türkiye'de Çeşitli kurumlarda yetiştirilen ana arılar İle oluşturulan balarısı (apis...

8/7/2019 Trkiye'de eitli Kurumlarda Yetitirilen Ana Arlar le Oluturulan Balars (Apis mellifera) Kolonilerinin Fizyolojik, Mor

1/130

(A R A T I R M A KURUMU

H A Y V A ~ C I L I K A R A T I R M A GRUBU

DOKTORA TEZ!

Y E T T R L E N llNA ARILAR(Apis mellifera) K O L O N L E R N N D A V R A N rA R K L L K L A R N I N

Mehmet E m n BUDAKve B a k a n l

Reformu Genel M d r i


2/130

r ' ~ \ ,\L.."' - . , .

T R K Y E B L M S E L ve TEKNIK A R A T I R M A KURUMUVETERINERttK ve HAYvANelLIK A R A T R M A GRUBUProje No ; VHAG - 795

DOKTORA TEZt

(;3?5 t lLtSt 5 (043)6j 2 rC

T R K Y E ' D E E T L KURUlLARDA Y E T T t l L E B INA ARILIRO L U T U R U L A N B I L A R s (!pis mellilera) K O L O I L E R N I

r t Z Y O I O I I , M O R F O L O J K VE D A V R A N FARKLILIKLARIRIIA R A T R L M A S

Proje YrutcsDo.Dr. etin F I R A T L Ankara niversitesiZiraat FakltesiZootekni Blm

Y a r d m c A r a t r c Mehmet Emin BUDAK

T a r m ve K y i l e r i B a k a n l Tanm 'Reformu Genel M d r l

ANKARA9 9 2

&.7aL; "i:.. ' . ' . s " : i i J U J ' i u ~ l i A ..' k l ! S


3/130

Trkiye'f n d a n ret ic iyezel l ik ler in ingezginc i a r c l

A r a t r m a a r g e l i i m i veb u l u n m u t u r . o l d u u , alake i l i m i n i n a r t t g ,

y a g m a c l k a l n a n i i a r g e n i l i k vekee k u a k vekanat, kee,grup i i

ana a r

materyalin b irze l l ik l e r i s a b i t l e t

i i

z

i

nin uygun o l m a y a c a g sonucuna

t a ra -

bu

f kanat


4/130

The morphologieal,t r a i t s ot th e honey bee

iii

and pr iva te queen produeerTurkey.

Thes ign i t i ean t ly withrear ing, t l i gh tswarminghoney produetion wereother . I t waset t ie ieney; .!along with thealong with the ing nectars tud ies weretha t the re wass t iua t i an tha t theand inappropria te forunless they were f for

1 andsome publ

were

i brood

eorre to eaehmore f l

s

were notto seeure


5/130

ZELGE

ize lge No:4 .1 . Gruplarda Deneme

4 .2 .4 .3 .

4 .4 .

4 .5 .

S a y s veGruplara Gre AnaErgin A r G e l i il

513

D e e r l e r ........ ,. ....... '" ,. ,. ..... "'_* ., .................. '" ol .. 55Kuluka A l a n T a n m -l a y c Deijerler ....................... 59G r u p l a r n Ortalama ve A r S a y l a r . '" . '" . . '" ........ .. '" ... 111 ................. '"' .. . . . . . . 63

4.6 . G r u p l a r n Yrelere GreVerimler i O r t a l a m a l a r ............. o 66

4 .7 . G r u p l a r n e i t l i Yreler vedeki Ortalama ve Toplam 69

4.8 . G r u p l a r n e i t l i Yreler vedeki Y a i j m a c Kovan S a y l a r .... o o 72

4 .9 . Dil U z u n l u k l a r n a l i k i n c D e e r l e r (mm) .......................... . 5

4.10 . Kanat G e n i l i k l e r i n e l i k i n D e e r l e r (mm)........................... 77

4.11 . Kanat U z u n l u k l a r n a l i k i n T a n m l a y c D e e r l e r (mm)........................... 79

4 .12 . Kanat n d e k s i n e l i k i n T a n m l a y c D e e r l e r (mm)........................... 80

4 .13 . Kbital n d e k s e l i k i n T a n m l a y c D e e r l e r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82


6/130

v

4 .14 . Arka Bacak i

4 .15 .

4 .16 . i

4 .17 .

4 .18 .

4 .19 .

4 .20 .

y c

K l D e e r

(mm) .. ., . ., .. '* 10 tc .. '" '* ;;. '* *' ,. ,. 87

88

89

91


7/130

E K L

e k i l No:3.1 . Dil U zu n l u g u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453 . 2 . On Kanat................................. 463.3 . i A r n n Arka B a c a g .................. 473.4. Tergi t G e n i l i g i ....................... 483.5. i A r n n K a r n ..................... 494.1. G r u p l a r n A r l ereve Orta

4 .2 .Dnem ve Yrelere GreG r u p l a r n Kuluka A l a n Gelm a l a r n n Dnem ve Yrelere

56

D e i i m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . / I J ...... .... ,. ,. ... ,. -. 60

4.3. G r u p l a r n D e g i i k Yrelerdeki U u Etkinl ik ler i ...................... 63

4.4. Yrelere Gre G r u p l a r n Bal Verimi Ortal a m a l a r n n D e g i i m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

4.5. Yrelere Gre G r u p l a r n H r n l k Egi-l imler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . '" . . . . . . . . . . . '" . .. . 70


8/130

v i i N D E K L E R

Sayfa1. G I R I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. KAYNAK A R A T I R M A S I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53. MATERYAL VE yNTEM................................ 363 .1 . Materyal........................................ 363 .1 .1 . A r l Kovanlar ............................... 363 .1 .2 . Ana A r l a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 . 1 . 3. i Ar l a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 .1 .4 . Labora tuvar Malzemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 . 1 . 5. Koruyucular................................... 373 . 2 . yntem ................................................. ,. 373 .2 .1 . Denemenin K u r u l m a s ve Koloni l e r in Ynetimi . . 373 .2 . Kolon i l e r in E i t l e n m e s i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 . 2 . 1 . 2 . Ana A r l a r n Koloni lere Kabul Et t i r i lmes i ... 383 . 2 . 1 . 3 . Koloni l e r in Ynetim P r o r a m ...........3 . 2 . 1 . 4 . Sonbahar B a k m , K l a t m a ve

Beslemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "' .. ,.,. '* . '* ili '$ -$ '*3 .2 .2 . Fizyo lo j ik ze l l ik l e r in Bel i r lenmes .3 . 2 . 2 . 1 . Y a a m a Gc .................... .3 . 2 . 2 . 2 . Ergin A r G e l i i m i .............3 . 2 . 2 . 3 . Kuluka A l a n G e l i i m i . . . . ..3 . 2 . 2 . 4 . U u E t k i n l i i . ..........3 . 2 . 2 . 5 . Bal Verimi ............3 .2 .3 . D a v r a n ze l l i k l e r i n in3 . 2 . 3 . 1 . H r n l k .........3 . 2 . 3 . 2 . Y a m a c l k E i l i m i .


9/130

ii

3 .2 .3 .3 . O u l E i l i m i . .3 .2 .4 . Morfolojik zel3 .2 .4 .1 . Dil U z u n l u u . ot ..... ,. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . '* . . . . . . . . ..3 .2 . 4 . 2 . n Kanat3 .2 .4 .2 .1 . Kanat B o y u t l a r ve i .

1Ul'='1'>.,;::' .......... '" ..................... ,. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

ve3 .2 .4 .2 . 2 . Kbital3 .2 . 4 . 3 . Arka Bacak

D e e r i . ............. '" ............................. ., .................... ..3 .2 .4 .4 . Tergi t3 .2 . 4 . 5 . Kee K u a k ,

..... -._ .. ' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ve

Kae3 .2 . 4 . 6 . K l 3 .3 . Veri ler in4. BULGULAR VE4 .1 . Fizyoloj ik4 .1 . 1 . Y a a m a

............................... ,. ................... ., .... ..'" .... ,. .................................. "" .... .,. .......... ..

i .

............. *- ................... ,. ........... ., ............... ..

4 . 2. Ana Ar4 .1 .3 . Ergin A r G e ~ l 4 .1 .4 . Kuluka4. 5 . U u 4 .1 .6 . Bal4 .2 . D a v r a n 4 .2 .1 .

4.2.2 .4 .2 .3 . ogul4 .3 . Morfoloj4 .3 .1 . Dil4.3 .2 . n

.......... ,. .................................................. ......... '" ,. ... '" .................................................... ..

.... ,. ............................................. ,. .... .................................................................... ..

1 .......................... 1/1 ............................. ., .... ..1 '" ,. ........... "" ...... '" il! ........................ .

