THƯƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM

TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP

KINH TẾ QUỐC TẾ LIỆU

ĐÃ BỀN VỮNG?

Vũ Thanh Hương

Phạm Văn Nhớ

Trường Đai học Kinh tế, ĐHQGHN

Tháng 11/2013

Giới thiệu

Vai trò chủ lực của

thương mại

Hội nhập nền kinh tế

thế giới

Tác động tích cực về mặt kinh tế và xã hội

Khía cạnh môi trường của hoạt

động thương mại

Mục tiêu

Thương mại của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã thực sự bền vững chưa?

Nội dung chính

Tổng quan tài liệu

Phương pháp nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu

Kết luận

Phát triển bền vững

Kinh tế

Xã hội Môi

trường

Rất nhiều công trình NCKH, bài báo, tạp chí, báo cáo…

Phát triển bền vững (tiếp)

Phát triển bền vững ở Việt Nam đã được chú trọng

Quan điểm phát triển bền vững đã được tái khẳng định trong các văn kiện của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam và trong Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội.

Tthông qua Chiến lược về tăng trưởng xanh vào tháng 9/2012:

Sản xuất xanh

Tiêu dùng xanh

Thương mại xanh hầu như không được chú ý

Thương mại bền vững

Chưa có khái niệm thống nhất về thương mại bền vững, góc nhìn khá đa dạng

Thương mại bền vững khá rộng từ ba trụ cột là kinh tế, xã hội và môi trường

Nhấn mạnh vào khía cạnh bền vững của chính bản thân hoạt động thương mại: kim ngạch, cơ cấu xuất khẩu, cán cân thương mại, chất lượng

Có những quan điểm lại chủ yếu nhìn nhận thương mại bền vững dưới góc độ môi trường

Thương mại bền vững ở

Việt Nam Hầu hết đều phân tích sự bền vững dưới khía cạnh kinh tế và xã hội

Chủ yếu tái hiện lại bức tranh tổng quan về thực trạng phát triển của thương mại Việt Nam và nặng về liệt kê các con số, thành tích xuất nhập khẩu.

Dựa trên cơ sở phân ngành trong của GSO Việt Nam

Chỉ có một số bài trực tiếp đề cập đến khía cạnh môi trường của hoạt động thương mại của Việt Nam. Tuy nhiên, các nhận xét mang tính định tính, chung chung và chưa đưa ra các con số cụ thể, khoa học để chứng mình.

Đóng góp của nghiên cứu

Cụ thể, nghiên cứu sẽ phân tích thương mại bền vững của Việt Nam trên cơ sở:

(i) bền vững trong chính nội tại của hoạt động thương mại, thể hiện trong thay đổi kim ngạch và cán cân thương mại của Việt Nam theo thời gian

(ii) khía cạnh bền vững về môi trường dựa trên cách tiếp cận “ngành sạch, ngành bẩn” để phân tich sự thay đổi trong cơ cấu xuất nhập khẩu của Việt Nam theo mã HS

Từ đó đưa ra nhận xét liệu hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đã bền vững hay chưa.

Ở Việt Nam hầu như chưa có nghiên cứu nào chính thức tiếp cận khái niệm ngành sạch, ngành bẩn để giải thích sự bền vững trong hoạt động thương mại của Việt Nam.

Nội dung chính

Tổng quan tài liệu

Phương pháp nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu

Kết luận

Cách tiếp cận ngành sạch,

ngành bẩn

Tobey (1990)

• Chi phí giảm ô nhiễm

Mani & Wheeler (1998)

• Mức độ xả thải

Vutha & Jalilian (2008)

• Tổng lượng chất thải độc hại thải ra môi trường

Phương pháp sử dụng phổ biến

Các nhóm ngành công

nghiệp bẩn

Stt Ký hiệu Tên nhóm HS

1 NB1 Ngành công nghiệp hóa học 28-38

2 NB2 Ngành công nghiệp sản xuất đồ nhựa 39

3 NB3 Ngành công nghiệp sản xuất đồ da 41-43

4 NB4 Ngành công nghiệp giấy và bột giấy 47-49

5 NB5 Ngành công nghiệp kim loại cơ bản 71-83

Phân tích thương mại bền vững của Việt Nam đối với các mạt

hàng công nghiệp (chương 11-95 trong HS).

