlara

bağlı 301 ilçede, 666 şantiyede, 245.279 konut inşaatı başlatmıştır. 2007 Eylül ayı

1. GİRİŞ İsa AY

12

itibariyle bu hedefler aşılarak yaklaşık 280 bin konut projesi tamamlanmış veya

tamamlanma aşamasında bulunmaktadır. Bu konutların 195.776'sı, diğer bir ifadeyle

yüzde 82'si sosyal konut niteliğinde planlanmıştır. Diğer taraftan 2007 yılı sonu

itibariyle 250 bin konut başlatmayı hedefleyen TOKİ, bununla kalmamış bu

projelerin ardından 500 bin konutluk program yapmıştır. Bu çerçevede Toplu Konut

İdaresi Başkanlığı Adana’da; şu ana kadar 3964 konutun inşaatını tamamlamış, 5046

konutun inşaatı ise devam etmektedir (Anonim, 2007 b).

Adana’da bugüne kadar TOKİ tarafından inşaatı tamamlanmış konut projeleri

liste halinde Çizelge 1’de verilmiştir.

Çizelge 1.1. 2003 – 2007 Yılları Arasında TOKİ Tarafından Adana’da İnşaatı

Tamamlanan Konut Projeleri (Anonim, 2007 c).

Proje Adı Üretilen Konut Sayısı

Adana - Kozan 864

Adana Kargakekeç 1. Bölge 336

Adana Kargakekeç 2. Bölge 588

Adana Merkez Yüreğir 168

Adana Seyhan 908

Adana Sofulu 2. Bölge 308

Adana Yüreğir 1. Bölge 212

Adana Yüreğir 2. Bölge 580

Toplam: 3964

1. GİRİŞ İsa AY

13

Toplu Konut İdaresi Başkanlığının Adana’da yürütmekte olduğu çalışmalar

kapsamındaki “Adana Yüreğir Karşıyaka Mah. 888 Adet Konut, 1 Adet 24

Derslikli Lise, 1 Adet Ticaret Merkezi, 1 Adet Cami ile Ada İçi ve Genel Altyapı ile

Çevre Düzenleme İşi’’ ile birlikte Adana Merkez Kürkçüler (126 konut), Adana

Seyhan Gürselpaşa (224 konut), Adana Sarıhuğular 1 (860 konut) ve Sarıhuğular 2

(96 konut ), Adana Seyhan Zincirlibağlar (1080 konut), Adana Sofulu 1. Bölge (784

konut), ve Adana Yüreğir Köprülü Mah. (988 konut) toplu konut çalışmaları devam

etmektedir (Anonim 2007 d).

Toplu Konut Bölgesi içinde yaşayan nüfusun, sosyal hayatının devamını

sağlamak için gerekli olan; okul, sağlık ve spor tesisleri, kütüphane, kreş, sinema,

tiyatro, konferans salonu, karakol, postane, ibadethane, ticaret ve hizmet tesisleri ve

benzeri sosyal tesisler ile çocuk parkları, rekreasyon alanları, kent mobilyaları,

meydan düzenlemeleri ve benzeri çevre düzenlemesi işlerinin bütünü sosyal donatı

olarak inşa edilmesi gereken ve karşılanması gereken ihtiyaçlardır.

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nca yürütülen toplu konut projelerinin ve

uygulamalarının içerdiği konular arasında Peyzaj Mimarlığı’nın ilgi alanı olan çevre

düzenleme ya da bu idarenin deyimiyle ‘peyzaj işleri’ önemli bir yer tutmaktadır.

Peyzaj Mimarlığı müteahhitlik ve mesleki uygulamaları diğer mühendislik ve

mimarlık uygulamalarında olduğu gibi projelendirme çalışmaları yanında uygulama,

yapım, onarım ve bakım; teknik, idari ve yasal şartnameler çerçevesinde

yapılmaktadır.

Kentsel tasarım düzeyinden çok daha küçük ölçeklerdeki uygulamalara kadar

çevre düzenleme konularında peyzaj mimarlarının önemli görevleri bulunmaktadır.

Yapının inşaat, aydınlatma, tesisat gibi temel mimarlık ve mühendislik çalışmaları ile

çevresi ve bu çevreyi oluşturan diğer alt mühendislik ve mimarlık uygulamalarından

bağımsız olamayacağı gerçeğinden hareketle peyzaj mimarları tüm bu disiplinlerle

bağlantılı olarak çalışma durumundadır.

Günümüzde Türkiyede toplu konut uygulamalarında en etkin rol oynayan

unsur olan TOKİ’nin yürütmekte olduğu uygulamaları peyzaj mimarlığı açısından

gerek ihtiva ettiği mesleki konular ve gerekse mesleki iş potansiyeli yani

müteahhitlik hizmetleri açısından ve dolayısıyla süreç içinde görev alacak ve

1. GİRİŞ İsa AY

14

müteahhit (yüklenici), tasarımcı, uygulayıcı ve denetleyici görevler üstlenebilecek

olan peyzaj mimarları açısından önem arz etmektedir. Peyzaj mimarlarının tüm bu

süreç içinde üstlenecekleri görevler; kontrol amirliği, kontrol şefliği, kontrol

mühendisliği gibi görevlerdir.

Doğa ve çevrenin, insanın ihtiyaçlarını en iyi karşılayabilecek biçimde

ekonomik, ekolojik, işlevsel ve estetik ölçülere uygun olarak planlanması,

düzenlenmesi, korunması, geliştirilmesi ve yönetimi konularında çalışan peyzaj

mimarlarına olan gereksinim gün geçtikçe daha da önem kazanmaktadır. Toplu konut

çalışmalarında yapısal ve bitkisel tasarım, uygulama ve bakım işlerinin belli bir

bilimsel, teknik ve estetik temel üzerine oturtulması gerekir. Çünkü bakım masrafları

ve çevre konforu yönünden olumlu sonuçlar verebileceği düşünüldüğünde toplu

konut çalışmalarında peyzaj mimarlarının istihdamının önemi büyüktür.

Bu nedenle çalışmanın amacı Adana da TOKİ uygulamaları içinde Yüreğir

Aksantaş Toplu Konut Uygulaması örneğinde olduğu gibi toplu konut

uygulamalarında uygulama sürecinde görevlendirilecek peyzaj mimarlarının

profesyonel anlamda çalışabilmeleri için yapmaları gerekenler ile bizzat bu konut

alanlarında peyzaj mimarlarının uygulamalarını yasal, yönetsel ve teknik yönleriyle

ortaya koymaktır. Burada bahse konu olan Toplu konut alanlarındaki uygulamalar

ihale aşamasından uygulama sonrasındaki kesin hesabına kadar geçen süreçte,

yapılan işlemlerdir. Ayrıca bu çalışmada uygulamalardaki sorunlar yeri geldiğince

belirlenmeye çalışılacak ve bu konularda çözüm önerileri sunulacaktır.

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR İsa AY

15

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Çeşitli ülkelerde çeşitli sebeplerden dolayı toplu konut yerleşim alanları

uygulamalarına gidilmiştir. Ama yine de hedefleri aynıdır. İnsanların daha iyi

yaşamaları, çalıştıklarının karşılığında daha iyi ve huzurlu bir hayat sürmelerini

amaçlamıştır.

Ülkemizdeki toplu konut planlama çalışmaları cumhuriyet’in kuruluşu ile

başlamıştır. Büyük kentlerimizde Toplu Konut ihtiyacı gibi kent içinde bu ihtiyacın

karşılanması yanında bundan ayıramayacağımız yeşil ve açık alan ihtiyaçları da

incelenmiştir.

Türkiye’de toplu konut 1960’lı yılların sonunda ve 1970’li yılların başında

konut sorununun çözümü için tek seçenek olarak değerlendirilmeye başlandı.

Konunun 5 yıllık kalkınma planlarında da ele alınması bu anlayışın giderek

yoğunlaştığını göstermektedir.

1960 sonrası İstanbul’daki Ataköy, Halkalı, Bahçeşehir toplu konut yerleşim

alanları Türkiye’de özel inşaat firmalarının toplu konut üretimine teşvik edilmesi ve

konutun kira gelirinin rant sağlayan bir düzeyde bulunması nedeniyle, 8 -10 katlı

yüksek yoğunluklu birbirine benzer çok katlı bloklardan oluşan peyzaj düzenlemeleri

de içeren kaliteli görünüme sahip orta ve üst gelir gurubu için oluşturulmuş alanlardır

(Eryıldız, 2003).

1978 – 1980 dönemi konut meselesi açısından yasal bazı düzenlemelerin

yapıldığı, bir nevi çözüm arayışı dönemi niteliğindedir. Bu dönemdeki en önemli

toplu konut uygulaması Ankara’daki Batıkent’tir.

Perçin (1982), Ankara kenti Toplu Konut Alanlarında yaptığı çalışmada

mevcut toplu konut çalışmalarının peyzaj mimarisi yönünden çevre düzenleme

sorunlarını belirlemiş, açık ve yeşil alanlar için birtakım ilkeler saptamaya çalışmış

ve bitkilendirmenin önemine değinmiştir.

Uzun (1986), Peyzaj Mimarlığı Uygulama Tekniği isimli ders kitabında,

keşif dosyası, ihale yöntemleri, şantiye ve şantiye yönetimi, kontrollük örgütü,

hakedişler, işin kabulü, kesin hesap, teknik uygulama sorumluluğu vb. konular


16

ayrıntılı olarak anlatılmış ve bunlara ilişkin olarak ilgili resmi evraklar ile birtakım

işlere ait sözleşme, teknik ve idari şartname örnekleri sunulmuştur.

Genya (1986), Yapı İşleri Tatbikatı adlı eserinde yapı mühendisliği ile ilgili

iş hayatında, şantiye ve büro çalışmalarında, inşaat öncesi çalışmalardan kesin hesap

ve kesin teminatın iadesine kadar geçen süreç içerisinde karşılaşılan teknik ve idari

bir takım resmi evraklar ayrıntılarıyla anlatılmıştır.

Odabaş (1990), Ankara Kenti Gecekondu Yerleşim Bölgelerinde Açık Yeşil

Alan İlişkileri, Bu Yönden Karşılaşılan Sorunlar ve Keçiören Örneği konulu tez

çalışmasında sosyal ve fiziksel yapı üzerindeki yararları yadsınamayan açık-yeşil

alanların, Ankara kenti ve Keçiören gecekondu yerleşimlerinde görülen sorunları

mevcut yeşil alanların yeterlilikleri ve kentin gelecekteki makroformunu etkileyecek

olan dağılımını ve kullanım biçimini irdelemiş, konuya ilişkin saptadığı sorunlara

peyzaj mimarlığı uygulamaları yönünden çözüm önerileri sunmuştur.

Olcay (1996), Ankara’daki toplu konut bölgelerinde ”insan, konut ve çevre’’

değişkenleriyle özetlenebilecek ayrıntılı bir değerlendirme yapmıştır. Burada konu,

sosyal, psikolojik ve mimari açıdan disiplinler arası bir anlayışla, psikolojik, sosyal,

sosyo-ekonomik ve fiziki boyutların etkileşimini içeren genel bir sistem anlayışı ile

ele almıştır.

Tuna (1996), Türkiye’de toplu konut uygulamalarının kentsel gelişmeye

etkileri bağlamında, 1990 verilerine göre orta büyüklükteki kent diliminde (100.000

– 200.000 Nüfuslu) bulunan Balıkesir, Manisa, Kütahya Antakya ve Aydın ile küçük

kent diliminde (50.000 – 100.000 Nüfuslu) kalan Aksaray Tekirdağ, Karaman,

Kırıkhan ve Kırklareli kentlerini kapsayan çalışmasında, bu kentlere ait nüfus,

nüfusun sosyo-ekonomik özellikleri, hane halkı ve konutların özellikleri, yapı

ruhsatları, konut büyüklükleri ele alınan konutların toplu konut fonundan yararlanma

düzeyleri veri tabanlarına oturtularak karşılaştırılmıştır.

Kesim (1996), Düzce kentinde mevcut ve potansiyel açık ve yeşil alanlar ile

sorunlarının saptanması ve alınması gereken önlemlerin belirlenmesi ve bunun

gelecekte bir açık ve yeşil alan sistemi oluşturmaya yönelik planlamalara temel

oluşturması amacıyla Düzce kenti belediye sınırları içerisinde bulunan açık ve yeşil

alanlara ilişkin sorunları ele alarak bunlara ilişkin bazı çözüm önerileri getirmiştir.


17

Gültekin, Altunkasa, Uslu ve Atmaca (2001), Adana kenti Öğretmenkent

Toplu Konut Alanında Sürdürülebilir Dış Mekân Olanaklarının Araştırılması konulu

çalışmasında Öğretmenkent Toplu Konut Alanındaki uygulamalar peyzaj mimarlığı

uygulamaları yönünden; tasarım ilkeleri, uygulama ilkeleri, çim ve yer örtücü

uygulama ilkeleri, çalılık oluşturma ilkeleri, ağaçlandırma ilkeleri, bitki dikim

pratiği, bitki bakım ilkeleri ve bitki bakım programı konularını ayrıntılı olarak ele

almış, bütün bu konularla ilgili sorunları saptamış ve bu sorunlara çözüm önerileri

sunmuştur.

3. MATERYAL ve METOD İsa AY

18

3. MATERYAL ve METOD

3.1. Materyal

Bu çalışmada ki araştırma materyali “Adana Yüreğir Karşıyaka Mah. 888

Adet Konut, 1 Adet 24 Derslikli Lise, 1 Adet Ticaret Merkezi, 1 Adet Cami ile Ada

İçi ve Genel Altyapı ile Çevre Düzenleme İşi’’ kapsamında bulunan Peyzaj

Mimarlığı mesleği ile ilgili plan, proje, sözleşme dosyaları, şartnameler ve tüm

bunlara ilişkin yapılan uygulama çalışmaları ile yasal mevzuata ilişkin olarak 4734

sayılı Kamu İhale Kanunu, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ve İller Bankası Yapı

Denetim Hizmetleri Yönetmeliği ile konu hakkındaki özgün literatürdür (Ek 1, Ek 2).

Şekil 3.1.’de araştırma alanını gösteren uydu fotoğrafı ve Şekil 3.2.’de ise

araştırma alanına ait 1/1000 Ölçekli Genel Planı verilmiştir.

Şekil 3.1. Adana Yüreğir / Karşıyaka Mah. Aksantaş Toplu Konut Projesi Alanı


19

Şekil 3.2. Adana Yüreğir / Karşıyaka Mah. Aksantaş Toplu Konut Projesi Planı


20

3.2. Metod

Çalışmada yöntem olarak önce dünyadaki ve ülkemizdeki toplu konut alanları

hakkında genel bilgiler taranmış, bunlar içerisinde Peyzaj Mimarlığı ile ilgili

uygulamalar araştırılmış, daha sonra özele inilerek toplu konut alanlarının

Adana’daki durumu genel hatlarıyla verilmeye çalışılmış ve Peyzaj Mimarlığı

uygulamaları yönünden irdelenmiştir.

Bu bünyeden olarak peyzaj mimarlarının TOKİ içerisindeki istihdamı,

denetçilik, yüklenicilik görevleri yerinde yapılan incelemelerle belirlenirken peyzaj

mimarlarının bu süreç içinde aldığı veya alması gerektiği görevler araştırma alanında

yapılan çalışmalar doğrultusunda değerlendirilmiştir. Bütün bu çalışmalar içinde

özellikle peyzaj mimarlığı müteahhitlik hizmetleri ve uygulamaları ile ilgili sorunlar

saptanmış ve araştırmanın sonunda bu sorunlara çözüm olabilecek önerilerde

bulunulmuştur. Çalışmanın Akış Şeması Şekil 3.3.’te verilmiştir.


21

Çalışma Alanı ile İlgili Meslek Pratiği Sorunlarının Saptanması ve Çözüm Önerilerinde Bulunulması

Şekil 3.3. Araştırmanın Akış Şeması

Adana Yüreğir Karşıyaka Mah. Aksantaş Toplu Konut Uygulamasının Peyzaj Mimarlığı Müteahhitlik

Hizmetleri Yönünden Değerlendirilmesi

VERİ TOPLAMA § Adana Yüreğir, Karşıyaka Mah. Aksantaş

Toplu Konut Projesi ile ilgili Plan ve Projeler

§ Toplu Konut İdaresi Başkanlığı verileri § Adana TOKİ verileri § Yurt İçi ve Yurt Dışı Toplu Konut

Hakkında Genel Bilgiler § Yasal Mevzuat § Alanda Peyzaj Mimarlığı İle İlgili Müteahhitlik

Hizmetleri § Müteahhitlik Uygulamalarının Yasal

Prosedürler ve Teknik Esaslar Yönünden Durumu

SURVEY

Çalışma Alanına İlişkin Mevcut Plan ve Projelerin

Bilgisayar Ortamına Aktarılması ANALİZ

Konu İle İlgili Yasal Kaynakların İrdelenmesi

DEĞERLENDİRME

4. ARAŞTIRMA BULGULARI İsa AY

22

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.1. Araştırma Alanı Sörvey Bilgileri

Araştırma alanı; Toplu Konut İdaresi Başkanlığının Adana da gerçekleştirdiği

projeler kapsamında yer alan Adana Yüreğir Karşıyaka Mah. Aksantaş Toplu Konut

Alanıdır. Bu alan Adana kent merkezine yakın ve merkezin kuzeydoğusunda yer alan

eski Aksantaş Tekstil Fabrikasının yeridir. Kentsel alan içerisinde yer alan eski bir

sanayi alanı üzerinde kurulması yönüyle aynı zamanda bir kentsel dönüşüm projesi

niteliği taşıyan bu alanın batısında Seyhan Nehri, kuzeyinde Yavuzlar Mah.,

doğusunda Akıncılar Mah., güneydoğusunda Sarıçam Mah., güneyinde ise

Sinanpaşa Mah. bulunmaktadır.

Araştırma alanında kuzeyden güneye doğru eğimi %0,5’i geçmeyen, doğu-

batı yönünde ise eğimi sıfıra yakın ve oldukça düz sayılabilecek bir topoğrafik yapı

hâkimdir. Eğimin bu durumu konut yerleşimlerini, bitkisel ve yapısal peyzaj

uygulamalarını oldukça kolaylaştırmakla beraber peyzaja getirdiği monoton arazi

yapısıyla bir dezavantaj oluşturmaktadır. Diğer taraftan alanın tek bir imar adası

olarak düzenlenmiş olması ve arazi yapısındaki eğimin az olması nedeniyle çevre

düzenleme projesine uygun ve bütüncül bir peyzaj düzeninin oluşturulabilmesine

imkân sağlayabilecek bir özellik taşımaktadır.

Araştırma alanında herhangi bir doğal drenaj hattı bulunmamaktadır. Bu

nedenle alana ilişkin yüzey drenajı sorunları tamamen yapay yöntemlerle

çözümlenmek durumundadır. Yerleşim planlamalarında arazinin eğim durumuna

göre yüzey drenajının doğru belirlenmesi ve plan kararlarının alındığı süreç

içerisinde gerek binaların sürdürülebilirliği ve gerekse açık ve yeşil alanların

kullanım konforları da düşünülmeli ve bu doğrultuda planlama yapılmalıdır. Ayrıca

uygulama safhasında verilebilecek ters eğimler ve uygun aralıklarla geçirilmemiş

drenaj hatları çevre yollarında ve binaların bodrum katlarında tahribata yol

açabilmektedir.

Araştırma alanı toprak yapısı genel olarak kırmızı- kahverengi toprak

grubundandır. Ancak alanın eski bir sanayi alanı olması ve neredeyse alanın


23

tamamının eski yapının yıkılarak tekrar elde edilmesi nedeniyle mevcut toprak yapısı

büyük ölçüde bozulmuştur (Şekil 4.1).

Şekil 4.1. Araştırma Alanında Mevcut Üst Toprak Tabakası.

Alanın bina yıkıntılarından özentisiz ve yetersiz temizlenmesi nedeniyle

meydana gelen fiziksel kirlilik mevcut toprak yapısını alanda yapılacak olan yeşil

alan tesisi uygulamalarında kullanılamayacak niteliğe getirdiği saptanmıştır (Şekil

4.2). Bu durumda yüklenici ileride yeşil alan tesisinde kullanmak üzere dışarıdan

yeterli miktarda bitkisel toprak getirmek zorunda kalacaktır. Bu ve benzeri olumsuz

sonuçların önceden öngörülerek toprağın moloz kalıntılarından arındırılarak ve

mevcut temiz toprak tabakasının sıyrılarak bir alanda depolanması ve kullanıma

hazır halde bekletilmesi durumunda yüklenici lehine zaman açısından ve mali

yönden önemli bir ekonomi kazandırabilir.


24

Şekil 4.2. Araştırma Alanında Yapılan Bina Yıkımları Nedeniyle Toprak

Tabakasının Bozulması.

