“türkiye’de, ilk halıcılık ve desinatörlüğü bölümü’nü ... · Şahsî olarak bu...

“Türkiye’de, ilk Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü’nü Çanakkale’de kuran hocamız

Prof. İ.HulûsiGÜNGÖR’ün aziz hatırasına…

Şahsî olarak bu günlere gelmeme vesile olan; bir ev endüstrisi olan

halıcılığı, ülkemizde akademik olarak hayata geçiren ve akademide

bölüm açılmasına vesile olan hocaların hocası sayın Prof. İ. Hulûsi

GÜNGÖR’ün vefatı haberini de maalesef bu çalıştayımızın gerçekleştiği

gün aldık.

Hocamızın bizlerin yetişmesine ve bölümün açılmasına olan katkıları

yadsınamaz. Yanısıra bu çalıştayımız aynı zamanda hocamızı anma

etkinliği olarak da kabul edilebilir. Kendisine, emeklerine saygıyla

beraber; Allah’tan rahmet, sevenlerine sabır ve başsağlığı diliyoruz.

T.C

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ

AYVACIK MESLEK YÜKSEKOKULU

HALICILIK VE KİLİMCİLİK PROGRAMI

HALICILIK VE KİLİMCİLİK PROGRAMININ

SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

ÇALIŞTAYI BİLDİRİLERİ

05-06 NİSAN 2012

AYVACIK/ÇANAKKALE

Bildirilerdeki konu ve görüşler ile bildiri yazılarının sorumluluğu tebliğ

sahiplerine aittir. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesine mal edilemez.

Kapak Tasarım: Gülhan APAK

Sayfa Tasarımı: Zafer BURÇAK

Yayıma hazırlayan: Niyazi SEZEN

Basım Adedi: 40

ISBN:978-605-4222-23-0

Ayvacık Meslek Yüksekokulu Tarafından

Ayvacık Belediyesi’nin Katkılarıyla Düzenlenmiştir.

Baskı: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Matbaası

Basım Yeri- Tarihi: ÇANAKKALE/ 2013

ÇALIŞTAY DÜZENLEME KURULU

ONURSAL BAŞKAN

Prof. Dr. Sedat LAÇİNER

Rektör

BAŞKAN

Yrd. Doç. Dr. Selçuk BERBER

Ayvacık Meslek Yüksekokulu Müdürü

KOORDİNATÖR

Yrd. Doç. Tahsin ÖZTÜRK

El Sanatları Bölümü Başkanı

ÜYELER

Yrd. Doç. Tahsin ÖZTÜRK

Yrd. Doç. Aslı AKSOY

Öğr. Gör. Eşref BÜLENT

SEKRETER

Öğr. Gör. Mustafa GENÇ

I

İÇİNDEKİLER

AÇILIŞ KONUŞMALARI………………………………………….…......…1

BİLDİRİLER………………………………………………….…….……...…9

I. OTURUM

Türkiye’de Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü’nün Kuruluş Tarihçesi

Yrd. Doç. Tahsin ÖZTÜRK………………..………………………….…… .11

Meslek Yüksekokulları Halıcılık ve Desinatörlüğü, Halıcılık ve Halı-Kilim

Programlarında Müfredat Sorunları ve Çözüm Önerileri

Öğr. Gör. Eşref BÜLENT………………………….…………….…..….……19

Uluslararası Standart Eğitim Sınıflandırması (ISCED)’97’nın

Türkiye’deki Meslek Yüksekokullarında Halıcılık Programlarına

Uygulanmasının Sonuçları ve Ayvacık Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve

Desinatörlüğü Programı Örneği

Yrd. Doç. Aslı AKSOY………………………..……………...........................34

Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı İsminin Halıcılık ve Kilimcilik

Olarak Değişmesinin Öğrenci Taleplerine Etkisi; Talebi Artırmak İçin

Öneriler Arapgir Meslek Yüksekokulu Örneği

Okt. Murat ULAŞ; Öğr. Grv. Naci BULUR; Aslı Ü. ULAŞ; …...…….….…58

II. OTURUM

Halıcılık Programlarının Sorunları ve Çözüm Önerileri

Öğr. Gör. Berna SEVİNÇ…………………………………...…………...……67

Meslek Yüksekokullarının Ülkemizde Halı Sektörünün Gelişmesindeki

Payı ve Önemi

Öğr. Gör.Yeşim UŞAK……………………………....…………….…….…...73

III. OTURUM

Dinar Meslek Yüksekokulu, Halı ve Kilim Bölümünün Dünü ve Bugünü

Yrd. Doç. Erdal ÜNSAL………………………………………………...........81

Uşak ve Çevresinde Dokumacılığın Yok Olması ve Canlandırma Önerileri

Öğr. Gör. Nuray PÜTKÜL…………………………………………..…...…...90

Turizmin Çanakkale Halılarına Etkisi

Doç. Dr. Didem ÖZHEKİM (ATİŞ)…………………………………...……...95

II

Halıcılık Programından El Sanatları Bölümüne Geçiş Süreci (SDÜ Teknik

Bilimler MYO El Sanatları Bölümü Örneği)

Öğr. Gör. Z.Figen YURTERİ………………………………………………..104

Türk Halıcılığının İmalat Tasarım ve Pazarlama Sorunları

Öğr. Gör. Mustafa GENÇ…………………………………………………...118

1984 Yılı Mezunlarından Bir Konuşma

Öğrt. Alev ÇETİN...........................................................................................130

Çalıştay Sonuç Bildirgesi…………………………………..………………131

1

Değerli Misafirler ve Sayın Meslektaşlarım,

Öncelikle hepinizi şahsım ve bu çalıştayın

gerçekleştirilmesine özveriyle katkıda bulunan

Yüksekokulumuz’un öğretim elemanları adına

saygılarımla selamlıyorum. Yüksekokulumuz

Halıcılık ve Kilimcilik Programı’nın; çok değerli

rektörümüz Sayın Prof. Dr. Sedat Laçiner’in

fahri başkanlığında, Üniversitemiz bünyesinde düzenlemiş olduğu

“Halıcılık ve Kilimcilik Programının Sorunları ve Çözüm Önerileri

Çalıştayı”na hoş geldiniz, şeref verdiniz.

Bu gün; Türkiye’dekiüniversitelerde bulunanHalıcılık ve Kilimcilik

Programları’nınmevcut sorunları ve güncel durumlarını masaya yatırarak

bunları çözmek için bir araya geldik. Ayrıca bu alanda süregelen mesleki

eğitimin; çağcıl dinamikler doğrultusunda değiştirilip yeniden hayat

bulması ve mezunların istihdamı açısından sektörel ihtiyaçları

karşılayacak niteliklerin kazandırılmasının sağlanması için yapılması

gerekenleri tartışıp bir karara bağlamak için de buradayız.

Türk toplumunun kültürel yapısının göstergesi ve Orta Asya’dan bu

yana milletimizin dünya çapında tanınmasında en etkili unsurlardan biri

–şüphesiz- Türk halı sanatı olmuştur. Ne yazık ki bu alanda eğitim veren

Halıcılık Programları, küreselleşen eğilimlerin ve endüstriyel gelişimin

gerisinde kalmış ve devlet bünyesinde gerçekleştirilen çalışmalarda

günümüz Türkiye’sinde sektörelbazda ihtiyaç duyulan meslekler

listesinde son sıralara yerleşmiştir.

Bunun başlıca sebeplerinden biri gençlerimizin, kendi ürünümüz olan

halılarımızı endüstriyel bir ürün olacak şekilde tasarlayıp küresel

piyasaya uygun hale getirmelerini sağlayacakeğitim kurumu-sektör

bağlantısının kurulamayışıdır. Bu eksiği giderebilmek için

sektörün;mesleki eğitimden beklentileri ve öncelikleri, net olarak tespit

edilmeli, ilgili programın müfredatı sektör talepleri göz önüne alınarak

hazırlanmalı ve değişen talepler doğrultusunda sürekli yenilenmelidir.

YÖK tarafından AB’ye uyum sürecinde gerçekleştirilen Uluslararası

Standart Eğitim Sınıflaması (ISCED’97) uygulamasıyla gelen program

ismi değişikliği, Meslek Yüksekokullarımızda yer alan Halıcılık

2

programları içinde; özellikle tasarımsal boyuta yönelik öğrenci

yetiştirilmesi hedeflenen Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı açısından,

geri dönüşü imkânsız sonuçlara yol açmıştır. Bu arada ortak

sınıflandırma için uygun görülen Halıcılık ve Kilimcilik Programı ismi;

kamuoyu, sektör ve öğrenci adayları arasında bir geri adım olarak

algılanmıştır. Bunun nedeni mesleki eğitim sonrası istihdam kaygısıdır.

Özellikle öğrenci adayları diplomada yer alan desinatör unvanının sektör

tarafından tekniker unvanına tercih edildiğini düşünmektedirler.

Görünen bir diğer gerçek de son beş yıllık süreçte halıcılık alanında

yüksek mesleki eğitim veren programların öğrenci kontenjanlarını insan

gücü planlamasına göre belirlemeyip sektöre, farklı program isimlerine

sahip fakat aynı müfredatla eğitim görmüş fazla sayıda ara eleman

göndermesidir. Oysa halı sektörü hammaddeden ürüne gelinceye kadar

geniş kapsamlı bir süreç ve detaylı işlem aşamalarını gerektirmektedir.

Bu da halıcılık ile ilgili programlarda ortak bir isim ve müfredattan

ziyade mesleğin farklı alanlarında çalışabilecek şekilde kalifiye

öğrencilerin yetiştirilmesine yönelik bir branşlaşma gerektiğini

göstermektedir.

Meslek Yüksekokullarımızda yer alan Halıcılık programlarımızda

eğitimin kalitesini düşüren bir diğer önemli unsur da sınavsız geçişle

öğrenci aldığı teknik orta öğretim kurumlarıyla arasında program

bütünlüğünün olmayışıdır.

Sonuç olarak 2008-2009 Öğretim yılında Türkiye genelindeki 15 Meslek

Yüksekokulu’nda Halıcılık alanında 15 Program mevcutken 2011 yılına

gelindiğinde bu sayının 7’ye indiği görülmektedir. Küresel pazarda

kendi ürünümüz olan halılarımızın varlığını sürdürebilmesi, bu alanda

yetiştirilecek kalifiye elemanların varlığına bağlıdır. Bu bağlamda; halen

Halıcılık ve Kilimcilik ortak ismiyle öğretim vermekte olan

programların çalıştayımız doğrultusunda alınacak kararlarla yenilerek

güncellenmesi beklenmektedir.

Bu çalıştayda ortaya konulacak önerilerin dikkate alınması ve çözüme

katkıda bulunması dileklerimle hepinizi saygılarımla selamlarım.

Yrd. Doç. Dr. Selçuk Berber

Ayvacık Meslek Yüksekokulu Müdürü

3

Değerli Konuklarımız,

5-6 Nisan 2012 tarihinde Çanakkale Onsekiz

Mart Üniversitesi Ayvacık Meslek Yüksekokulu

bünyesinde gerçekleştirilen “Halıcılık ve

Kilimcilik Programının Sorunları ve Çözüm

Önerileri Çalıştayı” konulu ve yaklaşık on

üniversitenin Halıcılık-Kilimcilik ve El Sanatları

bölümlerinin öğretim elemanları ile katıldığı toplantıya Ayvacık

Belediyesi ve Ayvacık Meslek Yüksekokulumuz ile ev sahipliği

yapmaktan onur duymaktayız. Ayvacık Belediyesi olarak günümüzü ve

geleceğimizi etkileyen gelişmelerin, bunların yanında getirdiği bazı

sorunların yanıtlarının aranmasında bölgemizin geleneksel ekonomik

değerlerinin yaşatılmasında katkımızın bulunması bizi heyecanlandırmış

ve mutlu etmiştir.

Bilim, tüm hızı ile ilerlemesini sürdürürken insan hayatının olmazsa

olmazları arasındadır. Bütün bunların ışığında üniversiteler de bizim

geleceğimizin teminatıdır. Bölgemizin sosyo-ekonomik planlama ile

birlikte bu kapasiteye sahip olduğuna inanmaktayız. Bu bölgede

yaşayanlar olarak bu vizyonuhemşehrilik ruhu ve eğitim ile

güçlendirmek istiyoruz.

Yüzölçümü 874 km2 olan ve Anadolu’nun batıdaki en uç noktasını da

sınırları içinde barındıran Ayvacık, stratejik bir konuma sahiptir. Halkın

geçim kaynağı turizm, tarım ve hayvancılıktır. Doğal ve tarihsel açıdan

önemli bir ilçe olan Ayvacık’ta; Assos, Gülpınar, Küçükkuyu gelişen

turizm merkezleridir. Bunun yanı sıra ilçemiz sınırları içerisinde birçok

antik kent ve tarihsel yapı bulunmaktadır ve günümüze kadar gelen bu

yapılardan birçoğu korunmuş durumdadır. Assos, ApollonSmintheion,

Gargara, Lamponia bunların bazılarıdır.

1876 yılında belediye olan Ayvacık’ın, Yunanistan’ın en önemli

adalarından biri olan Lesbos (Midilli) Adası’na olan uzaklığı 6 mildir.

Bu da Ayvacık’ı dünyaya açılan bir kapı konumuna getirmektedir. 78

km kıyı şeridi ile ülkemizin en uzun sahil şeritlerinden birine sahiptir.

Uzun bir kıyı şeridinin yanı sıra zengin bir kültür çeşitliliğine de sahiptir.

Bu çeşitliliklerden biri de Ayvacık ve köylerinde yüzyıllardır dokunan

halı ve kilim gibi geleneksel el sanatlarıdır. Bunlar ülkemizde olduğu

4

kadar dünyada da ilgi çekmektedir. Tarihimize bakıldığında Ayvacık,

Orta Asya ve birçok doğu ülkesinden gelen göç ve ticaret yollarının

kesiştiği bir noktada konumlandığı için büyük bir uğrak ya da göç

bölgesi olmuştur. Bunların etkisi ile bölgemizde bir kültür sentezi

yaşanmıştır. Buraya gelen her kişi kendi kültüründen bizlere bir parça

yansıtmıştır.

Halılarımızın üzerinde bulunan sembollerin farklı farklı anlamları

bulunmaktadır. Her biri, içerisinde bir öykü barındırmaktadır.

Halılarımızı dokuyan Ayvacık halkı; koyun kırkımından, ip eğirmesine

ve boyamasına, tezgâh yapımından dokumasına kadar aslına sadık

kalarak her şeyi atalarından öğrendiği gibi götürmektedir.

Dokumalardaki desenleri kafalarında yıllardan beri taşıyıp halı ve

kilimlerin üzerinde birbirinden güzel renk ve motifler yaratan sanki

mühendislik hizmeti veriyormuş gibi ebatlarını ayarlayıp hayranlık

uyandıran halıları ve kilimleri ortaya çıkaran halkımızın yaptığı bu el

sanatlarını yaşatmak gereklidir. Zira günümüz koşulları ile beraber

unutulmaya yüz tutmuş bir kültür haline gelmektedir. Bu bağlamda

kültürel değerlerimizin korunması ve yaşatılması konusunda

Belediyemiz üzerine düşeni yapmaktadır ve yapmaya da devam

edecektir.

Çalışmalarımızın tamamında şahsım, belediye personeli arkadaşlarım ve

en önemlisi Ayvacık halkının pozitif düşünce anlayışı ile bölgemize

hizmet heyecanımızla ilçemizin refah ve başarı seviyesinin yükselmesi

için çalışıyoruz. Bu anlamda çağdaş bilimi kendilerine ışık olarak kabul

eden üniversitelerimiz ile akademik bilgi çerçevesinde ülkemizin

geleceğini pozitif şekilde değerlendirecek siz değerli bilim insanlarımız

ile ülkemizin geleceği adına birlikte aynı hedefe doğru çalışmaktan

büyük mutluluk ve gurur duymaktayız. Sözünü ettiğimiz hedeflere

ulaşmak çabasını ancak yapılacak bilimsel çalışmalarla hedeflendirerek

gerçekleştirebiliriz.

“Halıcılık ve Kilimcilik Programının Sorunları ve Çözüm Önerileri

Çalıştayı” nın ülkemiz başta olmak üzere tüm dünyaya faydalı olması

dileklerimle, siz değerli bilim insanlarını saygı ile selamlar; bilimin

ışığında refah ve başarı seviyesi yüksek bir Türkiye dilerim.

Mehmet Ünal Şahin

Ayvacık Belediye Başkanı

5

Sayın Belediye Başkanım, Sayın Müdürüm,

Değerli Katılımcılar,

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nin

ilçemizdeki temsilcisi Ayvacık Meslek Yükseko-

kulumuz tarafından düzenlenen “Halıcılık ve

Kilimcilik Programının Sorunları ve Çözüm

Önerileri” konulu çalıştay vesilesiyle aranızda

bulunmaktan çok büyük bir memnuniyet

duyduğumu belirtmek isterim.

Tarihi ve turistik beldeleriyle meşhur Ayvacık’ımızı; ülkemize ve

dünyaya tanıtan belli başlı değerlerimizden biri, belki de en önemlisi en

az beş yüz yıllık yöre halılarımızdır. Ayvacık’ta halıcılık; zannedildiği

gibi yalnız çeyiz, ev eşyası veya camiye bağış amaçlı yapılmamıştır.

Yöre halkının geçimini sağlaması noktasında da ekonomik anlamda

etkin bir görev üstlenmiştir. Hemen her evde -özellikle yörük

köylerinde- bir halı tezgâhı bulunmaktadır. Bu tezgâhta genç kızlarımız

hayallerini, ideallerini en önemlisi beklentilerini nakış nakış

işlemektedirler. Bu tezgâhlar sadece halı dokumaz; küçük ve dar köy

hayatında aynı zamanda bir sosyalleşme görevi üstlenir. Yani bu açıdan

bakıldığında tezgâhlarımız, halı odalarımız bir tiyatro salonu, sinema

salonu kısaca köylünün buluşma, dertleşme yeri de olmuştur.

Olağanüstü doğal renkleri ve geleneksel motifleri ile 700 yılı aşkın bir

süredir ünlü olan Türk halıları 20. yüzyılın sonlarına doğru bu nitelikleri

kaybetmiştir. Ayvacık yöresi halıları da aynı yüzyılın yaklaşık ikinci

çeyreğinde bu kayıptan payına düşeni almıştır. Bunun sebeplerinden biri

de yaklaşık iki asır önce dünya genelinde, anilin boyalar olarak bilinen

kimyasal boyaların üretimidir. Bunların kolay elde edilir ve ucuz olması

nedeniyle dünyada halı üretimi yapılan bölgelerde doğal boyamacılık

hızla unutulmuştur. Doğal boyaların zengin ve uyumlu görünümü

kimyasal boyalarla elde edilememiştir. Kimyasal boyaların renkleri

genellikle çok parlak olup gözü yormaktadır. Halıcılıkla uğraşanlar bu

olumsuzluğu gidermek amacıyla, kimyasal boyalı halıları güneşte

soldurup kimyasal maddelerle yıkamışlardır. Bu işlemler yüne zarar

verdiği için halının ömrünü kısaltmaktadır. DOBAG (Doğal Boya

Araştırma Geliştirme Projesi) bu duruma son vermek ve doğal

boyacılığa dönmek üzere hazırlanmış ilk projedir. Ben bu arada

6

Kooperatifimizin kuruluş ve gelişme aşamalarını sizlerle paylaşmak

istiyorum. Araştırmalar neticesinde Türk halılarının dünya pazarında

gerilemiş durumuna son vermek üzere 1981 yılında kooperatifimizle

işbirliğiyapan Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu Tekstil

Bölümü bir ekip kurarak bölgemizde çalışmalara başlamıştır. 1982’de

D.T.G.S.Y.O’nun Güzel Sanatlar Fakültesi olarak Marmara

Üniversitesi’ne bağlanmasıyla, 1983-84 öğretim yılında DOBAG’ın

kurumsallaşmasıgerçekleşmiştir.

Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu bünyesinde bir doğal boya

laboratuarı kurulmuş, Federal Almanya Cumhuriyeti’nin Ekonomik

İşbirliği Bakanlığına bağlı, Teknik İşbirliği Kurumu’nda doğal boya

uzmanı olarak çalışmakta bulunan Dr. Harald BÖHMER önce

yüksekokulda ve daha sonra DOBAG’da görevlendirilmiştir.

1983 yılında Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu Tekstil Bölümü

mezunlarından Şerife ATLIHAN desen ve teknik danışman olarak

DOBAG ekibinde çalışmak üzere DOBAG halı üretim bölgelerinde

ikamet etmek koşuluyla Kooperatifte üretilen halı ve kilimleri

denetlemek üzere görevlendirilmiştir.

Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi de değişik dönemlerde

görev yapmış dekanlar, projenin gelişmesi ve tanıtımı için çeşitli

etkinlikler düzenlemişlerdir. Bunların arasında 1985, 1991,1997 ve 2002

yıllarında Çanakkale –Ayvacık, Manisa- Yuntdağ bölgelerinde

düzenlenen Uluslararası DOBAG Sempozyumları sayılabilir.

Proje kapsamında bölgedeki dokuyuculara öncelikle atalarının kullandığı

boyamacılık yöntemleri tekrar öğretilmiştir. Buradaki asıl amaç yörede

var olan halıcılığı geliştirmek, dokuyucuların gelir düzeyini yükseltmek

ve köyden şehre göçü önlemektir.

DOBAG halıları geleneksel desenlerde sadece doğal boya ile saf yünden

elde eğrilmiş iplerle dokunmaktadır. Ayrıca satılan her halıyla birlikte

yöresel desenli ve doğal boyalı olduğuna dair Üniversite onaylı bir

garanti belgesi verilmektedir.

Kooperatifimiz 1983 yılından bu yana Amerika, Kanada, İngiltere,

Norveç, Almanya, Avustralya ve İrlanda’ya halı ihracatı yapmaktadır.

7

Sizlere anlattıklarım girişime yönelik zorlu bir sürecin iyi meyve vermiş

sonuçlarıydı. Bizim örneğimizde görüldüğü gibi ülkemiz ve

yöremizhalen halıcılık açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Bu

alanda çalışabilecek kalifiye eleman yetiştirilmesi açısından Halıcılık

Programlarının varlığı gereklidir, elzemdir.

Günümüzde halen dört farklı bölümle ilçemizde öğretim vermekte olan

Ayvacık Meslek Yüksekokulu’nun kurulma sebebi olan Halıcılık ve

Kilimcilik Programı’nın, bu çalıştay doğrultusunda alınacak kararlar ve

yapılacak ileriye yönelik atılımlarla varlığını sürdürmesi temennisiyle

hepinize hayırlı günler diler, saygılarımı sunarım.

Hasan Gürbüz

S.S.Süleymanköy Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı

9

I.OTURUM

Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Tahsin ÖZTÜRK

05 Nisan 2012

11

TÜRKİYEDE HALICILIK VE

DESİNATÖRLÜĞÜ BÖLÜMÜNÜN

KURULUŞ TARİHÇESİ

Yrd. Doç. Tahsin ÖZTÜRK*

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Ayvacık Meslek Yüksekokulu

Halıcılık Kilimcilik Programı

ÖZET

1981 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’yla (YÖK)

Türkiye’deki tüm yükseköğretim kurumlarında bazı değişiklikler yapılmış ve

yeniden yapılanmaya gidilmiştir. YÖK öncesi ön lisans eğitimi veren ve Milli

Eğitim Bakanlığı’na bağlı olan yüksekokullar, kadrolarıyla birlikte YÖK çatısı

altında toplanmıştır.

YÖK Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra pek çok yüksek öğretim

kurumunda olduğu gibi Edirne’deki Edirne Devlet Mühendislik ve Mimarlık

Akademisi, yeniden yapılandırılmış ve Trakya Üniversitesi’nin oluşumunda;

çevrede ön lisans eğitimi veren birçok yüksekokulla birlikte yeni bir

yapılanmaya gidilmiştir.

Trakya Üniversitesi’nin kuruluşu sırasında, Yıldız Teknik Üniversitesi

Mimarlık Mühendislik Fakültesi’nden, Trakya Üniversitesi Mimarlık Fakültesi

dekanlığına atanan Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör’ün; YÖK Kanunu ile Trakya

Üniversitesi’ne bağlanan Çanakkale Meslek Yüksekokulu’nda, Halıcılık ve

Desinatörlüğü Bölümü’nün açılmasında kararlı ve ısrarlı takibinin olduğunu

belirtmek gerekir.

1982 yılında Çanakkale Meslek Yüksekokulu bünyesinde açılan Halıcılık ve

Desinatörlüğü Bölümü, büyük zorluklar ve eksikliklerle eğitimine başlamıştır.

Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü, Seramik Bölümü ile birlikte hareket etmiş

ve akademik kadro eksikliklerini zaman içinde çözmüştür. Bölümler, sergilerle

tanıtılmış ve özverili çalışmalar neticesinde bazı işletmelerden destek almıştır.

Halıcılılık ve Desinatörlüğü Bölümü’nün ilk mezunları, Halk Eğitim

kadrolarında ve sektörde çalışmaya başlamışlardır. Bu dönemde lisans

eğitimlerini, Mimar Sinan Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi’nde

tamamlayan mezunlar; ülkemizin çeşitli illerinde yeni açılan Meslek

* El Sanatları Bölüm Başkanı, [email protected]

http://mail.live.com/?rru=compose%3faction%3dcompose%26to%3dozturktahsin%40hotmail.com&ru=https%3a%2f%2fprofile.live.com%2fcid-110f518e6716abf0%2fdetails%2f%3fru%3dhttp%253A%252F%252Fdu111w.dub111.mail.live.com%252Fmail%252FContactMainLight.aspx%253FContactFilter%253D23%2526n%253D1679814618

12

Yüksekokulları’nın Halıcılık ve Desinatörlüğü veya benzeri programlardaki

akademik kadrolara atanmışlardır.

Günümüze gelinceye kadar pek çok mezunumuz, akademisyenliği tercih etmiş

ve halen hizmet vermektedirler. Fakat çeşitli nedenlerle öğretim üyesi

olamayan veya olsa bile alt kadrolarda kalan mezunlarımız; Halıcılık ve

Desinatörlüğü programlarının misyonunu YÖK yönetim kademelerine

yeterince anlatamamışlardır.

1982 yılından bu yana sektöre eleman yetiştiren Halıcılık ve Desinatörlüğü

programları, yurdumuz için gereklidir. Halıcılık ve Desinatörlüğü programını

bir ağaca benzetilirse kuruluşunda emeği geçen akademik personel, bu ağacın

köklerini, mezunlar gövdeyi, mezunların mezunları dalları ve onların mezunları

ise bu ağacın yaprakları olmalılar ki bu ağaç kurumasın! Öncelikle mezunlar,

bu şuur ve ülküyle hareket ettiğinde programın sorunları mutlaka çözülecektir.

1. YÖK KANUNU SONRASI TÜRKİYEDEKİ OLUŞUMLAR

1981 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’yla

Türkiye’deki tüm yükseköğretim kurumları, Yükseköğretim Kurulu

(YÖK) çatısı altında toplanmış; akademiler üniversitelere, eğitim

enstitüleri eğitim fakültelerine dönüştürülmüş ve konservatuarlar ile

meslek yüksekokulları da üniversitelere bağlanmıştır. Böylece, söz

konusu kanun hükümleri ve Anayasa’nın 130. ve 131. maddeleriyle

kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde, özerkliğe ve kamu

tüzel kişiliğine sahip bir kuruluş olan Yükseköğretim Kurulu, tüm

yükseköğretimden sorumlu tek kuruluş haline gelmiştir.

Meslek Yüksekokulları, 2547 sayılı kanunun 3. maddesinde, belirli

mesleklere yönelik ara insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan, 4 yarıyıllık

eğitim-öğretim veren Yüksek Öğrenim Kurumu olarak tanımlanmıştır.

Trakya Üniversitesi, 41 sayılı kanun hükmünde kararname ile 20

Temmuz 1982 tarihinde;Edirne’de bulunan, Edirne Devlet Mühendislik

ve Mimarlık Akademisi’nin fakülteye dönüştürülmesinden sonra

Rektörlüğe bağlanan, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi’nden alınan güçle

oluştu.Ayrıca Edirne ve çevresinde bulunan ve Milli Eğitim’e bağlı,

Meslek Yüksekokulları ve Eğitim Yüksekokulları’nın (eski Eğitim

Enstitüleri) bu yeni üniversiteye bağlanmasıyla üniversitenin kurumsal

yapısı güçlendirildi. Çanakkale’de Milli Eğitim’e bağlı Meslek

Yüksekokulu, Eğitim Yüksekokulu (eski Eğitim Enstitüsü) Trakya

Üniversitesi’ne bağlanarak yeni bir kimlik kazandırılmaya çalışıldı. Yeni

13

kurulan üniversiteler; Milli Eğitim Bakanlığı’ndan devraldığı

yüksekokullara, yeni boyutlar kazandırmak ve üniversite kimliğini

güçlendirmek amacıyla yeni bölümler açmayı da hedefliyordu.

Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Mimarlık Mühendislik Fakültesi Modelaj

Atölyesi’nde birlikte çalıştığımız Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör’ün Trakya

Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ne dekan olması, Çanakkale Ayvacık

bölgesindeki halıcılığın bilindik olması, Çanakkale Meslek Yüksekokulu

bünyesinde Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü kurma fırsatını verdi.

Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör, Trakya Üniversitesi bünyesinde kendisiyle

birlikte çalışmaya devam ettiğim takdirde, beni Uzman kadrosundan

Öğretim Görevlisi kadrosuna atayacağını, eşimin de Çanakkale Meslek

Yüksekokulu Seramik Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak görev

alacağını ve 4 evlik üniversite lojmanlarından birini, bana tahsis

edeceğini söyledi. Bende teklifi kabul ettim. Böylece Türkiye genelinde

görünmeyen dev ev endüstrisini görücüye çıkarmak, kaybolan-unutulan

tarihsel mirasımız ve kültürümüz olan halı sanatımıza, yeni boyutlar

kazandırmak maksadıyla Trakya Üniversitesi’ne bağlı Çanakkale

Meslek Yüksekokulu’nda Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü’nü kurma

fırsatı doğdu.

2. HALICILIK VE DESİNATÖRLÜĞÜ BÖLÜMÜNÜN

KURULUŞU VE SONRASI

Çanakkale Meslek Yüksekokulu Müdürü Öğr. Gör. Fikret

Kadıoğlu;Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör tarafından ikna edilerek Halıcılık ve

Desinatörlüğü Bölümü’nün eğitim programı Üniversite Senatosu’na

sunuldu. Gerekli prosedürler tamamlandıktan sonra Halıcılık ve

Desinatörlüğü Bölümü, Trakya Üniversitesi’nin 1982 tarihindeki rektörü

Prof. Dr. Ahmet Karadeniz’in izniyle resmen kurulmuş oldu.

Yüksekokul kadrosunun tamamı meslek lisesi, genel lise ve ticaret lisesi

kadrolarında çalışan ÇanakkaleMilli Eğitim mensubu öğretmenlerden

oluşmaktaydı.

Yüksekokul’averilen ilk üç kadro; bana, eşim Sevinç Öztürk’e ve

Ayvacık DOBAG Projesi’nde Uzman kadrosuyla çalışırken nakil

yoluyla üniversiteye geçen Sayın Gürbüz Uğur’a tahsis edilmişti.

Yüksekokul’unkurulma tarihi olan 1982 yılında, bölüme başvuran

öğrenci sayısı 6 kişiydi. Günümüzde olduğu gibi YÖK yasası gereği, 10

14

kişi tamamlanamadığı için 6 kişiyle bölümün açılması mümkün değildi.

Geleneksel el sanatları sevdalısı olanolan Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör ile

birlikte her çare denendi ve bir formül geliştirildi. Prof. Dr. İ. Hulusi

Güngör, yüksekokulun; İnşaat, İşletme, Muhasebe ve Seramik

Bölümleri’ninI. sınıf öğrencilerinin boş bir sınıfta toplanmasını istedi ve

onlara halı konusunda küçük, özendirici bir seminer verdi. Halıcılık ve

Desinatörlük Bölümü’ne geçiş yapmak istedikleri takdirde herhangi bir

şart aranmaksızın geçişlerinin gerçekleştirileceğini söyledi. Bu seminer

sonucunda, bu bölümlerden 7 kişinin transferi gerçekleştirildi. İşte

Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü’nün kurulma hikâyesi böyle başladı.

Okul binası olarak bugünkü Anafartalar Kampusu Eğitim

FakültesiDekanlığı’nınyer aldığı bina tahsis edilmişti. Bu bina, o zaman

Eğitim Yüksekokulu’nun yurt binasıydı. Devralınan bu binada, bir yıl

süren bir inşaat çalışması yapıldı. Aynı bina, Seramik Bölümü’yle ortak

kullanılıyordu. Değil eğitim için gerekli araç-gereç; okulda masa olarak

dahi kullanabilecek hiç bir şey yoktu. Masalar, Eğitim Yüksekokulu

yemekhanesinden gizlice, ödünç alınarak eğitime başlandı. Bu arada

Isparta Sümerbank Halı Sektörü’nden 500 kilo yün ipliği almak üzere

Isparta’ya gidildi. Aynı zamanda, Isparta Tarım ve Orman İl

Müdürlüğü’nden 30 adet halı tezgâhı hibe ile alındı. Gelen halı

tezgâhlarını kurmak üzere bir atölye oluşturuldu. Bu esnada okulu

ziyaret eden Eğitim Yüksekokulu Müdürü Öğr. Gör. Hasan Çebi,

masaların yemekhaneye ait olduğunu fark etti ve masaları tekrar

yemekhaneye aldırttı. Eğitim, iki hafta masasız sürdürüldü. İki hafta

sonra masalar yeniden ödünç alındı. Bu el değiştirmeler devam ederken

Üniversite’den yeni bir ödenek çıkartıpÇanakkale’deki Endüstri Meslek

Lisesi’ne 60 adet formika çizim masası, 30 adet mermer masa ve sergi

salonu oluşturmak üzere 30 adet, 2x3 m. sunta yaptırıldı. 500 m2’lik bir

sergi salonu oluşturulduve yapılan her çalışma bu sergi salonunda

sergilendi. Aynı zamanda okulun giriş kapısından çatıya kadar olan

merdiven duvarları, seramik pano ve Halı Bölümü’nün yaptığı

çalışmalarla süslendi. Kapılarda bulunan tüm camlar da vitrayla

süslendi. “Bizim için görmek, konuşmaktan önce gelir” ilkesi slogan

olmuştu. İlk kez bir şeyler yolunda gitmeye başlamıştı. Ama yüksekokul

inşaat halindeydi ve çok soğuktu. Doğal boya laboratuvarını kurmaya

çalışan Öğr. Gör. Gürbüz Uğur, birçok zorluğu aşarak kayda değer bir

laboratuvar oluşturdu. Böylece Türkiye’de ilk kez bir eğitim kurumunda,

minder büyüklüğünde, doğal boyayla renklendirilmiş yün ipliklerle, el

dokuması ürünler yapılmaya başlandı.

15

Seramik Bölümü’ne bakıldığında da aynı kadere sahip olduğu

görülmekteydi. Değil gerekli masa-sandalye, bölüm için gerekli ana

hammadde olan çamur ve alçı bile yoktu. Çanakkale’de seramik atölyesi

sahiplerindenTanzerORBAY, ZekiUZER, Erdinç UZER, Ziya UZER,

İsmail BÜTÜN, Abdülkadir ATEŞ ve Gıyasettin Bey (Çarkçı

Ustası)seramikte kullanılan çamur ve sır vererek bizlere yardım ellerini

uzattılar. Burada; görevlendirmeyle gelen seramik sanatçısı Sezai

Uşaklıgil’i rahmetle; aynı bölümde görev yapan Ticaret Lisesi resim

öğretmeni Sait Özgün’ü saygıyla anmak gerekir. O yıl fırın ve sır

malzemesi olmadığı için yapılan çalışmalar güneşte kurutulup guaş

boyayla boyanarak ilk seramik sergisi açıldı. Bu sergi sonrasında çekilen

resimlerÇanakkale Seramik Fabrikası’ndan bazı yetkililere gösterilerek

ve zor koşullarda neler yapılabildiği ispatlanarak bir fırın, bir değirmen

ve sır malzemesi hibe etmeleri sağlandı.Onlar da bir yerine iki fırın ve

gerekli diğer malzemeleri vererek kapılarını öğrencilerimize açtılar.

