gida sektÖrÜ · 2017-01-11 · gıda sektörü ithalatı da hem 2015 yılı hem de 2016 yılı...

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 10 Haziran 2016 Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi

1

GIDA SEKTÖRÜ

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI

RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ

10.06.2016

ANKARA


2

İÇİNDEKİLER

YÖNETİCİ ÖZETİ .................................................................................................. 3

GİRİŞ ..................................................................................................................... 4

GIDA SEKTÖRÜ .................................................................................................... 5

A. GIDA SEKTÖRÜ İHRACATI............................................................................................ 15

A.1: 2014-2015 YILLARI TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ İHRACATI ...................................... 15

A.2: 2015-2016 YILLARI OCAK-NİSAN DÖNEMİ TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ İHRACATI . 18

B. GIDA SEKTÖRÜ İTHALATI ............................................................................................ 21

B.1: 2014-2015 YILLARI TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ İTHALATI ...................................... 21

B.2: 2015-2016 YILLARI OCAK-NİSAN DÖNEMİ TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ İTHALATI . 24


3

YÖNETİCİ ÖZETİ

2015 yılında gıda sektörü ihracatı bir önceki yıla göre %6,7 oranında, ithalatı ise %9,6

oranında azalmıştır. 2015 yılında dış ticaret hacmi 2014 yılına göre %7,9 azalışla 27,4

milyar dolar olarak gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise 2015 yılında 5,7 milyar dolar fazla

vermiştir.

Gıda sektörü ihracatı 2014 yılında toplam ihracatın %11’ini oluştururken bu oran 2015

yılı için %12 olmuştur. Gıda sektörü ithalatı 2014 yılında toplam ithalatın %5’ini, 2015

yılında ise toplam ithalatın % 5,3’ünü oluşturmuştur.

Türkiye’nin 2015 yılı gıda ihracatında en büyük paya sahip olan ilk üç ürün grubu

%46,2’lik pay ile “meyve ve sebzeler,” %16,1’lik pay ile “Hububat, hububat ürünleri” ve

%5,5’lik payla “Tütün ve tütün mamulleri” olmuştur.

Türkiye’nin 2015 yılı gıda ithalatında en büyük paya sahip olan ilk üç ürün grubu

%16,6’lık pay ile “Hububat, hububat ürünleri,” %15,8’lik payla “Yağlı tohumlar, yağ veren

meyveler” ve %15,4’lük payla “Bitkisel sıvı yağlar ve fraksiyonları” olmuştur.

2015 yılında en çok gıda ihracat yapılan ilk üç ülke sırasıyla %16,8’lik pay ile Irak, %9,1’lik

payla Almanya ve %6,7’lik pay ile Rusya olmuştur. 2015 yılında en çok gıda ithalatının

yapıldığı ilk üç ülke sırasıyla %19,5’lik pay ile Rusya, %8,4’lük pay ile Ukrayna ve %7,8’lik

pay ile A.B.D. olmuştur.

2016 yılı Ocak-Nisan döneminde gıda ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre %7,2

oranında, ithalatı ise %10,6 oranında azalmıştır. 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde dış

ticaret hacmi 2015 yılının aynı dönemine göre %8,7 azalışla 8,8 milyar dolar olarak

gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise bu dönemde 2,1 milyar dolar fazla vermiştir.

Türkiye’nin 2016 yılı Ocak-Nisan dönemi gıda ihracatında en büyük paya sahip olan ürün

grubu %40,1’lik payla “meyve ve sebzeler”dir. İhracatımızın yaklaşık yarısına tekabül

eden bu ürün grubunda 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde yapılan ihracat geçen yılın aynı

dönemine kıyasla %13,7 oranında düşüş yaşamıştır. Meyve ve sebzelerin ardından

%17,8’lik payla “Hububat, hububat ürünleri” ve %7,8’lik payla “Tütün ve tütün

mamulleri” gelmektedir.

Türkiye’nin 2016 yılı Ocak-Nisan dönemi gıda ithalatında en büyük paya sahip olan ilk üç

ürün grubu %15,1’lık pay ile “Yağlı tohumlar, yağ veren meyveler,” %14,5’lik payla

“Bitkisel sıvı yağlar ve fraksiyonları” ve %13,7 payla “Hububat, hububat ürünleri”

olmuştur.

Gıda sektörü ihracatı hem 2015 yılı hem de 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde toplam

ihracatın %11’ini oluşturmaktadır. Gıda sektörü ithalatı da hem 2015 yılı hem de 2016

yılı Ocak-Nisan döneminde toplam ithalatın %6’sını oluşturmuştur.

2016 yılı Ocak-Nisan döneminde en çok gıda ihracatı yapılan ilk üç ülke sırasıyla

%18,4’lük pay ile Irak, %7,7’lik payla Almanya ve %2,6’lik pay ile Rusya olmuştur. 2016

yılı Ocak-Nisan döneminde en çok gıda ithalatının yapıldığı ilk üç ülke sırasıyla %18,2’lik

pay ile Rusya, %8,4’lük pay ile A.B.D ve %5,6’lık pay ile Ukrayna olmuştur.


4

GİRİŞ

Sektöre ilişkin analiz SITC Rev3 (Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması-3) dikkate

alınarak yapılmıştır.1

Yapılan ön araştırma çalışmasında görülmüştür ki gıda sektörü farklı ulusal ve

uluslararası kurumlarca farklı farklı sınıflamalar baz alınarak ele alınmış, yine aynı

şekilde sektörün kapsamı da farklı kurumlarca farklı farklı belirlenmiştir. Bu sebeple, biz

bu çalışmada kullanılagelen sınıflama türlerinden maksadımıza en uygun olacağını

düşündüğümüz SITC Rev3’ü kullanmayı uygun bulduk. Zira, özellikle AB kaynaklarında

sıklıkla kullanılan sınıflamalardan NACE sınıflamasının (AB Ekonomik Faaliyetlerin

İstatistiksel Sınıflandırılması) bir dış ticaret sınıflaması olmaktan çok bir ekonomik

faaliyet sınıflaması olması sebebiyle bu çalışmaya uygun olmadığını; yine sıklıkla

kullanılan ISIC sınıflamasının (Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması) ise gıda

sektörünün içine işlenmemiş gıdaları katmaması sebebiyle gerçek değerlere ulaşmamıza

hizmet edemeyeceğini görmemiz bu kararda etkili olmuştur. Bu iki sınıflamada da gıda ve

içecek sanayii tarımsal hammaddelerin bir ya da birden fazla işleme tabi tutulması ile elde

edilen ürünleri kapsamakta yani meyve ve sebzeler gibi işlenmemiş gıda ürünlerini gıda

ve içecek sanayiinin kapsamı dışında bırakmaktadır.2 Bu durumda bu sınıflamaları

kullanmanın söz konusu sektör dış ticaretimizin analizini sağlıksız kılacağı

düşünülmüştür.

Çalışmada SITC sınıflaması revizyonlarından en günceli olan SITC Rev4 değil de Rev3’ü

tercih etmemizde ise hem Rev4’ün henüz tüm kurumlarca benimsenip uygulanır hale

gelmemiş olması, hem de dış ticaretimizde gıda sektörünün durumunun analizinde

uluslararası geçerliliği haiz Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü ve Birleşmiş Milletler

Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) gibi üç önemli kurumun gıda sektörü üzerine

yaptıkları çalışmalarda SITC Rev3 sınıflamasını kullanmaları önemli rol oynamıştır.

Gıda Sektörü en geniş manada tanımlandığında gıda, içecek ve tütün mamullerini içine

almaktadır. Gıda Sektörü tütün mamulleri ve alkollü içecekler kapsam dışı bırakılarak

daha dar olarak tanımlanabilir. Bu durumda tütün ve tütün mamulleri sektörü ile alkollü

içecekler sektörü alt sektörler olarak daha ayrıntılı bir şekilde ayrı ayrı incelenebilir.

1 Bu raporda faydalanılan dış ticaret istatistiklerinde Bakanlığımız verileri kullanılmıştır. Raporda yer alan

değerler ile TÜİK tarafından açıklanan değerler arasında farklılıklar bulunabilmektedir. Bu farklılıklar temelde beyanname düzeltmelerinden kaynaklanmaktadır. 2 ISIC gıda sektörüne 15-Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı Bölümünün içindeki 1513-Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması kodu kapsamındaki ürünleri dâhil etmekte, böylece işlenmemiş sebze meyve ürünlerini kapsam dışı bırakmaktadır. Bu tür işlenmemiş gıda ürünlerini sadece Tarım sektörünün içinde saymaktadır.


