tio2 -...

8
* ﻋﻬﺪه ﻣﻜﺎﺗﺒﺎت دار: ﺳﺒﺤﺎﻧ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻧﺸﺎﻧﻲ: و ﻣﻮاد ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻛﺮج، اﻧﺮژ ي، ﺳﺮاﻣ ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﺗﻠﻔﻦ: 6702285 - 0263 دورﻧﮕﺎر، : 6204139 0263 ﭘﺴﺖ، اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ: [email protected] Available online: www.jnmr.ir/papers ﻧﺎﻧﻮ ﻣﻮاد: 19:6 ) 1393 ( 178 - 171 ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺳﺎﺧﺖ آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﻫﺎي/ روش ﺑﻪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺗﻴﺘﺎﻧﺎت ﻣﻴﻜﺮوﻧﻲ و ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﻳﺰ ﭘﻮدرﻫﺎي ﺣﻀﻮر در درﺟﺎ واﻛﻨﺸﻲ زﻳﻨﺘﺮTiO 2 ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ* رﺣﻴﻤﻲ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ و ﻋﺒﺎدزاده ﺗﻮرج، ﭘﻮر ﺳﺮاﻣﻴﻚ، ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﻛﺮج اﻧﺮژي و ﻣﻮاد ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﺛﺒﺖ ﺗﺎرﻳﺦ اوﻟﻴﻪ: 12 / 03 / 1393 ﺷﺪه اﺻﻼح ﻧﺴﺨﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎرﻳﺦ، : 27 / 04 / 1393 ﻗﻄﻌﻲ ﭘﺬﻳﺮش ﺗﺎرﻳﺦ، : 05 / 05 / 1393 ﭼﻜﻴﺪه ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻳﻦ در آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﻫﺎي/ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺗﻴﺘﺎﻧﺎت2 ، 10 و20 وزﻧﻲ درﺻﺪAl 2 TiO 5 زﻳﻨﺘـﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻓﺎز ﻋﻨﻮان ﺑﻪ و آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﺑﻴﻦ واﻛﻨﺸﻲTiO 2 ﺷﺪﻧﺪ ﺗﻬﻴﻪ. ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻮع دو اﻓﺰودن ﺑﺎ ﻫﺎTiO 2 ﻗـﺮار ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﻮرد ﻣﻴﻜﺮوﻧﻲ دﻳﮕﺮي و ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﻳﺰ ﻳﻜﻲ، ﮔﺮﻓﺖ. اﺷﻌﻪ آﻧﺎﻟﻴﺰ از ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞX زﻣﻴﻨﻪ آﻟﻮﻣﻴﻨﺎي ﺑﺎ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﺎ ﻧﻮع دو ﻫﺮ ﻛﺎﻣﻞ واﻛﻨﺶ ﻛﻪ داد ﻧﺸﺎن دﻣﺎي در°C 1500 ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺑـﻪ ﻣﻨﺠﺮ اﺳﺖ ﺷﺪه آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺗﻴﺘﺎﻧﺎت ﻓﺎز ﻛﺎﻣﻞ. ﺣﺪود از آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﻧﺴﺒﻲ داﻧﺴﻴﺘﻪ94 % ﺑـﻪ اﻓﺰودﻧـﻲ ﺑـﺪون و ﻓـﺎز ﺗـﻚ آﻟﻮﻣﻴﻨـﺎي ﺑﺮاي ﺗﺌﻮري داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺣﺪود97 % اﻓﺰودﻧﻲ ﺣﻀﻮر درTiO 2 ﻛﺮد ﭘﻴﺪا اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻲ ﻣﻮارد ﺗﻤﺎم ﺑﺮاي. ﻣـﻮرد در داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻨﺤﻨﻲ در ﻧﺎﻧﻮﺳـﺎﻳﺰ اﻓﺰودﻧـﻲ دارد ﻗﺮار ﻣﻴﻜﺮوﻧﻲ اﻓﺰودﻧﻲ ﻣﻨﺤﻨﻲ از ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ، ﻣﺤﺪوده ﺗﻤﺎم. ﺣﺎوي ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ ﺑﺮاي20 % ﻓـﺎز وزﻧﻲAl 2 TiO 5 ﺣـﺪود از داﻧﺴـﻴﺘﻪ97 % ﺑﻪ ﻣﻴﻜﺮوﻧﻲ ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ ﺑﺮاي98 % ﻳﺎﻓﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎﻧﻮﺗﻴﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﺷﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻮع در. اﺳـﺘ در اﻓـﺰاﻳﺶ ﻧﻴـﺰ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻮرد در اﺛـﺮ در ﺤﻜﺎم ﺷﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻴﻜﺮوﻧﻲ ﻧﻮع ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﻳﺰ اﻓﺰودﻧﻲ. ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ در ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ10 % ﺧﻤﺸﻲ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ، ﻓﺎز وزﻧﻲMPa 292 وMPa 269 ﺷﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﻜﺮوﻧﻲ ﻧﻮع و ﻧﺎﻧﻮ ﻧﻮع ﺑﺮاي ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ. و اژه ﻛﻠﻴﺪي ﻫﺎي: آﻟﻮﻣﻴﻨﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم، ﺗﻴﺘﺎﻧﺎت واﻛﻨﺸﻲ، زﻳﻨﺘﺮ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﻮاص، . 1 - ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺧﻮاﺻﻲ داراي ﺷﺪه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ ﻳﻚ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﻻ ﺳﺨﺘﻲ و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﺎﻻ، ذوب ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ، ﻛـﻪ ﺑﺎﺷﺪ، زﻣﻴﻨﻪ در آن ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺎي اﺳﺖ. ﻣﻲ آن ﻣﻬﻢ ﻋﻴﻮب از ﺑـﺎﻻ، دﻣـﺎي در زﻳﻨﺘﺮﻳﻨـﮓ ﺗﻮان ﺑﺎﻋـﺚ ﻛﻪ ﺑﺮد ﻧﺎم را ﺿﻌﻴﻒ ﺣﺮارﺗﻲ ﺧﻮاص و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺎﻓﻨﺲ آﻟﻮﻣ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي در ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻳﺠﺎد ﻋﻤﺮ ﻃﻮل ﻛﺎﻫﺶ و ﻴﻨﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨ ﻗﻄﻌﺎت ﻣـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻮرد ﺎﻳﻲ ﺷـﻮد] 1 .[ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺎﻻ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺑـﺎ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻓﺎز ﻳﻚ از اﺳﺘﻔﺎده و ﺗـﺎﻓﻨﺲ ﺑـﺮدن ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻻزم و ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺴﻴﺎر آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﻮك ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲ رﺳﺪ. ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺮﻣـﻮل ﺑـﺎ ﺗﻴﺎﻟﻴﺖ ﻳﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺗﻴﺘﺎﻧﺎتAl 2 TiO 5 ﺑﻠــﻮرﻳﻦ ﺳــﺎﺧﺘﺎر ﺑــﺎ ﺳــﺮاﻣﻴﻜﻲ ﻣــﺎده ﻳــﻚ اورﺗﻮروﻣﺒﻴــﻚ(Orthorhombic) واﻛــﻨﺶ از ﻛــﻪ اﺳــﺖ ﻣﻮل و آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﻣﺴﺎوي ﻫﺎيTiO 2 ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨـﺎﻣﻴﻜﻲ دﻣـﺎي در ﺣﺪ ود°C 1280 ﻣﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد] 2،3 .[ ﺑﺮرﺳﻲ اﻟﺒﺘﻪ ﻫـﺎي

