III. ULUSAL LOJİSTİK VE TEDARİK ZİNCİRİ KONGRESİ

Gamze Karık

Yüksek Lisans Öğrencisi, İstanbul Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Tedarik Zinciri Yönetimi, gamze.karik@ogr.iu.edu.tr

ÖZET

Bu bildirinin amacı,talep planlama tedarik zinciri içerisinde çevikliği nasıl arttırabilir olduğudur.Bu bildiri;tedarik zinciri çevikliği,farklı talep planlama ve tahmin planları ve onlar arasındaki bağlantıyı araştırır.Ortak talep planlama,müşteriler ve tedarik zinciri oyuncuları arasındaki gelecekteki bilgi paylaşımının en önemli yöntemidir.Tedarik zinciri çevikliği hemen meydana gelmez ve devamlı planlama gerektirir.Beklenmedik değişimlere ve hızlı adapte adapte olma yeteneğinin önemine odaklanır.

Anahtar Sözcükler:Tedarik zinciri çevikliği,Tedarik zinciri yönetimi,Talep planlama..

ABSTRACT

SUPPLY CHAİN AGİLİTY

The purpose of this paper is to describe how demand planning can increase agility in supply chains The paper contains a theoretical review on supply chain agility,different demand planning and forecasting concept and explores the linkagesbetween them.Common demand planning is the most important method for customers to share future demand information between the supply chain players.Supply chain agility does not just happen and requires continuous planning.Focuses on the importance of the ability to adapt to rapid and unexpected changes.

Keywords: Supply chain agility,Supply chain management,,Demand forecasting

TEDARİK ZİNCİRİ ÇEVİKLİĞİ

1.GİRİŞ

Tedarik zinciri yönetiminin özü çevikliktir. Çevik lojistik temelde yeni bir iş kavramıdır ve amacı “rakiplerden daima önde olma”felsefesine dayanmaktadır.(Erdal,2003). Çevik lojistikte amaç; insan, teknoloji ve örgüt’ü eş zamanlı olarak koordine ederek küresel endüstriyel pazarlarda yaşanan beklenmedik değişimlere karşı hızlı bir şekilde cevap vermektir.Tedarik zinciri içerisinde çeviklik iş genişletme yeterliliğidir.(Christopher,2000) Bunun içindir ki “yaratıcılık”,”yenilik”,”bilgi yönetimi” esas kaynağı oluşturur.Çevik tedarik zinciri yeni bir fikir değildir.Ve kökeni 1960’ların sonu esnek üretim sistemlerine dayanır.İşletmelerin sahip olduğu yalın üretim sistemleri üzerine kurgulanan ani ve beklenmedik değişimlere hızlı bir şekilde cevap verebilen fiziksel,teknolojik,yönetimsel bir süreçtir.Ekonomik faaliyetlerin global bir boyut kazanmasıyla günümüz iş dünyası içerisinde yer alan operasyon müdürlerinin geliştirdikleri yol haritalarına“çevikliği”dahil etmeleri tesadüf değildir.Bugün talep ve tedarik geçmişte olduğundan çok daha hızlı ve geniş dalgalanma eğilimi göstermektedir.(Lee,2004).Tedarik zinciri yönetim uygulamaları ve teknolojileri üzerine yaptığı araştırmalarla bilinen uluslararası pazar araştırma şirketi Advanced Market Research(AMR’ye göre) şirketler talebi iyi derecede kestirebilmekte olup;%15 daha az stok,%17 daha güçlü kusursuz sipariş geliştirme,%35 daha kısa nakit döngüsüne ulaştıkları tespit edilmiştir.(Friscia,2004).Lojistik faaliyet;hammaddenin işleniş noktasından,ürünün tüketildiği nihai noktaya kadar,ürünlerin,hizmetlerin,bilginin etkili ve verimli bir şekilde çift yönlü akışının gerçekleştiği aynı zamanda depolanmasının planlandığı,uygulandığı ve kontrol edildiği tedarik zinciri süreci aşamasıdır.Bu çalışmada,talep planlama tedarik zinciri içerisinde çevikliği nasıl arttırabilir üzerine teorik bir giriş yapılarak yerli ve yabancı kaynaklara bağlı kalınarak incelemeler yer almaktadır.