5

GIDA SEKTÖRÜ

Bu raporda Gıda Sektörünün geniş kapsamlı tanımına göre analizi yapılmıştır. SITC Rev3’e

göre Gıda Sektörü (Alkollü İçecekler ve Tütün Dâhil) 0, 1 ve 4üncü kısımlar ile 22nci

bölümden oluşmaktadır:3

0: Canlı Hayvanlar ve Gıda Maddeleri

1: İçki ve Tütün

4: Hayvansal, Bitkisel Katı ve Sıvı Yağlar, mumlar

22: Yağlı Tohumlar, Yağ Veren Meyveler

Tablo 1: SITC Rev3’e göre Gıda Sektörü SITC Rev3

0 Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri 00 Canlı hayvanlar

01 Et ve et müstahzarları 02 Süt, süt ürünleri ve yumurtalar

03 Balıklar ve diğer deniz ürünleri 04 Hububat, hububat ürünleri

05 Meyve ve sebzeler

06 Şeker, şeker ürünleri ve bal 07 Kahve, çay, kakao, baharat ve ürünleri

08 Hayvanlar için gıda maddeleri 09 Çeşitli yenilebilir ürünler (yağ, homojenize ürünler, sos, maya vb.)

1 İçki ve tütün 11 İçkiler

111 Alkolsüz içecekler

112 Alkollü içecekler 12 Tütün ve tütün mamulleri

22 Yağlı tohumlar, yağ veren meyveler 4 Hayvansal, bitkisel katı ve sıvı yağlar, mumlar

41 Hayvansal sıvı ve katı yağlar

42 Bitkisel sıvı yağlar ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, kimyasal işlem görmemiş)

43 Kimyasal işlem görmüş bitkisel ve hayvansal katı/sıvı yağlar, mumlar

3 Gıda Sektörünün bu şekilde tanımlanmasında Dünya Ticaret Örgütünün 2014 Uluslararası Ticaret İstatistikleri Raporunda belirlediği metodoloji baz alınmıştır. (International Trade Statistic 2014. World Trade Organization. 2014, s.154.)


6

Tablo 2: İhracat, İthalat, Hacim, Denge ($) 2014 2015 Değişim

İhracat 17.746.936.619 16.561.693.728 -6,7%

İthalat 12.043.700.919 10.890.018.332 -9,6%

Dış Ticaret Hacmi 29.790.637.538 27.451.712.060 -7,9%

Dış Ticaret Dengesi 5.703.235.700 5.671.675.396 -0,6% Kaynak: GTB

Tablo 2, 2014 ve 2015 yılları itibariyle gıda sektörünün ihracat, ithalat, hacim ve dengesini

göstermektedir. Buna göre, 2015 yılında ihracat bir önceki yıla göre %6,7 oranında,

ithalat ise %9,6 oranında azalmıştır. 2015 yılında dış ticaret hacmi 2014 yılına göre %7,9

azalışla 27,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise 2015 yılında 5,7

milyar dolar fazla vermiştir.


7

Tablo 3: SITC Rev3’e göre 2014-2015 Yılları Türkiye'den Gıda İhracatı ($) SITC Rev3

2014 Pay 2015 Pay Değişim

0 Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri

15.156.639.039 85,4% 14.339.859.183 86,6% -5,4%

00 Canlı hayvanlar 26.720.290 0,2% 34.472.551 0,2% 29,0%

01 Et ve et müstahzarları 720.719.208 4,1% 487.940.749 2,9% -32,3%

02 Süt, süt ürünleri ve yumurtalar

749.446.496 4,2% 544.044.582 3,3% -27,4%

03 Balıklar ve diğer deniz ürünleri

669.557.773 3,8% 687.155.277 4,1% 2,6%

04 Hububat, hububat ürünleri 2.776.265.794 15,6% 2.663.379.003 16,1% -4,1%

05 Meyve ve sebzeler 7.561.924.973 42,6% 7.651.534.036 46,2% 1,2%

06 Şeker, şeker ürünleri ve bal 689.866.379 3,9% 583.451.207 3,5% -15,4%

07 Kahve, çay, kakao, baharat ve ürünleri

834.430.890 4,7% 744.310.998 4,5% -10,8%

08 Hayvanlar için gıda maddeleri

164.565.859 0,9% 115.935.802 0,7% -29,6%

09 Çeşitli yenilebilir ürünler (yağ, homojenize ürünler, sos, maya vb.)

963.141.377 5,4% 827.634.978 5,0% -14,1%

1 İçki ve tütün 1.390.451.169 7,8% 1.229.475.453 7,4% -11,6%

11 İçkiler 318.343.174 1,8% 310.983.334 1,9% -2,3%

111 Alkolsüz içecekler 207.976.867 1,2% 207.691.502 1,3% -0,1%

112 Alkollü içecekler 110.366.307 0,6% 103.291.832 0,6% -6,4%

12 Tütün ve tütün mamulleri 1.072.107.995 6,0% 918.492.119 5,5% -14,3%

22 Yağlı tohumlar, yağ veren meyveler

191.988.587 1,1% 137.771.501 0,8% -28,2%

4 Hayvansal, bitkisel katı ve sıvı yağlar, mumlar

1.007.857.824 5,7% 854.587.591 5,2% -15,2%

41 Hayvansal sıvı ve katı yağlar 24.694.112 0,1% 12.954.211 0,1% -47,5%

42

Bitkisel sıvı yağlar ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, kimyasal işlem görmemiş)

930.065.028 5,2% 809.911.356 4,9% -12,9%


53.098.684 0,3% 31.722.024 0,2% -40,3%

Genel Toplam 17.746.936.619 100,0% 16.561.693.728 100,0% -6,7% Kaynak: GTB

Türkiye’nin 2015 yılı gıda ihracatında en büyük paya sahip olan ürün grubu %46,2’lik pay

ile “meyve ve sebzeler”dir. Meyve ve sebzelerin ardından %16,1’lik pay ile “Hububat,

hububat ürünleri” ve %5,5’lik payla “Tütün ve tütün mamulleri” gelmektedir. 2014 yılına

kıyasla 2015 yılında ülkemiz gıda ihracatında en fazla düşüş sırasıyla “Hayvansal sıvı ve

katı yağlar” (-%47,5), “Kimyasal işlem görmüş bitkisel ve hayvansal katı/sıvı yağlar,

mumlar” (-%40,3), “Et ve et müstahzarları” (-%32,3), “Hayvanlar için gıda maddeleri” (-

%29,6), “Yağlı tohumlar, yağ veren meyveler” (-%28,2) ve “Süt, süt ürünleri ve

yumurtalar” (-%27,4) ürün gruplarında yaşanmıştır. İhracatımızın artış gösterdiği başlıca

ürün grupları ise sırasıyla %29 oranında artışla “Canlı hayvanlar,” %2,6 oranında artışla

“Balıklar ve diğer deniz ürünleri” ve %1,2 oranında artış ile “Meyve ve sebzeler” olmuştur.


8

Tablo 4: SITC Rev3’e göre Türkiye'nin 2014-2015 Yılları Gıda İthalatı ($)

Kaynak: GTB

Türkiye’nin 2015 yılı gıda ithalatında en büyük paya sahip olan ürün grubu %16,6’lık pay

ile “Hububat, hububat ürünleri” olmuştur. Bu ürün grubunun ardından %15,8’lik payla

“Yağlı tohumlar, yağ veren meyveler” ve %15,4’lük payla “Bitkisel sıvı yağlar ve

fraksiyonları” gelmektedir. 2014 yılına kıyasla 2015 yılında ülkemiz gıda ithalatında en

fazla düşüş sırasıyla “Hayvansal sıvı ve katı yağlar” (-%39,8), “Hububat, hububat ürünleri”

(-%27) ve “Süt, süt ürünleri ve yumurtalar” (-%21) ürün gruplarında yaşanmıştır.

İthalatımızın artış gösterdiği başlıca ürün grupları ise sırasıyla %854 oranında artışla “Et

ve et müstahzarları,” %130,7 oranında artışla “Canlı hayvanlar” ve %29,9 oranında artış

ile “Şeker, şeker ürünleri ve bal” ve %26,5 oranında artışla “Balıklar ve diğer deniz

ürünleri” olmuştur.

