tÜrkİye’de gdo...

59
TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATI Dr. Arzu ÜNAL Birim Başkanı Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Biyoteknoloji Araştırma Merkezi

Upload: others

Post on 08-Mar-2020

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATI

Dr. Arzu ÜNAL

Birim Başkanı

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Biyoteknoloji Araştırma Merkezi

Page 2: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

SUNU İÇERİĞİ

• Tanımlar, tarihsel gelişim ve kronoloji

• Dünyadaki durum

• Türkiye’deki uygulamalar

Page 3: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

BİYOTEKNOLOJİ

Biyolojik araç, sistem ve süreçlerin

üretim ve hizmet endüstrilerine

uygulanması

Page 4: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

BİYOGÜVENLİK

İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre

ve biyolojik çeşitliliği korumak için

GDO ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerin

güvenli bir şekilde yapılması

Page 5: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Genetiği Değiştirilmiş Organizma (GDO)

Genetik yapısı doğal süreçler ile edilmesi mümkün

olmayan Gen Teknolojisi ve Modern

Biyoteknoloji yöntemleri kullanılmak suretiyle gen

aktarılarak elde edilmiş, yeni özellikler kazandırılmış

organizmalara “Genetik Yapısı Değiştirilmiş

Organizma (GDO)” veya uluslararası kullanımı ile

“Living Modified Organism (LMO)= Değiştirilmiş

Canlı Organizma veya Genetically Modified

Organisms (GMO)” denilmektedir. "Transgenik ” tabiri de aynı anlamda kullanılmaktadır.

Page 6: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Genetiği Değiştirilmiş Organizma (GDO)

Kaynak: en.wikipedia.

Page 7: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyoteknoloji’nin Tarihi

MÖ 800 Yapay melezleştirme metodu

MÖ 4000 Yoğurt ve peynir üretimi

MÖ 6000 Maya mantarları yardımıyla bira, şarap ve ekmek yapımı

1675 Mikroskop yardımıyla ilk kez mikroorganizmaların keşfi

1863 Pasteur’ün fermantasyon üzerine yaptığı çalışmalar

1865 Gregor Mendel kalıtım yasası

1953 DNA’nın çift sarmallı yapısı

1960-70 Gen kopyalanması metodu ve rekombinant DNA teknolojisi

1975 Tek klonlu antikor (monoclonal antibody) üretimi

1977 Kopyalanan genin nükleik asit dizilimini belirleyen Sanger metodu

1978 DNA parçalarını kesmekle görevli enzimlerin keşfi

1980 Escherichia coli’nin, insülin ve diğer ilaçların üretiminde kullanılması

1993 DNA parçalarını hızla çoğaltan PCR (Polymerase Chain Reaction) mekanizması

1990 Gen tabancasıyla ilk kez DNA naklinin mısıra yaplması,

1992 Rekombinant, FDA tarafından ilk kez onaylanan rekombinant DNA ürünü Insulin

1994 FDA’nin ilk kez GD domatesi onaylaması "Flavr Savr“

1995-1996 GD soya fasulyesi ve mısırın dünyada satışa sunulması

1999 A vitamini üreten pirinç (Golden rice) üretimi

2002 Tarım genetiği tarihinde bir ilk olan pirincin DNAsının tamamiyle çözümü

2004 Kendiliğinden kafeinsiz olan kahvenin Japonya’da üretilmesi

Page 8: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyoteknoloji’nin Gelişimi

1800-1953 : Temel çalışmalar, genetik

1953-1976 : DNA araştırmaları

1977-2008 : Modern biyoteknoloji / biyoteknolojide altın çağ

1863 Louis Pasteur, mikroorganizmalar ve fermentasyon

1859 Charles Darwin, doğal seçim hipotezi

1865 Gregor Mendel, kalıtım yasası “Faktörler nesilden nesile

aktarılır”

1953 James Watson ve Francis Crick, DNA’nın keşfi

1966 Genetik kodun şifresi çözüldü

1972 İlk rekombinant DNA molekülünün oluşturulması restriksiyon

ve ligaz enzimleri

1978 Rekombinant DNA teknolojisi ile insan insülini bakteride

üretildi (Genentech)

1986 İlk rekombinant aşı (hepatit)

İlk transgenik tütün bitkisinin ekimi onaylandı

1994 Flavr Savr domates onaylandı

Page 9: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

İlk Geliştirilen Gıda Olarak Kullanılan GD Bitki

•Ticari amaçla üretimde kullanılan ilk GD bitki

“Flavr Savr”

• Olgunlaşma, yumuşama ve çürüme işlemleri

geciktirilerek uzun bir raf ömrü

•1988-1992 yıllarında ABD’de alan denemeleri

•1994 yılında FDA tarafından gıda ve yem için

onaylandı.