Yardımlarını esirgemeyen Çanakkale Seramik Fabrikası sahibi İbrahim

Bodur ve yöneticilerine minnettarlığımı, bir kez daha ifade etmekten

onur duyarım. Burada ayrıca, Yıldız Üniversitesi Mimarlık Mühendislik

Fakültesi İç Mimarlık Bölümü’nden bir yıl boyunca yüksekokul

öğrencilerinin eğitimine katkıda bulunan Prof. Dr. Faruk Sırmalı’nın

yardımları yadsınamaz.

Bölümün tek öğretim görevlisi Sevinç Öztürk’ten sonra Sıdıka Sönmez

ve Bülent Sönmez göreve başladı. O yılın sonunda Öğr. Gör. Emel

Toktaş da kadroya alınınca Seramik Bölümü güçlendirildi. Seramik

Bölümü eğitiminin gelişmesinde çok büyük katkısı olan Sıdıka - Bülent

ve çocukları Batıkhan’a Allah’tan rahmet diliyorum.

1982 yılında Öğr. Gör. Gürbüz Uğur ile birlikte Halıcılık ve

Desinatörlüğü Bölümü’nde eğitim-öğretim vermeye başladık. Aynı yıl

içinde Mimar Sinan ve Marmara Üniversitesi’nden Güzel Sanatlar

Fakültesi, Tekstil Ana Sanat Dalı Bölüm Başkanları’ndan eğitim

konusunda yardım talep edildi. Bu talep, öğretim üyelerinin ayda bir kez

bile olsa Yüksekokul’a gelip ders vermelerini içermekteydi. Kurulan

bölümün başarı sağlayamayacağı öne sürülerek talep reddedildi. Bundan

sonra Isparta Sümerbank Halıcılık A.Ş.’nin Desen Müdürü Yılmaz

Özkan’dan yardım istendi. Kendileri, halı desen çizimi konusundaki

yardım isteğini olumlu karşıladığı gibi beraberinde, sürveyan Osman

Özdemir’i 15 günlüğüne okulagetirdi. Deneyimlerinden çok yararlanıldı.

Yardımını bizden esirgemeyen Yılmaz Özkan’a da Allah’tan rahmet

diliyorum. 1982 yılı aksak topal bitirildi.

16

3. AKADEMİK ÇALIŞMALAR ve MEZUNLARIN BAŞARILARI

Eşref Bülent’in 1983 yılı Güz Yarıyıl’ında,Halıcılık ve Desinatörlüğü

Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak başlamasıyla bölüm kadrosu üç

kişiye yükseldi. Bölüm için Eşref Bülent taze kandı ve bölüme yeni bir

heyecan getirdi. Sekiz yıl boyunca Eşref Bey’in kadroya alınması

konusunda verilen mücadele başarısızlıkla sonuçlandı. O dönemde

yapılan dokumalarda çok büyük katkıları vardır. Dışarıdan okula ders

vermeye gelen Eşref Bey, kendi bilgi birikimini öğrencilere aktarmak

için çaba içindeydi.Birlikte çalıştığımız yıllarda öğretim görevlileri ve

öğrenciler arasında denge unsuruydu. Aynı yıl mezun olmaya aday olan

öğrencilerimizden Muammer Aslanoğlu, Musa Yiğit ve şahsım, Prof.

Dr. İ. Hulusi Güngör’ün denetiminde, Türkiye genelinde, Türk halı ve

kilimlerini araştırmak üzere yola çıktık. Türkiye’nin dörtte ikisi

gezilerek çok güzel bir arşiv oluşturuldu. Bu gezinin tüm masrafları

(benzin hariç) Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör tarafından karşılandı. Amaç

Türk Halı Kataloğu’nu oluşturmaktı. Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör’ün

yayınladığı “Türk Halıları” adlı kitabı, o serinin ilk basamağıydı. Ne

yazık ki bu seri tamamlanamadı. Bu dönemde, çalışma performansımız

çok yüksekti. Öğr. Gör. Gürbüz Uğur, yaptığı doğal boya çalışma

sonuçlarından bir kitap oluşturdu ve yayınladı.

Bu; Türkiye’de bir ilkti.

Türkiye’de ilk ‘doğal boya’ kitabını yayınladı. Bende Eşref Bey’le

birlikte çalıştığım Tapestri dokumalarını Bodrum Arkeoloji Müzesi,

Yıldız Üniversitesi, Akbank Sanat Galerisi İstanbul, Türk Kalp Vakfı

adına sergi açtım.

Zorlu bir eğitim süreci sonunda ilk mezunlar verildi. Mezun olanlar halı

sektörü ve Halk Eğitim Merkezleri’nde görev alarak Yüksekokulumuzun

varlığını, Türkiye genelinde tanıtmaya başladılar. İlk üçe giren mezun

öğrencilerimiz,2 yıl piyasa deneyimine sahip olduktan sonra Mimar

Sinan Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi’nde lisans eğitimlerini

tamamladılar. Bu üniversitelerde seçilmiş öğrenciler okuyordu. Bizden

ön lisans eğitimi aldıktan sonra yasalara göre seçilen öğrenciler, kayda

değer yarış içine girmişler ve bu yarışı hakkıyla kazanmışlardır. Onlar,

İ. Hulusi Güngör, Türk Halıları I, Keskin Color Basımevi, İstanbul, 1984. Gürbüz Uğur, Türk Halılarında Doğal Renkler ve Boyalar, Türkiye İş Bankası

Kültür Yayınları, İstanbul1988.

17

bizleri örnek alıp azimle çalışarak eğitim camiasında hak ettikleri

yerlerini almışlardır. Diyeceğim şudur ki bizim ve siz dostların eğitim

verdiği öğrencilerimiz, bizlerin yolunu seçerek, eğitim camiasında yer

almışlardır. Bu öğrencilerimiz Öğr. Gör. Figen Yurteri (Sayman), Öğr.

Gör.Servet Senem Başarır Uğurlu, Öğr. Gör.Elif Şimşek Aksoy, Uz.

Mehmet Sayın, Öğr. Gör. Mustafa Şeker (Allah rahmet eylesin), Angora

Halı Desen Müdürü Fatih Yörükoğlu’dur. Ayrıca çeşitli Halk Eğitim

Merkezleri’nde çalışan şimdi ismini zikredemediğimiz pek çok

öğrencimiz bulunmaktadır. Bunlardan biri de Halk Eğitim Müdürü

Nurgül Apaydın’dır. Sizlerin huzurunda dün öğrencilerimiz bugün ise

dostumuz, arkadaşımız olan ve toplum içinde saygın bir yere sahip olan,

bu işe gönül vermiş meslektaşlarımı kutluyorum. Vardıkları hedef, bizim

kariyer düzeyimize eşdeğerdir.

4. SONUÇ

Ne yazık ki bu eğitimci dostlarımız, mezunlarımız;çeşitli engeller

nedeniyle doçent ya da profesör olamadılar. İşte bu gün karşılaşılan

sorunun özü, mezunların akademik yönetim kadrolarına

yükselememeleri veya etkin kadrolarda aktif rol alamamalarıdır.

Kısacası mezunlarımız, sorunlarını yönetim kademelerine

duyuramadılar. İşte sorunun kaynağı bu hazin sonuçta kendini

göstermektedir.Geçmişte olduğu gibi bu gün, bize hiç sorulmadan,

bölümümüzün adının değiştirilmesi, yarın doğum gününün

değiştirileceği ve hatta nüfusunun değiştirileceği anlamına gelir ki siz

genç dostlarıma, kariyerinizi tamamlayıp davanıza sahip çıkmanızı

öneririm.

Bizler,Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör, ben Tahsin Öztürk, Gürbüz Uğur,

Eşref Bülent ve 1989’da kervanımıza katılan Prof. Ayten Sürür, ağacın

köklerini oluşturduk. Mezunlarımız gövdeyi, mezunlarımızın mezunları

dalları ve onların mezunları da ağacın yaprakları olmalı kidikilen ağaç

kurumasın.

Yok olmamak, davanızın haklılığını savunmak, kaybettiklerinizi geri

almak ve bir daha kaybetmemek için daha ileri yürümek gerek. Bu da

sizleri yöneten gruplar arasında yer almanıza bağlıdır.

Teşekkür ederim.

19

MESLEK YÜKSEKOKULLARI

HALICILIK VE DESİNATÖRLÜĞÜ,

HALICILIK VE HALI-KİLİM

PROGRAMLARINDA MÜFREDAT

SORUNLARI VE ÇÖZÜM

ÖNERİLERİ

Öğr. Gör. Eşref BÜLENT*

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil Tasarımı Bölümü

ÖZET

“Halıcılık ve Kilimcilik Programı’nın Sorunları ve Çözüm Önerileri”

çalıştayını; ötelenmiş ve hatta açıklanması zor bir neden ya da gerekçeyle

ihmal edilmiş olarak değerlendiriyoruz. Öte yanda, Çalıştay’ın Ayvacık’ta

gerçekleşmesini de çok anlamlı buluyoruz. Bu anlamı; Türkiye’de ön lisans

eğitimini ilk defa hayata geçiren, Vahit Yılmaz’ın Ayvacıklı olması, bir halı

sevdalısı ve Ayvacık Belediye Başkanı olan M. Ünal Şahin’in, Yılmaz’la olan

bağı ve ‘Ayvacık’ bağlamında; gerek Prof. Dr. İ. Hulusi Güngör gerekse Öğr.

Gör. Gürbüz Uğur’un kitapları ile sayamadığımız diğer nedenler pekiştiriyor.

Halıcılık konusu, otuzun üzerinde disiplin tarafından incelenmekte,

araştırılmakta ve disiplin altına alınmaktadır. Halıcılığa farklı disiplinlerin

getirdiği yorumlar da farklı olmaktadır. İşte bu yorum ve anlayış farkı, halıcılık

mevzuuna çözümden çok sorun getirmiştir.

Halıcılık konusunda öncelikle literatür sorunu çözülmelidir. Çünkü bu

mesleğin omurgasını, mesleki isim ve kavramlar oluşturmaktadır. Öte yanda,

ulusal halıcılık sektörümüz; dünyada yaşanan ekonomik değişim ve hatta krize

rağmen ve akademik duayenlerin öngörüleri dışında, son derece olumlu

hamleler yapmıştır. Bu süreçte ulusal makine halısı sektörü, “tasarım”

gerçeğinin önemini, geleneksel halı üreticilerinden daha önce fark etmiş ve

tasarım alanına yatırımlar yapmıştır.

Bir dönem ulusal halıcılık sektörümüzde görülen duraksama, umarsızlık,

kararsızlık ve kargaşa; Halıcılık ve Desinatörlüğü, Halıcılık ve Halı-Kilim

Programları’nda uygulanmakta olan eğitim programlarının ders isimlerinde,

ders kredilerinde, ders içeriklerinde, programların yapılanmasında, isimlerinde

ve eğitim stratejilerinde de görülmektedir.

*E-posta:[email protected].

mailto:[email protected]

20

Sözü edilen programlarda araştırmalar yapılmış ve neticede YÖK dersleri

hariç, 119 farklı isim ve krediyle ders devşirildiği saptanmıştır. Bu durum,

gerek yatay gerekse dikey geçişlerde daima sorun yaratmıştır.

Halıcılık ve Desinatörlüğü, Halıcılık ve Halı-Kilim Programları’nın, “Halıcılık

ve Kilimcilik Programı” ismi altında gruplanması neticesinde çıkan sonuçlar ile

dile getirilen diğer meselelerin hep birlikte değerlendirilmesinde yarar

görülmektedir.

1. ÇALIŞTAYIN ANLAMI

Gecikmiş olsa da “Halıcılık ve Kilimcilik Programı’nın Sorunları ve

Çözüm Önerileri”çalıştayının tertiplenmesinde emeği geçenlere, vesile

olanlara, destekleyenlere, katkıda bulunanlara, himayeci olanlara sonsuz

şükranlarımı sunuyorum.

Bu çalıştayın Ayvacık’ta tertiplenmesi çok anlamlıdır. Çünkü birazdan

sıralayacağım açıklamalar, bu anlamın nedenlerini gösterecektir.

Öncelikle Fransa’ya yaptığı bir araştırma gezisinden sonra ‘ön lisans

eğitimi’ni milli eğitimimize kazandıran, dönemin Milli Eğitim

Bakanlığı,Örgün Eğitim Dairesi Başkanıve milli eğitimimizin pek çok

kademelerinde hizmeti olan Vahit Yılmaz, Ayvacıklı’dır.

1976 yılı Milli Eğitim Bakanlığı Örgün Eğitim Dairesi Başkanlığı’na

bağlı olarakkurulan Çanakkale Meslek Yüksekokulu “Gıda Teknolojisi”

bölümünde bir süre eğitim alan; Ayvacık Meslek Yüksekokulu’nun

gelişmesinde pek çok katkısı bulunan ve bir halı sevdalısı olan Ayvacık

Belediye Başkanımız Sayın M. Ünal ŞAHİN ile bendeniz, Sayın Vahit

Yılmaz’ın akrabasıyız.

“Halıcılık ve Desinatörlüğü” Bölümü’nün kuruluşunda emeği geçen ve

tanışma şerefine nail olduğum Trakya Üniversitesi’nin kurucu Rektörü

Sayın Prof. Dr. Ahmet Karadeniz’i yâd etmeliyiz.

Öte yandan, 1982 yılı Çanakkale Meslek Yüksekokulu bünyesinde

kurulan, Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü’nün fikir babası ve

kendileriyle tanışma şerefine nail olduğum Prof. Dr. İ. Hulusi GÜNGÖR

hocamızın: pek çok araştırmada kaynak olarak gösterilen; 1984 yılında

İstanbul’da basılan “Türk Halıları I. Cilt” adlı kitabının konusunu,

Ayvacık Halıları’nın oluşturması, bu çalıştaya ayrıca anlam

yüklemektedir.

21

Hiç kuşkusuz 1980’li yıllarda “Halıcılık ve Desinatörlüğü” bölümünü

hayata geçiren ve bölümün ilk ‘hocası’ Yrd. Doç. Tahsin ÖZTÜRK’ün

aramızda olması bu çalıştayın anlamını daha da pekiştiriyor.

‘Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’na pek çok emeği geçen ve pek

çok araştırmacının atıfta bulunduğu; “Türk Halılarında Doğal Renkler ve

Boyalar” isimli kitabın yazarı Sayın Gürbüz Uğur’a ve katkıları aşikâre

olan lakin zamansızlık nedeniyle isimlerini zikredemediğimiz diğer

değerli kişilere; sonsuz şükranlarımı sunar, vefat edenlere ise Allah’tan

rahmet dilerim.

Halıcılığımız ve bu alanda ön lisans eğitimi veren kurumların tarihçeleri,

adeta bir savaşımın resmidir. Çanakkale Meslek Yüksekokulu, Halıcılık

ve Desinatörlüğü Programı’ndan ilk mezunlarını; 1982-1983 Eğitim-

Öğretim yılı Bahar Yarıyılı’nda vermişti. Yıl 2012 ve aradan 29 yıl

geçmiş. Dile kolay. İlk mezunlarımızdan bazıları çoktan emekli olmayı

hak ettiler. Mezun öğrencimiz ve Karaman Meslek Yüksekokulu

öğretim görevlisi merhum Mustafa Şeker’i de rahmetle anmalıyız.

2. HALI KONUSUNU ELE ALAN DİSİPLİNLER

Öncelikle “Halıcılık” konusunu hangi disiplinlerin sahiplendiğini ya da

araştırdığını irdeleyelim. Edebiyat Fakültesi, Eğitim Fakültesi, Fen

Edebiyat Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, İlahiyat Fakültesi ve Ziraat

Fakültelerinin bazı bölüm veya anabilim-anasanat dallarının yanı sıra

Müze Uzmanları, Ürün AR-GE Uzmanları, Tekstil ve Danışmanlık

Firma Uzmanları gibi otuzun üzerinde alanda faaliyet gösteren pek çok

araştırmacı; çalışma ve görüşlerini, ‘Halıcılık’ adı altında beyan

ediyorlar.

Edebiyat Fakültesi, Antropoloji Bölümü, Sanat Tarihi Bölümü, Eğitim Fakültesi,

Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Fen, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Güzel

Sanatlar Fakültesi, Geleneksel El Sanatları Bölümü, Halı-Kilim- Eski Kumaş Desenleri

Ana Sanat Dalı, Tekstil Sanatları Bölümü, Tekstil Tasarımı Bölümü, İlahiyat

Fakültesi,İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, Türk-İslam Sanatları Tarihi Ana Bilim

Dalı, Meslek Yüksekokulu, Halı- Kilim Programı, Halıcılık Programı, Halıcılık ve

Desinatörlüğü Programı, Mesleki Eğitim Fakültesi, El Sanatları Eğitimi Bölümü,

Dokuma-Örgü Ana Sanat Dalı, Giyim Sanatları ve Giyim Endüstrisi Öğretmenliği

Bölümü, Giyim Ana Sanat Dalı, Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi, El sanatları Yaygın

Eğitimi Bölümü, Dokuma Yaygın Eğitimi Ana Sanat Dalı, Mühendislik ve Mimarlık

Fakültesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, ZiraatFakültesi, Ev Ekonomisi Yüksek Okulu,

Köy El Sanatları Anabilim Dalı, Ziraat Fakültesi, Ev Ekonomisi Yüksek Okulu.

22

Bu durum çok sesliliğe neden oluyor Sözünü ettiğimiz çok seslilik, bir

orkestranın müzikalitesi değil maalesef bir kalabalıktan çıkan ve kontrol

edilemeyen ‘çok seslerdir’. Oysa öncelikle kavram veya en azından bazı

adlarda mutabık kalmalıydık.

Sözünü ettiğim konuların birkaçını örnekler ile açıklayacağım. Örneğin;

halının görünümünü ve hatta halının simgesini oluşturan üçüncü ipliğe;

mutabık kaldığımız bir isim veremedik. Bir kısmımız o iplik yapısı için

“düğüm” sözcüğünü, diğer bir kısmımız ise “ilme” sözcüğünü yeğledi.

Öte yanda kültüründe ‘halı’ olmayan Avrupalıların tanımlarını

benimseyenler, ‘düğüm’ sözcüğünü kullandılar. Kısacası aynı öğe için

bizlerin kullandığı ilme ismi, bir türlü yerleşemedi. Oysa düşünce ve

bilim; öncelikle kavramlar ve sözcüklerden oluşur.

Halı her şeyden önce bazı kültürlerin önemli bir ürünüdür. Hal

böyleyken ‘Türk İlmesi’ne; önceleri “Gördes Düğümü” denirken

sonraları “Çift Düğüm” ve ardından “Simetrik Düğüm” dendi. İran

İlmesi’ne ise “Sine İlmesi”, “Fars Düğümü”, “Hekim Düğümü”, “Tek

Düğüm”, denirken “Asimetrik Düğüm” denmeye başlandı. Yani iki

önemli ilme türü milliyeti ile değil geometrisi ile anılmaya başlandı.

Oysa “İspanyol Düğümü”, “Jufti Düğümü”, “Berberî Düğümü”, “Tibet

Düğümü” ve “Fin Düğümü” gibi isimlerle bilinen ilmeler için ise hiç bir

isim değişikliği yapılmadı.

Halıcılıkta bir tekstil terminolojisi olan “iplik” sözcüğü, maalesef

yerleşemedi ve “ip” ile birlikte kullanıldı. Doğal boyar maddeler yerine

“kök boya” terimi kullanılmaya devam edildi. Yinetekstil

terminolojisinde kabul görmüş temel doku elemanı olan çözgü için arış,

eriş, direzi, boyluk; atkı için ise argaç, gayar, döke, yüz ipi veya çeşit ipi

gibi yöresel isimlerde ısrar edildi.1 Bu iplikler bazen de karıştırıldı.

2 Ve

1 Yeşim Öztürk,Balıkesir-Sındırgı Yöresi Halıları, Kültür Bakanlığı

Yayınları,Ankara 1992, s. 9: C. Esad Arseven,Türk Sanatı, Cem Yayınları, İstanbul

1984, s. 253: Neriman GörgünayKırzıoğlu, Altay’lardanTunaboyu’na Türk

Dünyası’nda Ortak Motifler, Türksoy Yayınları, Ankara 1995, s.17: Beyhan

Saldıray, “Türk Halı Sanatında Kompozisyon Özellikleri”, Akademi 10 Mimarlık ve

SanatDergisi, İ.D.G.S.A. Yayınları,İstanbul 1981, s.1: Çetin Aytaç, El Dokumacılığı,

M.E.B. Yayınları, İstanbul 1982, s.86: Ali Özel, Halıcının El Kitabı, Sümerbank

Yayınları, Ankara 1986, s.6: Hatice Öztürk Tozun, “Gördes Halılarının Grafiksel

Açıdan İncelenmesi ve Motiflerin Morfolojik Özellikleri”, Türkiye’de ElSanatları

Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri, Kültür

Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997, s.33

23

hatta bir yazar, kilimde atkı kullanılmadığını iddia etti ve bu görüşünü de

şiddetle savundu.3

Fahrettin Kayıpmaz ile Naciye Kayıpmaz’ın önemle belirttiği gibi pek

çok akademisyen; müzelerdeki hazır halı ve kilim bilgileri üzerinden

çalışmayı ve hatta öğrencilere verilen seminer ödevlerini masa başında

derleyip toparlayarak bir dokuma araştırması yapmayı alışkanlık haline

getirdi.4 Ve daha değinmediğimiz pek çok olumsuzluk var fakat tümünü

aktarmak olası değil. Sonuçta, bunca disipline, kurum ve kuruluşun

faaliyeti ve çalışmasına rağmen Halıcılık ve Kilimcilik programları teker

teker kapanıyor.

3. HALICILIK SEKTÖRÜNDEKİ GELİŞMELER

Halıcılık konusunda araştırmalar yapan bunca disiplinin faaliyetleri

esnasında dünya, küreselleşme denen büyük bir değişimin içine girdi.

Artık ulusal sermayeler, ulusallıktan uzaklaşarak farklı bir boyuta

yönelecekti ve bu değişim, pek çok ulusal ekonomiyi ve beklentiyi alt

üst edecekti.

Son 30 yıl içinde geleneksel fikirler, görünümler, anlayışlar ve geçmişin

asla değişemez gibi görülen normları, adeta sarsılıyordu. Fakat her

nedense el dokuması halı üreticileri, Şark Halı Kumpanyası’ndan

aldıkları usulleri5 sürdürmekte kararlıydılar ve pek çoğu sadece piyasa

koşulları doğrultusunda bazı önlemler aldılar. Sözgelişi daha ucuz halı

elde edebilmek için dokuyucunun gelirini kestiler, malzemenin kalitesini

bozdular, sadeleştirme adına geleneksel halı motiflerini kaldırdılar ve

daha pek çok yol denediler. Fakat bunca çabaya rağmen ulusal el

halıcılık sektörümüz bir yerlerde sıkışıp kaldı.

2 Oktay Aslanapa, Türk Halı Sanatı’nın Bin Yılı, Eren Yayınları, İstanbul 1987, s.

212, Bkz, Çizim 36. 3Neriman GörgünayKırzıoğlu, Melda Akansel, “Kaybolan Dokumalarımızı Kazanabilir

miyiz?”, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal,

Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyum Bildirileri, Kültür Bakanlığı

Yayınları, Ankara 1999, s. 167-169: Neriman GörgünayKırzıoğlu, a.g.e.s.20 4 Fahrettin Kayıpmaz, Naciye Kayıpmaz,“Geleneksel Dokuma Yaygı Araştırmalarında

Metod ve Etiketlendirme Kriterleri” III. Ulusal Türk El Dokumalarına Yaklaşım ve

Sorunları Sempozyumu Bildirileri, 17-18 Mayıs 2000,Selçuk Üniversitesi Yayınları,

Konya2000, s. 164 5 Besim Atalay, Türk Halıcılığı ve Uşak Halıları, Türkiye İş Bankası Kültür

Yayınları, İstanbul 1967, s. 41-45: Sencer Ayata, Kapitalizm ve Küçük Üreticilik-

Türkiye’de Halı Dokumacılığı, Yurt Yayınları, Ankara 1987, s. 38-40

24

Ulusal el halıcılığımızda görülen bu tıkanıklığı gidermek için 1.

Milletlerarası Türk Halı Kongresi 7-14 Ekim 1984 tarihleri arasında

gerçekleşti. Kongre kapsamında; I. Türk El Halı ve Kilimleri Fuarı,

Yıldız Sarayı’nda; “Halı Müzayedeleri” ise Yıldız Sarayı’nın Büyük

Mabeyin Dairesi’nde gerçekleşti.6 Aynı yılda Çanakkale Meslek

Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Bölümü ikinci dönem

mezunlarını vermişti.

1. Milletlerarası Türk Halı Kongresi anısına özel olarak basılan “Türk

Edebiyatı” adlı derginin, Ekim 1984-132.sayısında, dönemin Devlet

Bakanı Mesut Yılmaz ile yapılmış bir röportaj var. Türk Edebiyatı

dergisinin sorduğu “Türk halıcılığı bugün ne durumdadır?” sorusunu

Mesut Yılmaz: “Türk halıcılığının bugün maalesef memnuniyet verici

bir durumda olduğunu söylememiz mümkün değildir. Çünkü halılarımız

umumiyetle ananesinden kopmuş, mahalli kişiliği yok olmuş, fena bir

taklitçiliğe yönelmiştir. İşte bu kongrenin; gelenekten uzaklaşmış

halılarımıza eski vasıflarını kazandırarak hem sanatsal hem de ticari

bakımdan değerlendirilmesinde önemli bir rol oynayacağına

inanıyoruz.”7şeklinde cevaplandırmıştır.

Aynı dergide; dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Mükerrem Taşçıoğlu

ise “Kongre ile Türk Halı Sanatı’na bir kere daha dünyanın ilgisini

çekmek ve halı sanatımızı geliştirerek dünyaya tanıtmak, Türk halısını

ihraç mallarımızın ön safında yer alacak bir seviyeye ulaştırmak turistik

el sanatları arasında Türk halılarını aranır ve beğenilir bir duruma

getirmek gayemizdir.” demektedir.8

Yıl 2012 ve bu beyanatların üzerinden 24 yıl geçmiş. Oysa daha o

dönemlerde küreselleşme, alışıldık yerel usulleri bozmuştu. Çünkü

dünyada daha ucuz işçilik, daha ucuz malzeme, daha ucuz enerji

sağlayan Uzakdoğu ülkeleri vardı ve üstüne üstlük yatırımcılar teşvik

bile ediliyordu. El dokuması halı üretimi gibi yoğun emek isteyen

sektörler, yatırımlarını Uzakdoğu’ya yönlendirdiler. Bu değişim, el

dokuması halıcılığımız için bir dönüm noktası olacaktı.

6 Nejat Diyarbekirli, “Neden Halı Kongresi”, Türk Edebiyatı- Halı Kongresi ve

Edebiyatımızda Halı, S.132, (Ekim 1984), s. 13-14 7 Devlet Bakanı Mesut Yılmaz,“Kongre Halı Sanatımızda Taklitçiliği Önleyecektir”,

Türk Edebiyatı- Halı Kongresi ve Edebiyatımızda Halı, S. 132, (Ekim 1984), s. 14 8 Kültür ve Turizm Bakanı Mükerrem Taşçıoğlu, “Bildirileri Kitap Yapacağız”, Türk

Edebiyatı- Halı Kongresi ve Edebiyatımızda Halı, S. 132, (Ekim 1984), s. 17

25

1. Milletlerarası Türk Halı Kongresi’nden sonra benzer içerikle pek çok

faaliyet yapıldı. Örneğin 1992 yılında İzmir’de bir sempozyum

düzenlendi. Sempozyuma bildiri sunan sektörden bir işadamı, ulusal el

halıcılığımız hakkında bambaşka bir dilden konuşuyordu. Bir işveren

olarak sektörde saptadığı sorunları ve çözüm önerilerini dile getirdi.

Erdoğan Ildız bu sempozyumda çok önemli konulara değindi. Ildız:

“Ortak Pazara giriş çabalarımızın yoğunlaştığı şu sıralarda, pek çok

teşvike, gelişmiş ülkeler tarafından sınırlamalar getirilmesi yönündeki

baskılar, hükümetimizi bunaltmış durumdadır. Yetkililer, bir bakıma

anlaşmalarla kısıtlanmışlar ve nereye, nasıl teşvik verilebileceğinin

arayışı içine girmişlerdir. Günümüzde tasarım fiyatlarının yüksek

olması, tasarlamada çok uğraş gerektirdiğinden, pek çok müteşebbis bu

işi göze alamamakta, zaman ve kaynak yetersizliğinden toplumumuz

yeni tasarımları hayata geçirememektedir. Tasarlayanlar da lüzumsuz

yere zaman ve kaynak israf etmektedirler.” şeklinde bir açıklama yapar.9

Hal böyleyken ilk başlarda geleneksel el halılarının kompozisyonlarını

taklit eden makine halıcılığı, bir süre sonra yükselişe geçer. Ev tekstili

ile birlikte çalışan sektör, tasarım ve ürün geliştirmeye yatırım yaptıktan

sonra büyük hamleleri gerçekleştirir. Kendilerini koruyabilen eğitim

kurumları ise işte bu gelişmeleri takip eden veya öngörenlerdir.

4.HALICILIK VE DESİNATÖRLÜĞÜ HALICILIK VE HALI-

KİLİM PROGRAMLARINDA MÜFREDAT SORUNU

Ulusal halıcılığımızın rekabet gücü, tasarım yatırımları ile kolaylıkla

arttırılabilir. Bu kanımı; 2007 yılında Bergama’da gerçekleşen, 4. Ulusal

Meslek Yüksekokulları Sempozyumu’nda10

belirtmiştim.

2007 yılı itibariyle Halıcılık, Halı-Kilim, Halıcılık ve Desinatörlüğü

Programları’nın eğitim-öğretim müfredatında bulunan YÖK dersleri

9 Erdoğan Ildız, “Türk Halıcılığında Verimliliği Arttırmak İçin Sorunlar ve Çözüm

Önerileri”, Kamu ve Özel Kuruluşlarla Kamu ve Özel Kuruluşlarla Orta

Öğretimde, Üniversitelerde El Sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu

bildirileri: 18-20 Kasım 1992, İzmir, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1994, s. 200 10

Eşref Bülent, “Meslek Yüksekokulları Halıcılık ve Desinatörlüğü, Halıcılık ve Halı-

Kilim Programlarında Tasarım Eğitimi Sorunları ve Çözüm Önerileri” 4. Ulusal

Meslek Yüksekokulları Sempozyumu Bildiriler Kitabı II-Poster Bildiriler, 14-16

Mayıs 2007,Ege Üniversitesi, Bergama Meslek Yüksekokulu, Bergama-İzmir:Ege

Üniversitesi Yayınları.s. 192-195

26

dışındaki meslek dersleri araştırılmıştır. Daha sonra aynı isim altında

toplanan bu programlarda farklı isimlerde 119 meslek dersi saptanmıştır.

Programlardaki meslek dersleri; Tasarım dersleri, Fen Bilim dersleri,

Sosyal Bilim dersleri olmak üzere üç temel gruba ayrılarak

değerlendirilmişlerdir. Sektöre eleman yetiştiren önlisans eğitim-öğretim

programları yeniden yapılanmalı ve günümüz gereksinim ve koşullarına

uygun nitelikte güncellenmelidir.

1. Tasarım Dersleri: Bu bölüm a) Temel Tasarım Dersleri, b) Mesleki Tasarım Dersleri, c) Mesleki Teknik ve Uygulama

Dersleri olarak ayrıca gruplandırılmıştır. Bölümde ayrı isimde

toplam 56 ders bulunmaktadır.

2. Fen Bilim Dersleri: Bu bölüm a) Uygulayım Bilim Dersleri b) Kimya Bilim Dersleri olarak ayrıca gruplandırılmıştır. Bölümde

ayrı isimde toplam 29 ders bulunmaktadır.

3. Sosyal Bilim Dersleri: Bu bölüm a) Sanat Tarihi Dersleri, b) İdari ve İktisadi Bilim Dersleri olarak ayrıca gruplandırılmıştır.

Bölümde ayrı isimde toplam 34 ders bulunmaktadır.

HALICILIK, HALI-KİLİM, HALICILIK VE DESİNATÖRLÜĞÜ PROGRAMLARI MESLEK DERSLERİ

TASARIM DERSLERİ FEN BİLİM DERSLERİ SOSYAL BİLİM

DERSLERİ

Temel

Tasarım

Dersleri

Mesleki

Tasarım

Dersleri

Mesleki Teknik

ve Uygulama

Dersleri

Uygulayım Bilim

Dersleri

Kimya Bilim

Dersleri

Sanat

Tarihi

Dersleri

İdari ve

İktisadi Bilim

Dersleri

Özgün

Tasarım

Bilgisayar

Desenleme

Atölye Bitirme Projesi

Doğal Boyalar

Anadolu

Türk

Süsleme

Sanatı

Çevre ve

Kentleşme

Sistem

Analizi ve

Tasarımı

Bilgisayar

Destekli

Tasarım

Boyama

Teknikleri

Boya Teknolojisi Boya Kimyası El

Sanatları

Ekonomi

Tasarım Bilgisayar

Destekli Halı

Tasarım

Deneysel

Dokuma

Dokuma Analizi Boyarmadde

Kimyası

Halı Kilim

Sanat

Tarihi

Genel

Ekonomi

Tasarım

İlkeleri

Bilgisayarlı

Desen

Uygulama

Doğal Boyacılık

ve Boyama

Teknikleri

Halı Teknolojisi Genel Kimya Halıcılık

Tarihi

Genel Maliyet

Muhasebesi

Temel

Sanat

Eğitimi

Bilgisayarlı

Grafik

Tasarım

Uygulama

Dokusal Yüzey

Teknikleri

Halıcılık Teknolojisi Genel Kimya

Bilgisi

Geleneksel

Türk

sanatı

Genel

Matematik

Renk

Bilgisi

Desen

Araştırma

Düz Dokuma

Teknikleri

Halıcılık Teknolojisi

ve

Uygulaması

Kimya Minyatür Genel ve

Teknik

İletişim

Renk ve

Boya

Bilgisi

Desen

Araştırma ve

Tasarım

Düz Kirkitli

Dokumalar

İplik Teknolojisi Tekstil Maddeleri Mitoloji Halı İşletme

Maliyet

Hesapları

Desen

Araştırma ve

Tasarımı

Halı Bakım

Onarımı

Lif Teknolojisi Sanat

Tarihi

İş Hukuku

HALICILIK, HALI-KİLİM, HALICILIK VE DESİNATÖRLÜĞÜ PROGRAMLARI MESLEK DERSLERİ

TASARIM DERSLERİ FEN BİLİM DERSLERİ SOSYAL BİLİM

DERSLERİ

Temel

Tasarım

Dersleri

Mesleki

Tasarım

Dersleri

Mesleki Teknik

ve Uygulama

Dersleri

Uygulayım Bilim

Dersleri

Kimya Bilim

Dersleri

Sanat

Tarihi

Dersleri

İdari ve

İktisadi Bilim

Dersleri

27

Desen

Tasarım

Tekniği

Halı Bakım ve

Onarımı

Lif ve İplik

Teknolojisi

Sembol

Dili

İş Hukuku ve

Sosyal

Güvenlik

Bilgisi

Desen

Tasarımı ve

Tekniği

Halı Kalite

Kontrol ve

Analizi

Makine Halı ve

Kilimleri

Türk El

Sanatı

Tarihi

İş

Organizasyonu

Desen

Tasarım

Teknikleri

Halı Kilim

Bakım Onarım

Makine Halıcılığı Türk El

Sanatları

Tarihi

İşletme ve

Maliyet

Hesapları

Desen

Tasarım

Teknikleri ve

Uygulamaları

Halı Kilim

Dokuma Tekniği

Makine Halıcılığı ve

Teknolojisi

Türk Halı

Sanatı

İşçi Sağlığı ve

İş Güvenliği

Düz Dokuma

Tasarımı

Halı Kilim

Dokuma

Teknikleri

Makine Halıları

Teknolojisi

Türk

Halıcılık

Tarihi

İşletme

Geleneksel

Türk

Desenleri

Halı Malzeme

Bilgisi

Mesleki Teknik

Resim

Türk

Kültür

Tarihi

İşletme

Yönetimi

Halı Tasarımı Halı Tamir ve

Bakımı

Proje Türk

Tezhip

Sanatı

Maliyet

Hesaplama ve

Yöntemleri

Kilim

Tasarımı

Halı ve Kilim

Dokuma

Teknolojinin Bilimsel

İlkeleri

Matematik

Makine Halı

ve Kilimleri

Halı-Kilim

Atölyesi

Teknik Resim Pazarlama

Makine

Halıcılığı ve

Tasarımı

Mesleki Bakım

ve Onarım

Tekstil Teknolojisi

Pazarlama ve

Kooperatif

Bilgisi

Motif Bilgisi Kirkitli Dokuma

Teknikleri

Türk Dokuma

Teknolojisi

Pazarlama

Yönetimi

Türk

Desenleri

İplik Boyama Mesleki Resim

Yöresel Halı

Kilim

Kalite Kontrol Kilim Teknolojisi ve

Uygulama

Yöresel

Halıcılık

Malzeme Bilgisi Halı-Kilim

Malzemeleri Bilgileri

Yöresel Türk

Halıcılığı

Malzeme

Boyama

Yöresel

Motif ve

Desenler

Boyama

Süsleme

Teknikleri

7 25 24 22 7 15 19

Çizelge 1. Halıcılık, Halı-Kilim, Halıcılık ve Desinatörlüğü Programları Meslek

Dersleri

Sınıflandırması yapılan bu dersler irdelendiğinde aşağıda maddeler

halinde sıralanan konular saptanmıştır:

Temel tasarım derslerinde genel bir ortaklık görülmektedir. Fakat bazı programlarda temel tasarım derslerinin haftalık saatleri

olağan üstü düşürülmüştür.