SITC Rev3

2014 Pay 2015 Pay Değişim


6.967.012.851 57,8% 6.504.433.431 59,7% -6,6%

00 Canlı hayvanlar 139.878.091 1,2% 322.768.198 3,0% 130,7%

01 Et ve et müstahzarları 12.105.818 0,1% 115.493.507 1,1% 854,0%

02 Süt, süt ürünleri ve yumurtalar

203.639.684 1,7% 160.937.229 1,5% -21,0%

03 Balıklar ve diğer deniz ürünleri

197.458.349 1,6% 249.811.256 2,3% 26,5%

04 Hububat, hububat ürünleri 2.478.614.921 20,6% 1.808.917.793 16,6% -27,0%

05 Meyve ve sebzeler 1.082.489.888 9,0% 1.147.398.562 10,5% 6,0%

06 Şeker, şeker ürünleri ve bal 127.833.573 1,1% 166.078.946 1,5% 29,9%


724.227.820 6,0% 767.564.274 7,0% 6,0%

08 Hayvanlar için gıda maddeleri

1.330.910.364 11,1% 1.116.740.838 10,3% -16,1%


669.854.343 5,6% 648.722.828 6,0% -3,2%

1 İçki ve tütün 792.126.581 6,6% 759.471.241 7,0% -4,1%

11 İçkiler 228.415.329 1,9% 221.746.472 2,0% -2,9%

111 Alkolsüz içecekler 70.859.784 0,6% 74.076.185 0,7% 4,5%


12 Tütün ve tütün mamulleri 563.711.252 4,7% 537.724.769 4,9% -4,6%


2.100.234.636 17,4% 1.724.532.032 15,8% -17,9%


2.184.326.851 18,1% 1.901.581.628 17,5% -12,9%

41 Hayvansal sıvı ve katı yağlar

138.905.151 1,2% 83.623.442 0,8% -39,8%

42


1.872.877.015 15,6% 1.680.604.638 15,4% -10,3%


172.544.685 1,4% 137.353.548 1,3% -20,4%

Genel Toplam 12.043.700.919 100,0% 10.890.018.332 100,0% -9,6%


9

Grafik 1: Gıda İhracatı, Toplam İhracat, Gıda İthalatı, Toplam İthalat (Milyar$)

Kaynak: GTB

Grafik 1’e göre gıda sektörü ihracatı 2014 yılında toplam ihracatın %11’ini oluştururken

bu oran 2015 yılı için %12 olmuştur. Gıda sektörü ithalatı 2014 yılında toplam ithalatın

%5’ini, 2015 yılında ise toplam ithalatın % 5,3’ünü oluşturmuştur.

Tablo 5: İhracat, İthalat, Hacim, Denge ($) 2015 Ocak-Nisan 2016 Ocak-Nisan Değişim

İhracat 5.584.884.010 5.182.400.471 -7,2%

İthalat 4.082.481.548 3.648.215.937 -10,6%

Dış Ticaret Hacmi 9.667.365.558 8.830.616.408 -8,7%

Dış Ticaret Dengesi 1.502.402.462 1.534.184.534 2,1% Kaynak: GTB

Tablo 5, 2015 ve 2016 yılları Ocak-Nisan dönemi itibariyle gıda sektörünün ihracat,

ithalat, hacim ve dengesini göstermektedir. Buna göre, 2016 yılının ilk dört ayında ihracat

bir önceki yılın aynı dönemine göre %7,2 oranında, ithalat ise %10,6 oranında azalmıştır.

2016 yılı Ocak-Nisan döneminde dış ticaret hacmi 2015 yılının aynı dönemine göre %8,7

azalışla 8,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise bu dönemde 2,1

milyar dolar fazla vermiştir.


10

Tablo 6: SITC Rev3’e göre 2015-2016 Yılları Ocak-Nisan Döneminde Türkiye'den Gıda İhracatı ($) SITC Rev3

2015

Ocak-Nisan Pay

2016 Ocak-Nisan

Pay Değişim


4.723.555.945 84,6% 4.306.976.440 83,1% -8,8%

00 Canlı hayvanlar 11.574.862 0,2% 10.553.333 0,2% -8,8%


02 Süt, süt ürünleri ve yumurtalar 218.753.389 3,9% 179.660.541 3,5% -17,9%

03 Balıklar ve diğer deniz ürünleri 233.397.591 4,2% 260.688.129 5,0% 11,7%

04 Hububat, hububat ürünleri 860.775.499 15,4% 921.482.978 17,8% 7,1%

05 Meyve ve sebzeler 2.406.411.852 43,1% 2.075.956.667 40,1% -13,7%

06 Şeker, şeker ürünleri ve bal 206.134.055 3,7% 185.451.105 3,6% -10,0%


246.430.505 4,4% 226.850.629 4,4% -7,9%

08 Hayvanlar için gıda maddeleri 42.973.785 0,8% 38.050.496 0,7% -11,5%


285.869.258 5,1% 293.891.108 5,7% 2,8%

1 İçki ve tütün 449.975.993 8,1% 494.501.877 9,5% 9,9%

11 İçkiler 99.239.662 1,8% 88.025.350 1,7% -11,3%

111 Alkolsüz içecekler 63.558.795 1,1% 61.414.309 1,2% -3,4%


12 Tütün ve tütün mamulleri 350.736.331 6,3% 406.476.527 7,8% 15,9%


80.369.107 1,4% 118.730.604 2,3% 47,7%


330.982.965 5,9% 262.191.550 5,1% -20,8%

41 Hayvansal sıvı ve katı yağlar 858.796 0,0% 1.799.596 0,0% 109,5%

42


314.746.770 5,6% 251.300.264 4,8% -20,2%


15.377.399 0,3% 9.091.690 0,2% -40,9%


Türkiye’nin 2016 yılı Ocak-Nisan dönemi gıda ihracatında en büyük paya sahip olan ürün

grubu %40,1’lik payla “meyve ve sebzeler”dir. İhracatımızın yaklaşık yarısına tekabül eden

bu ürün grubunda 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde yapılan ihracat geçen yılın aynı dönemine

kıyasla %13,7 oranında düşüş yaşamıştır. Meyve ve sebzelerin ardından %17,8’lik payla

“Hububat, hububat ürünleri” ve %7,8’lik payla “Tütün ve tütün mamulleri” gelmektedir. 2015

yılının aynı dönemine kıyasla 2016 yılının ilk dört ayında ülkemiz gıda ihracatında en fazla

düşüş sırasıyla “Et ve et müstahzarları” (-%45,8), “Kimyasal işlem görmüş bitkisel ve

hayvansal katı/sıvı yağlar, mumlar” (-%40,9), “Alkollü içecekler” (-%25,4) ürün gruplarında

yaşanmıştır. İhracatımızın artış gösterdiği başlıca ürün grupları ise sırasıyla %109,5 oranında

artışla “Hayvansal sıvı ve katı yağlar,” %47,7 oranında artışla “Yağlı tohumlar, yağ veren

meyveler,” %15,9 oranında artışla “Tütün ve tütün mamulleri,” %11,7 oranında artış ile

“Balıklar ve diğer deniz ürünleri” ve %7,1 oranında artışla “Hububat, hububat ürünleri”

olmuştur.


11

Tablo 7: SITC Rev3’e göre 2015-2016 Yılları Ocak-Nisan Döneminde Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) SITC Rev3

2015

Ocak-Nisan

Pay 2016

Ocak-Nisan

Pay

Değişim


2.486.037.358 60,9% 2.243.116.124 61,5% -9,8%

00 Canlı hayvanlar 51.393.257 1,3% 162.980.903 4,5% 217,1%


02 Süt, süt ürünleri ve yumurtalar 49.987.917 1,2% 35.112.075 1,0% -29,8%

03 Balıklar ve diğer deniz ürünleri 72.031.190 1,8% 69.617.558 1,9% -3,4%

04 Hububat, hububat ürünleri 931.215.175 22,8% 501.439.438 13,7% -46,2%

05 Meyve ve sebzeler 449.065.722 11,0% 474.299.599 13,0% 5,6%

06 Şeker, şeker ürünleri ve bal 37.081.268 0,9% 73.028.771 2,0% 96,9%


260.186.647 6,4% 294.649.336 8,1% 13,2%

08 Hayvanlar için gıda maddeleri 402.399.894 9,9% 434.507.817 11,9% 8,0%


221.029.825 5,4% 195.823.946 5,4% -11,4%

1 İçki ve tütün 233.738.965 5,7% 251.079.131 6,9% 7,4%

11 İçkiler 62.636.225 1,5% 61.486.718 1,7% -1,8%

111 Alkolsüz içecekler 18.729.254 0,5% 26.607.173 0,7% 42,1%


12 Tütün ve tütün mamulleri 171.102.740 4,2% 189.592.413 5,2% 10,8%


636.808.240 15,6% 551.891.454 15,1% -13,3%


725.896.985 17,8% 602.129.228 16,5% -17,1%

41 Hayvansal sıvı ve katı yağlar 27.141.578 0,7% 25.830.948 0,7% -4,8%

42 Bitkisel sıvı yağlar ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, kimyasal işlem görmemiş)

647.605.786 15,9% 530.366.590 14,5% -18,1%


51.149.621 1,3% 45.931.690 1,3% -10,2%


Türkiye’nin 2016 yılı Ocak-Nisan dönemi gıda ithalatında en büyük paya sahip olan ürün

grubu %15,1’lık pay ile “Yağlı tohumlar, yağ veren meyveler” olmuştur. Bu ürün grubunun

ardından %14,5’lik payla “Bitkisel sıvı yağlar ve fraksiyonları” ve %13,7 payla “Hububat,

hububat ürünleri” gelmektedir. 2015 yılının aynı dönemine kıyasla 2016 yılının ilk dört

ayında ülkemiz gıda ithalatında en fazla düşüş sırasıyla “Et ve et müstahzarları” (-%85,8),

“Hububat, hububat ürünleri” (-%46,2), “Süt, süt ürünleri ve yumurtalar” (-%29,8) ve

“Alkollü içecekler” (%-20,6) ürün gruplarında yaşanmıştır. İthalatımızın artış gösterdiği

başlıca ürün grupları ise sırasıyla %217,1 oranında artışla “Canlı hayvanlar” ve %96,9

oranında artışla “Şeker, şeker ürünleri ve bal” olmuştur.


