the interrelationship of religion and myth in eliade’s

Comparative Theology, Vol: 11, No: 23, Spring & Summer 2020 /23

The Interrelationship of Religion and Myth in Eliade’s Phenomenology and Jung’s Analytical Psychology

Alireza Khajehgir

−

Susan Izadi Dastenaei−−

Parvin Forouzandeh−−−

Abstract

eee sssee ff eeiignnn aas eeen e yy mmaaaaata nn ’’’’’’’ iiee rrmm eee eeeiiii gg iiii i www in such a way that it has played a special role even in their individual and social life. In this

regard, theorists have studied this issue with different approaches and have offered different

definitions of religion. One of these theorists is Mircea Eliade, who is a great researcher in the

field of religion and myth. He has approached the issue of religion with a phenomenological

approach. Emphasizing religious symbolism, he stated that religion refers to the experience of

the sacred. In his view, the duty of religion and religious rites is nothing more than an

increase in human exposure to the sacred. He considers the sacred to be a common component

of all religions. Regarding the sacred manifestations, he believes that the symbols of the

sacred can appear in the form of worldly affairs. He opposes the traditionalist approach and

believes that the phenomenon of religion should be studied without reducing it to other areas.

According to Eliade, myth is based on ontology and speaks only of the facts and things that

have been manifested and how the universe was created and evolved. Eliade considers myth as a

model for precisely religious practices that must be approached to find the origin of religion.

Therefore, it is difficult to present a single and universally accepted definition of myth. However,

he considers myth to be a narrative of sacred history and relates it to an event that has occurred in

ancient times and is the essence of religion. According to Eliade, the historical method is useful

for systematizing religion, and the belief in oneness and harmony with the world is one of the

strongest foundations of myth. Using historical documents, he tries to express the manifestations

of the sacred and find the existential position and the religious meanings presented in these

phenomena. In his view, the sacred should not be sought merely in experiences specific to God.

The manifestation of the sacred is abundantly hidden and visible in the symbolism and rituals of

almost every culture, especially in the primitive and Asian cultures. Eliade considers the holy and

fundamental element between religions to be the same thing. The realm of religion is the

distinction between the sacred and the unholy.

Carl Gustav Jung was also a great philosopher and psychologist who conducted studies on

human nature and, as the founder of analytical psychology, linked archetypes to religion. One

− Assistant Professor Department of Religion and Comparative Mysticism, Shahrekord University, Shahrekord, Iran (Responsible Author) [email protected]

−− M. A Student of Religions and Comparative Mysticism, Shahrekord University, Shahrekord, Iran

[email protected] −−− M. A Graduate of Religions and Comparative Mysticism, Shahrekord University, Shahrekord, Iran

[email protected]

Received: 29.04.2020 Accepted: 11.08.2020

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License

mailto:[email protected]

24/ Comparative Theology, Vol: 11, No: 23, Spring & Summer 2020

of the fundamental concepts in Jung psychology is the collective unconscious discussion. He

considers archetypes to be important features of the collective unconscious. Referring to the

issues such as myth and symbol, he considers the language of symbols as the language of the

subconscious, which manifests itself through myth. In mythology, Jung seeks out signs of

’’’’ s nnnnnnnnnnn nn eee aaceed tttt t an ee accrr ayyyy aaaced nn yy llll ggy to an understanding

of archetypes. From Jung's point of view, God is also an archetype. He does not try to

separate rituals and traditions from religion. According to Jung, myth and religion have

traditionally interacted. Religion preserves myth and myth perpetuates religion. Myths, along

with rituals, open the door to God, and myth, contrary to the belief that it is only enlightening,

is the creator of experience. Jung believes that if religion has a meaning, it must be sought in

connection with myths. He considers the language of religion as a symbolic language that

must be deciphered in order to discover its truth.

In this paper, using a comparative descriptive approach, the relationship between religion

add yy hh ss eeeeeeee rrmm Jggg add eeeeeeee ttttt ff wwww. eee yyycggggggggl aaaaaaah oo eee myth, the most important example of which presented in Jung's works, had a great influence

on Eliade's approach to mythological studies of religion. According to Eliade, many of the

terms used in the discussion of theology and mythology are used in the same way by Jung.

Although Jgggss wwww ff eeiignnn add yy hh aa s rrmm eee eeeeeeciiee ff aaayyiical yyycgggggg with an emphasis on the collective unconscious, there are similarities and differences in

Eliade's approach to religious mythology, which was largely derived from religious

phenomenology and hermeneutics interpretation. Eliade uses exemplary forms to mean the

supreme example and the pattern of the prototype, while Jung considers exemplary forms to

be the same collective unconscious structures. According to Eliade, myth is a narrative or

symbolic manifestation of gods, angels, supernatural beings, and a cosmology in general that

a group of people use to interpret its existence. But for Jung, myths are common themes that

have always existed and are repeated in the same way throughout the lives of all human

beings and form the basic collective unconscious structure. According to Jung, religion arises

from the subconscious mind and is expressed in symbolic language. He sees archetypes as a

kind of organizer of religion. He sees religion as a channel for satisfying the mythical

eeeeeeesss nn eee iiii ’’’’’’’ ’ yyycee, cccc ,, yy gggggggg iii s aa,,, llll dddd ddggessss ss ys to emerge. But Eliade, with a phenomenological approach and an emphasis on religious

symbolism and as an interpreter of religious symbols believes that religion refers to the

experience of the sacred.

Keywords: Jung, Eliade, Religion, Myth, Symbol.

Bibliography

- Allen, D. (1987). Phenomenology of Religion. Encyclopedia of Religion. New York:

Macmillan.

- Bahar, M. (2006). An Inquiry into Iranian Culture. Tehran: Ostooreh Publication.

- Cassirer, E. (1998). The Myth of Government. Translated by Yadollah Moghan. Tehran:

Hermes Publication.

- Daniels, Victor (2011). The Analytical Psychology of Carl Gustav Jung. Retrieved August,

24, 2013.

- Eliade, M. (1958). Pattern in Comparative Religion. London and Sydney: Sheed and Ward

Ltd.

- Eliade, M. (1959). Sacred and Profane, The nature of religion (Vol. 144). Houghton

Mifflin Harcourt.

Comparative Theology, Vol: 11, No: 23, Spring & Summer 2020 /25

- Eliade, M. (1963). Myth and Reality. New York: Harper and Row Publishing.

- Eliade, M. (1967). Myths, Dreams, and Mysteries. New York: Harper and Row Publishing.

- Eliade, M. (1975). Rites and Symbols of Initiation. New York. (n.p).

- Eliadeh, M. (1995). The Myth of Eternal Return. Translated by Bahman Sarkarati. Tehran:

Tahoori Publication.

- Eliadeh, M. (1997). Treatise on the History of Religions. Translated by Jalal Sattari. Tehran:

Soroush Publication.

- Eliadeh, M. (2001). The Holy and Unholy Nature of Religion. Translated by Behzad Saleki.

Tehran: Pure Wisdom Publication.

- Eliadeh, M. (2002). Myth and Mystery in Iliad Thought. Translated by Jalal Sattari. Tehran:

Markaz Publication.

- Eliadeh, M. (2007). Perspectives on Myth. Translated by Jalal Sattari. Tehran: Toos

Publication.

- Hall, C. S., & Nurbadi, V. J. (1996). Jung’s Principles of Analytical Psychology. Translated

by Mohammad Hossein Moqbel. Tehran: Jihad Daneshgahi Publication.

- Hamilton, M. (1998). Sociology of Religion. Translated by Mohsen Thalasi. Tehran: Tebyan

Cultural Institute.

- Haririan, M. (2006). The History of Ancient Iran. Tehran: Samt Publication.

- Heelas, P. (1996). The New Age movement: Religion, Culture, and Society in the Age of

Postmodernity. Wiley-Blackwell.

- Hinels, J. R. (2004). Understanding Iranian Mythology. Translated by Bajlan Farokhi.

Tehran: Asatir Publication.

- Hoff, G. (1986). Discourse on Criticism. Translated by Nasrin Parvini. Tehran: Amir Kabir

Publication.

- Hull, R. F. C. (1982). Jung Notes from his Collected Works. Princeton University Press.

- Ismailpour, A. (2008). The Myth of Symbolic Expression. Tehran: Soroush Publication.

- Jung, C. G. (1961). Memories, Dreams, Reflections. New York: Vintage Books.

- Jung, C.G. (1968). Paracelsus as a Spiritual Phenomenon. Princeton University Press.

- Jung C.G (1969). Psychology and Religion: West and East. Princeton, NJ: Princeton

University Press.

- Jung, C.G. (1971). Man and His Symbols. New York: Doubleday & Company Inc.

- Jung, C. G. (1975). Collected Works of C. G. Jung. New York: Pantheon Books.

- Jung, C. G. (1989). Four Examples of Jung. Translated by Parvin Faramarzi. Mashhad:

Astan Quds Razavi Publication.

- Jung, C. G. (1991). Psychology and Religion. Translated by Fouad Rouhani. Tehran: Pocket

Books Company.

- Jung, C. G. (1992). Memoirs, Dreams, and Thoughts. Translated by Parvin Faramarzi.

Mashhad: Astan Quds Razavi Publication.

- Jung, C. G. (1998). Psychology of the Subconscious Mind. Translated by Mohammad Ali

Amiri. Tehran: Scientific and Cultural Publication.

- Jung, C. G. (2011). Psychology and Alchemy. Translated by Parvin Faramarzi. Mashhad:

(n.p).

- Jung, C. G. (2013). Man and His Symbols. Translated by Mahmoud Soltanieh. Tehran: Jami

Publication.

- Kazazi, M. J. (1997). Dream, Epic, and Myth. Tehran: Markaz Publication.

- Kitagawa, J. M. (1987). Mircea Eliade. Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade, (ed.). New

York: Macmillan.

- Levy-Strauss, C. (2002). Myth and Modern Thought. Translated by Fazel Larijani and Ali

26/ Comparative Theology, Vol: 11, No: 23, Spring & Summer 2020

Jahan Polad. Tehran: Farzan Rooz Research Publishing.

- Moreno, A. (2013). Jung, Gods, and Modern Man. Translated by Dariush Mehrjoui. Tehran:

Markaz Publication.

- Morris, B. (1998). Anthropological Studies of Religion, Cambridge University Press.

- Mousavi, S. M., & Beheshtian, S. M. (2015). Jung vs. Jung from the Psychology of Religion

to the Philosophy of Religion. Tehran: Science and Religion Research.

- Palmer, M. (2009). Freud, Jung and Religion. Translated by Mohammad Dehganpour and

Gholamreza Mahmoudi, Tehran: Roshd Publication.

- Pulse, D. (2015). Seven Theories on Religion. Translated by Mohammad Aziz Bakhtiari.

Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute Publication.

- Rosenberg, D. (2000). World Myths: Stories and Epics. Translated by Abdolhossein

Sharifan, Tehran: Asatir Publication.

- Sattari, J. (1997). Myth in the World Today. Tehran: Markaz Publication.

- Segal, R. A. (2010). Myth. Translated by Farideh Farnoodfar, Tehran: Basirat Publication.

