tcmb enflasyon raporu 2007 i

8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2007 I

1/75

2007-I


2/75

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2007-I I

NDEKLER

1. GENEL DEERLENDRME 1

1.1. Enflasyon ve Para Politikasnn Geliimi 1

1.2. Grnm 2

1.3. Riskler 4

2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER 7

2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas Gelimeleri 7

2.2.Uluslararas Piyasalar 11

3. ENFLASYON GELMELER 17

3.1. Enflasyon 17

3.2. Beklentiler 26

4. ARZ VE TALEP GELMELER 33

4.1. Arz-Talep Dengesi 33

4.2. D Talep 39

4.3. Maliyetler 42

5. MAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK 45

5.1. Mali Piyasalar 45

5.2. Finansal Araclk ve Krediler 50

6. KAMU MALYES 53

6.1. Bte Gelimeleri 54

6.2. Bor Stokundaki Gelimeler 56

7. ORTA VADEL NGRLER 61

7.1. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 61

7.2. Tahminler 64

7.3. Risk Unsurlar 66


3/75


II Enflasyon Raporu 2007-I


4/75


Enflasyon Raporu 2007-I 1

1.Genel Deerlendirme

1.1. Enflasyon ve Para Politikasnn Geliimi

Enflasyon yln son eyreinde kademeli olarak derek Temmuz ve

Ekim Enflasyon Raporlarndaki ngrlerimizle uyumlu bir seyir izlemi ve

yl sonunda yzde 9,65 olarak gereklemitir. Yln son eyreinde, 2005

ylnn ikinci yarsndan itibaren olduka yksek oranda artlar gzlenen

ilenmemi gda fiyatlarnn yllk bazda belirgin bir gerileme eilimine girmesi

ve dviz kurunun gecikmeli etkilerinin yavalamas, enflasyonun seyrinde

belirleyici olmutur.

Mays ve Haziran aylarndaki dviz kuru hareketlerinin 2006 yl

enflasyonu zerindeki birikimli etkisi, Temmuz ayndaki ngrlerimizle tutarl

olarak, 3,5 puana yaklamtr. Sz konusu etkinin daha nceden ortaya kan

arz ynl oklarn yansmalaryla birlemesi sonucu, enflasyon yksek

seviyelerde seyretmeye devam etmitir. Enerji ve ilenmemi gda rnleri fiyat

artlar yln ikinci yarsnda yavalama eilimi gsterse de yllk artlar

yksek gereklemitir. Bu gelimeler sonrasnda 2006 yl sonunda enflasyon

hedefin belirgin olarak zerinde gereklemitir.

Son dnemde emtia fiyatlarndaki d eilimi, ilenmemi gda

fiyatlarndaki artlarn yavalamas ve uluslararas likidite koullarnn

gelimekte olan lkeler lehine seyretmesi, enflasyon asndan olumlu

gelimelerdir. Bununla birlikte Para Politikas Kurulu (Kurul), enerji ve

ilenmemi gda fiyatlar ile kresel likidite koullarna ilikin belirsizliklerin

devam ettiine dikkat ekmektedir.

2006 yl nc eyrek byme rakamlar, zel tketim talebinde

belirgin bir yavalama olduuna iaret etmitir. Ancak, Ekim ay Enflasyon

Raporunda da ngrld gibi, d talebin gcn korumas ve kamu

harcamalarndaki artlar nedeniyle toplam talepteki yavalama daha snrl

olmutur. Bir dier ifadeyle, kamu harcamalarndaki ve d talepteki art

eilimi, sk para politikasnn toplam talep ve enflasyon zerindeki etkisini

azaltmtr. Kurul, enflasyonun orta vadeli hedeflerin belirgin olarak zerinde

olmasn ve Hazirandan itibaren uygulanan parasal sklatrmann gecikmeli

etkilerine ilikin belirsizlikleri de gznne alarak, yln son eyreinde

politika faizlerini deitirmemitir. Ayr

ca Kurul, orta vadeli enflasyon


5/75


2 Enflasyon Raporu 2007-I

beklentilerinin yksek seyri, hizmet fiyatlarna ilikin riskler ve kresel

ekonomideki belirsizlikler gibi unsurlarn sk para politikasnn srdrlmesinigerektirdiini vurgulamtr.

1.2. Grnm

2007 ylna girerken Dnya ekonomisinde bymenin daha dengeli bir

yapya brnd; ABD ekonomisi greli olarak yavalarken dier

blgelerdeki bymenin gcn koruduu grlmektedir. Ekim ay Enflasyon

Raporunda da ifade ettiimiz gibi, Euro blgesinde i talebin gl seyrini

srdrmesi ihracatmz desteklemeye devam etmektedir.

Son dnemde risk priminde nemli bir deiim olmamas ve enflasyon

beklentilerindeki dn srmesi sonucu, Trkiye Cumhuriyet Merkez

Bankas (TCMB) politika faizlerini sabit tutmasna ramen para politikas

sklamaya devam etmitir. Devlet i borlanma senetleri ve banka kredi

faizleri gibi daha uzun vadeli enstrmanlarn faiz oranlarnn yksek dzeyini

korumas, tketim talebini snrlamaktadr.

Bu erevede, 2007 ylnn ilk yarsnda d talebin ekonomik bymeye

katksnn olumlu olaca tahmin edilse de mevcut projeksiyonlarmz, zel

tketim talebindeki yavalamann bymeyi getiimiz yllara kyasla daha

dk dzeylerde tutacana iaret etmektedir. Ekonomik faaliyetteki

yavalamann ve para politikasnn temkinli duruunun, 2006 yl iinde ortaya

kan arz ynl oklarn ikincil etkilerini snrlayaca ngrlmektedir. Sonu

olarak, nmzdeki dnemde talep koullarnn enflasyondaki d srecine

verdii destein devam edecei tahmin edilmektedir.

2007 ylnda enflasyonun d srecine katkda bulunabilecek bir dier

gelime, yukarda belirtilen arz ynl oklarn oluturduu yksek baz etkisinin

ortadan kalkmas olacaktr. Enerji ve dier emtia fiyatlarndaki geveme, gda

fiyatlarnn normal eilimlerine dnmesi ve 2006 ylnda yaanan dviz kuru

okunun fiyatlar zerindeki etkisinin zayflamas gibi unsurlar, zellikle 2007

ylnn ikinci eyreinden itibaren yllk enflasyonda nemli bir de yol

aabilecektir.

Bu dorultuda gncellenen projeksiyonlara gre, politika faizlerinin 2007

ylnn ilk eyreinde sabit tutulduu ve sonrasnda kademeli bir indirime

gidildii varsaym altnda, yzde 70 olaslkla; enflasyonun 2007 yl sonunda


6/75



yzde 3,6 ile 6,6 (orta noktas 5,1) arasnda, 2008 yl sonunda ise yzde 1,6 ile

5,2 (orta noktas 3,4) arasnda gerekleecei tahmin edilmektedir (Grafik

1.2.1). Enflasyondaki d eiliminin 2007 ylnn ikinci ve nc

eyreinde belirginlemesi beklenmektedir. Tahminler, enflasyonun orta vadeli

hedef olan yzde 4e yaknsamas iin para politikasnn mevcut sk duruunun

bir mddet daha srdrlmesi gerektiine iaret etmektedir. Burada nemle

vurgulanmas gereken nokta, politika faizlerine ilikin bu perspektifin mevcut

bilgi seti ve varsaymlar altnda tretilmi olduu ve TCMB tarafndan verilmi

bir taahht nitelii tamaddr. Dolaysyla, tahminlere baz oluturan

ekonomik koullar ile varsaymlar deitiinde bu patika da doal olarak

deiecektir.

Grafik 1.2.1. Enflasyon ve kt A Tahminleri

-5

-3

-1

1

3

5

7

9

11

6:03

6:04

7:01

7:02

7:03

7:04

8:01

8:02

8:03

8:04

Tahmin Aral* Orta vadeli hedef

2007 iin Belirsizlik Aral kt A

*Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.

Sonu olarak, son dnemdeki makroekonomik gelimeler Ekim ay

Enflasyon Raporunda sunulan ereve ile uyumlu bir grnm arz ettii iin,

orta vadeli tahminlerde ve para politikas perspektifinde belirgin bir deiiklik

yaplmamtr. Tahminlerin arka planndaki varsaymlara ve saptamalara ilikin

ayrntl bilgiler, Raporun son blmnde sunulmaktadr.


7/75



1.3. Riskler

Orta vadeli enflasyon grnmne ilikin temel risk, enflasyonun aa

inme konusunda beklenenden daha gl bir diren gsterme olasldr. Bu

diren, enflasyon beklentilerinde ve hizmet enflasyonunda kendini

gstermektedir. 2006 yl genelinde hizmet grubu enflasyonu nceki yllara

gre ok snrl bir iyileme gstermitir. Yurt ii talepte ngrlen

yavalamaya bal olarak, nmzdeki dnemde, hizmet grubunun yllk fiyat

artnn da yavalayaca dnlmektedir. Ancak, hizmet sektrnde gerek

greli verimliliin dk olmas gerekse fiyatlama davrannn gemi

enflasyona endeksleme eilimi gstermesi ve cretlere duyarl olmas, hizmetfiyat enflasyonunun nmzdeki dnemde de dikkatle izlenmesini

gerektirmektedir. Son dnemdeki cret ayarlamalar hizmet fiyatlarna dair

riskleri artrmtr. Bu erevede, enflasyonu olduka ksa bir sre iinde yzde

4 dzeyine indirmeyi hedeflediimiz de gz nne alndnda, hizmet sektr

fiyatlarnn orta vadede yksek artn srdrme olasl nemli bir risk

unsuru olarak karmza kmaktadr. Byle bir riskin gereklemesi, para

politikasnn sk duruunun uzun bir sre korunmasn gerektirebilecektir.

Enflasyon grnmne dair bir dier risk para politikasnn toplam talepzerindeki gecikmeli etkilerine ilikin belirsizliklerdir. Para politikasnn

ekonomi zerindeki gecikmeli etkileri zamana bal olarak deiebilmektedir.

Bu durum Trkiye ekonomisi iin de geerlidir. Ekonomik faaliyette 2006

ylnn nc eyreinde grlen yavalamann, para politikasndaki

sklamadan ziyade finansal piyasalardaki dalgalanmalar sonrasnda tketici ve

retici gvenindeki azalmadan kaynakland dnlmektedir. 2006 yl

Haziran ayndan bu yana gerekletirilen parasal sklatrmann zel kesim

talebi zerindeki etkisi son dnemde grlmeye balanm olsa da ekonomideki

yavalamann ne kadar srecei ve hangi boyutta gerekleecei konusu henztam olarak netlememitir. Ayrca kamu harcamalarna ilikin belirsizliklerin

devam etmesi, toplam talep ve enflasyon zerinde yukar ynl bir risk unsuru

oluturmaktadr. Bu balamda, Merkez Bankas, gerek gelirler politikasndaki

gelimelerin gerekse faiz d kamu harcamalarndaki artlarn makroekonomik

etkilerini yakndan takip etmektedir.

Enflasyonun hedefe yaknsamasn geciktirme potansiyeli tayan bir

dier risk, kresel piyasalarda ortaya kabilecek ani dalgalanmalardr. inde

bulunduumuz konjonktrde uluslararas likidite koullar, risk alglamasn ve


8/75



mali piyasalardaki dalgalanmalar etkileyen unsurlarn banda gelmektedir.

Mevcut durumda, ABDde enflasyon riskinin ve dolaysyla faiz artrm

olaslnn azalm olduu grlmektedir. Ancak, dnya bymesinde

beklenenden hzl bir yavalama olma olasl veya kresel dengesizliklere

bal olarak ortaya kabilecek bir dzeltme hareketi, gelimekte olan lke

ekonomilerini olumsuz etkileyebilecek senaryolar arasnda yerini korumaktadr.

Kurul, olas dalgalanmalarn enflasyon grnmnde kalc olumsuz etkiler

oluturmas halinde politika faizlerini gzden geirecektir.

Orta vadeli enflasyon grnmne ilikin, olumsuz senaryolar kadar

olumlu senaryolar da mevcuttur. Trkiye, net emtia ithalats bir lkedir.

Kresel ekonomide bir souma olmas veya emtia fiyatlarndaki gevemenin

devam etmesi durumunda gelimekte olan lkelerin mali piyasalarnda

dalgalanma oluabilecek ve bu durumdan ekonomimiz de olumsuz

etkilenebilecektir; ancak, sonrasnda d ticaret haddindeki iyileme orta vadeli

enflasyon grnm asndan olumlu sonular douracaktr.

Btn bunlarn yannda, orta ve uzun dnemde mali disiplinin kalitesini

artracak olan yapsal reformlar konusundaki gelimeler, gerek makroekonomik

istikrar gerekse fiyat istikrar asndan yakndan izlenmektedir. Avrupa

Birliine uyum ve yaknsama srecinin devam etmesi ile ekonomik programa

ilikin yapsal reformlarn planland gibi kesintiye uramakszn hayata

geirilmesi kritik nemini korumaktadr. Son yllarda sz konusu alanlarda

atlan kararl admlarn nmzdeki dnemde de ayn kararllkla srdrlmesi,

uluslararas konjonktrdeki deiimlerin en az dalgalanmayla atlatlmasna

katkda bulunacaktr.


