ts 3167 design and construction methods of pile foundations

TRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS 3167Nisan 1978

ICS 93.020

1. Bask

KAZIK TEMELLERN HESAP VE DZENLENMESNDE GENEL KURALLAR

Design and Construction Methods of Pile Foundations

TRK STANDARDLARI ENSTTS Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya

kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde

grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT! TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.

TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

UDK 624.154 TRK STANDARDI TS 3167/Nisan 1978

NDEKLER 0 - KONU, TANIM, KAPSAM..................................................................................... 1

0.1 - KONU........................................................................................................................ 1 0.2 - TANIMLAR ................................................................................................................ 1

0.2.1 - Kazk Temel......................................................................................................................... 1 0.2.2 - U Kaz ........................................................................................................................... 1 0.2.3 - Yzen Kazk......................................................................................................................... 1 0.2.4 - Kazk yk (Emniyetli Kazk Yk)..................................................................................... 1 0.2.5 - Salam Zemin (U Zemini)................................................................................................. 1 0.2.6 - Tayc Zemin ..................................................................................................................... 1 0.2.7 - Tayc Olmayan (Zayf) Zemin ......................................................................................... 1 0.2.8 - Normal Temel ...................................................................................................................... 1 0.2.9 - Etkili Kazk Uzunluu........................................................................................................... 1 0.210 - Kazk Snr Yk................................................................................................................. 1

0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 2 1 - GENEL.................................................................................................................. 2

1.1 - KAZIK ETLER..................................................................................................... 2 1.2 - KAZIK TEMELLERN DZENLENMESNDE TASARIM ESASLARI.......................... 2 1.3 - DENEME YKLEMELER LE KAZIKLARDA SINIR YKLERNN (KRTK YK) VE KAZIK YKLERNN BULUNMASI ............................................................................. 5

1.3.1 - Kazk Snr Yklerinin Deneme Ykleri ile Bulunmas......................................................... 5 1.3.2 - Yk Halleri ........................................................................................................................... 6 1.3.3 - Emniyet Katsays ................................................................................................................ 6

1.4 - YKLEME DENEMESNN YAPILMASI .................................................................... 7 1.4.1 - Genel Esaslar ...................................................................................................................... 7 1.4.2 - Uygulama Esaslar .............................................................................................................. 8 1.4.3 - Deneme Yklemce! Raporlar ............................................................................................. 9

2 - TRK STANDARTLARININ UYGULANMASI HAKKINDA TZK HKMLERNE GRE YAPILACAK LEM............................................................ 9 ATIF YAPILAN STANDARDLAR ............................................................................ 15


1

KAZIK TEMELLERN HESAP VE DZENLENMESNDE GENEL KURALLAR

0 - KONU, TANIM, KAPSAM 0.1 - KONU Bu standard, kazk temellerin tanm ve bullarn hesap ve dzenlenmesinde gz nnde bulundurulacak esaslara, bu temellerde kullanlabilecek kazklara oluabilecek kuvvet va etki biimine gre kazk eitleri ile bunlarn zemine emniyetle iletebilecekleri yklerin deney yklemeleri ile bulunmalna dairdir. 0.2 - TANIMLAR 0.2.1 - Kazk Temel Kazk temel, yap yklerinin iletilmesinde kazklarn kullanld temel eididir. 0.2.2 - U Kaz U kaz, tand kazk yknn tamamn veya byk bir blmn u ksmlarndan salam zemine sten kazktr. 0.2.3 - Yzen Kazk Yzen kazk, tad kazk yknn tamamn veya byk bir blmn, kazk evre yzeyinin srtn-mesi ile zemine ileten kazktr. 0.2.4 - Kazk yk (Emniyetli Kazk Yk) Kazk yk, temele galon yap yknden, kazn payna den va temelin tasarmnda kazk tarafn-dan emniyetle tanmas ngrlen yktr. 0.2.5 - Salam Zemin (U Zemini) Salam zemin, zelikleri ve yaps, kazk yknn tamamn veya byk bir blmn, kazn sadece u ksmndan alabilmeye uygun bulunan, kaya, ok sk kum ve akl vb. sktrlamayan zeminlerdir. 0.2.6 - Tayc Zemin Tayc zemin, kazk yknn byk bir blmn kaz u ksmndan almaya yetecek kadar sert ve k olmayan, ancak kazk evre yzeyinde oluturaca srtnme kuvvetleri ile kazk yklerinin ile-tilebilecei yapda, yumuak ve gevek kil, iltti kil vb. sktrlabilen zeminlerdir. 0.2.7 - Tayc Olmayan (Zayf) Zemin Tayc olmayan (zayf) zemin, kazk evresinde, kazk yknn iletilmesine yetecek kadar bir sr-tnme oluturamayacak kadar zayf balk vb. zemindir. 0.2.8 - Normal Temel Normal temel, kazk va keson temeller dnda kalan, har trl mnferit mtemadi ve radye temellerdir 0.2.9 - Etkili Kazk Uzunluu Etkili kazk uzunluu, yzen kazklarda, tayc zemin katmanlar iinde kalan kazk uzunluu topla-mdr. 0.210 - Kazk Snr Yk Kazk snr yk, deneme yklemesinde, basn kazklarnda nemli miktarda kazk oturmasn, ekme kazklarnda ise nemli miktarda kazk ykselmesini balatan yktr.


