t.c. ankara Ünİversİtesİ bİlİmsel araŞtirma projesİ...
TRANSCRIPT
T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU
Bıldırcında Oluşturulan Aflatoksikozis Üzerine Çeşitli Toksin Bağlayıcıların Etkileri
Proje Yürütücüsünün İsmi : Prof.Dr. Adnan ŞEHU
Proje Numarası : 20020810048
Başlama Tarihi: 25,01,2003
Bitiş Tarihi: 25,01,2006
Rapor Tarihi: 09,02,2006
Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara - 2006
EK-8
RAPOR FORMATI
Bilgisayarda 12 punto büyüklüğünde karakterler ile, tercihan "Times New Roman" stili kullanılarak yazılacak ve aşağıdaki kesimlerden (alt kesimler de dahildir)
oluşacaktır.
I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri
II. Amaç ve Kapsam
III. Materyal ve Yöntem
IV. Analiz ve Bulgular
V. Sonuç ve Öneriler
VI. Kaynaklar
VII. Ekler
a) Mali Bilanço ve Açıklamaları
b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar (BAP Demirbaş numaraları dahil )
c) Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları)
d) Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar)
e) Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler
NOT :Verilen kesin rapor 2 nüsha olarak ciltsiz şekilde verilecek, kesin rapor Komisyon onayından sonra ciltlenerek bir kopyasının yer aldığı CD veya disket ile verilecektir.
I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri
Bıldırcında Oluşturulan Aflatoksikozis Üzerine Çeşitli Toksin Bağlayıcıların Etkileri
ÖZET
Bu çalışma, çeşitli toksin bağlayıcıların [Improved milbond TX (aluminosilkat), Mycotox (maya hücre duvarı + oksikinol + tymol) ve Moldstop (aluminosilikat + organik asit)] bıldırcınları aflatoksinlerden koruma etkinliğini saptamak amacı ile yapılmıştır. Bu nedenle her bir toksin bağlayıcı için ayrı ayrı olmak üzere toplam 3 adet deneme yapılmıştır. Denemelerin her birinde hayvan materyali olarak bir günlük yaştaki 180 adet her iki cinsiyetteki bıldırcın civcivi rast gele 4 deneme grubuna dağıtılmıştır. Deneme grupları da her biri 9 hayvan içeren 5 alt gruba ayrılmıştır. Araştırmaların her birindeki dört grup için dört farklı karma yem kullanılmıştır: 1)Toksin ve toksin bağlayıcı içermeyen (kontrol) grup; 2)Toksin bağlayıcı içeren grup; 3)Toksin (2,5 mg aflatoksin/kg karma yem) içeren grup; 4)Toksin (2,5 mg aflatoksin/kg karma yem) ve toksin bağlayıcı içeren grup. Denemelerin her biri 3 haftalık yaşa kadar devam etmiştir. Karma yemler ve su ad libitum olarak hayvanların tüketimine sunulmuştur. Improved Milbond-TX® ve Micotox® ile yapılan denemelerde yemlerde aflatoksin bulunması canlı ağırlık artışını önemli derecede engellemşitir. Ancak aflatoksin içeren yeme Improved Milbond-TX® ilavesi bu olumsuzluğu önemli düzeyde engellemiş, Micotox®’un ise düzeltici bir etkisi görülmemiştir. Yemlere katılan aflatoksin yem tüketimini önemli ölçüde azaltmıştır. Aflatoksinli yemlere Improved Milbond-TX® ilavesi sonucu yem tüketimindeki azalma önemli (P<0,001) düzeyde engellenirken Mycotox® ve Moldstop ilavesinde böyle bir etki ortaya çıkmamıştır. Hiç bir uygulamada yemden yararlanma oranı önemli düzeyde etkilenmemiştir. Improved Milbond-TX® ve Micotox®’ lu denemede aflatoksin ilavesi sonucu relatif karaciğer ağırlıklarında önemli artışlar gözlenirken toksin bağlayıcılar bu etkiyi değiştirmemiştir. Serum toplam protein ve glikoz düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistik önem taşıyan farklılıklar belirlenmemiştir. Improved Milbond-TX® kullanılan birinci denemede gruplar arasında serum kolesterol düzeyi değişmezken Micotox®’ lu ve Moldstop’lu denemelerde, aflatoksin toplam serum kolesterol düzeyini önemli ölçüde azaltmıştır. Her üç denemede de kontrol ve sadece bağlayıcı içeren grubun karaciğerinde yağlanma görülmediğinden renkleri normal olmasına karşın, sadece aflatoksin içeren grubun karaciğerlerinin yağlandığı, renginin de açık olduğu saptanmıştır.
Karaciğerlerden alınan kriyostat kesitlerinin yağ boyamalarında kontrol ve sadece Improved Milbond-TX® ve MYCOTOX katkısı yapılan gruplarda yağlanma tablosuna rastlanmadığı, sadece MOLDSTOP kullanılan grupta ise çok hafif bir yağlanma oluştuğu gözlemlenmiştir. Her üç denemede de sadece aflatoksinli yemle beslenenlerde yağ damlacıklarına rastlandığı belirlenmiştir. Improved Milbond-TX® katkısının toksinden kaynaklanan yağlanmayı azalttığı ancak MYCOTOX ve MOLDSTOP’un yağlanmayı azaltıcı bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir.
Kontrol ve toksin bağlayıcı bulunan gruplardaki karaciğerlerin elektron mikroskopisinde organeller normal yapıda gözlemlenmiştir. Aflatoksin, hepatositlerin sitoplazmalarında yağlanmaya ve bazı organellerin yapısında bozulmaya sebebiyet verirken Improved Milbond-TX® katkısı, organellerdeki
yıkımlanmayı azaltıcı bir etki göstermiştir. Aflatoksinin ribozom ve polizomların sayısında azalma meydana getirdiği, MYCOTOX ilavesi ile bu olumsuzluğun yer yer giderildiği ve polizomların sayısında artış olduğu görülmüştür. Toksinli yeme Moldstop katılan gruplarda yağlanma tablosunda belirgin azalma görülmemekle beraber kendisini yağlanmadan koruyabilen sağlam kalmış hepatositlerde ribozom ve polizomların sayısının toksinli gruba göre arttığı, granüllü endoplazma retikulumundaki tahribatın da yer yer giderildiği gözlenmiştir.
Araştırmanın başlangıcından sonuna kadar geçen sürede yapılan Periodik asit Schiff ve Best Carmin boyamalarında, kontrol ve deneme grupları arasında, karaciğer glikojen depolanması bakımından histolojik düzeyde önem taşıyan farklılıklar gözlenmemiştir.
Newcastle aşısına karşı oluşan antikor düzeyinin HI ile incelenmesi sonucunda aflatoksinin oluşan antikor düzeyini düşürdüğü MYCOTOX ve MOLDSTOP’un düşen antikor titresini düzelttiği saptanmıştır. Improved Milbond-TX® ‘in ise düşen antikor düzeyini rölatif olarak iyileştirdiği görülmüştür.
Elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde Improved Milbond-TX® aflatoksinlerin neden olduğu zararlı etkilerin engellenmesinde ve/veya azaltılmasında etkili olduğu, Micotox®’ ve Moldstop’un verim performansı parametrelerinin düzeltilmesinde istatistik bir etki oluşturmadığı söylenebilir.
The effects of various toxin binding on aflatoxicosis in quails
Summary
This study was conducted to evaluate the protection efficiency of toxin binders [Improved milbond TX (aluminosilicate), Mycotox (yeast cell wall + oxicinol + tymol) ve Moldstop (aluminosilicate + organic acid)] from aflatoxins in quails rations. For this reason 3 experiment was carried out to determine effects of each toxin binder individually. Totally 180 quail chicks in both sexes were used as animal material and randomly divided into 4 groups in each experiment. Experimental groups have 5 replicates each containing 45 birds. Four mix ration have used for every groups in each study. 1) Control group; 2) Control group + Toxin binder 3) Control + Toxin (2.5 mg aflatoxin/kg feed); 4) Control group + Toxin (2.5 mg aflatoxin/kg feed) + toxin binder. Each experiment was terminated in 3 weeks of age. Feed and water were provided ad libitum. Aflatoxins have depressed body weight gain significantly in experiments conducted with Improved Milbond-TX® ve Mycotox® . However additions of Improved Milbond-TX® have prevented this depression, Mycotox® supplementation did not affect growth. Addition of aflatoxin have lowered feed intake significantly. Supplementation of Milbond-TX® to contaminated feeds have prevented decrease in feed intake significantly (p<0,001), although Micotox® and Moldstop addition had no similar effect. Feed conversion rate was not affected by any dietary treatment significantly. Important increases have occured in relative liver weights by aflatoxin addition and toxin binders did not changed this effect. Total serum protein and glucose were not significant statistically between groups. Serum cholesterol results were not significant between groups in Expt 1 including Improved Milbond-TX®; aflatoxin has significantly lowered total serum cholesterol level in experiments containing Mycotox® and Moldstop. Color of liver in groups
received control and toxin binder were normal according to non-existing fatty liver disease, however liver color was lighter in groups received toxin in all experiments.
Oil soluble dyes (Oil red ‘O’ and Sudan Black B) of cryostat cross-sections from liver were negative in control and groups received only Improved Milbond-TX® and MYCOTOX, weak positive reaction was occured in group fed by moldstop only. Lipid droplets have seen only in groups received aflatoxins in all experiments. It was determined that Improved Milbond-TX® have decreased the amount of lipids arise from toxicosis however MYCOTOX and MOLDSTOP had no effect on.
