udhëzim me doracak për mirëmbajtjen e objekteve shkollore

UDHËZIM ME DORACAK PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTEVE SHKOLLORE

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈАМИНИСТЕРСТВО ЗА ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА

Projekti për integrimin ndëretnik në arsim

1

UDHËZIM ME DORACAK PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTEVE SHKOLLORE

2MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR

Ky dokument është bërë me mbështetjen e Projektit të USAID-it për Integrim Ndëretnik në Arsim, i zbatuar nga ana e Qendrës Maqedonase për Edukim Qytetar (QMEQ). Përmbajtja e dokumentit u takon autorëve dhe nuk i shpreh qëndrimet e Agjencionit për Zhvillim Ndërkombëtar të SHBA-ve ose të Qeverisë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Dokumenti është përgatitur nga ekipi i Projektit të USAID-it për Integrim Ndëretnik në Arsim, në kuadër të QMEQ -së, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës/Njësia për investime kapitale në koordinim me Zyrën për Bashkëpunim Ushtarak pranë Ambasadës së SHBA-ve në Shkup.

Ky dokument është i mbështetur nga Ministria e vetëqeverisjes lokale dhe Bashkësia e njësive të vetëqeverisjes lokale (BNJVL).

Titulli: UDHËZIM ME DORACAK PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTEVE

Publikues: Qendra Maqedonase për Edukim Qytetar (QMEQ)

Për publikuesit: Loreta Georgieva

Redaktor: Loreta Georgieva

Autorët: Liri Starova - Sulejman, inxhiniere ndërtimi, kordinatore e projektit, QMEQ

Nebojsha Mojsoski, ekonomist, udhëheqës i projektit, QMEQ

Natasha Haxhi-Lega, inxhiniere arkitekte, këshilltare shtetërore, Ministria e Arsimit dhe Shkencës/Njësia për investime kapitale

Bashkëpunëtorët: Elena Miceva, punonjëse sociale, asistente e projektit, QMEQ

Iljço Jovanoski, inxhinier mekanik, bashkëpunëtor, ekspert i jashtëm

Cvetanka Sjekloqa, inxhiniere arkitekte, Ministria e Arsimit dhe Shkencës / Njësia për investime kapitale

Milka Masnikosa Jovanoviq, jurist, zavendës udhëheqës, Ministria e Arsimit dhe Shkencës /Sektori për çështje normativo-juridike

Përkthimi në gjuhën shqipe dhe lektorimi: Lingva Ekspert, Shkup

Dizajni grafik: KOMA

Shtëpia botuese: Sofija Print

Tirazhi: 210 eksemplar

Publikuar: Nëntor 2015

CIP - Каталогизација во публикацијаНационална и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски", Скопје 727:373.3/.5]:69.059(035) STAROVA-Sulejman, Liri Udhëzim me doracak për mirëmbajtjen e objekteve shkollore / [autorët Liri Starova-Sulejman, Nebojsha Mojsoski, Natasha Haxhi Lega ; bashkëpunëtorët Elena Miceva ... и др.]. - Shkup : Qendra maqedonase për edukim qytetar (QMEQ), 2015. - 92 стр. : илустр. ; 21 см ISBN 978-608-4529-31-61. Mojsoski, Nebojsha [автор] 2. Haxhi Lega, Natasha [автор]. - I. Sulejman, Liri Starova- види Starova-Sulejman, Liriа) Училишни објекти - Одржување - ПрирачнициCOBISS.MK-ID 99839754

3

1 HYRJE ...................................................................................... 7

1.1. Rëndësia e mirëmbajtjes së shkollave ..............................................................8

1.2. Përse nevojitet Udhëzimi me Doracakun për mirëmbajtjen e shkollave? .................................................................................9

1.3. Cilat janë qëllimet e Udhëzimit me Doracakun? ...........................................10

1.4. Kush e përpunoi Udhëzimin me Doracakun? ..................................................10

1.5. Kujt i dedikohet ky Udhëzim me Doracak? .....................................................11

1.6. Çfarë përmban Udhëzimi me Doracakun ? .....................................................11

2 MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE ......................... 13

2.1. Mirëmbajtja e objekteve shkollore: Pozitat e ndërtimtarisë ........................15

2.1.1. Dritaret .....................................................................................................17

2.1.2. Çatia ..........................................................................................................20

2.1.3. Muret.........................................................................................................24

2.1.4. Dyshemetë ................................................................................................28

2.1.5. Nyjat sanitare ...........................................................................................32

2.1.6. Oborri shkollor .........................................................................................34

2.2. MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA .................................... 39

2.2.1. Procedura për mirëmbajtje dhe eksploatim të drejtë dhe përdorim ............................................................39

2.2.2. Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e sistemeve për ngrohje .............................................................42

2.2.3. Plani i aktiviteteve për eksploatim dhe mirëmbajtje ............................43

2.2.4. Puna e sistemeve në kushte parregullsie apo avarie dhe zgjidhja e problemeve ..............................................................50

2.2.5. Rritja e efikasitetit dhe rekomandime për optimizimin e sistemeve .............................................................................53

2.2.6. Probleme të rëndomta dhe zgjidhjet e mundshme ..............................57

2.2.7. Veglat e nevojshme ..................................................................................61

3 MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR ......................................... 63

3.1. Bojëra ................................................................................................................63

3.2. Azbesti ..............................................................................................................64

3.3. Mbeturina ndërtimore .....................................................................................66

3.4. Oxhaku ..............................................................................................................66

3.5. Reciklimi ............................................................................................................68

3.6. Gjethe dhe degë ...............................................................................................68

3.7. Hiri .....................................................................................................................69

PËRMBAJTJE

http://mtsp.gov.mk/WBStorage/Files/brz_precisten.pdf


http://www.mtc.gov.mk/new_site/images/storija_doc/115/pravilnici/25-2010.pdf

http://www.economy.gov.mk/regulativa/podzakonski_akti/3978.html

http://www.isrm.gov.mk/mk/standard/?natstandard_document_id=33710


http://www.slvesnik.com.mk/Issues/B969DC39CD2FA34F932ECF1EF2ED68A9.pdf

http://www.moepp.gov.mk/wp-content/uploads/2014/09/Pravilnik za nacinot za postapuvanje so otpad od azbest i otpad od proizvodi koi%20sodrzat azbest.pdf

http://www.mtc.gov.mk/new_site/images/storija_doc/115/normativno pravni/Zakon_za_Javna_chistota_111_03092008.pdf

http://www.moepp.gov.mk/wpcontent/uploads/2014/09/Pravilnik za opstite pravila za postapuvanje so komunalniot i drugite vidovi neopasen otpad.pdf


4 MBROJTJE GJATË PUNËS ..................................................... 71

4.1. Mbrojtja e kokës ...............................................................................................71

4.1.1. Mbrojtësi për fytyrë .................................................................................71

4.1.2. Syze ...........................................................................................................71

4.1.3. Maskë për fytyrë .......................................................................................72

4.2. Veshje pune dhe sigurie ...................................................................................72

4.2.1. Këpucë mbrojtëse ....................................................................................72

4.2.2. Doreza .......................................................................................................72

4.2.3. Rrip i sigurimit ..........................................................................................72

4.3. Mbrojtje gjatë punës në kaldaja ......................................................................73

5 PROCEDURAT E PUNËS ....................................................... 75

6 ANEKS-PLAN PËR MIRËMBAJTJEN E NDËRTESËS SHKOLLORE ...................................................... 79

ANEKSI 1: Plan vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e pozitave ndërtimore në objektet shkollore ........................................................82

ANEKSI 2: Plan mujor i aktiviteteve për

mirëmbajtjen e higjienës në objektet shkollore....................................................84

ANEKSI 3: Plan vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtje para fillimit të sezonit për ngrohje ...................................................85

ANEKSI 4: Plan i aktiviteteve për mirëmbajtjen e kaldajave për ngrohjen e ujit ...............................................................................88

ANEKSI 5: Plan mujor i aktiviteteve për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemeve për ngrohje ....................................90

FOTOGRAFIA 1: Aspekti ekonomik i mirëmbajtjes së objekteve shkollore .................8

FOTOGRAFIA 2: Pjesë përbërëse të mirëmbajtjes së pozitave ndërtimore ..............16

FOTOGRAFIA 3: Profil prej alumini dhe mënyrat e hapjes ..........................................18

FOTOGRAFIA 4: Zbatimi i konstruksionit të çatisë .....................................................20

FOTOGRAFIA 5: Zbatimi i instalacionit të jashtëm të rrufepritësit në objektet me material izolues, me nivele të ndryshme të çatisë: ..........................22

FOTOGRAFIA 6:Instalacioni për rrufepritës .................................................................23

FOTOGRAFIA 7: Çarja e mureve dhe sanimi i tyre ......................................................24

FOTOGRAFIA 8: Mënyra e mënjanimit të grafiteve .....................................................24

FOTOGRAFIA 9: Njolla të lagështa në tavane dhe mure dhe sanimi i tyre ................26

FOTOGRAFIA 10: Lyerja e mureve të brendshme me shtresën finale të ngjyrës ......27

FOTOGRAFIA 11: Shembuj për dysheme të ngrohta ..................................................29

FOTOGRAFIA 12: Shembuj për dysheme të ftohta .....................................................29

FOTOGRAFIA 13: Dëmtimi i dyshemeve të PVC-së dhe listelave ...............................31

FOTOGRAFIA 14: Akceset..............................................................................................37

FOTOGRAFIA 15: Shembull i udhëzuesit të shkurtër për punë i vendosur në murin e sallës së kaldajave ....................................................40

FOTOGRAFIA 16: Instrumentet matëse, termometri dhe manometri ......................44

LISTA E FOTOGRAFIVE

5

FOTOGRAFIA 17: Automatika e kaldajave ...................................................................47

FOTOGRAFIA 18: Procedura e shuarjes së sistemit për ngrohje ................................49

FOTOGRAFIA 19: Shembuj për higjienë në kaldajatë .................................................53

FOTOGRAFIA 20: Mënyrat e deponimit të drunjve .....................................................55

FOTOGRAFIA 21: Rrjedhja nga pjesët lidhëse dhe radiatorëve ..................................57

FOTOGRAFIA 22: Aplikimi i mbrojtjes për anti-korrozion ..........................................60

FOTOGRAFIA 23: Zbatimi i azbestit: mbulesave të çative

(fotografia e majtë) dhe gypat e ujësjellësit (fotografia e djathtë) .............................65

FOTOGRAFIA 24: Pajisje e domosdoshme për punë me azbest .................................65

FOTOGRAFIA 25: Mbeturina ndërtimore .....................................................................66

FOTOGRAFIA 26: Oxhaku ..............................................................................................66

FOTOGRAFIA 27: Projektimi i lartësisë së oxhakut mbi çati ......................................67

FOTOGRAFIA 28: Përfitimet nga riciklimi i mbeturinave............................................68

FOTOGRAFIA 29: Pajisje zjarrfikëse ..............................................................................73

FOTOGRAFIA 30: Procedura për mirëmbajtjen e higjienës ........................................76

FOTOGRAFIA 31: Procedura për paraqitjen e defektit dhe furnizimi i pjesëve ........77

TABELA 1: Zgjidhja e problemeve gjatë përdorimit të dyerve dhe dritareve prej alumini ............................................................................19

TABELA 2: Zgjidhja e problemeve gjatë funksionimit të keq të ulluqeve ..................21

TABELA 3: Zgjidhja e problemeve gjatë çarjes së mureve dhe heqja e grafiteve nga fasada ..................................................................................25

TABELA 4: Zgjidhja e problemeve gjatë paraqitjes së lagështisë dhe lyerja e mureve dhe tavaneve të cilat kanë njolla nga lagështia ........................27

TABELA 5: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së dyshemeve nga PVC ........30

TABELA 6: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së nyjave sanitare .................33

TABELA 7: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së oborreve shkollore...........35

TABELA 8: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së shtigjeve shkollore dhe terreneve sportive .............................................................36

TABELA 9: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së akceseve ...........................37

TABELA 10: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të ngurta ......................................................................51

TABELA 11: Zgjidhja e problemeve të sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të lëngshme .................................................................52

TABELA 12: Zgjidhja e problemeve të sistemet për ngrohje me ajër të ngrohtë .....52

TABELA 13: Mirëmbajtja e higjienës në kaldaja ..........................................................53

TABELA 14:Kufijtë e shkallëve të dobisë së kaldajave të reja për ujë të nxehtë .......54

TABELA 15: Vlera kalorike e lëndëve djegëse të ngurta .............................................55

TABELA 16: Masa të tjera për rritjen e efikasitetit energjetik të sistemeve për ngrohje .............................................................................56

TABELA 17: Zgjidhja e problemeve gjatë rrjedhjes së ujit ..........................................58

TABELA 18: Zgjidhja e problemeve gjatë dëmtimit të mbrojtjes për anti-korrozion ...................................................................................60

TABELA 19: Zgjidhja e problemeve gjatë parregullsisë apo mungesës së termoizolimit të gypave në kaldaja ................................................61

LISTA E TABELAVE

6HYRJE

7

1 HYRJE

Në bazë të nenit 55 paragrafi 1 të Ligjit për organizimin dhe punën e organeve të administrates shtetërore (“Gazeta zyrtare e Republikës së

Maqedonisë” nr. 58/00, 44/02, 82/08, 167/10 dhe 51/11),, ministri i Arsimit dhe Shkencës solli

UDHËZIM ME DORACAK PËR MIRËMBAJTJNE E OBJEKTEVE SHKOLLORE

Ky Udhëzim me Doracak un për mirëmbajtjen e objekteve shkollore është përpunuar në kuadër të Projektit të USAID-it për Integrimin Ndëretnik në Arsim (PINA), i zbatuar nga Qendra Maqedonase për Edukim Qytetar (QMEQ), ndërsa në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës, Sektori për investime kapitale në arsim (MASH). Mjetet për rikonstruimin e shkollave në kuadër të projektit janë donacion nga Komanda Evropiane e Ushtrisë Amerikane (EUKOM)

Ekipi i QMEQ-së disa vite me radhë punon me projekte, qëllimi kryesor i së cilave është përmirësimi i kushteve të punës në shkollat e Republikës së Maqedonisë. Gjatë zbatimit të projekteve, 10 vitet e fundit, janë bërë vizita pothuajse në të gjitha shkollat fillore dhe të mesme të Republikës së Maqedonisë. Si rezultat i aktiviteteve të ekipit të QMEQ-së, ndërsa në kuadër të shumë projekteve të mbështetura nga bashkësia ndërkombëtare, janë implementuar mbi 300 projekte me rinovimin e plotë apo të pjesshëm të ndërtesave shkollore. Kjo përvojë ka kontribuar mjaft për analizimin cilësor dhe gjithëpërfshirës të gjendjeve në shkolla, për përmirësimin e kushteve për qëndrimin e nxënësve si dhe për kushtet në të cilat zhvillohet procesi edukativo - arsimor. Gjatë këtyre analizave erdhëm deri te konstatimet në vijim:

X Një numër i madh i shkollave në Republikën e Maqedonisë akoma nuk i plotësojnë kushtet themelore të cilat duhet t’i ketë një objekt arsimor në të cilin qëndrojnë nxënësit;

X Cilësia e mirëmbajtjes së ndërtesave shkollore në nivel të mbarë shtetit ndryshon nga shkolla në shkollë;

X Shumë objekte shkollore, menjëherë pas rinovimit, menjëherë bien në gjendje të keqe.

Qëllimi i këtij Udhëzimi me Doracakun për mirëmbajtjen e objekteve shkollore është të ndahen njohuritë, përvojat dhe praktikat e mira për mirëmbajtjen e objekteve shkollore të cilat ekipi i QMEQ-së, në bashkëpunim me MASH i ka fituar gjatë punës shumëvjeçare me shkollat, nga rinovimi i tyre dhe përforcimi i kapaciteteve të të punësuarve në shkolla.

8HYRJE

Udhëzimi me Doracakun dedikohet për nevojat e shkollave fillore dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë, për drejtorët, shërbimet profesionale, sekretarët dhe për personelin teknik. Konstatimet, këshillat dhe rekomandimet në Udhëzimin me Doracak do të jenë me rëndësi të madhe për komunat, të cilat si themeluese të shkollave, kanë përgjegjësi për udhëheqjen dhe mirëmbajtjen e tyre. Mundësimi i kushteve të mira për mësim, menaxhimi ekonomik i objekteve dhe realizimi i kursimeve nga mirëmbajtja e mirë duhet të jetë synimi i të gjithë atyre që janë të involvuar në procesin edukativo-arsimor.

1.1. RËNDËSIA E MIRËMBAJTJES SË SHKOLLAVE

Fëmijët kanë pozitë qendrore në bashkësi. Pas shtëpisë dhe familjes, shkolla është vendi më i rëndësishëm në të cilin qëndrojnë dhe mësojnë fëmijët. Objekti shkollor, klasat dhe hapësirat e tjera në shkolla duhet të kenë qasje dhe të jenë të këndshme për qëndrimin e nxënësve për zhvillimin e mësimit dhe aktiviteteve të tjera lidhur me mësimin.

Shkollat e reja, të renovuara dhe objektet e mirëmbajtura për ta ruajtur dukjen dhe për të qenë funksionale për një periudhë më të gjatë, duhet të menaxhohen në mënyrë përkatëse si dhe të mirëmbahen në kohë dhe në mënyrë profesionale.

Mirëmbajtja e objekteve shkollore është e rëndësishme edhe nga aspekti ekonomik. Me mirëmbajtjen e duhur të objektit shkollor, me shfrytëzimin racional të burimeve energjetike dhe me instalimin e materialeve me efikasitet energjetik, shkolla do të kursejë energji, që do të thotë se do të harxhojë më pak mjete financiare gjatë punës. Me mjetet e kursyera për mirëmbajtje, shkolla do të mund të investojë në përmirësimin e kushteve për të qëndruar në shkollë, si dhe në modernizimin dhe zhvillimin e procesit arsimor.

FOTOGRAFIA1: Aspekti ekonomik i mirëmbajtjes së objekteve shkollore

9

Me mirëmbajtjen efektive të objekteve shkollore sigurohet:

X Mjedis fizik i sigurt dhe i shëndoshë në shkollë;

X Funksionim normal i mësimit;

X Jetëgjatësi e shfrytëzimit të objekteve shkollore dhe pajisjeve shkollore;

X Efikasitet energjetik i rritur;

X Mirëmbajtje financiare më racionale dhe

X Ulje e shpenzimeve operative.

Duhet potencuar se për mirëmbajtjen e shkollave nuk janë përgjegjës vetëm të punësuarit në shërbimin teknik të shkollës, por për mirëmbajtje duhet të kontribuojnë të gjithë përdoruesit e objektit shkollor – ekipi drejtues i shkollës, mësimdhënësit, prindërit dhe nxënësit.

1.2. PËRSE NEVOJITET UDHËZIMI ME DORACAKUN PËR MIRËMBAJTJEN E SHKOLLAVE?

Që t’u jepen këshilla dhe rekomandime konkrete komunave dhe shkollave për tejkalimin e sfidave të përditshme gjatë mirëmbajtjes së objekteve shkollore, Projekti i USAID-it për Integrimin Ndëretnik në Arsim në programin e tij planifikoi trajnime për ekipin drejtues të shkollave dhe për personelin teknik që të sqarohen procedura kryesore dhe aktivitetet e domosdoshme për mirëmbajtjen e objekteve shkollore. Nga analizimi i nevojave në shkolla në fushën e mirëmbajtjes, nga hulumtimet gjatë përgatitjes së trajnimeve dhe nga përvoja e ekipit në këtë fushë, doli ideja e përpilimit të një Udhëzimi me Doracakun për mirëmbajtjen e objekteve shkollore.

Udhëzimi me Doracakun tregon për mirëmbajtjen e shkollave në dy aspekte – nga aspekti teknik dhe planor. Aspektin teknik tek mirëmbajtja e shkollave e prezenton paketa e përgjithshme e infrastrukturës, kapacitetet dhe kushtet sanitare rreth ob-jektit shkollor, ndërsa aspekti planor i përfshin aktivitetet dhe praktikat të cilat duhet t’i zbatojnë të punësuarit dhe nxënësit për mirëmbajtjen e kushteve cilësore higjie-niko-teknike në shkollë.

A E DINI SE?

Në shëndetin fizik të nxënësve ndikojnë lokacioni, orientimi, ndriçimi, ajrosja

e hapësirave, ngrohja dhe mirëmbajtja e higjienës në objektin shkollor si dhe

orenditë, mjetet mësimore ndihmëse dhe mbingarkimi i programit mësimor 1.

1 Normativ për hapësirë, pajisje dhe mjete mësimore për arsimin fillor nëntëvjeçar i sjellur nga ministri i Arsimit dhe Shkencës së RM-së më datë 28.2.2008.

10HYRJE

1.3. CILAT JANË QËLLIMET E UDHËZIMIT ME DORACAKUN?

Shkolla, si objekt në të cilin qëndrojnë dhe punojnë nxënësit dhe të punësuarit, duhet t’i kënaqin standardet për objektet shkollore nga më shumë aspekte. Qëllimet e Udhëzimit me Doracakun janë që t’i prezantojë praktikat e mira, leksionet e mësuara dhe rekomandimet të cilat i kemi fituar nga puna shumëvjeçare në shkolla dhe me shkollat në Republikën e Maqedonisë.

Udhëzimi me Doracak e prezenton:

X Objektin shkollor nga aspekti ndërtimor dhe infrastrukturor;

X Mënyrën dhe aktivitetet për mirëmbajtjen e pozitave ndërtimore dhe sistemet për ngrohjen e objektit shkollor;

X Mirëmbajtjen e higjienës në shkolla, aktivitetet dhe dinamikën;

X Procedurat për mirëmbajtjen parandaluese të objekteve shkollore;

X Problemet e zakonshme gjatë mirëmbajtjes dhe si të zgjidhen në bazë ditore, mujore dhe vjetore;

X Masat për mbrojtjen e mjedisit jetësor; dhe

X Veglat e nevojshme për mirëmbajtje dhe pajisjet për mbrojtje gjatë punës.

1.4. KUSH E PËRPUNOI UDHËZIMIN ME DORACAKUN?

Ky Udhëzim me Doracakun është përpunuar nga Qendra Maqedonase për Edukim Qytetar (QMEQ) në kuadër të Projektit të USAID-it për Integrimin Ndëretnik në Arsim (PINA), nga përfaqësuesit e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës (MASH) – Sektori për in-vestime kapitale në arsim, ndërsa në bashkëpunim me persona profesionistë nga fusha e ndërtimtarisë, arkitekturës, makinerisë dhe mbrojtjes gjatë punës.

