taŞlikaya nİhaİ Çed raporu

EYNER ENERJİ ÜRETİM VE TİC. LTD. ŞTİ. TAŞLIKAYA REGÜLATÖRÜ VE HES (22,658 MWm/22,052 MWe), KIRMA-ELEME NİHAİ ÇED RAPORU VE HARÇ ÜNİTESİ TESİSLERİ

TOPÇUOĞLU MADEN. SAN.

VE TİC.. LTD. ŞTİ.

0/398

EYNER ENERJİ ÜRETİM VE TİC. LTD. ŞTİ.

TAŞLIKAYA REGÜLATÖRÜ VE HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe),KIRMA-ELEME VE HARÇ

ÜNİTESİ TESİSLERİ

NİHAİ ÇED RAPORU

ARTVİN İLİ, ARHAVİ İLÇESİ, BALLI DERE

KASIM-2011




1/398

Pro

je S

ahib

inin

Adı EYNER ENERJİ ÜRETİM VE TİC. LTD. ŞTİ.

Adresi Karslılar Mah. 82001 Sok. No:3 Emir Apart. Zemin Kat Çukurova/ADANA

Telefonu 0 322 231 06 26

Faks Nosu 0 322 231 22 12

Projenin Adı TAŞLIKAYA REGÜLATÖRÜ VE HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe),KIRMA-ELEME VE HARÇ ÜNİTESİ TESİSLERİ

Proje Bedeli 32.031.941 TL

Proje İçin Seçilen Yerin (Regülatör, HES,Beton Santrali ve Konkasör Tesisi) Açık Adresi (Adı, Mevkisi, Birden Fazla İl veya İlçede Yer Alıyorsa Bunları Tanımlayan Yörenin Adı)

Artvin İli, Arhavi İlçesi, Kapistre Deresinin yan Kolu Olan Ballı Dere Üzeri

Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone

Koor. Sırası : Sağa-Yukarı Datum : ED-50 Türü : UTM DOM : 39 Zon : 37 Ölçek Faktörü : 6 derecelik

Koor. Sırası : Enlem-Boylam Datum : WGS-84 Türü : UTM DOM : Coğrafik Zon : - Ölçek Faktörü : -

Regülatör Alanı Koordinatları

698619.765:4565318.440 698559.446:4565272.701 698616.450:4565180.393 698716.927:4565254.418 698674.545:4565329.867 698647.452:4565306.887

41.21324334:41.36903457 41.21284648:41.36830079 41.21200171:41.36895021 41.21264329:41.37017180 41.21333274:41.36969119 41.21313257:41.36936081

İletim Tüneli Alanı Koordinatları 697787.896:4568487.890 697802.391:4568491.757 697816.885:4568495.618 698655.904:4565345.988 698659.617:4565332.052 698647.452:4565306.887 698633.609:4565312.664 698619.765:4565318.440 698626.698:4565335.053 698626.915:4565338.266

41.24197263:41.36014587 41.24200389:41.36031997 41.24203510:41.36049404 41.21348241:41.36947425 41.21335607:41.36951397 41.21313257:41.36936081 41.21318796:41.36919769 41.21324334:41.36903457 41.21339116:41.36912260 41.21342002:41.36912623

Yükleme Havuzu Alanı Koordinatları 697754.381:4568512.713 697835.437:4568536.360 697848.984:4568486.082 697770.454:4568469.191

41.24220424:41.35975428 41.24239725:41.36072846 41.24194142:41.36087370 41.24180861:41.35993184

Cebri Boru Alanı Koordinatları 697307.131:4568954.034 697327.148:4568976.370 697768.476:4568581.019 697790.669:4568562.623 697808.907:4568513.070 697794.830:4568507.889 697780.754:4568502.708 697765.305:4568544.681 697748.888:4568558.289

41.24628545:41.35456392 41.24648159:41.35480984 41.24281556:41.35994448 41.24264457:41.36020315 41.24219412:41.36040457 41.24215093:41.36023504 41.24210775:41.36006551 41.24248929:41.35989490 41.24261578:41.35970355




2/398

Santral Alanı Koordinatları 697314.997:4569059.225 697236.080:4569036.820 697203.928:4569005.649 697194.673:4568955.482 697237.541:4568887.295 697307.131:4568954.034 697327.148:4568976.379

41.24723027:41.35469172 41.24704787:41.35374340 41.24677517:41.35334992 41.24632591:41.35322335 41.24570176:41.35371250 41.24628545:41.35456392 41.24648167:41.35480984

Projenin ÇED Yönetmeliği kapsamındaki yeri (sektörü, alt sektörü)

17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete’de Yayınlanarak Yürürlüğe Giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin Madde 7 (b) bendi b) Seçme Eleme Kriterlerine tabi olup (EK-2 Listesi, Madde 28 - Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller),"Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur.

Rap

oru

H

azır

laya

nK

uru

luşu

n

Adı TOPÇUOĞLU MAD. SA N. VE TİC. LTD. ŞTİ.

Adresi 8.Cad. (Bişkek) 123/5 Emek/ANKARA

Telefonu 0312 213 31 38

Faks Nosu 0312 213 31 48

Yeterlilik Belgesi No’su ve Tarihi

87 20/04/2010

Raporu Sunum Tarihi (Gün/Ay/Yıl) …/11/2011




3/398

İÇİNDEKİLER LİSTESİ

İÇİNDEKİLER LİSTESİ ....................................................................................................... 3 TABLOLAR ......................................................................................................................... 9 ŞEKİLLER ......................................................................................................................... 12 EK LİSTESİ ...................................................................................................................... 13 KISALTMALAR ................................................................................................................. 14 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI ....................................................................... 17 (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) ..................................................................................................... 17 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU ...................................................... 24

II.1 Projenin Yeri (kırma-eleme tesisi ile beton santrali dahil) (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi,) .......................................................................... 24 II.2. Proje Kapsamındaki (beton santrali ve konkasör tesisi dahil) Ünitelerin Konumu, Teknik Altyapı Üniteleri, İdari ve Sosyal Üniteler, Varsa Diğer Üniteler, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Bu Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Diğer Tekniklerle Temsili veya Maket Gösterimler,) ............................................................................................. 28

BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI ..................................... 41 III.1. Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları, ........... 41 III.2. Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu ....... 44 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi ............................................................................ 47 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri, ........................................................................ 49 III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi için Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri, ........................................................................ 49 III.6. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı .............................. 51 III.7. Diğer Hususlar ..................................................................................................... 52

BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGÜLATÖR, HES, BETON SANTRALİ VE KONKASÖR TESİSİ PROJESİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*) ........... 54

IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) ............................. 54 IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı, ................................................................................................. 55

IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler ............................................................... 55 IV.2.2. Jeolojik Özellikler (jeolojik yapının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000’lik jeolojik harita ve lejandı), ............................................................................................................. 60 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (yer altı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin artezyen vb. kuyular, proje alanına mesafeleri, emniyetli çekim değeri, suyun fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik özellikleri, yer altı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı), .............................................................................................................. 66 IV.2.4. Yer altı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı,) .............................................................................................................. 68 IV.2.5. Hidrolojik Özellikler (yüzeysel su kaynaklarının –deniz, göl, akarsu ve diğer




4/398

sulak alanlar- fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, akarsuların debileri, mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su toplama havzası, sedimantasyon, drenaj, tüm su kaynaklarının kıyı kullanımları, ekolojik özellikleri), ........................ 70 IV.2.6. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, göl, gölet, su ürünleri ihtihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer kullanımlar) ve bunların proje sahasına göre konumları, mesafeleri, .................................................................... 73 IV.2.7. Kurulacak Regülatörün Su Toplama Havzası ile İlgili, Ballıdereye İlişkin en az 10 Yıllık Aylık Maksimum, Aylık Minimum ve Aylık Ortalama Debilerinin m3/sn olarak verilmesi, ..................................................................................................... 80 IV.2.8. Projenin Yer Aldığı Havzanın Su Kullanım Durumu, Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyeli, Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri (m3/sn), Akım Gözlem İstasyonları ve Regülatör Yerlerini Temsil Eden Uzun Yıllara Ait Akım Değerlerinin, İlgili Kurum (bu verilerin temin edildiği kurum) Onayı Alınarak Sunulması ................................................... 81 IV.2.9. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı), .............................................................................................................. 87 IV.2.10. Tarım Alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, ........................................................................................... 91 IV.2.11. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, orman inceleme değerlendirme formu), ............................................................................ 95 IV.2.12. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar), .................................................. 99 IV.2.13. İç Sulaklardaki (göl, akarsu) Canlı Türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları,), ............................................................................................................. 107 IV.2.14. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruna altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi, ........................................................................................... 118 IV.2.15. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları ............................ 152 IV.2.16. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri), ........................................................................................ 155 IV.2.17. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri), .................................................................... 162 IV.2.18. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.), ............................................................................................. 163 IV.2.19. Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi ................................................................................ 163




5/398

IV.2.20. Diğer Özellikler. ...................................................................................... 166 IV.3. Sosyo – Ekonomik Çevrenin Özellikleri ............................................................. 166

IV.3.1. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler), ............................. 166 IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler), ............................................ 169 IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir), .................................................. 171 IV.3.4. İşsizlik (yöredeki işsizlik nüfus ve faal nüfusa oranı) ................................ 172 IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (eğitim, sağlık kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu), .................................................................... 173 IV.3.6. Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.), ......................................................................................................... 177 IV.3.7. Diğer Özellikler ......................................................................................... 178

BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLAMAM ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER: .......................................................................................... 180 (Bu Bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.I ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır). ........................... 180

V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES, iletim hattı (tünel ve kanal), Beton Santrali, konkasör tesisi dahil), (inşaat aşamasındaki etkiler her bir regülatör, HES ve bunlara ait iletim tesisleri ve diğer yapılar için ayrı ayrı irdelenecektir) ............................................................................................................ 180

V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Döküm Sahalarının Konumu, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, ..................................................................... 180 V.1.2. Taşkın Önleme ve Drenaj İşlemleri ........................................................... 184 V.1.3. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksik ve Kimyasal Olanların Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler ve Makineler, ............................................................................................................ 185 V.1.4. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması vb. İşlemler Nedeni ile Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar için Kullanılacakları, .................................................................................................... 190 V.1.5. Regülatör ve HES Yapımı Dolayısıyla Kullanılacak Olan Malzemenin Nereden ve Nasıl Temin Edileceği ....................................................................... 190 V.1.6. Konkasör Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (gün-ay-yıl), Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının İnşası ile İlgili İşlemler, Kullanılacak Makine Ekipmanları, ........................................................................ 191 V.1.7. Beton Santrali Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (gün-ay-yıl), Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının İnşası ile İlgili İşlemler, Kullanılacak Makine Ekipmanları, ........................................................................ 194 V.1.8. İnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Taşıma ve Depolama gibi Toz Yayıcı İşlemler, Kümülatif Değerler, ................................................................................ 198 V.1.9. Zemin Emniyeti ve Su Kaçağı Olmaması için Yapılacak İşlemler, ............ 224 V.1.10. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı için Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki




6/398

Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı, Flora ve Fauna Üzerine Olabilecek Etkiler, 225 V.1.11. İnşaat İşlemleri Süresince Su Ortamında, Dere Yatağında ve Proje Alanında Mevcut Canlı Türlerine (karasal ve sucul flora-fauna) Olabilecek Etkiler ve Hassas Türlerin Ne Şekilde Korunacağı, Alınacak Önlemler, .............................. 228 V.1.12. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, ...................................................................... 230 V.1.13. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Kadar Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Özellikleri, Oluşacak Emisyonlar, .......................................................................................................... 232 V.1.14. Proje Kapsamında Kullanılacak Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarları, Su Temini Sistemi ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve miktarları, Deşarj Edileceği Ortamlar, . 235 V.1.15. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Meydana Gelecek Katı Atık Miktarları, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği, ................ 244 V.1.16. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, ............................................................................... 247 V.1.17. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, . 262 V.1.18. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre için Riskli ve Tehlikeli Olanlar, ... 262 V.1.19. İnşaat Faaliyetlerinin Karasal ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Bütüncül Etki Değerlendirmesi, ........................................ 264 V.1.20. Proje Alanında, Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (ağaçlandırma ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun için Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri, ...... 273 V.1.21. Proje Alanı Beton Santrali ve Konkasör Tesisi Dahil Olmak Üzere Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) Olabilecek Etkilerin Belirlenmesi, ........................................................................................................ 273 V.1.22. Diğer Özellikler ........................................................................................ 273

V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, .................................................................................... 274

V.2.1 Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Ünitelerde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, ........................................... 274 V.2.2. Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler, .................................................................................................................. 278 V.2.3. Kaynağın Kullanılması ve Regülatör Yapılarında Su Tutulması Sonucu Su Kalitesine ve Su Ortamındaki Canlılara Olabilecek Etkiler, Proje için Tespit Edilen Balık Türlerine Ait Geçiş Yapıları, ........................................................................ 278 V.2.4. Dere Yatağına Bırakılacak Su Hesabı (havza akımları, yağış-akış ilişkisi, ekolojik potansiyel, son 10 yıllık ortalama debiler, varsa ulusal ve uluslar arası mevzuatla korunan balık türleri ve muhtemel ihtiyaçları, su hakları (içme-kullanma, sulama, alabalık yetiştiriciliği) v.b dikkate alınmalı, mansap can suyu çıkış yerinin gösterildiği açıklayıcı çizim) ................................................................................. 281 V.2.5. Suyun Temin Edileceği Kaynağın Kullanılması, Su Tutulması Sonucu Mansapta Olabilecek Değişimler, Bu Değişimlerin Su Kalitesine ve Su Ortamındaki Canlılara Etkileri, Doğal Yaşam Üzerine Etkiler (heyelan, erozyon, nehir hidrolojisi, sucul yaşam, sediment gelişi vb.) ........................................................................ 305




7/398

V.2.6. Projenin Membaa ve Mansabında Varsa Diğer Projelerin (baraj, regülatör, HES vb.) Belirtilmesi, Ekosistem Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, ......... 309 V.2.7. Kaynağa Ait Varsa Diğer Kullanım Şekilleri ve Etkileri, (proje alanına yakın yerleşim yerlerine ait su hakları ve tarımsal faaliyetlere ilişkin değerlendirme) ... 311 V.2.8. Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler, ........................... 311 V.2.9. Orman Alanlarına Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması, ..................................................................................................... 312 V.2.10. Tarım Alanlarına Olabilecek Etkiler ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması, ................................................................................... 313 V.2.11. Karasal ve Sucul Flora / Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, .............................................................................................................. 314 V.2.12. Projenin İşletilmesi Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde, Nasıl Temin Edileceği, .................................................................................................. 317 V.2.13. İdari ve Sosyal Ünitelerde İçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Arıtılması için Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği, Prosesinin Detaylandırılması ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği, ........................................................ 317 V.2.14. Konut, Sosyal ve İdari Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar için ve Ne Şekilde Değerlendirileceği, .................................................................................. 319 V.2.15. Proje Ünitelerinin İşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları ve Kontrolü için Alınacak Önlemler, .......................................................................... 321 V.2.16. Diğer Özellikler. ....................................................................................... 321

V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri............................................... 322 V.3.1. Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb. , ............................................................................................................................ 322 V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi. ................................................................ 322 V.3.3. Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi. ................................................................................................ 323

BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER ..................................... 325

VI.1. Arazi Islahı, ........................................................................................................ 325 VI.2. Proje Alanı ve Konkasör Tesisinde Yapılacak Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları, ................................................................................................................ 325 VI.3. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler, ....................................................................... 326

BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ .................................................................. 328 (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.) .............................................................................. 328 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI ................................................................................. 330

VIII.1. Faaliyetin İnşaatı için Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası için Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı, ................................ 330 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” Başlığının İkinci Paragrafında Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi ile İlgili Program. ......................................................... 335

BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI ....................................................................................... 337 (Projenin etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna yansıtılması) ................................................................................................. 337 BÖLÜM X: YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLEİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ .................................................................................................... 339




8/398

(Projenin inşaat ve işletme aşamalarında yapılması planlanan tüm çalışmaların ve çevresel etkiler için alınması öngörülen tüm önlemlerin, mümkün olduğunca basit, teknik terim içermeyecek şekilde ve halkın anlayabileceği sadelikte anlatılması) .. 339 BÖLÜM XI: SONUÇLAR ................................................................................................. 345 (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri) ................................................................. 345 NOTLAR VE KAYNAKLAR ............................................................................................ 365 EKLER ............................................................................................................................. 370




9/398

TABLOLAR Tablo 1. Proje Sahasına En Yakın Yerleşim Yerleri Ve Bunların Proje Ünitelerine Göre

Konumları Tablo 2. Proje Ünitelerine Ait Koordinatlar ve Ünitelerin Kapladıkları Alanlar Tablo 3. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Maliyet Hesaplamaları Tablo 4. Taşlıkaya Regülatörü Tesis Yapıları Tablo 5. Yatırım Programı Tablo 6. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik Güç Faydaları Tablo 7. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik Güç Faydaları Tablo 8. Tablolarda Kullanılan Formüller Tablo 9. Ekonomik Analiz Sonuçları (6 & 3,3 cent/kW) Tablo 10. Ekonomik Analiz Sonuçları (6 & 6 cent/kW) Tablo 11. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Toplam Maliyet ve Giderleri Tablo 12. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6&3,3 cent/kW) Tablo 13. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6 & 6 cent/kW) Tablo 14. Taşlıkaya Regülatörü ve HES İç Karlılık Oranı (6 & 3,3 cent/kW) Tablo 15. Taşlıkaya Regülatörü ve HES İç Karlılık Oranı (6 & 6 cent/kW) Tablo 16. Artvin İli Aylara Göre Sıcaklık Değişimleri Tablo 17. Artvin İli Yağış Durumu Tablo 18. Artvin İli Ortalama Açık, Bulutlu, Kapalı Günler Sayısı Tablo 19. Artvin İli Nem Durum Tablo 20. Artvin İline Ait Rüzgar Durumu Tablo 21. Artvin İli Aylık Ortalama Rüzgar Hızları (m_sec) Tablo 22. Artvin İli Aylık Esme Sayıları Toplamı Tablosu Tablo 23. Çağlayan Formasyonu’na ait Q Kaya Sınıflaması (Barton vd, 1974) Tablo 24. Artvin İli Sıcak su ve Madensuyu Kaynakları. Tablo 25. Artvin İli Jeotermal Su Kaynakları ve Kullanım Amaçları Tablo 26. Artvin İli Sıcak su ve Madensuyu Kaynakları. Tablo 27. Artvin İli’ndeki Akarsuların Feyezan Debileri Tablo 28. Artvin İli’ndeki Göller Tablo 29. Thornthwaite Yöntemine Göre Artvin İli’nin Su Bilançosu Tablo 30. Artvin İli Sınırları İçerisindeki İçme Suyu Tesisleri Tablo 31. İşletmedeki Taşkın Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri Tablo 32. İnşa Halindeki Taşkın Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri Tablo 33. Proje Havzasında Bulunan Diğer Tesisler ve Konumları Tablo 34. Taşlıkaya Regülatör Yeri Aylık Ortalama Akımları (1978-2009) Tablo 35. DMİ- Ortacalar Meteoroloji İstasyonu Aylık Yağış Değerleri (mm) Tablo 36. DSİ- Sarıgöl Meteoroloji İstasyonu Aylık Toplam Yağış Değerleri (mm) Tablo 37. Akım Gözlem İstasyonlarına Ait Karakteristik Bilgiler ve Gözlem Periyotları Tablo 38. Artvin İli Genel Toprak Yapısı Dağılımı Tablo 39. Artvin İli 2009 Yılı Tarım Alanı Dağılımı Tablo 40. Artvin İli 2009 Yılı Tarım Alanı Dağılımı Tablo 41. Artvin İlinde Bulunan Milli Parklar Tablo 42. Artvin İlinde Bulunan Tabiat Parkları Tablo 43. Artvin İlinde Bulunan Tabiat Koruma Alanları Tablo 44. Çalışma Bölgesinin Tatlısu Alg Türleri Tablo 45. Çalışma Bölgesinin Zooplanktonik Organizmaları Tablo 46. Çalışma Alanındaki Bentik Omurgasız Türleri Tablo 47. Çalışma Bölgesinin Balık Türleri Tablo 48. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Proje Sahası Floristik Listesi Tablo 49. Artvin-Arhavi, Taşlıkaya-HES Proje Alanı İkiyaşamlı Türleri ve Koruma Statüleri Tablo 50. Artvin -Arhavi, Taşlıkaya-HES Proje Alanı Sürüngen Türleri ve Koruma Statüleri Tablo 51. Artvin-Arhavi, Taşlıkaya-HES Proje Alanı Kuş Türleri ve Koruma Statüleri Tablo 52. Artvin, Arhavi Taşlıkaya- HES Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Belirlenen Memeli

Hayvan Türleri ve Koruma Statüleri Tablo 53. Proje Alanı Sınırları İçerisinde ve Yakın Çevrede Kaydedilmiş Olan Türler Arasından

“Av Hayvanı” Statüsüne Sahip Olan Kuş ve Memeli Hayvan Türleri. Tablo 54. Artvin İli Linyit Yatakları




10/398

Tablo 55. Artvin İli 2009 Yılı Verilerine Göre Büyükbaş Hayvan Varlığı Tablo 56. Artvin İli 2009 Yılı Verilerine Göre Küçükbaş Hayvan Varlığı Tablo 57. Artvin İli’nde İşletme Büyüklüklerine Göre Hayvan Dağılımı Tablo 58. Artvin İli’nin 2009 Yılı Sonu İtibariyle Hayvansal Üretim Miktarları Tablo 59. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2009 Verileri Tablo 60. Yıllara Göre Arhavi Nüfus Verileri Tablo 61. Genel Nüfus Sayımlarına göre Tahmini Nüfus Değişimi Tablo 62. 2008-2009 Yılı Göç Miktarı Tablo 63. Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Hane Halkı Sayısı (2000) Tablo 64. Artvin 2001 Yılı Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Tablo 65. 2009 Yılı İşsizlik Oran Tablosu Tablo 66. İstihdama ilişkin İŞKUR Temel Göstergeleri Tablo 67. Artvin İŞKUR Müdürlüğü’ne kayıtlı İşsizlerin Mesleki Dağılımı Tablo 68. Okuma Yazma Durumu Ve Cinsiyete Göre Nüfus ( 6 +yaş ) - 2009 Tablo 69. Eğitim Seviyesine Göre Okul Sayısı Tablo 70. Diğer Eğitim Kurumları Tablo 71. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları Tablo 72. Hafriyat İşleri ve İnşaat Aşamasında Kullanılacak Ekipmanlar Tablo 73. Kırma-Eleme Tesisinin Zamana Bağlı Üretim Değerleri Tablo 74. Kırma-Eleme Tesisine Ait Koordinatlar Tablo 75. Makine ve Ekipman Listesi Tablo 76. Harç Ünitesi Tesisi İçin Zamana Bağlı Üretim Değerleri Tablo 77. Harç Ünitesi Tesisine Ait Koordinatlar Tablo 78. Harç Ünitesi Tesisinde Kullanılacak Makine ve Ekipman Listesi Tablo 79. Proje Alanındaki Kazı Miktarları ve Taşınacakları Yerler Tablo 80. Regülatör Sahasından Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı Tablo 81. İletim Tünelinden Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı Tablo 82. Yükleme Havuzunda Yapılacak Hafriyattan Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı Tablo 83. Yayılma Sınıflarına Göre M Değerleri Tablo 84. Rüzgar Verilerini Sınıflanması Tablo 85. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Yükleme Havuzu Alanı) Tablo 86. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Yükleme Havuzu Alanı) Tablo 87. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Yükleme Havuzu

Alanı İçin) Tablo 88. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Yükleme Havuzu Alanı İçin) Tablo 89. Cebri Boru ve Santral Binası Alanında Yapılacak Hafriyattan Kaynaklı Oluşacak

Emisyon Miktarı Tablo 90. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Cebri Boru ve Santral Binası İçin) Tablo 91. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Cebri Boru ve Santral Binası İçin) Tablo 92. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Cebri Boru ve

Santral Binası İçin) Tablo 93. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Cebri Boru ve Santral Binası İçin) Tablo 94. Regülatör Alanı Ulaşım Yolu Çalışmasından Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı Tablo 95. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin) Tablo 96. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin) Tablo 97. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Regülatör Alanı

Ulaşım Yolu İçin) Tablo 98. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin) Tablo 99. Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu Çalışmasından Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı Tablo 100. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin) Tablo 101. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin) Tablo 102. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Yükleme Havuzu

Ulaşım Yolu İçin) Tablo 103. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin) Tablo 104. Şantiye Sahasından Kaynaklı Oluşacak Emiyon Miktarı Tablo 105. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Şantiye Sahası İçin) Tablo 106. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Şantiye Sahası İçin) Tablo 107. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Şantiye Sahası

İçin)




11/398

Tablo 108. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Şantiye Sahası İçin) Tablo 109. İnşaat Aşamasında Kullanılacak İş Makineleri Tablo 110. Motorinin Özellikleri Tablo 111. Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Faktörleri Tablo 112. İş Makinelerinden Kaynaklanması Beklenen Kirletici Değerler Tablo 113. Evsel Nitelikli Atıksu Deşarj Kriterleri Tablo 114. Tipik Evsel Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları Tablo 115. Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri Tablo 116. Proje Kapsamında Kullanılacak Su Miktarları, Oluşacak Atık Su Miktarları ve

Berteraf Yöntemleri Tablo 117. Ses Gücü Düzeyleri Tablo 118. Araç ve Ekipmanların Ses Gücü Düzeyleri Tablo 119. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Tablo 120. Ses Basınç Düzeyleri Tablo 121. Atmosferik Yutuş Tablo 122. Nihai Ses Basınç Düzeyleri Tablo 123. Düzeltme Faktörleri Tablo 124. Ses Düzeyleri Tablo 125. Lgündüz Değerleri Tablo 126. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Tablo 127. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W = 2,24 kg) Tablo 128. Bina Temeli Titreşim Hızı (Vo) Değerlerine Bağlı Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar

Görebilecek Bina Türleri (Forssbland,1981) Tablo 129. Patlatma Yapılan Kaya Türü ve Bina Temeli Altındaki Kayaç Türüne Bağlı Olarak

Değişim Gösteren k Katsayısı Asgari ve Azami Değerleri (Armac Printing Company).

Tablo 130. Montana (Tennant, 1976) Yöntemine Göre Balık, Vahşi Yaşam ve Rekreasyon Amaçlı Akarsu İç Akıntı Oranları

Tablo 131. Taşlıkaya Regülatör Yerine Ait En Kesit Parametreleri ve Boyutsuz Islak Çevre ve Boyutsuz Debi Değerleri

Tablo 132. Taşlıkaya Regülatörü İçin Hesaplanan Can Suyu Miktarı (m3/sn) Tablo 133. Hesaplanan Aylık Bazda Can Suyu Miktarına Göre Derede Meydana Gelebilecek

Su Seviyesi Tablo 134. Hesaplanan Aylık Bazda Can Suyu Miktarına Göre Derede Meydana Gelebilecek

Su Hızı Tablo 135. Debi Süreklilik İndisine Göre Hesaplanan Parametrelere Ait Değerler Tablo 136. Son 10 Yıllık Günlük Bazda Ölçülen Akım Verilerinden Elde Edilen ve 7Q10

Yönteminde Kullanılacak Olan Veri Seti Tablo 137. Son 20 Yıllık Günlük Bazda Ölçülen Akım Verilerinden Elde Edilen ve 7Q20

Yönteminde Kullanılacak Olan Veri Seti Tablo 138. Farklı Yöntemlere Göre Belirlenen Can Suyu Miktarı ve Regülatör Tarafından Aylık

Bazda Kullanılacak Su Miktarları (m3/sn) Tablo 139. Farklı Yöntemlere Göre Hesaplanan Can Suyu Miktarına Göre Derede Oluşan Su

Seviyesi Tablo 140. Farklı Yöntemlere Göre Hesaplanan Can Suyu Miktarına Göre Derede Oluşan Su

Hızı Tablo 141. Bölgedeki Balık Türlerinin Yaşayabileceği Minimum Akım ve Derinlikler (Cows and

Welcomme, 1998) Tablo 142. Ekosistem Raporunda Taşlıkaya Regülatöründen Sonra Bırakılması Önerilen

Minimum Su Miktarları Tablo 143. Taşlıkaya. Regülatörü Can suyu Miktarları (Can suyu + Sulama Hakları) (m3/sn) Tablo 144. Proje Havzasında Bulunan Diğer Tesisler ve Konumları Tablo 145. Evsel Nitelikli Atıksu Deşarj Kriterleri (İşletme Aşaması) Tablo 146. Tipik Evsel Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları (İşletme Aşaması) Tablo 147. Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri (İşletme Aşaması)




12/398

ŞEKİLLER Şekil 1. Türkiye’nin Birincil Enerji Talebi ve Yerli Üretimi Şekil 2. Türkiye’de Yerli Enerji Üretiminin Talebi ve/veya Tüketimi Karşılama Oranı Şekil 3. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Tesis Alanlarına Ait Uydu Görüntüleri Şekil 3.a. Proje İş Akım Şeması Şekil 4. Artvin İli Rüzgarın Ortalama Hızına Göre Çizilmiş Rüzgar Gülü Şekil 5. Artvin İli Esme Sayılarına Göre Çizilmiş Rüzgar Gülü Şekil 6. Artvin İli Deprem ve Sismik Durumu Şekil 7.Thornthwaite Yöntemine Göre Artvin İli’nin Su Bilançosu Grafiği Şekil 8. Projenin Havzadaki Diğer Tesisler İlişkisini Gösterir Şematik Plan Şekil 9. Hidrometeoroloji Bulduru Haritası Şekil 10. Artvin İli Topraklarının Alansal Dağılımı (%) Şekil 11. Artvin İline ait Arazi Kabiliyet Sınıflarının Dağılımı (%) Şekil 13. Artvin İli Korunan Alanları Gösterir Kroki Şekil 14. Artvin İline Ait Maden Krokisi Şekil 15. İletim Tüneli Patlatma Dizaynı Şekil 16. Kırma-Eleme Tesislerine Ait İş Akım Şeması (Genel) Şekil 17. Kırma-Eleme Tesislerine Ait İş Akım Şeması (Genel) Şekil 18. Kırma-Eleme Tesisi Örnek Şekli Şekil 19. Harç Ünitesi Tesisi İş Akım Şeması Şekil 20. Harç Ünitesi Tesisi İş Akım Şeması Şekil 21. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Alanı) Şekil 22. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Alanı) Şekil 23. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Cebri Boru ve Santral Binası İçin) Şekil 24. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Cebri Boru ve Santral Binası İçin) Şekil 25. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin) Şekil 26. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin) Şekil 27. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin) Şekil 28. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin) Şekil 29. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Şantiye Sahası İçin) Şekil 30. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Şantiye Sahası İçin) Şekil 31. Paket Atık su Arıtma Tesisi Genel Planı Şekil 32. Gürültü Yayılım Grafiği Şekil 33. Debi Süreklilik Eğrisi Şekil 34. Islak Çevre-Debi İlişkisi Şekil 35. Baz Akım Ayırma Yöntemleri Şekil 36. Arazide Yerinde Yapılan Ölçümler Sonucunda Elde Edilen En Kesit Şekil 37. Islak Çevre-Debi Arasındaki İlişki Şekil 38. Deredeki Su Seviyesi İle Debi Arasındaki İlişki Şekil 39. Deredeki Su Hızı İle Debi Arasındaki İlişki Şekil 40. Karataş Regülatör Yerinde Ölçülen Aylık Ortalama Debi Değerinin Zaman Göre

Değişimi Şekil 41.Taşlıkaya Regülatör Yeri Debi Süreklilik Eğrisi Şekil 42. Akım-Tekerrür Aralığı Arasındaki İlişki Şekil 43. Akım-Tekerrür Aralığı Arasındaki İlişki Şekil 44. Projenin Havzadaki Diğer Tesisler İlişkisini Gösterir Şematik Plan Şekil 45. İş Kazası İçin Acil Müdahale Planı Şekil 46. Yangın İçin Acil Müdahale Planı Şekil 47. Deprem İçin Acil Müdahale Planı




13/398

EK LİSTESİ EK-1 1/25.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Topoğrafik Harita

EK-2 1/5.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Topoğrafik Harita

EK-3 1/25.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Jeolojik Harita

EK-4 1/25.000 Ölçekli Ulaşım Yollarını Gösteriri Topoğrafik Harita

EK-5 1/25.000 Ölçekli Proje Etki Alanını Gösterir Topoğrafik Harita

EK-6 1/100.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Arazi Varlığı Haritası

EK-7 1/25.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Mesçere Haritası

EK-8 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Yer Bulduru Haritası

EK-9 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Google Earth Fotoğrafları

EK-10 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesine ait Fotoğraflar

EK-11 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesine Ait Plan ve Kesitleri

EK-12 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Ekolojik Değerlendirme Raporu

EK-13 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Su Kullanım Hakları Raporu

EK-14 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi SKKY Tablo-1’e Göre Su Analiz Raporu

EK-15 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Su Kullanım Hakkı Anlaşması ve Lisansı

EK-16 Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden Alınmış Artvin İli’ne Ait Meteorolojik Veriler

EK-17 DSİ Genel Müdürlüğü’nden Alınmış Onaylı Regülatör Yeri Akım Değerleri

EK-18 Taşlıkaya Regülatörü ve HES ÇED İnceleme Değerlendirme Formu

EK-19 Protokol anlaşması

EK-20 Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanları İçin Alınmış Kurum Görüşleri

EK-21 Ballı Deresinden Su Kullanımı İle İlgili DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’nün Görüşü

EK-22 Ölçeksiz Çökeltim Havuzu Planı

EK-23 Halkın Katılım Toplantısı Gazete İlanları

EK-24 Nihai ÇED Raporu İzleme Raporları Formu

EK-25 Balık Geçidi Çizimi

EK-26 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejantı ve Plan Hükümleri

EK-27 Topçuoğlu Madencilik San. Ve Tic. Ltd. Şti. Adına Büro Tescil Belgesi ve Yeterlilik

Belgesi




14/398

KISALTMALAR ABD Amerika Birleşik Devletleri ADNKS Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Ag Gümüş AGİ Akım Gözlem İstasyonu AKM Askıda Katı Madde AMP Acil Müdahale Planı Au Altın A.Ş. Anonim Şirketi bk. Bakınız BOI Biyolojik Oksijen İhtiyacı C Santigrat CITES Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası

Ticaretine İlişkin Sözleşme cm Santimetre Cu Bakır ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi dBA A-Ağırlıklı desibel DPT Devlet Planlama Teşkilatı DSİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü EİE Elektrik İşleri Etüt İdaresi EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş. ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Fe Demir g Gram GSYİH Türkiye Gayri Safi Yurt İçi Hasılası ha Hektar HC Hidrokarbon HES Hidroelektrik Santralı hm3 Hektometreküp hPa HektoPaskal Hz Hertz IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi İBBS İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması KAKY Katı Atıkların Kontrolu Yönetmeliği kg Kilogram KOI Kimyasal Oksijen İhtiyacı km Kilometre kV Kilovolt kVA Kilo volt amper L Litre m Metre mm Milimetre Mn Manganez MTA Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü MW Mega Watt m/s Metre/saniye m2 Metrekare m3/sa Metreküp/saat No. Numara NOx Azot oksitler




15/398

ÖKA Önemli Kuş Alanı Pb Kurşun PM Partikül Madde sa Saat s Saniye SKHKKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği SKKY Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği T.C. Türkiye Cumhuriyeti TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim A.Ş. TL Türk Lirası TPAO Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu USEPA Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı vb. Ve benzerleri Zn Çinko º Derece % Yüzde ‰ Binde oC Derece Santigrat µS/cm mikrosiemens/santimetre µ mikro




16/398


TAŞLIKAYA REGÜLATÖRÜ VE HES (22,618 MWm/22,052 MWe),

KIRMA-ELEME VE HARÇ ÜNİTESİ TESİSLERİ

Artvin İli, Arhavi İlçesi Sınırları İçerisi, Kapistre Deresinin Bir Kolu Olan Ballı

Deresi Üzerinde

BÖLÜM-I

PROJENİN TANIMI VE AMACI




17/398

BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) Hazırlanan proje; 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete’de Yayınlanarak Yürürlüğe Giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin Ek-II Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi - Madde 28 – “Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller” kapsamında olup aynı yönetmeliğin Madde 7 (b) bendi “b) Seçme Eleme Kriterlerine tabi olup "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur” hükmü gereği söz konusu proje; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 05.04.2010 tarih ve 3090/20505 sayılı yazısında belirlenen ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır. I.a. Proje Konusu

Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde, Taşlıkaya Regülatörü için Kapistre Deresinin bir kolu olan Ballı Derenin sularından yararlanarak hidroelektrik enerji üretimi amacıyla “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin yapılması ve işletilmesi planlanmaktadır.

