KAMERUN TEMEL SOSYAL VE EKONOMIK GÖSTERGELER Devletin adı Kamerun Birleşik Cumhûriyeti Başşehri Youndae Nüfusu 12.662.000 Yüzölçümü 465.458 km2 Resmi dili Fransızca, İngilizce, yerli diller Dini İslâmiyet, Hıristiyanlık,Animizm Para birimi Kamerun Frankı GayriSafi Yurtiçi Hasıla (2003) 11,9 milyar dolar Reel GSYH büyüme (%) (2003) 4,2 Tüketici Fiyatları Enflasyonu (%) 2003 0,6 İhracat (FOB, milyon dolar) 2003 2.170 İthalat (FOB, milyon dolar) 2003 2.247 Dış Ticaret Hacmi, milyon dolar 2003 4.417 Toplam Dış Borç (Milyon Dolar)2003 8,2

A) SİYASİ DURUM 1961 yılında Fransız ve İngiliz Kamerun Devletleri’nin birleşmesiyle kurulan Kamerun, Batı Afrika’daki Gine Körfezi’nde Nijerya’nın komşusudur. Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Gine, Nijerya ve Gabon'la komşu olan Kamerun, Orta Batı Afrika'nın en önemli ülkelerinden biridir . Yaounde kenti ise Kamerun'un başkentidir. Orta Afrika Ekonomik Topluluğu'nun (CEMAC) lider ülkelerinden olan Kamerun, zengin petrol ve doğal kaynakları ile Afrika'nın refah düzeyi en yüksek ülkelerindendir. 1884 tarihinden I. Dünya Savaşı’na kadar Almanya’nın kolonisi olan Kamerun, I. Dünya Savaşından sonra (1919) İngiltere ve Fransa arasında ikiye bölünmüş, Fransız kolonisi 1960’da, İngiliz kolonisi ise 1961'de bağımsızlığını kazanmıştır. İki koloninin birleşmesiyle oluşturulan federal yapı, 1972’de Kamerun Cumhuriyeti olarak üniter bir yapıya dönüştürülmüştür. Kamerun 1982’den günümüze kadar halen iktidarda olan Başkan Paul Biya tarafından yönetilmektedir. 1991 yılında ülke çok partili sisteme geçmiş ve Devlet Başkanı yanında Başbakanlık müessesesi oluşturulmuştur. Devlet Başkanı Paul Biya, son olarak 12 Ekim 1997 yılında gerçekleştirilen seçimlerde de en yüksek oyu almıştır. Ancak, bu seçimde 3 ana muhalefet partisi, bağımsız bir seçim komisyonu kurulmadan Başkanlık seçimi yapılmasını protesto ederek seçimlere katılmamışlardır. 1997 yılında IMF ve Dünya Bankası ile yaptığı anlaşmalar sonucunda ekonomisini sağlam temellere oturtmuş ve hızla büyümeye başlamıştır. Fransız kanunları ile yönetilen ülkede Citibank'ın bir şubesi bulunmakta ve yerel bankalar Amerikan ve Avrupalı bankalarla işbirliği yapmaktadırlar. Ülkenin en önemli kentlerinden Doula, Afrika kıtasının en işlek limanlarından biridir. Dünyanın dört bir yanından buraya mal gelmekte ve buradan Afrika'nın iç kesimlerine dağıtım yapılmaktadır. Kamerun'un komşu ülkelerle de ticareti gelişmiştir. Bu nedenle bu ülkeyi sadece kendi nüfusu ile düşünmemek gerekir. Kakao üretiminde dünya altıncısı ve petrol ihracatçısı olan Kamerun'da diğer Afrika ülkelerinden farklı olarak yerel girişimcilerin sayısı Avrupalı girişimcilerden fazladır. Hafif