Upload: others

Post on 07-Feb-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • يمنوچهر سبحان: دار مكاتبات عهده * كيپژوهشكده سرام ،يانرژ كرج، پژوهشگاه مواد و: نشاني [email protected]: الكترونيكي ، پست 0263–6204139: ، دورنگار0263- 6702285 :تلفن

    Available online: www.jnmr.ir/papers

    171-178) 1393( 19:6: موادنانو

    تيتانات آلومينيوم به روش /هاي آلومينا ساخت و بررسي كامپوزيت

    TiO2زينتر واكنشي درجا در حضور پودرهاي نانوسايز و ميكروني

    پور ، تورج عبادزاده و محمدرضا رحيمي*منوچهر سبحاني

    پژوهشگاه مواد و انرژي كرجپژوهشكده سراميك،

    05/05/1393: ، تاريخ پذيرش قطعي27/04/1393: ، تاريخ دريافت نسخه اصالح شده12/03/1393: اوليه تاريخ ثبت

    چكيده

    به عنوان فاز ثانويه با استفاده از زينتـر Al2TiO5درصد وزني 20و 10، 2تيتانات آلومينيوم با مقادير /هاي آلومينا در اين تحقيق كامپوزيت، يكي نانوسايز و ديگري ميكروني مـورد بررسـي قـرار TiO2ها با افزودن دو نوع ساخت كامپوزيت. تهيه شدند TiO2واكنشي بين آلومينا و

    منجر بـه تشـكيل C 1500°در دماي نشان داد كه واكنش كامل هر دو نوع تيتانيا با آلوميناي زمينه Xنتايج حاصله از آناليز اشعه . گرفتدانسيته تئوري براي آلومينـاي تـك فـاز و بـدون افزودنـي بـه % 94دانسيته نسبي آلومينا از حدود . كامل فاز تيتانات آلومينيوم شده است

    افزودنـي نانوسـايز در منحني تغييرات دانسيته در مـورد . براي تمام موارد كامپوزيتي افزايش پيدا كرد TiO2در حضور افزودني % 97حدود % 97دانسـيته از حـدود Al2TiO5وزني فـاز % 20براي كامپوزيت حاوي . تمام محدوده تركيب، باالتر از منحني افزودني ميكروني قرار دارد

    حكام در اثـر در مورد تغييرات استحكام نيـز افـزايش در اسـت . در نوع تهيه شده با نانوتيتانيا افزايش يافت% 98براي كامپوزيت ميكروني به و MPa 292وزني فاز ثانويه، استحكام خمشي % 10بطوريكه در كامپوزيت با تركيب . افزودني نانوسايز نسبت به نوع ميكروني مشاهده شد

    MPa 269 به ترتيب براي نوع نانو و نوع ميكروني حاصل شد . .، خواص مكانيكيزينتر واكنشي، تيتانات آلومينيوم، كامپوزيت آلومينايي: هاي كليدي اژهو مقدمه - 1