......... ,. ......... __ .... ,... ili ... ,. ........ ,. ...... .. ,. .. '*

...... ,. ..... ,. if '" "ili ,. ,. *' ". it

43

45

4646

4748

484949515151525358626569697273757577


10/130

4 .3 .2 .1 . Kanat G e n i l i i . .. .. .. .. .. .. .. . ... . . ,. . .. .. '" .. .. .. .. .. .. 774 .3 .2 .2 . Kanat U z u n l u u . 74 .3 .2 .3 . Kanat n d e k s i . . 804 .3 .2 .4 . Kbi ta l n d e k s . ,. :8 ............... ,. '* .... ,. ". . . . . . . . . . . . . '" 14 . 3 . 3 . Arka Bacak U z u n l u u . 834 .3 .4 . Meta ta r sa l n d e k s . 44 .3 .5 . T e rg i t

G e n i l i i 85

4 .3 .6 . Kee K u a k G e n i l i i . 4 .3 .7 . Par lak Zemin G e n i l i i . 884 .3 .8 . Kee n d e k s i . . '" .. ,. .......... '" ......... '" .... '" .......... ,. " '" .. 894 .3 .9 . K l U z u n l u u . .. .. '" . . . . . . . . . . . . . . . . . . *_ .. '" .. . '" .............. _* lt .. ' " ' " '" 90.. .5 . SONU VE ONERlLER "......... 9 36 . ZET. ............... '" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .--. '" ... '" ....... '" ... '" ... 1007. SUMMARY 104

KAYNAKIA.R.. .. .. '" .. '" '" '" '" '" '" '" .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. '" '" .. .. .. '*.. 1 0-7


11/130

G R

Bal a r s Apis mel l i fe ra L ., gerek b i tk i l e rdek i yab a n c t o z l a m a y g e r e k l e t i r m e s i , gerek r e t t i i bal ,balmumu, polen, a r st ve d i e r rn l e r i i l e s a l a d ekonomik ya ra r la r nedeniyle d n y a n n hemen her yer indey e t i t i r i l m e k t e d i r . A r rnler in in insan s a l a s n dan nemini ve a r n n ekonomik k a t k l a r n daha i y i d e e r l endi ren g e l i m i lke le r , bu konuda i l e r i dzeyde a l malar srdrmektedi r ler .

Yeryznde ok d e i i k ekoloj ik k o u l l a r a uyumg s t e r m i bulunan bal a r s n d a , morfOlojik, f izyo lo j ik ved a v r a n ze l l i k l e r i b a k m n d a n g e n i b ir var iyasyon bul u n m a k t a d r . D o a l y a p s , ikl im f a r k l l ve zenginb i t k i r ts nedeniyle a r c l a olduka e l v e r i l i olanlkemizde, Kafkas a r s ( ~ . ~ . caucas ica) , Trans-Kafkasa r s ( ~ . ~ . remiEes), Suriye a r s ( A . ~ . syr iaca) , t a l y a n a r s ( ~ . ~ . l i gus t i ca ) , ve K b r s a r s n n ( ~ . ~ . cyPria)e tk i le r inden sz edi lmektedi r (Bodenheimer 1942, Adam1983, Rut tner 1988a). Bunun y a n s r a lkemizde y a y g n b i-imde y a p l a n gezginci a r c l k genet ik variyasyonun a r t -m a s n a yol a m a k t a d r . Ancak yolu olmayan ve u l a m n ok

o l d u u yre le r in or i j i na l a r s n n k a r m a d a n k a l a b i l d i i beklenmektedir . Byle yre le r in d n d a Trki ye 'ye hakim olan genot ipin tm yrese l r k l a r n k a r m oldugu sy lenebi l i r . Bu nedenle lkemizdeki a r l a r n byk o u n l u u y a b a n c taksonomist lerce Anadolu a r s ( ~ . ~ . anatol iaca) o la rak s n f l a n d r l m a k t a d r (Ruttner 1988a) .Ancak bu genel y a k l a m n d o r u l u u n u lmeye ynel ik ay-


12/130

2

r n t l a l m a l a r son y l l a r a kadar ne lkemizde ne dey u r t d n d a y a p l m t r .

veB ir r k

ekoloj ikiers inde evre k o u l l a r n a uyum s a l a y a n b a k m d a n f a r k l genet ik y a p d a olan

populasyonlar "ekotipfl olarak a d l a n d r l m a k t a d r (cornuet1986: Rinderer 'den 1986). Gnmzde b a l a r l a r n d a ekonomiknemi olan karak te r le r in s a p t a n m a s ve b u n l a r n g e l i t i r i lmes i ynnde dnyada ok s a y d a a r a t r m a yrtlmekteolup; Trkiye 'de son y l l a r d a b a l a y a n bu konudaki a l malar ncel ik le ekot ip le r in t a n m l a n m a s n a yne l ik t i r .Kovan b a n a bal ver iminin ok d k o l d u u lkemizdever imi s n r l a y a n en nemli etmenlerden b i r i de iy i ze l -l i k t e d a m z l k materyal in s a l a n a m a m a s d r . Bu i s e a r v a r l m z n n i t e l i i n i n ortaya k o n u l m a s n d a n sonra y a p lacak s l a h a l m a l a r n a b a l d r .

Bal a r l a r n n bi reyse l ve top lu d a v r a n l a r , po-len ve nektar toplama e tk in l ik l e r i , y a a m a gc, kolanig e l i t i r m e y e t e n e i , h r n ya da u y s a l o l m a l a r , o u l verme ve y a m a c l k e i l i m l e r i , d e i i k iklim k o u l l a r n a uyum yetenekler i , h a s t a l k l a r a d a y a n k l k g ib i ze l l i k l e r ikoloninin ana a r s n a ve i f t l e t i k l e r i erkek a r l a r a b a l d r . Bu nedenle a r a i le le r inde v e r i m l i l i i a r t r m a d a iy i n i t e l i k l i ana a r k u l l a n m a n n nemi byktr .

A r c l g e l i m i lke lerde sa f r k ve h ib r i t anaa r y e t i t i r i c i l i i nemli b ir retim d a l n o l u t u r m u vey a l n z ana a r y e t i t i r e n byk d a m z l k i l e t m e l e r kuru l -m u t u r . Bu lke lerde , y e t i t i r i l e n ana a r l a r n performans


13/130

3

t e s t l e r i y a p l m a k t a ve daha ver iml i h ib r i t l e r e lde etme a b a l a r srdrlmektedir .

lkemizde . ana a r y e t i t i r i c i l i i yapan birkak u r u l u b u l u n m a k t a d r . Bunlardan Trkiye K a l k n m a V a k f (TKV) a r c l k konusunda resmi k u r u l u l a r a gre daha i l e r idzeyde a l m a l a r yrtmekte olup e i t l i yre ler imizdekieko t ip l e r zer inde ince lemeler in i srdrmektedir . A y r c a a r c l a r m z n ana a r gereksin imin in byk b ir k s m buk u r u l u t a r a f n d a n s a l a n m a k t a d r . T a r m ve K y i l e r i B a k a n l ' n a (TKB) b a l A r c l k A r a t r m a Ens t i t l e r i veretme s t a s y o n l a r n d a ise ret ime dnk a l m a l a r a r l k k a z a n r k e n a r a t r m a l a r a i k inc i planda yer ver i lmek-t ed i r .

Dnya a r c l n n gen merkezlerinden b i r i ola raky a b a n c a r s l a h l a r n n d ikka t l e r in i eken Anadolu 'nuna r p o p u l a s y o n l a r n n hem y a p s a l hem de f i zyo lo j ik ved a v r a n ze l l ik le r in in or taya k o n u l m a s ve sah ip len i lmes ia m a l a n m a l d r . Az s a y d a k i a l m a l a r l a or taya k o n u l d u u g ib i Anadolu a r eko t ip le r i a l k a n l k l a r , k l a m a ye te -nek le r i , zor k o u l l a r a d a y a n k l l k l a r g ib i s l a h l a r c a aranan ze l l i k l e r i t a m a k t a d r D o a l d r k i , ze l l ik -l e r i yeter ince t a n m l a n m a m a r l a r m z zer inde herhangib ir s l a h a l m a s da y a p l m a m a k t a d r . Kimi b i l i n l i a r c l a r n s a l t ba l verimine bakarak d a m z l k seme g i r i i m l e r i de, kont rol l b ir ana a r y e t i t i r i c i l i i y a p l m a d n d a n , sonusuz k a l m a k t a d r .


14/130

4

Bu nedenler le , ana a r y e t i t i r i c i s i TKB ve TKV g ib ik u r u l u l a r , lkemiz k o u l l a r n a uygun eko t i p l e r i okynyle t a n m l a m a y a ve d a m z l k y e t i t i r i c i l i g i a l m a l a r n a egi l e rek re t i c i l e r e yksek ver iml i genot ip le r in ak-t a r l m a s n a u g r a m a l d r l a r .

Bu a r a t r m a d a , TKV, TKB Feth iye A r c l k retme s t a s y o n u ( F A ) , Ankara Tavukuluk A r a t r m a Ens t i t -s (ATAE) Ege Blge z i r a i A r a t r m a Enst i ts (EZAE) veBi t l i s A r c l k A r a t r m a Ensi t ts 'nden (BAAE) sag lananana a r l a r l a k o u l l a r n d a k i

o l u t u r u l a n kolon i le r in gezginc i a r c l k p e r f o r m a n s l a r k a r l a t r l m bunun y a n

s r a koloni le rden a l n a n i i a r rnekler inde morfometrikdeger le r in bel i r lenmesine a l l m t r .

lkemiza r v a r l g n n

genel ze l l ik l e r in ind e g i i minde ana a r y e t i t i r i c i s i k u r u l u l a r n ne den l i nemli

oldugu gznne a l n a r a k y u k a r d a s a y l a n k u r u l u l a r t a r a -f n d a n o g a l t l a r a k a r c l a r a a k t a r l a n genot ip le r in okynl ze l l i k l e r in in s a p t a n m a s a m a l a n m t r . A y r c a , benzer a l m a l a r g ib i bu a l m a da a r p o p u l a s y o n l a r n n deger lendi r i lmes i t ekn ik le r in in r e n i l m e s i ve uygulan-m a s konusunda k t u t a c a k t r .


15/130

5

2. KAYNAK A R A T I R M A S I Yeryznde d o a l seleksiyon sonucu o l u a n Apis

c ins ine b a l 4 b a l a r s tr b u l u n m a k t a d r . BunlardanApis mel l i fe ra ve Apis cerana byk koloni l e r hal inde vepa ra le l petek le r zer inde y a a y a n g e l i m i a r t r l e r i d i r .D i e r ik i t r olan Apis dorsa ta ve Apis f lo rea i s e dahai l ke l b a l a r l a r olup ko lon i l e r i t ek pe tek zerinde y a a m a k t a d r (Maul 1981). Bugn i in ekonomik neme sahip ~ . ~ . mel l i fe ra (Esmer a r ) , A.m. l igus t i ca ( t a l y a n a r s ) , A.m. ca rn ica (Karniyol a r s ) ve A.m. caucasica (Kafkasa r s ) , Apis mel l i fe ra tr i inde b u l u n m a k t a d r . D i e r tr n y a y l m a a l a n l a r Uzak D O u ve Hindis tan olup, balver imler i is e olduka d k t r (Morse 1983).