12

Grafik 2: Gıda İhracatı, Toplam İhracat, Gıda İthalatı, Toplam İthalat (Milyar$)

Kaynak: GTB

Grafik 2’ye göre gıda sektörü ihracatı hem 2015 yılı hem de 2016 yılı Ocak-Nisan

döneminde toplam ihracatın %11’ini oluşturmaktadır. Gıda sektörü ithalatı da hem 2015

yılı hem de 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde toplam ithalatın %6’sını oluşturmuştur.

Tablo 8: İhracat, İthalat, Hacim, Denge (Alkollü İçecekler ve Tütün Hariç Gıda Sektörü) (2014-2015) ($) 2014 2015 Değişim

İhracat 16.564.462.317 15.594.175.501 -5,9%

İthalat 11.322.434.122 10.204.623.276 -9,9%

Dış Ticaret Hacmi 27.886.896.439 25.798.798.777 -7,5% Dış Ticaret Dengesi 5.242.028.195 5.389.552.225 2,8%

Kaynak: GTB

Gıda Sektörü dar anlamdaki tanımına uygun olarak, alkollü içecekler ve tütün hariç

tutularak da değerlendirilebilmektedir. SITC Rev3’e göre Alkollü İçecekler ve Tütün Hariç

Gıda Sektörü 0 ve 4üncü kısımlar, 22nci bölüm ve 111inci gruptan oluşmaktadır.4

Tablo 8 2014 ve 2015 yılları itibariyle alkollü içecekler ve tütün hariç gıda sektörünün

ihracat, ithalat, hacim ve dengesini göstermektedir. Buna göre, 2015 yılında ihracat bir

önceki yıla göre %5,9 oranında, ithalat %9,9 oranında azalmıştır. 2015 yılında dış ticaret

hacmi 2014 yılına göre %7,5 azalışla 25,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, dış ticaret

dengesi ise 2015 yılında 5,4 milyar dolar fazla vermiştir.

4 0: Canlı Hayvanlar ve Gıda Maddeleri; 4: Hayvansal, Bitkisel Katı ve Sıvı Yağlar, Mumlar; 22: Yağlı Tohumlar, Yağ Veren Meyveler; 111: Alkolsüz İçecekler. Bu sınıflamaya göre Alkolsüz İçecekler şunlardan oluşmaktadır: 11101-Sular (Tatlandırıcı madde katılmamış, lezzetlendirilmemiş) ve 11102-Sular (Tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş). Bunların haricindeki alkolsüz içeceklerden örneğin meyve suları, Kısım 0’ın altında yer alan bir grup olan “059-Meyve suları (üzüm şırası dâhil) ve sebze suları, ilave şeker veya diğer tatlandırıcı maddeleri içersin veya içermesin (mayalanmamış ve alkol ilave edilmemiş)” içinde sayılmaktadır.

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

2015 Ocak-Nisan 2016 Ocak-Nisan

Gıda İhracatı 5,6 5,2

Toplam İhracat 50,4 46,7

Gıda İthalatı 4,1 3,6

Toplam İthalat 70,6 63,0


13

Tablo 9: İhracat, İthalat, Hacim, Denge (Alkollü İçecekler ve Tütün Hariç Gıda Sektörü) (2015-2016 Ocak-Nisan) ($) 2015 Ocak-Nisan 2016 Ocak-Nisan Değişim

İhracat 5.198.466.812 4.749.312.903 -8,6%

İthalat 3.867.471.837 3.423.743.979 -11,5%

Dış Ticaret Hacmi 9.065.938.649 8.173.056.882 -9,8% Dış Ticaret Dengesi 1.330.994.975 1.325.568.924 -0,4%

Kaynak: GTB

Tablo 9, 2015 ve 2016 yılları itibariyle alkollü içecekler ve tütün hariç gıda sektörünün

ihracat, ithalat, hacim ve dengesini göstermektedir. Buna göre, 2016 yılı Ocak-Nisan

döneminde alkollü içecekler ve tütün hariç gıda ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine

göre %8,6 oranında, ithalatı ise %11,5 oranında azalmıştır. 2016 yılı Ocak-Nisan

döneminde dış ticaret hacmi 2015 yılının aynı dönemine göre %9,8 azalışla 8,2 milyar

dolar olarak gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise 1,3 milyar dolar fazla vermiştir.

Tablo 10: İhracat, İthalat, Hacim, Denge (Alkollü İçecekler Alt Sektörü) (2014-2015) ($) 2014 2015 Değişim

İhracat 110.366.307 103.291.832 -6,4%

İthalat 157.555.545 147.670.287 -6,3%

Dış Ticaret Hacmi 267.921.852 250.962.119 -6,3%

Dış Ticaret Dengesi -47.189.238 -44.378.455 -6,0% Kaynak: GTB

Tablo 10, 2014 ve 2015 yılları itibariyle alkollü içecekler sektörünün ihracat, ithalat,

hacim ve dengesini göstermektedir. Buna göre, 2015 gıda sektörü ihracatında %0,6,

ithalatında ise %1,4 payı olan alkollü içecekler alt sektöründe ihracat bir önceki yıla göre

%6,4 oranında, ithalat %6,3 oranında azalmıştır. 2015 yılında dış ticaret hacmi 2014

yılına göre %6,3’lük azalışla 251 milyon dolar olarak gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise

2015 yılında 44 milyon dolar açık vermiştir.

Tablo 11: İhracat, İthalat, Hacim, Denge (Alkollü İçecekler Alt Sektörü) (2015-2016 Ocak-Nisan) ($) 2015 Ocak-Nisan 2016 Ocak-Nisan Değişim

İhracat 35.680.867 26.611.041 -25,4%

İthalat 43.906.971 34.879.545 -20,6% Dış Ticaret Hacmi 79.587.838 61.490.586 -22,7%

Dış Ticaret Dengesi -8.226.104 -8.268.504 0,5% Kaynak: GTB

Tablo 11, 2015 ve 2016 yılları Ocak-Nisan dönemi itibariyle alkollü içecekler sektörünün

ihracat, ithalat, hacim ve dengesini göstermektedir. Buna göre, 2016 yılının ilk dört ayında

gıda sektörü ihracatında %0,5, ithalatında ise %1 payı olan alkollü içecekler alt

sektöründe ihracat bir önceki yılın aynı dönemine göre %25,4 oranında, ithalat %20,6

oranında azalmıştır. 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde alkollü içecekler sektörünün dış

ticaret hacmi 2015 yılının aynı dönemine göre %22,7’lik azalışla 61 milyon dolar olarak

gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise bu dönemde 8 milyon dolar açık vermiştir.


14

Tablo 12: İhracat, İthalat, Hacim, Denge (Tütün ve Tütün Mamulleri Alt Sektörü) (2014-2015)($) 2014 2015 Değişim

İhracat 1.072.107.995 918.492.119 -14,3%

İthalat 563.711.252 537.724.769 -4,6%

Dış Ticaret Hacmi 1.635.819.247 1.456.216.888 -11,0% Dış Ticaret Dengesi 508.396.743 380.767.350 -25,1%

Kaynak: GTB

Tablo 12, 2014 ve 2015 yılları itibariyle tütün ve tütün mamulleri sektörünün ihracat,

ithalat, hacim ve dengesini göstermektedir. Buna göre, 2015 gıda sektörü ihracatında

%5,5, ithalatında ise %4,9 payı olan tütün ve tütün mamulleri ihracatı bir önceki yıla göre

%14,3 oranında, ithalat %4,6 oranında azalmıştır. 2015 yılında dış ticaret hacmi 2014

yılına göre %11’lik azalışla 1,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, dış ticaret dengesi ise

2015 yılında 381 milyon dolar fazla vermiştir.