Araştırma alanımızın deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 25 metre gibi

düşük bir rakımda olması, Seyhan nehri yatağına yakın olması ve jeolojik yapısının

hidrolojik zenginliğe uygun olması nedeniyle Adana kent merkezinin geneline

benzer şekilde yeraltı suyu bakımından oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Kent

içme ve kullanma suyunun ekonomik olmayacağı düşünüldüğünde alanın uygun bir

yerinden sondajla elde edilebilecek yeraltı suyunun çim alanların ve bitkilerin

sulanmasında kullanılması düşünülebilir.

Araştırma alanı yazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklim

kuşağı içerisinde yer almaktadır. Yıllık sıcak dönem, yani sıcaklığın 21°C’nin

üzerinde olduğu dönem oldukça uzundur. Yıllık sıcak dönem içerisindeki günlük

oransal nem ortalaması da %65’in üzerindedir. Bu iklim karakteri özellikle yaz ve

kısmen de bahar aylarında güneşlenme süresi ile güneş ışınlarının şiddetinin fazlalığı

ve ortalama rüzgâr hızının yetersiz oluşu, başta insan olmak üzere canlıların

yaşamsal aktiviteleri ve bulundukları ortamın biçimlenmesi üzerinde farklı etkiler

yaratabilmektedir (Altunkasa ve Ark., 1992’den Gültekin ve Ark., 2001).


25

Araştırma alanının olduğu bölgede atmosferik sıcaklık ve oransal nem

miktarında mevsimlik, aylık ve günlük değişimler aşırı düzeye ulaşmamakla birlikte

yağışlar için aynı özellikler geçerli değildir. Yıllık yağış dağılımı düzensizdir ve

mevsimler arasında büyük farklılıklar vardır. Uzun yıllar ortalamasına göre 650 mm

olan yıllık toplam yağışın büyük bir bölümü kış aylarında ve kısmen de ilkbahar ve

geç sonbahar aylarında alınmaktadır. Mayıs ve ekim ayları arasındaki dönemde yağış

miktarı çok düşüktür. Bu dönemde buharlaşma nedeniyle topraktaki su miktarı da

azalmakta ve böylece 5 aylık bir dönemde vejetasyon fizyolojik kuraklığa

uğramaktadır (Gültekin ve Ark., 2001).

Araştırma alanı yoğun yapılaşmanın olması ve eski bir sanayi alanı olması ve

alanın büyük bir kısmının kapalı mekân olarak kullanılmış olması nedeni ile doğal

bitki örtüsünden bahsetme olanağı yoktur. Ancak alanda eski fabrikanın giriş kısmı

olarak kullanılmış olan alanda sağlı sollu yetişkin ağaçlar bulunmaktadır. Burada

bölge iklim koşullarına uygun olarak; Fraxinus excelsior (Dişbudak), Jacaranda

mimosifolia (Jakaranda), Ficus carica (İncir), Morus alba (Dut), Callistemon

viminalis (Fırça Çalısı), Ailanthus altissima (Kokarağaç), Washingtonia filifera

(Palmiye), Phoenix canariensis (Yalancı Hurma), Brakikiton populneum (Japon

kavağı), Nerium oleander (Zakkum) kültürel olarak yetiştirilmiş ağaç türlerindendir.

Alandaki bu mevcut ağaç türlerinin korunması konusunda başta büyük ölçüde gerekli

hassasiyet gösterilmiştir. Bu sayede daha yeni inşa edilen bu alanda korunmuş olan

bu bitkiler bulundukları mekâna tamamlanmış bir çevre hissi vermiş ve görsel bir

değer katmıştır (Şekil 4.3). Ancak tam yetişkin ağaçların bulunduğu alana Adana

Büyükşehir Belediyesi tarafından Yüreğir Belediye Binası yapılmıştır. Bu nedenle

başta korunmuş olan bu yetişmiş ağaçların çoğu yok edilmiştir. Alanda uygulanacak

bitkisel peyzaj uygulamalarında seçilecek olan ağaç, çalı, yer örtücü, mevsimlik ve

çim türlerinin belirlenmesinde bölgenin iklimsel koşullarının belirleyici bir rol

üslenmesi kaçınılmazdır. Ayrıca hazırlanacak olan bitkilendirme projelerinde,

seçilecek olan bitki türleri belirlenirken alanda bulunan mevcut türlerle uyumlu ve

bir bütünlük oluşturacak şekilde düşünülmesinin gerekliliği de önemli bir ayrıntı

olarak tespit edilebilir.


26

Şekil 4.3. Araştırma Alanında Korunmuş Mevcut Ağaçlardan Bir Görünüm

4.2. Araştırma Alanındaki Peyzaj Mimarlığı Uygulamaları

Araştırma alanında bulunan ve yapımı bitme aşamasına gelmiş olan toplu

konut yapıları ile bunların çevresinde yer alan yol, otopark, bina çevresi alanları,

çocuk oyun alanları ile proje kapsamında yer alan bitkisel ve yapısal peyzaj öğeleri

bu bölümde incelenmiştir. Konu üzerindeki değerlendirmeler yüklenici ve

denetleyici bünyelerinde yer alması gereken peyzaj mimarlarına ilişkin olarak

uygulamadaki eksik yönlerin saptanması ve teknik kriterler açısından iki ayrı

kısımda incelenebilir. Burada ilk olarak konuyla ilgili gerekli yasal prosedürlerin

tespiti ve bunun karşısında uygulamadaki eksik yönler saptanmaya çalışılmıştır.

Aksantaş Toplu Konut Uygulamasının kapsamında 888 adet tünel kalıp

sistemiyle betonarme karkas konut, konvansiyonel kalıp sistemiyle sosyal donatı,

genel ve ada içi alt yapı ile çevre düzenleme işleri bulunmaktadır. Bu Toplu Konut


27

Uygulamasının Kamu İhale Kanunu Çerçevesinde açık ihale ile Anahtar Teslimi

Götürü Bedel Usulü ile 24.10.2005 tarihinde ihalesi yapılmıştır. İhale dokümanında

yer alan uygulama veya ön projelere ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak

işin tamamı için üst yapı ve altyapı ile çevre düzenleme işi için toplam 37.946.000, -

YTL bedel üzerinden ihalesi yapılmıştır. Araştırma alanında yerleşim, altyapı ve

mimari projelerin uygulamalarına 03.01.2006 tarihinde başlanmıştır. işin süresi 360

takvim günüdür.

Proje kapsamında FG Tipi 11 adet 8 katlı, DG Tipi 7 adet 10 katlı ve Y Tipi

15 adet 10 katlı olmak üzere toplam 33 bloktan oluşan 888 adet konut (308 adet

konut alt gelir grubuna yönelik), 1 adet lise 1 adet ticaret merkezi ve 1 adet camii

bulunmaktadır. Toplamda 116.000 m² alan üzerine planlanmış olan araştırma

alanında 33 adet bloğun zemine oturma alanı; 15539 m² olarak hesaplanmıştır.

Bunun dışında lise binasının oturum alanı; 1968 m², ticaret merkezinin oturum

alanı;1971 m² ve caminin oturum alanı da 738 m² olmak üzere binaların toplam

oturum alanı; 20216 m² olarak hesaplanmıştır. Araştırma alanında toplam yeşil alan

yaklaşık 72.500 m², araç yolları, yürüme yolları ve otoparkların toplam alanı da

yaklaşık 23.500 m² olarak hesaplanmıştır. Her katta 2 daire bulunan blokların 28’i

güney-kuzey cepheli, geriye kalan 5 adedi ise hafif güneydoğu-kuzeybatı cepheli

olarak konumlandırılmıştır. Blokların konumlandırılmasında sağlıklı dış mekânların

oluşturulması ve her bir bloğun hâkim rüzgârdan ve güneşten yararlanması, kitle-

yükseklik ve kitleler arası boşlukların dengelenmesi konuları dikkate alınmıştır.

4. 2.1. TOKİ Bünyesinde Peyzaj Mimarları

TOKİ’nin Adana Yüreğir Karşıyaka mah. 888 adet Aksantaş konut projesi

kapsamında idare ile yüklenici arasında yapılmış olan sözleşmeye baktığımızda ‘’İşin

sözleşme ve ekleri ile fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapılması, taahhüdün

devamı süresince işyerinde bulundurulacak idare görevlilerinden oluşan yapı denetim

görevlisi tarafından denetlenir. Yapı denetim görevlisinin sözleşme ve ekeri ile fen

ve sanat kurallarına uygun olarak vereceği talimatlara yüklenici uymak zorundadır.

Şu kadar ki, işin yapı denetim görevlisinin denetimi altında yapılmış olması,


28

yüklenicinin, üstlenmiş olduğu işi bütünüyle projelerine, şartnamelerine

sözleşmesine ve sözleşmenin varsa diğer ekleri ile fen ve sanat kurallarına uygun

olarak yapmak hususundaki yükümlülüklerini ve bu konudaki sorumluluğunu

ortadan kaldırmaz. İşlerin denetimi, yapı denetim görevlisinin yetkileri, yüklenici ile

yapı denetim görevlisi arasındaki anlaşmazlıklar ve diğer hususlar Yapı İşleri Genel

Şartnamesi hükümleri uygulanır.’’ İbaresi ile Yüklenicinin Teknik Sorumluluğuna

ilişkin Şartlar konulu maddesinde ‘’Yüklenici, üstlenmiş olduğu işi sorumlu bir

meslek adamı olarak sözleşme ve ekleri ile fen ve sanat kurallarına uygun şekilde

yapmaya mecburdur. Yüklenicinin teknik sorumluluğuna ilişkin hususlarda Yapı

İşleri Genel Şartnamesinde yer alan hükümler uygulanır’’denmektedir. Ayrıca

‘’Teknik Personel Bulundurulması’’ konulu maddesinde: ‘’yüklenici işe başlama

tarihinden itibaren aşağıda adet ve unvanları belirtilen teknik personeli iş yerinde

devamlı olarak bulundurmak zorundadır.’’ denilmektedir. Bununla ilgili olarak;

Adet Pozisyon Mesleki Ünvanı

1 Şantiye Şefi İnş. Müh./Mimar

1 Şantiye Müh. (Hakediş Müh.) İnş. Müh./Mimar

4 Şantiye Müh. (Saha Müh.) İnş. Müh./Mimar

1 Şantiye Müh. (Mekanik) Mak. Müh.

1 Şantiye Müh. (Elektrik) Elek. Müh.

1 Şantiye Müh. (Harita) Harita Müh.

Yüklenici yukarıda adet ve unvanları belirtilen teknik personeli iş başında

bulundurmadığı takdirde;

1 şantiye şefi için 400 YTL/Gün,

2- Şantiye mühendisi için 250 YTL/Gün,

ceza, müteakiben düzenlenecek ilk hakedişten kesilir.’’şartı bulunmaktadır. İdare ile

yüklenici arasında akdedilen sözleşmede yer verilen bilgilere göre; Yüklenici;

sözleşme gereği yapmakla ve uygulamakla yükümlü olduğu peyzaj düzenlemelerinin

bütün imalatların, işin projesine ve eklerine, İdare talimat ve tavsiyelerine, bu özel

teknik ve idari şartname hükümlerine ve peyzaj mimarisinin genel teknik

prensiplerine uygun yapmak mecburiyetindedir. Yine Yüklenici' ye verilen vaziyet

planında veya peyzaj avan projesinde gösterilmemiş olsa dahi;


29

— Ada içi yürüyüş yolları, koşu yolları, bisiklet yolları,

— Bahçe duvarları, istinat ve ihata duvarları, (sosyal donatı ve site çevresi

ihale sınırı)

— Şev taşı uygulamaları,

— Amfi tiyatrolar, meydanlar, oturma birimleri, oturma bankları, gazebolar,

pergoleler, çöp kovaları,

— Süs havuzları, göletler,

Açık spor sahaları, (mini futbol, basketbol, voleybol, tenis, vs) çocuk oyun sahaları

vs. gibi yapısal elamanlar uygulama sahasının büyüklüğü ve yoğunluğuna göre

‘‘Yapısal Peyzaj Uygulama Projesi’’ safhasında projelendirilip, İdare'nin görüşleri

doğrultusunda kesinleştirilecektir denilmiştir. Görüldüğü gibi söz konusu iş önemli

miktarda peyzaj işleri ihtiva etmesine rağmen söz konusu peyzaj düzenlemelerini

uygulamada ve denetlemede tek yetkili ve uzman olması gereken peyzaj mimarlarına

sözleşmede teknik personel olarak bulundurma zorunluluğu getirilmemiştir.

4.2.2. Yapısal Peyzaj Uygulamaları

Araştırma alanında peyzaj mimarlığı müteahhitlik hizmetleri kapsamında

bulunan projelendirme çalışmaları, yapısal uygulamalar ve kentsel mobilyalar ile

ilgili uygulamalar bu bölümde incelenmiştir.

Yeni kentsel alanların kurulmasında ve yenilenmeye tabii tutulacak mevcut

yerleşmelerde, toplumun huzur içinde yaşamını sürdürebilmesi için yerleşmelerdeki

nüfus büyüklüğüne ve sosyo - ekonomik yapıya uygun donatılar yer almalıdır. Bu

donatıların kamu yararı, genel sağlık, güvenlik ve benzeri gerekçelerle kent içinde

nerelere ve ne ölçüde yerleştirileceğine ilişkin bazı standartlar geliştirilmiştir. Donatı

standartları olarak kabul edilen standartlar, genellikle en alt düzeyi anlatan, fakat

gerçekte belli bir niteliği istenmeğe değer optimum noktaya varmayı amaçlayan

standartlardır. Her ülke ve her kentin özel koşullarına göre geliştirilebilecek, yol

gösterici niteliği ağır basan ölçülerdir (Bayhan, 1985’ten Yalçın, 2001).


30

İnsan ve ihtiyaçlarının günden güne arttığı bu kentsel yapı içinde insanlar,

zamanlarının büyük bir kısmını dış mekânlarda (yollar, park ve bahçeler, çocuk oyun

ve spor alanları, kültürel etkinliklerin gerçekleştirildiği açık mekânlar) geçirmektedir.

Bu durum konut ihtiyacının karşılandığı kadar, dış mekân koşullarını, görsel ve

işlevsel olarak, insan ihtiyaçlarına cevap verebilecek konforlu bir hale getirmeyi

zorunlu kılmaktadır (Akdaş, 1991).

Kent içindeki ya da çevresindeki alanların yerini, miktarını ve büyüklüğünü

belirten standartlardan bazıları pratikte yararlanılabilecek özelliktedir. Örneğin;

- Bir insanın yorulmadan yürüyebileceği en fazla süre 30 dakika, ilkokul ve

lokal alış-veriş yerlerine en fazla yürüyüş süresi 15 dakikadır.

- Yürüyüş hızı ise işçilerde 5 km/saat, erginlerde 4 km/saat, anne, çocuk ve

yaşlılarda 2.5 km/saatti (Öztan, 1968’den Kesim, 1996).

Oyun alanlarının en fazla etkili alanı 400 m yarıçaplı bir daire içindedir.

Parklar ve oyun alanları kentin %10’nu kaplamalı ve her semte uygun olarak

dağıtılmalıdır. Bunlara göre yer alsalar da bazı kesimlerde yetersizlikler ortaya

çıkabilir. Bu nedenle genel olarak kentlerde her 200 kişiye 4 dekarlık topluma açık

alanın standart olarak kabul edilmesi uygundur. Gürses (1961), yerleşimlere

uzaklıkları ve en az ölçülerine göre açık ve yeşil alanları belirtmiştir (Bayraktar,

1973).

Çizelge 4.1.Yerleşimlere Uzaklıkları ve En Az Ölçülerine Göre Açık ve Yeşil Alanlar

Alanlar Uzaklık (m) En az Alanlar(m²)

Küçük Çocuk (2–6 yaş) Oyun Alanı 100 150

Çocuk (7–12 yaş) Oyun Alanı 500 1000

Rekreasyon Alanları 200 - 350 900

Oyun ve Spor Alanları 600 - 1000 15000

Mahalle Parkları 300 - 800 2500

Merkez Park 1000 -1500 20000

Sosyal Tesisler 800 - 1000 -


31

Kentlerde her geçen gün bir yenisi eklenen yapılar arasında, insanın nefes

aldığı özgürce hareket ettiği, doğa ile ilişkisini kurabildiği alanlar açık ve yeşil

alanlardır. Kentsel yerleşimlerde, yollar, parklar, havaalanları, mezarlıklar, parklar ve

rekreasyon alanları açık ve yeşil alan kavramını tanımlayan alanlardır (Odabaş,

1990).

Kentlerde yer alacak açık-yeşil alanların büyüklükleri, konumları ve

nitelikleri kentin özelliklerine göre farklılık göstermektedir.

Kentin;

- İklimsel özellikleri (güneşlenme süresi, yağışlı gün sayısı, rüzgâr

yönü vs.).

- Demografik yapısı 8açık yeşil alanlardan faydalanacak olan nüfusun;

cinsiyet dağılımı, yaş grupları, sosyo-kültürel yapısı, meslek dağılımı, gelir durumu,

yöresel eğitim ve alışkanlıkları, oto sahipliği gibi özellikler.

- Gençlerin ve çocuk nüfusunun kent içindeki dağılımı,

- Özel mülkiyette yeşil alan miktarı,

- Mevcut bitki örtüsü ve karakteri gibi özelliklere bağlı olarak kent

içindeki açık-yeşil alan ölçüleri değişmektedir.

- Açık yeşil alan standartları: kentlerde kişi başına düşen açık-yeşil alan

miktarları çeşitli ülkelerde ve kuruluşlara göre farklı biçimde belirtilmiştir.

- Bu miktarların belirtilmesinde aktivitelerin niteliği, ülkelerin nüfusu

ve fiziksel yapısı etkili olmaktadır.

Çizelge 4.2, de önerilen açık-yeşil alan standartları verilmiştir.


32

Çizelge 4.2. Kentlerde Yeşil Alanlar İçin Genel Ölçütler

YEŞİL ALAN NÜFUS ÖLÇÜTÜ ALAN BÜYÜKLÜĞÜ

İÇİN ÖLÇÜT

ÇOCUK BAHÇESİ 5 da/1000 kişi 20 – 40 da

MAHALLE, SEMT VE KENT

PARKLARI 4 da/1000 kişi

8 da ve daha fazla

REKREASYON ALANI 5 da/1000 kişi 60 – 30 da

SPOR ALANLARI 5 da/1000 kişi 40 – 120 da

TOPLAM 19 da/1000 kişi

Aksantaş toplu konut alanın da açık ve yeşil alan uygulamalarına baktığımız

zaman bu kapsamda 4 adet park yapılmıştır. Bu park alanları; 3504 m², 4447 m²,

4423 m², ve 7097 m² olmak üzere toplam 19.471 m² park alanı mevcuttur. Bu da

115.000 m² toplam alana sahip araştırma alanının %16,8’ine denk gelmektedir. Bu

yönüyle ideal kentsel mekân-yeşil alan oranının oldukça üzerindedir. Yalnız spor

alanı olarak sadece bir adet basketbol sahası bulunmaktadır. Bu hem nicelik hem de

farkı spor dalları için alanların oluşturulmaması ile toplu konut alanında yaşayacak

insanların spor aktivitelerine cevap vermekten çok uzaktır.

Parklar işlevsel olarak hemen her yaş grubundan insanların dinlence

gereksinimlerini karşılayacak nitelikte olan alanlardır. Çocuklara yönelik olarak,

park bu alanlarında her biri 242 m² olmak üzere toplam 4 adet çocuk oyun alanı

yapılmıştır. Ayrıca 4 adet kameriye, 1 adet basketbol sahası, 60 adet bank, 50 adet

çöp kutusu kullanılmıştır.

Araştırma alanı için TOKİ denetiminde yüklenici tarafından hazırlanan

peyzaj projesine baktığımız zaman toplam 72.500 m² yeşil ve açık alan

bulunmaktadır. Bu proje kapsamındaki konutlarda yaklaşık nüfus (888 x 5 kişi/konut

=) 4440 kişi olarak hesaplanmıştır.


33

Yeşil alanlarla ilgili ülkemizde, 1985 tarihli ve 3194 sayılı imar yasasına

göre kişi başına 10 m² aktif yeşil alan ön görülmüştür. Ancak açık ve yeşil alan

kullanımlarına ilişkin standartlarda sosyo-ekonomik etkenlere, ülkesel ve bölgesel

gereksinimlere göre farklılıklar görülmektedir. Araştırma alanımız olan 888 konutluk

alanda ortalama yaklaşık 4440 kişi yaşayabileceği düşünülürse kişi başına 16,30 m²

yeşil ve açık alan düşmektedir. Bu ise Adana’da mevcut kişi başına düşen yeşil ve

açık alan miktarı olan yaklaşık 1,2 m² ile karşılaştırdığımızda son derece iyi bir

rakamdır.