Trkiye 'de e i t l i r k l a r n e t k i l e i m i sonucu a r populasyonunda grlen variyasyon be l i rg in b ir a r r k n dan sz etmemizi engellemektedir . Bu konuda lkemizdekii lk a l m a Buttel-Reepen t a r a f n d a n Ege ve Marmara Blges i a r l a r zer inde y a p l m , a r a t r c bu a r l a r n Yunana r s ( ~ . ~ . cecropia) , Suriye a r s ( ~ . ~ . syr iaca) veK b r s a r s n n ( ~ . ~ . cypr ia) melezIer i o l d u u n u is r m t r (Bodenheimer, 1942). Anadolu a r l a r n n mik s n f l a n d r m a s i l e i l g i l i olarak Bodenheimert a r a f n d a n , Trkiye 'n in 6 d e i i k yresr inde y a p l a n a l m a d a , k u z e y d o u d a Kafkascaucas ica) , or ta ve kuzey Karadenizcaucasica ve Trans Kafkas a r s ( ~ . ~ . dolu ve E l a z blgesinde A. .Suriye a r s , Anadolu'


16/130

6

A.m. remipes, B a t Anadolu'da t a l y a n ve Sur iye a r l a r n n melez le r i , d i e r blgelerde i se Kafkas, Trans Kafkas veSuriye a r l a r n n k a r k ara f o r m l a r n n b u u n d u g u bi -r i lmekted i r .

Maa (1953), Anadolu a r s n ( ~ . ~ . r k olarak t a n m l a m , Adam (1983), Anadolrnekler zer inde y a p t g a l m a d a B o d . n b ~ benzer sonular b u l m u t u r . R u t t n ~ r {olarak n i te lend i r i l en a r l a r n OTnedeniy le byle i s imlendi r i l a

Bodenheimer (1942)

) birt C j p l a d g 1.1942) i l e

tr .

a r s

o l m a s

t a r a f n d a n Akdenizin k u z e y d o u k e s i n d e n , 'y a kadaruzanan blgedeki a r l a r n Suriye a d l a n d r l -d e j n b i ld i r en Rut tner (1988a) i " n a s l n d a r a n a r s ( ~ . ~ . meda) o l d u u n u ; k u z e y d o i J . l *:',tineydogu b lges id n d a Trkiye 'n in d i e r blgeler indek a r l a r n A.m.ana to l iaca olarak a d l a n d r l a b i l e c e i n i b e l i r t m i t i r .

Koloninin y a a m a gc b a l a r s n n eko lo j i k k o u l l a ra uyum yetenegi i l e i l g i l i olarak d e i i r . Wongsir i veLiu (1986) , in ' in Guangdong eya le t inde Apis cerana i l eApis mel l i fe ra l i gus t i ca zer inde y a p t k l a r gzlemlerdeA . c e r a n a ' n n bu blgedeki seyrek nektar ve polen kaynak-l a r n d a n daha iy i y a r a r l a n d n ve kurak zamanlarda y a a ma gcnn A. mel l i fe ra 'dan daha yksek o l d u u n u sap t a -m l a r d r .

. j j $ ..


17/130

6

A.m. remipes, B a t Anadolu'da t a l y a n ve sur iye a r l a r n n melez le r i , d i e r blgelerde i s e Kafkas, Trans Kafkas veSuriye a r l a r n n k a r k ara f o r m l a r n n b u l u n d u u b i l d i -r i lmekted i r .

Maa (1953), Anadolu a r s n ( ~ . ~ . anatol iaca) b ir r k olarak t a n m l a m , Adam (1983), Anadolu 'dan t o p l a d rnekler zer inde y a p t a l m a d a Bodenheimer (1942) i l ebenzer sonular b u l m u t u r . Rut tner (1983), Anadolu a r s olarak n i te lend i r i l en a r l a r n or i j in in in Anadolu o l m a s nedeniy le byle i s i m l e n d i r i l d i i n i bi ld i rmekted i r .

Bodenheimer (1942) ve Adam (1983) t a r a f n d a n Akdenizin k u z e y d o u k e s i n d e n , g n e y d o u Anadolu 'ya kadaruzanan blgedeki a r l a r n Suriye a r s olarak a d l a n d r l d n b i ld i r en Rut tner (1988a), bu a r l a r n a s l n d a r a n a r s ( ~ . ~ . meda) o l d u u n u ; k u z e y d o u ve g n e y d o u b lges id n d a Trkiye 'n in d i e r blgeler indeki a r l a r n A.m.ana to l iaca olarak a d l a n d r l a b i l e c e i n i b e l i r t m i t i r .

Koloninin y a a m a gc b a l a r s n n ekolo j ik k o u l l a ra uyum y e t e n e i i l e i l g i l i olarak d e i i r . wongsi r i veLiu (1986), in ' in Guangdong eyale t inde Apis cerana i l eApis mel l i fe ra l i gus t i ca zerinde y a p t k l a r gzlemlerdeA . c e r a n a ' n n bu blgedeki seyrek nektar ve polen kaynak-l a r n d a n daha iy i y a r a r l a n d n ve kurak zamanlarda y a a ma gcnn A. mel l i fe ra 'dan daha yksek o l d u u n u sap t a -m l a r d r .


18/130

7

K dneminde koloninin y a a m n srdrmesi de son-bahar dnemindeki populasyon g e l i i m i ve bes in stoku i l ei l g i l i d i r . Gen ana a r l koloni le r ana a r s y a l olan-l a ra gre sonbaharda daha ok yavru g e l i t i r i r l e r . Budnemde o l u a n a r l a r daha az y p r a n d k l a r i in mr

d o r u k

u z u n l u u da faz la o l m a k t a d r . A y r c a mevsim sonuna k a n d o a l o u l koloninin gcn z a y f l a t t n d a n dnemindeki kolani k a y p l a r n da a r t r r (Free 1977).

Subbotin ve Orlova (1976),8 b a l a r s r k zerindey a p t k l a r a l m a d a s a r Fas a r l a r n n hepsinin k d-neminde l d n , t a l y a n ve S a r Kafkas a r l a r n n d k y a a m a gc gs te rd ik le r in i ,en iy i k l a y a n a r l a r n Uzak-d o u ve Orta Rusya a r l a r o l d u u n u , Gri D a K a f k a s l a r , Karniol , Ukrayna ve Karpat a r l a r n n is e iy i k l a d k l a r n s a p t a m l a r d r .

Ana a r k a y b n n kolani y a a m a gc zer inde e tk i s iolmakla b i r l i k t e , D o a r o l u (1981) t a r a f n d a n , Trkiye 'de-k i d e i i k a r t i p l e r i zer inde y a p l a n b ir a r a t r m a d a ana a r k a y b b a k m n d a n t i p l e r a r a s n d a b i r f a r k l l k o l m a d , ancak snen kolani s a y l a r b a k m n d a n nemlif a r k l l k b u l u n d u u b i l d i r i l m i t i r . Denemede M u l a , sur iyeve Anadolu kkenl i t i p l e r in Kafkas ve Marmara kkenl i l e regre daha yksek y a a m a gcne sahip o l d u k l a r s a p t a n m t r . A r a t r c a y r c a erg in a r g e l i i m i , kuluka ge l i - i m i ve bal verimi ynnden M u l a grubunun d i e r l e r i n d e n stn o l d u u n u , en h r n a r l a r n ise sur iye grubundab u l u n d u u n u b i l d i r m i t i r .


19/130

8

Rut tner (1972), koloni gcnn t e sb i t edilmesindeher gzlemde a r i l e k a p l ereve le r in s a y s ve yavrua l a n l a r n n m i k t a r n n bel i r lenmesini nermektedir .

Sachs ve Walterer (1965), 1964-1965 y l l a r a ra -s n d a Almanya'da 4 d e i i k a r h a t t n n a y n evre k o u l l a r n d a k i p e r f o r m a n s l a r n saptamak zere , k ncesindeko lon i le r i 3-4 a r l ereve olarak e i t l e m i l e r ve kolonipopulasyon g e l i i m i n i y l n be l i r l i dnemlerinde a r l e reve l e r i sayarak s a p t a m l a r d r . A r a t r c l a r 1964 u b a t dneminde a r l ereve s a y l a r n n ha t la ra gre 2-7a r a s n d a d e i t i i n i b i l d i r m i l e r d i r .

Danka vd. (1986), Afrika ve Avrupa r k l a r zer indey a p t k l a r a l m a d a t a r l a c a r populasyonunu bel i r lemeki in kovan nne konulan b ir kapandan y a r a r l a n m ve t a r -t a rak bel i r l enen ergin a r m i k t a r n a gre t a r l a c a r m i k t a r n k a r l a t r m l a r d r . A r a t r c l a r 1 kg ve 3 kgergin a r s bulunan Avrupa kolon i le r in in t a r l a c a r b a k m n d a n b i rb i r ine y a k n d e e r l e r g s t e r d i i n i , 1 kg ergina r s olan Afr ika koloni l e r in in 3 kg olan la ra gre dahaok t a r l a c a r y a sahip o l d u u n u b i l d i r m i l e r d i r . A y n a l m a d a nektar a k m n n b o l o l d u u dnemde a y n a r l k t a k i Avrupa koloni l e r in in Afrika koloni le r indendaha faz la t a r l a c a r y a sahip o l d u k l a r be l i r t i lmek ted i r .Bu bulgu, belk i , Avrupa r k l a r n n ekonomik amalara dahauygun o l d u k l a r konusundaki n b i l g i l e r i des teklemektedi r .