11

1.5. KUJT I DEDIKOHET UDHËZIMI ME DORACAKUN?

Udhëzimi me Doracakun dedikohet për grupe të ndryshme të përdoruesve. Ai do t’ju ndihmojë në punën e përditshme të punësuarve në:

X Shkollat fillore dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë, gjegjësisht personave të cilët janë përgjegjës për shkollat: drejtorëve, shërbimeve profesionale, sekretarëve dhe personelit teknik;

X Sektoret për arsim në njesitet e vetëqeverisjes lokale dhe inspektorët komunal të arsimit të cilët drejtpërdrejt i kontrollojnë kushtet në shkolla dhe mund të ndikojnë në riemërimin e normave dhe standardeve për mirëmbajtjen e tyre;

X Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës/Njësia për investime kapitale të cilat mund të ndikojnë në nivelin nacional të zhvillimit të programeve dhe rregulloreve ligjore për mirëmbajtjen e shkollave.

1.6. ÇFARË PËRMBAN UDHËZIMI ME DORACAKUN?

Udhëzimi me Doracakun përqendrohet në:

X Problemet e zakonshme me të cilat zakonisht ballafaqohen shkollat dhe personeli teknik gjatë mirëmbajtjes;

X Mënyrat praktike për zgjidhjen e tyre;

X Rekomandimet për mirëmbajtjen parandaluese, masat për mbrojtje gjatë punës;

X Veglat e nevojshme për mirëmbajtjen e shkollave.

Në shtojcë të Udhëzimit me Doracakun janë dhënë materiale – tabela të cilat mund të përdoren gjatë mirëmbajtjes ditore, mujore dhe vjetore të shkollave, në të cilat theksohet personi përgjegjës për mirëmbajtje nëpër pozita dhe procedura të cilat zbatohen për zhvillimin cilësor të procesit të mirëmbajtjes.

Rezultatet/efektet nga zbatimi i këtyre planeve, standardeve dhe rekomandimeve gjatë mirëmbajtjes së objekteve shkollore kanë të bëjnë me:

X Rritjen e nivelit të higjienës në shkollë;

X Përmirësimin e kushteve për qëndrimin e nxënësve në objekt;

X Rritjen e afatit të eksploatimit të sistemeve dhe materialeve (dyer, dritare, dysheme etj.) të vendosura në objekt;

X Zvogëlimin e shpenzimeve për ngrohje;

X Rritjen e efikasitetit energjetik në objekt.

12MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE

13

2

Mirëmbajtja e objekteve shkollore paraqet një përmbledhje aktivitetesh, terminesh dhe personash të obliguar të cilët duhet të organizohen dhe

të veprojnë në mënyrë të organizuar dhe të dobishme. Për të qenë mirëmba-jtja e suksesshme, duhet të bëhet një plan për mirëmbajtje, i cili do t’u përg-jigjet katër pyetjeve – ÇFARË? KUR? KUSH? SI?

Nëse përgjigjet e këtyre katër pyetjeve definohen në mënyrë precize, evidentohen qartë dhe zbatohen në mënyrë praktike, atëherë mirëmbajtja e objektit shkollor do të jetë shumë më e suksesshme, më efikase dhe më efektive.

Mirëmbajtja efektive e objekteve shkollore i mbron investimet kapi-tale, kujdeset për shëndetin dhe për sigurinë e fëmijëve dhe të punësuarve dhe siguron kushte për zhvillimin e procesit arsimor.

Faktorë të ndryshëm në procesin arsimor kanë role, obligime dhe përgjegjësi të ndryshme në mirëm-bajtjen e objekteve shkollore.

Përgjegjësit për arsim në komunat/Qytetin e Shkupit dhe drejtorët e shkollave duhet ta dinë se:

X Mirëmbajtja e objekteve shkollore kontribuon për mirëqenien fizike dhe financiare të shkollës;

X Mirëmbajtja e objekteve shkollore ndikon mbi dukjen e objektit, funksionimin e pajisjeve, shëndetin e nxënësve dhe personelit dhe zhvillimin e procesit mësimor;

X Për mirëmbajtjen e objekteve shkollore nevojiten mjete financiare;

X Planifikimi strategjik për mirëmbajtjen e objekteve shkollore është punë ekipore, me ç’rast nevojitet kontribut dhe ekspertizë e faktorëve të ndryshëm;

X Mirëmbajtjen duhet të koordinohet në kuadër të shkollës;

MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE

Mirëmbajtja është aktivitet

i vazhdueshëm dhe i

përditshëm i shkollës, i cili

duhet të organizohet në

mënyrë sistematike dhe

proaktive.


X Duhet të punojnë në zbatimin përkatës dhe vlerësimin e planeve për mirëmbajtjen e objekteve shkollore;

X Duhet vazhdimisht ta njoftojnë bashkësinë për gjendjen në të cilën ndodhet shkolla dhe si mund të ndihmojë ajo gjatë mirëmbajtjes.

Të punësuarit në shkollë të cilët janë përgjegjës për mirëmbajtje duhet të:

X Kuptojnë se ndjekja e një numri të madh të procedurave në lidhje me mirëmbajtjen e objekteve shkollore dhe zbatimit të tyre përkatës çon drejt mirëmbajtjes së suksesshme;

X Të jenë të gatshëm për trajnim të vazhdueshëm për t’i përmirësuar njohuritë e tyre dhe aftësitë lidhur me mirëmbajtjen e objekteve shkollore;

X Ua bartin njohuritë dhe përvojat e tyre të punësuarve të tjerë që të mund edhe ata të ndihmojnë gjatë mirëmbajtjes së objekteve shkollore;

X Të bashkëpunojnë me personat drejtues të cilët i sjellin vendimet buxhetore;

X Të dinë se nevojat për zhvillimin e suksesshëm të procesit mësimor drejtpërdrejt ndikojnë mbi vendimet për mirëmbajtjen e objekteve shkollore.

Mësimdhënësit duhet:

X Ta ngrisin nivelin e rëndësisë së ndikimit të drejtpërdrejt të mirëmbajtjes së objekteve shkollore mbi procesin mësimor;

X T’i edukojnë nxënësit se si duhet të sillen brenda dhe jashtë objekteve shkollore;

X T’i bartin pritjet e tyre për atë se si duhet të jenë kushtet e brendshme në objektet shkollore, pasi që ato ndikojnë mbi përmirësimin e mësimit te nxënësit;

X T’i respektojnë procedurat për mirëmbajtje.

Nxënësit duhet:

X T’i konsiderojnë objektet shkollore si mjedis i tyre për mësim dhe zhvillim;

X Të sillen me respekt ndaj pronës shkollore;

X Të krijojnë shprehi pozitive të cilat do t’i pasurojnë përvojat e tyre jetësore.

Prindërit dhe bashkësia përmes përfaqësuesve të tyre në Këshillin shkollor duhet të:

X Dinë se objektet shkollore janë vend ku krijohen qytetarët dhe liderët e ardhshëm;

X T’i respektojnë vendimet në lidhje me përdorimin dhe mirëmbajtjen e objekteve shkollore;

15

X Të japin kontributin e tyre në procesin e sjelljes së vendimeve në lidhje me mirëmbajtjen e objekteve shkollore, kur të kërkohet një gjë e tillë prej tyre.

Në kapitujt në vijim në mënyrë të thuktë do të ndalemi në mirëmbajtjen e objektit, si nga aspekti i mirëmbajtjes së higjienës ashtu edhe nga aspekti i pozitave ndërtimore dhe sistemeve për ngrohjen e objekteve. Për çdo pozitë do të përshkruhen edhe problemet më të zakonshme të cilat paraqiten si dhe zgjidhjet për mënjanimin e tyre.

2.1. MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: POZITAT NDËRTIMORE

Mirëmbajtja e objektit është aktivitet i vazhdueshëm dhe i përditshëm i shkollës, i cili duhet të organizohet në mënyrë sistematike dhe proaktive për t’u parandaluar nevoja e riparimeve më të mëdha. Në përgjithësi, mirëmbajtja mund të ndahet në mirëmbajtje të paplanifikuar dhe të planifikuar.

MIRËMBAJTJA E PAPLANIFIKUAR Mirëmbajtje intervente (reaktive – korrigjuese) - ndërmerren masa pasi të ndodh një defekt apo do të vërehet dëmtim më i madh. Kjo është mënyra më e zakonshme e mirëmbajtjes, gjegjësisht rreth 50% e programeve për mirëmbajtjen e shkollave në Maqedoni fokusohen në këtë lloj të mirëmbajtjes. Mirëmbajtja e paplanifikuar në bazë të mirëmbajtjes korrigjuese, gjegjësisht reagimit gjatë dëmtimeve të papritura, rastësore apo të qëllimshme. Në planet apo buxhetet vjetore për mirëmbajtjen e shkollave rreth 2% i takon mbulimit të dëmeve të krijuara gjatë dëmtimeve të qëllimshme.

MIRËMBAJTJA E PLANIFIKUAR Mirëmbajtja parandaluese (proaktive) – mirëmbajtje me qëllim që të parandalohet dëmtimi i objektit apo ndonjë defekt i pajisjeve. Bëhet në intervale kohore të rregullta gjatë vitit shkollor dhe jo si reagim i dëmit të krijuar. Siç tregon edhe emri, mirëmbajtje e planifikuar do të thotë se për mirëmbajtjen e shkollës përgatitet plan i aktiviteteve që në mënyrë të organizuar, koordinuar dhe kontrolluar duhet të zbatohen. Rreth 30% e mirëmbajtjes në shkolla në Maqedoni paraqet mirëmbajtje parandaluese.

Nga shkollat pritet të miratojnë plan të përcaktuar paraprakisht, në vend të qasjes reaktive ndaj mirëmbajtjes. Zhvillimi i mentalitetit për mirëmbajtjen e qasjes së vetëdijshme drejt kryerjes së mirëmbajtjes dhe riparimeve të vogla janë siguri se në mënyrë optimale shfrytëzohen objektet shkollore.


Mirëmbajtja e pozitave ndërtimore paraqet kontroll të planifikuar dhe të rregullt të të gjitha pozitave ndërtimore të objektit në të cilat bëjnë pjesë: dyert, dritaret, çatia, muret, fasadat, dyshemetë, tavani si dhe oborret, shtigjet dhe platformat qasëse për nxënësit me nevoja të posaçme (me handicap fizik).

KONTROLLE TË RREGULLTA

DYER DHE DRITARE

ÇATIA

DYSHEME DHE TAVANË

MURET DHE FASADA

MIRËMBAJTJA

FOTOGRAFIA 2: Pjesë përbërëse të mirëmbajtjes

së pozitave ndërtimore

Për çdo pozitë ndërtimore në Ud-hëzuesin me Doracakun potenco-hen problemet e zakonshme të cilat paraqiten gjatë mirëmbajtjes së pozitave ndërtimore, mënyrat për mënjanimin e tyre dhe prak-tikat e rregullta për mirëmbajtjen e rregullt parandalues. Në tabe-lat Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e pozitave ndërti-more (Aneksi 1) dhe Plani mujor për aktivitete për mirëmbajtjen e higjienës në objektet shkollore (Aneksi 2) janë theksuar aktivi-tetet, intervali kohor për zbatimin e tyre dhe personi përgjegjës për mirëmbajtjen e pozitave ndërti-more/higjienës.

A E DINI?

Nxënësit tregojnë 13-26% rezultate më të larta në testimet standarde kur

punojnë në hapësira me ndriçim ditor. Sigurimi i ndriçimit ditor me projektim

dhe me vendosjen e një sipërfaqeje më të madhe me dritare në klasa është

investimi më i mirë ndërtimor për krijimin e një mjedisi stimulues për mësim.

17

2.1.1. DRITARET

2.1.1.1. EKSPANSIONI TERMIK (DILATACIONI)

TE DYERT DHE DRITARET

Dilatacioni paraqet zgjerimin apo shtrirjen e profileve prej të cilave janë përpunuar dyert dhe dritaret për shkak të ndryshimit të temperaturës.

A E DINI SE?

Dyert dhe dritaret nën ndikimin e temperaturave të larta varësisht materialit

nga i cili janë përpunuar, në periudhën e verës përhapen edhe atë:

Alumini

PVC

Të drurit

1,2 mm

3–4 mm

varësisht nga cilësia e drurit

Nga përvoja e punës tonë gjatë punës shumëvjeçare të rinovimit të shkollave, gjegjësisht të ndërrimit të dritareve dhe dyerve në shkolla, erdhëm deri te njohuritë të cilat tregojnë se përdorimi i profileve prej alumini për përpunimin e dyerve dhe dritareve për objekte publike është shumë pragmatik. Profilet e aluminit kanë karakteristika solide nga aspekti i efikasitetit energjetik, reagojnë mirë gjatë ndryshimeve të temperaturave, kanë jetëgjatësi të gjatë (50 vjeç), ndërsa gjatë temperaturave të larta (gjatë zjarreve) nuk deformohen dhe shkatërrohen.

Dimensionet e ndryshme të profileve të dritareve janë shoqëruar me fuqi të madhe, me ç’rast bëhet edhe deformimi i dritareve. Këto deformime mund të shkaktojnë:

X Thyerja e xhamit;

X Lagështia e xhamave (për shkak të plasaritjes së qiriçit);

X Për shkak të shkujës (për shkak të shtrembërimit);

X Funksionimit të vështirësuar të mekanizmave (për shkak të deformimeve).


180° 90°

VINI RE!

Për t’iu shmangur apo për t’i zbutur anomalitë te dritaret e aluminit nevojitet:

X Midis xhamit dhe kornizës duhet të parashihet hapësirë e mjaftueshme për ekspansion;

X Midis dritares dhe murit duhet të parashihet hapësirë e mjaftueshme e cila do të mbushet me shkumë poliuretani, e cila do të mund t’i pranojë të gjitha dilatacionet termike.

2.1.1.2. SHKËPUTJA E FLETËS MBROJTËSE NË KOHË

Pas përfundimit të montazhit të dyerve dhe dritareve duhet të hiqet fleta mbrojtëse në periudhë prej një muaji. Nëse fleta qëndron për një periudhë më të gjatë (varësisht prej rekomandimeve të prodhuesit, mesatarisht duhet të hiqet më së voni 3 muaj nga vendosja) paraqiten vështirësi gjatë shkëputjes, ndërsa mund të ndodhin edhe dëmtime.

2.1.1.3. AJROSJA E HAPËSIRAVE

Gjatë periudhave të gjata për ngrohje duhet të shmangen ajrosjet e hapësirave me hapjen e dritareve në mënyrë të pjerrtë. Ajri i freskët më së miri hyn me hapjen e të gjitha dritareve dhe dyerve që të bëhet ajrosja e hapësirave me të cilën për një kohë të shkurtër (3 – 4 minuta) mund të ndryshojë ajri në hapësirë, ndërsa nga ana tjetër të mos ftohen muret.

FOTOGRAFIA 3: Profil i aluminit dhe mënyrat e hapjes

19

VINI RE!

Ajrosja e rregullt nevojitet për:

X Rregullimin e lagështisë së ajrit në hapësirë;

X Ndërrimin e ajrit të vjetër me të ri;

X Parandalimin e kondensimit dhe mykut;

X Krijimin e kushteve për mjedis të shëndoshë dhe qëndrim të këndshëm të nxënësve dhe të punësuarve në shkolla.

VINI RE!

Ajrosja duhet të bëhet pas përfundimit të çdo ore mësimore.

A E DINI SE?

Ajrosja e pakontrolluar dhe mbyllja e gabuar e dritareve dhe dyerve e rrisin

konsumimin e energjisë për 15%!

TABELA 1: Zgjidhja e problemeve gjatë përdorimit të dritareve dhe dyerve të aluminit

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË PËRDORIMIT TË DRITAREVE

DHE DYERVE TË ALUMINIT

PROBLEME MASA VEGLA TË NEVOJSHME

Funksionim i vështirësuar i mekanizmave.

X Shtrëngimi. X Çelës - inbus.

Lagështia e xhamit. X Silikonizimi.

X Kaçavidhë;

X Çelës - inbus;

X Çekan prej druri.

Doreza të dëmtuara. X Ndërrimi.

X Kaçavidhë;

X Çelës - inbus;

X Trapan.

Goma të dëmtuara. X Ndërrimi.


2.1.2. ÇATIA

Çatia është pjesë e objektit shkollor e cila e mbron objektin nga:

X Rrezatimi ultraviolet;

X Bora, shiu, ngrirja, vesa, vetëtima etj.

Në objektet shkollore në R. e Maqedonisë karakteristike janë dy tipa të çative:

X Çati e sheshtë;

X Çati e pjerrët.

2.1.2.1. KONTROLLI I GJENDJES NË SIPËRFAQEN E ÇATISË

Tre lloje të mbulesave të çative janë të përfaqësuara te objektet shkollore:

X Mbulesë me qeramidhe;

X Mbulesë me lastër plastike;

X Mbulesë me pllaka azbesti (të cilat janë të ndaluara për përdorim, aty ku ka duhet të ndërrohen. Ndërrimi të bëhet në pajtim me Rregulloren për mënyrën e veprimit me mbeturina prej azbesti dhe me mbeturina nga produktet të cilat përmbajnë azbest, Gz. Zyrtare e RM-së nr. 68/04 dhe 71/04 (http://www.moepp.gov.mk/wp-content/uploads/2014/09/Pravilnik për mënyrën për veprim me mbeturina prej azbesti dhe mbeturinat e produkteve të cilat përmbajnë azbest.pdf).

Sipërfaqja e çatisë duhet të kontrollohet në çdo tre deri në gjashtë muaj.

VINI RE!

Gjatë kontrollit të mbulesës së çatisë nevojitet:

X Të bëhet kontrolli i qeramidheve, lastrave, dorezave dhe vidhave;

X Të bëhet kontrolli i qeramidheve ventiluese, bodrurave, mburojave të borës dhe gropësirave.

FOTOGRAFIA 4: Zbatimi i konstruksionit të çatisë

NË MËNYRË TË DREJTË

NË MËNYRË TË PADREJTË

21

2.1.2.2. PASTRIMI I ÇATISË DHE ULLUQEVE

Me pastrimin e çatisë nënkuptohet larja e mbulesës së çatisë dhe pastrimi i ulluqeve. Pastrimi i ulluqeve është një prej gjërave më të rëndësishme dhe një prej hapave më esencial. Për fat të keq, shpesh pritet deri te zënia apo bllokimi i tyre ndërsa më pas të pastrohen. Çdo pranverë dhe çdo vjeshtë duhet të bëhet pastrimi i ulluqeve.

TABELA 2: Zgjidhja e problemeve gjatë funksionimit të keq të ulluqeve

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË FUNKSIONIMIT TË KEQ TË ULLUQEVE


Zënia e ulluqeve horizontale nga gjethet, degët dhe mbeturina të tjera.

X Pastrimi i ulluqeve dhe mënjanimi i mbeturinave të tubuara;

X Larja e ulluqeve me zorrë uji me sasi të madhe të ujit.

X Shkallë;

X Doreza;

X Mjet për grumbullimin e mbeturinave (thasë, shporta, qese);

X Zorrë.

Zënia e ulluqeve vertikale nga gjethet, degët dhe mbeturina të tjera.

X Pastrimi i ulluqeve dhe mënjanimi i mbeturinave të tubuara;

X Larja e ulluqeve me zorrë uji me sasi të madhe të ujit.

X Shkallë;

X Doreza;

X Mjet për grumbullimin e mbeturinave (thasë, shporta, qese);

X Zorrë.

Dëmtimi i ulluqeve, ulluk i prerë (kur mungon një modul- copë) dhe derdhja jo e drejtë e ujit atmosferik.

Duhet të ndërrohen pjesët e dëmtuara dhe mbajtësit me:

X Përcaktimin e gjatësisë së pjesës së dëmtuar;

X Heqjen e mbajtësve të ulluqeve dhe heqjen e pjesës së dëmtuar;

X Montimi i pjesës së re të ullukut dhe forcimi me mbajtës të rinj.

X Trapanë;

X Silikon;

X Gozhda.

Çarja e ulluqeve gjatë periudhës së dimrit për shkak të qëndrimit të ujit atmosferik dhe ngrirjes së ujit.

Nëse ka rrjedhje të ujit nga vetë ulluqet, nevojitet:

X Përcaktimi i vendit të rrjedhjes,

X Lyerja me silikon;

X Nivelimi i ulluqeve horizontale, në rast kur rrëzimi nuk është i drejtë vjen deri te grumbullimi i ujit.

X Trapanë;

X Silikon;

X Gozhda.

Dëmtimi i sipërfaqeve të mureve dhe tavanëve nga grumbullimi i ujit atmosferik në ulluqe.

X Riparimi apo pastrimi i ulluqeve;

X Pastrimi i njollave nga lagështia në mure dhe tavane;

X Lyerja e njollave me një shtresë (prajmer);

X Lyerja e murit dhe tavanit.

X Trapanë;

X Silikon;

X Gozhda.


2.1.2.3. INSTALIMI I RRUFEPRITËSIT

Një pjesë e instalimit elektrik të objektit ka për qëllim që mundësinë e goditjes së objektit nga rrufeja ta reduktojë në minimum.

Mbrojtja e objekteve nga zbrazjet atmosferike bëhet me ndihmën e instalimit të jashtëm të rrufepritësit.

Rrufepritësi është bërë me qëllim që të presë një pjesë të mirë të goditjeve të rrufesë në kufijtë e zonës që i mbron dhe rrymimin e rrufesë ta çojë në tokë pa pasoja të dëmshme.

Ai përbëhet nga pritësi i rrufesë, i cili e tejkalon objektin e mbrojtur, tokëzuezin dhe dërgimin e rrymimit të rrufesë, i cili e lidh pritësin me tokëzuesin. Këto tri pjesë të instalimit të jashtëm të rrufepritësit në literaturë mund të gjenden edhe nën termat:

1) Sistem pritës;

2) Tokëzues dhe

3) Sistemi për tokëzim.

Pritësit duhet të vendosen në ato pika të objektit në të cilat ndodhet mundësia më e madhe për goditje nga rrufeja, ndërsa përçuesit e çatisë formojnë kafaz të mbyllur me sa më shumë përçues.