    آلومينا به عنوان يك سراميك شناخته شده داراي خواصي باشد، كـه مانند، نقطه ذوب باال، استحكام و سختي باال مي

    هاي مختلف شده باعث گستردگي كاربردهاي آن در زمينهتوان زينترينـگ در دمـاي بـاال، از عيوب مهم آن مي. است

    تافنس پايين و خواص حرارتي ضعيف را نام برد كه باعـث ينا و كاهش طول عمر ايجاد محدوديت در كاربردهاي آلوم

    بنـابراين ]. 1[شـود ايي مـورد اسـتفاده مـي قطعات آلومينبـردن تـافنس و استفاده از يك فاز ثانويه بـا قابليـت بـاال

    مقاومت به شوك حرارتي آلومينا بسيار مفيد و الزم به نظر تيتانات آلومينيوم يا تياليت بـا فرمـول شـيميايي . رسد مي

    Al2TiO5 يـــك مـــاده ســـراميكي بـــا ســـاختار بلـــوريناســت كــه از واكــنش (Orthorhombic)اورتورومبيــك

    در دمـاي ترمودينـاميكي TiO2هاي مساوي آلومينا و مولهـاي البته بررسي]. 2،3[شود تشكيل مي C 1280°ود حد

  • پژوهشي نانومواد- مجله علمي 1393 پاييز، 19، شماره سال ششم 172

    اخير قابليت تشـكيل فـاز تيتانـات آلومينيـوم در دماهـاي دهد ژل نشان مي-را به روش سل C 1000°كمتر از دماي

    ]4.[ اين ماده داراي اختالف شديد ضريب انبسـاط حرارتـي در

    (αa≈11, αb≈21, αc≈-3×10-6 °C-1)جهات مختلف بلـوري ايـن ناهمسـانگردي در مجمـوع سـبب كـاهش . باشـد مي

    شـده (α≈−1×10-6 °C-1)ضريب انبساط حرارتي كلـي آن بنابراين حضور اين فـاز در زمينـه آلومينـايي ]. 5،6[است تواند باعـث بهبـود خـواص حرارتـي از طريـق كـاهش مي

    ضــريب انبســاط و بهبــود تــافنس از طريــق فعــال شــدن همچنـين تيتانـات ]. 8،7،5[هاي تافنينـگ شـود مكانيسم

    ، )C 1860°(نقطه ذوب نسبتا باال : آلومينيوم داراي خواصمقاومت به خوردگي باال و عـدم واكـنش بـا مـذاب فلـزات

    هــاي متنــوعي در زمينــه بنــابراين بررســي]. 9[باشــد مــيتيتانات آلومينيوم يـا /هاي آلومينا ارزيابي خواص كامپوزيت

    A/AT و اثر فازAl2TiO5 ت به رشد تـرك در بهبود مقاومبه ]. 7،10،11[كامپوزيت توسط محققين انجام شده است

    A/10ATعنوان مثال مقايسه مقاومت به سايش كامپوزيت با آلوميناي تك فاز، افزايش مقاومت به سايش كامپوزيـت را در اثر تغيير مكانيسم شكست سطوح در معرض سـايش

    ي در نـوع ا اي در آلومينا به نـوع مرزدانـه از نوع درون دانهرا A/ATهـاي كامپوزيـت ]. 12[دهد كامپوزيتي نشان مي

    عالوه بر تهيه به روش مخلـوط پودرهـاي اوليـه آلومينـا و توان با مخلـوط پودرهـاي آلومينـا و تياليت سنتز شده مي

    TiO2 ــه نمــود ــر واكنشــي درجــا نيــز تهي ــه روش زينت . بدر ساختار آلومينـا باعـث بهبـود و TiO2همچنين انحالل

    ــ ــي ك ــا م ــگ آلومين ــاي زينترين ــود اهش دم ]. 13،14[شهاي تيتانات دهد كه با افزايش سايز دانه مطالعات نشان مي

    هاي ايجاد شده در اثر آنيزوتروپـي حرارتـي آلومنيوم تنشتـرك شـوند كـه باعـث ايجـاد ميكرو اي بزرگ مي به اندازه

    . شود ها مي خودبخودي در فصل مشترك دانهها بر اساس تعادل انـرژي كرنشـي ايجـاد سايز بحراني دانه

    ــد طــي ــطوح جدي ــاد س ــر ايج ــايش آن در اث ــده و ره ششـود رابطـه زيـر مطـرح مـي به صـورت ميكروترك شدن

    ]15،16:[

    )1 ( 2max

    fgr )ΔT(E(Δ

    14.4γD

    سايز بحراني دانه است كه ميكروترك شدن Dgrكه در آن Eانـرژي سـطوح شكسـت، γf دهـد، خودبخودي روي مـي

    بيشينه اختالف در ضـريب انبسـاط α، مدول يانگ نمونهاخـتالف بـين دمـاي Tو هاي بلـورين حرارتي در جهت

    ايـن پديـده افـت خـواص . زينترينگ تا دماي محيط استهـا نشـان گـزارش مكانيكي را به همـراه دارد و همچنـين

    هاي ايجـاد دهد كه حجم اعمال شده توسط ميكروترك ميشده باعث كاهش خـواص فيزيكـي نظيـر دانسـيته نمونـه