- Snowden, R. (2008). Jung’s Tutorial. Translated by Noureddin Rahmanian, Tehran: Ashian

Publication.

- Wolf, D. M. (2007). The Psychology of Religion. Translated by Mohammad Dehghani,

Tehran: Roshd Publication.

(علمی)الهیات تطبیقی

1399بهار و تابستان ، بیست و سوم، شماره یازدهمسال

126 -111ص

رابطۀ متقابل دین و اسطوره در پدیدارشناسی دینی الیاده و روانشناسی تحلیلی یونگ

−−−پروین فروزنده -−−سوسن ایزدی دستنایی -−گیر علیرضا خواجه

چکیده

الگوها و اساطیر مشترک در ضمیر ناخودآگااه ضمیر ناخودآگاه جمعی، کهن از مفاهیم اساسی در روانشناسی تحلیلی یونگ،

گیرد و هماین بشاا از هاست. از دیدگاه یونگ، دین تجربۀ قدسی است که در ضمیر ناخودآگاه جمعی شکل می تمامی انسان

اشته باشد، باید این معناا را در دهد. یونگ معتقد است اگر دین معنایی د الگوها را نیز در خود جای می ناخودآگاه است که کهن

داند که برای کشا ققیقات آن بایاد ایان نمادهاا را وجو کرد. او زبان دین را زبانی نمادین می ها جست اتصال آن با اسطوره

ور است پردازد. او بر این با رمزگشایی کرد. میرچا الیاده نیز با رویکردی پدیدارشناسانه و هرمنوتیکی به بیان اسطوره و نماد می

و طبیعای مظااهر طبیعت، ظرف در تا کند می کمک مقدس امر ظهور به دین که دین به تجربۀ امر قدسی اشاره دارد و عملکرد

داناد کاه شود. از دیدگاه او، اسطوره با آفرینا در ارتباط است. او اسطوره را الگویی برای اعمال دقیقاً دینی مای آشکار تاریخ

شدۀ همگان از اسطوره، امری دشوار اسات. باا سراغ آن رفت؛ بنابراین، ارائۀ تعریفی واقد و پذیرفته برای یافتن منشأ دین باید

دهد که در زماان ازلای اتفاا ای قرار می گیرد و آن را مرتبط با قادثه وجود این، اسطوره را روایتی از تاریخ قدسی در نظر می

تطبیقی رابطۀ دین و اسطوره از دیدگاه یوناگ و اله با رویکردی توصیفیافتاده و جوهر و خمیرمایۀ اصلی دین است. در این مق

الیاده به تصویر کشیده شده است.

های کلیدی واژه

یونگ، الیاده، دین، اسطوره، نماد

[email protected] مکاتبات( )مسؤول ایرانشهرکرد، دانشگاه شهرکرد،گروه ادیان و عرفان تطبیقی، استادیار −

[email protected] ایرانشهرکرد، ، دانشگاه شهرکرد، ادیان و عرفان تطبیقیدانشجوی کارشناسی ارشد −− [email protected] ایرانشهرکرد، ، دانشگاه شهرکرد، ادیان و عرفان تطبیقیارشناسی ارشد دانا آموخته ک −−−

21/5/1399 تاریخ پذیرش: 10/2/1399تاریخ وصول: Copyright © 2020, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution

License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long

as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially.

1399بهار و تابستان ، بیست و سوم، شماره میازده( سال الهیات تطبیقی، )علمی/ 112

مقدمه

هماواره از مقاو ت تأثیرگاذار در توجه به مسئلۀ دین

زندگی بشر در طول تاریخ بوده است. بشر بااوجود رشاد

اجتماعی و فکری خود به این مسئله توجه خاصای نشاان

داده و به نقا آن در زندگی فاردی و اجتمااعی خاویا

پاردازان در نظریه پژوهان و همچنین واق بوده است. دین

نااگون باه ایان هاای مشتلا و باا رویکردهاای گو زمینه

انااد؛ در ایاان میااان، میرچااا الیاااده از موضااوپ پرداختااه

شناساانی اسات کاه باا رویکاردی پژوهان و اساطوره دین

پدیدارشناسانه به مسئلۀ دین پرداخته است. او با تأکید بار

ایان بار دینای نمادهای مفسر عنوان نمادپردازی دینی و به

و رددا اشااره قدسای امار تجرباۀ باه دیان کاه باود باور

کوشاد می تاریشی اسناد از بردن بهره با دین، پدیدارشناس

بیان کند. او امر قدسای را از اجازای را قدسی امر تجلیات

مقدس داند. او دربارۀ تجلیات مشترک بین تمامی ادیان می

اماور قالا در توانناد می مقدس امر نمادهای است معتقد

گرایاناه تحویال او مشاال رویکارد . شوند پدیدار دنیوی

است و معتقد است پدیدۀ دین را باید بدون فروکاستن آن

ها بررسی کرد. ازنظر الیااده، روش تااریشی به دیگر قوزه

مندساختن دین، مفید است و باور به یگاانگی و برای نظام

ترین بنیادهای اسطوره اسات. او مطابقت با جهان از محکم

خاود نمااد است قدمعت و داند می دین جوهر را ها اسطوره

.کند می آشکار و متجلی خاص، الگویی کهن با را

کارل گوستاو یونگ، ازجمله فیلساوفان و روانشناساان

هاایی را پاژوها گذار روانشناسی تحلیلای، بزرگ و بنیان

دربااارۀ طبیعاات و سرشاات انسااان انجااام داد و بااا طاار

الگوها به ارتباط آن با دین پرداخت. ازجملاه مفااهیم کهن

بنیادی در روانشناسی یونگ بحث ناخودآگاه جمعی است.

هاای مهام ناخودآگااه جمعای الگوها را از ویژگای او کهن

داند. او با اشاره به موضوعاتی همچون اسطوره و نماد، می

داند کاه ایان ناخودآگااه زبان نمادها را زبان ناخودآگاه می

در ساازد. یوناگ واسطۀ اساطوره، خاود را متجلای مای به

امار باه انساان تمایال از هایی نشانه پی در شناسی طورهاس

از شااناختی هااا اسااطوره در دقاات بااا کااه اساات قدساای

یک نیز خدا یونگ، دیدگاه از. آید به دست می الگوها کهن

دین از را ها آیین و مناسک تا کوشد نمی او. است الگو کهن

بااهم سنتی طور به دین و اسطوره یونگ، ازنظر. سازد جدا

باه اساطوره و کناد می قفظ را اسطوره دین،. دارند تعامل

را ای روزناه مناسک، کنار در اساطیر. بششد می تداوم دین

کاه اعتقاد برخلاف این اسطوره گشایند و می خدا سوی به

.است تجربه سازندۀ است، بشا آگاهی تنها

پیشینۀ تحقیق

کتاااو و مقااا ت درخااور تااوجهی در زمینااۀ مکتاا و

صاورت مجازا شناسای یوناگ و الیااده، باه تفکرات اساطوره

تدوین و منتشر شده است؛ اما در زمینه مقایسه رابطاۀ دیان و

اسطوره ازنظر این دو اندیشمند اثر مستقلی تا به قال نگاشاته

ر ی مرتبط با موضوپ، علاوه بر آثاا ها کتاونشده است. دربارۀ

شاده در شده از هر دو متفکر به زبان فارسای )اساتفاده ترجمه

اثار ام وولا ، ،نیا د یروانشناسا منابع این تحقیق( به کتاو

شود که رویکرد روانشناساانۀ یوناگ ( اشاره می13۸6دیوید )

یوناگ، به دین در آن تشاری شاده اسات. همچناین کتااو

کاه (1392) آنتونیاو مادرن تاألی مورناو، انساان و خدایان

شناسی یونگ را به تصویر کشیده است. همچناین کتااو دین

، کاه در دیان بااو در نظریه هفتبا نام (139۴)دانیل پالس

یک بشا مجزا، نظریۀ میرچا الیاده دربارۀ دین و اساطوره باه

تصویر کشیده شده است.

( باا ناام 13۸1نیاا ) وزیاری همچنین در پژوها خانم

است. در ایان مقالاه، « یونگجایگاه نماد در نظام اندیشه »

تفکر یونگ با استفاده از ابزار روانشاناختی تحلیلای بارای

ی بارای ا واساطه منزلاۀ جل توجه به اسطوره و نمااد باه

شناخت موجودی پیچیده و جهانی به نام انسان بیان شاده

و مبانی تفکر یونگ مانند ناخودآگاه جمعای و اساطوره و

وانای انساان در تااریخ نماد، برای اثبات وقدت ماهیت ر

دین »( با نام 1393زایی ) بیان شده است. در مقالۀ آقای لک

ضامن واکااوی « و تجربۀ امر قدسی از نگاه میرچاا الیااده

113/ دین و اسطوره در پدیدارشناسی دینی الیاده و روانشناسی تحلیلی یونگ رابطۀ متقابل

که امار قدسای رسد یمی دینی الیاده به این نتیجه ها شهیاند

است و پذیر در عوامل فرهنگی، اجتماعی، تاریشی و ... فهم

تاریخ منبعی غنی برای شناخت تجلیات امار قدسای اسات؛

. شاود یما زیرا امر قدسی همواره در امور نامقدس مکشوف

دیان و اساطوره: »(، در مقالۀ 13۸۷همچنین آقای جعفری )

ضامن « بررسی فلسفی نظریۀ میرچا الیاده پیراماون اساطوره

و تبیین فلسفی نظریۀ الیاده درخصوص اسطوره، ارتباط دین

ی و ا اساطوره ی هاا یژگا یواسطوره را بررسی و درنهایت از

نماادین ادیااان ساشن گفتااه و راهگشاای پااژوها قاضاار

درخصوص تبیاین ماهیات رابطاۀ باین دیان و اساطوره از

دیدگاه الیاده و یونگ اسات. عالاوه بار ایان، آقاای قنباری

، ابتادا ضامن «دین از نگااه میرچاا الیااده »( در مقالۀ 1390)