•Genin kaynağı Agrobacterium tumefaciens

•1997 yılında üretim durduruldu.

Page 10: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Dünyada 2011 yılında;

• 29 ülkede,

• 16,7 milyon üretici,

• 160 milyon ha alanda

GD bitki üretimi yapmıştır.

Page 11: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Yaygın Kullanılan Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler

Değiştirilen bitki Aktarılan genetik özellik Genin kaynağı

Mısır, soya, pamuk,

patates, domates

Böcek direnci (Bt) Toprak bakterisi

(Bacillus thuringiensis)

(cry1Ab geni, cry1F geni, cry34Ab1

geni, vb)

Mısır, soya, pamuk, kolza,

şeker pancarı, pirinç,

keten

Zararlı ot ilacına dayanıklılık Çeşitli bakteriler

(Agrobacterium sp

Achromobacter

Streptomyces

Klebsiella pneumoniae)

(cp4 epsps geni, pat geni, vb)

Kabak, papaya, patates Virüs direnci Bitki virüsü

Domates Meyve olgunlaşma süresinin

geciktirilmesi

Toprak bakterisi (Pseudomonas

chlororaphis) veya

Virüs (E. coli T3 bacteriophage)

(ACCd geni, vb)

Page 12: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

GD Bitkilerin Kullanılma Gerekçeleri

Mısır : Sap ve koçan kurduna dayanıklı, yabancı ot

ilacına dayanıklı

Soya : Yabancı ot ilacına dayanıklı

Kanola : Yabancı ot ilacına dayanıklı

Pamuk : Pembe ve yeşil kurda dayanıklı, yabancı ot

ilacına dayanıklı

Patates : Virüse ve patates böceğine dayanıklı

Page 13: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

GD Bitki Üreten Başlıca Ülkeler, 2011 yılı

Sıra

Ülke Ekim alanı

(milyon ha)

Üretilen GD bitkiler

1 ABD 69,0 Soya, mısır, pamuk, kanola, papaya, şeker

pancarı, yonca

2 Brezilya 30,3 Soya, mısır, pamuk

3 Arjantin 23,7 Soya, mısır, pamuk

4 Hindistan 10,6 Pamuk

5 Kanada 10,4 Kanola, mısır, soya, şeker pancarı

6 Çin 3,9 Pamuk, papaya, kavak, domates, tatlı biber

7 Paraguay 2,8 Soya

8 Pakistan 2,6 Pamuk

9 Güney Afrika 2,3 Soya, mısır, pamuk

10 Uruguay 1,3 Soya, mısır

Kaynak: Clive James, 2011

Page 14: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Dünyada GD Bitki Üretim Alanı

Kaynak: Clive James, 2011

Page 15: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Genetiği Değiştirilmiş ve Konvansiyonel Bitkilerin Dünyadaki Üretim Alanı ve Oranı (2011)

Kaynak: Clive James, 2012

Page 16: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

AB’de Onaylı Çeşitler

Çeşitler

Sayı

Soya 7

Mısır 27

Pamuk 8

Kolza 3

Şeker pancarı 1

Patates 1

Mikroorganizma 2

TOPLAM

49

Kaynak:

http://ec.europa.eu/food/dyna/gm_register/index_en.cfm

Page 17: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

AB’de GD Bitkiler ve Ekim Alanları (2011)

Sıra Ülke Ekim alan (ha) Bitki

1 İspanya 97.346 Mısır

2 Portekiz 7.724 Mısır

3 Çek Cumhuriyeti 5.090 Mısır

4 Polonya 3.900 Mısır

5 Slovakya 760 Mısır

6 Romanya 588 Mısır

7 İsviçre 15 Patates

8 Almanya 2 Patates

Kaynak:

USDA Foreign Agricultural Service, March 8, 2012.

