The Other in me

Teorit Psikanalitike Viti 1909 Pioniert e lvizjes Psikoanalitike , t tubuar n Universitetin e Klark- ut n Masacuset, pr t dgjuar leksionet e themeluesit t t Psikoanalizs S. Freud( Frojd).: Nga e majta n t djatht A. A. Brill, Ernest Jones, Sandor Ferenczi, dhe n reshtin e dyt Freud, Stanley Hall, dhe psikiatri zviceran C. Jung

Sigmund Freud nj neuorologist Vienes n fund t shekullit t 19 zhvilloi teorin e personalitetit dhe sistemin e psikoterapis t njohuri si psikoanaliza. Freud zhvilloi nj arritje shum t ndryshme psikologjike. Pasi q diplomoi nga shkolla mjeksore Freud trajtonte pacient q vuanin nga smundjet e rnda(rregullime neurotike), por nuk kishte asgj gabim me ata- nuk vreheshin defekte organike.

Fillimin e teoris s vet Frojdi e prshkruajti n veprn The Interpretation of Dreams (1889), nga 24 vepra gjithsej t botuara. N kundrshtim me Vuntin dhe Xhejmsin pr t cilt psikologjia sht studim mbi prvojat e vetdijes ( jokoshiencs) ai besonte se njerzit n t shumtn e raste jan t motivuar nga forcat e pavetdijes , duke prfshir nxitjet e forta seksuale dhe agresive. Teoria sht analizuar n librin e fundit t Freud-it, skic e psikoanalizs, e botuar m vitin 1940, pas vdekjes s tij. Ai krahasonte mendjen njerzore t nj Iceberg: maja e vogl q lundron n uj sht pjesa e vetdijes dhe regjioni mjaft i gjer nn siprfaqe duke prfshir t pavetdijshmen. Freud poashtu besonte q motivet e pavetdijshme mundet prkohsisht t jen t shtypura, ata duhet t gjejn nj prshtatshmri pr nj person q t mban nj personalitet t shndosh.

Freud zhvilloi teknikn terapeutike t asociacioneve lira duke inkurajuar pacientt t rrfehen ( diskutim rrfimi : intervista , dhe relaksimi shpirtror) Ai inkurajonte pacientet lidhur me asociacionet e lira lidhur me ndrrat pr t cilat mendonte se paraqesin : rrug mbretrore t pavetdijes). Pacienti shpreh prbrjen e dukshme t ndrrave, ndrkaq psikoanalisti tenton t zbrthej ( deshifroj) prbrjen latente ( t fsheht) , domethnien e vrtet t ndrrave.Struktura e personalitetet sht e prbr prej tre sistemeve: Id, Ego dhe Superego

Egoja sht n funksion t ndrmjetsit t id-it dhe superegos. Ego udhhiqet nga parimi i realitetit. Q do t thot se llogarit n mnyra adekuate ( t pranueshme nga shoqria) q t knaq Id-in. Te nj person i prshtatur mir, i balancuar ego sht forca q mbisundon. Diskutime : Frojdi pohonte se individi sht reflektim i ndrveprimit t ktyre tre sistemeve. Ku id-i mbase prfaqson " dua" , superego" duhet" dhe ego" mund". Jemi n test t pa prgatitur: shfaqet ideja t Kopjojm( ......Id); gjejm momentin e duhur pr t kopjuar q t mos vrehemi(..Ego.......) ; ndrprejm kt aktivitet sepse nuk prkon me rregullat (..Superego.......) ; Nse nuk ndrprejm ather mund t shfaqet ndjena e turpit, fajit, pendimit ,,,,

Instinktet e jets dhe t vdekjes

Jeta asht e motivuar nga impulset ose instinktet q jan prfaqsues neurologjik t nevojave fizike( organike). Ato jan instinkte t jets; pr shembull funksioni i tyre t prjetsojn jetn e individit , t krkoj ushqim dhe uj, dhe jetn e specieve duke i motivuar pr seks. Energjin q i v n fuqi ato, Frojdi e quajti libido( nga fjala latin : un dshiroj).Libidoja ka natyr trsisht seksuale .Frojdi flet pr dy lloje t instinkteve : T Erosit ( dashuris pr jete) dhe Tanatos-it instinktit t vdekjes ( destruktiviteti t drejtuar ndaj t tjerve dhe / ose vetes). Ai u referohet parimit t nirvans( ide budiste e liris shpirtrore) q n fakt do t thot shuarje ( si shuarja e qiririt). I referohet asgjs , zbraztis, q sht qllimi i gjith jets n filozofin budiste.

Ankthi

Kur egoja e dobt prballet me realitete t ndryshme q parashtrojn krkesa kontradiktore, ( kundrthnie mes idit dhe superegos), shfaqet ndjena e quajtur ankth. Q shrben si nj sinjal te egoja se mbijetesa e saj dhe bashk me t mbijetesa e gjith organizmit sht n rrezik.Kur ankthi bhet rraskapits egoja duhet t mbroj veten. N rrethana t tilla ajo krijon mekanizma q ndrpret impulset e padshiruara ose i shndrron m pranueshme dhe n nj forma m pak t krcnueshme.

