TOPRAK ANALİZİ GÜBRELER GÜBRELEME

TOPRAK ANALİZİ GÜBRELER GÜBRELEME

Toprakta besin dengeleri değişir. İstenmeyenler gereksiz yere artarken istenilenler azalır, hatta fazla besinler gereklilerin alınmasına engel olarak ürün verimi azalır.

Toprak yapısı bozulur.Fizyolojik hastalıklar ortaya çıkar.Fazla gübre kullanmak gereksiz yere fazla para

harcanmasına neden olur. İhtiyaçtan daha az gübre kullanırsak üründen

beklenen verim alınamaz.Ürünün kalitesi düşer.

Doğru gübreleme ile yüksek verim Çevre kirliliğinin önlenmesi Girdi maliyelerinin azalması Daha kaliteli ürün Sürdürülebilir toprak yönetimi Vb.

NEDEN TOPRAK ANALİZİ YAPTIRMALIYIZ ?

Bitkisel üretimde daha kaliteli daha bol ürün almak için gübre kullanımı önemli bir faktördür.

Gübre; bitkinin beslenmesinde, toprağı besin maddeleri bakımından zenginleştirmek için uygulanır.

Etkin bir gübreleme yapabilmemiz için de toprağımızdaki mevcut bitki besin maddelerinin cins ve miktarlarını bilmeliyiz ki, yetiştireceğimiz bitkinin ihtiyacı olan gübrelemeyi yapabilelim.

Ekonomik ve faydalı bir gübreleme; toprak analizi sonucuna göre yapılan gübrelemedir.

Toprak örneği almak için şekilde görülen sonda, burgu veya bel küreği

kullanılır.

TOPRAK NUMUNELERİNİN ALINMASIToprak örneklerinin alınmasında hiç bir zorluk yoktur.

Hatırlanması gerekli en önemli husus alınacak toprak örneğinin alındığı tarlayı gereğince temsil edebilir olmasının sağlanmasıdır.

• Tek yıllık tarla bitkileri veya sebze yetiştirilecek alanlardan toprak örneği alınırken zig - zag hattın köşelerindeki her noktadan V harfi şeklinde 30 cm. derinliğindeki çukur açılır, daha sonra bu çukurun bir yüzeyi düzeltilerek bu yüzeyden 3-4 cm. kalınlığında bir toprak dilimi alınır. Alınan topraklar bir plastik kovada biriktirilir.

Meyve bahçeleri ve bağlardan 0-30cm. ve 30-60 cm. olmak üzere iki farklı derinlikten şekilde açıklandığı gibi

toprak örneği alınır. Alınan bu topraklar farlı bir plastik kovada

biriktirilir.

Tek yıllık bitkiler için 0-30cmden tek numune

Dikili meyve bahçelerinde gübre tavsiyesi için 0-30cm arasından tek numune

Bodur ve yarı bodur meyve bahçesi tesisi için 0-30 ve 30-60cm olmak üzere 2 numune

Ceviz,kiraz gibi derin köklü meyveler için 0-30,30-60,60-90 cm lik 3 ayrı derinlikten numune alınır.

0-30 cm 30-60 cm 60-90 cm

0 – 30 cm0 – 30 cm

30 – 60 cm30 – 60 cm

60 – 90 cm

6

11

2245

3

NUMUNE BİLGİ KARTINUMUNE BİLGİ KARTI

Örnek alınmadan önce, alınacak sahanın toprak ve arazi karakteristikleri tespit edilmelidir. Çünkü bir yerin toprağı diğer bir yerin toprağına benzemediği gibi, aynı yer ve tarlalardaki topraklar bile birbirine benzememekte, değişik tip ve karakterde olabilmektedir. Bu nedenle, örnek alınacak arazi parçası veya tarla topoğrafya, toprak rengi, tekstürü, arazinin jeolojik yapısı, drenaj gibi özellikler bakımından benzer olmalıdır. Örnek alınacak arazi bu özellikler bakımından benzer ise 0-50 dekarlık sahadan bir adet örnek alınabilir.

Analiz raporuna göre gerekli gübre satın alınır ve karlı bir gübreleme yapılır.

Toprak Analiz Sonuçları  

Derinlik(Cm) Toprak PH İş.Ba(m.l.) E.C(µS/cm) %CaCO³ Oranı % N (Azot) Potasyum Fosfor % O.M

0-30 cm 7,69 35 157 2,81 0,0504 34 4,88 1,008

  Hafif Alkali Tın Tuzsuz Az Kireçli Orta Yeterli Az Az

İşba değeri bünyeyi(ml)

E.C değeri tuzluluğu(µS/cm)

%CaCO3 kalsiyum karbonat yani kireç miktarını

Potasyum değeri (kg/da)

Fosfor değeri(kg/da)

Toprak Bünyesi (toprağın su tutma ve havalanma kapasitesi)

Toprak Reaksiyonu

Toprak Kireci

Toprak Tuzluluğu

Toprak Organik maddesi

Toprak Besin Maddeleri (makro ve mikro besin elementleri ve oranları)

Toprak Bünyesi (toprağın su tutma ve havalanma kapasitesi)

Toprak Reaksiyonu

Toprak Kireci

Toprak Tuzluluğu

Toprak Organik maddesi

Toprak Besin Maddeleri (makro ve mikro besin elementleri ve oranları)

TOPRAK VERİMLİLİĞİNİN ÖNEMİ

Topraklar yapılarına göre de Kumlu,killi,siltli ve tınlı gibi sınıflara ayrılırlar.