Organelles were seen as in their normal structure with electron microscopy of liver in groups received toxin binder diets and control. Aflatoxins were increased lipid droplets the cytoplasm of hepatocytes and destruction of some organelles but supplementation of Improved Milbond-TX® has decreased the destruction of organelles. Aflatoxins were caused a decrease in number of ribosoms and this negativity has been prevented partly by MYCOTOX and ribosoms and polysome counts has increased. It was not seen to decrease amount of lipid in liver significantly with supplementation of Moldstop in diets containing aflatoxin. Ribosom and polisome counts were increased in hepatocytes non-existing lipid droplets and recovery was observed in destruction of rough endoplasmic reticulum compared to toxin group.
Glycogen storage in liver was not significant according to histological view was determined with periodic acid Schiff and Best’s carmin staining in whole experiment.
Aflatoxin has lowered serum specific antibody titers against to New Castle vaccination and recovered by addition of Mycotox® and Moldstop. It has seen that addition of Improved Milbond-TX® had positive effect on antibody titers.
It can possible to say that Improved Milbond-TX® addition was effective on preventing and decreasing the detrimental effects of aflatoxins and supplementing Mycotox®’ and Moldstop had no significant effects on improving performance parameters in quail.
II. Amaç ve Kapsam
Mikotoksinler çeşitli mantar türleri tarafından sentezlenen, insan ve hayvanlar tarafından alındıkları zaman latent, akut veya kronik karakterde zehirlenmelere (mikotoksikozis) neden olan kimyasal maddeler veya metabolitlerdir (Arda M, 1980). Mikotoksinler içinde önemli yer tutan aflatoksinler (aflatoksin B1, B2, G1, ve
G2) Aspergillus flavus (A.flavus), A.parasiticus ve diğer Aspergillus türleri ile Penicillium ve Rhizopus türü mantarlar tarafından sentezlenen, uygunsuz koşullarda depolanan yer fıstığı, mısır ve her çeşit tahıllarda kolaylıkla üreyebilen toksinlerdir (Maurice, D.V. ve ark., 1983). Bu toksinlerin önemini artıran nedenlerin başında, bulaşık yemlerin tüketilmesiyle oluşan aflatoksikozisin insidensini ve ticari amaçlı yetiştiricilikteki ekonomik kayıplara etkisini tayin etmenin güç olmasıdır. Çünkü yüksek oranda mortaliteyle ve sekonder bakteriyel enfeksiyonlarla birlikte seyretmedikçe ayırıcı bir klinik semptom göstermez, eğer yem analizi de yapılmamışsa toksinin belirlenmesi mümkün olmaz (Merkley, J. W. ve ark., 1987). Oysa mortaliteyi artırdığı, büyümeyi yavaşlattığı, et ve yumurta verimini düşürdüğü durumlarda
yetiştiricilikte önemli bir sorundur. Sorunun daha büyüğü, toksik etkiye maruz kalmış et ve yumurtaların potansiyel olarak insan sağlığını tehdit etmesidir (Dalvı, R. R., ve Ademoyero, A. A., 1984). Evcil hayvanlarda büyük ekonomik kayıplar meydana getirebildiğinden aflatoksikozis olguları üzerinde yapılan çalışmalar son yıllarda artmıştır ve çok yönlü incelemeler de halen devam etmektedir. Memelilerde karsinojenik (Wogan, G.N. ve Newberne, P.M., 1967), kanatlılarda ise akut toksik etkiler (Smıth, J.W. ve Hamilton, P.B., 1970) meydana getirmektedir. Bu yüzden büyük bir hayvan populasyonuna sahip olan ülkemizde, hayvanlara özellikle de kanatlı türlerine besin gereksinmelerini karşılamak amacıyla yedirilen yemlerin sağlığı bozmayacak ve yüksek verim sağlayacak kalitede olması gerekmektedir. Ülke nüfusu arttıkça daha çok gıda maddesine ihtiyaç duyulmakta ve hayvansal besinler, özellikle beyaz et, temel gıda maddelerimiz içerisindeki yerini günden güne genişletmektedir. Buna paralel olarak hayvan beslemede kullanılan yemlerin mantarlar yönünden hayvan sağlığını etkilemeyecek şekilde üretilmesi birçok ülkede üzerinde durulan önemli bir konu haline gelmiştir (Saner, S ve Doğu, N.Ç., 1999).
Kanatlı sektöründe aflatoksinlerin zararlı etkilerinin önlenmesinde tane yemlerin toksin analizi, mantar üremesini önleyici maddelerin kullanılması, fermentasyon, mikrobiyel inaktivasyon, fiziksel ayırma, radyasyon ve ozon ile parçalama gibi farklı yöntemler kullanılabilmektedir (Phillips, T.D. ve ark.. 1988). Ancak bu tekniklerin çoğu, güvenli ve etkili olmayan, uygulanabilirlik düzeyi düşük yöntemlerdir.
Günümüzde aflatoksinlerin zararlı etkilerinin önüne geçilmesinde toksin bağlayıcı maddelerin kanatlı karma yemlerinde kullanımı en sık uygulanan yöntemdir. Bu şekilde aflatoksinlerin emilimi önlenebilmekte ve olumsuz bir etki şekillenmeksizin vücuttan atılabilmektedir (Davidson, J.N. ve ark., 1987). Bununla birlikte her toksin bağlayıcı madde aynı düzeyde etkili olamamakta ve kullanımları sonucu besin maddelerinden yararlanmada azalmalar şekillenebilmektedir (Scheideler, S.E., 1993).
Diğer taraftan, yem katkı maddesi olarak kullanılan preparatların ruhsatlandırılması ağırlıklı olarak in vitro test sonuçlarına göre yapılmaktadır. Hayvanların sindirim kanalındaki değişik salgılar, pH ve enzimatik etkiler çok değişken olabilmektedir. Örneğin, yem katkı maddesi olarak kullanılan enzimlerin laboratuar koşullarındaki etkisi ile in vivo ortamlarda veya saha koşullarındaki etkisi arasında farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. Bir ürünün ruhsatlandırılması onun saha koşullarında kesin olarak faydalı olduğunun maalesef bir göstergesi değildir. Yem katkı maddeleri çoğu zaman bilinçsizce ve reklamlar doğrultusunda yem sektöründe yaygın olarak kullanılmaktadır. Kullanıcıların reklamı yapılan etkiyi tam anlamıyla fark edebilmeleri mümkün değildir. Çalışmada amaç, toksin bağlayıcıların saha koşullarında etkilerini incelemektir. Elde edilen sonuçlar memleketimizde yetiştiriciliği giderek yaygınlaşmakta olan ve tavuğun deneysel bir prototipi gözüyle bakılan bıldırcınlarda ve bıldırcın sektöründe faydalı olacağı gibi etlik ve yumurtacı tavuklarda da emsal teşkil edecektir. Projede materyal olarak bıldırcının seçilmesin bir sebebi de denemenin daha fazla hayvan üzerinde yapılarak sağlıklı bir istatistik sonuca varmaktır.
Kanatlılarda aflatoksikosis olayları yaygın olarak ortaya çıktığı halde, ülkemizde bu lezyonların tanısı ve önlenmesine yönelik yeni uygulamalar yapılmamıştır. Ülkemiz kanatlı sektöründe bu konuyla ilgili bilgilerin sınırlı
olması, toksinleri elimine etmek için bilinen yöntemlerin pratiğe aktarılmasının zor ve pahalı oluşu çalışmanın önemini artırmaktadır. Deneysel olarak yapılan bu araştırmanın, kanatlı sektöründe sıkça karşılaşılan aflatoksikosis ile mücadeleye katkı sağlayacağı düşünülmüştür.
Aflatoksinleri yıkımlamak ve zararsız hale getirmek için, adsorban madde
kullanımı haricindeki yöntemler gerek besin maddeleri üzerinde olumsuz etki oluşturmaları, gerekse uygulamalarının pahalı oluşu ve kalıntı bırakmaları dolayısıyla kullanımları pratiğe aktarılamamıştır. Aflatoksinlerle bulaşık yemlerin değerlendirilmeleri üzerine en son yapılan çalışmalar, adsorban maddeler ile yapılanlarıdır. Söz konusu maddeler hayvan sağlığı açısından güvenle kullanılabilecek maddeler olup, aflatoksin metabolitleriyle emici ve bağlayıcı özellikleri sayesinde değişik bileşikler oluşturarak emilimlerini önlerler. Aflatoksinlerin elimine edilmesi için kullanılan maddeler arasında bağlayıcı özellikte olanlar önemli yer tutmaktadır. Bağlayıcı maddeler arasında polivinilpoliprollidon (PVPP) polimerleri, alüminyum silikat bileşikleri, hidrate sodyum kalsiyum alümino silikat bileşikleri (Improved Milbond TX), bentonit, perlit, zeolit, aktif kömür tozu ve diatoma toprağı gibi maddeler çiftlik hayvanlarının yemlerinde kullanılmaktadır (Ergün, A. ve ark. 1999; Çelik, K. ve Öztürkcan, O., 1996). Bu bağlayıcı maddeler çoğunlukla yüksek aktiviteye sahip minarellerdir. Yemlere katıldığı zaman hayvanların sindirim sisteminde bulunan fungal veya bakteriyel orijinli toksinleri adsorbe ederek dışkı ile atılmasını sağlamaktadır (Nassif, A., 1991).