Các nhóm ngành công

nghiệp sạch Stt Ký hiệu Tên nhóm HS1

1 NS 1 Ngành công nghiệp chế biến thực phẩm 11-21

2 NS 2 Ngành công nghiệp đồ uống, thuốc lá 22-24

3 NS 3 Ngành công nghiệp khai khoáng, dầu mỏ 25-27

4 NS 4 Ngành công nghiệp sản xuất cao su 40

5 NS 5 Ngành công nghiệp gỗ 44-46

6 NS 6 Ngành công nghiệp dệt may 50-63

7 NS 7 Ngành công nghiệp sản xuất giày dép, mũ và các vật

dụng khác 64-67

8 NS 8 Ngành công nghiệp sản xuất đá/ xi măng/ hàng thủy

tinh 68-70

9 NS 9 Ngành công nghiệp máy móc và thiết bị điện 84-85

10 NS 10 Ngành công nghiệp chế tạo thiết bị giao thông vận tải 86-89

11 NS 11 Ngành công nghiệp sản xuất dụng cụ âm nhạc, quang

học 90-92

12 NS 12 Ngành công nghiệp sản xuất vũ khí, đồ chơi và đồ nội

thất 93-95

1Chi tiết về phân loại hàng hóa của Hệ thống HS, xin xem trên trang web của Tổng cục Hải quan Việt Nam

http://www.customs.gov.vn/default.aspx

Nguồn số liệu: Cơ sở dữ liệu Tradamap của

ITC

Thời gian nghiên cứu: 2007-2012

Nội dung chính

Tổng quan tài liệu

Phương pháp nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu

Kết luận

Kim ngạch xuất khẩu

Biểu 1: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam theo ngành sạch và ngành bẩn, 2007-

2012 (Đơn vị: tỷ USD)

Nguồn: Tính toán của các tác giả trên cơ sở dữ liệu trademap

0

20

40

60

80

100

120

2007 2008 2009 2010 2011 2012

KNXK ngành sạch KNXK ngành bẩn KNXK ngành công nghiệp

22%

22%

Kim ngạch nhập khẩu

Biểu 2: Kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam theo ngành sạch và ngành bẩn, 2007-

2012 (Đơn vị: tỷ USD)

Nguồn: Tính toán của các tác giả trên cơ sở dữ liệu trademap

0

20

40

60

80

100

120

2007 2008 2009 2010 2011 2012

KNNK ngành sạch NKNK ngành bẩn KNNK ngành công nghiệp

8%

16%

Cơ cấu xuất khẩu chung

Biểu 3: Tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của ngành sạch và ngành bẩn

Nguồn: Tính toán của các tác giả trên cơ sở dữ liệu trademap

0

20

40

60

80

100

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Ngành sạch Ngành bẩn

Cơ cấu nhập khẩu chung

Biểu 4: Tỷ trọng kim ngạch nhập khẩu của ngành sạch và ngành bẩn

Nguồn: Tính toán của các tác giả trên cơ sở dữ liệu trademap

0

20

40

60

80

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Ngành sạch Ngành bẩn

Nhận xét

Chứng kiến những thay đổi sau:

(i) Kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu của nhóm hàng sạch có xu hướng tăng – ngành bẩn giảm

(ii) tỷ trọng xuất khẩu nhóm ngành sạch có xu hướng tăng

(iii) tỷ trọng xuất khẩu ngành bẩn có xu hướng giảm trong hai năm gần đây;

(iv) tỷ trọng nhập khẩu của nhóm ngành sạch có xu hướng tăng

Iv) tỷ trọng nhập khẩu của nhóm ngành bẩn có xu hướng giảm.

Phần nào thể hiện hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đang theo hướng bền vững hơn về mặt môi trường.

