T.C.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ENFORMATİK ANA BİLİM DALI

YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ

YÜKSEK LİSANS DERSİ

NURAY AKMAN

2601090217

DOÇ.DR. ZUHAL TANRIKULU

İSTANBUL,2010

2

İçindekiler GİRİŞ .............................................................................................................................................................. 3

BİLİŞİM SİSTEMLERİ VE TEMEL KAVRAMLAR ................................................................................................ 3

BİLİŞİM SİSTEMLERİ GELİŞTİRME YÖNTEMLERİ ............................................................................................ 4

TEMEL YAKLAŞIMLAR ................................................................................................................................ 4

ORGANİZASYONUN YENİDEN YAPILANDIRILMASI ................................................................................ 5

BİLGİ SİSTEMİNİ KULLANARAK YENİDEN YAPILANMA .......................................................................... 5

YENİDEN YAPILANMADA TEMEL YAKLAŞIMLAR ................................................................................... 6

YENİDEN YAPILANMADA SİSTEM GELİŞTİRME ...................................................................................... 6

BİLGİ SİSTEMİ TASARIM GRUPLARI ....................................................................................................... 7

SİSTEM KURMA YÖNTEMLERİ ................................................................................................................... 7

SİSTEM HAYAT DÖNGÜSÜ ..................................................................................................................... 7

SİSTEM GELİŞİMİNİN YÖNETİMİ ............................................................................................................ 8

SİSTEM GELİŞTİRME SÜRECİ ................................................................................................................ 11

SİSTEM ANALİZİ ....................................................................................................................................... 11

SİSTEM TASARIMI .................................................................................................................................... 12

PROGRAMLAMA ..................................................................................................................................... 13

TEST ......................................................................................................................................................... 13

DÖNÜŞÜM .............................................................................................................................................. 13

ÜRETİM VE BAKIM .................................................................................................................................. 13

BİLİŞİM SİSTEMİ GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI ....................................................... 14

KAYNAKLAR ................................................................................................................................................. 15

3

GİRİŞ Günümüz küresel rekabet ortamında, işletmeler değişen şartlara uyum sağlamak ve kendilerini bu değişime ayak uydurmak zorunda kalmaktadır. Bunun sonucunda, çok kısa zaman dilimlerinde ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik alanlarda meydana gelen olağanüstü değişim işletmeler içerisinde de birçok açıdan yeni yapılanmaları gerekli kılmaktadır. Önce ayakta kalarak yaşamlarını devam ettirmeyi daha sonrada büyüyerek daha güçlü ve başarılı Olmayı hedefleyen işletmeler için değişim, hayatta kalmanın ve başarmanın temel şartlarından birisi haline gelmiştir. [4] Günümüz isletmeleri için bilgi, enerji ve makineler kadar yaşamsal önem taşıyan bir kaynaktır. Rekabetin egemen olduğu ortamda bir örgütün ayakta kalabilmesi, örgütü meydana getiren unsurların kaynaşmış olması gerekmektedir. Aksi durumda örgütte isleyiş ve koordinasyon sorunları meydana gelir. Bu kaynaşmayı sağlayacak temel unsur bilgidir. Örgütlerin etkin ve verimli bir şekilde isleyebilmesi için bir diğer gereklilik bilgi teknolojilerinin tümleşik olarak kullanılmasıdır. [5] Bilişim sistemleri kullanımı ile genel olarak amaçlanan, sistem verimliliğinin artırılması, müşterilere daha kaliteli mal ve hizmet sunulması, maliyetlerin minimum indirilmesi, bilgi kaynaklı yeni ürünlerin geliştirilmesi ve rekabet gücünün artırılmasıdır.[13]

BİLİŞİM SİSTEMLERİ VE TEMEL KAVRAMLAR Bilişim terimi bilginin kodlanması, aktarılması, özetlenmesi, ilişkilendirilmesi, raporlanması gibi tüm işlemleri kapsar ve anlam bakımından oldukça geniş bir kavramdır. Bilişim kavramı özellikle elektronik iletişim ve bilgi işlemi içermektedir.[13] Sistem günümüzde birçok alanda kullanılmaktadır. Sistem teorisi, sistem analizi gibi kavramlar sistem kavramıyla ele alınır. Sistem bir amacı gerçekleştirmek üzere tasarlanmış birden çok parçanın birbirleriyle etkileşimli ve ilişkili olarak oluşturduğu bütündür. İşletme açısından bakıldığında sistem; faaliyet gerçekleştirmek amacıyla bütünleştirilmiş bir plan oluşturmak üzere birbirleri ile ilişkili çeşitli süreçlerin oluşturduğu karmaşık yapıdır.[6]