2

sanayisini geliştirmeye çalışan Kamerun, ihraç kalemleri dışındaki her türlü ürünü ithal etmektedir. Dünya Bankası’nın destekleriyle inşa edilen Çad – Kamerun petrol boru hattı, özellikle yardımcı servisler ve alt yapı gelişimine önemli fırsatlar sunmaktadır. Bu konu hakkında ayrıntılı bilgiyi www.worldbank.com adresinden edinebilirsiniz. Şu anda Kameru’nda Shell, Standard Chartered Bank, British American Tobacco ve Guiness aktif olarak faaliyetlerde bulunmaktadır. İngiltere’nin Kamerun’a ihracatı 2001 yılında %53 büyüyerek 36 milyon sterlin olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler sonrasında Kamerun, İngiliz firmaları, için 6. büyük pazar olmuştur. Nüfus ve Sosyal Hayat Kamerun’un nüfûsu 12.662.000’dir. Halkın büyük kısmını Bantular meydana getirir. Kamerun’da 24 değişik dili konuşan 200 civârında kabile vardır. Halkın büyük kısmı ülkenin doğu kesiminde ve kırlık bölgelerde yaşar. Başlıca kabileleri arasında Kirdi, Fuble ve Bamilikeler bulunur. Yaounde ve Douala önemli şehirlerinden ikisidir. Din: Halkın % 40’ı Afrika kabilesinin ananevî dîni olan Animizm’e bağlıdır. Halkın % 35’lik kesimi Hıristiyandır. Müslümanlar toplam nüfûsun beşte birini teşkil etmelerine rağmen, İslâmiyet hızla yaygınlaşarak dinamik bir görünüm arz etmektedir. Eğitim: Ülkede okullar devlet, misyonerler ve bâzı özel kişiler tarafından kurulmuştur. Devlet okulları ücretsizdir. Devlet diğer okullara devam edenler için de para yardımı yapmaktadır. Okuma-yazma oranı düşük olmasına rağmen, yeni neslin çoğunluğu okula gitmektedir. İlk ve orta öğretim yapılan yüzlerce okulun yanında yüksek okullar ve başkentte de bir üniversite vardır. Siyasî Hayat Federal bir Cumhûriyet olan Kamerun, Cumhurbaşkanı ve 120 üyeli meclis tarafından yönetilmektedir. Federal meclisin üyelerinin yarısı doğrudan doğruya halk tarafından, yarısı ise federe devletlerin meclisleri tarafından seçilir. Federal meclis tarafından 5 yıl için seçilen Cumhurbaşkanı aynı zamanda başbakandır. B) EKONOMİK YAPI Dünya Bankası tarafından kurulan Ağır Bir Şekilde Borçlanmış Ülkeler (HIPC)’in insiyatifiyle oluşturulan 2004 yılı Kamerun Devleti ekonomik politikası, önceden konulmuş hedefleri gerçekleştirmeyi amaç edinmektedir. Bu program ve gelişmeler bünyesinde yoksulluğun azaltılması için 2003 yılında Uluslararası Para Fonu tarafından PRGF programı hazırlanmıştır. Program çerçevesinde devlet, muz, hurma yağı ve kauçuk sektörlerinin özelleştirilmesine hız vermiştir. Bu özelleştirme sürecinde su ve telefon şirketlerini de özelleştirme yoluna gitmiştir. Uluslararası Para Fonu’na sunulan niyet mektubu çerçevesinde ormancılık, taşımacılık sektörleri ile finans ve petrol sektörlerinde geniş reformlara gidilmektedir. Ülkenin orta vadeli makroekonomik çatısı altında, 2003 yılında %4,2 büyüyen Kamerun'un, 2004 yılında %4,7 ve 2005 yılında da %5,1’lik bir büyüme göstereceği tahmin edilmektedir. Fakat bu büyüme tahminlerinin, geçmiş yıllarda ekonominin büyümesine büyük katkı yapan Çad – Kamerun Petrol Boru Hattı’nın bitmesi ve diğer idari sorunlardan dolayı,

3

gerçekleşmesi zor olarak görülmektedir. Ayrıca elektrik üretimi için geçmiş yıllarda yapılan tahminler gerçekleşmemiş ve aksine durum daha da kötüye gitmiştir. Bütün bu sebeplerden dolayı, bağımsız gözlemciler tarafından Kamerun Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'sı için 2004 yılında %3,7 ve 2005 yılında da %4,3’lük bir büyüme tahmini yapılmaktadır. İstikrarlı politik atmosfer ve Uluslararası Para Fonu’nun piyasaları liberalleştirmeye yönelik baskıları, büyümeyi pozitif yönde gerçekleştirilebilir kılmaktadır. Bölgesel merkez bankası tarafından uygulanmakta olan tedbirli para politikası sayesinde enflasyon arzu edilen alt seviyelerde tutulmaktadır. Ancak son yıllarda ortaya çıkan iç talep artışı fiyatlar üzerinde baskı yapmakta ve bunun sonucunda enflasyon 2004 ve 2005 yıllarında %2,5 olarak tahmin edilmektedir. Kamerun'da, para birimi olan Kamerun Frankı (CFAfr), Euro karşısında sabit ve Dolar karşısında da dalgalı döviz kuru uygulaması yapılmaktadır. 2004 yılında Euro karşısında önemini kaybeden Dolar 2,275 Euro sınırına yaklaşmıştır. Ancak bu düşüş, A.B.D’de uygulanmakta olan para ve mali politikalar sayesinde 2005 yılında yavaşlamaya başlayacak ve ortalama 1,36 Euro seviyesinde gerçekleşecektir. Amerikan Doları 2004 yılında %12 değer artışıyla 517 CFAfr ve akabinde 2005 yılında % 6 değer artışıyla 483 CFAfr olarak gerçekleşecektir. Dış ticaret dengesi, Çad – Kamerun Petrol Boru Hattı'nın bitmesi ve ithalatın Amerikan Doları bazında %8 düşmesiyle, 2003 yılındaki 77 milyon Dolar'lık açıkla karşılaştırıldığında, 2004 yılında 114 milyon Dolar bütçe fazlası verecektir. Ancak bu durum 2005 yılında, Kamerun frankının değer kazanması sonucu ithalatın %9 artması nedeniyle 191 milyon Dolar'lık dış ticaret açığına dönüşecektir. Ayrıca düşük petrol fiyatları ve petrol üretiminde geçekleşen azalmalar bu dış ticaret açığına etki etmektedir. Dış yardımların artması nedeniyle cari transferler hesabında 2004 ve 2005 yılında artan bütçe fazlası verecektir. Bütün bu trendler sonrasında, 2003 yılında 612 milyon Dolar olarak gerçekleşen cari açık 2004 yılında 277 milyon Dolar ve 2005 yılında 456 milyon Dolar olarak gerçekleşecektir. Yani, cari açığın Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya oranı 2004 yılında 2003 yılına kıyasla daralarak %1,9’a düşecek ve 2005 yılında tekrar artarak %2,7’ye çıkacaktır. Ekonominin Geleceği Kamerun'un, IMF tarafından hazırlanan ve 2004 yılının ikinci yarısında tamamlanacak olan Ağır Bir Şekilde Borçlanmış Ülkeler Anlaşması doğrultusunda Fransa’ya olan dış borcunda 1,2 milyar dolarlık bir azalış gerçekleşecektir. Fransa bu borç affı doğrultusunda Kamerun ile 3 yıllığına, sağlanan bu fonlamanın kırsal kesimde gerçekleştirilecek olan sermaye yatırımlarına nasıl yansıyacağına ilişkin, bir anlaşma imzalayacaktır. Dolayısıyla bu anlaşma doğrultusunda fonların etkin kullanımı için yönetsel bir de çerçeve hazırlayacaktır. Aşağıdaki tabloda dönemler halinde gerçekleşecek olan bu fon transferinin Kamerun GayriSafi Yurtiçi Hasıla'sına etkilerini görüyoruz. Tablo 1.1