Proje kapsamındaki santralin kurulu gücü 22.618 MW olarak planlanmıştır. Proje

kapsamında yıllık üretilecek firm (güvenilir) enerji 23.502 GWh, sekonder (ikincil) enerji ise 69.166 GWh, olacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” mevcut durumdaki akımlarla toplam 92.668 GWh enerji üretilmesi planlanmaktadır.

I.b. Faaliyetin Tanımı

Taşlıkaya regülatörü Kapistre Derenin Ballı Dere kolu üzerinde karşıdan alışlı kontrolsüz beton ağırlıklı olarak planlanmıştır. Taşlıkaya regülatörü ile birlikte Ballı Dereden çevrilen doğal akımlar, yine Ballı Derenin üzerinde bulunan Taşlıkaya HES’te enerji üretimi amacıyla türbinlenecektir.

Regülatör yeri, iki kola ayrılan Kapistre Derenin Ballı dere kolu üzerindedir. Regülâtör yeri topoğrafik, jeolojik ve mühendislik koşulları yönünden en uygun yerdir. Taşlıkaya regülatörü kret kotu 990.08 m, talveg kotu 983.00 m, temel kotu 981.50 m, talvegden yüksekliği 7.08 m temelden yükseklik 8.58 m’dir.

Taşlıkaya Regülatörü normal su seviyesi 988.00 m. olarak tespit edilmiştir.

Taşlıkaya regülatörü talvegden itibaren 7.08 m yüksekliğinde nap kotu 988.00 m. olacak şekilde kapaksız olarak tasarlanmıştır. Yapılan optimizasyon çalışmaları sonucu regülatör yerindeki yıllık ortalama akım değeri olan 2.640 m3/s’nin %86.80’ni enerji maksadı ile çevrilecektir.

Santralde 6.3 kV gerilim seviyesinde üretilen enerji, ünite transformatörleri vasıtası ile 34.5 kV gerilim seviyesine yükseltilerek 34.5 kV şalta aktarılmakta ve 7 km’lik tek devre 477 MCM iletkenli enerji nakil hattı ile Çamlıca barajının mevcut veya oluşturulacak Dağıtım Merkezine bağlanarak ulusal şebekeye aktarılacaktır. Bu amaçla santral binasının içine iki giriş, bir ölçüm ve iç ihtiyaç fiderli, bir adet çıkış fiderinden teşekkül eden toplam beş hücreli 34.5 kV metal muhafazalı kapalı şalt yapılması düşünülmüştür




18/398

Taşlıkaya Hidroelektrik ünitelerinin Ulusal Elektrik Sistemi ile paralele girmesi Taşlıkaya HES 34.5kV şalt sahasındaki ünite fider kesicileri üzerinden yapılacaktır. Diğer bir deyimle Taşlıkaya HES 34.5 kV barası, öncelikle Çamlıca DM sine bağlı enerji nakil hatları üzerinden enerjilenecek ve daha sonra üniteler, senkronizasyon cihazı (25) ile otomatik veya elle paralele ünite kesicileri üzerinden alınacaktır. Bu amaçla ünite kesicilerden önce ve 34.5 kV şalt baralarına uygun büyüklükte gerilim ölçü transformatörleri konularak senkronizasyon için çıkışlar alınmıştır.

Taşlıkaya HES ve şalt sahası kontrol koruma ve ölçme sistemi olarak teknolojik

yenilikler takip edilerek merkezi kontrol odasında bilgisayarlı kontrol ve izleme sistemi ile Lokal kontrol panolarında PLC kontröllü sistem düşünülmüştür

Ünitelerin, şalt sahası teçhizatının ve tüm yardımcı sistemleri kontrol ölçme ve izlemesi işlemlerinin merkezi bir bilgisayar sistemi tarafından sağlanması ön görülmüştür.

Santralde üretilen enerji ölçümü, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’ ne uygun olarak 34.5kV saltta teçhiz edilecek ölçüm sistemi ile ölçülecektir.

Bağlama noktası TEİAŞ planlaması doğrultusunda gerçekleşecektir. Proje kapsamında yapılacak enerji İletim Hattı bu rapor kapsamında değerlendirilmeye alınmamış olup, söz konusu Enerji İletim Hattı Projesi 17.06.2008 tarih ve 26939 sayılı “Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği “kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. I.c. Faaliyetin Ömrü

Hidroelektrik santraller diğer üretim tipleri ile kıyaslandığında en düşük işletme maliyetine, en uzun işletme ömrüne ve en yüksek verime haizdirler.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” tesislerinin 2 yılda

inşa edilmesi planlanmıştır. Taşlıkaya Regülatörü’nün membasında şimdiye kadar bir tesis planlanmamış olup, bölgenin sosyoekonomik ve topografik koşulları dikkate alındığında, membada yapılabilecek tesisler regülatörlü depolamasız tesislerden ibaret olacaktır. Proje kapsamında işletme ömrü 49 yıl olarak belirlenmiştir. Ancak hidroelektrik santrallerinin ömrünü tamamlamasından sonra yapılacak iyileştirme ve güçlendirme çalışmalarıyla daha uzun ömürlü kullanımları sağlanabilmektedir.

I.ç. Faaliyetin Hizmet Amaçları “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” tesislerinin

işletilmesi, Türkiye ekonomisine ve enerji pazarına katkıda bulunacağı gibi, coğrafi konumu ve ulaşım yolları ile gelişme potansiyeli her zaman yüksek olan yörede enerji imkanları yaratacak, ekonomiye ve istihdama gerek inşaat, gerekse işletme döneminde imkanlar getirecektir. Bunun yanı sıra Türkiye’nin ürettiği “yeşil enerji” miktarına katkıda bulunacak, Kyoto Konferansı kararlarına göre, halihazırda enerjilerinin en az %22’sini yeşil enerji olarak tüketmeleri gereken Avrupa ülkelerine enerji ihracatı imkanına da katkı sağlayacaktır.

Ayrıca, bu ve buna benzer santrallerin büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilerek devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacak ve değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır.




19/398

Hidroelektrik santrallerin avantajları:

Kuraklık halleri hariç devamlı ucuz enerji üretirler Bakım maliyeti düşüktür. Yenilemeyen bir yakıt enerji üretimi yapmazlar. Enerji üretiminde hava kirliliğine neden olmazlar. Hidroelektrik santrallerin bir parçası olan rezervuarlar balık üretimi,

regreasyon alanı gibi amaçlarla da kullanılabilir. Rezervuarlar fazla miktarda suyu depolayarak hem sulu tarıma hem de

uzun süreli enerji üretimine imkan tanırlar. Rezervuarlar taşkın kontrolüne yardımcı olurlar. Hidroelektrik santral rezervuarları kuruldukları yerin mansabındaki yerlerin

su kalitesinin yükseltilmesine yardımcı olurlar.

I.d. Faaliyetin Pazar ve Hizmet Alanları Dünyadaki hızlı teknolojik gelişmelere rağmen enerji, sanayi için mutlak girdi olma niteliğini hala korumaktadır. Sanayileşen toplumların vazgeçilmez ihtiyaçlarının başında enerji ihtiyacı gelmektedir. Zamanında yapılamayan enerji yatırımları, sanayileşen toplumlara ağır maliyetler yüklemekte, zaten sınırlı olan kaynaklarının verimli kullanılmasına engel olmaktadır. Bu tür toplumların, özellikle fosil kökenli enerji kaynaklarının sınırlı olması, fosil kökenli kaynaklardan enerji üretiminin sınırlı olmasının yanı sıra doğaya verdiği zarar nedeni ile gelişmiş ülkelerde yenilenebilir, alternatif enerji üretim kullanım kapasite her geçen gün artmakta olup, ciddi boyutlara gelmiştir.

Ülkemizde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yürütülen Yap-İşlet-

Devret (YİD) modeli, bu model kapsamındaki “Otoprodüktör Üreticiler” yöntemi ve işletmede bulunan HES’lerin “İşletme Hakkının Devredilmesi” uygulaması ile DSİ tarafından yürütülen “%100 Dış Kredili Anahtar Teslimi” modelleriyle HES’lerin inşa edilmesinde önemli gelişmeler kaydedilmiş bulunmaktadır.

Elektrik enerjisi sektörüne Ülkemiz genel politikaları açısından bakıldığında en önemli unsurlar; enerji arz güvenliği, enerji üretim maliyeti, dışa bağımlılığının azaltılması, yerli, yenilenebilir ve çevreyle uyumlu kaynakların kullanımıdır. Ülkemizde kullanılan elektrik ise 2008 yılında %82 termik (%48,6 doğalgaz, %26,2 kömür ve %7 diğer) %17’si hidrolik ve geriye kalan %1’i ise jeotermal ve rüzgardan sağlanmıştır. Bu kullanılan kaynaklardan görüleceği üzere elektrik enerjisinin %82’sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmediği, yarısından fazlasının ithal kaynaklı olduğu görülmektedir. Diğer taraftan EÜAŞ tarafından yapılan düşük projeksiyona göre 2020 yılı için kurulu gücümüzün 80.000 MW, yüksek projeksiyona göre 100.000 MW’a çıkarılması gerekmektedir. Buna göre bugün için yaklaşık 40.000 MW kapasiteli elektrik enerji kapasitesine önümüzdeki 10 yılda 40.000 MW, her yıl ortalama 3.500-4.000 MW kapasiteli ilave elektrik üretim tesislerinin yatırımlarını gerektirmektedir. Bu itibarla ülke olarak enerjiye yatırım yapmak zorunluluğumuz bulunmaktadır. Ekonomik açıdan üretim maliyetlerini düşürmek, enerji arz güveliği ve ülke politikaları açısından dışa bağımlılığımızı azaltabilmek için toplam enerji üretimi içerisinde yerli enerji kaynaklarının payını artırmak, maliyetleri düşürmek için yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretimi geliştirmek durumundayız. Ülkemizin gelişmesine bağlı olarak hidroelektrik enerji potansiyeli ve tüketiminin toplam enerji içindeki payı da azalmaktadır. Ancak, temiz enerji olması, değerlendirilememesi halinde akarsularımızın doğal olarak denizlere boşalımı nedeniyle kaynak kaybına neden olması ve bunların yanında en önemlisi ülkemiz pik ihtiyaçlarının karşılanması için önemli bir kısmı ithal yoluyla




20/398

karşılanan alternatiflerine göre çok daha ucuz, pratik ve anında sisteme verilerek ihtiyaç bölgelerine ulaştırılması gibi avantajlara sahip olması, hidroelektrik enerji potansiyelimizin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Türkiye’nin Enerji Politikası: Türkiye'nin toplam beklenen enerji talebi ile olanaklı görülen ve planlanan yerli enerji üretimi arasında önemli açık bulunmaktadır. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın planlamasına göre, enerji talebinin ve yerli enerji üretiminin gelişme trendi Şekil 1.'de gösterilmiştir. 2000 yılında 59,94 Mtep olan açık, 2005 yılında 89,00 Mtep'e, 2010 yılında 122,37 Mtep'e, 2020 yılında 234,95 Mtep'e ve 2025 yılında 311,00 Mtep'e yükselmektedir. Bu durumda, Türkiye 100 yıl sonunda enerji talep-üretim açığı 278,92 Mtep (Mtep: Milyon ton petrol eşdeğeri) ile 1997 yılı toplam birincil enerji tüketiminin 3,9 katına ulaşmış bulunacaktır. 2000-2025 döneminde yerli üretimin toplam birincil enerji talebini karşılama oranı %34,2'den %23,6'ya düşecek olup, yıllara göre düşüşü Şekil 2.'de verilmiştir. Buna göre, enerji ihtiyacını karşılamak için elektrik üretim kapasitesinin artırılmasının zorunlu olduğu açıkça görülmektedir. Ülkemizde, enerji politikalarının ana hedefi, “ihtiyacımız olan enerjinin zamanında, güvenilir, ucuz, kaliteli, temiz ve öngörülen kalkınma hızı ile sosyal gelişmeyi destekleyecek şekilde temin edilmesi” olarak belirlenmiştir. Enerji üretiminde verimliliğin arttırılması, mümkün olduğu kadar, yerli kaynakların kullanımına öncelik verilmesi ve yerli kaynakların değerlendirilmesinin yanı sıra, daha temiz enerji kaynaklarının kullanılması ile kaynak çeşitliliğinin sağlanmasına da özen gösterilmesi, enerji politikalarımızın önemli prensipleridir.

Şekil 1. Türkiye’nin Birincil Enerji Talebi ve Yerli Üretimi Kaynak: http://www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/enerji/html/sec8.html




21/398

Şekil 2. Türkiye’de Yerli Enerji Üretiminin Talebi ve/veya Tüketimi Karşılama Oranı Kaynak: http://www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/enerji/html/sec8.html

Elektrik enerji üretiminde fosil ve nükleer yakıtlı termik ve doğalgazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant çalışma gibi iki önemli özelliği de mevcuttur. Enerji politikaları belirlenirken dikkate alınması gereken öncelikli hususlardan biri de, ülkenin yerli enerji kaynaklarının doğru bir şekilde değerlendirilmesidir. Bu bağlamda hidrolik kaynaklarımız büyük önem taşımaktadır.

Yenilenebilir enerji kapsamındaki hidroelektrik santrallerin yapılarak mevcut hidroelektrik potansiyelin değerlendirilmesi ülkemiz açısından büyük önem taşımaktadır. Sanayi elektrik ücreti olarak Avrupa’da en yüksek ikinci ücretlere sahip olan ülkemizde, ekonomik yapı gereği, sanayinin önemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisini üreten tesislerin artması gerekmektedir. Bu artışta hammadde maliyeti olmayan hidroelektrik enerji kritik rol oynamaktadır. Enerji tüketimleri günün belli saatlerinde artma ve azalma göstermektedir. Pik talepleri karşılayabilme ve gereğinde kolaylıkla devreden çıkabilme özelliğine sahip enerji üretim tesislerinin başında, hidroelektrik enerji santralleri gelmektedir.

Bunun yanı sıra bir ülkede fert başına enerji tüketimi, o ülkenin kalkınma ve yaşam

standardının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir ve Türkiye bu yönden pek çok ülkenin gerisinde yer almaktadır.

Ülkemizde enerji tüketim artışı yüksektir ve enerji ithalatı ekonomide yük

oluşturmaktadır. Bunun en kısa sürede aşılması için hidroelektrik gibi yerli ve yenilenebilir enerji tesislerinin bir an önce işletmeye alınması gereklidir.

Bugünkü ve Gelecekteki Enerji İhtiyacı

Türkiye'de 2000-2010 yılları arasındaki enerji talebi yüksektir. Buna göre 2010

yılındaki puant güç ihtiyacı 50,600 MW, enerji ihtiyacı ise 307,970 GWh olmaktadır.

Enerji İhtiyacını Karşılama İmkanları

Türkiye'nin daimi enerji ihtiyacı için termik santraller, pik saatlerdeki ihtiyacı için hidroelektrik santrallerin kullanılması önemlidir. Termik santrallerle ekonomik analizler sonucu kıyaslanan ve rantabl bulunan hidroelektrik santrallerin de daimi ihtiyaç santrali olarak kullanılması mümkün olabilmektedir. Bu yerli ve yenilenebilir enerji kaynağı




22/398

yönünden ülkemiz potansiyeli uygundur. Dünya hidroelektrik potansiyelinin % 1’i, Avrupa potansiyelinin ise % 15’i ülkemizde bulunmaktadır. Ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelimiz 122 420 Gwh olarak ilgili kuruluşlar tarafından belirlenmiştir.

Gelişme Planı Etki Ve Sonuçları

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesinin işletmeye

alınması, Türkiye ekonomisine ve enerji pazarına katkıda bulunacaktır. Ayrıca ekonomiye ve istihdama gerek inşaat, gerekse işletme döneminde imkanlar getirecektir. Bunun yanı sıra yerli ve yenilenebilir enerji potansiyelinin artışına da katkısı bulunacaktır. Ayrıca bu ve buna benzer yenilenebilir enerji santrallerinin büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilerek devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacaktır.

Giderek artan enerji ihtiyacının karşılanmasında değerlendirilmeyi bekleyen

hidroelektrik enerji kaynakları içerisinde Doğu Karadeniz Havzası 13.6 milyar kWh hidrolik enerji potansiyeli ile büyük öneme sahiptir. Harşit Havzası ise Doğu Karadeniz Havzasında yer alan İyidere Havzası ve Fırtına Havzası ile birlikte en önemli 3 proje alanından biridir. Doğu Karadeniz Bölgesinin gerek Harşit Vadisinden gerekse Çarşamba ve Samsun’dan İç Anadolu’nun yük merkezlerine bağlaşımlı sistem içinde bağlanma imkânı mevcut ve ekonomiktir.

Bu nedenlerle Kapistre Dere’nin bir kolu olan Ballı Dere üzerinde bulunan projelerden biri olacak olan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”, Türkiye’nin enerji potansiyelinin değerlendirilmesi ve ülke ekonomisine katkıda bulunması açısından yararlı olacaktır.

Artvin İlinin Arhavi ilçesinden Karadeniz’e dökülen Kapistre Derenin bir kolu olan

Ballı Dere üzerinde olan enerji potansiyelini değerlendirmek amacıyla önerilen karşıdan alışlı kontrolsüz beton ağırlık tipinde tasarlanan Taşlıkaya regülâtörü talvegden 7.08 m yükseklikte, 983.00 m talveg kotunda inşa edilecektir. Regülatörle çevrilen sular 3284 m. lik iletim tüneli ile yükleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile TAŞLIKAYA HES’e ulaştırılacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” 22.618 MW Kurulu gücünde olacak ve 23.502 GWh’ i güvenilir, 69.166 GWh ‘i sekonder olmak üzere, toplam 92.668 GWh enerji üretecektir.

Yapılan ekonomik analizler sonucunda çıkan optimum enerji tüneli teknik olarak

açılabilir çaptan daha küçük çıktığı için en küçük açılabilir çap olan 3.0 m alınmıştır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”tesisleri için yapılan ekonomik analizler sonucunda çıkan optimum cebri boru çapı 1.15 m ve optimum kurulu güç 22.618 MW olarak seçilmiştir.

Tesislerin membasında planlanmış herhangi bir proje ve depolamalı tesis bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra topografik koşullar göz önüne alındığında, “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” açısından memba gelişmeli durum beklenmemektedir.




23/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-II

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU




24/398

BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1 Projenin Yeri (kırma-eleme tesisi ile beton santrali dahil) (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi,)

Proje sahası Karadeniz Bölgesinde, Doğu Karadeniz Havzasında Artvin İli, Arhavi

İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Taşlıkaya Regülatör yeri 1/25000 ölçekli Artvin F46/c1 numaralı paftada kalmaktadır.

Regülatör yeri, iki kola ayrılan Kapistre Derenin Ballı dere kolu üzerindedir.

Regülâtör yeri topoğrafik, jeolojik ve mühendislik koşulları yönünden en uygun yerdir. Taşlıkaya regülatörü kret kotu 990.08 m, talveg kotu 983.00 m, temel kotu 981.50 m, talvegden yüksekliği 7.08 m temelden yükseklik 8.58 m dir.

İletim güzergahı Taşlıkaya Regülatörü – HES arası olmak üzere tamamen tünel ile

çözülmüştür. Taşlıkaya Regülatörü – HES arası toplam 3284 m tünel tasarlanmıştır. 0.001 eğimle basınçsız olarak planlanan iletim hattı 988.00 m su kotuyla başlayıp, 984.16 m yükleme havuzu su kotuyla sonlanacaktır. Topografyanın eğimi dikkate alınarak atnalı kesitli tünel tasarımı daha uygun bulunmuş ve 3.00 m genişliğinde, 1.01 m su derinliğinde, 1.99 m hava payı ile tasarımlanmıştır. Tünel tasarımında ekonomik koşullar yerine teknik koşullar ön plana çıktığı için yapılabilirliği olan en küçük tünel çapı seçilmiştir.

İletim güzergâhı yükleme havuzunda son bulacaktır. Maksimum su seviyesi 984.98

m olan yükleme havuzunda normal su seviyesi 984.16 m ve minimum su seviyesi 983,77 m olacaktır.

Topografik ve ekonomik yönden santral binası, Kapistre Dere’nin Ballı Dere

kolunda 480.75 m kuyruk suyu seviyesinde yapılmak üzere önerilmiştir. Taşlıkaya regülâtöründen sağlanan suyun türbinleneceği en uygun yer burasıdır. Bu durumda Taşlıkaya HES kuyruk suyu seviyesi 480.75 m olacaktır. Türbin eksen kotu 485.00 m de olacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin arazi

hazırlık inşaat aşamasına başlanmadan önce 3194 sayılı İmar Kanununa göre Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışındaki yerlerde İmar Planları Artvin İl Özel İdaresi’ne sunularak onaylatılacaktır.

Proje kapsamında inşaat aşamasında kullanılacak olan kırma-eleme tesisi ve harç

ünitesi; regülatör yakınındaki şantiye sahasında kurulacaktır (Bkz Ek-2). Ayrıca proje kapsamında 10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazetede

yayımlanarak yürürlüğe giren “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği”’nin 6. maddesi gereğince; Santral Binasına, Kırma-Eleme Tesisine ve Harç Ünitesi Tesisine İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı (GSM) alınacaktır.

Proje alanı Artvin İli’nin Kuzeybatısında yer almakta olup kuş bakışı yaklaşık 40 km

mesafede yer almaktadır. Arhavi İlçe Merkezinden proje kapsamında İnşaa edilecek santral alanına kadar mevcut yol bulunmakta olup; yaklaşık 17 km mesafededir. Santral alanından regülatör alanına ulaşım için mevcut yol bulunmamakta olup proje kapsamında regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Ayrıca proje kapsamında inşa edilecek yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla ise de yaklaşık 5 km’lik yol çalışması yapılacaktır. Proje kapsamında ulaşımı sağlamak amacıyla




25/398

kullanılacak yolları (mevcut ve yeni yapılacak yollar) gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmiştir (Bkz.-Ek-4).

Proje kapsamında kullanılacak köy yollarının ulaşımının trafiğe sürekli açık

tutulacak ve trafik akışı engellenmeyecektir. Ağır tonajlı araçların kullanımdan dolayı köy yollarının ve sanat yapılarının bozulması durumunda, gerekli onarım, stabilize, beton kaplaması, yol kaplaması vb. işler Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından yapılacaktır. Ayrıca Köy yolunda Onarım ve Sanat Yapıları yapımına ihtiyaç olduğu taktirde Köy yolunda uygulanacak olan Onarım ve Sanat Yapısı yapım projesi için Artvin İl Özel İdaresi’nin görüşü alınacaktır.

Ayrıca proje kapsamında yapılacak yol çalışmaları mevcut güzergah üzerinde

olumsuz etki meydana getirmeyecek ve yapılacak yollar kış ve yağışlı mevsim şartlarında ulaşımı aksatmayacak şekilde yapılacak ve korunacaktır. Ayrıca açılacak yollara mıcır ile kaplanacak ve yolların orman arazi içerisinde kalmasından ötürü yol genişlikleri mümkün mertebe en az seviyede bırakılacaktır. Yol çalışmaları sırasında yapılacak arazi hazırlık aşamasında ortaya çıkacak hafriyat malzemesi kesinlik ballı deresi yatağına bırakılmayacak ve dere şevlerinin feyezan durumunda ulaşıma engel olmayacak şekilde düzenleme yapılması için gerekli önlemler alınacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında yörenin kendine has flora ve peyzaj özelliklerinin korunması için, proje kapsamında kurulacak “ Regülatör, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binası” yapıların yöre ile uyum sağlayacak malzeme ve teknik ile yapılma durumu araştırılarak ve bu kapsamında yapılan örnek çalışmalar dikkate alınarak tesis dış tasarımları için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Yapılacak düzenlemeler ayrıca yol alanları ve şantiye sahaları içinde uygulanacak olup yöreye has flora ve peyzaj özelliklere uyum sağlanması için özen gösterilecektir. Ayrıca söz konusu proje kapsamında proje alanı ve çevresinde bulunan akarsu, mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının zarar görmemesi için gerekli özen gösterilecek ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzemesi, hafriyat malzemesi, katı ve sıvı atıklar atılmayacaktır. Dere yatakları değiştirilmeyecek ve çevre kirliliğinin engellenmesi için gerekli tüm önlemler alınacaktır.

Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından kurulması ve işletilmesi planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi Artvin ili, Arhavi ilçesi sınırlarında yer almakta olup;

Artvin İli 40,35 ile 41,32 Kuzey enlemleri ve 41,07 ile 42,00 Doğu boylamları arasında yer

alan, 7.436 km2 genişliğinde, Doğu Karadeniz Bölgesinin bir ilidir. Doğusunda Ardahan, Batısında Rize, Kuzeyinde Gürcistan, Güneyinde Erzurum ile komşudur. Kuzey batısında Karadeniz vardır. Kıyı uzunluğu 34 km’dir. İlin genişliği Türkiye yüzölçümünün (783.577 km2) % 0,9 ‘u kadardır.

Karadeniz kıyısına paralel olarak uzanan Doğu Karadeniz Dağları’nın il sınırları

içindeki uzantıları; Kaçkar, Altıparmak, Kükürtlü, İskaristi Dağları adıyla sınıra kadar uzanmaktadır. Bu dağ sırasının üzerinde çok sayıda dağ ve yüksek tepeler yer alır.

Karadeniz kıyısını takip ederek batıdan doğuya doğru iki sıra halinde uzanan 3937

m. Yüksekliğindeki Kaçkar Dağı Karadeniz Dağları’nın en yüksek noktasını oluşturur. Bu




26/398

dağın su bölüm çizgileri; Artvin, Rize, Erzurum il sınırlarını belirler. Şavşat ve Borçka ilçeleri arasında yer alan, Çoruh ve Berta vadileri ile Gürcistan sınırına kadar uzanan Karçal Dağı 3428 m. Yüksekliği ile ilin diğer önemli bir dağıdır

Arhavi İlçesi Arhavi yüzey şekilleri açısından genel olarak dağlık ve engebeli bir görünüm arz

etmektedir. İlçenin yüzey şekilleri ana hatlarıyla Doğu Karadeniz dağları ve Kavak (Kapisre) deresi ile ona bağlanan derelerin derince yardığı vadiler oluşturur.

Arhavi de 8.km'lik sahil şeridi boyunca Kavak deresinin oluşturduğu ova haricinde kıyı oldukça dik ve falezlidir. Kıyı düzlüğünün büyük bir kısmı, iri birikinti malzemeleri ile Rize – Hopa karayolu tarafından kaplanmıştır. İlçe merkezinde genişliğin artması ile yer kum şeritleri ve küçük çapta plajlara da rastlanır. Kıyı boyunca hakim kıyı şekilleri falezler, taraçalar ve girinti çıkıntılardır. Ancak taraça ve falezler Rize – Hopa karayolu inşaatı sırasında geniş ölçüde tahrip edildiği için her yerde belirgin değildir. En belirginin ilçe merkezinin hemen kuzey doğusunda yer almaktadır. Artvin – Hopa arasındaki karayolu ulaşımı bu taraçanın altında inşa edilmiş olan tünelden sağlanmaktadır. Genişliği 100 metre civarında olan bu taraçanın hemen eteğinde yüksekliği 25 – 30 metre civarında olan yörenin en belirgin falezi yer almaktadır. Yöredeki tek ova olan ilçe merkezinin kurulduğu saha, Kavak deresinin getirdiği alüvyonlar ve irili ufaklı çakıl tasları ile oluşmuştur. Kıyıdan 5 km kadar içeriye girmektedir. Ova bati kesiminde Kavak deresinin biriktirmesine devam etmesi sonucu denize doğru bir girinti yapmıştır.

İlçenin topografyasının oldukça engebeli ve arızalı bir yapı arz etmesinde özellikle Kavak deresi ve ona bağlanan Şahinkaya, Ağara, Balıklı, Çifte köprü ve Lome deresinin araziyi derince yarması ve aşındırmasıdır. Bu nedenle yöreden kıyı düzlüğü ile kabaca 2000 metre arasında basık sırtlara hemen hiç rastlanmaz. Kavak deresi ve ona bağlanan kolların açmış olduğu derin vadiler ayni zamanda ilçedeki en önemli ulaşım güzergâhlarını oluşturur.

Arhavi’ de en hakim tomografik şekiller olan dağlar özellikle güneye doğru 3000 metreye kadar yükselirler. Başlıca zirveler Kızıltepe( 3210 m.), Çat kaya (2985m.), Koyun yaylası (2292 m.), Mete(2142 m.), Dikme (2068 m.), Vat ( 1180 m.), Agra ( 1143 m.), Bas tepe ( 1049 m.), Demiraga ( 1013 m.)' dır. Kuzeyden güneye doğru hızla yükselen arazi yapısı içerisinde yaylalarda güneyde yer tutmaktadır. 30 – 2000 metre yükseklikte çok sayıda yayla bulunmaktadır. Başlıcaları Ağara, Soğuksu, Sen yurt, Yazlık, Pınarlık, Akıncılar, Güneşli, Mete, Aydınlı yaylalarıdır. Buzul aşındırmasını etkili olduğu bu kesimde irili ufaklı birçok göl bulunmaktadır. Bunların başlıca Gadit, Sarıgöl, Alacal, Büyükagara, Küçükagara ve Karagöllerdir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesine ait yer

bulduru haritası Ek-8’de, 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritası Ek-1’de ve 1/.5000 ölçekli topoğrafik haritası Ek-2’de verilmiştir. Ayrıca, proje sahasının yerini gösterir uydu fotoğrafları Ek-9’da, proje sahasına ait fotoğraflar ise Ek-10’da yer almaktadır. Fotoğraflardan da görüleceği üzere, proje sahası oldukça sarp bir vadinin içerisinde yer almaktadır.

Projenin tekabül ettiği alanlara ilişkin onanmış İmar Planı bulunmamaktadır. Ordu-

Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, lejand ve plan hükümleri ile projenin 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı üzerinde gösterimi eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-26). Söz konusu Çevre Düzeni Planının, Plan Hükümlerinin 5.18. nolu maddesinde ‘’Bu plan ile belirlenen planlama alt bölgeleri




27/398

içinde veya dışında ihtiyaç olması halinde güvenlik, sağlık, eğitim v.b. sosyal donatı alanları, Belediye hizmet alanları, büyük kentsel yeşil alanlar, kent veya bölge / havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlarla entegre geri kazanım tesisleri, arıtma tesisleri, sosyal ve teknik altyapı, karayolu, demiryolu, havaalanı, baraj, enerji üretimi, enerji iletimi ve doğalgaz depolamasına ilişkin imar planları; bu planın koruma, gelişme ve planlama ilkelerine, İlgili kurum ve kuruluşların görüşlerine uyularak ilgili idaresince yapılır ve onaylanır. Söz konusu kullanımlardan ÇED Yönetmeliği kapsamında kalanlar için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararının bulunması, ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında olanlar için ise ilgili kurum ve kuruluşların uygun görüşü olması kaydı ile çevre düzeni planı değişikliğine gerek olmaksızın alt ölçekli planları ilgili idaresince hazırlanır ve onaylanır. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilir. Söz konusu tesisler/tesis alanları amacı dışında kullanılmazlar.’’ ve 6.25. nolu maddesinde “Enerji üretim alanlarında ve iletim tesislerinde, ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan izinler ve Enerji Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulunca verilecek lisans kapsamında, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın uygun görüşü alınması koşuluyla, ilgili kurum ve kuruluş görüşleri doğrultusunda hazırlanan nazım ve uygulama imar planları, ilgili idaresince onaylanır ve planlar sayılır ortamda bilgi için Bakanlığa gönderilir.” ifadesi yer almakta olup, bu plan hükümlerinde belirtilen hususlar yerine getirilecektir. Yürürlükteki 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında proje yeri “orman alanı” olarak görülmektedir (Bkz. Ek-26).

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi ile ilgili

olarak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu kapsamında imar planları hazırlanarak Artvin İl Özel İdaresine sunularak onaylatılacaktır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında 3194 sayılı İmar Kanunu, ilgili Yönetmelik ve 644 sayılı Kanun Hükümde Kararname(KHK) hükümlerine titizlikle uyulacak ve ilgili kurum/kuruluşlardan olumlu görüş alınacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi geniş bir

alan kaplamakta olup, tünelin yer altından geçirilecek olması nedeniyle yüzey alanı 8,3181 hektardır. Faaliyet alanının sarp vadilerden oluşan Topografik yapısı nedeniyle tesis yapıları yakınlarında fazla yerleşim birimi bulunmamaktadır. Proje sahasına en yakın yerleşim birimleri, yerleşim merkezleri ve bunların proje ünitelerine göre konumları Tablo 1.’de verilmektedir. Yakın yerleşim birimleri ile konumları Ek-1’de 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir.