Bilişim sistemleri kavramıyla bilginin erişilmesi, toplanması, saklanması, işlenmesi ve dağıtılmasıyla ilgili teknolojiler ile sistem üzerindeki bilgilerin tümü kastedilmektedir [8]

Bilişim sistemi, organizasyonun gereksinimlerini yerine getirmeyi ve operasyonları desteklemeyi amaçlayan bütünleşik bileşenler topluluğu (veri, insan, teknoloji) olarak tanımlanabilir[31]. Bilişim sistemi geliştirmek karmaşık bir problemi çözmek gibidir. Özellikle dinamik organizasyonel çevrelerde veri ve gereksinimler hızla değişmektedir. Bir bilişim sisteminin gerçek başarısı problemin açık bir şekilde ve tam manasıyla anlaşılarak çözülmesine ve kullanıcıların gereksinimlerinin ve beklentilerinin belirlenmesine bağlıdır.[14]

4

BİLİŞİM SİSTEMLERİ GELİŞTİRME YÖNTEMLERİ

TEMEL YAKLAŞIMLAR İşletmelerde bilişim teknolojilerine dayalı sistemlerin kurulmasında herşeyden önce bütünün planlanması, ortaya çıkan büyük resmin işgörenlerle paylaşılması ve yapılacak çalışmaların ortak bir hedefe hizmet edecek şekilde ayarlanması sağlanmalıdır. Ancak planlanan tüm değişimlerin aynı anda yapılmaya çalışılması, kaynakların dağılması nedeniyle projenin uzamasına ve projeye olan inancın azalmasına neden olacaktır. Bundan dolayı sistem kurma aşamasında, inceleme ve analiz sırasında ortaya çıkan konuları öncelik sırasına koymak, işleri bu sıraya göre uygulamak ve adım adım ilerlemek gerekmektedir. Başarısızlıkla sonuçlanan birçok projenin altında, zaman planlaması ve takibinin eksikliği, iş planlarının yeterince açık ve belirgin olmaması ve evrak-kayıt hataları gibi sebepler yatar. Etkin bir proje yönetimi yaklaşımında, gerekli iş kaynaklarının, zaman ve maliyet kısıtlarına göre planlanıp organize edilmesi ve yönetilmesi hedeflenmektedir. Bu sayede proje içerisindeki tüm personel ve birimlerin önceden hazırlanmış planlara göre hareket etmesi ve projenin hedeflenen zaman, bütçe ve kaynaklar ile başarılı bir şekilde tamamlanması sağlanır.[9]

Projenin hazırlık aşamalarından başlayarak, oluşacak gelişimin yönetilmesi gerekmektedir. Şirket yönetimi öncelikle kendini bu değişime hazırlamalı ve projeye inanmalı, daha sonra da değişim yönetimi araçlarını kullanarak örgütün tamamının projeye inanmasını ve desteklemesini sağlamalıdır. Değişim yöneticilerinin, bu tip projelerde üzerinde sıklıkla durdukları ana noktalarından bazıları aşağıda yer almaktadır (Ward ve Griffiths, 1996,83):

• Değişimin gerekliliğinin ve aciliyetinin hissettirilmesi (yöneticilere ölçüm, sonuçlar ve belgelerle, değişimin neden gerekli olduğunun anlatılması ve bu düşüncenin şirket geneline yayılması).

• Liderlik ve vizyon (üst yönetimin sürekli desteği ile, gelecekte şirketin nerede olacağı hakkında bir tablo oluşturulması, bu tablonun tarif edilmesi ve buna ulaşmak için örgüte liderlik edilmesi).

• İletişim (iletişim planlarının yapılması, proje boyunca gelinen aşamaların ve bir sonraki adımların, proje gazetesi gibi araçlar kullanılarak, şirket geneliyle paylaşılması).

• Eğitim (hem değişimi gerçekleştirmek, hem de bu değişimin bir parçası olmaları için çalışanları eğitmek).