FOTOGRAFIA 5: Zbatimi i instalimit të jashtëm të rrufepritësit në një objekt me material izolues, me nivele të ndryshme të çatisë:

1 – përçues horizontal i sistemit

pritës

2 – tokëzues

3 – Т kryqëzues, rezistues ndaj

korrozionit

4 – pjesë lidhëse/pikë për analizim

5 – tokëzues unazor

6 – Т kryqëzues në traun e çatisë

7 – percina në rrjet

2 2

71

1

54

3

12 m2)

20 m2)

15 m

6

23

FOTOGRAFIA 6: Instalimi i Rrufepritësit

Kontrolli i instalimit të rrufepritësit duhet të bëhet kur:

X Bëhen riparime të caktuara të çatisë apo fasadës;

X Pas goditjes së rrufesë në instalime apo në objekt.

VINI RE:

Te instalimi i rrufepritësit është e domosdoshme:

X Kontrolli i instalimit të rrufepritësit të bëhet çdo dy vjet, ndërsa kontrollin

e bën një kompani e licencuar e autorizuar për testimin e instalimeve të

rrufepritësit;

Shkollat të cilat nuk kanë instalim rrufepritës nuk janë të mbrojtura nga rrufeja

dhe dëmtimet e instalimit elektrik në objekt.

*Në pajtim me Ligjin për siguri dhe shëndet gjatë punës, Gz. zyrtare e RM-së nr.

53/2013. (http://mtsp.gov.mk/WBStorage/Files/brz_precisten.pdf)



2.1.3. MURET

2.1.3.1. MURET E JASHTËM DHE FASADA

Muret e jashtëm dhe fasada e mbrojnë objektin nga shiu, bora, era, pluhuri dhe ajri i ndotur. Mënyra dhe materialet prej të cilave janë mbrojtur muret dhe fasada ndikojnë në mbrojtjen nga i nxehti dhe i ftohti, mbrojtjen kundër zjarrit, lëshimin e avullit pa paraqitjen e kondensimit në sipërfaqet e tyre dhe brenda, kursimin e energjisë dhe mbrojtje nga zhurma e jashtme. Muret e jashtme dhe fasada mund të përpunohen me izolim dhe pa izolim. Çfarë lloji i izolimit do të zbatohet (trashësia e polisterolit dhe përpunimit) varet nga lokalizimi i objektit, vendosja, përmasat, llojet e materialeve ndërtimore dhe mënyre e ngrohjes.

Probleme më të zakonshme të cilat paraqiten te muret e jashtëm janë çarjet e mureve dhe heqja e grafiteve nga fasada.

2.1.3.2. ÇARJA E MUREVE DHE MËNJANIMI

I GRAFITEVE NGA FASADA

Çarja e mureve mund të shkaktohet nga diferenca të mëdha të temperaturës gjegjësisht gjatë dilatacioneve të mëdha.

FOTOGRAFIA 7: Çarja e mureve dhe sanimi i tyre

nivelimi me shpatull

mbushje me rrëshirë epokside

zgjerimi i pjesës së çarë deri në 3 mm

pastrimi i pluhurit

FOTOGRAFIA 8: Mënyra e mënjanimit të grafiteve

Heqja e grafitit

Lyerja me shtresë bazë (PRAJMER)

Lyerja me shtresë përfundimtare

1

2

3

4

123

25

TABELA 3:

Zgjidhja e problemeve gjatë çarjes së mureve dhe mënjanimi i grafiteve nga fasada

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË ÇARJES SË MUREVE

DHE MËNJANIMI I GRAFITEVE NGA FASADA


Çarja e mureve.

X Pastrimi i bazës;

X Vlerësimi i thellësisë së çarjes;

X Mbushja e pjesës së çarë me rrëshirë epokside apo llaç;

X Nivelim me shpatull për të mos pasur gunga;

X Lyerje.

X Pastruese për mur

(gërryese);

X Furçë;

X Rulë sfungjeri.

Grafite në fasada.

X Pastrimi i sipërfaqes;

X Vendosja e prajmerit si bazë.

Prajmeri paraqet lyerjen bazë,

gjegjësisht shtresën lidhëse të

substratit. Ai i ndërthur pjesët

e pluhurit të cilat nuk mund

të mënjanohen me pastrim,

mundëson ngjitjen më të mirë

të lyerjes dhe e përforcon

bazën. Aplikohet një shtresë

me furçë;

X Pas aplikimit të lyerjes

bazë është e nevojshme të

bëhet aplikimi final me bojë.

Boja duhet të aplikohet

mirë dhe të cilësohet me

rezistencë të lartë të ujit dhe

qëndrueshmëri gjatë kushteve

të ndryshme kilmaterike.

X Furçë;

X Rulë sfungjeri.


2.1.3.3. MURET E BRENDSHME DHE TAVANET

Lyerja paraqet mirëmbajtje të rregullt të mureve të brendshme. Lyerja e mureve përbëhet nga:

X Një shtresë e bojës bazë (lyerja bazë e të gjitha llojeve të substrateve para lyerjes së fasadave dhe bojërat e brendshme);

X Bojëra uji, dy shtresa (për përdorim të brendshëm).

Problemet të cilat paraqiten te muret e brendshme janë çarja e mureve dhe paraqitja e lagështisë së mureve dhe tavanëve.

Çarja e mureve të brendshme sanohet në të njëjtën mënyrë siç tregohet te muret e jashtme.

Njollat e lagështa në tavan zakonisht paraqiten gjatë rrjedhjes nga konstruksioni i çatisë, paraqitja e lagështisë dhe kondensimi. Para se të bëhet sanimi i këtyre njollave, fillimisht nevojitet të zbulohet shkaktari i lagështisë, të ndërmerren masa për sanimin e rrjedhjes, ndërsa më pas të lihen njollat e lagështa që të thahen. Pasi të thahet pjesa ku kanë qenë njollat e lagështa, nevojitet lyerje me shtresë të re të bojës.

A E DINI SE?

Lagështia dhe myku mund të shkaktojnë alergji, sulme astmatike, kollitje,

irritimin e fytit dhe rrufë!

FOTOGRAFIA 9: Njolla të lagështa në tavane dhe mure dhe sanimi i tyre

Mënjanimi i sipërfaqeve të fryera dhe të dëmtuara

Lyerje me materie bazë

27

FOTOGRAFIA 10: Lyerja e mureve të brendshme me shtresë finale të ngjyrës

TABELA 4: zgjidhja e problemeve gjatë paraqitjes së lagështisë dhe lyerja e mureve dhe tavanëve të cilat kanë njolla lagështie

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË PARAQITJES SË LAGËSHTISË DHE

LYERJA E MUREVE DHE TAVANËVE TË CILAT KANË NJOLLA LAGËSHTIE


Paraqitja e lagështisë në tavane dhe në muret e brendshme;

Paraqitja e lagështisë në dysheme.

X Zbulimi i shkaktarit të lagështisë;

X Sanimi i shkakut: riparimi i çatisë, ulluqeve, hidroizolimi, mënjanimi i lagështisë kapilare.

X Shkallë;

X Trapanë;

X Silikon;

X Gozhda;

X Doreza.

Lyerja e mureve të brendshme të cilat kanë njolla të lagështisë.

X Sipërfaqet pastrohen që të mënjanohet pluhur nga muret;

X Aplikimi i lyerjes përkatëse bazë;

X Lyerja e murit me aplikim të barabartë të bojës. Gjatë lyerjes finale të sipërfaqeve rula duhet lëvizur prej lartë-poshtë dhe anasjelltas, me ç’rast sipërfaqja e murit merr pamje të balancuar;

X Intervali kohor prej aplikimit të parë deri në aplikimin e shtresës së dytë duhet të jetë 4–6 orë.

X Leckë gjysmë e lagur;

X Pastrues për mur;

X Furçë;

X Rulë sfungjeri.


VINI RE!

Lyerja e mureve të brendshme bëhet në interval kohor prej tre deri në pesë vjet.

Muret duhet lyer me bojëra të ndritshme ndërsa tavanet me bojë të bardhë.

Boja mbrojtëse e mureve aplikohet në lartësi prej 1,2 metrash.

KUJDES ÇFARË BOJËRASH BLINI!

Ato duhet:

X Të jenë me bazë uji;

X Të mos përmbajnë aceton, amoniak apo formaldehidit;

X Të mos përmbajnë metale të rënda dhe kompozime organike të

paqëndrueshme.

A E DINI SE?

Ndriçimin më së miri e reflekton boja e bardhë.

Bojërat pastel për 50% e zvogëlojnë dritën e diellit.

Kompjuterët duhet të vendosen në kënd prej 45° nga dritaret për t’u

parandaluar reflektimi.

2.1.4. DYSHEMETË

Dyshemetë në shkolla mbulohen me një shtresë dyshemeje varësisht nga lloji dhe madhësia e hapësirës. Në klasa, kabinete, zyra dhe hapësira të tjera në të cilat qëndrojnë nxënësit dhe punonjësit, vendosen dysheme të ngrohta, ndërsa në korridore, tualete dhe hapësirat ndihmëse vendosen dysheme të ftohta.

Ekzistojnë më shumë lloje të dyshemeve të cilat përdoren në shkolla dhe ato janë të përpunuara nga:

X Shtresa PVC për dysheme, heterogjene, në formë rrotulle me trashësi prej 2 mm dhe shtresa finale me mbrojtje ekstreme;

X Materiale në bazë të drurit (parket, laminat, dysheme druri);

X Pllaka vinase;

X Rrëshirë epokside.

29

FOTOGRAFIA 11: Shembuj për dysheme të nxehtë

Dyshemetë e ftohta janë të përpunuara prej:

X Terazo;

X Pllakave qeramike.

FOTOGRAFIA 12: Shembuj për dysheme të ftohtë

Mirëmbajtja e dyshemeve është me rëndësi të madhe për personat të cilët qëndrojnë në shkollë. Mënyra e mirëmbajtjes varet nga lloji i shtresës së dyshemesë. Pjesa më e madhe e hapësirave në shkollë në të cilat qëndrojnë nxënësit kanë dysheme nga PVC materialet.

VINI RE!

Dyshemetë mirëmbahen sipas rekomandimeve të prodhuesit.

Gjatë mirëmbajtjes nevojitet fshirja dhe pastrimi i përditshëm me leckë të

lagësht dhe heqja e çamçakëzëve; kontroll mujor; pastrim vjetor me makinë.


TABELA 5: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së dyshemeve të PVC-së

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES

SË DYSHEMEVE TË PVC-SË


Pastrimi i njollave nga lapsat me ngjyrë, salca e domateve, senfi, yndyrërat etj.

X Njollat pastrohen me ujë të nxehtë në të cilin ka ilaç për pastrim;

X Sipërfaqja e dyshemesë pastrohet me leckë dhe lustrohet në pajtim me udhëzuesin e prodhuesit për dysheme.

X Leckë;

X Ilaçe për pastrim;

X Xhoger (leckë pastrimi);

X Leckë dhe ilaçe për pastrim.

Pastrimi i njollave nga ndryshku.

X Njollat nga ndryshku pastrohen me ujë në të cilin ka ilaç për pastrim;

X Sipërfaqja e dyshemesë pastrohet me leckë dhe lustrohet në pajtim me udhëzuesin e prodhuesit për dysheme.

X Ilaç për pastrimin e ndryshkut;

X Leckë;

X Xhoger.

Pjesë të shkëputura të dyshemesë prej PVC-së.

Nevojitet të bëhet kontrolli i dyshemesë së vendosur prej PVC-së;

Nëse ekzistojnë pjesë të shkëputura nevojitet të bëhet vendosja e një mjeti lidhës midis dyshemesë dhe PVC-së dhe shtresës ekzistuese të dyshemesë (kjo zakonisht ndodh në pjesët lidhëse dhe në pjesët lidhëse me instalimet e kompjuterëve).

X Pastruese për mur;

X Rulë.

Sipërfaqe të dëmtuara si rezultat i ndërrimit jo të rregullt të shtresave të mobilieve (banka dhe karrige).

X Vendoset mjet lidhës midis dyshemesë prej PVC-së dhe shtresës ekzistuese të dyshemesë;

X Aplikohet me rulë që të mënjanohet teprica e materialit, si dhe të bëhet shtypje që më mirë të aplikohet mjeti lidhës;

X Vendoset gjësend i rëndë, i cili duhet të qëndrojë 12 orë, që të mundësohet bashkim më i mirë;

X Aplikohet lyerja finale që të bashkohen skajet e dy pjesëve për të mos u shkëputur pjesa e dëmtuar.

X Pastruese për mur;

X Rulë;

X Trapanë.

31

2.1.4.1. NDËRRIMI I NËNSHTRESAVE

TË MOBILIEVE PREJ GOME ME PLASTIKE

Nënshtresat paraqesin mbrojtje të teheve të mobilieve që të mos vijë deri te dëmtimi i dyshemesë prej PVC-je. Nevojitet ndërrimi i teheve prej gome me plastike, pasi që tehet prej gome lënë gjurmë në dyshemenë PVC. Nevojitet kontroll i rregullt i mobilieve (bankave dhe karrigeve) dhe ndërrimi i teheve të dëmtuara.

2.1.4.2. NDËRRIMI I LISTELAVE TË DËMTUAR

Duhet bërë kontrolli i vazhdueshëm i listelave. Aty ku ka dëmtime, nevojitet ndërrime i listelave të vjetra me të reja.

VINI RE!

Gjatë vendosjes së listelave të reja duhet pasur kujdes:

X Të mos shtrembërohen vidhat për fiksim dhe dalja e tyre jashtë;

X Gjatë vendosjes së vidhave të mos çahet apo dëmtohet listela;

X Në ato vende ku bashkohen dy listela kënddrejta, duhet lyer me qiriç nëse nuk përputhen këndet (kjo ndodh zakonisht nëse muret janë të vjetra dhe të paniveluara).

FOTOGRAFIA 13: Dëmtimi i dyshemeve të PVC-së dhe i listelave

A E DINI SE?

Në shkollat në Japoni nuk ka personel teknik. Nxënësit dhe arsimtarët bashkërisht i pastrojnë dyshemetë pas drekës dhe në fund të ditës, i zbrazin shportat për mbeturina dhe i pastrojnë tualetet!


2.1.5. NYJAT SANITARE

Nyjat sanitare janë pjesë të objektit shkollor te të cilat mirëmbajtja dhe higjiena janë me rëndësi të madhe. Mirëmbajtja dhe higjiena e hapësirave sanitare drejtpërdrejt ndikon mbi shëndetin e njerëzve. Organizimi i mirë për pastrimin dhe mirëmbajtjen e tualeteve dhe pjesëve sanitare në shkollë janë me rëndësi të veçantë. Hapësirat sanitare të cilat nuk mirëmbahen mirë paraqesin rrezik të madh dhe ndikojnë drejtpërdrejt mbi shëndetin e fëmijëve dhe të punësuarve.

Për mirëmbajtjen cilësore të nyjave sanitare dhe për mirëmbajtjen e higjienës, shkolla duhet të sigurojë pjesë rezerve, mjete për higjienë, njerëz dhe pajisje, si dhe ndarje të qartë të detyrave dhe përgjegjësive midis të punësuarve të cilët janë të angazhuar.

2.1.5.1. HIGJIENA NË NYJAT SANITARE

Personeli teknik, gjegjësisht pastruesit janë përgjegjës për higjienën në shkolla. Detyrë dhe përgjegjësi e tyre është pastrimi i klasave, zyrave, korridoreve, tualeteve dhe hapësirave të tjera në shkollë.

Higjiena dhe mirëmbajtja e hapësirave sanitare bëhet:

X Çdo ditë gjatë pushimit të madh dhe pas përfundimit të orëve pastrohen, lavamanet, guacat, mbushen enët me sapun të lëngshëm, zbrazen shportat për mbeturina;

X Çdo muaj bëhet kontrolli i kazanëve, çezmave, rubinetave dhe ventileve;

X Çdo vit bëhet kontrolli i instalimit të ujësjellësit dhe kanalizimit (gypave dhe pusetave).

Mirëmbajtja e higjienës në shkollë dhe dinamika e aktiviteteve janë dhënë në tabelë (Aneksi 2) ku janë theksuar të gjitha elementet shkollore të cilat duhet pastruar si dhe dinamika apo shpeshtësia e aktiviteteve – ditore, mujore, vjetore.

VINI RE!

Gjatë pastrimit të tualeteve në shkollë të përdoren mjete dezinfektuese të cilat:

X Nuk përmbajnë materie helmuese;

X Nuk kanë veprim shkatërrues mbi materialet ndërtimore dhe pajisjet e instaluara në tualete dhe

X Janë të pranueshme ekologjikisht.

Pastrimi i tualeteve të bëhet VETËM me përdorimin e xhogerit, ndërsa zorra të përdoret vetëm për mirëmbajtjen e higjienës jashtë objektit.

33

2.1.5.2. MIRËMBAJTJA E NYJAVE SANITARE

Mirëmbajtja e nyjave sanitare është obligim i personelit teknik, më saktë mjeshtrit të shkollës. Detyrë e tij është vazhdimisht t’i kontrollojë instalimet e ujësjellësit dhe kanalizimit, si dhe pajisjet sanitare të cilat janë të instaluara në to. Pas definimit të defektit, për një afat shumë të shkurtër duhet të mënjanohet.

A E DINI SE?

Nga një çezmë e prishur prej së cilës dalin 30 pika për një minutë, në ditë harxhohen 10 litra ujë.

TABELA 6: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së nyjave sanitare

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES SË NYJAVE SANITARE


Riparimi i kasetës së tualetit ku vazhdimisht rrjedh nga pak ujë në guackë.

Ekzistojnë dy mënyra të riparimit të kazanit:

X Hiqeni kapakun e kazanit, nëse uji derdhet jashtë gypit për rrjedhje, kjo do të thotë se defekti qëndron te mbushësi. Tërhiqeni galixhantin lartë dhe nëse uji ndalon së rrjedhuri, nevojitet vetëm rregullimi i nivelit të ujit, pa ndërruar asgjë;

X Në rast se rrjedh uji, pasi të tërhiqet galixhanti me dorë, duhet të riparohet ose të ndërrohet ventili. Fillimisht duhet të shkyçet përçimi i ujit në kasetë (mbyllet ventili para zorrës fleksibile) dhe demontohet pjesa e ventilit ku bën pjesë galixhanti, ndërsa më pas ndërrohet me një të ri.

X Dara;

X Kaçavidhë;

X Burgi.

Riparimi i përçuesit të ujit.

Për të liruar përçuesin e ujit në lavaman ekzistojnë tri mënyra:

X Mjeti për lirim – nuk duhet të përdoret në rast se gypat janë zënë në tërësi. Gjithmonë duhet të ndiqet udhëzuesi i prodhuesit;

X Përdorimi i gomës nën vakum – kur përdoret goma, në lavaman duhet pasur ujë. Vendosni gomën mbi përçuesin e lavamanit dhe lëvizeni dorezën lartë-poshtë. Goma gjatë tërë kohës duhet të jetë në mes të përçuesit që të jetë statik;

X Pastrimi i sifonit – Fillimisht lirojeni sifonin me çelës përkatës dhe hiqeni.Më pas merrni një enë për mbledhjen e ujit i cili do të derdhet, ndërsa më pas vendoseni sifonin e ri. Kur ta ndërroni sifonin, kontrolloni nëse gomat janë të shtrënguara dhe të forta, pasi që nëse janë të çliruara dhe të buta nuk do të qëndrojnë dhe sifoni do të rrjedh.

X Dara;

X Kaçavidhë;

X Gomë nën vakum;

X Burgi.

Riparimi i çezmave, rubinetave dhe ventileve.

X Ndërrimi i gomave;

X Ndërrimi i ventilit;

X Ndërrimi i çezmave.

X Dara;

X Kaçavidhë;

X Burgi.


2.1.6. OBORRI I SHKOLLËS

Hapësira rreth objektit shkollor, gjegjësisht oborri shkollor është i organizuar dhe i rregulluar për nevojat e nxënësve. Oborri i shkollës ka rrethojë, sipërfaqe të gjelbra, shtigje, terrene sportive. Mirëmbajtja e oborrit të shkollës është obligim i personelit teknik. Për mirëmbajtjen cilësore të oborrit shkollor nevojiten vegla dhe pajisje përkatëse, si dhe plan dhe dinamikë e aktiviteteve të cilat duhet të zbatohen. Evidentimi i të gjitha aktiviteteve, dinamika e zbatimit dhe të dhënat për personat përgjegjës janë dhënë në tabelë (Aneksi 1). Këtë evidencë duhet ta mbajë personi përgjegjës për mirëmbajtjen e oborrit të shkollës.

Aktivitetet të cilat zbatohen për mirëmbajtjen e oborrit të shkollës janë:

X Kontrolli i shtigjeve, trotuarëve, parkingjeve;

X Deratizimi, dezinsektimi dhe dezinfektimi;

X Kositja e barit dhe shkurtimi i degëve.

2.1.6.1. PASTRIMI I GJETHEVE

Në oborret e shkollave në të cilat ka drunj gjetherënës duhet bërë pastrimi i rregullt i gjetheve për shkaqet në vijim:

X Nga gjethet e lagura krijohet një shtresë e rrëshqitshme në shtigjet e shkollës, gjë që mund të shkaktojë rrëshqitjen e nxënësve;

X Dëmtimi i sipërfaqeve me barë për shkak të kalbjes së gjetheve të lagështa;

X Krijimi i njollave në barë si rezultat i gjetheve të palarguara nga sipërfaqet me barë;

X Shfrytëzimi i gjetheve dhe degëve të tubuara si plehra ekologjike.

VINI RE!

Gjatë mirëmbajtjes së oborreve shkollore dhe grumbullimit të gjetheve të

organizohen nxënësit dhe të punësuarit bashkërisht që t’i zbatojnë aktivitetet.

35

TABELA 7: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së oborreve shkollore


SË OBORREVE SHKOLLORE


Gjethe të rëna. X Grumbullimi i gjetheve

dhe largimi nga oborri i shkollës.

X Krehër kopshti;

X Qese;

X Doreza.

Mirëmbajtja e sipërfaqeve me barë.

X Kositja e sipërfaqeve me barë;

X Ujitja e sipërfaqeve me barë;

X Pastrimi i gjetheve dhe degëve të rëna;

X Gërvishtja e barit për t’u mënjanuar bari i thatë, gjethet etj.

X Krehër kopshti;

X Qese;

X Doreza;

X Kosë;

X Gërshërë për barë.

Mirëmbajtja e drunjve, shkurreve dhe gardhit.

X Mënjanini i rregullt i degëve të vjetra të vdekura;

X Krasitja e rregullt e gardhit dhe formësimi i tij;

X Shkurtimi i rregullt i drunjve.

X Makinë elektrike për formësimin e gardhit;

X Gërshër për gardh dhe krasitje;

X Lopatë;

X Krehër kopshti;

X Dorezë.

Mirëmbajtja e rrethojës së shkollës.