    بنابراين بايد از افزايش سايز دانه ]. 17[شود زينتر شده مييكه اثر اندازه ذرات فاز ثانويه تيتانات ئاز آنجا. اجتناب نمود

    مچنــين تغييــرات در آلومينيــوم در زمينــه آلومينــايي و هتركيب اين نوع كامپوزيت كمتر مـورد توجـه قـرار گرفتـه

    هـاي اي بـين كامپوزيـت است، لذا در اين تحقيق مقايسـه A/AT كه بوسيله زينتر واكنشي آلوميناي زمينـه وTiO2

    انـد افزودني، كه در دو سايز نانو و ميكرونـي افـزوده شـده فـاز ثانويـه بـراي همچنين اثر مقـدار . انجام پذيرفته است

    ــت ــاوي كامپوزي ــاي ح ــي % 20، 10، 2ه و Al2TiO5وزن .آلوميناي تك فاز مورد بررسي قرار گرفته است

    هاي تجربي فعاليت - 2 روش انجام آزمايش -2-1

    تجاري موجود با MR70مواد اوليه مورد استفاده آلوميناي μm 7/0= d50 پودر تيتانياي ميكروني ،)Merck ( و تيتانياي

    با ميانگين ) P25, Degussa-Evonik, Germany(نانوسايز بودند كه تصاوير ميكروسكوپ الكتروني nm 40سايز ذرات

    هـاي كامپوزيـت . آورده شده اسـت 1روبشي آنها در شكل ــاز ثانويــه % 20، 10، 2زمينــه آلومينــايي حــاوي وزنــي ف

    ــوم ــات آلوميني ــا ) A/20ATو A/2AT ،A/10AT( تيتان ب) وزنـي %8/8و TiO2 )88/0،4/4ير مورد نيـاز افزودن مقاد

    كه طبق رابطه زير بر مبناي مقادير جرم مولي بدست آمده . است، تهيه شدند

    )2 (wt.%AT=2.275×wt.%TiO2

    براي افزايش همگني و اختالط پودرهاي اوليه، دوغـابي بـا ــذاري ــد % 75بارگ ــي جام ــدود (وزن ــي% 43ح از )حجم

    ــيكس ــي دوالپ ــد و از افزودن ــه ش ــه تهي ــاي اولي پودره

  • 173 1393 پاييز، 19، شماره سال ششم .....هاي ساخت و بررسي كامپوزيت

    (Dolapix CE64, Germany) وزنـي بـر % 3/0بـه مقـداراستفاده پودر جامد، به عنوان عامل ديسپرس كنندهمبناي

    ]. 18،19[شد

    )الف(

    )ب(

    )ج(

    ،پودرهاي اوليه استفاده شده FESEMتصاوير : 1 شكلa( آلومينا، b( تيتانياي نانوسايز وc (تيتاناي ميكروني.

    ابتدا مقادير مورد نياز دوالپيكس در آب مقطر حل شـده و دقيقه 15مورد نياز بدان اضافه و دوغاب TiO2سپس پودر

    . همزن مغناطيسي همزده شد توسطبــه منظــور جــدا شــدن ذرات آگلــومره از يكــديگر حــين

    پروپ سـونيكيتور ها از سازي مخلوط اوليه كامپوزيت آماده)Sonicator Labsonic P Sartorius Stedim ( بـراي مـدتــ. دقيقــه اســتفاده شــد 1 صــورته تنظيمــات دســتگاه ب5/0cycle= 60وAmplitude= مجـددا پـس از . انجام شد

    دقيقه همزدن مقادير آلوميناي مورد نياز نيز به صورت 15تدريجي به دوغـاب اضـافه شـد و در نهايـت بـراي بهبـود

    هـاي آلومينـا، ضعيت پخـش ذرات و بـاز شـدن آگلـومره ودقيقه ديگر تحت سونيكيت قرار گرفته و همزده 2دوغاب

    ــاي . شــد ــايي در دم ــاب نه ــن در خشــك C 140°دوغ كآزمايشگاهي خشك شده و پودر حاصله با عبور از الـك در

    ) PVA% 2محلـول آبـي حـاوي (وزني رطوبـت % 5حضور 25×5×4هار گوشه در ابعـاد هاي خام چ نمونه. گرانوله شد

    مگاپاسكال تهيه 50متر توسط قالب فوالدي در فشار ميليها در فشار به منظور رفع عيوب ناشي از پرس نمونه. شدندقرار ) CIP(مگاپاسكال تحت پرس ايزواستاتيك سرد 175

    % 60دانسيته خام بدست آمده بدين روش حـدود . گرفتندهـاي خـام در دمـاي يتسپس كامپوز. دانسيته تئوري بود

    °C 1500 درجـه بـر 3در كوره الكتريكي با نرخ گرمادهيساعت در اتمسـفر هـوا 3دقيقه و ماندگاري به مدت زمان

    . زينتر شدند ارزيابي خواص -2-2

    از Xها توسط آنـاليز تفـرق اشـعه شناسايي فاز كامپوزيتدرجه با 5-80اي ها در بازه زاويه سطوح پوليش شده نمونه

    آنگســتروم 54/1بــا طــول مــوج CuKαاســتفاده از تــابش . انجـام شـد Siemens D-500, Germanyبوسيله دسـتگاه