Mesleki tasarım dersleri için küçük ayrılıklarla 25 farklı isim

türetilmiştir.

Mesleki teknik ve uygulama dersleri için küçük ayrılıklarla 24

farklı isim türetilmiştir. Dersler üretim, renklendirme ve kontrol

konularında yoğunlaşmıştır ve ders isimlerinde kavram kargaşası

görülmektedir. Deneysel uygulamalara daha fazla yer

verilmelidir.

28

Uygulayım bilim dersleri için küçük ayrılıklarla 22 farklı isim

türetilmiştir. Önlisans programlarında “Teknolojinin Bilimsel

İlkeleri” ve “Tekstil Teknolojisi” gibi derslerin uygunluğu

tartışılabilir.

Renklendirmeye ilişkin kimya dersleri gelenekselliğe yöneliktir.

Tekstil boyaları tek başına uzmanlık işidir. Bu haliyle ilgili

dersler amaca uygun değildir.

Sanat tarihine ilişkin derslerde isim, alan ve kapsam kargaşası

bulunmaktadır. Tasarımcı eğitiminde sanata ilişkin seçilmiş ve

layıkıyla verilebilecek entelektüel bilgilerle yer verilmelidir.

Program öğrencilerine gereğinden fazla ve çeşitte idari ve

iktisadi bilim dersleri okutulmaktadır.

Yurdumuzda sanat, el sanatları, geleneksel el sanatları ve

endüstriyel sanatlar konularında bir kargaşa yaşanmaktadır.11

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Mesleki tasarım derslerinde çoğunlukla geleneksel halı, kilim, tezhip,

minyatür, çini motif ve düzenlemelerinin kullanıldığı saptanmıştır.

Bilindiği gibi tezhip, minyatür ve çini “Osmanlı Sarayı” himayesinde

gelişmiş özel ürünlerdir. Öğrencilerin mesleki tasarım eğitimlerini,

ağırlıklı olarak belli bir üsluba göre yönlendirmek, yaratıcı fikirlerini

daraltabilir.

Öte yandan, özel bilgisayar yazılımlarının öğretilmesiyle öğrencinin

aldığı tasarım eğitiminin nitelikli ve yeterli olacağı kanısı ise

düşündürücüdür.

Günümüzde tüketici zevk, tercih ve arzularının benzer özellikler

göstermesi ile talep ve arzlar homojenleşmektedir. Halılara sağlık ve

temizlik konusunda getirilen yenilikler, müşterinin dikkatini

çekmektedir. Artık müşteri tercihlerini, moda belirlemektedir.

Çağımızda el işi fakat teknolojiden yararlanılarak üretilen “butik

ürünler”, daha nitelikli olarak görülmektedirler.

11Eşref Bülent, “Meslek Yüksekokulları Halıcılık ve Desinatörlüğü, Halıcılık ve Halı-

Kilim Programlarında Tasarım Eğitimi Sorunları ve Çözüm Önerileri”, 4. Ulusal

Meslek Yüksekokulları Sempozyumu14-16 Mayıs 2007Bildiriler Kitabı-II, Ege

Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir 2007

s. 192-195

29

Makine halılarımız çok olumlu bir gelişmeyle bir marka veya sunum

kavramı ile pazarlanmakta ve dekorasyon eğilimlerine göre

üretilmektedirler.

İstanbul Halı İhracatçılar Birliği (İHİB)’nin genç tasarımcıları teşvik

amacıyla düzenlediği ve geçtiğimiz yıl beşincisi düzenlenen halı tasarım

yarışmaları umut vericidir. Öğrenciler bu tür yarışmalara hazırlanmalı ve

katılımları sağlanmalıdır.

4 Mayıs 2012 tarihinde Naci Topçuoğlu Meslek Yüksekokulu ve

Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri ile ortak olarak düzenlenen “3.

Halı Desen Tasarım Yarışması” heyecan verici bir gelişmedir.

İlgili programlarda yapılacak iyileştirmeler için önerilerimiz şunlardır:

Dersler amaca uygun içerik ve isimlerle olarak açılmalıdır.

Öncelikle ilgili önlisans derslerinin; çağdaş tasarım eğitimine uyarlanması, tasarım sürecine uygun ders plan oluşumuna

gidilmesi, kavram kargaşası yaratan derslere standart

getirilmesi, öğrencinin eğitim süresini daraltan ve

uzmanlaşmasını gerileten dersler kaldırılmalıdır.

Öğretim elemanları için ders açılmamalı ve dersler içeriğine uygun olarak verilmelidir.

Programlarda ortak ders isimleri geliştirmelidir. Örneğin: Halı Teknolojisi, Halıcılık Teknolojisi ile Halıcılık

Teknolojisi ve Uygulaması dersleri arasında ne fark vardır?

Tasarım eğitimi verecek öğretim elemanlarının da “Tasarım” konusunda yetkin ve donanımlı olması gerekir.

Tasarım eğitiminde, özellikle “kavram” ve “gereksinim” öğretilmelidir.Çünkü çağdaş tasarımcılar ürünlerini

gereksinimler üzerine yapılandırırlar.

Tasarım derslerinde yapılan desenlerin, uygulama dersleriyle somutlaştırılmaları uygun bir yöntemdir.

Tasarımcının yaratıcı süreci, ekonomist veya girişimci tavrıyla değil entelektüel bir tavırla başlar. Bu bağlamda ilgili

programlarda entelektüel ders veya etkinliklere daha fazla yer

verilmelidir.

Tasarım bilgisayar ile desteklenmeli ve öğrenciler piyasada yangınlaşan bir yazılımı mutlaka öğrenmelidir.

30

Ön lisans eğitiminde, Bitirme Projesi, Proje vs. gibi dersler ile birlikte ancak lisans, yüksek lisans eğitiminde olabilecek

bazı dersler, tekrar değerlendirilmelidir.

KAYNAKÇA

ARSEVENC. Esad,Türk Sanatı, Cem Yayınları,İstanbul1984.

ASLANAPA Oktay,Türk Halı Sanatı’nın Bin Yılı, Eren Yayınları,

İstanbul1987.

ATALAY Besim,Türk Halıcılığı ve Uşak Halıları, Türkiye İş Bankası

Kültür Yayınları,İstanbul1967.

AYATA Sencer,Kapitalizm ve Küçük Üreticilik-Türkiye’de Halı

Dokumacılığı, Yurt Yayınları, Ankara1987.

AYTAÇ Çetin,El Dokumacılığı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,

İstanbul 1982.

BÜLENT Eşref, “Meslek Yüksekokulları Halıcılık Ve Desinatörlüğü,

Halıcılık Ve Halı-Kilim Programlarında Tasarım Eğitimi Sorunları ve

Çözüm Önerileri”, 4. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sempozyumu:

14-16 Mayıs 2007 Bildiriler Kitabı-II, Ege Üniversitesi Bergama

Meslek Yüksekokulu,Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir2007. DİYARBEKİRLİ Nejat, 1984, “Neden Halı Kongresi”, Türk

Edebiyatı- Halı Kongresi ve Edebiyatımızda Halı, S. 132, (Ekim

1984), s. 13-14.

ILDIZ Erdoğan, “Türk Halıcılığında Verimliliği Arttırmak İçin Sorunlar

ve Çözüm Önerileri”, Kamu ve Özel Kuruluşlarla Kamu ve Özel

Kuruluşlarla Orta Öğretimde, Üniversitelerde El Sanatlarına

Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri: 18-20 Kasım 1992,

İzmir,Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1994.

KAYIPMAZ Fahrettin, Naciye KAYIPMAZ,“Geleneksel Dokuma

Yaygı Araştırmalarında Metod ve Etiketlendirme Kriterleri”III. Ulusal

Türk El Dokumalarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu

Bildirileri: 17-18 Mayıs 2000,Selçuk Üniversitesi Yayınları,

Konya2000.

KIRZIOĞLU GÖRGÜNAY Neriman, Altay’lardanTunaboyu’na

Türk Dünyası’nda Ortak Motifler, Türksoy Yayınları, Ankara 1995.

KIRZIOĞLU GÖRGÜNAY Neriman, Melda AKANSEL, “Kaybolan

Dokumalarımızı Kazanabilir miyiz?”, 2000’li Yıllarda Türkiye’de

Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik

Boyutu Sempozyum Bildirileri,K.B. Yayınları, Ankara 1999.

ÖZEL Ali,Halıcının El Kitabı, Sümerbank Yayınları No:3,

Ankara1986.

31

ÖZTÜRK Yeşim,Balıkesir-Sındırgı Yöresi Halıları,Kültür Bakanlığı

Yayınları, Ankara 1992.

SALDIRAY Beyhan, “Türk Halı Sanatında Kompozisyon Özellikleri”,

Akademi 10- Mimarlık ve Sanat Dergisi, İ.D.G.S.A. Yayınları, S.10,

İstanbul 1981, s.1.

TAŞÇIOĞLU Mükerrem,“Bildirileri Kitap Yapacağız”, Türk

Edebiyatı- Halı Kongresi ve Edebiyatımızda Halı,S. 132, (Ekim

1984), s. 17

TOZUN ÖZTÜRK Hatice,“Gördes Halılarının Grafiksel Açıdan

İncelenmesi ve Motiflerin Morfolojik Özellikleri”, Türkiye’de El

Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyumu

Bildirileri,Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997,

YILMAZ Mesut,“Kongre Halı Sanatımızda Taklitçiliği Önleyecektir”,

Türk Edebiyatı- Halı Kongresi ve Edebiyatımızda Halı, S. 132,

(Ekim 1984), s. 14.

34

ULUSLARARASI STANDART EĞİTİM

SINIFLANDIRMASI (ISCED)’97’NIN TÜRKİYE’DEKİ

MESLEK YÜKSEKOKULLARINDA HALICILIK

PROGRAMLARINA UYGULANMASININ

SONUÇLARI VE AYVACIK MESLEK

YÜKSEKOKULU HALICILIK VE DESİNATÖRLÜĞÜ

PROGRAMI ÖRNEĞİ

Yrd. Doç. Aslı AKSOY*

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ayvacık Meslek Yüksekokulu Halıcılık Kilimcilik Programı

ÖZET

Bu çalışmada meslek yüksekokullarında yer alan halıcılıkla ilgili programlarda

Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması (ISCED’97) uygulamasının

başlangıcı, isim değişikliğine giden süreç ve sonuçları incelenerek Ayvacık

Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı isminin, Halıcılık ve

Kilimcilik Programı’na dönüştürülmesinin sonuçlarına değinilmiştir.

GİRİŞ

Küresel ölçekte üniversiteler; çok farklı öğretim ve yönetim süreçlerine,

kaliteanlayışına hepsinden önemlisi üniversite kültürüne sahiptirler.

Avrupa Birliği’neüye ülkeler “mezunlarının rekabet gücünü ve

hareketliliğini” artırmak ve eğitimöğretimde uyumu ve yakınlaşmayı

sağlamak için ortak bir Avrupa Yükseköğretim

Alanı(EuropeanHigherEducationArea EHEA) oluşturulmasıgirişimini

başlatmışlardır1. Bu amaçla başlatılanBologna Süreci’ne2010 yılı

itibarıyla 47 ülke dâhil olmuştur2. Ülkemizin Avrupa Yükseköğretim

Alanı ile bütünleşmeçalışmaları, 2001 Yılı’nda Bologna Süreci’ne resmi

olarak katılımı ile başlamıştır3.

*E-posta: [email protected]

1Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Stratejik Planı (2009–2013).

http://idari.mu.edu.tr/.../...Erişim: Şubat 2012 2Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma 66 Soruda Bologna Süreci Uygulamaları,2010.

http:// yok.gov.tr/katalog/bologna_kitabi_web_icin.pdf, Erişim: Şubat 2012 3Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Stratejik Planı (2009–2013).

http://idari.mu.edu.tr/.../...Erişim: Şubat 2012

35

2008 Yılı’nda Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) tarafından ön lisans,

lisans ve lisansüstü programları, Bologna Süreci’ne uyum sağlaması

açısından yeniden düzenlenmiş ve yeni bazı prosedürler uygulanmıştır.

Yüksek Öğretim Kurulu’nun 22.12.2008 tarihli 24 numaralı

oturumunda, meslek yüksekokulları ile ilgili olarak alınan kararlardan

biri de 6. maddede yer alan Meslek Yüksekokulları’ndaki bölüm ve

programların ISCED’97 ve ISCO’88 gibi uluslararası eğitim alanı ve

meslek sınıflandırılmalarına göre yeniden adlandırılarak

düzenlenmesidir4.

Meslek yüksekokullarında yer alan çeşitli programlar ISCED’97

bünyesinde değişik temel alanlar ve alt gruplar dâhilinde

incelenmişlerdir. Bunlardan bazıları birden fazla temel alanda yer alan

melez programlardır.

1. HALICILIK PROGRAMLARINI KAPSAYAN ISCED’97

TEMEL ALANLARI

Türkiye’nin çeşitli illerinde bulunan 15 adet meslek yüksekokulunda

2009 yılına kadar 3 farklı isim altında “Halıcılık” eğitimi veren ön lisans

programları mevcuttu.

Bu programlar 2009 yılı itibarıyla 21 (Sanat) ve 54 (Üretim ve İşleme)

kodlu ISCED’97 Temel Alanları altında sınıflandırılarak tek bir isim

altında toplanmışlardır.

Programın İlişkili Olduğu İSCED’97

Temel Alanları

Program Adı

21,54 Halıcılık ve Kilimcilik

Tablo 1.Meslek Yüksekokulları Halıcılık ve Kilimcilik Programlarının ISCED’97

Temel Alanları

Türkiye genelinde meslek yüksekokullarında yer alan Halı ve Kilim;

Halıcılık; Halıcılık ve Desinatörlüğü programları; ISCED’97’nin 21

Kodlu Sanat Temel Alanı’nın, 215 Kodlu El Sanatları Alt Alanı’na

yerleştirilerek tümü Halıcılık ve Kilimcilik adı altında toplanmıştır.

ISCED

4Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma 66 Soruda Bologna Süreci Uygulamaları, 2010.

http:// yok.gov.tr/katalog/bologna_kitabi_web_icin.pdf, Erişim: Şubat 2012

36

ALAN KODU

MYO’LARDA MEVCUT PROGRAM ADI

ISCED’97’YE GÖRE ÖNERİLEN DAL ADI

215 ALAN: EL SANATLARI

Halı ve Kilim Halıcılık ve Kilimcilik Halıcılık

Halıcılık ve Desinatörlüğü

Tablo 2. Meslek Yüksekokullarında Mevcut Program Adlarının ISCED’97’ye Göre

Değişim Önerisi

21 SANAT 211 Güzel Sanatlar

212 Müzik ve Gösteri Sanatları

213 Görsel-işitsel Teknikler ve Medya Prodüksiyonu

214 Tasarım

215 El Sanatları

Tablo 3. ISCED’97 (FOET 99) Eğitim-Öğretim Alt Alanları

Halıcılıkla ilgili programların, ISCED’97’nin 54 Kodlu Üretim ve

İşlemeTemel Alanı’nda ise bir alt alana yerleştirilmediği; sadece “El

Sanatları Tasarımı ve Üretimi” program adıyla geçiştirildiği

görülmektedir5.

2. ULUSAL YETERLİLİKLER VE YÜKSEKÖĞRETİMDE

YETERLİLİKLER ÇALIŞMA GRUBU

Yükseköğretim alanında yeterlilik:“Bir mezunun (önlisans,lisans,

lisansüstü) sahip olması gereken bilgi, beceri ve yetkinliktir.6” Ulusal

yeterlilikler çerçevesi ise “ulusal düzeyde veya bir eğitim sistemindeki

yeterlilikleri ve bunların birbiriyle ilişkisini açıklayan, ulusal ve

uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen yeterliliklerin

belirli bir düzen içerisinde yapılandırıldığı bir sistemdir.7”

Avrupa’da yükseköğretim alanında iki farklı yeterlilik çerçevesi

tanımlanmıştır. Bunlardan konumuzla ilgili olanı; 2005 Yılı’nda

BergenBakanlar Konferansı’nda kabul edilen “Avrupa Yüksek Öğretim

5Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri, 2011.

http://.tyyc.sakarya.edu.tr/.../52_54_MUHENDISLIK_URETIM_ISL...Erişim: Şubat

2012. 6 Bologna Bildirgesi, 2012.

http://.bologna.yok.gov.tr/?page=downloads&uid...ppt.,Erişim: Şubat 2012. 7Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma 66 Soruda Bologna Süreci Uygulamaları, 2010.

http://yok.gov.tr/katalog/bologna_kitabi_web_icin.pdf, Erişim: Şubat 2012

37

Alanı İçin Yeterlilikler Çerçevesi”dir8. Bologna Süreci’nde kabul edilen

“Avrupa Yüksek Öğretim Alanı İçin Yeterlilikler Çerçevesi”

yükseköğretim düzeylerini (ön lisans, lisans, lisansüstü) kapsamaktadır9.

Türkiye’de Yüksek Öğretimde Ulusal Yeterlilikler oluşturulmasına

yönelik ilk çalışmalar, Yükseköğretim Kurulu tarafından 2005 yılında

Bergen’de gerçekleştirilen ve Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri’nin

oluşturulmasını karara bağlayan Bakanlar Toplantısı sonrasında

başlatılmıştır. Yükseköğretim Kurulu tarafından 2006 yılında kurulan ilk

Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu (YYK) üyeleri Yükseköğretim

Kurulu ve yükseköğretim kurumları temsilcilerinden oluşturulmuş ve

çalışmalarını 04.02.2008 tarihine kadar sürdürmüştür. 10.07.2008

tarihinde Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından Ulusal Yeterlilik

Çerçevesi çalışmalarında yer alan komisyon üyeleri yenilenmiş ve

Komisyon çalışmalarına destek vermek üzere farklı üniversitelerden ve

farklı disiplinlerden deneyimli akademisyenlerin katılımıyla

“Yükseköğretimde Yeterlilikler Çalışma Grubu”kurulmuştur.

Yükseköğretim Genel Kurulu'nun 21.05.2009 tarih ve 2009.10 sayılı

kararı ile de Yükseköğretim Sanat Eğitimi Yeterlilikleri ve Mesleki

Eğitim Yeterlilikleri Çalışma Grupları kurularak ilgili alandaki hazırlık

çalışmalarına hız verilmiştir10

.

2.1.Yükseköğretim Sanat Eğitimi YeterliliklerÇalışma Grubu

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı’nın 02.04.2009, 28.04.2009 ve

28.05.2009 tarihli toplantılarında alınan kararlarla Güzel Sanatlar

Fakültesi ile Konservatuar temsilcilerinin de içinde bulunduğu

“Yükseköğretim Sanat Eğitimi Yeterlilikler Çalışma Grubu”06.07.2009

tarihinde görevlendirilmiştir11

8Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma 66 Soruda Bologna Süreci Uygulamaları,2010.

http://yok.gov.tr/katalog/bologna_kitabi_web_icin.pdf, Erişim: Şubat 2012 9Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma 66 Soruda Bologna Süreci Uygulamaları, 2010.

http:// yok.gov.tr/katalog/bologna_kitabi_web_icin.pdf, Erişim: Şubat 2012 10Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi,

2012.http://egitimdeyapilanma.istanbul.edu.tr/sayfa.php?s=yeterlilikler, Erişim: Şubat

2012 11Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri,Sanat

Temel Alan Kodu, 2011.

http://.tyyc.sakarya.edu.tr/raporlar/21_SANAT_13_01_2011.pdf, Erişim: Şubat 2012

38

ÇALIŞMA GRUBU ÜNİVERSİTESİ BÖLÜMÜ

Prof. Dr. Zehra ÇOBANLI(yürütücü)

Anadolu Seramik

Prof. Dr. Zeki ALPAN Mimar Sinan Tekstil ve Moda Tasarımı

Prof. Dr. Nazan ERKMEN Marmara Grafik

Prof. Dr. Bülent ÖZGÜÇ Bilkent Mimarlık

Prof. Dr. Tevfik BALCIOĞLU İzmir Ekonomi İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı

Prof. Dr. Mesut İKTU Mimar Sinan Devlet Konservatuvarı

Prof. Dr. Gönül AKÇAMETE Ankara Eğitim Bilimleri

Prof. Dr. Rahmi AKSUNGUR Mimar Sinan Heykel

Prof. Dr. Gül ÖZTURANLI Mimar Sinan Seramik

Tablo 4. Yükseköğretim Sanat Eğitimi Yeterlilikler Çalışma Grubu

24 Ağustos 2009 tarihinde Bologna uzmanlarının da katılımıyla

Ankara’da toplanılmıştır. Ardından 25-26 Eylül 2009 ve 30 Ekim 2009

tarihinde Anadolu Üniversitesi’nde gerçekleşen yoğun toplantılarla ön

çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu ön çalışmalarda; aşağıdaki tabloda

kurumu, bölümü ve adı bulunan üyelertoplantılara katılarak ön

hazırlıkların yapılmasına katkı sağlamışlardır.

KATILIMCI ÜNİVERSİTESİ BÖLÜMÜ

Prof. Dr. Rahmi AKSUNGUR Mimar Sinan Heykel

Prof. Dr. Mehmet DURMAN Sakarya Metalurji ve Malzeme Mühendisliği

Prof. Dr. Gönül AKÇAMETE Ankara Eğitim Bilimleri

Prof. Dr. Bülent ÖZGÜÇ Bilkent Mimarlık

Prof. Dr. Gül ÖZTURANLI Mimar Sinan Seramik

Prof. Dr. Zehra ÇOBANLI Anadolu Seramik

Prof. Dr. Türev BERKİ Hacettepe Müzikoloji

Prof. Dr. Salih AKKAŞ Gazi Müzik Eğitimi

Prof. Dr. Çiçek DERMAN Marmara Geleneksel Türk Sanatları

Prof. Dr. Hakan DERMAN ? ?

Tablo 5. Anadolu Üniversitesi’ndeki toplantı katılımcıları.

“Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi”Yükseköğretim Genel

Kurulu’nun 21.01.2010 tarihli toplantısında kabul edilmiş ve Temel

Alan Yeterlilikleri’nin tanımlanması ve çalışmaları yürütmek üzere

Üniversitelerarası Kurul’un görüşleri doğrultusunda “Temel Alan

Çalışma Grupları” oluşturulmuştur. Çalışma grubu ilk toplantısını 15

Mart 2010 tarihinde Ankara’da gerçekleştirmiştir. Ardından Mimar

Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde Nisan 2010’da gerçekleştirilen iki

toplantıda, alan yeterlilikleri çalışması tamamlanmıştır. Tamamlanan

çalışma, 31 Mayıs 2010 tarihinde Mimar Sinan Güzel

39

SanatlarÜniversitesi’nde yapılan toplantıda alan paydaşlarına sunulmuş

ve onların da önerileri ile çalışma sonuçlanmıştır12

.

Temel Alan Çalışma Grupları’nın her biri kendi alanları için gerekli olan

“Temel Alan Yeterlilik Çerçevelerini”hazırlamışlardır.

2.2. “Sanat ve “Mühendislik, Üretim ve İşleme Temel Alan

Tanımları Kapsamında Program İsmi Değişimi

YÖK tarafından 13 Ocak 2011 tarihinde hazırlanmış Türkiye

Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi,Temel Alan Yeterlilikleri

Kılavuzu’nun 21 Kodlu Sanat Temel Alanı fasikülünde

ISCED’97’nin 21 Kodlu Sanat Temel Alanı tanıtımı “Güzel sanatlar

eğitiminde, farklı ağırlıklar gösteren sanat-tasarım dallarında sanatçı-

tasarımcı yetiştirilmesi, toplumun sanatsal yapısının evrensel değerlere

ulaştırılması, sanatın, tasarımın ve endüstrinin üst düzey kadrolarının

oluşturulması ve gelecek kuşaklara kendi meslek alanlarında yetkin ve

bilgili bireylerin yetiştirilmesi amaçlanmaktadır.” şeklinde başlamakta

ve “Alandan mezun olanlar, aldıkları eğitim ile sanatçı ve tasarımcı

kişilikleriyle ilgili alanlarda yetkin ve üretken bireyler olarak yer

alacaklardır.” ifadesi ile sona ermektedir13

.

Aynı kılavuzun 52,54 kodlu Mühendislik, Üretim ve İşleme Temel Alanı

fasikülünde ise bu Temel Alanda Üretim için verilen tanımda”…montaj

ve ürün mühendisliği, …istatistik ve ileri matematiğe dayalı yöntemlerle

benzetim ve bilgi teknolojilerinden yararlanarak üretim işlemlerinin

analiz, sentez ve kontrolünü yapan bir meslek alanıdır.”ibareleri yer

almaktadır14

.

Yine aynı fasikülde İşleme için uygun görülen tanımda “Metalik olan ve

olmayan tüm ürünler için kullanılabilen malzeme kaldırma yoluyla

üretim yapabilme yöntemidir. Modern işleme yöntemlerinde

12Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler ÇerçevesiTemel Alan Yeterlilikleri,Sanat


http://.tyyc.sakarya.edu.tr/raporlar/21_SANAT_13_01_2011.pdf, Erişim: Şubat 2012 13Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri,Sanat


http://.tyyc.sakarya.edu.tr/raporlar/21_SANAT_13_01_2011.pdf, Erişim: Şubat 2012 14Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri,2011.

http://.tyyc.sakarya.edu.tr/.../52_54_MUHENDISLIK_URETIM_ISL...Erişim:

Şubat.2012.

40

bilgisayarkontrollü sistemlerin de yaygın olarak kullanıldığı bu alan

üretim temel alanı ile de yakından ilişkilidir.”denmektedir15

.

2009 yılına kadar bazı meslek yüksekokullarımızda “Halıcılık ve

Desinatörlüğü” adı altında eğitim-öğretim veren Halıcılık programlarının

“Halıcılık ve Kilimcilik” adıyla; Temel Alan Tanıtımı’nda sanatçı-

tasarımcı yetiştirilmesi öngörülen 21 kodlu Sanat Temel Alanı’na

yerleştirilmesinin uygun olup olmadığı sorgulandığında geçmişten bu

yana süregelen “Halı-Kilim” bir sanat mıdır yoksa bir zanaat mıdır

ikilemi tekrar gündeme gelecektir.

Anonim ilk üretimi bir sanat eseri olarak kabul edilebilecek halı ve

kilimlerimiz, kuşaktan kuşağa taklitleriyle aynı zamanda zanaat

kapsamına da girmektedir. Dışarıdan bakıldığında “Halıcılık ve

Desinatörlüğü “ Program adıyla çizime ve tasarıma yönelik sanatsal

eğitim içerdiği açık olan bölümlerimiz, ISCED’97’nin Sanat Temel

Alanı altında yer alsa da “Halıcılık ve Kilimcilik” adı altında nasıl bir

görüntü çizmektedir?

Halıcılık ve Kilimcilik programını kapsayan diğer temel alan olan

ISCED’97’nin 54 kodlu Üretimve İşleme Alanı Kılavuzu’nda,

programın bir alt alana yerleştirilmediği yani alt alan kodlarına

bakıldığında “Halıcılık ve Kilimcilik Programı” adı altında bir programa

rastlanmadığı görülmektedir16

. Ayrıca istatistikî bilgi, matematiksel

yöntemlerden söz eden temel alan tanıtımıyla ilgisiz olduğu ve bu

konularda yetkinlik gerektirdiğigörülen “Mühendislik, Üretim Ve İşleme

Temel Alanı Ön Lisans Yeterlilikleri Çerçevesiyle ”içerik olarak

uyuşmadığı görülmektedir17

.

15Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri, 2011.


2012. 16Yükseköğretim Kurulu - Dosyalar, 2012.

http://yok.gov.tr/component/option,com...doc.../Itemid,99999999/, Erişim: Şubat.2012. 17Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri, 2011.


2012.

http://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=www.yok.gov.tr%2Fcomponent%2Foption%2Ccom...doc...%2Fitemid%2C99999999%2F&source=web&cd=1&cad=rja&ved=0CDUQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.yok.gov.tr%2Fcomponent%2Foption%2Ccom_docman%2Ftask%2Ccat_view%2Fgid%2C132%2Flimit%2C30%2Flimitstart%2C0%2Forder%2Cdate%2Fdir%2CDESC%2FItemid%2C99999999%2F&ei=ToBdUaSDE4rWsgaQ04Fo&usg=AFQjCNHFDPlB98EAC9bmIV6_rfQ0YsreMA

41

2.1

.3 “

San

at

ve

“M

üh

end

isli

k,

Üre

tim

ve

İşle

me

Tem

el A

lan

Ön

lisa

ns

Yet

erli

lik

Çer

çevel

eri

Sa

na

t T

em

el

Ala

nı

ÖN

LİS

AN

S Y

ete

rlil

ikle

ri (

Aka

de

mik

Ağ

ırlı

klı

)1

YE

TK

İNL

İKL

ER

Ala

na

Özg

ü Y

etk

inli

k

1.A

lan

ınd

a b

aşa

rıyla

uyg

ula

ma

yürü

tür.

2.S

an

ats

al, k

ültüre

l ve

etik d

eğ

erl

ere

sah

iptir.

3.

Çevre

du

ya

rlılığ

ına

ve

iş s

ağ

lığ

ı ve

gü

ve

nliğ

i ko

nu

ları

nd

a

ye

terl

i b

ilince

sa

hip

tir.

Tab

lo 6

. Sanat ve Mühendislik, Üretim ve İşleme Temel Alan Ön lisans Yeterlilik Çerçeveleri.

1. İlgili temel alanda TYYÇ 5. Düzey (ön lisans) Yükseköğretim Profili mevcut ise tanımlanacaktır.

İle

tiş

im v

e S

os

ya

l

Ye

tkin

lik

1.

Hed

ef

kitle

sin

i ta

nım

lar

ve

iliş

ki ku

rar.

2.

Ala

nı

ile ilg

ili k

on

ula

rı

uzm

an

ya

da

uzm

an

olm

aya

n k

işile

re d

oğru

ola

rak a

kta

rır.

3.

Bir

ya

ba

ncı d

ili e

n a

z

Avru

pa

Dil

Po

rtfö

yü

A2

Ge

ne

l D

üze

yin

de

ku

llan

ara

k a

lan

ınd

aki

bilg

ileri

izle

r ve

me

sle

kta

şla

rı ile

ile

tişim

ku

rar.

4.

Ala

nın

ın g

ere

ktird

iği e

n

az

Avru

pa

Bilg

isaya

r

Ku

llan

ma

Lis

an

sı

Tem

el D

üze

yin

de

bilg

isaya

r ya

zılım

ı ile

bir

likte

bili

şim

ve

ile

tişim

tekn

olo

jile

rini ku

llanır

Öğ

ren

me

Ye

tkin

liğ

i

1.

Sa

na

t ve

ta

sa

rım

ala

nın

da

ki ken

di

ça

lışm

ala

rını

de

ğerl

en

dir

ir,

öğ

ren

me

ge

reksin

imle

rini

be

lirle

r.

2.

Ya

şa

mb

oyu

öğ

ren

me

bili

ncin

i ka

za

nır

.

3.

Öğ

ren

imin

i a

yn

ı a

lan

da

bir

ileri

eğ

itim

dü

ze

yin

e v

eya

ayn

ı d

üze

yde

ki b

ir m

esle

ğe

yö

nle

nd

irir

.

Bağ

ıms

ız Ç

alı

şab

ilm

e

ve

So

rum

lulu

k A

lab

ilm

e

Ye

tkin

liğ

i

1.

Te

k b

aşın

a,

ba

ğım

sız

ola

rak v

e/v

eya

gru

p

için

de

uyu

mlu

ola

rak

ça

lışır

.

2.

Sa

na

t ve

ta

sa

rım

ala

nı

ile ilg

ili u

yg

ula

ma

lard

a

ka

rşıla

şıla

n s

oru

nla

rı

çö

zm

ek için

ekip

üye

si

ola

rak s

oru

mlu

luk a

lır.

3.

Pro

je s

üre

çle

ri için

de

ye

r a

lır

BE

CE

RİL

ER

-Bil

işs

el

-Uyg

ula

ma

lı

1.

Ala

nın

da

ed

ind

iği

tem

el sa

nat

ve

tem

el

tasa

rım

, ku

ram

sa

l ve

uyg

ula

ma

lı b

ilgile

rini

ku

llan

ır.

2 A

lan

ınd

a e

din

diğ

i te

me

l

dü

ze

yd

eki b

ilgi ve

be

ce

rile

ri

ku

llan

ara

k,

veri

leri

yo

rum

lar,

so

run

ları

ta

nım

lar,

an

aliz

ed

er,

uyg

ula

ma

ya

yö

ne

lik

çö

zü

m ö

neri

leri

olu

ştu

rur

BİL

Gİ

-Ku

ram

sal

-Olg

usal

1. O

rta

öğ

retim

düzeyin

de

kaza

nıla

n

yete

rlili

kle

re

dayalı o

lara

k a

lan

a

özg

ü,k

ültür,

este

tik,

yönte

m, te

knik

ve

malz

em

ele

r kon

usu

nda

tem

el bilg

ilere

sahip

tir

TY

YÇ

DÜ

ZE

Yİ

5

ÖN

LİS

AN

S

___

__

EQ

F-L

LL

:

5. D

üzey

___

_

QF

-EH

EA

:

Kıs

a D

üzey

42

M

üh

en

dis

lik

, Ü

reti

m V

e İ

şle

me

Te

me

l A

lan

ı Ö

NL

İSA

NS

Ye

terl

ilik

leri

(M

es

lek

i A

ğır

lık

lı)1

YE

TK

İNL

İKL

ER

Ala

na

Özg

ü Y

etk

inli

k

1.

Te

kn

olo

jik

uyg

ula

ma

ları

n

hu

ku

ksa

l so

nu

çla

rı v

e

me

sle

k e

tiğ

i ko

nu

su

nd

a

fark

ınd

alığ

a s

ah

iptir.

Mü

hen

dis

lik

, Ü

reti

m V

e İ

şle

me

Te

me

l A

lan

ı Ö

NL

İSA

NS

Ye

terl

ilik

leri

(A

kad

em

ik A

ğır

lık

lı)1

1.

Mü

hen

dis

lik

uyg

ula

ma

ları

nd

a

me

sle

k e

tiğ

inin

gö

ze

tilm

esi

ko

nu

su

nd

a fa

rkın

da

lığ

a

sa

hip

tir.

Tab

lo 7

.Mühendislik, Üretim ve İşleme Temel Alanı

İle

tiş

im v

e S

os

ya

l

Ye

tkin

lik

1.

Bili

şim

te

kn

olo

jile

rini

ku

llan

ır,

ala

nın

ın g

ere

ktird

iği

en

az A

vru

pa

Bilg

isayar

Ku

llan

ma

Lis

an

sı T

em

el

Düze

yin

de

bilg

isayar

ya

zılım

ı ile

bir

likte

bili

şim

ve

ile

tişim

te

kn

olo

jileri

ni

ku

llan

ır.

2.

Etk

in s

özlü

ve

ya

zılı

iletişim

ku

rar;

ort

a-i

leri

dü

ze

yd

e e

n a

z b

ir y

ab

an

cı

dili

Avru

pa

Dil

Po

rtfö

yü

A2

Ge

ne

l

Düze

yin

de

ku

llan

ır.

3.

Te

kn

ik r

esim

ku

llana

rak

iletişim

ku

rar.

1.A

lan

ının

gere

ktird

iği e

n a

z

Avru

pa

Bilg

isaya

r K

ulla

nm

a

Lis

an

sı

Tem

el D

üze

yin

de

bilg

isaya

r ya

zılım

ı ile

bir

likte

bili

şim

ve

ile

tişim

tekn

olo

jile

rini ku

llanır

.

2.