Tablo 13: İhracat, İthalat, Hacim, Denge (Tütün ve Tütün Mamulleri Alt Sektörü) (2015-2016 Ocak-Nisan) ($) 2015 Ocak-Nisan 2016 Ocak Değişim

İhracat 350.736.331 406.476.527 15,9%

İthalat 171.102.740 189.592.413 10,8%

Dış Ticaret Hacmi 521.839.071 596.068.940 14,2%

Dış Ticaret Dengesi 179.633.591 216.884.114 20,7% Kaynak: GTB

Tablo 13, 2015 ve 2016 yılları itibariyle tütün ve tütün mamulleri sektörünün ihracat,

ithalat, hacim ve dengesini göstermektedir. Buna göre, 2016 yılı Ocak-Nisan dönemi gıda

sektörü ihracatında %7,8, ithalatında ise %5,2 payı olan tütün ve tütün mamulleri ihracatı

bir önceki yılın aynı dönemine göre %15,9 oranında, ithalatı %10,8 oranında artmıştır.

2016 yılının ilk dört ayında tütün ve tütün mamulleri sektörünün dış ticaret hacmi 2015

yılının aynı dönemine kıyasla %14,2’lik artışla 596 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, dış

ticaret dengesi ise bu dönemde 217 milyon dolar fazla vermiştir.


15

A. GIDA SEKTÖRÜ İHRACATI

A.1: 2014-2015 YILLARI TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ İHRACATI

Tablo A.1.1: Ülkelere göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3) Ülke 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Irak 3.434.388.066 19,4% 2.787.761.104 16,8% -18,8%

Almanya 1.450.656.486 8,2% 1.511.875.218 9,1% 4,2%

Rusya 1.264.066.649 7,1% 1.103.883.607 6,7% -12,7%

İtalya 908.075.227 5,1% 897.735.551 5,4% -1,1%

ABD 671.319.448 3,8% 649.965.972 3,9% -3,2%

Suriye 719.548.384 4,1% 623.521.491 3,8% -13,3%

Hollanda 564.168.850 3,2% 533.093.164 3,2% -5,5%

Fransa 459.209.916 2,6% 514.845.028 3,1% 12,1%

İngiltere 461.027.510 2,6% 460.373.219 2,8% -0,1%

Suudi Arabistan 379.176.041 2,1% 429.110.028 2,6% 13,2%

Diğer 7.435.300.042 41,9% 7.049.529.346 42,6% -5,2%


Tablo A.1.1’e göre 2015 yılında en çok ihracat yapılan ülke %16,8’lik pay ile Irak olmuştur.

Söz konusu ülkeyi %9,1’lik payla Almanya ve %6,7’lik pay ile Rusya izlemiştir. 2015

yılında Irak gıda ihracatımızda birinci sırada olmasına rağmen ilk on ülke arasında

ihracatımızda en büyük düşüş %18,8’lik bir azalma ile bu ülkeye olmuş, üçüncü sırada yer

alan Rusya’ya yapılan gıda ihracatı ise %12,7 oranında azalmıştır.

Tablo A.1.2: Gümrüklere Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3) Gümrük Adı 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Mersin Gümrük Müdürlüğü 2.472.420.083 13,9% 2.202.065.286 13,3% -10,9%

İzmir Gümrük Müdürlüğü 2.072.946.945 11,7% 1.735.881.760 10,5% -16,3%

Gaziantep Gümrük Müdürlüğü 1.358.375.885 7,7% 1.264.417.850 7,6% -6,9%

Ambarlı Gümrük Müdürlüğü 1.360.133.491 7,7% 1.261.331.007 7,6% -7,3%

Aliağa Gümrük Müdürlüğü 1.313.839.754 7,4% 1.245.776.034 7,5% -5,2%

Gemlik Gümrük Müdürlüğü 1.041.983.007 5,9% 1.127.392.185 6,8% 8,2%

Samsun Gümrük Müdürlüğü 891.041.768 5,0% 794.359.426 4,8% -10,9%

Derince Gümrük Müdürlüğü 511.723.574 2,9% 504.054.893 3,0% -1,5%

Erenköy Gümrük Müdürlüğü 448.129.774 2,5% 474.984.032 2,9% 6,0%

Trabzon Gümrük Müdürlüğü 434.975.093 2,5% 460.436.400 2,8% 5,9%

Diğer 5.841.367.245 32,9% 5.490.994.855 33,2% -6,0%


Tablo A.1.2’ye göre 2015 yılında en çok gıda ihracatının yapıldığı gümrük müdürlüğü

%13,3’lük pay ile Mersin Gümrük Müdürlüğü olmuştur. Söz konusu Gümrük

Müdürlüğünü %10,5’lik pay ile İzmir ve %7,6’lık pay ile Gaziantep Gümrük Müdürlükleri

izlemiştir.


16

Tablo A.1.3: Rejimlere Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Rejim 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın kesin ihracatı

9.535.430.192 53,7% 9.283.292.675 56,1% -2,6%

Dâhilde işleme rejimi şartlı muafiyet sistemine tabi tutulan eşyanın yeniden ihracatı

8.112.493.967 45,7% 7.201.653.934 43,5% -11,2%

Muafiyete tabi olmadan serbest dolaşım ile eş zamanlı yurtiçi kullanıma giren eşyanın kesin ihracatı

98.019.515 0,6% 69.006.016 0,4% -29,6%

Antrepoya alınan serbest dolaşımda bulunan Türk menşeli eşyanın kesin ihracatı

868272 0,0% 7.613.279 0,0% 776,8%

Serbest dolaşımda bulunan eşyanın hariçte işleme rejimi kapsamında geçici ihracatı

93775 0,0% 95903 0,0% 2,3%

Diğer 30.898 0,0% 31921 0,0% 3,3%


Tablo A.1.3’e göre sektör ihracatında 2015 yılında en çok %56,1 payla “Daha önce bir

rejime tabi tutulmamış eşyanın kesin ihracatı” rejimi kapsamında ihracat

gerçekleştirilmiştir. 2015 yılı gıda ihracatının %43,5’i ise “Dâhilde işleme rejimi şartlı

muafiyet sistemine tabi tutulan eşyanın yeniden ihracatı” rejimi kapsamında yapılmıştır.

Tablo A.1.4: Taşıma Yollarına Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Taşıma Şekli 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Denizyolu 9.822.596.400 55,3% 9.336.324.858 56,4% -5,0%

Karayolu 7.780.540.321 43,8% 7.053.664.594 42,6% -9,3%

Havayolu 99.778.588 0,6% 118.643.952 0,7% 18,9%

Demiryolu 42.658.705 0,2% 53.060.324 0,3% 24,4%

Diğer 1.362.605 0,0% 0,0% -100,0%


Tablo A.1.4’e göre sektörde 2015 yılında en çok ihracat %56,4’lük payla denizyolu ile

yapılmıştır. Denizyolunu %42,6’lık payla karayolu izlemektedir.


17

Tablo A.1.5: Döviz Cinsine Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3) Döviz Cinsi 2014 Pay 2015 Pay Değişim

A.B.D. Doları 11.892.830.488 67,0% 10.747.637.944 64,9% -9,6%

Avro 4.583.924.545 25,8% 4.355.334.272 26,3% -5,0%

Türk Lirası 952.685.612 5,4% 1.090.880.454 6,6% 14,5%

İngiliz Sterlini 234.637.812 1,3% 231.469.770 1,4% -1,4%

Japon Yeni 38.655.164 0,2% 47.551.256 0,3% 23,0% Çin Yuanı 0,0% 21.293.226 0,1%

Diğer 44.202.998 0,2% 67.526.806 0,4% 52,8%


Tablo A.1.5’e göre sektörde 2015 yılında ihracatta en çok kullanılan döviz cinsi %64,9’luk

payla A.B.D. Doları olmuştur. A.B.D. Dolarını %26,3’lik payla Avro izlemektedir. 2015 yılı

gıda ihracatında en çok kullanılan üçüncü döviz cinsi olan Türk lirasının ihracatta

kullanılma oranı bir önceki yıla göre %14,5’lik bir artış göstermiştir.