    مربوطه مورد مقايسـه ASTMهاي شناسايي نتايج با كارتمشاهدات ميكروسـاختاري ]. 17-19[و بررسي قرار گرفت

    ــداني ــر مي ــي نش ــي روبش ــكوپ الكترون ــط ميكروس توس)FESEM, model MIRA TESCAN ( بر سـطوح پـوليش

    زيـر C 100°در (و اچ حرارتـي شـده ) ميكرون 1تا (شده مقـادير . انجـام شـد ) دقيقـه 20دماي زينترينگ به مدت هـا توسـط تسـت اسـتحكام سـه استحكام خمشـي نمونـه

  • پژوهشي نانومواد- مجله علمي 1393 پاييز، 19، شماره سال ششم 174

    و سـرعت بارگـذاري mm 15گـاهي اي با فاصله تكيه نقطهmm/min 5/0 نمونـه سـالم 5حـداقل . گيري شـدند اندازه

    جهت بدست آوردن مقادير ميانگين و انحراف از ميـانگين براي تست استحكام خمشي و دانسيته مورد آزمايش قـرار

    هـا نيـز بـه روش ارشـميدوس بـا دانسـيته نمونـه . گرفتند .گيري شد وري در آب مقطر اندازه استفاده از غوطه

    نتايج و بحث - 3

    وزنـي تيتانـات % 20هـاي حـاوي كامپوزيـت XRDالگوي همـانطور كـه . نشان داده شده است 2آلومينيوم در شكل

    و Al2O3در مقدمه گفته شد دماي ترموديناميكي واكـنش TiO2 طبق رابطـه انـرژي آزاد گيـبس كـه از معادلـه زيـر

    .است C 1280°كند تبعيت مي

    )3 (

    ol)10.95T(J/m17000ΔG

    )(TiOAl(Rutile)TiO)(OAl 52232

    ،A/20ATكامپوزيت Xالگوي پراش اشعه : 2 شكل

    )N: افزودني نانو TiO2 و M: افزودنيTiO2 ميكروني(.

    زني سطحي تياليت بـر دهد كه جوانه اما مطالعات نشان ميهـاي باعث ايجاد يك اليه محافظ بر روي دانـه TiO2روي TiO2 هـاي اين اليه بـا ممانعـت از نفـوذ كـاتيون . شود مي

    باعث كاهش رشد بيشـتر فصـل مشـترك فـاز آلومينيومي . شـود ثانويه تشكيل شده و جلوگيري از تكميل واكنش مي

    به منظـور ) C 1500°(لذا انتخاب دماي زينترينگ بيشتر تكميل واكنش تشكيل فاز ثانويه و بهبود دانسـيته نهـايي

    هاي آلومينيوم، زينترينگ طي افزايش سرعت نفوذ كاتيون

    در XRDهمـانطور كـه الگـوي . ]2،3[صورت گرفته است افزوده شـده بـا TiO2دهد واكنش كامل نشان مي 2شكل

    آلوميناي زمينه منجر به حذف فاز تيتانيا و تشكيل كامـل در نتيجــه . شــده اســت Al2TiO5ســاختار اورتــورومبيكي

    تركيب نهايي كامپوزيت شامل آلوميناي باقيمانده به عنوان به عنوان فاز ثانويه، براي هر فاز زمينه و تيتانات آلومينيوم

    بيـانگر 3شـكل . باشـد دو نوع افزودني نانو و ميكروني مـي دانسيته تئوري . تغييرات دانسيته كامپوزيت با تركيب است

    ها محاسبه شـده و ها با استفاده از قانون مخلوط كامپوزيتــا g/cm3 99/3هــاي تئــوري در آن دانيســته ــراي آلومين ب

    نـات آلومينيـوم لحـاظ شـده اسـت براي تيتا g/cm3 7/3و]19،17 .[

    تغييرات دانسيته كامپوزيت با مقدار تيتانات آلومينيوم : 3 شكل

    .)ميكروني TiO2افزودني : و TiO2افزودني نانو : □(

    شود دانسيته بالفاصـله از ديده مي 3همانطور كه در شكل % 97براي آلوميناي تك فاز به بيش از % 94مقدار تقريبي

    ــي، TiO2دانســيته تئــوري در حضــور هــر دو نــوع افزودنمكانيسـم بهبـود زينترپـذيري . افزايش پيـدا كـرده اسـت

    هـاي آلومينا در اثر افزودن تيتانيا به وجود حالليت كاتيونTi4+ اكسـيد تيتـانيوم در . شود در شبكه آلومينا مربوط مي

    داراي حـد حالليتـي در ) C 1400°حـدود (دماهاي بـاال ايـن ]. 20،11[باشد درصد وزني در آلومينا مي 5/0حدود

    بجــاي +Ti4هــاي حالليــت بــه صــورت جانشــيني كــاتيونپذيرد صورت مي) TiAl(در شبكه آلومينا +Al3هاي كاتيون

    بار 12در شبكه +Ti4كاتيون 3بنابراين با جانشيني ]. 18[تعادل بار +Al3كاتيون 4شود كه با خروج مثبت ايجاد مي