Proje organizasyonunun kurulması esnasında, projenin temel aşamaları da gözönüne alınarak, proje yönetiminden proje çalışma ekibine kadar, tüm proje organları ve kaynak ihtiyaçları belirlenmelidir. Bu tip projelerde genellikle, yönetim danışmanları gibi diğer kuruluşların da

5

uzmanlıklarına başvurulmaktadır. Bu tip kaynakların planlaması hemen projenin başında yapılarak, şirket içinde olmayan uzmanlıklar projeye kazandırılmalı ve ortak proje ekipleri oluşturulmalıdır. Böylelikle, şirket ihtiyacı olan diğer tüm uzmanları proje çalışmalarına dahil ederek, proje başarısı için gerekli bilgi ve tecrübeleri de transfer etmiş olur (Ward ve Griffiths, 1996, 85). . Akt[13]

ORGANİZASYONUN YENİDEN YAPILANDIRILMASI İsletmeler YBS kurma çalışmaları esnasında genellikle olağan is akışlarında iyileştirmelere giderek daha etkin ve verimli çalışmayı hedeflemektedirler. Bazı isletmeler YBS’ nin kuruluş aşamasına gelmeden önce is akışlarında iyileştirme yapmak isteyeceklerdir. Ancak isletmeler acısından bu durum uygun görülmemektedir. Çünkü yapılacak çalışmanın tekrar gözden geçirilmesi gerekecektir. Bu sebeple isletmede yeniden yapılanma uygulanacaksa bunun bilgi Sistemi ile beraber yapılması isletme acısından uygun ve yararlı olacaktır. [15] İsletmelerde teknolojik gelişmelerle desteklenen yeniden yapılanma çalışmasıyla uygulama ve yerleştirme birlikte projelendirilerek bazı yararlar sağlanabilir. [9] Bunlar:

• Teknolojik destek sayesinde projenin hayata geçiş suresi kısalır ve bu da çalışanların motivasyonunu arttırır.

• Projenin isletmeye maliyeti daha düşük olur. • Kısa ve uzun vadeli iyileştirmeler motivasyonu sağlayarak projeye olan inancı arttırır. • Uygulama ve yerleştirme çalışmalarının sağlıklı olarak tamamlanması ile sağlanan bir

bilgi altyapısı oluşur. Bu ise sürekli gelişim projelerine temel oluşturur.

BİLGİ SİSTEMİNİ KULLANARAK YENİDEN YAPILANMA

Projenin hazırlık aşamasından itibaren meydana gelecek değişimin yönetilmesi gerekmektedir. Proje çalışmalarıyla meydana gelecek değişimin şirketin farklı kademelerinde hangi oranda ve ne şekilde algılanacağına, oluşacak problemlerin ana sebeplerinin bulunup çözümlenmesinde gerekli önemin verilmesi şarttır. Şirketin üst düzey yönetim kadrosunun değişime hazır olması ve projeye inanması gerekmektedir. Daha sonra ise üst düzey yönetime düsen görev, değişim yönetimi araçlarını kullanarak örgütün tamamını projeye inandırmak ve desteklerini almaktır. Bu tur projelerde değişim yönetiminde kullanılan araçlardan bazıları şunlardır: [2]

• Değişim zorunluluğunun ve acili yetinin hissettirilmesi • Liderlik ve vizyon • İletişim • Eğitim

Bilgi sistemleriyle birlikte yeniden yapılanmanın sağladığı bazı faydalar vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

6

• Paket yazılımlara yerleştirilmiş standart is akışlarını kullanarak is süreçlerinde mümkün olan iyileştirme olanaklarını gerçekleştirmek.

• Günümüz is süreçlerinde gerekli değişimler için itici güç olan bilgi sistemlerini kullanarak bu is süreçlerine sekil vermek.

Yeniden yapılanmaya gereksinim duyan ve bu yeniden yapılanma konusunda planlamaya başlayan isletmeler ilk etapta yeniden yapılanma çalışmalarını mı yoksa sistem yerleştirme çalışmalarını mı yapması gerektiğine karar vermelidir. Bu çalışmaları ayrı ayrı yapmanın bazı olumsuzlukları vardır. Bunlar: [9] i. Seçilen paket yazılımların yeniden yapılanma çalışmaları neticesinde belirlenen is akışlarını yeterince destekleyememesi. ii. Ayrı zamanlarda ayrı proje ekipleri oluşturarak is süreçleri ve teknoloji know-how’ larının birlikteliğinden doğacak uyumu değerlendirmekten yoksun olmak. iii. Yeniden yapılanma çalışmaları surecinde hızla gelişmekte olan teknolojinin sunacağı tasarım avantajlarından yararlanılamamasıdır.