ی هاا روشروش پدیدارشناسی الیاده و تقابل آن با اشاره به

گرا و در ادامه برای تبیین پدیدۀ دین در اندیشۀ الیاده تحویل

بااه مفهااوم کلیاادی اماار مقاادس در اندیشااۀ مردمااان اولیااه

انسان دیندار باا باورمندشادن باه ردیگ یمپردازد و نتیجه می

نظام و مکان مقدس باه تقلیاد از کاار خادایان، جهاان بای

تشتت را به نظم درآورده و زماان مقادس نیاز در اندیشاۀ م

زمان شدن با خدایان است. دینداران به معنای هم

بررسی مفهوم اسطوره

و اسات عربای زباان در واژۀ اسطوره مکسر جمع اساطیر،

بهاار، )اسات Historia یوناانی اصل ای معرو از واژه اسطوره

بنیااد در کاه است ای واژه . از نظرگاه دیگر، اسطوره(۴0 :13۸5

زباان از ایان در دیگار های واژه از بسیاری مانند و نیست تازی

. برخای نیاز (112 :13۷6است )کزازی، شده گرفته ها زبان دیگر

موجاودات و خادایان نمایاان معتقدند اسطوره شار کارهاای

پیادایا زماان در در ازل، آفارین فرهناگ نیاکان یا طبیعی فو

و آداو و نهادهااا و بشاار نااوپ و و گیاهااان جااانوران و جهااان

آفارینا کائناات شار طاور کال به و آنها خلق علل رسوم و

باه و اسات زندگی روشنگر معنای اسطوره دیگر، بیان به . است

و قکایات قصاه مقابال در است؛ راست سب ، داستانی همین

(؛ بناابراین اساطوره 6 :13۷6 سااتاری،)اند دروغ های داستان که

هاای تاااریشی، ازنظار زیارا نیسات؛ تشیلّ فرآورده تمامی، به

و اساطوره سایطرۀ زیار شاود کاه یافات نمای بزرگی فرهنگ

(.65-6۴: 13۷۷ کاسیرر،)نباشد ای اسطوره عناصار

تجرباه را متفااوت کااملاً رویکرد دو اسطوره، به نگاه

از که رویکردی دیگری و نوزدهم قرن تا یکی است؛ کرده

.رساید شکوفایی به بیستم قرن در و شد شروپ نوزده قرن

داشات، وجود میلادی نوزدهم قرن از قبل تا که رویکردی

هماین اساطوره از و بود( باطل گفتار) لغوی معنای مطابق

نگااه، ایان در اساطوره . اسات شده می لحاظ لغوی معنای

ارزش و واقعیات های کاه باود مصانوعی تفکّر و تشیلّ

نوزدهم قرن از اما بود؛ عادی تشیلّ تنها و نداشت خارجی

میاان در هاا اساطوره به رویکرد در انقلابی بعد به میلادی

خیاال و تشیاّل را اساطوره دیگر ها آن. آمد پدید متفکران

فاار خااارجی واقعیاات گونااه هاای باادون و صاارف

و واقعای سرگذشتی معنای به را اسطوره بلکه کردند؛ نمی

دریافتناد پرمعناا و وار نموناه قادر، گران و ارزشمند بسیار

.(9: 13۸6الیاده، )

هماۀ دربرگیرنادۀ کاه اساطوره از کاملی تعری ارائۀ

هاای کلای اما ویژگای نیست؛ آسانی کار باشد، آن مفاهیم

سرگذشاتی و داساتان باید را اسطوره اسطوره چنین است؛

شار و نیست معلوم آن اصل معمو ً که دانست «مینوی»

صورت به یعنی است؛ طبیعی ای پدیده یا نهاد عقیده، عمل،

هاا روایت و ها سنت از آن از بششی کم دست که فراسویی

پیونادی دینای عقایاد و هاا آیاین باا و شده اسات گرفته

موجااودات را اسااطوره هااای ششصاایت. دارد ناگسسااتنی

تقادس از ای هاله همواره و دهند می تشکیل طبیعی مافو

شاده قوادث نقال . است فراگرفته آن را مثبت های قهرمان

زیاارا بااه شااوند؛ ماای تلقاای واقعاای داسااتان اسااطوره، در

ظااهر باه گااهی اسطوره شوند. می داده برگشت ها واقعیت

ایاان در آنچاه امااا کناد؛ مای روایاات را تااریشی قاوادث

بلکاه نیسات؛ آنهاا تااریشی صاحت است، مهم ها روایت

آنهاا دانمعتقا بارای ها داستان این شر که است مفهومی

نسابت را آدمی دیدگاههای که نظر از این نیز و دربردارند

1399بهار و تابستان ، بیست و سوم، شماره میازده( سال الهیات تطبیقی، )علمی/ 11۴

اهمیت دارای کند، می بیان آفریدگار و جهان و خویشتن به

(.5۴-53: 13۸5 است )قریریان،

شاده تعریا شاااکل دو باه طاورکلی اساااطوره به

دارای کاه اسات داستانی اسطوره تعری ، یک اساات؛ در

تااریخ از پیا به مربوط و است نامعلومی منشأ و خاستگاه

صاورت باه را ققیقتای که است داستانی همچنین. اساات

تااریشی دورۀ باااه را آن خاساااتگاه و کناد می بیان رمز

از بششااای اساطوره دیگار، تعریا در. شاود می مربوط

از انساان هاای دیادگاه بردارنادۀ در زیرا اساات؛ تاریااخ

(.23 :13۸3هینلز، )اساات آن تحول و جهااان خویشتن،

و سامبل هاا اساطوره هماان یاا الگوهاا کهان ازنظر دیگر،

شاوند، می تکرار ادبیاات در غالباً که تصویرند یک معمو ً

باشاند پاذیر شاناخت فارد، ادبای تجرباۀ عامال منزلۀ به تا

.(155 :1365 هوف،)

کننده درباارۀ اساطوره تقریبااً از ایان اما تعری کمک

روایات از است عبارت شود که اسطوره دریافته میعبارت

فو موجودات فرشتگان، ایزدان، دربارۀ نمادین ای جلوه یا

منظاور باه قاوم یاک شناسی که جهان طورکلی به و طبیعی

و راست سرگذشتی بندد و می کار به هستی از خود تفسیر

ای گونااه بااه و داده رخ ازلاای در زمااانی کااه اساات مقاادس

چیازی چگوناه کاه گویاد می انگیز وهم و تشیلی نمادین،

رفات خواهاد میاان از یاا دارد، هساتی آمده اسات، پدید

(1۴ :13۸۷پور، )اسماعیل

شناسی در روانشناسی یونگ اهمیت اسطوره

بشااا دو بااه را انسااان روان فرویااد همچااون یونااگ

بششای را خودآگاه کند و می تقسیم ناخودآگاه و خودآگاه

و افکاار تماامی و اسات آگااهی مرکز که داند می ذهن از

مقابال در. دهاد می پوشا را آدمی اقساسات و ادراکات

امیااال بااه مربااوط کااه اساات ذهاان از بششاای ناخودآگاااه

در را جمعای ناخودآگااه نظریاۀ ماسات، او شادۀ سرکوو

او، نظاار بااه کنااد. ماای تعریاا ناخوآگاااه ششصاای مقاباال

یاا فراموش که بوده خودآگاه از بششی ششصی ناخودآگاه

است. فرد درونی های عقده از ناشی بیشتر و شده سرکوو

نبوده اسات خودآگاه وقت هی جمعی ناخودآگاه درمقابل،

ناشای و دارد وجاود بشر افراد تمامی در ارثی صورت به و

او، نظار طباق .اسات باوده آدمای غرایاز یا الگوها کهن از

داشاته وجاود آگااهی از پایا تاریشی لحاظ به ناخودآگاه

ناخودآگااه و اسات آگااهی پدیدآورنادۀ واقاع باه و است

تشاکیل غرایاز و هاای ازلای نموناه محتوای دو از جمعی

کاه اسات هاایی اندیشاه هاای ازلای، ایان نموناه .شود می

ایان . مساتترند الهای فهام در و نیامده پدید خود خودی به

نامیاده 1 تایا آرکای سااده زباان باه اصالی های اندیشه

(.1۴-۴: 1392مورنو، )شوند می

هاا کاار در بیمارساتان روانای مشااهده کارد او طی سال

بیشتر بیماران، تشیلات و رویاهای مشاترکی دارناد کاه شابیه

رویاهای قبایل ابتدایی است. پس این سؤال برایا پیا آماد

ها در درون خود تصاوراتی را باه شاکل افساانه که آیا انسان

او نظراتی راجع به ضامیر ذخیره دارند. همین تفکر باعث شد

هاا باا تدریج دریافت اسطوره ناخودآگاه افراد مطر کند. او به

هاایی هاا داساتان اناد. اساطوره ناخودآگاه جمعی باهم مارتبط

هستند که به مردم در درک جریانات متداول روانی و راههاای

هاا از اسطوره کنند. رشد روان انسان در سفر زندگی کمک می

و د لت عقلانای ندارناد؛ اماا همیشاه وجاود آیند گذشته می

دهناد دارند و ساختار ناخودآگاه جمعی ابتدایی را تشکیل مای

ساشن نمااد و اشااره زبان با ها (. اسطوره5۴: 13۸۷)اسنودن،

نمادهاا ایان . اناد ناخودآگااه محتویاات نماینادۀ و گویناد می

کنناد مای خطاور ماا ناخودآگااه و خودآگااه ذهن به زمان هم

(.15۸: 13۸9سگال، )

از بعضای اقاوام اساطیر و ها افسانه معتقد است در یونگ

گوناه این برای او. شوند می تکرار شکل یک به تقریباً مضامین

مثاالی مضاامین ایان . برگزیاد را« مثالی صور» عنوان مضامین

سانتّ راه از تنها که بشرند رو استعدادهای از ناشی اقتما ً

راه از بلکاه یابناد، نمای انتشاار دیگار جای به جایی از نقل و

(.59 :13۷۷یونگ، )کنند می بروز نیز وراثت

در و اناد باوده فارد هماراه تولد هنگام از الگوها کهن

دارند. این الگوهاا در رویاهاا و وجود او ناخودآگاه ضمیر


یابناد. ها و تعالیم دینی بروز می تشیلات آدمی و در افسانه

الگوهاا چگوناه بود که بفهمد این کهن یونگ به دنبال این

گذارناد. او کنند و چه تأثیری بر رفتار آدمای مای عمل می

هاا نگارش و بسایاری اطاوار قرکات، افکار، معتقد است

خودآگااهی تکاوین از پایا هاا مادت که اند الگویی تابع

الگوهاا کهان عقیادۀ او، باه . اند آمده وجود به اندیشمندانه

بار که روند می شمار پویا و توانمند به هایی اشکال و قال

یوناگ، )شاوند مای و غالا قااکم ذهنی خاصی تصاویر

یااا خودآگااه از پایا یونگ، ( در تبیین113-11۴ :1392

و کهان ناخودآگااهی انساان واجااد فااردی، ناخودآگااه

از یکااای (. درواقاااع6 :1392 مورناااو،)اسااات پیشاااینی

هاای صاورت همین ها انسان مشترک های زمینه ترین وسیع

ایان . اسات متماادی قارون طای ناخودآگاه، بر بسته نقا

تضاادهای وقادت راستای در طبیعی هایی کوشا نمادها

(.1۴3-1۴2: 1392 یونگ،)روانی بشرند

هاای ماا دهندگان ناهشیار اندیشاه الگوها سازمان این کهن

سازند؛ ولای هستند و راههای شناخت را یکپارچه و منظم می

آیناد؛ ها فقط ازطریق ظهوراتشان به مشااهده در مای الگو کهن

نشادنی تنهاایی مشااهده الگوها خودشان به بدین معنا که کهن

هاای هستند؛ ولی دارای آثاری به نام تصاویر ذهنی و اندیشاه

بناابراین، ساازد؛ اند که تجسام فکاری آن را ممکان مای کهن

الگوها به دنیاای پدیاداری وابساته اسات؛ ولای محتوای کهن

شادنی نیسات؛ شناساایی الگو، یعنی شکل بدون محتاوا، کهن

زیرا ما دربارۀ آنچه فراسوی دنیای پدیاداری قارار دارد، های

(.1۷1: 13۸۸ای نداریم )پالمر، اندیشه

الگو از دیدگاه یونگ انواع کهن

الگاو های کهان شده، ویژگی با توجه به توضیحات بیان

باالقوه، اکتساابی و تجربای، اند از: کلی و عمومی، عبارت

پاذیر. در ایان میاان ،یوناگ برخای نسبی و تغییر و تحول

شمارد. الگوها بر می ترین کهن الگوها را مهم کهن

الگوی نقاب کهن

تاأثیر تاا زنایم مای چهاره باه کاه اسات نقشای نقاو

ماهیات قاال درعاین نقااو بگذاریم. دیگران بر مششصی

قاصال ساختگی شصیتش این. کند می پنهان را ما واقعی

جامعاه انتظاارات و ششص واقعی فردیت میان سازگاری

و ادو مشاشص، های نقا شغلی، عناوین نقاو از است.