Tablo 1. Proje Sahasına En Yakın Yerleşim Yerleri Ve Bunların Proje Ünitelerine Göre Konumları

YERLEŞİM YERİ EN YAKIN TESİS

ÜNİTESİ

EN YAKIN ÜNİTEYE MESAFESİ

(Kuş uçuşu)

EN YAKIN ÜNİTEYE GÖRE KONUMU

Kamilet Mezraası Santral Alanı 243 m Kuzey

Kodi Mezraası Santral Alanı 787 m Kuzeydoğu

Küçükköy Mezraası Santral Alanı 1686 m Kuzeydoğu

Küçükköy Köyü Santral Alanı 2575 m Kuzeydoğu

Arılı Köyü Santral Alanı 2089 m Kuzeybatı

Arılı Mezraası Santral Alanı 2854 m Kuzeybatı

Faaliyet alanını gösterir 1/100.000 ölçekli Arazi Varlığı Haritası Ek-6’da verilmiştir. Kurulması ve işletilmesi planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658

MWm/22,052 MWe)” projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşamasına başlanmadan önce kesinlikle kontrol birimine bilgi verilecektir. D.S.İ Bölge Müdürlüğü, Orman Bölge Müdürlüğü ve İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nden oluşan kontrol birimine bilgi verilmeden arazi hazırlık ve inşaat aşamasına başlanılmayacaktır.




28/398

II.2. Proje Kapsamındaki (beton santrali ve konkasör tesisi dahil) Ünitelerin Konumu, Teknik Altyapı Üniteleri, İdari ve Sosyal Üniteler, Varsa Diğer Üniteler, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Bu Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Diğer Tekniklerle Temsili veya Maket Gösterimler,)

Artvin İli Arhavi ilçesinden Karadeniz’e dökülen Kapistre Deresinin bir kolu olan

Ballı Dere üzerinde olan enerji potansiyelini değerlendirmek amacıyla önerilen karşıdan alışlı kontrolsüz beton ağırlık tipinde tasarlanan Taşlıkaya regülâtörü talvegden 7.08 m yükseklikte, 983.00 m talveg kotunda inşa edilecektir. Regülatörle çevrilen sular 3284 m. lik iletim tüneli ile yükleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile Taşlıkaya HES’e ulaştırılacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” 22.618 MW Kurulu gücünde olacak ve 23.502 GWh’ i güvenilir, 69.166 GWh ‘i sekonder olmak üzere, toplam 92.668 GWh enerji üretecektir.

Proje kapsamında inşa edilmesi düşünülen yapılar ve tesisler; Regülatör Dolusavak Çökeltim Havuzu Derivasyon Tesisleri

Derivasyon Kanalı Memba Batardosu

Cebri boru İletim Yapıları (Tünel) Yükleme Havuzu Santral Binasıdır.

Ayrıca inşaat döneminde kullanılmak üzere kırma-eleme tesisi ve harç ünitesi

kurulması planlanmaktadır. Kurulacak olan kırma-eleme tesisi ve harç ünitesi tesisi “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesinin 2 senelik inşaat süresince faaliyet gösterecektir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında

yörenin kendine has flora ve peyzaj özelliklerinin korunması için, proje kapsamında kurulacak “ Regülatör, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binası” yapıların yöre ile uyum sağlayacak malzeme ve teknik ile yapılma durumu araştırılarak ve bu kapsamında yapılan örnek çalışmalar dikkate alınarak tesis dış tasarımları için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Yapılacak düzenlemeler ayrıca yol alanları ve şantiye sahaları içinde uygulanacak olup yöreye has flora ve peyzaj özelliklere uyum sağlanması için özen gösterilecektir.

Bölgede yapılan jeolojik çalışmalarda alanın bazalt-andezit ardalanması şeklinde

görülmekte olup (Bkz. Ek-2 Jeolojik Harita), inşaat işleri sonucu çıkacak hafriyatın yine inşaat çalışmalarında ve yol düzenlemelerinde kullanılması planlanmaktadır. Söz konusu hafriyatın tesis inşasında; şantiye alanında kurulacak olan kırma-eleme tesisinde kırılarak, harç ünitesi tesisinde agrega olarak kullanılması planlanmaktadır.

Santralda 6.3 kV gerilim seviyesinde üretilen enerji, ünite transformatörleri vasıtası ile 34.5 kV gerilim seviyesine yükseltilerek 34.5 kV şalta aktarılmakta ve 7 km lik tek devre 477 MCM iletkenli enerji nakil hattı ile Çamlıca barajının mevcut veya oluşturulacak Dağıtım Merkezine bağlanarak ulusal şebekeye aktarılacaktır.




29/398

Enerji Nakil Hattı’da proje kapsamında yer almaktadır. Bağlama noktası TEİAŞ planlaması doğrultusunda gerçekleşecektir. Proje kapsamında yapılacak enerji İletim Hattı bu rapor kapsamında değerlendirilmeye alınmamış olup, söz konusu Enerji İletim Hattı Projesi 17.06.2008 tarih ve 26939 sayılı “Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği“ kapsamında ayrıca değerlendirilecektir.

Faaliyet kapsamında inşası düşünülen ve sağlı-sollu 15’er m ötelenerek belirlenen

cebri boru ve iletim hattı alanları, proje kapsamındaki diğer ünite ve tesislerin koordinatları Tablo 2.’de verilmiş olup bu ünitelerin konumlarını gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-1’de, Uydu Fotoğrafları Şekil 3.’de verilmiştir.

Tablo 2. Proje Ünitelerine Ait Koordinatlar ve Ünitelerin Kapladıkları Alanlar

UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar

Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam

Datum ED-50 Datum WGS-84

Türü UTM Türü Coğrafik

D.O.M. 39 D.O.M. -

Zon 37 Zon -

Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü -

Taşlıkaya Santral Alanı

Nokta No Y X Enlem (K) Boylam(B)

1 697237.5418 4568887.2954 41.24570176 41.35371251

2 697194.6730 4568955.4829 41.24632592 41.35322335

3 697203.9288 4569005.6494 41.24677517 41.35334993

4 697236.0804 4569036.8208 41.24704788 41.35374341

5 697314.9975 4569059.2253 41.24723027 41.35469173

6 697372.1242 4569022.0942 41.24688214 41.35536095

7 697327.1488 4568976.3791 41.24648167 41.35480985

8 697307.1312 4568954.0341 41.24628545 41.35456392

Alan 1,6237 hektar

Taşlıkaya Cebri Boru Alanı

1 697307.1312 4568954.0341 41.24628545 41.35456392

2 697327.1488 4568976.3791 41.24648167 41.35480985

3 697768.4769 4568581.0191 41.24281556 41.35994449

4 697790.6692 4568562.6235 41.24264457 41.36020316

5 697808.9077 4568513.0708 41.24219413 41.36040458

6 697794.8309 4568507.8897 41.24215094 41.36023505

7 697780.7541 4568502.7085 41.24210775 41.36006552

8 697765.3055 4568544.6813 41.24248929 41.35989490

9 697748.8882 4568558.2899 41.24261578 41.35970355

Alan 1,9999 hektar

Taşlıkaya Yükleme Havuzu Alanı

1 697754.3811 4568512.7138 41.24220425 41.35975429

2 697835.4374 4568536.3604 41.24239725 41.36072846

3 697848.9848 4568486.0828 41.24194143 41.36087371

4 697770.4546 4568465.1911 41.24177261 41.35993055

Alan 4231.72 m2

Taşlıkaya İletim Tüneli Alanı

1 697787.8966 4568487.8960 41.24197269 41.36014588

2 697802.3912 4568491.7571 41.24200389 41.36031997




30/398

3 697816.8857 4568495.6183 41.24203510 41.36049405

4 698655.9046 4565345.9884 41.21348241 41.36947426

5 698659.6171 4565332.0521 41.21335607 41.36951398

6 698647.4520 4565306.8873 41.21313257 41.36936081

7 698633.6090 4565312.6640 41.21318796 41.36919769

8 698619.7659 4565318.4407 41.21324335 41.36903458

9 698626.6984 4565335.0535 41.21339116 41.36912260

10 698626.9156 4565338.2661 41.21342002 41.36912624

Alan 9,8756 hektar

Taşlıkaya Regülatör Alanı

1 698619.7659 4565318.4407 41.21324335 41.36903458

2 698647.4520 4565306.8873 41.21313257 41.36936081

3 698674.5425 4565329.8670 41.21333274 41.36969116

4 698716.9724 4565254.4183 41.21264328 41.37017234

5 698616.4504 4565180.3932 41.21200171 41.36895022

6 698559.4465 4565272.7015 41.21284648 41.36830080

Alan 1,2738 hektar

İdari Bina, Şantiye Alanı

1 698663.2979 4564978.9803 41.21017747 41.36944313

2 698760.1762 4564920.4664 41.20962706 41.37057871

3 698760.1762 4564888.5188 41.20933953 41.37056832

4 698688.6753 4564918.8018 41.20962963 41.36972602

Alan 3314.67 m2

Harç Ünitesi Alanı

1 698663.2979 4564978.9803 41.21017747 41.36944313

2 698637.9205 4565039.1587 41.21072531 41.36916022

3 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765

4 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198

5 698760.1762 4564920.4664 41.20962706 41.37057871

Alan 9963.09 m2

Kırma –Eleme Tesisi ve Malzeme Depo Alanı

1 698683.3299 4565224.9654 41.21238646 41.36976180

2 698777.1389 4565199.7954 41.21213690 41.37087168

3 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198

4 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765

5 698696.7337 4565141.0435 41.21162786 41.36989428

Alan 1,6596 hektar

Regülatör Alanı Ulaşım Yolu

1 697442.6440 4569230.636 41.24874184 41.35626936

2 697454.6872 4569210.111 41.24855417 41.35640634

3 697385.3946 4569154.886 41.24807405 41.35556215

4 697367.6316 4569124.456 41.24780451 41.35534048

5 697347.7391 4569061.269 41.24724067 41.35508283

6 697310.7501 4569033.476 41.24699956 41.35463275

7 697223.6450 4569006.175 41.24677509 41.35358521

8 697206.6696 4568964.769 41.24640657 41.35336940

9 697206.6696 4568919.872 41.24600249 41.35335490

10 697234.8954 4568881.464 41.24564992 41.35367907




31/398

11 697293.1411 4568829.950 41.24517208 41.35435698

12 697307.6093 4568785.816 41.24477134 41.35451524

13 697248.6726 4568677.531 41.24381113 41.35377746

14 697174.8734 4568615.169 41.24326785 41.35287731

15 697147.1251 4568571.913 41.24288530 41.35253246

16 697129.6350 4568518.388 41.24240783 41.35230662

17 697136.5856 4568485.600 41.24211104 41.35237892

18 697157.8254 4568421.078 41.24152515 41.35261134

19 697155.3341 4568374.351 41.24110520 41.35256655

20 697128.0043 4568346.253 41.24085897 41.35223160

21 697025.6284 4568327.123 41.24071174 41.35100471

22 697001.5967 4568308.312 41.24054829 41.35071209

23 696972.3603 4568247.383 41.24000704 41.35034383

24 696963.6092 4568158.185 41.23920637 41.35021071

25 696928.0774 4568058.286 41.23831590 41.34975482

26 696889.4054 4568005.591 41.23785105 41.34927673

27 696863.0280 4567955.950 41.23741069 41.34894622

28 696863.0280 4567931.900 41.23719423 41.34893847

29 696877.7012 4567892.225 41.23683358 41.34910063

30 696914.2144 4567843.730 41.23638822 41.34952034

31 696941.6908 4567782.353 41.23582913 41.34982815

32 696974.9262 4567696.953 41.23505242 41.35019687

33 696998.1677 4567621.085 41.23436393 41.35044950

34 697017.0369 4567593.469 41.23411078 41.35066556

35 697039.4979 4567545.967 41.23367778 41.35091803

36 697053.8633 4567502.467 41.23328277 41.35107526

37 697054.6146 4567452.485 41.23283274 41.35106809

38 697031.8373 4567307.342 41.23153197 41.35074971

39 697027.6627 4567227.908 41.23081806 41.35067432

40 696996.4184 4567106.805 41.22973571 41.35026277

41 696995.2773 4567039.740 41.22913239 41.35022754

42 696995.2773 4566928.205 41.22812854 41.35019157

43 696993.7395 4566865.415 41.22756379 41.35015299

44 696991.6927 4566797.910 41.22695673 41.35010683

45 697003.1132 4566752.088 41.22654154 41.35022820

46 697018.1822 4566730.961 41.22634772 41.35040103

47 697035.6050 4566724.750 41.22628758 41.35060672

48 697086.3205 4566718.886 41.22622245 41.35120942

49 697145.6926 4566697.439 41.22601496 41.35191028

50 697213.9935 4566666.969 41.22572408 41.35271467

51 697263.8446 4566627.243 41.22535439 41.35329612

52 697288.6124 4566577.448 41.22490019 41.35357530

53 697288.6124 4566534.657 41.22451506 41.35356148

54 697300.9803 4566468.743 41.22391880 41.35368764

55 697320.9445 4566421.682 41.22349037 41.35391043

56 697360.9586 4566358.059 41.22290800 41.35436687

57 697407.8943 4566304.574 41.22241517 41.35490909

58 697487.1606 4566236.056 41.22177916 41.35583184




32/398

59 697558.6347 4566201.150 41.22144755 41.35667255

60 697590.9000 4566164.131 41.22110650 41.35704519

61 697596.6275 4566089.191 41.22043062 41.35708923

62 697565.9581 4566022.600 41.21983878 41.35670212

63 697531.7400 4565985.615 41.21951425 41.35628229

64 697513.0501 4565965.414 41.21933700 41.35605298

65 697509.3806 4565945.413 41.21915788 41.35600278

66 697515.0508 4565927.229 41.21899284 41.35606449

67 697547.5786 4565864.060 41.21841637 41.35643180

68 697547.6345 4565790.792 41.21775693 41.35640878

69 697536.7743 4565725.678 41.21717353 41.35625829

70 697541.5546 4565697.284 41.21691682 41.35630609

71 697554.8508 4565660.192 41.21657973 41.35645259

72 697585.9602 4565632.436 41.21632233 41.35681442

73 697640.0078 4565600.319 41.21602008 41.35744825

74 697671.9915 4565584.756 41.21587220 41.35782444

75 697694.9763 4565584.030 41.21586005 41.35809816

76 697730.1989 4565607.491 41.21606260 41.35852558

77 697778.0199 4565601.972 41.21600125 41.35909378

78 697815.8200 4565603.859 41.21600900 41.35954494

79 697882.1188 4565619.016 41.21612921 41.36034008

80 697927.7046 4565627.928 41.21619828 41.36088631

81 697953.0129 4565620.271 41.21612317 41.36118549

82 697973.3884 4565598.619 41.21592332 41.36142134

83 697970.7492 4565514.372 41.21516573 41.36136260

84 697974.3991 4565435.883 41.21445842 41.36138068

85 697994.7149 4565406.290 41.21418711 41.36161324

86 698040.6743 4565406.290 41.21417586 41.36216102

87 698107.7407 4565410.683 41.21419899 41.36296180

88 698172.7785 4565425.017 41.21431208 41.36374163

89 698250.7028 4565449.977 41.21451765 41.36467849

90 698336.4815 4565454.818 41.21454021 41.36570245

91 698356.0068 4565446.656 41.21446197 41.36593252

92 698609.6866 4565341.347 41.21345198 41.36892189

93 698605.1192 4565319.669 41.21325799 41.36886041

94 698348.2927 4565428.203 41.21429778 41.36583459

95 698333.0135 4565434.591 41.21435901 41.36565455

96 698254.3755 4565430.153 41.21433833 41.36471584

97 698177.9926 4565405.686 41.21413683 41.36379751

98 698110.5627 4565390.825 41.21401958 41.36298900

99 698041.3286 4565386.290 41.21399570 41.36216234

100 697984.1858 4565386.290 41.21400968 41.36148127

101 697954.6854 4565429.261 41.21440364 41.36114357

102 697950.7346 4565514.220 41.21516925 41.36112399

103 697953.1384 4565590.954 41.21585928 41.36117749

104 697942.1085 4565602.675 41.21596747 41.36104982

105 697926.6673 4565607.347 41.21601330 41.36086728

106 697886.2672 4565599.448 41.21595208 41.36038319




33/398

107 697818.5683 4565583.972 41.21582934 41.35957126

108 697777.3677 4565581.914 41.21582088 41.35907952

109 697735.1863 4565586.783 41.21587501 41.35857832

110 697700.7393 4565563.839 41.21567692 41.35816032

111 697667.0860 4565564.901 41.21569470 41.35775955

112 697630.5074 4565582.700 41.21586382 41.35732931

113 697574.0848 4565616.228 41.21617935 41.35666764

114 697537.7403 4565648.655 41.21648007 41.35624491

115 697522.1274 4565692.209 41.21687588 41.35607289

116 697516.4954 4565725.663 41.21717835 41.35601657

117 697527.6332 4565792.441 41.21777665 41.35617091

118 697527.5823 4565859.206 41.21837756 41.35619188

119 697496.4746 4565919.617 41.21892886 41.35584060

120 697488.8186 4565944.170 41.21915171 41.35575728

121 697494.4262 4565974.734 41.21942543 41.35583400

122 697517.0594 4565999.197 41.21964008 41.35611169

123 697549.1207 4566033.851 41.21994415 41.35650506

124 697576.2900 4566092.843 41.22046846 41.35684799

125 697571.4638 4566155.992 41.22103799 41.35681087

126 697546.2189 4566184.956 41.22130483 41.35651931

127 697476.0480 4566219.225 41.22163039 41.35569393

128 697393.7716 4566290.346 41.22229056 41.35473615

129 697344.8761 4566346.064 41.22280396 41.35417129

130 697303.1597 4566412.394 41.22341112 41.35369542

131 697281.7227 4566462.927 41.22387115 41.35345619

132 697268.6124 4566532.797 41.22450319 41.35332247

133 697268.6124 4566572.749 41.22486277 41.35333537

134 697247.9123 4566614.366 41.22524238 41.35310204

135 697203.5203 4566649.742 41.22557159 41.35258426

136 697138.2111 4566678.877 41.22584972 41.35181511

137 697081.7130 4566699.286 41.22604717 41.35114817

138 697031.0402 4566705.145 41.22611224 41.35054598

139 697005.5481 4566714.231 41.22620022 41.35024502

140 696984.6253 4566743.567 41.22646935 41.35000505

141 696971.6182 4566795.755 41.22694222 41.34986682

142 696973.7469 4566865.963 41.22757359 41.34991483

143 696975.2773 4566928.450 41.22813562 41.34995322

144 696975.2773 4567039.911 41.22913879 41.34998916

145 696976.4616 4567109.511 41.22976492 41.35002572

146 697007.7956 4567230.962 41.23085038 41.35043845

147 697011.9191 4567309.423 41.23155555 41.35051292

148 697034.5912 4567453.895 41.23285031 41.35082982

149 697033.9116 4567499.104 41.23325737 41.35083630

150 697020.8919 4567538.529 41.23361537 41.35069380

151 696999.6319 4567583.491 41.23402522 41.35045483

152 696979.9367 4567612.315 41.23428943 41.35022931

153 696956.0198 4567690.388 41.23499793 41.34996933

154 696923.2331 4567774.636 41.23576417 41.34960559




34/398

155 696896.8811 4567833.501 41.23630038 41.34931038

156 696859.9601 4567882.538 41.23675071 41.34888598

157 696843.0280 4567928.321 41.23716689 41.34869885

158 696843.0280 4567960.933 41.23746040 41.34870936

159 696872.4240 4568016.256 41.23795117 41.34907770

160 696910.2173 4568067.753 41.23840546 41.34954492

161 696943.9441 4568162.577 41.23925069 41.34997765

162 696952.8007 4568252.851 41.24006102 41.35011237

163 696985.5877 4568321.179 41.24066800 41.35052536

164 697017.1499 4568345.885 41.24088267 41.35090967

165 697076.5359 4568356.982 41.24096808 41.35162136

166 697118.0924 4568364.747 41.24102784 41.35211938

167 697135.7622 4568382.913 41.24118703 41.35233594

168 697137.6538 4568418.392 41.24150589 41.35236995

169 697117.2469 4568480.384 41.24206880 41.35214664

170 697108.9560 4568519.495 41.24242283 41.35206040

171 697128.9092 4568580.557 41.24296754 41.35231804

172 697159.6650 4568628.502 41.24339156 41.35270027

173 697233.4975 4568690.892 41.24393508 41.35360082

174 697268.3825 4568744.767 41.24441146 41.35403422

175 697286.2611 4568786.734 41.24478481 41.35426097

176 697275.8266 4568818.564 41.24507383 41.35414683

177 697220.0449 4568867.898 41.24553145 41.35349760

178 697186.6696 4568913.313 41.24594833 41.35311428

179 697186.6696 4568967.840 41.24643909 41.35313190

180 697194.1630 4568991.662 41.24665166 41.35322895

181 697209.1356 4569021.955 41.24692065 41.35341729

182 697242.7056 4569035.178 41.24703147 41.35382188

183 697301.7378 4569051.721 41.24716596 41.35453118

184 697330.5906 4569073.401 41.24735405 41.35488226

185 697349.2282 4569132.602 41.24788232 41.35512365

186 697371.4773 4569170.716 41.24821992 41.35540130

Alan 11,3493 hektar

Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu

1 697713.3074 4568579.163 41.24281234 41.35928604

2 697727.0703 4568566.037 41.24269084 41.35944590

3 697652.3352 4568490.500 41.24202926 41.35853030

4 697631.2740 4568400.091 41.24122071 41.35824990

5 697601.2280 4568317.166 41.24048172 41.35786480

6 697593.3563 4568204.893 41.23947316 41.35773460

7 697569.7633 4568051.240 41.23809602 41.35740357

8 697524.8303 4568032.133 41.23793502 41.35686164

9 697472.4453 4567942.885 41.23714457 41.35620818

10 697476.2178 4567884.396 41.23661723 41.35623425

11 697527.2238 4567773.721 41.23560868 41.35680659

12 697527.2238 4567596.046 41.23400957 41.35674912

13 697545.9896 4567458.460 41.23276669 41.35692836

14 697608.8989 4567401.117 41.23223523 41.35765983




35/398

15 697608.8989 4567319.494 41.23150061 41.35763342

16 697570.5045 4567263.430 41.23100540 41.35715755

17 697577.8748 4567122.130 41.22973187 41.35719971

18 697561.5363 4567066.276 41.22923316 41.35698687

19 697493.1830 4566985.627 41.22852399 41.35614591

20 697454.3556 4566947.509 41.22819039 41.35567071

21 697431.8463 4566905.980 41.22782212 41.35538894

22 697433.3640 4566888.277 41.22766241 41.35540131

23 697454.6209 4566867.036 41.22746605 41.35564786

24 697485.3409 4566846.411 41.22727293 41.35600742

25 697558.0798 4566809.569 41.22692359 41.35686264

26 697657.8819 4566753.135 41.22639130 41.35803415

27 697657.8819 4566729.750 41.22618083 41.35802659

28 697657.1539 4566701.068 41.22592286 41.35800863

29 697618.3669 4566623.094 41.22523056 41.35752103

30 697587.8911 4566565.761 41.22472199 41.35713919

31 697588.0452 4566497.429 41.22410695 41.35711893

32 697666.1573 4566354.454 41.22280107 41.35800383

33 697597.7034 4566406.979 41.22329052 41.35720481

34 697548.4867 4566435.573 41.22355989 41.35662736

35 697530.3612 4566457.567 41.22376226 41.35641841

36 697513.2724 4566514.685 41.22428051 41.35623316

37 697510.8705 4566535.155 41.22446533 41.35621114

38 697508.6589 4566590.304 41.22496222 41.35620261

39 697503.3778 4566621.224 41.22524180 41.35614964

40 697477.6751 4566696.410 41.22592476 41.35586754

41 697388.3019 4566737.304 41.22631462 41.35481533

42 697313.9175 4566749.640 41.22644378 41.35393257

43 697259.9063 4566758.598 41.22653758 41.35329158

44 697228.7448 4566791.757 41.22684361 41.35293081

45 697177.7011 4566870.572 41.22756540 41.35234774

46 697175.6260 4566890.922 41.22774906 41.35232957

47 697197.1430 4566978.091 41.22852836 41.35261422

48 697210.2900 4567044.980 41.22912717 41.35279254

49 697240.9863 4567150.465 41.23006908 41.35319255

50 697264.4442 4567221.172 41.23069974 41.35349505

51 697274.8214 4567289.864 41.23131545 41.35364095

52 697266.3948 4567343.663 41.23180171 41.35355786

53 697245.4813 4567391.292 41.23223548 41.35332391

54 697228.9877 4567447.293 41.23274352 41.35314535

55 697223.3765 4567516.317 41.23336612 41.35310074

56 697228.7833 4567615.045 41.23425338 41.35319709

57 697226.8121 4567648.950 41.23455901 41.35318454

58 697225.3576 4567651.933 41.23458621 41.35316816

59 697223.6604 4567651.184 41.23457989 41.35314768

60 697209.3793 4567599.996 41.23412266 41.35296088

61 697203.2129 4567447.993 41.23275611 41.35283828

62 697192.6349 4567302.806 41.23145197 41.35266530




36/398

63 697161.6937 4567263.650 41.23110710 41.35228377

64 697142.0861 4567217.932 41.23070040 41.35203526

65 697126.1649 4567135.489 41.22996227 41.35181884

66 697117.2105 4567081.812 41.22948135 41.35169476

67 697081.7605 4566986.050 41.22862810 41.35124124

68 697058.7078 4566920.147 41.22804057 41.35094516

69 697047.9684 4566852.025 41.22743008 41.35079516

70 697021.6707 4566720.633 41.22625392 41.35043928

71 697002.0596 4566724.558 41.22629402 41.35020676

72 697028.2765 4566855.547 41.22746657 41.35056154

73 697039.2331 4566925.045 41.22808940 41.35071457

74 697062.9417 4566992.824 41.22869365 41.35101908

75 697097.7954 4567086.976 41.22953256 41.35146497

76 697106.4794 4567139.032 41.22999896 41.35158529

77 697122.8570 4567223.838 41.23075824 41.35180791

78 697144.3578 4567273.970 41.23120420 41.35208042

79 697173.1341 4567310.386 41.23152494 41.35243525

80 697183.2423 4567449.126 41.23277117 41.35260055

81 697189.4900 4567603.131 41.23415573 41.35272476

82 697206.9360 4567665.662 41.23471427 41.35295296

83 697234.8953 4567678.008 41.23481857 41.35329029

84 697246.5458 4567654.112 41.23460066 41.35342148

85 697248.8152 4567615.079 41.23424880 41.35343593

86 697243.4210 4567516.581 41.23336361 41.35333981

87 697248.7550 4567450.967 41.23277177 41.35338221

88 697264.3063 4567398.166 41.23229276 41.35355057

89 697285.7518 4567349.325 41.23184795 41.35379047

90 697295.0566 4567289.919 41.23131101 41.35388221

91 697283.9647 4567216.496 41.23065290 41.35372626

92 697260.0859 4567144.520 41.23001092 41.35341834

93 697229.7425 4567040.248 41.22907984 41.35302292

94 697216.6750 4566973.764 41.22848466 41.35284567

95 697195.8749 4566889.498 41.22773131 41.35257050

96 697197.1089 4566877.397 41.22762210 41.35258131

97 697244.5526 4566804.141 41.22695122 41.35312325

98 697269.8497 4566777.222 41.22670277 41.35341613

99 697317.1897 4566769.371 41.22662057 41.35397795

100 697394.2016 4566756.598 41.22648683 41.35489190

101 697493.8176 4566711.018 41.22605229 41.35606470

102 697522.8220 4566626.174 41.22528160 41.35638304

103 697528.5910 4566592.397 41.22497619 41.35644089

104 697530.8237 4566536.723 41.22447457 41.35644951

105 697532.9330 4566518.747 41.22431227 41.35646884

106 697548.3643 4566467.169 41.22384429 41.35663612

107 697561.6377 4566451.063 41.22369609 41.35678914

108 697604.0476 4566426.424 41.22346398 41.35728672

109 697568.0567 4566492.301 41.22406567 41.35687899

110 697567.8798 4566570.725 41.22477155 41.35690224




37/398

111 697600.5802 4566632.243 41.22531724 41.35731195

112 697637.2728 4566706.007 41.22597217 41.35777322

113 697637.8819 4566730.003 41.22618799 41.35778825

114 697637.8819 4566741.468 41.22629118 41.35779195

115 697548.6343 4566791.934 41.22676718 41.35674434

116 697475.2105 4566829.123 41.22711981 41.35588106

117 697441.8589 4566851.514 41.22732947 41.35549070

118 697414.0609 4566879.292 41.22758626 41.35516829

119 697411.4076 4566910.243 41.22786547 41.35514666

120 697438.2025 4566959.679 41.22830387 41.35548207

121 697478.5181 4566999.257 41.22865024 41.35597549

122 697543.5330 4567075.967 41.22932478 41.35677537

123 697557.7249 4567124.483 41.22975797 41.35696025

124 697550.1791 4567269.147 41.23106181 41.35691708

125 697588.8989 4567325.686 41.23156122 41.35739698

126 697588.8989 4567392.286 41.23216063 41.35741853

127 697527.1537 4567448.568 41.23268226 41.35670059

128 697507.2238 4567594.689 41.23400224 41.35651024

129 697507.2238 4567769.334 41.23557408 41.35656672

130 697456.4985 4567879.401 41.23657709 41.35599752

131 697452.0919 4567947.719 41.23719304 41.35596707

132 697510.9255 4568047.954 41.23808081 41.35670097

133 697551.6856 4568065.286 41.23822685 41.35719257

134 697573.4629 4568207.114 41.23949801 41.35749812

135 697581.4724 4568321.352 41.24052422 41.35763059

136 697612.0653 4568405.786 41.24127666 41.35802270

137 697634.2862 4568501.174 41.24212974 41.35831854

Alan 10,1130 hektar

Kırma-eleme tesisinde tozlanmayı engellemek amacıyla toz indirgeme sistemi

kurulacaktır. Proje kapsamında yer alacak olan Kırma-Eleme tesisinde faaliyete başlanılmadan önce;

Tesisteki toz kaynağı olan her bir ünitenin(bunker, kırıcılar, elekler, bantlar)

kapalı ortam içerisine alınacak, Kapalı ortam içerisine alınan ünitelere toz indirgeme sisteminin (torbalı filtre)

kurulacak ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 08.07.2009 tarih ve 5102-40174 sayılı ÇED Uygulamaları yazısında belirtilen esaslara uyulacaktır.

Harç ünitesinde kullanılacak çimento kapalı alanda, diğer malzemeler ise açık

alanda depo edilecektir.




38/398

SANTRAL ALANI

CEBRİBORU

İLETİM TÜNELİ REGÜLATÖR

ŞANTİYE ALANI

ŞANTİYE ALANI

SANTRAL ALANI

CEBRİBORU

İLETİM TÜNELİ

İLETİM TÜNELİ REGÜLATÖR




39/398

Şekil 3. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Tesis Alanlarına Ait Uydu Görüntüleri

ŞANTİYE ALANI

SANTRAL ALANI

SANTRAL ALANI

CEBRİBORU

CEBRİBORU

İLETİM TÜNELİ

İLETİM TÜNELİ

İLETİM TÜNELİ

REGÜLATÖR

YÜKLEME HAVUZU

YÜKLEME HAVUZU




40/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-III

PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI




41/398

BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları,

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinde yer

alacak tesislerin maliyeti ile ilgili gerekli metraj çalışmaları HHA Mühendislik Tarafından Haziran 2007 tarihinde hazırlanan ““Taşlıkaya Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu”ndan alınmıştır, proje içindeki değerlendirmeler bu rapor baz alınarak yapılmıştır.

Elektromekanik teçhizat yurtdışından temin edileceği için bu teçhizatın keşfi,

yurtdışı firmalardan fizibilite aşamasından alınan fiyatlar göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. Santralın (şalt dâhil) elektromekanik donanımı ve yedekleri için türbin tipi dikkate alınarak 260 $/kW değeri kullanılmıştır. Santral binası ve hidromekanik donanımı ile santral içindeki sistemlere ait maliyet için detaylı keşif yapılmıştır. Yurt içinden sağlanacak malzemelerin keşif bedelleri ise yurt içi üretici firmalardan piyasa araştırmaları yapılarak belirlenmiştir.

Tesis maliyetlerinin hesaplanmasında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Barajlar ve

Hidroelektrik Santralar Dairesi, Proje ve İnşaat Dairesi ile Yeraltı Suları Dairesi Başkanlıkları tarafından yayınlanan birim fiyatlar kullanılmıştır. Bu fiyatlar her türlü malzeme, işçilik, servis yolları, enerji ve yakıt, yedek parça, amortisman, genel giderler ve yüklenici karını kapsamaktadır. Kullanılan malzemelerin ve kazıların taşıma maliyetleri ayrıca hesaplanarak keşif tablolarına eklenmiştir.

Enerji projelerinin realizesinin uzun bir zaman sürecinde gerçekleşiyor olması

nedeniyle dolar cinsinden hesaplama tercih edilmiş, projenin iç karlılık ve rantabilite hesapları da yine bu esasa göre çıkarılmıştır.

YILLIK FAYDALAR

Bu bölümde, “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Tesisleri’nin Ülke ekonomisi açısından değerlendirmesi yapılmıştır. Bu amaçla,

Projenin ekonomik ömrü olarak 49 yıl, Proje gelirlerinin hesabında firm ve seconder enerji faydaları, Yatırım ve 49 yıllık işletme dönemi için de yıllık %9,5 faiz oranı kullanılmıştır.

Yatırım tutarı hesabında, ekonomik analizin ülke ekonomisi açısından irdelenmesi

sebebi ile Sigorta Bağımsız Danışman, İşletme Sermayesi ve KDV toplama dahil edilmemiştir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi tamamen

enerji amaçlı bir projedir. Bu nedenle projenin faydaları yalnızca enerji açısından ele alınmıştır.

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün ekonomik analizlerden kullanılması

öngörülen birim fayda değerleri; Firm Enerji : 0,6 cent/kWh Seconder Enerji : 3,3 cent/kWh Pik Güç : 85 ABD Doları/Kw’dır.




42/398

Enerji Gelirleri Enerji Üretimi Firm Enerji : 23,502 GWh : 14.101,20 ABD Doları Seconder Enerji : 69,166 GWh : 228.247,80 ABD Doları Toplam Enerji : 92,668 GWh : 3.938.390,00 ABD Doları YILLIK GİDERLER Burada hesaplanacak yıllık giderler, tesisin ülke ekonomisi açısından fayda-gider

analizlerinin yapılmasında kullanılacaktır. Bu nedenle yıllık giderler enerji yatırımları için kabul edilen genel esaslara göre hesaplanacaktır.

