Textaskoðun og stíll

Baldur Hafstað

17. sept. 2007

Ritun fræðitexta ...

„Hverjum er ekki sama?“

• Umræðuefni í dag:• „Hverjum er ekki sama?“• Um efnisgrindina• Stjórnið ferðinni• Litlu atriðin: komma, punkturr, tvípunktur• Stafsetningarorðabókin• Textaskilningur og Andri Snær (djúp og ..• „Þriðja máltilfinningin“• Nöldur• „Íslenskan er eina fagið“

„Hverjum er ekki sama?“

• Ómar Ragnarsson og hálendið• Hvernig getum við brugðist við tómlætinu?• Nöldrið hættulegt• Konan úr Landbrotinu (Hvert orð dýrt)• Sjá samhengi: Gestur Pálsson og Baddi• Krítísk sitúasjón; ókei bæ• Búkolla og strákurinn• Einfalda

Um efnisgrindina

• Rannsóknarspurning, tilgáta um svar, efnisgrind.

• Þið skilið endurbættri gerð í vikunni.

• Þið skilið endanlegri efnisgringrind með ritgerðinni þegar þar að kemur. Þá er líklegt að breytingar hafi orðið, ekki aðeins á grindinni heldur einnig á spurningu og tilgátu.

Aðeins meira um efnisgrind

• Þegar kennari les ritgerðina hefur hann efnisgrindina fyrir augunum líka.

• Fullkomið samræmi sé þar á milli og ritgerðin fær heildarsvip.

• Gætum síðan að smærri einingunum, efnisgreinum. Þær þurfa að tengjast hver annarri en jafnframt að mynda heild.

• Reynslan sýnir að undirfyrirsagnir í efnisgrind geta styrkt efnisgreinina (paragrafið).

• Hugsanlega getur hver málsgrein fengið sína undirfyrirsögn.

Stjórnum ferðinni...

• Þetta atriði hefur stúdentum reynst erfiðast að tileinka sér. Þeim hættir til að láta heimildirnar taka völdin. Þeir (stúdentarnir) gufa upp.

• Hvaða ráð duga hér?

- tefla sjónarmiðum tveggja höfunda saman

- draga saman meginhugmyndir hvors um sig og reyna að taka afstöðu

- benda á það sem ykkur þótti athyglisverðast við þennan höfund og það sem ykkur þótti hæpnara

...og látum efnisgreinar tengjast

• Stundum er svigi með tilvísun í lok efnisgreinar. Er þá allt sem þar segir skoðun þess sem vísað er til? Þetta sést oft alls ekki. Því getur stundum verið gott að tefla viðkomand fram í byrjun efnisgreinar: Jón Jónsson (1990:22) hefur sett fram þá kenningu... Síðar í efnisgreinni gæti svo komið fram afstaða ykkar til kenningarinnar: Hugmynd Jóns kann að virðast sannfærandi en við nánari skoðun ...

• Næsta efnisgrein þarf svo að tengjast hinni fyrri á einhvern hátt: Kenningu Jóns Jónssonar var endanlega kollvarpað með rannsókn sem Guðrún Jónsdóttir stóð að fyrir nokkrum árum ... (Guðrún Jónsdóttir 2002:31).

Tengjum saman

• Tengja efnisgreinar

• Tengja málsgreinar

• Þessi athugasemd kennara algeng: „Kemur nokkuð óvænt“

Litlu atriðin - Stafsetningarorðabókin

• Mjög algengt að farið sé frjálslega með greinarmerki.

• 17.Sept (þrjár villur); 17. sept. (rétt)• “Farðu vel” = „Farðu vel“ (ísl. gæsal.)• Ég spurði hvort hann kæmi? (Óbein spurning:

ekkert spruningarmerki.) (gr. 119)• Ekki rugla saman ; og : (gr. 113-118)• Munið innskotssetningarnar afmarkaðar með

kommu: Setningar skal, ef þær fleyga aðrar setningar, afmarka með kommum.

Litlu atriðin (frh.)