YENİDEN YAPILANMADA TEMEL YAKLAŞIMLAR Proje ekibinin eğitimi, proje is planının ayrıntılı olarak çıkarılması, proje yönetim araçlarının hazırlanması, projenin şirket geneline tanıtılması gibi faaliyetler proje organizasyonunu oluşturur. Proje organizasyonu sayesinde çalışmalara uygun eğitilmiş, aynı dili konuşan bir ekip ve projenin amacı hakkında bilgili isletme çalışanları oluşturulmuş olur. Proje organizasyonunun ilk adımı olan mevcut durum analizi ve hedeflenen yapının tasarımından sonra aşağıdaki is sisteminin incelenmesi gerekmektedir:

• Vizyon ve strateji • İs süreçleri • İnsan kaynakları ve organizasyon • Enformasyon sistemleri

YENİDEN YAPILANMADA SİSTEM GELİŞTİRME Teknoloji ve insan bilgi sistemlerinde birlikte çalışmaktadırlar. Yeni bir bilgi sistemi oluşturmada, yüzeysel olarak yapılmış bir yazılım ve donanım değişikliği olarak değil, bir insan-teknoloji uyumu projesi olarak değerlendirilmelidir. Organizasyonlarda yeni teknoloji ürünlerinin kullanımına geçilmesi bu teknolojileri kullanarak kişilerin kavrayabileceği ve uygulamaya koyabileceğinden daha hızlı olursa bu üretkenlik ve verimlilik düşüşlerine neden olabilir. Yani bir sistemdeki yenileme veya yeniden yapılandırma, teknolojik değişiklik insanın önemli olduğu organizasyonlarda da paralel bir değişim ve yeniden yapılanmayı beraberinde getirecektir. [3]

7

BİLGİ SİSTEMİ TASARIM GRUPLARI Bilgi sistemi tasarım grupları aşağıdaki elemanlardan oluşur: [2]

• Bilgi sistemi grupları • Programcılar, kodlama ve bakım • Sistem ihtiyaçları, süreç ve analizi • Proje yönlendirme, yürütme ve yönetimi • Bilgi sistemi planlama, geliştirme ve yönetimi • Organizasyonel gruplar • İsçi ve memur görev ve veri düzenlemeleri • Alt düzey yönetim, liderlik ve yönlendirme • Orta düzey yönetim, liderlik ve destek • Uzmanlar, hukuki düzenlemeler • Üst düzey yönetim, finans ve destek

SİSTEM KURMA YÖNTEMLERİ

SİSTEM HAYAT DÖNGÜSÜ Bilgi sistemini, sistem hayat döngüsü yöntemi canlı bir varlık olarak ele alır ve bu canlı varlık olarak ele alınır ve canlı varlık olarak kabul ettiği bilgi sistemine bir yasam planı hazırlar. Bu yasam planı çoğunlukla bir ya da iki yıl sürer. Plan sonucu ortaya çıkan bilgi sisteminin kurulması ise ortalama olarak iki veya üç yıl sürer. Günümüzde ortalama ömürleri on sekiz ay olan paket programların ömürleri giderek kısalmaktadır. Sistem hayat döngüsü yönteminin ilk aşamasını proje tanımı oluşturur. Proje tanımlama aşamasında neden proje çalışmasına gerek duyulduğu ve projede hangi sıra ile nelerin yapılacağı ortaya konur. İlk asama olan proje tanımından sonra sistem çalışması aşaması gelir. Burada ise mevcut sistem incelenerek, işlevleri, güçlü ve zayıf yanları ile sorunları üzerinde durulur. Sorunlar için çözüm yolları aranır. Daha sonra ise tasarım, programlama ve uygulama aşamaları gelmektedir. [15] Bilgi sistemi projesini uzun bir zaman surecine dağıtması ve bu sureyi, sistemi daha iyi anlayıp kavramak için kullanması sistem hayat döngüsü yönteminin en büyük avantajıdır. [1]

8

SİSTEM GELİŞİMİNİN YÖNETİMİ Organizasyon en önemli sistemlerin en basta kurulmasını ve aynı zamanda kullanıcıların hangi yeni sistemlerin nasıl kurulacağının belirlenmesinde tam ve anlamlı görev almalarını temin edecek yeni bir teknik geliştirmelidir. Sekil-9, yeni sistemlerin geliştirilmesindeki yönetim yapısının elemanlarını göstermektedir (Loudon & Loudon,1996:397).