Yıllık giderler ”Faiz+Amortisman+Yenileme Giderleri” ile “İşletme+Bakım

Giderleri”nin toplamından oluşmaktadır. Proje kapsamında oluşacak maliyet kalemleri ve tutarları Tablo 3.’de verilmiştir. Maliyet hesaplamaları, 2011 yılı ilk 5 ayının ortalama Dolar kurunun 2,5 TL olduğu değerlendirmesiyle yapılmıştır.

Tablo 3. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Maliyet Hesaplamaları

Maliyet Kalemleri Tutar (YTL) Tutar (USD)

1 Batardolar 20.433 8.173

2 Derivasyon Kanalı 66.463 26.585

3 Taşlıkaya Regülatörü 384.905 153.962

4 Çökeltim ve Yükleme Havuzu 798.438 319.375

5 İletim Tüneli 15.885.700 6.354.280

6 Cebri Boru ve Mesnetleri 5.142.633 2.057.053

7 Santral Binası İnşaatı 1.051.443 420.577

8 Şantiye Yolları ve Yol relokasyonu 2.002.483 800.993

9 Daimi Site 358.583 143.433

10 Santral Şalt Sahası ve Hidromekanik E/M Donanım 14.136.250 5.654.500

11 Enerji Nakil Hattı (7 km ) 525.000 210.000

Keşif Maliyeti 40.372.328 16.148.931

Bilinmeyen Giderler(%10 x Keşif Maliyeti) 4.037.233 1.614.893

Tesis Maliyeti 44.409.560 17.763.824

İnşaat İşleri Proje -Kontrollük Gideri (%10 x İnşaat Tesis Maliyeti) 2.828.218 1.131.287

Elektromekanik işler Proje Kontrollük Gideri (% 5 x E/M Tesis maliyeti) 806.370 322.548

Kamulaştırma 250.000 100.000

Proje Maliyeti 48.294.148 19.317.659

İnşaat Süresince Faiz ( %9.5 faiz oranı ile) 3.065.123 1.226.049

TOPLAM YATIRIM MALİYETİ 51.359.270 20.543.709

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinde ABD

Doları cinsinden bulunan keşif bedeline, inşaat işlerinde %10 oranında beklenmeyen giderler eklenmiş ve tesis bedeli bulunmuştur.

Elektromekanik teçhizata beklenmeyen gider eklenmemiştir. Tesis bedeline; proje-

kontrollük ve şirket giderleri ile kamulaştırma bedelinin de eklenmesi ile proje bedeli




43/398

bulunmuştur. Bulunan bu değere inşaat süresi için hesap edilen yatırım dönemi faizi ile işletme sermayesi de eklenerek toplam yatırım tutarı bulunmuştur.

Ulaşım yolları ve kamulaştırma kalemleri ancak Kati proje aşamasında kesinliğe

kavuşacak maliyetler olmaları sebebiyle bu aşamada yaklaşık değerler kullanılmıştır. Bu aşamada arazi koşulları göz önüne alınarak ulaşım yolları maliyeti olarak 500,000 TL alınmıştır.

Proje alanının orman arazisi olması, bu araziler için izin alınması gerektiği ve bunun birim maliyetinin 5 TL/m2 kabulü yapılarak muhtelif maliyetin 161,200 TL olacağı kabul edilmiştir. Bu değerler ancak Kati Proje aşamasında kesinlik kazanacaktır.

Projenin gerçekleşmesi ile ilgili gerekli olan finans kaynakları faaliyet sahibinin öz

kaynakları ile yurt içi ve yurt dışından kredi sağlanmak koşulu ile karşılanacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi için

hazırlanmış olan fizibilite raporunun DSİ tarafından kabul görmesi ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan Üretim Lisansı’nın alınmasını müteakip hemen kesin projelerin ve ihale dokümanlarının hazırlanmasına başlanacaktır.

Proje kapsamında yapılması düşünülen tesislerin inşaat ve montaj işlerinin 2 yıl

içerisinde ikmal edilerek işletmeye alınmaları öngörülmektedir.

Proje sahasında inşaat mevsimi çok uzun olmamakla birlikte; regülatör, tünel, cebri boru, santral binası vb. inşaatlarının 2 yıllık bir süre içerisinde rahatlıkla bitirilebileceği düşünülmektedir. Projede elektromekanik teçhizatın temini ve montajının yapılma işi için 12 aylık bir süre planlanmıştır. İhale dokümanlarının hazırlanması, ihalenin yapılıp siparişin verilmesinden sonra inşaatın son yılı içerisinde elektromekanik teçhizat getirilerek montaj işlerine başlanacaktır.

Projede inşat döneminde, elektromekanik teçhizat temini ve beklenmeyen inşaat

giderleri (%10) olmak üzere; İşletme, şantiye tesisleri Derivasyon Su Çevrilmesi Ulaşım yolları Regülatör Su alma yapısı Izgara ve Kapak Montaj işleri Tünel ve Yükleme Havuzu Cebri boru Yol inşaatları Daimi Site Santral Binası Diğer teçhizat Trafo ve şalt sahası Enerji nakil hattı,

için hesaplanan toplam maliyet 20.543.709 $’dır.

(Kaynak: Taşlıkaya Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu)




44/398

III.2. Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu

Planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin inşaatının başlangıcından denemelerin tamamlanıp işletime geçilmesine kadar olan saha dışı inşaat faaliyetleri ve olası gecikmeleri de içeren toplam inşaat süresi yaklaşık 2 yıldır.

Projenin planlandığı şekilde bitirilmesi amacıyla bu aşamada hazırlanmış olan iş

programı Tablo 4.’de, iş akım şeması Şekil 3.a.’da verilmiştir. İleriki aşamada yapılacak çalışmalara göre iş programı revize edilecek olmasına rağmen öngörülen toplam 2 yıllık hazırlık ve tesis dönemi için süre değişmeyecektir.

Proje kapsamında inşaat aşamasında kurulacak kırma-eleme ve harç ünitesi

tesisleri ile ilgili iş akım şemaları Bölüm V.1.6. ve Bölüm V.1.7.’de verilmiştir. Proje kapsamında inşaat aşamasında kurulacak tesisiler ile işletme aşamasında

kurulacak tesislerle ilgili yatırım programı Tablo 5.’de verilmiştir.

Tablo 4. Taşlıkaya Regülatörü Tesis Yapıları

AÇIKLAMALAR

DSİ Bölgesi 22. Bölge Müdürlüğü

Akarsu Adı / Ana Kol Adı Ballı Dere/Kapistre Dere

Kullanılan AGİ No 22-49, 22-89, 22-72

Drenaj Alanı (km2) 44 km2

Ortalama Debi (m3/sn) 2.640 m3/sn

Ort. Yıllık Toplam Akım (hm3) 83.17 hm3

Q25 Taşkın Debisi (m3/sn) 98.77 m3/sn

Q100 Taşkın Debisi (m3/sn) 133.22 m3/sn

Q100 Regülatör Dolusavak Dizayn Debisi (m3/sn) 133.22 m3/sn

Baraj / Regülâtör Tipi Karşıdan Alışlı Kontrolsüz Beton Ağırlıklı

Kret Kotu (m) 990.08 m

Maksimum Su Kotu (m) 988.00 m

Minimum Su Kotu (m) 988.00 m

Talveg Kotu (m) 983.00 m

Santral Kuyruksuyu Kotu (m) 480.75 m

İletim Yapısı Tipi Açık Akışlı Tünel

İletim Yapısı Uzunluğu (m) 3284.00 m

İletim Yapısı Eğimi ( j ) 0.001

Cebri Boru Çapı (m) 1.15 m

Cebri Boru Boyu (m) 810.00 m

Cebri Boru Et Kalınlığı (mm) Ortalama 14.1 mm

Türbin Tipi Düşey Eksenli Pelton

Ünite Adedi 2 Adet

Bara Gerilimi (kV) 34.5 kV

Enerji Nakil Hattı Kesiti 477 MCM Çift devre hat

Enerji Nakil Hattı Uzunluğu (km) 7.0 km

Brüt Düşü (m) 508.00 m

Net Düşü (m) 493.324 m

Proje Debisi (m3/sn) 5.08 m3/sn

Kurulu Güç (MW) 22.618 MW




45/398

Firm Güç (MW) 2.683 MW

Firm Enerji (GWh) 23.502 GWh

Sekonder Enerji (GWh) 69.166 GWh

Toplam Enerji (GWh) 92.668 GWh

Şekil 3.a. Proje İş Akım Şeması




46/398

Tablo 5. Yatırım Programı

TAŞLIKAYA REGÜLATÖRÜ VE HES

1.YIL 2.YIL

1. ALTIAY 2. ALTIAY 3. ALTIAY 4. ALTIAY

1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6

1 HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

1.1. Temel – Malzeme Araştırmaları

1.2. Harita Çalışmaları

1.3. Kat'i Proje Çalışmaları

1.4. İhale Evraklarının Hazırlanması

1.5. İhale Süreci(İnşaat +Ekipman)

2 İNŞAAT ve MONTAJ İŞLERİ

2.1. Şantiye Kurulması

2.2. Derivasyon Öncesi İnşaat İşleri

2.3. Su Çevrilmesi

2.4. Regülatör İnşaatı

2.5. Su Alma Yapısı İnşaatı, Izgara ve Kapak Montaj işleri

2.6. Tünel ve Yükleme Havuzu İnşaat İşleri

2.7. Cebri Boru İnşaat ve Montaj İşleri

2.8. Şantiye Yolları ve Yol relokasyonu

2.9. Daimi Site

2.10. Hidroelektrik Santal Binası İnşaatı

2.11. HES Ünitelerinin ve Şalt Sahasının Montaj İşleri

2.12. Enerji Nakil Hattı İnşaat ve Montaj İşleri

3 DENEME ÇALIŞMASI

4 KABUL İŞLERİ VE TİCARİ ÜRETİM BAŞLANGICI




47/398

III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi

Yıllık Faydalar

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi sadece enerji üretim amaçlı düşünülmüş bir projedir. Bu tesislerin enerji faydaları piyasa değeri de göz önüne alınarak aşağıda belirtilen birim faydalar olarak ele almıştır.

Tablo 6. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik Güç Faydaları

Firm enerji 6.0 Cent (ABD)/KWh

Sekonder enerji 3.3 Cent (ABD)/KWh

( 1$ = 2,5 YTL)

Tablo 7. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik Güç Faydaları

Firm enerji 6.0 Cent (ABD)/KWh

Sekonder enerji 6.0 Cent (ABD)/KWh

( 1$ = 2,5 YTL) Yukarda belirtilen birim faydalar kullanılarak “Taşlıkaya Regülatörü ve HES

(22,658 MWm/22,052 MWe)” tesislerinin üretimine karşılık gelen faydalar aşağıda sunulmuştur. Tablolardaki hesaplamalar da kullanılan formüller Tablo 8.’ de verilmiştir.

Tablo 8. Tablolarda Kullanılan Formüller

Kurulu Güç İşletme sonuçlarından alınmıştır.

Firm Enerji İşletme sonuçlarından alınmıştır.

Sekonder Enerji İşletme sonuçlarından alınmıştır.

Yıllık Enerji Üretimi İşletme sonuçlarından alınmıştır.

Yük Faktörü Toplam Enerji/(8760*Kurulu Güç)

Yıllık Firm Enerji Faydası Firm Enerji x 0.06 USD

Yıllık Sekonder Enerji Faydası Sekonder Enerji x 0.033USD

Yıllık Toplam Fayda Yıllık Firm, Sekonder Enerji ve Pik Güç Fayda Toplamları

Geçerli Süre Senaryo dahilinde öngörülen süre

Bir Yıldaki Saat Sayısı 8760

Mevcut durum için 49 yıllık fayda akımı oluşturulmuştur ve üretilmesi planlanan

firm, sekonder enerji ve güç bilgileriyle beraber bu değerlere tekabül eden yıllık faydaların durumu aşağıdaki tablolarda izah edilmiştir.

Tablo 9. Ekonomik Analiz Sonuçları (6 & 3,3 cent/kW)

Miktar Birim

Kurulu Güç 22.618 MW

Firm Enerji 23.502 GWh

Sekonder Enerji 69.166 GWh

Yıllık Enerji Üretimi 92.668 GWh

Yük Faktörü 0.47

Yıllık Firm Enerji Faydası 1.410 MİL.$

Yıllık Sekonder Enerji Faydası 2.282 MİL.$

Yıllık Toplam Fayda 3.692 MİL.$

Geçerli Süre 49 YIL




48/398

Tablo 10. Ekonomik Analiz Sonuçları (6 & 6 cent/kW)

Miktar Birim

Kurulu Güç 22.618 MW

Firm Enerji 23.502 GWh

Sekonder Enerji 69.166 GWh

Yıllık Enerji Üretimi 92.668 GWh

Yük Faktörü 0.47

Yıllık Firm Enerji Faydası 1.410 MİL.$

Yıllık Sekonder Enerji Faydası 4.150 MİL.$

Yıllık Toplam Fayda 5.560 MİL.$

Geçerli Süre 49 YIL

Yıllık Giderler İnşaat kalemleri için tesis maliyetlerinin %10’u, elektro-mekanik ve enerji nakil hattı

kalemleri için tesis maliyetlerinin % 5’i etüt, proje ve kontrollük gideri olarak hesaplanmıştır. Etüt, proje, kontrollük gideri ve Kamulaştırma gideri tesis maliyetine eklenerek proje maliyeti hesaplanmıştır. Proje maliyeti’ ne 2 yıllık yatırım süresince yıllık % 9.50 olan faiz oranı ile hesaplanmış inşaat süresince faiz miktarı eklenmiş ve toplam yatırım maliyeti bulunmuştur.

Tesis, Proje ve Yatırım Maliyetleri belli olan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” tesislerinin yıllık faiz amortisman giderleri, yenilenme giderleri ve işletme bakım giderleri hesaplanmıştır. Belirlenen bu değerlerle yıllık toplam gider hesap edilmiştir. Hesap edilen gider değerleri aşağıda verilmiştir.

Tablo 11. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Toplam Maliyet ve Giderleri

Toplam Keşif Maliyeti 16.148.931 USD

Toplam Tesis Maliyeti 17.763.824 USD

Toplam Proje Maliyeti 19.317.659 USD

Toplam Yatırım Maliyeti 20.543.709 USD

Toplam Yıllık Faiz Amortisman Gideri 1.963.209 USD

Toplam İşletme Bakım Gideri 468.923 USD

Toplam Yenilenme Gideri 30.208 USD

Yıllık Toplam Gider 2.462.340 USD


Tablo 12. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6&3,3 cent/kW)

Yıllık Toplam Fayda 3.692.598 USD


Yıllık Net Fayda 1.230.258 USD

Yıllık Fayda/Gider 7.385.196 USD


Tablo 13. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6 & 6 cent/kW)

Yıllık Toplam Fayda 5.560.080 USD


Yıllık Net Fayda 3.097.740 USD

Yıllık Fayda/Gider 11.120.160 USD





49/398

Tablo 14. Taşlıkaya Regülatörü ve HES İç Karlılık Oranı (6 & 3,3 cent/kW)

Faydaların Bugünkü Değeri (F) 53.981.580 YTL 33.487.332 USD

Giderlerin Bugünkü Değeri (G) 35.408.046 YTL 21.965.289 USD

Net Bugünkü Değer(F-G) 18.573.534 YTL 11.522.043 USD

Faydaların Bugünkü Değeri / 1,52

Giderlerin Bugünkü Değeri (F/G)

İç Karlılık Oranı (IRR) 15,63%


Tablo 15. Taşlıkaya Regülatörü ve HES İç Karlılık Oranı (6 & 6 cent/kW)

Faydaların Bugünkü Değeri (F) 81.282.041 YTL 50.423.102 .- USD

Giderlerin Bugünkü Değeri (G) 35.408.046 YTL 21.965.289 .- USD

Net Bugünkü Değer(F-G) 45.873.995 YTL 28.457.813 .- USD

Faydaların Bugünkü Değeri 2,30

Giderlerin Bugünkü Değeri (F/G)

İç Karlılık Oranı (IRR) 24,10%


III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri,

Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak proje

sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleşmesi tasarlanan proje şalt tesisi ve enerji nakil hattı projesidir. Şalt tesisi ve enerji nakil hattı söz konusu proje kapsamında değerlendirilmemiştir. Bu nedenle gerekli kurumlardan onay alındıktan ve tesis yerleri belirlendikten sonra ÇED Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak ayrıca değerlendirilecektir.

III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi için Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri,

Bu bölüm başlığı altında; proje kapsamında olmayan ancak projenin

gerçekleşmesine bağlı olarak yatırımcı firma ve diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan faaliyet enerji iletim hattının yapılmasıdır.

Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri olan ve

proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleşmesi planlanan başlıca faaliyetler; şantiyenin elektrik ihtiyacının karşılanması için elektrik temini, su temini, tesis ünitelerine ulaşım için stabilize yollarda reglaj (stabilize yolun engebeli ve çukur kısımlarının düzeltilmesi) çalışmaları ve proje kapsamında çalışacak personel için tesislerin yapılması faaliyetleridir.

İnşaat Aşaması Elektrik Temini Projenin inşası aşamasında şantiye tesislerinin elektrik ihtiyacı en yakın ve en

uygun trafodan sağlanacaktır.




50/398

Su Temini Söz konusu projenin inşaat ve işletme aşamasında içme suyu piyasada mevcut olan hijyenik içme sularından veya Arhavi İlçesinden damacanalar ile temin edilecektir. Ayrıca personeli ihtiyaç duyacağı kullanma suyu, beton malzemesi için gerekli olacak su ve tozumayı engellemek amacıyla kullanılacak su ise Ballı Deresinden sağlanacak olup; DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’nde gerekli izin alınmıştır (Bkz. Ek-21).

Sosyal Hizmet Tesisi

İş kanunu ve halk sağlığı ile ilgili düzenlemelerin gerektirdiği şekilde işçi ve diğer personel için yeterli miktarda yatakhane, yemekhane, mutfak, kantin, banyo – WC vb. tesisler temin edilecektir. Çalışan personelin sağlık hizmetleri için Şantiye Sahası içerisinde kurulacak olan revirden ve Arhavi İlçesinde veya Artvin İlinde bulunan sağlık birimlerinden (sağlık evi, sağlık ocağı, devlet hastanesi) faydalanılacaktır.

Yol Çalışmaları

Proje alanı Artvin İli’nin Kuzeybatısında yer almakta olup kuş bakışı yaklaşık 40 km mesafede yer almaktadır. Arhavi İlçe Merkezinden proje kapsamında İnşa edilecek santral alanına kadar mevcut yol bulunmakta olup; yaklaşık 17 km mesafededir. Santral alanından regülatör alanına ulaşım için mevcut yol bulunmamakta olup proje kapsamında regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Ayrıca proje kapsamında inşa edilecek yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla ise de yaklaşık 5 km’lik yol çalışması yapılacaktır. Proje kapsamında ulaşımı sağlamak amacıyla kullanılacak yolları (mevcut ve yeni yapılacak yollar) gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-4).





Agrega Malzemesi

Proje kapsamında inşa edilecek üniteler için gerekli olacak beton malzemesi

hammaddelerinden agrega iletim tünelinden çıkacak hafriyat malzemesinin kullanılmasıyla sağlanacaktır.




51/398

III.6. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi, iletim

yapısının tünel olması dolayısıyla 8,3181 hektarlık yüzey alanına sahiptir. Proje alanının sarp tepelerden oluşması dolayısıyla yakınında yerleşim birimi, tarla ve bahçe bulunmamakta olup, tamamı orman arazidir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi için

regülatör yerinde, santral yerinde, cebri boru güzergahında ve yolların Orman Alanları” içerisinde kalması dolayısıyla Orman Bölge Müdürlüğü’nden “ÇED İnceleme Değerlendirme Formu” başvurusunda bulunulmuş olup Ek-18’de verilmiştir. Söz konusu projenin inşaat aşamasına başlanılmadan önce Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Artvin Bölge Müdürlüğüne müracaatlar yapılarak “Kesin İzin” alınacaktır.

Proje kapsamındaki orman arazilerinin; 6831 sayılı Orman Kanununun 17 nci

Maddesinde “Savunma, ulaşım, enerji, haberleşme, su, atık su, petrol, doğalgaz, altyapı, katı atık bertaraf ve düzenli depolama tesislerinin; baraj, gölet, sokak hayvanları bakımevi ve mezarlıkların; Devlete ait sağlık, eğitim ve spor tesislerinin ve bunlarla ilgili her türlü yer ve binanın Devlet ormanları üzerinde bulunması veya yapılmasında kamu yararı ve zaruret olması halinde, gerçek ve tüzel kişilere bedeli mukabilinde Orman ve Su İşleri Bakanlığınca izin verilebilir. Devletçe yapılan ve/veya işletilenlerden bedel alınmaz. Bu izin süresi kırk dokuz yılı geçemez. Bu alanlarda Devletçe yapılanların dışındaki her türlü bina ve tesisler iznin sona ermesi halinde eksiksiz ve bedelsiz olarak Orman Genel Müdürlüğünün tasarrufuna geçer. Söz konusu tesisler Orman Genel Müdürlüğü veya Orman ve Su İşleri Bakanlığı ihtiyacında kullanılabilir veya kiraya verilmek suretiyle değerlendirilebilir. İzin amaç ve şartlarına uygun olarak faaliyet gösteren hak sahiplerinin izin süreleri; yer, bina ve tesislerin rayiç değeri üzerinden belirlenecek yıllık bedelle doksan dokuz yıla kadar uzatılabilir. Bu durumda devir işlemleri uzatma süresi sonunda yapılır. Verilen izinler amaç dışında kullanılamaz.” ifadesi bulunmaktadır. Bu kapsamda faaliyet gerçekleştirilirken Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü’nden orman alanları ile ilgili gerekli izinler alınacaktır.

Proje kapsamında yerleşim yeri olarak, su altında kalacak herhangi bir alan

bulunmamaktadır. Bu nedenle, yeniden yerleşim söz konusu değildir. Ayrıca proje kapsamında kamulaştırma yapılmayacaktır. Projenin uygulama

aşamasında kamulaştırma yapılmasına gerek duyulması halinde, kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna gidilecektir. Anlaşmazlık durumlarında ise kamulaştırma çalışmaları 05.05.2001 tarih ve 24393 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanunu uyarınca yürütülecektir. Bu kapsamda kamulaştırma planı hazırlanacak ve kamulaştırma işlemleri esnasında her türlü zarar-ziyan yatırımcı firma olan Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından karşılanacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje alanı orman

arazisi vasfındadır. Söz konusu proje kapsamında tarım arazisi olması durumunda ise tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı için arazinin en az 1/10.000 ölçekli kadastral haritası veya krokisi, üzerinde arazinin yeri işaretli ve koordinat değerlerini gösteren 1/25.000 ölçekli haritası, mülkiyet durumunu gösterir belgeyle birlikte söz konusu arazinin mücavir alan sınırları içerisinde kalması durumunda Belediye, mucavir alan dışında kalması durumunda İl Özel İdaresine veya diğer plan yapma yetkisine sahip kuruluşlara başvuru yapılarak ve bu kuruluşlar tarafından da İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’ne intikal ettirilerek başvuru yapılacaktır. Ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım




52/398

Kanununun 13. Maddesi gereği, Toprak Koruma projelerine uymak kaydıyla Artvin Valiliği veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan Tarım Dışı Amaçla Kullanım İzni alınacaktır.

Ayrıca İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nce hazırlanacak toprak etüt

raporuna istinaden Mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü’nün 22.12.2010 tarih ve B.12.0.TUĞ.011.03-010-07/6163/23303-93574 sayılı talimatlarının EK-1’nde yayınlanan Kamu Yararı Kararı verme yetkisine sahip kuruluşlarca tanzim edilmiş Kamu Yararı Kararı talep edilmesi durumunda tedarik edilerek İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’ne iletilmesi sağlanacaktır.

III.7. Diğer Hususlar

Projenin ekonomik ve sosyal boyutları ile ilgili bu bölümde aktarılacak başka bir

husus bulunmamaktadır.




53/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-IV

PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGÜLATÖR, HES, BETON SANTRALİ VE KONKASÖR TESİSİ PROJESİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU

ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*)

(*) Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate

alınmalıdır. Bu bölüme sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu birer belge alınarak rapora eklenir.




54/398

BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGÜLATÖR, HES, BETON SANTRALİ VE KONKASÖR TESİSİ PROJESİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*) IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek)

Proje etki alanının belirlenmesinde en önemli faktörler toz, gürültü ve gaz

emisyonları olmakla birlikte trafik yoğunluğu da önem göstermektedir. Toz emisyonu bakımında incelendiğinde proje alanında ünitelerin farklı yerlerde

kurulacak olması ve aralarındaki mesafelerin fazla olması oluşacak toz emisyonları Bölüm V.1.8.’de her ünite için ayrı ayrı hesaplama yapılmıştır (yapılan hesaplamalarda birbirine yakın tesisler beraber değerlendirilmiştir). Yapılan hesaplamalar neticesinde ise en kötü şartlarda 100 m mesafede KVS ve UVS değerlerini sağladığı görülmüştür.

Gaz emisyonu bakımından incelendiğinde Bölüm V.1.13.’de hesaplanan kütlesel

debi değerleri, 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Ek-2, Tablo-2.1’de verilen değerlerin üzerine çıkmamaktadır.

Oluşacak gürültü yönünden incelendiğinde ise gürültü hesaplamaları, tüm iş

makinelerinin bir arada çalışacağı düşünülerek en kötü duruma göre Bölüm V.1.16.’da yapılmış olup; “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması kapsamında kullanılacak olan iş makinelerinden kaynaklı mesafeye göre toplam ses düzeyi 100 metreden sonra izin verilen değerin (70 dBA) altına düşmektedir.

Proje kapsamında yer alan ünitelerin (Regülatör, HES, İletim Tüneli, Cebri Boru,

Kırma-Eleme Tesisi ve Harç Ünitesi) inşaatı aşamasında ve şantiye sahasında oluşacak toz ve gaz emisyonlar, gürültü, trafik yoğunluğu gibi etkiler göz önünde bulundurularak projeden etkilenecek alan 100 m olarak belirlenmiş olup Ek-5’de verilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir.

Projeden etkilenecek alanlar; proje alanında yapılacak inşa çalışmaları sırasında geçici olarak (inşa süresince) oluşacak; toz, gürültü, hareketlilik gibi etkilere maruz kalacak bölgelerdir. Ancak bu etkiler inşa çalışmalarının tamamlanması ile biteceğinden süreklilik arz etmeyecektir.

Harita üzerinde gösterilen etki alanı, projenin inşaatından etkilenmesi beklenen

alanları içermektedir. Projenin işletme aşamasında ise Ballı Deresi yatağının regülatör yeri ile santral binası arasında kalan kısmı projenin etki alanını oluşturacaktır. Bu alan üzerindeki etkilerin en aza indirilebilmesi ve gerek görüldüğü takdirde endemik türler ve balık göçleri için belirlenen can suyu miktarları artırılacaktır.

Planlanan faaliyetin inşaatının başlangıcından denemelerin tamamlanıp işletime

geçilmesine kadar olan saha dışı inşaat faaliyetleri ve olası gecikmeleri de içeren toplam inşaat süresi yaklaşık 2 yıldır.

İşletme aşamasında enerji için gerekli su iletim hatlarına alınarak kalan su yatağa

bırakılacaktır. Tüm işletme döneminde uzmanlarca hazırlanan ve “Ekolojik Değerlendirme Raporu”nda Tennant, ABF ve EİD Analiz yöntemlerine göre ayrı ayrı tespit edilen mansap su hakkı Ballı Deresi yatağına bırakılacağından, projenin sucul denge üzerinde önemli bir




55/398

etkisi söz konusu olmayacaktır. Bunun sonucunda Ballı Deresinde, fiziksel ve biyolojik açıdan önemli ölçüde bir değişim meydana gelmeyecektir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)” Projesi’nin inşaat

işleri sırasında ana yapıların haricinde yapılacak saha düzenlemelerinde su, kanalizasyon, haberleşme ve elektrik şebekesi ile diğer alt yapı tesislerine ve mezarlık alanları ile yaban hayatının yoğun alanlara zarar verilmemesi için gerekli tüm tedbirler alınması için gerekli özen gösterilecektir. Zarar verilmesi durumunda ise tüm zarar EYNER Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından karşılanacaktır.

Ayrıca söz konusu proje kapsamında proje alanı ve çevresinde bulunan akarsu,

mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının zarar görmemesi için gerekli özen gösterilecek ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzemesi, hafriyat malzemesi, katı ve sıvı atıklar atılmayacaktır. Dere yatakları değiştirilmeyecek ve çevre kirliliğinin engellenmesi için gerekli tüm önlemler alınacaktır.

IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı, IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler

Artvin’in iklimi, yeryüzü şekillerinin özellikleri nedeniyle bölgelere göre çeşitlilik

göstermektedir. Kıyı kesimlerinde ılık ve yağışlı bir iklim tipi egemendir. Buna karşın, il’in iç bölgelerine doğru, yüksek kesimlerde kışlar sürekli ve bol karlı, yazlar serin geçer. Çoruh Vadisi’nin derin tabanında kıyıya oranla daha az yağışlı, kışları fazla sert olmayan bir iklim tipi vardır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesinin de içinde yer aldığı Kapistre dere havzasının coğrafi konumu nedeni ile iklim özellikleri, genellikle Karadeniz iklimi tesiri altında olmasına rağmen havzanın üst kısımlarına gidildikçe Karadeniz ikliminden uzaklaşılır. İç kesimlere gidildikçe yağış miktarı azalır. Bunda en büyük etken kıyıya paralel uzanan dağların yağışı kesmesi iç kısımlara ulaşmasını önler.

Proje kapsamında kullanılan meteorolojik verile konusunda Devlet Meteoroloji Genel

Müdürlüğünden alınmış olan 1975-2009 yılları arasına ait Artvin ili Meteorolojik verilerinden yararlanılmıştır (Bkz. Ek-16).

Sıcaklık

Artvin İlinin ortalama en düşük sıcaklığı (-0,8oC) Ocak ayı, Ortalama en yüksek sıcaklığı ise (25,8oC) Ağustos ayıdır. Artvin İlinin aylara göre sıcaklık değişimleri Tablo 16.’da verilmiştir.

Tablo 16. Artvin İli Aylara Göre Sıcaklık Değişimleri

Aylar Ortalama Sıcaklık

(o C ) Maksimum sıcaklık Ortalaması (o C )

Minimum Sıcaklık Ortalaması (o C )

Ocak 2,3 5,9 -0,8

Şubat 3,3 7,6 -0,3

Mart 6,8 12,2 2,4

Nisan 11,7 17,7 6,8

Mayıs 15,4 21,3 10,6

Haziran 18,4 23,7 13,8

Temmuz 20,5 25,4 16,5

Ağustos 20,7 25,8 16,8




56/398

Eylül 17,8 23,6 13,8

Ekim 13,8 19,3 9,9

Kasım 8,5 12,8 5,0

Aralık 4,0 7,4 1,0

İstasyon Adı: Artvin, Yükseklik:628m, Enlem:41.11, Boylam:41.19, 1975-2009

Yağış

Artvin İli’nde en fazla yağış Ocak (93,4mm) ayında ve en az yağış ise Eylül (25,6 mm) ayında meydana gelmekte olu İle ait yağış durumu Tablo 17.’de verilmiştir.

Tablo 17. Artvin İli Yağış Durumu

Aylar Toplam Yağış

Ortalaması(mm) Maksimum Yağış

Miktarı(mm) Kar Yağışlı Günler

Sayısı

Ocak 96,8 93,4 9,3

Şubat 73,2 50,5 8,3

Mart 59,9 61,8 5,3

Nisan 57,5 38,1 0,8

Mayıs 53,3 49,9 -

Haziran 49,4 26,0 -

Temmuz 32,7 27,2 -

Ağustos 29,0 47,8 -

Eylül 34,7 25,6 -

Ekim 62,5 50,0 0,1

Kasım 81,6 60,5 1,3

Aralık 94,0 73,4 6,2


Bulutluluk

Artvin İli’nde yıllık, ortalama açık günler sayısı 71,3, ortalama bulutlu günler sayısı 196,9, ortalama kapalı günler sayısı 94,6 olarak kaydedilmiştir. İlin; ortalama açık, bulutlu ve kapalı günler sayısı Tablo 18.’de verilmiştir.

Tablo 18. Artvin İli Ortalama Açık, Bulutlu, Kapalı Günler Sayısı

Aylar

Ortalama Açık Günler Sayısı

Ortalama Bulutlu Günler Sayısı

Ortalama Kapalı Günler Sayısı

Ocak 4,9 14,9 10,3

Şubat 4,9 13,1 9,5

Mart 4,8 15,4 9,9

Nisan 4,5 16,8 8,7

Mayıs 4,9 19,2 6,9

Haziran 6,3 18,2 5,5

Temmuz 5,2 17,8 8,1

Ağustos 5,5 20,4 5,1

Eylül 8,7 16,6 4,7

Ekim 8,3 15,7 7,0

Kasım 7,0 14,1 8,9

Aralık 6,3 14,7 10,0

YILLIK 71,3 196,9 94,6





57/398

Nem Artvin iline ait nem durumu Tablo 19.’da verilmiştir.

Tablo 19. Artvin İli Nem Durum

Aylar Minimum Nem ( % ) Ortalama Nem ( % )

Ocak 13 63,1

Şubat 10 62,6

Mart 5 60,2

Nisan 7 59,9

Mayıs 5 63,6

Haziran 7 66,6

Temmuz 7 70,2

Ağustos 8 70,5

Eylül 8 67,7

Ekim 4 65,5

Kasım 12 64,0

Aralık 18 64,0


Rüzgar Artvin İlinde yıllık ortalama rüzgar hızı 1.6 m/s’ dir. Artvin İlinde yıllık ortalama en

hızlı rüzgar 20,5 m/s ile SE yönünde esmektedir.

İlin aylık rüzgar durumu Tablo 20.’de verilmiştir.