2

0.3 - KAPSAM Bu Standard, kazk temellerin hesap ve dzenlenmesinde gz nnde bulundurulacak esaslar ve ka-zklarn tayabilecei kazk yklerinin deney yklemeleri ile .bulunmasn kapsar. Gevek zeminlerin sktrlmas amac ile kullanlan kazk aklma ilem ve uygulamasn kapsamaz. 1 - GENEL Kazk temellerde, zeminin durum ve zelikleri ile, tayc zeminin veya salam zeminin derinliine gre, aada akland gibi, kazk temel sistemlerinden biri kullanlr. Salam zeminin derinlii, kullanlabilecek kazk uzunluklar kadar veya daha az ise ve salam zeminin stnde yeterli kalnlkta tayc zemin bulunmadnda veya salam zeminin stnde tamamen zayf zemin bulunmas halinde u kazklarndan oluan kazk temel sistemi kullanlmaldr. Salam zeminin derinlii kullanlabilmesi mmkn bulunan kazk uzunluklarndan fazla olduunda ve salam zeminin stnde yeterli kalnlkta tayc zemin bulunduunda yzen kazklardan oluan kazk temel sistemi kullanlmaldr. Yap temeli altnda yeterli kalnlkta tayc zemin bulunduunda, salam zeminin derinlii, salanp kullanlabilecek kazk boylan ile ulalabilecek durumda ise kazk temelin dzenlenmesinde u kazklarndan veya yzen kazklardan yararlanlabilir. Gerektiinde yzen kazklar ile u kazklan bir arada da kullanlabilir. Tayc zemin, derinletike sertleip daha az sktrlabilir hale geliyorsa ve bu durumda kazk temelde oluabilecek oturma, ayn zemindeki bir normal temelde beklenen oturmadan daha az ise yzen kazklardan oluan bir kazk temel sistemi daha gvenle kullanlabilir. Kazk temellerin yapmnda, yzen kazklarn kullanlmasndan olabildiince kanlmal vs u kazklan yzen kazklara tercih edilmelidir. 1.1 - KAZIK ETLER Kazk temellerin yapmnda kullanlacak kazklar, nceden yaplm olarak iyerine getirilebilecei gibi, yerinde kazlarak hazrlanan kuyularda beton dklerek de oluturulabilir. Bu ekilde iyerine nceden yaplm olarak getirilen ahaptan, elikten vs betonarmeden veya n gerilimli betondan kazklar TS 31691) standardna uygun olmaldr. yerinde alan deliklere beton dklerek yaplan kazklar ise TS 3188 standardna uygun bulunmal-dr. akma kazklar zemine, ahmerdanlarla aklarak, preslenerek veya ekseni etrafnda evrilip dndrlerek yerletirilirler. Delme kazklar ise zeminde alan uygun biim ve boyuttaki deliklerin iine, nce gerekli elik dona-tlarn yerletirilmesi vs sonra beton dklmesi suretiyle oluturulur. Kazk temellerin yapmnda, nceden yaplm paralarn, iyerinde yaplan ksmlarla birletirilmesi yolu ila meydana getirilen kazklar da kullanlabilir. 1.2 - KAZIK TEMELLERN DZENLENMESNDE TASARIM ESASLARI Kazk temellerde yap yklerinin sadece kazklar ile zemine iletilmesi salanmal ve kazklar bu esasa gre hesaplanarak dzenlenmelidir. Kazk temellere iletilen yap ykleri, dey olabilecei gibi, baz ya.tay kuvvetlerinde bu arada etkisi sz konusu olabilir. Bu sakildeki yatay ykler, eimli (dey olmayan) kazklar (rnein, sacaya kazklar) tarafndan karlanabilecei gibi, ankraj vb. ilerde eilme etkisi altnda kalan kazklara da tattrlabilir. 1) Atf yaplan Trk Standardlannn numaralan ve yaym tarihleri bu metnin sonunda belirtilmitir.