Kumlu toprakların su tutma kapasitelerinin düşüklüğü verim azlığının en önemli nedenlerindendir.Yıkanma fazla olduğundan besin maddeleride kolayca yıkanır.

Killi toprakların ise su tutma kapasitesi yüksektir.Fakat havalanma özellikleri kötüdür.Besin elementlerini yüksek oranda tutarlar.

Fakat çok killi topraklarda tarımda fazla istenmez. Çünkü işlenmesi zordur.

Siltli ve Tınlı Topraklar

Orta düzeyde kil içermeleri ve fiziksek ve kimyasal özellikleri bakımından en uygun kompozisyona sahip olan topraklardır.

Bitkilerin topraktan besin elementlerini alabilmeside toprağın PH ına bağlıdır.

PH ın 7 olması nötr noktayı 7 nin altında olan değerler toprağın asitlik öz. Kazandığını 7 nin üzerindeki değerler ise toprağın bazik bir öz. Doğru gittiğinin göstergesidir.Genel olarak bitkilerin besin elementlerini topraktan alabilmeleri için gerekli PH aralığı 6-7 arasındadır.

Bitki İsmiBitki İsmi Uygun pH DeğeriUygun pH Değeri

DomatesDomates 6.3-6.86.3-6.8

HıyarHıyar 6.4-6.96.4-6.9

Biber-patlıcanBiber-patlıcan 6.6-7.06.6-7.0

KavunKavun 6.7-7.26.7-7.2

MarulMarul 6.5-7.06.5-7.0

KaranfilKaranfil 6.0-6.56.0-6.5

GerberaGerbera 5.5-6.05.5-6.0

MuzMuz 5.8-6.55.8-6.5

Aşırı yağış nedeniyle oluşan yıkanma ve parçalanma,organik madde ve toprağa ilave edilen bazı tuzlar toprakta H iyonu kaynağı olabilmektedir.

Bunun bir sonucu olarak Ca ve Mg gibi bazlar topraktan yıkanmakta,baz doygunluk yüzdesi azalmakta,hidrojen doygunluk yüzdesi artmakta ve toprak asitleşmektedir.Toprağın kireç ihtiyacı,asit bir toprağın PH değerini arzu edilen bir seviyeye çıkarabilmek için belirli bir alan ve derinliğe verilmesi gerekli kireç miktarı olarak ifade edilebilir.Bu ph değeri genellikle 6.0-7.0 arasındadır.Zira bu ph sınırları içerisinde birçok bitkiler toprak reaksiyonu açısından optimum gelişme gösterirler.

pH Kumlu

toprak

Tınlı

toprak

Killi

toprak

8.5-6.5 220 280 340

8.0-6.5 130 170 220

7.5-6.5 60 90 110

Bir kısım kükürde karşılık 4 kısım demir sülfat da kükürt kaynağı olarak toprak pH’sını düşürmek amacıyla kullanılabilir

20 Cm Kalınlığında Bir Dekarlık Bir Toprağın PH Değerini

Yükseltmek İçin Gerekli Kireç* Miktarı (Kg/dekar)

ToprağınpH

Değeri

İstenilenToprakPH'sı

Toprak Bünyesi Hafif

(Kumlu)Orta(Tın)

Ağır(Killi)

5.0 6.5 225 600 800

5.5 6.5 150 300 500

6.0 6.5 75 150 250

*Sönmemiş kirece (tarım kireci) çevirmek için 0.56 ile çarpmak gerekir.

Toprak Tuzluluğu

Sebzeler toprak ve sulama suyu tuzluluğuna

türlere göre değişmekle beraber daha hassastır. Bu

nedenle sebzelerin tuzlu sularla sulanması ve tuzlu

alanlarda tesis edilmesi doğru değildir. Drenaj

tedbirlerinin yanında toprak tuzluluğunun

azalmasına yardımcı olan JİPS (kalsiyum sülfat-

CaSO4 2H2O) kullanmak gerekir.

Toprağın Organik Madde Miktarı

Toprakta bulunan organik madde (hümik asitler) kil

minerallerine oranla toprakta daha fazla

miktarlarda besin maddesi tutma özelliğine

sahiptirler.Bir toprakta organik madde ne kadar

yüksek ise o toprağın besin maddesi tutma özelliği

o kadar iyi demektir.Toprağa ilave edilen organik

gübreler mikrobiyolojik faaliyet sonucu ayrışarak

toprakta devamlı olarak kalabilecek olan hümik

asitleri meydana getirir.

ORGANİK GÜBRELERHayvan GübreleriKompostTurba Toprağı (Torf)Yeşil GübrelerHumik Asitler

Tarımsal üretimde yetiştirilen bitkilerin bitki besin maddesi ihtiyaçlarını sağlamaları amacıyla kullanılan ve çeşitli tarımsal faaliyetler sonucu oluşan organik kökenli tarımsal atıklar ile, doğal kökenli organik maddelerin büyük ölçüde değişikliğe uğratılmadan elde edilmesiyle ortaya çıkan ve bitki besin maddelerini bünyelerinde organik bileşikler halinde bulunduran bir bitki besleme materyalidir.