Aspektet pozitive t teoris

Kur n t kaluarn besohej se njerzit ishin n thelb t arsyeshm, Freud tregoi se sa prej sjellje son bazohej n biologji. Ai potencoi se prgjegjs pr veprimet e individit sht edhe shoqria, ndikimet saj; Idi dhe superegoja manifestim i biologjis dhe shoqris. ;

Pr tu shruar neuroza duhet t rijetosh traumn pr tu prmirsuar: nj fmijri plot me mosprfillje, abuzime dhe tragjedia t ojn nj nj mosh madhore t trishtuar.

Rndsia e mekanizmave mbrojts t egos.

Carl Jung

Carl Gustav Jung-u , nj psikiatr Zviceran filloi studimet e motivacionit njerzor nga viti 1900 dhe krijoi shkolln e psikoanalizs t njohur si psikologjia analitike. Ai njihte fort mir teorin Frojdiane dhe kishte njohje t pashtershme mbi mitologjin fen dhe filozofin. Ai besonte se mendja e pavetdijshme sht formuar prej pavetdijes personale ( ndjenjat e ndrydhura dhe mendimet t zhvilluara prgjat jets s nj individi)dhe pavetdija kolektive ( mendime dhe ndjenja , dhe kujtime t mishruara nga gjith prvoja njerzore) si nj rezervuar i prvojs s racs njerzore.

N vitin 1923 botoi veprn :" Tipat psikologjik" ku trajtonte raportin midisi t pavetdijshmes dhe t vetdijshmes si dhe propozoi dy tipa t personalitete : ekstravert dhe intravert.

Kur libidoja dhe interesimet e prgjithshme t personalitetit jan t drejtuara s jashtmi drejt njerzve tjer dhe objekteve n botn e jashtme , ai ose ajo thuhet se bhet ekstrovert(e). Kur kthimi sht mbrapsht ( s brendshmi) dhe libido dhe interesimet jan t prqendruara te individi , ai ose ajo thuhet se jan introvert. Te nj individi t baraspeshuar ( normal) kto dy tendenca alternojn , asnjra nuk sht dominante, por rndom libido sht e drejtuar kryesisht n nj drejtim ose tjetrin , si rezultat , dy tipa personaliteti bhen t dukshm.

Ai prdori konceptin e Libidos por pr t ( ndryshe nga Frojdi), kjo( libidoja) nuk paraqiste vetm nxitjet seksuale por nj przierje nga t gjith instinktet kreative dhe impulse dhe t tr forcat motivuese q drejtojn njerzimin. Nj koncept tjetr i rndsishm i Jungut sht :E pandrgjegjshmja kolektive ( q ndryshon nga e pandrgjegjshmja individuale e Frojdit), e cila formon prvojat e individve ( n t kan t depozituara prvojat universale t njerzve npr shekuj)., si nj shtrat lumi i thar q i jep form ujit q rrjedh pas nj stuhie. Kto ide t pandrgjegjshme universale ai i quajti arketipe. N pavetdijen kolektive ekziston nj numr t imazheve t lasht ( primitive, fillestare t civilizimit) , ose arketipash t prbashkt pr t gjith individt t nj vendi t dhn apo epoks s caktuar. Ata shfaqen si intuit ose njohje dhe ekzistojn vetm n pavetdije kolektive t individit. Kur vetdija nuk ka imazhe , si pr shembull n gjum ose kur vetdija sht e frenuar, bllokuar , ather fillojn t shfaqen arketipet. Pra arketipi nuk ka form t tij n vetvete, por ai vepron si" parim organizues" n gjrat q ne shikojm ose bjm. Ato si duken, kapin disa nga elementet baz t shprehjes son, Ato u referohen disa strukturave t thella t intelektit njerzor. Nga pikpamja e perspektivs psikologjike, ne vijm n kt bot me nj struktur t caktuar, ne shikojm n nj mnyr t caktuar, dgjojm n nj mnyr t caktuar. , sillemi n nj mnyr t caktuar., sepse neuronet tona, gjndrat dhe muskujt jan strukturuar n nj mnyr t caktuar.

Alfred Adler

Alfred Adler nj psikolog dhe psikiatr austriak q studioi me Frojdin Ai u dallua nga Frojdi dhe Jungu duke theksuar se forca motivuese n jetn njerzore sht sensi i inferioritetit ka fillon posa fmija bhet i aft t kuptoj ekzistencn e njerzve tjer q jan m t mir , t aft, pr tu kujdesur pr veten dhe t'i prshtaten mjedisit. Nga momenti i ndjenjs s inferioritetit kjo stabilizon prpjekjet e fmijs t prballet me mjedisin.