Tablo 20. Artvin İline Ait Rüzgar Durumu

Aylar

Ortalama Rüzgar Hızı

(m_sec)

En Hızlı Rüzgar Fırtınalı Gün Sayısı

Ortalaması

Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı Ortalaması

Yönü

Hızı(m_sec)

Ocak 1,4 SE 21,9 0,2 1,8

Şubat 1,5 SSE 22,1 0,2 2,8

Mart 1,8 W 21,4 0,2 5,7

Nisan 1,7 SW 22,0 0,2 5,5

Mayıs 1,6 NW 18,8 - 5,7

Haziran 1,9 SSW 21,5 0,2 7,3

Temmuz 2,1 WNW 17,9 - 8,0

Ağustos 2,0 W 17,3 - 8,5

Eylül 1,7 SSE 19,3 0,1 5,4

Ekim 1,2 ESE 16,4 - 1,7

Kasım 1,3 NW 24,2 0,2 1,7

Aralık 1,3 SE 23,0 0,1 1,4

YILLIK 1,6 SE 20,5 0,1 55,5


Artvin iline ait aylık rüzgar hızları tablo Tablo 21.’de verilmiştir.




58/398

Tablo 21. Artvin İli Aylık Ortalama Rüzgar Hızları (m_sec)

Aylar /Yönler I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK

N 1,0 1,1 1,2 1,1 0,9 1,0 1,0 1,0 0,8 0,7 0,7 0,9 0,95

NNE 1,0 1,2 1,2 1,1 1,0 0,9 0,9 0,9 0,8 0,7 0,9 1,0 0,96

NE 1,1 1,3 1,3 1,1 0,9 0,8 0,8 0,7 0,7 0,6 0,8 1,0 0,93

ENE 1,2 1,3 1,5 1,2 1,0 0,9 0,8 0,7 0,7 0,7 1,0 1,1 1,0

E 1,2 1,4 1,7 1,4 1,0 0,9 0,7 0,7 0,8 0,8 1,0 1,2 1,0

ESE 1,5 1,6 1,7 1,5 1,2 1,0 0,9 0,8 0,9 1,0 1,2 1,2 1,2

SE 1,3 1,5 1,7 1,5 1,1 0,9 0,9 0,9 0,8 0,9 1,2 1,2 1,2

SSE 1,2 1,5 1,6 1,4 1,1 1,1 0,9 0,9 0,9 0,9 1,1 1,1 1,1

S 1,0 1,1 1,4 1,1 0,9 0,9 0,7 0,7 0,7 0,8 0,9 0,9 0,93

SSW 1,1 1,3 1,3 1,2 1,0 1,1 0,9 0,9 0,8 0,8 0,9 0,9 1,0

SW 1,1 1,4 1,5 1,3 1,2 1,3 1,2 1,1 1,0 0,9 1,0 1,1 1,2

WSW 1,4 1,6 1,7 1,7 1,6 1,9 2,1 2,0 1,7 1,3 1,3 1,4 1,6

W 1,6 1,8 2,0 2,0 2,1 2,3 2,6 2,5 2,1 1,7 1,6 1,6 2,0

WNW 1,7 1,8 2,3 2,3 2,5 2,7 2,9 2,9 2,4 1,8 1,6 1,6 2,2

NW 1,5 1,7 2,2 2,2 2,3 2,5 2,7 2,7 2,1 1,5 1,4 1,5 2,0

NNW 1,2 1,4 1,8 1,9 1,9 2,1 2,3 2,3 2,0 1,4 1,1 1,2 1,7


Şekil 4. Artvin İli Rüzgarın Ortalama Hızına Göre Çizilmiş Rüzgar Gülü

Aylık Ortalama Rüzgar Hızları

00,5

11,5

22,5

N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

Rüagar Hızları




59/398

Tablo 22. Artvin İli Aylık Esme Sayıları Toplamı Tablosu

Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK

Yönler

N 537 566 775 932 936 920 1123 1157 978 919 624 550 10017

NNE 481 598 761 867 846 804 719 630 634 613 404 470 7827

NE 368 456 660 668 606 619 534 626 509 465 334 422 6267

ENE 517 565 929 781 572 583 511 453 410 441 455 450 6667

E 451 497 848 690 529 387 401 429 345 359 335 380 5651

ESE 671 689 864 734 565 411 346 311 292 323 385 548 6139

SE 487 687 959 803 563 363 440 374 373 375 416 399 6239

SSE 765 842 1106 898 863 626 558 462 461 565 619 686 8451

S 587 695 845 847 996 1000 994 1097 853 952 678 586 10130

SSW 1143 933 1180 1066 1468 1290 1156 1153 1103 1277 1181 1125 14075

SW 1374 1267 1315 1216 1398 1569 1304 1408 1482 1403 1116 974 15826

WSW 2091 1707 1975 2032 1905 1849 1741 1798 2099 2293 2671 2509 24670

W 3978 2947 2609 2463 2431 2390 2631 2526 2434 3279 3532 3836 35056

WNW 5390 4719 4164 3530 3608 4026 4531 4069 3868 3934 4862 5694 52395

NW 2361 2158 2185 2304 2281 2220 2820 3085 2678 2226 2123 2308 28749

NNW 1498 1607 1792 1969 2189 2234 2463 2350 2212 1792 1621 1581 23308


Şekil 5. Artvin İli Esme Sayılarına Göre Çizilmiş Rüzgar Gülü

Rüagar Esme Sayıları

0

20000

40000

60000N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

Rüagar Esme Sayıları




60/398

IV.2.2. Jeolojik Özellikler (jeolojik yapının fiziki-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000’lik jeolojik harita ve lejantı),

Söz konusu proje ile ilgili olarak jeolojik etüt çalışmaları henüz başlamamıştır. Bu

Jeolojik etüt çalışmalarında; jeolojik birimlerin litolojilerinin ve tektoniğinin ayrıntılı verileceği, birimlerdeki süreksizliklerin yönlerinin aralık ve açıklıklarının ayrıntılı olarak verileceği, ayrıca yapılan sondajların yerlerinin 1/5.000 ölçekli harita üzerinde gösterileceği, sondajlarda ve laboratuarda yapılan deney ve sonuçlarında verileceği, sonuçta bu çalışmalar sonucunda çıkabilecek olumsuzlukların giderilmesine yönelik olarak alınacak önlemlerinde belirtilerek inşaat çalışmalarından önce hazırlanacak bu jeolojik ve jeoteknik etüt raporuna uyulacağını taahhüt ederiz.


arazi hazırlık ve inşaat aşamasından önce heyelan ve taşkın riski belirlenerek, şev analizleri yapılacak ve gerekli önlemler alınacaktır.

Ayrıca “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje

kapsamında faaliyete başlanılmadan önce Jeolojk-Jeoteknik etüd çalışma raporu ile birlikte taşkın ve heyelan önlem incelemesi hazırlanacak olup “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin inşaat aşamasında gerekli inşa önlemleri alınacak ve ilgili tüm yönetmeliklere uyulacaktır.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Artvin Arhavi proje sahası ve yakın

çevresinde Mesozoyik ve Senezoyik yaşlı kaya birimleri gözlenir. Etkinliğini Liyas’tan başlayarak Eosen sonlarına kadar aralıklar halinde sürdüren magmatizma ile volkanik etkinliğin durakladığı veya hızının azaldığı dönemlerde egemen olan tortullaşma sonucunda bölgede volkanik, volkano-sedimanter ve intrüzif kayaçlar yaygın hale gelmiştir.

Magmatik kayaçların egemen olduğu kuzey zonda kaya birimleri en altta Liyas

yaşlı bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile killi kireçtaşı, kumtaşı ve marndan oluşan kaya türleri ile başlar. Bölgede Kretase dönemindeki iki evreli ve farklı özellikteki volkanizma etkinliğinin sonucunda bazik ve asidik olarak iki ayrı volkano-sedimanter istif gelişmiştir. Bu istifler bazik özellikli ve Üst Kretase yaşlı bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile kumtaşı, silttaşı, çamurtaşı, marn, kiltaşından oluşan volkano-tortul istif; asidik özellikli Üst Kretase yaşlı riyolit, riyodasit, dasit ve piroklastiklerinden oluşan volkano-sedimanter istiftir. MTA tarafından yapılan bölgesel çalışmalarda Kaçkar granitoyidi olarak adlandırılan granitik sokulum Üst Jura-Alt Kretase döneminde oluşan hemen hemen tüm kayaçları keser. Kuvaterner yaşlı alüvyon ve yamaç molozu en genç oluşuklardır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje yapı yerleri ve

yakın çevresi bazalt, andezit ve piroklastiklerden oluşmaktadır.

Stratigrafik Jeoloji Proje alanına ilişkin genel ve stratigrafik jeoloji değerlendirmelerinde proje alanında

yer alan kaya birimlerinin ad, simge ve yaş deneştirmeleri için Artvin F46-c1 jeolojik haritaları kullanılmıştır. Ayrıca kaya birimlerine ilişkin tanımlamalarda, Ballı Dere üzerinde yapılması düşünülmekte olan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”’e ilişkin jeolojik değerlendirmeler dikkate alınmıştır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” yeri ve yapı yerlerinde gözlenen birimler ayrıntılı olmak




61/398

üzere, istifi oluşturan kaya birimleri “Taşlıkaya Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu”ndan alınmış olup, aşağıda verilmiştir.

Üst Kretase

Çağlayan Formasyonu (Krü 3) İnceleme alanı temelde Üst Kretase yaşlı Çağlayan Formasyonundan oluşur. İki

aşamada çökelen bazik özellikte volko-tortul serinin ikinci aşamasını oluşturan Çağlayan formasyonu asidik volkanitleri üstler. Seri başlıca bazalt, andezit lav ve piroklastları ile çamurtaşı, kumtaşı, silttaşı, tüfit, marn, şeyl ve kırmızı bordo renkli killi kireçtaşı ara tabaka ve katmanlarından oluşmaktadır. Genel olarak gri yeşil renk tonunun egemen olduğu birimin lav, tüf ve breşlerden oluşan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyah, ayrıştığında kahve renklidir. Lavlar genellikle kırıklı, çatlaklı ve boşluklu olup etkin şekilde ayrışmış ve kloritleşmiştir. Breş ve aglomeralar içinde tortul kaya çakıl ve blokları bulunabilir. Kloritleşme ve epidotlaşmanın yaygın olduğu lavlarda yer yer iyi gelişmiş yastık yapıları görülür. Kurşuni gri renkli kumtaşı, marn ve şeyler düzenli ince tabakalı olup bazı kesimlerde kırmızı-bordo renkli mikritler ve rekristalize kireçtaşları yaygındır. Tortul ara seviyelerindeki fosil içeriğine göre, asidik seri ile ardalanmalı olarak bulunan Çağlayan formasyonuna Kampaniyen-Maastrihtiyen yaş aralığı verilmiştir.

Üst Kretase – Paleosen

Kaçkar Granitoyidi 1 (γ2) Proje Sahasının bazı yerlerinde diğer birimleri kesen granitoyidik sokuluma ait kaya

türlerinden oluşmaktadır. Doğu Karadeniz Bölgesi’nin doğu kesiminde yer alan Kaçkar Dağları, sokulumun oldukça geniş bir biçimde yüzeylendiği yer olduğu için, MTA çalışmalarında Kaçkar granitoyidleri adı altında tanımlanmıştır. MTA tarafından yapılan bölgesel ölçekli haritalara göre KD-GB uzanımlı bir kuşak içinde ve 500 km’lik bir mesafe boyunca irili ufaklı sokulumlar halinde mostra veren granitoyidler geniş ölçüde Üst Kretase yaşlı birimlerin ve daha sonraki ikinci evre sokulumu ile de Eosen yaşlı birimlerin içine sokulmuşlardır. Genel anlamda tek birim olarak haritalanan granitler; sokulum, volkanik, yarı volkanik ve magmatik kaya türlerinden oluşmaktadır.

Mineral içeriklerine göre granit, alkali granit, granit porfir, mikrogranit, granodiyorit,

diyorit, kuvarslı diyorit, kuvars porfir ve benzeri kaya türleri ile temsil edilen granit karmaşığı; pembemsi gri, koyu gri, yeşilimsi gri renkte, orta derecede eklemli, sıkı, sert ve sağlamdır. Gevrek olan karmaşığın ortak özellikleri fenokristalli, yer yer taneli yer yer de porfiritik dokulu, açık renkli ve masif görünümlü, kuvars ve feldspatlı asidik kompozisyonda olmalarıdır.

Hidrotermal ayrışma sonucu fay ve eklem gibi süreksizlik düzlemleri boyunca

killeşme ve piritleşmeler oluşmuştur. Arenalaşma şeklinde gelişen ayrışma yer yer 10-15 m’ye derine kadar devam etmektedir.

MTA çalışmalarında kestiği ve üzerine gelen birimlerin yaşına göre granitlerin

sokulum yaşı Eosen öncesi-Kretase olarak belirlenmiştir. Kuvaterner Alüvyon (Qal) Kapistre Çayında yer alan alüvyonal malzemeler bloktan kile kadar dağılım

göstermektedir. Dere tabanında, nehrin akış hızına bağlı olarak oluşan yığışımlarda yüzeysel olarak ilk göze çarpan blok ve iri çakıllardır.




62/398

Yamaç Molozu (Qym) Yamaç eğimine bağlı olarak kalınlığı değişen killi, çakıllı ve bloklu malzemelerden

oluşan yamaç molozu proje alanında yapı yerlerinde yer yer iyi gelişmiş olarak izlenir. Kalınlığı 0.50 m ile 2 m arasında değişmektedir.

Yapısal Jeoloji Doğu Pontidler’in Kuzey zonunda yer alan inceleme alanında Üst Kretase’de

gelişen deniz altı volkanizmasının özellikleri izlenir. En yaygın jeolojik birimler Üst Kretase yaşlı volkano-tortul serilerdir. Bu çökellerin Alp orojenezi ile kara haline gelmesi sırasında birimler etkilenerek kırılmışlar ancak kıvrımlanmamışlardır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” yerlerinde projeleri

etkileyecek önemli faylar görülmemektedir. Regülatör yeri ve civarında yer alan kaya birimleri genellikle sert, sıkı ve dayanımlı bazaltlardır.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES Yerinin Mühendislik Jeolojisi Regülatör Yeri Regülatör yerinde ve civarında, üst kretase yaşlı volkanik-sedimenter serinin sıkı

ve dayanımlı bazaltları ve piroklastikler mevcuttur. Proje alanındaki yapılar temel olarak aynı birim içindedirler.

Bazalt: Regülatör alanı ve çevresinde düzensiz olarak gözlemlenir. Bazaltlar; sert,

sıkı ve dayanımlıdır. Yer yer eklem ve çatlak sistemlerinin yoğun olduğu kesimlerde yüzeysel ayrışmalar vardır. Boşluklu bir yapıya sahip olan bazaltlardaki dolgular zeolit ve kalsit bileşimindedir.

Riyolit: Santral yerinin aşağı kısımlarında, volkanik breşlerle ardışıklı olarak

görülür. Açık yeşil-gri renkli, sert, sıkı, dayanımlı ve eklemlidir. Ayrışma çok az olarak eklem yerlerinde gözlenir. Daha çok arazide dik şevler veren yapılar halinde görülürler. Prizmatik debi gösterir. Riyolitin camsı hamuru içerisinde iri kuvars kristalleri vardır.

Volkanik Breş: Açık gri - yeşil renkte, sert, sıkı ve dayanımlıdır. Tüf ve riyolitlerle

düşey ve yanal geçiş gösterirler. Aralarında kesin sınır belirlemek güçtür. Tüf ve riyolitlere göre daha açık renkli ve daha çok ayrışmalıdır. Volkanik breşin çakıllarının boyutları 1-15cm arasında değişir.

Volkanik Tüf: Açık yeşil-gri renkli, ince taneli, sert, sıkı ve dayanımlıdır. Prit

kristalleri içerir. Yer yer tabakalanma gösterir. Tabakalanma çoğunlukla E-W doğrultulu ve N ye eğimlidir. Tabakalanmaya dik ve paralel yönde eklem ve çatlaklar gelişmiştir. Volkanik tüfler seyrek olarak merceksel biçimde kireçtaşı içerir.

Regülatör ve HES Yerinin Duraylılığı

Regülatör ve HES yerinin duraylılığını araştırmak amacı ile yapılan gözlemlerde;

jeolojik birimlerin volkanik ve magmatik kayaçlardan oluştuğu gözlenmiştir. Bu kayaçlar dik yamaç eğimlerinde dahi duraylılıklarını korumaktadırlar. Çevrede yapılan incelemelerde yamaç akması, kaya düşmesi ya da heyelan gibi kitle hareketlerine rastlanmamıştır. Sadece yol çalışması nedeniyle duraysız hale gelen ve dik şev eğimi verilen kısımlarda yer yer kaya düşmeleri gözlenmiştir.




63/398

Diğer Yapılar Yapı yerlerinde temel sondaj kuyuları kesin proje aşamasında açılarak örtü birimleri

ve temel kayasının kalınlığı, yanal ve düşey değişimleri ile mühendislik özellikleri belirlenmelidir.

İletim Tüneli İletim tünelinin güzergâhı kuzeye doğrudur. Yapılan yüzeysel gözlemlere göre

iletim tüneli güzergâhı ve cebri boru bazalt- andezit, volkanik breş ve volkanik tüfler geçilecektir. Tünelin güzergâhının büyük kısmı bazalt-andezit lav ve piroklastik geçilecektir. Bütün bu birimlerde tünel ve cebri boru güzergâhı açısından her hangi bir problem beklenmemektedir. Ancak tünel kazısı ve cebri boru imalatı sırasında duraylılığın bozulmamasına azami dikkat edilerek kaya düşmelerinin asgari seviyede tutulmasına dikkat edilmelidir

Volkanik breş, riyolit, andezit ve bazalt lavlarında iletim tünel kazısı ve HES yeri

kazısı sırasında sağlam ve masif olmaları nedeniyle önemli sorunlar beklenmemektedir. Lavlar açık renkli tüf-breşler atmosferik etkilerle ayrışmış-çok parçalanmış bir yapıdadır. Tünel kazısı sırasında serinin tortul ara seviyeleriyle karşılaşılması muhtemeldir. Serinin piroklastik seviyeleri ile tortul seviyelerindeki zayıf kesimler daha duyarsızdır ancak iletim tüneli açılması sırasında fazla bir sorun oluşturacakları düşünülmemektedir.

Volkanik ve magmatik kaya türleri kazılabilme açısından sert ve dayanımlıdır.

Ancak kaolenleşme, milonitleşme, aşırı parçalanmanın geliştiği zayıf kaya zonları ile karşılaşılabilir. Eklem takımlarının kesişmesinden kaynaklanan kamalanmalar kısmi duyarsızlıklar oluşturacaktır. Hidrotermal etkilerle ayrışmış breş ve aglomera seviyeleri diğer bir duyarsızlık nedenidir. Akma yapıları ve eklem takımlarının neden olduğu çatlaklı yapının yoğunluğu, stabiliteyi belirleyen en önemli etmenler olacaktır. Kesin proje aşamasında iletim tünelinin kazı sırasındaki stabilitesi irdelenmelidir.

Tablo 23. Çağlayan Formasyonu’na ait Q Kaya Sınıflaması (Barton vd, 1974)

Tortul Bazalt ve Andezit

Kaya kalite göstergesi (RQD) % 70 % 80

Eklem Takımı Sayısı (Jn) 9 9

Eklem Pürüzlülük Sayısı (Jr) 1.5 1.5

Eklem Yüzeyi Ayrışma Sayısı (Ja) 1 1

Eklem Su Azaltma Faktörü (Jw) 1 1

Gerilim Azaltma Faktörü (SRF) 2.5 2.5

Q Değeri ve Kaya Sınıfı 4.66Orta Kaya 5.33 Orta Kaya

Cebri Boru Güzergâhı ve HES Yeri Yükleme havuzu ve cebri boru güzergâhında temel kaya bazalt, andezit lav ve

piroklastiktir. Güzergâh boyunca yerinde yapılan gözlemlere göre kaya türleri az ayrışmalı, sert, sıkı ve sağlamdır. Güzergâh boyunca, yükleme havuzu yerinde ana kaya üzerinde kalınlığı 0.50 m ile 3 m arasında değişen yamaç molozu bulunmaktadır.

Yükleme havuzu ve cebri boru güzergâhında mesnetlerin oturacağı kısımlarda

yamaç molozu ve kayacın ayrışmış kısımları kazılarak sağlam kaya koşulları sağlanmalıdır. Yükleme odası yerinde ve cebri boru güzergâhında duyarlılık ve taşıma gücü açısından herhangi bir problem bulunmamaktadır.




64/398

Topoğrafik yönden santral ve cebri boru yerleşimi uygundur. HES yeri civarında belirlenen kaya birimleri bazalt, andezit lav, tüf, breş, yamaç molozu. Volkanik tüf ve breş sert sıkı olmasına rağmen tektonik etki sonucu çok kırıklı parçalı ve ayrışmalıdır. Özellikle volkanik tüflerde tektonik etki çok belirgindir. Volkanik tüf açık yeşil-gri renklidir.

Santral binası yerindeki kazılarda yamaç molozu ile kayacın ayrışmış kısımları

kazılarak sağlam kaya koşulları sağlanmalıdır. Kazı sırasında belirlenen zayıflık zonları ön kaplama betonu, hasır çelik ve kaya bulonu gibi geçici destekleme elemanları ile desteklenmelidir. Santral binası yerinde duyarlılık, geçirimlilik ve taşıma gücü problemi bulunmamaktadır.

Tektonik Hareketler ve Depremsellik Ülkemizde depremlerin büyük çoğunluğunun bilinen merkez üslerinin hemen

hepsinin odak derinliği 60 km.nin altındadır. Önemli sayılabilecek merkez üslerinin odak derinliği 10~25 km arasında değişmektedir. Bölgenin sismik durumu Şekil 6.’da verilmiştir.

T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma

Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan ve Bakanlar Kurulu’nun 18.04.1996 tarih ve 96/8109 sayılı kararıyla yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre; proje alanının içinde bulunduğu bölge 4. derece deprem bölgesindedir. Türkiye’nin Deprem Tehlikesi (TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası, 1990) verilerine göre bölgede magnitüdü 6’dan büyük deprem kaydına rastlanılmamıştır.

Proje ile ilgili olarak 06/03/2006 tarih ve 26100 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan

Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelikte ilgili hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca, proje alanında yapılacak tüm proje ve hesaplamalarda, temel yapı ile ilgili kısımların inşaatında yürürlükte olan tüm yapı ve deprem yönetmeliklerine, genel ve fenni şartnamelere ve Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Yönetmeliklerine uyulacaktır.




65/398

Şekil 6. Artvin İli Deprem ve Sismik Durumu Kaynak: http://www.sayisalgrafik.com.tr/deprem/tr_frames.htm

FAALİYET ALANI

FAALİYET ALANI

FAALİYET ALANI




66/398

Heyelan, Çığ, Sel ve Kaya Düşmesi Çevrede yapılan incelemelerde yamaç akması, kaya düşmesi ya da heyelan gibi

kitle hareketlerine rastlanmamıştır. Sadece yol çalışması nedeniyle duraysız hale gelen ve dik şev eğimi verilen kısımlarda yer yer kaya düşmeleri gözlenmiştir.

İnceleme alanında 7269 sayılı yasada belirtilen deprem dışı afet riskine; kaya

düşmesi, heyelan, çığ gibi doğal afet olaylarının olması durumunda ve zeminde akma, oturma kabarma gibi deformasyonların olup olmadığı yapılacak olan Jeolojik-Jeotektonik Etüt neticesinde belirlenecek olup, bu gibi durumlar söz konusu olduğunda Afet İşleri Genel Müdürlüğünün “Afet Bölgelerinde Yapılacak Olan Yapılar Hakkındaki Yönetmelikte belirtilen esaslara uyularak hesaplamalar ve önlemler alınacaktır.

Söz konusu projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çıkarılacak 148.376

m3’hafriyat malzemesinin 58.843 m3’ü proje kapsamında yapılacak üniteler çerçevesinde dolgu malzemesi olarak, 24.715 m3’ü ise şantiye sahası içerisinde kurulacak Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabi tutularak üniteler için gerekli olacak beton malzemesi için kullanılacaktır. Hafriyat malzemesinin geri kalan kısmı ise Hat-Pek Beton İnşaat Taah. Tic. Ltd. Şti.’ye ait 20061655 Ruhsat nolu alanın içerisinde yer alan pasa alanına sevk edilecektir. Konu ile ilgili olarak Hat-Pek Beton İnşaat Taah. Tic. Ltd. Şti. ile Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. arasında yapılan protokol anlaşması eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-19).

Söz konusu Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına dökülen hafriyat malzemesi

daha sonra Hat-Pek Beton İnşaat Taah. Tic. Ltd. Şti. tarafında ocak faaliyet kullanılacaktır. Söz konusu Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanı için aşırı yağışlardan ve olası dere taşkınlarından etkilenmemesi yönünde gerekli önlem ve tedbirler arazi hazırlık ve inşaat aşamasına başlanılmadan önce hazırlanacak Jeolojk-Jeoteknik etüd çalışma raporunda detaylı olarak verilecek ve uyulacaktır.

Mineral Kaynaklar Proje alanı ve civarında ekonomik değeri olan mineral kaynaklar bulunmamaktadır.

IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (yer altı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin artezyen vb. kuyular, proje alanına mesafeleri, emniyetli çekim değeri, suyun fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik özellikleri, yer altı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı),

Taşlıkaya Regülatörünün su kaynağı, Taşlıkaya Regülatörünün kendi havzasından

gelen suları toplayan Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Deresidir. Ballı Dere Kapistre Dere ile birleştikten sonra Karadeniz’e dökülür.

Yer altı Su Kaynakları Artvin İli’nde bulunan sıcak su ve madensuyu kaynakları aşağıdaki tablolarda

verilmiştir.




67/398

Tablo 24. Artvin İli Sıcak su ve Madensuyu Kaynakları.

M.S ( Maden suyu ), S.S ( Sıcak su ), Ç.a ( Çok az ), Ö.y ( Ölçüm yok ) Kaynak: M.T.A Doğu Karadeniz Bölge Müdürlüğü

İl'de yer alan madensuyu ve kaplıcalar mevcut olmasına rağmen bu sulardan

ekonomik anlamda fayda sağlanan veya işletilen yoktur.

Faaliyet kapsamında yer altı ve termal su kullanılması düşünülmemekte olup, Söz konusu proje kapsamında kullanılacak su kaynakları yüzeysel su kaynaklarından Ballı Deresi sularıdır. Dolayısıyla proje kapsamında yapılacak faaliyetlerin mevcut yer altı ve termal su kaynaklarına herhangi bir olumsuz etkisi olmayacaktır.

Proje kapsamında Ballı deresi sularından yararlanılacak olup; proje alanı içerisinde

Ballı Deresinden su numunesi alınarak 31.12.2004 Tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” Tablo-1’e göre 2 noktada (Bkz. Ek-14) analizleri yatırtılmış olup; Ek-14’de verilmiştir.

Söz konusu su analizleri “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052

MWe)” projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında da yapılarak izlenecek ve izleme sonuçları ilgili kurumlara gönderilecektir.




68/398

İlgili kurumlara gönderilecek analiz sonuçları ise akarsu kaynağına olabilecek bir sızıntı veya su kirliliği tespiti, su kalitesi kontrolünün ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmeliği ile uyumluluğun sağlanması ve sucul ekosisteme oluşturabileceği etkilerin belirlenebilmesi gibi konular değerlendirmesinde, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nda yer alan Ek-5 “Alıcı Ortam Deşarj Standartları” konusunda, ihtiyaç duyulabilecek sulama tarım ve yapılabilecek balık yetiştiriciliği faaliyetlerinde olacak, HES ve regülatör membası ile HES yapısının mansabı hakkında da bir fikir sağlayacaktır.



Söz konusu proje kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide

bulunabilecek tüm kirletici unsurlara karşı gerekli tüm önlemler Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından alınacak ve çalışacak personele karşı yeraltı ile yüzey sularına karşı gerekli titizliliğin gösterilmesi için bilgilendirme yapılacaktır.

Ayrıca “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi

kapsamında 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun hükümlerine uyulacaktır. Kurulması ve işletilme planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658

MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında gelecek yıllarda iklimsel ve mevsimsel değişime bağlı olarak yerleşim yerlerinin sulama suyuna, içme ve kullanma suyuna ihtiyaç olması durumunda , ihtiyaç duyulan su mansaba bırakılacaktır.

IV.2.4. Yer altı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı,)

Yeraltı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri Tablo 25. ve Tablo 26.’da

verilmiştir.




69/398

Tablo 25. Artvin İli Jeotermal Su Kaynakları ve Kullanım Amaçları

Kaynak: İl Çevre Durum Raporu – 2005




70/398

Tablo 26. Artvin İli Sıcak su ve Madensuyu Kaynakları.

M.S ( Maden suyu ), S.S ( Sıcak su ), Ç.a ( Çok az ), Ö.y ( Ölçüm yok ) Kaynak: M.T.A Doğu Karadeniz Bölge Müdürlüğü




kapsamında 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun hükümlerine uyulacaktır.

IV.2.5. Hidrolojik Özellikler (yüzeysel su kaynaklarının –deniz, göl, akarsu ve diğer sulak alanlar- fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, akarsuların debileri, mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su toplama havzası, sedimantasyon, drenaj, tüm su kaynaklarının kıyı kullanımları, ekolojik özellikleri),

Artvin ili su kaynakları bakımından oldukça zengindir. İlde debileri çok yüksek olmamakla birlikte, çok sayıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsular vardır.

Projenin yer aldığı Artvin İlinde bulunan akarsulara ait feyezan debileri Tablo

27.’de verilmiştir.




71/398

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje alanı içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamaktadır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında enerji amaçlı sularından faydalanılacak olan ballı deresi herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. Ayrıca ballı deresinden her hangi bir içme ve kullanma suyu alınmamaktadır.

Ayrıca söz konusu proje ile ilgili olarak Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Su

Kullanım Hakları Raporu hazırlatılmış olup (Bkz. Ek-13); Taşlıkaya Regülatörü ile santral binası arasında tarım amaçlı su kullanımı söz konusu olmayıp, değirmen ve balık çiftliği bulunmamaktadır.

Kurulması ve işletilme planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658


Tablo 27. Artvin İli’ndeki Akarsuların Feyezan Debileri





72/398

Artvin ilindeki göller ve yüz ölçümleri Tablo 28.’de verilmiştir.

Tablo 28. Artvin İli’ndeki Göller


Artvin Meteoroloji İstasyonu ölçüm değerlerinden yararlanılarak alanın iklim tipi Thornthwaite yöntemine göre incelenmiştir. Thornthwaite, yağış etkenliği ile birlikte toprağın nemlilik derecesi, yüzeysel akış ve su ihtiyacı gibi çok önemli hususları ortaya koymaktadır. Thornthwaite yöntemine göre araştırma alanının su bilançosu tablosu ve grafiği aşağıda verilmiştir.

Tablo 29. Thornthwaite Yöntemine Göre Artvin İli’nin Su Bilançosu

Yükselti : 597 m. Enlem : 41° 10’ Boylam : 41° 49‘ DB

Şekil 7.Thornthwaite Yöntemine Göre Artvin İli’nin Su Bilançosu Grafiği




73/398

IV.2.6. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, göl, gölet, su ürünleri ihtihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer kullanımlar) ve bunların proje sahasına göre konumları, mesafeleri,

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje alanı içme ve

kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamaktadır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında enerji amaçlı sularından faydalanılacak olan ballı deresi herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. Ayrıca ballı deresinden her hangi bir içme ve kullanma suyu alınmamaktadır.



Artvin ili sınırları dahilinde bulunan barajlar; Muratlı, Tortum, Murgul ve Borçka

barajlarıdır, bu barajların haricinde inşa halinde Deriner Barajı bulunmaktadır. Söz konusu barajlarla ilgili ayrıntılı bilgi aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Muratlı Barajı

Barajın Yeri

Türkiye-Gürcistan sınırının çok yakınında olup, baraj yeri ile sınır arasındaki mesafe yaklaşık 100 m dir. Baraj yeri Muratlı köyünün 2 km membasında, Borçka ilçesinin 17 km mansabındadır.

Akarsuyu Çoruh

Amacı Taşkın Koruma ve Enerji

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı

01.09.1999 - 02.06.2005

Gövde dolgu tipi Ön yüzü asfalt kaplamalı kaya dolgu

Gövde hacmi 1,981 hm3

Yükseklik (Temelden) 46 m

Yükseklik (Talvegden) 44 m

Normal su kotunda göl hacmi

74,8 hm3

Normal su kotunda göl alanı

4,1 km2

Sulama alanı -

Güç 115 MW

Yıllık Üretim 444,12 GWh

Kaynak: www.dsi.gov.tr




74/398

Tortum Barajı

Barajın Yeri Uzundere / Balıklı Köyü Mevkii

Akarsuyu Tortum Çayı

Amacı Enerji

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1971 - 1972

Gövde dolgu tipi Tabii Göl

Göl Hacmi (max) 57,6 hm3

Göl Yüksekliği 6,7 m

Bent Yüksekliği 1,5 m

Normal su kotunda göl hacmi 57,6 hm3

Normal su kotunda göl alanı 6,6 km2

Sulama alanı -

Güç 26 MW

Yıllık Üretim 100 GWh

Kaynak: www.dsi.gov.tr Murgul Barajı

Barajın Yeri Kabaca Köyü

Akarsuyu Kabaca Deresi

Amacı HES + Pompa İstasyonu

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1945 - 1951

Gövde dolgu tipi Nehir Tip HES

Göl Hacmi (max) -

Göl Yüksekliği -

Bent Yüksekliği -

Normal su kotunda göl hacmi -

Normal su kotunda göl alanı -

Sulama alanı -

Güç 5 MW



Borçka Barajı

Barajın Yeri Borçka ilçesinin 2,5 km. membasında.

Akarsuyu Çoruh


İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 01.09.1999 - 31.7.2006

Gövde dolgu tipi Kil çekirdekli zonlu dolgu






Sulama alanı -

Güç 300 MW






75/398

Deriner Barajı

Barajın Yeri Artvin İlinin 5 km membasında

Akarsuyu Çoruh


İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 08.01.1998 - 15.12.2009

Gövde dolgu tipi Çift eğrilikli ince beton kemer






Sulama alanı -

Güç 670 MW

Yıllık Üretim 2.118 GWh

Kaynak: www.dsi.gov.tr Artvin İli sınırları içerisindeki içme suyu tesisleri Tablo 30.’da verilmiştir.

Tablo 30. Artvin İli Sınırları İçerisindeki İçme Suyu Tesisleri

Sıra No Tesisin İsmi İli Kapasite

(lt/sn)

1 Borçka İlçesi İçme Suyu Tesisi Artvin 40

2 Bölge Müdürlüğü İçme Suyu Tesisi Artvin 8

Toplam 48


“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje alanı içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamaktadır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında enerji amaçlı sularından faydalanılacak olan ballı deresi herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. Ayrıca ballı deresinden her hangi bir içme ve kullanma suyu alınmamaktadır.