Ahır gübreleri bitkilerin gelişimi için gerekli bitki besin maddelerini sağlar. Aynı zamanda toprağın yapısını tarıma uygun hale getirir. Ahır gübreleri sadece bir

bitki besin maddesi kaynağı olmayıp daha da önemlisi toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini

düzenleyen bir toprak düzenleyicisidir.Ahır gübresinin toprağa verilmesi sonucu toprağın su tutma kapasitesi artar,geçirgenliği olumlu yönde etkilenir. Böylece ahır

gübresi, suyun toprak yüzeyinden bağımsızca akmasına, buharlaşmasına ve tarıma elverişli

toprakları taşıyıp götürmesine engel olur.

Ahır gübresi toprağın su tutma kapasitesini artırır.Öte yandan ahır gübresi,suyun toprak yüzeyinden bağımsızca akmasına,buharlaşmasına ve toprağın taşınıp götürülmesine engel olmakta ve toprağın su geçirgenliğini artırmaktadır.

Bu husus,erozyonun büyük zararlar verdiği ülkemiz toprakları için son derece önemlidir.

Ahır gübresi kumlu topraklarda toprak parçacıklarını birbirine bağlayarak,agregatlaşmayı temin eder ve su tutma kapasitesini artırır.

Killi topraklarda ise toprak parçacıkları arasına girerek hava ve suyun toprağa kolaylıkla girmesini temin eder ve porozite artar.Sonuç olarak her iki grup toprakta da bitki gelişmesi için daha uygun bir ortam hazırlanmış olur.

Organik gübreler ve dolayısıyla ahır gübresinin bitkilere yararlı olabilmesi için mineralize olması gerekmektedir.Diğer bir ifade ile gübrenin olgunlaşması ve içindeki besin elementlerinin bitkiye yarayışlı duruma geçmesi arzu edilen bir husustur.

Ancak, bu mineralizasyon işlemi sırasında ortaya çıkabilecek kayıpların minimum düzeyde tutulması için özen gösterilmelidir.

1- Gübrenin yığın yapılacağı alan yağış ve rüzgâr almayan ve dış etkenlerden iyi korunmuş bir yerde yapılmalıdır.

2- İmkânlar ölçüsünde üzeri kapatılmalıdır. (Üzeri koyu renk naylon ile kapatılabilir ancak oksijenli yanma sırasında naylonun içerisine

hava girmesi sağlanmalı yani yığının üzerine naylon örtü sıkıştırılmadan serilmelidir)

3- Mümkün olduğu takdirde gübreyi gübre çukurları içerisinde olgunlaşmaya bırakmalıdır.

4- Gübre çukurları kullanılmayacak ise gübrelerin olgunlaştırılmak üzere bekletildikleri alanların tabanlarının her iki taraftan ortaya doğru meyilli ve sıkıştırılmış toprak, taş veya betondan yapılmış düz ve geniş bir zemin şeklinde olması sağlanmalıdır. Ancak bu

alanlarda toplanan gübrelerin düzensiz bir biçimde yığılmalarının önüne geçmek gerekir.

5- Yığın sıcak ayrışmanın hızının azaltılması için zaman zaman sıkıştırılmalıdır eğer kuruduysa ıslatılmalıdır.

Ahırdan çıkarılan ve gübreliğe getirilen gübre önce yaklaşık 60 cm'lik bir tabaka halinde sıkıştırılmadan bırakılır (gübre yığını yüksekliği 1,5 metreyi geçmemelidir). Böylece gübrenin olgunlaşması havalı koşullarda oluşur. Gübrenin içindeki bakterilerin yardımı ile yığının ısısı 60-70 dereceye yükselir ve gübre yanmaya başlar.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken hususlar var. Dikkatli olup gübreyi sık sık izleyin. Eğer gübrenin iç sıcaklığı 60-70 dereceyi çok aşar ise gübrenin için kül olacak, alev alacak denli yanar. Bu durum hem işletmenizde yangın riski oluşturur, hem de gübreniz nerede ise işe yaramaz küle dönüşür.

Bunu önlemek ve iyi bir oksijenli yanmayı sağlamak için, gübre iç sıcaklığını zaman zaman termometre ile ölçmek; sıcaklık 60 dereceye ulaştığı zaman gübreyi ters yüz edip havalı yanmaya devam etmek gübrenin tamamının yanmasını sağlayacaktır. Gübrenin tamamı ortak bir renk alıncaya kadar (3 kere alt üst etmek yeterli olabilir) havalı yanma sürdürülür.

Havalı yanmada temel amaç yabancı ot tohumlarını öldürmektir. Ancak bu arada bitki besin maddeleri kaybedilir. İşte bu kaybı azaltmak için havalı yanma süresi kısa tutulmaya çalışılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki kuru gübrede havalı yanma olmaz. Gübre çok kuru ise ıslatmak gerekir. Ayrıca havalanma ne kadar iyi ise yanma süresi o kadar kısalır. Bu sebeple bu işlem için gübre olabildiğince ekmek kırıntısı formunda sıkışmamış halde bulunmalı ve havalı bir yerde olmalıdır.

Daha sonra bu gübre yığınını ıslatıp sıkıştırılır. Gübrenin sıkışması ile bu sefer havasız şartlarda olgunlaşmayı sağlayan bakteriler çalışmaya devam ederek yanmayı tamamlar.

Soğuk yanma, gübre içerisinde bulunan besin maddelerinin, bitkinin alabileceği formlara dönüşmesini sağlar. Bitki ve verim için soğuk yanma da çok önemlidir.