Alanın genel yerleşim ve çevre düzeni planında binaların dar veya geniş

cephelerinde otoparklar tesis edilmiştir. Toplamda 456 araçlık otopark planlanmış ve

uygulanmıştır. Bu sonuçla her iki aile için bir otopark düşünülmüştür. Gerek otopark

sayısı bakımından ve gerekse ölçüleri yönünden mevcut otopark yönetmeliğine

uyulmuştur. Bu otoparkların toplam alanı yaklaşık 10.350 m²’dir. Alanın genel

topoğrafik yapısının düz olması sayesinde otoparklar binaların uygun cephelerine

konabilmelerine imkân sağlamıştır. Ancak otoparkların planlanmasında görsel

kirlilik unsuru göz ardı edilmiştir. Otoparklar bir yerleşim alanının da bulunması

zorunlu olan temel ihtiyaçlardan biridir. Bununla birlikte otoların alanın çeşitli

yerlerinde gruplar halindeki görünümleri görsel kirlilik oluşturmaktadır. Bu nedenle

otopark alanlarının planlama ve tasarımları bu olumsuz sonucu önleyebilecek bir

yaklaşımla çözümlenmelidir. Otopark alanlarının binaların bodrum katlarının bu

kullanım için planlanması ya da mevcut dış mekânlarda kısmen yeraltına alınmaları

ve bu alanların üzerlerinin yeşil alan ve çevresel donatı alanları olarak

planlanmasıyla mevcut otopark alanları kadar bir alanın kazanılabileceği

düşünülebilir. Bu yöntem sayesinde araştırma alanında yaklaşık 10.350 m² alan

kazanılabilir ve böylece yeşil ve açık alan bakımından daha iyi koşulların sağlanması

başarılabilir.

Araştırma alanındaki yolların genişlikleri araç trafiğine açık olan yerlerde 6

m ve ana yollarda 10 m olarak tesis edilmiştir. Anayolların sadece bir kısmında

olmak üzere tretuvar genişlikleri 2 m olarak yapılmıştır. Tretuvarların alanın

genelindeki tüm geniş yollar boyunca kullanılmadığı görülmüştür. Yaya ve oto


34

trafiği alanlarının net şekilde birbirinden ayrılmaması ileride kullanımda karmaşaya

yol açabilir. Yaya yolları ise 3 m ve 5 m genişliklerinde imal edildiği tespit

edilmiştir. Yaya trafiği için düzenlenmiş alanlar bordür taşlarının yüksek tutulması

ile oto trafiğinden soyutlanmıştır. Yaya yollarının tamamında zemin kaplama

malzemesi olarak 8 cm’lik beton kilit parke taşı kullanılmıştır (Şekil 4.4, 5 ve 6).

Şekil 4.4. Yaya Yolları Uygulamaları İçin Hazırlanmış Kilit Parke Taş Döşeme Detayı

Şekil 4.5. Adana Yüreğir / Karşıyaka Mah. Toplu Konut Projesi İnşaat Alanının da Kilit Parke Taşlarla Tretuvar İmalatı.


35

Şekil 4.6.Beton blok kaplamaların en önemli özelliklerinden biri de bakım kolaylığıdır. Bozulan kısımlar kaldırılarak, alt tabakalar iyileştirilir eğer beton bloklar sağlam ise tekrar yerine yerleştirilir, değilse değiştirilir.

Araştırma alanındaki yolların neredeyse tamamında kullanılan kilit parke taş

uygulamalarına kısaca değinmekte yarar vardır.

Beton plak kaplamalar, son yıllarda ülkemizde kaldırımlarda, yaya yollarında,

rekreasyon alanlarında, endüstri merkezlerinde ve şehir içi yollarda yaygın olarak

kullanılmaktadır. Ancak yapılan gözlemler sonucu, bilinçsiz bir şekilde

kullanıldıkları kanaatine varılmıştır.

Beton blok kaplamaların yaygınlaşmasının en önemli nedeni, kalifiye işçiliğe

gereksinim duyulmamasıdır. Ancak, yapım kurallarına uyulmadığı takdirde, kısa

sürede ondülasyonlar, yüzey bozuklukları ve geometrik bozukluklar ortaya

çıkmaktadır (Şekil 4.7).

Klasik üstyapı tiplerinde olduğu gibi, yerinde döküm söz konusu

olmadığından ve ayrıca petrol gibi maddelere gereksinim duymadığından, beton blok

kaplamalar çevre dostudur. Ayrıca beton blokların fabrikalarda imal edilmesi,

işçilikten kaynaklanan hataları minimuma indirmektedir. Gerek boyut bazında,


36

gerekse dayanım bazında şartnamelere uygun malzeme üretmek mümkün

olabilmektedir.

Beton blok kaplamaların en önemli özelliklerinden biri de bakım kolaylığıdır.

Bozulan kısımlar kaldırılarak, alt tabakalar iyileştirilir eğer beton bloklar sağlam ise

tekrar yerine yerleştirilir, değilse değiştirilir. Bu sayede malzemeden belli bir

ekonomi sağlanmış olur (Karaşahin, 1999).

Şekil 4.7. Uygulama da Yapılan Hatalı İşçilik Fonksiyonel ve Görsel Olarak Kalitesiz Sonuçlar Doğurmaktadır.

Projelendirme esnasında yaya yolu olarak düşünüldüğü halde pratikte araç

trafiğine hizmet veren yollara rastlanmaktadır.

Uygulama esnasında yapılan hatalı işçilik ve beton vb. imalatların

bakımlarının eksikliği nedenleri ile kullanılan malzemelerden beklenen kullanım

performansı ve görsel performans karşılanamamaktadır. Böylece beton ve betondan

imal edilmiş bordür, kilit parke taşı vb. malzemelerin çabuk aşınması sonucunu


37

doğurmaktadır. Ayrıca yapılan imalatların mantıklı bir iş programı çerçevesinde

yapılmaması nedeniyle sonradan bozup tekrar yapılmak zorunda kalınmış alanlarda

orijinal imalattaki kalite tekrar yakalanamamıştır. Yaya trafiği için yapılan sert

zeminlerden geçen ağır iş makineleri o zeminlerde çökmelere, kabarmalara,

kırılmalara ve aşınmalara neden olmuş ve bu çoğu zaman o haliyle bırakılmıştır

(Şekil 4.8).

Şekil 4.8. Uygulama da Yapılan Hatalı ve Özentisiz Yapılmış Bordür ve Kilit Parke Taşı İşçiliği

Araştırma alanı için hazırlanmış olan çocuk oyun aletleri uygulamalarına

yönelik teknik şartnamede aşağıdaki bilgilere ulaşılmış ve uygulamalar neticesinde

oluşan durum değerlendirilmiştir.

Çocuk oyun grupları; ikili salıncak, düz kaydırak-helezon kaydırak veya düz

kaydırak-tüp kaydırak veya helezon kaydırak-tüp kaydırak, tırmanma merdiveni,

platformlar, kule çatı, oyun gruplarını taşıyacak olan ana kolonlar, tahterevallilerden

oluşturulmuştur.


38

Şartnamede ‘’İhtiyaç olması halinde her projede bir (1) adet özürlü oyun

grubu yapılacaktır’’denmesine rağmen uygulamalarda özürlülere yönelik oyun

grubuna rastlanmamıştır.

Çocuk oyun alanları projelendirme çalışmaları yapılırken oluşturulan çocuk

oyun alanı planlarında detaylı bir çizim yapılmayıp her alana konmuş olan sembolik

oyun grubu planları ile geçiştirilmiştir (Şekil. 4.9). Oysa yapılması düşünülen bütün

imalatlara ait proje ve gerektiği takdirde projeye ilişkin ayrıntıları içeren tüm

detayların teknik şartnamesinde belirtildiği şekilde netleştirilmesi gerekir. Aksi

takdirde yüklenici imalatı ne ölçü ve özellikte yapacağını bilemez ve bunun

sonucunda gereksiz harcamalara ve zaman kaybına uğranmakla kalmaz bu tür net

olmayan durumların neticesinde iş zamanında bitirilemeyebilir ve cezai sonuçlar

doğabilir.

Şekil 4.9. Çocuk Oyun Alanı ve Ölçüleri


39

Şekil 4.10. Araştırma Alanında Çocuk Oyun Alanı Uygulamalarından Biri.

Şekil 4.9’da planı verilmiş olan Çocuk Oyun Alanının projesinde alanın

etrafında yürüme yolları ve 4 adet bank önerildiği halde uygulamada bu unsur

görülmemektedir. Bunun nedeni sonradan proje değişikliğine gidilmiş olmasından

olabilir. Bilindiği gibi birim fiyat teklifli işlerde idarece proje değişikliğine gidilebilir

ve gerekli görüldüğünde imalat artışı veya azalışı yapılabilir.

Bahçe sulama rögarları, 40x40x40 cm boyutlarında tabanında 10 cm çakıl

serilmiş olan beton rögarlardan yapılmıştır. Rögarın üstüne sacdan kapak yapılmış,

ve her bir rögara 1 adet küresel vana konmuştur.

Özel teknik şartnamesinde ‘‘Gazeboların ve Pergolelerin altında İdare'ce

belirlenecek şekilde (sabit veya seyyar) oturum birimleri yapılacak, Gazeboların

kenarları korkuluklu, çatısı; altı su yalıtımlı shingle kaplı ve çatı alınlığı olacak

şekilde yapılacaktır. Kullanılacak ahşap malzemenin dayanıklılık süresine ait garanti


40

belgesi İdare' ye sunulacaktır’’ denilmektedir. Araştırma süreci içerisinde gazebo ve

pergolelere ilişkin imalatlar tamamlanmıştır. Bu imalatlarla ilgili elde edilen çizimler

teknik şartnameye uygun olarak hazırlanmış ve genel olarak uygulanmıştır. (Şekil.

4.11 ).

Şekil 4.11. Kamerye Detayları


41

İmalatları atölyelerde hazırlanarak montaja hazır hale getirilmiş pergole

kamerye vb. ahşap malzemeden imalatı yapılmış olan parçaların montajının

gecikmesi halinde güneşten ve yağmurda korunması için kapalı mekânlarda

muhafaza edilmesi ve özenli bir şekilde istif edilmesi gerekir. Aksi takdirde ahşap

malzemede oluşabilecek şekil bozulmaları imalatların yeniden yapılmasını zorunlu

kılabilir. Araştırma alanında imalathanede hazırlanıp alana getirilen ancak yağmur ve

güneşin olumsuz etkilerinden korunmaya alınmamış ahşap imalatlar görülmüştür

(Şekil 4.12).

Şekil 4.12. İmalatı Atölyelerde Hazırlanıp Alana Getirilmiş ve Montajı Yapılmamış Kamerye, Bank ve Çöp Kutuları.


42

Şekil 4.13. İmalatı Atölyelerde Hazırlanıp Alana Getirilmiş ve Montajı Yapılmış Kamerye

Çocuk oyun gruplarına ilişkin olarak teknik şartnamesinde; taşıyıcı profiller

en az (90 mm çapında ve 2.5mm et kalınlığında olacak, her kaydırakta en az 350 mm

uzunluğunda bir başlama bölümü bulunacak, kaydıraklarda üstte çocukların güvenle

kaydırağa girişini sağlayacak polietilen korkuluk olacak kaydırağın aşağıda çocuğun

hızını kesecek en 50 cm uzunluğunda düzlemi olacaktır. Kaydırağın yan yüzeyleri

yuvarlak 9-15 cm yüksekliğinde oynamaz yan tutunma kısımları olacak, kaydırak

genişliği 45-50 cm olacak ve polietilen malzemeden imal edilmiş olacak. Kaydırağın

alt kısmı profil borularla yere gömülerek betonlanacaktır. Oyun gruplarındaki bütün

metal aksamlar galvanize edilmiş ve elektrostatik toz fırın boya ile boyanmış

olacaktır. Oyun gruplarının oturma alanı ve emniyet alanı dikkate alınarak monte

edilecektir.

Çocuk oyun grupları İdare'ce istenmesi halinde ahşap içerikli malzemelerden

de imal edilebilecektir.


43

Tırmanma elemanlarında basamak arası 15 cm den az olmamalı, kaynaklı

olarak imal edilmeli, bütün metaller 27 mm çapında galvanizli boru olacak, bitiş

kısımları preslenip kaynatılarak pürüz oluşması önlenecektir.

Merdivenler dört basamaklı gruplar halinde olacak, basamaklar profilden

imal edilecek, 30x30 ebatlarında olacak çerçevenin üzerine 2,5 mm sac kaynatılıp

çerçeve ve basamaklar üzeri kaymayı engelleyecek şekilde desenli kauçuk kaplama

yapılacak, ana taşıyıcı konstrüksiyona kelepçe sistemi ile monte edilecektir.

Merdiven korkuluklarının tümünde galvanize malzeme kullanılacak, korkuluklar

arası 15 cm olacaktır.

Salıncakların koltukları tek kişilik ve koruyuculu olacak, koltuklar plastik

mamulden olacak koruyucu zeminden 1.5m yüksekte olan yan yana iki salıncağın

arası en az 60 cm olacak, salıncak koltuğunun altı ile koruyucu yüzey arasındaki

mesafe 30 cm' den az olmayacak taşıyıcı ayaklar galvaniz borudan istenilen renkte

olacak, boruların çapı ∅114 mm bağlantı elemanları plastik, salıncak koltuğu 3 (üç)

tarafı kapalı emniyet için ön kısmına polietilen malzemeden koruyucu konacaktır.

Zincirler galvanizden ve çift sıralı olacak şartları bulunmaktadır.

Montajı yapılan oyun setleri istenen şartları genel olarak sağlanmıştır. Ancak

oyun aletlerinin metal kısımları ile ilgili şartların, özellikle galvaniz yapılması ve

boyanması şartlarının teknik şartnamede istendiği şekilde yapılıp yapılmadığının

anlaşılması ancak birtakım özel analizlerle veya bu imalatların birkaç ay kullanımları

sonucunda sonuçların gözlemlenmesi yöntemleriyle anlaşılabilmektedir.

Montajları yapılmış olan uyun setleriyle ilgili fotoğraflar Şekil 4.14, 15 ve 16

de verilmiştir.


44

Şekil 4.14. Montajı Tamamlanmış Çocuk Oyun Setlerinden Biri

Şekil 4.15. Montajı Tamamlanmış Bir Diğer Çocuk Oyun Seti

Tahterevallilerin zemine değdiği her iki noktada darbe emici malzeme

kullanılacak, çift elle tutunma aparatları ayak koyma yerleri olacak, koltuk


45

yüksekliği yerden maksimum 1520 mm olacak, metal aksam elektrostatik toz boyalı

olacak’’ denilmektedir. Burada tahterevallide ayak koyma yerleri olacak şartının

dışında genel şartların yerine getirildiği görülmüştür.

Şekil 4.16. Montajı Yeni Yapılmış Olan Tahterevalli ve Oyun Seti.

Araştırma alanı peyzaj uygulamamalarına yönelik olarak yükleniciye

hazırlatılmış ve idareden onay almış projelere baktığımız zaman bazı imalatlara

yönelik detay çizimleri, örneğin çöp kutusu detayları en ince ayrıntısına kadar

verilirken (Şekil. 4.17), olan çocuk oyun aletleri, kameriye vb. daha karmaşık

imalatlar içeren uygulamalar için o derece ayrıntılara inilmediği görülmüştür.


46

Şekil 4.17. Araştırma Alanında Uygulanan Çöp Kutusu Detayı

4.2.3. Bitkisel Peyzaj Uygulamaları

Araştırma alanında peyzaj mimarlığı müteahhitlik hizmetleri kapsamında

bulunan bitkisel uygulamalar bu bölümde incelenmiştir.

1/1000 ölçekli alana ait bu projenin uygulamaya dönük olarak yüklenici

tarafından hazırlanan ve idarece onaylanan 1/200 ölçekli bitkilendirme planları

hazırlanmıştır (Şekil 4. 19,20 ve 21). Alan için hazırlanan bu planlar kapsamında

birtakım ağaç ve çalıları içermektedir. Bunlardan ibreli ağaç olarak; Cedrus libani

(Lübnan sediri), Pinus pinea (Fıstık çamı), Cupressus arizonica (Mavi servi),

Cupressus sempervirens (Dağınık servi), Thuja orientalis var. pyramidalis (Piramit

mazı) kullanılmıştır. Ayrıca Robinia umbraculifera (Top akasya), Platanus orientalis

(Çınar), Jacaranda mimosifolia (Jakaranda), Salix babylonica (Salkım söğüt), Acacia

julibrişim (Gülibrişim akasya), Catalpa bignonoides (Katalpa), ve Acer negundo

pseudoplatanus (Çınar yapraklı Akçaağaç) kullanılan yapraklı ağaç türleridir.

Palmiye türleri olarak Phoenix canariensis (Yalancı hurma) ve Washingtonia filifera

(Palmiye) önerilmiştir. Jusminum nudiflorum (Sarı yasemin), Juniperus horizontalis

(Yayılıcı ardıç), Rosa sp. (Gül), Vibirnum tinus (Kartopu), Hibiscus rosa-sinensis

(Japon gülü), Coteneaster dammeri (Muşmula), Pyracantha coccinea (Ateş dikeni) ve

Nerium oleander (Zakkum) kullanılması önerilen çalı türleridir. Bu kapsamda


47

toplam 337 adet ibreli ağaç, 890 adet geniş yapraklı ağaç, 305 adet palmiye ve 705

adet de çalı kullanılmak üzere toplamda 2237 adet bitki bulunmaktadır.

Projede kullanılan ağaç, palmiye ve çalı türleri bölgenin iklimsel koşullarına

son derece uygun türlerdir. Ancak son yıllarda bölge genelinde Phoenix canariensis

(Yalancı hurma) kırmızı palmiye böceği sorunu bulunmaktadır. 2007-2008 yılların

da Adana da bulunan Phoenix canariensis’lerin büyük bir çoğunluğu kırmızı palmiye

böceği zararına uğramış ve Adana Büyükşehir Belediyesi tarafından zarar gören

Yalancı hurmalar kesilmek zorunda kalmıştır. Bu bakımdan mümkün olduğu

müddetçe bu ağaçların kullanımından kaçınılmasında fayda vardır.

Tasarımda hatalı bitki seçimleri ya da uygulama sırsında yapılan yanlışlar

büyük çapta ve gereksiz harcamaları beraberinde getirebilmektedir. Bu nedenle toplu

konut uygulamalarında peyzaj mimarlarının görevlendirilmesi sadece projelendirme

safhası ile sınırlandırılmamalı yapılan uygulamalarda en iyi sonucun alınması için

peyzaj mimarlarına kendi meslek alanları ile ilgili işlerin her evresinde kontrol, iş

başında bulundurulması zorunlu teknik personel ve yüklenici pozisyonlarında yer

verilmelidir.

Birtakım bitkiler kullanılarak yapılan tasarıma bitkisel tasarım denilir.

Bitkisel tasarım peyzaj tasarımının en önemli bölümüdür. Ancak bu sadece bitkilerin

tek başına kullanılması anlamına da gelmez. Burada kullanılan birincil malzeme

bitkiler (ağaçlar, çalılar, yerörtücüler, çok yıllık ve yıllık çiçekli bitkiler, çimler) olsa

da ortamda bulunan doğal varlıklar, topografya, iklim olayları, su, taş vb. gibi) ile

yapay varlıklar (tuğla, beton, cam, demir, ahşap ile bunlardan oluşan yapılar vb. gibi)

da bu tasarıma katılmaktadır. Bitkisel tasarımda en önde gelen konu bitkilerle çevresi

arasındaki ilişkileri ve karşılıklı etkileri takdir etmektir. Bunun için bitki ile bitki,

bitki ile topografya, bitki ile insan ve hayvan arasındaki ilişkiler düşünüldüğü gibi

bitki ile insan ele yapıları (bina, köprü, karayolu, fabrika, plaj vb. gibi) arasında

karşılıklı etkileşimlerden doğan ilişkiler düşünülmektedir. Bitkisel tasarımdaki temel

amaç ya da düşünce çevremizin daha kaliteli ve konforlu bir konuma getirilmesidir.

Bu amaçla dış mekanda bir yandan işlev ve estetiği ağır basan, ekolojik koşullara

uyabilen, az bakım gerektiren bitkiler kullanılırken, diğer yandan çevrenin sürekli


48

bakımda tutularak sürekliliğinin sağlanması ve peyzajda çok yönlü değerlerin elde

edilmesi yada kazanılması temel ilkedir (Gültekin ve Ark., 2001).

Araştırma alanı için kesinleşen yapısal peyzaj projesine göre hazırlanmış olan

Bitkilendirme Projesinde ise kullanılacak olan bitki listesi, bölge şartlarına uygun;

— İbreli ve Yapraklı Ağaçlar,

— Herdemyeşil ve Yapraklı Çalılar,

— Sarılıcı bitki türlerinden seçilmiştir.