1.1.Tedarik Zinciri Çevikliği Ve Talep Planlama

1.1.1.Çevik Tedarik Zinciri Stratejisi

Çevik tedarik zinciri hızlı ve hareket kabiliyeti yüksek,esnek olabilmektir.Günümüz endüstriyel pazarları için tek bir öneri,evrensel cevap bütün bir pazarın taleplerini karşılayamaz.Şirketler,aşağıda belirtilen stratejileri iş

birliği içerisinde uygulayarak pazar ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışırlar.(Aitken,2002). Başarılı çeviklik uygulamalarını açıklamak için litaratürde çeşitli modeller vardır.Son yıllarda yaygın olarak kabul gören aşağıda belirtilen maddelere odaklanılmasını önerir:(Lee,2004).

Tedarikçiler ve müşteriler arasında bilgi akışını arttırma, Tedarikçilerle işbirlikçi ilişkiler geliştirme, Erteleme için tasarım, Anahtar parçalara yönelik makul hammadde stok tamponu kurma, Güvenilir lojistik sistemlere yada partenere sahip olma, Kriz yönetim takımları kurma.

1.1.2.Doğru Tedarik Zinciri Tasarımı

Doğru tedarik zinciri tasarımının kullanımında etkili olmak için çeviklik gerekir. Çevik tedarik zinciri yapısı çoğunlukla üretim ve lojistik erteleme stratejileriyle ilişkilendirilir.Erteleme kavramı ilk kez 1950’li yıllarda,literatür içerisinde yer aldı ve Bucklin tarafından(1965) yılında geliştirildi.İlk olarak,lojistik çevresinde erteleme yapıldı.Ve sonrasında üretimde yararlanıldı.Ertelemenin arkasındaki ana mantık; risk ,belirsiz maliyetler ve eşyaların(biçim,yer,zaman) farklılığıyla ilişkilendirilir.Tüm bu ikilemler lojistik ve üretim operasyonları sırasında meydana gelir. .Lojistik ve üretim operasyonlarının görevleri nihai müşteri teslimleri(taahhüt) gerçekleştirilene kadar ertelenmiş olabilmektedir.Belirtilen bu operasyonların riski ve belirsizliği azaltılmış olabileceği gibi tamamıyla tasfiye de edilebilmektedir .(Pagh&Cooper,1998). Erteleme;talebin şiddetli olarak dalgalandığı pazarlarda meydana gelmekte olup ürün yaşam döngüsü kısa olan ileri teknoloji içeren ürünler için yararlı bir yaklaşımdır.Bu pazarlardan biri olan mobil altyapı endüstrisi pazarı ;yaşanan hızlı değişimler ve ürün çeşitliliği ile bilinmektedir. Mobil altyapı endüstrisi içinde, tedarik zinciri çevikliği herhangi sürdürülebilir bir farklılık fırsatı olarak değil temel rekabete edici gereksinim olarak düşünülmektedir.Bir endüstriyel satıcı için operasyonları içine çevikliği kurma önemsiz bir durum değildir.Müşterilerin gözünde çevik olmak için, satıcı talebe her an hazırlıklı olmak zorundadır.Diğer bir deyişle, operasyonlar çevik olmak için planlanmış olmaya ihtiyaç duyar.Eğer satıcı, bir müşteri talebini sürpriz olarak karşılarsa alınan siparişleri düzenlemek ve kısa sürede teslimat sağlama da yetersiz kaldığı gibi müşteri memnuniyetini sağlamada da çok geç kalmış olacaktır.

