Teknolojinin Evrimi

Bölüm 1: Çeşitlilik, Gereksinim ve Evrim

Yeliz Tunga 2013

Giriş

İnsanoğlu doğadaki canlı çeşitliliğini çoktan fark etmiş ve

bunun üzerine bilimsel çalışmalar yapmışken (örneğin;

Türlerin Kökeni, Darwin,) insan eliyle üretilmiş nesnelerin

çeşitliliğini göz ardında bulundurmuştur.

Oysaki insan eliyle üretilen nesnelerin çeşitliliği de en az

canlı türleri kadar fazladır.

Yeliz Tunga 2013

Örneğin, sadece ABD’ de 1970 den bu yana 4,7 milyon

patent alınmış, bu patentler organik bir türle

özdeşleştirildiğinde teknolojik dünyanın organik dünyadan 3

kat daha büyük olduğu söylenebilir.

Yeliz Tunga 2013

İnsan eliyle üretilen nesnelerin neden bu

kadar çok farklı tipi var?

İnsanların bu soruya verdiği

ilk cevap aslında oldukça klişe

ve basit:

ZORUNLULUK

İHTİYAÇ

Yeliz Tunga 2013

Geleneksel yaklaşım da insan eliyle üretilmiş nesnelerin

insanların doğayla başa çıkmasına yardımcı olmak ve onları

hayatta tutmak için yapıldığı görüşü savunulur. Diğer bir

deyişle gereksinimden doğar şeklinde açıklanıyor. Bu görüşe

göre gereksinim icatların anasıdır ve yaratıcı çabayı harekete

geçirir.

Yeliz Tunga 2013

Yeliz Tunga 2013

Örneğin; barınmaya ihtiyaç duyduğumuz için evler, binalar

yaparız yiyeceğe ihtiyaç duyduğumuz için tarımla,

hayvancılıkla uğraşırız.

Peki gerçekten öyle mi?

Yeliz Tunga 2013

Örneğin, Otomobiller, gerçekten ihtiyaçtan mı icat

edildiler?

Neydi otomobillere ihtiyaç olduğunu anlamamıza neden

olan şey?

Uluslararası çapta bir at krizi mi yaşanmıştı ya da at kıtlığı

mı vardı?

Tabi ki, hayır!

Yeliz Tunga 2013

Aksine otomobiller icat edildikleri ilk yıllarda sahipleri

tarafından birer eğlence aracı olarak görülüyorlarmış.

Ya tekerlek, insanlık tarihinin en eski ve önemli

icatlarından biri bu olan bu nesne de mi yalnızca

ihtiyaçtan ortaya çıktı? Ne tekerlek ne de otomobil

eşyaların taşınmasını kolaylaştırmak amacıyla zorunlu

olarak icat edilmemişlerdi. Ama bu durum insanların

sözü geçen bu iki nesneye duyduğu ihtiyacın icadın

sonrasında giderek arttığı gerçeğini de değiştirmiyor.

Yazarın Sesinden…

Yeliz Tunga 2013

“Modern bir yorumcu, insanlar için elzem olan ihtiyaçların

ve tekniklerin araştırılması sırasında şu soruyu sorabilir:

Otomobillere gerçekten ihtiyaç duyar mıyız? Otomobillerin

zorunluluğu sık sık yinelenir. Gelgelelim, otomobil geçtiğimiz

yüzyılın buluşlarındandır. Nitekim insanoğlu, Nikolaus A.

Otto ‘nun 1876 yılında içten yanmalı motoru

geliştirmesinden önce de mutlu ve rahat bir yaşam

sürüyordu. (Basalla. G, Teknolojinin Evrimi, p. 19)”

Evrimsel Eğretileme

Yeliz Tunga 2013

Yazarımız bu nokta da teknolojik dünyanın

açıklanmasında organik evrim kuramına başvurmanın

yararlı olacağına inanıyor ve bu konuda kendine has

bir terim - evrimsel eğretileme - kullanıyor.

Yeliz Tunga 2013

Fakat bunu yaparken organik dünya ile teknolojik dünya

arasındaki farklılıkları da unutmamız gerektiğine bir alıntı

yaparak dikkat çekiyor. Şair E. E Cummings’in de dediği gibi

“Yapıntı dünya, yaratılan dünya olamaz.”