Harbo (1985), ~ . m e l l i f e r a koloni le r inde bal verimi ,i i a r mr ve yavru re t imi zer ine koloni populasyonub y k l n n e tk i s i n i incelemek a m a c y l a y r t t a r a -


20/130

9

t r m a d a y l n 5 f a r k l z a m a n n d a ( u b a t , Nisan, Haziran,Agustos ve Ekim) 0.3, 0.6, 1.2 , 2.4 ve 4.8 kg a r ierenko lon i l e r l e a l m t r . A r a t r c bu p o p u l a s y o n l a r n , rnekleme yntemiyle y a p l a n hesap sonucu s r a s y l a 2300,4500, 9000, 17.000 ve 35.000 adet a r i e r d i i n i be l i r l e -m i t i r . 4500 a r s olan koloninin a r b a n a yavrure t iminin a z a l d g n bununla b i r l i k t e y a z n kurak dnemde9000 a r l koloninin en ok yavru y e t i t i r d i i n i ve op t i -mal koloni byklgnn bu oldugunu b i l d i r m i t i r .

Kuluka a l a n n n g e l i m i n i n iz lenebi lmesi a m a c y l a y a p l a n a r a t r m a l a r d a d e g i i k yntemler k u l l a n l m t r . Rogers vd. (1983), koloni le rde yavru re t imin i saptamaka m a c y l a y a p t k l a r a r a t r m a d a Je f f ree (1958) i t a r a f n d a n k u l l a n l a n t e l ereve i l e yavru a l a n n h e s a p l a m l a r d r . Buna gre, cm Z de 4 yavru gz b u l u n d u u ve 20 x 42emIl ik b i r erevenin her b i r yznde 3484 gz b u l u n a c a g h e s a p l a n m ve a l m a l a r n d a bunu temel a l m l a r d r .

Johansson ve Johansson (1971), yavru a l a n n n p la -nimetre i l e dogrudan l leb i l eceg in i b i l d i r m i l e r d i r .

Ruttner (1972), kuluka a l a n n n lmnde Puchtaynteminin k u l l a n l a b i l e c e g i n i b i l d i r m i t i r .

Fresnaye ve Lensky (1961), koloni l e r in kulukaa l a n l a r n n lm yntemler ini a k l a d k l a r a l m a l a r n da yavru lu a l a n n lmnde Puchta ynteminin k u l l a n l a b i l eceg in i , bunun i in uzun eksen (A) i l e k s a eksenin (a)ce tve l l e llp ve S= xA/2 x a/2 forml i l e alan h e s a b


21/130

10

y a p l d n , erevede b o l u k l a r n o l a b i l e c e i n i ve dahad o r u h e s a p l a m a n n yer ine 4 k u l l a n l a r a k y a p l a b i l e c e - i n i b i l d i r m i l e r d i r . A r a t r c l a r bunun d n d a kulukaa l a n l a r n n f o t o r a f n n eki l ip projeks iyon i l e gerekboyut la ra kadar bytlerek alan h e s a b y a p l a b i l d i i n i , a y d n g e r k a d ya da a se t a t zer ine kuluka s n r l a r i -z i le rek planimetre i l e l l e b i l d i i n i , kare le re b l n m ereve i l e de kuluka a l a n n n s a p t a n a b i l d i i n i b i l d i r -m i l e r d i r .

Donald ve Norman (1983), ana a r a r l i ana a r n n kabul ve s r l a n m yavru a l a n i l e koloninin bal re-t imi a r a s n d a k i i l i k i l e r i i nce led ik le r i denemeler inde,anaa r n n kabulnn d i e r fak tr le r le i l i k i s i n i n o l m a d , i f t e t i r m e kutusundan a l n d k t a n 18 saa t sonra ana a r a r l n n orta lama 214.4 mg o l d u u ; kabul edi ld ik ten 8gn sonra is e 207.9 mg'a d t n b u l m u l a r d r . A r a t r c l a r , s r l a n m yavru a l a n ve i f t l e t i r m e kutusundana l n d k t a n sonraki ana a r a r l n n ba l ver imi i l ed o r u d a n i l i k i s i b u l u n d u u n u b i l d i r m i l e r ve yavru a l a n n n lmnde 2.5 x 2.5 cm b o y u t l a r n d a e f f a f ak r i l i kplas t ik k u l l a n m l a r d r .

Khideshel i ve Mchedl ishvi l i (1969), G ri D a Kafkasana a r l a r n n ka l i t a t i f ka rak te r le r i zerinde y a p t k l a r a l m a d a yumurtlamaya b a l a m a s n d a n 2 ve 3 gn sonraortalama ana a r a r l n s r a s y l a 205.5 2.5 ve204.9 3.6 mg b u l m u ve daha a r ana a r l a r n daha faz lay u m u r t l a d n b e l i r l e m i l e r d i r .


22/130

11

Podoba (1976) t a r a f n d a n y a p l a n b i r a r a t r m a d a 11 Nisan 'dan nek ta r a k m n n b a l a d zamana kadar 70 gns re i l e 1:1 l i k sade u r u p l a beslenen ko lon i l e rde 68280s r l yavru gz b e l i r l e n m i ve 24.5 kg bal ha sa t e d i l m i ken magnezyum s l f a t l (250 ml 1 ye 0.25 gr) u r u p l a bes le nen ko lon i l e rde 70420 s r l yavru gz b e l i r l e n m i ve30.7 kg bal hasa t e d i l m i bu da ek besleme y a p l a n ko lo ni le rde yavru ve b a l ret iminin a r t t n g s t e r m i t i r .

F r a t l (1982) ,ana a r ret im yntemleri i l e ilgili a l m a s n d a , a r ana a r l a r n daha faz la ve uzun sreyumurtlama y e t e n e i n e sahip o l d u u n u ve a r se leks iyonundavcut a r l n n gveni l i r b ir l t o la rak k u l l a n l a b i l e c e i n i b i l d i r m i t i r .

Wille vd. ( 1 9 8 4 ) , s v i r e ' d e d e i i k blgelerde yap-t k l a r a r a t r m a y a gre , toplam yavru

polenre t imin in

% 25 1 in in Nisan sonunda ve yine toplam re t imin in% 25 1 in in a y n t a r ih t e y a p l d n ; polen ve yavru r e t i -minin % n n da Temmuz sonu i l e A u s t o s b a n d a tamam-l a n d n b i l d i r m i l e r d i r .

Szabo (1983), bal a r s koloni le r inde a r l k a r t ve yavru g e l i i m i zer inde d e i i k petek t i p l e r i n i n 4

sre i l e e t k i l e r i n i i n c e l e d i i a r a t r m a s n , 2 1 s iesmer pe tek te k l a t l m normal koloni i l e , 2 ' s i esmery l

petek ,p e t e i

l ' i beyaz petek , l i temel petek 1 1 i de b a l a n g ver i len 5 grup pake t koloniden o l u a n 7 grupta

y a p m t r . A r a t r c b a l a n g pe teg i ver i len pake t ko lo n in in s r l yavru a l a n n n (2 ) esmer petek ver i l en


23/130

12

paket koloni lere (4040, 4198 cm 2 ) ve temel petek ve r i l enkoloniye (4350 cm 2 ) gre olduka d k o l d u u n u b u l m u t u r .

Zmarl icki ve Marcinkowski (1979) A.m. mel l i fe ra veA.m. carnica i l e A.m. caucasica ve A.m. m e l l i f e r a n n , A.m.carnica ve A.m. caucasica i l e olan melezIer in in s a l g b a l k a y n a n d a p e r f o r m a n s l a r n k a r l a t r d k l a r a l m a l a r n d a , en g e n i yavru a l a n n n ~ . ~ . mel l i f e ra ve A.m.mel l i fe ra x A.m. carn ica melezIer inde en az yavru g e l i i minin is e A.m. caucas ica lda o l d u u n u s a p t a m l a r d r .

Atwal ve Sharma (1970)1 A.m. m e l l i f e r a l n n 5soyunun A.cerana indica i l e Nagrota blges indeki per fo r m a n s l a r zer inde y a p t k l a r a l m a d a Kal i forn iya s a r s (A) i l e Sta r l ine h a t l a r n n (B) koloni gc, yavru g e l i t i rme e t k i n l i i ve bes in stoklama kapas i t e s i b a k m n d a n d i e r hat la rdan daha stn o l d u k l a r n , t a l y a n s a r s n n (C) yavru g e l i t i r m e , i k l i m k o u l l a r n a reaksiyonu ve geneld a v r a n l a r b a k m n d a n A ve B h a t l a r i l e a y n o l m a s n a k a r n daha az bal re t t i k l e r in i b e l i r l e m i l e r d i r . Davra-n b a k m n d a n n g i l i z (D) ve Midnite (E) h a t l a r n n A.c.ind ica i l e benzer l ik g s t e r d i i n i b i l d i r m i l e r d i r .

B a z a r r k l a r n n u u e t k i n l i i zer inde atmos-fe r ik nemin e t k i l e r i n i inceleyen Lengler ve Link (1984),Ocak a y n d a n A u s t o s a kadar u u e t k i n l i i n i gz led ik le r iAfrikan, t a l y a n k i n l i i lasyon

t a l y a n , Kafkas ve Afrikan x Kafkas, Afrikan xmelezler inden sadece t a l y a n a r l a r n n u u e t -i l e n i sb i nem a r a s n d a be l i rg in ve poz i t i fs a p t a m l a r d i e r r k l a r ve melezIerde


24/130

13

b u l m a m l a r d r . A y n e k i l d e u u e t k i n l i i zer ineg n e l e n m e n i n ve g n e m i k t a r n n e t k i l e r i n i deinceleyen a r a t r c l a r , A f r i k a n x Kafkas melezIer i d n d a tm r k l a r d a g n e m i k t a r i l e u u e t k i n l i i a ra -s n d a be l i rg in ve poz i t i f korelasyon b u l m u l a r d r (Lenglerve Link 1984).