Tablo A.1.6: Ödeme Şekillerine Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Ödeme Şekli 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Mal Mukabili Ödeme 7.978.391.793 45,0% 7.366.210.882 44,5% -7,7%

Vesaik Mukabili Ödeme 7.012.229.036 39,5% 6.595.504.769 39,8% -5,9%

Peşin Ödeme 2.155.240.492 12,1% 2.009.199.890 12,1% -6,8%

Akreditif 465.067.758 2,6% 462.489.048 2,8% -0,6%

Vadeli Akreditif 112.647.922 0,6% 107.174.070 0,6% -4,9%

Diğer 23.359.618 0,1% 21.115.069 0,1% -9,6%


Tablo A.1.6’da görüldüğü üzere 2015 yılında sektör ihracatında %44,5’lik bir pay ile en

çok mal mukabili ödeme sistemi tercih edilmiş, bunu % 39,8’lik bir pay ile vesaik mukabili

ödeme ve %12,1’lik pay ile peşin ödeme takip etmiştir.


18

A.2: 2015-2016 YILLARI OCAK-NİSAN DÖNEMİ TÜRKİYE GIDA

SEKTÖRÜ İHRACATI Tablo A.2.1: Ülkelere göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3) Ülke 2015 Ocak-Nisan Pay 2016 Ocak-Nisan Pay Değişim

Irak 1.031.370.389 18,5% 950.984.172 18,4% -7,8%

Almanya 455.806.393 8,2% 397.359.365 7,7% -12,8%

Rusya 360.188.953 6,4% 133.163.064 2,6% -63,0%

İtalya 245.833.815 4,4% 214.575.956 4,1% -12,7%

ABD 230.608.425 4,1% 268.048.141 5,2% 16,2%

Suriye 211.746.962 3,8% 176.564.849 3,4% -16,6%

Fransa 182.698.921 3,3% 132.190.263 2,6% -27,6%

Hollanda 165.233.048 3,0% 167.391.982 3,2% 1,3%

Suudi Arabistan 151.524.006 2,7% 177.074.688 3,4% 16,9%

İngiltere 139.098.956 2,5% 147.135.902 2,8% 5,8%

Diğer 2.410.774.142 43,2% 2.417.912.089 46,7% 0,3%


Tablo A.2.1’e göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde en çok gıda ihracatı yapılan ülke

%18,4’lük pay ile Irak olmuştur. Söz konusu ülkeyi %7,7’lik payla Almanya ve %2,6’lik

pay ile Rusya izlemiştir. 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde ilk on ülke arasında gıda

ihracatımızda en büyük düşüş %63’lük bir azalma ile Rusya’ya olmuş, söz konusu ülkeyi

%27,6 oranında bir düşüşle gıda ihracatımızda yedinci sırada yer alan Fransa takip

etmiştir. Bunun yanında, gıda ihracatımızda beşinci sırada yer alan A.B.D.’ye yapılan

ihracat % 16,2 oranında, dokuzuncu sırada yer alan Suudi Arabistan’a yapılan ihracat ise

%16,9 oranında artmıştır.

Tablo A.2.2: Gümrüklere Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Gümrük Adı 2015

Ocak-Nisan Pay

2016 Ocak-Nisan

Pay Değişim

Mersin Gümrük Müdürlüğü 754.993.407 13,5% 680.765.639 13,1% -9,8%

İzmir Gümrük Müdürlüğü 608.698.545 10,9% 632.441.048 12,2% 3,9%

Aliağa Gümrük Müdürlüğü 435.572.622 7,8% 435.543.398 8,4% 0,0%

Gaziantep Gümrük Müdürlüğü 427.557.055 7,7% 411.244.945 7,9% -3,8%

Ambarlı Gümrük Müdürlüğü 417.837.863 7,5% 366.517.388 7,1% -12,3%

Gemlik Gümrük Müdürlüğü 360.990.587 6,5% 277.349.196 5,4% -23,2%


İskenderun Gümrük Müdürlüğü 100.093.575 1,8% 172.666.956 3,3% 72,5%


Mardin Gümrük Müdürlüğü 85.943.145 1,5% 143.305.674 2,8% 66,7%

Diğer 1.966.487.900 35,2% 1.729.536.924 33,4% -12,0%


Tablo A.2.2’ye göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde en çok gıda ihracatının yapıldığı

gümrük müdürlüğü %13,1’lik pay ile Mersin Gümrük Müdürlüğü olmuştur. Söz konusu

Gümrük Müdürlüğünü %12,2’lik pay ile İzmir ve %8,4’lük pay ile Aliağa Gümrük

Müdürlükleri izlemiştir.


19

Tablo A.2.3: Rejimlere Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Rejim 2015

Ocak-Nisan Pay

2016 Ocak-Nisan

Pay Değişim

Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın kesin ihracatı

3.051.869.247 54,6% 2.731.876.238 52,7% -10,5%

Dâhilde işleme rejimi şartlı muafiyet sistemine tabi tutulan eşyanın yeniden ihracatı

2.508.873.622 44,9% 2.414.250.576 46,6% -3,8%

Muafiyete tabi olmadan serbest dolaşım ile eş zamanlı yurtiçi kullanıma giren eşyanın kesin ihracatı

24.092.156 0,4% 36.009.386 0,7% 49,5%

Antrepoya alınan serbest dolaşımda bulunan Türk menşeli eşyanın kesin ihracatı

0,0% 260.000 0,0%

İhraç edildiği şekli ile geri gelmek üzere geçici ihraç edilen eşyanın kesin ihracatı

20.296 0,0% 4.271 0,0% -79,0%

Diğer 28.689 0,0% 0 0,0% -100,0%


Tablo A.2.3’e göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde gıda ihracatı en çok %52,7 payla

“Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın kesin ihracatı” rejimi kapsamında ihracat

gerçekleştirilmiştir. 2016 yılı Ocak-Nisan dönemi gıda ihracatının %46,6’sı ise “Dâhilde

işleme rejimi şartlı muafiyet sistemine tabi tutulan eşyanın yeniden ihracatı” rejimi

kapsamında yapılmıştır.

Tablo A.2.4: Taşıma Yollarına Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Taşıma Şekli 2015 Ocak-Nisan Pay 2016 Ocak-Nisan Pay Değişim

Denizyolu 3.125.152.917 56,0% 2.845.375.835 54,9% -9,0%

Karayolu 2.407.589.796 43,1% 2.272.093.568 43,8% -5,6%

Havayolu 35.386.006 0,6% 51.290.051 1,0% 44,9%

Demiryolu 16.755.291 0,3% 13.641.017 0,3% -18,6%


Tablo A.2.4’e göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde en çok gıda ihracatı %54,9’luk payla

denizyolu ile yapılmıştır. Denizyolunu %43,8’lik payla karayolu izlemektedir.


20

Tablo A.2.5: Döviz Cinsine Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Döviz Cinsi 2015 Ocak-Nisan Pay 2016 Ocak-Nisan Pay Değişim

A.B.D. Doları 3.742.445.575 67,0% 3.225.059.823 62,2% -13,8%

Avro 1.420.648.964 25,4% 1.408.568.987 27,2% -0,9%

Türk Lirası 296.256.375 5,3% 427.938.658 8,3% 44,4%

İngiliz Sterlini 71.133.187 1,3% 74.172.890 1,4% 4,3%

Japon Yeni 35.380.479 0,6% 24.161.278 0,5% -31,7%

Çin Yuanı 225.957 0,0% 5.956.628 0,1% 2536,2%

Diğer 18.793.473 0,3% 16.542.207 0,3% -12,0%


Tablo A.2.5’e göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde gıda ihracatında en çok kullanılan

döviz cinsi %62,2’lik payla A.B.D. Doları olmuştur. A.B.D. Dolarını %27,2’lik payla Avro

izlemektedir. 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde gıda ihracatında en çok kullanılan üçüncü

döviz cinsi olan Türk lirasının ihracatta kullanılma oranı bir önceki yıla göre %44,4’lük

bir artış göstermiştir. Önceki dönemlerde ihracatımızda pek kullanılmayan döviz

türlerinden olan Çin Yuanının gıda ihracatımızda kullanımının ise %2536 oranında bir

artış göstermesiyle bu döviz türünün altıncı sırayı almış olması dikkate değerdir.

Tablo A.2.6: Ödeme Şekillerine Göre Türkiye'den Gıda İhracatı ($) (SITC Rev3)

Ödeme Şekli 2015 Ocak-

Nisan Pay

2016 Ocak-Nisan

Pay Değişim

Mal Mukabili Ödeme 2.408.013.952 43,1% 2.439.021.936 47,1% 1,3%


Peşin Ödeme 709.739.620 12,7% 617.828.250 11,9% -13,0%

Akreditif 167.301.962 3,0% 100.602.561 1,9% -39,9%

Vadeli Akreditif 52.117.354 0,9% 20.653.840 0,4% -60,4%

Diğer 4.063.018 0,1% 7.334.398 0,1% 80,5%


Tablo A.2.6’da görüldüğü üzere 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde gıda ihracatında

%47,1’lik bir pay ile en çok mal mukabili ödeme sistemi tercih edilmiş, bunu % 38,5’lik

bir pay ile vesaik mukabili ödeme ve %11,9’luk pay ile peşin ödeme takip etmiştir.