BASF Cultivation of Amflora Potatoes To Be Lower in 2011. Dow

Jones Newswire. January 31, 2011.

Page 18: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Uluslararası Biyogüvenlik ve GDO Politikaları

Geleneksel Eşdeğerlik Prensibi Transgenik Ürünler geleneksel ürünlerden farksız ve güvenilir kabul edilmekte, etiketleme zorunlu değil İhtiyatlılık Prensibi (Precautionary Principle)

Transgenik ürünler geleneksel ürünlerden farklı görülmekte

ve ayrı bir yasal düzenlemeye tabi tutulmakta, etiketleme

zorunlu (Türkiye’nin benimsediği politika)

Page 19: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

TÜRKİYE’DE BİYOGÜVENLİK UYGULAMALARI

•14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında Talimat,

•26 Ekim 2009, Gıda ve Yem Amaçlı Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünlerinin İthalatı, İşlenmesi, İhracatı, Kontrol ve Denetimine Dair Yönetmelik,

•26 Mart 2010 Biyogüvenlik Kanunu •13 Ağustos 2010, iki yönetmelik,

•Biyogüvenlik Kurulu ve Komitelerin Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, •Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünlerine Dair Yönetmelik.

Page 20: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Kanun Hazırlama Çalışmaları

UNEP/GEF hibe desteği ile 2002-2005 yıllarında yürütülen “Ulusal Biyogüvenlik Çerçevelerinin Geliştirilmesi Projesi” kapsamında; • yasal sistem, • yönetim sistemi, • kurumsal mekanizma, • risk değerlendirme ve yönetimini de içeren karar verme

sistemi, • GDO’ların izlenmesi, belirlenmesi ve tanımlanmasını da içeren

kontrol sistemi • halkın katılımı ve bilgilendirilmesi mekanizması unsurlarından

oluşan Ulusal Biyogüvenlik Çerçevesi belirlenmiştir.

Page 21: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Çalışma Toplantıları

Protokolün Tanıtımı

Mevcut Durum Tespiti İçin

Surveyler

Ulusal Biyogüvenlik Çerçevesi

Bölgesel Deneyimler

Survey Sonuçlarının

Analizi

Biyogüvenlik Kanun Taslağı

Kanun Hazırlama Çalışmaları

Page 22: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Kanun Hazırlama Çalışmaları

•Birçok toplantı, çalıştay ve surveyden sonra, •Kamu kurum ve kuruluşları, •üniversiteler, •sivil toplum kuruluşları, •meslek örgütlerinin de dahil olduğu, •55 değişik kurum ve kuruluştan •99 uzmanın katılımı, uzmanlar arasından belirlenen •27 kişilik bir komisyonun 6 aylık çalışması ile;

• AB Müktesebatı, • Kartagena Biyogüvenlik Protokolü • Ülkemizin durumu ve ihtiyaçları dikkate alınarak Biyogüvenlik Kanunu hazırlanmıştır.

Page 23: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Kanun Hazırlama Çalışmaları

Görüş alma

• İlgili kamu kurum ve kuruluşları,

• Meslek örgütleri,

• Sivil toplum kuruluşları,

• Üniversiteler,

• Bakanlık web sayfası

Page 24: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

BİYOGÜVENLİK KANUNU

Kanun; -Cartagena Biyogüvenlik Protokolü

-AB Müktesebatı

-Ülkemizin durumu ve ihtiyaçları baz alınarak hazırlandı

18 Mart 2010 tarihinde TBMM’de “Biyogüvenlik Kanunu”

kabul edildi.

26 Mart 2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de 5977

sayılı kanun olarak yayımlandı.

Page 25: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Ülkemizde GDO Mevzuatı

5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu

• 13 Ağustos 2010 tarih ve 27671 sayılı Resmi Gazete’de Biyogüvenlik Kanunu’na ait iki yönetmelik, 1. Biyogüvenlik Kurulu ve Komitelerin Çalışma Usul ve

Esaslarına Dair Yönetmelik

2. Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünlerine Dair Yönetmelik

• Biyogüvenlik Kanunu ve iki yönetmelik 26 Eylül 2010

tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Page 26: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

5 BÖLÜM

18 MADDE

Page 27: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

1. BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar 2 Madde 2. BÖLÜM Temel Esaslar 5 Madde 3. BÖLÜM Bakanlığın Görev ve Yetkileri ile Kurul ve Komiteler 6 Madde 4.BÖLÜM Hukuki Sorumluluk, İdari Yaptırımlar ve Ceza Hükümleri 2 Madde 5.BÖLÜM Yönetmelik ve Son Hükümler 3 Madde

Page 28: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu AMAÇ

Bilimsel ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde, modern biyoteknoloji kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla biyogüvenlik sisteminin kurulması ve uygulanması, bu faaliyetlerin denetlenmesi, düzenlenmesi ve izlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.