Bir

ya

ba

ncı d

ili e

n a

z A

vru

pa

Dil

Po

rtfö

yü

A2

Ge

ne

l

Düze

yin

de

ku

llan

ara

k

ala

nın

da

ki b

ilgile

ri izle

r ve

me

sle

kta

şla

rı ile

ile

tişim

ku

rar.

3.T

ekn

ik r

esim

ku

llana

rak

tekn

ik ile

tişim

ku

rar.

Öğ

ren

me

Ye

tkin

liğ

i

1.

Ya

şa

m b

oyu ö

ğre

nm

en

in

ge

reklil

iği b

ilincin

e s

ah

ip

olu

r.

2.

Te

kn

olo

ji a

lan

ında

gü

nce

l

tekn

ikle

ri v

e a

raçla

rı e

k t

ekn

ik e

ğitim

ala

rak k

ulla

nır

.

1.Y

aşa

m b

oyu

öğ

ren

me

nin

ge

reklil

iğin

in b

ilincin

de

old

uğ

un

u a

lan

ınd

aki m

esle

ki

ve

aka

de

mik

ge

lişm

ele

ri

izle

ye

rek g

öste

rir,

ken

din

i

sü

rekli

ye

nile

r.

2.

Bir

mü

hen

dis

lik

uyg

ula

ma

sı

için

ge

rekli

ola

n

mo

de

rn t

ekn

ik g

ere

ç v

e

ara

çla

rı e

k t

ekn

ik e

ğitim

ala

rak k

ulla

nır

.

Bağ

ıms

ız

Çalı

şa

bil

me

ve

So

rum

lulu

k A

lab

ilm

e

Ye

tkin

liğ

i

1.

Bir

eyse

l o

lara

k v

eya

takım

lard

a ç

alışır

.

1.

Mü

hen

dis

lik

takım

ları

nd

a v

eya

bir

eyse

l ça

lışır

.

BE

CE

RİL

ER

-Biliş

se

l

-Uyg

ula

ma

lı

1.

Ge

liştiri

lmiş

te

kno

lojil

eri

n

uyg

ula

nm

asın

da

ki soru

nla

rı

ve

çö

zü

mle

rin

i a

nla

r.

2.

Te

kn

olo

ji a

lan

ında

gü

nce

l

tekn

ikle

ri v

e a

raçla

rı e

k

tekn

ik e

ğitim

ala

rak k

ulla

nır

.

3.

Te

kn

ik r

esim

be

ce

risin

i

uyg

ula

ma

da

etk

in k

ulla

nır

.

4.

Den

ey y

apa

r, v

eri

to

pla

r,

top

lan

an

veri

leri

su

na

r.

1.

Te

me

l m

ühe

nd

islik

ba

kış

açıs

ı ile

ala

nın

da

ta

nım

lan

an

mü

he

nd

islik

pro

ble

mle

rini

ka

vra

r ve

çö

zü

mle

rini ya

par.

2.

Bir

mü

hen

dis

lik

uyg

ula

ma

sı

için

ge

rekli

ola

n m

od

ern

tekn

ik g

ere

ç v

e a

raçla

rı e

k

tekn

ik e

ğitim

ala

rak k

ulla

nır

.

3.

Te

kn

ik r

esim

ya

pa

r.

4.

Alg

ori

tmik

dü

şü

nü

r.

5.

Mü

hen

dis

lik

pro

ble

mle

rinin

ince

len

me

si iç

in d

en

ey

ya

pm

a,

veri

to

pla

ma

,

top

lan

an

veri

leri

n s

un

um

u v

e

tem

el yo

rum

un

u y

ap

ar.

BİL

Gİ

-Ku

ram

sa

l

-Olg

us

al

1.

Ma

tem

atik,f

en

bili

mle

ri v

e k

end

i a

lan

ları

ile

ilgili

ko

nu

lard

a y

ete

rli a

lt

ya

pıy

a s

ah

iptir.

1.

Ma

tem

atik,

fen

bili

mle

ri v

e b

u a

lan

ları

n

tem

el m

üh

en

dis

lik

bili

mle

rine

uygu

lan

ma

sı

ko

nu

ları

nda

ye

terl

i b

ilgi

bir

ikim

ine

sa

hip

tir.

2.

Te

me

l m

ühe

nd

islik

bö

lüm

leri

yle

ilg

ili t

em

el

ka

vra

mla

ra s

ah

iptir.

43

3.ISCED’97 UYGULAMASININ HALICILIK PROGRAM-

LARINA ETKİSİ

Y

-ÖS

S

PU

AN

TÜ

RÜ

TABLO 5. 2008 YILI HALICILIK ÖNLİSANS PROGRAMLARI18

(PROGRAM İSMİNE GÖRE SINIFLANDIRILMIŞ)

KO

NT

EN

JA

N

PROGRAM ADI ÜNİVERSİTE MYO PROGRAM

KODU

SÖ

Z-1

Halıcılık ve

Desinatörlüğü

Afyon Kocatepe Dinar 1036194 50

Çanakkale Onsekiz Mart Ayvacık 1125083 40

1127338 40 (İ.Ö)

Kırklareli Teknik Bilimler 1815046 40

İnönü Arapgir 1265418 60

Cumhuriyet Sivas 1115078 40

1117043 40 (İ.Ö)

Halıcılık

Bingöl Bingöl 1835049 40

Erzincan Kemaliye Hacı Ali

Akın 1625207 40

Karamanoğlu Mehmet Bey K.M.B. Myo 1705037 30

1707035 30 (İ.Ö)

Muğla Milas Sıtkı

Koçman

1385151 50

1387455 50 (İ.Ö)

Niğde Bor Halil-Zöhre

Ataman

1405331 30

1407313 30 (İ.Ö)

Bozok B.Ü. Myo 1665041 60

Gaziantep Naci Topçuoğlu 1225506 50

Halı ve Kilim

Atatürk Oltu 1075465 35

Mersin Gülnar 1365495 50

Uşak Eşme 1595107 60

Y-Ö

SS

PU

AN

TÜ

RÜ

KONTENJAN

TABLO 6. 2008-ÖSYS YÜKSEKÖĞRETİM PROGRAMLARI VE KONTENJANLARI

(HALICILIK ÖNLİSANS PROGRAMLARI KONTENJANA GÖRE SINIFLANDIRILMIŞ)

ÜNİVERSİTE MYO PROGRAM

KODU PROGRAM ADI

SÖ

Z-1

60

İnönü Arapgir 1265418 Halıcılık ve Desinatörlüğü

Bozok B.Ü. Myo 1665041 Halıcılık

Uşak Eşme 1595107 Halı ve Kilim

50

Afyon Kocatepe Dinar 1036194 Halıcılık ve Desinatörlüğü

Muğla Milas Sıtkı Koçman 1385151

Halıcılık 1387455 (İ.Ö)

Gaziantep Naci Topçuoğlu 1225506 Halıcılık

Mersin Gülnar 1365495 Halı ve Kilim

40

Çanakkale Onsekiz Mart Ayvacık 1125083

Halıcılık ve Desinatörlüğü 1127338 (İ.Ö)

Kırklareli Teknik Bilimler 1815046 Halıcılık ve Desinatörlüğü

Cumhuriyet Sivas

1115078 Halıcılık ve Desinatörlüğü

1117043 (İ.Ö)

Bingöl Bingöl 1835049 Halıcılık

Erzincan Kemaliye Hacı Ali

Akın 1625207 Halıcılık

35 Atatürk Oltu 1075465 Halı ve Kilim

30

Karamanoğlu Mehmet Bey K.M.B. Myo 1705037

Halıcılık 1707035 (İ.Ö)


Ataman

1405331 Halıcılık

1407313 (İ.Ö)

18

Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi, 2008. http://osym.gov.tr/belge/1-

10361/2008-ogrenci-secme-ve-yerlestirme-sistemi-osys-yuksekog-.html, Erişim: Şubat

2012

44

2008-2009 Eğitim-Öğretim Yılı’nda Türkiye genelindeki 15 meslek

yüksekokulunda, 3 farklı isim altında Halıcılık programları vardı.

Bunlardan 5 tanesi Halıcılık ve Desinatörlüğü; 7 tanesi Halıcılık, 3

tanesi ise Halı ve Kilim adını taşımaktaydı. Halıcılık ve Desinatörlüğü

programı bulunan meslek yüksekokullarından ikisinde; Halıcılık

programı bulunanlardan ise üç tanesinde olmak üzere toplam beş meslek

yüksekokulunda ikinci öğretim mevcuttu.

2008-2009 Eğitim-Öğretim yılı Yüksek Öğretim Kılavuzu’na

bakıldığında bu programlardan üç tanesinin 60; dört tanesinin 50; beş

tanesinin 40; bir tanesinin 35; iki tanesinin ise 30 kontenjana sahip

oldukları görülmektedir.

Y-Ö

SS

PU

AN

TÜ

RÜ

KO

NT

EN

JA

N


( HALICILIK VE KİLİMCİLİK ÖNLİSANS PROGRAMLARI19)

ÜNİVERSİTE MYO PROGRAM KODU PROGRAM

ADI

SÖ

Z-1

80 İnönü Arapgir 1265646

Halıcılık ve Kilimcilik

60 Bozok B.Ü. Myo

1665212

1667133 (İ.Ö)

Uşak Eşme 1595453

50

Afyon Kocatepe Dinar 1035358

Kırklareli Teknik Bilimler 1815258

Muğla Milas Sıtkı

Koçman

1385636

1387488 (İ.Ö)

Gaziantep Naci Topçuoğlu 1225588

Mersin Gülnar 1366241

40

Çanakkale Onsekiz Mart Ayvacık 1125661

1127354 (İ.Ö)

Bingöl Bingöl 1835101

Cumhuriyet Sivas 1116484

1117247 (İ.Ö)

Erzincan Kemaliye Hacı

Ali Akın 1625358


Ataman

1405637

1407643 (İ.Ö)

35 Atatürk Oltu 1076134

30 Karamanoğlu Mehmet Bey K.M.B. MYO 1705139

1707104 (İ.Ö)

Meslek yüksekokullarındaki bölüm ve programların ISCED’97

uluslararası eğitim alanı sınıflandırılmasına göre yeniden adlandırılarak

düzenlenmesiyle; 2009-2010 Eğitim-Öğretim yılından itibaren Türkiye

genelindeki 15 meslek yüksekokulunda yer alan Halıcılık ve

19Sınav Takvimi – ÖSYM-TC Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi, 2012.

http://osym.gov.tr/BelgeGoster.aspx?...,Erişim: Şubat 2012

45

Desinatörlüğü, Halıcılık, Halı ve Kilim programları; farklı program

kodlarıyla“Halıcılık ve Kilimcilik” ismi altında eğitim-öğretim vermeye

başlamışlardır.

2009-2010 Eğitim-Öğretim yılı Yüksek Öğretim Kılavuzu’na

bakıldığında bazı meslek yüksekokullarındaki “Halıcılık ve Kilimcilik”

programlarının kontenjanlarının 2008-2009 eğitim-öğretim Yılı’ndan

farklı olduğu saptanmıştır. Bir tanesinin 80; iki tanesinin 60; beş

tanesinin 50; beş tanesinin 40; bir tanesinin 35; bir tanesinin ise

30kontenjana sahip oldukları görülmektedir. İnönü Üniversitesi Arapgir

MYO kontenjanını 60’tan 80 kişiye; Kırklareli Teknik Bilimler MYO

40’tan 50 kişiye; Bor-Zöhre Ataman MYO 30’dan 40 kişiye

yükseltmişlerdir. Diğer meslek yüksekokullarının kontenjanlarında ise

değişiklik olmadığı görülmektedir. 2009-2010 Eğitim-Öğretim Yılı’nda

Bozok Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’nda da ikinci öğretim

kontenjanı açılmasıyla meslek yüksekokullarımızda ikinci öğretim veren

Halıcılık ve Kilimcilik programı sayısı 5’ten 6’ya yükselmiştir.


(HALICILIK VE KİLİMCİLİK ÖNLİSANS PROGRAMLARI)20

PU

AN

TÜ

RÜ


KODU

KO

NT

EN

JA

N

YE

RL

EŞ

EN

TABAN

PUANI

YG

S-4

(SÖ

Z-1

)

Afyon Kocatepe Dinar 1035358 50 22 170.613

Bingöl Teknik Bilimler 1835101 40 23 169.760

Çanakkale Onsekiz Mart Ayvacık 1125661 40 21 172.328

1127354 Kapanmıştır (İ.Ö)

Erzincan Kemaliye Hacı Ali Akın 1625358 40 8 173.288

Atatürk Oltu 1076134 35 9 174.080

Karamanoğlu Mehmet Bey K.M.B. Myo 1705139 30 13 179.554


Kırklareli Teknik Bilimler 1815258 50 5 184.059

İnönü Arapgir 1265646 80 28 189.091

Mersin Gülnar 1366241 50 8 174.362

Muğla Milas Sıtkı Koçman 1385636 50 35 170.487

1387488 50 (İ.Ö) 6 196.745

Niğde Bor Halil-Zöhre Ataman 1405637 50 14 179.198


Cumhuriyet Sivas 1116484 40 26 170.816

1117247 40 (İ.Ö) 4 191.351

Uşak Eşme 1595453 60 3 186.918

Bozok B.U.MYO 1665212 60 16 180.020


Gaziantep Naci Topçuoğlu 1225588 50 50 225.051

20ÖSYS Yerleştirme: Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu,

2010.http://osym.gov.tr/belge/1-12076/2010-osys-yerlestirme-yuksekogretim-

programlari-ve-kont-.html, Erişim: Şubat 2012

46

2010-2011 Eğitim-Öğretim Yılı’nda yüksek öğretim puanlama sistemi

değişmiştir. Buna göre Sayısal (SAY), Sözel(SÖZ), Eşit Ağırlıklı(EA)

olarak bilinen puan sistemi Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı (YGS) puan

sistemine dönüşmüştür. YGS (eski sistemdeki ÖSS), birinci bölüme

denk gelen ve ortak alan derslerini kapsayan bir sınavdır. Eski

sistemdeki puanlar SAY-1, SÖZ-1, EA-1 olarak hesaplanırken YGS’ de

6 değişik puan hesaplanmaktadır. Buna göre 2010 yılından itibaren

Halıcılık ve Kilimcilik programlarına giren öğrenciler eski SÖZ-1 puan

türüne denk gelen YGS-4 puan türü ile yerleştirilmişlerdir.

Puan Türü YGS-4 Testinin Ağırlıkları (% olarak)

Türkçe Genel Matematik Sosyal Bilimler Fen Bilimleri

YGS-4 30 20 40 10

TABLO 9. YGS -4 PUANLARI (ÖSS’deki SÖZ-1 yerine)21

2010-2011 Eğitim-Öğretim Yılı’nda dört meslek yüksekokulunda bir

önceki yılda gerekli kontenjanı sağlayamayan Halıcılık ve Kilimcilik

programlarının ikinci öğretim sınıfları kapanmıştır. İkinci öğretimleri

kapanan meslek yüksekokulları; ÇOMÜ-Ayvacık MYO, Karamanoğlu

Mehmet Bey Üniversitesi MYO, Niğde Üniversitesi Bor- Halil Zöhre

Ataman MYO, Bozok Üniversitesi MYO’ dur. Bu meslek

yüksekokullarından Niğde Üniversitesi Bor- Halil Zöhre Ataman

MYO’nun örgün öğretim kontenjanını 40 kişiden 50’ye çıkardığı

görülmektedir. TABLO 10. 2011-ÖSYS YÜKSEKÖĞRETİM PROGRAMLARI VE KONTENJANLARI

(HALICILIK VE KİLİMCİLİK ÖNLİSANS PROGRAMLARI)22

PUAN TÜRÜ


KODU

KONTEN

JAN YERLEŞEN

TABAN

PUANI

YG

S-4

(SÖ

Z-1

)

Afyon Kocatepe Dinar 1035358 30 15 169.491

Bingöl Teknik Bilimler 1835101 30 18 167.729

Çanakkale Onsekiz Mart Ayvacık 1125661 30 21 167.482

İnönü Arapgir 1265646 30 12 170.527

Gaziantep Naci Topçuoğlu 1225588 50 50 270.388

Muğla Milas Sıtkı Koçman 1385636 30 21 172.468

1387488 (İ.Ö) Kapanmıştır

Cumhuriyet Sivas 1116484 40 13 183.289

1117247 (İ.Ö) Kapanmıştır

Erzincan Kemaliye Hacı Ali Akın 1625358

Kapanmıştır

Atatürk Oltu 1076134

Karamanoğlu Mehmet Bey K.M.B. Myo 1705139

Kırklareli Teknik Bilimler 1815258

Mersin Gülnar 1366241

Niğde Bor Halil-Zöhre Ataman 1405637

Uşak Eşme 1595453

Bozok B.U.MYO 1665212

21

22 Temmuz 2009 Tarihli YÖK toplantısı sonucuSınav Dergisi’ne ait

http://.sinav.com.tr/yeni/altKutu/1/yeni_sistemi_net.pdfadresinde yayınlanmıştır. 22ÖSYS Yerleştirme: Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu,

2010.http://osym.gov.tr/belge/1-12076/2010-osys-yerlestirme-yuksekogretim-

programlari-ve-kont-.html, Erişim: Şubat 2012

47

2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı’nda sekiz meslek yüksekokulunda bir

önceki yılda gerekli kontenjanı sağlayamayan Halıcılık ve Kilimcilik

programlarının örgün öğretimleri kapatılmıştır. Örgün öğretimleri

kapatılan meslek yüksekokulları; Erzincan Üniversitesi Kemaliye Hacı

Ali Akın MYO, Atatürk Üniversitesi Oltu MYO, Karamanoğlu Mehmet

Bey MYO, Kırklareli Üniversitesi Teknik Bilimler MYO, Mersin

Üniversitesi Gülnar MYO, Niğde Üniversitesi Bor Halil-Zöhre Ataman

MYO, Uşak Üniversitesi Eşme MYO, Bozok Üniversitesi MYO’ dur.

2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı’nda Milas Sıtkı Koçman ve Sivas

Meslek Yüksekokulları’nın ikinci öğretim sınıflarının kapatıldığı da

görülmektedir.

2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı’nda örgün öğretimi devam eden Afyon

Kocatepe Üniversitesi Dinar MYO ve Muğla Üniversitesi Milas Sıtkı

Koçman MYO kontenjanlarının 50 kişiden; Bingöl Üniversitesi Teknik

Bilimler MYO ve ÇOMÜ Ayvacık MYO’ nun 40 kişiden; İnönü

Üniversitesi Arapgir MYO’ nun ise 80 kişiden 30’a düştüğü

saptanmıştır.

Sonuçta, meslek yüksekokullarımız Halıcılık programlarında ISCED’97

uygulamasının başladığı 2009-2010 Eğitim-Öğretim Yılı’ndan 2011-

2012 yılına kadar olan süreçte Türkiye genelindeki 15 meslek

yüksekokulunda bulunan halıcılıkla ilgili programların yarıdan fazlası

kapanmıştır. Bunda büyük ölçüde “Halıcılık ve Kilimcilik” isminin

öğrenci tarafından benimsenmemiş olması etkiliyse de meslek

yüksekokullarımızın sektörel istihdam açısından yeterinden fazla

kontenjana sahip olmalarının da etkin bir faktör olduğu göze

çarpmaktadır.

48

4.AYVACIK MESLEK YÜKSEKOKULU HALICILIK VE

DESİNATÖRLÜĞÜ PROGRAMI ÖRNEĞİ

TABLO 11. 2006-2012 EĞİTİM -ÖĞRETİM YILLARI AYVACIK MESLEK YÜKSEKOKULU HALICILIKLA İLGİLİ PROGRAMLARININ TOPLAM ÖĞRENCİ SAYILARI

EĞİTİM –ÖĞRETİM

YILI

PROGRAM ADI ÖĞRENCİ

SAYISI

AYVACIK MYO

PROGRAMLARI

İÇİNDEKİ YERi

(% )

2006-2007 Halıcılık ve Desinatörlüğü 86 61

2007-2008 Halıcılık ve Desinatörlüğü 107 42

2008-2009 Halıcılık ve Desinatörlüğü (Ö.Ö) (İ.Ö) 127 36

2009-2010

Halıcılık 1

30 Halıcılık ve Desinatörlüğü (Ö.Ö) (İ.Ö) 81

Halıcılık ve Kilimcilik Ö.Ö) (İ.Ö) 40

2010-2011 Halıcılık ve Desinatörlüğü (Ö.Ö) (İ.Ö) 7

14 Halıcılık ve Kilimcilik Ö.Ö) (İ.Ö) 47

2011-2012

Halıcılık 2

8 Halıcılık ve Desinatörlüğü (İ.Ö) 3

Halıcılık ve Kilimcilik Ö.Ö) (İ.Ö) 40

Şekil 1. 2006-2007 Eğitim Öğretim Yılı Ayvacık Meslek Yüksekokulu Teknik,

İktisadi ve İdari Programları ve Öğrenci Dağılımları

2006-2007 Eğitim-Öğretim Yılı’nda Ayvacık Meslek Yüksekokulu

Teknik Programları içinde yer alan Halıcılık ve Desinatörlüğü

Programı’nın öğrenci sayısı 86 kişiydi.

2006-2007 Eğitim-Öğretim Yılı’ndaAyvacık Meslek Yüksekokulu’nda

eğitim-öğretime devam eden Teknikve İktisadi ve İdari Programlar

içinde, Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’nın öğrenci sayısı % 61’lik

bir dilimi oluşturmaktaydı.

86

54

140

0 20 40 60 80 100 120 140 160

Halıcılık ve

Desinatörlüğü

İşletme

Genel Toplam

49

Şekil 2. 2007-2008 Eğitim Öğretim Yılı Ayvacık Meslek Yüksekokulu Teknik ve

İktisadi Programları ve Öğrenci Dağılımları


Teknik Programlar içinde yer alan Halıcılık ve Desinatörlüğü

Programı’nın öğrenci sayısı 107 kişiydi.



içinde, Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’nın öğrenci sayısı % 42’lik


Şekil 3. 2008-2009 Eğitim Öğretim Yılı Ayvacık Meslek Yüksekokulu Teknik ve


107

81

38

29

255

0 50 100 150 200 250 300

Halıcılık ve

Desinatörlüğü

İşletme

İşletme (İ.Ö)

Turizm ve Otel

İşletmeciliği

Genel Toplam

93

34

97

75

55

354

0 50 100 150 200 250 300 350 400


Halıcılık ve Desinatörlüğü (İ.Ö)

İşletme

İşletme (İ.Ö)

Turizm ve Otel İşletmeciliği

Genel Toplam

50


Teknik Programlar içinde yer alan Halıcılık ve Desinatörlüğü

Programı’nın örgün ve ikinci öğretim öğrenci sayıları toplamı 127

kişiydi.



içinde, Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’nın öğrenci sayısı % 36’lık


Şekil 4. 2009-2010 Eğitim Öğretim Yılı Ayvacık Meslek Yüksekokulu Teknik, El

Sanatları ve İktisadi Programları ve Öğrenci Dağılımları


Teknik Programlar içinde yer alan Halıcılık ve Desinatörlüğü ve

Halıcılık ve Kilimcilik Programları’nın örgün ve ikinci öğretim öğrenci

sayıları toplamı 121 kişiydi.



içinde, Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’nın öğrenci sayısı % 30’luk


40

81

75

102

28

38

32

397

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

Halıcılık ve Kilimcilik (Ö.Ö) (İ.Ö)


İşletme Yönetimi (Ö.Ö) (İ.Ö)

İşletme (Ö.Ö) (İ.Ö)

Ağırlama Hizmetleri

Turizm ve Otel İşletmeciliği

Bankacılık ve Sigortacılık

Genel Toplam

51

Şekil 5. 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılı Ayvacık Meslek Yüksekokulu Teknik, El

Sanatları ve İktisadi Programları ve Öğrenci Dağılımları


Teknik Programlar içinde yer alan Halıcılık ve Desinatörlüğü ve

Halıcılık ve Kilimcilik Programları’nın örgün ve ikinci öğretim öğrenci

sayıları toplamı 54 olduğu görülmektedir.



içinde, Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’nın öğrenci sayısının % 14

lük bir dilimi oluşturduğu görülmektedir.

Şekil 6. 2011-2012 Eğitim Öğretim Yılı Ayvacık Meslek Yüksekokulu El Sanatları ve


47

7

82

25

107

27

144

439

0 100 200 300 400 500


Halıcılık ve Desinatörlüğü (Ö.Ö) (İ.Ö)

Turizm ve Otel İşletmeciliği (Ö.Ö) (İ.Ö)


Bankacılık ve Sigortacılık (Ö.Ö) (İ.Ö)



Genel Toplam

5

40

144

2

164

14

170

539

0 100 200 300 400 500 600

Halıcılık ve Desinatörlüğü (İ.Ö) -Halıcılık


Turizm ve Otel İşletmeciliği (Ö.Ö) (İ.Ö)


Bankacılık ve Sigortacılık (Ö.Ö) (İ.Ö)



Genel Toplam

52


Teknik Programları içinde yer alan Halıcılık, Halıcılık ve Desinatörlüğü

ve Halıcılık ve Kilimcilik Programları’nın örgün ve ikinci öğretim

öğrenci sayıları toplamının 45 olduğu görülmektedir.


eğitime devam eden Teknikve İktisadi ve İdari Programlar içinde,

Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’nın öğrenci sayısının % 8’lik bir

dilimi oluşturduğu görülmektedir

SONUÇ

Halıcılıkla ilgili programlarda ISCED’97’nin etkileri ve Halıcılık ve

Kilimcilik isminin ortaya çıkışı irdelenmeden önce 2002-2007 yılları

arasında gerçekleştirilen Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin

Güçlendirilmesi Projesi” (MEGEP)’e değinilmelidir. Proje kapsamında;

mesleki ve teknik eğitimde geniş tabanlı, yatay ve dikey geçişlere imkân

veren alan/dal esasına dayalı modüler sisteme geçilmiş, ISCED 97,

ISCO 88 standartları esas alınarak programlar yenilenmiş, Mesleki

Yeterlilikler Kurumu kurulmuştur23. MEGEP Projesi kapsamında

mesleki lise mezunları meslek yüksekokullarının belirlenen alt alanlarına

sınavsız geçiş hakkına sahip olmuşlardır.

2002-2003 Eğitim-Öğretim dönemi ile meslek yüksekokullarına, 4702

sayılı yasa hükümleri uyarınca yalnızca meslek lisesi mezunları kayıt

yaptırmıştır. Bir sonraki dönemde önceliği meslek lisesi mezunlarında

olmak üzere, boş kalan kontenjanlara normal lise mezunları da

yerleştirilmeye başlanılmıştır24

2008-2010 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim

Kurulu’nun işbirliğiyle“İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yolu İle

Geliştirilmesi Projesi (İKMEP)” gerçekleştirilmiştir. Bu projeyle Meslek

Yüksekokulu programları yenilenmiş, mesleki teknik ortaöğretim

23MÜSİAD Mesleki Eğitim

Çalıştayı,2011.http://ww.musiad.org.tr/img/arastirmalaryayin/.../MÜSİAD%20Calistay

, Erişim: Şubat 2012 24

Mesleki Eğitim, Meslek Yüksekokulları,İkmep ve Harita Kadastro, 2011.

http://hkmo.org.tr/resimler/ekler/a3c26d9be3c55a6_ek.pdf, Erişim: Şubat 2012

53

programları ile bütünlükleri sağlanmıştır . İKMEB çalışmalarında

Avrupa Yeterlilikler Çerçevesini (EQF) ve ISCED sistemini dikkate

almıştır. IKMEB kapsamında hazırlanan haftalık 25 ders saati ve AKTS

uygulamaları Halıcılık ve Kilimcilik Programları da dâhil olmak üzere

tüm MYO Programlarında uygulanmaktadır.

Trimester uygulamasına henüz geçilmemişken dört yarı dönemlik

eğitim-öğretimle haftalık 25 ders saatinde öğrenciye ne kadar bilgi

aktarılabileceği görecelidir.

2009 yılı itibarıyla ISCED’97 kapsamında, Halıcılıkla ilgili programların

tümünün “Halıcılık ve Kilimcilik” adı altında toplanmış oldukları

görülmektedir.İlgili YÖK belgeleri incelendiğinde bu isimlendirmenin

hangi kurum, komisyon veya çalışma grubu tarafından yapıldığına dair

açık bir bilgi olmadığı görülmektedir.

Ocak 2009 tarihli bir haber kaynağında YÖK Yürütme Kurulu üyesi Prof.

Dr. Durmuş GünayMYO’lardakibazı programların meslek niteliği

taşımadığını ve yeterli özen gösterilmeden açıldığını ifade etmiş,

"Örneğin, 'medya ve iletişim', 'radyo ve televizyonculuk, 'televizyon ve

iletişim' deniliyor. Çok çeşitli adlar var, fakat bütün bu programların

amacı aynı. Bu eğitim alanlarını, uluslararası meslek standartlarına

göreadlandıralımistiyoruz"demiştir26

.

Yine başka bir haber kaynağında Prof. Dr. Durmuş Günay’ın aynı

konuyla ilgili olarak, 'İsim değişikliği yaptık çünkü mesleklere

uluslararası adlarının konulması gerekiyor. Öğrencilerimizden yazılı

müracaat geldiğinde değerlendirmeye alacağız.' sözlerine yer

verilmektedir27

.

YÖKDanışmanı -26 Ekim 2011 itibarıyla Millî Eğitim Bakanlığı

Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürü-Dr. Ömer Açıkgöz5‐8 Kasım 2008 tarihinde IV. Ulusal Meslek Yüksekokulları Müdürler

25MÜSİAD Mesleki Eğitim Çalıştayı,2011.

http://ww.musiad.org.tr/img/arastirmalaryayin/.../MÜSİAD%20Calistay, Erişim: Şubat

2012 26

Net Gazete, 2012.

http://netgazete.com/.../yok_yurutme_kurulu_uyesi_gunay_sinavsiz_...Erişim: Şubat

2012 27

Haber32, 2012. http://haber32.com.tr/.../alan-ismi-degisti-9-ogrenciye-yok-sahip-

cikt...,Erişim: Şubat 2012

54

Toplantısı’nda sunmuş olduğu bildiride “Mesleki ve Teknik

Yükseköğretimde Ön Lisansın Yeniden Düzenlenmesi Taslağı”ndan söz

ederek bunun Genel Kurul’dan geçmesinin beklendiğini söylemiştir.

Komisyon Başkanı, Genel Kurul ve Yürütme Kurulu üyesi Prof. Dr.

Durmuş Günay olan ve kendisinin de üyesi olduğu Mesleki Teknik

Eğitim Komisyonu’nun,meslek yüksekokullarının yeniden

yapılandırılmasıyla ilgili çalışmaları sürdürdüğünü ve önlisansın

düzenlenmesiyle ilgili yeni taslağın hazırlanmasında Meslek

YüksekokullarıGeliştirme Komisyonu’nun katkısı bulunduğunu ifade

etmiştir. Bildirisinin ekinde ise günümüz İSCED’97 program

adlandırmalarından birebir örneklerle sunumunu bitirmiştir.

Bu durumda Halıcılık ve Kilimcilik ismi hazırlamış oldukları “Mesleki

ve Teknik Yükseköğretimde Ön Lisansın Yeniden Düzenlenmesi

Taslağı”nda 215 ISCED koduyla El Sanatı Becerileri adlı önlisans

alanını öneren Eğitimde Mesleki ve Teknik Eğitimi Geliştirme

Komisyonu28

tarafından mı verilmiştir?

“Halıcılık ve Kilimcilik” isminin ortak kullanımının meslek

yüksekokullarımızda 2009 yılında başlamış olduğu görülmektedir. Oysa

21 ve 54 kodlu Temel Alan Yeterlilikleri Çalışma Grupları, 2009

ortalarında görevlendirilmişlerdir. Bu alanların Temel Alan Yeterlilikleri

Kılavuzları’na bakıldığında ilgili gruplar tarafından sadece Temel Alan

Tanımları ve Alana Ait Yeterlilik Çerçeveleri hazırlandığı

görülmektedir.

ISCED’97 uygulamasıyla hazırlanan Temel Alan Yeterlilik Çerçeveleri,

Halıcılık ve Kilimcilik programlarında uygulanmakta mıdır? Yoksa bu

çerçeveler teorikte kalıp sadece isim değişikliği ile mi yetinilmiştir?

Halıcılık ve Kilimcilik Programı 54 kodlu Üretim Ve İşleme Temel

Alanında bir alt alana sahip değildir. Yani alt alan kodlarına bakıldığında

“Halıcılık ve Kilimcilik Programı” adı altında bir programa

rastlanmamaktadır.

İstatistikî bilgi ve matematiksel yöntemlerden söz eden 54 kodlu Üretim

Ve İşleme Temel Alan Tanımı ve bu konularda yetkinlik

gerektirdiğigörülen Ön Lisans Yeterlilik Çerçevesi, Sosyal Bilimler ve

28

4. Ulusal Meslek Yüksekokulları Müdürler Toplantısı, 2008.

http://4myomt.ktu.edu.tr/.../...,Erişim: Şubat 2012

55

Türkçe ağırlıklı, SÖZ-1 veya eşdeğeri YGS-4 ile öğrenci alan Halıcılık

ve Kilimcilik Programı ile örtüşmemektedir.

El ile veya bilgisayar destekli çizim programlarıyla halı deseni çizimi,

matematiksel zeka ve teknik beceri gerektirmekteyken Halıcılık

kapsamındaki programlara SÖZ-1 veya eşdeğeri YGS-4 puanı ile

öğrenci alınması doğru mudur?

2008 yılına kadar bazı meslek yüksekokullarımızda “Halıcılık ve

Desinatörlüğü” adı altında eğitim-öğretim veren Halıcılık

programlarının; Temel Alan Tanıtımı’nda sanatçı-tasarımcı yetiştirilmesi

öngörülen 21 kodlu Sanat Temel Alanı’na “Halıcılık ve Kilimcilik”

adıyla yerleştirilmesi uygun mudur?

Anonim ilk üretimi bir sanat eseri olarak kabul edilebilecek halı ve

kilimlerimiz kuşaktan kuşağa taklitleriyle aynı zamanda zanaat

kapsamına da girmektedir. Dışarıdan bakıldığında Halıcılık ve

Desinatörlüğü program adıyla çizime ve tasarıma yönelik sanatsal eğitim

içerdiği açık olan bölümlerimiz, ISCED’97’nin Sanat Temel Alanı

altında yer alsa da “Halıcılık ve Kilimcilik” adı altında nasıl bir görüntü

çizmektedir? Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı’ndan mezun bir

öğrenci, desinatör olarak algılanırken Halıcılık ve Kilimcilik

programından mezun öğrenci, halk arasında kısaca halıcı olarak

nitelendirilmektedir. Kamuoyu ve öğrenci tarafından bu ismin içeriğinin

doğru algılanamaması Halıcılık ve Kilimcilik programlarının

kontenjanlarının boş kalmasına ve kapanmaya giden sürece yol açmış

olabilir mi?

ISCED’97 uygulamasıyla gerçekleşen program ismi değişikliği Halıcılık

programlarının kapanmasında tek etmen midir? Yoksa meslek

yüksekokullarımızın sektörel istihdam açısından yeterinden fazla

kontenjana sahip olmaları ve bu programlardan mezun öğrencilerin

sektörün beklentilerine karşılık verememeleri bu çöküşte bir faktör

olmuş mudur?

Halıcılık ve Kilimcilik programlarındaki eğitim, sektörün beklentilerine

uygun mudur?

Ters açıdan bakıldığında Halıcılık ve Kilimcilik programı

mezunlarından yeterlilik beklentisi olan sektörün, eğitim aşamasındaki

56

öğrenciye katkısı olmakta mıdır? Proje ve araştırmalarına, hatta staj

isteklerine olumlu bakılmakta mıdır?

Halıcılık ve Kilimcilik programlarından kaç tanesi halıcılık sektörüyle

işbirliği içinde bulunabilecekleri bölgelerde kurulmuşlardır? Veya

geçmişte halı ve kilim dokumacılığının yaygın olduğu ve sektörel

gelişime kapalı kalmış küçük yörelerde mi konuşlanmışlardır?.

Puanı diğerlerine nazaran düşük olan Halıcılık ve Kilimcilik

Programı’na öğrenciler gerçekten bir meslek edinmek için mi yoksa

sadece bir yükseköğretim kurumunu bitirme çabasıyla mı

gelmektedirler?

Çalışmamla Halıcılık ve Kilimcilik Programları’nın günümüzdeki

durumuna biraz ışık tutabildiysem ne mutlu bana. Teşekkür ederim.