2004 2005 Borç azalması sonucu kullanılan fon (%) 100 80 50 0 100 80 50 0 GSYİH reel Büyümesi 4,6 4,3 3,9 3,2 5,4 5,2 4,9 4,4 Kamerun’un üyesi olduğu CEMAC, tahminlere göre 2004 yılında, 2003 yılındaki %5’lik büyümeyle karşılaştırıldığında 2004 yılında %7 büyüyecektir. Bunun sonucunda da Kamerun ekonomisi ve GSYİH’ı da büyüme trendine girecektir. Zira Kamerun CEMAC’daki

4

kalkınmakta olan en gelişmiş ülke olup, birliğin GSYİH’sının %49’unu karşılamaktadır. Doulala limanı ithalat ve ihracat transferleri için ana liman konumundadır. Ancak, yaşanan elektrik kıtlığından dolayı yaşanacak olan büyük bir talebi karşılamada zorluk çekebilecektir. İş adamları ve sanayiciler tarafından oluşturulan bir grup, Şubat ayında küçük ve orta boy girişimler için bir danışmanlık servisi kuracaklardır. Bu servis projesi Alman hükümeti desteğinde çalışan ve yine bir Alman firması tarafından yürütülecektir. Servisin ana amacı, yeni iş planlarının oluşturulmasına yardımcı olmak ve taraflar arasında müzakereler sürecinde teknik destek sağlamaktır. Kamerun hükümeti ticareti etkileyebileyecek hilekarlık, taklitçilik ve kaçakçılığın engellenmesi açısından bir takım kampanyalar başlatmıştır. Kampanya, Ticaret ve Endüstri Bakanlığı'nca oluşturulan bir heyet ile kamu ve özel sektör iş dünyasını bilgilendirmek amacıyla yapılan gezileri içermektedir. Kamerun endüstrisinde özellikle şeker, çimento, tekstil ürünlerinde gerçekleşen illegal ithalatlar özellikle bu sektörde çalışan firmaları olumsuz yönde etkilemektedir. Ülkenin özellikle Nijerya ile komşu olan kısmından kaçak mal ticareti had safhadadır. Kamerun yerli ürün üreticileri, ürünlerinin iç pazarda rekabeti olumsuz etkileyen yüksek vergilerden ve ticari maliyetlerden şikayetçidir. Bu rekabetin azalmasında ülkeye illegal yollardan giren ithal malların da katkısı küçümsenmeyecek kadar fazladır. 2003 yılı Aralık ayından beri Kamerun’da bankacılık sektöründe sıkıntılar yaşanmaktadır. Özellikle bu dönemde mevduat sahiplerine yatırımlarının geri ödenmesinde zorluklar yaşanmaktadır. Zira bankacılık sektörünün tüm mevduat sahiplerine olan borcu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, basından edinilen bilgiye göre toplam mevduat yükleniminin 99 milyon dolardan fazla olduğu tahmin edilmektedir. Tahminlere göre, toplam mevduatın ancak %5’ine denk gelen bu tutarın batan bankalar dolayısıyla halka yüklenmesi, özellikle kırsal kesimde yaşayan insanları olumsuz yönde etkileyecektir. Hükümetin finansal pozisyonu 1994 yılında gerçekleştirilen devalüasyon ile düzelme sürecine girmiş ve bu süreç günümüze kadar devam etmektedir. Ancak bu devalüasyon sonucu bankacılık sektörü çok kırılgan bir yapı halini almıştır. Hazine bonolarının planlanan takdimi henüz gelişmekte olan piyasalar için zincirleme etki yaratacaktır. Douala Borsası gelişmekte olan finans piyasasının bu hızına olumlu katkıda bulunacaktır. 2004 ve 2005 yılında yüksek oranlarda gerçekleşmesi gereken petrol fiyatları, Kamerun dış ticaret hacminin artmasına katkıda bulunacaktır. Enflasyon Enflasyon, bölgesel merkez bankasından gelen katı kurallar sonucunda artış hızını büyük ölçüde azaltmıştır. Ancak yiyecek ürünlerinde fiyat hareketlerinden dolayı tüketici endekslerinde bir baskı ortamı oluşmaya başlamıştır. Bu olgu artan bölgesel talepten ve tarımda uzun süredir devam eden yapısal sorunlardan kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu sene gerçekleşmesi tahmin edilen tatmin edici hasat, enflasyonun düşük seviyelerini korumasına yardımcı olacaktır. Avrupa Kamerun’un ithal ürünlerinde ana konumda olduğu için, Avrupa’da gerçekleşecek düşük enflasyon sabit ithal fiyatlarını beraberinde getirecektir.