9/75




10/75



2.Uluslararas EkonomikGelimeler

2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas Gelimeleri

2006 ylnn ilk eyreinde yllk yzde 3,7 orannda gerekleen ABD

ekonomisi byme hz, Amerika Merkez Bankas (Fed) faiz oranlarnn uzun

bir sredir bulunduu yksek seviyede seyretmesi, konut ve otomobil

piyasalarnn yavalamas ve bata ham petrol olmak zere enerji fiyatlarnn

artna bal olarak 2006 ylnn ikinci eyreinden itibaren yavalamtr.

zellikle ikinci ve nc eyrekte gzlenen yllk yzde 3,5 ve yzde 3lk

byme oranlar ABD ekonomisindeki bu eilimin bir iareti olarakalglanmtr. Buna karlk, Aralk 2006ya ait son aklanan istihdam artnn

beklentilerin zerinde olmas ileriye ynelik daha olumlu bir tablo

oluturmutur. Aralk ayndaki tarm d sektr bordrolu alan saysndaki

art, beklentilerin yzde 67 zerinde gereklemitir. Ayrca, konut

piyasasndaki yavalamann beklendii gibi keskin olmamas ve enerji

fiyatlarnn gerilemeye balamas, ABD ekonomisindeki yavalama eiliminin

tedrici olaca ynndeki beklentileri artrmtr. Ancak, igc piyasasnn sk

olmas ve irketlerin nitelikli eleman ihtiyac, birim igc maliyetlerinde arta

yol amakta ve bu da enflasyonist basklara sebep olmaktadr. 2006 ylndazellikle ekirdek enflasyonun yksek olmas, gevek para politikasnn

uygulanmasn yakn gelecekte zorlatrmaktadr.

Tablo 2.1.1. Byme Oranlar

(Yllk Yzde Deiim)2005 2006* 2007* 2006-I 2006-II 2006-III 2006-IV*

Dnya 4,9 5,1 4,9 - - - -ABD 3,2 3,3 2,4 3,7 3,5 3,0 3,0ngiltere 1,9 2,7 2,5 2,3 2,6 2,7 2,7Asya-Pasifik 4,8 5,0 4,6 - - - -

Japonya 2,7 2,4 1,8 2,9 2,1 1,6 2,0in 10,2 10,6 10,3 10,2 10,9 10,7 9,6

Dou Avrupa 6,0 6,3 5,6 - - - -

LatinAmerika

4,3 4,9 4,3 - - - -

Euro Blgesi 1,4 2,7 2,0 2,2 2,8 2,7 3,0Almanya 0,9 2,5 1,5 1,9 2,7 2,8 3,2Fransa 1,2 2,0 1,9 1,4 2,6 1,8 2,4talya 0,1 1,8 1,3 1,7 1,7 1,7 1,9

* Tahmin.Kaynak: Consensus Forecasts, OECD, World Economic Outlook.

2006 ylnn nc eyreinde, ilk iki eyree paralel olarak ABD cari

a artmaya devam etmi ve Gayri Safi Yurt i Hasla (GSYH)nn yzde

6,8ine ulamtr. 2007 ylnda sz konusu an 6,9 dzeyine ulaarak

kresel bir risk unsuru oluturmaya devam edecei tahmin edilmektedir.


11/75



Ekonomide 2006 ylnn ikinci ve nc eyreinde grlen

yavalamaya karn ekirdek enflasyonun hala istenilen seviyede olmay

sebebiyle 12 Aralk 2006 tarihinde yaplan Federal Open Markets Committee

(FOMC) toplantsnda Fed faiz oranlarnn 5,25te tutulmasna karar verilmitir.

Gelecek dneme ilikin Fed faiz oranlarnn deiiminin zellikle ekirdek

enflasyon ve bymedeki gelimelernda ekillenecei ngrlmektedir.

Euro blgesi, 2006 yl ilk eyreinde bir nceki yln ayn dnemine

gre yzde 2,6 orannda bymtr. Son 8 ylda ortalama yzde 2,1 orannda

byyen Euro blgesinin 2006 ylnda tarihi ortalamalarnn zerinde bir

byme hzna ulat tahmin edilmektedir (Tablo 2.1.1). talep ekonomik

bymenin en nemli belirleyicisi olmutur. zel tketim harcamalarndaki

lml bymeye ramen, kr marjlarndaki art ve kredi genilemesi

sonucunda hzlanan yatrmlar i talep kaynakl bymenin en belirleyici

bileeni olmutur. sizlik orannda grlen azalma, istihdama ilikin olumlu

beklentiler ve artan kredi hacmi nmzdeki dnemlerde yatrm ve tketim

harcamalarnn artacana iaret etmektedir. Buna ek olarak, kresel byme

oranlarnn greli olarak dengeli hale gelmesi ve ABD ekonomisinin

durgunlua girme ihtimalinin son verilernda zayflamas ile beraber ihracat

talebinin ilerleyen dnemlerde de ykselmesi ve bymeyi engelleyici bir etkiyapmamas beklenmektedir. Ancak, 2007 yl banda Almanyada uygulamaya

balanan Katma Deer Vergisi (KDV) oran art, bymenin sz konusu ylda

eyrekler itibaryla dalgal bir seyir izleyebilecei ihtimalini gndeme

getirmektedir. Bu deerlendirmeler nda, 2007 ylnda Euro blgesinin

tarihsel ortalamalarna yakn bir byme performans sergileyecei tahmin

edilmektedir. Petrol fiyatlarnn son zamanlarda d eiliminde olmasna

ramen dalgal bir seyir izlemesi Euro blgesi byme srecini yavalatacak en

nemli risk unsuru olarak n plana kmaktadr.


12/75



Grafik 2.1.1. Para Politikas Faiz Oranlar(Yzde)

Grafik 2.1.2. Enflasyon Oranlar(TFE, Yllk Yzde Deiim)

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

Oca.0

1

Haz.0

1

Kas.0

1

Nis.0

2

Eyl.02

ub.0

3

Tem.0

3

Ara.0

3

May.0

4

Eki.04

Mar.0

5

Au.0

5

Oca.0

6

Haz.0

6

Kas.0

6

ABD ECB Japonya

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

Oca.01

Haz.01

Kas.01

Nis.02

Eyl.02

ub.03

Tem.03

Ara.03

May.04

Eki.04

Mar.05

Au.05

Oca.06

Haz.06

Kas.06

ABD AB Japonya Kaynak: ECB, BoJ. Kaynak: Statistics Bureau of Japan, Eurostat, US Department

Federal Reserve Bank of New York. of Labor, Bureau of Labor Statistics.

2006 yl Austos ayna kadar yllk ortalama yzde 2nin zerinde

gerekleen Euro blgesi Uyumlatrlm Tketici Fiyat Endeksi (HICP) art

oran, sz konusu aydan itibaren ham petrol fiyatlarnda meydana gelen d

ve baz etkisiyle beraber yzde 2nin altna dmtr (Grafik 2.1.2). 2007

ylna ynelik olarak dnya enerji fiyatlarndaki belirsizlik ve Almanyann

KDV oranlarnda arta gitmesi Euro blgesi enflasyonuna ynelik olumsuzunsurlar olarak deerlendirilmektedir. Ancak, artmakta olan yatrm

harcamalarnn potansiyel byme seviyesini ykseltecei ve sk para

politikasnn devam edecei varsaym altnda, yukarda deinilen unsurlarn

enflasyon zerindeki olumsuz etkilerinin telafi edilebilecei dnlmektedir.

Avrupa Merkez Bankas (ECB), sregelen para ve kredi genilemesinin

sonucu olarak ortaya kan fazla likitideyi fiyat istikrar asndan orta ve uzun

dnemde risk unsuru olarak alglam ve tedrici sk para politikasna devam

etmitir. Bu erevede, ECB Ynetim Konseyi 2005 yl Aralk ayndanitibaren, sonuncusu 7 Aralk 2006 tarihli toplantda olmak zere, faiz oranlarn

alt kez 25 baz puan artrarak yzde 3,5 dzeyine karmtr (Grafik 2.1.1). te

yandan, ECB Bakan Jean Claude Trichet, gevek para politikasnn verimlilii

ve potansiyel kt seviyesini ykseltmede etkin bir ara olamayacan ve sz

konusu politikann yksek enflasyon ile sonulanacana vurgu yaparak

ECBnin para politikasn daha da sklatrabilecei sinyallerini vermitir.

Japon ekonomisinde ihracat ve irket krllklarnn srkledii

bymenin 2006 ylnda yzde 2,4 civarnda gereklemesi beklenmektedir


13/75



(Tablo 2.1.1). nmzdeki dnemde hanehalk gelirlerine katkda bulunan

irket krllklarnn yksek seviyesini korumas ve dolaysyla zel kesim

yurtii talebinin artmaya devam etmesi, ayrca Amerikan ekonomisindeki

yavalama sinyallerinden u ana kadar olumsuz etkilenmemi olan ihracat art

performansnn da srmesi beklenmektedir. Bu kapsamda 2007 yl byme

orannn yzde 1,8 civarnda olaca tahmin edilmektedir. Ilml bir art hzyla

pozitif bir seyir izleyen tketici fiyatlar yllk art oranlarnn nmzdeki

dnemde de kt ann pozitif olmaya devam ettii mddete srmesi

beklenmektedir (Grafik 2.1.2).

Japonya Merkez Bankas (BoJ), 2006 yl Mart ay toplantsnda be

yldr srdrmekte olduu yksek likidite politikasna son vermi ve takip eden

dnemdeki gelimeler erevesinde BoJ faiz oranlarn 13-14 Temmuz 2006

tarihli toplantsnda 25 baz puan artrmtr. Sz konusu toplantdan bu yana

gerekleen toplantlarda faiz orannn sabit kalmas kararlatrlmtr (Grafik

2.1.1). Bu gelimeler ksa vadede global likidite ynnden olumlu

alglanmaktadr. Ayrca, BoJun nmzdeki dnemde ekonomik byme ve

fiyat gelimeleri nda faiz oranlarn kademeli olarak ayarlamas

beklenmektedir.

in ekonomisi, irket krlar, ihracat ve yatrmlardaki art paralelinde

2005 ylnda yzde 10 dzeyinde byme kaydetmi, yatrm art nisbi olarak

yavalamakla birlikte, ana eilimlerin 2006 ylnda da srmesi neticesinde yln

ilk eyreinde srasyla yllk yzde 10,2, 10,9 ve 10,7 oranlarnda

bymtr. in ekonomisinin 2006 ylnda yzde 10,6 civarnda bymesi

beklenmektedir (Tablo 2.1.1). ABD ekonomisindeki yavalamann in

ekonomisi zerindeki etkisinin kstl olmas beklenmektedir. Nitekim, 2006

ylnda ihracat yllk yzde 27 orannda artarak in d ticaret fazlasn bir

nceki y

la gre yzde 74 oran

nda bir art

la rekor seviye olan 177,5 milyarABD dolarna ulatrmtr. Ancak, ihracat, yurtii yatrm ve tketim

talebindeki art hzlarnn nisbi azalmasna bal olarak 2007 ylnda

bymenin yzde 10 civarnda gereklemesi beklenmektedir.


14/75



2.2.Uluslararas Piyasalar

2.2.1. Mali Piyasalar

Sanayilemi lkelere ait ekonomik aktivite ve enflasyon gelimelerinin

belirgin bir yn arz etmemesi, dolaysyla sz konusu lke merkez bankalar

politika faiz oranlarnn izleyebilecei seyre ilikin belirsizlikler uluslararas

piyasalarda dalgalanmalara sebep olmaktadr. Ancak, beklentilerin aksine

byme eilimlerinin gl seyrini korumas ve kresel risk itahnda gzlenen

artlar, belirsizliklerin etkisinin snrl kalmasna neden olmutur. Bu

gelimeler nda hem gelimi hem de gelimekte olan lke piyasalarnn

yln son eyreinde yksek performans sergiledii gzlenmitir.

Grafik 2.2.1. Gelimi lkeler Parasal Gelimeler Endeksi(1999=100)

Grafik 2.2.2. Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi

90

100

110

120

130

1 1999 3 2000 1 2002 3 2003 1 2005 3 2006 -2

2

6

10

02.01.2006 02.05.2006 02.09.2006 02.01.2007 Kaynak : lke Merkez Bankalar, TCMB ve IMF-IFS. Kaynak : Credit Suisse

Kresel likidite imkanlarn yanstmas asndan ABD, Euro blgesi ve

Japonya merkez bankalarnn parasal taban gelimelerinin incelenmesi nem

tamaktadr. Bu amala, mevsimsellikten arndrlm veriler kullanlarak,

nominal GSYH bymesini aan parasal taban genilemesi, lke GSYHleriile arlklandrlarak endeksletirilmitir. BoJun para politikasn sklatrma

kararn takiben endeksin 2006 ylnn ikinci eyreiyle birlikte sert birekilde

gerilemeye balad gzlenmektedir. Yln nc ve drdnc eyreklerinde

ise Japonya ve ABDdeki snrl gerileme eilimlerinin Euro blgesindeki

artlarla dengelenmesi sonucu endeks yatay bir seyir izleyerek parasal

gelimelerin kresel likidite imkanlar zerinde olumlu ya da olumsuz herhangi

bir etki dourmamasna neden olmutur.(Grafik 2.2.1).