Kurulması ve işletilme planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında gelecek yıllarda iklimsel ve mevsimsel değişime bağlı olarak yerleşim yerlerinin sulama suyuna, içme ve kullanma suyuna ihtiyaç olması durumunda , ihtiyaç duyulan su mansaba bırakılacaktır.

İşletmedeki taşkın koruma, erozyon ve rusubat kontrol tesisleri Tablo 31.’de verilmiştir.




76/398

Tablo 31. İşletmedeki Taşkın Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri

Sıra no

Taşkın tesisinin adı Taşkın tesisinin yeri (ilçe) ha

Koruma alanı

Koruduğu yerleşim yeri ve adedi

1 Merkez ilköğretim Okulu Merkez 1 okul

2 Sarıbudak köyü T.K Merkez 30 1 köy

3 Kalburlu köyü T.K Merkez 1 köy

4 Şehiriçi dereleri Merkez 1 il

5 Aşağımaden köyü Merkez 1 köy

6 Fabrika deresi Merkez 2 mahalle

7 Yukarımaden köyü Merkez 1 köy

8 Derinköy T.K Merkez 1 köy

9 Merkez Ortaköy Kasabası Merkez 1 mahalle

10 Gökçe köyü Ardanuç 1 köy

11 İlçe merkezi T.K Ardanuç 56 1 ilçe

12 Soğanlı köyü Ardanuç 13 1 köy

13 Merkez Bulanık deresi Ardanuç

14 Gümüşhane Köyü (Şurmak) Ardanuç 2 1 köy

15 Avcılar köyü Ardanuç 25

16 İlçe merkezi T.K Arhavi 1 ilçe

17 Yolgeçen köyü Arhavi 1 köy

18 Kapistre deresi Arhavi 1 kasaba

19 Konaklı köyü Arhavi 1 köy

20 Arhavi çay fabrikası Arhavi 1 fabrika

21 Arhavi Porente ve Aşağıhacılar T.K. Arhavi 1 ilçe

22 Kavak Köyü Türkmen Mah. T.K Arhavi 1 köy

23 Çavuşlu Köyü Borçka

24 Deviskal deresi Borçka 1 mahalle

25 3.Hd.Tb.Eğt.Tesisleri Borçka

26 Muratlı bucağı T.K Borçka 20 1kasaba

27 İlçe merkezi T.K Borçka 2 mahalle

28 Göktaş bucağı T.K Borçka 1 kasaba

29 Güreşen köyü Borçka 1 köy

30 Deviskal Borçka

31 Karşıköy Borçka 1 köy

32 Yeniyol Mah. Borçka 1 köy

33 Murgul Bucağı Borçka 1 kasaba

34 Çifteköprü Köyü Borçka 1 Köy

35 Arkaköy T.K Borçka 1 mah.

36 İlçe merkezi Liman deresi Hopa 1 ilçe

37 Sundura deresi Hopa 150

38 Kemalpaşa bucağı Hopa 1 kasaba

39 Sugören deresi Hopa 1 köy

40 Balıklı Deresi T.K. Hopa 6 mahalle

41 Dereiçi köyü arazisi T.K Şavşat 15

42 Erikli Köyü Angora Mahallesi Şavşat 1 mahalle

43 Çavdarlı Köyü Şavşat 1 köy

44 Köprülü köyü Şavşat 1 köy

45 Veliköy Şavşat 1 köy

46 Cevizli köyü Koçarevler deresi 4. Şavşat 1 Köy




77/398

Kısım

47 Cevizli köyü Koçarevler deresi 5. Kısım

Şavşat 1 Köy

48 Çevreli köyü Yusufeli 40 1 köy

49 Dokumacılar köyü Yusufeli 1 köy

50 Tekkale köyü Yusufeli 4 1 köy

51 Çeltikdüzü köyü Yusufeli 1 köy

52 Bostancı köyü Yusufeli 20

53 Esendal köyü Yusufeli 1 köy

54 Morkaya köyü Yusufeli 1 köy

55 Yokuşlu ve Köprügören Yusufeli 62 1 köy

56 Zeytincik köyü Yusufeli 1 köy

57 Dereiçi köyü Yusufeli 8 1 köy

58 Erenköy Güney Mahallesi Yusufeli 2 1 köy

59 Çıralı köyü Yusufeli 1 köy

60 Demirköy Yusufeli 1 köy

61 Dağyolu köyü Yusufeli 1 köy

62 Avcılar köyü Yusufeli 1 köy

63 Vecangrit mahallesi Yusufeli 65 1 köy

64 Merkez Şehiriçi deresi Yusufeli 1 ilçe

65 Berha çayı Yusufeli 9 1 köy

66 Kazahora mahallesi Yusufeli 6 1 köy

67 Erenköy Yusufeli 1 köy

68 Demirköy (Haviskar) Yusufeli 1 köy

69 Kılıçkaya köyü Yusufeli 80 1 köy

70 Merkez hamzet mahallesi Yusufeli 1 mahalle

71 Yarbaşı köyü Yusufeli 1 köy

72 Ersis Mahallesi Kılıç Köyü Yusufeli 1 mahalle

73 Meydanlar Mahallesi Çeltik Düzü Yusufeli 1 köy

74 Dereiçi ( Hamrut ) köyü Yusufeli 1 köy

75 Sarıgöl bucağı Yusufeli 1 köy

76 Darıca köyü Yusufeli 17 1 köy

77 Esenyaka Köyü Yusufeli 1 mah.

78 Esendal Köyü Vake Mah. Yusufeli 1 Mah.

79 Dağyolu II. Kısım Yusufeli 25

80 Kirazalan Köyü Yusufeli 2 mah.

81 Dağ eteği Köyü Yusufeli 1 Köy

82 Yamaçüstü Yusufeli 1 köy


İnşa halindeki taşkın koruma, erozyon ve rusubat kontrol tesisleri Tablo 32.’de verilmiştir.

Tablo 32. İnşa Halindeki Taşkın Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri

Sıra No

Taşkın Tesisin Adı Taşkın Tesisin

Yeri (İlçe)

Koruma alanı ( ha )

Koruduğu yerleşim

yeri ve adedi

1 Artvin-merkez Aşağı Maden Köyü ikmali Merkez 1 köy

2 Artvin-Hopa İlçe Merkezi Cum. Mah. Balıklı Der. Y. Sun. O.Hopa K.dibi dereleri ikmali

Hopa 6 mah.




78/398

3 Artvin-Hopa Kemalpaşa kasabası ikmali Hopa 1 belde

4 Artvin-Şavşat-Merkez Elmalı Köyü ve Armutlu Mahallesi Tigirat Deresi

Şavşat 1 ilçe, 1köy, 1 mah.

5 Artvin-Yusufeli Yokuşlu köyü Yusufeli 1 köy

6 Artvin-Yusufeli Köprügören köyü Yusufeli 20 1 köy

7 Artvin-Borçka Kaynarca Köyü Yerleşim yerlerinin Büyükdere taşkınlarından korunması

Borçka 1 köy

8 Artvin-Yusufeli Erenköy yolu Yusufeli 1 mah.

9 Artvin-Şavşat Cevizli köyü Koçarevler Deresi 6. kısım

Şavşat 1 köy

Kaynak: www.dsi.gov.tr İnşası ve işletilmesi düşünülen “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658

MWm/22,052 MWe)” projesinin bulunduğu havzadaki diğer tesislere mesafelerini gösterir tablo ve şekil aşağıda verilmiştir.

Tablo 33. Proje Havzasında Bulunan Diğer Tesisler ve Konumları

Taşlıkaya HES Taşlıkaya Regülatörü

Çamlıca HES 7346 m 12160 m

Çamlıca Barajı 4892 m 7963 m

Mete Regülatörü 541 m 5233 m

Akman Regülatörü 5102 m 5972 m

Paşalar HES 5237 m 4893 m

Paşalar Regülatörü 8210 m 4958 m

Başköy HES 14624 m 16500 m

Başköy Regülatörü 14220 m 150230 m




79/398

Şekil 8. Projenin Havzadaki Diğer Tesisler İlişkisini Gösterir Şematik Plan




80/398

IV.2.7. Kurulacak Regülatörün Su Toplama Havzası ile İlgili, Ballı dereye İlişkin en az 10 Yıllık Aylık Maksimum, Aylık Minimum ve Aylık Ortalama Debilerinin m3/sn olarak verilmesi,

Söz konusu “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi Doğu Karadeniz Havzası içerisinde yer almaktadır. Proje ile ilgili olarak DSİ Genel Müdürlüğü’nde 2009 yılına kadar tamamlanmış onaylı aylık akım debileri alınarak tablo halinde aşağıda ve Ek-17’de verilmiştir.

Tablo 34. Taşlıkaya Regülatör Yeri Aylık Ortalama Akımları (1978-2009)

Proje kapsamında işletme aşamasına geçilmeden önce biri menbaada diğeri ise mansabda olmak üzere 2 adet AGİ (Akım Gözlem İstasyonu) kurulacak olup; kurulma aşamasında DSİ (Devlet Su İşleri) Bölge Müdürlüğü’ne müracaat edilerek uygun yer için görüş alınacaktır. Ayrıca AGİ İstasyonunun GPRS Modemli (on-line bağlantılı) cihaz ile donatılması sağlanacaktır.




81/398

IV.2.8. Projenin Yer Aldığı Havzanın Su Kullanım Durumu, Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyeli, Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri (m3/sn), Akım Gözlem İstasyonları ve Regülatör Yerlerini Temsil Eden Uzun Yıllara Ait Akım Değerlerinin, İlgili Kurum (bu verilerin temin edildiği kurum) Onayı Alınarak Sunulması

Söz konusu “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi

Doğu Karadeniz Havzası içerisinde yer almaktadır. Havzada genellikle Karadeniz iklimi hakimdir. Yöre, yurdumuzun en fazla yağış alan kesimini teşkil eder. Havzanın iklimine tesir eden etkenlerin en önemlilerinden biri yeryüzü şekilleridir. Kıyıya paralel olarak uzanan Kaçkar dağları havzanın kuzeyi ile iç kesimleri arasında bir engel oluşturmaktadır. İç kesimlere gidildikçe Karadeniz ikliminin etkisi azalmaktadır. Kıyı kesimde yağışlar fazla iken iç kesimlere doğru gidildikçe yağış azalmaktadır. Taşlıkaya Regülatörü yağış alanı 44 km2, talveg kotu ise 983 m’dir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesinin de içinde

yer aldığı Kapistre dere havzasının coğrafi konumu nedeni ile iklim özellikleri, genellikle Karadeniz iklimi tesiri altında olmasına rağmen havzanın üst kısımlarına gidildikçe Karadeniz ikliminden uzaklaşılır. İç kesimlere gidildikçe yağış miktarı azalır. Bunda en büyük etken kıyıya paralel uzanan dağların yağışı kesmesi iç kısımlara ulaşmasını önler. Proje yağış alanı karakteristiklerini yansıtan Ortacalar (DMİ) ve Sarıgöl (DSİ) Meteoroloji istasyonları mevcut olup bu istasyonlara ait aylık toplam yağış değerleri Tablo 35. ve Tablo 36.’da verilmiştir.

Proje alanında Taşlıkaya Regülatörü yerinde DSİ tarafından İşletilen Ballı dere

üzerinde 22-89 nolu Ballı Dere-Küçük köy AGİ mevcuttur. 22-89 AGİ ise 1985 yılında işletmeye açılmış olup işletilmeye devam etmektedir. Kapistre dere üzerinde 22-49 nolu Kapistre deresi-Başköy Akım Gözlem İstasyonu (AGİ) vardır. DSİ tarafından açılmış olan bu istasyon, 1978 yılında işletmeye açılmış olup, 2004 yılına kadar rasat yapmaya devam etmiştir. İstasyonun değerleri süreksizlik arz etmektedir. Abu çağlayan dere üzerinde 22-06 Abu çağlayan Dere-Köprübaşı AGİ mevcuttur. 22-06 AGİ, 1965 yılında işletmeye açılmış olup halen işletilmeye devam etmektedir. Yeşil Dere üzerinde 22-72 nolu Arılı AGİ mevcuttur. 1981 yılından beri gözlem yapılmaktadır. İstasyonların bazı yılları değersizdir.

Gerek AGİ’ler gerekse Meteoroloji istasyonları, Şekil 9.'daki hidrometeorolojik

bulduru haritasında verilmiştir. Bölgesel frekans analizi çalışmasında kullanılan bazı Akım Gözlem İstasyonlarına ait karakteristik bilgiler ve gözlem periyotları ise, Tablo 37.'de verilmiştir.




82/398

Tablo 35. DMİ- Ortacalar Meteoroloji İstasyonu Aylık Yağış Değerleri (mm)

YIL Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

1970 204,4 163,7 120,4 53,5 129,0 77,5 103,3 219,5 257,9 323,6 162,4 156,5 1.971,7

1971 82,8 279,0 133,4 84,9 68,7 218,7 84,5 136,6 167,0 339,4 189,6 422,3 2.206,9

1972 179,1 32,6 101,3 70,5 75,7 155,5 68,6 210,0 271,3 122,8 212,4 265,1 1.764,9

1973 205,9 160,8 117,7 95,5 102,4 153,5 117,2 70,3 163,8 184,0 265,4 273,0 1.909,5

1974 95,0 36,6 50,2 149,1 55,4 99,4 67,1 129,0 397,3 1,7 179,3 164,5 1.424,6

1975 99,1 261,3 165,3 84,3 43,2 122,9 113,0 53,3 141,4 285,8 140,6 179,9 1.690,1

1976 316,7 132,7 105,4 41,8 110,0 136,4 151,5 97,5 226,2 389,3 19,7 73,6 1.800,8

1977 141,1 54,4 120,1 85,8 81,8 158,5 168,9 173,2 240,8 258,9 149,6 210,9 1.844,0

1978 76,6 32,6 44,3 97,6 29,2 14,0 0,0 18,2 29,9 44,1 1,4 46,3 434,2

1979 241,1 194,5 58,2 85,5 45,2 165,9 203,2 48,6 106,7 374,4 120,9 216,1 1.860,3

1980 318,8 61,4 151,8 103,3 48,3 53,0 63,6 182,6 281,6 207,1 287,9 164,4 1.923,8

1981 76,3 127,1 169,4 58,3 125,4 87,2 103,8 182,9 228,6 199,4 328,7 167,1 1.854,2

1982 284,8 102,6 115,5 136,9 56,7 106,2 138,4 114,2 126,5 270,8 201,4 190,1 1.844,1

1983 210,6 68,6 141,9 31,9 74,2 203,8 212,3 88,1 127,0 228,0 266,7 269,9 1.923,0

1984 52,6 55,7 87,9 65,1 142,2 90,8 101,1 137,8 78,5 230,7 181,3 137,9 1.361,6

1985 136,7 530,0 137,1 74,2 108,0 178,1 92,4 36,4 247,6 376,5 92,3 329,9 2.339,2

1986 257,1 156,2 100,0 57,0 150,5 108,8 79,4 77,5 278,3 231,9 165,5 131,9 1.794,1

1987 252,1 123,6 85,4 137,8 40,0 122,6 172,9 327,2 192,2 174,4 137,2 240,2 2.005,6

1988

1989 210,1 102,4 46,8 101,0 77,3 59,1 59,7 233,1 314,5 322,7 211,1 1.737,8

1990 211,9 121,3 132,8 142,5 92,0 132,1 58,3 108,7 252,8 218,1 154,9 202,0 1.827,4

1991 214,5 132,1 127,6 39,9 242,4 108,9 44,5 147,6 125,3 151,7 41,3 164,6 1.540,4

1992 308,1 265,0 102,1 87,4 84,1 101,1 305,4 122,0 - - - - 1.375,2

Ort. 188,8 150,1 112,3 83,2 91,2 121,5 114,0 124,6 198,8 234,6 172,4 200,8 1.792,2

Kaynak: Fizibilite Raporu




83/398

Tablo 36. DSİ- Sarıgöl Meteoroloji İstasyonu Aylık Toplam Yağış Değerleri (mm)

YIL Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

1964 - - - - - 80,6 16,9 11,3 18,3 10,8 68,3 49,2 -

1965 4,4 31,3 25,0 52,6 21,7 90,1 121,2 45,9 115,9 159,2 102,2 115,8 885,3

1966 76,3 3,0 59,8 47,3 76,8 23,6 17,1 19,5 64,8 24,7 15,1 60,6 488,6

1967 84,9 53,3 51,0 47,4 61,4 116,2 55,2 64,6 47,2 23,7 70,8 113,9 789,6

1968 104,6 75,5 69,8 50,8 103,6 52,3 30,3 57,9 74,6 67,0 16,8 54,8 758,0

1969 33,6 44,0 40,4 54,7 24,9 47,4 15,6 21,2 18,9 73,4 24,5 75,9 474,5

1970 - 45,5 47,8 10,8 83,6 49,3 60,5 67,7 24,3 72,6 19,2 58,1 -

1971 11,8 39,5 62,9 49,2 88,2 74,4 26,7 64,0 14,8 36,0 57,2 111,2 635,9

1972 8,0 4,7 16,7 53,1 78,8 137,9 36,1 42,7 72,3 50,4 34,1 46,0 580,8

1973 32,5 39,1 31,9 32,5 56,7 91,2 24,2 2,1 5,3 44,1 70,3 29,3 459,2

1974 19,4 19,5 50,3 119,0 56,8 32,1 5,5 36,6 38,4 11,0 34,1 43,6 466,3

1975 21,5 44,7 63,0 34,2 48,8 49,5 32,7 3,0 18,2 25,5 49,9 61,5 452,5

1976 53,4 6,3 10,8 30,5 38,7 101,0 27,2 20,1 12,0 51,6 25,1 10,3 387,0

1977 7,2 37,0 23,6 63,3 60,9 53,7 27,7 0,0 31,9 35,2 25,3 29,2 395,0

1978 11,6 42,4 53,1 92,4 11,8 49,3 12,0 29,9 19,5 22,2 74,0 79,3 497,5

1979 22,4 67,7 16,1 50,8 68,1 42,1 38,2 18,3 14,4 37,4 45,0 36,8 457,3

1980 1,8 - 24,6 44,6 36,1 7,2 3,8 20,2 21,1 14,4 65,2 34,5 -

1981 1,8 42,6 33,8 34,1 76,6 53,2 40,2 9,7 19,0 12,2 86,7 13,5 423,4

1982 26,5 28,1 20,8 71,0 58,8 25,2 34,4 10,7 5,4 10,6 2,8 17,8 312,1

1983 26,9 16,2 46,6 22,4 70,0 74,1 4,1 8,9 43,2 25,2 24,5 - -

1984 - 19,0 23,1 46,8 49,4 48,4 39,0 49,3 - - 71,5 62,7 -

1985 80,9 110,4 34,2 102,3 56,3 - 42,1 27,6 39,1 89,7 54,8 53,9 691,3

1986 28,5 62,5 23,1 37,5 84,7 49,0 - - 28,0 89,5 52,6 61,4 -

1987 81,0 64,1 18,2 105,3 118,3 23,6 35,4 57,8 36,2 24,0 67,2 35,6 666,7

1988 94,7 122,0 42,1 90,3 120,8 125,5 47,7 77,2 48,2 118,7 103,8 96,8 1.087,8

1989 50,3 54,0 35,0 60,3 79,4 37,4 40,8 39,9 52,0 145,6 131,0 136,6 862,3

1990 80,6 64,9 58,9 79,0 65,4 56,3 8,1 6,3 12,5 34,8 35,1 52,8 554,7

1991 148,7 7,3 19,8 29,2 68,1 24,5 34,5 30,1 9,3 29,3 28,1 19,6 448,5

1992 55,4 104,0 16,5 13,3 36,4 72,6 13,9 27,0 47,4 68,7 38,0 29,5 522,7

1993 7,0 12,4 17,4 71,7 59,6 49,6 19,5 44,3 9,1 4,3 58,4 37,7 391,0




84/398

1994 32,3 16,0 47,0 37,8 35,8 19,2 19,2 33,9 2,2 34,6 17,6 5,1 300,7

1995 8,1 7,6 49,7 54,8 39,3 76,4 34,7 65,4 17,0 38,0 72,0 8,6 471,6

1996 2,2 16,4 33,9 57,8 31,7 20,2 20,8 57,8 39,1 45,0 - 76,4 -

1997 37,4 24,4 7,6 47,2 32,1 59,0 55,7 32,8 40,0 46,4 5,4 18,2 406,2

1998 10,5 37,6 89,4 38,9 46,9 68,0 23,0 8,3 29,4 - - - -

1999 - 44,6 64,4 38,9 65,3 98,2 42,0 20,4 - - - - -

Ortalama 51,3 49,9 37,1 57,6 62,7 55,7 31,2 37,8 29,3 59,1 55,3 48,6 582,1





85/398

Şekil 9. Hidrometeoroloji Bulduru Haritası





86/398

Tablo 37. Akım Gözlem İstasyonlarına Ait Karakteristik Bilgiler ve Gözlem Periyotları

İSTASYON NO AKARSUYUN ADI İSTASYONUN ADI İŞLETEN

KURULUŞ KOT (m)

YAĞIŞ ALANI km2

AÇILDIĞI YIL

İSTASYONUN DURUMU

DEĞERLENDİĞİ YILLAR

22-06 Abuçağlayan D. Köprübaşı DSİ 60,0 156,0 1965 Açık 32

22-07 Haldizen S. Serah DSİ 1114,0 153,5 1965 Açık 32

22-49 Kapistre D. Başköy DSİ 75,0 186,2 1978 Açık 20

22-52 Solaklı D. Ulucami DSİ 275,0 576,8 1978 Açık 24

22-53 Süremen D. Ortaköy DSİ 150,0 180,5 1978 Kapalı 13

22-57 Öğene D. Alçakköprü DSİ 650,0 241,0 1978 Açık 17

22-68 Baltacı D. Yeniköy DSİ 500,0 174,6 1981 Açık 13

22-72 Arılı D. Arılı DSİ 175,0 92,2 1981 Açık 22

22-77 Cimil D. Cimil DSİ 1650,0 139,3 1981 Açık 13

22-78 Tozköy D. Tozköy DSİ 1000,0 284,3 1981 Açık 12

22-79 Kapistre D. Çamlıca DSİ 300,0 89,7 1981 Açık 9

22-89 Ballı D. Küçükköy DSİ 400,0 66,4 1984 Açık 17

2215 Çamlı Deresi Dereköy EİE 990,0 445,2 1964 Açık 40

2218 İyi Dere Şimşirli Köprüsü EİE 310,0 855,3 1954 Açık 50

2233 Tosköy Deresi Tosköy EİE 1220,0 249,2 1963 Açık 41




87/398

Söz konusu “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Projesi Ballı deresi üzerinde yer almaktadır. Proje ile ilgili olarak DSİ Genel Müdürlüğü’nden alınmış 2009 yılına kadar tamamlanmış onaylı aylık akım debileri Tablo 34.’de ve Ek-17’de verilmiştir.

Taşlıkaya Regülatör yerinde DSİ verilerine göre yıllık ortalama akım değeri 2,629

m3/s’dir. Söz konusu proje ile ilgili olarak Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Su Kullanım

Hakları Raporu hazırlatılmış olup (Bkz. Ek-13); Taşlıkaya Regülatörü ile santral binası arasında tarım amaçlı su kullanımı söz konusu olmayıp, değirmen ve balık çiftliği bulunmamaktadır. IV.2.9. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı),

Artvin, Kuzey Anadolu orojenik kuşağı dahilinde yer almaktadır. Bölgenin en eski arazisini meydana getiren metamorfik seri, Çoruh Nehrinin aşağı kesimlerinden başlayarak Sirya üzerinden kuzeydoğuya doğru yayılmaktadır. Seri içerisinde kuvars, piritli siyah şist, metamorfoze olmuş lavlar, mikaşistler, kloritli, biyotitli ve feldspatlı şistler, kloritli ve biyotitli gnayslar ve bunların içine sokulmuş iri taneli, pembe renkli granit ve granodioritler bulunmaktadır. Metamorfik serinin üstüne gelen Jura alt kretase serisi gelmektedir. Bu seri alt kısımlarında koyu renkli diabaz, serpantin, andezit, marnlı ve tüflü kalkerlerden meydana gelmektedir. Artvin İl merkezinde görülen kırmızı renkli tabakalar bu seriye aittir. Serideki konglomeralar üst kısımlarda kırmızı ve ince taneli gre haline dönüşmektedir. Konglomeranın çakılları arasında, koyu renkli bazik lavlar, kırmızı radyolarit marn parçaları ve gri renkli kalkerler yer almaktadır. Artvin ve yöresinin en büyük jeolojik ünitesi üst kretase volkanik serisi ve volkano-sedimanter serisidir. Bu seri, asit ve nötr lavlarla bunlara ait anglomera ve tüflerden, bunlar arasında ince yataklar halinde yer alan ve çoğunluğu kırmızı renkli olan marn ve kalker tabakalarından meydana gelmektedir. Lav serisi içerisinde dasit, andezit, kiparit, kuvarsporfirler bulunmaktadır. Artvin İlinde yayılan topraklar altı grupta toplanmaktadır. Bunlar, kahverengi ve kireçsiz kahverengi orman toprağı, kırmızı topraklar, sarı podzolik topraklar, yüksek dağ çayır toprakları, alüviyal ve koluviyal topraklardır.

Tablo 38. Artvin İli Genel Toprak Yapısı Dağılımı

Toprak Grupları Yüzölçümü %

Kahverengi Orman Toprakları 131.263 17,7

Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları 316.980 42,6

Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar 130.346 17,5

Yüksek Dağ Çayır Toprakları 91.268 12,3

Alüvyal Topraklar 2.275 0,3

Kolüvyal Topraklar 353 0,0

Çeşitli Araziler ve Yüzeyleri 71.159 9,6

Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü Kahverengi Orman Toprakları:

Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-B-C şeklindedir. Bazı durumlarda

profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. Genellikle A horizonu iyi gelişmiş, koyu kahve renkli ve kırıntılı bir yapıdadır. Horizonlar arasındaki geçiş tedricidir. B horizonu açık




88/343

kahve renkli, bazen kırmızımtırak kahverenginde yuvarlak veya köşeli blok yapıdadır. B horizonunun alt kısımlarında kısmen kireç birikmelerine rastlanabilir. Bu topraklar genel olarak yapraklı ağaçlarında altında gelişir. Toprak tepkimesi hafif asit veya nötr özelliktedir. İldeki toprakların % 17.7 (131263 ha) kahverengi orman toprağıdır (Şekil 10.).

Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı: Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-B-C şeklindedir. Bazı durumlarda

profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. A horizonun gelişimi oldukça iyidir. A horizonu gözenekli ve kırıntılı bir yapıdadır. B horizonundaki gelişim A horizonu kadar belirgin değildir ve zayıf bir gelişim gösterir. Genel olarak bu horizonda kil birikimi oldukça azdır veya hiç olmayabilir. Horizonlar arasındaki geçiş tedricidir.

Genel olarak bu topraklar yapraklı orman ağaçlarının altında gelişir. İldeki

toprakların % 42,6’sı (316980 ha) kireçsiz kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır. (Şekil 10.)

Alüviyal Topraklar: Havza içindeki akarsuların taşıyarak mansaba yakın yerde depoladıkları materyal

üzerinde oluşan, nadiren A-C horizonlarına sahip genç topraklardır. Mineral bileşimleri akarsu havzasının litolojik bileşimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak gelişimi sırasındaki taşınma ve birikme dönemlerine bağlı olup, heterojen bir yapıya sahiptir. Alüviyal alanlarda, üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. İnce tekstürlü ve taban suyu yüksek alanlarda düşey yöndeki geçirgenlik oranı az, yüzeyi nemli ve organik maddece zengindir. Kaba tekstürlü topraklar iyi drene olduklarından yüzeyi çabuk kurumaktadır. Toprakların üzerindeki bitki örtüsü mevcut iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkilerinin yetiştirilmesine elverişli üretken topraklardır. İldeki toprakların % 0.3’ ü (2275 ha) alüviyal topraklardır (Şekil 10.).

Koluviyal Topraklar: Çoğunlukla dik eğimli yamaçların etek kısımlarında veya vadinin mansaba yakın

kısımlarında bulunurlar. Yerçekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan dereler vasıtasıyla taşınarak etek kısımlarda biriken materyaller üzerinde oluşurlar. A-C horizonlarına sahip genç topraklardır. Profil kesiti boyunca, yüzeysel akışın yoğunluğuna ve eğim derecesine göre farklı büyüklükteki parçaları içeren katlara rastlanmaktadır. Bu katlar alüviyal topraklardaki gibi birbirine paralel olmayıp düzensiz dağılımlıdır. İldeki toprakların 353 hektarı (% 0,0001) koluviyal topraklardır (Şekil 10.).

Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar: Toprak profili boyunca A-B ve C horizonlarına sahip oldukları için zonal topraklar

olarak adlandırılırlar. A1

horizonu nispeten ince olup koyu renklidir. Karakteristik özelliği, B

horizonunun koyu kırmızıdan-koyu sarıya doğru değişen renkte ve yuvarlak köşeli ve blok yapıda olmasıdır. Renklenmedeki bu değişiklik demirin oksitlenmesi ve hidratlanmasından meydana gelmektedir. Profil içerisinde A

2 ve B horizonu arasındaki sınır belirgindir. A

horizonundan yıkanarak gelen kil, demir, alüminyum ve organik madde B horizonunda birikir. Profilin alt kısımlarında renk lekelenmeleri ve demir konkresyonlarına rastlanabilir. İldeki toprakların % 17.5’i (130346 ha) kırmızı-sarı podzolik topraklardır (Şekil 10.).




89/343

Şekil 10. Artvin İli Topraklarının Alansal Dağılımı (%)

Yüksek Dağ–Çayır Toprakları: Genel olarak yüksek rakımlarda ve orman sınırının daha yukarı kısımlarındaki

sahalarda yer alan bu topraklar, yıl içindeki toprak oluşum süresinin kısa olması sebebiyle profil oluşumu gelişmemiş, çoğu kez A-C horizonlarına sahip olan intrazonal topraklardır. Bu toprak tipinde. üst toprak koyu kahverengi veya grimsi kahverenginden siyaha kadar değişmektedir. Çoğunlukla sığ ve taşlı olan bu topraklarda, bazen alt toprak mevcut olup, bunların içinde sarı pas veya gri renkli düzensiz çizgiler veya lekeler bulunmaktadır.

Organik madde ayrışması, parçalanması yeter derecede olmadığından, topraklar

organik madde yönünden zengindir. İldeki toprakların % 12,3’ü (91268 ha) yüksek dağ-çayır toprakları ile kaplıdır.

Arazi kabiliyet sınıflandırmasında göre yüksek dağ-çayır toprakları başta olmak

üzere yöredeki toprakların çok büyük bir bölümü V, VI ve VII. sınıf araziler üzerindedir. (Şekil 11.).




90/343

Şekil 11. Artvin İline ait Arazi Kabiliyet Sınıflarının Dağılımı (%)

Proje alanının arazi kullanım durumu gösterir 1/100.000 ölçekli Arazi Varlığı

Haritası ekte verilmektedir (Bkz. Ek-6). Proje alanında yapılan arazi etüdü çalışmaları neticesinde proje alanında tarım arazisine rastlanmamıştır.

Haritadan görüleceği üzere proje kapsamında yapılacak olan “Taşlıkaya

Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” tesisinin ünitelerinin tamamı VII sınıf toprak arazisinde kalmaktadır.

VII.Sınıf Toprakların Özellikleri:

Bu sınıfa giren topraklar;

Çok dik eğim Erozyon Sığ toprak Taşlılık Yaşlılık Tuzluluk ve sodiklik yahut külür bitkilerinin yetiştirilmesini engellemeyen diğer

sınırlandırmalardır. Araziler uygun bir idare ile otlatma veya orman için güvenle kullanılabilir.

P24r.3 O-VII es

P24r.3 : Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar, litozolik, kayalı, %29 eğim ve

şiddetli erozyon O : Orman VII : VII Sınıf toprak özelliği




91/343

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesi kapsamında yapılması planlanan ünitelerin (Regülatör, iletim tüneli, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binası) tamamı VII. Sınıf Toprak Arazisi içerisindedir. Büyük toprak gruplarından Kırmızı Sarı Padzolik Topraklara girmektedir. Eğim ve Derinlik Kombinasyonu açısından değerlendirildiğinde toprak derinliğinin Litozolik, eğimin ise %29 olduğu görülür. Şu andaki kullanım durumu orman vasfındadır.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje alanının sarp

tepelerden oluşması dolayısıyla yakınında yerleşim birimi, tarla ve bahçe bulunmamakta olup, tamamı orman arazidir.

Proje kapsamında tarım arazisinin olması durumunda ise 5403 sayılı Toprak

Koruma ve Arazi Kullanım Kanununun 13. Maddesi gereğince İl Toprak Koruma Kuruluna müracaat edilerek Tarım Dışı Amaçlı Arazi Kullanım İzni alınacaktır. Ayrıca aynı kanunun 12. Maddesi ve Kanuna ait uygulama yönetmeliğinin 12. Maddesi gereğince ilgili alanlarda Etüt Raporu ve gerekli görüldüğünde Toprak Koruma Kurulunun gerekli göreceği ve belirteceği hususlar doğrultusunda Toprak Koruma Projesi hazırlanarak Toprak Muhafaza Tedbirleri alınacaktır.

Ayrıca proje kapsamında kamulaştırma yapılmayacaktır. Projenin uygulama


Söz konusu “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”

projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik” hükümlerine titizlikle uyulacaktır.

IV.2.10. Tarım Alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları,

Artvin’de tarım geleneksel anlamda yapılmakta olup, üretilen ürünler aile tüketiminin yanı sıra mahalli pazarlar ve çevre illerin pazarlarına gönderilmektedir. Tarımsal üretimde tamamen insan gücüne dayalı üretim modeli söz konusu olup makineli tarım yok denecek kadar azdır. Bitkisel üretim çoğunlukla Çoruh nehri ve kollarının oluşturmuş olduğu vadi tabanında bulunan tarımsal arazilerde yapılmasına karşılık hayvansal üretim iç ve yüksek kesimlerde yapılmaktadır. Artvin’deki tarımsal işletmeler küçük aile işletmelerinden oluşmaktadır, bu nedenle güre ve zirai ilaç kullanımı yok denecek kadar azdır.

Türkiye İstatistik Kurumu 2009 verilerine göre Artvin İlinin tarım alanı dağılımı

Tablo 39.’da verilmiştir.




92/343

Tablo 39. Artvin İli 2009 Yılı Tarım Alanı Dağılımı

Kaynak: www.tuik.gov.tr.