X Lyerja e rrethojës bëhet në interval kohor prej 3 deri në 5 vjet;

X Lyerja e rregullt e shulave të dyerve, bravave në dyert hyrëse.

X Furçë;

X Doreza.


2.1.6.2. MIRËMBAJTJA E SHTIGJEVE SHKOLLORE

Mirëmbajtja e shtigjeve shkollore para së gjithash varet nga materiali i përdorur, kështu që dallojmë:

X Shtigje shkollore me sipërfaqe betoni – gjatë mirëmbajtjes, fillimisht duhet kontrolluar sipërfaqet prej betoni, të bëhet përcaktimi i sipërfaqeve të dëmtuara, gjegjësisht ku paraqiten vrima dhe gropa. Këto dëmtime fillimisht duhet të lyhen me aditiv për ngjitje, ndërsa më pas vendoset armaturë rrjetore (që të mos thërrmohen sipërfaqet prej betoni) dhe në fund të betonohen.

X Shtigje shkollore me elemente prej bekatoni – fillimisht duhet kontrolluar shtigjet shkollore, gjegjësisht duhet kontrolluar të gjitha elementet prej bekatoni, si dhe pragjet e trotuareve që e formojnë shtegun shkollor. Pasi të përcaktohen pjesët e dëmtuara, duhet bërë sanimi i tyre, gjegjësisht zëvendësimi i elementeve prej bekatoni me të reja. Procedura për ndërrimin e tyre është e thjeshtë, hiqen elementet e dëmtuara dhe vendosen të rejat, ndërsa më pas hidhet rërë mbi to që të lidhen midis tyre.

TABELA 8:

Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së shtigjeve shkollore dhe terreneve sportive


SË SHTIGJEVE SHKOLLORE DHE TERRENEVE SPORTIVE


Shtigje të dëmtuara.

X Kontrolli i sipërfaqeve prej bekatoni;

X Përcaktimi i sipërfaqeve të dëmtuara, vrimave dhe gropave;

X Lyerja e dëmtimeve me aditiv për ngjitje;

X Vendosja e armaturës rrjetore (me qëllim që të mos thërrmohen elementet prej bekatoni);

X Betonimi.

X Furçë;

X Doreza;

X Lopatë.

Terrene sportive – ripërtëritja e pjesëve të dëmtuara (gjegjësisht asfaltimi).

X Pastrimi i tërë sipërfaqes;

X Lyerje me bitum si mjet ngjitës;

X Vendosja e asfaltit të ftohtë;

X Ngjeshja dhe spërkatja me ujë;

X Rihartimi i kufijve të fushës sportive me lyerje me bojë;

X Lyerja e pajisjeve të fushave sportive (kosha, gole etj.) me bojë.

X Furçë;

X Doreza;

X Lopatë.

37

2.1.6.3. QASJET

Në çdo objekt shkollor nevojitet të ndërtohet hyrje që të sigurohet qasje e papenguar, e lëvizjes, qëndrimit dhe punës së personave me aftësi të kufizuara. Qasjet apo mënyrat e tjera të cilat mundësojnë qasje në objektin publik planifikohet të përpunohen në pajtim me Rregulloren valide për mënyrën e sigurimit të qasjes së papenguar, lëvizjes, qëndrimit dhe punës së personave me invaliditet pranë dhe brenda objekteve, e sjellë nga Ministria e Transportit dhe Lidhjeve të Republikës së Maqedonisë.

(http://www.mtc.gov.mk/new_site/images/storija_doc/115/pravilnici/25-2010.pdf).

FOTOGRAFIA 14: Qasje

TABELA 9: Zgjidhja e problemeve gjatë mirëmbajtjes së qasjeve

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË MIRËMBAJTJES SË QASJEVE


Shtrimi i qasjes me material i cili nuk është i rrëshqitshëm.

X Betonimi zbatohet me shtresë finale prej betoni, me dhëmbëzim në çdo 10 cm, duke formuar skelet peshku;

X Si shtresë finale mund të shfrytëzohet edhe mbështjellës çeliku i cili është e formësuar me strukturë eshtrash, e cila e parandalon rrëshqitjen.

X Furçë;

X Doreza;

X Lopatë.

Lyerja e rrethojës me shtresë mbrojtëse

X Pastrimi i tërë sipërfaqes së rrethojës nga papastërtia, ndërsa në pjesët ku paraqiten gunga nivelohet që të fitohet sipërfaqe e niveluar;

X Lyerje me bojë prej dy komponentëve për përdorim të jashtëm, me shkallë të lartë të qëndrueshmërisë gjatë ndikimeve të jashtme atmosferike.

X Furçë;

X Rulë;

X Fshesë;

X Kovë.

http://www.mtc.gov.mk/new_site/images/storija_doc/115/pravilnici/25-2010.pdf

38MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA

39

2.2.1. PROCEDURA PËR MIRËMBAJTJE PARANDALUESE DHE EKSPLOATIM I DREJTË DHE PËRDORIMI

Hapi më i rëndësishëm gjatë mirëmbajtjes parandaluese të sistemeve për ngrohje është përpunimi i dokumenteve për eksploatimin, mirëmbajtjen dhe përdorimin (EMP) e vetë sistemeve. Hapi tjetër është trajnimi i personelit teknik për ndjekjen e procedurave për EMP.

Zakonisht në shkolla, caktohet vetëm një person, anëtar i personelit teknik, i cili kujdeset për punën dhe mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje (Kritere për përcaktimin e numrit të nevojshëm të punëtorëve në veprimtarinë e arsimit fillor, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, 2003). Gjithashtu, zakonisht sistemi për ngrohje menaxhohet nga personeli teknik në bazë të përvojës së fituar gjatë punës gjatë viteve të kaluara. Tek sistemet më të mëdha për ngrohje qendrore, kur operatori mungon në punë, ekziston rreziku

që sistemi për ngrohje të punojë me vështirësi ose të mos funksionojë fare, pasi që nuk ka personel tjetër të trajnuar për këtë qëllim.

Në pajtim me Nenin 157 të Ligjit për Energjetikë (Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedoni-së nr. 16/11, 136/11, 79/13, 164/13, 41/14, 151/14 dhe 33/15) operatorët me pajisje energjetike dhe impiante (në këtë rast me kaldaja apo sisteme për ngrohje qendrore) duhet t’i jenë nënshtruar provimit për aftësim profesional. Për këtë qëllim është sjellë Rregullore për kushtet të cilat duhet t’i plotësojnë operatorët, për programin, mënyrën dhe procedurën e dhënies së provimit për aftësimin profesional të operatorëve të pajisjeve energjetike dhe impianteve. (Gz. Zyrtare e RM-së 101/09).


2.2.MIRËMBAJTJA E OBJEKTEVE SHKOLLORE: SISTEMI PËR NGROHJE DHE KALDAJA

CILI ËSHTË HAPI MË I RËNDËSISHËM PËR MIRËMBAJTJEN

PARANDALUESE EFEKTIVE

PËRGATITJA E DOKUMENTEVE PËR EKSPLOATIM, MIRËMBAJTJE DHE

PËRDORIM (EMP)

TRAJNIMI I PERSONELIT PËR NDJEKJEN E PROCEDURAVE

PËR EMP



Për operimin me kaldajat për ngrohje qendrore me fuqi instaluese deri në 200 kW, rregullorja nuk parasheh dhënien e provimit për aftësim profesional, ndërsa për impiantet me fuqi instaluese prej 200 kW dhe më shumë, shtypje prej 0,5 bar, temperaturë prej 110 ºC të ujit dalës, duhet që operatori ta ketë dhënë provimin për aftësim profesional, në pajtim me Rregulloren.

Zgjidhja ideale është të ketë minimum dy të punësuar të personelit teknik të cilët do të obligohen për mirëmbajtjen dhe punën e sistemeve për ngrohje.

Në pajtim me rregullativën teknike të kësaj fushe, në çdo kaldajë duhet pasur në mënyrë të patjetërsueshme udhëzim detajues për funksionimin e të gjithë instalimit për ngrohje, bashkë me listën e inventarit të të gjithë pajisjes, si dhe projekti i zbatimit të instalimit të përgjithshëm për ngrohje. Përveç udhëzuesit të detajuar për punë, duhet bërë udhëzim i shkurtër për punë, i cili do t’i përmbajë funksionet kryesore dhe të vendoset në një vend të dukshëm të kaldajës.

Përfitimet nga posedimi i dokumentit për eksploatimin, mirëmbajtjen dhe përdorimin e sistemeve për ngrohje në kombinim me trajnimin e drejtë janë siç vijojnë:

X Siguri dhe mbrojtje gjatë punës;

X Intervenim të shpejtë në rast të parregullsisë dhe avarisë së pajisjeve;

X Mundësi për menaxhim me pajisjet e personave të tjerë në mungesë të personit të personelit teknik i cili është caktuar për sistemin për ngrohje;

X Njohjen e llojit dhe karakteristikave të pajisjeve, me çka do të bëhet ndërrimi i drejtë dhe në kohë i pajisve të prishura;

X Ndjekje planore e procedurave për mirëmajtjen parandaluese të pajisjeve;

X Prezentim i saktë për të gjitha pjesët nëntokësore dhe të fshehat të instalimit.

Dokumentacioni i vërtetë dhe përkatës për eksploatim, mirëmbajtje dhe përdorim (EMK) është i rëndësishëm për punën e sigurt dhe efikase të objekteve dhe sistemeve në to.

FOTOGRAFIA 15: Shembull për udhëzues të shkurtër të punës i vendosur në mur në kaldajë

41

Dokumentacioni duhet të përpunohet në pajtim me:

X MKS ЕN 12170 – Sisteme për ngrohjen e objekteve – procedura për përpunimin dokumenteve për eksploatim, mirëmbajtje dhe përdorim – Sisteme për ngrohje për të cilat kërkohet operator trajnues (ky standard mund të merret në adresën në vijim: http://www.isrm.gov.mk/mk/standard/?natstandard_document_id=33710);

X МKS ЕN 12171 – Sisteme për ngrohje në objekte – Procedura për përpunimin e dokumenteve për eksploatim, mirëmbajtje dhe përdorim – Sisteme për ngrohje për të cilat nuk kërkohet operator i trajnuar (ky standard mund të merret në adresën në vijim: http://www.isrm.gov.mk/mk/standard/?natstandard_document_id=33711).

Dokumentet duhet të përmbajnë instruksione të përpunuara në një formë të caktuar dhe me radhitje të caktuar. Instruksionet duhet t’i përmbajnë kërkesat e projektuara për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemit. Këto instruksionet mund të jepen si pjesë e instruksioneve për tërë objektin.

X Dokumentet për EMK duhet të përmbajnë instruksione për pajisjet dhe komponentët e prodhuesve. Nëse projektuesi i sistemit përdor disa komponenta të cilat nuk janë specifikuar në instruksionet e prodhuesve, atëherë kjo duhet sqaruar dhe theksuar në dokument;

X Dokumentet duhet të jenë të qarta dhe të përpunuara në formë të pandryshueshme. Duhet të jenë të shtypura në material i cili nuk fshihet, përkatës për përdorim të përditshëm;

X Formati, stili dhe numri i kopjeve të dokumenteve për EMK duhet të jetë në pajtim me marrëveshjen midis pronarit dhe projektuesit të sistemeve. Duhet të ekzistojë listë në cilat vende duhet dërguar dokumenti;

X Një kopje e dokumentit për EMK duhet të përgatitet për përdorim nga ana e personave të vendosur për eksploatimin, mirëmbajtjen dhe përdorimin e sistemeve;

X Në dokumentet për EMK duhet të zbatohet Sistemi ndërkombëtar për njësitë (International System of Units - SI).






VINI RE!

Dokumentacioni i kompletuar për EMK duhet t’i përmbajë dokumentet në vijim:

X Udhëzim për dokumentet për EMK;

X Udhëzim për mirëmbajtje;

X Udhëzim për eksploatim;

X Raporte për testime;

X Zgjidhje të problemeve;

X Informacione për punë në kushte të jashtëzakonshme;

X Dokumente për gjendje të zbatuara;

X Udhëzues për mbrojtje gjatë punës.

Çdo sistem termoteknik duhet të ketë dokumentacionin e vet në pajtim me kompleksitetin e sistemit. Për sisteme të mëdha me kaldaja të mëdha nevojitet dokumentacion më voluminoz.

Plani vjetor për aktivitete për mirëmbajtjen e sistemeve (shiko Aneksin 3) është pjesë e Udhëzuesit për mirëmbajtje, ndërsa Orari për mirëmbajtje ditore dhe operim me sistemin për ngrohje (Shiko Aneksin 4 dhe 5) është pjesë e Udhëzuesit për eksploatim.

2.2.2. PLAN VJETOR I AKTIVITETEVE PËR MIRËMBAJTJEN E SISTEMEVE PËR NGROHJE

Çdo pjesë e sistemit duhet të testohet sipas një Plani të aktiviteteve i përgatitur paraprakisht. Periudha jashtë sezonit për ngrohje është më e përshtatshme për zbatimin e mirëmbajtjes parandaluese të sistemeve për ngrohje. Në këtë periudhë duhet të bëhen kontrollet vjetore dhe testimet e pajisjeve dhe sipas nevojës të bëhen riparime.

Për çdo kaldajë duhet të përpunohet plan i aktiviteteve të cilat duhet të zbatohen para fillimit të sezonit për ngrohje. Plani i aktiviteteve do të pjesë përbërëse e udhëzuesit për punë dhe paraqet dokument i cili do të mundësojë kontrolle sistematike në mbarë sistemin.

Pajisja e makinave duhet të kontrollohet dhe servisohet në pajtim me udhëzuesit e prodhuesit të pajisjeve. Të gjitha servisimet dhe konfigurimet e pajisjeve do të bëhen gjatë kontrolleve. Nëse nevojitet ndërrimi i ndonjë pajisje të caktuar, personi i cili e kryen mirëmbajtjen parandaluese obligohet në kohë të bëjë porositjen e pajisjes përkatëse dhe punëve të tjera të nevojshme për funksionimin e sërishëm të sistemit.

43

Anulimi i obligimeve rreth mirëmbajtjes duhet të shmanget, nënkuptohet nëse një gjë të tillë e lejon buxheti, koha dhe përdorimi. Për çdo rast, nevojitet të gjitha obligimet e tjera rreth mirëmbajtjes parandaluese të kompletohen para fillimit të sezonit ngrohës.

Çdo gjashtë muaj duhet të bëhet analizë e porosive të pajisjeve apo e nevojave për riparimin dhe konfigurimin e sistemeve që të parashihen trendet e mirëmbajtjes dhe riparimeve për periudhën e ardhshme.

Pajisja e cila do të identifikohet si pajisje të cilës i kushtohet më shumë kohë për riparime dhe konfigurime se që është parapaqë nga prodhuesi, do të duhet të ndërrohet për një kohë të shkurtër. Për të gjitha aktivitetet e lartshënuara duhet të parashihet mbështetje e jashtme teknike nga prodhuesit apo serviserët e pajisjeve.

Në tabelën Plani vjetor i aktiviteteve (Aneksi 5) është prezantuar një model i aktiviteteve të cilat duhet t’i ndërmarrë personeli teknik para fillimit të sezonit për ngrohje. Për çdo sistem për ngrohje duhet të përpunohet plan i veçantë i aktiviteteve.

Përveç Plani vjetor, dokumenti duhet të ketë edhe plan të aktiviteteve për mirëmbajt-jen e çdo pjese të pajisjeve në veçanti.

2.2.3. PLAN I AKTIVITETEVE PËR EKSPLOATIM DHE MIRËMBAJTJE

Me përgatitje të mirë dhe mirëmbajtje të rregullt parandaluese, aktivitetet në sezonin për ngrohje do të reduktojnë punën e sistemit për ngrohje, ndjekjen e punës së tij, op-timizmin e punës dhe riparimet e përkohshme. Në tabelat: Plani i aktiviteteve për ek-sploatimin dhe mirëmbajtjen e kaldajave për ngrohje dhe Planin mujor të aktiviteteve për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje (shiko Aneksin 4 dhe 5) janë dhënë aktivitetet për përdorimin dhe mirëmbajtjen e një sistemi tipik për ngrohje qen-drore pa menaxhim automatik. Aktivitetet janë ndarë në:

X Rutina ditore të cilat fillojnë me: startimin e sistemit, ndjekjen dhe kontrollet ditore dhe përfundojnë me shkyçjen e sistemit;

X Kontrolle të domosdoshme javore;

X Kontrolle të domosdoshme mujore.

2.2.3.1. LËSHIMI NË PËRDORIM

Matja e temperaturës së jashtme dhe të brendshme. Te sistemet e drejtuara në mënyrë automatike ky operacion i leximit të temperaturës zhvillohet në vazhdimësi dhe në mënyrë automatike. Por, pasi që shumica e sistemeve nuk drejtohen në mënyrë au-tomatike, personi teknik i obliguar për menaxhimin e sistemit duhet në mënyrë man-uale ta lexojë temperaturën.


KUJDES!!!

INTERVALI I LEXIMIT. Preferohet të dhënat për temperaturën të lexohen në

intervale më të shpeshta, por mjafton të lexohen të paktën njëherë në mëngjes

para se të fillojë sistemi me punë dhe njëherë në mesditë para lëshimit të dytë

të sistemit dhe gjatë punës.

ZBATIMI DHE PËRFITIMET. Informacionet për temperaturat janë të rëndësishme,

pasi që operatorit do t’i ndihmojnë që ta përcaktojë intensitetin e ngrohjes i cili

nevojitet gjatë ditës, me çka do ta aftësojë punën e sistemit, gjegjësisht do ta

optimizojë për shkak të kursimit të lëndëve djegëse.

PAJISJE: Termometra.

Kontrolli i sasisë ditore dhe furnizimi me karburant. Çdo mëngjes operatori duhet të kontrollojë dhe të sigurohet se ka sasi të mjaftueshme të lëndës djegëse për punën e papenguar të sistemit për një ditë. Nëse bëhet fjalë për lëndë djegëse të ngurta, duhet të sillen në sallën e kaldajave në lokacionin e dedikuar për sistemimin e lëndëve djegëse të ngurta.

Nëse lënda djegëse është e lëngshme, atëherë preferohet në kaldaja apo në afërsi të saj të ketë rezervoar ditor për karburant, i cili ka indikator apo matës të sasisë së karburantit. Nëse nuk ka karburant të mjaftueshëm, atëherë duhet të bëhet pompimi i lëndës djegëse të lëngshme nga rezervuari sezonal. Aktivizohet pompa për karburant, e cila fillon ta mbush rezervoarin ditor. Gjatë tërë operacionit prania e operatorit është e domosdoshme që të mos vijë deri te stërmbushja dhe rrjedhja e rezervuarit ditor.

Kontrolli i shtypjes në instalim. Para se të lëshohet në përdorim duhet të kontrollohet shtypja e instalimeve, e cila te ngrohja zakonisht është konfiguruar në 2 bar. Shtypja e punës lexohet nga manometri, i cili mund të instalohet në gyp apo në kazan. Nëse vjen deri te rënia e shtypjes nën 1,5 bar, kjo do të thotë se diku në sistem ka rrjedhje. Atëherë duhet të zbulohet problemi dhe të sanohet.

FOTOGRAFIA 16: Instrumente matëse, termometri dhe manometri

45

KUJDES!!!

Pasi të sanohet problemi, instalimi duhet të rimbushet me lëng pune (ujë të

zbutur apo antifriz) i cili ka rrjedhur paraprakisht. Instalimi duhet të lidhet me

sistemin për rimbushje me ventil. Rimbushja e lëngut duhet bërë vetëm atëherë

kur sistemi është i ftohtë. Gjatë rimbushjes duhet pasur kujdes që të mos hyjë

ajër në instalim.

Lëshimi në përdorim i pompave për qarkullim. Para se të fillojnë me punë kaldajat dhe të fillojë ngrohja e sistemit, fillimisht kyçen pompat qarkulluese të cilat e distribuojnë ujin e ngrohtë deri te trupat për ngrohje. Në mëngjes pompat për qarkullim lëshohen në përdorim para kyçjes së kaladajave. Kyçja bëhet në mënyrë manuale dhe zakonisht përmes tabelës kryesore për përçim. Kontrollohet puna e pompave dhe nëse gjithçka është në rregull fillon procedura për ndezjen e djegësve.

VINI RE!

Puna e vazhdueshme e pompave qarkulluese gjatë gjithë sezonit për ngrohje zakonisht është e prezantuar tek sistemet e vogla.

X Epërsi: Qarkullimi i vazhdueshëm nuk lejon që uji të ngrihet.

X Dobësi: Konsum i rritur i energjisë elektrike dhe ulje e jetëgjatësisë së pompës.

Punë e ndërprerë apo shkyçje gjatë natës kur nuk nevojitet ngrohje.

X Epërsi: Konsum i zvogëluar dhe jetëgjatësi e rritur e pompës.

X Dobësi: Rritje e investimit për shkak të përdorimit të antifrizit.

Lëshimi në përdorim i pompave për qarkullim të shkurtër. Nëse kazani i përçuesit shtytës dërgon ujë të nxehtë mbi 70°С, ndërsa në përçuesin kthyes kthehet ujë me temperaturë prej 40 deri 45°С, dhe temperaturë më të ulët se kaq, atëherë mund të paraqitet kondensimi. Për t’u parandaluar kjo dukuri përdoren pompa për riqarkullim të shkurtër, funksioni i së cilave është ta barazojnë temperaturën në hyrje me atë në dalje të kazanit.


KUJDES!!!

INTERVALI. Çdo mëngjes para fillimit me punë të kaldajave, në mënyrë manuale

lëshohen në përdorim pompat për qarkullim të shkurtër. Pompa për qarkullim

të shkurtër e shtyn ujin nga përçuesi shtytës drejt përçuesit kthyes në afërsi

të kaldajës. Funksioni i kësaj pajisjeje është të parandalohet paraqitja e

kondensimit dhe korrozionit në kazane. Kur gjatë punës temperatura në hyrje

të kazanit është më e madhe se 55°С, pompa për qarkullim të shkurtër shkyçet.

Temperaturat zakonisht maten në sistemuesin dhe grumbulluesin apo përçuesin

shtytës dhe kthyes të kazanit.

MËNYRA E FUNKSIONIMIT. Në mënyrë manuale me leximin vizual të

temperaturës dhe kyçjen e pompës. Në mënyrë automatike me leximin e

temperaturës përmes sensorëve të cilët e menaxhojnë punën e pompës.