Yüklenici tarafından; "Proje Özel Teknik Şartnamesi" hükümlerine göre

yetkili bir Peyzaj Mimarına hazırlattırılıp, İdare'nin onayına sunulmuştur (Şekil.

4.18, 19, 20 ve 21).

Şekil 4.18. Adana/Yüreğir 888 Konut ve Sosyal Donatı Toplu Konut Projesi Genel Planı


49

Şeki

l 4.1

9. B

itkile

ndirm

e Pl

anı 1

. Kısım


50

Şeki

l 4.2

0. B

itkile

ndirm

e Pl

anı 2

. Kısım


51

Şek

il 4.

2. B

itkile

ndirm

e Pl

anı 3

. Kısım


52

Bitkilendirme Planlarında Kullanılan Bitki Listesi İBRELİ AĞAÇLAR (337 ADET)

Kısaltma Latince Adı Türkçe Adı Boy (m) Adet

Cedli Cedrus libani Lübnan sediri 1.50-1.75 42

Pinpi Pinus pinea Fıstık çamı 1.50-1.75 52

Cupar Cupressus arizonica Mavi servi 1.50-1.75 64

Cupse Cupressus sempervirens Dağınık sevi 1.50-1.75 58

Thjor Thuja pyramidalis Piramit mazı 1.50-1.75 125

YAPRAKLI AĞAÇLAR (890 ADET)

Robum Robinia umbraculfera Top akasya 2.50-3.00 105

Plaor Platanus orientalis Çınar 2.50-3.00 148

Jacmi Jacaranda mimosifolia Jakaranda 2.50-3.00 126

Salba Salix babylonica Salkım söğüt 2.50-3.00 50

Acaju Acacia julibrişim Gülibrişim akasya 2.50-3.00 95

Catbi Catalpa bignonoides Katalpa 2.50-3.00 51

Robps Robinia pseudoplatanus Çınar yapraklı Akçaağaç

2.50-3.00 40

PALMİYELER (305)

Phoca Phoenix canariensis Yalancı hurma 1.50-2.00 80


53

Wasfi Washingtonia filifera Palmiye 150-200 225

ÇALILAR (705 ADET)

Jasnu Jasminum nudiflorum Sarı yasemin 0.60-0.80 100

Junho Juniperus horizontalis Yayılıcı ardıç 0.60-0.80 65

Rossp Rosa Gül 0.60-0.80 91

Vibti Viburnum tinus Herdemyeşil kartopu 0.60-0.80 122

Hibro Hibiscus rosa- sinensis Japon gülü 0.60-0.80 101

Cotda Cotoneaster dammarii Herdemyeşil muşmula 0.60-0.80 95

Pyrco Pyracantha coccinea Ateş dikeni 0.60-0.80 146

Nerol Nerium oleander Zakkum 0.60-0.80 93

Şekil 4.22. Araştırma Alanı İçin Hazırlanmış Olan Bitkilendirme Planında Bulunan Bitkilerin Listesi

Araştırma alanımız için hazırlanmış olan plantasyon projesinde kullanılmış

olan ağaçlar genel olarak bölge iklim koşulları dikkate alınarak seçilmiştir. Bu açıdan

gerek kullanılan bitkiler tür yönünden ve gerekse temin edilmiş olan bitkiler

şartnamede istenilen form yönünden son derece uygundur.

Araştırma alanı için hazırlanmış olan bitkilendirme uygulamalarına yönelik

olarak genel anlamda bitkilendirme tekniğine uygun olarak oluşturulmuş aşağıdaki

bilgilere ulaşılmıştır.

Peyzaj uygulamalarında kullanılacak bütün malzemeler için İdare'nin onayı

alınmalıdır.


54

Uygulanacak bitki materyalinin nerelerde ve nasıl kullanılacağı Peyzaj

Projesinde belirlendiği şekilde aplikasyonu yapılarak, dikim tekniğine uygun olarak,

kontrol teşkilatının gözetiminde yapılmalıdır.

Bitki listesindeki; yapraklı ağaçlar en az 300 cm, ibreliler en az 200 cm,

çalılar ise en az 60 cm boyunda düzgün bir gövdeye ve taç yapısına sahip olacaktır.

Bitkilerin kök aksamlarında kazık ve yan kökler iyi bir şekilde gelişmiş olup, fiziki

yaralanma ve entomotolojik fitopatolojik bir tahribata uğramamış olmalıdır.

Bütün bitkiler istenilen standartlarda ve kaplı olarak uygulama sahasına

getirilmelidir. Dikimden sonra çukurlardaki toprak sıkıştırılarak çanak oluşturulmalı

ve can suyu verilmelidir. Kuruyan bitkiler yenilenmelidir.

Şekil 4.23. Uygulama Sahasına Dikim İçin Getirilmiş Saksılı Bitkiler

Dikim ile birlikte gövde ve köklerin sallanmaması için fidanlara herekleme

uygulanmalı, fidanlar hereklere sekiz şeklinde yumuşak kauçuk ve benzeri malzeme

ile bağlanmalıdır (Şekil 4.24)


55

Şekil 4.24. Araştırma Alanında Uygulanmak Üzere Hazırlanmış Olan Bitki Dikim

Tekniklerini Gösteren Detaylardan Biri

Fidan çukurları şartnamedeki ebatlara göre açılmalıdır. Fidan dikimine hazır

hale getirilmiş proje sahasında her fidanın dikileceği nokta uygulama projesine

işaretlenmelidir. Çukur derinliğinin proje bitiş kodunun 30 cm. altında olması

halinde üstteki 30 cm'lik malzeme düzgünce çıkarılarak kenara yığılmalı, proje bitiş

kodunun 30 cm. altındaki malzeme ise dikkatlice alınarak hiçbir şekilde toprak

kümesine ve sahaya serilen ıslah edilmiş toprak tabakasına karıştırılmadan alandan

uzaklaştırılmalıdır. Ağaç ve çalıların altına en az 3 cm. kalınlığında çakıl mucur

konularak suyun drenaj ı sağlanmalıdır. Çukurun derinlik ölçüsü ince tesviyesi bitmiş

yüzeyden alınmalıdır. Üst toprak seviyesi ile fidanların kök boğazı arasında en az 10

cm. derinliğinde bir sulama çanağı oluşturulmalıdır.

Fidan dikimi toprağın tavında olduğu havanın açık bulutlu veya parçalı

bulutlu olduğu zamanlarda yapılmalıdır. Yıl boyunca hangi mevsimde olursa olsun

sıcaklığın sıfırın altına düştüğü donlu günler, havanın sıcaklığı ne olursa olsun

toprağın donmuş olduğu günler ve şiddetli yağış alan günlerde hiçbir şekilde ekim ve

dikim yapılmamalıdır. Çıplak köklü bitkiler Kasım Mart ayı sonuna kadar dikilebilir,


56

kaplı fidanlar ise her mevsim dikilebilir. Dikim işlemi sırasında köklere hiçbir zarar

verilmemeli, sahada fazla bekletilmemeli ve kurutulmamalıdır. Her tür fidan yeni

dikildikleri yerde daha önce yetiştirildikleri yerlerdeki kök derinliğinde dikilmelidir.

Fidan kök bölgesine nebati toprak, yanmış ahır gübresi, dişli dere kumu karışımından

oluşan malzeme konulmalıdır. Fidan çukuruna malzeme her 15-20 cm'de iyice

çiğnenerek sıkıştırılmalıdır (Şekil 4.25).

Şekil 4.25. Araştırma Alanında Uygulanmak Üzere Hazırlanmış Bitki Dikim

Tekniklerini Gösteren Detay Çizimi

Fidan dikimi aşamasında bazı fidanların projede gösterildiği yerlere

dikilmediği görülmüştür. Ayrıca herekleme uygulamalarının bazı yerlerde

uygulaması yapılırken (Şekil 4.26) bazı yerlerde yetersiz ve bazı yerlerde ise hiç

uygulanmadığı tespit edilmiştir. Oysa herekleme uygulamasının bitkinin kısa sürede

ve istenen formu yakalamasındaki önemi büyüktür.


57

Şekil 4.26. Araştırma Alanında Herekleme Uygulaması

Sarılıcı bitkiler dikilecekleri yerde kendi kendilerini tutturacak doğal

uzantılara sahip cins ve türden değillerse, sarılması istenilen yere uygun bir şekilde

bağlanmalıdır. Sarılıcı bitki çukurlarında ağaç ve çalılarda uygulanan karışımlı

malzeme kullanılmalıdır.

Taşıma yapılırken bitkilerde tahribat olursa, bunlar dikimde kullanılmayacak,

taşıma sırasında ambalajların bozulmamasına dikkat edilerek, bitki köklerinin

etrafındaki toprakların dağılması halinde, bu bitkiler değiştirilmelidir.

Çimlendirilecek sahalar için ithal çim tohumu kullanılmıştır. Tohum

karışımları için (en az üç tür olmak kaydıyla) onay alınıp karışım yüzdeleri ve

karışımın kullanıma uygunluk raporunu İdare'nin onayına sunma zorunluluğu

bulunmaktadır.


58

Şekil 4.27. Araştırma Alanında Uygulanmak Üzere Hazırlanmış Çim Alan Tesisi Oluşturma Tekniğini Gösteren Detay Çizimi

Fidan dikimi ve çim ekimi için toprağın kolay işlenebilir, dökülgen, hafif

nemli, (tavında) havanın açık, bulutlu ya da parçalı bulutlu olduğu bir gün

seçilmelidir.. m²'ye 50 gr gelecek şekilde ekim yapılmalı ve tohumun; sahada her

tarafa eşit dağılması sağlanmalıdır. Çim kapağı için kullanılacak olan bitki toprağı

elenmeli, elenmiş koyun gübresi ve dişli dere kumu ile belirlenen nispette stok

sahasında karıştırılmalı ve 2–3 cm kalınlığında çim atılan sahaya serilmelidir. Ekimi

tamamlanan saha, ağırlığı 25 kg'mı geçmeyen silindirle, sahada hiç bir boşluk

kalmadan silindirlenmelidir.

Araştırma alanında çimlendirilecek alanlarda çim tohumu olarak ithal Lolium

perene OVATİON (%35), Poa pratensis GEROMİNO (%15), Festuca rubra-rubra

FRANKLİN (%15) ve Festuca rubra ARUNDINACEAE (%35) türleri yüzdeleri

oranında ve m²’ye 50 gr. olacak şekilde toplamda 3.620 kg çim tohumu

kullanılmıştır. Ancak bölge iklim koşulları için son derece uygun örneğin kuraklığa

dayanıklı, hastalık ve zararlılara, yabancı otlara karşı dayanıklı ve aynı zamanda hızlı


59

gelişebilen ve tipik bir Akdeniz tipi bir tür olarak bilinen Bermuda tür veya

varyeteleri kullanılmamıştır.

Şekil 4.28. Araştırma Alanında Tipik Çim Alan Uygulamalarından Bir Örnek

Araştırma alanı peyzaj düzenlemelerine ilişkin olarak ağaçlandırma ve çim

alanların tesisinde kullanılacak bitkisel toprakla ilgili olarak yerine getirilmesi

istenen şartlar şunlardır; içinde oksijenli ortamda yaşayabilen (aerobik)

mikroorganizmanın yaşadığı PH değerinin 5.5–6.5 olduğu besin maddeleri NPK'ca

zengin kireçsiz, tuzsuz, kil oranı en az seviyede olan üst toprak (top-soil)

niteliğindeki topraktır. Bitki toprağının içerisinde, boyutu 50 mm'yi geçen taş, çakıl

veya ot, kum, akaryakıt sızıntısı, başka yağlar veya yağlı maddeler ve benzeri moloz

ve pislikler kesinlikle bulunmayacak veya bunlarla bulaşık olmayacaktır. Bitkisel

toprağın içinde boyutu 50 mm'den az taş ve çakıllardan ağırlık olarak en fazla % 15

oranında bulunabilir. Şantiyeye getirilecek malzeme ıslak olmayacaktır. Kullanılacak

olan bitki toprağının analizi yaptırılacak, eksik olan bitki besin maddesi ve organik

maddelere e zenginleştirilerek kullanılacaktır.


60

Bitki toprağının analiz raporu İdare'ye sunulacaktır.

Bütün sahaya serilecek bitki toprağı, yeterli kalınlıkta ve çim

oluşturulmasına uygun yapıda hazırlanıp serilecek ve ince tesviyesi oturma payı

dikkate alınarak yapılacaktır.

Toprağın iyileştirilmesi için; torf, yanmış ahır gübresi, kum vs. maddeler

kullanılacaktır. İyileştirme işlemine başlamadan önce proje sahasında mevcut iri taş,

(50 mm' yi geçen) çakıl, tuğla, beton, metal, tahta, moloz, çöpler vs. toplanarak

uzaklaştırılacaktır.

Bitki toprağının PH değeri 6.0–7.5 olacaktır. Arazideki mevcut bitki toprağı

başka özeliklerdeki toprakla karıştırılmadan depolanacak ve Kontrol Teşkilatının

uygun görmesi halinde çim alanların oluşturulması işin kullanılabilecektir.

Bu tip gübreler elenmiş olarak çim saha yapımında ve toprağın

iyileştirilmesinde yanmış ahır gübresi kullanılacaktır. Çim sahalarda gübre 1,5-2cm

kalınlığında serilecektir. Kullanılacak gübrenin fermantasyonunun tamamlanmış

olması gerekir. Bunun için gübre depoda en az iki kış veya iki yaz geçirmiş olması

gerekir. Gübre içinde ayrışmamış organik maddenin %15'i geçmemesi gerekir. Tuz

miktarı en çok %2 olabilecektir. İçinde yabancı madde olmayacak, daima hafif nemli

bulundurulacaktır.

Çim alanların tesissinde kullanılacak toprak kalınlığı 10-15 cm aralığında

düşünülmüş, ancak daha öncede bahsedildiği gibi bu toprak tabakasının özellikleri

itibariyle ideal bitkisel topraktan çok uzak olduğu tespit edilmiştir.

Çim alanların tesisinde kapak malzemesi olarak kullanılan karışımda yanmış

hayvan gübresi %50 ve milli kum da %50 olarak düşünülmüştür. Bunun dışında

m²’ye 30 gr 20 x 20 x 20 NPK gübresi kullanılması uygun görülmüştür.

Teknik şartname hükümleri gereğince imalatların kesin kabulü yapılana kadar

çim sahaların periyodik bakımı (Sulama, gübreleme, çim biçimi, yabani ot

mücadelesi vs.) Yüklenici tarafından yapılacaktır. Ancak sulama, gübreleme çim

biçimi ve yabani otlarla mücadele konusunda gerekli hassasiyetin gösterilmediği

arazide yapılan incelemelerde tespit edilmiştir.

Yukarıda özellikleri verilen ve bitkisel uygulamalarda kullanılacak olan

toprağın özellikleri ideali karşılayacak şekilde tanımlanmıştır. Ancak uygulama


61

sürecinde yapılan gözlemlerde özellikle çim alan yapılacak alanlarda en az 15 cm

bitkisel toprağın serilmesi gerekirken alanda mevcut bulunan ve bina yıkımlarından

kalan molozlardan bile iyice temizlenmemiş kil oranı yüksek toprağın kullanıldığı

görülmüştür. Bunun nedeni kontrol örgütünün görevini yapmadığı anlamına

gelmemelidir. Çünkü kontrol örgütü bünyesinde bu konularla ilgili uzman

bulunmamaktadır. Bu nedenle uzmanlık gerektiren bu imalatların denetimi yetersiz

ve özentisiz yapılabilmektedir. Görüldüğü gibi sadece çim alanlar için kullanılacak

toprakla ilgili bile hayli karışık ve bir dizi teknik bilgi ve kontrol gerektiren işlem

bulunmaktadır. Buradaki temel sorun yine ilgili imalatların ilgili meslek sahiplerine

yaptırılmaması veya denetiminin yetkili meslek sahipleri tarafından

denetlenmemesinden kaynaklanmaktadır.

4.2.4. Araştırma Alanında Bakım Onarım ve Yenileme İşleri

Tasarımda ekonomi gereksiz harcamaları baştan önlemek anlamına gelir.

Bunu çok sayıda örnekle tanımlamak olasıdır. Örneğin yol tasarımında

kullanılmayan, yeterinden geniş, kalitesiz malzemeli, sürekli bakım gerektiren

yolların planlanması, yolların uygulanmasında ve bakımında hatta

sürdürülebilirliğinde gereksiz harcamalar gerektirebilir. Tasarımda yalnızca

uygulamaya yönelik düşünceler ya da ilkeler yeterli olamaz. Peyzaj tasarımcısının

üzerinde çalıştığı herhangi bir ünitenin ya da elemanın uygulama olanaklarını

düşünmesi kadar onun kalıcı olması için kullanıldığı sürece bakımını düşünmesi

gerekir. Bunlar ister canlı ister cansız bir malzeme olsun; her canlının bir yaşı olduğu

gibi her cansız malzemenin bir dayanma süresi vardır. Bakımın amacı bu yaşın ya da

sürenin uzatılması ve bu süre içinde her varlığın gerçek performanslarını

sergilemesidir. Bu performansa ulaşabilmek için bu canlı ya da cansız varlıklarda

bakımın uygun zamanlarda yapılması gerekir. Uygun zamanlar dışındaki bakımlar

beklenen yararı sağlamadığı gibi boşa harcanan zaman, emek ve para anlamına

gelmektedir (Gültekin ve Ark., 2001).

Araştırma alanında bakım işleri temelde sulama gübreleme, çim biçme ve

kuruyan ve gelişmeyen bitkilerin tekrar yenileriyle değiştirilmesi olarak özetlenebilir.


62

Araştırma alnında yapılan çevre düzenleme ve peyzaj işlerine ait

uygulamalara yönelik olarak; park ve bina çevrelerinde peyzaj düzenlemeleri yapılan

sahaların bakım ve idame işleri; sulama, çim biçme, çimenlik kenarlarının

düzeltilmesi, yabani ot kontrolü, böcek ve hastalıklara karşı ilaçlama, gübreleme,

gerekli görüldüğünde kumlama, çalı yataklarının ve ağaç diplerinin çapalanması,

ağaç ve çalıların budanması, çalı, herek ve bağlarının ayarlanması, tutmayan,

kuruyan bitkilerin sökülerek, yerine aynı tür ve nitelikte yenilerinin dikilmesi, ada içi

yeşil alanların temiz, bakımlı ve sağlıklı tutulması işleri başlıca bakım işlerini

oluşturmaktadır.

Şekil 4.29. Araştırma Alanında Çokça Uygulanan El İle Sulama Yöntemi

Adana iklimsel koşulları nedeniyle yaz ayları son derece kurak bir kenttir.

Araştırma alanında 72.350 m² yeşil alan bulunmasına rağmen yeşil alanlar için

sulama sistemi kurulmamıştır. Yeşil alanların sulanmasıyla ilgili yapılan gözlemlerde

sulama işlemi el ile, taşınabilir yağmurlama başlıkları ile ve sulama hortumlarının


63

alana bırakılarak ‘‘salma sulama’’ diye tabir edilen yöntemlerle yapıldığı tespit

edilmiştir (Şekil 4.30). Bu durum fazla iş gücü, zaman ve uzun vadede yüksek

maliyet gerektirmesinin yanında kaliteli çim alanların elde edilmesi konusunda

istenen sonucu vermeyebilir.

Şekil 4.30. Çim Alanların Sulanmasında Çok Kullanılan Yöntemlerden Bir Başka

Örnek

Yeşil alanlar bölgenin iklim ve yağış şartlarına göre belli aralıklarla

sulanmalıdır.

Sulama hangi yöntemlerle yapılırsa yapılsın su, sulanan bitkilerin ve yeşil

alanların kök bölgesini tam doyuruncaya kadar devam etmelidir. Sulama günün serin

saatlerinde yapılmalıdır. Yabani otlara, hastalık ve böceklere karşı ilaç

püskürtülmesini izleyen iki gün sulama yapılmamalıdır.

Çim alanların bakımı; çimlendirme yapıldıktan sonra, çim içinden çıkacak

yabancı otlar fiziksel ve kimyasal yollarla sahadan yok edilmelidir.


64

Tohum ekilip kapak malzemesi serilmesini müteakip düzenli sulama

yapılmalı, sıkı çim örtüsüne sahip yerlerde toprak hafif rutubetli iken silindirleme

yapılmalıdır. Çimin ilk biçiminden sonra alana 5 gr/m² hesabıyla amonyum nitrat/üre

verilecektir, çim alanlarda havalandırma yapılmalı ve ilkbaharda komposto

toprağıyla karışık kompoze gübre serilmelidir. Gübreleme çim zeminin hafif nemli

olduğu zamanda yapılıp, arkasından sulanmalıdır. Biçimden çıkan kesilmiş otlar çim

tırmığı ile toplanıp sahadan uzaklaştırılmalıdır.