تشاکیل جمعای یاا غیرششصی عناصر قبیل این و نزاکت

نظام آورد و مای پدیاد را فردیات درمجماوپ شود کاه می

نیاز را فرد خصوصی زندگی و کند می تضمین را اجتماعی

ترین ماانع بارای خودشاکوفایی مهم. دارد می نگه محفوظ

این است که انسان خود ققیقی را با نقاو یکای بگیارد و

فرقای قائال نشاود نمایاد، مای آنچاه و هسات آنچاه بین

(.5۸۸ -5۸۷: 13۸6 وول ،)

الگوی سایه کهن

سایه، بشا ناخودآگاه ششصیت است که فرد دوست

وجودی ماسات. ندارد آشکار شود و درواقع بشا تاریک

)ساایه( ششصی ناخودآگاه که محتویات است آن واقعیت

جمعای مثالی ناخودآگااه محتویات با تمیزناپذیر شکلی به

ایان شاود، می آورده خودآگاهی به سایه وقتی و اند آمیشته

. در(6۴: 1390 کشاند )یونگ، می خود همراه را محتویات

است گاهیخودآ به چهره ترین نزدیک سایه یونگ، دیدگاه

ضامیر تحلیال در که هست نیز ششصیت جزء نشستین و

جنباۀ ساایه، الگاوی کهن. کند می ظاهر را خود ناخودآگاه،

از بششای و کند می ترسیم را ششصیت ناخوشایند و منفی

کند پنهان را آنها دارد دوست ششص که نامطلوبی کیفیات

(.16۷: 136۸ یونگ،)

الگوی آنیما و آنیموس کهن

یک زن و واژۀ آنیماا آنیموس جنبۀ مردانۀ ششصیتواژۀ

هاای دهد. این جنبه جنبۀ زنانۀ ششصیت یک مرد را نشان می

ناخودآگاه در تعادل رفتاری و تنظیم آن بسیار اهمیات دارناد.

دهنادۀ دهندۀ تعقل در روان زنان و آنیماا نشاان آنیموس نشان

ییعنا ساایه با ششصی جنبۀ اقساسات در مردان است. وقتی

آنیماوس یاا آنیماا مسئلۀ با تازه آید، می کنار ششصی ناهشیار


درونای نگرش یا رو تجسم که الگویی کهن شود؛ می رو روبه

هاای ویژگای اسات و نقاو مکمل الگو کهن این چون است؛

. گیرد می خود به را مشال جنس

ماردی هار ناهشایار در زن الگاویی کهان تصویر آنیما

کاه هنگاامی تا و شود می ظاهر رویا در اغل آنیما. است

باه آغاز در خارج ا دنیای گوناگون زنان به است، ناهشیار

ایان . شود می فرافکنده ا همسر یا معشو به سپس و مادر

باعاث کال در و است دافعۀ شدید یا جاذبه علت فرافکنی

معاادل الگاوی کهان .کند درک را زن طبیعت مرد شود می

مارد درباارۀ زن تصاور یعنی آنیموس، زن، روان در آنیما

باا هرچناد منفارد، زناناۀ چهارۀ کاه آنیما برخلاف. است

باه را خاود آنیموس دارد، متضاد سوگرا یا دو های ویژگی

باه امار این. کند می آشکار نامششص و مشتل های شکل

و مارد هشایار هاای نگرش در تفاوت بازتاو یونگ، گفتۀ

(.590-5۸۸: 13۸6 وول ،) است زن

الگوی خود کهن

ترین ساختار روانی انسان، خاود اسات. خاود در مهم

شاود؛ بارای رویاها، تصویرهای ذهنی و خیال آشاکار مای

الگااو در تصاااویر قدرتمنااد انسااانی یااا نمونااه، ایاان کهاان

و قتی های مذهبی قیوانی، در انواپ خدایان، در ششصیت

شود. در اشکال هندسی مثل ماندا ها مشاهده می

الگوهااا کهاان ایاان پیاادایا منشااأ تحلیاال بااه یونااگ

از پرساا پاسخ باه که است باور این بر زیرا پردازد؛ نمی

ممکاان آنهاا پیاادایا نحاوۀ و الگوهاا کهن این سرآغاز

دارند بشر قدمت به عمری الگوها ایان کهن زیارا نیسات؛

اگاار و اناد ازلای اناد، انساان ناوپ مشاتص که جایی تا و

زماان هم بایست می خاستگاه این باشند، داشته خاستگاهی

داده پایا از امری ساختار این باشد. انسان نوپ پیدایا با

شود می یافت ای تجربه هر در که است شرطی و پیا شده

Jung, 1975: ix, i/ 101)) ،ایان بار یوناگ . درققیقات

اماا است، کل یک خویا ذات بر بنا انسان اسات که باور

خااویا تاارین اجاازای مهاام بااا را ارتباطمااان مااا اغلاا

روان آزردگاای عاماال اماار همااین و ایاام داده ازدساات

.((Daniels, 2011: 2است.

دین از دیدگاه یونگ

یونگ بالطبع فردی بود که آگااهی و تجرباۀ روقاانی

هاای قیاات ترین جنبه داشت. این نوپ آگاهی یکی از مهم

اما متمایل به قمله به تعصبات ادیان بزرگ نیز بود او بود؛

گفات فقاط تجااارو خصوصای دینای، باه ققااایق و مای

شوند. ازنظار یوناگ، در اماور ماذهبی روقانی منتهی می

همتای قیات فارد اسات کاه درمانی، تجربۀ بی مانند روان

(. تأکید یونگ 169: 13۸۷اسنودن، )آید قساو می واقعاً به

عااملی ماؤثر در بساط آگااهی درونای عناوان بر دیان باه

ویژه در دوران کنونی بسیار اهمیات دارد معتقدان به آن، به

(Healas, 1996: 46-47).

و تاارین قاادیمی یکاای از او معتقااد اساات دیاان

هرگونه بنابراین، است؛ انسانی رو تظاهرات ترین عمومی

ششصایت روانای سااختمان باا که سروکارش روانشناسی

را نادیاده ققیقات ایان تواناد نمای کم دست باشد، انسان

بارای نیست، تاریشی و اجتماعی پدیدۀ تنها دین که بگیرد

دارد را ششصای مهام مسائلۀ قکام بشر افراد از بسیاری

باا درونای یاک رابطاۀ دیان (؛ بنابراین،1: 13۷0)یونگ،

-منفی یا خواه مثبت -ها ارزش نیرومندترین و ترین عالی

ایان بااور او، به. است غیرارادی یا ادیار رابطه این. است

ماا عملکارد در را تأثیر نیرومندترین واقعیت روانشناسانه،

را آن تا وجود دارد شدیدی روانی عامل همواره زیرا دارد؛

(.1۷۴، 162همان: )بنامیم خدا

گوید خدا سشن می از کمتر آثار علمی خود در یونگ

روان انساان ذهنای خادا در و از به کاار باردن اصاطلا

پرهیزد. در یک نمونه، زبان او ذهنی و مبتنی بر تجرباۀ می

درونی و نمونۀ دیگر، عینای و مبتنای بار پاژوها علمای

گویاد کاه است. در نمونۀ اول، درباارۀ فاردی ساشن مای

و های تند و نیرومند، کش و شاهود افکارش از اقساس

ر طور غیرعادی غنای تاأثی های یک زندگی دراز و به تجربه

11۷/ دین و اسطوره در پدیدارشناسی دینی الیاده و روانشناسی تحلیلی یونگ رابطۀ متقابل

خاود را گیرد و در نمونۀ دوم، دربارۀ عالمی که آگاهانه می

کند که شااید بتاوان آن را باا دلیال و به چیزی محدود می

(. او بیشتر باین 1۴: 13۷0یونگ، ) مدرک بیان و تأیید کرد

کاربرد روانشناسی از واژۀ خدا و کاربرد فلسفی آن تفاوت

نظور مان گویم خدا م شود و معتقد است وقتی می قائل می

نفسه مفهومی روانشناختی است. این مفهاوم ربطای باه فی

,Jung)خدای از پیا موجاود فلسافی ا کلامای نادارد

خداوناد الگاوی کهن از یونگ، تفسیر بر بنا (487 :1971

هر در جهان، از ای نقطه هر در انسانی، هر گیریم می نتیجه

در فرهنگای، و ناژاد هار زمیناۀ پاس باا و زمان از مقطعی

باا البتاه را ا الگاو کهان ایان خاویا جمعای ناخودآگااه

خااویا ذهنیاات در گوناااگون ا و متفاااوت تعبیرهااای

(.61-60: 13۷5هال، )داراست

کناد رهیافات مان باه مساائل صراقت بیاان مای او به

روانشناختی رهیافتی علمی است نه فلسفی. به سب اینکه

دین بُعاد روانشاناختی مهمای دارد، مان باه آن صارفاً باا

کنم. به عبارتی من خاود نظری کاملاً تجربی توجه می نقطه

کانم و از هرگوناه اندیشاۀ را به مشاهدۀ پدیده محدود می

ورزم. اگار روانشاناس یا فلسافی اجتنااو مای متافیزیکی

ای علمی در پیا گیرد، باید باه ادعاای هار مکتبای شیوه

مبنی بر اینکه ققیقت، ابدی و یگانه اسات، توجاه داشاته

بادوزد دینای باشد. او باید چشم باه بُعاد انساانی مسائلۀ

(Jung, 1969: 10).

قالات که داند می انسان رو خاص قالت یونگ دین را

دانساته ماؤثر عوامال بعضای باه دقیق توجه و تذکر مراقبت،

کناد می اطلا آنها به را« قاهره قدرت» عنوان بشر شود که می

الگاو کهن قوانین، خدایان، شیاطین، اروا ، صورت به را آنها و

باه خاود تجرباۀ در بشار کناد. مای مجسام کمال مطلوو و

یافتاه مسااعد و تواناا قادر آن یاا را آنهاا برخورده که عواملی

بازرگ، قادر آن یاا بداناد، زم را آنها به دقیق توجه که است

بپرساتد خضاوپ با را آنها که بشواهد است یافته پرمعنا و زیبا

گذاشاته گونااگون هاای ناام عوامل، این بر و بدارد دوست و

کاه وجدانی اسات خاص قالت معرف دین، است؛ بنابراین،

مسالکی هار .اسات تغییر یافته نورانی و قدسی کیفیت بر اثر

ایمان به متکی نیز و نورانی و قدسی کیفیت به اقساس متکی

ناورانی و قدسی عوامل تأثیر به اعتقاد نسبت و وفاداری یعنی

تاأثیر قاصال آن از انساان وجادان در کاه اسات تغییراتی و

(.۸-۷: 13۷1شود )یونگ، می

دیدگاه یونگ رابطۀ دین و اسطوره از

بااه اهمیاات سمبلیساام و 1909سااال اوایاالیوناگ از

پای بارد شناسی برای درمان بیماران روان رنجاور اسطوره

Jung, 1961: 131)شناسای اساطوره که بود پس از آن (؛

شاد تبادیل ناخودآگاه های دروازه بازکردن برای کلیدی به

کاوی روان و شناسی اسطوره میان قرابت نوعی به امر این و

انجامیااد یونااگ اندیشاۀ در دیاان زباان دانسااتن نماادین و

(Ibid: 171).