5

Cari Denge Cari hesap 2003 yılını açıkla kapatmıştır. Ülkede azalan ithalat, Çad – Kamerun petrol boru hattının bitme aşamasına gelmesi ve düşük borç servisi ödemeleri bunda etkili olmuştur. Ancak, hizmetler dengesindeki açık, Çad – Kamerun petrol boru hattından kaynaklanan sigorta ve taşımacılık giderlerinden dolayı beklenenden daha büyük olarak gerçekleşmiştir. Tablo 1.2 - Projeksiyon Özeti 2003 2004 2005Reel GSYİH büyümesi 4,2 3,7 4,3Petrol Üretimi (‘000 b/d ) 93,0 84,0 77,0Tüketici Fiyatları Enflasyonu(%) 0,6 2,5 2,5İhracat (FOB, milyon dolar) 2170 2186 2086İthalat (FOB, Milyon Dolar) 2247 2072 2276 Tablo 1.3 - Yıllık Göstergeler 1999 2000 20001 2002 2003 GayriSafi Yurtiçi Hasıla (CFAfr) 5.753 5.981 6.676 7.132 7.455 GayriSafi Yurtiçi Hasıla (Milyar dolar) 9,8 9,1 9,1 9,7 11,9 Reel GSYİH büyüme (%) 4,4 4,2 5,3 4,0 4,2 Tüketici Fiyatları Endeksi (ort; %) 1,5 -2,1 4,6 2,7 0,6 Nüfusu (milyon) 14,8 15,1 15,5 15,8 16,2 İhracat (FOB, Milyon dolar) 2.322 2.318 1.929 1.884 2.170 İthalat (FOB, Milyon dolar) -1.413 -1.380 -1.864 -1.858 -2.247 Cari Denge (Milyon dolar) 239 510 -380 -561 -612 Toplam Dış Borç (Milyon Dolar) 9,5 9,3 8,4 8,5 8,2 Borç Servisi Oranı (%) 19,9 19,0 13,1 14,8 10,3 Doviz Kuru (ort.) CFAfr:$ 615,7 712,0 733,0 697,0 581,2 Anahtar Noktalar 2002 yılı ekonomik göstergeleri beklenen seviyenin biraz altında gerçekleşmiştir. Bundan böyle mali yıl Ocak 2003’den başlamak üzere, Ocak’ta başlayıp Aralık’a kadar devam edecektir. İktidardaki CPDM partisi iç politikalarda birleştirici baskısını ortaya koymuştur. Parti 2002 Temmuz ayında hem belediye hem de parlamento seçimlerinde önemli derecede başarı elde etmiştir. Hauge’deki Uluslararası Adalet Divanı, Nijerya’nın bütün itirazlarına rağmen Bakassi Yarımadası’nın Kamerun’a ait olduğunu hükmetmiştir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi geçici üyesi olarak Kamerun Irak krizinde önemli rol oynamak zorunda kalmıştır. Kamerun frankı 2003 yılında Euro’ya bağlı kalmıştır, fakat hala orta düzeyde bir devalüasyon riski taşımaktadır.

6

C) GENEL DIŞ TİCARET 1 ) Ticaret Politikasının Genel Özellikleri 1995 yılından bu yana Kamerun ekonomisi, uzun yıllardır süren ekonomik bunalımdan yavaş yavaş kurtulmaya başlamıştır. 1995/1996 – 1999/2000 yıllları arasında ortalama %4,7’lik bir büyüme yakalamıştır. Aynı zaman dilimi içerisinde enflasyon ve mali açık azalan bir eğilime girmiştir. Ekonominin bu performansı, özelleştirme ve liberalleşme yolunda uygulanan yapısal reformların bir sonucudur. Yapısal reformlar pazarda kaynakların daha iyi dağıtılmasını da sağlamak amacıyla devlet tekellerini özelleştirmeye ve fiyat liberalliğine odaklanmıştır. Bu bağlamda devlet, ticari liberalleşmeyi, ekonominin modernizasyonu çabalarının bir bütünü olarak görmektedir. Ticaret politikaları, açık ticaret rejimine yönelmektedir. Petrol sektörünün yanında tarım ve ormancılık sektörleri de GSYİH’ ya katkıda bulunan ana sektörlerdir. Kamerun'un ihracatı içerisinde petrol ve petrol ürünlerinin payı yüksektir. Diğer önemli ihraç ürünleri ise kakao, kahve, alüminyum, ve kerestedir. Ülke ticaretinde Avrupa Birliği 1999 – 2000 yılları arasında ülkenin baskın pazarı durumundadır. İhracatının %66’ sını AB ülkelerine gerçekleştirmekte, bunun yanında ithalatının % 50’sini bu ülkelerden yapmaktadır. Başlıca ithal maddeleri: Makina ve taşımacılık ekipmanları, işlenmiş maddeler, gıda, elektrikli ürünleri, yatırım maddeleri, yarı mamuller, madencilik ürünleri, tüketim maddeleri, hayvansal ve bitkisel ürünler. Başlıca ihraç maddeleri: Petrol ve petrol ürünleri, ağaç ve ağaç ürünleri, kakao, alüminyum, kahve, pamuk. İhracatında başlıca ülkeler: Fransa, İtalya, Hollanda, İspanya İthalatında başlıca ülkeler: Fransa, Almanya, Nijerya, Amerika, Japonya Tablo 1.4: Kamerun’un Başlıca İthal ve İhraç Malları Başlıca İhraç Malları Başlıca İthal Malları Madde Toplamın %’si Madde Toplamın %’si Ham Petrol 41,5 Yatırım maddeleri 18,5 Kereste ve ürünleri 16,5 Yarı mamuller 16,5 Kahve 7,1 Madencilik ürünleri 15,1 Pamuk 6,7 Tarımsal makinalar 12,1 Kakao 6,5 Ulaşım araçları 11,7 Aluminyum 5,1 Tüketim maddeleri 10,4 Kauçuk 4,2 Gıda maddeleri 10,0 Muz 4,0 Hayvansal ve bitkisel ür. 4,1 Diğerleri 8,4 Diğerleri 2,8