Teoria e tij prqendrohet n veantit e do individi. Ai mendon se rndsia e t pandrgjegjshmes sht e pakt si dhe seksualiteti nuk paraqet baz t pr personalitetin dhe rregullimet e tij( ashtu si q pohonte Freud). Njerzit jan t motivuar nga nxitja drejt superioritetit. Kompleksin e inferioritete fmijt e fitojn ( zhvillojn) sepse jan t pafuqishm - varen nga t rriturit. Derisa rriten ata prballen me gjra t reja q nuk mund t'i bjn dhe me situatat t cila nuk jan n prputhje me lartsin e standardeve q i caktojn vetes.

Ai besonte se qenia njerzore ka karakterin e saj shoqror; njerzit jan t udhhequre nga aftsia pr t dashur t tjert, interesimi pr t tjert, dhe nga nevoja pr t bashkpunuar me t tjert pra synimet shoqrore, jan karakteristik e qenies njerzore. N kt drejtim synimet e e individit pr superioritet duhet orientuara n prpjekje pr realizim t synimeve shoqrore dhe jo synimeve egoiste.

Inferioriteti organik...Por kas shum t tjer q nuk mund ti prballojn vshtirsit e tyre dhe jetojn n jet t dshpruar.Por ka edhe inferioritet psikologjik: memec, skuqen, t paaft n matematik psh.. Edhe ktu prirje pr kompensim. Nse na ka pushtuar forca e inferioritetit - zhvillojm kompleksin e Infrerioritetit: sht neuroz, madje duke i manipuluar t tjert q ti bidnni se sa jeni t aft etj.

Mnyr tjetr e te t reagurit sht kompleksi i superioritetit ( prepotent, mburravec dhe diktatort, njerzit q poshtrojn t tjert pr llojin e tyre, racn, origjinn etnike, besimin fetar, orientimin seksual, ose njerzir q jan nn pushtetin e iluzioneve t dhnn pas alkoolit dhe drogs( duke dashur t fshehin ndjenjat e tyre t kotsis- inferioritetit.Njerzit pr rrjedhoj prpiqen ti kompensojn t metat e tyre. Ndonjher ndodh q ata t mbikompensojn ( ekzagjerojn aftsit e tyre) q t zhvillojn kompleksin e superioritetit. Ai besonte ( ndryshe nga Frojdi ) se jo vetm prvojat e fmijris jan vendimtare pr personalitetin e t rriturit , por edhe faktor t trashgimis dhe t mjedisit kontribuojn n zhvillimin e stilit t veant t jet s t rriturit.

Disa nga veprat:"Njohja e njerzve""Teoria dhe praksa e psikologjise individuale

Erich Fromm

Psikaoanlisti dhe filozofi Erich Fromm theksonte rndsin e e faktorve ekonomik dhe social n sjelljen njerzore. Fokusimet e tij devijonin nga psikoanaliza tradicionale q theksonte rolin e pavetdijes. N veprn e tij mbi dhunn prezantonte shum shpjegime lidhur me natyrn e saj. Ai argumentonte se dhuna nuk mund t kontrollohet duke madhshtuar ndshkime( sanksionime) t forta, t ashpra legale , por m shum duke krijuar nj shoqri sa m t drejt ( demokratike) ku njerzit do t ndrlidhen

, komunikojn me njri tjetrin si njerz dhe do t jen t aft t kontrollojn jett e tyre. Fromi theksonte rndsin e nj shoqrie moderne demokratike, ku njerzit do te t jetojn si vllezr, t duan dhe respektojn njri - tjetrin. Vepra : " Natyra e violencs"; "Ikje nga liria" etj.

Sipas Fromit shoqria dhe individi nuk jan forca t ndara dhe opozitare. , natyra e shoqris sht e prcaktuar nga sfondi historik i saj, dhe se dshirat dhe nevojat e individve jan kryesisht t formuara nga shoqrit e tyre. Rrjedhimisht Fromi besonte se problemi fundamental i psikoanalizs dhe psikologjis nuk sht t zgjedh konfliktet midisi nxitjeve instinktive t trashguara dhe t pandryshuara t individit dhe krkesat e fiksuara dhe ligjet e shoqris, por t nxis drejt nj harmonis dhe t kuptuarit t raportit midisi individit dhe shoqris. Ai gjithashtu vente theksin mbi rndsin q ka individi n zhvillimin e trsishm t fuqive t tij ose t saj mentale, emocionale , dhe sensorike.

N veprn:" Ikje nga liria" flet pr tendencn e drejt pavarsis s individit . N fmijri ai sht tejet i varur prej t rriturve, duke u rritur ai tenton drejt pavarsis, drejt autonomis. Por ndodhet midisi dy gjrave : pavarsis dhe liris. Sa m shum q i riu arrin t pavarsohet ai n t njjtn koh ndjehet i friksuar nga ardhmria, sepse sht i ndar nga prindrit. N t njjtn koh sa m shum q sht n bashksi t prindrve ai nuk ndjehet i vetmuar por njkohsisht sht jo autonom( nuk ka liri).Ciln t zgjedh ndrmjet vetmis dhe liris- autonomis?).