15/75



Uluslararas yatrmclarn risk karsndaki tutumlarn ve dolaysyla ne

lde daha riskli varlklar tercih ettiklerini yanstmas bakmndan yakndan

takip edilen Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi (CSRA) Mays ve

Haziran aylarnda yaanan alkantlarla birlikte sert bir ekilde gerileme

eilimine girmitir. Endeks ortalamasna 1,5 standart sapmann eklenip

karlmasyla elde edilen snrlar dikkate alndnda, endeksin Ekim ay

sonunda alt limite yaklam olduu grlmektedir. Ancak bu tarihten itibaren,

gelimi lkelerde aklanan olumlu verilerin salad destekle, endeks

yeniden ykselme eilimine girmitir. Endekste de ifadesini bulan risk

itahnda gzlenen iyileme, gelimekte olan lkelere ait mali varlklarn daha

iyi performans gstermesine katk

da bulunmutur (Grafik 2.2.2).

Gelimi lkelere ait faiz gelimeleri incelendiinde, Euro blgesinde

politika faiz oranlarnda gerekleen artlarn ve ECBnin aklamalarnda

yapt enflasyon vurgusuna paralel oluan yeni art beklentilerinin, getirileri

artrd gzlenmektedir. ABDde ise, aklanan verilerin bymedeki

yavalamann beklendii kadar sert olmayacana iaret etmesi ve Fedin

mevcut durumda enflasyonu halen bir tehdit olarak grmesi sonucu, politika

faizlerinde bir deiiklik olmamasna ramen, getiriler yeniden ykselie

gemitir. Japonyada y

l

n ikinci yar

s

nda enflasyonda gerekleen gerilemeve nc eyrek bymesinin beklentilerin altnda kalm olmas getirileri

azaltrken, BoJ tarafndan yaplan aklamalarda yakn gelecee ilikin olumlu

beklentiler ve bu erevede yeni bir faiz art gerekebilecei bilgisi getirilerin

yeniden ykselmesine neden olmutur (Grafik 2.2.3).

Grafik 2.2.3. Gelimi lke Tahvil Getirileri (30-yl) Grafik 2.2.4. EMBI+ Gelimeleri

3

3,5

4

4,5

5

5,5

03.01 .2006 03.05 .2006 31 .08.2006 29.12 .2006

2

2,25

2,5

2,75

3

Amerika Euro Blgesi Japonya (sa ekse

Yzde

100

150

200

250

300

350

03.01.2006 03.05.2006 31.08.2006 29.12.2006

EMBI+ EMBI+ EuEMBI+ Trkiye

BazPuan

Kaynak : Bloomberg.


16/75



Gelimekte olan lke getirileri ise 2006 yl ikinci eyreinde, finansal

piyasalarda gerekleen dalgalanma ncesi dneme kyasla daha yksek bir

seviyede olmasna ramen, istikrarl bir yap arz etmitir. Yln drdnc

eyreinde risk itahnda gzlenen art sonucu getiri farklar yeniden azalma

eilimine girmi ve dalgalanma ncesi deerlerine yaknsamtr. Ykselen

Piyasalar Tahvil Endeksi (EMBI+) ve bu endeksin gelimekte olan Avrupa ile

Trkiye alt endekslerinin bu dnemde de benzerekilde hareket etmeye devam

ettikleri gzlenmektedir. Trkiye alt endeksi ise iki yllk bir arann ardndan

Mays aynda EMBI+ endeksinin zerinde deer almaya balam, iki endeks

arasndaki fark drdnc eyrekte ortalama 41,5 baz puan seviyesinde

gereklemitir (Grafik 2.2.4).

Gelimi lkelere ait hisse senedi piyasalarnn yln ikinci yarsnda

olduka gl bir seyir izledikleri gzlenmektedir. Euro blgesinde ve

Almanyadaki yksek byme eilimi sonucu DAX endeksinde daha belirgin

bir art gereklemitir (Grafik 2.2.5). Gelimekte olan lkeler incelendiinde

ise, Morgan Stanley Sermaye Endeksi (MSCI) Gelimekte Olan lkeler ve

Gelimekte Olan Avrupa alt endekslerinin yln son eyreinde gl bir art

eilimi sergileyerek dalgalanma ncesi deerlerine ulatklar gzlenirken,

Trkiye alt endeksinde gerekleen art

n daha s

n

rl

olduu gzearpmaktadr (Grafik 2.2.6).

Grafik 2.2.5. Gelimi lkeler Hisse Senedi PiyasalarGelimeleri (2006 Ocak=100)

Grafik 2.2.6. Gelimekte Olan lkeler Hisse Senedi PiyasalarGelimeleri (2006 Ocak=100)

80

90

100

110

120

04.01.2006 04.05.2006 04.09.2006 04.01.2007

Dow Jones NKY

DAX

50

70

90

110

130

02.01.2006 19.06.2006 04.12.2006

MSCI-GO MSCI-G. Olan Avrupa

MSCI-Trkiye Kaynak : Bloomberg. Kaynak : Morgan Stanley.

2006 ylnn drdnc eyrei boyunca uluslararas greli fiyatlarda sert

dalgalanmalara neden olan sanayilemi lkeler enflasyon ve byme


17/75



gelimelerine ilikin belirsizlikler, yln ilk eyreinde de en nemli risk unsuru

olarak ortaya kmaktadr. Kresel likidite imkanlarnn uygunluu, risk

itahnn yksek seviyesi ve kresel bymenin lml bir ekilde gerilemesi,

2007 ylnn ilk eyreinde uluslararas koullarn beklenenden daha olumlu

seyredeceini dndrmektedir. Sz konusu olumlu tabloya ramen, gelimi

lkelere ait faiz oranlarnn ykselmesi gelimekte olan lkelere ait mali

varlklar olumsuz etkileyebilecektir.

2.2.2. Emtia Piyasalar

Son yllarda emtia piyasalarnda yaanan fiyat artlar 2006 ylnn

nc eyrei ile birlikte yerini, zellikle enerji fiyatlar kaynakl azallarabrakmtr. Yln drdnc eyreinde duraan bir eilim sergileyen Goldman

Sachs (GS) kaynakl Enerji Fiyatlar endeksi, Aralk ay ile birlikte hzla

gerilemi ve 12 Ocak 2007 tarihinde 1 Aralka kyasla yzde 16,8 deer

kaybetmitir. Benzer bir biimde, yln drdnc eyreinde de art eilimi

sergileyen GS Metal Fiyatlar alt endeksi, Aralk aynda ana metallerdeki sert

dlerin etkisiyle 12 Ocak 2007 tarihinde, Aralk ay bana kyasla yzde

10,3 deer kaybetmitir. Enerji ve metal fiyatlarnda yaanan sz konusu

gelimeler sonucunda GS Emtia Fiyatlar endeksi de ayn dnemde yzde 13,0

gerilemitir (Grafik 2.2.7).

Grafik 2.2.7. Emtia Fiyatlar Gelimeleri

280

305

330355

380

405

430

455

480

505

03.01.2006 30.03.2006 26.06.2006 20.09.2006 14.12.2006

180

200

220

240

260

280

300

Emtia Fiyatlar Metal Fiyatlar Enerji Fiyatlar (sa eksen) Kaynak: Goldman-Sachs.

Londra Metal Borsas (LME)nda ilem gren alt ana metalin basit

ortalama fiyat 2006 ylnn drdnc eyreinde nc eyreine kyasla

yzde 15,6 art gstermitir. zellikle yllk bazda incelendiinde, 2006 ylnn


18/75



drdnc eyreinde bir nceki yln ayn eyreine kyasla alt ana metalde de

hzl artlar devam etmekte; nc eyree kyasla, bakr hari dier ana

metallerde art eilimi srmektedir (Tablo 2.2.1).

Tablo 2.2.1. Londra Metal Borsas Gelimeleri

2006 Deiim (Yzde)

ABD Dolar 3 4 Aralk 12 Ocak 064 / 054 064 / 063 13 Ocak 07/Aralk 06

Alminyum 2530,9 2530,9 2461,6 2695,0 31,7 7,9 9,5

Bakr 7627,1 7627,1 7690,3 5750,0 71,2 -7,2 -25,2

Kurun 1194,5 1194,5 1179,3 1610,0 57,2 33,2 36,5

Nikel 26505,9 26505,930468,9 32445,0 149,3 20,0 6,5

Kalay 8623,7 8623,7 8436,7 10550,0 59,0 18,8 25,0

inko 3358,7 3358,7 3340,0 3770,0 152,1 23,5 12,9

Kaynak: Londra Metal Borsas.

2007 yl Ocak aynn balarnda petrol fiyatlarnda iyi hava koullar ve

hzl stok art sebebiyle hzl bir yavalama gze arpmaktadr. Uluslararas

piyasalarda, 2006 yl Aralk ay Brent petrol fiyat ortalamas 62,3 ABD

dolar/varil olarak gereklemi ve Kasm ayna oranla yzde 6,6 orannda

artmtr. Ancak 12 Ocak 2007 itibaryla uluslararas ham petrol fiyatlar 52,4

ABD dolar/varil seviyesine kadar gerilemitir (Grafik 2.2.8). Futures

piyasasnda ilem gren ubat 2007 kontrat ise, son dnemlerdeki dlerle

52,97 ABD dolar/varil seviyesine gerilemitir.

Grafik 2.2.8. Petrol Fiyatlar

40

50

60

70

80

90

03.01.2006 28.3.2006 22.06.2006 14.09.2006 07.12.2006

ABDdolar/varil

Kaynak: Bloomberg.

Son yllarda yaanan gl kresel byme eilimi, ham petrol

piyasalarnda fiyatlar zerinde bask yaratmtr. Ancak, dnya bymesindeki

yavalamaya paralel olarak ham petrol tketimindeki art oranlarnda beklenen


19/75



yavalama sonucu futures piyasalarda yaanan k, mevsim normallerinin

zerinde seyreden hava scaklklar ve zellikle ABDde son iki senenin en

yksek ham petrol stoklar, fiyatlar getiimiz dnemde azaltmtr. Buna ek

olarak, Orta Douda yaanan grece istikrarl durum ve getiimiz dnemde

yaanan retim artlar ham petrol fiyatlarndaki azal destekleyen dier

nemli unsurlardr. Ancak, Petrol hra Eden lkeler Organizasyonu

(OPEC)nun vurgulad ve 1 ubat 2007den itibaren hayata geirilecek son

dnemlerdeki ikinci kota indirimi ve buna bal olarak yeni bir kota indirimine

gitme ihtimali, gelecekte ham petrol fiyatlarnn aa doru hareketini tersine

evirebilecek nemli risk unsurlardr.


20/75



3.Enflasyon Gelimeleri

3.1. Enflasyon

2006 ylnda tketici fiyatlar yllk art oran yzde 9,65 olarak

gereklemitir (Grafik 3.1.1). Yeni Trk lirasnda (YTL) uluslararas likidite

koullarna bal olarak yln ikinci eyreinde gzlenen deer kaybnn etkisi

ile tketici fiyatlar Haziran ay sonu itibaryla hedefle uyumlu patika etrafnda

oluturulan belirsizlik aralnn dnda kalmtr. nc eyrekte, Yeni Trk

lirasnn tekrar glenme eilimine girmesi ve petrol fiyatlarnn olumlu seyrine

ramen, ikinci eyrekten gelen birikim ve dviz kurunun gecikmeli etkilerinedeniyle yllk enflasyon Eyll ay itibaryla belirsizlik aralnn st snr

zerindeki yksek seyrini srdrmtr. Yln son eyreinde enflasyon

grnmnde ksmi bir iyileme gzlenmitir. Bu gelimede, yln son

aynda 2005 ylnn ikinci yarsndan itibaren olduka yksek oranda artlar

gzlenen ilenmemi gda fiyatlarnn yllk bazda belirgin bir gerileme

eilimine girmesi ve dviz kurunun gecikmeli etkilerinin yavalamas etkili

olmutur.

Grafik 3.1.1. Yl Sonu Enflasyon Hedefi ve Yllk TFE Enflasyonu

0

5

10

15

20

25

30

35

Oca.03

Nis.0

3

Tem.0

3

Eki.03

Oca.04

Nis.0

4

Tem.0

4

Eki.04

Oca.05

Nis.0

5

Tem.0

5

Eki.05

Oca.06

Nis.0

6

Tem.0

6

Eki.06

Yllk Enflasyon Hedef

Kaynak: TK.