Page 29: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

KAPSAM

• GDO ve ürünleri ile ilgili; araştırma, geliştirme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme ve depolama vb. faaliyetlere dair hükümler

•Veteriner tıbbi ürünler ile Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsat veya izin verilen beşeri tıbbi ürünler ile kozmetik ürünleri bu kanun kapsamı dışındadır.

Page 30: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Kaza ve acil durum tedbirleri

İthalat-İhracat Risk

değerlendirme

KANUN

Kaçakçılık

Risk yönetimi

Sosyo-ekonomik değerlendirme Halkın

bilgilendirilmesi

Belgeleme

Gizli bilgi Transit

Biyogüvenlik Kurulu

Bilimsel Komiteler

Denetleme,İzleme, Kontrol

Kuralları Belirlenen Hususlar

Page 31: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

TEMEL ESASLAR

•Başvuru, değerlendirme ve karar verme,

•Risk değerlendirme, sosyo-ekonomik değerlendirme ve

risk yönetimi,

•Yasaklar,

•Basitleştirilmiş işlem,

•Karar sonrası yapılacak işlemler.

Page 32: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

TEMEL ESASLAR

GDO veya ürünlerinin;

•ithalatı,

•ihracatı,

•deneysel amaçlı serbest bırakılması,

•piyasaya sürülmesi,

•genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda

kullanımı,

bilimsel esaslara göre yapılacak risk değerlendirmesine

göre karar verilir.

Page 33: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

Risk değerlendirme sonuçlarına göre risk oluşturmayacağı

belirlenen başvurular için verilen kararın geçerlilik süresi

ON YIL

TEMEL ESASLAR

Page 34: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kurulu Değerlendirme Süreci

1 Gen sahibi / ithalatçının Bakanlığa başvurusu

2 Başvurunun Biyogüvenlik Kuruluna iletilmesi

3 Biyogüvenlik Kurulunun başvuruyu değerlendirmesi 90 gün

4 Başvuru sahibine geri bildirim (Kabul / Red) 15 gün

5 Bağımsız Bilimsel Komitelerce rapor hazırlaması

270 gün 6 Raporların kamuoyu görüşüne açılması (21 gün-referandum değil)

7 Bilimsel Komitelerce Kamuoyu görüşlerinin değerlendirilmesi

8 Kurulun raporları ve kamuoyu görüşlerini değerlendirerek nihai Kararını

vermesi

9 Biyogüvenlik Kurulu’nun Karar vermesi

10 Kurul’un Karar’ını Bakanlığa bildirmesi 30 gün

11 Bakanlığın Olumlu Kararı Resmi Gazete’de yayımlanmak üzere

göndermesi 15 gün

12 Bakanlığın Olumsuz Kararı başvuru sahibine bildirmesi 15 gün

13 Olumsuz Karar’a itiraz süresi 60 gün

14 Kurul’un itiraz başvurusunu değerlendirmesi 60 gün

Page 35: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Bakanlık

Başvuru

BİYOGÜVENLİK KURULU

Başvuru Sistemi

BAKANLIK

Ek bilgi/belge talebinde geçen süre dikkate alınmaz.

Başvuru sahibi 15 gün

90 gün

evet

hayır

Page 36: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

BAKANLIK

Nihai değerlendirme raporu

Sosyo-ekonomik

Değerlendirme

Halkın Katılımı

Risk Değerlendirme

KURUL KARARI evet

hayır

Karar Verme Sistemi

BİYOGÜVENLİK KURULU

270 gün

Ek bilgi/belge talebinde geçen süre dikkate alınmaz.