PËRFITIMET: Funksioni i këtyre pajisjeve është të parandalohet paraqitja e

kondensimit dhe korrozionit në kazane, ndërsa me këtë ta rrisë jetëgjatësinë e

kazaneve.

PAJISJA: Termometra.

STARTIMI I KALDAJËS.

Kaldajat mund të përdorin:

XX Lëndë djegëse të ngurta:

X Drunj;

X Qymyr (guri, linjit, antracit, koks....);

X Briketa;

X Peleta.

XX Lëndë djegëse të lëngshme:

X Vajra minerale – naftë apo mazut.

XX Lëndë djegëse të gazta:

X Gaz natyral (metan);

X Gaz nafte i lëngshëm (GNL – propan butan).

Kaldajat për karburante të ngurta ndezen me dorë. Pas ndezjes dhe startimit, ndizet zjarri dhe i shtohet lëndë djegëse derisa kaldaja nuk e arrin temperaturën e punës. Rregullimi i temperaturës bëhet me dorë dhe bëhet me shtimin e lëndëve djegëse në zjarr apo rregullimin e shkujës e cila ndodhet në çdo kaldajë të tillë. Temperatura opti-male me të cilat duhet të punojnë këto kaldaja është në interval 70–900C.

47

FOTOGRAFIA 17: Automatika e kaldajave

Kaldajat me ujë të nxehtë dhe lëndë djegëse të lëngshme dhe të gaztë janë pajisur me aparat djegës të cilat e djegin lëndën djegëse dhe lirojnë nxehtësi e cilan e nxen kaldajën. Puna e aparateve për djegie mund të jetë automatike, por zakonisht është gjysmëautomatike, me kusht kaldaja ta ketë automatikën e saj. Lëshimi në përdorim bëhet në mënyrë manuale, gjegjësisht startimin e aparatit djegës e aktivizon operatori. Operatori e konfiguron temperaturën e dëshiruar të ujit që duhet ta arrijë kaldaja përmes termostatit me automatikë. Aparati për djegie do të punojë derisa të arrihet temperatura e dëshiruar.

Kaldajat me ujë të nxehtë konfigurohen që të punojnë në temperatura të barabara apo më të larta se 700С me ç’rast arrihet efikasitet i madh në punë. Nëse temperatura punuese e kazanit është në 700С, efikasiteti i tij bie dukshëm.

Kur ta arrijë temperaturën e punës, aparati për djegie në mënyrë automatike shuhet dhe pushon derisa temperatura e ujit në kaldajë fillon të bie në kufirin e poshtëm 55 – 600С. Nëse menaxhimi bëhet në mënyrë automatike, aparati për djegie do të aktivizohet vetë, ndërsa nëse është në mënyrë manuale, nevojitet prania e operatorit për kyçje dhe shkyçje.

Kontrolli i trupave për ngrohje. Bëhet kontrolli i radiatorëve. Nëse ndonjëri prej radiatorëve nuk ngroh mjaftueshëm ose ngroh me temperaturë më të vogël në komparim me të tjerat, atëherë bëhet fjalë për ajër të robëruar. Ajri i robëruar nga radiatori lëshohet përmes ventilit termorregulla-tor, i cili duhet të jetë në zonën e sipërme të çdo radiatori. Nëse nuk ka ventile termorregulluese në radiatorë, atëherë duhet pasur në pjesën e lartme të rrjetit me gypa. Ekzistojnë ventile të ndryshme termorrgulluese dhe të gjitha janë të thjeshta për përdorim. Ventili duhet të qëndrojë i hapur deri sa nuk del ajri në tërësi dhe derisa nuk fillon të rrjedh ujë. Në këtë moment mbyllet ventili.

KONTROLLI I TRUPAVE PËR

NGROHJE

LIRIMI I AJRIT

BALANCIMI I SISTEMIT

KONTROLLI I POMPAVE

THIRR MJESHTRIN

KO

NT

RO

LL I

PË

RF

UN

DU

AR

I nxehtë

I nxehtë

I nxehtë

I nxehtë

I ftohtë

I ftohtë

I ftohtë

I ftohtë


Ekuilibrimi i sistemit. Nëse kjo masë nuk ndihmon dhe përsëri të gjithë radiatorët nuk ngrohin në mënyrë të njëjtë, atëherë duhet kontrolluar nëse rrjeti distribuues është balancuar. Balancimi i rrjetit është proces më afatgjatë në të cilin me hapjen dhe mbylljen e ventileve të radiatorëve rregullohet qarkullimi në instalim dhe arrihet efekti që të gjithë radiatorët të ngrohin në mënyrë të barabartë.

Nëse edhe pas balancimit të rrjetit nuk ka ngrohtësi të mjaftueshme në radiatorët e fundit, atëherë duhet kontrolluar puna e pompave. Nëse nuk ka qarkullim të mirë, atëherë nuk ka distribuim të nxehjes deri te pjesët më të largëta të instalimit.

2.2.3.2. NDJEKJA DHE KONFIGURIMI

Gjatë punës së sistemit për ngrohje nevojitet ndjekja e vazhdueshme dhe konfigurimi i punës. Shkalla e ndjekjes drejtpërdrejt varet nga shkalla e automatizimit të sistemit. Sa më i automatizuar të jetë sistemi aq më shumë prania dhe intervenimet e operatorit janë më të vogla dhe anasjelltas.

Te sistemet e operuara në mënyrë manuale është e nevojshme derisa punon sistemi të ndiqet shtypja dhe temperatura në sistem. Sipas leximeve për temperaturë, operatori do të bëjë konfigurimin në sistem me qëllim që të optimizohet puna dhe të kursehet lënda djegëse.

REGJIMI I PUNËS SË KALDAJAVE:

Në periudha kur temperaturat e jashtme janë mbi 0°С, salla e kaldajave ndoshta nuk duhet të punojë me kapacitet të plotë. Nëse ekziston vetë një kaldajë, atëherë temperatura në kaldajë duhet të lëvizë në kufijtë e poshtëm apo rreth 70°С.

Atje ku sistemet kanë dy ose më shumë kaldaja, nevojitet sasi më e vogël e nxehtësisë në sistem, atëherë më efikase është të punojë një kaldajë me mbingarkesë maksimale se da kaldaja në 50% të kapacitetit.

Nëse janë një apo më shuma kaldaja, atëherë fillon me punë vetëm një kaldajë. Nëse njëra prej kaldajave nuk mund t’i kënaq nevojat gjatë kapacitetit maksimal, atëherë kyçet edhe kaldaja tjetër.

Ditën e ardhshme duhet të punojë kaldaja tjetër, ditën e tretë përsëri kaldaja e parë etj. Qëllimi i rotacionit të funksionimit të pajisjeve është për eksploatim të balancuar dhe rritjen e jetëgjatësisë.

Përfitime: Optimizimi i sistemit përmes punës së kaldajave në pikën e efikasitetit më të madh dhe rritjes së jetëgjatësisë së pajisjeve përmes mbingarkesës së barabartë dhe përdorimit të të gjitha elementeve të sistemit.

49

Nëse paraqiten pjesë të objektit ku nuk ka prani të njerëzve në periudhë më të madhe, duhet të zvogëlohet apo të shkyçet ngrohja komplet. Duhet pasur kujdes, pasi që me shkyçjen e disa pjesëve të caktuara zvogëlohet edhe nevoja për ngrohje, dhe për këtë duhet të zvogëlohet puna e kaldajave.

2.2.3.3. SHKYÇJA E SISTEMIT

Sistemit duhet të shkyçet një periudhë të caktuar para përfundimit të ditës edhe atë sipas radhitjes së mëposhtme:

KYÇJA E NJË QARKULLIMI TË

SHKURTËR

SHUARJA E APARATIT PËR DJEGIE

POMPAT QARKULLUESE PUNOJNË DERISA NUK HARXHOHET NXEHTËSIA

SHUARJA E TË GJITHA POMPAVE KUR TË FTOHET SISTEMI

KONTROLLI I SHTYPJES

MBUSHJA E REZERVUARIT DITOR ME

LËNDË DJEGËSE

FOTOGRAFIA 18: Procedura për shuarjen e sistemit për ngrohje


2.2.4. PUNA E SISTEMEVE NË KUSHTE PARREGULLSIE APO AVARIE DHE ZGJIDHJA E PROBLEMEVE

Në përbërje të dokumentacionit për EMK, duhet pasur instruksione për menaxhimin me sistemin në kushte të parregullsisë apo avarisë së pajisjeve dhe për zgjidhjen e problemeve. Në këtë pjesë të dokumentacionit duhet të përshkruhen të gjithë skenarët e mundshëm të parregullsisë së pajisjeve dhe procedurave për ndërrim në rast avarie.

PROBLEMI:

Nuk punon pompa qarkulluese nr. 1.

Hapa për zgjidhjen e problemit:

X Shkyçet pompa nr. 1 nga tabela kryesore;

X Nëse ka pompë rezerve të nxehtë nr. 2, kyçet dhe lëshohet në përdorim;

X Mbyllen ventilet para dhe pas pompës nr. 1;

X Çmontohet pompa nr. 1;

X Nëse ekziston mundësia, pompa servisohet, nëse jo, sigurohet pompë e re;

X Pompa e rregulluar montohet në sistem;

X Shkyçet pompa nr. 2 nga tabela për përçim;

X Hapen ventilet para dhe pas pompës nr. 1;

X Pompa nr. 1 kyçet nga tabela kryesore.

Në udhëzuesin për punë duhet pasur një pjesë në të cilën do të përshkruhen problemet e mundshme gjatë punës së sistemeve për ngrohje, shkaqet për problemet dhe mënyrat e zgjidhjes së tyre. Ky është dokument mjaft i dobishëm i cili do t’u mundësojë operatorëve intervenime të shpejta dhe përmirësimin e punës së sistemit. Në tabelat në vijim janë dhënë shembuj për zgjidhjen e problemeve te sistemet e ndryshme për ngrohje.

51

TABELA 10: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të ngurta

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE TE SISTEMET PËR NGROHJE

ME LËNDË DJEGËSE TË NGURTA

SIMPTOMA SHKAKU MASA

Nxehtësi e pamjaftueshme.

X Furnizimi i pamjaftueshëm i lëndëve djegëse të ngurta;

X Sasi e madhe e lëndëve djegëse të ngurta;

X Shkujë e pamjaftueshme në vatër.

X Rriteni furnizimin e lëndëve djegëse të ngurta dhe rregulloni furnizimin me ajër;

X Rriteni furnizimin me ajër dhe zvogëlojeni furnizimin me lëndë djegëse të ngurtë;

X Kontrolloni punën e oxhakut.

Nxehtësi e madhe.

X Sasi e madhe e lëndëve djegëse të ngurta;

X Sasi e madhe e shkujës.

X Zvogëloni furnizimin me lëndë djegëse të ngurtë dhe rregulloni furnizimin me ajër;

X Rregulloni furnizimin me ajër.

Kthimi i tymit nga oxhaku.

X Sasi e pamjaftueshme e ajrit për djegie;

X Vatër e pamjaftueshme.

X Rriteni furnizimin me ajër. Kontrolloni sistemin për furnizim me ajër dhe oxhakun. Pastroni, nëse është e nevojshme;

X Konsultohuni me prodhuesin.

Rritja e nxehtësisë në kaldajë dhe rritja e shtypjes në instalim.

X Ndërprerja e punës së pompës qarkulluese për shkak të ndërprerjes së energjisë elektrike apo për ndonjë arsye tjetër.

X Ndaloni furnizimin me lëndë djegëse të ngurtë dhe ajër;

X Kyçeni pompën qarkulluese të gjeneratorit;

X Uleni shtypjen me dorë;

X Rregullisht bëni kalibrimin dhe servisimin e ventilëve të sigurisë;

X Gjatë projektimit të sistemit duhet instaluar rezevuari i cili do ta amortizojë nxehtësinë e tepërt.


TABELA 11: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me lëndë djegëse të lëngshme

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE TE SISTEMET PËR NGROHJE

ME LËNDË DJEGËSE TË LËNGSHME


Kushte të ndryshueshme të punës në vatër gjatë startit, ndalimit dhe gjatë punës së vazhdueshme të aparatit djegës.

X Puna jo e rregullt e grykës;

X Shkujë e pamjaftueshme.

X Rregullimi dhe ndërrimi i grykës;

X Rregullimi i shkujës dhe kontrolli i oxhakut.

Paraqitja e zhurmës gjatë punës së pompës.

X Ajër i ngujuar në gyp;

X Paraqitje e mundshme e rrjedhjes në gypërçues;

X Zënia e filtrit (papastërti).

X Lirimi i ajrit në gypërçues;

X Kontrolli i rrjedhjeve dhe sanimeve të defekteve;

X Pastrimi i filtrit.

TABELA 12: Zgjidhja e problemeve te sistemet për ngrohje me ajër të ngrohtë

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE TE SISTEMET

PËR NGROHJE ME AJËR TË NGROHTË


Nxehtësi e pamjaftueshme.

X Filtra e ajrit e zënë;

X Puna e ventilatorit me kapacitet më të vogël;

X Grila rregullatore mbyllëse.

X Pastrimi apo ndërrimi i filtrës për ajër;

X Kontrolli i fuqisë së ventilatorit;

X Kontrolli dhe konfigurimi i grilave rregullatore.

Variacion i madh i temperaturës ambientale.

X Kyçja është konfiguruar me vlerë të lartë;

X Punë jo e drejtë e termostatit të dhomës.

X Konfigurimi i kyçjes në vlerë më të ulët sipas udhëzuesit të prodhuesit;

X Kontrolli i rregullshmërisë dhe konfigurimit të termostatit.

53

2.2.5. RRITJA E EFIKASITETIT DHE REKOMANDIMEVE PËR OPTIMIZMIN E SISTEMEVE

Rritja e efikasitetit të sistemeve për ngrohje, përmes optimizmit të punës së tyre, drejtpërdrejt do të çojë drejt gjenerimit të kursimeve përmes konsumit të ulur të lëndëve djegëse. Më poshtë janë theksuar rekomandimet e përgjithshme të cilat mund të përdoren në çdo sistem për ngrohje.

2.2.5.1. HIGJIENA

Kjo ndoshta nuk duket si masë për rritjen e efikasitetit, por përkundrazi gjithmonë duhet të jetë në rend të parë.

TABELA 13: Mirëmbajtja e higjienës në sallat e kaldajave

MIRËMBAJTJA E HIGJIENËS NË SALLAT E KALDAJAVE

MASAMËNYRA E TË

ZBATUARITPËRFITIME

Higjiena

Mirëmbajtja e mjedisit të sistemit për ngrohje, para së gjithash në sallën e kaldajave, në gjendje të pastër.

Një herë në muaj pastrim gjatë sezonit për ngrohje dhe një herë jashtë sezonit për ngrohje.

Sigurimi i mjedisit të shëndoshë dhe të sigurt të punës.

Vazhdimi i jetëgjatësisë së pajisjeve.

FOTOGRAFIA 19: Shembuj për higjienë në sallat e kaldajave

а) higjienë jo e mirë b) higjienë e mirë


2.2.5.2. ZGJEDHJA E PAJISJES CILËSORE

Këtu më së shumti do t’i kushtojmë vëmendje përzgjedhjes së kaldajës për ngrohje qendrore si impianti më i rëndësishëm energjetik në sistemin për ngrohje qendrore. Sot në treg mund të furnizohen kaldaja për ngrohje në të cilat djegen lëndë djegëse të lëngshme dhe të gazta me shkallë të ndryshme të përdorimit (e shprehur në %), që paraqet raportin midis ngrohjes së ujit në kaldajë dhe prodhimit të fuqisë së poshtme për ngrohje të lëndës djegëse gjatë shtypjes konstante dhe konsumit të lëndës djegëse në njësi kohe. Sa më e madhe shkalla e efikasitetit aq më efikase është puna e kaldajës.

Gjatë përzgjedhjes dhe instalimit të kaldajave të reja duhet të plotësohen kriteret e Rregullores për kërkesa për efikasitetin e kaldajave për ngrohje në të cilat digjen lëndë djegëse të lëngshme dhe të gazta (Gz. zyrtare e RM-së 13/2007). http://www.slvesnik.com.mk/Issues/B969DC39CD2FA34F932ECF1EF2ED68A9.pdf

Në tabelën në vijim janë shfaqur kufijtë e shkallës së efikasitetit të cilat kërkohen gjatë zgjedhjes dhe instalimit të kaldajave të reja për ngrohje.

TABELA 14: Kufijtë e shkallës së efikasitetit të kaldajave për ngrohje

MODELI I KALDAJËS

KUFITË E ENERGJISË (KAPACITETI)

SHKALLA E DOBISHMËRISË PRANË ENERGJISË NOMINALE

SHKALLA E DOBISHMËRISË PRANË NGARKESËS PARCIJALE

kW

TEMPERATURA E MESME E UJIT NË KALDAJË (NË °C)

SHKALLA E KËRKUAR E DOBISHMËRISË (NË %)

TEMPERATURA E MESME E UJIT NË KALDAJË (NË °C)

SHKALLA E KËRKUARE DOBISHMËRISË (NË %)

Kaldaja standart 4 deri 400 70 ≥84+2 logPn ≥50 ≥80+3 logPn

Kaldaja me temperatura të ulëta (*)

4 deri 400 70 ≥87,5+1,5 logPn 40 ≥87,5+1,5 logPn

Kaldaja kondensatore 4 deri 400 70 ≥91+1 logPn 30 (**) ≥97+1 logPn

(*) Duke i përfshirë kaldajat me lëndë djegëse të rrjedhshme me kondensim të avullit të ujit në gazra – kaldaja kondensatore(**) Temperatura e ujit për furnizim të kaldajës

2.2.5.3. PËRZGJEDHJA E LËNDËS DJEGËSE CILËSORE

Këtu më shumë kujdes duhet t’i kushtohet përzgjedhjes së lëndëve djegëse të ngurta. Përzgjedhja e lëndëve djegëse të ngurta është e madhe dhe sistemet për djegien e lëndëve djegëse të ngurta janë universale. Është e nevojshme të bëhet analizë ekonomike gjatë përzgjedhjes së lëndëve djegëse të ngurta, por sipas rregullit gjithmonë është mirë të zgjidhet lëndë djegëse me vlerë më të madhe kalorike dhe gjithsesi lëndë djegëse e thatë, gjegjësisht vetëm një sasi e vogël e lagështisë.

Kaldajat me lëndë djegëse të lëngshme shumë lehtë mund të adaptohen me lëndë djegëse të gaztë. Lënda djegëse e gaztë është më ekonomike se ajo e lëngshme, por te



55

ne akoma distribuohet me cisterna, nuk ka gazsjellës, kështu që riadaptimi nga djegia e lëndës djegëse të lëngshme në djegie me lëndë djegëse të gaztë nuk është i lirë. Por, kjo është masë e cila duhet të shqyrtohet për në të ardhmen, pasi që është planifikuar ndërtimi i rrjetit distribues të gazit. Tashmë ekzistojnë shembuj të këtillë në vendin tonë atje ku ekzistojnë distribues të gazsjellësit.

TABELA 15: Fuqia kalorike e lëndëve djegëse të ngurta

LLOJI I LËNDËVE DJEGËSE FUQIA KALORIKE (kJ/kg)

Naftë 40.000 – 43.000

Qymyr guri 29.000 – 36.000

Qymyr i zi 17.000 – 29.000

Peleta (lis) 17.500 – 19.500

Linjit 7.500 – 12.600

Briketa 7.700 – 18.700

Lis 7.000 – 14.700

Dushk 7.000 – 14.700

2.2.5.4. SISTEMIMI I DREJTË I LËNDËVE DJEGËSE DHE THARJA

E LËNDËVE DJEGËSE TË NGURTA PARA PËRDORIMIT TË TYRE

Lëndët djegëse të ngurta duhet të sistemohen në lokacione të hapura ku nuk do të ketë paraqitje të lagështisë, por ku ka ajrosje. Më së miri është të sistemohen në nënstreha apo magaza të bëra në mënyrë speciale. Me uljen e përqindjes së lagështisë së lëndës djegëse, rritet vlera e saj kalorike. Lëndët djegëse më të thata, si briketat, me përqindje të vogël të lagështisë, digjen shpejtë dhe lirojnë sasi më të madhe të nxehtësisë, lëndët djegëse të lagështa, si qymyri digjen më ngadalë, gjegjësisht flakëron më pak dhe mban nxehtësi për periudhë më të gjatë, por me efikasitet të zvogëluar. Te drunjt vlera optimale e sasisë së lagështisë duhet të jetë midis 15–25%.

FOTOGRAFIA 20: Mënyra e sistemimit të drunjve

а) sistemim i keq b) sistemim i mirë

Kombinim ideal për përzgjedhjen e lëndëve djegëse të ngurta është sasia e vogël e briketave dhe drunjve dhe sasia më e madhe qymyrit. Drunjtë e thatë kanë sasi të


vogël të lagështisë, ndërsa briketat pothuajse nuk përmbajnë lagështi. Për atë shkak digjen lehtë dhe lirojnë nxehtësi relativisht të madhe për një kohë të shkurtër. Prandaj është mirë që ndezja e kaldajës të bëhet me këtë lloj të lëndëve djegëse, e cila për një kohë të shpejtë do ta arrijë temperaturën e punës. Më pas, mund të vazhdojë duke i futur qymyr, pasi që thëngjilli ka sasi më të madhe të lagështisë dhe digjet më ngadalë. Nxehtësia lirohet më ngadalë, por për një periudhë më të gjatë kohore dhe më lehtë është të kontrollohet.

2.2.5.5. MASA TË TJERA

TABELA 16: Masa të tjera për rritjen e efikasitetit energjetik të sistemeve për ngrohje

MASA TË TJERA PËR RRITJEN E EFIKASITETIT ENERGJETIK

TË SISTEMEVE PËR NGROHJE

MASA MËNYRA E TË ZBATUARIT PËRFITIME

Puna e pajisjeve rreth pikës së efikasitetit maksimal.

Më mirë është të punojë një kaldajë me ngarkesë maksimale, se dy kaldaja me 50%.

Te pompat preferohet puna rreth pikës maksimale të efikasitetit.

Shfrytëzimi optimal i pajisjeve dhe konsumi i zvogëluar i lëndëve djegëse dhe energjisë.

Kontrolli periodik i temperaturave.

Kontrolli periodik i temperaturave dhe konfigurimi në kohë i punës së sistemit.

Përfitohet ngrohtësi e nevojshme.

Kursimi i lëndës djegëse.

Shkyçja komplete.

Në hapësirat në të cilat nuk ka prani të njerëzve edhe kur është jashë orarit të punës bëhet shkyçja e ngrohjes apo ulja e temperaturave.