Sıcak ve soğuk şartların karışımından elde edilen gübrelere “serin gübreler" denir.

Taze gübre olgunlaşmadığı için azot yüzdesi düşüktür.

Ahır gübresinin ihtimarı sonucu gübre besin elementlerince daha zengindir.

İhtimar anında meydana gelen ağırlık azalması,gübrede bitki besin elementlerinin konsantrasyonlarının yükselmesine yol açar.Bir ton taze gübre ihtimara uğradığında ağırlığının yarısını kaybeder.Genelde kayıplar,içerisinde bitki besin elementi olmayan organik bileşiklerde ortaya çıkar.İhtimar sonucu gübrenin C:N oranı 20:1 kadar düşer.

Taze gübrede ise bu oran oldukça yüksektir.

Öncelikle iyi yanmış olması lazım

DEKARA Büyükbaş →→→→→ 2-3 yılda bir 1-3 ton Koyun →→→→→→ 750kg – 1,5 ton Keçi →→→→→→→ (450 – 500kg)750kg Kanatlı →→→→→→ 300kg - max

ÖzellikÖzellik Gübrenin açıkta bekletilme süresiGübrenin açıkta bekletilme süresi

   3 ay3 ay 6 ay6 ay 9 ay9 ay

Toplam ağırlıkToplam ağırlık 39.6 39.6 56.0 56.0 71.171.1

Azot (N) Azot (N) 35.1 35.1 42.3 42.3 56.956.9

Fosfor (PFosfor (P22OO55) ) 17,417,4 31,531,5 38.438.4

Potasyum (KPotasyum (K22O) O) 24,824,8 37.9 37.9 45.245.2

Organik madde Organik madde 51.7 51.7 71.4 71.4 79.879.8

  Tablodan da görüleceği gibi açıkta bekletme ile 9 ayda gübrenin Tablodan da görüleceği gibi açıkta bekletme ile 9 ayda gübrenin ağırlığının % 70’ ini, azotunun % 57’ sini, fosforunun yaklaşık % ağırlığının % 70’ ini, azotunun % 57’ sini, fosforunun yaklaşık % 40’ ını, potasın % 45’ ini ve en önemlisi organik maddesinin % 40’ ını, potasın % 45’ ini ve en önemlisi organik maddesinin % 80’ ini kaybetmiş oluyor !!!80’ ini kaybetmiş oluyor !!!

Kompost su tutma kapasitesi yüksek, hacim ağırlığı düşük, bitki besin elementleri içeren ve organik

madde düzeyi yüksek materyallerdir. Kompostun elde edilme işlemine kompostlama denilmektedir.

Bitkisel ve hayvansal kaynaklı kısmen parçalanmış, tarımsal, endüstriyel ve şehir atıkları kompost

olabilir. Kompostlanan materyal orijinal yapısını kaybederek farklı bir yapıya kavuşur.

Kompostlar humus niteliğinde olup işletmenin yapısına göre, tarımsal işletmelerde bulunan çöpler,

hayvansal artıklar, ahır artıkları, sap, saman gibi harman artıkları, mutfak artıkları ve organik yapılı

bazı fabrikasyon artıklarının çeşitli işlemlerden sonra mikrobiyal ayrışma sonucu mineralize olmalarından

elde edilirler. Kompostlama esnasında mikroorganizma faaliyetleri için nem ve yeterince

oksijen olmalıdır.

Kompost yapımı için kullanılacak materyallerden temin edilebilenlerin iyice karışmaları sağlandıktan sonra, tabanı iyice sıkıştırılmış veya bu işlem için

tabanı betonlanarak özel olarak hazırlanmış rüzgar almayan bir yere yüksekliği 1.5 metreyi geçmeyecek şekilde yığın yapılır. Yığın yapılmadan

önce tabana absorbsiyon kabiliyeti yüksek olan sap, saman veya tarla toprağından 5-10 cm’lik bir katman serilirse, sızma ile meydana gelecek olan sıvı kaybı önlenmiş olur.Kompostlamada iyi bir ayrışma için havalanma, nem,

ısı ve besin maddeleri uygun olmalıdır. Mısır sapları gibi büyük parçaların işlem öncesi küçük parçalara ayrılması gereklidir. Buna ilaveten

kompostlamanın iyi bir şekilde yapılabilmesi için yığın 150 cm’den yüksek olmamalıdır ve yığın nemi % 50-70 arasında olmalıdır. Kuru ortamda

kompost işlemi yavaşlamaktadır.Kompost yapılması istenen materyal yere serilen katmanın üzerine gelecek şekilde 25-30 cm kalınlığında bir tabaka

halinde serilerek üzerine sönmüş kireç ve toprak serpilir. Sonra bu işlemler 1-1.5 metrelik yığın oluşuncaya kadar devam eder, en üst kısmı ve etrafı 10

cm kadar kalınlıktaki bir toprak tabakası ile örtülür. Yığın hazırlanırken kompostlanacak materyalin ıslatılması unutulmamalıdır. Ayrışmanın hızlanması için yığınlara bakteri kültürleride eklenebilir. Ayrışmanın

tamamlanması için gerekli süre 6 -24 ay arasında değişir.Kompost olarak; çöpler, evsel ve endüstriyel atıklar, park, bahçe ve pazaryeri atıkları, sokak sürpüntüleri, tarımsal faaliyet sonucu ortaya çıkan atıklar, arıtma çamurları

gibi materyaller kullanılmaktadır. Kompostlama metodunda parçalanma aerobik (havalı) ve anaerobik (havasız) koşullarda olmak üzere iki safhada

olmaktadır.