Yüklenicinin; bakım-onarım ve yenileme işleri için taahhüt süresi;

bitkilendirme uygulamasının başladığı (çim ekimi ve fidan dikiminin) günden, kesin

kabulün yapılacağı tarihe kadardır. Bu süre içinde tutmayan, kuruyan, her ne suretle

olursa olsun zarar gören bitki ve çim alanların yenilenmesi Yüklenici tarafından

yapılacaktır.

Yüklenici bu sözleşme kapsamında yaptığı peyzaj uygulama ve

düzenlemelerinin tamamının yapım, bakım ve idame işleri ile hata, kusur ve

eksikliklerinin giderilmesine yönelik işlerin tamamını, bütün giderler kendisine ait

olmak üzere yapmakla yükümlüdür.

Yüklenici; İdare ile olan ilişkilerini şartnamede belirtilen esaslar dâhilinde

yürütecek, her türlü değişikliği İdare'ye yazılı olarak başvurmak ve izin almak

suretiyle yapacaktır denilmektedir.

Aksantaş toplu konut alanında peyzaj mimarlığı müteahhitlik hizmetleri

kapsamında ki işlerin bakım işlemlerinin süresi imalatların tamamlanmasıyla

başlayıp sözleşme gereğince işin kesin kabulü yapılana kadardır. Kesin kabul

işlemleri ise kanunen işin geçici kabul tarihinden bir yıl sonra yapılmaktadır. Bu

süreç içerisinde yapılacak bakım işlemleri yüklenicilere önemli bir maliyet olarak

yansımaktadır. Söz konusu bu maliyetlerin en aza indirilebilmesi yapılan imalatların

usulüne ve tekniğine uygun olarak tamamlanmasıyla ve bakım işlemlerinin

gerekliliklerinin bir program çerçevesinde ele alınmasıyla mümkün olabilir.

5. SONUÇ VE ÖNERİLER İsa AY

65

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Toplu Konut İdaresi Başkanlığının ülke genelinde yürüttüğü ‘‘planlı

kentleşme ve konut üretimi’’ programı çerçevesindeki çalışmaları gerek bu güne

kadar bitirilmiş projeler olsun gerekse bundan sonraki dönemler için planlanmış

projeler olsun önemli bir kamusal kaynağa ihtiyaç duymaktadır. TOKİ’nin 2008

ortalarına kadar bitirmiş olduğu ve bundan sonrası için planladığı ve hedef kabul

ettiği konut sayısı toplam 500.000 adettir. Bu projelerin toplam kaynak gereksinimi

yaklaşık 20 milyar YTL civarındadır. Bu miktarın yaklaşık olarak %4 gibi bir kısmı

da peyzaj mimarlığı uzmanlık alanı olan çevre düzenleme ve peyzaj işlerine

ayrılmaktadır. Bunun parasal miktarı da yaklaşık 800 milyon YTL’dir.

Bunun gibi son derece yüksek miktarda parasal kamu kaynakları harcanarak

yapılan hizmetlerin yerine getirilmesi aşamalarında yeterli denetimlere tabi

tutulmasının gerekliliği tartışılmaz bir gerçektir. Bu denetimlerde inşaat

mühendisliği, mimarlık ve elektrik mühendisliği mesleki kontrollük hizmetleri

mevcut yasalar gereği idarece görevlendirilmiş konu ile ilgili mühendis ve mimarlar

tarafından yerine getirilmekle birlikte çevre düzenleme ve peyzaj işleri kontrollük

hizmetlerinin yine idarece görevlendirilmiş peyzaj mimarları tarafından yapılması

gerektiği halde maalesef bu görev ilgili peyzaj mimarları tarafından değil kontrol

örgütünde görevli diğer mühendisler ve mimarlar tarafından yapılmaktadır. Oysa

görevlerin sözleşme ve şartnamelerde kimler tarafından yerine getirileceği kesin bir

ifadeyle belirtilmemiş olduğu tespit edilmiştir. Durum böyle olduğu için yapılan

imalatların niteliklerinin gerektirdiği meslek disiplini yani peyzaj mimarı tarafından

denetlenmemesi sonucunda sayfa 36, Şekil 4.7 de belirtildiği gibi teknik ve estetik

yönden hatalı ve istenmeyen sonuçların ortaya çıktığı görülmektedir.

Ayrıca peyzaj mimarları kamu ve özel sektörde ekonomik, mali ve teknik

gibi belirli yeterlilikleri taşıdığı sürece diğer meslek mensupları gibi yüklenicilik

(müteahhitlik) yapabildiği halde araştırma alanımızda herhangi bir müteahhitlik

yapan peyzaj mimarı bulunmamaktadır. Kaldı ki bu müteahhitlik hizmeti sadece

uygulamalara dönük değil peyzaj projelerine de ait olabilir. Yalnız bu konuda TOKİ


66

idaresince bir açık kapıda bırakılmamış denemez. Şöyle ki Ek1 sayfa 74 de beyan

edildiği halde Peyzaj Düzenlemesi Özel Teknik Şartnamesinde müteahhit

(yüklenici) peyzaj projelerini yetkili bir peyzaj mimarına hazırlattırmakla sorumlu

kılınmıştır.

Gelecekte de yaşanabilir insan yerleşimleri yaratmak amacıyla bilimin ve

sanatın ışığında, var olan doğal ve kültürel kaynakları korumayı, geliştirmeyi,

onarmayı ve olabildiğince en uzun süre ve en uygun biçimde yararlanmayı

hedefleyerek açık ve / veya yeşil alanların peyzaj planlama, tasarım, projelendirme,

uygulama ve yönetimini kamu ve toplum yararını gözetecek şekilde yerine

getirebilecek olan peyzaj mimarlarının TOKİ bünyesinde kontrol, yüklenici

(müteahhit), alt yüklenici (taşeron) biçiminde istihdamlarına olanak tanınmadığı

sonucuna ulaşılmıştır.

Araştırma alanında somut olarak görüldüğü gibi önemli miktarda peyzaj

mimarlığı hizmetleri bulunmasına rağmen Kamu İhale Kanunu Hükümleri

çerçevesinde yapılan Toplu Konut İdaresinin bu tür uygulamalarında yüklenicilere

anahtar teknik personel olarak peyzaj mimarı bulundurma zorunluluğu

bulunmamaktadır. Oysa yine bir kamu kuruluşu olan ve benzer peyzaj mimarlığı

uygulamalarını yerine getiren İller bankası; İller Bankasınca yaptırılan veya yapı

denetim hizmetleri Bankadan talep edilen veya ihalesi Ortak İdarelerce yapılıp yapı

denetim hizmetleri müştereken yürütülen, her türlü yapım, bakım ve onarım işlerinin

sözleşme ve eklerine uygun olarak denetlenmesinde uyulacak, usul ve esasları

belirlemek amacıyla, 4759 sayılı İller Bankası Kanununun 7. maddesi hükümlerine

dayanılarak 18 Mart 2004’de resmi gazetede yayınlanan bir yönetmelik çıkarılmıştır.

Yönetmeliğin ilgili maddelerinde peyzaj mimarı ifadesine işin bütün safhalarında

gerektiği gibi yer verilmiştir. Bu yönetmelik hükümleri konumuza bir örnek teşkil

etmektedir (Ek: 2).

Ayrıca DSİ Genel Müdürlüğü bünyesinde peyzaj mimarları bulundurduğu

halde yapılan tüm peyzaj mimarlığı hizmetlerine bağlı olarak bir Özel Uygulama

Yönetmeliği de kullanılmaktadır.


67

Çalışmanın projelendirme aşamasında proje sorumlularının projeye elde

mevcut hazırlanmış standart bir proje çizim yönetmeliği ya da şartnamesi olmadığı

için veya çok zaman bilgi eksikliğinden hatalı ve eksik projeler yapılmaktadır.

Araştırmada benim tespitlerime göre kullanım ihtiyacını karşılamayan yetersiz

planlama, eksik ve hatalı detaylandırmalar mevcuttur.

Mevcut bitkisel toprak tabakasının sıyrılarak bir alanda depolanması ve

kullanıma hazır halde bekletilmesi durumunda yüklenici lehine zaman açısından ve

mali yönden önemli bir ekonomi sağlanabilir. Araştırma alanında maalesef bu konu

ihmal edilmiştir.

TOKİ alanında mesleki kontrollük hizmetleri etkin ve yeterli bir şekilde

yapılabilse idi uygulamada tespit edilen kalitesiz malzeme ve kötü işçilikten doğan

kusurlar zamanında ve kaynağında önlenebilecekti.

Araştırma sonuçlarına göre verilebilecek öneriler kısaca aşağıdaki gibi

sıralanabilir.

— Tasarımda hatalı bitki seçimleri ya da uygulama sırsında yapılan

yanlışlar büyük çapta ve gereksiz harcamaları beraberinde getirebilmektedir. Bu

nedenle toplu konut uygulamalarında peyzaj mimarlarının görevlendirilmesi sadece

projelendirme safhası ile sınırlandırılmamalı yapılan uygulamalarda en iyi sonucun

alınması için peyzaj mimarlarına kendi meslek alanları ile ilgili işlerin her evresinde

kontrol, iş başında bulundurulması zorunlu teknik personel ve yüklenici

pozisyonlarında yer verilmelidir.

— Toplu konut uygulamalarına daha çok gecekondu bölgelerinde ve düzensiz

yapılaşmanın olduğu bölgelerde ağırlıklı olarak yer verilmeli ve kentsel dönüşüm

sağlanmalı. Araştırma alanımız Adananın eski bir sanayi kuruluşu olan Aksantaş

Tekstil Ürünleri Fabrikasının muhtemelen yeri organize sanayiye nakledildiğinden

boşalan yeri üzerinde gecekondu yerleşimlerinin ortasında bulunduğu için iyi bir yer

seçimi örneğidir.

—TOKİ peyzaj uygulamalarında standart özel teknik şartnameler

kullanılmaktadır. Bunun yerine bölgenin ve alanın özelliklerine ve ihtiyaçlarına


68

uygun daha ayrıntılı şartnameler düzenlenmeli ve uygulanmalıdır. Bu konuda İller

Bankası ve DSİ Genel Müdürlüğü uygulama şartnamelerinden yararlanılabilir.

—Çevre düzenleme ve peyzaj işleri ile ilgili yapılması planlanan projeler ve

uygulamaların kapsamı net bir biçimde belirlenmeli, projelendirme işleri bu

araştırma alanında görüldüğü gibi yüklenicinin inisiyatifine bırakılmamalıdır.

—Araştırma alanında Yapılan gözlemlerden biriside yapılan peyzaj mimarlığı

uygulamalarının yeşil ve açık alanlar yönünden kalite ve kantitece yetersizliğidir.

Oysa bu yeşil ve açık alanlar içinde olması gereken mimari unsurlar, köprüler,

parklar, meydanlar, heykel ve içerisinde su oyunları bulunan havuzlar vb. gibi çağdaş

öğeler kullanılmalıdır.

—Araştırma alanında yapılan gözlemlerde uygulaması yapılmış olan çocuk

oyun alanları, kameriyeler, bank ve spor alanı olarak da bir adet basketbol sahası bu

toplu konut alanında yaşayacak olan yaklaşık 4500 – 5000 kişi göz önüne alındığında

ihtiyacı karşılamaktan uzaktır. Bundan sonra bu alana ek olarak yapılabilecek toplu

konut uygulamalarında burada yaşayacak nüfus miktarı demografik özellikleri de

dikkate alınarak söz konusu kullanımlara yeterli sayı ve özelliklerde yer verilmelidir.

—Araştırma alanında sosyal aktiviteler için toplu ya da bireysel kullanıma

uygun uygulamalar bulunmamaktadır. Oysa Anfi tiyatro, cafe, değişik spor dallarına

hizmet edecek olan futbol sahası, tenis kortu, voleybol sahası, kapalı ve açık yüzme

havuzu ve fıtness alanları gibi kullanımlara araştırma alanında yeterince yer

verilmelidir.

—Oyun alanları ve parklar gibi açık-yeşil alan sistemlerinin bir devamı

biçiminde düşünülmesi gereken okul bahçelerinin de yeterli sayıda spor tesisleri

içermelerine dikkat edilmelidir.

—Uygulaması yapılmış olan açık otoparklar çok fazla sert zemin

oluşturmaktadır. Bu tür otoparklardan bir bölümü mümkün olduğunca yeraltında

çözümlenebilmelidir.

—Araştırma alanındaki yeşil alanların belirli aralıklarla konmuş olan sulama

musluklarıyla düzenli ve yeterli sulanması mümkün görünmemektedir. Bunun yerine

gereğinde yağmurlama sulama gereğinde ise damlama sulama sistemi

uygulanmalıdır.


69

Bu çalışmalarda peyzaj mimarlarından ve ziraat mühendisliği ilgili bölümün

elemanlarından yararlanılmalıdır.

70

KAYNAKLAR

AKDAŞ A., Gecekondu Önleme Bölgesi Çevre Düzeni Üzerine Bir Araştırma.,

Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi., Adana, 1991.

ANONYMOUS, 2005a, Kentsel Mekân, Küreselleşme Sürecinde Konut Alanlarının

Oluşumu ve Kentsel Mekâna Etkileri: İZMİR-ÇİĞLİ ÖRNEĞİ

http://old.mo.org.tr/mimarlikdergisi/index

ANONYMOUS, 2005b, Fon uygulamaları ve Dünya Bankası projeleri hakkında

bilgiler, değerlendirmeler, yayınlar, tebliğler, duyurular.

http:// www.toki.gov.tr/.

ANONYMOUS, 2006. T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı - TOKİ


ANONYMOUS, 2007a, Toplu Konut Üretimi

http://abone.turk.net/maclin211/mit/seminerler/onur/toplukonut.htm

ANONYMOUS, 2007b, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ).

Genel Satış Listesi

http:// www.toki.gov.tr/programlar/satis/c

ANONYMOUS, 2007c, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı

(TOKİ). Genel Satış Listesi


ANONYMOUS, 2007d, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ).

Genel Satış Listesi


AYAN M., Konut Alanları Tasarım İlkeleri., Kent Koop. Batıkent Üretim Yapı

Kooperatifleri Birliği, Ankara, 1985.

BALKAYA T., Toplu Konutlarda Açık ve Yeşil Alan Planlamaları Açısından

Adana Kenti ‘’Yeni Adana Toplu Konut Alanı’’ Üzerine Bir Araştırma.,

Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana, 1990.

BAYRAKTAR A., İzmir Şehrinin İmarında Peyzaj Mimarisi ile İlgili Problemler ve

Prensiplerin Tespiti. İzmir, 1973.

ERYILDIZ SEMİH, Batıkent, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2003.

http://old.mo.org.tr/mimarlikdergisi/index

http://www.toki.gov.tr/


http://abone.turk.net/maclin211/mit/seminerler/onur/toplukonut.htm

http://www.toki.gov.tr/programlar/satis/c



71

GENYA Y., Yapı İşleri Tatbikatı, İlaveli Yeni Baskı, Ankara, 1989.

GÜLTEKİN E., ALTUNKASA M. F., ATMACA M. VE USLU C. Öğretmenkent

Toplu Konut Alanında Sürdürülebilir Dış Mekan Olanaklarının Araştırılması,

Adana, 2001.

İMAMOĞLU E. OLCAY, İnsan Evi ve Çevresi, Ankara’da Bir Toplu Konut

Araştırması, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Ankara, 1996.

KARAŞAHİN M. VE ARK., Beton Blok Kaplamaların Ekonomik Olarak

Uygulanabilirliği, 2. Ulusal Kentsel Altyapı Sempozyumu Bildiriler Kitabı.

Adana, 1999.

KELEŞ R., Konut. 81. Kent - Koop. Yayınları, Ankara, 1982.

KESİM A. G., Düzce Kenti Açık ve Yeşil Alan Sorunları ve Alınması Gereken

Önlemlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Düzce, 1996.

ODABAŞ A., Ankara Kenti Gecekondu Yerleşim Bölgelerinde Açık Yeşil Alan

İlişkileri Bu Yönden Karşılaşılan Sorunlar ve Keçiören Örneği,Ankara, 1990.

PERÇİN M. H., Ankara Kenti Toplu Konutlarının Peyzaj Mimarisi Yönünden

Çevre Düzenleme İlkelerinin Saptanması. Ankara Üniversitesi Ziraat

Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara, 1982.

TUNA N, Türkiye’de Toplu Konut Uygulamalarının Kentsel Gelişmeye Etkileri,

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Ankara, 1996.

TÜRKOĞLU G. V., Adana’nın Kentsel Gelişme Sorunları ve Koruma Amaçlı

Planlama, Tasarım ve Uygulama Hedefleri, Adana Kenti Yeşil Alanlarının

Bugünü ve Kentsel Gelişme Perspektifinde Yeşil Alanlar konulu sempozyum

bildirisi, Adana, 1996.

UZUN G., Kentsel Rekreasyon Alan Planlaması, Ç.Ü. Ziraat Fak. Ders Kitabı, No.

48, Adana, 1987.

UZUN G., Peyzaj Mimarlığı Uygulama Tekniği, Ç.Ü. Ziraat Fak. Ders Kitabı, No.

86, Adana, 1986.

YALÇIN F. HİLAL, Kahramanmaraş Kentinde Toplu Konut Gelişme Alanlarının

İrdelenmesi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana, 2001.

YAVUZ F., Şehircilik. A.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No: 143 – 125.

Ankara, 1962.

72

ÖZGEÇMİŞ 1979 yılında Adana’nın Saimbeyli ilçesinin Kandilli Köyünde doğdum.

İlkokulu Kandillide ve orta eğitimimi Adana Kozan’da tamamladım. 2000 yılında

Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Bartın Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı

Bölümünde öğrenimime başladım ve 1. sınıfın 1. dönemi sonunda Çukurova

Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü’ne yatay geçiş ile kayıt

yaptırdım. 2004 yılında lisans öğrenimimi bölüm birincisi olarak tamamladım.

Halen Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj mimarlığı Anabilim

Dalı’nda öğrenimimi sürdürmekteyim.

73

EKLER

74

EK 1 - PEYZAJ DÜZENLEMESİ ÖZEL TEKNİK ŞARTNAMESİ

Yüklenici; sözleşme gereği yapmakla ve uygulamakla yükümlü olduğu

peyzaj düzenlemelerinin bütün imalatların, işin projesine ve eklerine, İdare talimat ve

tavsiyelerine, bu özel teknik ve idari şartname hükümlerine ve peyzaj mimarisinin

genel teknik prensiplerine uygun yapmak mecburiyetindedir.

Yüklenici' ye verilen vaziyet planında veya peyzaj avan projesinde

gösterilmemiş olsa dahi;

• ada içi yürüyüş yolları, koşu yolları, bisiklet yolları,

• bahçe duvarları, istinat ve ihata duvarları, (sosyal donatı ve site çevresi ihale

sınırı)

• şev taşı uygulamaları,

• anfi tiyatrolar, meydanlar, oturma birimleri, oturma bankları, gazebolar,

pergoleler, çöp kovaları,

süs havuzları, göletler,

açık spor sahaları, (mini futbol, basketbol, voleybol, tenis, vs) çocuk oyun sahaları

vs. gibi yapısal elamanlar uygulama sahasının büyüklüğü ve yoğunluğuna göre

‘‘Yapısal Peyzaj Uygulama Projesi’’ safhasında projelendirilip, İdare'nin görüşleri

doğrultusunda kesinleştirilecektir.

Kesinleşen Yapısal Peyzaj Projesine göre hazırlanacak olan Bitkilendirme

Projesinde ise kullanılacak olan bitki listesi, bölge şartlarına uygun;

• İbreli ve Yapraklı Ağaçlar,

• Herdemyeşil ve Yapraklı Çalılar,

• Çok yıllık ve mevsimlik Yerörtücüler ve

• Sarılıcı bitki türlerinden seçilecektir.

Yüklenici tarafından; "Proje Özel Teknik Şartnamesi" hükümlerine göre

yetkili bir Peyzaj Mimarına hazırlattırılıp, İdare'nin onayına sunulacak olan Peyzaj

Projelerindeki bitki türleri ve sayıları ile yapısal elamanların miktarları ve ebatları

uygulama sahasının büyüklüğü ve yoğunluğuna göre İdare'nin görüşleri

doğrultusunda değiştirilebilecektir.

75

Araştırma alanımız için hazırlanmış olan plantasyon projesinde kullanılmış

olan ağaçlar genel olarak bölge iklim koşulları dikkate alınarak seçilecektir.

Peyzaj uygulamalarında kullanılacak bütün malzemeler için İdare'nin onayı

alınacaktır.

Bitkiler:

Uygulanacak bitki materyalinin nerelerde ve nasıl kullanılacağı Peyzaj

Projesinde belirlendiği şekilde aplikasyonu yapılarak, dikim tekniğine uygun olarak,

kontrol teşkilatının gözetiminde yapılacaktır.