9

Firma stratejik planlama grubu; organizasyonların stratejik planlamasının gelistirilmesinden sorumludur. Bu plan yeni sistemlerin

Firma stratejik

Planlama grubu

Bilisim Sistemleri (BS) yönetim komitesi

BS proje yönetimi

BS proje takımı

BS proje Analist/tasarımcılar

Kullanıcı projesi yönetimi

10

Kullanıcı projesi takımı

Kullanıcı projesi

Analist/tasarımcılar

Tepe Yönetim

Orta Kademe Yönetim

Yönetim ve Operasyonların Danısmanı gelistirilmesini gerektirebilir. Bilisim sistemleri konusundaki tüm stratejik yönlendirme bu komitenin en önemli görevlerinden biridir. Üst yönetim tümstratejik yönlenmeyi (yani sistemlerin stratejik planlar ile koordineli olması) ve aynı derecede önemli olarak gerekli fonu ve destegi saglar. Üst yönetimin sistem gelistirmede yer almaması ya da firmanın stratejik planlarıyla bilisim sistemlerini bagdastıramaması uzun vadede organizasyonlarda stratejik sistemlerin basarısız olmasının çok sık rastlanan sebeplerinden biridir.

Bilişim Sistemleri Karar Komitesi; sistem gelistirmede ve operasyonda dogrudan sorumlulugu olan üst düzey yönetim gruplarından biridir. Kullanıcılar ve bilisim sistemleri alanında çalısan kisiler ve bölüm müdürlerinden olusur. Bilisim sistemleri "karar komitesi'" tüm bölümlerdeki sistemler için yapılan planları gözden geçirir ve onaylar. Ortak kullanılabilecek sistemleri arastırır ve gelistirir. Ayrıca sistemlerin koordine edilmesini ve bütünlestirilmesini arastırır bazen de özel alternatif projelerin seçilmesinde yer alır ve yeni sistemler için yapılan planları gözden geçirir ve onaylar.

Bir sonraki yönetim seviyesi olan proje yönetim ekibi ise, özel projelerin yönetiminde yer alır. Genel olarak bu grupta yer alan kisiler üst yönetim bilisim sistemleri yöneticileri ve yalnız tek bir projeden sorumlu olan kullanıcılardan olusur.

Proje ekibi, sistemin kurulmasında dogrudan sorumlu olan analist ve programcılardan olusur. Daha önce de belirtildigi gibi asıl kullanıcıların kendi bölümlerine ait sistemleriyle ilgili (örnek insan kaynakları departmanı) dogrudan proje ekibi içinde yer alan elemanlara sahiptirler. Artık birçok organizasyonda dogrudan bölümler için çalısan ve sistem personelini tanımlayan, ise alan ve ödüllendiren isletme sistemleri finalistleri diye yeni bir pozisyon olusturulmustur. Bu geçmiste veri isletiminin sistem profesyonellerinin en önemli kaynagının oldugu dönemlere göre oldukça farklı bir yapıdadır.

Tipik bir proje ekibi sistem analistleri, fonksiyonel analistler (uygun konularda uzmanlasmıs kisiler), uygulama programcıları ve belki de veri tabanları uzmanlarından olusabilir. Bu ekip sistem gelistirme aktivitelerinin önemli bir kısmından sorumludur. Bazı özel uygulamalarda, resmi destek temsilcilerinden ve davranıs uzmanlarından destek alabilirler. Önemli kararların verilme asamasında kullanıcılar ve bilisim sistem yöneticileri ile toplantılar yaparlar (Loudon & Loudon,1996:398).

11

SİSTEM GELİŞTİRME SÜRECİ Yeni bilgi sistemleri örgütlenmis problem çözme isleminin bir sonucudur. Yeni bilgi sistemi organizasyonun karsıda durdugunu fark ettigi bazı tip problem ve problemler setine bir çözüm olarak yapılmıstır. Problem, yönetici ve çalısanların, organizasyonun umuldugu gibi çalısmadıgını anlaması veya daha basarılı isleme fırsatının avantajını alması gerektiginin anlasılmasıdır. Sekil-10 sistem gelistirme sürecini göstermektedir. Bu süreç, sistem analizleri, sistem tasarımı, programlama, test, dönüsüm, üretimden ve bakımdan olusmaktadır.