Bu çalışmada, toksin bağlayıcı olarak kullanılan Improved milbond TX [Improved Milbond TX (hidrate sodiyum kalsiyum aluminosilikat)], Mycotox (maya hücre duvarı + oksikinol + tymol) ve Moldstop (aliminosilikat + organik asit)’un aflatoksinlerin oluşturduğu zararlı etkileri önlemede ne düzeyde etkili olabileceği belirlenmiştir.
III. Materyal ve Yöntem
Hayvan materyali: Araştırmada hayvan materyali olarak, üç farklı toksin bağlayıcı preparatın
her biri için 180 adet günlük bıldırcın civciv kullanılmıştır. 180 adetlik gruplardaki hayvanlar 45’erli 4 deneme grubuna rast gele ayrılmışlardır. Deneme gruplarının her biri de tartılarak 9 adet bıldırcın içerecek şekilde 5 tekrar grubuna ayrılmışlardır.
Yem Materyali: Araştırmada bıldırcın civcivlerine 1. günden 21. güne kadar % 22 ham
protein ve 3100 kcal/kg ME içeren rasyon verilmiştir. Kontrol gruplarına herhangi bir katkı yapılmazken, 1. grubun yemine sadece toksin bağlayıcı, 2.deneme grubunun yemine 2,5 ppm aflatoksin, 3. deneme grubunun yemine 2,5 ppm aflatoksin ve toksin bağlayıcı katılmıştır.
Aflatoksin Üretimi ve Tayini: Shotwell ve ark. (1966)’nın yöntemi esas alınarak Demet ve ark. (1995)
tarafından bildirilen şekilde pirinçte üretme yöntemi uygulanarak fermentasyon yolu ile Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalında üretilmiştir. Üretilen toksinin dozu ve yemde aflatoksin tayini İnce Tabaka Kromatografik yöntem ile tespit edilmiştir.
Çalışmada kullanılan aflatoksin; Shotwell ve ark. (1966)’nın bildirdikleri metodu esas alan Demet ve ark. (1995)’nın bildirdikleri yönteme göre Aspergillus parasiticus NRLL 2999 suşu (U.S. Department of Agricultural Research Service, Peoria, İlinois, USA’den temin edildi) kullanılarak pirincin fermente edilmesi ile üretilmiştir. Fermete prinç otoklavda sterilize edildikten sonra, 70°C’de kurutularak, öğütüldü. Fermente prinçteki AF’nin ekstraksiyonu ve temizlenmesi Vicam (1999) bildirdiği metoda göre immunoaffinite kolon (Afla Test®; Vicam) kullanılarak ve miktar tayini Stroka ve ark. (2000) tarafından bildirilen yönteme göre HPLC’de gerçekleştirildi. Fermente prinçten AF ekstraksiyonu için numuneden 50 g (0,625 g fermente prinç+49,375 g aflatoksin içermeyen yem) alındı ve üzerine 5 g HPLC saflığında NaCl eklendi daha sonra 250 ml HPLC saflığında metanol/bidistilesu (8/2) ilave edilerek 1 dakika yüksek devirde karıştırıldı. Daha sonra ekstrakt süzgeç kağıdından (Whatman no.: 4) süzülerek, filtrattan 10 ml alındı ve üzerine 10 ml bidistile su eklendi. Daha sonra bu filtrattan 1 ml alınıp 20 ml’ye HPLC saflığında methanol/bidistile su (4/6) ile tamamlanarak sulandırıldı. Daha sonra 10 ml alınarak immunoaffinite kolondan (Afla Test®) geçirildi (2-3ml/dakika hızda). Ardından kolon 2 kez 10’ar ml bidistile su ile yıkandı (5ml/dakika) ve kolonda bulunan AF 1 ml HPLC saflığında metanol ile elüe edilerek (1damla/saniye) cam HPLC vialine alındı. Elüsyona 1 ml bidistile su ilave edildi ve 100 µl alınarak HPLC cihazına uygulandı. Analiz için floresan detektörlü (Agillent FLD) Agillent (Hp) 1100 series HPLC cihazı kullanıldı. Detektörün eksitasyon ve emisyon dalga boyları sırasıyla 360nm ve 440nm dalga boyuna ayarlandı. Kolon olarak Hypersil BDS C-18 (25cmx4,6mmx5µm) ters faz kolon ile hareketli faz olarak 1ml/dk akış hızında su/metanol/asetonitril (6/2/3/: v/v/v) kullanıldı. Kolon sonrası elektrokimyasal türevlendirme (Kobra Cell) için hareketli fazın 1 litresine 119 mg potasyum bromid ve 350 µl 4M nitrik asit ilave edildi. Fermente pirinçteki aflatoksinin miktarı ve çeşitleri daha önce 100 µl uygulanan değişik oranlarda AF standartlarından (AFB1, AFB2, AFG1 ve AFG2) elde edilen piklerin alanlarının ve alıkonma sürelerinin karşılaştırılması ile tespit edildi.
Fermente pirinçteki toplam aflatoksin miktarı 73.96 ppm olarak belirlendi ve bunun %84,15 AFB1, %6,29 AFB2, %9,13 AFG1 ve %4,25 AFG2’den oluştuğu tespit edildi (metodun geriye kazanç oranı, %97,4; duyarlılığı, 0,4 ppb). Deneme grubu yemine 2.5 mgAF/kg yem düzeyini sağlayacak şekilde fermente pirinç ilave edilerek iyice karıştırıldı.
Toksin Bağlayıcılar: Araştırmada toksin bağlayıcı olarak yemde ayrı ayrı %0.5 Improved
milbond TX (aliminosilkat), %0.5 Mycotox (maya hücre duvarı + oksikinol + tymol) ve %0.2 düzeyinde Moldstop (aliminosilikat + organik asit) kullanılmıştır.
Yöntem: Deneme Hayvanlarının Beslenmesi ve Deneme Süresi: Hayvanlara günlük tüketebilecekleri miktarda yem sürekli olarak
yemliklerde bulundurulmak suretiyle ad libutum olarak verilmiştir. Deneme 21 gün sürdürülmüştür.
Yem Maddeleri ve Rasyonların Besin Maddesi Miktarının Belirlenmesi: Araştırmada kullanılan yem maddelerinin ve rasyonların besin maddesi
miktarları A.O.A.C. (1984) de bildirilen analiz metotlarına göre, metabolik enerji düzeylerinin belirlenmesi TSE (1991)’e göre yapılmıştır.
Canlı Ağırlık ve Canlı Ağırlık Artışlarının Belirlenmesi: Araştırmanın başlangıcında ve araştırma süresince haftada bir kere
yapılan tartımlarla canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışları belirlenmiştir. Yem Tüketimi ve Yemden Yararlanma Oranının Belirlenmesi: Yem tüketiminin hesaplanması amacıyla her gruba hayvanların
tüketebilecekleri miktarlarda yemler tartılarak yemliklere konulmuş ve miktarları kaydedilmiştir. 7., 14., 21. günlerde yemliklerde kalan yem miktarı o hafta içerisinde her gruba verilen toplam yem miktarından çıkarılarak, her grubun bir hafta içerisinde tükettiği yem miktarı bulunmuştur. Haftalık yem tüketimleri haftalık canlı ağırlık artışlarına bölünerek gruplardaki yemden yararlanma oranları belirlenmiştir.
Kesim İşlemi, Karaciğer ve Dalak Ağırlıklarının Tespiti: Her alt gruptan 2 hayvan kesime tabi tutulmuştur. Kesim öncesinde bu
hayvanların kesim öncesi canlı ağırlıkları belirlenmiş, kesimden sonra karaciğer, böbrek ve dalak ağırlıkları tespit edilmiştir.
Kan Serumunda Total Kolesterol, Protein ve Trigliserid Düzeylerinin
Belirlenmesi: Kesilen hayvanlardan, kan alınmış ve elde edilen kan serumlarında total
protein biüret metoduna göre; kolesterol, Leffler metoduna; total lipid, Kunkel metoduna göre (Ersoy, E. ve Bayşu, N. 1981)’ ın bildirdikleri şekilde yapılmıştır.
Histolojik incelemeler: Histolojik incelemeler amacıyla Hayvanların karaciğerlerinden alınan
doku parçalarının bir bölümü % 10 formol-kalsiyum’da tespit edilmiştir. Bunlardan alınan kriyostat kesitlerine Sudan black B ve Oil red O (Culling ve ark., 1985) yağ boyama metotları uygulanmıştır. Diğer bölümü ise formol-alkol solusyonunda tespit edildikten sonra (Bancroft ve Cook,, 1984) dereceli alkollerden ve ksilollerden geçirilerek paraplastta bloklanmışlardır. Bloklardan alınan 6 mikronluk kesitlere glikojen demonstrasyonu için Best Carmin ve Periyodik Asit Schiff (PAS) reaksiyonu (Denk, Künzele, Plenk, Rüschoff ve Siliner, 1989), glikojenin enzimle kontrolü için diastaz (1/1000 malt diastazı) sindirimi uygulanmıştır. Yağ ve glikojen boyamaları yapılan kesitler ışık mikroskobunda incelenmiştir.
Elektron mikroskobik araştırmalar için, bıldırcınlardan alınan karaciğer örnekleri, Karnovsky (1965) yöntemine göre glutaraldehit-paraformaldehid ön tespitinde 24 saat tutulmuş, kakodilat tamponunda 3 saat bekletilmiş ve ozmik asitte 2 saat süre ile ikinci kez tespit edilmiştir. İkinci tespitten sonra parçalar, % 1’lik uranil asetat solusyonunda 2 saat bırakılıp dereceli alkoller ve propilen oksitten geçirilerek araldit M’de bloklanmışlardır. Bu bloklardan alınan 300-400 Å kalınlığındaki ince kesitler, Venable ve Coggeshall (1965) yöntemine göre kontrastlanarak Carl Zeiss EM 9S-2 model transmission elektron mikroskobunda incelenmiştir.