7

Tablo 1.5: Kamerun’un İthalat ve İhracatında Başlıca Ülkeler İhracatında Başlıca Ülkeler İthalatında Başlıca ÜlkelerÜlke Toplamın %’si Ülke Toplamın %’si İtalya 24,9 Fransa 27,3Fransa 17,7 Nijerya 8,4İspanya 13,8 ABD 8,1Hollanda 10,1 Almanya 6,7Portekiz 3,7 Japonya 5,5İngiltere 2,5 Belçika 5,0Gabon 2,4 İtalya 4,5Almanya 1,9 İngiltere 2,8Çin 1,9 Hollanda 2,5Çad 1,8 Gine 2,3Belçika 1,8 Çin 2,0Ekvator Ginesi 1,4 İspanya 1,9 Sektörler Tarım ve Balıkçılık Tarım sektörü 1994 yılından bu yana reform sürecindedir. İthalat ve ihracattaki miktar kısıtlamaları kaldırılmış ve bir çok üretim alanları özelleştirilmiştir. Kakao, kahve, pamuk, şeker ve hurma yağı gibi tarımsal ürünlerden alınan ihracat vergileri son zamanlarda azalmıştır. Devlet tarım sektöründeki gelişmeleri, yoksulluğun azaltıldığının ve ekonomik büyümenin gerçekleştirildiğinin göstergesi olarak anlamlandırmaktadır. Yine burada liberalleşen sektörün ve özelleştirmenin etkisi vardır. Sektördeki stratejisini, rekabeti ve çiftçilerin gelirini artırmak amacıyla faktör verimliliğini sağlamak olarak belirlemiştir. Ayrıca hükümetin bu çabaları yurtiçi üretimi çeşitlendirmeye ve ihracat çeşitliliği artırmaya yöneliktir. Ortalama MFN gümrük vergisinin %22,5’ini tarım vergileri oluşturmaktadır. Kimyasallar Petrol bağlantılı kimyasal ürünler Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın %5,5’ ini ve ihraç ürünlerinin % 45’ ini oluşturmaktadır. Hükümet politikaları, petrol ve mineral sektöründeki potansiyeli liberalleşme ve teşvikler yoluyla artırmayı hedef almıştır. Ayrıca hükümet petrol ürünlerinin dağıtımını ilerletmek, hidroelektrik potansiyeli geliştirmek ve off-shore rezevrlerini artırmaya yön veren yasal düzenlemeleri maden, doğal gaz ve petrol sektörlerinde gerçekleştirmektedir. Hizmetler – İletişim Kamerun telekomunikasyon sektöründeki reformlar için önemli çaba sarfedilmektedir. Sektör şu anda, özelleştirmeyi gerektiren, endüstride faaliyette bulunan firmalar arasında rekabeti artırıcı 1998 Telekomunikasyon yasasıyla düzenlenmektedir. Hizmetler – Finans Kamerun bankacılık sektörü de diğer sektörler gibi bir reform çalışması içerisindedir. 1980’lerin sonlarından beri otoriteler, piyasayı düzenleyici ve denetleyici; bankaların

8

özelleştirilmesi, likiditasyonu için hazırlanan program yürürlüktedir. Afrika Ülkeleri Merkez Bankası, bankacılık için lisanslama sürecinde milli bakanlıklarla sorumluluğu paylaşan bölgesel bankacılık sistemi ile sektörü düzenlemektedir. Günümüzde Kamerun, CIMA üyesi 14 Afrika ülkesinden biri konumunda olup, sigortacılık sektörü için ortak bir kod sistemi uygulamaktadır. Uzun yıllardan bu yana Kamerun gıda sektöründe kendi kendine yetecek derecede üretim gerçekleştirmektedir. Ancak, son yıllarda gıda ithalatı artmış, ve bu artış da dışa bağımlılığı yaratmıştır. Örneğin pirinç ithalatı 251,000 ton ile bir önceki yılın iki katına çıkmıştır. Aynı şekilde tahıl ithalatı aynı dönem içerisinde 529,000 ton, mısır ithalatı ise 14,417 ton olarak gerçekleşmiştir. İthal yiyeceklerdeki bu dışa bağlılık ülkede düşen verimlilik ve azalan rekabetin bir göstergesidir. Şu anda uygulanmakta olan politikalar, durumu tersine çevirmekten ziyade, ticaret fazlasını da azaltarak kötüleşmesine yol açmaktadır. Sanayi Petrol ülkenin en önemli doğal kaynağıdır. Yıllık yaklaşık 5 Milyon ton bir ihracat gerçekleştirilmektedir. En önemli sanayi dalı petrol sektörüdür. Kamerun’da 1960’lı yıllarda başlayan bir sanayi altyapısı mevcuttur. Ülkede, mevcut doğal kaynaklara (petrol, ağaç ürünleri, demir, boksit, alüminyum, pamuk, kakao, tütün vs.) paralel bir sanayi kurulmuştur. Tarıma dayalı alanda, palm yağı, pamuk yağı, mısır yağı, şeker, çay ve kahve, çikolata, sigara, meyve suları, makarna, kimya alanında, sabun, deterjan, çimento, boya ve vernik, özellikle petrol endüstrisi dolayısıyla yan ürünler, plastik vs., üretimi, pamuk dolayısıyla tekstil, ve ağaç ürünleri alanında sanayi üretimi yapılmaktadır. 2 ) Gümrük Vergileri ve Tarifeler Kamerun Dünya Ticaret Örgütü’nün kurucu üyelerindendir. Ticari ilişkilerinde bütün ticari partnerlerine aynı MFN (kayrılan ülke) muamelesini gütmektedir. Bağlayıcı taahhütnameleri toplam tarife çizgisinin % 15’ini oluşturmaktadır. Gelişen bir ülke olarak Kamerun, geçiş dönemi süresince Dünya Ticaret Örgütü tarafından oluşturulan bir çok taahhütü yerine getirmektedir. Kamerun ticari politikaları ve uygulamalarının büyük bir bölümü bölgesel olarak CEMAC tarafından kararlaştırılmaktadır. CEMAC bir ekonomi ve para birliğidir. Birliğin amaçlarından biri üyeleri arasında sermaye akışını sağlamak ve açık ticarete müsade eden tek bir pazar oluşturmaktır. Birlik üyelerinin 3. ülkelerle yaptığı ticarette ortak gümrük vergisi sistemi olan CET (Common External Tariff) uygulanmaktadır. Bunun yanında birlik üyelerinin kendi aralarındaki ticareti 1998 yılından beri vergiden muaftır. CET’in dört oranı vardır; %5’i esaslı mallar, %10’u hammadde ve sermaye, %20’si ara mallar ve %30’u tüketici mallarıdır. Birliğin üyeleri için BEAC adı verilen ortak bir bölgesel banka para politikalarını sürdürmektedir. Son gelişmeler CEMAC sayesinde bir ekonomik birlik oluşturma süreci başlamış ve uygulanan vergilerin harmonizasyonu için birlikte büyük çabalar harcanmaktadır. Ancak, Kamerun’un CEMAC üyeleri ile olan ticareti Avrupa Birliği üyeleri ile olan ticareti ile karşılaştırıldığında düşük kalmaktadır. Kamerun’un ana ticaret enstrümanı gümrük vergileridir. Bütün gümrük vergileri ad valorem vergisi olup, mevsimsel ve değişken oranlı vergiler yoktur. Uygulanan ortalama MFN gümrük vergisi oranı 2000 yılında %18,3’ dür. Uruguay Müzakereleri sonucunda Kamerun, bütün tarımsal gümrük vergilerinde %80 tavan oranını uygulamaktadır. Aslında uygulanan gümrük vergileri, sınırlanan gümrük vergilerinden yüksek orandadır.