2006 yl genelinde tketici fiyatlar deerlendirildiinde hizmet grubu

enflasyonunun nceki yllara kyasla ok snrl bir iyileme gsterdii, mal

grubu enflasyonunun ise bir nceki yln zerinde seyrettii grlmektedir

(Grafik 3.1.2). lenmemi gda fiyatlar, yzde 12,94 ile nceki yllara kyasla

ok yksek oranda artm

t

r. lenmemi g

da d

nda kalan mallar ise byk


21/75



lde YTLdeki deer kaybnn etkilerine maruz kalmtr. Petrol fiyatlar

artnn yln ilk yarsnda devam etmesi ve YTLnin deer kayb ile enerji

fiyatlarnn enflasyon zerindeki olumsuz etkisi 2006 ylnda da belirgin bir

ekilde srmtr. Bu gruplarn yllk enflasyona yaptklar katklar

incelendiinde, hizmet fiyatlarnn yllk enflasyona olan katksnn bir nceki

yla kyasla deimedii, tketici enflasyonunun 2005 ylna kyasla

ykselmesinde, bata ilenmemi gda olmak zere, mal grubu enflasyonunun

etkili olduu ortaya kmaktadr (Grafik 3.1.2, Tablo 3.1.1).

Grafik 3.1.2. Tketici Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

2

4

6

8

10

12

14

Hizmet Enerji lenmemi Gda Enerji ve lenmemiGda d Mal

2004

2005

2006

Kaynak: TK, TCMB.

Tablo 3.1.1. Yllk TFE Enflasyonuna Katk

Hizmet Enerji lenmemi Gda Enerji ve lenmemi Gda d Mal

2004 3,58 1,94 0,44 3,402005 3,22 1,10 0,79 2,602006 3,33 1,51 1,65 3,16

Kaynak: TK, TCMB.

lenmemi gda rnleri, zellikle taze meyve-sebze fiyatlarnn arzkaynakl unsurlar nedeniyle yl genelinde yksek seyrini korumas ile tketici

enflasyonu zerinde zellikle yln ilk eyreinde etkili olmutur. Yln son

eyreinde, ilenmemi gda rnleri fiyatlarnda, 2005 ylnn ayn dneminde

olduka yksek artlar gereklemesinin de etkisiyle, dzeltme niteliinde

bir hareket gzlenmi ve yzde 5,81 ile ilenmemi gda rnlerinde son drt

yln en dk son eyrek enflasyonu gzlenmitir (Tablo 3.1.2). Dier taraftan,

taze meyve-sebze dndaki ilenmemi gda rnlerinde, zellikle et

fiyatlarnda (2005 ylnn son eyreinde), ku gribi kaynakl yksek oranl


22/75



gerilemelerin oluturduu baz etkisi neticesinde, yllk enflasyonun 2006 ylnn

son eyreinde belirgin biimde artt grlmektedir (Grafik 3.1.3).

Tablo 3.1.2. lenmemi Gda Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim)

I II III IV Yllk

2004 6,70 -10,84 -0,01 8,66 3,362005 3,61 -7,87 0,25 11,12 6,342006 8,81 -3,67 1,83 5,81 12,94

Kaynak: TK,TCMB.

Grafik 3.1.3. lenmemi Gda Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim) Grafik 3.1.4. Tarm ve lenmemi Gda Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Ara.0

4

Mar.0

5

Haz.0

5

Eyl.05

Ara.0

5

Mar.0

6

Haz.0

6

Eyl.06

Ara.0

6-30

-15

0

15

30

45

60

75Dierlenmemi Gda (sa eksen)

Taze Sebze Meyve

-5

0

5

10

15

20

25

Ara.0

4

ub.0

5

Nis.0

5

Haz.0

5

Au.0

5

Eki.05

Ara.0

5

ub.0

6

Nis.0

6

Haz.0

6

Au.0

6

Eki.06

Ara.0

6

FE-Tarm

TFE-lenmemi Gda

Kaynak: TK, TCMB.

lenmemi gda fiyatlarnn yln son eyreindeki olumlu seyrini tarm

fiyatlarndaki gelimelerle birlikte deerlendirmek faydal olacaktr. Mevsimsel

olarak yln son eyreinde artlar gsteren tarmdaki retici fiyatlarnn 2006

ylnn ayn dneminde belirgin olarak gerilemesi dikkat ekicidir (Grafik

3.1.4). Sz konusu gelimelerin ilenmemi gda fiyatlar zerinde olumlu etki

yapabilecei dnlmekle birlikte, son dnemdeki olumsuz hava koullarnn

srmesinin grup fiyatlar

zerinde nemli bir risk unsuru oluturduu tekrarvurgulanmaldr.

Dviz kuru geikenliinin olduka yksek olduu enerji fiyatlar,

YTL'deki istikrarl seyrin yan sra petrol fiyatlarnda gzlenen dlerin

etkisiyle Austos ayyla birlikte yllk bazda gerileme eilimi sergilemitir.

Enerji fiyatlarndaki bu olumlu seyirde, zellikle akaryakt fiyatlarnda

Austos-Kasm dneminde gzlenen yzde 10,18 oranndaki gerilemenin etkisi

hissedilmektedir. Ancak, 2005 ylnn nc eyreinden itibaren her aylk

dnemde enerji grubu enflasyonuna yaklak 2 puan katkda bulunan konut


23/75


24/75



Tablo 3.1.3. Dayankl Mal Grubu Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim)

2005 2006

I II III IV Yllk I II III IV YllkDayankl Mal (Altn Hari) 1,86 3,66 -1,86 2,23 5,94 -3,04 5,40 2,84 -2,20 2,78

Mobilya 3,10 5,26 -2,74 7,64 13,62 -7,81 7,45 9,21 -3,17 4,74Elektrikli ve Elektriksiz

Aletler 2,62 4,24 -1,97 0,39 5,28 -5,55 4,51 -0,54-2,25

-4,03Otomobil -0,12 3,07 -1,32 -0,17 1,42 2,93 7,09 2,57 -2,28 10,48Dier Dayankl Mallar 4,15 -0,21 -1,03 0,44 3,32 -1,17 -1,86 1,43 0,91 -0,73

Kaynak: TK,TCMB.

Enerji ve ilenmemi gda d mal grubu enflasyonu zerinde dviz

kurundaki deiimlerin gecikmeli etkileri son eyrekte zellikle giyim-

ayakkab ve ilenmi gda grubu kanalyla srm, giyim-ayakkab grubunda

yeni sezon fiyat artlar gemi yllarn zerinde gereklemitir. Ancak,

mevcut durumda giyim-ayakkab grubunda yllk enflasyon yzde 1,91 oranyla

olumsuz bir grnm arz etmemektedir. Sz konusu grupta yllk enflasyonun

snrl bir oranda gereklemesi, kresel rekabet ve yurt ii talep koullarnn

grup fiyatlar zerindeki etkisine dikkat ekmektedir. lenmi gda grubu aylk

fiyat artlar ise nc eyrek ile birlikte nemli lde hzlanm ve bu

eilim drdnc eyrekte yavalayarak da olsa srmtr. lenmi gda

fiyatlarndaki bu eilimde dviz kurunun gecikmeli etkilerine ek olarak, yln

nc eyreinde hububat retiminde yaanan gerileme neticesinde, un ve

unlu maml fiyatlar

nda gzlenen art

lar

n da etkisi hissedilmektedir.Tablo 3.1.4. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar

( Aylk Yzde Deiim)2005 2006

I II III IV Yllk I II III IV Yllk

TFE 0,83 1,74 1,30 3,65 7,72 1,25 3,58 1,69 2,81 9,651. Mallar -0,24 1,16 0,80 4,42 6,21 0,80 3,67 0,88 3,10 8,69

Enerji 1,73 0,73 3,81 1,20 7,65 2,63 4,94 0,69 1,92 10,52lenmemi Gda 3,61 -7,87 0,25 11,12 6,34 8,81 -3,67 1,83 5,81 12,94Enerji ve lenmemi Gda D

Mallar-1,94 3,91 -0,05 3,79 5,71 -2,01 5,54 0,67 2,70 6,93

Dayankl Mallar -0,37 3,61 -0,80 4,41 6,91 -1,66 8,69 1,34 -1,58 6,61Dayankl Mallar (Altn Fiy. Hari) 1,86 3,66 -1,86 2,23 5,94 -3,04 5,40 2,84 -2,20 2,78Yar Dayankl Mallar -3,38 5,75 -1,10 3,76 4,85 -3,65 9,14 -2,14 4,75 7,81Dayanksz Mallar 2,11 -2,58 2,60 4,91 7,07 4,64 -1,12 3,01 3,04 9,82

2. Hizmetler 3,85 2,77 3,65 1,87 12,68 2,41 3,36 3,83 2,09 12,21Kira 4,26 3,74 7,06 4,04 20,48 4,08 3,69 6,67 4,25 20,01Lokanta ve Oteller 5,19 2,65 3,29 3,09 14,98 3,02 4,25 3,40 2,24 13,54Ulatrma Hizmetleri 7,87 2,04 6,00 1,11 17,97 1,27 1,36 6,26 3,50 12,89Dier Hizmetler 1,75 2,73 1,72 0,56 6,92 1,80 3,32 2,32 0,76 8,45

Kaynak: TK,TCMB.

zetlenen gelimeler neticesinde mal grubu fiyatlar yln son eyreinde

yzde 3,10 oranyla bir nceki yln ayn dnemine kyasla daha dk oranda

artmtr. Hizmet grubu enflasyonu ise ayn dnemde, zellikle kira ve

ulatrma hizmetlerinde gzlenen artlar neticesinde, yzde 2,09 oranyla bir

nceki yln zerinde gereklemitir (Tablo 3.1.4).


25/75



Hizmet fiyatlar yllk enflasyonu, 2006 ylnda bir nceki yla kyasla

gerileme gstermekle birlikte, yl genelinde yatay bir seyir izlemitir (Grafik

3.1.6). 2005 ylna kyasla en belirgin gerileme petrol fiyatlarndaki

gelimelerden nemli lde etkilenen ulatrma hizmetlerinde gzlenmitir.

Kira ve lokanta-oteller grubunda ise 2006 yl enflasyonu bir nceki yla yakn

seyrederek yksek seviyesini korumutur (Grafik 3.1.6). Lokanta ve oteller

grubunda, yiyecek hizmetleri enflasyonunda snrl da olsa bir gerileme

gzlenirken, turizm kanalyla d talebin de etkili olduu konaklama hizmetleri

fiyatlar hzl art eilimini srdrmtr.

Grafik 3.1.6. Hizmet Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.1.7. Yllara Gre Hizmet Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

3

6

9

12

15

18

21

24

Oca.0

4

Nis.0

4

Tem.0

4

Eki.04

Oca.0

5

Nis.0

5

Tem.0

5

Eki.05

Oca.0

6

Nis.0

6

Tem.0

6

Eki.06

Dier Hizmetler Gerek Kira

Ulatrma Hizmetleri Lokanta ve Oteller

10

11

12

13

14

15

16

17

Ocak

ubat

Mart

Nisan

Mays

Haziran

Tem.

Austos

Eyll

Ekim

Kasm

Aralk

2004 2005 2006 Kaynak: TK.

Hizmet grubu yllk enflasyonu, 2005 ylnda bir nceki yla gre 1,2

puan derken, 2006 ylnda 0,5 puan gerilemitir (Grafik 3.1.7). Bu gelimede,

yurt ii talep koullarnn gemi yllarda enflasyona d ynnde yapt

katknn 2006 ylnda daha snrl olmasnn yan sra, Mays aynda dviz

kurunda yaanan dalgalanma ve sonrasnda ksa vadede genel enflasyon

eiliminde gzlenen ykseli de etkili olmutur.

zel kapsaml gstergeler, ncelikle Tketici Fiyat Endeksi (TFE)

zerindeki eitli oklarn tanmlanmas konusunda yol gsterici olmalar

nedeniyle incelenmektedir. Bu erevede, enerji ve ilenmemi gda rnlerini

dlayan gstergelerin yllk enflasyonunun genel TFE artnn altnda

kalmas, yl iinde tketici enflasyonundaki artta sz konusu dlanan

gruplarn etkili olduunu gstermektedir (Tablo 3.1.5).


26/75



Tablo 3.1.5. zel Kapsaml TFE Gstergeleri (2003=100)( Aylk Yzde Deiim)

2005 2006

I II III IV Yllk

I II III IV Yllk

TFE 0,83 1,74 1,30 3,65 7,72 1,25 3,58 1,69 2,81 9,65A. Mevsimlik rnler hari TFE 2,06 1,84 2,75 1,48 8,39 2,31 2,79 3,23 1,36 10,04B. lenmemi gda rnleri hari TFE 0,37 2,95 1,58 2,68 7,78 0,12 4,79 1,67 2,38 9,21C. Enerji hari TFE 0,67 1,94 0,89 4,07 7,75 1,01 3,38 1,86 2,96 9,51D.lenmemi gda rnleri ve enerji hari TFE 0,09 3,44 1,14 2,98 7,84 -0,38 4,77 1,86 2,47 8,95E. Enerji, alkoll iecekler ve ttn rnleri hariTFE

0,59 2,05 -0,16 4,00 6,58 0,74 3,62 1,98 3,16 9,82

F. Enerji, alkoll iecekler, ttn rnleri,fiyatlar ynetilen/ynlendirilen dier rnler vedolayl vergiler hari TFE

0,30 2,23 -0,33 4,45 6,75 1,75 3,82 1,86 3,39 11,25

G. Enerji, alkoll iecekler, ttn rnleri, fiyatlarynetilen/ynlendirilen dier rnler, dolaylvergiler ve ilenmemi gda rnleri hari TFE

-0,38 3,98 -0,32 3,25 6,61 0,26 5,59 1,88 2,91 10,99

H. Enerji, alkoll iecekler ve ttn rnleri,ilenmemi gda ve altn hari TFE

0,17 3,70 -0,28 2,56 6,23 -0,96 4,76 2,19 2,70 8,89

Kaynak: TK.