SİSTEM ANALİZİ Sistem analizi, organizasyonun bir bilgi sistemiyle çözmeye çalısacagı problemin analizidir. Bu problemin tanımlanmasını, sebeplerinin açıklanmasını, çözümün belirlenmesini ve sistem çözümü tarafından duyulan bilgi gereksinimlerinin belirlenmesini içerir(Loudon & Loudon,1996:411).Hem mevcut hem de yerine geçecek sistemle ilgili bilgi toplama,“ihtiyaçların belirlenmesi” olarak da adlandırılmaktadır. Bu asamada çalısanların halen isi nasıl yaptıkları ve gelecekte nasıl yapılması gerektigi konusu tespit edilir.[7]

Sistem geliştirme surecinin ilk ve en önemli bolumu sistem analizidir. Bilindiği gibi sistem değişikliği organizasyonun bir sorununu çözme sureciydi. İste bu sorunun daha acık bir şekilde

12

ortaya kanabilmesi, tanımlanması, nedenlerin belirlenmesi, çözüm alternatiflerinin sunulabilmesi için kullanılmakta olan mevcut sistem incelenir ve sorunun çözülebilmesi için ihtiyaçlar üzerinde kritik yapılır. Süreç sonunda oluşturulacak bilgi sisteminin aranılan özellikleri sağlaması için sistem analizi aşamasının ve sistemi geliştirenlerin iletişiminin çok iyi olması gerekmektedir. Kurulacak olan bilgi isteminin haritası sistem analizi aşamasında ortaya çıkacaktır. Mevcut sistem genel olarak anlaşılıp, sorunlar ve nedenleri belirlendikten sonra sistemin ayrıntılarına geçilebilir. Bu ayrıntılar raporlar, belgeler, is emirleri, sipariş emirleri, yönergeler gibi fiziki çıktıları akla getirir. Bu analiz ile genel sistemin hangi aşamalardan geçerek kullanıcıya ulaştığı görülebilir. Sistem analizi yaklaşımlarının değerlendirilmesi için yaklaşımların olurluluğu irdelenmelidir. Olurluluk uç acıdan incelenmeye alınabilir:

• Teknik Açıdan Olurluluk: Bu safhada yazılım ve donanım hakkında sunulan yaklaşımlar görüşülür.

• Ekonomik Açıdan Olurluluk: Sorunun çözümü için geliştirilen yaklaşımların maliyetinin tartışıldığı safhadır.

• İşlevsel Açıdan Olurluluk: Sistemin ihtiyaçlarının, sunulan yaklaşımlarla karşılanıp karşılanamayacağı bu safhada tartışılır.

Yukarıdaki tartışmaların neticesinde su kararlardan biri verilebilir:

• Yeni bir sistem kurulacak. • Kullanılan mevcut sistem güncelleştirilecek. • Çalışma yapılmayacak.

Eğer karar bir çalışmanın yapılması yönünde olursa sistemde gerekli bilgilerin tespiti gerekecektir. Bilgi ihtiyaçlarının tespiti bir anlamda bilgi sisteminin görevlerini belirleyecektir. Çünkü bilgi ihtiyaçlarının tespiti sistemden istenilen cıktılar kaynak olacaktır. [2]

SİSTEM TASARIMI Sistem analizi asamasında mevcut sistemin NE yapmakta oldugu ve önerilen sistemin NE yapması gerektigi sorularının cevapları aranmaktaydı. Sistem tasarımı asamasında ise önerilen sistemin,önerilen isleri NASIL yapabilecegi ya da nasıl tasarlanması gerektigi soruları cevaplanmaya çalısılır. Bir bilgi sisteminin tasarımı sonuç planı veya bu sistemin modelidir (Loudon & Loudon,1996:413). Akt[7]

Bu aşamada sistem analisti, veri girişleri için ihtiyaç duyulan prosedürleri, kullanıcı arayüzlerini, sistem kontrollerini, veritabanını ve sistem yedekleme prosedürlerini tasarlar. Sonuç olarak elde ettiği ise aktüel sistemin bir modellemesidir. Bütün bunların başarılabilmesi için, yani kısaca bilgi sisteminin mantıksal tasarımını yapabilmek için sistem analisti önceden toplanan bilgiyi kullanır.