ادیاان از زدایای اساطوره منتقدان ترین صری از یونگ

ادیاان خردپذیرساختن شود می مدعی صراقت به او. است

کارکرد بردن بین از درققیقت آنها از زدایی اسطوره پایۀ بر

معتقاد او. آنهاست از غر نقض نوعی به و بنیادین ادیان

اگار دین زیرا ندارد؛ کارکردی اسطوره از عاری دیناست

دوبارۀ اتصال در باید را معنا این باشد، داشته اساساً معنایی

,Hull)کارد وجاو جسات سارمدی هاای باا اساطوره ما

ایاان تکاارار کااه اساات ایاان یونااگ ماادعای (30 :1982

آنهاا کاه ققیقاات اسات ایاان باار مؤیاادی الگوها کهن

وجود بشر میان مشترک فکری الگوی منزلۀ به و پیشاپیا

ایاان باه صراقت به یونگ داشت توجه اماا باید اند؛ داشته

باه مضااامین فروکاساتنی ایاان کاه کند می تصاری امار

(.1۴۸ :13۸۸ پالمر،) وراثتی نیست انتقال مفهوم

او سپس به این نتیجه رسید که زبان دین زبانی نمادین

است. منظور اصلی او از مفهوم خدا آن است که خداوناد

الگو است. در این دیادگاه، صافتی خااص بارای یک کهن

الگو، تجلی شود که خداوند در مقام یک کهن خدا قائل می

ترین سط ذهن ناهشایار، یعنای ناهشایاری جمعای عمیق

توان تمایز مهمی قائل شد؛ به ایان این، میاست. با وجود

1399بهار و تابستان ، بیست و سوم، شماره میازده( سال الهیات تطبیقی، )علمی/ 11۸

داریم، یعنای عنوان یک نشانه صورت که تحلیلی از خدا به

خدایی که ناشناخته، ازلی و ابادی اسات؛ نیاز تحلیلای از

عنوان تصاویر ذهنی و نمادهای دینی داریم که به ما خدا به

(.1۷۸همان: )شود عرضه می

دیان نمادین بازنمایی این تشری برای ها مثال از یکی

عادد رمازی اهمیات » بااو در او تبیین اندیشۀ یونگ، در

نشاان ماا باه شناسای اسطوره یونگ، باور به است. «چهار

اشااره «عبادتگااه » یا «محراو» به نمادین رمز این دهد می

در را نمادین تبیین این او. است چهارگوشه محلی که دارد

قارار دانشامندان و فیلساوفان باساتانی هاای اندیشاه متن

معارف دایاره، نیاز قادما میان در گیرد می نتیجه و دهد می

شاده تبدیل مربع به کم کم نماد این و شده دانسته الوهیت

و چهاار اگار عادد کناد می ادعا یونگ ترتی بدین. است

گرفتاه نظار در عبادتگاه به ای اشاره مثابۀ به تربیع نمادهای

انتظااار انسااان کااه اساات محلاای محااراو چااون و شااود

نماد این ظهور توان می کشد، می را قدسی امر با رویارویی

قدسای امار داشت چشم به اشاره را بیماران های خواو در

(.60: 1390یونگ، )کرد تلقی

یونگ معتقد است نیرویی در درون هر فاردی وجاود

هاای موجااود در دارد کاه تنهاا ازطریاق آثاارش و سامبل

و در درون هار فاردی، شاکلی پذیر است الگوها فهم کهن

ناوعی تغییرپذیر نیسات و باه کهن از خدا وجود دارد که

یک گرایا دینی است که قتای مشاکلاتی را هام بارای

آورد و به شکل دین عرضه ناخودآگاه جمعی به وجود می

شود. ازنظر یونگ، اگرچاه تصاویر ذهنای خادا نقاا می

کی خدا را توان وجود فیزی مهمی در روانشناسی دارد، نمی

اثبات کرد؛ بنابراین، پرسا دربارۀ اینکه خادا وجاود دارد

یا نه، بیهوده است. اگر من باوری داشته باشم که فراساوی

وجود خدا باشد یا با هدف اصرار به تأیید وجود او عرضه

دهاد مان تنها باوری زائد و نارساست، نشاان مای شود، نه

(.1۷9: 13۸۸)پالمر، ام عقایدم را بر پایۀ واقعیت بنا ننهاده

از دیدگاه الیاده اسطوره

اگرچه اسطوره از مفاهیم کلیادی در تفکار الیااده اسات،

همگان از اساطوره، شدۀ پذیرفته و واقد تعریفی ارائۀ ازنظر او

تماام کاه تعریفای دادن دسات باه اسات؛ قتی دشوار امری

پوشاا دهاد، را باساتانی و سنتی جوامع اساطیر کارکردهای

روایتای را اسطوره او با وجود این،. رسد می غیرممکن نظر به

ای قادثاه باا مارتبط را آن و گیرد نظار می در قدسی تاریخ از

اتفااا افتااده آغازین زماان و ازلای زمان در که دهد می قرار

موجاودات اعمال چگونگی از اسطوره دیگر، عبارت به . است

هساتی موجاودات بهگوید کاه می سشن واقعیتی از و متعالی

. (Eliade, 1963: 5)بششد می

نااو و واقعای تجرباۀ باه توجه با را ها اسطوره الیاده،

ازنظر او، تجربیاات . داند می خمیرمایۀ دین و جوهر دینی،

دنیای در. است بششیده ویژه ساختاری اسطوره به مقدس،

شارک، مانناد یکتاپرساتی، متفااوتی دینای عقایاد باستان

کاه اسات داشاته وجود نیاکان پرستا و طبیعت پرستا

و تشاابه درنتیجاه، اناد؛ زیساته مای مسالمت با با هم همه

وجاود دیگار فرهنگ و فرهنگ یک بین چندی پیوندهای

مشتلا هاای جنباه دقیاق باا مطالعاۀ موضاوپ این. دارد

آفارینا، اسطوره خدایان، ماهیت همچون دینی، تجربیات

رسایده اثبات به بهشت و مرگ ها، آئین و مراسم ها، قربانی

(.2۷: 13۷9روزنبرگ، )است

آدمای مذهبی، جادویی ا تجارو دیگر همراه اسطوره

باااز تااریخ مااورای و فجر زمان یعنی ازلی، دورانی به را

از برتاار مکانی و زمان در دارد، می برپا آیینی آنکه .برد می

هار کاه همچناان .گیارد می جاای دنیاوی مکاان و زماان

نحااوی بااه یااا کند، می «تقلید» اساطیری الگویی از کس

آن یاا در دهاد، مای فرا گوش ای نقال اسطوره باه آیینای،

صایرورت از شاود، مای مند بهره آن از جوید و می شرکت

: 13۷6 یابد )الیااده، باز می را «کبیر زمان» و رهد می دنیوی

ادهاا نم گرفتن قرار تغییر در معر ِ چگونگیِ (. الیاده۴01

بیان مشتل ها مکان ها و ها را در زمان ها و آیین اسطوره و

اصالا ، سااخته، مادام طور به تاریخ طول آنها در کند. می

اسات معتقاد او شاوند. مای سااخته دوباره و کنار گذاشته

تار جهاانی سوی آنها را به ها اسطوره و نمادها طبیعی منطق


مکاان و زماان جزئیاات کاه معنای کشاند؛ بدین شدن می

الگاوی یاک باا بیشتر هرچه و نهند می کنار را خصوص به

.(Eliade, 1959: 34-48)یابند می شباهت جهانی

نموناۀ یکارکرد اسطوره، ضبط و ثبت الگوهاا نیبرتر

(.1۷: 13۸6)الیااده، اسات دار انسانیو اعمال معن ها آئین

بارای الگاویی آنکاه بار عالاوه اساطوره دیگر، عبارت به

دار معنای اعماال دیگار سرمشاق اسات، دینی دقیقاً اعمال

هسات؛ نیاز اجتمااعی هاای قرفه و مشاغل قبیل از انسان

میناوی عاالم باه چاه کیهان، آفرینا اسطورۀ نمونه، برای

عنوان به آن مهم کارکرد بر علاوه نشود، چه و شود مربوط

از مجماوعی مثاالی صاورت انساان، اعمال توجیه و الگو

بر اساس این،. آید می شمار به نیز آئینی های نظام و ها آئین

هار کارکردهاای تارین اساسای از یکی الیاده، دیدگاه طبق

اسات واقعیات مشتلا مرات تصدیق و تثبیت اسطوره،

(.۴00: 13۷6الیاده، )

مادارک و اساناد خاود، شناسی اسطوره شیوۀ در الیاده

خاورمیاناه و مصار یوناان، اقاوام را در اسطوره به مربوط

دسات فراینادی باه آنهاا انتقاادی تحلیل با و آورد فراهم

او. اناد شاده تأویال و تفسیر نو از اساطیر آن در که یافت

در را اساطوره توانسات شناختی قوم های پژوها ازطریق

عناوان باه او. بازیاباد بشاری های فعالیت و اقوام زندگانی

هاا نمونه سر و قدسی و ققیقی تاریشی اسطوره، در مورخ

آفارینا باه مرباوط اسااطیر مثال، برای کند؛ می کش را

ای نموناه الگوهاای و جهان آفرینا درام نمایشگر کیهان،

در ازنظر الیاده .(Eliade, 1963: 57) آفرینا هرگونه در

نیروهاای یاا قدیسان با ما جهان، سراسر های اسطوره همۀ

نیروهاای را باین واساطه نقاا که مواجهیم ماوراءالطبیعه

طاار از کننااد و ماای بااازی زمااین روی بشاار و فرازمیناای

(.336: 13۸1استروس، لوی)شوند می داده نشان مشتل

دین از دیدگاه الیاده

اهمیتای بنیاادین از اصال دو دین، به الیاده رویکرد در

گرایاناه تحویال مشالفت او باا رویکردهاای نشست،: دارد

نتیجاه ایان به رویکردها این نقد و ضمن بررسی که است

ازطریاق دیان آوردن چناگ باه بارای تالاش که رسد می

زباان، شناسای، اقتصااد، جامعه شناسی، روانشناسی، زیست

و بارد مای بین از را دین دیگری، استقلال رشتۀ هر یا هنر

باودن آن از یعنی قدسی ناپذیر دین مانند و تحول بی عنصر

مشالفاات الیااااده .(Eliade, 1958: xi) رود ماای دساات

او کناد. مای بیان گرایانه تقلیل رویکردهای با را خود شدید

از را آن کاه شاود می فهمیده وقتی فقط دیان معتقد است

( دوم، 2۷0: 139۴پاالس، )ببیناایم مؤمناان نگااه دریچهۀ

رویکردهااای مقاباال در کااه اساات پدیدارشناساای روش

ایان رویکرد این در ادعا ترین مهم. دارد قارار گارا تحویل

باه تاوان مای دیگر، امور به دین فروکاستن بدون که است

اگار اسات معتقاد الیااده . یافات دست آن گوهر و ماهیت

آن از تار ژرف را خاود شاود، معناای دیاده مساتقل دیان

فروکاسااته تااریشی های زمینه و ثانویاه ابعااد به که زمان

براساس او .(Eliade, 1958: 6)سازد می شود، آشکار می

زباان باه تنهاا دیان، اسات پدیدارشناختی معتقد رهیافت

شامار باه نفساه ای فای پدیاده و اساات پذیر فهم خودش

باااه دینااای هااای پدیااده تقلیااال بااا بنااابراین، آیااد؛ ماای

ادراک هاا پدیده این روانشناختی، یا اجتماعی های واقعیت

(.۷: 13۷۷ همیلتون،)شوند نمی

او پاایا از آنکااه بااه تعریاا دیاان یااا تجربااۀ دیناای و

توصاای ماهیاات آن بپااردازد، موضااع خااود را از نظرگاااه

ظارف مثابۀ شناسی روشن ساخته است. او به تاریخ به روش

ظهاور تجرباۀ دینای، توجاه جادی داشاته و معتقاد اساات

خواند، همواره در تاریخ ظهاور می« مقدس»که او « ققیقت»