Enerji, ilenmemi gda, alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn hari

TFE (KTG-H) gstergesi, enflasyon zerindeki dsal etkileri arndrarak

ana eilim hakknda nemli bilgiler verebilmektedir. Yln ilk eyreinde sz

konusu gstergenin art bir nceki yln altnda gereklemi ve enflasyonun

d eilimi srmtr. Ancak, dviz kurunda Mays aynda yaanan deer

kaybyla bu eilim tersine dnmtr. KTG-H gstergesi kapsam dolaysyla

dviz kuru hareketlerine genel endeksten daha duyarldr. Nitekim, Mays ve

Haziran aylarndaki gelimeler sonrasnda, yl sonunda enflasyon Nisan ayna

gre 0,8 puan artarken, KTG-Hnin yllk art 3,5 puan ykselmitir. (Grafik

3.1.8). Bylelikle, yln ikinci yarsnda yllk tketici enflasyonunun

ykselmesinde, KTG-Hde kapsanan mal ve hizmet gruplar fiyat artlar

belirleyici olmutur (Grafik 3.1.9). te yandan, yln son eyreinde gecikmeli

etkilerin tamamlanma eilimi sergilemesiyle sz konusu gstergenin art hz

nemli lde yavalam ve ykseli eilimi yerini gerilemeye brakmtr.

Her ne kadar dviz kuru oklarnn (zellikle art ynl) yaand dnemlerde

bilgi ierii glgelense de, dviz kurunun istikrarl seyrettii dnemlerde

KTG-H gstergesinin tketici enflasyonunun ana eilimini takip etmeasndan nemli olduu vurgulanmaldr.


27/75



Grafik 3.1.8. TFE ve KTG-H(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.1.9. Yllk Enflasyona Katk(Yzde Puan)

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Ara.0

4

ub.0

5

Nis.0

5

Haz.0

5

Au.0

5

Eki.05

Ara.0

5

ub.0

6

Nis.0

6

Haz.0

6

Au.0

6

Eki.06

Ara.0

6

TFE

KTG-H

0

2

4

6

8

10

12

Oca.06

ub.0

6

Mar.06

Nis.0

6

May.0

6

Haz.0

6

Tem.0

6

Au.0

6

Eyl.06

Eki.06

Kas.0

6

Ara.0

6

Dier*

KTG-H

Dier: Enerji, ilenmemi gda, alkoll iecekler ve ttn, altnKaynak: TK, TCMB.

Mays ve Haziran aylarnda dviz kurunda yaanan dalgalanmann

etkisiyle ikinci eyrekte yzde 8,98 orannda artarak ivmelenme kazanan

retici Fiyat Endeksi (FE) art, yln ikinci yarsnda yavalama eilimine

girmi ve yllk olarak yzde 11,58 olarak gereklemitir (Tablo 3.1.6). Yln

ikinci yarsnda retici fiyatlarnn artnda gzlenen yavalamada zellikle

petrol ve tarm fiyatlarndaki gerilemeler etkili olmutur. Gemi yllarn

drdnc eyreinde mevsimsel etkilerle retici fiyatlarn yukar eken tarm

fiyatlarnn, 2006 yl son eyreinde bu eilimin dna karak yzde 1,57orannda gerilemesi, retici fiyatlarndaki art snrlayan faktrlerden olmutur

(Grafik 3.1.10).

Tablo 3.1.6. FE ve Alt Kalemler( Aylk Yzde Deiim)

2005 2006I II III IV Yllk I II III IV Yllk

FE 0,96 0,92 1,07 -0,31 2,66 2,48 8,98 -0,12 0,04 11,58Tarm 1,65 -2,74 -1,50 5,80 3,03 2,12 4,81 -2,67 -1,57 2,53

Sanayi 0,76 1,97 1,75 -1,89 2,57 2,57 10,00 0,47 0,40 13,81Madencilik -2,28 7,16 8,28 -3,32 9,63 3,20 9,52 3,57 -2,98 13,57malat 0,61 1,95 2,68 -2,05 3,15 1,55 10,66 0,33 -0,37 12,33Enerji 3,98 0,68 -13,72 1,44 -8,38 18,18 1,29 1,66 12,49 36,90

Kaynak: TK.


28/75



Grafik 3.1.10. Tarm Fiyatlar (FE)

(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Yzde Deiim)

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

I II III IV

2005

2006

Kaynak: TK, TCMB.

Uluslararas ham petrol fiyatlarnn drdnc eyrekte izledii olumlu

seyre paralel olarak, kok kmr ve rafine edilmi petrol rnleri fiyatlarnda

bir nceki eyree gre gerileme gzlenmitir. Drdnc eyrekte imalat

sanayi fiyatlar yzde 0,37 orannda gerilerken, petrol rnlerinin etkisi

dlandnda, yllk art hznn nc eyrekteki seviyesine yakn

gerekletii grlmektedir (Grafik 3.1.12).

Grafik 3.1.11. malat Sanayi Fiyatlar ve Dviz Kuru Sepeti(0,5 ABD Dolar+0,5 Euro) (Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.1.12. FE ve Petrol rnleri Hari malat SanayiFiyatlar (Yllk Yzde Deiim)

-20

-10

0

10

20

Oca.0

5

Nis.0

5

Tem.0

5

Eki.05

Oca.0

6

Nis.0

6

Tem.0

6

Eki.06

malat Sanayi Fiyatlar

Dviz Kuru Sepeti

0

3

6

9

12

15

18

Oca.0

5

Mar.0

5

May.0

5

Tem.0

5

Eyl.05

Kas.0

5

Oca.0

6

Mar.0

6

May.0

6

Tem.0

6

Eyl.06

Kas.0

6

Petrol rnleri Harimalat Sanayi Fiyatlar

FE

Kaynak: TK, TCMB.

2006 yl drdnc eyreinde yzde 12,5 orannda artan elektrik, gaz ve

su kaleminde doalgaz ve elektrik fiyatlarndaki artlarn etkili olduu

grlmektedir. Doalgaz fiyatlarndaki art gemi dnemde gerekleen


29/75



petrol fiyatlar artlarnn gecikmeli etkileriyle drdnc eyrekte de devam

etmi ve 2006 ylndaki art oran yzde 29,0 seviyesine ulamtr.

Elektrik fiyatlar, tketici fiyatlar endeksinde meskenlerde kullanlan

KDV ve tketim vergisi dahil olarak datm irketlerinden derlenirken,

FEde Trkiye Elektrik Ticaret Taahht Anonim irketinin (TETA)

datm irketlerine uygulad fiyat tarifesinden derlenmektedir. FEde yln

drdnc eyreinde elektrik fiyatlarnda yllk bazda gzlenen yzde 15,9

oranndaki art, TETAn datm irketlerine uygulad ve 1 Eyll-31

Aralk 2006 tarihleri arasnda geerli olan fiyat tarifesinde elektriin fiyatnda

ortalama yzde 23,9 orannda arta gitmesinden kaynaklanmtr. Dier

taraftan, elektrik fiyatlarndaki bu art tketici fiyatlarna yansmam ve

tketici fiyatlar endeksinde elektrik fiyatlarnda drdnc eyrekte herhangi

bir deiim gzlenmemitir. Ayrca, 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren geerli

olmak zere TETAn toptan sat fiyat tarifesini yaklak yzde 8,3 orannda

azaltmas ilk eyrekte FEde kapsanan elektrik fiyatlarnn azalacana iaret

etmektedir.

3.2. Beklentiler

Mays aynda finansal piyasalarda yaanan dalgalanmalar sonucundabozulan orta vadeli enflasyon beklentileri, Merkez Bankasnn kararl duruu

ile birlikte Austos ayndan itibaren iyileme srecine girmitir (Grafik 3.2.1).

Grafik 3.2.1. 12 ve 24 Ay Sonrasndaki TFE Beklentileri*(Yllk Yzde Deiim)

0

2

4

6

8

10

12

Tem.0

5

Eyl.05

Kas.05

Oca.06

Mar.06

May.0

6

Tem.0

6

Eyl.06

Kas.06

Oca.07

Mar.07

May.0

7

Tem.0

7

Eyl.07

Kas.07

Oca.08

12 Ay 24 Ay

* TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir.Kaynak: TCMB.


30/75



Hedeflenen enflasyon ile beklenen yl sonu enflasyonu arasndaki fark

olarak tanmlanan kredibilite a1 2007 yl banda son drt yln en yksek

seviyesine (2007 iin 3 puan) ulamtr. Enflasyon beklentilerindeki

belirsizliin bir gstergesi olan deiim katsaysndaki2 gelimeler

incelendiinde, gelecek on iki aylk enflasyon beklentileri iin sz konusu

katsaynn yln son eyreinde gerilemesi, enflasyon beklentilerindeki

belirsizliin azaldna iaret etmektedir (Tablo 3.2.1). Enflasyon

beklentilerindeki belirsizlikte gzlenen iyilemeye karn, orta vadeli

beklentilerin yzde 4 lk hedefin belirgin birekilde zerinde seyretmeye

devam ettii de gz nnde bulundurulmaldr.

Tablo 3.2.1. TFE Enflasyon Beklentisi12 Ay Sonras 24 Ay Sonras

Cari Dnem Anket DnemiYl SonuOrtalamaBeklenti*

OrtalamaBeklenti*

DeiimKatsays

OrtalamaBeklenti*

DeiimKatsays

Ocak-06 1 5,68 5,49 0,102 5,67 5,54 0,11

ubat-06 1 5,75 5,45 0,102 5,81 5,45 0,11

Mart-06 1 5,8 5,46 0,102 5,78 5,44 0,09

Nisan-06 1 5,76 5,41 0,10 4,64 0,112 5,79 5,47 0,10 4,67 0,09

Mays-06 1 6,27 5,57 0,11 4,79 0,132 6,75 5,83 0,15 4,93 0,16

Haziran-06 1 8,82 6,66 0,15 5,37 0,152 9,78 7,48 0,16 5,95 0,20

Temmuz-06 1 10,17 7,89 0,16 6,13 0,192 10,28 8,07 0,16 6,07 0,16

Austos-06 1 10,59 7,98 0,13 6,06 0,172 10,46 7,94 0,13 6,02 0,15

Eyll-06 1 9,77 7,62 0,13 5,91 0,182 9,63 7,54 0,10 5,99 0,16

Ekim-06 1 9,96 7,38 0,11 5,80 0,172 9,88 7,31 0,11 5,60 0,15

Kasm-06 1 9,84 7,13 0,08 5,55 0,132 9,85 7,16 0,09 5,52 0,14

Aralk-06 1 9,93 7,23 0,11 5,58 0,132 9,96 7,11 0,07 5,56 0,12

Ocak-07 1 6,98 6,84 0,08 5,43 0,142 7,04 6,84 0,07 5,50 0,13

* Tablodaki ortalama beklenti deerleri, aritmetik ortalama, medyan, mod ve alfa kesilmi ortalamann u deerler analizi ilekarlatrlmas sonucunda seilen uygun ortalamadr.Kaynak: TCMB.

1 Kredibilite a, yl sonu enflasyon hedefi ile Beklenti Anketi Ocak ay ikinci dneminde belirtilen yl sonu enflasyonbeklentisi arasndaki fark olarak tanmlanmtr.2

Katlmclarn beklentileri arasndaki deiimi gsteren deiim katsays uygun ortalama seimi yaplan veri setinde standartsapmann ortalamaya orandr.


31/75



KUTU 3.1. DAYANIKLI TKETM MALLARI FYATLARININ MAYIS AYI SONRASI SEYRDviz kuru hareketlerinin etkisiyle Mays ay sonrasnda belirgin bir biimde hzlanan dayankl tketim mallar

fiyatlarndaki artlar, Kasm ayyla birlikte yavalama eilimi gstermitir. Son sekiz aylk dnemde YTL,

nominal dviz kuru sepetine kar yaklak yzde 12 orannda deer kaybederken, dayankl tketim mallar

fiyatlar belirtilen dnemde yzde 5,45 orannda artmtr. Ancak, dayankl mal grubunu oluturan alt

gruplarn dviz kuru hareketlerine tepki hz ve tepkinin zaman iindeki seyri farkllk gstermitir (Kutu 3.1.