Erickson vd. (1975), birim zamanda u u a k a n a r s a y s n bel i r lemek i in kovan g i r i i nnde mekanik b i re l s a y a c k u l l a n m l a r d r .

Rinderer vd. (1985), t a r a f n d a n Avrupa ve Afrikab a l a r l a r n n nektar toplama e t k i n l i i ve balzer inde y a p l a n a l m a d a , Avrupa bal a r l a r n n e tk in l i k l e r i n in daha fazla o l d u u n u ve u u l a r n l e d e n nce y a p l d n b i l d i r m i l e r d i r . Afrika ve Avrupa koloni ler inden 10ta r kovandadneminde 3 gn sres ince 6 f a r k l saa t t eu u a k a n a r s a y s n g z l e m i l e r d i r . da koloni le rden deneme u u u n a k a n a y d n l a n m a d a n kovandan a y r l m l a r (bu a r l a r n sonuncusu gnsonra k o v a n n a d n m t r ( I

Szabo (1980), b i rb i r i n ikoloni s in in u u e tk in lo r t a s n d a ve sonundau u l a r n y a k l a k saa ta r a s n d a en yksekd u r d u u n u bel ve


25/130

14

k y o u n l u u i l e u u e t k i n l i i a r a s n d a k i oklu kore-lasyon k a t s a y l a r n n +0.701 i l e +0.978 a r a s n d a d e i t i i n i ve hepsinin de i s t a t i s t i k olarak nemli o l d u u n u b i l d i r m i t i r . A r a t r c u u e t k i n l i i i l e koloninina r l k a r t a r a s n d a d o r u s a l i l i k i b u l m u , a r l k a r t i l e hava k o u l l a r a r a s n d a da yksek korelasyonb e l i r l e m i t i r (+0.490 i l e +0.837 a r a s ) . Gnlk u u e t -k i n l i i o r t a l a m a s i l e sezon sonundaki koloninin toplama r l k a r t a r a s n d a nemli korelasyon (+0.766 i l e+0.879 a r a s ) bulan Szabo, u u e t k i n l i i o r t a l a m a s n n y l l a r i t i ba r iy le i s t a t i s t i k olarak nemli o l d u u n u , k l a t l a n koloni ler in paket koloni lere gre daha ok u u y a p t n ve a y n kolonideki gnlk e tk in l ik i l e sezonboyuncaki toplam a r l k a r t a r a s n d a i l i k i b u l u n d u u nu b e l i r t m i t i r . A r a t r c , a y r c a b i rb i r i n i iz leyen ik ign boyunca en yksek a r l k a r t , olan kolon i le r inseleksiyon i in uygun o l a b i l e c e i n i b i l d i r m i t i r .

Verma ve Dulta (1986), H i m a l a y a l a r n kuzey b a t s n da r a k m d a (1350, 1875 ve 2400 m) elma i e i pol inas -yonunda A. mell i fera ve A . c e r a n a ' n n u u d a v r a n i l ei l g i l i y a p t k l a r a l m a d a i her yksekl ik te deA. c e r a n a l n n A. mel l i fe ra 'dan sabah daha erken saa t t eu u a k t ve a k a m daha ge saa t te u u u b r a k t n b e l i r l e m i l e r i A. m e l l i f e r a ' n n t a r l a c a r l a r n n A. c e r a n a ' n n k i l e r e gre daha fazla polen yk i l e ge ld i - i n i b i l d i r m i l e r d i r .


26/130

15

Dogaroglu (1981), u u e tk in l i g in i bel i r lemek ama-c y l a deneme g r u p l a r n d a n e i t g te r a s tge le se i l enb i re r kolonide gleden nce 1 dk sres ince u u a k a n a r s a y s n mekanik b i r e l s a y a c i l e b e l i r l e m i t i r .

Bal ver iminin s a p t a n m a s n d a eger ba l szlecekseereveler in ekst raks iyondan nce ve sonra mutlaka t a r t l m a s gerek t i g in i b i l d i r en Ruttner (1972), ba l ve digerdepolanan bes in le r in kg c ins inden be l i r l enmes in i ve herkoloninin bal veriminin a y r a y r s a p t a n m a s n nermekte-d i r .

Harbo (1985) , 2300, 4500, 9000,a r l koloni le rde yrt tg a l m a s n d a , a r l ko lon i l e r in a r b a n a daha ok

17000 ve 3500017000 ve 35000

bal r e t t i g i n i ,kurak dnemlerde ve k n a r b a n a daha az ba l t k e t t i -gin i b i l d i r m i t i r .

Atwal ve Sharma (1970), 1967 ve 1968 y l l a r n d a 5A. m e l l i f e r a soyu ve A.c. , : a l m a s n d a A.c. indica

indica r k n k a r l a t r d g a r l a r n n koloni b a n a ba l

i i ret iminin 1967' de 3.8 kg 1968 de i s e 4.7 kg oldugunu,A.mel l i fera s o y l a r n d a is e 1967'de 5 .6 (Midnite) i l e 19.3kg (Kal i forn iya s a r s ) , 1968'de 11.6 ( t a l y a n s a r s , Ingi l iz) i l e 19.6 kg (Kal i forn iya s a r s ) a r a s n d a d e g i -t ig ini b i l d i r m i t i r . A r a t r c a y r c a y l l k bal re t imi - i n koloni gc i l e dogru o r a n t l oldugunu da b e l i r t m i -! ir.


27/130

16Zmarlicki ve Marcinkowski (1979), b a z a r r k l a r

ve o n l a r n h ib r i t l e r in in ver iml i l ik l e r i zerinde y a p t k l a a l m a d a en yksek bal re t iminin A.m. mel l i fe ra x

~ . ~ . c a r n i c a melezlerinden elde e d i l d i i n i , bal a k m n n azo l d u u dnemde en iy i verimin A.m. carnica 'dan a l n d n b e l i r t m i l e r d i r .

Rinderer vd. (1985), Afrika ve Avrupa bal a r l a r n k a r l a t r d k l a r a l m a l a r n d a bal a k m n n iy i o l d u u dnemde Avrupa b a l a r l a r n n daha ok bal re t t i k l e r i ved e p o l a d k l a r n , koloni b a n a gnde re t t i k l e r i b a l n dadaha faz la o l d u u n u ve t i c a r i a r c l k t a Avrupa b a l a r l a r n n Afrika koloni ler ine gre daha faz la y e l e n d i i n i b i l d i r m i l e r d i r .

Sachs ve Walterer (1965), 1964-1965 y l l a r n d a a y n evre k o u l l a r n d a 4 d e i i k a r h a t t n n p e r f o r m a n s l a r n k a r l a t r d k l a r a l m a d a ba l ver imler in i Oberkish,Mlheim, Hornberg ve Salzburg h a t l a r n d a s r a s y l a 29.426.74; 23.4110.25; 20.757.61 ve 17.607.88 kg o la -rak

s a p t a m l a r d r .

B a l a r l a r n d a h r n l k , d i e r b ir d e y i l e savunmad a v r a n n n llmesi a m a c y l a Sto r t (1974) , A.m.l igus t i ca ve Brezi lya 'da elde e d i l m i A.m. adansoni imelezi zerinde y a p t a l m a d a kovan g i r i i nnde dahaniform yzeyde ve kokusuz o l m a s nedeniyle de r i top s a l -layarak h r n l k z e l l i i n i g z l e m i t i r . A r a t r c a l m a s n d a a r l a r n der i topu i lk sokma z a m a n n , enk z g n o l d u k l a r z a m a n , gzlemcinin i lk 60 saniyede


28/130

17

e ld iven indek i igne s a y s n , der i top ta i lk 60 saniyedekiigne s a y s n ve topun i lk kez sokulduktan sonraki 60saniye i inde gzlemciyi k o v a l a d k l a r u z a k l g k a y d e t m i ve her t e s t i in her koloniyi 10 dakika a r a l k l a 5 kez de-n e m i t i r . A r a t r m a sonunda bu gzlem deger le r i 5 t a l y a n kolonis inde s r a s y l a 1 5 . 9 6 . 6 (sn) i 24 .812 .3 (sn) iO .10 .2(ad) ; 26 .410 .0 (ad); 21 .515 .9 (m) o l m u ; 9 A f r i k a l l a t r l m kolonide i se s r a s y l a 3 .31 .5 (sn) ; 9 .05 .7(sn) ; 48 .657 .7 (ad) i 61 .214 .3 (ad); 160 .273 .0 (m) bu-l u n m u t u r . Bu deger le r in k a r l a t r l m a s sonucunda a r a t r c A f r i k a l l a t r l m koloni ler in nemli derecededaha h r n o l d u k l a r n b i l d i r m i t i r .

Col l ins ve Kubasek (1982) , b a l a r l a r n d a h r n l k d a v r a n n bel i r lemek i in , u u t a h t a s n a sen te t ik alarmferomonu pskrtme, kovana cam bi lye (18 .5 gr a g r l g n d a 2 .3 cm a p n d a ) f r l a t m a ve u u de l ig i nnde 5 x 5 cmb o y u t l a r n d a mavi se t de r i sallama yntemler ini kul lanm 1 2 r d r . A r a t r c l a r a l m a l a r n d a daha kk popu-lasyona sahip kolon i le r in daha h r n o l d u k l a r n sap ta m l a r s a da bu konuda kolani byklg i l e h r n l k a ra s n d a k i i l i k i h a k k n d a y e t e r l i bi lgiye sahip o l m a d k l a r n b e l i r t m i l e r d i r .