1.1.3.Talep Tahmin Planı

Talep tahmin planı içerisinde çevik olabilmek için müşteri odaklı bir planlama yaklaşımına sahip olmak gereklidir. Diğer yandan talep planlama, talep tahminine en iyi yanıtı verebilmek için kaynakların nasıl dağıtılacağı yönünde yönetimsel karar alma sürecidir.Satış ve operasyon planlamanın rolü talep ve tedarik arasında dengeyi sağlamak ve süreç dengesi bozulduğu zaman erken uyarı sinyallarini devreye sokmaktır .(Vollman, 2005). Satış ve operasyon planlama sürecinde talebin üç çeşidi vardır;bağımsız,dolaylı ,bağımlı taleptir.Tedarik zinciri içersinde bu üç talep türü arasındaki farkı anlamak gereklidir.Tedarik zinciri içerisindeki en son kullanıcı bağımsız talep olarak adlandırılır.Türetilmiş talep(dolaylı) hazır müşterilere yönelik talebi karşılamak için hangi gereksinimlere ihtiyaç olduğunun bilinmesinden meydana gelir.Bağımlı talep ise, bir ürünü meydana getiren parçaları temsil eder.(Menzer&Moon,2004)

1.1.4.Talebi Anlama Ve Uygun Planlama Methotlarını Seçme

Satış ve operasyon planlamada dört temel esas vardır;talep,tedarik,hacim ve karışım (Vollmann,2005).

Müşteri talebinin nitelikleri pazardan pazarda çeşitlilik gösterebilmektedir.Pazardaki talebin tepkisini anlamak için geçmiş verileri analiz etmek yararlıdır. Geçmişteki bir ürün ve servise tekrarlanan talep gözlemlendiği an zaman serileri analizi yapılmış olabilmektedir. Zaman serileri analizinde bilinen beş temel model vardır.(Krajewski&Ritzman,2001).Yatay modelde, uzun dönemde talebin seviyesinde şiddetli bir artma ya da azalma olmaz fakat daha kısa zaman içinde sürekli değişimler devam eder. Eğer bir uzun dönem boyunca pazar talebi devamlı belirli bir yönde hareket ediyorsa sistematik artış ve azalışlara bağlı olarak talepte bir trend var demektir.Bu mevsimsel model de talep bir yıl gibi belirli bir zaman içerisindeki düşüşleri ve yükselişleri gösterir.Örneğin, Yaz tatili , yeni yıl yaklaştığı zaman belirli ürünlerde talep artışlarını görmek kaçınılmazdır ve konjonktürel(dalgalı) talep modelidir.Ve dönem içerisinde talep kademeli olarak artar,azalır.Bu talep modeli sıklıkla iş veya teknoloji yaşam döngüsüdür.Son olarak,belirli pazarlarda rastgele oluşan talep modeli vardır.Ve talepteki temel değişimleri tahmin etmek olanaklı değildir.Genel olarak, talep tahmin ve planlama teknikleri nitel ve nicel olmak üzere iki ana bölüme ayrılmaktadır.Ayrıca bu iki yöntemin kombinasyonu ve birlikte kullanımı yaygındır.Nitel tahmin yargı yöntemi olarakta adlandırılır. Sıklıkla elverişli,uygun olmayan eskiye ait veri ya da talep modeli