Tablo 1). Sz konusu farkllklarn anlalmasnda sektrel fiyatlama davranlarna daha yakndan

baklmasnn yararl olaca dnlmektedir.

Mays aynda dviz kuru sepetine kar YTLdeki yzde 8,7lik deer kaybyla balayan dalgalanmaya en hzltepkiyi elektrikli ve elektriksiz ev aletleri grubu vermitir. Bu tepkide gruptaki firmalarn ithal girdi kullanmnn

dier alt gruplara kyasla daha yksek olmasnn, fiyat gzden geirme politikas olarak byk oranda

duruma bal1 politikalarn benimsenmesinin ve bu firmalar arasnda endeksleme davrannn yaygn

olmasnn etkili olduu dnlmektedir2 . YTLdeki deer kaybnn Haziran ve Temmuz aylarndaki seyrine

paralel olarak bu grup fiyatlarnda Nisan ayna kyasla Temmuz ayndaki birikimli art yzde 7,65e ulam,

sonrasnda ise YTLdeki deer kaybnn azalmasyla birlikte grup fiyatlarnda da gerilemeler balamtr.

Austos ay sonrasnda YTLnin dviz kuru sepetine kar genel olarak sabit bir seyir izlemesine ramen, bu

grup fiyatlarndaki gerileme istikrarl birekilde Aralk ayna kadar srm ve yl yzde 4lk fiyat dyle

kapatmtr. Bunda ise talepte grlen daralmann ve sektr iindeki rekabetin etkili olduu dnlmektedir.

Sonu olarak, alt gruplar baznda en snrl geikenlik dier dayankl mallar (bisiklet, hal, gzlk vb.) ile

birlikte elektrikli-elektriksiz ev aletleri harcama grubunda gereklemitir. Ayrca, elektrikli ve elektriksiz ev

aletleri grubunda fiyatlarn 2006 ylnda yzde 4 orannda gerilemesi, grup fiyatlarnn talep ve rekabet

koullarndan etkilenme derecesinin, dier dayankl tketim mallar gruplarna kyasla daha yksek olduu

grn destekler niteliktedir.

Kutu 3.1. Tablo 1. Dayankl Mal Grubu Fiyatlar

(2006 Yl Nisan Ayna Gre Kmlatif Yzde Deiim)

Mays

2006

Haziran

2006

Temmuz

2006

Austos

2006

Eyll

2006

Ekim

2006

Kasm

2006

Aralk

2006

YllkYzde

Deiim

Dviz Kuru Sepeti(0,5Euro+0,5Dolar) 8,70 21,99 18,86 12,68 13,12 12,83 12,08 11,86

12,54

Dayankl Mallar (Altn Hari) 1,82 4,85 7,20 7,70 7,82 8,08 6,90 5,45 2,78Elektrikli ve Elektriksiz Ev

Aletleri 4,51 5,88 7,65 6,57 5,30 4,48 3,89 2,94-4,03

Yurt i retimi Olanlar 4,17 3,24 5,52 6,39 4,80 4,26 4,10 3,59 -2,46thal Youn rnler 5,26 11,81 12,44 6,98 6,43 4,99 3,41 1,46 -7,46

Otomobil 1,50 6,60 10,05 10,56 9,33 11,15 10,71 6,85 10,48Mobilya -0,53 2,49 4,65 7,55 11,93 11,95 8,38 8,38 4,74Dier Dayankl Mallar -1,53 0,45 1,61 2,25 1,89 1,30 1,14 2,82 -0,73

Kaynak: TK, TCMB.

1 Bu politikaya gre, fiyat gzden geirmelerinin yapld belirli zaman aralklar bulunmamakta, fiyat gzden geirmelerinin zamanlamasn gzden geirmeye sebep olabilecekbyklkteki oklar belirlemektedir.2 Detayl bilgi iin bkz. Karada, E., Mutluer, D., Barlas zer, Y., Aysoy, C., (2006). Trkiyede malat Sanayindeki Firmalarn Fiyatlama Davran, Trkiye Cumhuriyet Merkez

Bankas

, al

ma Teblii, No: 06/02.


32/75



Elektrikli ve elektriksiz ev aletleri grubunu, (i) ithal youn teknolojik rnler (cep telefonu, bilgisayar, fotoraf

makinas vb.) ve (ii) ithal edilmesinin yannda yurt iinde de retilen rnler (bulak, amar makinesi,

televizyon vb.) ayrmnda incelemenin faydal olaca dnlmektedir. Bu gruplardan, ithal youn rnlerindalgalanmaya ilk tepkisi beklendii gibi yksek olmu, ancak sonrasnda bu gruptaki rnlerin talep

esnekliinin dier gruba kyasla daha yksek olmasnn etkisiyle fiyatlar belirgin ekilde gerilemitir. Mays-

Aralk dneminde YTLnin yzde 12 oranndaki deer kaybna kar, byk lde ithal olan teknolojik

aletlerin fiyatlar belirtilen dnemde yzde 1,5 orannda artmtr. Yl genelinde ise grup fiyatlar yzde 7,5

orannda gerilemitir. Yurt ii retimin paynn arlkta olduu dier grupta ise, Mays aynda verilen ilk tepki

dnem iinde farkllklar gsterebilmekle birlikte genel olarak yl sonuna kadar korunmutur.

Yksek oranl deer kaybnn yaand Mays-Temmuz dneminde en yksek oranl tepkiyi byk oranda

ithal edilen otomobil grubu vermitir. Genel olarak dviz kuru geikenliinin otomobil grubunda yksekolduu gzlenmektedir. piyasaya yaplan otomobil satlarnn Haziran ay ile birlikte nemli lde gerileme

gstermesi ve bu eilimini yl sonuna kadar srdrmesine karn, bu grupta Temmuz aynda ulalan 10luk

enflasyon seviyesi Kasm ayna kadar korunmutur. Sonu olarak, otomobil grubu yzde 10,5 ile 2006 ylnda

en yksek fiyat art gsteren dayankl tketim mallar harcama grubu olmutur.

Mobilya sektrnde fiyatlarn aylk veya daha seyrek aralklarla gzden geirildii, ithal girdi kullanmnn ve

endeksleme davrannn yaygnlnn dk olduu bilinmektedir. Sektrn bu zelliklerine paralel olarak

dalgalanma sonras ilk tepkinin zayf olduu grlmektedir. Mobilya sektrnde arzu edilen (desired mark-up)

bir kar marjyla alma eiliminin yksek olduu bilinmektedir. 2006 yl banda fiyat artna gidemeyensektr iin YTLdeki deer kaybnn bu kar marjnn salanmas iin uygun ortam hazrlad dnlmektedir.

Nitekim, YTLdeki deer kaybnn belirgin ekilde yavalad Austos ay sonrasnda bile bu grup fiyatlarnn

Ekim ayna kadar ykselmeye devam ettii dikkat ekmektedir.

Son olarak, eitli dayankl mal gruplarnn kapsand dier dayankl mallar grubunda dier harcama

gruplarna kyasla belirgin bir geikenlik etkisine rastlanmamaktadr.

zetle, Mays ay sonras YTLdeki deer kaybnn dayankl mallar grubu fiyatlarna geikenliinin

beklenildii gibi yksek olduu, fakat dayan

kl

mallar

oluturan alt gruplar daha yak

ndan incelendiindeetkilerin beklenenden farkllaabildii grlmektedir. rnein, iinde dorudan ithal edilen rnlerin

kapsand veya yurt iinde retilse dahi ithal girdi kullanmnn yksek olduu elektrikli ve elektriksiz ev

aletleri alt grubunda dviz kuru geikenlii snrl kalrken, mobilya gibi kura duyarlln daha dk olduu

bir sektrde fiyat artlarnn olduka yksek olduu grlmektedir. Bu da belirgin bir kur oku altnda bile

talep ve rekabet koullarnn yan sra sektrel fiyatlandrma politikalarnn kur geikenliinin derecesini

belirlemede etkili olduunu gstermektedir.


33/75



KUTU 3.2.YURT FYATLARDA N ETKS

Byyen bir ekonomi olarak inin yaratt etki, tm dnyada olduu gibi, Trkiyede de fark edilmekte;toplam ithalatmz ierisinde inin paynda 2000 ylndan bu yana istikrarl bir art gzlenmektedir. Tablo1de kullanm amacna gre yaplan ithalat incelendiinde, Trkiyenin inden ithal ettii kalemlerin paylarnn2000 ylndan beri nemli oranda artt dikkat ekmektedir.

Kutu 3.2. Tablo 1. Kullanm Amacna Gre Yaplan thalatta in'in Pay (Yzde)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006*

TOPLAM 2,5 2,2 2,7 3,8 4,6 5,9 8,5

Yatrm Mallar 2,9 2,7 3,6 6,7 7,5 10,2 13,6

Ara Mallar 1,9 1,6 2,0 2,4 3,0 3,6 5,2

Tketim Mallar 4,6 6,1 6,7 7,8 9,5 13,0 18,4

Dier 1,3 5,4 0,1 5,6 3,6 1,4 0,1* Ocak Temmuz dnemini kapsamaktadr.Kaynak: TK, TCMB.

thalatmzda, Rusya ve Almanyadan sonra nc srada yer alan inin ykselen sektrlerinin makineendstrisi, elektronik sanayi, bilgisayar ve bilgi teknolojileri ve inaat sektr malzemeleri olduudnldnde, nmzdeki dnemde inin toplam ithalatmz ierisindeki paynn artabileceidnlmektedir. in ile ticaretimizde, gemite kk lekli i evrelerinin tekstil arlkl ucuz mal ithal etmeeiliminin yava yava inaat, makina, metal, metal d maden, bilgi ilem, elektrikli aletler, iletiim, mobilyave dier ulam aralar sektrlerine kayd gzlenmektedir. inin arlkl olduu sektrler madde bazndadetayl incelendiinde, baz kalemlerin n plana kt grlmektedir: 2006 ylnda ithal edilen oyun veoyuncaklarn yaklak yzde 93, motosikletlerin yzde 96s, demir d metal cevherlerin yzde 94 indensalanmaktadr (Kutu 3.2. Tablo 2).

Kutu 3.2. Tablo 2. Kullanm Amacna Gre Yaplan thalatta in'in Pay (Yzde)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006*

Motosiklet 59 2 1 8 22 64 96Demir d metal cevherleri 44 11 15 20 11 14 94

Oyun ve oyuncak 29 60 73 78 43 85 93

Bavul, el antas vb.saraciye 34 44 45 55 36 76 89

Bisiklet ve sakat tayclar 26 32 43 58 34 74 89

Yap malzemeleri d. atee dayankl olm. seramik eya 23 8 7 10 8 36 83

Elektrik ampul-lambalar ile aydnlatma te. 23 20 22 28 18 40 78

Spor malzemeleri 15 26 24 33 18 44 78

Kil ve seramik yap malzemeleri 21 0 4 12 24 64 78

Ta 2 13 12 31 21 60 76

Saat 46 17 23 24 13 31 76

Mzik aletleri 15 28 30 34 17 41 74* Ocak-Temmuz dnemini kapsamaktadr.

Kaynak: TK, TCMB.

Literatrde globalleme ve enflasyon (ya da dk maliyetle retim yapan lkelerin dier lkelere etkileri)

zerine yeni almalar, says az da olsa, mevcuttur. Yakn dnemde yaplan bir OECD almasnda(Globalisation and Inflation in the OECD Economies, Working Party No.1 on Macroeconomic and StructuralPolicy Analysis, OECD, 26-Sept-2006) elde edilen bulgularyle zetlenebilir:

1990larn ortalarndan bu yana, ithalat fiyatlarnn yurt ii tketici fiyatlar zerindeki etkisi daha belirgin bir

hal almtr.

Son on yllk srete, in ve Hindistan gibi dk maliyetli ekonomilerle artan ticaretin enflasyonu kontrol

altnda tutma konusunda etkili olduu dnlmektedir. Yerli reticiler, dk ithalat fiyatlar ile rekabet

edebilmek iin kar marjlarn drmek zorunda kalm, bylelikle, son dnemlerde dk maliyetli

ekonomilerle artan ticaret, yurt ii fiyatlarda bir miktar gerilemeye neden olmutur.


34/75



Enflasyonun devresel yurt ii ekonomik gelimelere duyarll azalrken, ithalat fiyatlar kanalyla, yabanc

piyasalardaki gelimelere duyarll artmtr.

OECD ekonomilerinin geneli iin yaplan bu saptamalarn ekonomimiz iin de geerli olduu grlmektedir.Aadaki grafikler TFE ve FE ile ithalat birim deer endeksini gstermektedir (Kutu 3.2.Grafik 1, Kutu

3.2.Grafik 2). zellikle retici fiyatlarnn ithalat fiyatlarna olan duyarllnnn son derece yksek olduu

grlmektedir. Tketici enflasyonu ile ithalat fiyatlar arasnda ise daha az belirgin ama kayda deer bir iliki

gzlenmektedir.