Moritz vd. (1987) , araz i k o u l l a r n d a kolon i le r insavunma d a v r a n l a r n i nce led ik le r i a r a t r m a l a r n d a 36deneme kolon is in i yksek or ta ve z a y f savunma d a v r a n gs te rmeler ine gre a y r m l a r d r . Bu amala sen te t ikalarm feromonu verme ( s o p e n t y l aseta t ) ve 5 x 5 cm bo-y u t l a r n d a se t der i p a r a s sallama yntemler ini kul lan-


29/130

18

m l a r , a r a t r c l a r 2 gn a r a l k l a t e k r a r l a d k l a r lmlerinde se t p a r a y kovan nnde 15 sn sre i l es a l l a m l a r ve se t t ek i i n e s a y s n b e l i r l e m i l e r d i r .

v i l l a (1988), Kolombia 1 da 520 m (34C) ve 2450 m(17C) yksekl ik te 10 Afrika ve 8 Avrupa b a l a r s kolonis in in , hareke t l i de r i p a r a s n i lk sokma z a m a n vei lk sokmadan sonraki 30 saniye i e r i s i nde , de r i zer indekalan toplam i n e s a y l a r n k a r l a t r d a l m a s n d a , her ik i ekot ip in , yksek blgede orta lama i lk sokma zaman n , alak blgeye gre ik i ka t daha h z l , orta lama i n e s a y s n n is e alak blgedekinin y a r s kadar o l d u u n u s a p t a m t r .

Kolmes ve Fergusson (1988), f a r k l genet ik y a p d a k i i i a r l a r n labora tuvar k o u l l a r n d a bir im zamandakisokma d a v r a n n bel i r lemek a m a c y l a d k v o l t a j l e lek t r ik a k m u y g u l a d k l a r a l m a l a r n d a , n g i l i z kolo-n i le r in in t a l y a n koloni le r ine gre daha h r n oldukla-r n b e l i r l e m i l e r d i r .

Col l ins vd. (1988), A f r i k a l l a t r l m b a l a r s , t a l y a n r k ve t a l y a n (ana) x A f r i k a l l a t r l m (e r -kek) b a l a r s melezler in in h r n l k d a v r a n n k a r l a -t r d k l a r a l m a l a r n d a ; (1) a r l a r n alarm feromonunaL k t epki gsterme sres i (sn) , (2) kovan g i r i i nndesa l lanan se t paraya i lk t epk i gsterme s r e s i (sn) , (3)toplam i n e s a y s , (4-11) O, 30, 60 ve 90 n c san iye l e r -de kovan g i r i i nnde ya da havadaki a r s a y l a r n n bel i r lenmesi a m a c y l a 11 lm y a p m l a r d r . A f r i k a l l a -


30/130

19

t r l m a r l a r n t a l y a n ' l a r a gre daha h r n o l d u k l a r b i ld i r en a r a t r c l a r , b u n l a r n melezler inde b a z

lmlerde ik i ebeveyninin a r a s n d a , b a z lmlerde i s e t a l y a n ebeveyn e y a k n deger ler s a p t a m l a r d r .

Col l ins vd. (1979), b a l a r l a r n n savunma d a v r a n model ini bel i r lemek i in y a p t k l a r a l m a d a ; savunmad a v r a n zer inde y a , ends t r iye l ve t a r m s a l i l a l a r ,atmosfer in e lek t r ik potans iye l i , b a s n , manyetik alan ,nem, k , besin k a y n a k l a r ve s c a k l g n dogrudan; kolo-nideki y a d a g l m , yavru g e l i t i r m e e tk in l i g i , petekkabartma e tk in l i g i , a r m i k t a r , h a s t a l k , nek ta r a k m , polen ve su ye t e r s i z l i g i i l e a n a s z l g n i s e d o l a y l o la -rak e tk i l e r i n in bulundugunu b i l d i r m i l e r d i r .

B a l a r l a r n d a y a g m a c l k d a v r a n n n gzlenmesia m a c y l a Ok ada (1983) t a r a f n d a n yrtlen b ir a l m a d a , A. mel l i f e ra a r l a r n c a yagmalanan 3 A cerana japonicako lon i s i ik i ortamda i n c e l e n m i t i r . A. mel l i fe ra a r l a r n n g i rd ig i ~ . ~ . japonica koloni le r inde nce herhangi b irmcadele o l m a m daha sonra kovan g i r i i gzlemcit a r a f n d a n k a p a t l a r a k gelen a r l a r n kova nae n g e l l e n m i t i r . k i n c i olarak yagmalama 1 haf ta

a r l a r girmesi

devame t t ig inde Japon a r l a r n n pe t ek l e r i , yavru hcre l e r i lp u p a l a r ve gen i i a r l a r kovan d n a a t l m t r .

Chahal vd. (1986), Apis f lorea t a r a f n d a n yagmala-nan Apis mel l i fe ra koloni le r in in kovan i inde ve u r u p l a besleme s r a s n d a h r n l k d a v r a n n gz l ed ik l e r i a-l m a l a r n d a ; zerinde y a k l a k 3000 A. m e i f e r a a r s n n


31/130

20

b u l u n d u u b a l l b ir e r e v e , y a m a c l k b a l a t m a k a m a c y l a kovan nne k o n u l m u ve her 5 dakikada ereveye gelenf lo rea y a m a c l a r ( a d e t c m ) b e l i r l e n m i t i r . A y r c a a k -ta b r a k l a n b ir u r u p k a b n a gelen f lo rea ve A. mei l i fera a r l a r a r a s n d a k i i l i k i 10 dakika a r a l k l a gzlen-m i t i r . A r a t r m a sonunda z a y f ve dzensiz kolon i le r indaha faz la y a m a l a n d k l a r v e ~ . f l o r e a l n n y a m a c l k s r a s n d a A. mell i fera 'dan daha h r n o l d u u s a p t a n m t r .

Kayral ve Kayral (1984), y a m a c koloninin b e l i r lenmesinde, y a m a edi len kovandan d a r k a n tm a r l a r zer ine un pskrtlp g z l e n d i i n d e , hangi kovana g i r i yar la r sa bu koloni l e r in y a m a c o l d u k l a r n n sylenebi l e c e i n i s a v u n m u l a r d r .

But t l e r ve Free (1952), a r l a r y a m a c l a b a l a d n d a koloninin gzlemci a r l a r n n kovan g i r i i nndeg r l e b i l e c e i n i , e e r y a m a c a r l a r i a r e t l e n i r s e bunla-r n hangi kovanlara a i t o l d u u n u n b e l i r l e n e b i l e c e i n i b i l d i r m i l e r d i r . o r a n s a l olarak k l s z ve par lak vcut lu o lan ,g z l e n d i i n d e kovana dnk olarak kovan nnde b i r kenar dan b ir kenara uan ve gzlemci a r l a r t a r a f n d a n gr l meyecek e k i l d e a r k a s n a a larak kovandan y a k l a k 30 cm u z a k l k t a s a l l a n r g ib i uan a r l a r n y a m a c olduk-l a r n b e l i r t m i l e r d i r .

O u l vermeye e t k i l i olan fak tr le r in b a l c a l a r kuluka g e l i i m i i in ye t e r l i a l a n n o l m a y , ba l y e t e r s i z l i i , k u l u k a l n k a l a b a l k o l u u , ye te r s i z hava l an-


32/130

d r m a , yksek s c a k l k , (Snelgrove 1981).

21

ana y a ve r k ze l l i k l e r i d i r

Caron (1981), Apis m e l l i f e r a ' n n o u l e i l i m i i l eana a r y e t i t i r m e , a r a s n d a k i i l i k i y i

mevsimsel d e i i m ve a r y o u n l u u i n c e l e d i i a l m a s n d a , ko lon i

populasyonunun a r t m a s n a i z in v e r m i daha sonra Haziranve A u s t o s a y l a r n d a kovan hacmini (A ko lon i le r inde) % 50ve (B ko lon i le r inde) % 25 k l t m t r . Onsekiz ade t Ako lon i s i n in 4 ' , 18 ade t kon t ro l grubunun i k i s i ve 18 ade tB ko lon i s in in b i r t ane s i o u l v e r m i t i r . A r a t r c d i e r b i r t e s t t e 14 ade t 3 ereve l i gzlem ko lon i s in in 7 ' s in ino u l v e r d i i n i 4 kolonin in ana a r y e t i t i r d i i n i f aka to u l v e r m e d i i n i b i l d i r m i t i r .

Lee ve Winston (1987) t a r a f n d a n , Apis mel l i f e ra 'dareme z a m a n ve ana koloni b y k l n n erkek y e t i t i r m e ve o u l ko lon i s i b y k l n e e t k i l e r i i n c e l e n m i t i r . O u l vermes i beklenen 14 koloniden k a n 30 o u l d a n 14'nn i lko u l , 10 'nun 2. o u l , 6 ' s n n da 3. ve 4. o u l o l d u k l a r s a p t a n m t r . A r a t r c l a r , k a r o u l b y k l

i l e ko-vana a l n a n o u l u n y e t i t i r d i g i i i ve erkek a r s a y s a r a s n d a ve kova na a l n a n o u l t a r a f n d a n y e t i t i r i l e n i i a r m i k t a r i l e de ana koloni b y k l a r a s n d a d o r u s a l i l i k i b u l u n d u u n u b e l i r t m i l e r d i r .

Subbot in ve Orlova (1976) t a r a f n d a n d e i i k ba l -a r s r k l a r n n se leks iyonu a m a c y l a y a p l a n a l m a d a or t a Rusya, Karnio l , Karpat , S a r Kafkas ve t a l y a n r k l a r n n o u l e i l i m i n i n faz la o l d u u , Gri D a K a f k a s n n bu e i l i m i n i n i s e en az o l d u u b i l d i r i l m i t i r .