KAYNAKLAR

-Bologna Bildirgesi, 2012.

http://.bologna.yok.gov.tr/?page=downloads&uid...ppt. Erişim:

Şubat.2012.

-4. Ulusal Meslek Yüksekokulları Müdürler Toplantısı, 2008.

http://4myomt.ktu. edu.tr/.../...Erişim: Şubat 2012

-Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Stratejik Planı (2009–2013).

-Haber32, 2012. http://haber32.com.tr/.../alan-ismi-degisti-9-ogrenciye-

yok-sahip-cikt...Erişim: Şubat 2012

-http://.sinav.com.tr/yeni/altKutu/1/yeni_sistemi_net.pdf,Erişim: Şubat

2012

-Mesleki Eğitim, Meslek Yüksekokulları, İkmep ve Harita

Kadastro,2011. http://hkmo. org.tr /resimler/ ekler

/a3c26d9be3c55a6_ek.pdf, Erişim: Şubat 2012

-MÜSİAD Mesleki Eğitim Çalıştayı,2011.

http://ww.musiad.org.tr/img/arastirmalaryayin/.../MÜSİAD%20Calistay,

Erişim: Şubat 2012

-Net Gazete, 2012.

http://netgazete.com/.../yok_yurutme_kurulu_uyesi_gunay_sinavsiz_...E

rişim: Şubat 2012

-Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi, 2008.

http://osym.gov.tr/belge/1-10361/2008-ogrenci-secme-ve-yerlestirme-

sistemi-osys-yuksekog-.html, Erişim: Şubat 2012

57

-ÖSYS Yerleştirme: Yükseköğretim Programları ve Konten-

janları Kılavuzu, 2010.http://osym.gov.tr/belge/1-12076/2010-osys-

yerlestirme-yuksekogretim-programlari-ve-kont-.html, Erişim: Şubat

2012

-Sınav Takvimi – ÖSYM-TC Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi,

2012. http://osym.gov.tr/BelgeGoster.aspx?... Erişim: Şubat 2012

-Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan

Yeterlilikleri,2011.

http://tyyc.Sakarya .edu.tr/raporlar/52_54_MUHENDISLIK_URETIM_I

SLE... 01_2011.pdf, Erişim: Şubat.2012.

-Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan

Yeterlilikleri, SanatTemel Alan Kodu, 2011.

http://.tyyc.sakarya.edu.tr/raporlar/21_SANAT_13_01_2011.pdf,

Erişim: Şubat 2012.

-Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi,

2012.http://egitimdeyapilanma.istanbul.edu.tr/sayfa.php?s=yeterlilikler,

Erişim: Şubat 2012

-Yükseköğretim Kurulu - Dosyalar, 2012.

http://yok.gov.tr/component/option,com...doc.../Itemid,99999999/ ,

Erişim: Şubat.2012.

-Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma 66 Soruda Bologna Süreci

Uygulamaları, 2010. http://

yok.gov.tr/katalog/bologna_kitabi_web_icin.pdf, Erişim: Şubat 2012

58

HALICILIK VE DESİNATÖRLÜĞÜ

PROGRAMI İSMİNİN HALICILIK

VE KİLİMCİLİK OLARAK DEĞİŞ-

MESİNİN ÖĞRENCİ TALEPLERİNE

ETKİSİ; TALEBİ ARTIRMAK İÇİN

ÖNERİLER-ARAPGİR MESLEK

YÜKSEKOKULU ÖRNEĞİ

Okt. Murat ULAŞ,1 Öğr. Gör. Naci BULUR,

2Aslı Ümran ULAŞ

3

İnönü Üniversitesi İnönü Üniversitesi İnönü Üniversitesi

Arapgir MYO Arapgir MYO Arapgir MYO

ÖZET

Meslek yüksekokulları, ülkemizin gelişiminde aktif roller üstlenen okullardır.

Bu okullardan mezun olan öğrenciler, bir iş kolunda kalifiye eleman olarak

ülkemize hizmet etmektedirler. Günümüzde kalifiye elemanlara olan ihtiyaç

hızla artmaktadır, bu da meslek yüksekokullarına olan gereksinimi ve ilgiyi

daha da artırmaktadır.

Bu durum, İnönü Üniversitesi Arapgir Meslek Yüksekokulu’ndaki diğer

programlara olan öğrenci taleplerinde görülmesine rağmen Halıcılık ve

Kilimcilik programı için -ne yazık ki- geçerli değildir. Örneklemenin

gerçekleştirildiği İnönü Üniversitesi Arapgir Meslek Yüksekokulu, 5 Ekim

1987’de Elektrik, Motor ve El Sanatları programlarıyla eğitim-öğretime

başlamıştır, El Sanatları Programı, 2001 yılında sektördeki talepten dolayı

Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı olarak isim değiştirmiştir. Buna paralel

olarak dersler ve ders içerikleri de programa uygun hale getirilmiştir. Mezun

olan öğrencilerimiz birçok tekstil ve halı fabrikasında desinatör unvanıyla

görev yapmaktadır.

Yapılan bu çalışmada temel amaç; 2001-2002 Eğitim-Öğretim yılından 2008-

2009 Eğitim-Öğretim yılına kadar Halıcılık ve Desinatörlüğü programı öğrenci

sayılarıyla program isminin Halıcılık ve Kilimcilik olarak değiştiği 2009-2010

[email protected]

[email protected]

[email protected]

M. ULAŞ




59

Eğitim-Öğretim yılları arasındaki öğrenci talep sayılarını tespit etmektir.

Öğrenci taleplerinde, göz önünde bulundurulan önemli noktalardan biri de

programlarda okutulan dersler ve ders içeriklerinde herhangi bir değişikliğin

yapılamamasıdır. İnönü Üniversitesi Arapgir Meslek Yüksekokulu’nun yıllara

ve program ismine göre öğrenci sayılarındaki değişim rakamsal olarak

verilecektir.

GİRİŞ

Eğitimde beceri düzeyinin yükseltilmesi, bireyin kendini yetiştirmesi ve

bireysel yeteneklerini sonuna kadar kullanması ön plana çıkmaktadır.

Hızla çoğalan bilgi karşısında her şeyi bilmek yerine bilgiyi nereden ve

nasıl sağlayacağını bilen seçici davranan, sorgulayan, araştıran,

öğrenmeyi öğrenen ve günlük yaşantısında uygulayan bireylere ihtiyaç

duyulmaktadır.

Yapılan araştırmalar, iş dünyasının iş gücü gereksiniminin dörtte üçünün

ön lisans düzeyinde eğitimle yetiştirilmesi gerektiğini ortaya

koymaktadır. Ulusal ve uluslararası ortamlarda rekabetin giderek artması

eğitim-öğretim faaliyetlerinde de yeniden yapılanmayı beraberinde

getirmektedir. Halıcılık ve desinatörlük programının amacı da yeterli

bilgi ve beceriye sahip sanayi ve hizmet sektörlerinin rekabet gücünü

artıracak ara kademe insan gücü yetiştirmektir.

1. YAPILAN ÇALIŞMA

İnönü Üniversitesi Arapgir Meslek Yüksekokulu’nda Halıcılık ve

Desinatörlüğü Programı isminin Halıcılık ve Kilimcilik olarak

değişmesinden sonra öğrenci taleplerine olan etkisi, yıllara göre

rakamsal olarak incelenmiş, halen programda eğitim öğretimini sürdüren

ve mezun öğrencilerle iletişime geçilerek görüşleri alınmıştır.

2. ORGANİZASYON BAZINDA ÖĞRENCİ SAYILARI

Organizasyon Arapgir Meslek Yüksekokulu

Kayıt Şekli ÖSS’yi kazanarak gelen

Kayıt Yılı 2001-2002

Birim-Program Halıcılık ve Desinatörlük-Önlisans

Kontenjan-Öğrenci Sayısı 40-39

Tablo 1. 2001 - 2002 eğitim - öğretim dönemi öğrenci sayıları

60

























61
















Birim-Program Halıcılık ve Desinatörlük-Ön lisans






Birim-Program Halıcılık Kilimcilik-Ön lisans



62













SONUÇ VE ÖNERİLER

Organizasyon bazında öğrenci sayıları, yıllara ve programın ismine göre

incelendiğinde Halıcılık-Kilimcilik programına öğrenci talebinde % 95’e

varan bir azalma görülmektedir. Elbette bunun birden çok sebebi vardır,

Ders içeriklerinde değişiklik olmamasına karşın bölüme olan talepteki

azalmada, program isminin değişmesi en önemli sebepler arasındadır.

Eldeki veriler ve öğrencilerle yapılan görüşmelerde görülmüştür ki

Halıcılık ve Desinatörlüğü ile Halıcılık ve Kilimcilik Programları’nı

tercih eden öğrenciler, programdaki dersleri ve ders içeriklerini

incelemeden programın ismine göre tercih yapmaktadırlar. Arapgir

Meslek Yüksekokulu’nda programı tercih eden öğrenciler, ağırlıklı

olarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde tekstil ürünleri ve

makine halısı üretimi yapılan bölgelerden gelmektedir. Halıcılık ve

Desinatörlüğü Programı’ndan mezun öğrencilerle yapılan görüşmelerde;

büyük bir çoğunluk, programın isminden dolayı işverenin daha sıcak

davrandığını, iş bulma imkânının daha fazla olduğunu ifade

etmektedirler.

63

Programın sorunlarının giderilmesi noktasında bu çalıştayda, Halıcılık-

Kilimcilik Programları Koordinasyon Kurulu oluşturularak sorunların

tespiti ve çözümü noktasında birlikte hareket etmek daha etkili olacaktır.

KAYNAKCA

İnönü Üniversitesi Arapgir Meslek Yüksekokulu, “Halıcılık ve

Kilimcilik Programı, 2000 – 2012 Tarihleri Arası Öğrenci Sayısı

Verileri” (Erişim tarihi 22.03.2012).

65

II.OTURUM

Oturum Başkanı: Öğr. Gör. Eşref BÜLENT

05 Nisan 2012

67

HALICILIK PROGRAMLARININ

SORUNLARI VE ÇÖZÜM

ÖNERİLERİ

Öğr.Gör.Berna SEVİNÇ

*

Muğla Üniversitesi

Milas Sıtkı Koçman Meslek Yüksekokulu

ÖZET

Halı Orta Asya’dan Anadolu’ya yayılan Türk kültürünün önemli

sanatlarındandır. Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde halen devam eden

halıcılığımızın; zamanın teknolojisi ve ekonominin getirmiş olduğu zorluklar

karşısında ayakta kalma mücadelesi devam etmektedir. Halı kültürünün

geliştirilmesi ve yeni nesillere sevdirilerek aktarılması, meslek olarak

işlevselliğinin devam ettirilmesi için ülkemizin çeşitli bölgelerinde halıcılık

programları açılmıştır. Ancak Türk halıcığının sorunlarının pek çoğunun halı

eğitiminin verildiği meslek yüksekokullarının da sorunları olduğu bilinmelidir.

Bu sorunlara çözüm önerileri aranmalı ve kalıcı çözümler için çalışma

yapılmalıdır. Bu tebliğde halıcılık programlarının genel sorunları ve çözüm

önerileri üzerinde durulacaktır.

GİRİŞ

Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan Türk kültürünün, en eski

sanatlarından biri de halı sanatıdır. Ülkemiz dünya kültür mirasının

korunmasına yönelik bir takım uluslararası anlaşma, tüzük ve

sözleşmelere imza atmış bir ülkedir. Kültür mirası denince hangi

coğrafyada yer aldığına veya hangi memlekete ait olduğuna bakılmadan

insanlığın geçmişine ışık tutan maddi ve manevi kültür değerleri akla

gelmektedir. Anadolu’nun hemen hemen her bölgesinde yapılmakta olan

halıcılık, Muğla bölgesinin de önemli el sanatlarından biridir. Muğla ve

çevresinde 16. yy’dan itibaren seccade halıların dokunduğu; 17. yy’ın

sonlarından itibaren de halıcılığın bu bölgede geliştiği ve 18. ve 19. yy

boyunca bu gelişimini devam ettirdiği bilinmektedir.

Özellikle bölge içinde Milas halıları, kendine has özellikleriyle dünya

halı literatürüne Milas halısı olarak girmiştir. Milas ilçesi sınırları

içerisindeki 150 köy ve çevresinde halen halıcılık yapılmaktadır.Muğla

Üniversitesi Milas Sıtkı Koçman Meslek Yüksekokulu Halıcılık

* E-posta: [email protected]

68

programı; Milas’ın tarihi halılarının kaybolmasını önlemek,

tasarımlarının yeniden yapılarak dokunmasını sağlamak, yıpranmış ve

onarılması gereken halıların restorasyon çalışmalarını yapmak, Milas

halıcılığına sahip çıkmak, diğer halıcılık bölgelerindeki yöre halıcılığını

da desteklemek ve sektörün (el halıcılığı ve makine halıcılığı) ihtiyaç

duyduğu teknik elemanı yetiştirmek amacıyla kurulmuştur.Programın

kuruluşundan itibaren yıllara göre değişen öğrenci sayıları itibarıyla

eğitim ve öğretime devam etmektedir. Halıcılık ve Kilimcilik

Programı’nın yıllara göre öğrenci sayıları aşağıdaki tabloda

belirtilmiştir.

Yıllar Kontenjan Durumu N.Ö Kayıtlı Öğrenci

Sayıları

İ.Ö Kayıtlı Öğrenci

Sayıları

1996-1997 20 17 -

1997-1998 20 15 -

1998-1999 30 28 -

1999-2000 30 29 -

2000-2001 40 30 -

2001-2002 40 24 -

2002-2003 40 7 -

2007-2008 50 44 41

2008-2009 50 42 38

2009-2010 50 45 22

Tablo1:Halıcılık Programının Yıllara Göre Öğrenci Sayıları:

Program, 1996-1997 Eğitim-Öğretim yılında kurulmuştur. 1996-1997

Eğitim-Öğretim yılında programın öğrenci kontenjan sayısı 20 olup

kayıtlı olan öğrenci sayısı 17 olarak belirtilmiştir. 1996 -1999 Eğitim-

Öğretim yılları arasında kontenjan sayısında değişiklik

yapılmamıştır.1999-2001 Eğitim-Öğretim yılları arasında programın

kontenjanı 30, 2002- 2003 yılları arasında ise 40 olarak belirlenmiştir.

Ancak 2003-2004 Eğitim-Öğretim yılında kayıtlı öğrenci sayısında

büyük bir düşüş yaşanmıştır. 2003-2004 Eğitim-Öğretim yılında

programı tercih eden öğrenci sayısında görülen azalmanın sebebi; 2003-

2004 Eğitim-Öğretim yılında Meslekive Teknik Eğitim Bölgesi

69

(METEB) kapsamında sınavsız geçişle öğrenci alınması olarak

açıklanabilir.

METEB projesi; Mesleki ve Teknik Eğitim’de; Orta ve Yükseköğretim

Kurumları arasında program bütünlüğünün ve devamlılığının sağlanması

(sınavsız geçiş) projesidir. Bu proje ile mesleki ve teknik eğitim

ihtiyacını karşılamak amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı’nca yapılan

planlamalarda; Avrupa ülkelerinde olduğu gibi milli eğitim sisteminin

mesleki ve teknik eğitim ağırlıklı bir yapıya kavuşturulması için

çalışmalar yapılmıştır. Buna göre okullaşma oranlarının genel

eğitimde %35, mesleki eğitimde %65 olması gibi bir beklenti

öngörülmüştür (www.meb.gov.tr). Fakat bu yönde yapılan çalışmalar

neticesinde hedeflerin gerisinde kalındığı tespit edilmiştir. Sınavsız geçiş

projesi ile meslek yüksekokullarında okuyan öğrenci sayılarının

artırılması dolayısıyla mesleki ve teknik eğitimde okullaşma oranının

arttırılarak çağdaş ülkeler seviyesine yükseltileceği düşünülmüştür.

Tasarı, 4702 sayılı kanun olarak 10 Temmuz 2001’de yasalaşmış ve

24458 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir

(www.meb.gov.tr).

Sınavsız geçişin amaçları arasında; mesleki ve teknik ortaöğretim

kurumları ile meslek yüksekokulları arasında program bütünlüğünün ve

devamlılığının ayrıca bu okullardan mezun olan öğrencilerin kendi

alanlarında ileri bir meslek eğitimi almalarının sağlanması ifade

edilebilir. Buna rağmen meslek yüksekokullarının Halıcılık

Programları’nı sınavsız geçişle tercih edeceği düşünülen öğrenci

sayılarında beklenen sonuca ulaşılamamıştır. Çünkü mesleki ve teknik

ortaöğretim kurumlarının halıcılık programı ile ilgili program

bütünlüğünü ve devamlılığını sağlayacakprogram karşılığı olmadığı için

ilişkilendirme de yapılamamıştır. Bu nedenle METEB projesi; Halıcılık

ve Kilimcilik programlarının öğrenci sayılarını ve başarı durumlarını

olumsuz etkilemiştir. Milas Sıtkı Koçman Meslek Yüksekokulu’nda

1996 yılında kurulan Halıcılık programına sınavla gelen öğrencilerin

eğitimve öğretim düzeylerindeki başarı durumu %75-80 iken bu başarı

oranı METEB ile % 50-55’e gerilemiştir. Halıcılık ve Kilimcilik

programlarına sınavsız geçişle ve sınavla öğrenci alınmasıyla birlikte

öğrenci sayılarında yeniden artış yaşanmıştır.

Türkiye’de Halıcılık ve Desinatörlüğü programı ilk olarak Trakya

Üniversitesi Çanakkale Meslek Yüksekokulu bünyesinde açılan Halıcılık

ve Desinatörlüğü programı olmuştur. Programın ilk kurucusu ve mimarı

70

Prof.İ. Hulusi GÜNGÖR’ dür. Program daha sonraki yıllarda Çanakkale

Onsekiz Mart Üniversitesi Ayvacık Meslek Yüksekokulu’nda Halıcılık

ve Desinatörlüğü olarak devam etmiştir. Halı sanatının korunması,

geliştirilmesi ve devamlılığının sağlanması için ülkemizin halı ve kilim

kültürü olan ve bu kültürel değerlerini devam ettiren bölgelerinde bu

programlar; Halıcılık ve Desinatörlüğü, Halıcılık, Kilimcilik, Halı ve

Kilim gibi farklı isimlerle çeşitli üniversitelerin meslek

yüksekokullarında eğitim- öğretime açılmıştır.

Avrupa Birliği tarafından finanse edilen IPA 2006 (InstrumentforPre-

AccesionAssitance- katılım öncesi mali yardım) programı kapsamında

insan kaynaklarının mesleki eğitim yoluyla geliştirilmesi (İKMEP)

projesi ile Halıcılık programlarının isimleri 2009 yılında (Bektaş,

Fidan,Keçeci, 2011) El Sanatları Bölümü adı altında birleştirilmiştir.

İsimleri farklı olan programlarda Halıcılık ve Kilimcilik olarak

değiştirilmiştir.

2010- 2011 Eğitim ve Öğretim Yılı itibarıylaYüksek Öğretim Kurumu 8

okul, Milli Eğitim Bakanlığı ise 21 okul ile bu projeye katılmıştır. Proje;

Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki 8 pilot ilde uygulanmıştır.

Bu iller Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Gaziantep, Kahramanmaraş,

Malatya, Şanlıurfa ve Van illeridir. Bu amaçla seçilen programlardan

kalifiye ve vasıflı iş gücünün katılımı ile bu bölgelerdeki küçük ve orta

ölçekli işletmelerin gelişimi ve rekabet gücünü teşvik etmek

amaçlanmaktadır. Bu projenin genele yayılması amacıyla da çeşitli

üniversitelerden farklı branşlardan katılımcılar ile toplantılar yapılmıştır.

Ancak Halıcılık programları ile ilgili yapılan değişiklikler için Milas

Sıtkı Koçman MYO Halıcılık programı öğretim elemanlarının görüşleri

alınmamıştır. Halıcılık programlarının isimlerinin Halıcılık ve Kilimcilik

olarak değiştirilmesiile pek çok meslek yüksekokulunun ilgili

programlarının öğrenci sayılarında azalma olduğu görülmüştür. 2009

yılından itibaren yürürlüğe giren İKMEP (İnsan Kaynaklarının Mesleki

Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi) kapsamında yapılan çalışmalar

arasında meslek alanlarının birleştirmesi önemli bir

konudur.Programların isim değişikliğinin sebebi de bu şekilde

açıklanmaktadır.Yapılan bu isim değişikliklerinin bazı programların

tercihlerinde önemli olduğu görülmüştür. Örneğin Selçuk Üniversitesi

Faik İçli Meslek Yüksekokulu’nda SıhhiTesisat olarak açılan bölüm

daha sonra Doğalgaz Sistemleri ve Sıhhi Tesisat olarak değiştirilmiştir.

Bölümün ismi İKMEP kapsamında Gaz Teknolojileri olarak yeniden

değiştirilmiştir. Gaz Teknolojileri olarak yeniden yapılandırılan

71

programın öğrenci sayısında yarı yarıya düşme olduğu belirtilmiştir. Bu

konudaki diğer bir örnek ise El Sanatları bölümü adı altında toplanan ve

Halıcılık ve Kilimcilik olarak ismi değiştirilen programlardır. Bu

programların isim değişikliği, öğrenci sayısını etkilemiştir. Muğla

Üniversitesi Milas Sıtkı Koçman MYO El Sanatları Bölümü Halıcılık ve

Kilimcilik Programı’nın öğrenci kontenjan sayısı2010-2011 Eğitim ve

Öğretim yılı itibarıyla 50’den 30’a düşmüştür. Yüksek Öğretim

Kurumu’nunnormal öğretim programları için 10’un altına düşen öğrenci

sayıları ile ilgili kararına göre pek çok meslek yüksekokulunun Halıcılık

ve Kilimcilik programlarına öğrenci alımı durdurulmuştur. Milas Sıtkı

Koçman MYO Halıcılık ve Kilimcilik programının isminin Halı ve

Desinatörlüğü ya da Halı Sanatı ve Tasarımı programı olarak

değiştirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

SONUÇ

Halı ve Kilim Program isimlerinin; öğrencilerin meslek seçiminde ve

tercihlerinde oldukça etkili olduğu düşünülürse bu programların isim

değişikliğinin yeniden teklif edilmesi ile ilgili olarak Halıcılık ve

Kilimcilik programlarına sahip diğer meslek yüksekokulları ile ortak bir

karar alınması gerekmektedir.

Halıcılık ve Kilimcilik programı mezunlarının sektördeki istihdamını

genellikle makine halıcılığı sektörü karşılamaktadır. Bu programlardan

mezun olacak öğrencilerin çalışma alanları yeni iş sahaları ile

desteklenmelidir. Örneğin; Muğla Üniversitesi Milas Sıtkı Koçman

MYO Halıcılık ve Kilimcilik programından mezun olan üç öğrencimiz

milli saraylarımızdan Dolmabahçe Sarayı’nda çalışmaktadır. Halıcılık ve

Kilimcilik mezunlarının özellikle etnografya müzelerinde ve özel

müzelerde çalışma imkânı sağlanmalıdır. Halk Eğitim Merkezleri’nde

öğretmenlik imkânı tekrar verilmelidir. Yerel yönetimler ile ortak

çalışmalar yapılmalı ve halı dokunan köylerde kooperatifleşmeye

gidilmelidir. Köylerde kurulan kooperatiflerde ise Halıcılık programı

mezunu olan öğrencilerin istihdamı sağlanmalıdır.

KAYNAKLAR

BEKTAŞ, Sebahattin; FİDAN, Şafak; KEÇECİ, Sevim (2011).

“Yükseköğretimde Sorunlar ve Öneriler”, TMMOB Harita ve

Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik

Kurultayı, 18-22 Nisan,Ankara, 2011, s. y

72

Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu Bilgi Kılavuzu,

Mesleki ve Teknik Eğitimde Orta ve Yükseköğretim kurumları Arasında

Program Bütünlüğünün ve Devamlılığının Sağlanması (Sınavsız

Geçiş),Ankara, 2002.

http://www.meb.gov.tr/duyurular/sınavsızgeçiş/sınavsızgeçiş

kılavuzu.htm, Erişim: Mart 2012

73

MESLEK YÜKSEKOKULLARININ

ÜLKEMİZDE HALI SEKTÖRÜNÜN

GELİŞMESİNDEKİ PAYI VE

ÖNEMİ

Öğr.Gör. Yeşim UŞAK

Kars Kafkas Üniversitesi

Kars Meslek Yüksekokulu

ÖZET

İlkel yaşam şartlarında, basit araçlar kullanılarak örtünme ve korunma

ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ortaya çıkan dokumacılık; gelişen yaşamın

içerisinde de vazgeçilmez önemini korumuştur*.

Ülkemizde ise kültürel turizmin gelişmesi, el halıcılığını; sanayileşme

sürecindeki gelişim ise makine halıcılığının önemi ile birlikte üretim

potansiyelini artırmıştır. Bu sürece bağlı olarak da halı sektöründe çalışacak

kalifiye eleman ihtiyacı doğmaktadır. Bu ihtiyacı gidermek amacı ile meslek

yüksek okullarında el sanatları bölümlerinde halı, halı desinatörlüğü programları

kurularak sektörde çalışacak eleman ihtiyacı giderilmeye çalışılmaktadır.

Bu bildiride Halıcılık Kilimcilik Programı’nın sorunları, bu programdan mezun

olan öğrencilerin istihdam alanları ve ülkemizde halı sektörünün gelişmesindeki

katkıları ele alınacaktır.

GİRİŞ

Havlı ve havsız dokuma türlerinden olan halı ve kilim dokumaları,

örtünme ve korunma ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla üretilen

dokumalardır. Günümüzde ise günlük kullanım ihtiyacını karşılamanın

yanı sıra ticari amaçlı ve dokunduğu bölgenin kültürünü yaşatmak

amacıyla üretilen dokumalardır. Bu bağlamda bölgesel halıcılık önem arz

etmektedir.

Ülkemizde kültürel turizmin gelişmesi, el halıcılığını; sanayileşme

sürecindeki gelişim ise makine halıcılığının önemi ile birlikte üretim

E-posta: [email protected]

* Fatma Nur Başaran, Hanife Güneş (2008), “Çanakkale İli Yenice İlçesi Davutköy

Halılarından Örnekler”, Gazi Üniversitesi I. Ulusal El Sanatları Sempozyum

Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama

Merkezi Yayınları I. Ankamat Baskı., s.4757

74

potansiyelini artırmıştır. Bu sürece bağlı olarak halı sektöründe çalışacak

kalifiye eleman ihtiyacı doğmaktadır. Bu ihtiyacı gidermek amacı ile

meslek yüksek okullarında el sanatları bölümlerinde halı, halı

desinatörlüğü programları kurularak sektörde çalışacak eleman ihtiyacı

giderilmeye çalışılmaktadır.Bu bölümlerin müfredatları da çağımızın

gereksinimlerine göre düzenlenmeye çalışılmıştır. Meslek yüksek

okullarının bu bölümlerinden mezun olan öğrenciler sanayi sektöründe

kalite kontrol, boya, desen, tasarım bölümlerinde çalışabilmektedirler.

Sanayileşme sürecinde olan ülkemizde gerek iç piyasada gerekse dış

piyasadaki artış, halı sektöründe desen, renk ve kaliteyi ön plana

çıkarmaktadır. Günümüzde Samur Halı AŞ. Kaşmir, Royal, Dünya Halı,

Merinos ve benzeri halı firmaları kendi bünyelerindeki kaliteyi arttırmak

ve ihracat payını genişletmek için tasarım ve desen bölümlerinde halıcılık

mezunlarını çalıştırmaktadırlar. Halı ebatlandırma kısımlarında ise sanayi

sektöründe kullanılan programları ( Texcelle, Pro Mation vb.) bilen

kişilere görev verilmektedir. Bu süreçte; sanayi sektörünün gelişmiş

olduğu bölgelerde, açılan program kurslarından mezun kişiler eğitim

düzeylerine bakılmaksızın çalıştırılmaktadır. Bu gibi durumların önüne

geçebilmek için meslek yüksekokullarının halıcılık müfredatlarına

makine halıcılığı, desen dersleri konularak programların eğitimi

verilmektedir. Kafkas Üniversitesi Kars Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve

Kilimcilik Programı da ders müfredatına makine halıcılığı, desen

derslerini almıştır.

BÖLÜM KODU:

I. YIL / GÜZ YARIYILI ÖĞRETİM

ELEMANI DERS

DERS

KODU

DERS ADI KODU TEORI UYGULAMA KREDI SAATİ

TÜRK DİLİ 2 0 2 2

YABANCI DİL 2 0 2 2

HALI-KİLİM DOKUMA TEKNİĞİ VE

UYGULAMASI-I

2 6 5 8

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ 2 2 3 4

ANALİTİK KİMYA 2 0 2 2

DESEN TASARIMI VE TEKNİĞİ-I 2 4 4 6

TEKNİK RESİM 2 2 3 4

MATEMATİK 2 0 2 2

GELENEKSEL TÜRK DESENLERİ - I 2 2 3 4

18 16 26 34

Tablo 1. Kafkas Üniversitesi Kars Meslek Yüksekokulu, El Sanatları Bölümü

Halıcılık Kilimcilik Programı Güz Yarıyılı Ders Planı

75

I. YIL / BAHAR YARIYILI ÖĞRETİM

ELEMANI DERS

DERS KODU DERS ADI KODU TEORI UYGULAMA KREDI SAATİ

TÜRK DİLİ 2 0 2 2

DESEN TASARIMI VE TEKNİĞİ-II 2 4 4 6

HALI DOKUMA TEKNİĞİ VE UYGULAMASI-II 2 6 5 8

YABANCI DİL 2 0 2 2

TEMEL SANAT EĞİTİMİ 2 2 3 4

MALZEME BİLGİSİ 2 0 2 2

BİLGİSAYARLI DESEN TASARIMI-I 2 2 3 4

LİF VE BOYA TEKNOLOJİSİ 2 2 2 2

GELENEKSEL TÜRK DESENLERİ - II 2 2 3 4

Seçmeli Sosyal Dersler

GÜZEL SANATLAR

18 18 26 34


Halıcılık Kilimcilik Programı Bahar Yarıyılı Ders Planı

II. YIL / GÜZ YARIYILI ÖĞRETİM

ELEMANI DERS


TÜRK SANAT TARİHİ 2 0 2 2

ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ 2 0 2 2

BİLGİSAYARLI DESEN TASARIMI-II 2 4 4 6

HALI-KİLİM DOKUMA TEKNİĞİ VE UYGULAMA-III 2 6 5 8

DOĞAL BOYACILIK 2 2 3 4

DESEN TASARIMI VE TEKNİĞİ-I 2 2 3 4

HALI-KİLİM MALİYETİ 3 0 3 3

15 14 22 29

II. YIL / BAHAR YARIYILI ÖĞRETİM

ELEMANI DERS


İŞLETME YÖNETİMİ 2 0 2 2

ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ 2 0 2 2

HALI-KİLİM DOKUMA TEKNİĞİ VE UYGULAMA-IV 2 6 5 8

MAKİNE HALI VE KİLİMLERİ 2 0 2 2

PROJE 0 4 2 4

BİLGİSAYARLI DESEN TASARIMI-III 2 2 3 4

YÖRESEL HALICILIK VE KİLİMCİLİK 2 2 3 4

HALI-KİLİM BAKIM VE ONARIM 2 2 3 4

14 16 22 30


Halıcılık Kilimcilik Programı Güz- Bahar Yarıyılı Ders Planı

SONUÇ

Yukarıdaki ders müfredatından da anlaşılacağı gibi meslek

yüksekokullarının Halıcılık ve Kilimcilik Programları’nda makine

halılarının temelini oluşturan el dokuma halısı, desen, boya bilgisi gibi

dersler verilerek gerek sanayi sektöründe gerekse el dokuma halısı

üreten işletmelerin bünyelerinde istihdam edilecek mezunların bu

76

alanlardaki kalitenin yanı sıra verimli iş gücünü de arttırmaları

sağlanmaktadır. Fakat günümüzde gerek tanıtımın eksikliği gerekse

2010 yılında uygulanan programdaki isim değişikliği, öğrenci sayılarının

azalmasına neden olmaktadır. Bu sürecin giderilmesi için de alanda

eğitim veren meslek yüksekokullarının ortak kararlarıyla isim

değişikliğine gidilmesi gerekmektedir.

FOTOĞRAFLAR

Fotoğraf 1: Fatma KÖRÜK.( Kurs Eğitmeni)Gaziantep Üniversitesi Naci Topçuoğlu

Meslek Yüksekokulu Halıcılık Programı 2009 Yılı Mezunu- Esenler Halk Eğitim

Merkezi( Halı Dokuma Kursu) İstanbul

Fotoğraf 2: Fatma KÖRÜK: Gaziantep Üniversitesi Naci Topçuoğlu Meslek

Yüksekokulu Halıcılık Programı 2009 Yılı

77

Fotoğraf 3: Samur Halı A.Ş.( Desen Bölümü )Akyurt- ANKARA

Fotoğraf 4: Yolluk Deseni Fotoğraf 5: Kars Halı Deseni

( Makine Halısı)- Samur Halı A.Ş.

KAYNAKÇA

Fatma Nur Başaran, Hanife Güneş (2008), “Çanakkale İli Yenice İlçesi

Davutköy HalılarındanÖrnekler”,GaziÜniversitesi I. Ulu-

sal El Sanatları Sempozyum Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi

Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları I. Ankamat

Baskı.

79

III.OTURUM

Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Aslı AKSOY

05 Nisan 2012

81

DİNAR MESLEK YÜKSEKOKULU

HALI VE KİLİM BÖLÜMÜNÜN

DÜNÜ VE BUGÜNÜ

Yrd. Doç. Erdal ÜNSAL*

Afyon Kocatepe Üniversitesi Dinar Meslek Yüksekokulu

ÖZET

Halıcılık ve Kilimcilik Programı’nın da içinde bulunduğu Dinar Meslek

Yüksekokulu, Afyon Kocatepe Üniversitesi’ne bağlı bir birim olarak 1993’te

öğretime başlamıştır. Fiziksel olanaklarını zaman içerisinde iyileştirerek 500

m² lik kapalı alanda öğretimini sürdürmektedir. Program, sayısal verilerden de

görüleceği üzere, isim değişikliğinin yarattığı olumsuz algının kontenjan

sorunu biçimine dönüşmesinin sıkıntılarını yaşamaktadır. Türkiye genelinde

diğer programlarla beraber üç kez isim değişikliğine uğramıştır. Teknik

programlar kapsamında olan bölüm, kendi içeriği doğrultusunda

isimlendirilmelidir. Son yıllarda gerek devlet gerekse özel üniversite sayılarının

artması, öğretim içeriğine uygun olmayan bir isimle öğretimini sürdüren

programın varlığını sürdürmesini güçleştirmekte ve meslek yüksekokulu

algısını da olumsuz anlamda değiştirmektedir.

GİRİŞ

Bir kurumun tarihsel süreci, sadece kendisinin değil kendisi gibi diğer

kurumların da yaşadığı sorunları ve çözümlerini sağlıklı belirleyebilmek

için önemlidir. Bu nedenle başlangıcı 1993 yılına kadar giden Dinar

Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Kilimcilik Programı, yoğun emek ve

parasal harcamalarla bugün öğretim sorunlarını en alt düzeye indirmiştir.

Başlangıçtan bugüne bu programlar; Türk el sanatlarının bir kolu olarak

sektördeki eğitimli ara iş gücü açığını kapatmak ve ulusal kültürün bir

göstergesi olarak kendine özgün yapısını koruma konusunda, uzman

kişileri sektör içerisine yerleştirerek gerçekleştirme amacına dönük

olarak kurulmuştur. El dokuması olmaları nedeniyle bu ürünler,

yurtdışından büyük ilgi görmektedir. Yurtdışına çıkan her kültürel

değerde olduğu gibi bu ürünlerde de bir ulusun tanıtımı

amaçlanmaktadır. Halı hem bir dışsatım hem de bir kültürel tanıtım

ürünüyse üretiminin her aşamasında bunun denetlenmesi gerekmektedir.

Son yıllarda Türkiye’nin makine halıcılığında da öne çıkmasıyla bu


82

okullar kendilerini sektörün ihtiyacına göre biçimlendirmek zorunda

kalmışlar ve bilişim teknolojilerini de müfredatlarına katmışlardır.