    ــي ــداد . شــود شــبكه حاصــل م ــادل در تع ــا از نظــر تع ام

    93

    94

    95

    96

    97

    98

    99

    0 5 10 15 20AT (wt.%)

    Rela

    tive

    Den

    sity

    (%)

  • 175 1393 پاييز، 19، شماره سال ششم .....هاي ساخت و بررسي كامپوزيت

    بـه هاي شبكه يك جاي خـالي اتمـي آلومينيـومي كاتيوندر نتيجـه نفـوذ ]. 21،15[مانـد بر جاي مـي AlV''' صورتايـن جاهـاي خـالي بـه هاي آلومينيـوم در حضـور كاتيون

    اين پديده باعث بهبود زينترينگ و . پذيرد راحتي انجام مي% 97بـه % 94هاي آلومينايي از افزايش دانسيته كامپوزيت

    در ادامـه بـا افـزايش بيشـتر مقـادير فـاز ثانويـه، . شود ميهـاي بـا افزودنـي افزايش چنداني در دانسـيته كامپوزيـت

    نشـان 3ور كه شـكل اما همانط .شود ميكروني حاصل نميدهد شاخه مربوط به منحني دانسيته براي افزودني نانو مي

    TiO2 گيرد از نوع ميكروني جدا شده و باالتر از آن قرار مي .اين اخـتالف بـا افـزايش A/20ATدر كامپوزيت با تركيب

    دانسيته در نمونه با افزودني نانو و كمي كـاهش در نمونـه كاهش شـدت در . شود با افزودني ميكروني كامال واضح مي

    شيب منحني افـزايش دانسـيته و يـا ثابـت مانـدن آن بـا توان به عدم كارآيي حضـور بيشـتر افزايش فاز ثانويه را مي

    رشــد و قفــل شــدن و ممانعــت از TiO2از حــد حالليــت هاي آلومينايي در اثر قرار گرفتن ذرات فـاز ثانويـه دانهمرز

    هـا هاي حاصل از تقـاطع دانـه تيتانات آلومينيوم در گوشههمچنين بـا افـزايش ذرات فـاز ثانويـه امكـان . نسبت داديابـد و شـرايط بـراي ون آنهـا نيـز افـزايش مـي يآگلومراس

    هاي آلومينـايي نهافزايش دانسيته و زينترينگ يكنواخت داو ) A/20ATكامپوزيت ميكروني (گردد زمينه نامناسب مي

    در صورت بهبود وضعيت توزيع ذرات فاز ثانويه اين افزايش تغييـرات ).A/20ATكامپوزيت نانويي (تواند ادامه يابد مي

    هـا گيري شده با تركيب كامپوزيـت استحكام خمشي اندازه . آمده است به نمايش در 4در شكل

    تغييرات استحكام خمشي كامپوزيت با مقدار تيتانات : 4 شكل

    .)ميكروني TiO2افزودني : و TiO2افزودني نانو :□(، آلومينيوم

    ها با رونـد مشـاهده شـده در روند تغييرات استحكام نمونهبالفاصله با حضور افزودنـي . تغييرات دانسيته متفاوت است

    اسـتحكام در Al2TiO5اكسيد تيتانيوم و تشكيل فاز ثانويه نسبت به نمونه آلومينايي تك فاز كـاهش A/2ATتركيب

    .يابد مي

    هاي كامپوزيت) b ،نمونه آلومينايي )SEM ،a تصاوير: 5شكل

    A-2AT و با افزودني ميكروc( نانوTiO2.

    100

    150

    200

    250

    300

    350

    0 5 10 15 20AT (wt.%)

    Stre

    ngth

    (MPa

    )

  • پژوهشي نانومواد- مجله علمي 1393 پاييز، 19، شماره سال ششم 176

    مكانيسم اين كاهش در واقع بخـاطر افـزايش دانسـيته در حضور عيوب ايجادي در شبكه آلومينا و فراهم شدن امكان

    هـاي در بدنـه ]. 14[هاي آلوميناي زمينـه اسـت رشد دانهشود ها از استحكام كاسته مي آلومينايي با افزايش سايز دانه

    افزايش مقدار فاز ثانويه تيتانـات آلومينيـومي با ]. 24-22[. شود پخش شده در زمينه، بخشي از اين كاهش جبران مي

    زيرا حضور بيشـتر ذرات فـاز ثانويـه تيتانـات آلومينيـوم و هـا از فرآينـد رشـد دانهوب شدن مرزايجاد مكانيسم ميخك

    ــه ــي دان ــي افراط ــوگيري م ــا، جل ــاي آلومين ــد ه در (كنهمچنين با دارا بـودن ). A/10ATكيب هاي با تر كامپوزيت

    ــه ــبت ب ــل نس ــاهش تخلخ ــاال و ك ــيته ب ــادير دانس مقبـا بيشـتر . يابد استحكام بهبود مي A/2ATي ها تيكامپوز

    A/20ATهـاي بـا تركيـب شدن مقدار فاز ثانويه در نمونه. شود كاهش استحكام در هر دو نوع كامپوزيت مشاهده مي

    حتمـال آگلومراسـيون توان بـه افـزايش ا اين كاهش را ميذرات فــاز ثانويــه تيتانــات آلومينيــومي بــراي هــر دو نــوع