3

Bu nedenle, temel kazklar, tadklar ve temel zeminine ilettikleri yklerin ve etkilerin biim ve yn-lerine gre de eitlenirler. Kazk temellerin tasarmnda kullanlan kazklar iin oluacak normal kuvvetin cinsine gre : Basn kazklar, ekme kazklar, olmak zere iki kazk eidi. Kazk yknn kazkta oluturaca etkinin biimine gre : Eksenel ykl kazklar, Eilme etkisindeki kazklar. Ayn zamanda hem eksenel yk hem de eilme etkisindeki kazklar olmak zere kazk eidi sz konusudur. Kazk temcilerin dzenlenmesinde, eksenel ykl kazklar, eilme etkisindeki kazklar ve ayn zamanda hem eksenel yk hem de eilme etkisindeki kazklar ayr, ayr veya bir arada kullanlabilirlerse de, olabildiince eksenel ykl olan kazklarn kullanlmas tercih edilmelidir. Kazklar her ne ekilde olursa olsun, karsnda kalacaklar kuvvet ve etkilerin oluulaca gerilmeleri, yapmlarnda, kullanlan malzemeye gre emniyetle karlayabilecek ekilde yaplm bulunmaldr. Kazk temellerde bir kazn payna decek ykn hesaplanmasnda, uygun yaklam metotlar kullanlmaldr. Temel sistemi iinde kuvvetin iletilmesinde hiperstatik durumda bulunan kazklarda kazk yk, gerek zeminin ve gerekse kazn sakil deitirmesi, birlikte gz nne alnarak hesaplan-maldr. Kazk temellerde, yap yklerinin kazklara tamamen iletildii ve kazk yklerinin bilekesinin, yapnn kazk temele ilettii yklere edeer olduu hesapla gsterilmi olmaldr. Kazklarn en kesit boyutlar kazn uzunluuna, istenilen kazk ykne ve kazk malzemesi ile yapm tekniine gre seilir. Ancak, burkulma sakncas nedeni ila, basn kazklarnn kalnlk veya ap 25 cm'den daha az olmamaldr. Kazklarn, serbest kalacak st ksmlar varsa, bu ksmlar iin, mesnetlenme ekli de gz nnde tutularak burkulma salanmas yaplmaldr. Temel kazklarndan oluan bir temel grubunda, kazk normal kuvveti bakmndan ayn cins kazklar (basn kaz veya ekme kaz) ve kazk yapm ekli malzemesi vs uzunluunun olabildiince ayn olmas salanarak ekil deitirme ve oturma biim ve miktarlarnn benzerlii temin edilmelidir. Bu husus zellikle hiperstatik sistemlerde nem tar. Temel kazklarnn tama kapasitesi, zemin eit ve zelliklerine. zemin suyunun durumuna, kazn tayc zemindeki etkili uzunluuna, ekil ve en kesit biim ve byklne, d yznn yapsna, u ksmnda pabu bulunup bulunmadna ve pabu varsa pabucun biim ve boyutlar ile aralklarna bal olarak deiir. Genel olarak kazklarn tama kapasitesinin ve kazk yklerinin hesaplanmas, zemin statii, esas-larna gre ve deneysel (ampirik) metotlar ile yaplmaz. Deneysel metotlarn kullanlabilmesi iin, o blgenin ok iyi tannmas ve o zeminde veya kyaslanabilecek yeterlikte benzer bir baka zeminde daha nceki deneme yklemelerinin ok ciddi ve titiz bir tutum ile yapldndan emin olunmas gerekir, benzeyen ve bu katmanlardaki zeminin zelikleri de tayc zemin katmanlarnn derinlii birbirine benzeyen ve bu katmanlardaki zeminin zellikleri de birbirine yeterince benzer olan zeminlerde, yukarda sz edilen kyaslama yaplabilir.