rastgele seçilmişse kullanılır.Çeşitli yargı methotları vardır.Onlardan en bilineni satış gücü tahminleri,yönetici fikri,pazar araştırması,ve delfi yöntemidir.Satış gücü ,geleceğe yönelik olarak yapılacak tahminleri hesaplar.Yönetici görüşü;kendi görüşleri, deneyimleri,teknik bilgisi içerisinde bir tahmin oluşturur.Pazar araştırması, müşterinin bir ürüne veya servise olan ilgisini belirlemede veya yaratmada önceden araştırılmış verileri bir araya getirerek ya da varsayımları test ederek belirlemede sistematik bir yaklaşımdır.Delfi method ise,uzman bir grup tarafından (Uzmanların gizliliği söz konusudur.) fikir birliğinin kazanılması sürecidir.Sayısız nicel methot vardır.Onlardan biri kategorize etmek için uygulanan rastlantısal bölümlere ayırma ve zaman serileri yöntemidir.Doğrusal regresyon modeli yaygın olarak kullanılan rastlantısal yöntemdir.Bu methot varsayımlar üzerine yapılandırılır.Bir bağımlı değişken biriyle ya da daha çok bağımsız değişkenle modelde yer alır.Bu bağımsız değişkenleri bilme doğru planlamanın temelini oluşturur.Talep tahmininde bağımsız değişken kullanımından ziyade sadece bağımlı değişkene ilişkin geçmişe ait veri kullanılır.Zaman serileri analizi talep modeli temelini belirler. Bu analiz bağımlı değişkene ait daha önceden gözlemlenmiş modeli üretmek için birleştirilir.Ve bir model onu tekrar etmesi için gelişir.Basit tahminler içerisinde en bilinen zaman serileri uygulamaları basit ve hareketli ortalamalar,üssel düzleme teknikleridir. Belirtildiği gibi çeşitli planlama ve tahmin teknikleri eşzamanlı olarak kullanımdadır.Doğru planlama yapabilmek için talebin niteliklerini bilmek gereklidir.Bu yüzden,uygun planlama yöntemlerini seçme her zaman müşteri gereksinimlerini ve pazar talebini anlamaya dayanır.

SONUÇ

Başarılı bir tedarik zinciri yönetimi ağı oluşturabilmek müşteri kilometre taşlarını anlamaktan geçer. İnsanların hızlı bir şekilde bir ağ içerisinde hareket etmesi ve şirketlerin bütün aktivitelerinin performansını test etmesi;tedarikçilerin oluşturduğu karmaşık yapıyı yönetme, etkili izleme,şefaf olarak operasyonların durumunu paylaşma birbiriyle entegre haline gelen sistemler çevik tedarik zinciri yapıları oluşumunu beraberinde getirecektir.

TEŞEKKÜR

Satın alma profesyonellerinin,kendisini tedarik zinciri alanında bilimsel anlamda yetiştirmek isteyenlerin ilk tercihi olan ve akademik kadrosuyla göz dolduran güzide yüksek lisans programını bizlere kazandırdığı için,”İstanbul Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tedarik Zinciri Yönetimi” Bilim Dalı Başkanı Sayın Prof. Dr. Murat Erdal hocama teşekkürü bir borç bilirim.

KAYNAKLAR

Aitken,J.,Christopher,M.andTowill,D.(2002),”Understansing,implementing and exploting agility and leanless”,International Journal of Logistics:Research and Application,Vol.5 No.1.

Christopher,M.(2000),”The agile supply chain: competing in volatile markets”,Industrial Marketing Management,vol.29,pp.37-44.

Friscia,T.,O’Marah,K. And Souza,J.(2004),”The AMR research supply chain top 25 and the new trillion-dolar oppurtunity”,AMR Research Report,November.

Krajewski,L.and Ritzman,L.(2001),Operations Management,Strategy and Analysis,6th ed.,Prentice-Hall,New York,NY.

Lee,H.(2004),”The triple-A supply chain”.Harvard Business Review,October,pp.102-12.

Menzer,J.and Moon,M.(2004),”Understanding demand”,Supply Chain Management Review,May/June,pp.38-45.

Pagh,Jand Cooper,M.(1998),”Supply chain postponement and speculation strategies:how to choose the right the strategy”,Journal of Business Logistics,Vol.19 No.2,pp.13-33.

Vollmann,TE.,Berry,W.L.,Whybark,D.C.and jacobs,F.R.(2005),Manufacturing Planning and Control Systems for Supply Chain,McGraw-Hill/Irwin,New York,NY.

URL 1, Tedarik Zinciri Yönetimi İnternet sitesi, Tedarik Zinciri Yönetimi Sunumu http://www.tedarikzinciri.org/UserFiles/File/TZY/TedarikZinciri.ppt.