Tablo 39.’dan da görüleceği üzere Artvin ilinin tarım alanı Türkiye ortalamasının çok altında olup tarım yüzey alanlarının il genelinde az olması nedeniyle tarımsal gelişim ve özel mahsul plantasyon alanları bulunmamaktadır. Fakat İl’de tür ve çeşit bazında oldukça geniş bitkisel üretim deseni mevcuttur. Çoruh vadisi boyunca 102 dekar alanda örtü altı sebze yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlimizde seracılık ağırlıklı olarak Yusufeli ilçesinde yapılmaktadır. Örtü altında ısıtma yapılmadan yılda 3 ürün alınmaktadır.

Artvin İli tarımsal üretim içerisinde ekonomik öneme sahip bazı tarımsal ürünlerin üretim alanları ve üretim miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 40. Artvin İli 2009 Yılı Tarım Alanı Dağılımı

Ürün Cinsi Dikiliş (dekar) Ekiliş (%) Üretim (ton)

Fındık 90.815 14.1 6.298

Yem Bitkileri 194.267 30.1 147.878

Çay 85.963 13.3 95.510

Mısır 20.040 5.8 9.309,8

Buğday 18.740 2.9 182,1

Buğday (kışlık) 200 0.1 40

Patates 11.185 1.7 25.359,74

Arpa-Çavdar 13.758 2.1 3.303,8

Fasulye (yeşil) 7.305 1.1 10.786

Fasulye (kuru) 5.230 0.8 1251.2

Soğan (taze) 245 0.1 442,5

Havuç 6 0.1 6,5

Bağ 6.512 0.9 9.921

Çilek 7 0.1 19,25

Dut 640 0.1 2.844,25

Elma 4.899 0.8 6.947

Zeytin 1.415 0.3 2.432

Ceviz 2.724 0.4 4.012,15

Kiraz 1.107 0.1 2.854,1

Armut 1.590 0.3 2.917

Domates 1.714 0.3 7.354

Patlıcan 189 0.1 760,5

Biber 484 0.1 1.205,2

Kavun 63 0.1 242,1

Lahana 1.409 0.8 1.036

Hıyar 1.535 0.2 6.525

Çeltik 950 0.2 712,5

Erik 450 0.1 1.888

Kivi 550 0.1 505

Narenciye 1.686 0.2 1.522

Diğer Tarımsal Üretim 101.472 15.8 -

Kaynak: 2009 yılı İVA ve ÇKS Kayıt Sistemi

Sektör Türkiye (dekar)

Artvin(dekar)

Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Alanı Ekilen Alan 162.412.775 78.994

Nadas 43.229.628 2.124

Sebze Bahçeleri Alanı 8.113.128 12.401

Meyve, İçecek ve Baharat Bitkileri Alanı 29.429.844 207.665

Toplam Alan 243.185.375 301.814




93/343

Projenin uygulanacağı Arhavi İlçesi genellikle çay tarımına ve kısmen de fındık üretimine dayalıdır. İlçe genelindeki işlenebilir tarım arazisi yaklaşık olarak toplam 48.000 dekardır. Bu alanın 30.000 dekarı çaylık, 90.00 dekarı fındıklık, 7.000 dekarı da mısır ve diğer kalan kısmı ise sebze ve meyve alanıdır.

Bu tarımsal faaliyetlerden yaş çay üretimi 21.500 ton, kuru çay üretimi 3.870 ton

tahmini fındık üretimi de 800 tondur. Arhavi'de, alternatif ürün alanında kivi üretiminde önemli bir gelişim sağlanmıştır. 1990-2002 yılları arasında çiftçilere yaklaşık 20 bin adet kivi omcası dağıtılmış ve 400 dekarlık bir alanda üretim gerçekleştirilmiştir. İlçede, 1999-2002 yıllarında yıllık ortalama 50 ton kivi üretimi gerçekleştirilmiştir.

Faaliyet alanını ve yakın çevresinde tarım alanı bulunmamakta olup, alanın sarp ve

derin vadilere sahip topografik yapısı nedeniyle ileride de bölgede tarımsal çalışmaları mümkün kılmamaktadır. Proje kapsamında uzmanlarca hazırlanan “Su Kullanım Hakkı Raporunda” Ballı Deresinde tarımsal amaçlı su kullanımı söz konusu değildir. Dolayısıyla “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin inşaat ve işletme aşamasında bölgedeki tarımsal alanları ve faaliyetleri etkilemesi beklenmemektedir.

Söz konusu proje kapsamında proje alanında uzmanlarca yapılan çalışmalar

neticesinde hazırlanan ve DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanan “Su Kullanım Hakkı Raporu” ve yine uzmanlar tarafından hazırlanan Ekolojik Değerlendirme Raporu eklerde verilmiştir. Dolayısı ile proje kapsamında regülatör yapısı ile çevrilen sular santral binasında enerjisi alındıktan sonra tekrar Ballı deresine bırakılmakta ve santral yapısından sonra dere suyu normal debilerine kavuşmaktadır. Proje kapsamında kurulması planlanan regülatör yapısı ile santral binası arasında kalan bölümün tamamı orman arazisi olup; herhangi bir tarım arazisi ve su ürünleri üretim tesisi bulunmamaktadır. Santral yapısından sonra bulunan tarım arazileri için ise Ballı Deresi santral yapısından sonra debinin tamamına sahip olacağından dolayı etkilenmesi söz konusu değildir.

Yinede “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi

kapsamında kadimden beri süregelen su kullanım alışkınlıkları ve hakları var ise bu konu dikkate alınarak etkilenecek alanlarda ikame olarak damla sulama sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması amacıyla damla sulama projeleri hazırlanacak ve bu amaç için fon ayrılacaktır.



Ayrıca regülatör ve santral yapısı arasındaki debi değerinin düşmesinden ötürü

Ballı deresinde yaşayan balıkların ve sucul canlıların olumsuz etkilemesini engellemek amacıyla uzmanlar tarafından proje alanında yapılan çalışmalar neticesinde hazırlanmış olan Ekolojik Değerlendirme Raporunda belirtilen yılık ortalama akımın %12’sine tekabül eden 0,315 m3 can suyu Ballı deresine sürekli olarak bırakılacak, kurak geçen aylarda ve suyun miktarına göre bir azalmaya gidilmeyecektir. Ve bu konuda gerekli hassasiyet gösterilecektir.

Bu akım değerleri sağlandığı takdirde ballı deresinin proje bölgesindeki sucul

yaşamın devamlılığı, minimum seviyenin üstünde bir düzeye ulaşabilecektir. Buna ilaveten regülatör ile santral arasında kalan kesimde bir çok yan kol Ballı deresine karışmakta olup bırakılacak can suyuna önemli katkı sağlayacaktır.




94/343

Uzmanlar tarafından hazırlanan Ekolojik Değerlendirme Raporu eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-12). Söz konusu rapor içerisinde yapılan can suyu hesaplamalarında DSİ Genel Müdürlüğü’nden Alınmış Onaylı Regülatör Yeri Akım Değerleri (Bkz. Ek-17) kullanılarak belirlenmiştir.

İnşa edilmesi planlanan regülatör ve oluşturulacak bentler, doğal akarsu

ekosistemini mansap-memba yönünde bölecektir. Dolayısı ile proje kapsamında balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması ve dere ortamında doğal dengenin bozulmaması için, balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla balık geçidi yapılacak olup sürekli çalışır durumda olması sağlanacaktır. Yapılması planlan balık geçidine ait çizim Ek-25’de verilmiştir. Ayrıca proje kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu” hükümlerine titizlikle uyulacaktır.

Söz konusu proje kapsamında yapılacak balık geçidi FAO’nun ve DSİ’nin

öngördüğü koşulları taşımakta olup bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özellikleri açısından yeterli teknik özelliklere sahiptir. Söz konusu balık geçidinin işlerliğinin sağlanabilmesi için bakım, onarım ve işletilmesinde azami titizlik gösterilecektir.


hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak kazı ve dolgu çalışmaları esnasında oluşabilecek olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek için gerekli tedbirler alınmasına özen gösterilecektir.

Ayrıca, arazi ıslahı çalışmaları sırasında yağışlar ile oluşabilecek yüzey akışının

Proje Sahası’nda birikmesini engellemek için gerekli yerlere drenaj kanalları ve hendekleri açılarak yüzey drenajı kontrol edilecektir.

Mevcut yolların ve yapılacak olan yeni yolların yüzey drenajları, mümkün olan

yerlerde, en yakın su kaynağına yönlendirilecektir. Bunun mümkün olmadığı yerlerde ise menfezler ve taşlar ile desteklenmiş suni su yatakları yapılarak drenaj sağlanacaktır. Erozyonu asgariye indirebilmek için, özelikle dik kesimlerde, asfalt ve beton kaplamalı yollar tercih edilecek ve heyelana dönük mücadele sağlanacak, hem de atık hafriyat malzemesinin geri kazanımı sağlanacaktır.


hazırlık ve inşaat aşaması kapsamında yapılacak kazı ve dolgu çalışmaları esnasında oluşabilecek olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek için gerekli toprak koruma tedbirleri alınacak ve ihtiyaç duyulması halinde Toprak Koruma Projesi hazırlanarak uygulanacaktır.


m3’hafriyat malzemesinin 58.843 m3’ü proje kapsamında yapılacak üniteler çerçevesinde dolgu malzemesi olarak, 24.715 m3’ü ise şantiye sahası içerisinde kurulacak Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabi tutularak üniteler için gerekli olacak beton malzemesi için kullanılacaktır. Arta kalan hafriyat malzemesi ise proje kapsamında belirlenen 1 adet kazı fazlası malzeme döküm alanına sevk edilecektir.

Söz konusu Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanı için Artvin İl Çevre ve Şehircilik

Müdürlüğü’ne ve DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ne görüş sunularak olumlu yazı alınmıştır (Bkz. Ek-20). Kazı Fazlası Döküm Alanı Ek-1’de verilen 1/25.000’lik topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir.




95/343

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje alanının sarp tepelerden oluşması dolayısıyla yakınında yerleşim birimi, tarla ve bahçe bulunmamakta olup, tamamı orman arazidir.




arazisi vasfındadır. Söz konusu proje kapsamında tarım arazisi olması durumunda ise tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı için arazinin en az 1/10.000 ölçekli kadastral haritası veya krokisi, üzerinde arazinin yeri işaretli ve koordinat değerlerini gösteren 1/25.000 ölçekli haritası, mülkiyet durumunu gösterir belgeyle birlikte söz konusu arazinin mücavir alan sınırları içerisinde kalması durumunda Belediye, mucavir alan dışında kalması durumunda İl Özel İdaresine veya diğer plan yapma yetkisine sahip kuruluşlara başvuru yapılarak ve bu kuruluşlar tarafından da İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’ne intikal ettirilerek başvuru yapılacaktır. Ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanununun 13. Maddesi gereği, Toprak Koruma projelerine uymak kaydıyla Artvin Valiliği veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan Tarım Dışı Amaçla Kullanım İzni alınacaktır.





Proje kapsamında yapılacak tüm hafriyat ve depolama işlemlerinde 18.03.2004

tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacak, hafriyat malzemeleri arazide rastgele depolanmayacaktır.

IV.2.11. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, orman inceleme değerlendirme formu),

Kurulması ve işletilmesi planlanan ““Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658

MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında kurulacak ünitelerin tamamı orman arazilerinden oluşmakta olup; proje yeri Artvin Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde kalmaktadır. Proje sahası içerisinde yer alan söz konusu orman alanları için 6831 sayılı Orman




96/343

Kanununun 16 ıncı ve 17/3 maddesi gereği Orman Genel Müdürlüğü iznine tabi olup, faaliyete geçilmeden izin alınacaktır.

Ek-18’de verilen Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınmış ÇED İnceleme Değerlendirme Formundan’da görüleceği üzere; proje alanı orman sayılan alan içerisinde yer almaktadır.

Proje sahası 1/25.000 ölçekli Meşçere Haritası üzerinde işaretlenmiş olup, Ek-7’de

sunulmuştur. Ayrıca ÇED İnceleme Değerlendirme Formu da Ek-18’de verilmiştir.

Proje alanı meşçeresinin;

a) İşletme Şekli : Koru b) Mevcut Ağaç cinsleri : Kızılağaç, Kayın, Ladin

c) Meşcere tipleri : Kza0, Kndı, Ksbc2, OT-T, Ld1, BKn, BKz

Kza0 : Kızılağaç, Boşluklu gençlik ve sıklık çağındaki meşcere Kndı : Kayın, Orta ve kalın ağıçlık çağı, 1 kapalı Ksbc2: Kestane, Sırıklık ve direklik çağı ile ince ağaçlık çağındaki meşcere, 2 kapalı OT-T : Ağaçsız orman toprağı ve taşlık kayalık alanlar Ld1 : Ladin, Orta ve kalın ağaçlık çağı, 1 kapalı BKn : Bozuk kayın BKz : Bozuk kızılağaç

Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınan İnceleme ve Değerlendirme Formu’na göre

talep edilen saha içerisinde başka bir müracaat yapılmamıştır.

Talep sahasının tohum meşçeresi, milli park, turizm alanı, özel çevre koruma bölgesi, askeri yasak bölge ve sit alanı içerisinde kalmamaktadır.

Projenin inşaat aşamasında ve sonrasında orman yangınlarına karşı gerekli

hassasiyet gösterilecek ve çıkabilecek muhtemel orman yangılarına müdahalede tesis sahasındaki iş makineleri ve mevcut olacak diğer ekipmanlar görevlendirilecektir.

Proje alanı içerisinde yer alan Orman Arazileri için ise kamulaştırma söz konusu

olmayıp; orman arazileri için 6831 Sayılı Orman Kanunu’nun 16 ıncı ve 17/3 üncü maddesi gereğince Orman Genel Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınacaktır.

Ayrıca Ek-18’de yer alan Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınmış ÇED

İnceleme Değerlendirme Formu ekinde belirtilen maddeler kapsamında, Proje kapsamında %12 Can Suyu regülatör yapısından bırakılacak olup; DSİ

Genel Müdürlüğü ile yapılan Su Kullanım Hakkı Anlaşmasında belirtilen %10 miktarının altına inilmeyecektir.

Proje kapsamında işletme aşamasına geçilmeden önce biri menbaada diğeri

ise mansabda olmak üzere 2 adet AGİ (Akım Gözlem İstasyonu) kurulacak olup; kurulma aşamasında DSİ (Devlet Su İşleri) Bölge Müdürlüğü’ne müracaat edilerek uygun yer için görüş alınacaktır. Ayrıca AGİ İstasyonunun GPRS Modemli (on-line bağlantılı) cihaz ile donatılması sağlanacaktır. Ayrıca AGİ ölçümlerinin silinmesi ve değiştirilmesi mümkün hale getirelecek ve bu




97/343

mekanizasyonun şifre, anahtar ya da buna benzer güvenlik önlemi sorumlu Kamu Kurum görevlisinde olması sağlanacaktır.

Proje kapsamında mevcut orman yollarının kullanımı durumunda orman

yollarında oluşacak tahribatların onarımı yatırımcı firma tarafından yapılacaktır.

Proje kapsamında açılması planlanan yeni yollar için İşletme Müdürlüğü ile

koordineli bir şekilde yapılacak.

Proje arazi hazırlık ve inşaat aşamasında iletim tünelinin inşasında patlayıcı madde kullanılacak olup; diğer hafriyat işlemleri ise iş makineleri ile erozyona sebebiyet vermeyecek şekilde ekskavatör ile gerçekleştirilecektir.

Proje kapsamında kullanılacak patlayıcı maddeler proje alanına patlatma

yapılacağı zamanlar getirilecek olup; proje alanı içerisinde depolama yapılmayacaktır. Patlayıcı madde proje alanına günü birlik getirilecektir.

Proje kapsamında yapılacak inşaat çalışmaları sırasında oluşacak hafriyat

malzemesi gelişigüzel yamaçlardan aşağıya ve derelere bırakılmayacak, balık geçişleri engellenmeyecektir.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çıkacak hafriyat malzemesi

Şantiye Sahası içerisinde kurulacak kırma-eleme Tesisinde işleme tabi tutulduktan sonra beton agregası olarak kullanılacaktır. Ayrıca tünelden çıkacak geri dönüşümü olmayan pasalar konusunda açıklık getirilecektir.

Proje kapsamında yeni açılacak Regülatör Alanı Ulaşım Yolu ile Yükleme

Havuzu Ulaşım Yolu kapsamında çıkarılacak hafriyat malzemesinin bir kısmı kendi bünyesinde dolgu olarak bir kısmı ise Şantiye Sahasında kurulacak Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabi tutulduktan sonra mıcır olarak tekrar yollara serilecek olup; geriye kalan hafriyat malzemesi ise Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına sevk edilecektir.

Proje kapsamında İnşa edilecek olan cebri boru topoğrafik yapı üzerinde

oluşturulacak beton zeminin üzerine monte edilecek olup; cebri boru ile beton zemin arasında boşluk bulunmaktadır. Dolayısı cebri borunun yörede bulunan fauna türlerinin geçişini engellemeyecektir. Cebri boru inşaatı aşamasında 250 m de bir hayvan geçiş yolları (ekolojik köprüler) yapılacak ve idarenin gerek duyması durumunda bu sayı arttırılacaktır. Ayrıca proje kapsamında regülatör yapısından çevrilen sular iletim kanalı ile değil iletim tüneli ile yer altından taşınacağından ötürü yörede bulunan fauna türlerinin geçişini engellemeyecektir.

Proje kapsamında kurulacak regülatör yapısında ve santral kuyruk suyunda

balık geçidi yapılacak olup; sürekli olarak çalışır durumda olmasına özen gösterilecektir.

Proje kapsamında cebri borunun inşaatı aşamasında mümkün mertebe

yaklaşım yolları yapılamadan gerçekleştirilecektir.

Proje ile ilgili olarak kati izinin alınmasına müteakip demirden hazırlanacak kazıklara numaralı verilerek beton zemine monta edillecektir. Kazık işlemleri,




98/343

bilgilendirme tabelalarının hazırlığı ve montajı Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından yapılacaktır.

Tesisi dair tahsis talebi sırasında inşaat süresi boyunca kullanılacak alanların

geri iadeleri esnasında ve işletme süresince kullanılacak ancak ihtiyaç fazlası olanların ağaçlandırılması peyzajının yapılması ve ağaçlandırmaya müsait hale getirilmesi ait Rehabilitasyon Projesi Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’ne sunulacaktır. Bu konu mutlaka kesin izin taahhüt senedine geçirilecektir.

Söz konusu projenin bulunduğu havzada başka bir proje var ise Enerji Nakil

Hattı (ik hat) her iki projenin de ürettiği enerji aynı direkler ile götürülmesi sağlanacak ve Enerji Nakil Hattı izni sırasında bu durum taahhüt senedi hükümlerine alınacaktır.

Projenin inşaat aşamasında kullanılacak Kırma-Eleme Tesisi ve Harç

Ünitesinde bulunan makine ve ekipmanlar mümkün mertebe kapalı sistem içerisinde bulundurulacak ve torba filtreler kullanılacaktır.

Proje kapsamında şantiye sahası içerisinde bir adet paket arıtma sistemi

bulundurulacak olup; oluşacak atık sular paket arıtma sisteminde işleme tabii tutulduktan sonra gerekli standartları sağlamasıyla ve gerekli izinlerin alınmasıyla Ballı deresine deşarj edilecektir. Ayrıca şantiye sahası içerisinde pasa malzemesi dökülmeyecek olup sadece geri dönüşümü olan malzeme konulacaktır.

Proje kapsamında taş ocağı ve kil ocağı açılmayacak olup beton için gerekli

olacak malzeme iletim tünelinden çıkarılacak hafriyattan sağlanacaktır. Söz konusu proje kapsamında malzeme ocağına ihtiyaç duyulması durumunda Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında gerekli izinler alınacaktır.

İnşaat alanınca inorganik (petrol ürünleri, plastik, cam ve çöp) ve organik

atıklar atılmayacak mutlaka en yakın Belediyenin ve İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nün kontrolünde imha edilecek veya depolanacak. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında ve işletme aşamasında oluşacak atıklar ilgili yönetmelikler çerçevesinde bertaraf edilecek olup; gelişi güzel atılmayacaktır.

Proje kapsamında yörede bulunan biyolojik çeşitliliğin korunması için gereken

önem gösterilecektir.

Projeye konu olan Ballı Deresinin kirletilmemesine önem gösterilerek yöre halkına gerekli bilgilendirmelerde bulunacaktır.

Ayrıca kurulması ve işletilmesi planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658





99/343

IV.2.12. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar), Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun

3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”

MİLLİ PARKLAR Proje Alanının bulunduğu Arhavi İlçesinde Milli Park bulunmamakta olup Artvin

İlinde bulunan Milli Parklar ve özellikleri Tablo 41.’de verilmiştir.

Tablo 41. Artvin İlinde Bulunan Milli Parklar

HATİLA VADİSİ MİLLİ PARKI

Coğrafi Konumu 41 03’00’’/ 41 14’00’’Kuzey enlemleri ve 41 31’30’’/41’47’00’’Doğu boylamları arasında yer almaktadır.

Alanı 17.104.0Ha.

Toplam Alan (km) 171 Km2

Kıyı Yüksekliği (km) En Yüksek 3224 m, En Düşük 170m.

Yasal Konum Alan 31 Ağustos 1994 tarih ve 22037 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Bakanlar Kurulunun 94/5841 Sayılı Kararı ile 2873 Sayılı Milli Parklar Kanununa göre Milli Park olarak ilan edilmiştir.

İnsan Nüfusu Milli Park içinde sadece bir Taşlıca köyü bulunmaktadır.

Ulaşım ve Altyapı Alanın Artvin Şehir merkezine uzaklığı 10 Km’dir. Yolu Stabilize olup su şebekesi vardır, kanalizasyon şebekesi yoktur.

Flora ve fauna

Sahada relik ve endemik karakterdeki bitki örtüsü, ilginç Jeolojik ve Jeomorfolojik yapısı, eşsiz peyzaj güzellikleri, zengin faunası ve rekreasyonel potansiyeli mevcuttur. Sahada 530 çeşit bitki türü mevcuttur. Bunlardan 85 adedi relik-endemik türdür. Bitki türlerinden 50 civarındaki türler ilaç sanayinde kullanılan bitkilerdir. Sahada bulunan bitki türlerinden bazıları, ağaç olarak; Ladin, Göknar, Sarıçam, Kayın, Gürgen, Kızılağaç, Meşe, Alıç, Karaağaç, Akçaağaç, Kavak, Kestane, Porsuk ve Ihlamur, Ağaççık olarak; Orman Gülü, Fındık, Şimşir, Kara yemiş, Üvez, Çalı Olarak; Yaban Gülü, Böğürtlen, Ayı üzümü, Otsu Bitkiler Olarak da ; Çoban Püskülü, Çilek, Eğrelti otu, Kekik, Mürver ve ısırgan türleri bulunmaktadır. Hayvan Türleri Olarak; Memeli hayvanlardan; Dağ Keçisi, Sincap, Sansar, Ayı, Domuz, Kurt, Tilki, Tavşan, Çakal, Ceylan, Kuş Türlerinden ; Keklik, Serçe, Ağaçkakan, Karatavuk, Atmaca, Bıldırcın, Doğan; Balık Türlerinden ; Alabalık ve Sürüngenlerden ; Kertenkele, Yılan ve Kaplumbağa türleri bulunmaktadır.

Alanın Kullanım Amaçları

Rekrasyon, Turizm ve araştırma amaçlı değerlendirilebilir.

Mevcut Sorunlar Ladin ağaçlarına zarar veren kabuk böcekleri büyük sorun oluşturmaktadır, ayrıca master Plan yapılmadığı için çeşitli sorunlar yaşanmaktadır.

KARAGÖL-SAHARA MİLLİ PARKI

Coğrafi Konumu 41 11’00’’/ 42 20’00’’ Kuzey enlemleri ile 42 25’00’’/42 30’00’’ Doğu boylamları arasında yer almaktadır.

Alanı 3700Ha.


Kıyı Yüksekliği (km) En Yüksek: 2616m. En Düşük: 1140m.

Yasal Konum Alan 31 Ağustos 1994 tarih ve 22037 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan




100/343

Bakanlar kurulunun 94/5841 Sayılı Kararları ile 2873 Sayılı Milli Parklar Kanununa göre Milli Park olarak ilan edilmiştir.

İnsan Nüfusu -

Ulaşım ve Altyapı Şavşat’a Sahara Bölümü 8 Km, Karagöl Bölümü 19 Km.dir. Artvin’e 80 Km. Ardahan’a 45 Km.dir.

Flora ve fauna

Ender manzara güzellikleri, kültürel, rekreaksyonel ve turistik potansiyeli olan sahada Bitki türlerinden; Ağaç olarak; Ladin sarıçam, Ahlat, Ağaççık olarak; Orman gülü, Kızılcık, Fındık, Çalı olarak; Orman Çileği, Böğürtlen ve Otsu Bitkiler olarakta; Eğrelti ve Çayır otları bulunmaktadır. Hayvan Türlerinden; Memeli Hayvanlardan; Ayı, Kurt, Tavşan, Domuz, Porsuk, Tilki, Sincap, Vaşak, Kuşlardan; Keklik, Doğan, Yabani Güvercin, Karga, Saksağan, Sığırcık, Alakarga, Balıklardan; Alabalık ve Sazan, Sürüngenlerden ise Yılan, Kertenkele ve Kaplumbağa bulunmaktadır.


Rekreasyon, eğitim ve araştırma amaçlı kullanılabilir. Sahada 15 Yatak kapasiteli bir konaklama tesisi bulunmaktadır. Sahada manzara seyri bulunan bir göl bulunmaktadır.

Mevcut Sorunlar Master planı ve kadastro yapılamadığı için kaçak yapılaşma mevcut.

TABİAT PARKLARI Projenin bulunduğu Arhavi İlçesinde Tabiat Parkı bulunmamakta olup Artvin İlinde

bulunan Tabiat Parkları ve özellikleri Tablo 42.’de verilmiştir.

Tablo 42. Artvin İlinde Bulunan Tabiat Parkları

BORÇKA-KARAGÖL TABİAT PARKI

Coğrafi Konumu -

Alanı 368 Ha.

Toplam Alan (km) 3,68 Km2

Kıyı Yüksekliği (km)

1570-2203 m.

Yasal Konum Artvin ili Borçka ilçesi sınırları dahilinde bulunan 368 Ha’lik bölüm Bakanlık Makamının 14/08/2002 tarih ve 438 sayılı Olur’ları ile Borçka-Karagöl Tabiat Parkı olarak koruma altına alınmıştır.

İnsan Nüfusu -

Ulaşım ve Altyapı Alanın Artvin Şehir merkezine uzaklığı 62 Km’dir.Yol Stabilizedir.

Flora ve fauna -


Rekreasyon, eğitim amaçlı.

Mevcut Sorunlar Erozyon nedeniyle göl dolma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

TABİAT ANITLARI Projenin gerçekleşeceği Arhavi İlçesinde, Artvin İlinde ve proje alanı ve yakın

çevresinde Tabiat anıtına bulunmamaktadır TABİATI KORUMA ALANLARI Proje Alanının bulunduğu Arhavi İlçesine 3 km uzaklıkta Çamburnu bulunmakta

olup, Artvin İlinde bulunan diğer Tabiatı Koruma Alanı ile beraber özellikleri Tablo 43.’de verilmiştir.




101/343

Tablo 43. Artvin İlinde Bulunan Tabiat Koruma Alanları

ÇAMBURNU TABİATI KORUMA ALANI

Coğrafik Konumu 41 21’ 30’’-41 22’30’’ Kuzey enlemleri ve 41 20’ 00’’-41 22’ 00’’ Doğu boylamları arası

Alanı 191.0 Ha


Kıyı Yüksekliği (km) En düşük : 0 m., En yüksek : 470 m.

Yasal Konum Genel Müdürlüğümüzün 31.12.1993 tarih ve MPG.MP.2. ÇB.01-126 sayılı emirleri ile 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunun 3’üncü Maddesi 2’inci Paragrafına istinaden Tabiatı Koruma Alanı olarak tefrik ve tesis edilmiştir.

İnsan Nüfusu -

Ulaşım ve Altyapı Arhavi ilçesine 3 km. uzaklıktadır. Artvin-Hopa- Arhavi Devlet Karayolu ile ulaşılmaktadır.

Flora ve fauna

Sahanın en belirgin özelliği, sarıçamın deniz kıyısına indiği nadir yerlerden biridir. Ayrıca Kuzeyden gelen göçmen kuşların Doğu Karadeniz kıyılarına ulaştığı ilk yerdir. Sahada bitki türlerinden Ağaç olarak; Sarıçam, Kızılağaç, Ladin, Kayın, Akçaağaç, Gürgen ve Karaağaç, Ağaççık olarak; Orman gülü, Şimşir, Karayemiş, Muşmula, Kızılcık, Fındık ve Üvez, Çalı olarak; Yaban gülü, Karaçalı, Böğürtlen ve Ateş dikeni, Otsu Bitkiler-den de ; Yonca, Eğrelti, Sütleğen,Isırgan, Hanımeli ve Çoban püsgülü türleri bulunmaktadır. Hayvan türlerinden; Memeli hayvanlardan; Ayı ,Yaban Domuzu,Tilki, Tavşan ve Kurt, Kuşlardan; Atmaca, Martı ve Serçegiller ve Sürüngenlerden Yılan ve Kertenkele bulunmaktadır.


Eğitim ve araştırma.

Mevcut Sorunlar Sahanın içinde herhangi bir tesis yoktur.

CAMİLİ GORGİT TABİATI KORUMA ALANI

Coğrafi Konumu 41 25’00’’Kuzey,41 56’30’’Doğu

Alanı 490 Ha

Toplam Alan (km) 4,9Km2

Kıyı Yüksekliği (km) En Yüksek; 2083 m. En Düşük; 980m.

Yasal Konum 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunun 3. Maddesi, 2.Paragrafına istinaden Bakanlık Makamının 24.03.1998 tarih ve 148 sayılı Olur’ları ile “Camili-Gorgit Tabiatı Koruma alanı’’ olarak ilan edilmiştir.

İnsan Nüfusu -

Ulaşım ve Altyapı -

Flora ve fauna Her biri anıt olma özelliğine sahip ağaçları bünyesinde bulunduran ve dünya doğa koruma kriterlerinde son derece önemli parametre olan “Doğal Eski Yaşlı Orman”lardır.


Eğitim araştırma.

Mevcut Sorunlar -

CAMİLİ EFELER TABİATI KORUMA ALANI

Coğrafik Konumu 41 25’00’ Kuzey, 41 56’30’’Doğu

Alanı 1453.0 Ha

Toplam Alan (km) 14,5Km2

Kıyı Yüksekliği (km) En Yüksek : 3094 m. En Düşük: 850 m.

Yasal Konum 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunun 3. Maddesi 2. Paragrafına istinaden Bakanlık Makamının 24.03.1998 tarih ve 273 sayılı Olur’ları ile Camili Efeler Tabiatı Koruma Alanı olarak ilan edilmiştir.

İnsan Nüfusu -

Ulaşım ve Altyapı Borçka ilçesine 53 km mesafede olup, yolun 27 km.si asfalt 26 km.si stabilizedir.

Flora ve fauna 3200 mm/ yıl’lık yağış ve sürekli yüksek bağıl nemin egemenliği altında derin




102/343

vadiler boyunca yükselen bakir bitki örtüsü ile bir “Yağmur Ormanı” ekosistemi özelliğine sahiptir.


-

Mevcut Sorunlar -

Proje alanı içerisinde ve etki alanında; 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2.

Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları” bulunmamaktadır. Dolayısıyla faaliyetten etkilenmeleri söz konusu değildir. YABAN HAYATI KORUMA SAHALARI

ÇORUH VADİSİ YABAN HAYATI KORUMA SAHASI

Coğrafik Konumu 40 46’09’’/40 52’00’’ Kuzey enlemleri 41 34’08’’/41 42’59’’Doğu boylamları arasındadır.

Alanı 21.821 Ha



245-2354 m.

Yasal Konum 25.11.2002 tarih ve MPGAYDH.2 /Olur-246 sayılı Bakanlık oluru ile tescil edildi.

İnsan Nüfusu -

Ulaşım ve Altyapı -

Flora ve fauna Yaban Keçisinin Artvin’de en optimum yaşama alanı olması nedeni ile bu sahada bu yaban hayvanının üremesi ve çoğalması amacıyla Yaban Hayatı Koruma Sahası olarak ilan edilmiştir.


Araştırma, eğitim ve av turizmi amaçlı.

Mevcut Sorunlar Kaçak avlanma.

BALIKLI MADEN YABAN HAYATI KORUMA SAHASI

Coğrafik Konumu -

Alanı 3491.5 Ha



-

Yasal Konum Önerildi, onaylanmadı.

İnsan Nüfusu -

Ulaşım ve Altyapı Şavşat İlçesine 45 Km uzaklıktadır.

Flora ve fauna Alanda nesli tehlike altında olan yaban horozu yaşamaktadır. Bu nedenle koruma statüsü verilmiştir.


-

Mevcut Sorunlar -

Proje alanı içerisinde ve etki alanında; 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca

Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları” bulunmamaktadır. Dolayısıyla faaliyetten etkilenmeleri söz konusu değildir.




103/343

2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2. Maddesinin “a - Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı, Kültür

Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları içerisinde yer almamaktadır. Ancak “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin

arazi hazırlık ve inşaat aşamasında herhangi bir taşınmaz kültür ve tabiat varlığına rastlanılması durumunda, 2863 sayılı Kanunun 4. Maddesi gereği çalışmalar durdurulacak ve en yakın Mülki İdare Amirliği’ne ve MÜZE Müdürlüğüne haber verilecektir. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme

Sahaları “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı, Su

Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları içerisinde yer almamaktadır. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol

Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı,

4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikle değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde tanımlanan alanlar içerisinde bulunmamaktadır. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Hava Kalitesinin

Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde Tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri”

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı, 2/11/1986

Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde Tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri” içerisinde yer alamamaktadır. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından

“Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı, Özel Çevre Koruma Bölgeleri içerisinde yer almamaktadır. 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu’na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı, Boğaziçi Kanununa göre koruma altına alınan alanlar içerisinde yer almamaktadır.




104/343

6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”proje alanı orman arazisi içerisinde yer almakta olup; detaylı bilgi Bölüm IV.2.11.’de verilmiştir. 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”proje alanı, 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar içerisinde yer almamaktadır. 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Asılattırılması Hakkında Kanunda

Belirtilen Alanlar

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı, 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar içerisinde yer almamaktadır.

30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren

“Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde Belirtilen Alanlar

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi Kapistre Deresinin yan kolu olan Ballı Dere üzerinde yer almaktadır. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren

“Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yasama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları”nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yasama ve Üreme Alanları”

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”proje alanı bu tür

alanlar içerisinde yer almamaktadır.