13

Sistemden üretilen bilginin hatasız olabilmesi için hatasız veri-giriş prosedürünü tasarlar. Böylece bilgi sistemine giren verinin doğruluğu sağlanır. Veri girişlerinin kolaylaştırmanın birinci adımı olarak kullanıcı arayüzleri oluşturulur. Arayüz, kullanıcı ile sistem arasındaki bağlantıyı sağlar. Aynı zamanda bu aşamada veri tabanı tasarlanır. İyi düzenlenmiş bir veri tabanı tüm bilgi sistemlerinin temelidir. Analist, sistemi ve veriyi korumak için yedekleme işlemlerinin tasarımını da önceden yapmak zorundadır. [10]

PROGRAMLAMA Programlama asaması sırasında, tasarım asaması sırasında hazırlanan sistem karakteristikleri program kodlarına çevrilir. Dosya için detaylandırılmıs tasarım dosyalarının temel prensiplerinin kesiti alınır ve görünüsü rapor edilir ve diger tasarım detay sistemi içindeki her program için karakteristikler hazırlanır (Loudon & Loudon,1996:416).

TEST Etraflı ve test yolu sistemin dogru sonuçlu üretilip üretilmedigini anlamak için kullanılır. Test istenilen sonuçları bilinen durumlar etrafında çalısacak mı sorusunun cevabıdır.

Sistem proje planlamasında bu soruyu cevaplamak için gereken süre miktarı küçümsenemezdir. Yazılım gelistirme evresinin %50 kadarı test sırasında harcanır. Test organizasyonunda zaman kaybolur. Test bilgileri dikkatli hazırlanmalı, sonuç tetkik edilmeli ve sistemdeki düzeltmeler yapılmalıdır. Bazı örneklerde, sistem parçaları yeniden tasarlanmalıdır (Loudon & Loudon,1996:417).akt[7]

Her ne kadar sistemin modellenmesi ve geliştirilmesi aşamasında her aşama titizlikle geliştirilmiş olsa da bu problem çıkmayacağı anlamına gelmez. Öngörülemeyen bu problemler,kullanıcıya ulaşmadan önce yakalanırsa çok daha az maliyete neden olur. Önemli problemlerin testi için önce örnek veriler kullanılır, daha sonra mevcut sistemden gerçek veriler alınır. Sistemin sürdürülmesi ve dokümantasyon bu safhada başlar ve bilgi sisteminin ömrü boyunca rutin olarak devam eder. [10]

DÖNÜŞÜM Dönüsüm, eski sistemden yeni sisteme degisim islemidir. Su soruyu cevaplar. "Yeni sistem gerçek durumlarda çalısacak mı?" Biçimsel bir dönüsüm planı yeni sisteme entegre edilmesi gerekecek faaliyetlerin bir takvimini saglar. En zaman alıcı faaliyet genelde verinin dönüstürülmesidir. Eski sistemdeki verilerin yeni sisteme transfer edilmesi gerekir, bu özel dönüstürme yazılım programlarıyla gerçeklestirilir. Daha sonra veri dogruluk ve tamamlılık açısından dikkatlice kontrol edilmelidir (Loudon & Loudon,1996:418).

ÜRETİM VE BAKIM Yeni sistem entegre edilip dönüsüm tamamlandıktan sonra sistem artık üretimdedir. Bu asama sırasında sistem, kullanıcılar ve teknik uzmanların ikisi tarafından da ulasılması istenen hedefler ile ne kadar iyi birlestigini görmek ve yeni degisikliklerin gerekip gerekmedigine karar vermek için tekrar tetkik edilir. Donanımdaki, yazılımdaki, dokümantasyondaki degisiklikler veya

14

hataları dogrulamak için üretim sistemi prosedürleri, yeni taleplerle karsılasma veya islem verimini arttırma bakım olarak isimlendirilmistir(Loudon&Loudon,1996:419). Sistem gelistirme asamaları ve bu asamalarda yapılan faaliyetler . [7]

BİLİŞİM SİSTEMİ GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Yöntem Adı

Üstünlükleri

Zayıflıkları

Geleneksel Programlama

Evrim özellikli geliştirme Plansızlık

Belgesizlik

Tümleşik ya da düzenli olmaması

Yapısal Yaklaşım

İyi planlanmış ya da düzenlenmiş

Hedefler ve gereksinimler bir araya getirilmiş

Tümleşik sisteme götürür

Karmaşık VİS ve YBS’ler için

daha iyi

Zaman alıcı olması

Gereksinimler belirlenemediğinde uygun

olmayabilir.