4

Bu durumda zemin zeliklerinin benzerliinin tayininde, tayc zemin katmanlarnn, zemin mekanii asndan tantc deerlerinin benzerlii esas alnr. Bu zeliklerden kohezyonlu zeminlerde alnacak rselenmemi numunelerin gzeneklilik, su miktar, dane dalm granlometri deerleri ile hokezyonsuz zeminlerde dane yaps ve dokusu ila zeminin sklk derecesinin benzerlii ncelikle aranmaldr. Kazklarn tama gc, iyerinde en az kazkta yaplm ykleme denemesi sonularna dayanlarak bulunmu ise bu konuda TS 3108 ve TS 3139'da belirtilen yk deerleri alabilir. Yzen kazklarda kazn, tayc zemin tabakalar arasnda kalan ksmnn uzunluu yeterli olmaldr. rnein kum ve akll zeminlerde, baka bir nedenle daha byk veya daha kk bir uzunluk gerekmiyorsa, yaklak 3 m'lik bir kazk etkili uzunluu gereklidir. Ayrca, yzen kazklarn u ksmlarnn altnda tayc zemin katmanlar bulunmal ve bunlarn mi-n mum kalnlklar ekil-1 ve ekil -2'de belirtilenlere uygun olmaldr. Kazklar olabildiince ayn derinlik ve ayn uzunlukta dzenlenmelidir. Tayc zeminin meyilli olmas vb, nedenler ila bunun yaplmas mmkn olmadnda, kazklarn yapm veya aklma ilemlerine, daha derin ve uzun olanlardan balanlmal ve daha az derin olanlarn daha sonra yaplmas salanmaldr. Kazklar yaknlarndaki dier kazklarn tama kapasitelerine olumsuz etkiler yapabilirler. Bu nedenle kazk temellerin tasarmnda kazk ara mesafelerinin, akma kazklar iin ekil-3'de ve delme kazklar iin ekil-4'de verilenlere uygun olmas salanarak bu saknca nlenmelidir. Tasarmda, akma kazklarda zamann etkisi de gz nnde tutulmaldr, zellikle ince kumlu ve killi zeminlerde, akma ileminden uzun bir sre sonra, kazn tama kapasitesinde bir art grlr. Kazklarda, negatif d yzey srtnmesi, kazklarn tama kapasitelerinde sonradan azalmalar mey-dana getirebilir. st ksmdaki zemin katmanlarnda, sonradan kmeler meydana gelmesi, binada veya kazklarn st ksmlarnda negatif d yzey srtnmesi oluturarak, kazklara, tasarm srasnda gz nne alnmam ilve yklerin etki etmesine neden olabilecei gzden uzak tutulmamaldr. Byle bir durum sz konusu olduunda, daha uygun bir kazk yaps seilmesi veya kazk ara me-safelerinin arttrlmas yolu s bu etki azaltlabilir. Kazk temellerde tayc zemin zerinde tayc olmayan bir zemin katmann bulunmas halinde bu zayf zeminin st yzeyindeki bir toprak yn vb. geliigzel ylm bir yzey yknn yatay ha-roketler veya simetrik olmayan basnlara sebep olarak kazklarda ayrca eilme zorlamalar meydana getirebilecei unutulmamal ve gerekli nlemler ile byle bir durumun olumasna engel olunmaldr. Tayc zemin katmanlarnn kademeli olmas veya nemli derecede meyilli bulunmas halinde yapla-cak kazk temellerin tmnn veya temeldeki bir kazk grubunun, tayc zeminde veya bu zeminin kademelerinde kopma oluturmas sz konusu olabilecei unutulmamaldr. Bu gibi durumlarda ze-minde kopma olumamas gven altna alnm olmal ve bu husus hesapla gsterilmi bulunmaldr. Temel zeminindeki suyun kaldrma kuvveti, zemin suyunun ve yap temelinin kotu ve dolaysyla te-melin, su iinde kalan ksmnn boyutlarna bal olup bu kuvvet, ekmeye alan temel elemanlar veya ekme kazklan ile dengelenir. Kazk temelli bir yapnn temel zemininde, kaldrma kuvveti olu-turabilecek durumda yeralt suyu bulunmas halinde yapya etki edebilecek kaldrma kuvveti, temel hesabnda gz nne alnarak, yapnn zemin suyunun, kaldrma kuvveti bakmndan emniyet altna alnmas salanmaldr. Bu hesapta, suyun kaldrma kuvveti iin, I. ve II. yk hallerinde 1,4 ve III. yk halinde ise 1,2 emniyet katsays kullanlmaldr.