Kompost yapılması istenen materyal yere serilen katmanın üzerine gelecek şekilde 25-30 cm kalınlığında bir tabaka halinde serilerek üzerine sönmüş kireç ve toprak serpilir. Sonra bu işlemler 1-1.5 metrelik yığın oluşuncaya kadar devam eder, en üst kısmı ve etrafı 10 cm kadar kalınlıktaki bir toprak tabakası ile örtülür. Yığın hazırlanırken kompostlanacak materyalin ıslatılması unutulmamalıdır. Ayrışmanın hızlanması için yığınlara bakteri kültürleride eklenebilir. Ayrışmanın tamamlanması için gerekli süre 6 -24 ay arasında değişir.Kompost olarak; çöpler, evsel ve endüstriyel atıklar, park, bahçe ve pazaryeri atıkları, sokak sürpüntüleri, tarımsal faaliyet sonucu ortaya çıkan atıklar, arıtma çamurları gibi materyaller kullanılmaktadır. Kompostlama metodunda parçalanma aerobik (havalı) ve anaerobik (havasız) koşullarda olmak üzere iki safhada olmaktadır.

Turba (Torf), fosilleşmesini tamamlamamış, bol organik atık içeren topraklara

denilmektedir. Bataklık kıyıları, kurutulmuş göl ve bataklıklarda yıllarca biriken organik

artıklar toprakla karışarak organik madde oranı yüksek bir karışım oluşturmaktadır.

Turba toprakları organik maddece zengindir ve herhangi bir zehirli atık

içermez, kokusuzdur, zararlı mikroorganizma içermezler, bu

nedenlerden dolayı rahatlıkla tarımda kullanılabilirler.

Toprağa organik madde sağlamanın bir şekli de yeşil gübrelemedir. Gelişmelerinin belirli bir dönemini tamamlayan yeşil aksamı bol olan baklagil, buğdaygil vb. gibi bitkilerin ya yetiştiği ortamda, yada bir başka alanda yetiştirildikten sonra sürülerek toprak altına getirilmesine yeşil gübreleme denilmektedir. Yeşil gübreleme amaçlı kullanılan bitkilere ise yeşil gübre bitkileri denilmektedir. Yeşil gübre bitkileri eğer baklagilerden bir bitki ise toprağa organik madde yanında atmosferden fikse edilen azotta katılmış olur. Yeşil gübreleme bu bitkilerin yetişmeleri, toprakta ayrışmaları ve sonraki bitkinin yetişmesi için yeterli miktarda su bulunduğu koşullarda etkilidir. Kuru tarımın uygulandığı kurak ve yarı kurak tarım bölgelerinde yeşil gübre uygulamalarından beklenen faydalar sağlanamaz.

Yeşil gübre bitkileri yaklaşık olarak, % 10 çiçeklendikleri dönemde pullukla sürülerek

toprağa gömülür ve toprakta çürümeleri sağlanır.

• Toprakta organik madde birikimi, • özelliklede baklagillerin yeşil gübreleme materyali olarak kullanılması

durumunda, toprakta azot birikimi, • Topraklardaki K, Ca, Mg gibi katyonların yıkanmasının azaltılması, • Topraklara yağış sularının girişine uygun bir yapı kazandırarak,

yağışların bitkisel üretimdeki yararlılığının arttırılması, • Toprak yüzeyinin örtülü olması nedeni ile toprakların su ve rüzgar

erozyonuna karşı dayanıklılık kazanması,

• Toprakta biyolojik aktivitenin artması, • Toprağın daha gevşek bir yapı kazanması dışında yabancı ot,

zararlılarla ve hastalıklarla mücadele de kolaylık sağlanır. Yeşil gübrelemede çoğunlukla baklagil ve bazen de baklagil olmayan

bitkiler kullanılmaktadır. Yeşil gübrelemede kullanılan bazı bitkiler; Yonca, Fiğ, Börülce, Soya, Bezelye, kırmızı tırfıl, çavdar, yulaf, üçgül,

acıbakla ve yem baklası v.s.

Yeşil gübrenin etkisi sadece o yıl için değildir, bir kaç yıl devam etmektedir. Ancak bu etki iklim ve toprak koşullarına göre değişmektedir. Nemli ve serin iklimlerde, sıcak ve kurak iklimlere göre daha uzun sürmektedir. Kumlu topraklarda ise killi topraklara göre daha kısa süre etkili olmaktadır. Baklagil yeşil gübre bitkileri havanın serbest azotunu bünyelerine alarak toprağa azot kazandırmış olmaktadır. Bu şekilde azotu bağlayan bitki toprağa karıştırıldığında bitki için gerekli olan azot sağlanmış olmaktadır.

Etkili bir gübreleme için yeşil gübre bitkisinin toprağa karıştırılma zamanının çok iyi seçilmesi gerekir. Bitkinin toprağa karıştırılma zamanına bir çok faktör etki eder. Bunlar yeşil gübre bitkisinin gelişim derecesi, hava şartları, toprak özellikleri ve yeşil gübre bitkisinden sonra tarlaya ekilecek kültür bitkisinin özellikleridir. Bu faktörlerin yeşil gübre bitkisinin toprağa karıştırılma zamanını etkilemekle beraber genel olarak en uygun zamanın azot ve organik maddenin bitki bünyesinde daha dengeli olduğu çiçeklenme dönem olduğunu söyleyebiliriz. Ancak burada dikkat edilmesi gerekli en önemli husus yeşil gübre bitkisinin toprağa karıştırılması ile etkilenecek olan kültür bitkisi toprağa ekildiğinde toprağa karıştırılan yeşil gübre bitkisinin mineralizasyonunu tamamlamış olmasıdır.