Serum Antikor titrelerinin belirlenmesi: Gruplara ait kan serum örnekleri hemaglutinasyon inhibisyon (HI) testi ile
incelendi (İzgür, M ve Akan M. 2003). Bu test için alınan serum örnekleri 2 katlı sulandırmaları microplait’lerde gerçekleştirildi. Üzerine önceden belirlenmiş virusun
8 ha ünitesindeki sulandırmalarından ilave edildi. 30 kd beklendikten sora üzerine % 2 lik kanatlı eritrositleri kondu. Sonuçlar 30 dk sora değerlendirildi. Hemaglutinasyonun inhibe edildiği son sulandırma HI titresi olarak kaydedildi.
Yemlerine toksin ilave edilen hayvanların imha edilmesi: Bu hayvanlar araştırma sonunda Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Tıbbi atık tesisinde imha edilmiştir. İstatistik Analizler:
Denemede elde edilen verilerin istatistiksel analizleri için SPSS 1960 Inc. isimli bilgisayar paket programı kullanılmıştır. Gruplara ait istatistiksel hesaplamalar ve grupların ortalama değerleri arasındaki farklılıkların önemliliği variyans analiz metodu ile önemli farklılığın hangi gruplar arasında olduğu tespit etmek için Duncan (Sümbüloğlu, K ve Sümbüloğlu, V. 1955) testi yapılmıştır.
IV. Analiz ve Bulgular
Araştırmada civcivlerin besin madde ihtiyaçlarını karşılayacak mısır ve soya temeline dayalı herhangi bir antibiyotik, koksidiyostat ve/veya diğer büyütme faktörlerini içermeyen karma yemler kullanılmıştır. Deneme gruplarına ait karma yemlerin kimyasal bileşimleri Tablo 1’de verilmektedir.
Tablo 1. Deneme grubu rasyonlarının kimyasal kompozisyonları
Yem ham maddeleri Kontrol % Toksin bağlayıcı içeren gruplar %
Mısır 49.49 49.49
Soya küspesi 25.42 25.42
Tam yağlı soya 17.95 17.95
Pirinç * 3.38 3.38
Kireçtaşı 0.96 0.96
Dikalsiyum fosfat 1.91 1.91
Tuz 0.25 0.25
Metiyonin 0.29 0.29
Vitamin premiksi1 0.25 0.25
Mineral premiksi2 0.10 0.10
Toksin bağlayıcı** - **
Silika *** *** -
Analizle bulunan değerler
Metabolize olabilir enerji, kcal/kg
3147
Ham protein, g /kg 21.95
Ham selüloz, g /kg 3.1
Ham yağ, g /kg 6.3
Ham kül, g /kg 6.7
Kuru madde, g /kg 92.0
* Aflatoksinli gruplara katılan pirinç 73,96mg/kg toplam aflatoksin içermiştir.
** Üç denemede ayrı ayrı olmak üzere % 0,5 Improved milbond TX [Improved Milbond TX (hidrate sodiyum kalsiyum aluminosilikat)], %0,5 Mycotox (maya hücre duvarı + oksikinol + tymol) ve %0,2 Moldstop (aliminosilikat + organik asit)
*** Toksin bağlayıcı içermeyen grupların karma yemlerine aynı miktarda silika eklenmiştir.
2 1 Her 1 kg vitamin premiksi 15 000 000 IU vit A, 2 500 000 IU vit D3, 80 000 mg vit E, 5000 mg K3, 300 mg B1, 600 mg B2, 5000 mg B6, 30 mg B12, 50 000 vit C, nikotin amid 50 000 mg, 12 000 mg pantotenik asit, 1500 mg folik asit, 100 mg D-biotin içermiştir
2 Her 0,5 kg mineral premiksi 80 000 mg Mn, 60 000 mg Fe, 60 000 mg Zn, 5 000 mg Cu, 200 mg Co, 1000 mg I, 150 mg Se içermiştir.
IMPROVED MILBOND- TX:
Yemlerine toksin bağlayıcı olarak Improved Milbond- TX® katılan 180 adetlik grubun canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışı ile ilgili sonuçlar Tablo 2’de, yem tüketimi ve yemden yararlanma oranı ile ilgili sonuçlar ise Tablo 3’te verilmektedir. Araştırmada, aflatoksin içeren yemlere Improved Milbond TX, ilavesi sonucunda belirli dönemlerde canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı ve yem tüketiminin önemli düzeyde etkilendiği saptanmıştır.
Tablo 2. Deneme gruplarının haftalık ortalama canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışları
Canlı ağırlık (g) Canlı ağırlık artışı (g)
Improved Milbond TX, %
AF mg/kg
1. gün 7. gün 14. gün 21. gün 1-7 gün 8-14. gün 15-21gün 1-21 gün
0 0 7.69 30.73a 65.95ab 108.11ab 23.04a 35.22ab 42.22b 100.49a
0.5 0 7.95 30.25a 68.87a 113.98a 22.30a 38.62a 45.11a 106.04a
0 2.5 7.98 25.41b 55.38c 93.11c 17.43b 29.96c 37.73c 85.12c
0.5 2.5 7.93 27.19b 60.80bc 101.17b 19.26b 33.62bc 40.37ab 93.24b
F değeri 1.02 10.33*** 10.70*** 13.24*** 12.72*** 6.00** 10.53*** 13.57***
Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen ortalama değerler arasındaki fark istatistik bakımdan önemlidir, ** (P<0.01) *** (P<0.001), AF: Aflatoksin
Tablo 3. Deneme gruplarının yem tüketimleri ve yemden yararlanma oranları
Yem tüketimi (g) Yemden yararlanma oranı (kg/kg)
Improved Milbond TX, %
AF mg/kg
1-7 gün 8-14. gün 15-21gün 1-21 gün 1-7 gün 8-14. gün 15-21gün 1-21 gün
0 0 32.84a 74.60a 108.36b 215.80b 1.43b 2.12 2.57 2.15
0.5 0 37.07a 76.68a 116.31a 230.07a 1.66a 2.00 2.58 2.17
0 2.5 24.18b 58.63c 92.47c 175.27d 1.40b 1.98 2.45 2.06
0.5 2.5 27.24b 67.17b 103.28b 197.69c 1.41b 2.00 2.56 2.12
F değeri 14.73*** 21.94*** 15.77*** 36.73*** 3.55* 1.55 2.71 2.94
Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen ortalama değerler arasındaki fark istatistik bakımdan önemlidir, *: (P<0.05), ***: (P<0.001), AF: Aflatoksin,
Çalışmanın başlangıç aşamasında, toksin bağlayıcı olarak Improved
Milbond- TX® katılan 180 adet bıldırcının deneme grupları arasında, canlı
ağırlık bakımından istatistik önem taşıyan farklılıklar gözlenmemiştir. Sadece aflatoksin içeren yemlerle besleme sonucunda canlı ağırlığın önemli düzeyde azaldığı belirlenmiştir. Canlı ağırlık, aflatoksin bulunan karma yemi tüketen bıldırcınlarda diğer gruplardan önemli (p<0,001) düzeyde düşük bulunmuştur. Aflatoksin bulunan karma yemlere Improved Milbond TX eklenmesi sonucunda aflatoksinlerin canlı ağırlık üzerindeki etkilerinin azaldığı ortaya konulmuştur.
Tüm dönemlerde yalnız başına aflatoksin bulunan karma yemleri tüketen hayvanların canlı ağırlık artışlarının en düşük olduğu gözlenmiştir (p<0,001). Aflatoksin içeren karma yemler ile besleme sonucunda canlı ağırlık artışındaki azalma, % 0,5 düzeyinde Improved Milbond TX ilavesi sonucu özellikle 15-21 ve 1-21 günlük dönemler için önemli (p<0,001) düzeyde gerilemiştir.
Aflatoksinli karma yemlerin tüketilmesi sonucu yem tüketiminin en düşük düzeylerde seyrettiği belirlenmiştir. Aflatoksin içeren karma yemlere Improved Milbond TX katılması sonucu, yem tüketimi üzerindeki olumsuzluk, 8-15 ve 16-21 günlük dönemlerde önemli (p<0,001) düzeyde giderilmiştir. Karma yemlere sadece Improved Milbond TX eklenmesi, bıldırcınların yem tüketimini önemli (p<0,001) düzeyde artırmıştır.
Gruplar arasında yemden yararlanma oranı bakımından istatistik önem taşıyan farklılıklar görülmemiştir. Bununla birlikte sadece Improved Milbond TX ve sadece aflatoksin bulunan karma yemlerle beslenen grupların yemden yararlanma oranları arasında istatistik önem (P<0,05) taşımayan farklılıklar ortaya konulmuştur. Aflatoksin içeren karma yemlere Improved Milbond TX eklenmesi yemden yararlanma oranı üzerinde rakamsal artışlar oluşturmuştur.
Tablo 4’te karma yemlere ilave edilen Improved Milbond TX ve/veya aflatoksinlerin relatif organ ağırlıkları üzerindeki etkileri yer almaktadır. Sadece Improved Milbond TX içeren karma yemle beslenen bıldırcınların organ ağırlıklarının, kontrol grubu değerlerine yakın olduğu saptanmıştır. Aflatoksin karaciğer, böbrek ve dalak rölatif ağırlıklarını önemli düzeyde (p<0,001) artırmıştır. Improved Milbond TX, bu artışı engelleyememiştir. Bursa fabricius ağırlıklarında ise gruplar arasında önemli farklılıklar bulunmamıştır.