5

1.3 - DENEME YKLEMELER LE KAZIKLARDA SINIR YKLERNN (KRTK YK) VE KAZIK YKLERNN BULUNMASI Zemin ok iyi tannyorsa ve elde daha evvel yaplm ciddi ve gvenilir deney sonulan var ise, ba-sn kazklarnda kazk ykleri bu bilgilerden yararlanlarak hesaplanabilir. Elde yeterli bilginin bulunmamas ve zeminin tama gc ve yklenebilme yeteneinden kuku duyulmas veya tayc zeminin yeterince gl olmamas halleri ile kazklarn evvelce salanm bilgilere gre bulunmu kazk yklerinden daha bykleri ile yklenmeleri istendiinde deneme yklemelerine bavurulur. ekme kazklan ve ankraj kazklarnda ise ok kk kuvvetler dnda kazk ykleri mutlaka deneme yklemeleri ile tesbit edilmelidir. Ykleme denemelerinde, temel kazklarnn uur yk deenleri bulunur. Sonra bu snr yklerinden ve yapda sz konusu olan yk hali de gz nnde tutularak. Madde 1.3.3'de akland gibi bulu-nacak emniyet katsaylarna blnmesi yolu ile kazk ykleri hesaplanr. Bu hesaplamada : forml kullanlr. Bu formlde :

Q cm=Emniyetli kazk yk. Q k =Kazk snr yk k =Emniyet katsays dr. 1.3.1 - Kazk Snr Yklerinin Deneme Ykleri ile Bulunmas Deneme yklemesi, bir temel kaz (ekme veya basn) zerinde kademeli olarak giderek artan ykler uygulanarak ve her yk kademesinde meydana gelmi olan dey yer deitirmeler (basn kazklarnda oturma ekme kazklarnda ykleme) tesbit edilerek yaplr. Bu denemede kaza uygula-nan ykler ile bunlara karlk kazkta olumu bulunan toplam dey yer deitirmeler bir eksen ta-kmnda gsterilerek deneme yklemesinin yk -oturma (ykselme) erisi elde edilir (ekil-5). Ykleme denemesi srasnda kazklarda gzle grnen oturmalar (ekme kazklarnda ykselme) oluturan veya oturma veya ykselmede nemli artlara sebep olan yk snr yk (Qk ) dr. Snr yk Qk ekil - 5'de grlen yk - oturma (ykselme) erisinde dey yer deitirmelerde yk artna oranla nemli derecede fazla artn grld ve erinin teetinin eiminde birden nemli artmalarn olutuu noktasndaki yk deeridir. Deneyde ve erinin incelenmesinde bu durum kesinlikle fark edilemiyor ve snr yk deerinin bu ekilde bulunmas mmkn olmuyor ise, delme kazklarda 2 cm 'lik toplam oturma oluturan, akma kazklarda ise kazk apnn % 2,5'u kadar (0,025 d) kalc oturma (ykselme) meydana getiren yk, snr yk olarak kabul edilir. Ykleme denemelerinde yk - oturma erisi zerinde snr yk deerinin teshiline yarayacak bir krklk olumam bulunmas vo toplam kme miktarnn yukarda belirtilen deerlere ulaamam olmas halinde, kaza yklenebilmi olan e: byk yk, snr yk olarak alnr : Q max=Qk Ancak, deneme yklemesi bir sre sonra tekrarlandnda, daha byk bir yke ulamyorsa, bu son ve daha byk yk snr yk olarak kabul edilerek hesap yaplr. Bu ekilde tesbit edilen snr yk deerlerinden, Madde 1.3'de akland gibi hesaplanacak kazl ykleri, yapda herhangi bir oturma veya ykselmeye neden olmamal ve yapnn kullanl ile konstrksiyonuna zarar verebilecek farkl oturmalar oluturmamaldr.