Page 37: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Karar Verme Sistemi

KURUL KARARI

hayır

60 gün

evet

hayır

KURUL KARARI

itiraz

BAŞVURU SAHİBİ

60 gün

Page 38: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

AR-GE

Başvuru ve karar verme süreci GDO ile ilgili

araştırma ve geliştirme çalışmaları için

geçerli değildir.

Page 39: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kanunu

Yasaklar •GDO ve ürünlerinin onay alınmaksızın piyasaya sürülmesi, •GDO ve ürünlerinin, Kurul kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması, •Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların üretimi, •GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı, •GDO ve ürünlerinin bebek mamaları ve bebek formülleri, devam mamaları ve devam formülleri ile bebek ve küçük çocuk ek besinlerinde kullanılması.

Page 40: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Sorumluluk ve Cezai Hükümler

• Yasal sorumluluk olarak müteselsil

sorumluluk benimsenmiştir,

• GDO ve ürünlerini bu Kanun hükümlerine

aykırı olarak ithal eden, üreten veya çevreye

serbest bırakan kişi, beş yıldan oniki yıla

kadar hapis ve onbin güne kadar adli para

cezası ile cezalandırılır.

Biyogüvenlik Kanunu

Page 41: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kurulu dokuz üyeden oluşmaktadır:

• Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı dört üye (iki üye bakanlık, bir üye üniversite, bir üye sivil toplum kuruluşu / meslek örgütü)

• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bir üye

• Orman ve Su İşleri Bakanlığı bir üye

• Sağlık Bakanlığı bir üye

• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bir üye

• Ekonomi Bakanlığı bir üye

Biyogüvenlik Kurulu

Page 42: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Kurulu

GDO veya ürünlerine ilişkin yapılan başvuru hakkında

•Bilimsel Komiteler tarafından bilimsel esaslara göre yapılan risk değerlendirmesi, sosyo-ekonomik değerlendirme ve •Bilgi değişim mekanizmasına gelen görüşleri

dikkate alarak Karar verir.

Page 43: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Bilimsel Komiteler

Bilimsel Komiteler (Risk değerlendirme ve Sosyo-

ekonomik değerlendirme) Bilimsel tavsiye görüş

oluştururlar.

Komiteler uzmanlar havuzundan seçilen on bir

kişiden oluşmaktadır.

Uzmanlar Havuzu Biyogüvenlik Bilgi Değişim

Mekanizması aracılığıyla müracaat edenler

arasından yapılacak değerlendirme ile Kurul

tarafından oluşturulan üniversite öğretim üyeleri ve

TÜBİTAK uzmanlarıdır.

Page 44: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Uzmanlık Konuları

Bakteriyoloji

Besin Hijyeni

Bitki Biyoteknolojisi

Bitki Islahı

Bitki Sistematiği

Biyokimya

Biyometri

Botanik

Çevre

Din Sosyolojisi

Doku Kültürü

Ekonomi

Enfeksiyon Hastalıkları

Entomoloji

Enzim Biyokimyası

Fitopatoloji

Farmasötik Toksikoloji

Felsefe

Fizyoloji

Gen Hukuku

Gastrointestinal Sistem

Genetik

Gıda Biyokimyası

Gıda Biyoteknolojisi

Gıda İşleme

Gıda Kimyası

Gıda Teknolojisi

Gıda Hijyeni

Halk Sağlığı

Hukuk

Hayvan Besleme

Hayvan Biyoteknolojisi

Hayvan Yetiştirme

Herboloji

İnsan Beslenmesi

İlahiyat

İşletme

Mikrobiyoloji

Moleküler Biyoloji

Moleküler Biyoteknoloji

Moleküler Genetik

Parazitoloji

Patoloji

Psikoloji

Populasyon Genetiği

Sosyoloji

Toksikoloji Ve Allerji

Viroloji

Page 45: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Bilgi Değişim Mekanizması

•«Türkiye Biyogüvenlik Bilgi Değişim Mekanizması» 05 Ekim 2010 tarihinde hizmete sunulmuştur, (TAGEM web sayfasından takip edilebilir).

•GDO ve ürünleri ile ilgili; •bilimsel, teknik ve uygulamaya ilişkin bilgi ve belgelerin ulusal ve uluslararası seviyede alışverişinin kolaylaştırılması •kamuoyunun bilgilendirilmesi ve karar sürecine katılımının sağlanması

•Biyogüvenlik Kurulu’na yapılan başvurular, başvurularla ilgili bilimsel risk değerlendirme, sosyo-ekonomik değerlendirme raporları, kararlar ve biyogüvenlik ile ilgili bilimsel çalışmaların sonuçları paylaşıma açıktır.