9

Ülke içinde üretilmekte olan ürünlerin ithalatı %18,7 katma değer vergisine tabidir. Alkol ürünleri, sigaralar, kozmetikler ve mücevherat gibi ürünler %25 işlem vergisine tabidir. Bu uygulanan sınırlamalar, göreceli olarak güvenliği sağlamak, toplum ve çevrenin sağlığını yükseltmeyi amaçlamaktadır. Kamerun ithalatı sınıflandırmak amacıyla HS sistemini kullanmaktadır. Kişisel kullanım için gerekli olan ürünlerin ithalatında bu özelliklerini kanıtlayan teknik lisans edinilmesi zorunluluğu vardır. Ödemeler, daima peşin ya da gayri kabili rücu akreditif ile yapılmaktadır. Gümrük tarifeleri ile ilgili bilgiyi bilgi merkezimizden ya da AB’ ye ait http://mkaccdb.eu.int web adresinden elde edebilirsiniz. 3 ) Tarife dışı Engeller Gümrük vergileri tek sistemli bir merkezin kurulmasıyla daha elverişli bir duruma getirilmiştir. Gümrük vergilerinin değerlemesinde 2001 yılına kadar Brüksel Şartnamesi’ni uygulayan Kamerun, bu tarihten sonra Dünya Ticaret Örgütü’nün Değerleme Anlaşması’nı uygulamaktadır. Kamerun’un beklenmeyen anti-damping gibi ticari olayları düzenleyen ancak günümüze kadar uygulanmayan bir yasa sistemi vadır. Standardizasyon Kamerun’da erken safhalardan biridir. Kamerun ihracat rejimi, yeniden gözden geçirme süresince liberalleştirilmektedir. Günümüzde, ihracat lisansları sadece altın ve elmas gibi hassas ürünlere uygulanırken, kakao ve kahve gibi ürünlerde ihracat sertifikası kaliteyi teşkil etmek için yeterli olmaktadır. Tehlikeli ürünler için ise sağlık ve çevresel nedenlerden dolayı gümrük engellemeleri uygulanmaktadır. Ham kütüklere uygulanan vergiler dışındaki bütün ihracat vergileri kaldırılmıştır. Bunun yanında ham kütüğün ihracatı ise belirli kotalara bağlanmıştır. Kamerun ihracatçılara vergi teşvikleri dışında herhangi bir özel destek sağlamamaktadır. Vergi teşvikleri endüstriyel gelişimi artırmak, ihracatı özendirmek, katma değeri artırmak ve istihdam yaratmak için gerekli kılınmaktadır. 4 ) Diğerleri 1990 yılında başlayan özelleştirme süreci halen devam etmektedir. Ancak, su ve elektrik gibi bazı devlet kuruluşlarında tekelleşme devam etmektedir. 1997 yılında özel ve kamu kuruluşları arasındaki rekabeti artırıcı yasal düzenlemeler getirilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Temel mallarda devlet tarafından sağlanan servis hizmetleri belirli fiyat kontrollerine tabidir. Standartlar ve teknik düzenlemeler konusunda ihracatçılar için THE (Technical Help for Exporters) tarafından gerekli destek ve yardım sağlanmaktadır. THE çeşitli ürün kategorilerinde uzman desteği sağlamakta ayrıca bu konuda çeşitli yayınlar çıkarmaktadır. Yabancı düzenlemeler, yabancı ülke standartları ve kabul prosedürleri, hususi ürünler için gerekli araştırma ve danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Gerekli bilgi için http://www.bsi-global.com adresini ziyaret edebilirsiniz. 5 ) Dış Ticarette Kullanılan Belgeler Havayolu Faturası: Kopya sayısı ithalatçının ve havayolu kullanıcısının gereklerine göre değişmektedir. Konşimento: Brüt ağırlığı pound cinsinden göstermeli ve hacim ölçülerini feet ya da inches biriminden göstermelidir. Tanımlama işaretleri ve alıcının adı ve adresi yazılmalıdır.