    همچنين بطور كلـي . كامپوزيت نانو و ميكروني، نسبت داداستحكام فاز ثانويه تيتانات آلومينيـوم نسـبت بـه آلومينـا بسيار پايين است، لذا افزايش مقـادير حضـور ايـن فـاز در

    تصـاوير ]. 25[دارد كامپوزيت افت استحكام را بـه همـراه SEM ــه ــاي نمون ــده در دم ــر ش ــاي زينت در C 1500°ه aتصـوير 5شـكل . انـد نشـان داده شـده 8تا 5هاي شكل

    مربوط به آلوميناي تك فاز است كـه نشـان دهنـده رشـد هـا سايز دانه. هاي ريزتر است هاي درشت و حذف دانه دانه

    ميكـرون اسـت و تقريبـا رشـد 3در اين نمونه در حـدود 5شــكل cو bدر تصــاوير . باشــد هــا هــم محــور مـي دانـه

    چـه بـه صـورت TiO2بالفاصله بـا حضـور انـدك مقـادير هاي آلومينا روي داده ميكروني يا نانو، رشد افراطي در دانه

    هـاي نسـبتا درشـت در است كه منجر به تشكيل تخلخـل دار همچنين رشد جهـت . اي نيز شده است درون و مرزدانهها براي هـر دو نـوع ت طول به عرض در دانهو افزايش نسب

    اين شدت رشد بدليل حضور جاي . كامپوزيت مشهود استهاي و افزايش شدت نفوذ اتم AlV'''خالي اتمي آلومينيومي،

    ].26[آلومينيوم است دهـد كـه نـوع نشان مـي ) 6شكل (بررسي سطوح شكست

    شكست در مورد نمونه آلومينايي تك فاز و بدون افزودنـي TiO2تصوير (اي ، بيشتر از نوع درون دانهa( مخصوصـا در ،

    منـاطق شـامل شكسـت . باشد تر، مي هاي درشت مورد دانههـاي سـفيد و اي به ترتيب با فلـش اي و مرزدانه درون دانه

    ير فـاز در حضـور انـدك مقـاد . اند قرمز رنگ مشخص شدهــه نانوســايز ــه صــورت ) bتصــوير (ثانوي شكســت كــامال ب

    Al2TiO5با بيشتر شدن مقادير فاز ثانويه . اي است مرزدانهتر نسـبت بـه آلومينـا در هاي روشن اين فاز به صورت دانه

    .قابل مشاهده است 7شكل SEMتصاوير

    )bو نمونه آلومينايي )a، سطح شكست SEM تصاوير: 6شكل

    .TiO2با افزودني نانو A-2ATكامپوزيت

    كه به ترتيب مربوط بـا افزودنـي ميكرونـي و bو aتصاوير باشــد، نشــان دهنــده كــاهش ســايز ذرات مــي TiO2نــانو

    اين . است A/2ATهاي با تركيب آلومينايي نسبت به نمونههـاي كاهش در رشد بدليل جلـوگيري از حركـت مرزدانـه

    آلومينايي بدليل قرار گرفتن فاز ثانويه تيتانـات آلومينيـوم

  • 177 1393 پاييز، 19، شماره سال ششم .....هاي ساخت و بررسي كامپوزيت

    همچنـين حضـور . هـا اسـت گانـه دانـه در نقاط اتصال سهشود كه هاي آلومينايي مشاهده مي ها در درون دانه تخلخل. انـد نشان داده شده 7شكل aهاي سفيد در تصوير با فلش

    ــه نانوكــا ــات آلومينيــوم در نمون ــاز ثانويــه تيتان مپوزيتيفA-20AT هاي روشـن ماننـد دانه به صورتعالوه بر اينكه

    هاي كامپوزيت ميكروني قابل مشاهده است، به صورت اليههـاي آلومينـايي تشـكيل نفوذ كرده و نرم نيز در بين دانـه

    هاي آبي مشـخص با دايره bشده است كه برخي در تصوير آلومينيوم به شـكل دليل حضور ذرات فاز تيتانات . اند شده

    توان هاي آلومينايي را مي تغيير فرم يافته و نرم در بين دانهبــه نــاچيز بــودن مــدول يانــگ، ســختي و اســتحكام فــاز

    Al2TiO5 نسبت به آلومينايα )نسبت داد) فاز زمينه.

    ميكرو A-20ATهاي كامپوزيت) SEM ،a تصاوير: 7 شكل ).آلومينا تر و تيره Al2TiO5هاي روشن دانه(نانو ) bو

    نانوذرات تشكيل شده فاز ثانويه تيتانـات آلومينيـوم را بـه

    تـوان مشـاهده اي نازك در سطوح شكست مي صورت اليه

    ايـن نـانوذرات بـه صـورت نقـاط روشـن بـين ]. 26[نمود هاي تهيه شده از الكترون SEMهاي آلومينا در تصاوير دانه

    هـاي ظريـف و بـه صـورت اليـه aتصوير 8برگشتي شكل هــاي درشــت زمينــه نــانومتري شــكل گرفتــه در مرزدانــه

    .هستند هقابل مشاهد bآلومينايي در تصوير

    ،A-20ATهاي نانوكامپوزيت SEM تصاوير: 8 شكل

    a ( سطح پوليش شده وb( سطح شكست.