33/130

22

5impson vd. (1963), kk kovanlarda t u tu l a n ba l a -r s ko lon i l e r in in ogul vermesine neden olacak f a k t r l e r ia r a t r d k l a r a l m a l a r n d a , kovan hacminin k s t l a n m a s ha l inde erg in a r l a r t a r a f n d a n ogul i in g e r e k l i h a z r l k l a r a b a l a n d g n f aka t a n a n n y u m u r t l a y a c a g a l a n n k s t l a n m a s durumunda i s e ogul egi l imin in gzlenmedig in ib i ld i rm e k te d i r l e r .

Burge t t ve Morse (1974), ba l a r l a r n d a dogal ogulz a m a n n n s a p t a n m a s a m a c y l a y a p l a n b i r a l m a d a , gz-lenen 95 ade t ogulun % S l ' i n in 16 M a y s - l l Haziran a r a s n da o l u t u g u n u , Temmuz o r t a s i l e Agustos o r t a s a r a s n d a k i dnemde h i ogul grlmedigini , Agustos o r t a s n d a n Eyllo r t a s n a kadarki dnemde i s e % 17.9 o r a n n d a ogul b e l i r l e nd ig in i b i l d i r m i l e r d i r .

A r l a r d a r k ze l l ik l e r in in be l i r l enmes i a m a c y l a y a p l a n a l m a l a r V.V. Alpatov ve G. Goetze 'n nclgi l e or taya konulan morfolo j ik karek t e r l e r i n be l i r l enmes ive b u n l a r n biyometr ik lm t ekn ik l e r i n in g e l i t i r i l m e s i i l e daha b i l imse l b ir dayanaga o t u r t u l m u t u r . Gnmzdeb a l a r l a r n t a n m l a m a ve s n f l a n d r m a d a k u l l a n l a n s t a n d a r t morfolo j ik karek te r s a y s n n 42 kadar oldugunub i ld i r en Rut tner vd. (1978), bu karek t e r l e r i n lm i ink u l l a n l a c a k i i a r s a y s n n i s t a t i s t i k ana l izde y e t e r li o l m a s a m a c y l a 20 ade t o l m a s n n gerek t i g in i deb e l i r t m i l e r d i r .

B a l a r l a r n d a r k t a n m l a m a s a m a c y l a b i roka r a t r c t a r a f n d a n f a r k l s a y d a morfolo j ik ka re k te r inbiyometr ik yntemle lm y a p l m t r . Du Praw (1965), n


34/130

23

kana t hcre le r inde b e l i r l e d i i 13 a ve 2 uzunluk lm-nn r k t a n m l a m a s n d a ye t e r l i o l d u u n u b i l d i r m i t i r . Szabo (1990), A. c e r a n a ' n n morfometrik ka rek t e r l e r i n ibe l i r l e rken d i l u z u n l u u , k a n a t en i ve boyu, kub i t a l indeksd e e r i , disco ida l hcredeki k l s a y s , kana t uzunluk veg e n i l i i , engel s a y s , metatarsus uzunluk ve g e n i l i i , femur ve t i b i a u z u n l u u , 3. s te rn it h a l k a s u z u n l u u , muma y n a s g e n i l i k ve u z u n l u u , mum a y n a l a r a r a s u z a k l k vet e r g i t reng i olmak zere 19 karek te r zer inde a l m t r .

D il u z u n l u u n u n b a l a r l a r n d a v e r i m l i l i i e tk i l ed i b i r gerek t i r . Ruttner (1988b), bu konuda koloniden

koloniye grlen f a r k n faz la o l m a d n ancak bu kkf a r k n b i l e verim zerinde olduka e tk in o l d u u n u be l i r t m i t i r . A r a t r c k z l yonca (red clover) i e i n d e sa dece uzun hortumlu a r l a r l a ( r n e j n Karniol) verim a l n a b i l d i i n i ; a y r c a esmer r k l a r d a orta lama d i l u z u n l u u n u n 5.8-6 .2 mm Karniol koloni ler inde i s e 6.6-6 .8 mm a r a s n d a d e i t i i n i b i l d i r m i t i r . A y n e k i l d e Ruttner vd. (1978) ,tm r k l a r d a d i l u z u n l u u n u n orta lama 5.31 i l e 7.19 mma r a s n d a d e i t i i n i b e l i r l e m i l e r d i r . Nitekim Vinogradova(1976), Kafkas r k n n se leksiyonu i l e e lde e t t i i b irha t t a d i l u z u n l u u n u n 7.05 i l e 7.25 mm a r a s n d a d e i t i i n i o r t a l a m a n n 7.18 mm o l d u u n u b i l d i r m i t i r . Bornus vd.(1976), d i l u z u n l u u n u A.m. mel l i f i c a 'da 6.107 mm, A.m.ca rn ica ' da 6.491 mm, A.m. caucasica 'da 7.049 mm olarakb e l i r l e m i l e r d i r . Petrow (1987), Karpat a r s n d a d i l uzun-l u u n u 6.S60.020 mm, Gri D a K a f k a s n d a 7.090.021 mm,Karpat x Kafkas melezler inde 6.910.016 mm ve Kafkas xKarpat melezler inde i se 6.880.013 mm olarak s a p t a m t r .


35/130

24

Bilash vd. (1971), Kafkas a r s i in 6.7-7 .2 mm, Karpata r s i in 6.3-7 .0 mm, Karnica i in 6.4-6 .8 mm ve t a l y a n a r s i in 6.2-6.45 mm d e e r l e r i n i b i l d i r m i l e r d i r . R u t t n e r (1988a) , d i l u z u n l u u n u A.m. ana to l i aca 'da 6.46 mm, A.m.adamilde 6.46 mm, A.m. syr iaca 'da 6.19 mm, ~ . ~ . cypr i a ' da6.39 mm, A.m. meda'da 6.34 mm, ~ . ~ . ca rn i ca 'da 6.40 mm,A.m. caucas ica 'da 7.05 mm ve A.m. armeniaca 'da i s e 6.65mm olarak b i l d i r m i t i r .

Borodachov ve Borodachova (1976), d i l u z u n l u u n u n Gri Kafkas a r s n d a 7.110.003 mm Merkez Rus a r s n d a i s e6.270.005 mm olarak b e l i r l e m i l e r d i r . Gromisz (1974), Polonya 'da k z l yonca i e i n d e n yararlanmada d i l u z u n l u u nun e t k i l e r i n i i n c e l e d i i a r a t r m a s n d a , 48 koloniden1798 i i a r zerinde a l m t r . A r a t r c ye r l i a r l a r n 6.38 mm, melezIer in in 6.38-6.86 mm a r a s , Kafkasa r s n n i s e 6.86 mm d i l u z u n l u u n a sahip o l d u u n u , k z l yonca zer inde saptanan a r l a r n % 13 'nn ye r l i , % 4 0 ' n n

melez Ie r i ve % 47 's in inde Kafkas a r s o l d u u n u b i l d i r -m i t i r . A y r c a t o p l a y c l a r n

a r a t r m a c polen t o p l a y c l a r i l e nektard i l u z u n l u k l a r a r a s n d a b i r f a r k l l k

o l m a d n da s a p t a m t r . Pdt t che r (1977) t a r a f n d a n y a p l a n , i i a r , ana

a r ve erkek a r n n d i l u z u n l u k l a r n n k a r l a t r l d a l m a d a , i i a r l a r d a A.m. mel l i fe ra 'da 6.256 mm,A.m. l i gu s t i ca ' d a 6.588 mm, A.m. carn ica 'da 6.593 mm veA.m. caucas ica 'da ise 7.119 mm d i l u z u n l u u b e l i r l e n m i t i r .


36/130

25

Abde l la t i f vd. (1977), I rak b a l a r s zer inde yap-t k l a r biyometr ik a l m a d a , d i l u z u n l u u n u 5 .3 mm bu l -m u l a r d r . Gubin (1975), Karpat a r l a r n d a d i l u z u n l u u n u n 6.4 i l e 6.7 mm a r a s n d a d e i t i i n i b i l d i r m i t i r .

Apis c e r a n a ' n n k a ra k t e r i s t i k l e r i zer inde y a p t a l m a d a c o r a f i varyasyonun d i l u z u n l u u n d a % 24 o l d u u nu saptayan Rut tner (1986 a ) , A. mel l i fe ra i l e k a r l a t r l d n d a A. c e r a n a ' n n daha kk y a p d a b ir a r o l d u u nu, ancak en kk y a p d a k i ~ . mel l i fe ra a r s (SuudiArabis tan 'dan) i l e zer inde a l t en kk A. ceranaa r s n n a a y u k a r a y n byklkte o l d u u n u ve en iriA.cerana (Japonya 'dan) a r s i l e t rop ika l A f r i k a n n eniri A. m e l l i f e r a a r s n n da b i rb i r ine y a k n byklkteo l d u u n u b i l d i r m i t i r .

Rina ld i vd. (1971), t a l y a n , Kafkas ve A f r i k a l l a t r l m b a l a r l a r zerinde y a p t k l a r biyomet r ik a l mada, rnek le r in anatomik p a r a l a r n n suyunu uurduktansonra temiz leyerek b i r f i lm zer ine monte e t m i l e r dahasonra NaOH solsyonu i l e y k a d k l a r bu f i l mi 10 kere b-ytme yaparak l m l e r d i r . Bunun sonucu r k l a r d a s r a s y la d i l u z u n l u u n u 6.652, 6.75 ve 5.814 mm b u l m u l a r d r .