10

Menşe Şahadetnamesi: Ülkeye giren bütün mallardan istenmektedir. En az 3 kopya olmak zorundadır. Genel form olarak diğer belgelerdeki bilgilerle tutarlı olmalı ve Ticaret Odası’ndan sertifikalı sorumlu bir ihracatçı tarafından imzalanmalıdır. (Ticaret Odası extra kopya talebinde bulunabilir.) Ticari Fatura: Karayolu taşımacılığı için 3 kopya, havayolu taşımacılığı için 4 kopya gereklidir. Fatura şu bilgileri içermelidir: Ürünün menşesi Taşımayı gerçekleştirenin adı ve adresi Taşımanın yeri ve zamanı Ürünü alanın adı ve adresi Konteynırların sayısı ve tipi İşaret ve numaralar İçerik ve ağırlık Her ürünün değerini belirten tanıtımları Navlun ve tesadüfi giderler C ve F ya da CIF olarak eklenmelidir. FOB (Amerikan Doları) ve CIF maliyetleri faturada ayrı ayrı listelenmelidir. Konsolosluk Faturası / Düzenlemeler: Konsolosluk faturası ve düzenlemelerine ihtiyaç duyulmamaktadır. Genel: Eğer ithalatçı tarafından dokümanların hazırlanmasında gümrük ve bankalar tarafından kabul edilecek şekilde İngilizce hazırlanması garanti edilmez ise Fransızca olarak düzenlenmesi zorunludur. İthalat Lisansları: Kotaların uygulandığı ürünler hariç diğer ürünlerde ithalat lisansları istenmemektedir. Sigorta Serifikaları: 500,000 CFAfr ve üzeri FOB değerli bütün ürünler için taraflar tarafından kararlaştırılmış bir sigorta poliçesi zorunluluğu vardır. Paketleme Listeleri: Özel bir gereklilik yoktur. İthalatçının inisiyatifindedir. Proforma Fatura: Genellikle ithalat lisansı edinmek amacıyla ithalatçı tarafından istenmektedir. En az bir orjinal üzerinden düzenlenmelidir. Kopya sayısı ve içeriği ithalatçının istekleri doğrultusunda hazırlanmaktadır. Bütün ticari işlemler için, hazırlanan proforma faturası Ticaret Odası tarafından sertifikalı olmalıdır (Ticaret Odası ayrıca belgenin kopyasını isteyebilir). Bütün kopyalar ithalatı gerçekleştirilecek olan ürünün özelliklerini açık ve net bir biçimde içermelidir. Fatura deklerasyonları ihracatçı firmanın sorumlusu tarafından imzalanmalıdır. Ata Karnesi: Kamerun hükümeti ithalat ve ihracatta Ata Karnesi kabul etmemektedir.

Gümrük Sorumlukluları Ürün Tipleri & Oranları Temel Ürünler %5 Ekipman ve Ham madde %10 Ara Ürünler %20 Tüketici Malları %30

Diğer Vergiler Vergi Tipi ve Oranı KDV %18,7 İşlem Vergisi %25 Tüketici Süreci Vergisi %1,5 Bitki sağlığı sertifakası için %1.5

11

Ticari numuneler ve Geçici İthalat Ticari değeri olmayan ürünler gümrük vergisinden muaf olarak ithal edilebilir. Diğer ürünler ise belirli bir depozito ve bono karşılığında ve 1 yıl içinde tekrar ihraç edilmek şartıyla geçici olarak gümrük vergisinden muaf ithal edilebilir. Kamerun’da serbest ticaret bölgesi bulunmamaktadır. Ancak ülkenin üyesi olduğu CEMAC 2007 Aralık ayından itibaren bir serbest ticaret bölgesi açmayı planlamaktadır. Uzmanlar serbest ticaret bölgesinin başarısı için tahminlerde bulunmanın henüz çok erken olacağı kanısındadırlar. Bunun için özellikle iyi bir ticaretin gerçekleşmesi için gerekli olan taşımacılık ve iletişim yapısı gereklidir. D) TÜRKİYE VE KAMERUN ARASINDA TİCARET Türkiye'nin Batı Afrika'ya açılması kapsamında en önemli ülkelerden biri olan Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, ve Gabon gibi komşu ülkelerin de dış ticaret kapısıdır. Kamerun'un tüm dış ticaretinin gerçekleştiği Douala liman şehri aynı zamanda bu ülkelerin de dış ticaretinin geçtiği yerdir. İthalatının büyük kısmını Avrupa'dan gerçekleştiren Kamerun pazarında, kalite bakımından bu ürünlere yakın ve fiyat bakımından daha avantajlı olan Türk ürünlerinin ciddi bir rekabet avantajı vardır. Kamerun, Türkiye'ye tropikal ağaç ve tabii kauçuk ihraç ederken, Türkiye'den çimento, metal tüketim malları, mayalar, plastik mamuller ve gıda maddeleri ithal etmektedir. Kamerun'un toplam ithalatındaki ürünlerin başında yarı mamuller, işlenmiş mamuller, tekstil, makine ve teçhizat, gıda maddeleri ve çeşitli tüketim maddeleri yer almaktadır. Orta Afrika'nın bu önemli ülkesine rekabet gücümüzün yüksek olduğu yukarıdaki ürünlerle ihracatımızı arttırabilmemiz kolay olacaktır. Türkiye ile Kamerun arasındaki ticaret hacmi 2003 yılında 40,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Kamerun ile Türkiye arasında imzalanan ticaret anlaşmaları aşağıdaki tablodaki gibidir. Tablo1.5: Kamerun ile Türkiye arasında imzalanan ticaret anlaşmaları Kamerun Ekonomik, Ticari ve Teknik İşbirliği Anlaşması Ankara Mart 2002 Kültürel ve Bilimsel Alanlarda İşbirliği Anlaşması Ankara 6 Mart 2002 Mutabakat Zaptı Kamerun Ağustos 2003