Gereksinim Kavramının Göreliliği

Yeliz Tunga 2013

Bir toplumun ya da bir kuşağın şiddetle ihtiyaç

duyduğu bir nesne, başka bir toplum ya da başka bir

kuşak için oldukça gereksiz bir şey olabilir. Çünkü

insanın ihtiyaçları, diğer canlıların aksine sadece

doğanın zorunlu kıldığı ihtiyaçlarla sınırlı değil.

İnsanların yaşadıkları coğrafya da bulunan doğa

şartları, kültürel farklılıklar onların gereksinimlerini de

farklılaştırıyor.

Yeliz Tunga 2013

Örneğin; barınmaya ihtiyaç duyduğumuz için evler, binalar

yaparız yiyeceğe ihtiyaç duyduğumuz için tarımla,

hayvancılıkla uğraşırız.

Yeliz Tunga 2013

Bütün bunlara bir de insan zihnini eklememiz gerekiyor.

İnsanlar sadece zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak için de

üretmemişler. Tarih boyunca insanoğlunun ürettiği

eserlerde arzular, özlemler ve hayallerin yansımaları var.

Organik Mekanik Analojiler

Yeliz Tunga 2013

19. yüzyılın sonlarına doğru teknolojinin gelişimi ilk kez

organik analojiler kapsamında yorumlandı. Bu görüşünde

etkisiyle bilim tarihçileri, icatların birkaç kahraman mucit

tarafından yapıldığı görüşünden uzaklaşmaya başladı.

Bunun yerine birikimli (kümülatif) değişim görüşü ortaya

çıktı.

Karl Marx’ a göre

İcat, birkaç dâhinin

kahramanca

çabalarıyla değil,

birçok küçük

ilerlemenin birikimiyle

gerçekleşen toplumsal

bir süreçti.

Yeliz Tunga 2013

Yeliz Tunga 2013

20. yüzyılın başlarında ise icatlara ilişkin kahramanlık

görüşü William F. Ogburn, S. C. Gilfillan ve Abbout Payson

Usher tarafından sarsıldı.

Ogburn, icadı yeni bir öğe oluşturulması amacıyla kültüre

ait mevcut ve bilinen öğelerin birleştiren bir olgu olarak

yorumladı. Ona göre icatlar için patentler alınabilir ama

bunların hiçbiri eski maddi kültürle kesin bir kopuş

göstermez.

Yeliz Tunga 2013

Gilfillan, Ogburn ‘un aksine kuramını ampirik olarak

desteklemiş ve kitabında bir olgu olarak geminin evrimini

anlatır. Gilfilllan icada ilişkin gerçekliğin bölünmez

sürekliliğini vurgulamıştı.

Yeliz Tunga 2013

Gilfillan da Ogburn da icadın toplumsal yönünü

vurgulamışlardı. Fakat bunu yaparken mucidin bireysel

çabasını es geçmişlerdi. Bu bağlamda Usher, icada

ilişkin yeni bir yaklaşım önerdi. Birikimsel Sentez

Yaklaşımı. Bu yaklaşımın aşamaları:

Yeliz Tunga 2013

1. Problemin kavranması

2.Sahnenin hazırlanması

3.Bir anlayış geliştirilmesi

4.Bütün aşamaların eleştirel bir yaklaşımla yeniden

gözden geçirilmesi

Yeliz Tunga 2013

Yazarın bütün bu evrimci yaklaşımlardan

bahsetmesindeki amaç elbette ki kendi geliştireceğe

kurama zemin hazırlamaktı. Yazar diğer evrim

kuramlarından farklı olarak kuramı dört kavram üzerine

temellendiriyor. Bunlar; çeşitlilik, süreklilik, yenilik ve

ayıklanma. Yazar bütün bu kavramları şu sözleriyle

özetliyor.

Yeliz Tunga 2013

“ Buraya kadar göstermiş olduğum üzere, insanın kendielleriyle kurduğu dünya, temel insani ihtiyaçlarınınkarşılanması için gerekli olandan çok daha fazla bir ürünlerçeşitliliği içermektedir. Bu çeşitlilik, teknolojik evrim sonucuolarak tanımlanabilir; çünkü insanın ürettiği şeylerinsürekliliği, mevcudiyetini korumakta, yenilik, insanın kendielleriyle kurduğu dünyanın temel bir parçası olmakta veayıklanma süreci de, çoğalma ve ürünler arasında seçimyapmak amacıyla işlerlik göstermektedir.” (Basalla, G.Teknolojinin Evrimi, p.47)

Kaynakça

Yeliz Tunga 2013

Teknolojinin Evrimi, George Bassalla