Aly vd. (1988), ba l ve polen re t iminde d i l ve cor -b i c u la byklkle r in in e t k i l e r i n i i nce l ed ik l e r i b i r a r a t r m a d a ; Karnio l , t a l y a n ve M s r a r l a r n d a d i l uzunlu- u n u s r a s y l a 6.21, 6.08 ve 5.41 mm, corb icu la bykl- n de s r a s y l a 1.63, 1.62 ve 1.35 mm 2 olarak s a p t a m l a r d r . A r a t r c l a r Karnio l a r s n n koloni b a n a b a l


37/130

26

re t iminin (9.75 kg) t a l y a n (8.30 kg) ve M s r (4.90 kg)a r l a r n d a n daha faz la o l d u u n u ve d i l u z u n l u u i l e balre t imi a r a s n d a yksek korelasyon b u l u n d u u n u ; a y n e k i l d e corb icu la r blge b y k l i l e de polen ve yavrua l a n a r t a r a s n d a nemli korelasyon b u l u n d u u n u b i l d i r m i l e r d i r .

Lee ve Choi (1986), d i l u z u n l u k l a r n , Apiscerana 'da 5.330.044 mm Apis mel l i fe ra 'da is e 6.490.063mm olarak b i l d i r m i l e r d i r .

Shljakhov (1976), Mariovo a r s n n ekonomik, f i zyo-lo j ik ve morfolo j ik karek te r l e r i zer inde y a p t a l -mada, bu a r n n olduka y u m u a k huylu o l d u u n u , s o u k mevsimlerde bi l e erkenden u u a k t n , ana a r l a r n n ok y u m u r t l a d n ve koloni l e r in u b a t sonuna d o r u 3-5yavrulu ereve i e r d i i n i , o u l e i l i m i n i n az o l d u u n u , y a m a c o l m a d k l a r n b i l d i r m i ; d i l u z u n l u u n u n 6.9 i l e8 .0 mm a r a s n d a d e i t i i n i b e l i r t m i t i r .

I rk t a n m l a m a s n d a k u l l a n l a n nemli morfo lo j ikkarekter le rden olan n k a n a d n y a p s n a i l i k i n d e e r l e r birok a r a t r c t a r a f n d a n i n c e l e n m i t i r . b a l a r l a r n d a kana t b o y u t l a r ve damar y a p s n n , genet ik ve taksonomikana l i z le r i in ok zengin b ir kaynak o l d u u n u b i ld i renRut tner (1988a), Du Praw (1965) t a r a f n d a n b a l a r l a r n n t a n m l a n m a s i in k u l l a n l a n I I a d e e r i ve I I I . kub i t a lhcredeki ik i damar u z u n l u u n u n b i rb i r ine o r a n i l e be l i r -lenen kubi ta l indeks d e e r i n i n s t anda r t morfoloj ik karekt e r l e r a r a s n d a yer a l d n b e l i r t m i t i r .


38/130

27Bornus vd. (1976), n kanat g e n i l i g i ve uzunlugunu

A.m. mel l i f i ca ' da 3.107 ve 9.376 mm, ~ . ~ . ca rn i ca ' da 3.188ve 9.201 mm, A.m. caucas ica 'da i s e 3.218 ve 9.442 mmolarak b i l d i r m i l e r d i r .

Velichkov (1976), Bulgar b a l a r s n d a kana t uzunlu-gunu 9.1040.012 mm, g e n i l i g i n i 3.2090.005 mm ve kub i t a lindeks deger in i de 2.4760.009 olarak b i l d i r m i t i r .

Borodachov ve Borodachova (1976) , kana t uzunlugu,gen i l i g i ve kb i t a l indeks dege r l e r in i Gri Kafkas a r s n d a s r a s y l a 9.200.007 mm, 3.150.003 mm ve % 55.900.332;Merkez Rus a r s n d a i s e s r a s y l a 9.230.011 mm,3.110.004mm ve % 58.450.495 olarak b i l d i r m i l e r d i r .

Pet rov (1987), kanat uzunlugu ve kub i t a l indeks dege r l e r in i Karpat a r l a r n d a 9.560.019 mm ve 2.660.047;Gri Dag K a f k a s n d a 9.230.012 mm ve 1 .750 .038 i Karpat xKafkas melez le r inde 9.330.015 ve 2.320.030; Kafkas xKarpat melez le r inde is e 9.170.017 ve 2.150.038 olaraks a p t a m t r .

Szabo (1990) , Sr i l anka 'dak i A. cerana a r s n d a kanat uzunluk, g e n i l i k ve kbi ta l indeks deger l e r i n i

2.64 mm ve 2.97 olarak b i l -r a s y l a orta lama 7.75 mm,d i r m i t i r . Abdel l a t i f vd.deger l e r i s r a s y l a 8 .8 mm,

(1977), i s e I rak a r s n d a bu2.9 mm ve 1.95 olarak sap ta -

m l a r d r . Gubin (1975), Karpat a r s n d a k i kana t uzunlugunun 9.3 i l e 9 .6 mm a r a s n d a d e g i t i g i n i b e l i r l e m i t i r .


39/130

28

Rut tner (1986a) , Apis c e r a n a l n n kb i t a l indeks de- e r i n d e k i c o r a f i variyasyonunun % 69 o l d u u n u b i l d i r m i tir. A y n a r a t r c b a k a b i r a l m a s n d a n kana t uzun-l u u ve kb i t a l indeks d e e r l e r i n i ~ . ~ . ana to l i aca 'da 9.19mm ve 2.24 , ~ . ~ . adamilde 9.09 mm ve 1.89 , ~ . ~ , sy r i aca 'da8.48 mm ve 2 .28 , A.m. cypr ia 'da 8.87 mm ve 2.72, A.m.meda'da 8.97 mm ve 2.56, A.m. carn ica 'da 9.40 mm ve 2.59 ,A.m. caucas i ca 'da 9.32 mm ve 2.16 ve A.m. armeniaca 'da i s e9.07 mm ve 2.61 olarak b i l d i r i l m i t i r (Rut tner 1988a) .

Rina ld i vd. (1971) i s e t a l y a n , Kafkas ve A f r i k a l l a t r l m b a l a r l a r n d a kb i t a l indeks d e e r l e r i n i s r a s y l a 3.088, 2.227, 2.321 olarak b e l i r l e m i l e r d i r .

Sa in i vd. (1983), Apis c ins in in s n f l a n d r m a s n d a kana t ifti a p a r a t n n fonks iyonel mor fo lo j i s i n i i nce le -d ik l e r i a l m a d a ~ . f lo rea , A. c e r a n a , ~ . mel l i f e r a veA.dorsa ta r k l a r n d a or talama arka kanat u z u n l u k l a r n r a s y l a 4.63, 6.09, 6.51 ve 8.66 mm ola rak s a p t a m l a r , orta lama engel s a y s n da s r a s y l a 12,olarak b e l i r l e m i l e r d i r . L e e ve Choi (1986)

17 .5 , 20 ve 25i s e , ~ . c e r a n a ' d a

n kana t uzunluk, g e n i l i k ve kb i t a l indeks d e e r l e r i n i s r a s y l a 8.410.057 mm, 2.910.025 mm ve 5 .450.24 ,A.mel l i f e ra 'da i s e 9.060.11 mm, 3.080.024 mm ve2.400.19 olarak b i l d i r m i l e r ve kb i t a l indeks d e e r i n i n A. ce rana 'da olduka faz l a o l d u u n a dikka t e k m i l e r d i r . engel s a y s n n da A. mel l i f e r a ' da (21.940.23)A.cerana 'dan (18.650.19) daha f az la o l d u u n u be l i r t e na r a t r c l a r , arka kanat u z u n l u u n u A ce rana 'da 7.750.13


40/130

29

mm, m e l l i f e r a ' da i s e 8.090.08 mm o la rak b i l d i r m i l e r -d i r .

i a r l a r d a polen ve propo l i s t a m a , mum p l a k a -l a r n s t e r n i t t e n k a r m a g i b i grev le r s t l enen arkabacak la r coxa , t r o ch an te r , femur, t i b i a ve t a r s u s ' t a no l u m a k t a d r .

Rina ld i vd. (1971), arka bacak uzunlugunu t a l y a n , Kafkas ve A f r i k a l l a t r l m r k l a r d a s r a s y l a 8 .24 ,8.32 ve 7.67 mm ola rak b i l d i r i r l e r k e n , Rut tne r (1988a) , bud e g e r i ~ . ~ . ana to l i aca 'da 8.10 mm, ~ . ~ . adamilde 8.20 mm,A.m. sy r i aca ' d a 7.83 mm, A.m. cy p r i a ' d a 7.88 mm, A.m.!TIeda'da 7.82 mm, A.m.carnica 'da 8.10 mm, ~ . ~ . c a u c a s i c a ' d a 8.30 mm, A.m. armeniaca 'da i s e 8.06 mm ola rak b i l d i r m i -tir.

Lee ve Choi (1986) , A. cerana ve A. m e l l i f e r a ' dabacak uzunlugunu s r a s y l a or ta lama 7.750.13 mm ve 8.09o .oa mm o la rak s a p t a m l a r d r . S z a b o (1990) i s e A.ce rana 'dafemur, t i b i a ve meta ta rsus uzunlugunu s r a s i l e 2.10 mm,2.55 mm ve 1.62 mm, meta ta rsus g e n i l i g i n i s e 0.91 mmb i l d i r m i l e r d i r .

Pe t rov (1987) , meta ta r sa l indeks d e g e r i n i Karpa ta r s n d a 0.590.002, G ri Dag K a f k a s n d a 0.560.004, Karpatx Kafkas melezinde 0.560.002 ve Kafkas x Karpat melezindei s e 0.570.003 ola rak b e l i r t m i t i r . A y n d e g e r i Brodachovve Borodachova (1976) , G ri Kafkas la rda S6.960.075,Merkez Rus a

türkiye'de Çeşitli kurumlarda yetiştirilen ana arılar İle oluşturulan balarısı (apis...

Documents