Bitkiler Orman Fidanlık Müdürlüğünden veya aynı standartlarında üretim

yapan özel fidanlıklardan sağlanacaktır.

İdare’ce istenmesi halinde Yüklenici; kullanacağı tohum, fidan, toprak, gübre

ve kimyevi maddelerin belge ve sertifikasını gösterecektir.

Bitki listesindeki; yapraklı ağaçlar en az 300 cm, ibreliler en az 200cm,

çalılar ise en az 60 cm boyunda düzgün bir gövdeye ve taç yapısına sahip olacaktır.

Bitkilerin kök aksamlarında kazık ve yan kökler iyi bir şekilde gelişmiş olup, fiziki

yaralanma ve entomotolojik fitopatolojik bir tahribata uğramamış olacaktır.

Bütün bitkiler istenilen standartlarda ve kaplı olarak uygulama sahasına

getirilecektir. Dikimden sonra çukurlardaki toprak sıkıştırılarak çanak oluşturulacak

ve can suyu verilecektir. Kuruyan bitkiler yenilenecektir.

Dikim ile birlikte gövde ve köklerin sallanmaması için fidanlara herekleme

uygulanacak, fidanlar hereklere sekiz şeklinde yumuşak kauçuk ve benzeri malzeme

ile bağlanacaktır.

Fidan Çukurlarının Açılması:

Fidan çukurları şartnamedeki ebatlara göre açılacaktır. Fidan dikimine hazır

hale getirilmiş proje sahasında her fidanın dikileceği nokta uygulama projesine

işaretlenecektir. çukur derinliğinin proje bitiş kodunun 30 cm. altında olması halinde

üstteki 30 cm'lik malzeme düzgünce çıkarılarak kenara yığılacak, proje bitiş kodunun

30 cm. altındaki malzeme ise dikkatlice alınarak hiçbir şekilde toprak kümesine ve

sahaya serilen ıslah edilmiş toprak tabakasına karıştırılmadan alandan

uzaklaştırılacaktır. Ağaç ve çalıların altına en az 3 cm. kalınlığında çakıl mucur

konularak suyun drenaj ı sağlanacaktır. Çukurun derinlik ölçüsü ince tesviyesi bitmiş

76

yüzeyden alınacaktır. Üst toprak seviyesi ile fidanların kök boğazı arasında en az 10

cm. derinliğinde bir sulama çanağı oluşturulacaktır.

Fidanların Dikilmesi:

Fidan dikimi toprağın tavında olduğu havanın açık bulutlu veya parçalı

bulutlu olduğu zamanlarda yapılmalıdır. Yıl boyunca hangi mevsimde olursa olsun

sıcaklığın sıfırın altına düştüğü donlu günler, havanın sıcaklığı ne olursa olsun

toprağın donmuş olduğu günler ve şiddetli yağış alan günlerde hiçbir şekilde ekim ve

dikim yapılmayacaktır. Çıplak köklü bitkiler Kasım Mart ayı sonuna kadar

dikilebilir, kaplı fidanlar ise her mevsim dikilebilir. Dikim işlemi sırasında köklere

hiçbir zarar verilmeyecek, sahada fazla bekletilmeyecek ve kurutulmayacaktır. Her

tür fidan yeni dikildikleri yerde daha önce yetiştirildikleri yerlerdeki kök derinliğinde

dikilecektir. Fidan kök bölgesine nebati toprak, yanmış ahır gübresi, dişli dere kumu

karışımından oluşan malzeme konulacaktır. Fidan çukuruna malzeme her 15-20

cm'de iyice çiğnenerek sıkıştırılacaktır.

Sarılıcı Bitki Dikimi:

Sarılıcı bitkiler dikilecekleri yerde kendi kendilerini tutturacak doğal

uzantılara sahip cins ve türden değillerse, sarılması istenilen yere uygun bir şekilde

bağlanacaktır. Sarılıcı bitki çukurlarında ağaç ve çalılarda uygulanan karışımlı

malzeme kullanılacaktır.

Nakliye sırasında bitkilerde tahribat olursa, bunlar dikimde kullanılmayacak,

taşıma sırasında ambalajların bozulmamasına dikkat edilecek, bitki köklerinin

etrafındaki toprakların dağılması halinde, bu bitkiler değiştirilecektir.

Çimlendirilecek sahalar için ithal çim tohumu kullanılacaktır. Tohum

karışımları için (en az üç tür olmak kaydıyla) onay alınıp karışım yüzdeleri ve

karışımın kullanıma uygunluk raporu İdare'nin onayına sunulacaktır.

Fidan dikimi ve çim ekimi için toprağın kolay işlenebilir, dökülgen, hafif

nemli, (tavında) havanın açık, bulutlu ya da parçalı bulutlu olduğu bir gün

seçilecektir. m2'ye 50 gr gelecek şekilde ekim yapılacak ve tohumun; sahada her

tarafa eşit dağılması sağlanacaktır. Çim kapağı için kullanılacak olan bitki toprağı

elenecek, elenmiş koyun gübresi ve dişli dere kumu ile belirlenen nispette stok

sahasında karıştırılacaktır ve 2–3 cm kalınlığında çim atılan sahaya serilecektir.

77

Ekimi tamamlanan saha, ağırlığı 25 kg'mı geçmeyen silindirle, sahada hiç bir boşluk

kalmadan silindirlenecektir.

Çim sahaların periyodik bakımı (Sulama, gübreleme, çim biçimi, yabani ot

mücadelesi vs.) Yüklenici tarafından yapılacaktır.

Çim saha miktarı; eğimi fazla olan yerlerde, İdare'ce gerekli görülmesi

halinde ve bitkilendirme projesine de işlenmek kaydıyla azaltılarak, yerine yer örtücü

ve çalı grupları kullanabilecektir. Bu değişiklikten dolayı Yüklenici herhangi bir ek

ücret talep edemeyecektir.

Tarım Köy gibi özel projelerde çim alanı tesis edilmeyecek, ancak

bitkilendirme İdare'nin görüşleri doğrultusunda proje safhasında yapılacaktır.

Bitki Toprağı:

İçinde aerobik mikroorganizmanın yaşadığı PH değerinin 5.5–6.5 olduğu

besin maddeleri NPK'ca zengin kireçsiz, tuzsuz, kil oranı en az seviyede olan top-soil

niteliğindeki topraktır. Bitki toprağının içerisinde, boyutu 50 mm'yi geçen taş, çakıl,

veya ot, kum, akaryakıt sızıntısı, başka yağlar veya yağlı maddeler ve benzeri moloz

ve pislikler kesinlikle bulunmayacak veya bunlarla bulaşık olmayacaktır. Bitkisel

toprağın içinde boyutu 50 mm'den az taş ve çakıllardan ağırlık olarak en fazla % 15

oranında bulunabilir. Şantiyeye getirilecek malzeme ıslak olmamalıdır. Kullanılacak

olan bitki toprağının analizi yaptırılacak, eksik olan bitki besin maddesi ve organik

maddelere e zenginleştirilerek kullanılacaktır.

Bitki toprağının analiz raporu İdare'ye sunulacaktır.

Bütün sahaya serilecek bitki toprağı, yeterli kalınlıkta ve çim teşkiline uygun

yapıda hazırlanıp serilecek ve ince tesviyesi oturma payı dikkate alınarak

yapılacaktır.

Toprağın İyileştirilmesi:

Toprağın iyileştirilmesi için; torf, yanmış ahır gübresi, kum vs. maddeler

kullanılacaktır. İyileştirme işlemine başlamadan önce proje sahasında mevcut iri taş,

(50 mm' yi geçen) çakıl, tuğla, beton, metal, tahta, moloz, çöpler vs. toplanarak

uzaklaştırılacaktır.

Bitki toprağının PH değeri 6.0–7.5 olacaktır.

78

Arazideki mevcut bitki toprağı başka özelikteki toprakla karıştırılmadan

depolanacak ve Kontrol Teşkilatının uygun görmesi halinde çim alanların teşkilinde

kullanılabilecektir.

Yanmış Ahır Gübresi:

Elenmiş olarak çim saha yapımında ve toprağın iyileştirilmesinde

kullanılacaktır. Çim sahalarda gübre 1.5-2cm kalınlığında serilecektir. Kullanılacak

gübrenin fermantasyonunun tamamlanmış olması gerekir. Bunun için gübre depoda

en az 2. kış veya 2 yaz geçirmiş olması gerekir. Gübre içinde ayrışmamış organik

maddenin %15'i geçmemesi gerekir. Tuz miktarı en çok %2 olabilecektir. İçinde

yabancı madde olmayacak, daima hafif nemli bulundurulacaktır.

BAKIM ONARIM VE YENİLEME İŞLERİ TEKNİK ŞARTNAMESİ

Park ve ada içi peyzaj düzenlemeleri yapılan sahaların bakım ve idame işleri;

sulama, çim biçme, çimenlik kenarlarının düzeltilmesi, yabani ot kontrolü, böcek ve

hastalıklara karşı ilaçlama, gübreleme, gerekli görüldüğünde kumlama, çalı

yataklarının ve ağaç diplerinin çapalanması, ağaç ve çalıların budanması, çalı, herek

ve bağlarının ayarlanması, tutmayan, kuruyan bitkilerin sökülerek, yerine aynı tür ve

nitelikte yenilerinin dikilmesi, ada içi yeşil alanların temiz, bakımlı ve sağlıklı

tutulması işidir.

Her hangi bir sebepten dolayı, sahadaki bitkilerin yenilenmesine ihtiyaç

olduğunda, yenilenecek bitkilerin listesi yapılarak bir hafta önceden İdare'ye yazılı

olarak bildirilecektir.

Yeşil alanlar bölgenin iklim ve yağış şartlarına göre belli aralıklarla

sulanacaktır.

Sulama hangi yöntemlerle yapılırsa yapılsın su, sulanan bitkilerin ve yeşil

alanların kök bölgesini tam doyuruncaya kadar devam edecektir. Sulama günün serin

saatlerinde yapılacaktır. Yabani otlara, hastalık ve böceklere karşı ilaç

püskürtülmesini izleyen iki gün sulama yapılmayacaktır.

Çim Alanlarının Bakımı:

Çimlendirme yapıldıktan sonra, çim içinden çıkacak yabancı otlar fiziksel.ve

kimyasal yollarla sahadan yok edilecektir.

79

Tohum ekilip kapak malzemesi serilmesini müteakip düzenli sulama

yapılacaktır.

Sıkı çim örtüsüne sahip yerlerde toprak hafif rutubetli iken silindirleme

yapılacaktır.

Çimin ilk biçiminden sonra 5 gr/m2 amonyum nitrat/üre verilecek, çim

alanlarda havalandırma yapılacak ve ilkbaharda komposto toprağıyla karışık

kompoze gübre serilecektir. Gübreleme çim zeminin hafif nemli olduğu zamanda

yapılıp, arkasından sulanacaktır. Biçimden çıkan kesilmiş otlar çim tırmığı ile

toplanıp sahadan uzaklaştırılacaktır.

Yüklenicinin; bakım-onarım ve yenileme işleri için taahhüt süresi;

bitkilendirme uygulamasının başladığı (çim ekimi ve fidan dikiminin) günden, kesin

kabule kadardır.bu süre içinde tutmayan, kuruyan, her ne suretle olursa olsun zarar

gören bitki ve çim alanların yenilenmesi Yüklenici tarafından yapılacaktır.

Yüklenici bu sözleşme kapsamında yaptığı peyzaj uygulama ve

düzenlemelerinin tamamının yapım, bakım ve idame işleri ile hata, kusur ve

eksikliklerinin giderilmesine yönelik işlerin tamamını, bütün giderler kendisine ait

olmak üzere yapmakla yükümlüdür.

Yüklenici; İdare ile olan ilişkilerini şartnamede belirtilen esaslar dahilinde

yürütecek, her türlü değişikliği İdare'ye yazılı olarak başvurmak ve izin almak

suretiyle yapacaktır.

Yapısal Peyzaj Uygulamaları ve Kentsel Mobilyalar:

Çocuk oyun grupları; ikili salıncak, düz kaydırak-helezon kaydırak veya düz

kaydırak-tüp kaydırak veya helezon kaydırak-tüp kaydırak, tırmanma merdiveni,

platformlar, kule çatı, oyun gruplarını taşıyacak olan ana kolonlar, tahterevallilerden

oluşacaktır.

İhtiyaç olması halinde her projede bir (1) adet özürlü oyun grubu yapılacaktır.

Uygulanacak malzemelerin seçimi için, en az üç firmaya ait malzeme seçim

kataloğu ve malzeme onay formu Yüklenici tarafından hazırlanarak, İdare'nin

onayına sunulacaktır.

80

Bahçe sulama rögarları, 40x40x40 cm boyutlarında altında 10cm çakıl olan

beton rögarlardan oluşacaktır. Rögarın üstüne sac kapak yapılacak, polietilen

borunun ucuna hortum bağlanabilen küresel vana konacaktır.

Gazeboların ve Pergolelerin altında İdare'ce belirlenecek şekilde (sabit veya

seyyar) oturum birimleri yapılacak, Gazeboların kenarları korkuluklu, çatısı; altı su

yalıtımlı shingle kaplı ve çatı alınlığı olacak şekilde yapılacaktır. Kullanılacak ahşap

malzemenin dayanıklılık süresine ait garanti belgesi İdare' ye sunulacaktır.

Çocuk oyun gruplarında taşıyıcı profiller en az (90 mm çapında ve 2.5mm et

kalınlığında olacak, her kaydırakta en az 350 mm uzunluğunda bir başlama bölümü

bulunacak, kaydıraklarda üstte çocukların güvenle kaydırağa. girişini sağlayacak

polietilen korkuluk olacak kaydırağın aşağıda çocuğun hızını kesecek en 50 cm

uzunluğunda düzlemi olacaktır. Kaydırağın yan yüzeyleri yuvarlak 9-15 cm

yüksekliğinde oynamaz yan tutunma kısımları olacak, kaydırak genişliği 45-50 cm

olacak ve polietilen malzemeden imal edilmiş olacak. Kaydırağın alt kısmı profil

borularla yere gömülerek betonlanacaktır. Oyun gruplarındaki bütün metal aksamlar

galvanize edilmiş ve elektrostatik toz fırın boya ile boyanmış olacaktır. Oyun

gruplarının oturma alanı ve emniyet alanı dikkate alınarak monte edilecektir.

Çocuk oyun grupları İdare'ce istenmesi halinde ahşap içerikli malzemelerden

de imal edilebilecektir.

Tırmanma elemanlarında basamak arası 15 cm den az olmamalı, kaynaklı

olarak imal edilmeli, bütün metaller 27 mm çapında galvanizli boru olacak, bitiş

kısımları preslenip kaynatılarak pürüz oluşması önlenecektir.

Merdivenler dört basamaklı gruplar halinde olacak, basamaklar profilden

imal edilecek, 30x30 ebatlarında olacak çerçevenin üzerine 2.5 mm sac kaynatılıp

çerçeve ve basamaklar üzeri kaymayı engelleyecek şekilde desenli kauçuk kaplama

yapılacak. ana taşıyıcı konstrüksiyona kelepçe sistemi ile monte edilecektir.

Merdiven korkuluklarının tümünde galvanize malzeme kullanılacak, korkuluklar

arası 15 cm olacaktır.

Salıncakların koltukları tek kişilik ve koruyuculu olacak, koltuklar plastik

mamulden olacak koruyucu zeminden ı.5m yüksekte olan yan yana iki salıncağın

arası en az 60 cm olacak, salıncak koltuğunun altı ile koruyucu yüzey arasındaki

81

mesafe 30 cm' den az olmayacak taşıyıcı ayaklar galvaniz borudan istenilen renkte

olacak, boruların çapı oı14 mm bağlantı elemanları plastik, salıncak koltuğu 3 (üç)

tarafı kapalı emniyet için ön kısmına polietilen malzemeden koruyucu konacaktır.

Zincirler galvanizden ve çift sıralı olacak.

Tahtervallilerin zemine değdiği her iki noktada darbe emici malzeme

kullanılacak, çift elle tutunma aparatları ayak koyma yerleri olacak, koltuk

yüksekliği yerden maksimum 1520 mm olacak, metal aksam elektrostatik toz boyalı

olacak.

Ahşap Elamanlar:

Kullanılan ahşap elemanların bütünü kuru, 1. sınıf sarıçam keresteden,

vakumlu emprenyeli olacak şekilde imal edilecektir. Çatlak veya bozuk olarak

nitelendirilen ahşap kereste, imalat esnasında ayrılacak ve kullanılmayacaktır.

Bütün yapısal imalatlar projesine, sözleşmesine, mahal listesine, idari ve

teknik şartnamesine uygun olarak yapılacaktır.

82

EK 2 - İLLER BANKASI YAPI DENETİM HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ

18 Mart 2004 Tarihli Resmi Gazete

Sayı: 25406

Bayındırlık ve İskân Bakanlığından:

İller Bankası Yapı Denetim Hizmetleri Yönetmeliği

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı; İller Bankasınca yaptırılan veya yapı denetim

hizmetleri Bankadan talep edilen veya ihalesi Ortak İdarelerce yapılıp yapı denetim

hizmetleri müştereken yürütülen, her türlü yapım, bakım ve onarım işlerinin

sözleşme ve eklerine uygun olarak denetlenmesinde uyulacak, usul ve esasları

belirlemektir.

Kapsam

Madde 2- Bu Yönetmelik; İller Bankasınca yaptırılan veya yapı denetim hizmetleri

Bankadan talep edilen veya ihalesi Ortak İdarelerce yapılıp yapı denetim hizmetleri

müştereken yürütülen, yapım, bakım ve onarım işlerinin, Bankanın Merkez ve Taşra

Teşkilatı aracılığıyla veya Ortak İdarelerce müştereken yapacağı, yapı denetim

hizmetlerini kapsar.

Dayanak

Madde 3- Bu Yönetmelik 4759 sayılı İller Bankası Kanununun 7 nci maddesi

hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar ve kısaltmalar

Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen;

Banka: İller Bankası Genel Müdürlüğünü (İLBANK),

Merkez Birimleri: Ana Hizmet Birimleri, Danışma ve Denetleme Birimleri ve

Yardımcı Birimlerini,

83

Taşra Birimleri: Bölge Müdürlüklerini,

İdare: İhaleyi yapan veya işi yürüten kurumu,

Yüklenici: Üzerine ihale yapılan ve sözleşme yapılan istekliyi,

Ortak İdareler: Belediye, İl Özel İdarelerini,

İş: Sözleşmeye bağlanan her türlü yapım, bakım ve onarım işini,

Yapı Denetim Teşkilatı: İşlerin denetlenmesini yürüten, Bankanın Merkez ve Taşra

Birimleri ile Yapı Denetim Birimi ve Hakediş İnceleme Birimini,

Yapı Denetim Birimi: Banka veya Banka ve İdare tarafından işlerin denetimi için

görevlendirilen yapı denetim mühendisi ve yardımcılarını,

Hakediş İnceleme Birimi: Hakedişlerin incelenmesi için Banka tarafından

görevlendirilen kişi veya kurulları ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Yapı Denetim Teşkilatının Kuruluşu ve Çalışma Yöntemleri

Yapı Denetim Teşkilatı

Madde 5– Banka Yapı Denetim Teşkilatı işlerin büyüklük ve önemine göre; Merkez

Birimleri, Bölge Müdürlükleri, Bağımsız Yapı Denetim Amirlikleri, Yapı Denetim

Birimi, Hakediş İnceleme Birimleri ve Mühendis, Mimar, Şehir Plancısı, Peyzaj

Mimarı gibi unvanlara sahip yapı denetim mühendisleri ile Tekniker, Teknisyen,

Montör, Topograf, Harita teknik elemanları ve Sürveyan gibi unvanlara sahip yapı

denetim yardımcılarından oluşur.

Genel Müdürlükçe kurulacak bağımsız yapı denetim amirliği veya yapı denetim

hizmetleriyle görevlendirilen ilgili, yapı denetim görevleri yönünden kadro ve şema

unvanlarıyla bağlı değildir.

Yapı Denetim Teşkilatı kadroları:

Merkezde; Daire Başkanı, Daire Başkanı Yardımcısı, Şube Müdürü, Mühendis,

Mimar, Şehir Plancısı, Peyzaj Mimarı, Tekniker,

Bölge Müdürlüklerinde; Bölge Müdürü, Bölge Müdür Yardımcısı, Şube Müdürü,

Mühendis, Mimar, Şehir Plancısı, Peyzaj Mimarı ve yardımcı eleman olarak,

Tekniker, Teknisyen, Montör, Topograf, Harita teknik elemanları ve Sürveyanlardan

oluşur.