21

B. GIDA SEKTÖRÜ İTHALATI

B.1: 2014-2015 YILLARI TÜRKİYE GIDA SEKTÖRÜ İTHALATI

Tablo B.1.1: Ülkelere göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3) Ülke 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Rusya 2.847.816.353 23,6% 2.124.770.094 19,5% -25,4%

Ukrayna 805.716.996 6,7% 913.635.698 8,4% 13,4%

ABD 1.044.968.820 8,7% 844.798.201 7,8% -19,2%

Malezya 297.267.183 2,5% 474.964.130 4,4% 59,8%

Almanya 380.619.550 3,2% 379.485.305 3,5% -0,3%

Brezilya 606.970.081 5,0% 355.962.949 3,3% -41,4%

Hollanda 322.082.396 2,7% 303.190.401 2,8% -5,9%

Kanada 252.833.584 2,1% 289.426.955 2,7% 14,5%

Bulgaristan 280.270.966 2,3% 268.589.431 2,5% -4,2%

Fransa 189.051.448 1,6% 253.953.991 2,3% 34,3% Diğer 5.016.103.542 41,6% 4.681.241.177 43,0% -6,7%

Genel Toplam

12.043.700.919 100,0% 10.890.018.332 100,0% -9,6%

Kaynak: GTB

Tablo B.1.1’e göre 2015 yılında en çok gıda ithalatının yapıldığı ülke %19,5’lik pay ile

Rusya olmuştur. Söz konusu ülkeyi %8,4’lük pay ile Ukrayna ve %7,8’lik pay ile A.B.D.

izlemiştir. 2015 yılında ülkemiz gıda ithalatında ilk sırada yer alan Rusya’dan yapılan

ithalat 2014 yılına göre %25,4 oranında, üçüncü sırada yer alan A.B.D.’den yapılan gıda

ithalatı ise %19,2 oranında azalırken, 2014 yılı gıda ithalatımızda üçüncü sırada yer alan

Ukrayna’dan yapılan ithalat 2015 yılında %13,4 oranında artmış ve böylelikle söz konusu

ülke ikinci sıraya yükselmiştir.

Tablo B.1.2: Gümrüklere Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3) Gümrük Adı 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Mersin Gümrük Müdürlüğü 3.085.979.104 25,6% 2.880.963.962 26,5% -6,6%

İzmir Gümrük Müdürlüğü 1.520.413.716 12,6% 1.227.196.374 11,3% -19,3%

Ambarlı Gümrük Müdürlüğü 916.963.542 7,6% 912.801.735 8,4% -0,5% Aliağa Gümrük Müdürlüğü 1.025.490.954 8,5% 767.270.345 7,0% -25,2%

Bandırma Gümrük Müdürlüğü 860.869.639 7,1% 590.488.696 5,4% -31,4%



Erenköy Gümrük Müdürlüğü 499.435.306 4,1% 483.231.813 4,4% -3,2% Tekirdağ Gümrük Müdürlüğü 571.666.698 4,7% 446.521.584 4,1% -21,9%

İskenderun Gümrük Müdürlüğü 273.468.927 2,3% 394.638.171 3,6% 44,3%

Diğer 2.099.796.281 17,4% 2.093.593.601 19,2% -0,3%


Tablo B.1.2’ye göre en çok ithalatın yapıldığı gümrük müdürlüğü %26,5’lik pay ile Mersin

Gümrük Müdürlüğü olmuştur. Söz konusu Gümrük Müdürlüğünü %11,3’lük pay ile İzmir

ve %8,4’lük pay ile Ambarlı Gümrük Müdürlükleri izlemiştir.


22

Tablo B.1.3: Rejimlere Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3) Rejim 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi kullanımı

4.245.449.768 35,3% 4.049.360.569 37,2% -4,6%

Gümrük antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi kullanımı

3.668.632.293 30,5% 3.318.858.975 30,5% -9,5%

Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın DİR şartlı muafiyet sistemine tabi tutulması

2.068.346.045 17,2% 1.897.559.340 17,4% -8,3%

Gümrük antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın dâhilde işleme rejimi şartlı muaf. sist. tabi tutulması

2.018.331.388 16,8% 1.550.098.038 14,2% -23,2%

İhraç edilen eşyanın muafiyete tabi olmadan serbest dolaşıma girişi ile eş zamanlı yurtiçi kullanımı

40.280.626 0,3% 73.132.934 0,7% 81,6%

Diğer 2.660.799 0,0% 1.008.476 0,0% -62,1%


Tablo B.1.3’e göre sektör ithalatında 2015 yılında en çok %37,2 payla “Daha önce bir

rejime tabi tutulmamış eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi kullanımı” rejimi

kapsamında ithalat gerçekleştirilmiştir. 2015 yılı gıda ithalatının %30,5’i “Gümrük

antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi kullanımı” rejimi

kapsamında, %17,4’ü “Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın DİR şartlı muafiyet

sistemine tabi tutulması” rejimi kapsamında, %14,2’si ise “Gümrük antrepo rejimine tabi

tutulan eşyanın dâhilde işleme rejimi şartlı muaf. sist. tabi tutulması” rejimi kapsamında

yapılmıştır.

Tablo B.1.4: Taşıma Yollarına Göre Türkiye'nin Gıda, İçecek ve Tütün İthalatı ($) (SITC Rev3) Taşıma Şekilleri 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Denizyolu 10.650.631.566 88,4% 9.304.512.845 85,4% -12,6%

Karayolu 1.193.956.008 9,9% 1.352.988.613 12,4% 13,3%

Havayolu 75.426.389 0,6% 121.582.759 1,1% 61,2%

Demiryolu 123.678.211 1,0% 110.933.004 1,0% -10,3%

Diğer 8.745 0,0% 1.111 0,0% -87,3%


Tablo B.1.4’e göre sektörde 2015 yılında en çok ithalat %85,4’lük payla denizyolu ile

yapılmıştır. Denizyolunu %12,4’lük payla karayolu izlemektedir.


23

Tablo B.1.5: Döviz Cinsine Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3) Döviz Cinsi 2014 Pay 2015 Pay Değişim

A.B.D. Doları 9.310.001.517 77,3% 7.896.939.555 72,5% -15,2%

Avro 2.019.211.339 16,8% 2.350.039.299 21,6% 16,4%

Türk Lirası 303.140.119 2,5% 301.596.653 2,8% -0,5%


Norveç Kronu 75.329.585 0,6% 89.104.480 0,8% 18,3% Diğer 48.889.729 0,4% 45.070.498 0,4% -7,8%


Tablo B.1.5’e göre 2015 yılı gıda ithalatında en çok kullanılan döviz cinsi %72,5’lik payla

A.B.D. Doları olmuştur. A.B.D. Dolarını %21,6’lık payla Avro izlemektedir. A.B.D. dolarının

ülkemiz gıda ithalatında kullanım oranı geçen yıla göre %15,2 oranında düşerken

Avro’nun oranı %16,4 oranında yükselmiştir.

Tablo B.1.6: Ödeme Şekillerine Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3) Ödeme Şekli 2014 Pay 2015 Pay Değişim

Peşin Ödeme 7.905.159.758 65,6% 7.312.027.729 67,1% -7,5%

Mal Mukabili Ödeme 1.464.415.136 12,2% 1.790.258.832 16,4% 22,3%


Vadeli Akreditif 333.058.932 2,8% 295.034.922 2,7% -11,4% Akreditif 425.196.167 3,5% 207.854.874 1,9% -51,1%

Diğer 79.965.864 0,7% 87.897.132 0,8% 9,9%


Tablo B.1.6’ya göre 2015 yılında sektör ithalatında %67,1’lik bir pay ile en çok peşin

ödeme sistemi tercih edilmiş, bunu % 16,4’lük bir pay ile mal mukabili ödeme ve %11’lik

bir pay ile vesaik mukabili ödeme takip etmiştir.