Kursimi i lëndëve djegëse.

Balancimi i rrjetit distribues.

Hapja apo mbyllja e ventileve për seksione të ndarja të objektit.

Sistemimi i barabartë i sasisë së energjisë termike.

Përdorimi i menaxhimit automatik të sistemit.

Menaxhimi automatik i punës së sistemit për ngrohje.

Optimizimi i regjimit të punës për punë me kursimin e konsumit të energjisë deri në 20%.

Përdorimi i burimeve ripërtëritëse të energjisë.

Përdorimi i pompave gjeotermale apo kolektorëve solar.

Kursimi i energjisë (vetëm te objektet me efikasitet energjetik).

*Zbatimi në çdo objekt duhet të analizohet paraprakisht.

57

2.2.6. PROBLEMET E RËNDOMTA DHE ZGJIDHJET E MUNDSHME

Problemet që më së shpeshti paraqiten gjatë mirëmbajtjes së sistemit për ngrohje janë:

2.2.6.1. RRJEDHJA E UJIT

Rrjedhja e ujit mund të ndodh te pjesët lidhëse të gypave në rrjet, te radiatorët, te pjesët lidhëse të aparatit për djegie ose te pjesët lidhëse të kaldajës. Pasi që të zbulohet se ku po rrjedh, në qoftë se sistemi është duke punuar, bëhet izolimi i defektit me mbylljen e ventileve. Përderisa nuk është i mundur izolimi i problemit atëherë duhet të shkyçet i gjithë sistemi. Sistemi duhet të ftohet. Në qoftë se është e nevojshme, duhet të lihet të rrjedh ujë prej sistemit. Nëse sistemi është i mbushur me antifriz, është e nevojshme që gjatë rrjedhjes, uji të mblidhet dhe të deponohet që të mund të përdoret përsëri.

Nëse rrjedhja e ujit vjen prej gypave, bëhet ndërrimi i një pjese të gypit ose i gjithë gypit. Vendimi merret menjëherë aty për aty, varësisht prej dëmit të pjesës së mbetur të gypit. Nëse gypi është prej çelikut, bashkimi bëhet me vidhë ose ngjitje. Nëse gypi është prej bakrit, bashkimi bëhet me ngjitje. Nëse është zorrë prej aluplasti, atëherë ndërrohet e gjithë zorra. Pas mbarimit të riparimit, është e nevojshme që gypat të testohen në të ftohtë, në shtypje hidrostatike për 50 % më shumë se sa ai i punës. Nëse jemi të kënaqur nga testimi, bëhet mbrojtje me anti-korrozion dhe lëshohet në punë ajo pjesë e instalimit.

FOTOGRAFIA 21: Rrjedhje prej pjesëve lidhëse dhe prej radiatorëve

Nëse vjen deri te rrjedhja prej radiatorit, së pari duhet të bëhet një analizë se për çfarë tipi të radiatorit bëhet fjalë dhe a është e mundur të riparohet. Te radiatorët prej çelikut dhe gizës që janë të përbëra prej elementeve të ndara, riparimi mund të bëhet me heqjen e pjesës ku është bërë problemi dhe montimin e elementeve të reja. Mbyllen ventilet e radiatorit dhe çmontohet i gjithë radiatori. Çmontohen elementet e prishura dhe zëvendësohen me të reja. Është e nevojshme që të ketë vegël speciale për montimin dhe çmontimin e elementeve të radiatorëve, të ketë elemente të përshtatshme rezervë dhe fllanxhe. Pas montimit, radiatori lahet me ujë dhe testohet në shtypje. Më së lehti testohet me shtypje me kompresion, 50% me shumë se sa ai i punës, përderisa është i çmontuar prej sistemit. Pastaj përsëri montohet në sistem dhe është i nevojshëm lirimi i ajrit përmes ventilit termorregullues.


TABELA 17: Zgjidhja e problemeve gjatë rrjedhjes së ujit

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË RRJEDHJES SË UJIT


Rrjedhja e ujit prej pjesëve lidhëse te gypat në rrjet, prej ventilatorëve dhe prej fitingjeve.

X Izolimi i defektit me mbylljen e ventilëve;

X Ftohja e sistemit;

X Derdhja e ujit prej sistemit (nëse është e nevojshme). Nëse sistemi është i mbushur me antifriz, është e nevojshme të mblidhet gjatë rrjedhjes dhe të deponohet;

X Ndërrimi i pjesëve lidhëse, ventileve dhe fitingjeve.

X Garnitura të kaçavidhave, çelësave, çelësave inbus, darave;

X Sharrë hekuri;

X Material për ngjitje: ngjitëse, litar; shirit i telefonit, shirit ngjitës;

X Instrumente matëse: shirit për me matje, kalibër për matje;

X Veshje pune dhe sigurie, këpucë, doreza dhe syza.

Rrjedhje prej gypit.

X Ndërrimi i një pjese ose i të gjithë gypit (vendimi merret aty për aty);

X Vendosja e gypit të ri;

X Ngjitja e gypit të ri me instalimin ekzistues (nëse gypi është prej çelikut, bashkimi bëhet me vidhë ose ngjitje, nëse është gyp prej bakrit bashkimi bëhet me ngjitje, nëse është zorrë prej aluplasti atëherë e gjithë zorra ndërrohet);

X Pas riparimit zorra testohet në të ftohtë, në shtypje hidrostatike për 50% me shumë se sa ai punues;

X Pas testimit vendoset mbrojtje anti-korrozionit dhe lëshohet në punë ajo pjesë e instalimit.


X Fresibël i vogël dhe furçë teli;

X Sharrë hekuri;

X Matrial për ngjitje: ngjitëse, litar; shirit i telefonit, shirit ngjitës;

X Brusha dhe rula për bojëra;


59

Rrjedhje prej radiatorit.

X Mbyllen ventilet e radiatorëve dhe çmontohet i gjithë radiatori;

X Nëse radiatori është prej gizës apo çelikut, pjesët ku është bërë problemi ndërrohen me të reja, ndërsa te radiatorët e tjerë bëhet zëvendësim i plotë me radiator të ri;

X Larja me ujë dhe testimi me shtypje hidrostatike 50% më shumë se sa ai i punës, para se të montohet në instalim;

X Montimi i instalimit;

X Lirimi i ajrit përmes ventilit termorregullues.

X Garnitura të kaçavidave, çelësave, çelësave inbus, darave;

X Material për ngjitje;


2.2.6.2. ZËNIA E VENTILEVE TERMORREGULLUESE

Më së shpeshti bllokohen ventilet automatike, për shkak të papastërtisë brenda në instalim. Është e mundur që të pastrohen pa u çmontuar. Nëse është e nevojshme, ventili automatik çmontohet dhe zëvendësohet me të ri. Për zvogëlimin e problemeve të këtilla, është e nevojshme që në rrjetë të instalohen filtra që do ta kapin dhe do ta largojnë papastërtinë e brendshme.

2.2.6.3. SERVISIMI, RIPARIMI DHE NDËRRIMI I PAJISJEVE

Më së shpeshti bëhet servisimi, riparimi dhe ndërrimi i pajisjeve në vijim: kaldajave, stufave, aparateve për djegieje, rezervuarve për lëndë djegëse, pompave, ventileve, ventileve të radiatorëve, radiatorët, manometrat dhe termometrat.

2.2.6.4. KORRIGJIME NË MBROJTJEN PËR

ANTI-KORROZION NË INSTALIMIN E GYPAVE

Janë të nevojshme verifikime vizuale të herë pas hershme të mbrojtjes anti-korrozive të instalimit. Riparimet e mbrojtjes anti-korrozive duhet të bëhen kur sistemi është i ftohur, ndërsa periudha më e mirë për këtë është kur nuk është sezoni i ngrohjes.

Mbrojtja e duhur anti-korrozive e gypave prej çelikut bëhet me lyerjen e një deri dy shtresave të bojës së parë (minimum) dhe një shtresë të bojës finale. Që të mund të kontrollohet, që të dy bojërat duhet të jenë të ndryshme. Lyerja e parë më së shpeshti bëhet me ngjyrën e kuqe, ndërsa ajo finalja bëhet sipas zgjedhjes së shfrytëzuesit, por zakonisht është ngjyra e bardhë.


FOTOGRAFIA 22: Aplikimi i mbrojtjes anti-korrozive

Gjatë riparimit të mbrojtjes ekzistuese anti-korrozive të gypave është e nevojshme: së pari me furçë teli ose me qeleshe luçidimi në pjesën më të madhe të largohet shtresa ekzistuese e bojës deri sa të arrihet shkëlqimi i metalit në sipërfaqe. Pastaj sipërfaqja pastrohet me mjetin për mënjanimin e vajit dhe pastrimin e sipërfaqes. Mjeti është i lëngshëm dhe vihet në pëlhurë ose leckë dhe pastrohet sipërfaqja metale. Lihet sipërfaqja për një kohë të shkurtër të thahet dhe pastaj menjëherë lyhet me shtresën e parë. Shtresa e parë duhet të thahet për 24 orë. Pastaj lyhet me shtresën e dytë, e cila gjithashtu duhet të thahet për një ditë. Dhe në fund lyhet me shtresën finale. Lyerja me bojë më së shpeshti bëhet me brusha ose rula.

TABELA 18: Zgjidhja e problemeve gjatë dëmtimit të mbrojtjes anti-korrozive

ZIGJITHJA E PROBLEMEVE GJATË DËMTIMIT

TË MBROJTJES ANTI-KORROZIVE


Dëmtim i mbrojtjes anti-korrozive të gypit.

X Me furçë teli ose me qeleshe luçidimi largohet boja që ekziston, deri sa nuk arrihet shkëlqim i metalit në sipërfaqe;

X Sipërfaqja pastrohet me mjetin për mënjanimin e vajit dhe për pastrim (mjeti vihet në pëlhurë ose leckë);

X Për kohë të shkurtër sipërfaqja thahet;

X Lyhet me shtresën e parë me minium dhe thahet për 24 orë;

X Lyhet me shtresën e dytë minium dhe thahet 24 orë;

X Lyhet me shtresën, bojën finale (çdo herë me bojëra të ndryshme që të mund të kontrollohet).

X Furçë teli ose qeleshe luçidimi;

X Leckë ose pëlhurë;

X Mjeti për mënjanimin e vajit dhe për pastrim;

X Minium;

X Boja finale;

X Brusha dhe rula.

Bojë përfundimtare

Vetëm minuim

61

2.2.6.5. KORRIGJIME NË IZOLIMIN TERMIK TË GYPAVE NË KALDAJA

Nëse nuk ka izolim termik të mirë të gypave, pason humbje e panevojshme e energjisë termike. Aty ku fare nuk ka ose ka pasur dëmtim të izolimit termik, është e nevojshme që në mënyrë preventive të intervenohet. Për përpunimin e izolimit termik është i nevojshëm lastër i aluminit prej 0,5 mm dhe izolim termik i gypave. Më së shpeshti vendoset izolim termik me trashësi prej 50 mm. Izolimi termik vendoset rreth gypit dhe shtrëngohet rreth tij më së shpeshti me tel të butë. Pastaj vihet lastra e aluminit rreth izolimit termik. Lastra e aluminit mbyllet me kopsë, por në qoftë se nuk ka mjetë të përshtatshëm, si masë e përkohshme do të përdoret një zgjidhje alternative me tel ose shirit ngjitës. Duhet pasur kujdes që dimensionet e izolimit të jenë të njëjta me gjatësinë e gypit për shkak të estetikës.

TABELA 19: Zgjedhja e problemeve gjatë dëmtimit ose mos pasjes së izolimit termik në gypat në kaldaja

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE GJATË DËMTIMIT OSE MOS PASJES

SË IZOLIMIT TERMIK NË GYPAT NË KALDAJA


Mospasja e izolimit termik te gypat në kaldaja ose dëmtimi i atij që veç më ekziston.

X Vendosja e izolimit termik në gyp dhe shtrëngimi i tij me tel të butë;

X Vendosja e lastrës së aluminit rreth izolimit termik;

X Mbyllja e lastrës së aluminit me kopsa (nëse nuk ka kopsa, si zgjidhje të përkohshme mund të vendoset tel ose shirit ngjitës;

X Dimensionet e izolimit duhen të jenë të njëjta me gjatësinë e gypit, për shkak të estetikës.

X Lastër e aluminit me trashësi prej 0,5 mm;

X Izolim termik për gypa (më së shpeshti me trashësi prej 50 mm);

X Tel i butë për shtrëngim;

X Kopsa për shtrëngim.

2.2.7. VEGLAT E NEVOJSHME

Për mirëmbajtjen e duhur të sistemit për ngrohje, është i nevojshëm kompleti i veglave në vijim:


X Fresibël i vogël dhe furçë teli;

X Sharë hekuri dhe gërshërë për lastër;

X Vajëra për lyerje;

X Material për ngjitje: ngjitës, litar, shirit i telefonit, shirit ngjitës;

X Instrumente matëse: shirit për matje, kalibër për matje, kaçavidde elektronike, manometër;

X Brusha dhe rula për bojë;

X Llambë me bateri;


63

Aspekt me rëndësi të veçantë gjatë aktiviteteve për renovimin dhe mirëm-bajtjen e objekteve shkollore është mbrojtja e mjedisit jetësor, shëndeti

si dhe siguria e nxënësve dhe të punësuarve. Kur bëhet fjalë për mbrojtjen e mjedisit jetësor, hapi i parë dhe më i mirë është të parandalohet që fare mos të paraqiten çfarë disa efekte negative në mjedisin jetësor prej aktiviteteve për renovim dhe mirëmbajtje. Që të parandalohet paraqitja e këtyre pasojave negative, është e nevojshme që personeli teknik i shkollës që është përgjegjës për mirëmbajtjen të jetë i trajnuar dhe i informuar për ndikim potencial neg-ativ të çdo aktiviteti dhe materiali në mjedisin jetësor.

3.1. BOJËRA

Koncentrimi i grimcave të dëmshme brenda në shkollë është disa herë më i madh se ai jashtë. Pa ventilim adekuat, këto grimca të dëmshme mund ta dëmtojnë njeriun dhe të shkaktojnë marramendje, kokëdhembje, astmë, lodhje, madje edhe kancer si dhe sëmundje të zemrës. Për paraqitjen e këtyre grimcave të dëmshme në ajër në mënyrë të konsiderueshme kontribuojnë kimikatet të cilat janë pjesë përbërëse e bojërave të cilat përdoren për lyerjen e dyshemeve, pajisjeve zdrukthëtare, mureve etj. Këto grimca të dëmshme quhen komponime organike të paqëndrueshme (KOP ose VOC) dhe lirohen gjatë lyerjes dhe përderisa të thahet boja mund të lëshojnë materie të dëmshme për një kohë të gjatë por edhe pasi që të është tharë boja. Elementet e dëmshme të KOP-it mund të përmbajnë formaldehide, pesticide, etj. Për tu parandaluar ky ndikim negativ më shumë përdoren bojëra ekologjike të cilat fare nuk kanë ose kanë shumë pak KOP. Këto bojëra ekologjike janë të bëra në bazë të ujit, e jo në bazë të naftës. Për bojëra ekologjike konsiderohen ato që më së shumti kanë 200 materie të dëmshme në një litër. Gjatë blerjes së bojës keni kujdes që ajo mos të përmbajë formaldehide, amoniak dhe aceton. Në bojëra shpesh ka edhe biocide dhe fungicide të cilat e parandalojnë paraqitjen e mykut, por prapë se prapë ndikojnë në mënyrë të dëmshme te njeriu dhe te mjedisi jetësor. Bojërat ekologjike nuk përmbajnë metale të rënda dhe KOP, përmbajnë vajra, ekstrakte dhe minerale të thjeshta dhe në këtë mënyrë i lejojnë muret dhe mobiliet të marrin frymë dhe shkëlqejnë më shumë. Megjithatë, këto boja ekologjike nuk janë shumë rezistuese gjatë përdorimit të jashtëm. Bojërat që përdoren për përdorim të jashtëm, mund

3 MBROJTJA E MJEDISIT JETËSOR


të thuhet se janë ekologjike, përderisa nuk përmbajnë metale të rënda dhe helme. Grimcat e tjera të dëmshme që mund të paraqesin problem në hapësirat e mbyllura, nuk janë të dëmshme gjatë përdorimit të jashtëm sepse era dhe ndikimet e jashtme e neutralizojnë efektin e tyre.

KËSHILLA TE DOBISHME:

X Gjatë blerjes së bojërave ekologjike, në etiketë duhet të jenë të dhëna informatat në vijim: përformancat e mira gjatë përdorimit në ambiente të mbyllura, substancat e kufizuara të rrezikshme dhe përmbajtja e ulët e tretjes;

X Bojërat ekologjike me bazë uji mund të prishen prej temperaturave të ulëta prandaj ruani në ambiente të mbyllura;

X Ruani kazanët me bojë të kthyera për mbrapa që të parandalohet hyrja e ajrit, e cila mund ta thajë bojën;

X Nëse përdorni kombinim të bojërave me bazë vaji dhe bojërave me bazë uji, atëherë përdorni dy lloje të brushave. Është e ditur që uji dhe vaji nuk përzihen, kështu që përdorimi i brushës së njëjtë mund të përfundojë me produkt të lyer keq;

X Kurrë mos lyeni në prani të nxënësve, pa marrë parasysh së çfarë përbërje ka boja.

Dobitë e përdorimit të bojërave ekologjike:

X Janë të qëndrueshme;

X Janë antistatike (e zvogëlojnë grumbullimin e pluhurit dhe alergjenëve);

X Marrin frymë lehtë.

3.2. AZBESTI

Azbesti është material që shpeshherë është përdorur në të kaluarën. Por, sot është demonstruar se ai mund të jetë shkaktar i shumë sëmundjeve (mezitolioma, kancer në mushkëri, asbestozë) dhe është shumë i dëmshëm për njeriun dhe mjedisin jetësor. Për të thuhet që është një vrasës i heshtur, prandaj personat e ekspozuar në azbest nuk ndjejnë asnjë ndryshim të papritur në shëndetin e tyre, por ajo mund të krijohet pas ekspozimit të gjatë në fibra të azbestit. Azbesti mund të jetë i thërrmueshëm (izolimi i gypave, i bojlerëve etj.) dhe i pathërrmueshëm (pllaka të çimentos dhe gypa të azbestit, materiale me rezistencë ndaj ujit me bazë të bitumit, pllaka të dyshemesë prej vinyli) kur është i përzier me çimento dhe materiale të ngjashme dhe nuk copëtohet lehtë. Azbesti ndikon në mënyrë shumë negative kur është i thyer dhe grimcat e azbestit lirohen në ajër dhe njeriu i thith. Me rëndësi të veçantë është që gjatë heqjes së

65

azbestit duhet pasur kujdes në disa hapa të caktuara që do të mundësojnë azbesti në mënyrë të lehtë dhe pa pasoja negative të largohet.

FOTOGRAFIA 23: Aplikim i azbestit: çatia (fotografia në të majtë) dhe gypa të ujësjellësit (fotografia në të djathtë)

Heqja e azbestit*. Para se të fillohet me heqjen e azbestit, së pari duhet të shënohet vendi dhe të ndalohet qasja e personave të pakualifikuar gjatë kohës së punimeve. Në fillim është e nevojshme azbesti të spërkatet me përzierje prej ujit dhe sapunit në raport 200:1. Në këtë mënyrë nëse eventualisht thyhen tablat e azbestit nuk do të lëshojnë grimca të azbestit, të cilat lirshëm do të lëvizin në ajër. Gjatë çmontimit të tablove të azbestit prej çatisë, është e nevojshme të bëhet një urë dhe me kujdes të zbriten tablot një nga një të lidhura me litar dhe mos të hidhen prej lart. Azbesti duhet me kujdes të çmontohet dhe të paketohet në thasë të mbyllur dhe të padepërtueshëm. Thasët duhet të mbyllen mirë dhe me kamion të mbyllur të transportohen deri te deponia e duhur. Në deponi azbesti i paketuar në thasë futet nën tokë në thellësi prej një metri dhe izolohet tërësisht prej mbeturinave të tjera komunale.

Pas heqjes së azbestit, pastroni mirë sipërfaqet që të jeni të sigurt që nuk kanë mbetur gjurmë prej azbestit. Punonjësit që do të punojnë në çmontimin dhe pastrimin e azbestit, duhet të mbajnë pajisje mbrojtëse (maska, doreza, veshje) dhe pas mbarimit të aktiviteteve të ju bëhet dekontaminim që të jenë të sigurt se nuk kanë asnjë gjurmë prej azbestit në trupin e tyre.

* Rregullore për mënyrën se si të veprohet me mbeturinat e azbestit dhe me mbeturinat që përmbajnë azbest, Gazeta zyrtare e RM-së nr. 68/04 dhe 71/04 (http://www.moepp.gov.mk/wp-content/uploads/2014/09/Pravilnik%20za%20nacinot%20za%20postapuvanje%20so%20otpad%20od%20azbest%20i%20otpad%20od%20proizvodi%20koi%20sodrzat%20azbest.pdf).

FOTOGRAFIA 24: Pajisjet e nevojshme për të punuar me azbest





3.3. MBETURINAT NDËRTIMORE

Gjatë aktiviteteve për renovim dhe ndërtim, çdo herë krijohen mbeturinat ndërtimore për të cilat ekzistojnë rregulla të veçanta se si të veprohet me to. Mbeturinat ndërtimore përbëhen prej materialeve si: izolimi, gozhda, kabllo, drunj, metale, gjithashtu mund të përmbajnë edhe materiale të rrezikshme si azbesti etj.

FOTOGRAFIA 25: Mbeturina ndërtimore

Sipas Ligjit për pastërti publike, Gazeta zyrtare e RM-së nr. 111/08 (http://www.mtc.gov.mk/new_site/images/storija_doc/115/normativno%20pravni/Zakon_za_Javna_chistota_111_03092008.pdf), Ndalohet në vende publike të hidhen dhe të lihen mbeturinat ndërtimore ose të digjen apo të futet nën tokë. Mbeturinat ndërtimore duhet të transportohen deri te një deponi legale. Transporti duhet të behet me kamion të mbyllur që të mos bie gjatë rrugës prej shkollës deri te deponia legale.

Dënimet, sipas këtij ligji, për hedhjen e mbeturinave ndërtimore për persona juridik janë prej 3.000 deri 4.000 euro, ndërsa për personin përgjegjës të personit juridik dënimi është prej 500 deri 1.000 euro. Pas heqjes së mbeturinave ndërtimore prej deponisë legale, merret një vërtetim prej deponisë i cili mbahet në dokumentacionin e shkollës.