84

Yardımcı elemanlar; Meslek yüksek okulu, yapı ve endüstri meslek liseleri, tapu ve

kadastro meslek liseleri ve eş değer okul mezunları arasından seçilir. Bunlar yapı

denetim mühendisine yardımcı olarak Tekniker, Teknisyen, Montör, Sürveyan,

Topograf ve Harita teknik elemanı unvanlarıyla görev yaparlar.

Bankaca yürütülen her iş için Merkez veya Taşra Birimlerinde ayrı bir yapı denetim

birimi oluşturulur. Yapı denetim hizmetlerinin yürütülmesinde, işlerin önem ve

büyüklüğüne göre yeterli sayı ve nitelikte yapı denetim mühendisleri ve yardımcıları,

yapı denetim biriminde görevlendirilir.

Yapı denetim görevinin hangi kişi veya kurullar tarafından yapılacağı yetkililerce

yükleniciye ve yapı denetim elemanlarına ismen bildirilir.

Yapı denetimi yapılacak işe ait dosya örneği, proje, resim ve diğer evraklar işe

başlamadan önce yapı denetim birimine verilir.

Bir yapı denetim elemanı, birden fazla işin yapı denetiminde görevlendirilebilir.

Denetlenecek işin büyüklük, nitelik ve önemine göre iş kısımlara ayrılabilir ve her

kısım için ayrı yapı denetim mühendisleri görevlendirilebilir.

Yapı denetim mühendisinin emrinde, işin büyüklüğüne göre, yeteri kadar yardımcı

eleman bulundurulur.

Yapı denetim birimince hazırlanacak hakediş veya harcama belgelerinin

incelenmesine yönelik olarak Merkez veya Taşra Birimlerinde hakediş inceleme

birimleri oluşturulur. Bu birimlerde, yürütülen işlere göre yeterli sayıda Mühendis,

Mimar, Şehir Plancısı ve Peyzaj Mimarı görevlendirilir.

Yapı denetim biriminde görevlendirilen Mühendis, Mimar, Şehir Plancısı ve Peyzaj

Mimarı kendi denetimindeki işler hariç olmak üzere, ihtiyaç halinde geçici olarak

hakediş inceleme biriminde görevlendirilebilir.

Yapı Denetim Hizmetlerinin Yürütülmesi

Madde 6 – Bankanın ortak idarelere, diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarına veya özel

kurumlara yönelik yapı denetim hizmeti, verilen yetki veya yapılan protokol

çerçevesinde aşağıdaki şekillerde yürütülür.

a) Banka ve ortak idare ile müşterek yapı denetim hizmetleri

Bankaca kredilendirilen ve İdarelerce İhale edilen işlerde; işlerin büyüklük ve

önemine göre, Bankanın kendi yapı denetim teşkilatı içerisinden görevlendireceği

85

yeterli sayıda ve nitelikte personel ile ortak idarenin görevlendireceği ve Bankanın

uygun göreceği nitelikte kişi veya heyetle müşterek bir yapı denetim birimi

oluşturulur.

Bu birim yapı denetim hizmetlerini eşit sorumluluk ile projesine, sözleşmesine ve

eklerine uygun olarak yürütür. İdare tarafından müşterek yapı denetim birimi için

eleman sağlanamaması halinde yapı denetim hizmetleri Banka sorumluluğunda

yürütülür.

Yapı denetim birimince hazırlanan hakedişler, Bankanın hakediş inceleme

birimlerinde incelenir, yapı denetim amirince vize edildikten sonra, idarelerce

onaylanır. İşin yürütülmesine ilişkin, idarelerce alınması gereken kararlara yönelik

olarak, yapılacak her türlü tespit ve işlemler yapı denetim teşkilatı tarafından

hazırlanır, vize edildikten sonra, idarelerce onaylanır.

Müşterek yapı denetim hizmetleri yürütülürken Banka ve İdare arasında çıkacak

ihtilaflarda Banka görüşü esas alınır.

b) Bankaca kredilendirilmeyen işlerde yapı denetim hizmeti

Bankaca kredilendirilmeyen, ortak idareler, diğer Kamu Kurum ve Kuruluşları ile

Özel Sektör Kuruluşlarının talep ettikleri yapı denetim hizmetleri için, Bankanın

kendi yapı denetim teşkilatı içerisinden yeterli sayı ve nitelikte personeli

görevlendirerek oluşturduğu yapı denetim birimince, verilen yetki veya yapılan

protokol çerçevesinde yapı denetim hizmetleri yürütülür.

c) Doğrudan Bankaca yürütülecek işler

İdareler adına ihale ve yapım işleriyle Banka’nın doğrudan görevlendirilmesi

durumunda; işin yürütülmesi ve tamamlanması ile ilgili tüm idari ve teknik görevler

Banka tarafından projesine, sözleşmesine ve eklerine uygun olarak yapılır.

d) Doğrudan İdarelerce yürütülecek işler

Bankaca tamamen veya kısmen kredilendirilen, ancak işin teknik özelliklerinin faklı

uzmanlık gerektiren karakterde olması veya dış kredi koşulları ve benzeri nedenlerle,

yapı denetim hizmeti içinde yer alınması öngörülmeyen işlerde; idarece onaylanarak

Bankaya sunulan hakediş veya harcama belgelerinin, kredi konusu işe ait olduğunun

Bankaca saptanmasından sonra, teknik sorumluluk ilgili idarelere ait olmak üzere

vize edilir.

86

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Yapı Denetim Teşkilatının

Görev, Yetki ve Sorumlulukları

Görev, Yetki ve Sorumluluklar

Madde 7- Yapı Denetim Teşkilatında yönetim ve denetim yapan görevliler Yapım

İşleri Genel Şartnamesinin ilgili hükümlerine uygun olarak ve aşağıda yazılı sıraya

göre birbirlerinin emir, denetim ve gözetimi altında görevlerini yürütürler.

a) Yapı Denetim Amiri

İşin özelliğine göre merkezde Daire Başkanı, taşrada Bölge Müdürü, bağımsız olarak

kurulması halinde müstakil Yapı Denetim Amirinden oluşur. Bir Yapı Denetim

Amirinin sorumluluğunda birden fazla işin yapı denetim görevi toplanabilir.

b) Yapı Denetim Şefi

Merkezde Daire Başkan yardımcısı, Şube Müdürleri ile taşrada Bölge Müdür

yardımcısı ve Şube Müdürlerinden oluşur. Bir Yapı Denetim Şefinin sorumluluğunda

birden fazla işin yapı denetim görevi toplanabilir.

c) Yapı Denetim Mühendisi

Merkez ve taşrada yapı denetim hizmeti yapan Mühendis, Mimar, Şehir Plancısı ve

Peyzaj Mimarı’ndan oluşur. Bir yapı denetim mühendisine birden fazla işin yapı

denetim görevi verilebilir.

d) Yapı Denetim Yardımcısı

Tekniker, Teknisyen, Montör, Topograf, Harita teknik elemanları ve Sürveyanlardan

oluşur.

İşin önem ve özelliğine göre yapı denetim mühendisine bağlı olarak çalışır.

Bölge Müdürü

Madde 8– Bölge Müdürünün Yapı Denetim Amiri olarak görev, yetki ve

sorumlulukları;

a) Yönetim ve denetimi bölgesine verilen işlerin; sözleşme ve eklerine, şartnamelere,

uygulama projelerine, fen ve sanat kurallarına, ekonomik faktörlere ve iş programına

87

uygun bir biçimde yapılmasını, işin süresinde bitirilmesini sağlatmak üzere gözetim

ve denetiminden sorumludur.

b) Yapı denetim birimince düzenlenecek; röleve, yeşil defter, ataşman defteri,

plankote, hesap, hakediş, tutanak, emir defteri ve işin yürütülmesi için gerekli diğer

evrak ve projelerin zamanında ve usulüne uygun olarak hazırlanmasını ve yapı

denetim hizmetinde çalışanların görevlerini eksiksiz olarak yapmalarını izler.

c) Denetimindeki işleri bizzat veya yapı denetim teşkilatı aracılığı ile yerinde

inceleyerek veya inceleterek yapılan işleri denetler ve işle ilgili sorunları çözümler.

d) Genel Müdürlük tarafından verilen genel veya özel yetkiler çerçevesinde kalmak

koşullarıyla proje, detay, iş artışı ve tadilat projelerini hazırlatarak onaylayıp

uygulanmak üzere yapı denetim mühendisine ve yükleniciye verir. Bilgi için de

Genel Müdürlüğe sunar.

e) Uygulamaya geçilecek projeleri, mahal listelerini ve detayları inceler, kendisi veya

yapı denetim mühendisince görülen eksiklikleri saptar, düzeltme önerilerini yapar ve

uygulama için Genel Müdürlüğün iznini alır.

f) Tesiste herhangi bir değişikliği zorunlu görür veya daha uygun çözümleri saptarsa;

değiştirilmesi gerekli görülen imalatın yerine, fiyat karşılaştırması da yaparak işin

özelliğini bozmamak koşulu ile başka bir imalat yapılması önerisinde bulunabilir.

g) İşin, kendisi tarafından görülmesini zorunlu gördüğü kısımlar için yapı denetim

mühendisine talimat verir ve uygulamaları izler.

h) Özellik gösteren işler hakkında görüşlerini tespit ederek bu kararı Genel

Müdürlüğün bilgi ve onayına sunar.

ı) Sözleşmesine göre gerekmesi halinde; şev, klas, su zammı, çamur, iksa, nakliye,

ocak, tartı ve benzeri tutanakları, usulüne uygun olup olmadığını inceleyerek onaylar

ve bu tespitler için gerekli kurulları oluşturur.

i) Sözleşme ve eklerinde Genel Müdürlüğün izni ile yapılacağı kayıtlı işlerde

verilecek talimatlara uyar.

j) Yetki verilmesi halinde röpriz, ariyet, depoya nakil, iksa, sıkıştırma, nemlendirme

gibi işlerin yapılmasına izin verir.

k) İşin sözleşme ve eklerine, fen ve sanat kurallarına uygun yapılıp yapılmadığını ve

çalışmaların iş programına göre süresinde işi bitirmeye yeterli olup olmadığını

88

inceler. Yapılması gerekli görülen hususlar ve alınması zorunlu önlemler hakkında

yapı denetim mühendisine ve yükleniciye gerekli direktifleri verir ve Genel

Müdürlüğü bilgilendirir.

l)Yüklenicinin ihzarat, Bankaca verilen veya tahsis edilen malzeme ile imalat, inşaat,

tesisat ve onarım işleriyle, diğer çalışmalarında; projeye aykırılık, eksiklik,

kalitesizlik, uygunsuzluk, yetersizlik veya kusur gördüğü takdirde;

1) Şartnamelere uygun olarak yapılmayan ihzaratın şantiye dışına çıkartılması ve

uygun ihzaratın yaptırılması,

2) Kusurlu imalatın düzelttirilmesi veya yıkılıp yeniden yaptırılması,

3) Aksayan çalışmaların hızlandırılması,

4) Yetersiz, uygunsuz şantiye personeli ve işçilerin değiştirilmesi,

5) İşçi alacaklarının zamanında ödenmesini sağlamak için yasal önlemlerin

aldırılması,

6) İş kanununa göre, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması konusunda gerekli

tedbirlerin alınması,

7) Sözleşme ve eklerindeki hükümlere uyulması hususlarında yükleniciye gerekli

süreyi de vererek yazı ile bildirir ve uyarılarda bulunur. Yüklenicinin bu uyarılara

uymadığının tespiti halinde, gerekli gördüğü kısımlardaki çalışmayı bir tutanakla

durdurur ve durumu Genel Müdürlüğe iletir.

m) Yapı denetim birimince hakediş raporlarının zamanında, usulüne göre ve

noksansız olarak düzenlenmesini izler. Bunlar üzerinde gerekli incelemeyi ve

düzeltmeleri yapar veya yaptırır, imzalayarak veya onaylayarak işleme konulmasını

sağlar.

n) Metraj ve ataşmanların işin gidişine paralel olarak düzenlenmesini sağlar. Geçici

kabul tarihinden itibaren altı ay içerisinde kesin metraj ve hesapların

tamamlanmasını sağlar. Teslim tarihinden başlamak üzere en çok altı ay içerisinde

inceleterek, onaylar.

o) Sözleşmede fiyatı bulunmayan ve yapılması zorunlu görülen işlerde yürürlükteki

mevzuata göre fiyatı belirler, artış veya eksilişleri saptayarak gerektiğinde

mukayeseli keşiflerle birlikte Genel Müdürlüğe sunar.

89

ö) Şantiyede gerek ihzarat olarak bedeli ödenen ve gerekse İdarece verilen

malzemenin, idareye ait araç ve gereçlerin; yerinde ve iyi bir şekilde kullanılmasını

ve korunmasını denetler ve sağlatır.

p) Sözleşme gereğince yüklenicinin getirmekle yükümlü bulunduğu araç ve

gereçlerin zamanında şantiyeye getirilmesini ve çalışır halde bulunmasını sağlatır.

r) İşin bitiminde yüklenicinin müracaatı üzerine geçici ve kesin kabul için gerekli

işlemleri tamamlatır, kabul raporunda saptanan noksan ve kusurlu işlerin süresinde

bitirilmesini izler ve sonucunu Genel Müdürlüğe bildirir.

s) Düzeltme imkânı bulunmayan, ancak kalmasında da teknik bir sakınca

görülmeyen işleri tespit ederek, gereği için Genel Müdürlüğe iletir.

ş) Program ödeneklerini ve gerçekleşmeleri izler, fiyat artış dönemlerinde tespit

metrajlarını yaptırır.

t) Yapı denetim elemanlarının süreli veya süresiz ayrılışlarında; işin denetimini

aksatmamak için gerekli önlemleri alır.

u) Sözleşme uyarınca, yüklenici teknik personelinin işe devamlarının izlenip

izlenmediğini denetler ve gerekli işlemleri yapar.

ü) Yukarıdaki fıkralarda sayılmayan; sözleşme ve şartnameler gereği işin iyi bir

şekilde yürütülmesi ve bitirilmesi için gerekli her türlü önlemi alır, aldırır, bu yönde

yapı denetim elemanlarına direktifleri verir.

v) Yapı denetim elemanlarının görevlendirilmesini işin önem ve özelliğine göre bilgi,

deneyim ve liyakata göre yapar.

Bölge Müdür Yardımcıları, Şube Müdürleri

Madde 9– Bölge Müdür Yardımcıları ve Şube Müdürlerinin Yapı Denetim Şefi

olarak görev, yetki ve sorumlulukları;

a) Kendilerine bağlı olan yapı denetim elemanlarının ve hakediş inceleme biriminin

her türlü görevlerini, sözleşme, şartname ve usulüne göre zamanında yapıp

yapmadıklarını denetlemekle görevli ve sorumludurlar.

b) Yapı denetim elemanları arasındaki koordinasyonu sağlarlar.

90

c) Yapı denetim elemanları ve hakediş inceleme biriminin düzenlediği bütün evrakı

inceler, gerekli düzeltmeleri yapar ve amirine bildirir. Bölge Müdür yardımcıları ve

Şube Müdürleri inceledikleri evraklardan, yapı denetim mühendisinden sonra 2.

derecede, yaptığı düzeltmelerden ise 1. derecede sorumludurlar.

d) Yapı denetim elemanlarının karşılaştıkları sorunları çözümler, gerekli gördüklerini

amirine bildirir ve direktiflerini almak suretiyle gereğini yapar veya yaptırırlar.

e) Kendilerine bağlı olan işlerin sözleşme ve eklerine, şartnamelere, fen ve sanat

kurallarına, ekonomik faktörlere ve iş programına uygun olarak yürütülüp

bitirilmesini sağlarlar.

f) Yapı denetim amirinin yardımcısı olarak, 8 inci maddede sayılan Bölge Müdürüne

ait görevlerden kendisine verilenleri yaparlar.

g) Gerektiğinde yer teslimini Bölge müdürünü temsilen yapı denetim mühendisi ile

birlikte yaparlar.

h) Kendilerine verilen görevleri mevzuata uygun olarak yerine getirmekle yükümlü

ve sorumludurlar.

Hakediş İnceleme Birimi

Madde 10– Hakediş İnceleme Birimi; yapı denetim birimince düzenlenen ara veya

kesin hakedişte yer alan ataşman, yeşil defter, tutanak, icmal cetvelleri, fiyat farkları

ve benzeri belgeler ile gerekli görülen diğer dökümanların sözleşme, şartname,

genelge hükümlerine ve projesine uygun düzenlenmiş olup olmadığını inceler, varsa

eksik evraklarını tamamlatır, hesap hatalarını düzeltir. Hakedişin denetiminden ve

yaptığı düzeltmelerden 1.derecede sorumludur.

Yapı Denetim Mühendisi

Madde 11– Yapı denetim mühendisi, kendisine verilen işleri; sözleşme ve eklerine,

şartnamelere, uygulama projelerine, fen ve sanat kurallarına, ekonomik faktörlere ve

iş programlarına uygun olarak yürütüp süresinde bitirilmesini sağlamak için, yapı

denetim amirinin görüşünü de alarak işin büyüklük ve önemine göre emrine verilen

yardımcı elemanlar ile diğer personelin hizmetlerinden de yararlanarak yürütmekle

görevli ve sorumludur.

Yapı denetim Mühendisi:

91

1. Yer teslimine katılır ve işyerinde önceden saptanmış röperlerle, yeniden

gereksinim duyulacak röper, eksen ve işaret kazıklarının özelliğini değiştirmeyecek

biçimde korunmasını sağlar ve durumlarını uygulama proje kotu ile bağlantılı olarak

ataşmana geçirir.

2. Yer Teslimi Tutanağı’nın tanzimini sağlar.

3. Yükleniciye verilecek emirleri Emir Defteri ile tebliğ eder. Sözleşme

hükümlerine göre işlerine ait plan, kesit, plankote ve röleveleri, işe başlamadan önce

mevcut röperlere göre kontrol eder; plankotedeki kotlarla tabii zemin, temel tabanı

ve su seviyesi gibi kotları, mevcut röperlere bağlamak suretiyle saptar. Bu işlemler

yapılmadan işe başlatmaz.

4. İdare tarafından sözleşme eki olan şartnamelere göre yükleniciye verilmesi

gereken; genel durum planı, kesit ve plankoteleri, uygulama proje ve detaylarını,

mevcut inşaat durumunu tespit ile varsa ihzarat, tesisat, araç ve gereçleri vererek

bunlarla ilgili tutanakları düzenler ve yapı denetim şefi aracılığı ile yapı denetim

amirine onaylatır.

5. Sözleşmesine göre gerekiyorsa; yükleniciye zemin üzerinde gösterilerek,

verilecek esas işyeri ile yardımcı yerler röper ve eksen kazıkları ile diğer işaretler ve

malzeme ocakları gibi yerleri yüklenici veya yetkili vekili ile gezerek tutanaklarını

düzenler.

6. Yükleniciyle birlikte saptanması gerekecek taşıma uzaklıklarına ait kroki ve

tutanaklarla teslim edilen malzemenin tartı, ölçü ve benzeri tutanaklarını zamanında

düzenler ve yapı denetim amirine 15 gün içinde sunar.

7. İşe başlamadan veya işin yapımı sırasında, işyerinde meydana çıkacak veya

tehlike doğuracak su, kanalizasyon, elektrik, iletişim hatları gaz ve petrol boru

hatları, karayolu geçişi gibi engeller için gerekli önlemleri aldırır.

8. Yükleniciye verilen veya verilecek veya yüklenici tarafından düzenlenen

uygulama projelerinin, yerine uygunluğunu kontrol eder. Gerekli ve zorunlu gördüğü

değişikliği saptayarak gerekçeleriyle yapı denetim amirine bildirir.

9. Banka veya idarece onanmış tiplere ve cetvellere göre; yapılacak işlerin,

proje ve detaylarını zamanında yükleniciye düzenleterek yapı denetim amirine

onaylatır.

92

10. İşte kullanılacak her türlü inşaat, elektrik ve tesisatla ilgili malzemenin

ihzaratına başlamadan önce veya şantiyeye getirildiklerinde; örnekler alarak veya

aldırarak gerekli gördüğü deneyleri yapar veya yaptırır. Bu malzemelerin; niteliğinin

ocak ve alınış yerleri, boyut, şekil ve markalarının sözleşme eki şartnamelere

uygunluğunu kontrol etmekle beraber, gerekirse bu incelemeyi yeterli bulmayarak

adı geçen malzemenin kullanılacağı yere ve işe göre uygun olup olmadığını inceletir

ve uygun olmayan malzemeyi iş yerine getirtmez.

11. İdarece, ara hakedişlerle bedeli ödenen, tahsis edilmiş veya şantiyeye intikal

etmiş tüm ihzarat malzemesinin şantiyeye girişi, tesiste kullanılışı, çıkışları ile

şantiye içinde saklanmasını denetler. İmalata dönüşen ihzaratı toplam ihzarattan

düşer kalan ihzarat ve imalattaki toplam malzeme yapı denetimini ve dengelenmesini

yapar. Açık veya fazla malzeme varsa nedenini araştırır.