Halıcılık ve Kilimcilik programlarının önceliğinin, bu alanın bilimsel ve

geleneksel bakış açısıyla yeniden güncellenerek teknolojinin de içinde

yer aldığı bir üretim biçimine dönüştürmek olduğu anlaşılmaktadır. Bu

nedenle bu program, amacının gerçekleştirilebilmesi ve ilgi çekebilmesi

için iyi bir algıya da sahip olması gerekmektedir. Bu, sadece ilgili

program öğretim elemanlarının ve öğrencilerinin değil genelde tüm

ulusun sorunudur. Bugün bu programlarda gelinen nokta; programların

kapatılması ve sayılarının azalmasıdır. Eldeki bilgi ve veriler bunu

doğrulamaktadır. Burada ilginç bir ikilemle karşı karşıya kalınmaktadır;

bir taraftan el ve makine halıları büyük ilgi çekerken diğer taraftan bu

alanda öğretim yapan kurumların sayısı azalmaktadır.

TARİHÇE

Dinar Meslek Yüksekokulu Halı ve Kilim Bölümü 1993- 94 öğretim

yılında, Afyon Kocatepe Üniversitesi’ne bağlı bir birim olarak eğitim-

öğretime başlamıştır. Aynı yıl Emirdağ Meslek Yüksekokulu, Eşme

Meslek Yüksekokulu ve Sandıklı Meslek Yüksekokulu’nda da Halı ve

Kilim Bölümü eğitim-öğretime başlamıştır. 2000 yılında Emirdağ ve

Sandıklı Meslek Yüksekokulları içerisinde yer alan Halı ve Kilim

bölümleri kapanmıştır.

Kendisine ait olmayan binalarda eğitim-öğretime devam eden Dinar

Meslek Yüksekokulu, 1995 yılında meydana gelen Dinar depremi

sonrası Sandıklı Meslek Yüksekokulu’nun öğretim verdiği binanın bir

bölümünde 1997 yılına kadar öğretimine devam etmiştir. 1997 yılında

kalıcı olarak yaklaşık 6000 m² alanda kurulu üç ayrı kapalı alanıyla yeni

yerine taşınmıştır. Başlangıçtaki fiziksel ve araç-gereç yetersizliklerini

1997 yılından sonra iyileştirmeye başlamıştır. 2000 yılında aynı alana

yapılan dördüncü binasıyla büyümeye devam etmiştir. Halı ve Kilim

olan ismi; 2008 yılında Halıcılık ve Desinatörlüğü, 2009 yılından sonra

ise Halıcılık ve Kilimcilik olarak değişmiştir. Bölüm kontenjanı;

1993’ten 1997’ye kadar 30, 1997’den sonra 50 ve 2009’da tekrar 30

olmuştur.

Bugün Dinar Meslek Yüksekokulu bünyesinde Halı ve Kilim Bölümü, 2

dokuma atölyesi (resim 1), 1 desen çizim atölyesi (resim 2), boyama

atölyesi ve bilgisayarlı desen çizim laboratuarıyla (resim 3) toplamda

500 m² kapalı alanıyla eğitim-öğretimini sürdürmektedir.

83

Resim 1

Resim 2

Resim 3

84

DÜNDEN BUGÜNE SAYISAL VERİLER

1993 yılında Türkiye genelinde, 13 meslek yüksekokuluyla beraber halı

ve kilim bölümü eğitim-öğretime başlamış ve bugüne kadar olan süreçte

meslek yüksekokullarının sayıları artmış ya da azalmıştır (grafik 1) .

Grafik 1- Yıllara göre okul sayıları

En büyük sayısal düşüş, 2011 yılındadır. Bunda 2010’da yaşanan

kontenjan sorunları, Yüksek Öğretim Kurumu’nun meslek

yüksekokullarına getirdiği değerlendirme ölçekleri, Halıcılık ve

Desinatörlüğü olan ismin Halıcılık ve Kilimcilik olarak değiştirilmesi

büyük oranda etkili olmuş ve bazı meslek yüksekokullarının Halıcılık ve

Kilimcilik bölümleri kapanmıştır. 2011 de meslek yüksekokullarındaki

Halıcılık ve Kilimcilik bölüm sayısı 7’dir.

Halı ve Kilim bölümü 1993 yılından 2009 yılına kadar toplam 423

öğrenci mezun vermiştir (grafik 2) . Mezunlar aynı zamanda meslek

yüksekokullarındaki gerçek öğrenci sayılarını göstermesi açısından

önemlidir. En yoğun mezun olunan dönem; 1997-2006 yılları arasında

kayıt yaptıran ve öğrenimine devam eden öğrencilerin öğrenim gördüğü

dönemdir. 1997- 1998 öğretim döneminde kayıt yaptıran ve 1999’da

mezun olan öğrencilerin sayısal artışı, (Grafik 1) görüleceği üzere

1999’daki meslek yüksekokullarının sayısal artışına neden olmuştur.

Çünkü tüm meslek yüksekokullarında burada görülen sayısal verilere

yakın sonuçlar görülmektedir. 2004- 2005 öğretim yılında mezun olmuş

öğrenci sayılarındaki düşüş sadece Halı ve Kilim bölümüne özgü değil

Dinar Meslek Yüksekokulu içerisinde bulunan diğer bölümler için de

geçerlidir. Bu mezunların yıllara göre dağılımı şöyledir:

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011okul sayıları

85

Grafik 2- Mezunların yıllara göre dağılımı

1996 yılından 2009’a kadar ÖSYM tarafından yerleştirilen öğrenciler ve

mezunlar arasında sayısal fark vardır. Bu; öğrencilerin kayıt olduklarını

ama devam etmediklerini ya da hiç kayıt olmadıklarını göstermektedir.

Bu durum, yüksek öğretim tercihinde yaşanan sorunlardan biridir ve

kişinin boşta kalma kaygısıyla hareket ettiğini göstermektedir. Bunu

grafik olarak mezun öğrencilerle karşılaştırırsak aşağıdaki gibi bir tablo

(Grafik 3) ortaya çıkmaktadır:

Grafik 3- Yerleşen ve mezun olan öğrenciler

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1995 1998 2001 2004 2007 2010

0

20

40

60

80

100

120

1996 1999 2002 2005 2008 2011

mezun

yerleştirilen

86

Halı ve Kilim bölümünün öğrenci seçiminde cinsiyet farkının oranlarına

bakıldığında kız öğrenciler tarafından ağırlıklı olarak tercih edildiği

ortaya çıkmaktadır. Yaşanan deneyimler ve öğrencilerden edinilen

izlenimler; bu alanın, dokuma, örgü, nakış gibi daha çok kızlara

seslendiği algısının geçerli olduğunu göstermektedir. Ayrıca kız

öğrencilerin yüksek öğretim sınavlarında daha başarılı oldukları ve son

yıllarda “…erkek öğrencilere yönelik…” algısının geçerli olduğu meslek

alanlarında da kız öğrencilerin görülmeye başladığı düşüncesi öne

sürülebilir. 1993’ten 2008’e kadar kız- erkek dağılımı aşağıdaki gibidir

(Grafik 4) .

Grafik 4-Yıllara göre kız- erkek öğrenci dağılımı

2002’den itibaren sınavsız yerleştirilen öğrencilerin yıllara göre

dağılımına baktığımızda meslek lisesi çıkışlı sınavsız geçen öğrenci

sayısının, sınavla yerleştirilenlere oranla düşük kaldığını görmekteyiz

(Grafik 5) . Sadece sınavsız geçişin başladığı 2002’de bu oran 52’ye

4’tür. Bunun nedeni Dinar Meslek Yüksekokulu’nun bulunduğu ilçede

yer alan METEM’de halıcılık ve kilimcilik ile ilgili bir bölümün

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1993 1996 1999 2002 2005 2008

erkek

kız

87

olmayışıdır. 2002’de sınavsız geçişin başlamasıyla METEM’ler meslek

yüksekokullarının öğrenci kaynakları olarak görülmeye başladılar.

Grafik 5- Yıllara göre sınavsız geçiş yapan öğrenci sayıları

SONUÇ VE ÖNERİLER

1993’ten bugüne edinilen izlenimler ve deneyimler, öğrenci üzerinde

etkili olan dış etkenler nedeniyle meslek yüksekokullarının ve ilgili

bölümlerinin algılarının değişmesi gerektiği yönündedir. Genel bir

söylemle; meslek yüksekokulları, akademik bir kurum olarak

görülmekten öte daha çok meslekî orta öğretimin bir tamamlayıcısı

olarak görülmektedir. Bunun yanında son yıllarda gerek özel gerek resmi

meslek yüksekokullarının sayısının artması, bu sorunun üzerine bir de

öğrenci görüşünde görülen olumsuz değişimleri de eklemektedir.

Halıcılık ve kilimcilik açısından olaya yaklaşılırsa aynı bölümlerin

sayısal olarak artışından kaçınılmalı ve öğrenci kontenjanları; sağlıklı bir

biçimde, fiziksel, eğitsel ve istihdam açısından yaklaşılarak

belirlenmelidir. Kontenjan açığı sorunu sadece meslek yüksekokullarının

değil aynı zamanda bazı lisans programlarının da sorunudur. Bunun

yanında yukarıdaki grafiklerde de görüleceği üzere sınavsız geçişte

bulunan öğrenci sayıları da 2002’de görülen istisna dışında beklenen

oranda değildir. Meslek yüksek okullarında bölüm çeşitliliğinin

artırılması, sınavsız geçiş yapacak öğrencileri kendi alanlarına daha

yakın alanlara yönlendirmektedir. Son yıllarda; halıcılık ve kilimcilik

programlarının, METEM’deki karşılığı olduğu için el sanatları

bölümlerine dönüşmelerinin altında yatan gerekçe de bu olsa gerektir.

0

10

20

30

40

50

60

2002 2004 2006 2008 2010

sınavsız

88

Halıcılık ve Kilimcilik bölümlerindeki kontenjan sorunu, öğrenci adayı

açısından halıcılık ve kilimcilik algısıyla yakından ilgilidir. Bu bölüm

algısının iyileştirilmesi, öğrencilerin beklentilerinin karşılanması yoluyla

olanaklı hale gelecektir. Bu durum genel anlamda meslek yüksekokulu

algısıyla da ilgilidir. Bu anlamda ileri sürülebilecek öneriler şunlardır:

—Halıcılık ve Kilimcilik ismi yüksek öğretimin bir türü olan ön lisans

eğitimine uygun bir biçime getirilmeli ve yüksek öğretimin genel

izlenimine ve algısına uygun olmalıdır. Çünkü ismin genel izlenimi, iş

edindirme kursunun bir uzantısı ve devamı gibidir. 2008’de Yüksek

Öğretim Kurumu tarafından gerçekleştirilen meslek yüksekokullarındaki

bölümlerin isim birliği çalışmasının öğrenci tercihi üzerindeki etkilerini

görme açısından halıcılık ve kilimcilik dışında Dinar Meslek

Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği Bölümü örneği önemlidir.

Söz konusu bölüm, 2008 yılında Ağırlama Hizmetleri ismini almış ve

öğrenci tercih oranı büyük oranda düşmüştür. Ardından bölüm tekrar,

Turizm ve Otel İşletmeciliği adını almış ve istenen kontenjan sayısını

yakalamıştır.

—Bölümle ilgili sektörlerde bölüm mezunlarının istihdamını

gerçekleştirecek adımlar; sektörle işbirliği, bilgi ve deneyimlerin

paylaşılması yoluyla gerçekleştirilmelidir. Bu doğrultu da teknik geziler,

kariyer günleri, yarışmalar gibi etkinlikler yararlı olabilecektir.

—Benzer işbirliği; meslek yüksekokullarının, halıcılık ve kilimcilik

bölümleri arasında, öğrenci ve öğretim elemanı değişimini de

kapsayacak biçimde özendirici olmalıdır.

—Meslek yüksekokullarının akademik yapısını öğrenci algısında

pekiştirmek için özellikle Erasmus öğrenci değişimi kapsamında ön

lisans öğrencilerinin de yararlanabileceği biçimde özendirilmelidir.

—Mezunların sosyal statü, özlük hakları ve (erkek öğrenciler için)

askerlik gibi sorunlarının çözülmesi gerekmektedir.

—Meslek liseleri ve teknik liseler gibi meslek yüksekokulu

öğrencilerinin de okudukları sürenin çalışma süresinden sayılması tercih

noktasında etkili olacaktır.

—Bu alan, kültürel değerlerin belirli bir ulusal politika doğrultusunda

geliştirilmesi üzerine kurgulanmalıdır. Özellikle bir ulusa ait -ticari

89

anlamda olmasa da- kullanılabilecek bir terimdir, markadır. Bu

doğrultuda bu alanın bilimsel ve ticari anlamda geliştirilebilmesi için

katılımcı bir yöntemle tartışan bilimsel ve ticari muhataplarının ulusal

politika belirlemeleri, aralarındaki diyalogu da sürdürülebilir hale

getirmeleri gerekmektedir.

KAYNAKLAR

- ÖSYM, http://osym.gov.tr/belge/1-128/sureli-yayinlar.html, Erişim:

Mart 2012.

- Afyon Kocatepe Üniversitesi, Dinar Meslek Yüksekokulu Arşivi.

http://osym.gov.tr/belge/1-128/sureli-yayinlar.html

90

UŞAK VE ÇEVRESİNDE

DOKUMACILIĞIN YOKOLMASI VE

CANLANDIRMA ÖNERİLERİ

Öğr.Gör. Nuray PÜTKÜL

*

Uşak Üniversitesi

Eşme Meslek Yüksekokulu

Uşak’ta halıcılığın tarihi Türkmenler’in Anadolu’ya yerleşmesi ile başlar

(Aytaç, 2001:498). Aynı dönemde butopraklarda ticaret yapan

Venedikliler; Uşak, Kula ve Gördes kasabalarına yerleşmiş olan

Türkmenlerin dokudukları halı ve kilimi 14. yy’dan itibaren Avrupa’ya

ihraç etmeye başlarlar ve 16.yüzyıldan itibaren Uşak’ta halı üretimi,

uluslararası talebe bağlı olarak sürekli artar. Bu tarihten sonra, Uşak’la

Avrupa arasındaki halı ticareti, Osmanlı’nın tütün, incir gibi ana ihracat

kalemleri arasında yerini alır.

16. 17. yüzyıllardadünyada en çok tanınan Uşak halılarıdır ve Uşak en

önemli halı merkezidir. Bu dönemde Uşak atölyeleri İstanbul

camilerinin ve sarayların halı ihtiyacını da karşılar. Süleymaniye,

Selimiye ve Fatih camileri ile türbelere Uşak halıları alınır.Evliya Çelebi

(1633), Seyahatname'de, Uşak halısının çok kıymetli olduğunu ve

değişik bölgelere ihraç edildiğini belirtir(Aytaç,2001:499).

İtalya,İngiltere,Hollanda,Almanya,Avusturya,İspanya ve Amerika’ya

ihraç edilen Uşak halıları, başlangıçta yalnızca ölçüleri yönünden

alıcının isteğine göre imal edilirken 18. yy ve bilhassa 19.yy ilk

yarısında giderek bu istekler renk ve motif gibi temel özellikleride içine

almaya başlamıştır.(Sönmez,1984:95)

1840 ve 1850’li yıllara ait belgelerde Osmanlı Devleti’nin; başta Uşak

olmak üzere,halının kalitesinde düşüş görülen Batı Anadolu

merkezlerinde bazı tedbirler alınması yönünde emirleri

mevcuttur.Değişen halı desenlerinin kontrol altına alınabilmesi için halı

merkezlerine örnekler gönderilmiş ve Uşak halıları için de örnekler

belirlenmiştir. 1852 yılında Anadolu’ya teftişe gönderilen bir devlet

görevlisi,Uşak’ı ziyaret ederek Uşak halılarının yapılan örneğe uygun


91

şekilde renk ve desende üretilmesi için rapor vermiş ve dokunması

istenen desenleri bizzat kendisi, Uşak’taki çeşitli atölyelere

dağıtmıştır.Bununla ilgili olarak da halıların, halkın refahının artması ve

menfaati için belirlenen örneklere uygun olarak dokunup üretilmesine

dair Anadolu Müftüsü’ne ferman gönderilmiştir (Öztoksoy;

Yıldırım,2001:492).Ancak giderek ihraç yüzdesi artan ve Batı’da artık

saray, kilise ve şatolardan sonra orta gelirli ailelerin evlerine de girmeye

başlayan halılarda, alınanbu tedbirlerin sonuç verdiğini söylemek

mümkün değildir (Sönmez,1984:97).

Bu dönemde Batı’ya bakıldığında sanayileşmenin hızla geliştiği

görülmektedir.Batı’da sanayileşmenin olgunluk dönemine girmesiyle

gelirler yükselmiş ve tüketim alışkanlığı farklı yönlere kayarak artış

göstermiştir.Gelir seviyesi artmış olan Avrupalı ve Amerikalılar

dekorasyonda halı ve kilim kullanımlarını arttırmışlardır.Bu durum

Osmanlı üreticilerini, talebin artması söz konusu olduğundan,üstün

duruma getirmiştir ve Osmanlı Devleti’ne ait düz dokumalar,ipekli

kumaşlar, halı ve kilimler beğeni toplayan ürünlerin satın alındığı fuar

ve sergilerde yerini almıştır(Öztoksoy; Yıldırım,2001:490).

19 yy’ınortalarına kadar Avrupalıların halı istekleri,Batı Anadolu

bölgesindeki halıcılık merkezlerinde iş yaptıran belirli sayıdaki

Müslüman Osmanlı tüccarı vasıtasıyla sağlanıyordu. Ancak 1836 ve

1842 yılları arasında Avrupalı tüccarlarınkurdukları halıcılık

şirketlerinin de bu işe atıldıkları görülür.Bilinen ilk geniş çerçeveli

faaliyetler, 1864 yılında üç İngiliz halı şirketinin, iplik ve model vererek

Uşak ve çevresinde halı dokutmaları ile başlamıştır. 19.yy.’ın son

çeyreğine girilirken Batı Anadolu’nun bütününe yakın halı imalatı ve

ihracatı İngiliz şirketlerinin hâkimiyeti altına girmiştir.Bu halı şirketleri,

halı dokutmak ve ihraç etmekle kalmıyor; yünlerin alınması, iplik

eğirme, boyama gibi halıcılığın dokumadan önceki faaliyetlerini de

organize ediyorlardı.Yılın belli aylarında bölgeye dağılan ve yüzde ile

çalıştıkları anlaşılan gayrimüslim komisyoncular, şirketler adına yün

alıyor,toplanan yünler evlere veya iplik atölyelerine verilerek eğriliyor

daha sonra da boyanmak üzere yine evlere yada çoğunluğu İzmir’de

bulunan boyama atölyelerine dağıtılıyordu.Bu arada boyama işinde

doğal boyaların yerini alan anilin boyaların da yine bu şirketler

tarafından Avrupa’dan ithal edilerek bölge halkına ve boya atölyelerine

satıldığını belirtmek gerekir.Özellikle, 1890 yılından itibaren siparişi

veren tüccarlar,halıların büyük çoğunluğuna geleneksel desen ve renkler

yerine Avrupa kaynaklı motifler ve bu motiflere uygun renkler tatbik

92

etmişlerdir. Bu durum Avrupa’da “İzmir Halıları” olarak adlandırılan

Batı Anadolu halılarının ticari şansını çok arttırmış,imalatçı ve tüccarı

maddi olarak tatmin etmiş olmasına rağmen, geleneksel renk ve

motiflerin, ayrıca bölgeye mahsus özel nitelikli halı tiplerinin orjinal

karakterlerini kaybetmelerine sebep olmuştur (Sönmez,1984:100).

I.Dünya Savaşı’na kadar Türkiye, dünya halı ticaretinin merkezi ve

transit pazarı olmuştur. Ancak savaş sonrasındaki ekonomik krizin halı

ticaretini önemli ölçüde etkilediği bilinmektedir.

İngiltere’nin ekonomik krizi atlatmak amacıyla 1930 yılında aldığı bir

grup tedbir ve içinde halıcılığında bulunduğu ithal mallarına konulan

yüksek gümrük vergileri Türkiye’deki halı imalatını ve ihracatını elinde

bulunduran İngiliz şirketlerinin faaliyetlerini durma noktasına

getirmiştir. Bu durum başta Uşak olmak üzere Türk halıcılığının dış

pazar imkânlarındaki büyük düşüşünün belli başlı sebeplerinden biri

olarak gösterilmektedir.19.yy’ın ortalarından itibaren kapitülasyonların

sağladığı imkânlardan yararlanan Avrupalı halı tüccarlarının ve

kurdukları şirketlerin Uşak halıcılığı üzerindeki etkileri, sanat yönünden

olumsuz ticari yönden ise olumlu olmuştur.19.yy’a kadar sınırlı kalan

bazı bozulmalar, bu yüzyılda genel bünyeyi tahrip edecek ölçüde

yaygınlık kazanmıştır. Batılı bazı çevrelerin halıya; sanat eseri olmaktan

çok, kısa sürede iyi gelir getiren bir ticari mal gözüyle bakmaları ve

müdahale etmeleri Uşak halılarının orjinalkarekterinde;

-Motiflerin ve modellerin bozulması,

-Daha önce doğal boyalarla elde edilen klasik renk skalasının bozulması,

-Kalite ve standartlarının bozulması,

-Hammadde standartlarının bozulması

gibi olumsuz sonuçlar doğurmuştur. Olumlu yönü ise kapalı bir

ekonomik çerçevenin içine hapsolan halı ticaretinin, Avrupalı tüccarlar

eliyle dünyaya açılması ve ülkeye önemli gelir sağlayan bir sektöre

dönüşmesidir.(Sönmez,1984:95).

1980’li yıllarda Uşak halılarının orijinal örnekleri, ticari amaçlı olarak

yeniden dokunmaya başlandıysa da taklit ürünlerin piyasaya

sürülmesiyle bu canlandırma çabası da uzun ömürlü olamamıştır.

93

Bu gün Uşakta halıcılık; Uşak Belediyesi’nin ev hanımlarına yönelik

açtığı kursun “dokuma Evi”ne döndürülmesiyle özel bir şirket

tarafından yürütülmektedir.Her iki atölyede de orjinalUşak halı

tasarımlarıyla dokuma yapılmaktadır. 2010 yılındaözel şirket sahibinin

başkanlığını yaptığı Uşak Halılarını Yaşatma ve Koruma Derneği, Uşak

Ticaret Odası ve Uşak Üniversitesi Eşme MYO girişimleri sonucunda

Uşak halılarının Türk Patent Enstitüsü’nden tescili de alınmıştır.

Ülke ekonomisi açışından önemli bir sektör olan el dokuması halıcılık;

otantik özellikleri, gelenek ve göreneklerimizi yansıtması, kültür

öğelerimizi nesilden nesile taşıması açısından önemlidir.Bununla birlikte

boş iş gücünü,boş zamanı değerlendirmesi, fazla bir sermaye

gerektirmemesi, her ortamda dokuma kolaylığının bulunması, kırsal

kesimde yaşayanlara ek bir gelir sağlamasıyla da önem

taşımaktadır.Hem Türkiye genelinde hem de Uşak ilinde el dokuması

halıcılığımız bir çok sorunla karşı karşıyadır.Hammadde kalitesinde son

yıllarda yaşanan düşme,kazandığı ücretin dokuyucuyu tatmin

etmemesi,işletme ve dokuyucunun kontrol edilememesinden dolayı halı

kalitesinin düşmesi,bu konuda çalışan kurumlar arasındaki organizasyon

eksikliği,ihracatı geliştirmek amacıyla düzenlenecek tanıtım

kampanyalarının azlığı gibi nedenler bu sorunları oluşturmaktadır

(Kayabaşı;Etikan, 2001:535).

El halıcılığı sektöründe 2008 yılı verilerine göre (Alkan,2008); dünya

ticaret hacminin %25'ine sahip olan İran, halıyı petrolle birlikte stratejik

ürün kabul edip devlet desteğine alarak tüm politikalarını bu doğrultuda

yürütmektedir. El halısı imalat ve ticaretinin Türkiye'dekinin aksine tek

bir kamu kurumunca yürütülerek halıcılık ve ilgili politikaların devlet

tarafından belirlenmesi, İran'ın dünya ticaretinde büyük bir pay sahibi

olması sonucunu doğurmuştur. Bu sebeple ülkemizde de halıcılık ile

ilgili politikaların en kısa sürede belirlenerek uygulamaya konulması;

sorunların planlanması ve çözümlenmesini etkin bir şekilde

sağlayacaktır (Avcular,2011)

KAYNAKÇA

ALKAN Fazıl, 2008. Dünya Halı Pazarları ve Türkiye’nin Durum

Tespiti, İTKİB Ar-Ge ve Mevzuat Şubesi 2008. www.itkib.org.tr.,

Erişim: Mart 2012

AYTAÇ, İ. Çetin (2001). “Değişim Süreci İçinde Uşak Halıları”,

21.Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu Bildirileri: 25-27 Ekim 2001,

94

Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları No. 2, C. 1, İstanbul: s.497-

504.

AVCULAR, M. Eyüp, 2011. Türk Halıcılığı ve Sektörel Sorunlar,

Gümrük Dünyası Dergisi.S.44. http://www.gumrukkontrolor.org.tr

Yayinlar/Dergiler/44/7.html. Erişim: Mart 2012

KAYABAŞI Nuran; ETİKAN, Sema (2001). “Türkiye’de El Dokuması

Halıcılığın Günümüzdeki Durumu ve Uşak Halıcılığının

Yeri”,21.Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu Bildirileri: 25-27 Ekim

2001, Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları No. 2, C. 1, İstanbul

2001, s.531-536.

ÖZTOKSOY, Özlem. YILDIRIM, İbrahim (2001). “Uşak Halı ve

Kilimlerinin Tarihi Gelişimi Üzerine Başbakanlık Osmanlı Arşivi

Belgeleri Işığında Bir İnceleme”, 21.Yüzyılın Eşiğinde Uşak

Sempozyumu Bildirileri: 25-27 Ekim 2001, Uşaklılar Eğitim ve Kültür

Vakfı Yayınları No. 2, C. 1, İstanbul 2001, s.489-496.

SÖNMEZ, Zeki (1984). “Batı Anadolu Türk Halıcılığının 19.

Yüzyıldaki Durumu Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları,Ekim 1984,

s.95-104.

95

TURİZMİN ÇANAKKALE

HALILARINA ETKİSİ

Doç. Didem ÖZHEKİM (ATİŞ)

Marmara Üniversitesi,

Güzel Sanatlar Fakültesi

ÖZET

Çanakkale; konar-göçer yaşam tarzını benimsemiş olan Orta Asya Türk

toplulukları tarafından konumu nedeniyle çok fazla tercih edilmiş bir yöredir.

Yörüklerin geleneksel yaşam şartları ve kültürel alt yapıları nedeniyle

günümüze kadar süregelen Çanakkale halıları daha hızlı bir değişim sürecine

girmiştir. Bunun nedenleri ve çözüm önerileri metinde yer almaktadır.

YÖRÜKLERİN YAŞAM BİÇİMLERİ

Konunun genel akışı; geçmişten itibaren Çanakkale’ye yerleşmiş konar-

göçer toplulukların kültürlerini, turizm olgusunu ve bunun sonucunda

yöredeki geleneksel Çanakkale halılarının etkileşimini irdelemek

yönünde olacaktır.

Yörükler, yaşamlarını sürdürebilmek için hayvan ve hayvan ürünlerine

bağımlı olan topluluklardır. Koyun, keçi, at ve deve sürüleri besledikleri

için de otlaklar önemlidir (Resim.1).

Resim1: Çanakkale’de otlatılan koyunlar.

(Doç. Didem Özhekim (Atiş) fotoğraf arşivi, 2012)

[email protected]

96

Hububat nakliyesi, sınır bölgelerinde küçük ölçekli ziraat, değiş-tokuş

etmek için dokumalar üretme (keçe, kilim, vs.) ve yerleşik topluluklara

işçi sağlamayla uğraşmışlardır(İnalcık 1986:40). “Çanakkale ve

çevresine yerleşmiş olan yörükler, 19. yüzyıl başlarına kadar konar-

göçer yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Ancak 20. yüzyıldan itibaren

yerleşik yaşama geçmeye başlamışlardır.”(ÖzhekimAtiş 2005:362).

Bunlardan da anlaşılacağı gibi gömleklerinden çuvallarına kadar her

eşyalarını kendileri dokuyan, kapalı ekonomiye sahip topluluklardır

(Resim.2, 3).

Resim1: Yün eğiren dokuyucu.


Resim 3: Doğal boyarmadde ile boyanmış yünlerin kurutulması.


97

Yörüklerin konar-göçer yaşam biçimlerinin yerleşik topluluklara zararı

da dokunmuştur. Yetiştirdikleri hayvanlar, yerleşik toplulukların ekili

topraklarına, mahsul, hayvan ve evlerine zarar vermiştir. Bu nedenle

Osmanlı İmparatorluğu zamanında iskân politikaları oluşturulmuş ve

aynı grubun üyeleri farklı yerleşim birimlerine gönderilmiştir. Yörükler

de bu güçlü devlet baskısından kaçmak için ulaşımı zor olan dağlık

arazilere sığınmışlardır. İskân politikasının yanında “yıllar içinde ayrı

aşiret grupları, kıtlık ve çekişmeler gibi bazı dış değişimler sonucunda,

zaman zaman sığınaklarından ayrılarak yerleşmeye başlamışlardır.”

(Balpınar1982:15). Bu dönemde hem devlet politikasından hem de

yerleşik topluluklara uyum gösterme çabalarından dolayı grup

düzenlerinde dağılmalar başlamıştır.

Geleneksel yaşam biçimleri ekonomik şartların değişmesiyle de

geçerliliğini yitirmeye başlamıştır. Şehirleşme ve teknolojik değişimin

Anadolu’da neden olduğu deprem daha da belirgindir. Bir zamanlar

insanımızın kendi ihtiyaçları için ürettiği tüm ürünler gibikirkitli

dokumalar da yeni yaşam biçimleri nedeniyle ya yok olmuş ya da

fonksiyon değiştirmiştir (Resim.4, 5).

Resim 4: Geleneksel Anadolu beşiği

(Doç. Didem Özhekim (Atiş) fotoğraf arşivi, Sivas Etnografya Müzesi, 2009)

98

Resim 5: Günümüzde beşik

(http://www.trendce.com/bebek-sepetleri/bebeksepetiornegi, 14.04.2012)

ÇANAKKALE İLİNDE TURİZM

Turizme gelince insanlar; dinlenmek, eğlenmek, görmek ve tanımak için

turistik faaliyetlerde bulunurlar. Yerli veya yabancı turistlerin bu tür

ihtiyaçlarını karşılamak için dünyanın her tarafında, bölgenin temel alt

yapı ve sahip olduğu değerlere göre sağlık, termal, yayla, av, golf, yat,

hava sporları, rafting, kuş gözlemciliği, kış, mağara, kongre, gençlik,

botanik, inanç, dağcılık ve su altı dalış gibi turizm türleri gelişmiştir.

Çanakkale iline bu bağlamda bakılırsa arkeolojik değerleri, yakın tarihte

önemli bir yere sahip olması, 671 km. sahil şeridi, ev pansiyonculuğu,

butik otelleri, Kazdağları, termal kaynakları, bitki zenginliği,

havaalanının olması, bölgenin SİT alanları nedeniyle aşırı kentleşmeye

uygun olmaması gibi birçok nedenle, turistlere iyi bir planlama ile 12 ay

boyunca ev sahipliği yapacak konumdadır.

Çanakkale halılarındaki değişime gelindiğinde bunları çeşitli

basamaklarda incelemek mümkündür. Ayrıca belirtilmelidirki bu, sadece

Çanakkale halılarında değil tüm Anadolu halılarında karşılaşılan

sorunlardır.

http://www.trendce.com/bebek-sepetleri/bebeksepetiornegi

99

ÇÖZGÜ, ATKI VE İLME İPLERİNDEKİ DEĞİŞİMLER

Öncelikli olarak iç göçler nedeniyle Türkiye’de yerli ve Merinos koyunu

üretimi azalmaktadır. Böylece hammadde sıkıntısı doğmaktadır.

Hammadde sıkıntısı bir zamanlar hayvancılığın çok yaygın olduğu

Anadolu’ya Yeni Zelanda yünü ithal edilmesi ile karşılanmaktadır. İp

fabrikaları kar etme amaçlı olarak yapım aşamasında elyafa naylon

katmaktadır. Böylece kısa elyaflar da işleme girebilmektedir. Eskiden

kendi yetiştirdiği hayvanından yün elde eden, kırkan, yününü eğiren

nesil yok olmak üzeredir.

İPLERİNİN BOYANMASINDAKİ DEĞİŞİMLER

Tüm dünyanın doğallaşmaya döndüğü günümüzde, bu kadar zengin bir

boyarmadde deposuna sahip ülkemizde, ne yazık ki doğal boyamacılık

gitgide yok olmaktadır. Dokuyucu için doğal boyama zor, zahmetli ve

uzun süren bir işlemdir. Mordanlayacak, bekletecek, doğru

boyarmaddeyi satın alacak, kazanları kuracak, doğru reçeteyi

uygulayacak… Hazır boyanmış yünü tercih etmektedir… Şimdi

boyamacılıkla uğraşanların hatasına bakarsak kimyasal bile olsa tüm

boyarmaddelerin bir reçeteleri vardır. Eğer buna uyulmazsa ya renk

almaz ya da dokuma bittikten sonra ilk yıkamadan itibaren renk akar.

Yöre halıları renk düzenleri açısından incelendiğinde halılarda ağırlıklı

olarak kullanılan kırmızı ve lacivert renklerinin yanında ikincil olarak

turuncu, sarı, kahverengi, yeşil, krem, mavi ve devetüyü rengi

bulunmaktadır (ÖzhekimAtiş 2005:365). Değişime gelince öncelik

renklerdedir. Anadolu’nun hiçbir bölgesinde konar-göçer toplulukların

hiç birinde beyaz zemin yoktur. Beyaz destekleyicidir çünkü yaşam

koşullarına uygun değildir. Çanakkale halılarının geleneğinde olmayan

renkler ticari kaygılarla eklenmektedir. Ayrıca günümüzde dekorasyona

bağlı olarak halıların orijinal renk düzeni de değişmektedir.

BOYUT VE DOKUMA KALİTESİNDEKİ DEĞİŞİMLER

Geleneksel olarak hâlâ dokumacılığı süren Çanakkale halılarının en eski

örneği 15. yüzyıl Rönesans Dönemi ressamlarının tablolarında yer

almaktadır. 15. yüzyılda resmedildikleri göz önüne alınarak tarihi

geçmişinin 14. yüzyıla belki de daha öncesine kadar geri gittiği

söylenebilir fakat bu konuda henüz somut örnekler bulunmamıştır.

Tarihi örneklerde boyutlar ende 100 –157, boyda 110 –231 cm. arasında

değişmektedir. Günümüzde ise genellikle 50x75 cm, 90x135 cm,

100

100x150 cm, 120x180 cm, 150x225 cm ve 250x300 cm boyutlarında

dokunmaktadır. Halılardaki en / boy oranı değişmektedir. Dokuma

kalitesinin ise tarihi halılarda minimum dm2’de 18x20, maksimum

dm2’de 34x42’dir. Günümüzde ise genellikle dm

2’de 26x33 kalitede

dokumalar yapılmaktadır (Bkz. Tablo.1).

TARİHİ ÇANAKKALE HALILARININ DEĞERLENDİRME TABLOSU

Sıra

No Yöre Yüzyıl En (cm.) Boy(cm.) İlme Sayısı /dm İlme Sırası / dm

Halının

en/boy

oranı

1 Çanakkale 18 157 162 24 32 1,03

2 Çanakkale 19 110 120 25 35 1,09

3 Çanakkale 19 110 120 22 30 1,09

4 Çanakkale 20 118 145 25 25 1,22

5 Çanakkale 18 169 207 20 20 1,22

6 Çanakkale 19 80 100 22 30 1,25

7 Çanakkale 19 165 210 23 27 1,27

8 Çanakkale 18 147 191 22 28 1,29

9 Çanakkale 18 148 198 17 25 1,33

10 Çanakkale 19 162 216 20 28 1,33

11 Çanakkale 16 100 134 20 25 1,34

12 Çanakkale 18 91 122 26 33 1,34

13 Çanakkale 18 125 170 0 0 1,36

14 Çanakkale 18 150 210 27 30 1,4

15 Çanakkale 19 107 150 34 42 1,4

16 Çanakkale 18 150 214 18 20 1,42

17 Çanakkale 18 117 168 26 26 1,43

18 Çanakkale 19 138 200 22 31 1,44

19 Çanakkale 18 118 170 20 30 1,44

20 Çanakkale 19 110 170 26 33 1,54

21 Çanakkale 18 102 231 23 23 2,26

22 Çanakkale 17 0 0 26 33 0

23 Çanakkale 18 0 0 30 40 0

ORTALAMA 107,87 156,867 22,33333333 27,93333333 1,45

Tablo.1: Tarihi Çanakkale Halılarının Teknik Özellikleri.