Ön Ürün Hazırlama

Ön ürünü hızlı geliştirme

Yönetim gereksinimleri kolaylıkla belirleyemediğinde elverişli

Tekrarlı işlem

KDS için daha iyi

İyi düzenlenmiş ya da denetlenmiş olmaması

Bitirilmeyen ya da etkili

olmayan sistemlere götürebilir.

Son Kullanıcı Eğitimi

Hızlı olması

Çalışanların KDS’ni hızlı geliştirmesinde iyi

Veri tabanı ve diğer son kullanıcı

geliştirme araçları

Daha küçük karmaşık sistemler de etkili kullanım

Denetlenmemiş ve zayıf belgelenmiş

Veri ve programlar tümleşik

değil.

Büyük karmaşık sistemlere uygun değil.

Dışardan Sağlama

Örgüt içinde bulunmayabilecek uzmanın dışardan sağlanma imkanı

Ticari satışı olan bir yazılım

kullanılırsa maliyetler düşük olur

Özel geliştirme için maliyetli

Kullanıcı gereksinimlerini özel yazılımlar kadar karşılamayabilir.

15

Uygulama Yazılım Paketiyle

Sistem Geliştirme

Tasarım, programlama, kuruluş ve bakım işlerinde azalma

Bilinen iş uygulamalarında zaman

ve paradan tasarruf

Dahili bilişim sistemi kaynaklarına duyulan gereksinimin azalması

Örgütlerin kendilerine özgü gereksinimleri karşılamayabilir.

Çok sayıdaki iş işlevlerini iyi bir

şekilde yerine getirmeyebilir.

İsteğe uyarlama geliştirme masraflarını arttırabilir.

[16]

KAYNAKLAR

1) Buyukhilal, O. T., “Yönetim Bilişim Sistemlerine Teorik BirYaklasım”, Kahramanmaras Sütçü İmam Uni., Sosyal Bilimler Enstitüsü İsletme Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaras, 2005

2) Çubukçu, F., “Bilgisayar Ağları”, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 1990

3) Demircan, M., “ Yönetim Bilişim Sistemleri”, İTU İsletme Fakültesi Yayınları, İstanbul,1997

4) ELİBOL, H., Bilişim Teknolojileri Kullanımının İşletmelerin Organizasyon Yapıları Üzerindeki Etkileri

5) Emhan, A., “Karar Verme Süreci Ve Bu Süreçte Bilişim Sistemlerinin Kullanılması-Decision Making Process And Using Data Processing Systems” , Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:6, Sayı:21, 212-224 sf, 2007

6) Esen H. Ö., “İşletme Yönetiminde Sistem Yaklaşımı”, 3. bs., İstanbul, Alfa

BasımYayım Dağıtım, 1998, s. 10.

7) Erdem,Ü. R., “Yönetim Bilgi Sistemleri Ve Bir Hastane İçin Yönetim Bilgi Sisteminin Geliştirilmesi”, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, isletme Anabilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006

8) Güleş, H. K., “Bilişim Sistemlerinin Toplam Kalite Yönetimindeki Yeri ve Önemi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı 1., 2000

9) ÖZLAL, U., “Bilgi Sistemleri Kullanarak Yeniden Yapılanma”, İstanbul, 7. Kalite Kongresi Bildiriler Kitabı,1998

10) Oğuzay E., Sistem Analizi Ve Tasarımı Ders Notları

11) Silver, E.,. Yönetim Bilişim Sistemlerinde Raporlar, Cev.: A. Seden, Altın

16

12) Şahin, A., “Yönetim Bilgi Sistemleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi

Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, ISPARTA, 2006

13) Topkarcı, E., “Kobilerde Bilişim Teknolojilerinin Altyapısı Ve Tedarikçi İlişkilerinde Etkinliği Üzerine Mersin Serbest Bölgesinde Bir Araştırma” Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 2005

14) Torkul O., Sezer C.& Över T., “Internet Destekli Öğretim Sistemlerinde Bilişim Gereksinimlerinin Belirlenmesi” ,The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET January 2005 ISSN: 1303-6521 volume 4 Issue 1 Article 16

15) Ulgen, H., “ İsletme Yönetiminde Bilgisayarlar”, İstanbul Üniversitesi İsletme Fakültesi Yayını, İstanbul, 1990

16) Tanrıkulu, Z.,Boğaziçi Üniversitesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Ders Notları,İstanbul,2010