kQQ kcm =


6

Bu yk, kazn zemin dnda ve serbest kalan blmnn uzunluu gz nne alndnda, burkulma dayanmnn almasna veya kazk yapmnda kullanlan malzemeye gre belirecek emniyet gerilmesi deerinin stnde zorlanmasna sebep olmamaldr. Deneme kazklarnn tertiplenmesi, bunlarn snr ykleri, ileride yapnn yklerini tayacak gerek temel kazklarnda bulunabilecek snr ykleri ile yaklak olarak ayn deerde olacak ekilde yapl-maldr. Deneme yklemesi sonularna gre va Madde 1.3 uyarnca hesaplanan kazk ykleri, tasarm ve uy-gulamada esas alnmal va bu suretle hesap ve tasarm ile uygulama arasnda uygunluk salanma-ldr. 1.3.2 - Yk Halleri Kazk temellerin tasarmnda, snr yklerden kazk yklerinin hesaplanmasnda emniyet katsaylar aadaki yk hallerine gre tesbit edilir. I. Yk Hali : Yapnn kendi yklerin ve normal harekeli yklerin (rzgr yk dahil) tesir etmesi hali I. yk haildir. II. Yk Hali : Yapda I. yk haline ilveten eitli nedenler-Is etki yapan geici ve byk hareketli yklerin (inaa safhas ykleri) tesir etmesi hali II yk halidir. III. Yk hali (zel hal) Yapda II. yk haline ilaveten eitli nedenlerle oluacak beklenmeyen yklerin iletme safhasnda para dmesi hali) tesir tmesi hali III. yk halidir. 1.3.3 - Emniyet Katsays Deneme yklemesi sonularndan Madde 1.3'de akland ekilde kazk yklerinin hesaplanmasnda kullanlacak emniyet katsaylar, kazn ekme veya basn kaz olduunu ve yapda gznnde bulundurulmas gerekli yk haline gre izelge-1'-de gsterilmitir. Emniyet katsays olarak izelge - 1'de gsterilenlerden daha kk deerlerin kullanlmas, yani daln byk kazk yk deerleri gerektiinde, ayn zeminde ve kullanlmas tasarlananlar ile ayn cinsten kazklar zerinde birka deney yklemesi yaplm bulunmaldr. Bu ekilde yeterli sayda ykleme deneyi yaplm olmas halinde her ykleme deneyinde bulunan srr yk deerlerinin aritmetik ortalamas alnarak, kazk yknn hesaplanmasnda esas kabul edilecek snr yk deeri bulunur. Ancak bu halde, en kk ve en byk snr yk deerlerinin ortalama deerden fark, ortalama deerin %30 undan fazla olmamaldr. Farkn % 30'u amas halinde on kk snr yk deerinin 1,2 kat alnarak hesaplarda esas olacak snr yk deeri bulunur. izelge - 1'de ekme.kazklan iin verilen emniyet katsays deerleri, mnferit ve dier kazklardan yeterince uzaktaki ekme kazklar iin geerlidir. kme kazklar, bir kazk grubunun yaknnda bulunuyorsa ve ekme kazklarnn etkiledii zemin blm dier kazklarn etkiledii zemin blm ile mterek ise veya ekme kazn etkiledii zemin bolm ile yakndaki dier kazklarn etkiledii zemin blm birbirleri ile kesiiyorlar ise, ekme kaznda kabul edilecek kazk yk deeri yeterince azaltlarak emniyet salanmaldr. Titreim ve sarsnt etkileri, kazklarda oturma miktarlarnn artmasna ve bu nedenle de kazk, tama gcnn azalmasna sebep olur. Bu bakmdan, hareketli yklerin iinde sarsnt ve titreim etkileri olanlarn nemli yeri bulunan yaplarda emniyet katsaysnn tespitinde ok ihtiyatl davranmal, gerektiinde bu konuda uzman olan kii veya kurumlarn bilgisine bavurulmaldr.


7

1.4 - YKLEME DENEMESNN YAPILMASI 1.4.1 - Genel Esaslar Kazklarda ykleme .denemeleri Madde 1.3'de belirtilenlere uygun olarak yaplmal ve ykler ile oluturduklar oturma veya ykselme miktarlar, ilgili maddelerde belirtildii gibi yeterli duyarlkta llerek, snr ykleri yelerince shhatli olarak bulunmaldr. ZELGE 1 Snr Yklerinden. Kazk Yklerinin Bulunmasnda Emniyet Katsaylar (k)

Emniyet Katsays (k)

Kazk eidi

Sra No.

Deneme Yklemesi Yaplan Ayn art-lardaki Ka-zk Says

I nci Yk Hali

II nci Yk Hail

III nc Yk Hali

1 1 2 1.75 1.53 Basn Kazklan

2 2 1.75 1.5 1.33

3 1 2 2 1.75 2/1 Eime Kadar 1) 4 2 2 1.75 1.53

ekme Kazklan 2/1 Eim

in1) 5

2

1.75

1.75

1.53

Zaman zaman ekme ve basn karsnda kalan kazklar

6

2

2

2

1.75

1) Eimi 2/1 ile 1/1 arasndaki kazklar iin emniyet katsays, eim asna gre 4. ve 5. sradaki deerler arasnda enterpolasyon yaplarak bulunur.