    گيري نتيجه -4 C 1500°تشكيل فاز ثانويه تيتانات آلومينيـوم در دمـاي

    نـانو و ميكرونـي بـه TiO2در حضور هر دو نـوع افزودنـي در TiO2حضور اندك مقـادير . شود صورت كامل انجام مي

    آلومينا چـه بـه صـورت ذرات نانوسـايز و چـه بـه صـورت

  • پژوهشي نانومواد- مجله علمي 1393 پاييز، 19، شماره سال ششم 178

    ميكروني، اثر مشابهي در بهبود رفتار زينترپـذيري آلومينـا زايش دارد و مقادير دانسيته بالفاصله در اثر اين افزودن، اف

    افزايش دانسيته با افزايش مقدار ذرات . يابد چشمگيري مي TiO2زيت بـا افزودنـي ووزني، براي كامپ% 20فاز ثانويه تا

    نانوسايز ادامه دارد اما در نـوع ميكرونـي بـه مقـدار ثـابتي هاي نـانو مقادير استحكام خمشي براي كامپوزيت. رسد مي

    يكســان و در حــدود A/20ATو ميكرونــي، در كامپوزيــت MPa 260 باشد، اما در كامپوزيت ميA/10AT اين مقدار

    و بـراي نـوع ميكرونـي MPa 292براي نوع افزودني نـانو MPa 269 اي باعث تغيير شكست از نوع درون دانـه . است

    ــه ــه مرزدان ــه ب ــاز ثانوي ــور ف ــا در حض ــراي آلومين اي در بــاز ثان. كنــد هــا تغييــر مــي كامپوزيــت ــانوذرات ف ويــه در ن

    هاي زمينـه و در نقاط اتصال دانه A/ATهاي نانوكامپوزيت . گيرند اي قرار مي ها به صورت اليه يا در مرزدانه

    مراجع

    [1] T. Molina, M. Vicent, E. Sanchez, R. Moreno, Materials Research Bulletin, 47, 2012, 2469. [2] S.J. Kalita, V. Somani, Materials Research Bulletin, 45, 2010, 1803. [3] B. Freudenberg, A. Mocellin, Journal of the American Ceramic Society, 70, 1987, 33. [4] M. Sobhani, A. Sedaghat, T. Ebadzadeh, M. Ebrahimi, Ceramics International, 39, 2013, 6899. [5] S. Bueno, M.H. Berger, R. Moreno, C. Baudin, Journal of the European Ceramic Society, 28, 2008, 1961. [6] R.D. Skala, D. Li, I.M. Low, Journal of the European Ceramic Society, 29, 2009, 67.

    [7] J.L. Runyan, S.J. Bennison, Journal of the European Ceramic Society, 7, 1991, 93. [8] N.P. Padture, J.L. Runyan, S.J. Bennison, L.M. Braun, B.R. Lawn, Journal of the American Ceramic Society, 76, 1993, 2241. [9] I.J. Kim, Journal of Ceramic Processing Research, 11, 2010, 411. [10] S.J. Bennison, N.P. Padture, J.L. Runyan, B.R. Lawn, Philosophical Magazine Letters, 64, 1991, 191. [11] Y. Yang, Y. Wang, W. Tian, Z. Wang, C.G. Li, Y. Zhaoa, H.M. Bian, Scripta Materialia, 60, 2009, 578. [12] C. Baudin, A. Tricoteaux, H. Joire, Journal of the European Ceramic Society, 34, 2014, 69. [13] E.R. Winkler, J.P. Sarver, I.B. Cutler, Journal of the American Ceramic Society, 49, 1966, 634. [14] R.W. Grimes, Journal of the American Ceramic Society, 77, 1994, 378. [15] J.A. Kuszyk, R.C. Bradt, Journal of the American Ceramic Society, 56, 1973, 420. [16] J.J. Cleveland, R.C. Bradt, Journal of the American Ceramic Society, 61, 1987, 478. [17] Y. Ohya, Z. Nakagawa, Journal of Materials Science, 31, 1996, 1555. [18] S. Fazio, J. Guzman, M.T. Colomer, A. Salomoni, R. Moreno, Journal of the European Ceramic Society, 28, 2008, 2171. [19] S. Bueno, R. Moreno, C. Baudın, Journal of the European Ceramic Society, 24, 2004, 2785. [20] T. Kolodiazhnyi, G. Annino, M. Spreitzer, T. Taniguchi, R. Freer, F. Azough, A. Panariello, W. Fitzpatrick, Acta Materialia, 57, 2009, 3402. [21] M.M. Wahsh, R.M. Khattab, M.F. Zawrah, Materials Research Bulletin, 48, 2013, 1411. [22] C.J. Wang, C.Y. Huang, Materials Science and Engineering A, 492, 2008, 306. [23] P. Chantikul, S.J. Bennison, B.R. Lawn, Journal of the American Ceramic Society, 73, 1990, 2419. [24] S. Bueno, R. Moreno, C. Baudin, Journal of the European Ceramic Society, 25, 2005, 847. [25] M. Nath, S. Sen, K. Banerjee, A. Ghosh, H.S. Tripathi, Ceramics International, 38, 2013, 227. [26] A. Borrell, M.D. Salvador, V.G. Rocha, A. Fernandez, T. Molina, R. Moreno, Composites: Part B, 47, 2013, 255.