Humik asitler organik maddenin parçalanması sonucu oluşan son ürünlerdir. Toprakta organik madde sağlama bakımından uygun materyallerden birisidir. Humik asitlerin başlıca yararları ise şöyle sıralanabilir:

Toprak PH’sını düzenler. Toprağın yapısını iyileştirirler. Besinlerin ve suyun kökten alınmasını teşvik ederler. Toprağın su tutma kapasitesini artırır ve böylece bitkiler susuzluğa daha

dayanıklı olurlar. Toprağın havalanmasını artırarak daha iyi bir kök ve bitki gelişimi sağlar. Toprakta mikroorganizma faaliyeti için uygun ortam oluşturur. Verimi düşük killi toprak zerreleri arasına girerek daha uygun ve verimli bir

gelişme ortamı sağlar. Başlıca humik bileşikler humik asit, fulvik asit ve huminlerdir. Bunlar

sadece toprakta değil, nehirlerde, göllerde, okyanuslarda ve onların sedimentlerinde oluşmaktadır. Ayrıca linyit, leonardit, kömür ve diğer jeolojik kalıntılarda ortaya çıkar. Bu kalıntılar ticari olarak üretilen ve toprağın iyileştirilmesinde kullanılan humatların kaynağını oluşturmaktadır. Toprağın verimliliğine olan olumlu etkileri nedeniyle humik maddeler büyük oranda toprak ıslahında, toprak düzenleyici veya organik gübre olarak kullanılmaktadır. Katı ve sıvı formda çeşitli humik asit materyalleri piyasada bulunmaktadır

Fulvik asitler: Tüm pH koşulları altında suda çözünür formda olan hümik maddelerin bir bölümüdür. Fulvik asitlerin renkleri açık sarı -sarı kahverengidir.

Humik Asitler: Humik asitler topraktan elde edilen ana bileşiklerdir. Koyu kahve-siyah renklidirler. Doğal olarak oluşan hümik asit moleküllerine bağlı 60 ‘ı aşan farklı iz element çeşitli canlı organizmaların kullanımına hazır olarak bulunmaktadır.

Humik Asit ve Fulvik Asit Kaynakları Nelerdir?

Leonardit 70 milyon yıl süren bir hümifikasyon süreci sonunda oluşan linyit kömürünün okside olmuş formudur. Yüksek katyon değişim kapasitesine sahiptir. Leonardit kaynaklı hümik asitler uzun süre etki gösterirler. Azot gibi besin maddeleri ile rekabete girmezler. Organik tarımda da güvenle kullanılmaktadır.

Tablo 1’ incelendiğinde hümik ve fülvik asit kaynağı olarak leonarditin en fazla içeriğe ve değere sahip olduğu görülmektedir.

Doğal Kaynak Hümik ve Fülvik Asit oranları %

Leonardit 40 - 90  

Torf 10 - 30  

Saprofel Torf 10 - 20  

Linyit katmanları 10 - 30  

Hayvan gübresi 5 - 15  

Kompost 2 - 5  

Toprak 1 - 5  

Arıtma Çamuru 1 - 5  

Taş Kömürü 0 - 1  

 Hümik maddelerin hepsi toprakta kalıcıdır. Çevre koşullarına bağlı olarak fülvik asitlerin yarı ömrü 10-50 yıl arasında değişirken, hümik asitlerin yarı ömrü ise yüzyıl olarak ölçülür.

Hümik Asit ve Fülvik Asit Arasındaki Farklar Nelerdir?

 Yukarıda da değinildiği gibi bitki kalıntıları çürüdükleri zaman fülvik ve hümik asitlerin her ikisi de oluşur. Her iki asitte toprak ve topraktaki mikro organizmalar için yaralıdır. Fülvik asit hümik aside göre daha küçük bir moleküler yapıya sahiptir.

Bunun sonucu olarak kalıcılığı daha azdır ve daha kolay parçalanır. Ancak yaprak uygulamalarında bitkiye giriş hızı daha yüksektir. Hümik asit ise toprakta uzun süre kalır ve zaman içerisinde yavaş parçalanır. Genel olarak toprak organik madde miktarını arttırmada uzun süreli etkilerinden dolayı hümik asitlerden faydalanılır.

Aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi hümik ve fülvik asitler çeşitli kaynaklardan elde edilebilir. Ancak bu kaynaklar arasında en yüksek hümik ve fülvik asit oranı Leonarditte mevcuttur. Leonarditin humik madde (humik + fulvik asit) kaynağı olduğu 1960 yılında keşfedilmiştir. Sonrasında araştırmacılar bu maddeleri tarımsal alanlarda uygulamaya başlamışlardır.

BİYOLOJİK GÜBRELEME

HAVANIN SERBEST AZOTUNUN BİYOLOJİK YOLLA TESPİTİ

(BİYOLOJİK AZOT FİKSASYONU)

Atmosferin serbest halde bulunan azotunun mikroorganizmalar aracılığıyla biyokimyasal olarak organik forma dönüştürülmesi tarımda Biyolojik Azot Fiksasyonu olarak adlandırılır.