Page 46: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Biyogüvenlik Bilgi Değişim Mekanizması

Page 47: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Uzmanlar Havuzuna Katılım: www.tbbdm.gov.tr

Page 48: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

GD ürünlerin ithal başvuru sahipleri ve kullanım amacı

Başvuru Sahibi Çeşitler Kullanım Amacı

Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Derneği İktisadi İşletmesi

3 soya, 22 mısır, 3 kolza ve 1 şeker pancarı

YEM

Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği İktisadi İşletmesi (BESD-BİR)

22 mısır ve 3 kolza YEM

Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (YUM-BİR)

22 mısır YEM

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu (TGDF)

3 soya, 21 mısır, 3 kolza, 1 şeker pancarı ve 1 patates

GIDA

ÜNAK Gıda ve Kimyevi Maddeler San. Tic. Ltd. Şirketi

3 soya

GIDA

Tüm Gıda Dış Ticaret Derneği (TÜGİDER)

3 soya

GIDA

Biyoetanol Üreticileri Derneği İktisadi İşletmesi

22 mısır BİYOETANOL

Page 49: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Yem amaçlı

kullanım için 3

adet soya

çeşidi

Yem amaçlı

kullanım için

16 adet mısır

çeşidi

Bugüne kadar izin verilmiştir.

Türkiye’de GDO’lar ile ilgili durum

26 Ocak 2011

24 Aralık 2011’de 13 Adet

21 Nisan 2012’de 3 Adet

Page 50: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Türkiye’de GDO’lar ile ilgili durum

Bugüne kadar 3 adet GD soya ve 16 adet

GD mısır çeşidi yem amaçlı olarak

onaylanmıştır.

Gıda amaçlı olarak onay verilmiş bir GD

çeşit bulunmamaktadır.

Page 51: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

İthalatçılar

Aracı veya yem bayi

Yem fabrikaları

Hammadde İşleme Tesisi

Soya yağı

Boya ve

reçine

sanayi

Kendi yemini üreten

Yetiştirici

51

Page 52: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

İl Müdürlüğü

Yem üreten işletmeler

ithalatçılar Aracı ve bayiler

Hammadde işleyen

işetmeler

52

Page 53: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

53

Page 54: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

GDO’lu ile yemlerin etiketlenmesi

Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve

Ürünlerine Dair Yönetmeliğin “Yemlerin

etiketlenmesi” başlıklı 19 uncu

maddesinde etiketlemenin nasıl yapılacağı

ile ilgili hususlar yer almaktadır.

Page 55: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

GDO’lu yemlerin yurtiçi kontrolü

İthalatına izin verilen GDO’ lu yemlerin Biyogüvenlik

Kanunu ve Biyogüvenlik Kurulu kararlarına uygun

olarak denetim ve izlenebilirliğinin

sağlanabilmesi için:

Ülke içinde dolaşımı, işlenmesi ve depolanması

sırasında,

•Bu ürünlerin hangi firmalar tarafından ne miktarda

ithal edildiği ve kimlere satıldığı

•Hangi fabrikalarda işlendiği ve bunlardan ne kadar

yem üretildiği izlenmekte ve denetlenmektedir.

Page 56: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

Yemlerde GDO Analizi için Yetkilendirilmiş

Laboratuvarlar

AB Komisyonunun 24 Haziran 2011 tarih

ve (619/2011 EC) No.lu Direktifine uyumlu

olarak yemlerde numune alma ve GDO

analizi yapılması için;

1. Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı

2. Ankara Gıda Kontrol Laboratuvarı

3. İstanbul Gıda Kontrol Laboratuvarı

yetkilendirilmiştir.

Page 57: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

GDO Haberleri

Page 58: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

GDO Haberleri

Page 59: TÜRKİYE’DE GDO MEVZUATItfd.org.tr/sites/default/files/Klasor/Dosyalar/kongreler/2013/04_AU.pdf · •14 Mayıs 1998, Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında

TEŞEKKÜRLER

www.gsb.gov.tr

[email protected]