Kan parametreleri bakımından gruplar arasında istatistik önem taşıyan farklılıklar belirlenmemiştir.
Tablo 4. Aflatoksinli yemlere katılın Improved Milbond TX,’in organ ağırlıkları ve oranları ile bazı kan serum değerlerine etkisi
Karaciğer Böbrek Dalak Bursa fabricius
Toplam protein
Toplam Kolesterol
Glikoz Improved Milbond TX %
AF mg/kg
g/100 g canlı ağırlık g/dl mg/dl
0 0 2.13b 0.75c 0.05b 0.14 2.43 133.20 48.40
0.5 0 2.25b 0.78bc 0.05b 0.10 2.17 146.30 36.30
0 2.5 2.74a 0.91a 0.09a 0.11 1.88 115.20 30.80
0.5 2.5 2.64a 0.89ab 0.07a 0.11 2.44 132.49 33.33
F değeri 15.70*** 3.96** 8.15*** 0.57 1.46 2.22 0.40
Aynı sütunda farklı harfler le gösterilen ortalama değerler arasındaki fark istatistik bakımdan önemlidir , **: (P<0.01) ***: (P<0.001), AF: Aflatoksin
Kontrol ve sadece Improved Milbond TX ilavesi yapılan gruplarda
karaciğer renkleri normal iken, sadece aflatoksinli yemi tüketen bıldırcınların karaciğer renginin çok açık, toksin + bağlayıcı katılmış yemi tüketenlerin kara ciğeri ise açık olduğu görülmüştür (Şekil 1). Karaciğerlerden alınan kriyostat kesitlerinin yağ boyamalarında da kontrol (Şekil 2) ve sadece Improved Milbond TX katkısı yapılan gruplarda yağlanma tablosuna rastlanmadığı, sadece aflatoksinli yemle beslenenlerin Oil red O (Şekil 3, oklar) ve Sudan black B yağ boyamalarına hepatositlerdeki lipid damlacıklarının pozitif reaksiyon verdiği, buna karşın Improved Milbond TX katkısı ile birlikte aflatoksinli yem tüketernlerde yağlanmanın çok hafif de olsa azaldığı (Şekil 4, oklar) belirlenmiştir.
a)Kontrol b)AF + Improved Milbond TX c)AF
Şekil 1. a)Kontrol (toksin ve bağlayıcı içermeyen), b)Aflatoksin + Improved Milbond TX içerikli c) Aflatoksin içerikli karma yem tüketen bıldırcın karaciğerlerinin makroskopik görünümleri.
Şekil 2. Kontrol grubunun karaciğer kriyostat kesiti. Hepatositlerde Oil red O negatif reaksiyon. Oil red O. x 430 .
Şekil 3. Aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grubunun karaciğer kriyostat kesitinde hepatositlerde Oil red O pozitif lipid damlacıkları (oklar). Oil red O. x 430.
Şekil 4. Aflatoksinli karma yeme Improved Milbond TX eklenen deneme grubunun karaciğer kriyostat kesitinde hepatositlerde Oil red O pozitif lipid damlacıklarındaki azalma (oklar). Oil red O. x 430.
Çalışmanın elektron mikroskopisinde, kontrol gruplarının hepatositlerinde organeller normal yapıdayken (Şekil 5), sadece aflatoksinli yemle beslenen deneme grubu hepatositlerinin sitoplazmasında izlenen yağlanma, granüllü endoplazma retikulumunda yıkımlanma, ribozom ve polizom formasyonundaki bozulma tablosu (Şekil 6), toksin + Improved Milbond TX verilen deneme grubunda yerini, ribozom ve polizomlarda artışa, granüllü endoplazma retikulumunda yeniden yapılanmaya doğru gidişe bırakmıştır (Şekil 7).
Şekil 5. Kontrol grubu hepatositinin elektron mikroskopik görünümü. Granüllü endoplazma retikulumu (oklar), ribozom ve polizomlar (ok başı), mitokondriyon (m), safra kanalcığı (s), çekirdek (ç). x 62000.
Şekil 6. Aflatoksinli yemle beslenen deneme grubu hepatositinin elektron mikroskopik görünümü. Yağ damlacığı (y), granüllü endoplazma retikulumu (oklar), ribozom ve polizomlar (ok başı), mitokondriyon (m), çekirdek (ç). x 62000.
Şekil 7. Aflatoksinli karma yeme Improved Milbond TX katılan deneme grubu hepatositinin elektron mikroskopik görünümü. Granüllü endoplazma retikulumu (oklar), ribozom ve polizomlar (ok başı), mitokondriyon (m), x 55000.
Kontrol, sadece bağlayıcı, sadece aflatoksinli ve bağlayıcı + aflatoksinli
gruplarda sırası ile 1, 3, 5 ve 3 adet ölüm olmuştur. Gruplar arasında ölüm oranları bakımından istatistik önem taşıyan bir fark bulunmamış ve ölümlerin özellikle ilk hafta içerisinde gerçekleştiği izlenmiştir.
Parafin kesitlerine yapılan Periodik asit Schiff ve Best Carmin boyamalarında, kontrol ve deneme grupları arasında, karaciğerde glikojen depolanması bakımından histolojik düzeyde önem taşıyan farklılıklar gözlenmemiştir.
Newcastle aşısına karşı oluşan antikor düzeyinin HI ile incelenmesi sonucunda aflatoksinin oluşan antikor düzeyini düşürdüğü saptanmıştır. Improved Milbond-TX® ‘in ise düşen antikor düzeyini rölatif olarak iyileştirdiği görülmüştür (Tablo 5).
Tablo 5. Gruplardaki kan serumu antikor titreleri (n=13)
Improved Milbond TX (%) 0 0.5 0 0.5
AF (mg/kg) 0 0 2.5 2.5
F
Antikor titresi (log 2) 4.62a 4.62a 3.31c 3.93b 15,94***
Aynı satırda farklı harf taşıyan değerler arasında istatistik farklılıklar vardır. *** : p <0.001
AF: Aflatoksin
MYCOTOX:
Yemlerine toksin bağlayıcı olarak MYCOTOX katılan 180 adet bıldırcın civcivlere ait deneme grupları için hazırlanan karma yemlerin kimyasal bileşimleri Tablo 1’de verilmektedir.
Araştırmada bıldırcın civcivlerin besin madde ihtiyaçlarını karşılayacak mısır ve soya temeline dayalı herhangi bir antibiyotik, koksidiyostat ve/veya diğer büyütme faktörlerini içermeyen karma yemler kullanılmıştır.
Yemlerine toksin bağlayıcı olarak MYCOTOX katılan denemeye ait canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı, yem tüketimi ve yemden yararlanma oranı ile ilgili sonuçlar Tablo 6’da verilmektedir.
Tablo 6. Deneme gruplarında canlı ağırlık (CA), canlı ağırlık artışı (CAA), yem tüketimi (g) ve yemden yararlanma oranı (kg/kg)
MYCOTOX® (%) 0 0.5 0 0.5
AF (mg/kg) 0 0 2.5 2.5 SEM
CA (g)
1. gün 7.98 7.93 7.97 7.84 0.062
7.gün 32.76 a 34.13 a 28.99 b 29.16 b 0.716**
14. gün 71.37 a 71.91 a 63.52 b 64.04 b 1.109***
21. gün 110.67 a 112.84 a 99.04 b 101.29 b 1.552***
CAA (g)
1 - 7 gün 24.78 a 26.20 a 21.02 b 21.32 b 0.693*
8 - 14 gün 38.62 a 37.78 a 34.53 b 34.88 b 0.566**
15 - 21 gün 39.30 a 40.93 a 35.52 b 37.25 b 0.599**
1 - 21 gün 102.70 a 104.91 a 91.07 b 93.45 b 1.598***
Yem tüketimi, (g)
1 - 7 gün 38.04 a 39.86 a 30.06b 30.44 b 1.23***
8 - 14 gün 83.71 a 79.35 ab 63.80 c 72.53 bc 2.27**
15 - 21 gün 105.34 a 107.79 a 94.22 b 99.30 b 1.47***
1 - 21 gün 227.08 a 227.00 a 188.08 b 202.27 b 4.56***
Yemden yararlanma oranı (kg/kg)
1 - 7 gün 1.54 a 1.52 ab 1.43 b 1.43 b 0.019*
7 - 14 gün 2.17 2.10 1.86 2.08 0.052
15 - 21 gün 2.68 2.64 2.66 2.67 0.027
1 - 21 gün 2.21 2.16 2.07 2.17 0.025
Aynı satırda farklı harf taşıyan değerler arasındaki fark istatistik olarak önemlidir, * (p<0.05), **(p<0.01), ***(p<0.001), MYCOTOX®: Toxin bağlayıcı (oxicinol, tymol, micronised yeast), AF: Aflatoxin
Tüm dönemlerde aflatoksin içeren karma yemleri tüketen hayvanların canlı ağırlık artışlarının en düşük olduğu gözlenmiştir. 2.5 mg/kg dozda aflatoksin içeren karma yemlere % 0.5 düzeyinde MYCOTOX ilavesi, canlı ağırlık artışındaki gerilemeyi durduramamıştır. Aflatoksin ve MYCOTOX arasında dikkate değer bir etkileşim görülmemiştir.
Aflatoksinli karma yemle beslenen deneme gruplarındaki yem tüketimi önemli derecede (p<0,001) düşük seviyelerde kalmıştır. MYCOTOX katılması, yem tüketimindeki azalmayı önleyememiştir. Karma yemlere sadece MYCOTOX eklenen deneme grubu ile kontrol grubunun yem tüketimleri birbirine benzer istatistik değerlerinde ortaya çıkmıştır.
Aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grubunun yemden yararlanma oranı (kazanılan canlı ağırlık/tüketilen yem) ile diğer deney grupları arasında, istatistik önem taşıyan farklılıklar görülmemiştir. Yemden yararlanma oranı bakımından deneme grupları arasında belirgin farklılıklara rastlanmadı. Çalışmanın başlangıç aşamasında gruplar arasında istatistik önem taşımayan farklılıklar (p<0,05) olsa da, aflatoksin içeren karma yemlere MYCOTOX eklenmesi deneme gruplarının yemden yararlanma oranı üzerinde herhangi bir etki oluşturmamıştır.
Tablo 7’da karma yemlere ilave edilen MYCOTOX ve/veya aflatoksinlerin relatif organ ağırlıkları ve bazı kan değerleri üzerine etkileri yer almaktadır.
Tablo 7. Aflatoksinli yemlere katılan MYCOTOX’un bazı iç organların oransal ağırlıklarına ve bazı kan serum değerlerine etkisi (n=25).
Karaciğer Böbrek Dalak Bursa fabricius
Toplam protein
Toplam Kolesterol
Glikoz MYCOTOX % AF mg/kg
g/100 g canlı ağırlık g/dl mg/dl
0 0 2.14 b 0.57 c 0.05 b
0.14 a 3.85 135.58 a
13.22
0.5 0 2.08 b 0.86 b
0.05 b 0.13 a 3.56 118.50 ab
16.6
0 2.5 2.76 a 0.82 b 0.09 a 0.10 b
2.90 80.29 c 20.14
0.5 2.5 2.92 a 1.05 a 0.08 a 0.10 b 3.20 100.88 bc 13.25
SEM 0,053***
0,029*** 0.004***
0.006** 0.178 5.124***
1.464
Aynı satırda farklı harf taşıyan değerler arasında istatistik olarak önemli farklılıklar vardır, ** (p<0.05), *** (p<0.001),
MYCOTOX: Toksin bağlayıcı (oxicinol, tymol, mikronize maya), AF: Aflatoxin
Karma yeme sadece MYCOTOX katılan deneme grubunda organ ağırlıkları, böbrek hariç, kontrol grubu değerlerine yakın olmuştur. Aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grubunda relatif böbrek ağırlığı, MYCOTOX’lu yemle beslenen gruba göre azalmıştı. Fakat aflatoksinli karma yeme MYCOTOX katılan deneme grubunda artmıştı (p<0,001). Kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, böbrek ağırlıkları aflatoksinli karma yemle, MYCOTOX’lu karma yemle ve MYCOTOX ilave edilen aflatoksinli karma yemle beslenen deneme gruplarında artmıştır (p<0,001). MYCOTOX katkılı aflatoksinli karma
yemle beslenen bıldırcınların böbrek ağırlıklarındaki artışın, sadece aflatoksinli yemle veya sadece MYCOTOX’lu yemle beslenenlerden dikkati çekecek kadar daha büyük olduğu gözlenmiştir. Aflatoksinli karma yeme MYCOTOX katılması karaciğer ve dalak ağırlıkları üzerine önemli bir etki meydana getirmemiştir. Bursa Fabriciusun ağırlığı, aflatoksinli karma yemle ve MYCOTOX katkılı aflatoksinli karma yemle beslenen deneme gruplarında azalmıştır (p<0,01). Kontrol ve sadece MYCOTOX katkılı yemle beslenen gruplarda karaciğer renkleri normal iken, aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grubunda karaciğer renginin daha açık olduğu görülmüştür.
Karaciğerden alınan kriyostat kesitlerinin yağ boyamalarında kontrol (Şekil 8) ve yemlerine sadece MYCOTOX katılan gruplarda belirgin yağlanma tablosuna rastlanmadığı, aflatoksinli yemle beslenenlerin karaciğer kriyostat kesitlerinde Oil red O ve Sudan black B (Şekil 9, oklar) yağ boyamalarına hepatositlerdeki lipid damlacıklarının pozitif reaksiyon verdiği, MYCOTOX katkısı ile birlikte aflatoksinli yemle beslenen deneme grubunda, toksinli grupla kıyaslandığında, herhangi bir değişiklik görülmediği, toksinli yemle beslenen gruptaki gibi hepatositlerdeki çok sayıdaki lipid damlacıklarının pozitif reaksiyon verdiği (Şekil. 10, oklar) izlenmiştir.
Şekil 8. Kontrol grubunun karaciğer kriyostat kesitindeki hepatositler, Sudan black B.x 430.
Şekil 9. Aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grubunun karaciğer kriyostat kesitinde hepatositlerde Sudan black B pozitif lipid damlacıkları (oklar). Sudan black B. x 430.
Şekil 10. Aflatoksinli karma yeme MYCOTOX eklenen deneme grubunun karaciğer kriyostat kesitinde hepatositlerde Sudan black B pozitif lipid damlacıkları (oklar). Sudan black B x 430.
Aflatoksin elektron mikroskobisinde mitokondriyonların boyutlarında küçülmeye, granüllü endoplazma retikulumlarında degranülasyona, ribozam ve polizom formasyonlarında azalmaya sebebiyet vermiştir.
Toksinli karma yeme MYCOTOX ilavesi ile hepatosit mitokondriyonlarında şişme ve krista formasyonunda bozulma ile karakterize değişiklikler oluştuğu, granüllü endoplazma retikulumundaki tahribatın yer yer giderildiği, ribozom ve polizomların sayısında toksinli gruba göre artış olduğu görülmüştür (Şekil 11).
Şekil 11. Toksinli karma yeme MYCOTOX katılan deneme grubuna ait hepatositin elektron mikroskopik görünümü. Mitokondriyon (m), granüllü endoplazma retikulumu (oklar), ribozomlar (ok başı), çekirdek (ç). x 54000.
Çalışmanın elektron mikroskopisinde, kontrol gruplarının hepatositlerinde organeller normal yapıdayken (Şekil 5), sadece aflatoksinli yemle beslenen deneme grubu hepatositlerinin sitoplazmasında izlenen yağlanma (Şekil 6, y) granüllü endoplazma retikulumunda yıkımlanma ve degranülasyon (oklar) ile ribozom ve polizom formasyonundaki bozulma (ok başı) tablosu, toksin + MYCOTOX verilen deneme grubunda yerini, hepatosit mitokondriyonlarında şişmeye (Şekil 11, m) ve krista formasyonunda bozulmaya (m) bırakmıştır. Ayrıca granüllü endoplazma retikulumunda görülen tahribatın (Şekil 6, oklar) yer yer giderildiği (Şekil, 11 oklar), ribozom ve polizomların sayısında ise toksinli gruptakine göre (Şekil 6, ok başı) artış olduğu (Şekil 11, ok başı) görülmüştür.
Kanda total protein ve glikoz konsantrasyonları bakımından gruplar arasında istatistik önem taşıyan farklılıklar belirlenmemiştir. Kontrol ve aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grupları arasında kan kolesterol düzeyleri arasında dikkati çekecek düzeyde farklılıklar görülmüştür (Tablo 6).
Organlar yönünden yapılan muayenelerde, grupların hiç birisinde beslenme
yetersizliğine dair bir bulguya rastlanmamıştır. MYCOTOX’lu gruptan 5, aflatoksinli gruptan 4 ve MYCOTOX+aflatoksinli gruptan 5 adet hayvan ölmesine karşın gruplar arasında, ölüm oranları bakımından istatistik bir fark
bulunmamış ve ölümlerin özellikle ilk hafta içerisinde gerçekleştiği izlenmiştir. Parafin kesitlerine yapılan Periodik asit Schiff ve Best Carmin
boyamalarında, kontrol ve deneme grupları arasında, karaciğerde glikojen depolanması bakımından histolojik düzeyde önem taşıyan farklılıklar gözlenmemiştir.
Newcastle aşısına karşı oluşan antikor düzeyinin HI ile incelenmesi sonucunda aflatoksinin oluşan antikor düzeyini düşürdüğü MICOTOX’un düşen antikor titresini düzelttiği saptanmıştır (Tablo 8).
Tablo 8. Gruplardaki kan serumu antikor titreleri (n=16)
MYCOTOX (%) 0 0.5 0 0.5
AF (mg/kg) 0 0 2.5 2.5
F
Antikor titresi (log 2) 4.62a 4.62a 3.31c 3.93b 15,94***
Aynı satırda farklı harf taşıyan değerler arasında istatistik farklılıklar vardır. *** : p <0.001
MOLDSTOP Yemlerine toksin bağlayıcı olarak MOLDSTOP katılan deneme grupları
için hazırlanan karma yemlerin kimyasal bileşimleri Tablo 1’de verilmektedir.
Yemlerine toksin bağlayıcı olarak MOLDSTOP katılan deneme grupları arasında canlı ağırlık (Tablo 9) ve canlı ağırlık artışları (Tablo 10) bakımından istatistik önem taşıyan farklılıklar gözlenmemiştir.
Aflatoksin bulunan karma yemlerde yem tüketiminde bir azalma ortaya çıkmış, MOLDSTOP katılması ile bu azalma giderilememiştir. (Tablo 11). Gruplar arasında yemden yararlanma oranı (kazanılan canlı ağırlık/tüketilen yem) bakımından da istatistik önem taşıyan farklılıklar görülmemiştir (Tablo 12).