Bu ite kullanlacak deneme kazklarn, gerek malzeme ve yapm sekli gerekse biim ve boyutlar a-sndan, yapda kullanlmas tasarlanan kazklarn tamamen ayn olmas salanmal, zemin zelikleri, tayc zemin derinlii, zemin suyu oran asndan yeterince benzerli gereklemi bulunmaldr. Ykleme denemesinin uygulanaca kazklarn says ve zemine dalm, yapnn ekline ve zeminin yapsna baldr. Yap temelinin kaplad alanda zemin zeliklerinde deiikliklerin beklendii ksmlarda en az birer deneme kaz bulunmaldr. nemli yaplarda, en kesit ekli, malzemesi, yapm biimi vb. bakmdan deiik her kazk eidi iin en az 2 deneme kaz dzenlenmeli, zeminde fark-llklarn grlmesi veya beklenmesi halinde bu say yeterince arttrlmaldr. Deneme kazklarnn aralarndaki veya deneme kazklan ile dier kazklar arasndaki serbest aralk 2,5 m'den kk olmamak zere kazk apnn 4 katndan az olmamaldr. Deneme kazklarnn bulunduu ksmdaki zeminin yeterince tannabilmesi iin bu kazklar bir veya daha ok sayda sondaj deliinin yaknnda bulunmal, civarda sondaj deliklerinin bulunmamas ha-linde ykleme deneyenden nce kazk yaknna en az bir sondaj delii alm ve zemin hakknda ge-rekli bilgiler alnm olmaldr.


8

Bir deneme kaznda hem basn ve hem de ekme denemesi yaplacaksa nce basn denemesi yaplmaldr. Deney ykleri kaza ve yapya herhangi bir zarar vermiyor ise. deneme yklemeleri deneme kazklan yerine yapnn gerek kazklan zerinde de yaplabilir. Basn kazklarnda ykleme denemesi srasnda kazn byk bir ksm akta ve serbest olarak kalyor ise burkulma emniyeti gzden uzak tutulmamal va gerektiinde burkulmann nlenmesi konusunda tedbir alnmaldr.deneme yk deerinin, kazn tasarmnda ngrlen ykn 2 katm amamas salanmaldr. Bu kazklarda, denemede snr yk dee: ine ulalmas gerekmez. 1.4.2 - Uygulama Esaslar Ykleme denemesi yaplacak kazklarn herbirinin yapmnda, yapnn gerek temel kazklan iin dzenlenen formlar aynen dzenlenmelidir Ykleme denemesi akma kazllarda yaplacak ise, TS 3133'da belirtilen zel Form, delme kazklar sz konusu olduunda ise TS 3138'de aklanan form dzenlenmelidir. Ykleme denemesi yaplacak akma kazklarn her-biri iin TS 3139'da belirtilen kazk akma detayl formu hazrlanmal va ayrca akma ilemi srasnda. ahmerdann her on vuruunda kazn zemine girme miktar llmeli ve TS 3133'da verilmi bulunan akma diyagramna ilenerek belirtilmelidir. akma ilemine herhangi bir neden ile ara verilmi olmas halinde bu husus da formlarda ak-lanmaldr. akma kazklarda deneme yklemesine, aklma i.nin b timinden hemen sonra balanmamaldr. Deneme yklemesine balanlmas iin, aklma ileminin bitmesinden sonra, kohezyonsuz zeminler-de en az 3 gn ve kohezyonlu zeminlerde ise en az 3 hafta beklenilmelidir. Deneme yklemesinde, yklerin kazk eksenine paralel olarak etki etmesine ve kazn sallanp devrilmemesine zen gsterilmeli, deneme ykleri arpmamz olarak yavaa arttrlp azaltlmaldr. Sert darbe ve zellikle titreimlerin olumasndan kanlmal ve ykleme aletlerinde bu hususta ge-rekli tedbirler alnmaldr. Ykleme deneyinde yk kademeli yk - oturma erisi ile bu erinin kazk snr yk deerini gsteren krlma noktas ak seik grlebilecek ekilde dzenlenmelidir. Bu ykleme kademelerinde, kazktaki oturma veya ykselme durana kadar yk deitirilmemeli, deneme kaznn hareketi tamamen durduktan sonra ikinci bir ykleme kademesine geilmelidir. Kademeler, denemenin yapld ka-zklarda hzl ve byk miktarda oturma veya ykselmeler olumayacak ekilde ayarlanmal ve kazk larda hzl harekatlara engel olunmaldr. Denemede, deney yknn olabildiince snr ykne kadar arttrlmas salanmaldr. Deneyde, kazklarda meydana gelecek oturma veya ykselmeleri en az 0,3 mm duyarlkla gsteren bir alet bulunmaldr Ayrca, basnc oluturan hidrolik presin gstergesine ek olarak uygulanan deney ykn ve telen-meleri lecek bir dzen bulunmaldr. Btn bu l aletlerinin ve ykleme donatmnn kapasitesi, deney serisine uygun ve yeterli olmaldr. Ykleme denemesi yaplan kazklar, ister basn ister ekme kaz olsun, istenmeyen an oturma ve ykselmeleri veya snr ykne ulaldn zamannda ve gecikmeden fark edebilmek iin, deneme ykleri ile bunlarn oluturduu oturma veya ykselmeler hi beklenilmeden yk - oturma erisine ilenmelidir. Ykleme denemelerinde ekil-6'-da grlen yk - oturma ve zaman - oturma diyagramlar hazrlanmaldr.