3.4. OXHAKU

Oxhaqet janë kanale vertikale që përbëhen nga materiale të ndryshme të padjegura dhe janë pjesë e çdo impianti energjetik. Gazrat e nxehta nga zjarri futen në kanalet dhe si më të lehta se ajri i jashtëm ngjiten lartë deri sa të dalin jashtë, mbi çatinë.

Çdo oxhak ka fillimin dhe bazën për mbledhjen e blozës dhe për pastrimin e kanalit përmes dyerve speciale. Gjithashtu, çdo oxhak ka pjesë mbarese që e mbron kundër faktorëve të jashtëm atmosferik.

FOTOGRAFIA 26: Pamje të oxhakut




67

Lartësia e oxhakut mbi çatinë varet nga diferenca e saj nga maja e çatisë (kulmit). Nëse diferenca është deri më 1 m, lartësia duhet të jetë minimum 50 cm mbi kulm. Nëse diferenca është nga 1 – 3 m mbi kulm, lartësia mund të jetë 10 shkallë më poshtë se kulmi. Nëse diferenca është më shumë se 3 m, atëherë lartësia mund të jetë për 15 shkallë më poshtë se kulmi. Oxhakët mbi çatitë e pjerta – terracat janë punuar me një lartësi prej 150 deri më 200 cm.

FOTOGRAFIA 27: Projektimi i lartësisë së oxhakut mbi çati

Tymi që del nga oxhaqet dihet se përmban dioksid karboni, por edhe shumë materie të tjera të dëmshme. Që të reduktohet ndotja e ajrit, është e nevojshme oxhaqeve t’u vendosen filtra. Që të zvogëlohet mundësia për shfaqje të zjarrit, duhet që të pastrohen rregullisht oxhaqet dhe filtrat e tyre.

Mirëmbajtja e oxhaqeve bëhet përmes:

X Kontrollit të oxhaqeve (Drejtoria për mbrojtje dhe shpëtim);

X Pastrimit të oxhaqeve;

X Djegies së blozës në oxhak;

X Marrjen e masave parandaluse për sigurimin e oxhaqeve nga zjarri dhe aftësimin për funksionim normal. Para se të fillojnë të punojnë, oxhaqet duhet të kenë vërtetim (atest) për rregullshmëri.

Pastrimi i oxhaqeve në objektet publike bëhet një herë në muaj, një herë në sezonin e ngrohjes dhe një herë jasht sezonit të ngrohjes nga ana e profesionistëve dhe kom-panitë e licencuara*.

* Rregullore për mirëmbajtjen e oxhaqeve në gjendje të mirë, pajisje për nxjerrjen e tymit, sistemet

për ajër, sistemet për ngrohjen e ajrit dhe ujit, vatrat - kaldajat për ngrohje qendrore në objekte,

si dhe në instalimet industriale dhe artizanale”, Gz. Zyrtare e RM-së nr. 146/2010. (http://www.

slvesnik.com.mk/Issues/889E49F83974BF429078D17C806F1331.pdf faqe 30).

Unaza e oxhakut

Derëza

Shtylla e oxhakut me fuga

Shtylla e oxhakut me malter

Mbërthyese prej llamarine

14 20/14

20

/8

0

1.00

min

30

max

x 1

50

10 %


Përfitimet nga, kualiteti dhe pastrimi permanent i oxhaqeve dhe pajisjeve të tjera për nxjerrjen e tymit janë:

X Parandalimi i zjarrit dhe pasojave të tjera të padëshirueshme;

X Kursimi i lëndëve djegëse energjetike mbi 20%;

X Rritja e energjisë termike;

X Ruajtja e pajisjeve për nxjerrjen e tymit për një periudhë më të gjatë kohore;

X Mbrojtja e mjedisit jetësor të njerëzve përmes reduktimit të gazrave të dëmshme në ajër.

KUJDES!!!

Pastrimet interne nga ana e personave të paautorizuar janë të dëmshme, të

rrezikshme dhe të ndaluara.

3.5. RICIKLIMI

Riciklimi është gjithnjë e më shumë i pranishëm në shkollat në Maqedoni dhe shkollat e shqyrtojnë dobinë e riciklimit. Shkolla në këtë mënyrë mirëmbahet (nuk ka shishe të shpërndara të plastikës, letra etj.), dhe riciklimi është një mënyrë e mirë për të mbledhur mjete shtesë. Mund të riciklohen letra të vjetra, shishet e plasitkës, kanaçet, qelqi dhe metali. Letra dhe shishet e plastikës mblidhen në kontenjerë të veçantë dhe në një periudhë të caktuar kohore.

3.6. GJETHET DHE DEGËT

Gjethet dhe degët që mblidhen në sasi të mëdha gjatë kositjes së barit dhe pastrimit të oborrit, si dhe mbeturinat ndërtimore, ndalohet të hidhen dhe të digjen në zonat publike. Në vend të kësaj, ato praktikisht mund të përdoren për të bërë plehra, që pastaj të përdoren për plehërimin e sipërfaqeve të gjelbra në shkollë.

FOTOGRAFIA 28: Fitimet nga riciklimi i mbeturinave

69

Plehrat nga gjethet, degët dhe materialet e tjera organike së pari ndahen në copëza të vogla, sa më shumë të jetë e mundur, që të përshpejtohet procesi i prishjes. Gjethet dhe degët e mbledhura duhet të mblidhen në një vend, dhe të vendosen në atë mënyrë që të mbrohen nga ndikimi i tepruar i diellit dhe erës. Azoti që ndodhet në barin e freskët mund ta përshpejtësojë procesin e prishjes. Është e nevojshme të ketë ajër të mjaftueshëm që të mund të bëhet kalbja e gjetheve dhe degëve, sepse mund të formohet erë e padeshirueshme. Gjithashtu është e nevojshme të ketë dhe ujë të mjaftueshëm, që mos formohet erë e padëshirueshme dhe që mos të humbin përbërjet ushqimore. Gjethet dhe degët duhet të vendoset në hapësirë të mbyllur. Që të përshpejtësohet shkatërrimi i tyre, duhet që kohë pas kohe të përzihen gjethet dhe degët që të sigurohet oksigjen i mjaftueshëm.

Gjethet dhe degët e rëna kanë ngjyrë kafe të erët dhe thërrmohen. Ky proces mund të zgjasë nga 2 javë deri në 4 muaj.

Nëse gjethet dhe degët duhet të largohen nga shkolla, kjo duhet të bëhet me kamion të mbyllur dhe të transportohen deri në deponinë legale, me marrjen e një vërtetimi i cili duhet të ruhet në dokumentacionin e shkollës.

3.7. HIRI

Hiri i krijuar si rezultat nga djegia e drunjëve në shkollë në periudhën e dimrit mund të përdoret si pleh për bimët në oborrin e shkollës. Hiri është i pasur me kalium dhe fosfor, të cilat janë të dobishme veçanërisht për bimët. Megjithatë, hiri duhet të shmanget dhe nuk duhet të përdoret si pleh për tokën alkaline apo neutrale dhe të bimët që preferojnë toka acidike si boronica. Duhet pasur kujdes që të mos vëmë shumë hir, por të shpërndahet në sasi më të vogla.

Mbeturinat nga sistemet e ngrohjes që punojnë me dru, gjegjësisht hiri duhet të largohet nga ndërtesa e shkollës dhe nga oborri i shkollës në përputhje me rregullat ligjore*.

* Rregullore për rregullat e përgjithshme për trajtimin e mbeturinave komunale dhe llojeve të tjera të mbeturinave të parrezikshme (http://www.moepp.gov.mk/wpcontent/uploads/2014/09/Pravilnik%20za%20opstite%20pravila%20za%20postapuvanje%20so%20komunalniot%20i%20drugite%20vidovi%20neopasen%20otpad.pdf).




70SIGURIA GJATË PUNËS

71

Një nga masat më të rëndësishme për sigurinë në punë është përdorimi i mjeteve për sigurim personal në punë dhe pajisjeve të sigurisë që i për-

dorin punëtorët gjatë punës. (http://dit.gov.mk/dokumenti/propisi/pravilnik-za-licna-zastitna-oprema-koi-vrabotenite-ja-upotrebuvaat-pri-rabota.pdf; http://dit.gov.mk/dokumenti/propisi/pravilnik-za-bezbednost-i-zdravje-pri-rabota-pri-upotreba-na-oprema-za-rabota.pdf).

4.1. MBROJTJA E KOKËS

Është një nga mbrojtjet më të rëndësishme, dhe përbëhet nga:

X Mbajtja e helmetës mbrojtëse (e cila mundëson mbrojtje nga goditjet mekanike);

X Mbajtja e kapelës mbrojtëse (që e zëvendëson helmetën, përdoret për punë ku nuk ekziston mundësia për lëndime në kokë, por mbron nga Rrezatimi UV dhe papastërtitë).

4.1.1. MBROJTËSE PËR FYTYRË

X E përpunuar nga polikarbonati dhe e mbron fytyrën nga spërkatjet e të gjitha llojeve të grimcave, pluhurit, materiale që ngrenë pluhur, bojërat etj.

4.1.2. SYZET

X Janë bërë nga polikarbonati dhe shërbejnë si mbrojtje nga lëndimet, nga pluhuri, grimca, spërkatësit, bojërat etj.

4 SIGURIA GJATË PUNËS

72SIGURIA GJATË PUNËS

4.1.3. MASKË PËR FYTYRË

X Shërben për t’u mbrojtur nga thithja e kimikateve të ndryshme (bojëra, xhela etj).

4.2. VESHJE PUNE DHE SIGURIE

X Shërbejnë për ta mbrojtur trupin nga i ftofti, yndyrat, rrezatimi diellor, pluhuri. Janë të përpunuara nga një material që nuk absorbon papastërti të ndryshme, dhe njëkohësisht mundëson ventilim të trupit.

4.2.1. KËPUCË MBROJTËSE

X Shërbejnë për mbrojtje nga shiu, depërtimi i mjeteve të mprehta, janë rezistuese ndaj rrëshqitjes dhe temperaturave të larta.

4.2.2. DOREZA

X Shërbejnë për t’i mbrojtur duart nga puna me materiale të forta, mbrojtje nga përdorimi i vajrave, mbrojtje nga pluhuri, mbrojtje gjatë punës në kopsht etj.

4.2.3. RRIPI MBROJTËS

X Rripi mbrojtës përdoret për punë në lartësi, gjegjësisht për mbrojtje gjatë punës në sipërfaqe të kulmit. Rekomandohet që të gjitha punët në çatinë e shkollës t’i kryej ndonjë firmë e licencuar e cila duhet t’i marrë të gjitha masat e nevojshme për sigurinë gjatë punës.

VINI RE!

Çdo objekt shkollor duhet ta respektojë Ligjin për sigurinë dhe shëndetin në punë, dhe njëkohësisht të posedohet pajisje e nevojshme mbrojtëse.

73

4.3. MBROJTJE GJATË PUNËS NË SALLËN E KALDAJAVE

Çdo sallë për kaldaja duhet në mënyrë rigoroze t’i respektojë kushtet për mbrojtje gjatë punës së punëtorëve dhe vizitorëve në sallat e kaldajave. Në një sallë tipike të kaldajave, e cila punon me lëndë djegëse të lëngshme, është e nevojshme të ketë të paktën pajisjet e mëposhtme për mbrojtje gjatë punës së punëtorëve:

X Veshje pune dhe sigurie (këpucë, rroba, syze);

X Mirëmbajtja e dyshemeve të pastra;

X Të paktën një aparat për zjarrfikës i vendosur në vend të dukshëm dhe të përshtatshëm;

X Arkë me rërë dhe lopatë.

FOTOGRAFIA 29: Pajisje zjarrfikëse

Gjithashtu, duhet të respektohen dhe kushtet teknike për instalimin e pajisjeve, si rezervuare për lëndë djegëse, pompa për lëndë djegëse, tabela e siguresave kryesore për elektrikë.

X Rezervuari sezonal për lëndë djegëse të lëngshme apo të gaztë duhet të jetë jashtë sallës së kaldajave. Mundësohet realizimi në vende të hapura, nën tokë apo në ndonjë vend afër, të gjitha realizimet të jenë në përputhje me rregullativën për instalime të tilla;

X Pompat dhe pajisjet e tjera që janë në kontakt me lëndën djegëse, duhet të shfaqen në performancë kundër-eksplozive (EX), gjegjësisht që mos të shkaktojë xixëllimë;

X Instalimi i ventileve automatike të furnizuesit kryesor të lëndës djegëse, që do ta ndërprerjen e furnizimit të lëndës djegëse në rast të ndonjë avarie;

X Instalimi i tabelave të siguresave për elektrikë me shkallë përkatëse të mbrojtjes, mbrojtje mekanike dhe mbrojtje nga uji;

X Ventilim i përshtatur në sallën e kaldajave për shkak rrjedhjeve të mundshme të lëndëve djegëse. Më shumë vëmendje t’i kushtohet sistemeve me GLN (gazit të lëngshëm të naftës), sepse është më i rëndë se ajri dhe gjatë furnizimit mbetet në fund të hapësisrës. Ndalohet reptësisht zbatimi i kaldajës nëntokësore nëse lënda djegëse është GLN;

X Përdorimi i veshjes së punës gjatë punës me lëndë djegëse të lëngshme. Më shumë vëmendje t’i kushtohet lëndëve djegëse me gaz. Gjatë rrjedhës dhe kontaktit me trupin e njeriut, shfaqet ngrirje e pjesëve të trupit.

74PROCEDURAT PËR PUNË

75

Me procedurat për punë shënohet një përshkrim i qëllimeve, aktiviteteve apo hapave në zbatimin e tyre, rezultatet nga veprimet e marra, si do

të kontrollohet kualiteti i rezultateve, kushteve ligjore, dokumenteve të nevojshme dhe detyrave të personave të përfshirë në realizimin e procedurave.

Nga pikëpamja e shkollave, e rëndësishme është që të ketë procedura për detyrat rutinore të cilat realizohen rregullisht. Në fillim është më mirë që të miratohen procedura të thjeshta të punës, dhe me kalimin e kohës ato mund të përpunohen dhe të bëhen më të detajuara dhe më të sakta. Me zbatimin e procedurave rritet cilësia e punës dhe përmirësohet efikasiteti i punonjësve të shkollave në kryerjen e detyrave të tyre. Procedurat duhet të jenë të qarta, të sakta dhe të thjeshta.

Përfitimet nga procedurat e punës janë këto:

EFIKASITETI – Procedurat e punës mundësojnë menaxhim më të mirë me re-surset në dispozicion – personelin dhe kohën. Çdo punëtori në ekipin shkollor i jepet sasi e qartë, e saktë dhe e definuar e përgjegjësive. Me zbatimin e tyre pengohet ndërrimi i detyrave. Me ndihmën e procedurave të punës sillen ven-dime profesionale që janë në pajtueshmëri me ligjin.

STANDARDIZIMI – Detyra dhe përgjegjësi të përcaktuara saktë për çdo punëtor në proces, është e nevojshme të përfundojë aktiviteti në afat sa më të shkurtër kohor. Mundëson kryerjen e vazhdueshme të detyrave.

VETËMBROJTJE – Me sjelljen e procedurave të punës zvogëlohet mundësia që punëtorët të bëjnë ndonjë gabim. Sa herë që punëtorët janë të pasigurt si të veprojnë, procedura e punës mund t’i drejtoj në marrjen e masave të duhura.

MATJA – Çdo aktivitet është i definuar dhe mund të matet se sa punë është e nevojshme të bëhet për përfundimin e tij. Njëkohësisht, zbatimi i procedur-ave të punës mundëson që të vlerësohet puna e çdo pjestari të ekipit përgjeg-jës për veprim sipas procedurës.

ZËVENDËSIM I THJESHTË – Sjellja e procedurave të punës mundëson trajnim të lehtë dhe të shpejtë dhe bartjen e njohurive punëtorëve të rinj, të cilët do të jenë në gjendje të punojnë në mënyrë efektive për një periudhë të shkurtër kohore. Por, edhe ata që kanë qenë prej kohësh pjesë e personelit të shkollës, lehtë munden të mësojnë t’i përdorin në punën e tanishme, ose në qoftë se duhet të kryejnë ndonjë detyrë të kolegut, në rast të mungesës së tij.

5 PROCEDURAT PËR PUNË

76PROCEDURAT PËR PUNË

MONITORIMI DHE VLERËSIMI – Sjellja e procedurave mundëson të monitorohet efika-siteti i zbatimit të detyrave nga ana e punëtorëve. Gjithashtu, monitorimi i vazhdue-shëm mundëson të bëhen ndryshime në procedura, nëse ato janë shumë të kompli-kuara, vjen deri te përputhja e detyrave të punonjësve ose janë joefektive, gjegjësish aktivitetet nuk përfundojnë brenda afatit të paraparë kohor.

RRITJA E TRANSPARENCËS – Rritet përgjegjësia e çdo punëtori që është i obligu-ar për kryerjen e pjesëve të procedurës për punë, racionalizohet puna finaciare dhe përmirësohet procesi i sjelljes së vendimeve.

DOBËSITË E PROCEDURAVE TË PUNËS –Në shkolla nuk ekziston traditë për shkruar-jen e procedurave (edhe pse zakonisht bëhen në mënyrë gojore), është e mundur të paraqitet rezitencë tek punëtorët, dhe të ulet kreativiteti gjatë zgjidhjes së çështjeve apo problemeve të caktuara.

SHEMBUJ

LECKË XHOGER

ILAÇ KOVË

LISTË E MBUSHUR E

KONTROLLEVE

FILLIMI I DITËS SË PUNËS

15 MIN PARA SE TË FILLOJË

ORA

AJROSJA E KLASAVE

PASTRIMI I BANKAVE

PASTRIMI I DYSHEMEVE

FOTOGRAFIA 30: Procedura për mirëmbajtjen e higjienës

77

FILLIMI

FUNDI

PARAQITJA E PROBLEMIT TE

SEKRETARI

SEKRETARI E NJOFTON

MJESHTRIN E SHKOLLËS DHE

NIKOQIRIN

NDËRRIMI I BRAVËS

KONTROLLI I PUNËS SË KRYER

BRAVË REZERVE

VEGËL PUNE

INVENTAR I PJESËVE REZERVE

FOTOGRAFIA 31: Procedura për paraqitje të defektit dhe furnizimi me pjesë

78ANEKS-PLANI PËR MIRËMBAJTJEN E OBJEKTIT SHKOLLOR

79

Plani për mirëmbajtjen e objektit shkollor është i hartuar për ekipet shkollore përgjegjëse për këto aktivitete, të cilat zakonisht përbëhen nga sekretari

dhe stafi teknik (mjeshtri, operatori i kaldajave, pastruesit) në shkollë.

Plani është i bërë në formë të tabelave dhe listave që të mundësohet përdorim më i lehtë dhe mbushja e tyre.

Plani është i ndarë në dy pjesë, të cilat më tej ndahen në aktivitete vjetore, mujore dhe ditore:

XX MIRËMBAJTJA E OBJEKTIT SHKOLLOR (PJESA NDËRTIMORE)

ANEKSI 1: Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e pozicioneve të ndërtimit në objektet shkollore. Plani vjetor për mirëmbajtjen e objektit përmban të gjitha aktivitetet e nevojshme që duhet të kryhen para dhe gjatë vitit shkollor;

ANEKSI 2: Plani mujor i aktiviteteve për mirëmbajtjen e higjienës në objek-tet shkollore. Planet mujore bëhen për kryerjen e aktiviteteve ditore për mirëmbajtjen e higjienës në objekt.

XX OPERIMI DHE MIRËMBAJTJA E SISTEMIT PËR NGROHJE

ANEKSI 3: Plani vjetor i aktiviteteve për mirëmbajtje para fillimit të sezonit për ngrohje. Plani vjetor për mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje përmban të gjitha aktivitetet e nevojshme që duhet të kryhen para dhe gjatë sezonit të ngrohjes;

ANEKSI 4: Plan i aktiviteteve për mirëmbajtjen e kaldajës për ngrohje qen-drore. Plani për mirëmbajtjen e kaldajës për nxehje qendrore i përmban të gjitha aktivitetet e nevojshme që duhet të kryhen gjatë ditës, në muaj dhe në vit;

ANEKSI 5: Plani mujor i aktiviteteve për eksploatimin dhe mirëmbajtjen e sistemit për ngrohje. Planet mujore kanë të bëjnë me aktivitetet e përditshme gjatë menaxhimit me sistemin për ngrohje.

Zbatimi i aktiviteteve dhe regjistrimi i aktiviteteve të përfunduara (mbushja e tabelave për mirëmbajtje) përgjegjësit e shkollës duhet t’i kontrollojnë dhe t’i arkivojnë. Rekomandohet të mbahet evidencë dhe të arkivohet edhe në formë elektronike.



Këto të dhëna do t’i shërbejnë shkollës për krahasime dhe analiza të zbatimit të aktiviteteve të caktuara në periudha të ndryshme të vitit apo në periudhat e njëjta të viteve paraprake.

Gjithashtu komuna do të duhet të ketë kontroll në planet për mirëmbajtje që të mund ta monitoroj mirëmbajtjen e shkollave, njëherësh edhe t’i analizojë dhe krahasoj aktivitetet për mirëmbajtje dhe realizimin e tyre në shkollat të cilat gravitojnë në komunë.

KY UDHËZIM HYN NË FUQI NJË DITË PAS SJELLJES SË TIJ.

Nr.

viti 2015

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, Shkup

Abdilaqim Ademi

82 AN

EK

SI 1

: Pla

ni v

jeto

r p

ër

mir

ëm

ba

jtje

n e

po

zita

ve t

ë n

dë

rtim

it n

ë o

bje

kte

t sh

kollo

re

PL

AN

I VJE

TO

R I

AK

TIV

ITE

TE

VE

PË

R M

IRË

MB

AJT

JEN

E N

DË

RT

ES

AV

E S

HK

OLL

OR

E

INS

TIT

UC

ION

I:

SE

KR

ETA

RI:

PE

RS

ON

I PË

RG

JEG

JËS

: P

ER

IUD

HA

:

v. 2

0__

__

Nr.