12

Tablo 1.6: Türkiye-Kamerun Dış Ticaret İstatistikleri (1000 $) YILLAR İHRACAT İTHALAT DENGE HACİM

1990 1.005 4.874 -3.869 5.8791991 886 3.083 -2.197 3.9691992 1.428 2.721 -1.293 4.1491993 2.049 4.448 -2.399 6.4971994 846 6.963 -6.117 7.8091995 1.752 11.363 -9.611 13.1151996 2.823 9.058 -6.235 11.8811997 7.646 11.909 -4.263 19.5551998 12.032 14.220 -2.188 26.2521999 11.001 9.802 1.199 20.8032000 9.457 14.734 -5.277 24.1912001 8.903 6.287 2.616 15.1902002 15.281 12.242 3.039 27.5232003 19.615 20.659 -1.045 40.2742004a 18.161 32.801 -14.640 50.962

a 2004 yılı Ocak – Kasım ayları içindir. Tablo 1.7: Türkiye’nin 2003 Yılında Belli Kalemler İtibariyle Kamerun ile İhracatı GTİP 2003 TÜRKİYE'NİN KAMERUN'A BELLİ KALEMLER İTİBARİYLE

İHRACATITOPLAM $

72 DEMİR VE ÇELİK 2.820.36573 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 2.639.81821 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI 2.560.86719 ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT TEŞKİL EDEN

MÜSTAHZARLAR 2.218.271

25 TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 1.527.13087 MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET

VE DİĞER 1.418.317

40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 1.167.81684 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE

CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 1.114.640

76 ALÜMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA 1.000.60885 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 777.40734 SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA-

YAĞLAMA MADDE. 553.642

70 CAM VE CAM EŞYA 447.17929 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 256.43939 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA

165.383 17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 124.23574 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 111.49748 KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE

KARTONDAN EŞYA 103.947

13

94 MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR

88.802

24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 80.96418 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 76.56320 SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ

KONSERVELERİ 75.606

27 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR

68.939

57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI

31.852

82 ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI

26.141

83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA 21.36663 MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ

EŞYA,PAÇAVRALAR 21.226

86 DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI VB,AKSAM VE PARÇALARI 19.69262 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 16.30744 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ 12.45968 TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA 11.50390 OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTROL,AYAR

CİHAZLARI,TIBBİ ALET. 8.296

49 BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI

7.710

33 UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB 7.24869 SERAMİK MAMULLERİ 5.24061 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 4.41832 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN

HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR 4.304

38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER 4.28411 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞDAY

GLUTENİ 4.216

96 ÇEŞİTLİ EŞYA 3.77364 AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI 2.50410 HUBUBAT 2.10042 DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT

EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA 1.268

56 VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE MAMULLERİ

250

TOPLAM 19.614.592

14

Tablo 1.8: 2003 yılında Türkiye’nin Kamerun’dan Belli Kalemler İtibariyle İthalatı GTİP 2003 TÜRKİYE'NİN KAMERUN'DAN BELLİ KALEMLER

İTİBARİYLE İTHALATI ($)

18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 14.427.16144 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ 6.134.32240 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 90.21685 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 7.491 TOPLAM 20.659.190 E) KAMERUN İLE TİCARET YAPACAK OLAN İŞ ADAMLARI İÇİN PRATİK BİLGİLER Kamerun, %46’sı 15 yaşın altında gençlerden oluşan 16,5 milyon nüfusa sahip bir ülkedir. Yerel saati Greenwich yerel saatinden bir saat ileridir. Başkenti Youndae olan Kamerun’un en büyük limanı ise Douala’dır. Nüfusun %80’i Fransızca geri kalan kısmı ise İngilizce konuşmaktadır. İş dünyası ve devlet sektörü hafta içi 08:00’den 15:00’a kadar mesai yapmaktadır. Cumartesi günleri ise mesai saatleri 08:00 – 12:00 arasındadır. Kamerun’a uçuş için Airfrance ve Kamerun Havayolları hizmet vermektedir. Kamerun’a ziyarette bulunacak işadamları özellikle sıtma hastalığına karşı dikkatli davranmak durumundalar. İçme sularının kaynatılmadan içilmemesine özen gösterilmelidir. Kamerun’da resmi tatiller; Yılbaşı Tatili 1 Ocak Gençlik Günü 12 Şubat İşçi Bayramı 1 Mayıs Milli Bayram 21 Mayıs Yortu Bayramı 15 Ağustos Noel Bayramı 25 Aralık Ulusal para birimi Kamerun frankıdır. GayriSafi Yurtiçi Hasıla’sı yaklaşık 10 milyar dolar civarındadır. Ölçü birimi olarak uluslararsı birim olan metre ve türevleri kullanılmaktadır.

15