نگی، جغرافیایی و تااریشی، ظهاورات و یابد. عوامل فره می

ساازد و پدیادۀ را ممکان مای « مقادس »تجلیات ققیقت یا

,Eliade)تواناد فهمیاده شاود نمی« تاریخ»دینی خارج از

چااارچوو کااه اسات بااور بر این الیاده(. 30-32 :1961

. دارد تکیاه سیساتماتیک و تاریشی جنبۀ دو بر ادیان تااریخ

از و کارد سیساتماتیک آغااز جنباۀ بار را خود مطالعات او

تنااوپّ طریااق، باادین او باارد. بهااره شناساای ریشاات روش


را ایشان بنیادی الگوهاای و دینای های داده از آوری شگفت

.(Kitagawa, 1987: 87)کند می بازنمایی

مناد سااختن دیان او روش تاریشی را تنها برای نظاام

های دینای را فقاط در کند پدیده داند و تلاش می مفید می

شان مطالعه نکند؛ بلکه بر آن بود معنای چارچوو تاریشی

اسات امر مقدس نظر دریابد که جلوۀ پدیدۀ دینی را از آن

(Eliade, 1963: 462). امر تجربۀ به دین الیاده، نظر طبق

در وجاود گوناه دو» دنیاوی و مقادس . دارد اشاره قدسی

انساان کوشاا شاامل همیشه دین. کنند می بیان را «جهان

نسابی، و تاریشی زمانی، نامقدس، جهان از تا است متدین

فراتر متعال، های ارزش انسانی مافو جهان کردن تجربه با

(.Allen, 1987: 277-279)رود

میان امور مقادس و نامقادس او برای فهم معنای دین

گذارد. برای انسان ابتدایی، اعمالی چون خاوردن، فر می

کار، آمیزش جنسای و ... صارفاً یاک عمال فیزیولوژیاک

آمیز یا عبادی اسات یاا در نیست؛ بلکه نوعی رفتار تقدس

تواند باه رفتااری آیینای و پیوند و ارتباط با امر قدسی می

بودن در جهان ی و عرفیبنابراین، قدس مقدس تبدیل شود؛

شناسانه است که انساان در طای تااریخ دو موقعیت هستی

بناابراین، انساان از امار قدسای آگااه خود پذیرفته است؛

مثاباۀ چیازی نشاان شود؛ زیرا امر قدسای، خاود را باه می

سازد که مطلقاً متفاوت از امار عرفای دهد و متجلی می می

عنوان مقام تجلی وه بهترین جل است. تاریخ ادیان از ابتدایی

قدسی در یک شایء معماولی مانناد یاک سانگ یاا یاک

درخت تا جلوۀ متعالی تجسد یا قلول خداوند، هی ناوپ

گسست و انقطاعی ندارد. در هر نمونه، ما با یاک فعال و

عمال رازآمیاز ماواجهیم؛ تجلای و ظهاور چیازی از یااک

د، ساقت کاملاً متفاوت، ققیقتی که به جهان ما تعلق ندار

ناپاذیر از جهاان در اشیا و موجوداتی کاه بششای جادایی

.(Eliade, 1959: 21)عرفی طبیعی ما هستند

تماام و هساتی باه نگااه در کاه اسات باور این بر او

شاود مای برانگیشته انسان وجود در دینی قسی مظاهرش،

تجرباۀ جهاان، سااختارهای و طبیعات در اندیشه قتی و

بناابراین، معتقاد اسات آورد؛ می پدید انسان برای را دینی

قاس ناوعی کاه اسات یافته بنیاد ای گونه به خدا آفرینا

انسااان در آساامان وجااود صاارف راه از الوهیاات، تعااالی

(.115 :13۸0 الیاده،)شود می برانگیشته

امااار قالااا در ازنظااار الیااااده، تنهاااا دینااای امااار

شاناخته زماانی قدسای امار و اسات شادنی تعری قدسی

خاوبی به دنیوی امور و مقدس امور میان تمایز که شود می

نگاه باستان جهان به که زمانی او، نظر زیرا به شود؛ آشکار

دنیاوی و مقادس امار میاان تماایز قال در دین کنیم، می

شامار باه باستان جهان عام ویژگی آنچه و شود می پدیدار

دنیاوی و مقادس بشاا دو به جهان بندی تقسیم آید، می

تفکیاک این با دین جا همه در باستانی مردم میان در. است

(؛ بناابراین، 2۴3-2۴2: 139۴پالس، )شود می آغاز بنیادین

قداسات یعنای خاصا کیفیت همان با باید را دینی پدیدۀ

واژۀ دیناای پدیاادۀ تعریاا در الیاااده بنااابراین، دریافاات؛

را در عنصار ساه و برد می کار به را قداست تجلی مناس

کاه طبیعای نشست، شیء: کند می بازنمایی قداست تجلی

دوم، ماناد. بااقی اش معمولی و متعارف محیط در همچنان

معناایی هماان کاه متفاوت کاملاً چیزی یا نامرئی ققیقت

نویافتاه، ساقتی که سوم، واسطه شود. می آشکار که است

(.Allen, 1987: 279)است شده قدسی یعنی

نگاه الیادهرابطۀ دین و اسطوره از

نمااد ظهاور جایگااه تارین اساسی ازنظر الیاده، اسطوره

نماادین شایوۀ باا جاز کاه اسات چناان آن ماهیت و است

اساطوره از نیز سرشاار دینی های سنت. دادنی نیست توضی

ناممکن به نیز پردازان اسطوره قتی ظاهراً. نمادند از آکنده و

سارآغازهای ناپاذیر توصای ماهیات تبیین و توضی بودن

باه ساب ، هماین اند؛ به برده پی غایی های واقعیت و مطلق

. اسات اسطوره نماد، زبان. اند آورده روی نمادپردازی و شعر

. اناد درآماده نقال و لباس گفتاار در که اند نمادهایی اساطیر

غیرمساتقیم زباانی منزلاۀ باه هردو اساطیر، و دینی نمادهای

. کنناد مای عمال مقادس امار درباارۀ باورهاایی اظهار برای


و هاا زماان هماۀ در معاین هاای آیاین و ها اسطوره نمادها،

(.250: 139۴پالس، )دارند وجود همواره ها مکان

بررسای جداگاناه طاور باه گاه هی ها اسطوره و نمادها

ساایر باا کاه اسات ای گونه به طبیعت آنها بلکه شوند؛ نمی

باه را الگاو خورناد و یاک می گره ها اسطوره و تصورات

باه را مقادس معنای همواره باستان مردم. آورند می وجود

تارین سااده تاا مراسم ترین مهم خود، از زندگی ابعاد تمام

فارد مثاال، بارای دادناد؛ مای پیوند و ربط روزمره، مسائل

در را خادا تصاویر مقادس، امار ظهاور نشستین در دینی

امار منزلاۀ باه خورشاید قارص ادامه، در. یابد می خورشید

یاا شاود مای قمل ها پرچم روی قک یا دیوارها بر الوهی

خادای هاا اساطوره در و کناد می پیدا انسانی ویژگی قتی

و منطقی قاعدۀ هی است ممکن قال. شود می دانسته نبرد

نداشاته وجاود انسان و خورشید بین ارتباط بر رسمی دال

در آشکار منطق یک خیالی، و شهودی صورت به اما باشد؛

ساازد؛ مای ممکان را ارتبااط ایان کاه دارد وجاود نمادها

و نمادهاا باه هماواره نمادهاا الیااده، باه اعتقااد بنابراین،

چاارچوو کاه نحاوی باه یابناد؛ مای راه دیگر های اسطوره

مارتبط و کامال نظاامی از کاه آورناد مای پدید را جهانی

(.25۸ :همان)برخوردارند

رفات. ها اسطوره سراغ باید دین منشأ یافتن برای بنابراین،

مردماان فرهناگ در اساطوره جایگااه و معناا تحلیال با الیاده

نشاان آشاکارتر را دیان ققیقات درباارۀ خاود دیدگاه اولیه،

کند می قکایت تمام ققیقت و زنده امری از اسطوره. دهد می

وجاود باه چگوناه قیواناات و انسان جهان، دهد می نشان و

آغاازی تااریخ، ایان دارد، وجاود اولیه تاریخ آیند. همیشه می

و انساان جهاان وجاود زیارا است؛ مقدس و بااهمیت و دارد

تااریخ شناسی، اسطوره دلیل، همین دهد؛ به می شر را جامعه

-Eliade, 1967 : 36)شود می دانسته دین سرمنشأ و واقعی

در کااه شاود مای متاذکر را نکتاه این صراقت به الیاده .(37

هاای نموناه دارای دینای مراسام تنهاا نه بدوی، مردمان میاان

معتبار میزانای باه فقط اعماال بشری از یک هر اند، اساطیری

شاوند می برخوردار سودمندی و ارزش هنگامی از و شوند می

کاه کارداری پردازند؛ می آغازین کرداری تکرار و تقلید به که

اناد انجاام داده زمااان ابتادای نیاایی، در یاا ایازدی، پهلوانی

(.36 :13۷۴ الیاده،)