Akt

ivit

eti

Zb

atu

es

Inte

rva

li

koh

or

Ma

sat

dh

e in

terv

en

ime

tD

ata

Në

nsh

krim

i

1N

ive

lizim

i dh

e r

ipa

rim

i i

dri

tare

ve d

he

dye

rve

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

mu

aj /

si

pa

s n

vojë

s

2K

on

tro

lli d

he

pa

stri

mi i

u

lluq

eve

P

ers

on

eli

tekn

ikN

ë ç

do

6

mu

aj

3K

on

tro

lli i

çati

së (q

ere

mid

he

d

he

ta

bllo

të

th

yera

/d

ëm

tua

ra)

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

çd

o

6 m

ua

j

4K

on

tro

lli d

he

inte

rve

nim

e n

ë

dys

he

me,

mu

re d

he

ta

van

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

çd

o

6 m

ua

j

5H

eq

ja e

gra

fitë

veP

ers

on

eli

tekn

iksi

pa

s n

evo

jës

6Ly

erj

a e

fa

sad

ës

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

çd

o

3–5

vje

t

7Ly

erj

a e

mu

reve

të

m

bre

nd

shm

eP

ers

on

eli

tekn

ikN

ë ç

do

3

–5 v

jet

8P

ast

rim

i i d

ysh

em

esë

m

e m

aki

në

Se

rvis

eri

i ja

shtë

mN

jë h

erë

n

ë v

it

83

PL

AN

I VJE

TO

R I

AK

TIV

ITE

TE

VE

PË

R M

IRË

MB

AJT

JEN

E N

DË

RT

ES

AV

E S

HK

OLL

OR

E

INS

TIT

UC

ION

I:

SE

KR

ETA

RI:

PE

RS

ON

I PË

RG

JEG

JËS

: P

ER

IUD

HA

:

v. 2

0__

__

Nr.

Akt

ivit

eti

Zb

atu

es

Inte

rva

li

koh

or

Ma

sat

dh

e in

terv

en

ime

tD

ata

Në

nsh

krim

i

9Z

ëve

nd

ësi

mi i

te

hev

e t

ë

go

më

s m

e a

to p

last

ike

Pe

rso

ne

li te

knik

Dy

he

rë

në

vit

10

Nd

ërr

imi i

list

ela

ve t

ë

dë

mtu

ara

Pe

rso

ne

li te

knik

Një

he

rë

në

vit

11

Mir

ëm

ba

jta

e o

bo

rrit

të

sh

kollë

s (k

rasi

tja

e d

run

jëve

, m

bje

llja

e b

ari

t të

ri,

mb

jellj

a

e d

run

jëve

)

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

çd

o

6 m

ua

j

12

Uji

tja

e lu

leve

dh

e b

imë

sisë

, ko

sitj

a e

ba

rit,

mb

led

hja

e

gje

thev

e

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

mu

aj

/ si

pa

s n

evo

jës

13

Ko

ntr

oll

i ga

rdh

it (k

orr

igji

me

d

he

lye

rje

)P

ers

on

eli

tekn

ikN

jë h

erë

n

ë v

it

14

Ko

ntr

olli

dh

e in

terv

en

ime

në

te

rre

ne

t sp

ort

ive,

në

sh

tig

je

shko

llore

, akc

ese

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

çd

o

2 v

jet

15

Ko

ntr

olli

i in

sta

limit

të

rr

ufe

pri

tësi

tP

ers

on

eli

tekn

ikN

ë ç

do

2

vje

t

16

De

zin

fekt

im, d

ezi

nse

ktim

, d

era

tizi

mS

hë

rbim

i i

jash

tëm

Në

çd

o

6 m

ua

j

84 AN

EK

SI 2

: Pla

ni m

ujo

r p

ër

mir

ëm

ba

jtje

n e

hig

jie

në

s n

ë o

bje

kte

t sh

kollo

re

PL

AN

MU

JOR

I A

KT

IVIT

ET

EV

E P

ËR

MIR

ËM

BA

JTJE

TË

OB

JEK

TE

VE

SH

KO

LLO

RE

SH

KO

LLA

:S

EK

RE

TAR

:P

ER

SO

NI

PË

RG

JEG

JËS

:

MU

AJ:

VIT

:

1A

ktiv

ite

te d

ito

re1

23

45

67

89

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Ko

me

nte

:

1.1

Fsh

irje

e p

ërd

itsh

me

të

dys

he

mev

e m

e

shtu

pë

të

lag

ët

1.2

Ajr

im i

më

son

jto

rëve

1.3

Pa

stri

m i

kate

dra

ve, b

an

kave

dh

e

karr

iga

ve

1.4

Fsh

irje

e d

ërr

asa

ve

1.5

Pa

stri

m i

tua

lete

ve, l

ava

ma

nev

e d

he

d

ysh

em

eve

në

tu

ale

tet

1.6

Ko

ntr

olli

m d

he

fu

rniz

im i

sap

un

it

të lë

ng

shë

m

1.7

Zb

razi

mi i

ko

shev

e p

leh

rash

1.8

Ko

ntr

olli

m i

kaza

nev

e d

he

i sh

kark

imit

1.9

Ko

ntr

olli

m i

çesm

eve,

ru

bin

eta

ve

dh

e v

alv

ula

ve

1.1

0P

ast

rim

i p

latf

orm

ës

hyr

ëse

1.1

1P

ast

rim

i d

yerv

e d

he

dri

tare

ve

1.1

2P

ast

rim

i d

olla

pev

e, r

aft

eve

dh

e v

itri

na

ve

VË

RE

JTJE

1.

Op

era

tori

/pe

rso

ni t

ekn

ik i

pë

rgje

gju

r p

ër

sist

em

in p

ër

ng

roh

je d

uh

et

ta p

lotë

sojë

fo

rmu

lari

n p

ër

çdo

dit

ë p

un

e

2.

Fo

rmu

lari

i p

lotë

sua

r d

uh

et

t'i d

orë

zoh

et

pe

rso

nit

pë

rgje

gjë

s (s

ekr

eta

rit)

3.

Në

ra

st m

osf

un

ksio

nim

i, m

ën

jëh

erë

lajm

ëro

jen

i pe

rso

nin

pë

rgje

gjë

s (s

ekr

eta

rin

)4

. Të

gji

tha

akt

ivit

ete

të

re

aliz

oh

en

në

pë

rpu

thje

me

ud

hë

zim

et

pë

r p

un

ë d

he

me

no

rmat

te

knik

e

85AN

EK

SI 3

: Pla

ni v

jeto

r i a

ktiv

ite

teve

pë

r m

irë

mb

ajt

je p

ara

fill

imit

të

se

zon

it t

ë n

gro

hje

s

PL

AN

I VJE

TO

R I

AK

TIV

ITE

TE

VE

PË

R T

ES

TIM

DH

E K

ON

TR

OLL

PA

RA

FIL

LIM

IT T

Ë S

EZ

ON

IT T

Ë N

GR

OH

JES

SH

KO

LLA

: S

EK

RE

TAR

I:P

ER

SO

NI P

ËR

GJE

GJË

S:

PE

RIU

DH

A:

v. 2

0__

__

Nr.

Akt

ivit

eti

Zb

atu

es

Inte

rva

li

koh

or

Ma

sat

dh

e in

terv

en

ime

tD

ata

Në

nsh

krim

i

1K

on

tro

lli i

oxh

aq

eve

dh

e

pa

stri

mi i

tyr

e v

jeto

rP

ers

on

eli

tekn

ikN

jë h

erë

n

ë v

it

2K

on

tro

lli i

kald

aja

ve d

he

p

ast

rim

i i t

yre

vje

tro

r

Pe

rso

ne

li te

knik

/

Se

rvis

eri

i ja

shtë

m

Një

he

rë

në

vit

3

Ko

ntr

olli

dh

e k

on

fig

uri

mi i

a

pa

rati

t p

ër

dje

gije

, pa

stri

mi

ose

zë

ven

dë

sim

i i g

ryka

ve ,

në

q

oft

ë s

e k

a n

evo

jë

Se

rvis

eri

i ja

shtë

mN

jë h

erë

n

ë v

it

4K

on

tro

lli i

inst

rum

en

teve

p

ër

mat

je d

he

ka

libri

m s

ipa

s n

evo

jës

Se

rvis

eri

i ja

shtë

mN

ë ç

do

2

vje

t

5

Ko

ntr

oll

vizu

al i

tu

ba

cio

nev

e,

ven

tila

ve d

he

fiti

ng

jeve

dh

e

de

tekt

imi i

rrj

ed

ha

ve t

ë

sist

em

it p

ër

ng

roh

je q

en

dro

re

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

çd

o

6 m

ua

j

6K

on

tro

lli v

izu

al i

ele

me

nte

ve

pë

r n

gro

hje

P

ers

on

eli

tekn

ikN

ë ç

do

6

mu

aj

86

PL

AN

I VJE

TO

R I

AK

TIV

ITE

TE

VE

PË

R T

ES

TIM

DH

E K

ON

TR

OLL

PA

RA

FIL

LIM

IT T

Ë S

EZ

ON

IT T

Ë N

GR

OH

JES

SH

KO

LLA

: S

EK

RE

TAR

I:P

ER

SO

NI P

ËR

GJE

GJË

S:

PE

RIU

DH

A:

v. 2

0__

__

Nr.

Akt

ivit

eti

Zb

atu

es

Inte

rva

li

koh

or

Ma

sat

dh

e in

terv

en

ime

tD

ata

Në

nsh

krim

i

7

Sh

kark

imi i

plo

të o

se i

pje

ssh

ëm

i si

ste

mit

pë

r ko

rrig

jim

in e

rrj

eti

t të

tu

ba

cio

nev

e, e

lem

en

tet

e

ng

roh

jes

ap

o s

iste

min

në

p

ërg

jith

ësi

Pe

rso

ne

li te

knik

Sip

as

nev

ojë

s

8P

ast

rim

i i fi

ltra

ve p

ër

tub

imin

e

pa

pa

stë

rtis

ë

Pe

rso

ne

li te

knik

Sip

as

nev

ojë

s

9M

bu

shja

e s

iste

mit

pë

r n

gro

hje

d

he

rrj

eti

t m

e g

ypa

. Ko

ntr

olli

i in

sta

limit

në

të

fto

htë

Pe

rso

ne

li te

knik

Sip

as

nev

ojë

s

10

Ko

ntr

oll

i fu

nks

ion

imit

të

p

om

pa

ve

Pe

rso

ne

li te

knik

Një

he

rë

në

vit

11

Ko

ntr

olli

i fu

nks

ion

imit

të

d

rejt

ue

sit

au

tom

atik

(në

se

ekz

isto

n)

Pe

rso

ne

li te

knik

+

Se

rvis

eri

i ja

shtë

m

Një

he

rë

në

vit

12

Inst

alim

i viz

ua

l dh

e k

orr

igji

mi i

te

rmo

izo

limit

në

ka

lda

jë

Pe

rso

ne

li te

knik

Një

he

rë

në

vit

13

Inst

alim

viz

ua

l i m

bro

jtje

s a

nti

korr

ozi

ve t

ë t

ub

aci

on

eve

P

ers

on

eli

tekn

ikN

jë h

erë

n

ë v

it

87

PL

AN

I VJE

TO

R I

AK

TIV

ITE

TE

VE

PË

R T

ES

TIM

DH

E K

ON

TR

OLL

PA

RA

FIL

LIM

IT T

Ë S

EZ

ON

IT T

Ë N

GR

OH

JES

SH

KO

LLA

: S

EK

RE

TAR

I:P

ER

SO

NI P

ËR

GJE

GJË

S:

PE

RIU

DH

A:

v. 2

0__

__

Nr.

Akt

ivit

eti

Zb

atu

es

Inte

rva

li

koh

or

Ma

sat

dh

e in

terv

en

ime

tD

ata

Në

nsh

krim

i

14

Insp

ekt

imi i

en

ëve

pë

r e

ksp

an

sio

n

Se

rvis

ue

si i

au

tori

zua

rN

jë h

erë

në

5

vje

t

15

Insp

ekt

imi i

re

zerv

ua

rit

p

ër

lën

dë

n d

jeg

ëse

S

erv

isu

esi

i a

uto

rizu

ar

Një

he

rë n

ë

5 v

jet

16

Ko

ntr

oll

i ve

nti

lit t

ë

sig

uri

mit

të

ka

lda

jave

S

erv

isu

esi

i a

uto

rizu

ar

Një

he

rë

në

vit

17

Ko

ntr

olli

i si

ste

mit

pë

r zb

utj

en

e u

jit

Pe

rso

ne

li te

knik

Një

he

rë

në

vit

18

Pa

stri

mi i

pa

jisj

eve

dh

e

sallë

s së

ka

lda

jave

P

ers

on

eli

tekn

ikD

y h

erë

n

ë v

jet

19

Ko

ntr

olli

i si

ste

mit

të

n

gro

hje

s p

ër

ng

roh

je n

ë

pa

ra-

sezo

në

Pe

rso

ne

li te

knik

Një

he

rë

në

vit

88 AN

EK

SI 4

: Pla

ni i

akt

ivit

ete

ve p

ër

mir

ëm

ba

jtje

n e

ka

lda

jës

pë

r n

gro

hje

PL

AN

I I A

KT

IVIT

ET

EV

E P

ËR

MIR

ËM

BA

JTJE

N E

KA

LDA

JAV

E P

ËR

NG

RO

HJE

INS

TIT

UC

ION

I:

SE

KR

ETA

RI:

PE

RS

ON

I PË

RG

JEG

JËS

: P

ER

IUD

HA

:

v. 2

0__

__

Nr.

Akt

ivit

eti

Zb

atu

es

Inte

rva

li

koh

or

Ma

sat

dh

e in

terv

en

ime

tD

ata

Në

nsh

krim

i

1

`Të

ko

ntr

ollo

he

t n

ëse

ka

lda

ja

ësh

të n

ë g

jen

dje

të

pu

no

jë

`Të

ko

ntr

ollo

he

t m

arr

ja d

he

kt

him

i i t

em

pe

ratu

rës

së u

jit

Pe

rso

ne

li te

knik

Dit

or

2

`Të

ko

ntr

ollo

he

t p

un

a e

a

pa

rati

t p

ër

nd

ezj

e d

he

re

gu

limi

`Të

sig

uro

he

t q

ë s

jellj

a e

ajr

it

në

ap

ara

tin

pë

r n

de

zje

ësh

të i

pa

stë

r d

he

i p

ap

en

gu

ar

`P

ast

rim

i i k

ald

ajë

s d

he

ko

ntr

ollo

he

t n

ëse

ka

sh

faq

je t

ë

dë

mti

mit

ap

o k

orr

ozi

on

it

`K

on

tro

ll p

ër

fun

ksio

nim

in e

ve

nti

l sig

uri

mit

të

ka

lda

jës

`Të

nd

ërr

oh

en

se

kue

nca

t e

d

jeg

ies

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

javë

89

PL

AN

I I A

KT

IVIT

ET

EV

E P

ËR

MIR

ËM

BA

JTJE

N E

KA

LDA

JAV

E P

ËR

NG

RO

HJE

INS

TIT

UC

ION

I:

SE

KR

ETA

RI:

PE

RS

ON

I PË

RG

JEG

JËS

: P

ER

IUD

HA

:

v. 2

0__

__

Nr.

Akt

ivit

eti

Zb

atu

es

Inte

rva

li

koh

or

Ma

sat

dh

e in

terv

en

ime

tD

ata

Në

nsh

krim

i

3

`Të

ko

ntr

ollo

he

t n

ëse

ap

ara

ti

pë

r n

de

zje

ësh

të i

shtr

ën

gu

ar

mir

ë

`Të

ko

ntr

ollo

he

n t

ub

aci

on

et

e

ga

zit

de

ri t

e a

pa

rati

pë

r n

de

zje

d

he

të

ko

ntr

ollo

he

t n

ëse

ka

n

do

një

sh

en

jë t

ë d

ëm

tua

r a

po

të

lësh

ua

r

Pe

rso

ne

li te

knik

Në

mu

aj

4 `Të

ko

ntr

ollo

he

t e

fika

site

ti i

dje

gie

s.

Se

rvis

eri

i ja

shtë

mN

ë t

re m

ua

j

5

Ìn

spe

ktim

i i t

ë g

jith

a k

ab

llove

d

eri

te

ka

lda

ja d

he

ap

ara

ti p

ër

dje

gie

dh

e k

on

tro

lli is

igu

risë

së

ty

re

`K

on

tro

lli i

çfa

rëd

o s

he

nje

të

m

bin

xeh

jes

Ìn

spe

ktim

i dh

e t

est

imi i

ve

nti

lit s

igu

rim

it t

ë k

ald

ajë

s

Se

rvis

eri

i ja

shtë

mN

ë g

jash

të

mu

aj

6

Ìn

spe

ktim

i, p

ast

rim

i dh

e

serv

isim

i i k

ald

ajë

s d

he

ap

ara

ti

pë

r n

de

zje

në

pa

jtim

me

in

stru

kcio

ne

t e

pro

dh

ue

sit

Se

rvis

eri

i ja

shtë

mN

ë v

jet

90 AN

EK

SI 5

: Pla

n m

ujo

r i a

ktiv

ite

teve

pë

r e

ksp

loat

imin

dh

e m

irë

mb

ajt

jen

e s

iste

mev

e p

ër

ng

roh

je

PL

AN

I MU

JOR

I A

KT

IVIT

ET

EV

E P

ËR

EK

SP

LOA

TIM

DH

E M

IRË

MB

AJT

JE T

Ë S

IST

EM

IT P

ËR

NG

RO

HJE

SH

KO

LLA

:S

EK

RE

TAR

:O

PE

RA

TO

R:

PE

RIU

DH

Ë:

MU

AJ:

VIT

:

1A

ktiv

ite

te d

ito

re1

23

45

67

89

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Ko

me

nte

:

1.1

Tem

pe

ratu

ra e

jash

tme

në

orë

n 7

.00

1.2

Tem

pe

ratu

ra e

bre

nd

shm

e n

ë o

rën

7.0

0

1.3

Ko

ntr

olli

m i

sasi

së s

ë g

azi

t n

ë d

itë

1.4

Ko

ntr

olli

m i

pre

sio

nit

në

inst

ala

cio

nin

1.5

Ko

ntr

olli

m i

po

zita

ve t

ë v

alv

ula

ve

1.6

Nis

je e

po

mp

ave

qa

rku

llue

se

1.7

Nis

je e

riq

ark

ulli

mit

të

sh

kurt

ër

1.8

Ko

ntr

olli

m d

he

nd

ezj

e e

ka

lda

jës

dh

e t

ë

dje

gë

sit

1.9

Ko

ntr

olli

m i

tem

pe

ratu

rës

së t

ub

it s

hty

pë

s

1.1

0K

on

tro

llim

i te

mp

era

turë

s së

tu

bit

kth

yes

1.1

1K

on

tro

llim

i te

mp

era

turë

s së

jash

tme

në

orë

n

12

.00

1.1

2K

on

tro

llim

i te

mp

era

turë

s së

bre

nd

shm

e n

ë

orë

n 1

2.0

0

1.1

3K

on

tro

llim

i o

bje

ktev

e n

gro

hë

se

1.1

4M

on

ito

rim

dh

e p

ërs

hta

tje

e s

iste

mit

g

jatë

dit

ës

1.1

5F

ikje

ose

hib

ern

im i

sist

em

it n

ë f

un

d t

ë d

itë

s

91

PL

AN

I MU

JOR

I A

KT

IVIT

ET

EV

E P

ËR

EK

SP

LOA

TIM

DH

E M

IRË

MB

AJT

JE T

Ë S

IST

EM

IT P

ËR

NG

RO

HJE

SH

KO

LLA

:S

EK

RE

TAR

:O

PE

RA

TO

R:

PE

RIU

DH

Ë:

MU

AJ:

VIT

:

2A

ktiv

ite

te ja

vore

12

34

56

78

91

01

11

21

31

41

51

61

71

81

92

02

12

22

32

42

52

62

72

82

93

03

1К

ом

ен

тар

и:

2.1

Ko

ntr

olli

m i

sasi

së s

ë r

eze

rvë

s së

ga

zit

2.2

Lësh

im i

ajr

it n

ga

inst

ala

cio

ni

2.3

Ko

ntr

olli

m p

am

or

i in

sta

laci

on

it p

ër

de

rdh

je t

ë

mu

nd

shm

e

2.4

Ko

ntr

olli

m i

pre

sio

nit

në

inst

ala

cio

nin

dh

e

furn

izim

me

ujë

sip

as

nev

ojë

s

2.5

Ko

ntr

olli

m i

dje

gësi

t d

he

rre

gu

llaci

on

të

hyr

jes

së a

jrit

2.6

Ko

ntr

olli

m i

valv

ula

ve s

igu

rue

se

3A

ktiv

ite

te m

ujo

re1

23

45

67

89

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Ko

me

nte

:

3.1

Ko

ntr

olli

m i

po

mp

ave

(fu

ksio

nim

, mje

t p

ër

gra

sati

m, g

ua

rnic

ion

e)

3.2

Ko

ntr

olli

m i

bar

asp

esh

imit

të

inst

alac

ion

it,

nës

e ka

nev

ojë

3.3

Pa

stri

m i

jash

tëm

i p

aji

sje

s së

ma

kin

eri

së d

he

të

ka

ldat

ore

s

3.4

Ko

ntr

olli

m i

krip

ës

në

alt

ern

ato

rin

jon

ik

fill

im i

mu

aji

tfu

nd

i m

ua

jit

tota

lish

tn

j.m

.

Sh

pe

nzi

me

t m

ujo

re p

ër

ga

zL

Sh

pe

nzi

me

t m

ujo

re p

ër

en

erg

ji e

lekt

rike

kWh

VË

RE

JTJE

1.

Op

era

tori

/pe

rso

ni t

ekn

ik i

pë

rgje

gju

r p

ër

sist

em

in p

ër

ng

roh

je d

uh

et

ta p

lotë

sojë

fo

rmu

lari

n p

ër

çdo

dit

ë p

un

e

2.

Fo

rmu

lari

i p

lotë

sua

r d

uh

et

t'i d

orë

zoh

et

pe

rso

nit

pë

rgje

gjë

s (s

ekr

eta

rit)

3

. N

ë r

ast

fa

lime

nti

mi o

se m

osf

un

ksio

nim

i të

pa

jisj

es,

më

një

he

rë la

jmë

roje

ni p

ers

on

in p

ërg

jeg

jës

(se

kre

tari

n)

4.

Të g

jith

a a

ktiv

ite

tet

të z

bat

oh

en

në

pë

rpu

thje

me

do

kum

en

taci

on

in p

ër

eks

plo

atim

dh

e p

ërd

ori

m d

he

no

rmat

te

knik

e

92

Përmbajtja e Udhëzimit me Doracak për Mirëmbajtjen e Objekteve Shkollore mund t'a merrni nga ueb faqet vijuese:

www.pmio.mk

www.mcgo.org.mk

www.mon.gov.mk

udhëzim me doracak për mirëmbajtjen e objekteve shkollore

Documents