9

1.4.3 - Deneme Yklemce! Raporlar Kazk ykleme denemeleri ve bunlarn sonulan, hazrlanacak bir ykleme raporunda belirtilir. Bu ykleme raporunda en az : Yapnn vaziyet plnnda, deneme kazklarnn vo civardaki sondaj kuyularnn yerleri, Zemin suyu durumu ve zemin suyu kotu, Civardaki sondaj kuyularndan alman numunelerin zemin mekanii deney sonulan, Deneme kazklarnn boyut, ekil ve eitleri ile kazk ucunun ekil ve boyutlar, Deneme kaznda kullanlan malzeme zelikleri, Betonarme ve n gerilimli beton kazklarla yerinde dklen kazklarda, beton karm ve da yanm ile donat cins ve miktar Kazn zemindeki yerine yerletirilii hakknda geni bilgi, kazk zemin son kotu hakknda bilgiler bulunmal ve delme kazklar iin TS 3138'de verilen form ve akma kazklar iin TS 3139'de verilen detayl orm ila akma diyagram verilmelidir. Bunlara ilveten, btn kazklar iin Form A dzenlenmeli ayrca, ykleme deneyi ile ilgili olarak ekil - 6'da grlen zaman - oturma ve yk - oturma erileri il 3, ykleme deneyinde nemli grlen dier hususlar belirtilmelidir. 2 - TRK STANDARTLARININ UYGULANMASI HAKKINDA TZK HKMLERNE GRE YAPILACAK LEM Bu standardn hkmlerinin yerine getirilmesi proje, hesap ve uygulama safhalarnda sorumlu kuru-lularca denetlenir.


10

EKL -1 akma kazklarda kazk ucunun altnda bulunmas gerekli minimum tayc zemin kalnlklar.

EKL-2 Delme kazklarda, kazk ucunun altnda bulunan gerekli minimum tayc zemin

kalnlklar.


11

EKL-3 akma kazklarda minimum kazk aralklar.

EKL-4 Delme kazklarda minimum kazk aralklar.


12

Ok=Snr yk iin kalc oturma O max=Maksimum oturma

EKL -5 Yk -Oturma (ykselme)


13

ekil 6-Zaman - Oturma va Yk Oturma Diyagram rnei


14

FORM -A Deneme Yklemesi Hakknda Protokol: .........

Basn Deneyi ekme Sahife No..........

antiye Yapmc Firma Kazk No.

Kazk Cinsi

Kazk Boyu Toplam l=..........m Zemin iinde l0=.........m Zemin dnda lme l1=.........m cihazna kadar

Yk Q Oturma veya Ykselme Zaman Dnceler

1. lm

1.lme cihaz

2. lme cihaz

No........... No ......... ..... Manometre No . . lme aral 0~..........bar ***) Piston alan :A= cm2

2. lm

Okuma

s1

Okuma

s2

s=

Saat

Ykleme sresi

bar***) MH MN****) mm mm mm mm mm h min h min.

Tarih Saat Hava Scaklk Su seviyesiBalangBiti

..... ............19...... .................... ..................... ...................... Denemeyi yapan Firmann sorumlusu *)Hidrolik pres kullanlyorsa **)Kontrol lm yaplmas veya baka bir lm metodu kullanlmas halinde ***)1 bar=0,1MM/m2 ****)1MN~100 ton


15

ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Numaras

Tarihi

TS 3168

Nisan 1978

TS 3169

Nisan 1978

ts 3167 design and construction methods of pile foundations

Documents