Baklagil bitkileriBaklagil bitkileri Baklagil olmayan Baklagil olmayan bitkilerbitkiler

YoncaYoncaÇayır üçgülüÇayır üçgülüTaş yoncasıTaş yoncası

Soya fasulyesiSoya fasulyesiKanada yem bezelyesiKanada yem bezelyesi

Yem börülcesiYem börülcesiKırmızı üçgülKırmızı üçgülJapon üçgülüJapon üçgülü

Yabani tüylü fiğYabani tüylü fiğAvusturya bezelyesiAvusturya bezelyesi

ÇavdarÇavdarYulafYulafArpaArpaDarıDarı

KarabuğdayKarabuğdayBuğdayBuğday

ÇimÇimSudan otuSudan otu

HardalHardalKolza Kolza

60

Havanın serbest azotu köklerdeki rizobium tarafından bağlanır.

CO2, su ve solar enerji yoluyla

FOTOSENTEZ

Fotosentez ürünleri köklerdeki rizobium bakterileri tarafından kullanılır.

Rizobium tarafından amonyum formunda bağlanan azot bitki tarafından kullanılır.

Baklagil bitkileri azot miktarı (kg/da)yonca 100taş yoncası 67çayır üçgülü 60melez üçgül 56soya fasulyesi 42tüylü fiğ 27bakla 27yem bezelyesi 19

Kaynak % N % P2O5 % K2O Yarayışlılık

Ahır gübresi 0,5-1,0 0,15-0,20 0,5-0,6 Orta

Tavuk gübresi

2,87 2,90 2,35 Orta-hızlı

Kompost 1.5-3.5 0.5-1.0 1.0-2.0 Yavaş

At gübresi 0.3-2.5 0.15-2.5 0.5-3.0 Orta

Kemik unu 0.7-4.0 18.0-34.0 0. Yavaş-orta

Kan tozu 12.0 1.5 0.57 Orta-hızlı

Deniz yosunu

0. 0. 4.0-13.0

Odun külü 0. 1.0-2.0 3.0-7.0 Hızlı

Pamuk toh.küs.

6.0 2.0 1.0 Yavaş

Bitki gelişmesi için mutlak gerekli olan elementlerin 9 tanesi makro elementler, 7 tanesi ise mikro elementler olarak isimlendirilir.

Makro Besin Elementleri:Karbon,Hidrojen,Oksijen,Azot,Fosfor,Potasyum,Kalsiyum,Magnezyum,Kükürt

Bitkiler tarafından topraktan alınan onüç elementten altısı diğerlerine göre daha fazla kullanılmaktadır.Bu elementler (Azot,Fosfor,Potasyum,Kalsiyum,Magnezyum,Kükürt bitkiler tarafından fazla miktarda kullanıldıklarından bu elementler makro elementler olarak adlandırılmıştır.

AZOT Azot bitki gelişmesinde yaşamsal öneme

sahip bir makro besin elementidir.Azotun topraktaki uygun ve dengeli niktarı,bitkilerin toprak üstü kısımlarının iyi gelişmesini sağlar.Ancak bu gelişme fosfor,potasyum ve diğer besin elementlerinin yeterli miktarda bulunmasını sağlar.

FOSFOR Fosfor bitkide çiçek,meyve oluşumunda ve

hücre bölünmesinde rol oynar.

POTASYUM Potasyum,bitki dokularının yapısında

bulunduğu gibi,bitki bünyesindeki fizyolojik olaylarda da görev alır.Diğer bitki besin elementlerinin alınışında,solunumun ayarlanmasında,transpirasyonda ve enzim aktivitesinde önemli rol oynar.

KALSİYUM Kalsiyum,hücre duvarının yapısında

bulunur ve bu nedenle,yeni hücre oluşumu ve büyüme için hayati önem taşır.

Mikro Besin Elementleri: Demir,Mangan,Bor,Çinko,Bakır,Molibden,Klor

Mikro besin elementleri bitkiler tarafından çok az miktarlarda kullanılan besin elementleridir.Bu nedenle bunlara mikro elementler adı verilir.

Bu elementlerin çok az miktarda kullanılmaları,daha az önemli oldukları şeklinde yorumlanmamalıdır.Mikro elementlerde makro elementler kadar gerekli ve önemlidir.

Bitkinin kök bölgesinin gelişme ortamı olan toprağın pH değerinin de bitkiye uygun olması gerekir. Ülkemiz sera üretim olanaklarındaki toprağın pH değeri genellikle hafif alkalin ve alkalin (7.3-8.3) arasında olması nedeni ile birim alandan istenilen miktarda ve nitelikte ürün almamaktadır. Toprağın pH değerinin uygun olmaması nedeni ile bitkiler toprakta bulunan ve gübre olarak verilen bitki besinlerinden tam olarak yararlanamamaktadır. Bun nedenle toprağın pH değerini yetiştirilecek bitkiye göre düzeltmek gerekmektedir. Bunun en kolay yolu toprağa çok ince öğütülmüş toz sarı kükürt uygulamakla olur. Ortalama olarak dekara 60 kg. toz sarı kükürt 20 cm. kalınlığında bir toprak tabakasının pH değerini teorik olarak bir birim azaltır.