Yine gruplar arasında relatif organ ağırlıkları, böbrek hariç, kontrol grubu ile benzer olmuştur. Karma yemin toksinli ve MOLDSTOP ilaveli olması böbrek ağırlığını artırmıştır (Tablo 13).
Table 9. Deneme gruplarının canlı ağırlıkları
Moldstop, % 0 0,2 0 0,2
Aflatoksin 0 0 2,5 mg/kg 2,5 mg/kg
Canlı ağırlık, g p F
1. gün 9,80 10,07 10,17 10,46 0,14 2,09
7. gün 38,07 37,67 35,27 35,10 0,61 0,62
14. gün 71,68 72,32 68,34 64,94 0,57 0,69
21. gün 107,06 110,44 95,91 94,64 0,16 1,95
Table 10. Deneme gruplarının canlı ağırlık artışları
Moldstop, % 0 0,2 0 0,2
Aflatoksin 0 0 2,5 mg/kg 2,5 mg/kg
Canlı ağırlık artışı, g p F
1-7 gün 28,26 27,59 25,09 24,64 0,47 0,87
8-14 gün 33,61 34,65 33,07 29,84 0,56 0,71
15-21 gün 35,38 38,12 27,57 29,70 0,12 2,28
1-21 gün 97,26 100,37 85,74 84,18 0,14 2,01
Tablo11. Deneme gruplarının yem tüketimi
Moldstop,% 0 0,2 0 0,2
Aflatoksin 0 0 2,5 mg/kg 2,5 mg/kg
Yem tüketimi, g p F
1-7 gün 50,33 57,93 45,67 48,57 0,4 1,05
8-14 gün 80,33 82,07 70,40 70,43 0,57 0,68
15-21 gün 120,07a 113,40ab 70,60c 80,83ab 0,05* 3,14*
1-21 gün 250,73a 253,40a 186,67b 202,84b 0,001** 9,88**
Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen ortalama değerler arasındaki fark istatistik bakımdan önemlidir, *(P<0.05), **(P<0.01)
Tablo 12. Deneme gruplarında yemden yararlanma oranları
Moldstop, % 0 0,2 0 0,2
Aflatoksin 0 0 2,5 mg/kg 2,5 mg/kg
Yemden yararlanma oranı g/g p F
1-7 gün 1,78 2,19 1,83 2,11 0,68 0,51
8-14 gün 2,43 2,37 2,14 2,48 0,65 0,56
15-21 gün 3,50 2,98 2,60 2,83 0,48 0,86
1-21 gün 2,61 2,55 2,22 2,43 0,39 1,06
Tablo 13. Moldstop’un rölatif organ ağırlıklarına etkisi
Moldstop, % 0 0,2 0 0,2
Aflatoksin 0 0 2,5 mg/kg 2,5 mg/kg
Organ ağırlıkları, g/100g Canlı ağırık p F
Kara ciğer 2,23 2,48 2,72 2,59 0,12 2,03
Dalak 0,04 0,05 0,06 0,09 0,21 1,55
Bursa fabrisius 0,07 0,10 0,08 0,12 0,51 0,78
Böbrek 0,45b 0,65a 0,64a 0,66a 0,001** 6,24**
Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen ortalama değerler arasındaki fark istatistik bakımdan önemlidir, **(P<0.01)
Bazı kan serum parametreleri yönünden yapılan değerlendirmelerde, glikoz ve total protein bakımından gruplar arasında istatistik önem taşıyan farklılık görülmemiştir. Yeme aflatoksin katılması kan serum kolesterolünü düşürmüş, moldstop katkısı bu düşüşü engellememiştir (Tablo 14).
Table 14. Moldstop’un bazı kan serum parametrelerine etkisi
Moldstop, % 0 0,2 0 0,2
Aflatoksin 0 0 2,5 mg/kg 2,5 mg/kg
Kan serum değerleri p F
Glukoz (mg/dl) 15,40 20,62 21,55 18,33 0,58 0,66
Toplam protein (g/dl) 2,97 3,05 2,65 2,60 0,18 1,73
Kolesterol (mg/dl) 109,00a 130,10a 83,30b 86,55b 0,00*** 9,03
Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen ortalama değerler arasındaki fark istatistik bakımdan önemlidir, ***(P<0.001)
Karaciğerlerden alınan kriyostat kesitlerinin yağ boyamalarında kontrol grubunda yağlanma görülmezken (Şekil 12) sadece MOLDSTOP katkısı yapılan gruplarda çok hafif düzeyde Oil red O (Şekil 13, oklar) ve Sudan black B pozitif lipid damlacıkları içeren hepatositlere rastlandığı, aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grupları ile (Şekil 14, oklar) MOLDSTOP katkısı ile birlikte toksinli karma yemle beslenen deneme gruplarında (Şekil 15, oklar) hepatositlerdeki lipid damlacıklarının yağ boyamalarına kuvvetli pozitif reaksiyon verdikleri belirlenmiştir. Aflatoksinli karma yemle beslenen gruplar ile toksinli yeme MOLDSTOP katılan karma yemi tüketen gruplar arasında yağlanmanın şiddeti bakımından herhangi bir fark görülememiştir.
Şekil 12. Kontrol grubunun karaciğer kriyostat kesiti. Hepatositlerde Oil red O negatif reaksiyon, Oil red O. X 430.
Şekil 13. Sadece Moldstop katkısı yapılan gruplarda yer yer Oil red O pozitif lipid damlacıkları (oklar) içeren hepatositler. Oil red O. x 430.
Şekil 14. Aflatoksinli karma yemle beslenen deneme grubuna ait hepatositlerde Oil red O pozitif lipid damlacıkları (oklar). Oil red O. x 430.
Şekil 15. Moldstop katkısı ile birlikte toksinli karma yemle beslenen deneme grubuna ait hepatositlerde Oil red O pozitif lipid damlacıkları (oklar). Oil red O. x 430.
Çalışmanın elektron mikroskopisinde, kontrol gruplarının hepatositlerinde organeller normal yapıdayken (Şekil 5), aflatoksinli yemle beslenen deneme
grubunda hepatositlerin sitoplazmasında yağlanma, granüllü endoplazma retikulumunda yıkımlanma, ribozom ve polizom formasyonunda bozulma tablosu (Şekil 6) ile karşılaşılmıştır. Toksinli yeme Moldstop katılan gruplarda yağlanma tablosunda belirgin azalma görülmemekle beraber kendisini yağlanmadan koruyabilen sağlam kalmış hepatositlerde ribozom ve polizomların sayısının toksinli gruba göre artırdığı, granüllü endoplazma retikulumundaki tahribatın da yer yer giderildiği gözlenmiştir (Şekil 16).
Şekil 16. Toksinli karma yeme Moldstop katılan deneme grubuna ait hepatositin elektron mikroskopik görünümü. Lipid damlacığı (y), granüllü endoplazma retikulumu (oklar), ribozomlar (ok başı), mitokondriyon (m), çekirdek (ç). x 19000.
Parafin kesitlerine yapılan Periodik asit Schiff ve Best Carmin boyamalarında, kontrol ve deneme grupları arasında, karaciğerde glikojen depolanması bakımından histolojik düzeyde önem taşıyan farklılıklar gözlenmemiştir.
Newcastle aşısına karşı oluşan antikor düzeyinin HI ile incelenmesi sonucunda aflatoksinin oluşan antikor düzeyini düşürdüğü MOLDSTOP’un düşen antikor titresini düzelttiği saptanmıştır (Tablo 15).
Tablo 15. Gruplardaki antikor titreleri (n=15)
MOLDSTOP (%) 0 0.5 0 0.5
AF (mg/kg) 0 0 2.5 2.5
F
Antikor titresi (log 2) 3.93a 3.93a 3.13b 3.62a 6.69**
Aynı satırda farklı harf taşıyan değerler arasında istatistik farklılıklar vardır. ** : p <0.01
V. Sonuç ve Öneriler
Karma yemlerde % 0.5 düzeyinde Improved Milbond TX kullanılması hayvanların performansını, organ ağırlıklarını, serum parametrelerini olumsuz düzeyde etkilememiş ve herhangi bir patolojik değişiklik oluşturmamıştır. Improved Milbond TX tek başına yem tüketimini artırıcı bir etki göstermiştir. Elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde Improved Milbond TX’ın aflatoksinlerin canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı, yem tüketimi ve serum antikor titreleri üzerindeki zararlı etkileri azaltıcı bir rol üstlendiği söylenebilir.
Karma yemlere %0.5 düzeyinde MYCOTOX katılması bıldırcınların karaciğerlerinde yağlanmayı azaltmamış ve hepatositlerin mitokondriyonlarında şişme meydana getirmiş olmasına rağmen hayvanların performansını, organ ağırlıklarını ve serum parametrelerini olumsuz düzeyde etkilememiştir. MYCOTOX bıldırcınlarda aflatoksinin canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı ve yem tüketimi üzerindeki zararlı etkilerini önlemede etkili olmadığı görülmüştür. MYCOTOX, aflatoksinin karaciğer ve dalak ağırlığını artırıcı etkisini engellememiştir. Tek başına kullanıldığında ise böbrek ağırlığını artırıcı bir etki göstermiştir.
Bu denemede karma yemlere %0.2 düzeyinde MOLDSTOP katılması aflatoksinin yem tüketimi üzerindeki olumsuz etkisini değiştirmemiştir. MOLDSTOP bıldırcınların karaciğerinde yağlanmayı azaltmadığı, böbreklerde ise ağırlık artışına neden olduğu belirlenmiştir. Ayrıca aflatoksinden kaynaklanan kan serumu kolesterol düzeyi artışını da değiştirmediği tespit edilmiştir.