24

B.2: 2015-2016 YILLARI OCAK-NİSAN DÖNEMİ TÜRKİYE GIDA

SEKTÖRÜ İTHALATI Tablo B.2.1: Ülkelere göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3) Ülke 2015 Ocak-Nisan Pay 2016 Ocak-Nisan Pay Değişim

Rusya 837.885.508 20,5% 664.550.490 18,2% -20,7%

ABD 419.555.385 10,3% 304.897.224 8,4% -27,3%

Ukrayna 267.200.302 6,5% 203.680.792 5,6% -23,8%

Kanada 133.563.277 3,3% 196.847.236 5,4% 47,4%

Malezya 148.738.744 3,6% 176.780.205 4,8% 18,9%

Almanya 123.467.555 3,0% 146.965.455 4,0% 19,0%

Brezilya 109.342.581 2,7% 122.811.639 3,4% 12,3%

Fildişi Sahili 82.223.383 2,0% 111.498.062 3,1% 35,6%

Hollanda 96.839.321 2,4% 102.760.478 2,8% 6,1%

Fransa 93.411.633 2,3% 81.158.321 2,2% -13,1%

Diğer 1.770.253.859 43,4% 1.536.266.035 42,1% -13,2%


Tablo B.2.1’e göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde en çok gıda ithalatının yapıldığı ülke

%18,2’lik pay ile Rusya olmuştur. Söz konusu ülkeyi %8,4’lük pay ile A.B.D ve %5,6’lık pay

ile Ukrayna izlemiştir. Söz konusu dönemde ülkemiz gıda ithalatında ilk sırada yer alan

Rusya’dan yapılan ithalat 2014 yılının aynı dönemine göre %20,7 oranında, ikinci sırada

yer alan A.B.D’den yapılan gıda ithalatı %27,3 oranında, üçüncü sırada yer alan

Ukrayna’dan yapılan gıda ithalatı ise %23,8 oranında azalırken, dördüncü sıradaki

Kanada’dan yapılan gıda ithalatı %47,4 oranında, beşinci sıradaki Malezya’dan yapılan

gıda ithalatı %18,9 oranında, Almanya’dan yapılan gıda ithalatı %19 oranında artmıştır.

Tablo B.2.2: Gümrüklere Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3)

Gümrük Adı 2015

Ocak-Nisan Pay

2016 Ocak-Nisan

Pay Değişim

Mersin Gümrük Müdürlüğü 1.117.953.445 27,4% 1.037.398.537 28,4% -7,2% İzmir Gümrük Müdürlüğü 430.998.755 10,6% 419.020.039 11,5% -2,8%

Ambarlı Gümrük Müdürlüğü 312.661.266 7,7% 290.412.347 8,0% -7,1%

Aliağa Gümrük Müdürlüğü 250.900.874 6,1% 198.096.894 5,4% -21,0%

Bandırma Gümrük Müdürlüğü 249.597.800 6,1% 193.300.448 5,3% -22,6%

Samsun Gümrük Müdürlüğü 220.811.363 5,4% 208.586.256 5,7% -5,5% Derince Gümrük Müdürlüğü 195.361.049 4,8% 164.764.138 4,5% -15,7%

İskenderun Gümrük Müdürlüğü 193.248.834 4,7% 115.128.965 3,2% -40,4%

Tekirdağ Gümrük Müdürlüğü 160.660.165 3,9% 155.352.342 4,3% -3,3%

Erenköy Gümrük Müdürlüğü 159.417.465 3,9% 145.939.812 4,0% -8,5%

Diğer 790.870.532 19,4% 720.216.159 19,7% -8,9% Genel Toplam 4.082.481.548 100,0% 3.648.215.937 100,0% -10,6%

Kaynak: GTB

Tablo B.2.2’ye göre en çok gıda ithalatının yapıldığı gümrük müdürlüğü %28,4’lük pay ile

Mersin Gümrük Müdürlüğü olmuştur. Söz konusu Gümrük Müdürlüğünü %11,5’lik pay ile

İzmir ve %8’llk pay ile Ambarlı Gümrük Müdürlükleri izlemiştir.


25

Tablo B.2.3: Rejimlere Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3)

Rejim 2015 Ocak-

Nisan Pay

2016 Ocak-Nisan

Pay Değişim

Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi kullanımı

1.527.226.310 37,4% 1.322.081.670 36,2% -13,4%

Gümrük antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi kullanımı

1.161.955.619 28,5% 1.068.806.617 29,3% -8,0%

Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın DİR şartlı muafiyet sistemine tabi tutulması

794.593.035 19,5% 621.430.462 17,0% -21,8%

Gümrük antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın dâhilde işleme rejimi şartlı muaf. sist. tabi tutulması

574.318.516 14,1% 604.141.986 16,6% 5,2%

İhraç edilen eşyanın muafiyete tabi olmadan serbest dolaşıma girişi ile eş zamanlı yurtiçi kullanımı

23.816.618 0,6% 31.754.917 0,9% 33,3%

Diğer 571.450 0,0% 285 0,0% -100,0%


Tablo B.2.3’e göre sektör ithalatında 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde en çok %36,2 payla

“Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi kullanımı”

rejimi kapsamında ithalat gerçekleştirilmiştir. Söz konusu dönemde gıda ithalatının

%29,3’ü “Gümrük antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın muafiyete tabi olmadan yurtiçi

kullanımı” rejimi kapsamında, %19,5’i “Daha önce bir rejime tabi tutulmamış eşyanın DİR

şartlı muafiyet sistemine tabi tutulması” rejimi kapsamında, %14,1’i ise “Gümrük antrepo

rejimine tabi tutulan eşyanın dâhilde işleme rejimi şartlı muaf. sist. tabi tutulması” rejimi

kapsamında yapılmıştır.

Tablo B.2.4: Taşıma Yollarına Göre Türkiye'nin Gıda, İçecek ve Tütün İthalatı ($) (SITC Rev3) Taşıma Şekilleri 2015 Ocak-Nisan Pay 2016 Ocak-Nisan Pay Değişim

Denizyolu 3.585.958.306 87,8% 3.131.088.975 85,8% -12,7%

Karayolu 437.641.454 10,7% 461.425.249 12,6% 5,4%

Demiryolu 30.874.087 0,8% 37.598.488 1,0% 21,8%

Havayolu 28.007.701 0,7% 18.076.850 0,5% -35,5%

Diğer 0,0% 26.375 0,0%


Tablo B.2.4’e göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde en çok gıda ithalatı %85,8’lik payla

denizyolu ile yapılmıştır. Denizyolunu %12,6’lık payla karayolu izlemektedir.


26

Tablo B.2.5: Döviz Cinsine Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3)

Döviz Cinsi 2015 Ocak-Nisan Pay 2016 Ocak-Nisan Pay Değişim

A.B.D. Doları 3.141.609.960 77,0% 2.650.777.853 72,7% -15,6%

Avro 716.399.420 17,5% 792.461.890 21,7% 10,6%

Türk Lirası 113.462.810 2,8% 124.371.825 3,4% 9,6%


Norveç Kronu 30.945.915 0,8% 25.942.856 0,7% -16,2%

Diğer 17.928.997 0,4% 14.209.195 0,4% -20,7%


Tablo B.2.5’e göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde gıda ithalatında en çok kullanılan

döviz cinsi %72,7’lik payla A.B.D. Doları olmuştur. A.B.D. Dolarını %21,7’lik payla Avro

izlemektedir. 2016 yılının ilk dört ayında A.B.D. dolarının ülkemiz gıda ithalatında

kullanım oranı geçen yılın aynı dönemine göre %15,6 oranında düşerken Avro’nun oranı

%10,6 oranında yükselmiştir.

Tablo B.2.6: Ödeme Şekillerine Göre Türkiye'nin Gıda İthalatı ($) (SITC Rev3)

Ödeme Şekli 2015 Ocak-

Nisan Pay

2016 Ocak-Nisan

Pay Değişim

Peşin Ödeme 2.786.417.965 68,3% 2.140.484.293 58,7% -23,2%

Mal Mukabili Ödeme 484.715.666 11,9% 906.252.097 24,8% 87,0%

Vesaik Mukabili Ödeme 563.740.619 13,8% 409.090.783 11,2% -27,4%

Vadeli Akreditif 100.328.988 2,5% 117.943.619 3,2% 17,6%

Akreditif 114.938.869 2,8% 37.194.327 1,0% -67,6%

Diğer 32.339.441 0,8% 37.250.818 1,0% 15,2%


Tablo B.2.6’ya göre 2016 yılı Ocak-Nisan döneminde gıda ithalatında %58,7’lik bir pay ile

en çok peşin ödeme sistemi tercih edilmiş, bunu % 24,8’lik bir pay ile mal mukabili ödeme

ve %11,2’lik bir pay ile vesaik mukabili ödeme takip etmiştir.

gida sektÖrÜ · 2017-01-11 · gıda sektörü ithalatı da hem 2015 yılı hem de 2016 yılı...

Documents