ÇANAKKALE HALILARININ MOTİF VE DESENLERİNDEKİ

DEĞİŞİMLER

Halılar zemin desenlerine göre isimlendirilmekte ve oklu, turnalı, çarklı

elekli, altın tabaklı, baratlı, turnalı, sarıbaş halı tipleri yaygın olarak

dokunmaktadır. Bordürlerde ise çengel, makas, goldür, baklava, yan

yaprak ve bardak, yıldız top, zigzag, çınar yaprağı ile yıldız tabak

101

motifleri ağırlıklı olarak görülmektedir. Zeminde olsun bordürde olsun

motiflerde eksiltme en çok karşılaşılan sorundur.

Tüm bu değişimlere sadece turizm mi neden olmaktadır? Tabii ki hayır.

Daha önce de belirtildiği gibi kültürel değişime uğrayan bir toplumuz.

Bizim kültürümüz kadar uzak geçmişte temelleri olan Uzak Doğu

ülkelerinin kültürlerini ve gelenekleri düşünüldüğünde -ki en basiti

yemek kültürü- dünyanın hangi ülkesine gidilirse gidilsin, masada sake

kabı ve chopstickler hazır bulunur. Böyle bir restaurantta ancak istenirse

çatal, bıçak servisi verilir yoksa döke saça iki çubukla yemek yemek

zorunda kalınır. Bir başka çarpıcı örnek de Mısır’a gidildiğinde ortaya

çıkmaktadır. Ülkenin herhangi bir müzesine tur rehberiyle girilemez.

Ancak Mısırlı bir sanat tarihçi sizi bilgilendirebilir. Bunlar; farklı

kültürlerin günümüz yaşam koşullarına adapte olurken korumaya

çalıştığı değerlere minicik iki örnektir.

SONUÇ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Bu olumsuzlukların tespitinden sonra Çanakkale halılarının adına lâyık

bir şekilde; gelen yerli ve yabancı turiste sunulabilmesi için neler

yapılabilir? Türkiye İstatistik Kurumu’nun Aralık 2011 verilerine göre

yabancı turistlerin ülkemize bıraktığı döviz 1.020.013.000 dolardır. Bu

azımsanacak bir rakam değildir. Öncelikle tarihi örneklerin gerek kalite,

gerek motif, gerekse boyarmadde analizleri yapılmalıdır. Türkiye

İstatistik Kurumu’nun Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nin 2011 yılı

verilerine göre Çanakkale’de 237.357 kadın nüfusu bulunmaktadır.

Herhangi bir kooperatife bağlı olmayan ve evinde dokuma tezgâhı olan

kadınlar tespit edilmelidir. Geçmişinde dokumacılık alt yapısı olanlara

halı dokumacılığı hatırlatılmalı ve teşvik edilmelidir. Türkiye çapında

yapılan araştırmalar gösteriyor ki denetimle üretilen halılar ve

dokumalar daha çok alıcı buluyor. Bunun biraz önce sayılan belirli

ölçütlere göre üretim yapılmasından kaynaklandığı bilinmektedir.

DOBAG Projesi bunun en güzel örneklerinden biridir. Üretimin % 90′ı

Norveç, A.B.D, Almanya, İrlanda, İsviçre, İngiltere, Avustralya,

İngiltere başta olmak üzere diğer ülkelere ihraç edilmektedir.

Kooperatiflerde usta öğreticiler ve doğal boyama yapan boyacılar

bulunmalı, mutlaka desen ve kalite kontrol sağlanmalıdır.

Dokuyucuların başka işler yapmak yerine, halı dokurlarsa daha fazla

kazanacakları bir sistem kurulmalıdır. Çanakkale ili çapında turistik

güzergâhlar üzerine halı satış mağazaları açılmalı ve buralarda ancak

102

belli kıstaslara sahip Çanakkale halılarının satışına izin verilmelidir

(Resim 6,7).

Resim 6: Çanakkale’de turistik halı satışı ve yöresel karmaşa örneği.


Resim 7: Çanakkale’de turistik halı satışı ve yöresel karmaşa örneği.


103

KAYNAKÇA:

BALPINAR, Belkıs &UdoHirsch (1982) : Flatweaves – Flachgewebe –

Vakıflar MuseumIstanbul, est Germany: esel: U. Hülsey

GÜNGÖR İ. Hulusi (1984): Türk Halıları, 1. Cilt, İstanbul: Keskin

Color Basımevi

İNALCIK Halil: “TheYürüks – TheirOrigins, Expansion andEconomic

Role”, OrientalCarpetsandTextileStudies II, Carpets of

TheMediterraneanCountries 1400-1600,Editedby Robert Pinner&Walter

B. Denny, HALI O.C.T.S. / Halı Publications, 1986, London.

ÖZHEKİM (ATİŞ) Didem: “Tarihsel Gelişimi İçinde Motif, Desen ve

Teknik Özellikleri ile Çanakkale Halıları”, Çanakkale II, Ekonomi ve

Sosyo-Kültürü, Tarih Araştırma Serisi II., İstanbul Büyükşehir

Belediyesi Kültür ve Turizm Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü,

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul, 2005, s.

361-374.

ÖZHEKİM (ATİŞ) Didem: “Çanakkale Halılarının Batı Anadolu

Halıları İçindeki Yeri ve Önemi”, Çanakkale İli Değerleri

Sempozyumları 25-31 Ağustos 2008, Çanakkale Merkezi Değerleri

Sempozyumu 25-26 Ağustos 2008, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Yayınları No:76, Aynalı Pazar Matbaası, Çanakkale, 2008, s. 693-712.

UĞUR Gürbüz: “Çanakkale İlinde Köy Halıları”, Türkiyemiz, S. 45, Ak

Yayınları, İstanbul, 1985, s. 18-25.

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI: Türk El Dokuması Halılar /

TurkishHandwovenCarpets, C:1-2-3-4-5, 1988, Ankara.

http://www.tuik.gov.tr/, Erişim tarihi: 29.03.2012.

104

HALICILIK PROGRAMINDAN EL

SANATLARI BÖLÜMÜNE

GEÇİŞ SÜRECİ(SDÜ TEKNİK

BİLİMLER MYO EL SANATLARI

BÖLÜMÜ ÖRNEĞİ)

Öğr. Gör. Z.Figen YURTERİ

*

Süleyman Demirel Üniversitesi

Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu

El Sanatları Bölümü

GİRİŞ

Günümüzde her alanda, konusunda bilgi ve beceriye sahip, yetişmiş

elemanlara ihtiyaç bulunmaktadır. Ülkelerin gelişmişlik düzeylerini

artırabilmeleri yetişmiş eleman sayılarının fazla olmasıyla mümkündür.

Kalifiye elemanların çalıştırıldığı iş alanlarında, verimli üretim

sağlanması daha kolaydır. Bu yüzden iş alanlarındaki teknik elemanlara

ayrı bir önem verilmelidir. Mühendis, tekniker, teknisyen unvanıyla

çalışan teknik personelin belli bir iş bilgisi ve becerisine sahip olması

şarttır.

Meslek yüksekokulu Halıcılık, Halı ve Kilim programları, bilimsel

yönde yapacakları çalışmalarla kalitenin yükselmesine ve bu alandaki

ara eleman ihtiyacının karşılanmasına yardımcı olmak ve halıcılık

sektöründe nitelikli elemanlar yetiştirmek amacıyla kurulmuştur.

Bu alanda çalışacak teknik elemanların yatırımcı ve dokuyucu arasında

köprü olması, dokuma hatalarını en aza indirebilmek amacıyla üretimin

başlangıcından son aşamasına kadar denetleme yapması gerekmektedir.

Halı ve kilim alanında yetişecek olan teknikerin, halı ve düz

dokumaların desenlerini çizebilme, bu desenleri dokuyabilme, iplik

üretim aşamalarını bilme ve doğal boyama işlemlerini yapabilme, halı ve

düz dokumaların onarımı konusunda becerili olma özelliklerine sahip

olması gerekmektedir. Ayrıca bu elemanın mesleki becerileri arasında

makine halısı dokuma, desenleme teknikleri ve bilgisayar ile desen

çizebilme konularında da uzmanlaşmış olması gerekmektedir. Özellikle

80’li yıllarda meslek yüksekokulu kapsamı içine alınan halıcılık

*E-posta: [email protected]


105

programları, bu düşünceye hizmet vermek amacıyla eğitim-öğretime

başlamıştır. Bölgesel kalkınmalara destek olmak ve yetişmiş ara elaman

sıkıntısını gidermek düşüncesi de bunlara eklenmiştir.

ARAŞTIRMA BULGULARI

Ülkemizde meslek yüksekokullarında halıcılık eğitimi ilk olarak, 1982-

1983 eğitim ve öğretim yılında Trakya Üniversitesi Çanakkale Meslek

Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlük Bölümü adı altında başlamıştır.

İkinci olarak da Isparta Meslek Yüksekokulu bünyesinde, gerek Isparta

gerekse Türk halıcılığına yetiştirilecek teknik elemanların, bilimsel ve

teknik yönden katkıda bulunması ve çeşitli halı kurslarında öğretici

eleman olarak çalışması düşüncesiyle 1985-86 öğretim yılında Halıcılık

Programına öğrenci alınarak eğitim ve öğretime başlamıştır.

Halıcılık programının ders dağılımı incelendiğinde:

I.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

Matematik 2 0

Genel Kimya 2 0

Desen Tasarım Tekniği I 2 2

Halı Malzeme Bilgisi 2 0

Halı Teknolojisi ve Uygulama I 2 3

Temel Sanat Eğitimi 3 0

Meslek Resim I 2 0

II.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

Boya Kimyası I 2 2

Desen Tasarım Tekniği II 2 2

Halı Teknolojisi ve Uygulama II 2 3

Sanat Tarihi 2 0

Meslek Resim II 2 0

III.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

Desen Tasarım Tekniği III 3 2

Dokuma Tekniği ve Uygulama I 4 4

Boya Kimyası II 2 2

Maliyet Hesaplamaları 2 0

Lif Teknolojisi 1 0

Bilgisayar Programlama 2 1

Proje I 0 2

106

IV.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

Bilgisayarlı Desen Tasarım Tekniği 3 2

Dokuma Tekniği ve Uygulama II 4 4

Pazarlama 2 0

Makine Halıları 1 0

Halı Bakım Onarım 2 2

Tekstil Boyamacılığı (Seçmeli) 2 2

Geleneksel Türk Desenleri (Seçmeli) 2 2

Geleneksel Türk Dokumacılığı (Seçmeli) 2 2

Proje II 0 2

Tablo 1: Halıcılık Programı Ders Dağılım Çizelgesi

Birinci grup dersler 2547 sayılı Yükseköğretim Yasası’nın tüm

üniversitelerde ortak zorunlu olarak okutulmasını belirlediği derslerdir.

Bu dersler; Türk Dili, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Yabancı Dil,

Güzel Sanatlar’dır.

İkinci grup dersler meslekle ilgili temel bilgi ve davranışları geliştirmeyi

hedefleyen derslerdir. Bunlar arasında Genel Kimya, Malzeme Bilgisi,

Lif Teknolojisi, Temel Sanat Eğitimi, Sanat Tarihi gibi dersler

sayılabilir.

Üçüncü grup dersler ise mesleki yeterliliği uygulama ve beceri

yolundaki çabaları artırmaya yönelik olup Desen Tasarım ve

Teknolojisi, Halıcılık Teknolojisi ve Uygulama, Bakım ve Onarım,

Boya Uygulaması, Proje gibi derslerden oluşmaktadır.

Ders dağılımına içerik yönünden bakıldığında ise altı temel grup göze

çarpmaktadır. Bunlar;

1. Halı ve düz dokumaların dokuma tekniklerinin öğretildiği atölye dersleri ( Halıcılık Teknolojisi ve Uygulama, Dokuma Teknikleri

ve Uygulama)

2. Halı ve düz dokumaların desen, motif, renk, kompozisyon bilgilerinin verildiği desen çizim dersleri (Desen Tasarım ve

Uygulaması, Bilgisayarlı Desen Tasarım Tekniği.),

3. Doğal ve sentetik boya uygulamalarının öğretildiği laboratuvar dersleri(Boya Kimyası, Tekstil Boyamacılığı)

4. Yeni ve eski dokumaların bakım ve onarım çalışmalarının uygulamalı yapıldığı dersler ( Bakım-Onarım)

5. Dokumalarda kullanılan malzemelerin üretim aşamalarının anlatıldığı dersler (Lif Teknolojisi, Halı Malzeme Bilgisi)

107

6. Öğrencilerin bir konuda daha fazla yoğunlaşmalarını amaçlayan seçmeli dersler (Tekstil Boyamacılığı, Geleneksel Türk

Desenleri, Geleneksel Türk Dokumaları) olarak gruplandırabilir.

1985-86 öğretim yılında 39 öğrenci ile eğitime, Halıcılık adı altında

başlayan program, 2004 yılında öğrenci alımını sonlandırıncaya kadar

toplam 1215 öğrenciye ulaşmıştır.

I.Öğretim 1985-1986 1986-1987 1987-1988 1988-1989 1989-1990 1990-1991 1991-1992 1992-1993

Halıcılık 39 54 65 63 100 86 102 84

I.Öğretim 1993-1994 1994-1995 1995-1996 1996-1997 1997-1998 1998-1999 1999-2000

Halıcılık 90 94 66 82 49 63 47

Tablo 2: Yıllara Göre Halıcılık Programı Öğrenci Sayısı

Tablo 3: Yıllara Göre Halıcılık Programı Öğrenci Sayısı Grafiksel Sunum

I. Öğretim

2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004 2004-2005 2005-2006

Halıcılık 47 63 56 12 0 0

El San. 0 0 0 0 28 28

I.Öğretim 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Halıcılık 0 0 0 0 0 0

El San. 30 25 29 28 25 28

Tablo 4: Yıllara göre Halıcılık ve Geleneksel El Sanatları Programı Öğrenci Sayısı

0

20

40

60

80

100

120

Halıcılık Programı

108

Tablo 5: Yıllara Göre Halıcılık ve Geleneksel El Sanatları Programı Öğrenci

SayısıGrafiksel Sunum

II.Öğretim 2000-2001 2000-2002 2000-2003 2003-2004 2004-2005 2005-2006

Halıcılık 0 32 14 0 0 0

El San. 0 0 0 0 27 27

II.Öğretim 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Halıcılık 0 0 0 0 0 0

El San. 30 25 25 26 8 0

Tablo 6: Yıllara Göre II. Öğretim Halıcılık ve Geleneksel El Sanatları Programı

Öğrenci Sayısı

Tablo 7: Yıllara Göre II. Öğretim Halıcılık ve Geleneksel El Sanatları Programı

Öğrenci SayısıGrafiksel Sunum

0

10

20

30

40

50

60

70

Halıcılık

El San.

0

5

10

15

20

25

30

35

Halıcılık

El San.

109

1990-1991 yılında 100 öğrenci, 1992-1993 yılında 102 öğrenci kayıt

yaptırmıştır. Bu iki dönem öğrenci sayılarının en fazla olduğu yıllardır.

Halıcılık programı öğrenci sayılarının yıllara göre dağılımı

incelendiğinde 2000’li yıllara kadar ortalama 70 öğrencinin altında

olmadığı görülmektedir. Bu yıllarda düz lise veya meslek lisesinden

mezun öğrenciler, meslek yüksekokulunun herhangi bir programına

yerleşebilmek için üniversite sınavı sonrasında tercih yapmak

zorundaydılar.

1997 yılında yaptığım “Meslek Yüksekokulu Halıcılık- Halı ve Kilim

programları ve Uygulamalı Çalışmaları Üzerine Bir Araştırma” adlı

yüksek lisans tez çalışmam sırasında bu programların genel bir profili,

öğretim elemanlarının ve öğrencilerin bu programlara bakış açılarının

saptanmasına yönelik, açık ve kapalı uçlu anket soruları hazırlanmış ve

uygulanmıştır. Özellikle öğrencilerin program tercihleri ile ilgili anket

soru ve cevaplarına verdikleri cevapların tekrar vurgulanmasının yararlı

olacağı düşünülmektedir.

Araştırmaya katılan öğrencilerin çoğunluğunun üniversite tercih

sıralamasında programı öncelikle tercih etmeyip, ÖSYM ikinci basamak

sınavında bir yükseköğrenim kurumuna kayıt yaptıramayıp ek kontenjan

listesinden programı tercih ettikleri görülmektedir. Tercih formlarında

programı son sıralarda kodlayarak kazananların yüzde payı da oldukça

yüksektir.

Araştırmaya katılan öğrencilerden sadece %30,7’si programı ve

halıcılığı geleceği olan bir iş alanı olduğu için tercih etmiştir. Buna %

8’lik payı ile meslek lisesi mezunu ve ideali bu program olanlar da

eklendiğinde sadece öğrencilerin %38,7’sinin programı isteyerek seçtiği

görülmüştür. Programı önemli görmeyip önemli olanın üniversite

okumak olduğunu düşünerek adını ilginç bulduğu, puanı düşük olduğu

için ya da ailesinin tercihi ile programa gelen öğrenciler, sonuçta

konulara motive olmakta zorlanmaktadırlar. Bu da eğitim kalitesinin ve

buna bağlı olarak öğrenci başarısının düşmesine neden olmaktadır. Bu

sonuç öğrencilerin nerede okuduklarını çevrelerinde rahatlıkla

söyleyememelerine kadar gitmektedir.

Araştırmada, “Öğrencilere arkadaşlarınız veya aile dostlarınız nerede

okuduğunuzu sorduğunda hiç düşünmeden nerede okuduğunuzu

söylüyor musunuz?” sorusu yönelttiğinde halıcılık eğitimi aldığını

tekniker olacağını söyleyenlerin %21, Tekstil bölümünde okuduğunu

110

söyleyenlerin%6,8, Dokuma Öğretmenliği’nde okuduğunu söyle-

yenlerin%66,4, Halı Mühendisliği’nde okuduğunu söyleyenlerin %5,4

oranında olduğu görülmüştür.

Araştırmaya katılan öğrencilerin, %37,2’si programı tercih formuna

kodlamadan önce program hakkında araştırma yaparken %62,8’i

program hakkında herhangi bir araştırma yapmamıştır. Araştırmaya

katılan öğrencilerin %67,9’u programı ve dersleri tanıdıktan sonra,

programa girişte yetenek sınavının gerekli olduğunu, %32,1’i ise bunun

gerekli olmadığı cevabını vermişlerdir.

Bu çalışmanın üzerinden yaklaşık 15 sene geçmesine rağmen

öğrencilerin, tercih uygulamalarında çok fazla değişiklik olmadığı, daha

sonraki yıllarda öğrencilerle yapılan yüz yüze görüşmeler sonucunda

elde edilen verilerden de anlaşılmaktadır.

Mesleki ve Teknik Orta ve Yükseköğretim Kurumları Arasında Program

Bütünlüğünün ve Devamlılığının Sağlanması Projesi veya diğer adıyla

Yükseköğretime Sınavsız Geçiş Projesi'nin meslek yüksekokullarında

okuyan öğrenci sayılarının artırılmasına ve dolayısıyla mesleki ve teknik

eğitimde okullaşma oranının yükseltilerek çağdaş ülkeler seviyesine

yaklaştırılmasına önemli katkılarda bulunacağı düşüncesiyle tasarı, 4702

sayılı kanun olarak 10 Temmuz 2001'de yasalaşmış ve 24458 sayılı

Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bu uygulamanın sonucunda 2003-2004 döneminde Isparta Meslek

Yüksekokulu Halıcılık Programı’na sadece 12 öğrenci kayıt yaptırmıştır.

Meslek liselerinde halıcılık başlıklı bölüm ve derslerin olmayışı

öğrencilerin farklı programları tercih etmesine neden olabileceği

düşüncesiyle Halıcılık Programı’nın ismi El Sanatları Programı olarak

değiştirilmiştir. Halıcılık Programı’nın; El Sanatları ismi altında eğitime

devam etmesi öğrenci motivasyonunu artırabilir düşüncesi ve ayrıca

daha önce yapılan öğrenci anket sonuçlarının da bunu desteklemesi,

programın isim değişikliğine gidilmesi düşüncesinin temel nedeni

olmuştur.

Isparta Meslek Yüksekokulu'na bağlı El Sanatları Programı’nın, Türk El

Sanatları’nın geçirdiği evrimi incelemesi, gerek estetik gerekse bilimsel

ve teknolojik açılardan el sanatı dallarının dokümantasyonunu, bakım ve

onarımını, aslına uygun olarak çoğaltma çeşitlemeleri üzerinde araştırma

111

yaparak, el sanatlarımızı geliştirecek profesyonel elemanlar yetiştirmek

amacı ile kurulması amaçlanmıştır.

El Sanatları Programı’nın içinde, El Sanatları ve Halıcılık olarak

öğrencilerin iki ayrı daldan birini tercih etmeleri ile yörede köklü bir

geçmişi olan halıcılığın da devamının sağlanması hedeflenmiştir. Birinci

sınıfta ortak olarak alınacak dersler, ikinci sınıfta El Sanatları ve

Halıcılık olarak iki ayrı başlık altında toplanarak öğrencilerin ilgili

alanlarda uzmanlaşması öngörülmüştür. Böylelikle halıcılık eğitiminin

isteğe bağlı olarak sürdürülmesi planlanmıştır. Meslek liselerinde El

Sanatları Bölümleri’nin yaygın olması ve bu bölümlerden mezun

olanların sınavsız geçiş sisteminde programı kolayca tercih etmeleri

hedeflenmiştir. Böylece yöre için önemi tartışılmaz olan halıcılık

uygulamalarının el sanatları ismi altında devam ettirilmesi de

planlanmıştır. Bu düşüncenin sonucu olarak 2004-2005 yılında 30 kişi

teklif edilen program 28 öğrenciyle I.öğretim, 25 öğrenciyle II.

öğretimde eğitim-öğretime başlamıştır.

I.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

Temel Boyama Teknikleri I 2 1

Desen I 2 2

Malzeme Bilgisi 2 0

Temel Dokuma Teknikleri I 2 2

Temel Sanat Eğitimi I 3 0

Geleneksel El Sanatlarına Giriş 2 0

Matematik 2 0

II.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

Temel Boyama Tekniği II 2 2

Desen II 2 2

Temel Dokuma Teknikleri II 3 2

Temel Sanat Eğitimi II 3 0

Örgü Teknikleri I 1 1

Sanat Tarihi 2 0

Geleneksel El Sanatları 2 0

Temel Bilgisayar I 2 1

III.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

El Sanatlarında Desen I 2 2

Geleneksel Türk Dokumaları I 3 2

Tekstil Boyamacılığı 2 2

Örgü Teknikleri II 2 2

Ebru 1 1

Turistik El Sanatları I 2 2

El Sanatlarında Konservasyon 2 1

Temel Bilgisayar II 2 1

Alan Araştırması I 2 0

112

IV.Yarıyıl Dersleri Teori Uyg.

El Sanatlarında Desen II (Bil. Des.) 2 2

Geleneksel Türk Dokumaları II 2 2

Doğal Boyamacılık 1 1

Vitray 2 2

Turistik El Sanatları II 2 2

El Sanatlarında Restorasyon 2 1

Pazarlama 2 0

Alan Araştırması II 2 0

Eski Anadolu Uygarlıkları (Seçmeli) 2 0

Mitoloji (Seçmeli) 2 0

Tablo 8: El Sanatları Programı Ders Dağılım Çizelgesi

Yöresel şartlar, Halıcılık Programı’nın alt yapısı, fiziki imkânların güçlü

yönü (dokuma atölyeleri, boya laboratuvarı ve desen salonları), yeni

açılan El Sanatları Programı’nın ders dağılımının şekillenmesine de

yansımıştır. Yeni ders dağılımı haftalık ders saati olarak

karşılaştırıldığında dokuma ağırlıklı derslerin, dört dönemde toplamı 32

saat iken El Sanatları Programı eğitimine başladıktan sonra 13 saate

indiği görülmektedir.

Yükseköğretim Genel Kurulu’nun 22.12.2008 tarihli toplantısının 6.

Maddesinde yer alan “Meslek Yüksekokullarındaki Bölüm ve

Programların ISCED’97 ve ISCO’88 gibi Uluslararası Eğitim Alanı ve

Meslek Sınıflandırmalarına Göre Yeniden Adlandırılarak

Düzenlenmesi” maddesine göre El Sanatları bölüm olarak belirlenmiş

olup Geleneksel El Sanatları da bu bölümün bir programı haline

gelmiştir.

Bu değişim sürecinde Geleneksel El sanatları Programı ders dağılımı,

diğer el sanatları bölümlerinin içerikleri incelenerek yeniden gözden

geçirilmiş ve değiştirilmiştir.

I.Yarıyıl Dersleri Teorik Pratik Lab

El Sanatlarında Malzeme 2 0 1

Dokumaya Giriş 2 0 1

Genel Desen Bilgisi 2 0 1

Temel Sanat Eğitimi 2 0 1

Geleneksel Türk

Sanatları

2 0 0

Anadolu Sanatları Tarihi 2 0 0

Dekoratif Süsleme 3 0 1

113

II. Yarıyıl Dersleri Teorik Pratik Lab

Boyama Teknikleri 2 0 1

Düz Dokuma Teknikleri 3 0 1

El Sanatlarında Desen 2 0 1

Ebru 2 0 1

Alan Araştırması 3 0 0

Dekoratif Süsleme Teknikleri 3 0 1

Temel Bilgi Teknolojileri

Kullanımı

4 0 0

III. Yarıyıl Dersleri Teorik Pratik Lab

Doğal Boyama 2 0 1

Havlı Dokuma Teknikleri 2 0 1

Türk Desenleri 2 0 1

Türk Sanatlarında Konservasyon 3 0 0

Geleneksel Ürün Uygulamaları 3 0 1

Seçmeli Dersler Teorik Pratik Lab

Cam Şekillendirme 3 0 1

Vitray Teknolojisi 3 0 1

Keçe 3 0 1

Geleneksel Baskı Teknikleri 3 0 1

Tezhip 3 0 1

Minyatür 3 0 1

Örgü Teknolojisi 3 0 1

Geleneksel Takı Tasarımı 3 0 1

Seramik Teknolojisi 3 0 1

Kalemişi Teknikleri 3 0 1

Çini Teknikleri 3 0 1

Ebru Teknikleri 3 0 1

IV. Yarıyıl Dersleri Teorik Pratik Lab

Kumaş Dokuma Teknikleri 2 0 1

Bilgisayarlı Desen 2 0 1

Türk Sanatlarında Res. 3 0 1

Diploma Projesi 3 0 1

Mesleki Pazarlama Tek. 2 0 0

Seçmeli Dersler Teorik Pratik Lab

Cam Füzyon 3 0 1

Vitray 3 0 1

Keçe Şekillendirme 3 0 1

Özgün Baskı 3 0 1

Osmanlı Kitap Sanatı 3 0 1

Osmanlı Resim Sanatı 3 0 1

Örgü 3 0 1

Özgün Takı Tasarımı 3 0 1

Seramik 3 0 1

Kalemişi 3 0 1

Çini 3 0 1

Tablo 9: Geleneksel El Sanatları Yeni Ders Programı

114

Geleneksel El Sanatları Programı eğitim vermeye başladığı dönemden

itibaren ebru, vitray, örgü gibi yeni birçok ders, müfredata dâhil

edilmiştir. Açılan derslerin sayısı artarken verilen derslerin haftalık saat

sayısı azaltılmak zorunda kalınmıştır. Bu yeni uygulama ile de

öğrencilerin belli bir alanda tam olarak uzmanlaşamadıkları

gözlemlenmektedir. Bu durum değerlendirildiğinde “ halıcılık gibi bir

alana yönelik programlar” eğitim kalitesi ve konuya yoğunlaşma

açısından daha yararlı olacaktır.

Halıcılık alanıyla ilgili derslerin bu programda azalması, Geleneksel El

Sanatları Programı’nda okuyan öğrencilerin bu sektörden

uzaklaşmasının sebeplerinden birini oluşturmaktadır. Halıcılık sektörü

için bir okul sayılan Sümerbank Müessesesi’nin Özelleştirme İdaresi’ne

devredilmesi sonucu faaliyetlerini sonlandırması, öğrencilerin staj

yapacak yerlerini de azaltmıştır. Sümerbank’a bağlı, Türkiye’nin birçok

bölgesinde bulunan atölyelerde çalışabilme, uygulamaları yerinde görüp

değerlendirme durumunun ortadan kalkması da öğrencilerin sektöre

inançlarını zayıflatmıştır. Isparta merkezde minyatür halı dışında

üretimin minimum oranda yapılıyor olması da bu düşüncelerinin

kuvvetlenmesine neden olmaktadır. Mezun olduklarında Halk Eğitim

Merkezleri’nde açmayı hedefledikleri kurslar arasında halı, kilim vb.

dokuma başlıkları yer almamaktadır. Sonucunu hemen görebilecekleri

ebru ve örgü gibi konuları çalışma alanı olarak tercih etmektedirler. Halı

ve kilim kursu açmayı planlayanlar ise kursiyer bulamayacaklarını, özel

sektör şartlarının ağır olduğunu düşünmekte ve hibe kredileriyle kendi

işlerini kurma düşüncesinin de şimdilik cazip gelmediği görüşündedirler.

Isparta Halk Eğitim Merkezi’ndeki durum değerlendirildiğinde şu anda

Isparta Halk Eğitim Merkezi’nde Halıcılık programı mezunu kadrolu

yedi eleman görev yapmaktadır. Bunlardan bir tanesi idari görevde, bir

tanesi cezaevinde minyatür halı kursunda, beş tanesi “Benim Ailem”

kurslarında çalışmaktadır. El Sanatları’ndan mezun dört kadrolu

elemanının yanı sıra altmış kadar ders ücretli eleman da el sanatları

kursu vermektedir. El Sanatları ve Halıcılık mezunlarından hiçbiri talep

olmaması nedeniyle halı kursu açamamaktadır.

El Sanatları bölümleri, son dönemde sözel ağırlıklı puanla öğrenci alımı

yapmaktadır. Programı tercih eden öğrencilerin çoğunluğu, programı

tercih etmeden önce programın ders içerikleri hakkında herhangi bir

araştırma yapmamaktadır. El Sanatları’nın tüm programlarında el

becerisine dayalı konular bulunmaktadır. Böyle bir gerekliliği

önemsemeden programa kayıt yaptıran öğrencilerde bir isteksizlik

115

gözlenmektedir. Bu durum; mezun olduklarında kendilerini iş

bulabilecek yetenekte hissetmemelerine kadar gidebilmektedir.

SONUÇ

Sonuç olarak halıcılığın bazı sektörelsorunları HalıcılıkProgramları’nın

da sorun yaşamasına neden olmaktadır. Bunlar:

1. Başta Sümer Halı olmak üzere köklü atölyelerin kapanması, üretimin azalması

2. Standartlara uyma zorunluluğunun olmaması 3. Yöresel kimliğe sahip çıkılmaması 4. Kaliteli malzeme bulmakta zorlanılması 5. Kurumsallaşmadan uzaklaşılması

olarak belirlenebilir.

Sektördeki bu sorunların yanı sıra Halıcılık Programları’nın kendi

sorunları da bulunmaktadır. Bu sorunlar:

1. Meslek liselerinde Dokuma bölümlerinin azlığı sonucu meslek

yüksekokullarına sınavsız geçiş sistemi ile öğrenci tercihlerinin

azalması

2. Atölyelerin kapanması sonucu staj yerlerinin azalması 3. Halk Eğitim Merkezleri’nde halı kurslarının açılmaması sonucu,öğrencilerin programamotivasyonlarının azalması

olarak gruplandırılabilir.

Bu sorunların;sadece Halıcılık programlarının isimlerinin

değiştirilmesiyle çözülebileceği düşünülmemelidir.

Programlardaki müfredatlarda ortak noktalar gözlenmesine rağmen

bunları hazırlayan grupların eğitim anlayışları, bilgi ve beceri durumları,

tercihleri, içeriklerin belirlenmesini etkilemektedir. Ders programları ve

içerikleri, bu okulların kuruluş ilkesi olan ilgili sektörün gereksinim

duyduğu nitelikli eleman yetiştirme amacına uygun olmalıdır.

Sektördeki gelişmelerin yakından takip edilmesi, bu alandaki kurumlarla

ilişkilerin aktif tutulması, müfredat programlarının doğru ve akılcı

düzenlenmesi ile eğitim kalitesi artırılabilir.

Bir üniversite bünyesinde aynı isimli ve aynı içerikli eğitim veren

programlar bulunmaktadır. Sektörde elemana bu kadar talep yokken

buprogramların çokluğu mezunların istihdam sorunu yaşamasına neden

116

olmaktadır. Bu programların bölgenin ve sektörün talepleri

doğrultusunda açılmasında yarar bulunmaktadır.

El Sanatları bölümündeki tüm programlarda teknik ağırlıklı içeriklere

rağmen beceriye dayalı konuların da bulunması, öğrenci seçiminde bir

yetenek sınavının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Öğrencinin

isteyerek, girmek için çabaladığı bir programda başarı oranı artacaktır.

Çok sayıda öğrenci almak yerine, istekli daha az sayıda öğrenci alımı

sektöre kaliteli elemanlar olarak yansıyacaktır.

KAYNAKÇA

(1981). Meslek Yüksekokulları Öğretim Programı ve Yönetmeliği,

Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

(1996). Meslek Yüksekokulları Öğretim ve Programı Yönetmeliği,

Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

(1996). 1996 yılı Öğrenci Seçme Ve Yerleştirme Sınavı İkinci Basamak

Kılavuzu, Ankara: Meteksan Anonim Şirketi Basımevi.

(1983). 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu, Ankara: Yüksek Öğretim

Kurumları Yayınları No:2.

ACAR, H. İbrahim; SALIK, Saadettin; BAYKAL, A. Önder (1996).

“ Orta Öğretimden Gelen Öğrencilerin Meslek Yüksekokullarında

Verilen Eğitime Uyum Sorunları”, 21. Yüzyıla Doğru Meslek

Yüksekokullarının Yeniden Yapılanması Sempozyumu (22-23 Mayıs 1996

Çankırı), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

AĞATEKİN, Mustafa (1996). “Meslek Yüksekokulları Seramik Bölümü

Eğitim ve Öğretim Programlarının Yeniden Yapılanmasının

Gereklilikleri”, 21. Yüzyıla Doğru Meslek Yüksekokullarının Yeniden

Yapılanması Sempozyumu (22-23 Mayıs 1996 Çankırı), Ankara: Ankara

Üniversitesi Basımevi.

ALKİBEY, Sanem; KORKMAZ, Şener; SAĞLAM, Güler (1996).

“Çağdaş İşletmecilik Anlayışına Göre Büro Yönetimi, Ara Eleman

Yetiştirme Üzerine Meslek Yüksekokulu Müfredat Programlarının

Yeniden Yapılanması”, 21. Yüzyıla Doğru Meslek Yüksekokullarının

Yeniden Yapılanması Sempozyumu (22-23 Mayıs 1996 Çankırı), Ankara:

Ankara Üniversitesi Basımevi.

BALCI, Sabahattin (1995). “ Türkiye de Meslek Yüksekokullarının

Kuruluşu ve Gelişimi”, Çankırı Meslek Yüksekokulu Dergisi, sayı:1, 5.s.

BALCI, Sabahattin; KAVAK, Şeref (1996). “Ara Eleman Kavramı ve

Kalkınma Planlarında Ara Eleman Yetiştirme Politikaları”, 21. Yüzyıla

117

Doğru Meslek Yüksekokullarının Yeniden Yapılanması Sempozyumu (22-

23 Mayıs 1996 Çankırı), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

ÖZTÜRK, İsmail (1995). “Meslek Yüksekokullarının Halı-Doğal

Boyamacılık Programlarına ilişkin Öneriler” 1.Uluslararası Eşme Kilim

Festivali, Türkiye Kilimciliğinin Üretim ve Pazarlama sorunları

Sempozyumu (13-14/ 5/1994 Eşme-Uşak), Ankara: Turizm Geliştirme

Vakfı Yayını.

YURTERİ, Z. F.(1996), Meslek Yüksekokulu Halıcılık - Halı ve Kilim

Programları ve Uygulamalı Çalışmaları Üzerine Bir Araştırma,

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal

Bilimler Enstitüsü, İzmir.

118

GÜNÜMÜZ HALI

TASARIMLARINDA GELENEKTEN

FAYDALANMA KRİTERLERİ

Öğr. Gör. Mustafa GENÇ* Sakarya Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi

Geleneksel Türk Sanatları Bölümü,

Halı-Kilim Ana Sanat Dalı

GİRİŞ

Bir toplum kendisine gerekli herhangi bir nesneyi üretirken bir taraftan

ona biçim vermiş diğer yandan da ona bir anlam yüklemeye çalışmıştır1. Bu anlam verme işiyle sürekli olarak kültürel değerler üretilmiştir.