نمااد، شاکل سه در معمو ً مقدس امر به انسان پاسخ

مقادس امار تجلیات است. شده گر شعائر جلوه اسطوره و

مااورای طبیعای موجاودات و هاا اساطوره نمادهاا، در که

و شوند می فهم و درک ساختار، قال در شوند، می آشکار

هرمنوتیکی نظام مقتضی که کنند می بنا را آگاهی پیا زبان

جاامع، تااریخ هرمنوتیاک این کارگیری است. با به خاصی

هاای معجزه ها و ویرانه ها، فسیل ای از موزه دیگر هم ادیان

هار سرفصال کاه اسات بلکه چیزی بود؛ نشواهد منسوخ

را سر به مهرشان راز باید که ها رشته یعنی است؛ پژوهشی

تااریشی الزامااً هام هاا پیاام این به فهمید. علاقه و گشود

و دور بسایار ای گذشاته از صارفاً آنها باا ماا بود. نشواهد

زیساتن بنیادین شرایط بلکه گویند؛ نمی سشن رفته ازدست

انسان با ارتباط در کاملاً که کنند می آشکار را دوران آن در

.:III –II (Eliade, 1975)تواند باشد می هم جدید

افزون بر این، الیاده بر این باور بود کاه نمااد، تجرباۀ

دهاد. او مانناد یوناگ امر قدسی را انتظام و ساازمان مای

الگاویی خااص معتقد بود نماد خود را باا الگوهاای کهان

کند. او ضمن تأکیاد بار تماایز مفهاوم متجلی و آشکار می

الگویی خود با مفهاوم مادنظر یوناگ، آن را الگوهای کهن

گیارد. الیااده در مای « سرمشاق »یا « مدل نمونه»ف با متراد

ای از مطالعات تطبیقی جال درصدد تبیاین ایان مجموعه

مناسااک و نمادهااا بااا مطلاا اساات کااه چگونااه همااۀ

شااناختی مربااوط بااه آفاارینا و هااای کیهااان اسااطوره

یافتن این کیهاان زناده از ققیقات اولیاه یاا هماان سامان

ساامان و انتظاام در آغااز آشفتگی ازلی مرتبط است. ایان

شاده اسات. او زمان و با موجوداتی برتر و بارین قاصال

های دارای کارکردی خاص در منزلۀ روایت ها را به اسطوره

تثبیت و استقرار جهان مقادس از آشافتگی اولیاه، تفسایر

مثابۀ تکرار یا تجلی های دینی و نمادها به کند. همۀ آیین می

هااای شااده از اسااطوره ئااهسرمشااق ارا قااوادث یااا نمونااۀ


گیرد. چنین تفسایری شناختی شایان توجه او قرار می کیهان

طور قطع فراتر از تحلیل توصایفی سااختارهای ثابات و به

باه ((Morris, 1998: 180-181الگویی بود نمادین کهن

نظر او، همۀ پدیدارهای دین، ویژگی نمادینی دارند.

منفعال آن از رگرفتهب نمادهای و طبیعت برابر در ها انسان

از خاود را هاای دریافت دائم خلاقانه، صورت به بلکه نیستند؛

ادیاان، تاریخ در. کنند می بازنمایی نمادها قال در مقدس امر

هماواره بلکاه اناد؛ نداشاته یکساانی شکل همواره ها اسطوره

ایان بار رو الیااده ازاین شدند؛ می آفریده جدیدی های اسطوره

نمادهاا بار تمرکاز با صرفاً و دینی مطالعات با که است عقیده

ممتاد هاای تاوالی در آنهاا دگرگاونی و تناوپ به توجه بدون

واقعیات باه تاوان نمای تاریشی نوظهور شرایط در و تاریشی

هاای واقعیات و هاا پدیاده روی از پرده و برد پی دینی جهان

(.۴21: 13۷6 الیاده،)برکشید دینی

آنهاا تار. پیچیاده انادکی ولی اند؛ نمادین نیز ها اسطوره

صارفاً اساطوره . اند گرفته داستانی صورت که اند نمادهایی

است تصاویری از ای سلسله بلکه نیست؛ علامت یا تصویر

قصاۀ اساطوره، . اناد شاده مرتا داستان یک شکل به که

را آناان طبیعای فاو جهاان و قهرمانان و اجداد خدایان،

(.1۸3: 13۸1 الیاده،)کند می بازگو

آنهاا که است این آیین و اسطوره مهم کارکردهای از یکی

روناد، فراتار تااریخ از کاه کنناد مای کماک انساان به تنها نه

اسااس ایان، بار . یابند می استقرار تاریخ از فراتر نیز خودشان

در ادیاان تااریخ درباارۀ خاود تحقیقات و مطالعات در الیاده

و انسانی آلودگی از فارغ قدسی، امر از عظیمی ذخیرهۀ قفظ

اساطوره دیگار، عبارت به . است کرده بسیاری تلاش تاریشی

را خاود خودآگااهی کهان، انسان وسیله بدین که است زبانی

. کناد مای روایت دنیوی زمان و قدسی زمان میان تمایز دربارۀ

آن ازطریق تا کوشد می کهن انسان که است ای وسیله نیز آیین

و مقادس امار تقاارن باه را مقادس زماان شماری گاه همان

قس آیین، و اسطوره ترکی با درنتیجه، کند؛ ترجمه کفرآمیز

را عاادی چیزهاای و ازلای موجودی را فرد آیینی، ای اسطوره

قدسای، امار دیالکتیک در روند پندارد، می «نما مقدس» اموری

دریاچاه یاا برکاه یک شود، می «آفرینا درخت» درخت یک

ابتذال، از پر خاکی دنیای از و گیرد می قرار« آغازین آو» مبدأ

را فاانی جهاان در جاودانگی و شود می آفریده آسمانی مکانی

خلقات، فعال پاذیرفت گیرد؛ بنابراین، بایاد می سر از دوباره

از انتقاال جهاانی، ساط در یاا عیاان به نهان از گذار جریان

(.2۸-26: 13۷۴الیاده، )سازد می محقق را سامان به آشوو

آنهاا اهاداف در آیاین و اساطوره دیگار مشترکِ وجه

به مراجعت همواره ها آیین و اساطیر هدف. شود می تعیین

باارای متعااالی اماار آن، در کااه اساات آغااازین زمااان آن

و یااد کاارکرد بادین دلیال، است؛ یافته تجلّی بار نشستین

تشاکیل را دینای همۀ نمادهای ویژگی بازگشت، و خاطره

سرچشمۀ به تواند می انسان دینی، رویکرد یک در. دهد می

جهاان در هرچناد کند؛ درک را آن و یابد دست متعال امر

تکارار باه فقاط او معتقد است آدمی. کند زندگی جدیدی

طاول در او دینای شاماری گااه است. مشغول خلقت فعل

ازل روز در کاه - را عالم تکوین مراقل تمامی سال، یک

آن خااطرۀ کند و می تکرار تمثیلی طور به -است داده روی

عمل دینی، سال. داد می نگه زنده اعیاد و ها جشن ضمن را

هماواره انسان. کند می تکرار مستمر طور به را عالم خلقت

برگازاری اسات؛ زیارا آدم، معاصار و عالم خلقت با زمان

منتقال آغاازین اسااطیری دوران به را او عبادی، های آیین

(.36 :همان)کند می

نتیجه

تارین نموناۀ که مهم -اسطوره به روانشناختی رویکرد

تااأثیر بسایار زیااادی در -آن در آثاار یوناگ مطاار شاد

شناسای درباارۀ دیان رویکرد الیاده باه مطالعاات اساطوره

که اصطلاقاتی از که ازنظر الیاده، بسیاری طوری داشت؛ به

رود، مای کاار باه شناسای اساطوره و شناسی دین بحث در

اگرچاه نگااه .اسات کار بارده به شکل همان نیز به یونگ

یونگ به دین و اسطوره از دریچاه روانشناسای تحلیلای و

با تأکید بر ناخودآگاه جمعای باود، باا رویکارد الیااده باه

شناسی دینیِ برگرفته از نگاه پدیدارشناسی دینی و اسطوره


یی دارد.ها و تمایزها تفسیر هرمنوتیکی، تشابه

ترین مسئله در نگاه ایان دو متفکار بارای شاید بنیادی

تفسیر دین و اسطوره، در مفهوم ناخودآگاه جمعای یوناگ

در روانشناسی های ازلی الیاده باشد. و صور مثالی و نمونه

یونگ بحث ناخودآگاه جمعای ریشاه و خاساتگاه اصالی

جنباۀ جهاانی و شاود و بیشاتر الگوها محساوو مای کهن

الگوهاا دی دارند. ساختار اصلی این ناخودآگاه، کهان فرافر

دهند. ها تشکیل می مایۀ اصلی آنها را اسطوره هستند که بن

ضامیر در و اناد بوده فرد همراه تولد هنگام از الگوها کهن

دارند و در رویاها و تشیلات آدمای و وجود او ناخودآگاه

عقیادۀ باه کنناد. ها و تعالیم دینی بروز پیدا مای در افسانه

روناد مای شامار به هایی اشکال و قال الگوها کهن یونگ،

اشااکال و امااا شااوند؛ ماای غالاا ذهناای تصاااویر باار کااه

و توانمندند. پویا هایی قال

الگاوی و عاالی نموناۀ معناای به را مثالی الیاده نیز صور

را مثاالی صاور یوناگ که درقالی برد؛ می کار و اولیه به نمونه

اگرچاه الیااده . شمارد می جمعی ناخودآگاه ساختارهای همان

یوناگ باه معنای مادنظر همان به را مثالی صور کند سعی می

نماادین ای جلاوه یاا کار ببرد. ازنظر الیااده، اساطوره روایات

طاورکلی باه و طبیعی فو موجودات فرشتگان، ایزدان، دربارۀ

از خاود تفسایر منظاور باه قاوم یاک است که شناختی جهان

چگاونگی از اساطوره دیگر، عبارت بندد. به می کار به هستی

گوید کااه باه می سشن واقعیتی از و متعالی موجودات اعمال

هاا بششاد؛ اماا ازنظار یوناگ، اساطوره می هستی موجودات

شاکل یاک همیشه وجود دارند و باه اند که مشترکی مضامین

شاوند و سااختار مای تکارار هاا در دوران زندگی همۀ انسان

دهند. ناخودآگاه جمعی ابتدایی را تشکیل می

تارین عمومی و ترین قدیمی یکی از ازنظر یونگ، دین

را ققیقات ایان تاوان نمای است و انسانی رو تظاهرات

تااریشی و اجتمااعی پدیدۀ یک تنها دین که گرفت نادیده

مهام مسائلۀ قکام بشر افراد از بسیاری برای بلکه نیست؛

یونگ بیشتر باین کااربرد روانشناسای از دارد. را ششصی

شاود و واژۀ خدا و کااربرد فلسافی آن تفااوت قائال مای

منظورش از خدا و دیان مفهاومی روانشاناختی آن اسات.