12. Sözleşme eki şartnamelere göre şantiye ve laboratuvarda yapılması gereken

deneyleri yapar veya yaptırır.

13. Temel sondajları ile yükleme deneylerini yaptırarak gerekli raporları

düzenletir ve yapı denetim amirinin onayına sunar

14. Her türlü inşaat, imalat ve tesisatı ; boyut ve şekillerine uygun, proje ve

detaylarına göre eksiksiz olarak yaptırır.

15. Her türlü temel, kalıp, demir ve betonun denetimini yapar, fenni gerekçe ve

gereksinime uygunluğunu saptayarak işe başlama ve devam iznini verir.

Gerektiğinde bunlarla ilgili tutanakları hazırlar ve sonucu amirinin onayına sunar.

16. İzne bağlı imalatın yapımı için gerekli malzeme, işyerinde yeteri kadar

bulundurulmadıkça işe başlatmaz.

17. Sözleşmesine göre zemin klaslarının saptanması gerekiyorsa kayıtları tutarak

önlemleri alır ve klas tespit kuruluna katılır.

18. Sözleşme hükümlerine göre yüklenici tarafından düzenlenecek iş programının

süresinde düzenlenip idarenin onayına sunulmasını sağlar.

19. İşlerin iş programına göre yürütülmesini izleyerek gecikmeler olduğu ve

giderilmesine çalışılmadığı takdirde yükleniciye gerekli uyarılarda bulunur ve

durumu yapı denetim amirine bildirir.

93

20. İhzarat, inşaat, imalat ve tesisatın; sözleşme ve ekleriyle şartnameler, fen ve

sanat kurallarına ekonomik faktörlere uygun yapılıp yapılmadığını sürekli kontrol

eder, uygun olmayan hususlar görüldüğünde düzeltilmesi için gerekli direktifleri

verir, sonuç alamadığı takdirde o kısmı durdurup durumu derhal yapı denetim

amirine bildirir.

21. İnşaata intikal eden ihzarat miktarının bir önceki miktarla kontrolünü yapar.

Projeden fazla yapılmış ihzarat bedelinin ödenmemesini sağlar. Yüklenici tarafından

yapılan her türlü imalatı yerinde ölçer, uygulama projesine, birim fiyat tarifelerine

göre uygun olup olmadığını denetler, uygun olmayan hallerde yıkılıp yeniden

yapılmasında yarar sağlanmayan ve bu şekli ile kalmasında sakınca görülmeyen

eksiklikleri yapı denetim amirine bildirir. Gerekiyorsa ölçüm sonuçlarını ataşman

defterine işler ve defteri yüklenici ile birlikte imzalar.

22. İşlerin devamı süresince yapacağı denetimlerle yanlışların zamanında

düzeltilmesini sağlar.

23. Beton dökümü, ferşiyat, boru hatlarının basınç deneyi, ayrıca trafo, teçhizat

montajı gibi önemli ve ileride düzeltilmesi olanak dışı işlerin yapımını kontrol eder.

24. Röleve Defteri, Ataşman, Boru Ferşiyat Ataşmanı, Yeşil Defter ile

tutanakların düzenlenmesi için gerekli kayıtları tutar, tutturur; bunları denetleyerek

işin yapılış tarihlerini saptar.

25. Sürveyanları, işleri kontrol edecek şekilde çalıştırır. Önemli gördüğü

hususlarda Sürveyana Emir Defteri ile emir verir ve dikkatini çeker. Sürveyanların

kusurlu gördüğü işlerini tetkik ederek gereğini yapar. Sürveyanların tutacağı

Sürveyan Defteri’ni kontrol eder.

26. Yapı denetim mühendisleri, Sürveyanın denetlediği işlerden de sorumludur.

27. Yüklenicinin işçilerin ücretlerini vermediğini veya kanunlarla tanınmış her

türlü hakları ile buna benzer sözleşmenin diğer hükümlerinin yerine getirilmediğini

öğrendiği takdirde, bu hususlarda bir ilk soruşturma yaparak neticesini yapı denetim

amirine bildirir. İş yerinde işçi alacakları ile ilgili gerekli ilanı yapar.

28. İş güvenliği ve işin korunmasına yönelik önlemlerin alınmasını sağlar.

29. İhale bedeline dahil işlerden tesisin işletmeye açılmasını sağlayacak

kısımlarının öncelikle tamamlanmasına dikkat eder.

94

30. Yükleniciye verilecek geçici hakediş raporlarını düzenler. Bu raporlardaki

miktarlar sayılarak, tartılarak veya ölçülerek düzenlenecek, yeşil defter ve

ataşmandan alınır. Sözleşmesine göre gerekiyorsa fiyat farkı ödenmesine esas olacak

malzeme fiyatlarında değişiklik olduğu zamanlarda ve yıllık birim fiyat

değişimlerinde metrajları zamanında tespit eder.

31. Kabule hazır olmayan tesislerin durumunu tespit ederse durumu amirine

iletir.

32. Yapı denetimini yaptığı işlerin kabullerinde kabul heyetlerine gerekli izahatı

verir, yapı denetim görevlisi sıfatıyla tutanakları imza eder. Kabullerde tespit edilen

noksan ve kusurlu işleri zamanında ve şartnamelere uygun şekilde tamamlatır.

33. Süresi içinde eksiklikler tamamlanmamışsa, gerekli tutanakları düzenler ve

yükleniciye vaktinde yazıyla ihbar ve ihtarda bulunulmasını sağlar.

34. Yüklenici ile birlikte sözleşme ve genel şartname hükümlerine göre

hakedişlerle ilgili metrajları yapar ve geçici kabul tarihinden başlamak üzere altı ay

içerisinde kesin metraj ve hesapların yapılmasını sağlayarak, amirine teslim eder.

35. Yapı denetim mühendisi, yapı denetim şefi veya amiri ile ihtilafa düştüğü

takdirde, yetkili makam sorumluluğu kendine ait olmak üzere emir verir. Yapı

denetim mühendisi bu emre uyar.

36. Yapı denetim mühendisleri kendi branşları ve görev alanları ile ilgili

işlemlerden sorumludur.

Yapı Denetim Yardımcısı

Madde 12 – Yapı denetim yardımcısı;

a) Yapı denetim mühendisinin yardımcısı olup, yapı denetim mühendisi tarafından

kendisine verilen ölçme hesap proje ve benzeri denetim işlerini yapı denetim

mühendisinin sorumluluğu altında yapar. Sürveyanların çalışmalarını izler ve kontrol

eder.

b) Görevlendirildiği takdirde kendisi tarafından ölçülen ve düzenlenen röleve,

ataşman, tutanak, kesit, proje ve benzeri evrakı paraf ederek, incelenip imza edilmek

üzere yapı denetim mühendisine verir.

c) Yükleniciye yazışmada bulunamaz, ancak sözleşmenin uygulanmasına ve işin

yürütülmesine ait hususlarla yanlış ve uygunsuz olarak yapılan inşaat, imalat ve

95

ihzarat hakkında yüklenici veya adamlarına sözle uyarıda bulunur. Yüklenici

tarafından bu uyarılara uyulmadığı takdirde yapı denetim mühendisine bilgi verir.

d) Yapı denetim mühendisince kendisine özel olarak verilen yetkileri aynen kullanır

ve neticeleri yapı denetim mühendisine bildirir.

e) Yapı denetim yardımcısı kendisine verilen görevlerin iyi bir şekilde yapılıp

sonuçlandırılmasından sorumludur.

Sürveyan

Madde 13– Sürveyan;

a) Görevlendirildiği iş yerinde sürekli olarak bulunup inşaat, tesisat, imalat ve her

türlü ihzaratın yapı denetim mühendisinin tarif ve direktiflerine göre şartname, fen ve

sanat kurallarına uygun olarak yapılmasını gözetleyerek sağlar.

b) İhzarat, çimento, kum, çakıl, taş, tuğla, kereste, boru ve teferruatı, yuvarlak ve

profil demirleri, nakiller, izolatörler, makine ve elektrik aletleri ve diğer bütün

malzemeyi yapı denetim mühendisinin vereceği talimata göre muayene ederek

şartnamesine uygunluğunu tespit eder. Uygun görmediği malzeme için yükleniciyi

ikaz eder ve yapı denetim mühendisine bildirir. İhzarat malzemelerinin iyi

muhafazasını temin ettirir.

c) Kazıların projesine uygun olmasını sağlar.

d) Kalıp, demir, beton, kagir, tuğla, sıva ve şaplar ile diğer sanat yapıları, imalat,

montajların plan ve projesine, sanat kaidelerine uygun şekilde yaptırılmasını sağlar.

Bu bağlamda kullanılacak çimentoların bozuk olmamasına, dozajların şartnamesine

uygun, beton ve harçların granülometrisine uygun malzeme ile bütün ve düzgün bir

hale gelinceye kadar karılmasana, lüzumundan fazla su konulmamasına, beton ve

çimentolu harçların prize başlamadan önce kullandırılmasına, betonların iyi

sıkıştırılmasına, bütün iş derzlerinin yapı denetim mühendisinin talimatına göre

yapılmasına, kum çakıl karıştırılmasına, fenni vasıfta olmasına, muayyen zamanlarda

sulandırılmasına, taze betonların dondan sıcaktan ve sarsıntıdan korunmasına, beton

dökülürken bütünlüğün bozulmamasına, ot, toprak gibi maddelerin karışmamasına

dikkat eder.

e) Batardoların temellerinin ve gövdesinin projede gösterilen boyutlarda yapılmasını,

dolgu malzemesinin itina ile seçilip su sızdırmayacak şekilde sıkıştırılmasını, su

96

tahliyesi esnasında motopompların hangilerinin kaç saat çalıştığının bir deftere kayıt

edilmesini sağlar.

f) Sürveyan yukarıda belirtilen işleri yaptırmak için yükleniciye sözlü uyarıda

bulunabilir ancak işin devamında sakınca gördüğü imalat ve malzeme ile ilgili

hususların tespiti halinde bu kısımlarda çalışmaları durdurur ve derhal yapı denetim

mühendisini haberdar eder.

g) Şantiyede fiilen çalışan işçi, taşıt araçları ve makinelerinin çeşit ve sayılarını

saptayarak yaptıkları işleri cinsine göre ayrı ayrı belirterek sürveyan defterine

kaydeder.

h) İşyerinde topladığı bilgileri; inşaat, tesisat ve ihzaratın yerini ve bu yerlerde

çalışanların sayısını, her gün yapılan iş miktarlarını, bütün gün çalışılıp

çalışılmadığını, havanın çalışmaya elverişli olup olmadığını, yapı denetim

mühendisinin isteyeceği günlük malzeme tüketimini sürveyan defterine yazar.

ı) Sürveyan defterini talimatlara uygun olarak tutacak ve emir defterinde kaydedilen

hususlara riayet eder.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Hakedişlerin Hazırlanması

Hakedişlerin Hazırlanması

Madde 14– Yapı denetim mühendisi, yükleniciye verilecek geçici ve kesin

hakedişleri, yüklenicinin başvurusu üzerine ve sözleşme hükümlerine uygun olarak

zamanında düzenleyip ataşman, yeşil defter, tutanak ve icmal cetvelleri ile birlikte

yazı ekinde yapı denetim amirine sunmakla görevli olup içeriği ve sonuçlarından

yüklenici ile birlikte sorumludur.

a) Ara Hakedişler: Yüklenicinin, sözleşme ve eki olan şartnamelerdeki hükümlere ve

birim fiyatlarına göre yaptığı işlerden doğan alacakları ölçümlere veya saptanan

diğer sonuçlara uygun olarak ara hakedişlerle ödenir.

b) Kesin Hakediş: Kesin hakediş sözleşme eki olan şartname hükümlerine göre

düzenlenmiş ve onanmış kesin metraj ve kesin hesap sonuçlarına göre sözleşme ve

eki şartnamelerdeki diğer hükümler de göz önüne alınarak yapı denetim mühendisi

97

tarafından geçici kabul tarihinden başlamak üzere en geç altı ay içinde düzenlenerek,

incelenmek üzere yazı ekinde yapı denetim amirine verilir.

Röleve,Ataşman,Yeşil Defter ve Tutanaklar

Madde 15– Yaptırılmakta olan her türlü inşaat, tesisat, yapı, elektrik, içme suyu,

kanalizasyon işlerinde röleve, ataşman, yeşil defter ve tutanak cetvelleri tutulur.

Burada, yapılan işlerin projenin hangi bölgesine ait olduğu, hangi noktalar ve

kilometreler arasında bulunduğu, trafo bölgeleri, direk numaraları belirtilerek

defterler tanzim edilir. Defterlere sayfa numaraları konur.

Yüklenici taahhüdüne ilişkin olarak düzenlenen her türlü hesap, cetvel, röleve ve

ataşman defterini imza etmek zorundadır. Bu defteri imza etmekle de; içindekileri,

hesabın doğruluğunu ve başkaca hiçbir iddiada bulunmadığını kabul etmiş olur.

Yüklenici adı geçen hesap ve defterleri itiraz kaydıyla imza ederse, imza ettiği

tarihten itibaren İller Bankası Yapım İşleri Genel Şartnamesi gereğince 10 gün içinde

açık ve belirgin itirazlarını yazı ile bildirmek zorundadır. Yüklenici bu süre içinde

itirazlarını yazı ile bildirmediği takdirde itirazsız imza etmiş sayılır. Yüklenici adı

geçen hesap ve defterleri imza etmekten kaçınırsa bu durum bir tutanakla saptanır.

Bu belgeler değerli belge niteliğinde olup kaybolmasından yapı denetim mühendisi

veya kaybeden sorumludur.

Herhangi bir nedenle yapı denetim mühendisi görevinden ayrılmak zorunda kaldığı

takdirde veya işin sonunda bu defter ve tutanakları idareye teslim etmekle

yükümlüdür.

a) Röleve Defteri: Röleve defteri projesine veya işin özelliğine göre tadilen veya

projesi olmadan yapılan işlerin ölçülerek geçirildiği defterdir. Röleve defterine sayfa

sıra numaraları konarak, ilk sayfasına işin adı, yeri ve yüklenicinin adı yazılır.

Röleve defterine geçirilen kayıtların başına ilgili imalatın cinsi, türü, yeri belirtilir.

Röleve defterine;

1) Sözleşme ve eki şartnameler gereğince yapılması zorunlu bulunan imalat, tesisat

ve inşaata ait şekil ve krokiler,

2) Her türlü yapının temel üst kotu altında kalan kısımları; bunlarla ilgili doğal

zemin, temel tabanı, yeraltı ve yerüstü su kotları, su debileri, sözleşmesine göre

98

gerekiyorsa zeminin klası, şev durumları, röpriz ve iksalara ait şekil, kroki, kot ve her

türlü ölçmeler,

3) Her türlü kazı, ariyet ve depo yerlerine ait kroki, uzaklık kot ve ölçülen boyutlar,

4) Her türlü malzemenin figüre ve istiflerine ait kroki ve ölçmeler,

5) Şartnamelerine göre tartılarak, ölçülerek veya sayılarak saptanacak miktarlar,

6) İşyerinde bulunup da şartnamelerine göre kaldırılması veya bedeli ölçülere göre

ödenmesi gereken her türlü yapı, geçici köprü, tesis, yol ve kanallar ile ağaç kesimi

gibi ileride saptanması ve ölçülmesi olanaksız her türlü imalat, tesisat ve inşaata ait

ölçü, kroki ve şekiller,

yapı denetim mühendisi veya yetki verdiği yardımcısı tarafından yüklenici veya

yetkili temsilci ile birlikte kaydedilir ve imza edilir.

b) Ataşman Defteri: Ataşman defteri genel olarak daha önce röleve defterine

işlenmiş ve tamamlanmış olan işlerin poz numarası ve kübaj hesapları ile birlikte

geçirileceği defterdir.

Ataşman defteri her sayfası mühürlenmiş ve numaralanmış, hangi işe ve yükleniciye

ait olduğu yazılmış ve imzalanmış olarak hakediş içerisinde yer alır.

Yapı denetim mühendisi ataşman defterine aşağıda belirtilen hususları imal tarihini

müteakip günü gününe kaydederek yüklenici veya yetkili temsilcisi ile karşılıklı

olarak imza eder.

Ataşman defterinde, tükenmez veya sabit kalem kullanılarak; yazı, rakam, resim,

kroki ve kesitler özenli, açık seçik ve noksansız olacak, kazıntı ve silinti

olmayacaktır. Herhangi bir yanlışlık yapıldığı anlaşıldığı veya görüldüğü takdirde ilk

rakam ve yazı okunacak şekilde üzeri kırmızı tükenmez kalemle çizilip, doğrusu

yazılarak aynı renkli kalemle yüklenici ile birlikte imza edilecektir. Tam sayfanın

bozulması halinde ise, köşeden köşeye çizilip geçersiz sayılmanın nedeni yazılarak

imza edilecektir.

Ataşman defterinin kroki bölümüne çizilecek plan, kroki ve kesitlerde, röleve, kot ve

boyutları, sözleşmesine göre gerekiyorsa klası, zeminin cinsi, oluşum ve

tabakalarının durumu ve diğer bilgileri ile rölevenin yapıldığı tarihin yazılarak

geçirilmesi gereklidir.

99

Metraj bölümünde ise, yapılan imalatın adı, birim fiyat numarası ve birimi

gösterilerek, kroki bölümündeki ölçülere göre miktarları hesaplanarak yazılır.

İnşaatın yapımı sırasında; plankoteler, zemin, temel tabanı, su kotu, kazı tesviye

kotları gibi tüm işlerin kotları, ataşman defterindeki röper kotlarına uyularak ve

kontrol edilerek saptanır.

Ataşman defterine geçilecek ölçü, bilgi, kroki ve şekiller; defterin üst kısmındaki

milimetrik bölümde gösterilir. Şekil ve krokiler teknik resim kurallarına uygun

olarak boyutlandırılır. Bütün şekiller, yazı ve hesaplar önce yumuşak kurşun kalemle

düzenlenip kontrolü yapıldıktan sonra üzerinden tükenmez veya sabit kalemle

geçilebilir.

Bitirilen işler, yapılan son röleve tarihinden itibaren en çok 10 gün içinde bitiş

tarihleri de yazılarak ataşman defterine işlenir.

c) Boru Ferşiyat Ataşman Defteri: Bu defter, inşaat ataşmanı gibi işlem görür.

Boru ferşiyat ataşmanlarına basınç deneyi sonuçları, mecranın başlangıç ve sonu

belirtilmek şartıyla uygulanan basınç ölçüsü, süresi ve tarihi ile kaydedilir.

d) Yeşil Defter: Yeşil defter, hakedişe esas olan tamamlanmamış iş kalemlerinin ve

ihzaratın, poz numarası ve miktarları ile birlikte işlendiği defterdir.

e) İcmal Defterleri: İşin bünyesine uygun olarak bir önceki hakedişe giren

metrajlara son ara hakediş süresinde yapılan işlere ait ataşman, yeşil defter ve metraj

sonuçlarının nereden alındıkları belirtilerek icmal listesi hazırlanır.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Son Hükümler

Son Hükümler

Madde 16– Yapı denetim amiri, şefi, mühendisi ve yardımcıları ile sürveyanların

görevlendirildikleri işten sürekli veya işin akışını etkileyecek sürede ayrılmaları

halinde, bu tarihe kadar o iş için tutulması gerekli her türlü röleve, ataşman, yeşil

100

defter, tutanak gibi tüm evrakın tamamlanması ve bu evrakların yerlerine

görevlendirilen personele bir tutanakla devir ve teslim edilmesi zorunludur. Her

personel kendi görev süresi içinde yapılan işlerden sorumludur. Bu işlemlerin

yürütülmesinden yöneticiler sorumludur.

Yapı denetim görevlileri iş yerlerinde doğal afet, kaza, yangın, salgın hastalık gibi

olayların meydana gelmesi halinde, gerekli önlemlerin alınmasını sağlar ve durumu

ilgililere ve amirlerine bildirirler.

Yapı denetim görevlileri çalışma ve barınmaları için gösterilecek yerlerde bulunur ve

bu yerlerin sürekli temiz ve bakımlı tutulmasını sağlar ve yaptıkları iş konusunda

gelen yetkilileri bilgilendirirler.

ALTINCI BÖLÜM

Yürürlük ve Yürütme

Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik

Madde 17– 18/1/1982 tarihli ve 17578 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İller

Bankası İnşaat Elektrik Tesisat Harita İmar Planı Etüd ve Proje İşlerine Ait Kontrol

Yönetmeliği” yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

Madde 18- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 19– Bu Yönetmelik hükümlerini İller Bankası Genel Müdür’ü yürütür.

Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ · peyzaj mimarlığı uygulamalarını...

Documents