Halılar bir kültür nesnesi olduğundan doğal olarak onu üreten toplumun

değerlerini de yüklenmiş olur. Bu sürece elyafın elde edilme

aşamalarından, boyanmasına, yanış ve modelin uygulanmasına kadar her

aşamada rastlarız. Üretimin her sürecinde karşılaştığımız bu kültürel

değerler, bir veri daha doğrusu birer göstergedir. Yani bu dokumalar

toplumsal, ekonomik ve sanatsal göstergeler bütünüdür.

Tarihimizden gelen bütün belgeler gibi halı ve kilimler de dokunduğu

tarihsel sürecin sosyal, estetik, ekonomik kriterleriniyansıtma özelliği

göstermesiyle Türk kültür coğrafyasının değerlendirilmesinde önemli

kültürel ve ticari belgelerdendir. Günümüzde sadece bir yer yaygısı

olarak algıladığımız el halılarımız; bu görünümünün arkasında derin

kültürel ve tarihsel sürecin, anonim Yörük estetiğinin, Anadolu Türk

etnografyasının ve ekonomisinin tezgâhlardan yansıyan kendine özgü

dünyasıdır.

Türk toplumu konar-göçer yaşam tarzından dolayı yaşadığı coğrafi

bölgeleri, inançlarını, alfabelerini, alışkanlıklarını ve sanatsal

yaklaşımlarını değiştirmesine rağmen “el dokumaları” kesintisiz olarak

günümüze gelmiştir. Alfabe değiştiğinde bile dokumalardaki göstergeler

yani motifler özünü korumuştur.

*E-posta: genç@[email protected] GSM: 0-530-3638889 1 Hüseyin Alantar,Bir Kültürün Dokunuşu, Karakter Color Matbaası A.Ş., İstanbul

2006, s..24

mailto:genç@sakarya.edu.tr

mailto:genç@sakarya.edu.tr

119

Doğu Türkistan’dan Anadolu’ya geniş bir coğrafyada yaşama şansına

sahip olmuş Türk boy ve oymaklarının doğal yaşam biçimi, sosyal ve

ekonomik değerleriyle dokumalarında hayat bulmuş; bu, bir anlamda

kendini ifade etme biçimi, oymaklar arasındaki tatlı nüanslarla farklı

motif ve renk dünyasını günümüze bir kimlik olarak ulaştırmıştır.

Türkmen dokuyucusu, sosyal oluşumunu, geleneğini, taşıdığı oymağın

imlerini, çevresinden aldığı ve güzel gördüğü her bir olayı ya da objeyi

yaşadığı coğrafyanın boyalarıyla renklendirerek sembolize etmiş,

sadeleştirmiş ve estetiğinde yoğurarak halısına nakşetmiştir. Bu yönüyle

halı ve kilimlerde karakterize olmuş motifler ve renkler, daha doğru

tanımlaması ile yanışlar, onu dokuyan insanın ve sosyo- ekonomik

kültürünün bir aracı gibidir2.

Yirminci yüzyıla gelinceye kadar gerek yurtiçi, gerekse yurtdışı

koleksiyon ve prestij ürün pazarında geniş bir ticari sahaya ulaşan

dokumalarımız, geleneksel özellikleri dediğimiz yüzyılların tecrübe ve

birikimi ile oluşan boya ve otantik desen çevresi içinde, kendi yöresinin

yada toplumunun “Kişiliği” özelliklerine sahip çıktığı için bu konumu

hak etmiştir3.

Yüzyılın başında Anadolu’yu atölye, Türk insanını dokuyucu kabul eden

anlayış; Londra’da oluşturdukları desenleri kendi belirledikleri malzeme

ve kalite ile Anadolu’da uygulamaya başlamıştır. Bütün Batı ve Orta

Anadolu’yu etkisi altına alan bu anlayış ile Anadolu’da kendi kültürünü

ve dokuma geleneğini unutan bir kuşak yetişmiş oldu. Günümüzde ise

bu anlayış, Çin ve Hindistan’da aynen uygulanmaktadır. Geleneksel halı

karakteri ortaya konmadığından ve çok kazanma adına yörelerin

kimlikleri unutturulmaktadır. Aslında bu bir bakıma, alfabesini

değiştiren bir milletin geçmişiyle bağlarını koparması gibidir.

TÜRK KÜLTÜRÜNDE HALI VE TASARIM BAĞLANTISI

Türk kültüründe halının sadece bir yaygı olmanın ötesinde çok daha

derin mitolojik ve sembolik anlamların yüklü olduğu stilize edilmiş

2 Fahrettin, Kayıpmaz; Uluslararası Halı Pazarında Türk Halıcığının Konumu Paneli,

Ankara Park Otel, 2006. 3 Fahrettin-Naciye, Kayıpmaz; “Geleneksel Türk El Halıcılığı

Paralelinde Günümüzde Türkiye'de Yapılan Bir Kısım İmalatların Gelenekler ve Pazar

İlişkisi İçerisinde Değerlendirilmesi”, Kamu ve Özel Kuruluşlarla Orta Öğretimde,

Üniversitelerde El Sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu

Bildirileri,(18-20 Kasım 1992, İzmir), Ankara, 1994, s.259.

120

biçimler ve renkler dünyası olduğunu belirlemekte fayda

bulunmaktadır4. Doğu Türkistan’dan Anadolu’ya dek büyük bir

coğrafyada yaşama şansına sahip olmuş Türkmen boy ya da

oymaklarınındoğal yaşam biçimi, dokuma yaygılarında hayat bulmuş; bu

bir anlamda kendini ifade etme biçimi, oymaklar arasındaki tatlı

nüanslarla farklı motif ve renk dünyasını günümüze ulaştırmıştır.

Türkmen dokuyucusu, sosyal statüsü veya geleneğini, taşıdığı oymağın

im ya da formunu, çevresinden aldığı ve güzel gördüğü her bir objeyi

doğal boyalarla renklendirerek sembolize etmiş, sadeleştirmiş ve tanık

olduğu olaylarla birlikte yoğurarak halısına nakşetmiştir. Türk halı ve

kilimlerinde karakterize olmuş motifler ve renkler; daha doğru

tanımlaması ile yanışlar, onu dokuyan insanın ve çevresinin bir anlatım

aracı, bir mektubu gibidir. Türkmen yaylaları yanışlarla konuşur,

renklerle anlaşır.

Aslında sanat yapıtı, her zaman yeniden-üretilebilir olagelmiştir.

İnsanların yapmış oldukları, her dönemde, yine insanlarca yeniden

yapılabilmiştir5.Bir toplumun ve çağın tüm sanat yapıtlarında ortak olan

biçimlendirme, tasarım, ilke ve anlayışları bütünü olarak tanımlanan

“stil”de (üslup), ortak bir karara varma söz konusudur. Bu karar,

doğadaki biçimlerin şematikleştirilip yalınlaştırılması (üsluplaştırma) ile

kazanılan ifade biçimleri için de geçerlidir.

“Doğa biçimlerinin kendi başlarına özerk bir kimlik taşımadığı Doğu-

İslam dünyasında ise, simgesel yaklaşımların uzun süre ustadan çırağa

aktarılan gelenekler halinde varlığını sürdürdüğü

gözlemlenebilmektedir. Çünkü Doğu-İslam dünyası, doğayı ve nesneleri,

tanrısal büyüklüğün ve yaratıcılığın bir yansıması olarak görüyordu.

Orada her şey, tanrısal düşüncenin izini taşımaktaydı6.’’ Sanat ve

düşünce birliği kavramında Platon ve Aristo, yalnız başına

düşünenin(öz), biçimde(form’da) kendisini gösterdiğini belirtir.

Platon’un idea’ları hem öz, hem de biçim olarak nesnelere varlık verir.

4Hüseyin Alantar, Motiflerin Dili, A4 Ofset Matbacılık San. Tic. Ltd. Şti, İstanbul

Halı İhracatçıları Birliği, İstanbul 2007, s.12 5Walter, Benjamin;Pasajlar (Tekniğin OlanaklarıylaYeniden Üretilebildiği Çağda

Sanat Yapıtı), Çev. Ahmet, Cemal, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012, s.45-76. 6 Kaya, Özsezgin; Çağdaş Sanatta Metafor olarak Simge, “Türkiye’de Sanat”, Plastik

Sanatlar Dergisi, Ocak/Şubat, 1994, sayı;12, s.36

121

Şemaların oluşturulmasında gerekli olan geometrikleşme,

sembolleşmeyi de beraberinde getirir. Şematik-çizgisel desen

paralelinde gelişen bu semboller, tek tek kullanım alanı bulurken aynı

zamanda da dekoratif özellikler kazanır ve bezeme motifleri olarak

gelişim gösterir. Sanatta her öz (içerik) biçimlerle açıklanır. Yapıtın

simgeselliği, tek tek biçimlerin, yapıtın derinliklerinde yer alan ana

fikirle olan bağlantılarının çözümlenmesi ile saptanabilir. Vasili

Kandinski, bu çözümlemede, her kültür döneminde kendine özgü ve

tekrarlanamaz bir sanatın yaratılmış olduğunun göz önüne alınması

gerektiğini belirtir. O dönem için geçerli olan düşünce kalıplarının ve

mantığının değişen zaman ve mekân boyutları içerisinde

değerlendirilmesi yapılmalıdır7.

Bir tasarım objesi olarak halıların tasarlanıp üretilmelerinin geçmişi;

oldukça eskiye dayanmakla birlikte günümüzdeki halı tasarımının

kaynağı, endüstri devrimiyle başlayan sürece kadar gitmektedir. Endüstri

devriminin oluşumunda oldukça etkili olan halı üretimi, aynı zamanda

teknolojik gelişimin oluşturduğu değişimlerden en çok etkilenen

alanlardan biridir.

R.Barthes'in izinden gidersek halılar bir söylemdir, bu söylemde

gerçekten bir dildir. Bir halının algılanan biçimi,motif,kompozisyon ve

renklerinin anlamlandırılıp yorumlanması bu nesnenin tasarlanması

sürecinde hangi etkenlerin rol aldığını saptamak demektir. Bu nedenle

burada dokuma öncesine özgü bir tasarım evresinden söz etmek gerekir.

Bu süreci belirleyen farklı nitelikteki etkenlerin başında;

kültürel,estetik,tarihi ekonomik özellikler gelir. Her halıya özgü

tasarımın tarihsel yönü, diğer halılar için bir başvuru kaynağı oluşturur8.

Halılar işlevsellikle estetik duyarlığı birleştiren ürünlerdir. Her biri

motiflerle bezenmiş bir nesne olmanın ötesinde mistik, felsefi ve

sanatsal boyutlarıyla da bir dünya görüşünü, bir metafizik anlayışı, bir

dönemin belleğini yansıtan ürünlerdir. Halı tasarımcısı, sanatçı kişiliği

7Vasili Kandinski,Sanatta Zihinsellik Üstüne, Çev. Tevfik Turan, II. Basım, Yapı

Kredi Yayınları, İstanbul 1993, s.21 8 Şafak Ural, Mimari Bir Objenin Felsefi Açıdan Yorumu, Mimarlık ve Felsefe, YEM

Yay.,2002, s.31-32

122

ile duygu, düşünce ve hayal(imgelem)gücünü çizgilerle birlikte renklere

aktarırken9Hegel’ci anlayışa göre halılara tinsellik de kazandırmaktadır.

Günümüz gösterge bilimi salt betimlemeye dayanan bir anlayışı

benimsemek yerine okumayı, yorumlamayı ve yeniden anlamlandırmayı

sağlayacak bir düşünme biçimini oluşturmaya çalışır. Bu yalnızca

yüzeysellik içeren bir betimleme yerine derinlere yönelik bir

anlamlandırmanın sürekli öne çıkarılması demektir. Sanatçılar ve şairler

de yine sanat gerçeğinin betimleme eyleminden değil yeniden kurma

eyleminden geçtiğini daha 20.yy'ın başlarında gördüler. Böylece hem

gerçek daha iyi kavranır hem de sanatımız, bilimsel tasarımlarımız yeni

özler, yeni görüntüler ve yeni anlamlarla zenginleşmiş olur10

.

Türk halılarında motifler, anlamlı ve geleneksel bir üslûpla sembolize

edilmiştir. Anadolu kadını kendisini, sosyal ya da ekonomik çevresini,

sevinç ya da acısını, sembolik değerler vererek motiflerinde

biçimlendirmiştir. Yaygılardaki yanışlar, onun tasarladığı veya

aktarmayı düşündüğü olayın veya nesnenin sembolik karşılığıdır ve Türk

halılarına ruhunu veren de bu temel özgünlüğüdür.

Türk halılarının diğer bir önemli özelliği bu öykülerin halı ve

kilimlerdeki stilizasyonudur. Objelere yüklenmiş sembolik anlatımlar,

halı ve kilimlerde bir de stilize edilerek uygulanır. Dokuma tekniğinden

gelen zorunluluklar ve kolaylıklarla da formlar gerçeğinin sadece

hatırlanması istenircesine stilize edilir. Böylece anlatılacak her şey halı

ve kilimde hem vardır hem gizlidir, hem de anlayanın dilindedir.

Bu açıdan halı ve kilimler onu dokuyan toplumun; kültür düzeyini,

estetik değerlerini, koşullarının ekonomik ve ticari boyutlarını bir ölçüde

yansıtabilme kabiliyetleri ile kültürel ve ticari mirastır. Anadolu Türk

halı ve kilim geleneğinde, Saray nakkaşhanesinde nakkaş tasarımlarıyla

çözgüye aktarılan dokuma kültürü hariç tutulursa, çoğunlukla bütün bir

Anadolu'da uygulanan ve köy el halıları grubuna giren bu gelenek;

alışkanlık kazanmış belleklerden Türkmen tezgâhlarına aktarılabilen bir

kültürel ve ticari yapıdır.

9 İsmail Tunalı, Tasarım Felsefesine Giriş, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul

2004, s.60 10

Mehmet Rifat; Gösterge Avcıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997, s.93

123

Geleneksellik ve çağdaşlık kavramları kapsamında halıları

incelediğimizde geleneksellik; toplumun üyelerini birbirine bağlayan

geçmişten gelen köklü alışkanlıklar olarak tanımlanabilir. Çağdaşlık ise

çağa uygun olma, aynı zaman diliminde olma ya da çağın ilerisinde olma

anlamında ve bunların her biri, diğerinin bir kısmını ifade edecek

biçimde kullanılmaktadır. Turgut Cansever, çağdaşlığı insanın geçmişi

ile geleceği arasında, geleceği kurmaya yönelik yapacağı her şey olarak

tanımlar.11

Çağdaşlık ve geleneksellik kavramını zaman boyutunda ele aldığımızda

bugünün gerisinde kalan her şeyi geleneksellik kapsamında incelememiz

gerekir. Bu durumda her sanat yapıtı; döneminde çağdaştır. Ancak kendi

gerisinde kalan donmuş kalıpları sürdürmekteyse ve geleceğe yönelik bir

kaygı taşımıyorsa o yapıtı, çağdaş olarak nitelendirebilmemiz de

mümkün değildir. Halen, dünya halı pazarında marka ürünlerin

pazarından pay almak isteyen taklit halılarla üretim yapmaya çalışan bir

vizyon içinde sektörel bir yanılgıyı yaşıyoruz. Burada önemli bir yol

ayrımındayız. Dünyada pazarı bulunan markaların taklitlerini mi

üretelim ve pazarlayalım yoksa 2000 yıllık kültürel birikimi yeni

markalarla destekleyerek öncü markalar mı üretelimsorusunun cevabı iyi

düşünülmelidir.

Günümüzde Türk sanatında geleneksellik kavramından anlaşılan;

genellikle halk kültüründen olan motiflerin eserlerde kullanılması

şeklindedir.

“Geleneksel kültür; sadece sanatı değil saray sanatını, egemen çevreler

sanatını da yaratmış. Biz halkın duyarlılığı dediğimiz zaman halk

sanatının kök verdiği psikolojik ortamı belirlemek istiyoruz gerçi egemen

çevrelerin sanatı da değişik ölçüde de olsa aynı kaynaktan beslendi.

Fakat türküyü halkın malı olarak kabul ediyoruz da Dede Efendi’nin

bestelerini kabul etmiyoruz; Emrah’ ı kabul ediyoruz Nedim’i kabul

etmiyoruz. Bugünkü kullanılışa bakacak olursak halkla ilgili her

tanımlama bu, tarihten gelen ikilemin üzerine kurulmuş. Halka dönüş,

halk dışında kurulmuş bir üst kültürün yadsıdığı ana kaynağa dönüşü

amaçlıyor12

”.

11Atilla Yücel, Doğan Kuban, Turgut Cansever, Uğur Tanyeli, ‘’ Mimaride Çağdaşlık

Sorunsalı’’, Geçmişiyle Geleceği Arasında Kıvranan Sanat- Çağdaşlık Sorunları, Salı

Toplantıları 92-93, İstanbul 1993, s.12-18 12Doğan Kuban, Özgün Bir Sanat Kuramı Üzerine Düşünceler V- Halkın Duyarlığı ve

Halka Dönük Sanat, Köken, Aylık Kültür ve Düşün Dergisi, Sayı: 6, (1974), s.2

124

Türk el halıları, dünya pazarlarında “Dünya Markası” niteliğinde yer

alamamakta, Uzak Doğu üretimi ithal halı kültürü sonucu, her geçen gün

Türk halısı imajı kaybolmakta ve pazar payı azalmaktadır. Türkiye,

ilkeleri olmayan halıcılık yapısıyla her geçen gün bu pazardan

kopmaktadır.

Dokumalarımızı değerli ve kimlikli kılan en önemli özelliklerinden biri

desen kimliğidir. Günümüz imalatlarına bakıldığında geleneksel yapı

bozulduğu gibi “yeni yorum” adı altında yapılan tasarımlar, yöre ve

yanışların birbirine karıştırılmasından öteye gidememektedir. Burada

ortaya çıkan sorun ise kimlik oluşturmuş geleneksel yapılardan yola

çıkılarak yapılmaya çalışılan tasarımlarda sınırlar ne olmalı sorusudur.

Bu süreç, geçmişte kendi doğal ortamında doğal bir şekilde sürmüştür.

Anadolu dokuyucusu, kendi öz duyarlılığı ile yeni anlamlar yüklediği

yanışlarını oluştururken geleneksel yöntem ve tekniklerini kendiliğinden

değiştirmekte veya dokumasını tekniğe uygun olarak geliştirmektedir.

Burada Anadolu dokuyucusu, sürekli bir tekrarın içine düşmemiştir.

Bilinçli ya da bilinçsiz güzel arayışlarla kimlikli ve dönemine göre

değişen halıları dokumuşlardır. Geleneksel biçimleri aynen alarak

seçilen bir üslûbun teknik özelliklerini uygulamaya çalışmak geleneksel

olanın günümüze taşınması noktasında boşa uğraşmak gibidir.

Geleneksel olanın gerçekliğinin arkasındaki düşünce arka planını

özümsemek, bunları çıkış noktası olarak kabul ederek günümüz anlayışı

içinde yorumlamak, geleneksel yapının günümüz çağdaş ortamına

dönüştürülmesinin yoludur denebilir. Halının ticari ve kültürel bir ürün

olması bunu zorunlu kılmaktadır.

Özgür bakış açısı ile tasarım eğitimi alan günümüz tasarımcısının; 17.

yüzyılda önceden devraldığı örneği kendine göre yorumlayan ve o

dönemde çağdaş yorumlar yapan geleneksel dokuyucudandaha geride

olmasını anlamak mümkün değildir.

Günümüzde tasarım eğitimi alanların belki de en büyük yanılgıları,

Anadolu köylerini gezmemeleridir. Program bilme, internetten kopya

çalışmalar yapma belki daha kolay geldiğinden olabilir. Yöresel halılar

bilinmeden Jan Kath örnek alındığında gelinecek nokta burasıdır. Bu,

klasik resmi bilmeden sürekli soyut resim yapan ressamın durumu

125

gibidir. Oysa Jan Kath’ın da çıkış noktası Anadolu Tülüleri ve İran

Gabbeh dokumalarıdır. Tasarım öncesi araştırma sağlıklı

yapılamadığından hâlâ halıların en ve boyundan öteye geçilememiştir.

Türk kültürünün zengin birikiminden faydalanma yerine fraktallerden

tasarım yapılmaya çalışılıyor.

Yeni anlatım şemaları içinde geleneksel ve günün estetiği arasında bağ

kurarak kültür ve coğrafyamızın barındırdığı iyi örnekleri marka kılan

üretimler yapılabilir.

Herkes kelimeleri yan yana getirebilir ancak bu, onun edebî bir metin

olduğunu göstermez. Geleneksel boyutta hazırlanacak tasarımlarda

biçimlerin tıpkıbasım kopya edilerek alınması ve bunların yan yana

getirilmesi gelenekselin yaşatılması amacına ters düşer. Öykünmeci

tasarımlar, eski ile aynı anonim karakterleri gösterseler de gelenekselin

kuralları çerçevesinde yeni biçimler oluşturulması, sanatçı duyarlılığı

açısından büyük önem taşımaktadır. Belli bir dönemin içeriğini

yakalayamayan sadece gelenekselin yaşatılması amacına yönelen

tasarımlar, sanatçı duyarlılığına ve biçimlerin yüzey üzerindeki

düzenlemenin ustalığına bağlıdır. Geleneksel bir görünün kazansalar da

biçimsellikten öteye geçemezler. Bunun yanında, gerek teknik gerekse

tasarım ilkeleri açısından yapılacak kesin değişiklikler, eserin

geleneksellik boyutundan uzaklaşmasına neden olacaktır.

Dokumada kullanılan dabak yünü veya tarak altı döküntüler, halının

sürtünme haslığını düşürmekte, halının havlarının yatmasına,

dökülmesine, keçeleşmesine ve halının kısa sürede ömrünü bitirmesine

neden olmaktadır. Canlı koyunyününden üretilen iplikler ise çok uzun

ömürlüdür, üzerinde dolaşıldıkça halı parlamakta ve daha güzel bir

görüntü elde edilmekte, halı uzun ömrü ile önemli bir yatırım aracı

olmaktadır13

.

Kullanılan boyaların ışık ve yıkama haslığının düşük olması, renginin

kısa sürede solması ve ilk günkü albeni ve parlaklığını yitirmesine sebep

olmaktadır. Halı ipi, ışığa ve yıkama etkilerine karşı direnci yüksek

13

Fahrettin, Kayıpmaz; Uluslararası Halı Pazarında Türk Halıcığının Konumu Paneli,

Ankara Park Otel, 2006.

126

boyar maddelerle boyanmalıdır. Türk el halıları bu haslık oranlarının

düşüklüğü ile de dünya ticaretindeki yerini kaybetmiştir.

Türk halılarında geleneksel Türkmen kültürüne ait desen yapısında bir

yozlaşma söz konusudur. Dünyada pazarı bulunan markaların taklitlerini

üreten, hazır pazardan ve tutulan markalardan nemalanan bir üretim

tercih edilmektedir. Geleneksel Türk dokuma kültürü, yerellikten

ulusallığa, ulusallıktan evrenselliğe “marka” yapılarak dünya pazarına

sunulamamaktadır.

Türk halıları yurt dışında dokunmakta daha sonra ülkemize ithal

edilmektedir. Böylelikle üretim yurt dışına yönelmektedir. Türkiye’deki

halı üretiminde en büyük maliyet kalemini oluşturan emek gideri, aylık

yaklaşık 140-180 Amerikan dolarıdır. Hindistan, Çin, Nepal gibi -bu

sektörde ülkemizin en büyük rakipleri olan- ülkelerde işçilik ücreti aylık

15 ilâ 24 $ civarındadır. Aradaki farkı kapatmadıkça üretimi devam

ettirme şansımız yoktur.

SONUÇ

Geleneklerimizi aynen devam ettirmek ve bunun dışında bir şey

yapmamak gibi bir zorunluluk içinde kalmak, günümüz şartları içinde el

sanatlarının önünü kesmektir. Günümüz insanı için geleneğinden

kendisine kalan büyük birikimi uygun şartlarda ve ne yaptığını bilir bir

şekilde araştırarak yeniliğe götürme sorumluluğu bulunmaktadır.

Önümüzde yorumlayabileceğimiz 2500 yıllık bir birikim vardır. Bu

birikimin kontrollü ve araştırmacı tasarımcı düşünce ile

değerlendirilmesi gerekmektedir.

Batı sanatının doğu motiflerine yönelişinde, sanatsal biçimlendirmede

yeni boyutlar arama isteği, bireysel kaygıdan kaynaklanmaktadır.

Geleneksele yönelişte, politik ya da toplumsal bir zorlama söz konusu

değildir. Batılı sanatçı, resimsel çözümlemelerinde bir yöntem bulmak

amacı ile doğu motiflerini inceler ve onları, kendi resimsel mantığı ve

içselliği doğrultusunda yorumlamaya çalışır.

Geleneksel üslûbun felsefesini, uygulandığı dönemlerdeki toplumsal

özelliklerini, sanat anlayışını, biçimlerin ve kompozisyonların

diyalektiğini, üslûbun tekniğini özümsemek ve bütün bunları çağın

127

bilinci içerisinde, çağdaş sanat akımlarının anlayışı ile yorumlamak, bir

yöntem gibi görülmektedir.

“Dekoratif sanatlarda değişik uygulama alanlarında, çağın sosyal ve

kültürel yapısının isteği değerlere uygun görsel anlayışta tasarımlar

gerçekleştirilmesi zorunludur. Bu da ancak kalıplaşmış bir takım

düşünsel tavırları bir tarafa bırakarak yaratıcı imgelemelerle hayal

gücümüzün ve kültürel bakış açımızın ortak paydası olabilecek içerikte

formlar elde etmekle gerçekleşebilir. Bu formsal algılama ve bundan

doğan içerik, sosyal yaşamımızda karşılaştığımız ve yaşadığımız

değerlerin bizim tasarımsal boyutumuzda yorumlanarak birer yaşamsal

motif haline getirilmesiyle başlar. Böylece her tasarımcı kendi yaşamı ve

düşünsel özgürlüğü içinde yaratıcı fonksiyonlarını kullanarak kendi

motifini ve bu motiflerin bir araya gelmesiyle de özgün tasarımını

gerçekleştirir14

.

Geleneksel motiflerden esinlenerek analitik çözümlemelere gitmenin

çağdaş sanat biçimlerini oluşturmada tek geçerli ve kesin bir yol olduğu

iddiasında bulunmak yanlıştır. Ancak, sanatçı yaratıcılığının özgürlüğe

bağlı olduğu ve bireysel atılımların; yapıtın özgürlüğünü sağlamadaki

gerekliliği göz önüne alındığında geleneksel formun morfolojisi

üzerinde incelemeler yapmak ve elde edilen bulguları değerlendirerek

çağdaş yorumlara ulaşmak, biçimselliğe yönelik bir yöntem olarak

görünmektedir.

Geleneksel halılar kendi zamanları içerisinde çağdaştırlar. Geleneksel,

kendi zaman açımızdan irdelendiğinde bizimle aynı zaman diliminde

soluk almaktadır. Bu nedenle geçmiş ile şimdiki zaman eş zamanlı

olarak tanımlanabilmektedir. Geçmişin çözümlenmesi amacı ile

geçmişe; o dönemlerdeki anlayış çerçevesinden bakmak mümkün gibi

görünse de yeni sentezlere ulaşmada, geçmişe bugünün düşünce yapısı

ile yaklaşılması gerektiği de bir gerçektir.

Geleneksel bir motifin içeriğini kavramadan onu olduğu gibi alıp

kullanmak, geçmişteki bir sözcüğün bugünün cümlesinde yer almasına

benzemektedir. O sözcük, içerdiği anlamı ile geçmişin bütününde

14

Yavuz Seçkin; ‘’Geçmişten Geleceğe Dekoratif Sanatlarımızdaki Değişim ve

Gelişim Süreci’’, Kamu ve Özel Kuruluşlarla Orta Öğretimde, Üniversitelerde El

Sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, (18-20 Kasım 1992,

İzmir), Ankara, 1994, s.398

128

(cümlede) değer taşımaktadır. Geleneksel değerlerin geçmişteki

anlamlarını kavrayarak ona bugünün bakış açısından bakılabilmeli ve o;

geçmiş ile şimdinin eş zamanlı bütünü içerisinde uyumlanabilmelidir.

Sanatçının dili kendi zamanının dilidir. Kendi çağının bilincini

taşıyabiliyorsa geleneğinide niçin ve nasıl sorularına yanıt bularak

geleceğe taşıyacaktır.

Herhangi bir otomobil markasının ilk üretim tarihinden günümüze kadar

geçen süreçte yaptığı otomobillere bakıldığında her markanın kendine

göre bir kimlik oluşturduğu görülebilir. Zamanla kullanılan malzeme,

kullanım alanı, tasarımı değişmesine rağmen o araç, görüldüğünde

tanınır. Çünkü onda kimlik oluşturan kısım hep korunmaktadır. Mesela

BMW markalı araç, ön kısmından, ambleminden tanınır. İster arazi

aracı, isterse spor otomobil olsun onun kimliği bilinir. İşte halı

üretiminin temel noktası da bu kimliğidir. O kimlik iyi tespit edilip

korunabildiği ölçüde halının gelenekselliği de sağlanabilir.

Sanatta korunması gereken; kurallar ve kalıplardan ziyade değerlerdir.

Bu değerler, o sanata devrinin estetik anlayışı içinde milli, mahalli ve

şahsi kimlik kazandıran, verilmek istenen mesajı veya manayı anlatacak

ifade üslûbunu belirleyen, ecdat yadigârı değerlerdir15. Bunları ifade

etmek için kullanılan kurallar, semboller, malzemeler dönemin

şartlarına, ihtiyacına, sanat anlayışına, zevkine, medeniyet seviyesine

bağlı olarak değişebilir ve değişmelidir. Yeter ki korunması gerekenlerin

farkına varılsın ve hassasiyetle onlara sahip çıkılsın ki gelenek geleceğe

taşınsın.

KAYNAKLAR

ALANTAR Hüseyin, Bir Kültürün Dokunuşu, Karakter Color

Matbaası A.Ş., İstanbul 2006

ALANTAR, Hüseyin, Motiflerin Dili, A4 Ofset Matbacılık San. Tic.

Ltd. Şti, İstanbul Halı İhracatçıları Birliği, İstanbul 2007

BENJAMİN,Walter, Pasajlar (Tekniğin Olanaklarıyla Yeniden

Üretilebildiği Çağda Sanat Yapıtı), Çev. Ahmet, Cemal, Yapı Kredi

Yayınları, İstanbul 2012

15İnci Ayan, Birol; “Geleneksel Sanatların Eğitimdeki Yeri ve Önemi” Türkiye’deki

El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri,

Kültür Bakanlığı Yayınları:1861, Ankara, 1997.

129

BİROL, İnci Ayan; “Geleneksel Sanatların Eğitimdeki Yeri ve Önemi”

Türkiye’deki El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki

Yeri Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları:1861,

Ankara, 1997.

KANDİNSKİ Vasili, Sanatta Zihinsellik Üstüne, Çev. Tevfik Turan,

II. Basım, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1993

KAYIPMAZ, Fahrettin, Uluslararası Halı Pazarında Türk Halıcığının

Konumu Paneli, Ankara Park Otel, 2006.

KAYIPMAZ, Fahrettin-Naciye, “Geleneksel Türk El Halıcılığı

Paralelinde Günümüzde Türkiye'de Yapılan Bir Kısım İmalatların

Gelenekler ve Pazar İlişkisi İçerisinde Değerlendirilmesi”, Kamu ve

Özel Kuruluşlarla Orta Öğretimde, Üniversitelerde El Sanatlarına

Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri,(18-20 Kasım 1992,

İzmir), Ankara, 1994

KUBAN, Doğan, Özgün Bir Sanat Kuramı Üzerine Düşünceler V-

Halkın Duyarlığı ve Halka Dönük Sanat, Köken,Aylık Kültür ve

Düşün Dergisi, Sayı: 6, (1974)

ÖZSEZGİN, Kaya, Çağdaş Sanatta Metafor olarak Simge, “Türkiye’de

Sanat”, Plastik Sanatlar Dergisi, Ocak/Şubat, 1994, S.12

RİFAT, Mehmet, Gösterge Avcıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul

1997

SEÇKİN, Yavuz, ‘’Geçmişten Geleceğe Dekoratif Sanatlarımızdaki

Değişim ve Gelişim Süreci’’, Kamu ve Özel Kuruluşlarla Orta

Öğretimde, Üniversitelerde El Sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları

Sempozyumu Bildirileri, (18-20 Kasım 1992, İzmir), Ankara, 1994

TUNALI, İsmail, Tasarım Felsefesine Giriş, Yapı Endüstri Merkezi

Yayınları, İstanbul 2004

URAL, Şafak, Mimari Bir Objenin Felsefi Açıdan Yorumu, Mimarlık

ve Felsefe, YEM Yay.,2002, s.31-32

YÜCEL, Atilla, Doğan Kuban, Turgut Cansever, Uğur Tanyeli,

“Mimaride Çağdaşlık Sorunsalı’’, Geçmişiyle Geleceği Arasında

Kıvranan Sanat- Çağdaşlık Sorunları, Salı Toplantıları 92-93, İstanbul

1993, s.12-18

130

1984 YILI MEZUNLARINDAN BİR KONUŞMA

Çanakkale Meslek Yüksek Okulu Halıcılık ve

Desinatörlüğü Bölümü ilk mezunlarındanım.

Akademisyen değilim, Milli Eğitim

Bakanlığı’nda öğretmenim. Mezun olduğum okul

sayesinde meslek sahibi oldum. Hocalarım

Tahsin Öztürk, Gürbüz Uğur ve Eşref Bülent

sayesinde seviyeli ve yeterli bir eğitim aldık. Halı

ve kilimle ilgili bilmemiz gereken her şeyi öğrendik. Akademisyen

olmasak da hocalarımızın öğrettikleriyle şu an hizmet vermekteyiz,

içimizdeki halı desen kilim sevgisi hiç azalmadı. Fırsat bulduğumuz an

aynı coşkuyla devam edebiliriz. Bu çalıştaya davet edildiğimiz için çok

mutluyum, Tahsin hocam başta olmak üzere üzerimde emeği olan bütün

hocalarıma ve siz değerli katılımcılara saygılarımı sunar, teşekkür

ederim.

Öğretmen Alev ÇETİN

131

ÇALIŞTAY SONUÇ BİLDİRGESİ

Öğr. Gör. Mustafa GENÇ

Sakarya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi

Geleneksel Türk Sanatları Bölümü

Halı Kilim Ana Sanat Dalı Başkanı

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ayvacık Meslek Yüksekokulu

tarafından 5-6 Nisan 2012 tarihlerinde düzenlenen “HALICILIK ve

KİLİMCİLİK PROGRAMININ SORUNLARI VE ÇÖZÜM

ÖNERİLERİ” çalıştayının 05.04.2012 tarihinde değerlendirme toplantısı

yapılmış ve aşağıdaki kararlar alınmıştır:

1-Geçmişte Türkiye’nin farklı üniversitelerinde Halı-Kilim, Halıcılık

ve Halı-Kilim Desinatörlüğü adı altında eğitim-öğretim veren

programların, Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması (ISCED’97)’na

uyarlanmasıyla HALICILIK ve KİLİMCİLİK adı altında

toplanmaları, bu programlara gelen öğrenci sayısında ciddi

azalmalara yol açtığından program isminin “HALI

DESİNATÖRLÜĞÜ” olarak YÖK’e teklif edilmesine

2-Dikey geçiş sınavlarında belirlenen kontenjanların tercihte önemli

bir motivasyon öğesi olmasından dolayı bu oranın %30’a

çıkartılmasının teklif edilmesine;

3-Ders adlarının ve içeriklerinin yeniden güncellenerek aynı

olmasının öğrenci talebine olumlu yansıyacağına;

4-Öğrenci kontenjanlarının 30 olarak sabitlenmesine ve

arttırılmamasına;

5-Öğrenci alım puanlarının şimdiki gibi devam ettirilmesine ve puan

türünün değiştirilmemesine;

oybirliği ile karar verilmiştir.

141

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ

ÇANAKKALE MYO HALICILIKVE DESİNATÖRLÜĞÜ

BÖLÜMÜ HATIRALARI (1982-1992)

“türkiye’de, ilk halıcılık ve desinatörlüğü bölümü’nü ... · Şahsî olarak bu...

Documents