باه دقیاق توجاه و تاذکر مراقبات، دین بیشتر یک قالات

اروا ، صاورت باه را آنها بشر که مؤثر است عوامل بعضی

مجسم کمال مطلوو و الگو کهن انین،قو خدایان، شیاطین،

منظور اصلی او از مفهوم خدا آن است که خداوند .کند می

الگو است. در این دیدگاه، خداوند در مقاام یاک یک کهن

تارین ساط ذهان ناهشایار، یعنای الگو، تجلی عمیق کهن

ناهشاایاری جمعاای اساات. ازنظاار یونااگ، دیاان از ضاامیر

ی نماادین باه بیاان در شود و باا زباان ناخودآگاه ناشی می

داند. دهندۀ دین می نوعی سامان الگوها را به آید. او کهن می

ای اسااطوره تمااایلات ارضااای باارای مجرایاای را دیاان او

ایان مسدودشادن بار اثار که داند می فرد در روان موجود

خواهناد ظهاور و باروز بارای را خطرناکی راههای مسیر،

ریازی بارون و ظهاور بارای وسایله بهتارین دین و یافت

. است ناخودآگاه محتویات

دیناای، بااا رویکااردی نمادهااای امااا الیاااده، مفساار

بااور ایان بر پدیدارشناسانه و با تأکید بر نمادپردازی دینی

پدیدارشناس و دارد اشاره قدسی امر تجربۀ به دین که بود

امار تجلیاات کوشد می تاریشی، اسناد از بردن بهره با دین،

گرایانه اسات کند. او مشال رویکرد تحویلبیان را قدسی

و معتقد است پدیدۀ دین را باید بادون فروکاساتن آن باه

باه بارای او معتقد است تلاش ها بررسی کرد. دیگر قوزه

شناسای، روانشناسای، زیسات ازطریاق دیان آوردن چنگ

دیگاری رشاتۀ هار یاا هنار زباان، شناسی، اقتصاد، جامعه

ماننااد و باای و عنصاار باارد ماای بااین از را دیاان اسااتقلال

برد. امر می بودن آن را از بین یعنی قدسی ناپذیر دین تحول

شادنی تعریا قدسای امار قال در ازنظر الیاده تنها دینی

میاان تماایز کاه شود می شناخته زمانی قدسی امر و است

. شود آشکار خوبی به دنیوی امور و مقدس امور

تارین صاری اساطوره از دربارۀ تأثیر متقابل دین و یونگ

مادعی صاراقت باه او. اسات ادیان از زدایی اسطوره منتقدان

آنهاا از زدایای اساطوره پایۀ بر ادیان ساختن خردپذیر شود می

نقاض ناوعی به و بنیادین ادیان کارکرد بردن بین از درققیقت

1399بهار و تابستان ، بیست و سوم، شماره میازده( سال الهیات تطبیقی، )علمی/ 12۴

باشاد، داشاته اساساً معناایی اگر دین آنهاست؛ زیرا از غر

هاای ازلای بااا اساطوره ماا دوباارۀ اتصال در باید را معنا این

بااهم سانتی طاور به دین و کرد؛ بنابراین، اسطوره وجو جست

دیان باه اسطوره و کند می قفظ را اسطوره دین. دارند تعامل

و داناد مای دین جوهر را ها اسطوره الیاده نیز .بششد می تداوم

خااص الگاویی کهان ازطریاق نمادهاای دینای، اسات معتقد

اساطوره کارکرد ترین مهم ازنظر او، .شوند می آشکار و متجلی

هاای فعالیت و ها آیین همۀ وار های نمونه سرمشق کش همان

بارای الگاویی اساطوره دیگر، عبارت به است. آدمی دار معنی

است. دینی دقیقاً اعمال

نمااد ظهاور جایگااه تارین اساسی علاوه بر این، اسطوره

. داد توضای را آن تاوان نمای نماادین شایوۀ باا جاز و است

.نمادناد از آکناده و اساطوره از نیاز سرشاار دینی های سنت

اظهاار برای غیرمستقیم زبانی عنوان به اساطیر و دینی نمادهای

افزون بر این، الیااده .کنند می عمل مقدس امر دربارۀ باورهایی

الگاویی خااص مانند یونگ معتقد است نماد با الگوهای کهن

شاود. او ضامن تأکیاد بار تماایز مفهاوم شکار میمتجلی و آ

الگاویی خاود باا مفهاوم مادنظر یوناگ، آن را الگوهای کهن

هاای آیاین گیرد. همۀ می« سرمشق»یا « مدل نمونه»مترادف با

مثاباۀ تکارار یاا تجلای قاوادث یاا نموناۀ دینی و نمادها باه

اند. شناختی های کیهان شده از اسطوره سرمشق ارائه

نوشت پی1- archetype

منابع نماادین، بیان اسطوره (،13۸۷، )ابوالقاسم پور، اسماعیل -1

تهران، سروش.(، خودآمااوز یونااگ، ترجمااۀ 13۸۷، )اساانودن، روت -2

نورالاادین رقمانیااان، چااا اول، تهااران، انتشااارات

آشیان. جاودانااه، بازگشاات اسااطوره (،13۷۴، )میرچااا الیاااده، -3

طهوری. انتشارات تهران، سرکاراتی، ترجمۀ بهمن

الیاده، اندیشۀ در رمز و اسطوره(، 13۸1، )میرچا الیاده، -۴ .مرکز نشر، تهران ستاری جلال ترجمۀ

ترجماۀ اسطوره، اندازهای چشم(، 13۸6، )میرچا الیاده، -5

.توس نشر، تهران ستاری، جلال ترجماۀ ادیاان، تاریخ در رساله (،13۷6، )میرچا الیاده، -6

سروش. تهران، ستاری، جلال

دیان، ماهیت نامقدس و (، مقدس13۸0، )میرچا الیاده، -۷ ناو. خرد ،تهاران اول، چا سالکی، بهزاد ترجمۀ

ایااران، فرهنااگ در جسااتاری(، 13۸5مهاارداد، ) بهااار، -۸

نشر اسطوره. تهران، دیاان، باااو در نظریااه هفاات(، 139۴دانیاال، ) پااالس، -9

مؤسساۀ انتشاارات ، قم. بشتیاری عزیز محمد ترجمۀ خمینی )ره(. امام پژوهشی و آموزشی

ترجماۀ دین، و یونگ (، فروید،13۸۸، )مایکل پالمر، -10 .رشد، تهران محمودی، غلامرضا و پور دهگان محمد

باسااتان، ایااران تاااریخ(، 13۸5، )محمااود قریریااان، -11 .سمت

و هاا داساتان ، جهان اساطیر(، 13۷9، )دونا روزنبرگ، -12

نشار ، تهاران شاریفان، عبدالحسین ترجمۀ ها، قماسه اساطیر.

جهااااان در اسااااطوره (،13۷6جاالال، ) سااااتاری، -13

مرکااز.، تهااران امااروز، فریاده ترجماۀ اسطوره،(، 13۸9، )آلن رابرت سگال، -1۴

بصیرت. نشر، تهران فر، فرنود

ترجماۀ دولات، اساطورۀ (،13۷۷ارنسات، ) کاسیرر، -15 هرمس. تهران، موقن، یدالله

قماساه، رویاا، (، 13۷6محمدجلال الدین، ) کزازی، -16

مرکز. تهران، نشر اسطوره، تفکاار و اسااطوره(، 13۸1کلااود، ) اسااتروس، -لااوی -1۷

پاو د، جهاان علای و ریجانی فاضل ترجمۀ مدرن،

روز. فرزان پژوها نشر تهران، انسااان و خاادایان یونااگ، (،1392، )آنتونیااو مورنااو، -1۸

.مرکز، تهران مهرجویی، داریوش ترجمۀ مدرن،

بهشااتیان، معصااومه و ساایدمحمد ساایده موسااوی، -19 تاا دین روانشناسی از یونگ برابر در یونگ»(، 139۴)


.11 شماره دین، و علم های پژوها ،«دین فلسفۀ ترجماۀ دیان، روانشناسی (،13۸6ام، ) دیوید وول ، -20

رشد.، تهران دهقانی، محمد(، 13۷5)هال، کالوین اس و ورناون جای نورباادی، -21

ترجمۀ محمدقسین مبانی روانشناسی تحلیلی یونگ،مقبل، چا اول، تهران، انتشاارات جهااد دانشاگاهی

معلم. واقد تربیت ترجمۀ دین، شناسی جامعه (،13۷۷، )ملکلم همیلتون، -22

انتشااارات فرهنگاای مؤسسااۀ تهااران، ثلاثاای، محسان

تبیاان. ترجماۀ نقاد، دربارۀ گفتاری (،1365، )گراهام هوف، -23

.امیرکبیر، تهران پروینی، نسرین

ایاران، اسااطیر شاناخت (،13۸3، )راسل هینلز، جان -2۴ اساطیر. انتشارات فرخی، ترجمۀ باجلان

هاایا، سمبل و انسان(، 1392، )گوستاو کارل یونگ، -25

.جامی، تهران چهارم، چا سلطانیه، محمود ترجمۀ مثاالی صاورت چهاار (،136۸، )گستاو کارل یونگ، -26

قادس آساتان ، مشهد فرامرزی، پروین ترجمۀ یونگ، رضوی.

و رویاهاا خااطرات، (، 13۷1، )گوساتاو کارل یونگ، -2۷ انتشاارات ، مشاهد فرامرزی، پروین ترجمۀ ها، اندیشه .رضوی قدس آستان

ضامیر روانشناسای (، 13۷۷، )گوساتاو کاارل یونگ، -2۸ هفاتم، چاا امیاری، محمادعلی ترجمۀ ناخودآگاه،

.فرهنگی و علمی، تهران دیان، و روانشناسای (، 13۷0، )گوساتاو کارل یونگ، -29

سااهامی شاارکت، تهااران روقااانی، فااواد ترجمااۀ

.جیبی های کتاو و (، روانشناسااای1390، )یوناااگ، کاااارل گوساااتاو -30

هفااتم، چااا . فراماارزی پااروین ترجمااۀ کیمیاااگری،

.نشر به، مشهد31- Religio, Mircea Eliade, (ed), New York,

Maemillan.

32- Daniels, Victor, (2011), The Analytical

Psychology of Carl Gustav Jung .

33- Eliade, Mircea, (1963), Myth and Reality,

Willard R. Trask (trans.), New York,

Harper and Row Publishers.

34- Eliade, Mircea, (1967), Myths,Dreams, and

Mysteries, Translated by new York: harper

torchbooks.

35- Eliade, Mircea, (1958), Pattern in

comparative Religion, Sheed and Ward

Ltd, London and Sydney.

36- Eliade, Mircea, (1975), Ri- Allen, Douglas,

(1987), “Phenomenology of Religion”,

Encyclopedia of tes and Symbols of

Initiation, New York & London.

37- Eliade, Mircea, (1959), Sacred and

Profane, Willard R. Trask, TransNew York

& London.

38- Eliade, Mircea, (1961)(a),The Sacred and

Profane, Willard R. Trask, New York:

Harper Torchbooks.

39- Healas, Paul, (1996), The New Age

Movment Oxford: Blackwell,1996.

40- Hull, R. F. C, (1982), Jung Notes from his

Collected Works, Princeton University

Press.

41- Jung, C. G, (1975), Collected Works of C.

G. Jung, Pantheon Books, New York.

42- Jung,Carl G, (1971)Man and his Symbols,

New York, Doubleday & Company

Inc,1971.

43- Jung, C. G, (1961), Memories, Dreams,

Reflections, New York: Vintage Books.

44- Jung C.G, (1969), Psychology and

Religion; in Psychology and Religion: west

and East, Collected Wotan, XI, 2nd end,

Princeton, NJ: Princeton University Press.


45- Kitagawa, Joseph M, (1987), "Mircea

Eliade", Encyclopedia of Religion, Mircea

Eliade, (ed.), New York, Macmillan,vol. 5.

46- Morris, B, (1998), Anthropological Studies

of Religion, Cambridge.

the interrelationship of religion and myth in eliade’s

Documents