Cơ cấu xuất khẩu ngành sạch STT NS 2007 2008 2009 2010 2011 2012

1 NS 1 3.12 3.15 3.50 3.66 3.87 2.18

2 NS 2 0.51 0.50 0.71 0.78 0.78 0.41

3 NS 3 25.85 25.29 18.91 13.88 14.36 10.94

4 NS 4 4.02 3.72 3.35 4.90 4.87 2.63

5 NS 5 1.64 1.37 1.39 1.69 1.76 1.78

6 NS 6 21.60 19.80 22.44 22.19 20.64 17.56

7 NS 7 10.57 9.77 9.23 9.01 8.54 9.66

8 NS 8 1.48 1.37 1.46 1.39 1.12 1.06

9 NS 9 12.26 12.35 14.15 17.05 20.96 36.58

10 NS 10 1.88 2.06 1.79 2.14 2.24 1.17

11 NS 11 0.76 0.85 1.70 1.43 1.54 1.08

12 NS 12 6.42 5.75 5.88 5.64 4.49 5.25

Tổng 90.12 85.99 84.53 83.76 85.18 90.29

Cơ cấu nhập khẩu ngành sạch

STT NS 2007 2008 2009 2010 2011 2012

1 NS 1 1.89 2.05 2.23 2.64 2.86 3.57

2 NS 2 2.22 2.57 3.13 3.04 2.64 3.25

3 NS 3 15.01 16.54 11.86 10.65 12.79 9.04

4 NS 4 1.21 1.23 1.34 1.47 1.62 1.27

5 NS 5 1.66 1.39 1.31 1.37 1.29 0.67

6 NS 6 9.61 8.56 9.49 10.42 10.50 14.70

7 NS 7 0.38 0.34 0.34 0.39 0.34 0.48

8 NS 8 0.62 0.59 0.77 0.79 0.74 0.86

9 NS 9 24.34 23.97 27.15 26.47 27.00 30.65

10 NS 10 4.82 4.69 5.23 3.94 3.44 4.14

11 NS 11 1.74 1.62 2.00 1.95 1.69 2.40

12 NS 12 0.29 0.28 0.34 0.34 0.31 0.68

Tổng 63.78 63.82 65.19 63.47 65.22 71.71

Cơ cấu xuất khẩu

ngành bẩn

Biểu 5: Tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của ngành bẩn

Nguồn: Tính toán của các tác giả trên cơ sở dữ liệu trademap

0

2

4

6

8

10

2007 2008 2009 2010 2011 2012

NB1 NB2 NB3 NB4 NB5

Cơ cấu nhập khẩu ngành

bẩn

Biểu 6: Tỷ trọng kim ngạch nhập khẩu của ngành bẩn

Nguồn: Tính toán của các tác giả trên cơ sở dữ liệu trademap

0

5

10

15

20

2007 2008 2009 2010 2011 2012

NB1 NB2 NB3 NB4 NB5

Cán cân thương mại

STT Nhóm

ngành 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Ngành sạch

1 NS 1 95,502 15,932 119,714 54,273 219,771 -1,644,281

2 NS 2 -1,141,524 -1,748,665 -1,778,780 -2,001,443 -2,058,512 -3,206,140

3 NS 3 1,187,826 60,836 796,058 -333,628 -1,419,430 1,746,013

4 NS 4 865,274 946,032 651,126 1,743,152 2,294,011 1,430,332

5 NS 5 -352,266 -377,715 -234,183 -98,085 111,461 1,182,090

6 NS 6 2,770,979 3,477,654 4,023,543 4,834,590 6,026,249 2,586,647

7 NS 7 3,982,337 4,745,655 4,053,257 5,084,630 6,586,618 9,990,682

8 NS 8 216,578 243,079 160,406 190,953 153,008 184,931

9 NS 9 -9,886,293 -12,362,244 -11,709,620 -11,289,040 -10,576,688 5,353,029

10 NS 10 -2,175,276 -2,602,164 -2,690,121 -1,918,126 -1,695,686 -3,388,672

11 NS 11 -750,725 -828,333 -552,424 -730,927 -476,930 -1,529,194

12 NS 12 2,381,336 2,734,085 2,503,283 3,109,640 3,332,010 4,956,452

Tổng ngành sạch -2,806,252 -5,695,848 -4,657,741 -1,354,011 2,495,882 17,661,889

Ngành bẩn

1 NB1 -4,895,497 -5,828,539 -6,076,347 -6,780,953 -8,064,463 -6,975,340

2 NB 2 -2,679,987 -3,137,429 -3,000,242 -4,058,867 -4,971,874 -4,095,205

3 NB 3 -337,408 -213,557 96,670 94,889 286,581 727,222

4 NB 4 -843,760 -1,016,337 -1,067,447 -1,223,215 -1,365,609 -1,629,891

5 NB 5 -9,280,586 -10,834,273 -6,211,346 -7,977,543 -9,406,270 -9,302,171

Tổng ngành bẩn -18,037,238 -21,030,135 -16,258,712 -19,945,689 -23,521,635 -21,275,385

Tổng ngành CN -20,843,490 -26,725,983 -20,916,453 -21,299,700 -21,025,753 -3,613,496

Nội dung chính

Tổng quan tài liệu

Phương pháp nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu

Kết luận

Kết luận

Kim ngạch: Việt Nam đã tận dụng được các cơ hội của hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ cấu/Tỷ trọng

Bước đầu cho thấy hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đang theo hướng bền vững hơn về mặt môi trường nhưng bền vững về kinh tế chưa đảm bảo.

Cán cân thương mai:

Hoạt động thương mại trong ngành sạch khá bền vững

Hoạt động thương mại trong ngành bẩn không bền vững

Hướng nghiên cứu tiếp theo

Chỉ là nghiên cứu nền tảng cho các nghiên cứu sâu

hơn.

Đòi hỏi phải có những phân tích định lượng và toàn

diện trên cả ba phương diện kinh tế, xã hội và môi

trường.

Những thông tin và số liệu về cơ cấu tiêu dùng, cơ

cấu sản xuất cũng như cần có những tính toán cụ

thể về mức độ xả thải trong từng ngành.

THANK YOU