Atatürk bahçe kültürleri merkez araştırma enstitüsü www.arastirma-yalova.gov.tr/barissalbayrak@hotmail.com

Minimum Kanunu

Toprakta noksan bulunan bitki besin maddelerinin gübrelerle toprağa verilmesi meyve ağaçlarında gelişme ve verimliliği etkileyen en önemli faktördür.Toprakta tüm öteki bitki besin elementleri optimum düzeyde bulunsalar bile bunlardan birinin noksanlığı yada yokluğu halinde topraktan kaldırılan ürün miktarını bu minimumdaki besin maddesi belirler.

Azotlu Gübreler: Amonyum Nitrat Gübresi:Toplam olarak %33 Azot(N)

içerir. Amonyum Sülfat : %21 Azot(N) ve %21 (S) içerir.Asit

karekterli gübredir. Üre: %46 N içerir. Kalsiyum Nitrat:%26 Azot içerir. Potasyumlu Gübreler: Potasyum Sülfat: %51 potasyum(K), %18 Kükürt S içerir. Potasyum Nitrat:%13 Azot ve %46 Potasyum içerir. Fosforlu Gübreler: DAP (Di Amonyum Fosfat) :%18 Azot ve %46 Fosfor içerir. MAP (Mono Amonyum Fosfat): %12 Azot ve %61 Fosfor

içerir. MKP (Mono Potasyum Fosfat) : %52 Fosfor ve %34

Potasyum içerir. TSP (Triple Süper Fosfat) :%42-44 Fosfor içerir.

15-15-15:%15 Azot,%15 Fosfor ve %15 Potasyum ihtiva eder.

20-20-0 :%20 Azot ve %20 Fosfor ihtiva eder.

N ‘lu Gübreler % 21 A.S → Asit karakterli % 46 Üre → Bazik % 26 A.N → Bazik % 33 A.N → Nötr

P ‘ lu Gübreler % 42-44 TSP → Asit karakterli %18.46.0 DAP →Nötr

Kompoze Gübreler % 20.20.0 →Bazik (+ %1 Zn içerikli

leride var) % 15.15.15 → Bazik (+ %1 Zn içerikli

leride var )

K ‘lu Gübreler % 50 (K2O) Potasyum Sulfat →Asit

karakterli % 13.0.46 Potasyum Nitrat→Nötr

M.A.P (monoamonyum fosfat) → Asit karakterli

M.K.P (monopotasyum fosfat) →Asit ZnSO4 (çinko sülfat) →Asit MnSO4 (Mangan sülfat) →Asit FeSO4 →Asit CuSO4 →Asit

Meyve ağaçlarında gübreleme belli esaslara tabidir.

Bu esaslar• Fosfor ve Potasyumlu gübreler serpme değil

gömme şeklinde ağaç taç izdüşümüne uygulanır

• Azotlu gübreler 2 seferde ve serpme şeklinde uygulanır.(Taç izdüşümü ile gövde arasına)

• Bahçe meyilli bir alanda tesis edilmişse taç izdüşümünün meyilden yukarıda kalan kısmındaki yarım daire kısma gübre uygulanır.

A- Fosforlu-Potasyumlu gübre uygulanışı B -Azotlu gübre uygulanışı

Toprakta görülen eksiklik

Bitkide görülen belirtisi* Düzeltme yolları**

Toprak asitliği

Toprak çok asitse, P, Ca, Mg alınabilirliği düşer, Fe, Cu, Mn toksisitesi görülebilir

-Dolomitik kireç taşı

84

85

Azot Açık yeşil veya sarımsı yeşil yapraklar

-Kan unu-Pamuk çekirdeği unu-Mısır nişastası unu (10-0-0)-Tüy unu-Deri unu

86

Fosfor Yapraklar önce koyu yeşil sonra kırmızı mor

-pH’nın yükseltilmesi-Kemik unu-Kaya fosfat-Yarasa gübresi

87

Potasyum Yaprak kenarlarında kurumalar

-Deniz yosunu-Granit unu-Odun külü-Potasyum sülfat (Mg tuzu içeren)

88

Kalsiyum Kırmızımsı-kahverengi yapraklar, yapraklarda kenar kuruması

-Jips (alkalin topraklar için)-Kireç taşı-Kaya fosfat-Dolomitik kireç taşı (Asit topraklar için)

89

Magnezyum Alt yapraklarda kloroz, kırmızıya dönme

-Epsom tuzu (Alkalin topraklar için)-Dolomitik kireç taşı (Asit topraklar için)

90

Kükürt Sarımsı yapraklar -Kaya fosfat-Jips-Elementel kükürt

91

Bor Yavaş büyüme, zamklanma, meyve içinde mantarlaşma

-Bor (% 10)-Bor (%14,3)

92

Mangan Önce genç yapraklarda başlayan kloroz

-Mangan sülfat

93

Demir Damarlar arası kloroz -Demir şelat (%10)-Demir sülfat-Fosforlu gübrelemenin azaltılması

94

Çinko Küçük sarı yapraklar -Çinko sülfat-Çinko şelat

95

Bakır Yapraklar fincan gibi kıvrılma ve kuruma

-Bakır sülfat-Azotlu gübrelemenin azaltılması

-N

Domateste -PHıyarda -P

K (-)

Hıyarda -K

Hıyarda ve Meyvesinde -K

Domateste -Ca

Marulda -Ca

-Ca

Fasülyede -Mg

-Mg

-Fe

-Mn

-B

+N= N/K Oranı Bozulmuş

+EC/TUZ