Kutu 3.2. Grafik 1. thalat Birim Deer Endeksi ve TFE(Yllk Yzde Deiim)

Kutu 3.2. Grafik 2. thalat Birim Deer Endeksi ve FE(Yllk Yzde Deiim)

-5

0

5

10

15

20

25

Oca.0

4

Nis.0

4

Tem.0

4

Eki.04

Oca.0

5

Nis.0

5

Tem.0

5

Eki.05

Oca.0

6

Nis.0

6

Tem.0

6

Eki.06

0

2

4

6

8

10

12

14

thalat Birim Deer Endeksi

TFE (Sa Eksen)

-5

0

5

10

15

20

25

Oca.0

4

Nis.0

4

Tem.0

4

Eki.04

Oca.0

5

Nis.0

5

Tem.0

5

Eki.05

Oca.0

6

Nis.0

6

Tem.0

6

Eki.06


FE

Kaynak: TK.

thalat birim deer endeksi ile in ihracat fiyat endeksinin benzerlik gstermesi dikkat ekmektedir (Kutu 3.2

Grafik 3). Bir dier ifadeyle in ihracat fiyatlar

n

n art

eiliminine girmesi ve/veya inden ithal ettiimizmallarn fiyatlarnda arta sebep olacak bir gelime, ithal ettiimiz mallarn fiyatlarn olumsuz ynde

etkilemektedir. thalatmzda in mallarnn arlnn yukarda da beliritildii gibi giderek artt gznne

alndnda, nmzdeki dnemde enflasyon dinamikleri asndan in ekonomisinin ve zellikle Renminbinin

deer kazanma srecinin tad nemin artabilecei dnlmektedir.

Kutu 3.2. Grafik 3. thalat Birim Deer Endeksi ve in hracat Fiyat Endeksi ( Aylk)

110

115

120

125

130

135

140

03.0

4

06.0

4

09.0

4

12.0

4

03.0

5

06.0

5

09.0

5

12.0

5

03.0

6

06.0

6

09.0

6105

107

109

111

113

115

117


in hracat Fiyat Endeksi (Sa Eksen)

Kaynak: TK, OECD Outlook Database.


35/75




36/75



4.Arz ve Talep Gelimeleri

4.1. Arz-Talep Dengesi

GSYH 2006 ylnn nc aylk dneminde, geen yln ayn

dnemine gre yzde 3,4 orannda art gstermitir. Kur ve faiz hareketlerine

daha duyarl olan dayankl tketim mallar talebinin, Mays ve Haziran

aylarnda finansal piyasalarda gerekleen dalgalanma sonras gerilemesi ve

zel sektr makine tehizat yatrmlarnn art hznn dmesi bymedeki

yavalamann kaynan oluturmutur. Yln nc eyreinde toplam nihai

yurt ii talep geen yln ayn dnemine gre yzde 4,2 orannda artarken,

mevsimsellikten arndrlm verilerle bir nceki eyree gre yzde 0,8orannda gerilemitir (Grafik 4.1.1).

Grafik 4.1.1. GSYH ve Toplam Nihai Yurt i Talep(Mevsimsellikten Arndrlm)

24000

26000

28000

30000

32000

34000

36000

38000

40000

03-I

03-II

03-III

03-IV

04-I

04-II

04-III

04-IV

05-I

05-II

05-III

05-IV

06-I

06-II

06-III

GSYH Toplam Nihai Yurt i Talep

Bin YTL

Kaynak: TK, TCMB.

retim ynnden incelendiinde, tarm sektr katma deerinin yzde 2

orannda kld grlmektedir. Tarm sektrnn mevsimsel olarak ylnnc eyreindeki paynn yksek olmas nedeniyle bymeye olumsuz

etkisi yksek olmutur. 2005 yl nc eyreinde bymeye 1,5 puan katk

yapan tarm sektr 2006 yl nc eyreinde bymeye 0,4 puan katk

yapmtr. Dier yandan, sanayi ve hizmetler sektr katma deerleri

yavalayarak artmaya devam etmitir. naat sektr katma deeri yksek

oranda artmaya devam ederken, ithalat vergisi yllk olarak dk bir oranda

artmtr. thalat art hznn gerilemesi ve tarm sektrndeki klme, ticaret


37/75



ve ulatrma sektrleri katma deerlerinin dk oranda artmasna neden

olmutur.

Talep bileenleri asndan incelendiinde, tketim harcamalarnn art

hz zel tketim harcamalar kaynakl olmak zere gerilemitir (Tablo 4.1.1).

zel tketim harcamalarndaki yavalamada, Ekim ay Enflasyon Raporundaki

ngrlerimize paralel olarak, dayankl tketim mallar talebindeki gerileme

etkili olmutur. Yar dayankl ve dayanksz tketim mallar talebi beklentiler

dorultusunda artarken, gda harcamalarnda beklentilerin tersine d

grlmtr. Kamu tketim harcamalar, nc eyrekte de ikinci eyree

paralel olarak hzl artmaya devam etmitir.

zel yatrm harcamalarnn alt kalemleri incelendiinde, beklentilerle

uyumlu olarak makine-tehizat yatrmlarnn art orannn yln nc

eyreinde nemli lde geriledii, inaat yatrmlarndaki bymenin ise

srd grlmektedir. Kamu yatrmlar, bu dnemde de gerileyerek yatrm

harcamalarn olumsuz etkilemitir.

Tablo 4.1.1. Harcamalar Yoluyla GSYH Gelimeleri(Sabit Fiyatlarla, Yllk Yzde Deiim)

2004 2005 2006

Y

ll

k I II III IV Y

ll

k I II III

Dokuz

Ayl

k1-Tketim Harcamalar 9,0 4,1 3,9 9,8 14,1 8,1 8,4 11,1 2,3 6,9Kamu 0,5 4,4 4,0 3,2 0,0 2,4 8,1 18,0 15,4 14,2zel 10,1 4,1 3,9 10,4 16,7 8,8 8,4 10,4 1,3 6,2

Dayankl Tk, Mallar 29,7 3,2 2,9 26,0 31,3 15,0 13,4 16,5 -8,9 6,3Gda ve ki 2,8 3,3 8,6 10,8 8,7 8,2 6,7 5,6 -1,1 2,9

18,8 9,0 3,0 3,7 39,6 12,9 12,7 22,4 20,9 18,5Yar Day. veDayanksz Tk Mallar

2-Sabit Sermaye Yatrmlar 32,4 10,3 20,0 30,6 33,0 24,0 30,8 11,5 9,4 15,7Kamu -4,7 30,7 30,2 38,2 17,1 25,9 34,5 -11,4 -5,6 -2,2zel 45,5 8,8 18,4 29,0 41,6 23,6 30,4 15,4 13,0 18,8

Makine-Tehizat 60,3 5,1 15,4 26,8 43,5 21,4 32,7 11,5 4,8 15,5naat 15,3 20,8 28,8 33,2 35,9 29,9 24,1 27,7 28,7 27,2

3-Mal ve Hizmet hracat 12,5 14,0 6,7 3,9 10,9 8,5 2,9 3,4 5,7 4,14-Mal ve Hizmet thalat 24,7 10,6 9,1 11,2 15,3 11,5 8,2 9,5 1,7 6,65-Toplam Yurtii Talep 14,1 5,6 6,8 10,9 11,6 8,8 8,8 10,4 1,7 6,86-Toplam Nihai Yurtii Talep 14,1 5,5 8,4 14,5 19,1 12,1 13,8 11,2 4,2 9,3

7-GSYH 9,0 6,6 5,5 7,7 9,5 7,4 6,5 7,8 3,4 5,6

Kaynak: TK.

Kayan Ramazan Bayram tatili etkisiyle dk dzeylerde gerekleen

Ekim ay ihracat ve sanayi retimi yllk byme oranlar, Kasm aynda

belirgin oranda artmtr. Mevsimsellikten arndrlm verilerle, Ekim-Kasm

dnemi sanayi retim endeksi ortalamas nc eyrek deerinin zerinde

gereklemitir (Grafik 4.1.2). Kapasite kullanm orannn Aralk ay itibaryla

yksek seviyede bulunmas ve iyerlerinin Aralk ayna ilikin retim

beklentilerinin olumlu olmas sanayi retiminin, mevsimsellikten arndrlm

verilerle, nc eyree gre artacana iaret etmektedir. Trkiye hracatlar


38/75



Meclisi (TM) verilerine gre ihracatn Aralk aynda da yksek oranda

artmaya devam etmesi ihracatn sanayi bymesini desteklediine iaret

etmektedir. Ara mal ithalatnn Ekim-Kasm dneminde yllk bazda art

gstermesi de, sanayi retiminin yln son eyreinde nc eyree gre

artaca beklentisini glendirmektedir (Grafik 4.1.3). te yandan, tarm

sektr katma deerinde nc eyrekte gzlenen gerilemenin olumsuz hava

koullar nedeniyle drdnc eyrekte de devam edebilecei, sz konusu

gerilemenin bata ticaret ve ulatrma sektrleri olmak zere hizmetler katma

deerini olumsuz etkileyecei dnlmektedir. Ancak, tarm sektrnn

GSYH iindeki paynn mevsimsel olarak son eyreklerde nc eyreklere

k

yasla dk olmas

nedeniyle, tar

m sektrnde grlebilecek gerilemeninGSYH bymesine olumsuz katksnn nc eyrekten daha az olmas

beklenmektedir.

Grafik 4.1.2. Sanayi retim Endeksi - Kapasite Kullanm Oran(Mevsimsellikten Arndrlm 3 Aylk Hareketli Ortalama)

Grafik 4.1.3. Sanayi retim Endeksi Ara Malthalat MiktarEndeksi

77

79

81

83

85

12.0

3

06.0

4

12.0

4

06.0

5

12.0

5

06.0

6

12.0

6

110

115

120

125

130

135

140

145

Toplam KKO

SE (Sa Eksen)

75

85

95

105

115

125

135

145

155

11.0

3

03.0

4

07.0

4

11.0

4

03.0

5

07.0

5

11.0

5

03.0

6

07.0

6

11.0

6

SE

Ara Malthalat Miktar Endeksi

2003=100

Kaynak: TK, TCMB. Kaynak: TK.

Tketim mallar ithalat Ekim-Kasm ay ortalamalar yllk deiimi,

nc eyrektekine benzer ekilde, dayankl tketim mallar ithalatnda

gerilemeye, yar

dayan

kl

ve dayan

ks

z mallar ile g

da ithalat

nda art

a iaretetmektedir (Grafik 4.1.4). Ancak, drdnc eyree ilikin veriler

mevsimsellikten arndrlp incelendiinde, dayankl tketim mallar talebinde

drdnc eyrekte nc eyree gre ek bir gerileme beklenmemektedir.

Nitekim, otomobil satlar mevsimsellikten arndrldnda yln son

eyreinde nc eyree gre art gstermitir (Grafik 4.1.5). Beyaz eya

satlar istikrarl seyrini son eyrekte de srdrm ve mevsimsellikten

arndrlm verilerle Ekim-Kasm ortalamas nc eyree gre artmtr.

Bununla birlikte, kredi genilemesi nc eyrekte durduktan sonra bu

eilimini yln son eyreinde de srdrmtr (Grafik 4.1.6). Kredilerin art


39/75



hznn azalmasnda konut ve tat kredileri belirleyici olmutur. htiya

kredileri ise artmaya devam etmektedir. Kredilerdeki bu eilim dayankl

tketim mallar talebini snrlamaya devam etmektedir. CNBC-e tketim

endekslerinden giyim ve ev eyas harcamalarnn artmaya devam etmesi yar

dayankl ve dayanksz tketim harcamalarndaki artn sreceine iaret

ederken, gda harcamalar endeksi gerilemektedir (Grafik 4.1.7). YA

gstergelerinden i piyasaya satlm olan mal hacmi ve i piyasadan alnan

yeni sipari miktarlarna ilikin gelecek aylk beklentileri de zel tketim

talebinde drdnc eyrekte nc eyrein tesinde bir yavalamaya iaret

etmemektedir.

Grafik 4.1.4. Kalemler* tibaryla Tketim Mallarthalat(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 4.1.5. Yurt ine Yaplan Otomobil Satlar(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Ortalama,Bin Adet)

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

05-IV 06-I 06-II 06-III 06-IV**

Dayankl

Yari Dayankl-Dayanksz

Gda

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

04-I

04-III

05-I

05-III

06-I

06-III

Kaynak: TK.* Dayankl tketim mallar ithalat iin BEC snflandrmasnda yer alan binekoto ve dayankl tketim mallar ithalat toplam, gda ithalat iin ise esasyiyecek ve iecek olan ilenmi ve ilenmemi tketim mallar ithalat toplamkullanlmtr.** Son veri Ekim-Kasm dnemini kapsamaktadr.

Kaynak: OSD, TCMB.