Newcastle aşısına karşı oluşan antikor düzeyinin HI ile incelenmesi sonucunda virüsüne karşı oluşan antikor düzeyleri gözden geçirildiğinde aflatoksinin oluşan antikor düzeyini düşürdüğü Improved Milbond-TX® ‘ ve MICOTOX‘un bu düşürücü etkiyi azalttığı belirlenmiştir. MOLDSTOP’un ise aflatoksinin antikor titresini düşürücü etkisini tamamen ortadan kaldırdığı saptanmıştır.
Sonuç olarak Improved Milbond-TX®’in aflatoksinlerin zararlı etkilerini azaltmakta etkili olduğu, MYCOTOX ve MOLDSTOP’un ise sadece aflatoksinlerin antikor titrelerini düşürücü etkisini ve endoplazmik retikulumdaki olumsuz etkiyi azalttığı söylenebilir.
VI. Kaynaklar
1. A.O.A.C. (1984). Official Methods of Analysis of the Association of Official Analytical Chemists. 14th ed., Arlington, Virginia, U.S.A.
2. ARDA, M (1980). Mikoloji. A.Ü. Basımevi, Ankara.
3. BANCROFT, J.D. ve COOK, H.C. (1984). Mauel of histological techniques. Glycogen fixation and presercation. 120-121. In: Livingstone C (Ed.): Manuel of histological techniques. Longman Group Limited. Edinburgh.
4. CULLING, C. F. A., ALLISON, R. T. ve BARR, W. D. (1985). Cellular pathology Technique. 4th., Butterworts, London, p. 214–255.
5. ÇELİK, K., ve ÖZTÜRKCAN, O. (1996). Aflatoksinler ve detoksifikasyonlarında kullanılan kimyasal madde ve yöntemler. Yem Magazin. Mart, 31-33.
6. DALVI, R. R., ve ADEMOYERO, A. A. (1984). Toxic effects of aflatoxin B1 in chickens given feed contaminated with Aspergillus flavus and reduction of the toxicity by activated charcoal and some chemical agents. Avian Diseases, 28: 61-69.
7. DAVIDSON, J.N., BABISH, J.G., DELANEY, K.A., TAYLOR, D.R. ve PHILLIPS, T.D. (1987). Hydrated sodium calcium aluminosilicate decreases the bioavailability of aflatoxin in the chicken. Poult. Sci, 66(Suppl. 1): 89 [abstract].
8. DEMET, O., OĞUZ, H., ÇELİK, İ ve NİZAMLIOĞLU, F. (1995). Pirinçte aflatoksin üretilmesi. Veteriner Bilimleri Dergisi, 11: 19-23.
9. DENK, H., KÜNZELE, H., PLENK, H., RÜSCHOFF, J., ve SELLENER, W. (1989). Romeis Mikroskopische Technik. 17., neubearbeiteteAuflage. Urban und Schwarzenberg, München – Wein – Baltimore. p. 439-450.
10. ERGÜN, A., TUNCER, Ş. D., ÇOLPAN, İ., YALÇIN, S., YILDIZ, G., KÜÇÜKERSAN, K., KÜÇÜKERSAN, S. ve ŞEHU, A. (1999). Yemler, Yem Hijyeni ve Teknolojisi. Teksir 1.
11. ERSOY, E., BAYŞU, N. (1981). Pratik Biyokimya. Ankara Üniv. Vet. Fak. Yay. No: 372. Ankara Üniv, Basımevi, Ankara.
12. İzgür, M., Akan M. (2003). Kanatlı Hayvan Hastalıkları. Medisan yayınevi, Ankara.
13. KARNOVSKY, M.J. (1965) Formaldehyde-Glutaraldehyde Fixative of High Osmolality for Use in Electron Microscopy. Journal of Cell Biology, 27: 137A-138A.
14. MAURICE, D.V., BODINE, A.B., ve REHRER, N.J. (1983). Metabolic effects of low aflatoxin B1 levels on broiler chicks. Appl Environ Microbiol. 45: 980-984.
15. MERKLEY, J. W., MAXWELL, R. J., PHILIPS, J. G., ve HUFF, W. E. (1987). Hepatic Fatty acid profiles in aflatoxin-exposed broiler chickens. Poult Sci, 66: 59-67.
16. NASSİF, A. (1991). Mycotoxin control. Poultry Int, 30: 40-42.
17. PHİLLİPS, T. D., KUBENA, L. F., HARVEY, R. B., TAYLOR, R. D., HEIDELBAUGH, N. ve HYDRATED.D. (1988). Sodium calcium aluminosilicate: A high affinity sorbent for aflatoxin. Poult Sci. 67: 243-247.
18. SANER, S. ve DOĞU, N.Ç. (1999).Yem mikrobiyolojisi rehberi. Animal Enformasyon. 66-72.
19. SCHEIDELER, S.E. (1993). Effects of various types aluminosilicates and aflatoxin B1 toxicity, chick performance, and mineral status. Poult Sci, 72: 282-288.
20. SHOTWELL, O.L., HESSELTINE, C.V., STUBBLEFIELD, R.D. ve SORENSON, W.G. (1966). Production of aflatoxin on rice. Applied Microbiology, 14: 425-429.
21. SMITH, J.W. and HAMILTON, P.B. (1970). Aflatoxicosis in the Broiler Chicken. Poult Sci, 49: 207-215.
22. STROKA, J., ANKHLAM, E., JORİSSEN, U., GİLBERT, J. (2000). Immunoaffinity column cleanup with liquid chromatography using post-column bromotion for determination of aflatoxins in peanut buffer, pistachio paste, fig paste, and paprika powder: collaborative study. J AOAC Int., Mar-Apr; 83 (2): 320-40.
23. SÜMBÜLOĞLU, K., Sümbüloğlu, V. (1995) Biyoistatistik. Özdemir Yayıncılık, 6. Baskı. Ankara.
24. TSE. (1991). Hayvan Yemleri – Metabolik (çevrilebilir) Enerji Tayini (Kimyasal Metot). TSE No: 9610. Türk Standartları Enstitüsü. Ankara.
25. VENABLE, J. H., COGGESHALL, R. (1965). A simplified lead citrate stain for use in electron microscapy. J Cell Biol, 25: 407-408.
26. VİCAM (1999). Afla Test Instruction Manual. Vicam, L.P. Watertown, MA. 02472, USA.
27. WOGAN, G.N. ve NEWBERNE, P.M. (1967). Dose response characteristics of aflatoxin B1 carcinogenesis in the rat. Cancer Res, 27: 2370-2376.
VII. Ekler
a) Mali Bilanço Kalem kodu Kalem Demirbaş No Harcanan, YTL 300 Hizmet alımları 502.250 (Toplam) 400 Tüketim ve mal hizmetleri 10,444.890 (Toplam) 600 Techizat (Yem öğütme mikseri) 2196 1 ,498.600 Toplam harcama 12,445.740 Proje bütçesi 13,800.000 Kalan 1,354.260
b) Yem öğütme mikseri demirbaş listesine 2196 kod numarası ile kayıtlı olup Anabilim dalımız laboratuarında kullanılmaya devam etmektedir.
d)Tebliğ ve Posterler
1- Şehu A, Çakır S, Eşsiz D. Effect of hydrated sodium calcium alluminosilicete on aflatoxicosis in quail ( Coturnix coturnix jaopnica), XXII World’s Poultry Congress, 8-13 June, 2004, İstanbul, Istanbul Convention and Exhibition Center, XXII World’s Poultry Congress, 8-13 June, 2004, Book of Abstracts 602. (Poster)
2- Adnan Sehu, Serkan Cakir, Dinc Essiz
Effects of Hydrated Sodium Calcium Aluminosilicate on Aflatoxicosis in Quails (Coturnix coturnix Japonica), 14th World Veterinary Poultry Congress 22-26 August, 2005, İstanbul, TURKEY, Final Program & Abstarct Book, 243. (Sunulu) 3- Adnan Sehu, Serkan Cakir, Ozcan Cengiz, Dinc Essiz, Effects of MYCOTOX (toxin binder) on Aflatoxicosis in Quails, 14th World Veterinary Poultry Congress 22-26 August, 2005, İstanbul, TURKEY, Final Program & Abstarct Book, 454. (Poster)
4. Adnan ŞEHU, Serkan CAKIR, Dinç EŞSİZ, Levent ERGÜN, HISCAS’ın (Improved Milbond-TX) Bıldırcınlarda Aflatoksikozis Semptomlarını Önleyici Etkisi, III. Ulusal Hayvan besleme Kongresi, 7-10 Eylül 2005, Adana, Tam Metinler Kitabı Sözlü ve PQoster Tebliğleri, 130-135 (Sunulu)
e) Yayınlar:
1 . Şehu A, Çakır S, Cengiz Ö, Eşsiz D. MYCOTOX and aflatoxicosis in quails,
British Poultry Science, 46, 4, 520-524, August 2005
09.02.2006
Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğüne
Yürütücüsü olduğum “Bıldırcında Oluşturulan Aflatoksikozis Üzerine Çeşitli Toksin Bağlayıcıların Etkileri” isimli ve 2002 08 10 048 kod numaralı araştırma projesinin kesin raporu ekte sunulmuştur.
Bilgilerinizi ve gereğini saygılarımla arz ederim.
Proje Yürütücüsü
Prof. Dr. Adnan ŞEHU
Adı Soyadı: Adnan ŞEHU Fakültesi: Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Adresi: Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları AD. Dışkapı ANKARA Tel: 0312 3170315/367