• í staðin/textin / í staðinn/textinn (gr. 41–51)• annara (rangt)/ annarra (rétt) (gr. 66)• mánaðamót/ Umferðarmiðstöðin• húnvetnsku stúlkurnar (sbr. Húnavatn)• baldursbrá (gr. 10)/ Þorláksmessa (gr. 17)• Arabar/ arabar (gr. 15)• Downs-heilkenni (gr. 11)• strik (gr. 94): Mér líkaði vel við hann – oftast

(Hvað á strikð að vera langt?)• B.Ed./Rvík/a.m.k. (ekki bil)/þ. á m. (bil) (gr. 98)

Alltaf má finna að

• vagga -n vöggu; vöggur, ef. ft. vaggna• amma -n ömmu; ömmur, ef. ft. ammna

(Stafsetningarorðabókin) • • Móðirin stendur milli vaggnanna (nei)• Hún helgar bókina minningu langammna sinna

(nei)

• Hver mundi segja þetta? Málfræðingar? (Svar: Já, ef þeir ætla að gera sig að athlægi)

Textaskiliningur

• Verum viss um að við skiljum heimildirnar

• Andri Snær og Draumalandið: spurt var um innihald tveggja kafla. Háð Andra Snæs olli misskilningi

• Það hefur gerst í ritgerðum að merkingu hafi verið snúið við.

„Þriðja máltilfiningin“

• „Tilfinning fyrir blæbrigðum í merkingu orða og setninga“ (Höskuldur Þráinsson)

• Honum er brugðið = hann hefur breyst/ honum hefur hrakað (ekki: honum brá)

• „Beyoncé & Bond-stúlka á öndverðum meiði.“ Í Fréttablaðinu 14. sept. merkti þetta að önnur væri sú best klædda en hin sú verst klædda. En orðasambandið merkir ‘að vera ósammála’.

„Þriðja máltilfiningin“ (frh.)

• Jón vann mótið (ekki: Jón sigraði mótið)• Jón vann glímuna (ekki: Jón sigraði glímuna)• Jón vann (sigraði) andstæðing sinn • „Missa fótana og hrynja íþa“ (Fréttablaðið):

missa fótanna og detta í það• Hafa munninn fyrir ofan nefið• Orðatiltækin varasöm! • Besta (og eina) ráðið: Lesa

Nöldrið varasamt

• Nöldrum ekki

• Leiðréttum ekki viðmælendur okkar

• Tölum almennt um efnið

• Grípum dæmi úr veruleikanum

• Beitum málfræðihugtökum: hann fór í skónna (kk. þf. ft. m. gr.: skóna) og gekk yfir brúnna (kvk. þf. et. m. gr. brúna)

Um málfar

• Mikil umræða um málfar, sbr. dagblöðin og útvarpið. Muna Mörð Árnason!

• tískuorð - vinna með (liti, börn, ljóð o.s.frv.) - vera meðvitaður (=gera sér grein fyrir e-u) - einstaklingar og aðilar - þrátt fyrir að (þótt/enda þótt/þó að) (en: þrátt fyrir + þf.) - í dag og nú til dags - til staðar - varðandi

Meira um málfar

• Ákveðin hræðsla við fornöfn • Börn með tvítyngi (=tvítyngd börn)• Málskilningur á tungumálinu• Afleiðingar fylgja í kjölfarið• Við það bætist við• Líta til hvers annars (=hver til annars)• Heilsa upp á hvern annan • Mikið af fólki: Margt fólk en mikið af skít• Foreldrar – þau• Sömu orðin aftur og aftur

Íslenskan eina fagið

• Gamall nemandi sagði við BH: „Baldur, ég skildi aldrei í gamla daga hvernig þú gast alltaf talað eins og íslenskan væri eina fagið. En núna skil ég það.“

• Í fyrra var unnið að nýrri námskrá fyrir KHÍ. Þar mátti ekki minnast á íslensku. Meira en tómlæti.

• Ævilangt gæluverkefni• Kemst íslenskan í tísku?• Dagbók

Þegar þeir dóu

• Bing og Elvis áður tveir óspart þöndu lungu og tungu en öðlingarnir aldrei meir en eftir að þeir sprungu sungu.

• Setjið í eðlilega orðaröð. Beitið hugtökum eins og frumlag/umsögn.

Táp og fjör

• Djúp og blá blíðum hjá brosa drósum hvarmaljós

• Djúp og blá hvarmaljós brosa hjá blíðum drósum

• hvarmaljós: augu

einhver

• Það voru eitthvað fimmtíu manns á fundinum (= u.þ.b. 50 manns)

• Ég þarf að fá einhverja fimmtíu menn (=ég þarf nákvæmlega 50 manns; ég veit ekki með neinni vissu hvaða menn þetta eru en hitt er alveg víst að þeir eiga að vera 50, hvorki meira né minna)

• Sjá Málkróka Marðar, bls. 61

Ræpustíll

„Íslenskan eina fagið“

• Konan í Kennó sem kom aftur