Grafik 4.1.6. Tketici Kredileri ve Tketim Harcamalar Aylk Reel Yzde Deiimleri *

Grafik 4.1.7. CNBC-E Tketim Endeksleri(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Hareketli Ortalama)

-40

-20

0

20

40

60

80

00-I

00-III

01-I

01-III

02-I

02-III

03-I

03-III

04-I

04-III

05-I

05-III

06-I

06-III

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

Tketici Kredileri

zel Nihai Tketim Harcamalar (Sa Eksen)

80

85

90

95

100

105

110

12.0

4

03.0

5

06.0

5

09.0

5

12.0

5

03.0

6

06.0

6

09.0

6

12.0

6

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Gda Giyim Ev Eyas (Sa Eksen) (*) zel tketim harcamalar yllklandrlmtr.Kaynak: TCMB. Kaynak: CNBC-e.


40/75



Yap ruhsatlar istatistikleri ve inaat yatrmlaryla ilikili olduu

dnlen metalik olmayan dier mineral maddeler retim ve ithalatnn

artmaya devam etmesi inaat yatrmlarnn gl seyrini 2007 ylnda da

koruyacana iaret etmektedir. Makine-tehizat yatrmlar iin nc

gstergeler olduu dnlen makine-tehizat, bro makineleri ve elektrikli

makine ve cihazlar sektrlerinin retim ve ithalatlar Ekim-Kasm dneminde

bir nceki eyree gre artmtr. Sermaye mallar ithalat Ekim-Kasm

dneminde, ticari ara yurt ii satlar da drdnc eyrekte, mevsimsellikten

arndrlm verilerle nc eyree gre artmtr (Grafik 4.1.8).

Sonu olarak, zel sektr makine tehizat yatrmlarnda,

mevsimsellikten arndrlm verilerle, son eyrekte bir nceki eyree gre

toparlanma beklenmekle birlikte, 2005 ylnn son eyreindeki yksek oranl

artn oluturduu baz etkisi ile yatrmlarda yllk art orannn snrl olmas

beklenmektedir. ktisadi Ynelim Anketi (YA) gstergelerinden yatrm

harcamas eilimine gre yatrmc gveninin korunmas yatrmlarn orta

vadede canlln koruyacana iaret ederken, finansman koullarndaki

olumsuz beklentiler yatrmlar snrlandran bir unsur olmaya devam

etmektedir. te yandan, zel sektr yatrmlarnn yurt d finansman

koullar

na olan duyarl

l

da dikkate al

nmal

d

r (Grafik 4.1.9). Ekim-Kas

mdneminde yurt d kredi kullanmndaki artn, yurt ii finansman

koullarndaki olumsuz beklentilere ramen, yatrmlarn canlln

koruyacana iaret ettii dnlmektedir.

Grafik 4.1.8. Yatrm Mallarthalat ve Ticari Ara Yurt i Satlar(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Hareketli Toplam)

3500

4000

4500

5000

5500

6000

6500

01-05

03-05

05-05

07-05

09-05

11-05

01-06

03-06

05-06

07-06

09-06

11-06

60000

65000

70000

75000

80000

85000

90000

Sermaye Mallarthalat

Toplam Ticari Ara Yurt i Satlar, sa eksen

Milyon $ Adet


41/75



Grafik 4.1.9. Yatrm Harcamalar ve Uzun Vadeli Net D Kredi Kullanm *

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

00-I

00-III

01-I

01-III

02-I

02-III

03-I

03-III

04-I

04-III

05-I

05-III

06-I

06-III

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000zel Sektr Uzun Vadeli D Kredi Kullanm,sol eksenzel Yatrm Harcamalar

Milyar $ Bin YTL

* aylk ortalama, son veri Ekim-Kasm dnemini iermektedir.

zetle, talep koullarna ilikin gncel veriler, yurt ii talepte 2006

ylnn son eyreinde nc eyrein tesinde bir gerilemeye iaret

etmemektedir. Mays ve Haziran aylarndaki finansal dalgalanmann

neticesinde oluan gven kaybnn ekonomik faaliyet zerindeki etkileri

azalmakla birlikte, sk para politikasnn i talepteki canlanmay snrlamaya

devam etmesi beklenmektedir. D talebin ise, ihracattaki gl performansnetkisiyle bymeye pozitif katkda bulunabilecei dnlmektedir. Dier bir

ifadeyle, d talepteki olumlu gidiatn toplam talepteki yavalamay snrlamas

ve yln son eyreinde bymenin esas olarak d talep kaynakl olmas

beklenmektedir. Bu deerlendirmeler nda gerekletirilen kt a

tahminleri, talep koullarnn enflasyona d ynnde verdii destein 2007

ylnn ilk eyreinde de devam edeceine iaret etmektedir (Grafik 4.1.10).

Bununla birlikte kamu tketim harcamalarndaki yksek art eiliminin

nmzdeki dnemde de srme olasl toplam talep ve enflasyon zerinde bir

risk unsuru oluturmaktadr. Ayrca, tarm sektrnde gzlenen olumsuzdurumun devam gda fiyatlar zerinde arz ynl bask oluturabilecektir.


42/75



Grafik 4.1.10. kt A (Yzde)

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

0

0-I

00-

IV

01-III

02

-II

0

3-I

03-

IV

04-III

05

-II

0

6-I

06-

IV

4.2. D Talep

2006 ylnn Ocak-Kasm dneminde mal ihracat ve ithalatndaki yllk

art oranlar srasyla yzde 15,6 ve yzde 19,2 orannda gereklemitir. Fiyat

etkisinden arndrldnda, ayn dnemde ihracat ve ithalattaki reel artlar

srasyla yzde 8,4 ve yzde 7,9 olmutur (Grafik 4.2.1). zellikle Haziran

ayndan itibaren, ihracat miktar endeksindeki art ithalat miktar endeksi

artnn olduka zerinde gereklemitir. Nitekim, 2006 ylnn nceyreinde, cari fiyatlarla d ticaret a genilerken, milli gelir hesaplamalar

baznda net mal ve hizmet ihracat sabit fiyatlarla pozitif olarak gereklemi ve

bymeye olumlu katkda bulunmutur.

Grafik 4.2.1. Reel hracat ve thalat*(Yllk Yzde Deiim)

-10

-5

0

5

10

15

2025

30

35

40

01.0

6

02.0

6

03.0

6

04.0

6

05.0

6

06.0

6

07.0

6

08.0

6

09.0

6

10.0

6

11.0

6

Reel ihracat

Reel ithalat

* hracat ve ithalat miktar endeksleri.Kaynak: TK.


43/75



hracat performansnda Mays ayndan itibaren gzlenen iyilemede,

bata tat aralar olmak zere elektrikli makine ve cihazlar, makine ve tehizat

ile ana metal sanayii gibi sermaye youn sektrlerin etkili olduu

gzlenmektedir. Dier taraftan, ayn dnemde tekstil ve giyim sektr ihracat

art toplam ihracattaki hzlanmann gerisinde kalmtr. Sz konusu sektrler

hari tutulduunda, ihracatta yln ikinci yarsnda gzlenen performans art

daha belirginlemektedir (Grafik 4.2.2).

Grafik 4.2.2. thalat ve hracat(Milyar ABD Dolar, Yllk Yzde Deiim)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

03.0

3

06.0

3

09.0

3

12.0

3

03.0

4

06.0

4

09.0

4

12.0

4

03.0

5

06.0

5

09.0

5

12.0

5

03.0

6

06.0

6

09.0

6

ithalatihracatihracat (tekstil-giyim hari)

* aylk hareketli ortalamalar.Kaynak: TK.

thalat alt sektrler itibaryla incelendiinde, yln genelinde ara mal

ithalatnn yksek oranl artn srdrd gzlenmektedir. Gl sanayi

retimi ile Eyll ayndan itibaren gerileme eilimine girmesine karn halen

2005 yl seviyesinin zerinde seyreden petrol fiyatlar ara mallar ithalatnn

hzla ykselmesinde etkili olmutur. nmzdeki dnemde, petrol fiyatlarnn

bugnk dzeyini korumas halinde ekonomik faaliyetteki yavalama ile

beraber ara mal ithalat artnn yavalamas beklenmektedir. Ancak, 2006 yl

nc eyrei GSYH verilerinde negatif stok deiimleri ithalattaki

yavalamayla beraber dikkate alndnda, ekonominin genel gidiatna ilikin

beklentilerin tekrar olumluya dnmesiyle, stok biriktirme amal ara mal

ithalat artarak sz konusu yavalamay snrlandrabilecektir.

2006 yl Nisan ayndan itibaren yavalama eilimine giren sermaye mal

ithalat, yln son eyreinde bir nceki eyree gre canlanma gstermitir

(Grafik 4.2.3). Ocak-Temmuz dneminde yllk bazda yksek artlar gsteren

tketim mal ithalat ise binek otomobil ithalatndaki gerileme ve dayankl

tketim mal ithalatndaki yavalama neticesinde Austos ayndan itibaren


44/75



gerilemitir. 2007 yl banda, i talepteki yavalama ve 2006 ylnn ayn

dnemindeki yksek baz etkisi gz nne alndnda, tketim ve yatrm mal

ithalatnn yllk olarak dk oranda artmas beklenmektedir.

Grafik 4.2.3. thalat Alt Kalemleri(Milyar ABD Dolar, Yllk Yzde Deiim)

-5

5

15

25

35

45

55

01.0

6

02.0

6

03.0

6

04.0

6

05.0

6

06.0

6

07.0

6

08.0

6

09.0

6

10.0

6

11.0

6

Sermaye Mallar Ara Mallar Tketim Mallar

Kaynak: TK.

Sonu olarak, 2006 ylnn ikinci yarsnda, i talebin yavalamas, petrol

fiyatlarnn gerilemesi ve d talebin gl seyretmesiyle d ticaret andaki

genileme yln ilk yarsna kyasla yavalamtr. Ancak, Ocak-Kasm

dneminde turizm gelirlerindeki de bal

olarak hizmet gelirlerininazalmas ve yatrm geliri ann genilemesi, cari ilemler ana olumsuz

etkide bulunmutur. Bu gelimelere bal olarak, 2006 ylnn ilk on bir aynda

cari ilemler a 29,9 milyar ABD dolar seviyesine kmtr(Grafik 4.2.4).Grafik 4.2.4. Cari lemler Dengesi / GSMH*

(Yzde)

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

98-III

99-II

00-I

00-IV

01-III

02-II

03-I

03-IV

04-III

05-II

06-I

* Yllklandrlm veriler ile.Kaynak: TCMB.


45/75



nmzdeki dnemde, canl d talebin, ksmi verimlilik artlarnn,

i talepteki yavalamann ve enerji fiyatlarndaki istikrarl seyrin d ticaret

andaki yavalamay desteklemesi beklenmektedir. Avrupa Birliinde

ekonomik faaliyetteki canllk ve Euronun ABD dolar karsnda deer

kazanmas bu beklentiyi glendirmektedir. Ayrca, ktisadi Ynelim

Anketinde yer alan ihracat piyasasndan alnan yeni sipari miktar ve d

pazara satlm olan mal hacmi gelecek aylk beklentileri d talepteki

canlln devam edeceine iaret etmektedir.

4.3. MaliyetlerTrkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan aklanan malat

Sanayinde alanlar, retimde allan Saat ve Ksmi Verimlilik Endeksi

sonularna gre 2006 ylnn nc eyreinde imalat sanayi istihdam bir

nceki yln ayn dnemine gre yzde 0,2 orannda azalmtr (Tablo 4.3.1).

Bu dnemde, bir nceki yln ayn dnemine gre, kamu sektr istihdam

gerilemeye devam ederken, zel sektr istihdam artmtr. te yandan,

allan saat bana igc verimlilik endeksi bir nceki yln ayn dnemine

gre yzde 5,5 orannda artmtr. allan saat bana reel cretler toplam

imalat sanayinde yzde 0,3 ve kamu imalat sanayinde yzde 4 orannda

gerilerken, zel imalat sanayinde yzde 0,9 orannda artmtr.

Tablo 4.3.1. malat Sanayinde stihdam, Reel cret ve Verimlilik Gelimeleri(Bir nceki Yln Ayn Dnemine Gre Yzde Deiim)

2004 2005 2006Yllk I II III IV Yllk I II III

stihdam(1) 2,0 1,9 -1,7 -1,8 -1,1 -0,7 -1,3 -1,1 -0,2Kamu -11,0 -10,2 -7,1 -8,6 -7,2 -8,3 -3,3 -3,8 -5,7zel 3,6 3,2 -1,2 -1,1 -0,4 0,1 -1,1 -0,8 0,3

cret(2) 2,5 3,2 2,1 1,6 0,7 1,9 0,3 0,4 -0,3Kamu 4,7 8,7 5,4 9,0 8,4 7,9 -4,5 -2,6 -4,0zel 4,8 3,5 2,0 1,0 -0,1 1,6 1,3 1,2 0,9

Verimlilik(3) 7,3 5,1 4,3 6,1 8,4 6,0 4,3 11,0 5,5Kamu 10,5 7,0 11,8 15,5 9,8 10,9 -1,9 13,7 16,2zel 8,0 6,1 3,5 5,2 8,8 5,9 5,5 10,6 4,0

Kazan(4) 1,3 2,8 2,7 2,5 0,8 2,2 -0,2 0,1 -0,2

tcmb enflasyon raporu 2007 i

Documents