12/6/1981 Tarih ve 17368 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar


alanlar içerisinde yer almamaktadır. 23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan “Akdeniz’de Özel

Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde “Özel Koruma Alanı” Olarak Belirlenmiş Alanlar


alanlar içerisinde yer almamaktadır.




105/343

13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit” Listesinde Yer Alan Alanlar


alanlar içerisinde yer almamaktadır. Cenova Deklerasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan “Akdeniz’e Has Nesli

Tehlikede Olan Deniz Türlerinin” Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar


alanlar içerisinde yer almamaktadır. 14/2/1983 Tarih ve 17959 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren

“Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi” nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar


alanlar içerisinde yer almamaktadır. 17/05/1994 Tarih ve 21937 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren

“Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi Kapistre

Deresinin yan kolu olan Ballı Dere üzerinde yer almaktadır. Korunması Gereken Alanlar Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak

Tespit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.)


Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, lejand ve plan hükümleri ile projenin 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı üzerinde gösterimi eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-26). Söz konusu Çevre Düzeni Planının, Plan Hükümlerinin 5.18. nolu maddesinde ‘’Bu plan ile belirlenen planlama alt bölgeleri içinde veya dışında ihtiyaç olması halinde güvenlik, sağlık, eğitim v.b. sosyal donatı alanları, Belediye hizmet alanları, büyük kentsel yeşil alanlar, kent veya bölge / havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlarla entegre geri kazanım tesisleri, arıtma tesisleri, sosyal ve teknik altyapı, karayolu, demiryolu, havaalanı, baraj, enerji üretimi, enerji iletimi ve doğalgaz depolamasına ilişkin imar planları; bu planın koruma, gelişme ve planlama ilkelerine, İlgili kurum ve kuruluşların görüşlerine uyularak ilgili idaresince yapılır ve onaylanır. Söz konusu kullanımlardan ÇED Yönetmeliği kapsamında kalanlar için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararının bulunması, ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında olanlar için ise ilgili kurum ve kuruluşların uygun görüşü olması kaydı ile çevre düzeni planı değişikliğine gerek olmaksızın alt ölçekli planları ilgili idaresince hazırlanır ve onaylanır. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilir. Söz konusu




106/343

tesisler/tesis alanları amacı dışında kullanılmazlar.’’ ve 6.25. nolu maddesinde “Enerji üretim alanlarında ve iletim tesislerinde, ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan izinler ve Enerji Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulunca verilecek lisans kapsamında, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın uygun görüşü alınması koşuluyla, ilgili kurum ve kuruluş görüşleri doğrultusunda hazırlanan nazım ve uygulama imar planları, ilgili idaresince onaylanır ve planlar sayılır ortamda bilgi için Bakanlığa gönderilir.” ifadesi yer almakta olup, bu plan hükümlerinde belirtilen hususlar yerine getirilecektir. Yürürlükteki 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında proje yeri “orman alanı” olarak görülmektedir (Bkz. Ek-26).


olarak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu kapsamında imar planları hazırlanarak Artvin İl Özel İdaresine sunularak onaylatılacaktır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında 3194 sayılı İmar Kanunu, ilgili Yönetmelik ve 644 sayılı Kanun Hükümde Kararname(KHK) hükümlerine titizlikle uyulacak ve ilgili kurum/kuruluşlardan olumlu görüş alınacaktır.

Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve

Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı

Faaliyet alanını ve yakın çevresinde tarım alanı bulunmamakta olup, alanın sarp ve

derin vadilere sahip topografik yapısı nedeniyle ileride de bölgede tarımsal çalışmaları mümkün kılmamaktadır. Proje kapsamında uzmanlarca hazırlanan “Su Kullanım Hakkı Raporunda” Ballı Deresinde tarımsal amaçlı su kullanımı söz konusu değildir. Dolayısıyla Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin inşaat ve işletme aşamasında bölgedeki tarımsal alanları ve faaliyetleri etkilemesi beklenmemektedir. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya

Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi Kapistre

Deresinin yan kolu olan Ballı Dere üzerinde yer almaktadır. Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya

Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı bu tür

alanlar içerisinde yer almamaktadır. Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel

Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”Proje alanı bu tür

alanlar içerisinde yer almamaktadır




107/343

IV.2.13. İç Sulaklardaki (göl, akarsu) Canlı Türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları,),

Projenin bu bölümünde yer alan bilgiler EK-12’de yer alan ekosistem raporundan alınmış olup; raporda bulunan önerilere titizlikle uyulacaktır

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi, Artvin ili Arhavi ilçesinde yer alacaktır. Proje Kapistre Deresinin yan kolu olan Ballı Deresi üzerinde gerçekleştirilecektir. Ekosistem Raporu kapsamında yapımı planlanan regülatör ve santral alanlarındaki sucul canlılara ilişkin örneklemeler gerçekleştirilmiştir. Koruma altında bulunan sucul türler belirlenerek planlanan faaliyetin bu canlılar üzerine olası etkileri ve alınması gereken önlemler konusunda öneriler ortaya konulmuştur.

Materyal ve Metod Proje kapsamında yapılan regülatörün kapsadığı alan itibari ile ekolojik habitatlar

bakımından değerlendirmeler yapılmış olup faaliyet alanındaki dere ve kollarındaki habitat yapıları dikkate alınarak iki ayrı sucul örnekleme istasyonu seçilmiştir.

Fitoplanktonik ve zooplanktonik organizmaları tespit etmek amacıyla 55 µm por

açıklığında, 60 cm. çapında ve 1,5 m. uzunluğunda plankton kepçesi kullanılmıştır. Plankton kepçesi ile horizontal olarak suyun akış hızı yönünde 3-4 dakika süre ile beklenilmiş ve örnekler, 250 cc'lik plastik kavanozlara alınmıştır. Ayrıca tatlısu alglerinin sucul ortamlarda çok farklı habitatları işgal etmiş olmalarından dolayı bitkilerin, taşların ve sedimenin yüzeyinden kazıma yapılmak suretiyle örnekler alınmıştır. Planktonik numuneler % 4'lük formaldehit ile tamponlanarak fikse edilmişlerdir.

Laboratuara getirilen örneklerden diyatome dışındaki tatlısu alglerin geçici

preparatları hazırlanarak Nikon marka mikroskop altında teşhisleri yapılmıştır.

Alglerin teşhis işlemlerinde aşağıda belirtilen literatürler kullanılmıştır (Krammer and Lange-Bertalot, 1986; 1988; 1991a; 1991b; Bold and Wynne, 1985; Czernecki and Blen, 1982; Foged, 1981, 1982; Germain 1981; Hustedt, 1930; Patrick and Reimer, 1966; Sreenivasa and Duthie, 1973; Van Heurck, 1962; Cox, 1996; Huber Pestalozzi, 1938; 1941; 1955; 1961; 1968; 1982; Prescott, 1975, Komarek, 1983).

Zooplanktonik organizmaların tanınması için de, geçici ve kalıcı olmak üzere iki

çeşit preparat hazırlanmıştır. Geçici preparatlar, çalışma sırasında lam üzerine alınan örneklerin üzerine lamel kapatılarak ya da doğrudan incelenmesiyle elde edilmiştir. Daimi preparatların yapılmasında, 0.00 numaralı böcek iğnesi kullanılmıştır. Daimi preparatların hazırlanmasında Euromex arnhem marka binoküler mikroskop kullanılmıştır. Alınan organizma lamın tam ortasına gelecek şekilde ayarlanmış ve organizmanın deforme olmasını engellemek amacıyla, lamelin dörtkenarına plastilin değdirilerek kapatılmış ve gliserin içerisindeki suyun tamamen buharlaşması sağlandıktan sonra, lamelin kenarları entellan ile kapatılarak etiketlenmiştir.

Rotifera türlerinin tanısında Hutchinson (1967); Pejler (1962); Kuttikova (1970);

Kolisko (1974); Koste (1978a; 1978b); Ridder (1981) kaynaklarından yararlanılmıştır. Cladocera ve Copepoda için Kiefer (1978)'in referansı kullanılmıştır. Ayrıca tespit edilen türlerin yayılış alanları da Illies (1978)'e göre kontrol edilmiştir.




108/343

Bentik omurgasız örnekleri belirlenen istasyonlardan beş dakika boyunca dip kepçesi ile akarsu tabanının taranmasıyla toplanmıştır. Toplanan bu örnekler %80'lik alkolde saklanmış ve daha sonra laboratuarda binoküler mikroskop ile incelenip teşhisleri yapılmıştır.

Teşhisler için kullanılan literatürler şunlardır; Sennika, 1943; Mann, 1962;

Needham and Needham, 1962; Macan, 1982; Quigley, 1977; Pennak, 1978; Illies, 1978; Elliot and Mann, 1979; Biro, 1981; Edington, 1981; Bellman, 1988; Özesmi, 1988; Glöer, 1992; Ludwig, 1993.

Balık örnekleri dip kepçesi ile alanın taranması yolu ile ve elektro-şoker kullanılarak

yakalanmıştır. Balıkçılardan elde edilen farklı türlerde balık örnekleri de alınarak değerlendirilmiştir. Balıklar önce % 4'lük form aldehite alınmış, daha sonra alkolde muhafaza edilerek balık türlerinin teşhisleri yapılmış ve istasyonlara göre dağılımları değerlendirilmiştir.

Bulgular Tatlısu Algleri

Algler su ortamında primer üretici canlılardır. Yapılarındaki pigmentleri sayesinde

karbondioksit ve suyu ışığın etkisi ile karbonhidratlara çevirirler, böylece su ortamındaki besin değerinin ve çözünmüş oksijen oranının artmasını sağlarlar. Sonuçta kendi gelişimlerini sağlayarak besin zincirinin ilk halkasını oluştururlar. Bu şekilde üretime olan katkıları ve üst basamaktaki canlılarla olan ilişkileri açısından önem taşımaktadırlar.

Algler, gerek yapısal olarak gerekse de dış görünüşleri bakımından oldukça farklı

görünümdedirler. Yapısal olarak eukaryotik (gelişmiş hücre tipi) ve prokaryotik (basit yapılı hücre tipi) olmak üzere iki büyük gruba ayrılırlar. Buna göre Mavi-Yeşil algler göstermiş oldukları hücre organizasyonları bakımından prokaryot hücre özelliği taşımaktadırlar. Belirgin bir hücre çekirdeğinin olmaması ve çok basit olan kromatofor yapısındaki pigmentlerin dağılımı ve prokaryotik hücre özellikleri bakımından diğer alglerden ayrılırlar. Dış görünümleri bakımından tek hücreli ve ipliksi formlardan karışık olarak gelişmiş bireylere kadar değişik biçimlerde gözlenebilmektedirler (Round, 1973).

Bölgeden tespiti yapılan tatlısu algleri Tablo 44.’de verilmiştir.

Tablo 44. Çalışma Bölgesinin Tatlısu Alg Türleri

BACILLARIOPHYCEAE Rhoicospheniea curvata

Amphora ovalis Surirella angustata

Achnanthes lanceolata Surirella ovata

Achnanthes minutissima. CHLOROPHYCEAE

Aulacosira varians Spirogyra spp.

Cymbella affinis Zygnema spp.

Cymbella amphicephala Oocystis sp.

Cymbella cistula Scenedesmus quadricauda

Cymbellacymbiformis Ankistrodesmus falcatus

Cymbella pediculus Chlorella elipsoidea

Cymbella prostrata Ulothrix zonata

Caloneis silicula Ulothrix sp.

Ceratoneis arcus Oedogonium sp.

Cocconeis placentula Cladophora sp.




109/343

Cyclotella comta Closterium tumidum

Cyclotella kützingiana Cosmarium botrytis

Cyclotella ocellata Cosmarium blytti

Cymatopleura solea CYANOPHYCEAE

Diatoma vulgare Merismopedia sp.

Fragilaria acus Anabaena sp.

Fragilaria ulna Oscillatoria agardhii

Gomphonema olivaceum Oscillatoria formosa

Gyrosigma acuminatum Oscillatoria limosa

Hantzschia amphioxys EUGLENOPHYCEAE

Navicula bacillum Euglena sp.

Navicula cryptocephala

Navicula radiosa

Navicula rhynchocephala

Nitzschia sigmoidea

Nitzschia sublinearis

Nitzschia acicularis

Nitzschia constricta

Pinnularia borealis

Pinnularia gibba

Pinnularia maior

Araştırma alanı içerisinde 4 ayrı alg sınıfına ait toplam 56 takson teşhis edilmiştir.

Özellikle Bacillariophyceae grubu algler çeşitlilik bakımından en zengin sınıf olmuştur. Bu sınıfa ait 37, Chlorophyceae'ya ait 13, Cyanophyceae’ya ait 5 ve Euglenophycea’ya ait 1 takson bulunmuştur.

Özellikle Bacillariophyceae sınıfı taksonları bağlı algler içerisinde dominant

olmuştur, serbest formaları olan fitoplanktondaki tür sayısı ise azdır. Diğer sınıfların baskınlık durumları Bacillariophyta ile karşılaştırıldığında oldukça

düşük düzeyde yoğunluğa sahiptirler. Genel olarak teşhisi yapılan tatlısu alg türlerinin hepsi kozmopolit olup bölgeye

özgü endemik, nadir ve tehlike altında olan bir tür bulunmamaktadır. Zooplanktonik Organizmalar Zooplanktonik organizmaların önemli bir grubunu oluşturan Cladocera ve

Copepoda, oldukça küçük, çoğunlukla mikroskobik hayvanların oluşturduğu gruplardır. Cladocera takımına ait türlerin büyük bir çoğunluğu tatlısularda yayılış göstermektedir. Tatlısularda yaşayan türler genellikle planktonik olup göllerin limnetik ve akarsuların durgun bölgelerinde bulunurlar. Zooplanktonik organizmaların bir diğer grubu ise Rotifera'dır. Rotifera'ya ait bireylerde oldukça küçük, mikroskobik canlılardır. Büyük bir çoğunluğu tatlısularda yayılış göstermektedir. Türlerin büyük bir kısmı planktonik olup, göllerin limnetik ve littoral bölgelerinde yaşarken bir kısmı da dip kesimlerde sesil olarak yayılış gösterirler. Tatlısu sistemlerinin su kalitesini saptamada, Rotifera türlerinin indikatör olarak kullanılmaları, sucul ekosistemlerde birçok omurgasız ve omurgalı canlının besinlerini oluşturmaları nedeniyle önem taşımaktadır.

Bölgeden tespiti yapılan zooplanktonik organizmalar Tablo 45.’de verilmiştir.




110/343

Tablo 45. Çalışma Bölgesinin Zooplanktonik Organizmaları

ROTİFERA

Asplanchna priodonta

Brachionus angularis

Brachionus urceolaris

Euchlanis dilatata

Keratella sp.

Synchaeta sp.

Lecane sp.

Lecane hamata

Polyarthra dolichoptera

COPEPODA

Cyclops vicinus

Zooplanktonik organizmalar çoğunlukla suyun hareketine bağlı olarak yer

değiştirirler ve durgun su habitatlarında yaşarlar. Akarsuların hızlı akıntılı kısımlarındaki mevcudiyetleri çok sınırlıdır. Ancak bazı gruplarda hızlı akan derelerde psammofil olarak yani taşların altında yaşayabilen türler olarak görülebilirler. Özellikle Rotifera grubuna bağlı türler taş altlarını kullanmakta olup akıntı hızının olumsuz etkisini bertaraf etmektedirler. Çalışma alanındaki zooplanktonik organizmalara ilişkin bulgular bu değerlendirmeyi güçlendirecek yöndedir.

Çalışma taşların altında bağlı olarak yaşayabilen Rotifera türleri için uygun zemin

yapısına sahiptir. Tüm istasyonlarda yapılan örneklemelerde zooplanktonik organizmalar içerisindeki Rotifera grubundan 10, Copepoda’dan ise tek bir takson yakalanmıştır. Proje alanında su akıntısının oldukça hızlı olması ve dar bir dere yatağı olduğu için Copepoda grubuna ait türlerin yaşaması için gerekli durgun alan olmadığından örnekler toplanamamıştır.

Belirtilen nedenlerden dolayı dere kısımlarındaki tür çeşitliliğinin zengin olmadığı

görülmüştür. Tespit edilmiş olan türler de kozmopolit olup yaygın türlerdir. Bentik Organizmalar Bentik hayvanlar ile ilgili çalışmalar, çevresel değişkenlerle ilişkili olarak tanımına

ve dağılımına odaklanmıştır. Her ne kadar bu gibi incelemeler toplulukların ilk değerlendirmeleri için gerekli olsa da, düzenleyici çevresel değişkenlerin fizyolojik kökenli deneysel incelemeleri, planktonik topluluklar arasındaki çalışmalarda kullanıldığı kadar bentik topluluklar arasında kullanılmamıştır. Denizlerde, bentik faunanın populasyon, verimlilik ve beslenme ilişkileri çok az anlaşılabilmiştir; akarsularda ise biraz daha iyi bilinmektedir. Bentik hayvanlar son derece çeşitlidir ve protozoalardan büyük makroomurgasızlar ve omurgalılara kadar neredeyse tüm şubelerle temsil edilirler. Bu gerçek, heterojen habitat, beslenme, gelişme, üreme, ölüm ve davranış özellikleri ile birleşince bu hayvanların bütünsel ve fonksiyonel bir yaklaşımla ele alınmalarını son derece zorlaştırmaktadır.

Bölgeden tespiti yapılan bentik organizmalar Tablo 46.’da verilmiştir.




111/343

Tablo 46. Çalışma Alanındaki Bentik Omurgasız Türleri

Şube: MOLLUSCA

Sınıf: Gastropoda

Planorbis planorbis

Şube: ANNELIDA

Sınıf: CLITELLATA

Hiruido sp.

Lumbricus sp.

Şube: ARTHROPODA

Sınıf: CRUSTACEA

Gammarus pulex

Potamon sp.

Sınıf: INSECTA

Takım: HEMİPTERA

Corixa sp.

Geris sp.

Notonecta sp.

Takım: DİPTERA

Culex sp.

Simulium sp.

Takım: EPHEMEROPTERA

Baetis spp.

Caenis macrura

Rhithrogena spp.

Iron alpestris

Heptagenia sp.

Ephemerella ignita

Takım: PLECOPTERA

Nemoura sp.

Isoperla obscura

Perla sp.

Takım: COLEOPTERA

Hydrobius sp.

Elmis sp.

Takım: TRICHOPTERA

Psychomyia pusilla

Hydropsyche sp.

Takım: ODONATA

Anax sp.

Libellula sp.

Sınıf: ARACHNIDAE

Aranea gen sp

Çalışma bölgesindeki örneklemelere göre üç büyük şubeye ait toplam 26 bentik

omurgasız türü teşhis edilmiştir. Bunlardan 1'i Mollusca, 2’si Annelida ve 23’ü Artropoda şubelerine bağlıdır. Artropoda içindeki takson dağılımına bakıldığında 2’si Crustacea ve 1’i Arachnida sınıflarına ait olmakla birlikte diğerleri Insecta’ya bağlı türlerdir. Insecta içerisinde Hemiptera 3, Diptera 2, Ephemeroptera 6, Coleoptera 2, Plecoptera 3, Trichoptera 2 ve Odonata 2 takson ile temsil edilmektedir.




112/343

Sucul ekosistemlerde, bentik organizmalar önemli oranda indikatör türlere sahiplerdir. Bu canlılar özellikle antropojenik etkiler sonucu kirlenen veya stres altında olan komünitelerin de indikatör grubudur. Örnekleme sonuçlarına göre kirlilik indikatörü olarak nitelendirilebilecek bir tür bulunamamıştır. Bunun yanısıra yüksek dağ sularında bulunan ve temiz su indikatörü olarak kabul edilen türler baskındır ve temiz su indikatörü olarak bilinmektedirler.

Balıklar

Ekolojik olarak alg, zooplankton ya da bentik canlılarla beslenen balıklar su içerisindeki zincirin en üst halkasında yer almaktadırlar. Zincirin daha üst halkalarına da kuşlar ve nihayet insanlar tamamlamaktadır. Ekolojik olduğu kadar ekonomik önemleri bakımından da önemli bir girdi kaynağını oluşturmaktadırlar.

Bölgeden tespiti yapılan balık türleri Tablo 47.’de verilmektedir.

Tablo 47. Çalışma Bölgesinin Balık Türleri

Latince Adı Türkçe

Adı Endemik

IUCN BERN CITES Kaynak Habitat Ekonomik

Önemi

Cyprinidae

Alburnoides bipunctatus

Noktalı İnci Balığı

- - App. III - Literatür Durgun ve akıntılı kesimler

Yok

Alburnus chalcoides

İnci balığı

- LC App. III - Gözlem Durgun ve akıntılı kesimler

Yok

Barbus tauricus escherichi

Bıyıklı Balık

- - - - Gözlem Durgun ve akıntılı kesimler

Var

Rutilus frisii Levkit Balığı

- LC App. III - Literatür Durgun ve akıntılı kesimler

Squalius cephalus

Tatlısu kefali

- LC - - Gözlem Durgun ve akıntılı kesimler

Var

Ponticola kessleri

Dip Balığı

- LC App. III - Literatür Dipte kısımda

Salmonidae

Salmo labrax Alabalık - LC - - Gözlem Temiz ve hızlı akıntılı ortamlarda

Var

Onchorynchus mykiss

Gökkuşağı

- - - - Literatür Temiz ve hızlı akıntılı ortamlarda

Var

Çalışma alanına ilişkin olarak 2 ayrı familyaya ait 8 balık türü belirlenmiştir.

Cyprinidae familyası en fazla türle (6 tür) temsil edilmektedir. Bu familya içerisinde Squalius cephalus en önemli tür olarak dikkati çekmektedir..

Çalışma alanının en önemli türleri arasında Salmonidae familyasına bağlı Salmo

labrax (Dağ Alabalığı) ve Oncorynchus mykiss (Gökkuşağı Alabalığı) türleri de bulunmaktadır. Bunlardan Salmo labrax bölgenin doğal türü olmasına karşın Oncorynchus mykiss kültür türüdür ve bu suların doğal balığı değildir. Bu derenin alt havzasında bulunan balık çiftliklerinden kaçan bireyler bu ortamlara adapte olmuşlardır.




113/343

Doğu Karadeniz Bölgesindeki akarsularda ve Karadeniz’de, Salmo labrax’ın üç farklı ekotipi bulunmaktadır. Bunlar, deniz ekotipi, dere ekotipi ve göl ekotipidir. ekotipinde Bunlar arasında renk yönünden büyük varyasyonlar görülür. Örneğin, deniz ekotipi deniz ve tatlısu arasında göç edici bir form olduğundan, genç yavrularla ergin bireyler arasında morfolojik bakımdan ve özellikle renk ve desen yönünden büyük farklar görülmektedir. Bu ekotipin genç yavruları henüz tatlısularda iken vücutlarının yan taraflarında dağınık siyah benekler ve kırmızı lekeler taşıdıkları halde, denize döndüklerinde bu renk ve desenlerini yavaş yavaş kaybederek gümüş beyazı bir renge dönüşür ve denizdeki ebeveynlerinin rengini alırlar (Slastenenko, 1956; Svetovidov, 1984). Deniz ekotipinde böyle bir durum görülürken, göl ve dere ekotiplerinde yavru ve erginler arasında belirgin bir renk ve desen farkı görülmemektedir. Özellikle dere ekotipinde yavrularda çok daha karakteristik olan kırmızı benekler, büyüdükleri zamanda aynı kalmakta ve hayatları boyunca kaybolmamaktadır (Svetovidov, 1984; Çelikkale, 1988).

Proje bölgesinde söz konusu ekotiplerden yalnızca dere ekotipi alabalıklar bulunmaktadır. Göl ekotipine benzer şekilde, bazı tatlısu formları bir akarsuya başlanmış olup, bütün yaşamlarını orada sürdürmektedirler. Bunlar, deniz ve akarsular arasında göç etmedikleri halde, akarsu ortamında, kaynak, yan kollar ve dere ağzı arasında kısa mesafeli göçler yapmaktadırlar. Üreme periyodu olan kış mevsiminde, yumurtalarını sığ ve zemini çakıllı yerlere bırakmak için akarsuyun yukarı havzalarına yani kaynağına doğru çıkarlar (Slastenenko, 1956; Geldiay ve Balık, 1996).

Türkiye’de yapılan dere ırkı alabalık populasyonları ile ilgili çalışmalarda,

alabalıkların yaşayabildiği, üreyebildiği ve stok oluşturabildiği minimum derinlik 20 cm’dir. Bununla birlikte deniz ırkı olarak bilinen populasyonların yaşayabildiği minimum derinlik ise 30 cm olarak kabul edilmektedir. Yapılan arazi çalışmalarında proje bölgesinde yalnızca dere ırkı alabalık populasyonu bulunduğu belirlenmiştir.

Alandan belirlenen türler arasında Bern (Ek III) listesine giren dört balık türü

bulunmamaktadır (Alburnoides bipunctatus, Alburnus chalcoides, Rutilus frisii, Ponticola kessleri). Ayrıca European Red List'te göre beş takson da düşük riskli-LC (Rutilus frisii, Ponticola kesleri, Salmo labrax, Squalius cephalus, Alburnus chalcoides) kategorisindedir.

Projenin İnşaat Aşaması ve Sonrasında Sucul Ekosisteme Olan Etkileri Çevre sorunlarına yol açma bakımından, hidroelektrik santralleri en az zararlı

etkileri yaratan enerji üretim tesisleridir. Bu tür tesisler hava, su kirliliği, katı atık ve radyoaktif sızıntı tehlikesi yaratmazlar. Bundan dolayı bu tür tesislerin kendileri değil suyun toplandığı havzalara olan etkileri incelenmektedir.

Baraj yapımı sonucunda, ekosistemde meydana gelebilecek etkiler genel olarak

aşağıdaki maddeler altında verilebilir. Birinci basamakta, suyun fiziksel, kimyasal yapısının ve jeomorfolojik olarak

meydana gelen değişim ve suyun doğal akıntısında meydana gelen değişim, İkinci basamakta, nehir kenarlarındaki bitkiler, su içerisindeki bitkiler ve suyun

alt kısımlarındaki doğal sulakalanlarda, primer prodüksiyondaki değişimler, Üçüncü basamakta, baraj gövdesinin oluşması ile fauna ve florada değişimler

oluşabilecektir. Bu başlıklar altında olabilecek etkiler ve sonuçları ve alınabilecek önlemler ise

aşağıda verilmiştir.




114/343

a) İnşaat Aşamasında Regülatör inşaatları sırasında oluşacak fiziksel ve mekanik etkiler (patlatma, nehir

sistemine partikül karışımı gibi) sucul canlıları etkileyebilecektir. Ancak inşaat aşamasından sonra sistem kendini kısa sürede toparlayabilecek bir dinamik etkileşim potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte inşaat çalışmalarının balıklar açısından önemli olan yumurtlama dönemlerinde minimum düzeyde yürütülmesi önem taşımaktadır. Alanda yakalanan balık türlerinin biyolojilerine bakıldığında Nisan ve Temmuz ayları arasında yumurta bıraktıkları bilinmektedir. Bu süre içerisinde sucul sisteme verilecek maddeler balıkların yumurtlama faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek olmasından ötürü bu aylar arasında özen gösterilecektir. Özellikle alabalık türleri için üreme dönemi de Kasım-Ocak ayları arasındadır. Bölgenin en önemli balık türü olarak kabul edilen alabalıkların bu dönemdeki üremeleri için bırakılacak su miktarı önemlidir ve inşaat faaliyetlerinin bu dönemlerde minimum düzeyde tutulması sağlanacaktır.

Regülatör gövdesinin inşaatı sırasında, kazıma çalışmaları sonucu bazı materyaller

su kütlesine karışarak bulanıklığı arttırabilir ve sucul canlılara olumsuz etkisi olabilir. Aynı zamanda akış aşağıya gelen bu materyaller su kalitesinde bazı değişimlere neden olabilmektedir. Bunun için, regülatör gövdesinin inşaatı sırasında, faaliyetin sürdürüleceği kısımda suyun yatağı değiştirilmeyecek ve oluşan hafriyatın, su ile temas edilmeyecek şekilde kazıma çalışmaları yapılacaktır. Böylece oluşacak silt ve malzemenin de akış aşağı gitmesi kısmen engellenmiş olacaktır. Bunun yanı sıra sediman tutucu olarak kullanılan bazı jeo tekstil materyalleri kullanılarak oluşabilecek sedimanın akış aşağılara gitmesi engellenecektir.

Faaliyetin gerçekleştirileceği alan ve şantiye Ballı deresinin kenarında olacağından,

şantiyenin atıklarının dereye bırakılmayacaktır. Çalışan işçilerin oluşturduğu kanalizasyon ve diğer atıkların dereye deşarj edilmeden paket arıtma sisteminde işleme tabi tutulduktan sonra Ballı deresine verilecektir. Arıtılmadan dereye verilecek sular, derenin organik madde miktarını arttırarak ötrofikasyon sürecini hızlandırabilir.

Regülatör ve baraj alanlarında kalacak karasal ortam ile nehir yatağı, küçük bir göl

ve gölet ekosistemine dönüşecektir. Ancak inşaat aşamasında yıkıcı bir takım etkiler olabilirse de bu durum kalıcı olmayıp kısa sürede sistem kendini toparlayacaktır. Su kalitesinde olumsuz değişiklikler yaratmaması için su tutma alanı altında kalacak çalı ve ağaç gibi organik maddelerin çürümesinin engellenmesi için sıyrılma yapılacaktır. Çalışma alanının çevresi ağaç örtüsü ile kaplıdır. Bu alanlarda sıyırma işleminin yapılması, regülatörün uzun ömürlü olması açısından önemlidir. Aksi takdirde kısa sürede ayrışmaya başlayacak olan bu bitki toplulukları aşırı besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum doğal göllerde görülen ötrofikasyon sürecini hızlandırır. Besin maddesinin artışı fitoplanktonik organizmaların zaman zaman patlama düzeyinde artışlarına neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesini tamamen bozması anlamına gelmektedir. Bu tür gelişmeler baraj yapılarının ömrü ve rekreasyon amaçlı kullanımı için olumsuz sonuçlar doğurur.

b) İşletme Aşamasında

Regülatör yapımı ile kısmen durgunlaşan su algler için yeni habitat oluşması

anlamına gelmektedir. Akarsu ortamında, bağlı olarak yaşayan türler, göl ve gölet oluşumu ile serbest yaşayan planktonik formlar halinde görülmeye başlayacaklardır. Durgun su ortamlarında yine sedimen, taş ve bitkiler üzerinde bağlı yaşayan algler mevcudiyetlerini sürdüreceklerdir. Ancak bu kesimde, önceden oldukça az bulunan fitoplanktonik formlar oldukça artacaktır. Durgunlaşan su askıdaki partiküllerden




115/343

kurtulacağı için ışığın derinlere kadar inmesi de sağlanabilecektir. Taşlara, bitkilere ve sedimene bağlı yaşayan türler yaşamlarını, göl kenarlarında ve ışığın derinlere girebildiği yere kadar devam ettireceklerdir. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar gölalanı içerisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynağı olacaklardır.

Zooplanktonik organizmaların yaşam ortamlarının durgun sular olduğu dikkate

alınacak olunursa, yapımı düşünülen regülatör sahalarında oluşacak durgun su kütlesi bu canlıların önemli oranda artışı ile sonuçlanacaktır. Suyun mekanik etkisinin ortadan kalkması ve bu canlıların besinlerini oluşturan fitoplanktonik organizmaların artışları zooplankton açısından olumlu sonuç doğuracak ve gerek yoğunluk gerekse de tür çeşitliliğinde bir artış olacaktır.

Akıntılı suya adaptasyon gösteren bentik canlılar, durgun su olan regülatör ve

baraj göllerinin kapladığı alanlardan uzaklaşacaklardır. Ayrıca sürüklenme davranışı gösteren türlerin dağılımında değişiklik ortaya çıkabilecektir. Regülatör oluşumundan sonra, su toplama alanındaki bentik tür kompozisyonu nitelik ve nicelik açısından değiştirecektir. Bu alanlardaki akıntının azalması ve hatta yok olması ile birlikte dip yapısı da değişecektir. Çakıllı ve büyük kayalıklı zemin yapısı yerine, geniş olarak çamur ve balçıklı alanlar oluşacaktır.

Alanda yaşadığı belirlenmiş olan balık türlerinin önemli bir kısmı, ülkemizde yaygın

ve genellikle göl ekosistemine adapte olabilen türleri içermektedir. Durgun su sistemine adapte olamayacak türlerin ise rezervuar öncesi ve sonrasındaki akıntılı alanlarda yaşamlarını sürdürebileeklerdir.

Alandaki regülatörlerin, durgun su oluşumu sonrasında, balıkların besinlerini

oluşturan fitoplanktonik ve zooplanktonik türlerin nitel ve nicel artışlarının beklenmesi nedeniyle, bu durumun balık populasyonlarını da olumlu olarak etkileyeceği düşünülmektedir. Ayrıca oluşacak rezervuar alanı ile; su kuşları açısından da beslenme, barınma ve konaklama imkanı sağlayacağından dolayı farklı türlerin barınmalarına imkan sağlanabilecektir.

Regülatörden tünele alınan su, santralden çıktıktan sonra kalitesinde bir miktar

değişim gösterecektir. Çünkü yüksekten gelerek çok hızlı bir şekilde türbine çarptıktan sonra santralden düşük sıcaklıklarda çıkacaktır. Soğuk su, biraz bekleyebileceği kuyruksuyu kanalına alınıp, daha sonra dere yatağına verilecektir. Böylece soğuk ortamlara adapte olamayacak sucul türler için su kalitesi uygun hale gelebilir. Bununla birlikte, işletmede kullanılan su santralden çıktıktan kısa bir süre sonra uygun su kalitesi değerlerine kavuşacaktır.

Regülatörlerin yapımından sonra, akış aşağıda taşkın alanlarındaki doğal besin

döngüsünde değişimler olacaktır. Regülatörler, derelerdeki su akışının doğal miktarını ve süresini ciddi olarak değiştirmektedirler. Doğal sistemlerinde yaşayan türlerin mevcudiyetleri akıntının miktarı ile yakından ilişkilidir. Dere sistemi boyunca hareketli olan sedimen, derenin dip ve kıyı yapısını şekillendirmektedir. Bu materyallerin özellikleri sucul canlılar için hayati öneme sahiptir. Taşlıkaya regülatörünün yapımından sonra bu materyal rezervuar alanında toplanacak ve alt sistemlere ulaşamayacaktır. Bu durum, akış aşağıdaki sistem için gerekli organik materyalin eksilmesine ve dolayısı ile alt kısımdaki sucul ekosistemde belli habitat kayıplarına yol açabilecektir.

Regülatörlerin gövdelerinde sediment ve besin maddelerinin tutulması aşağı

kısımlardaki dere yatağı ve taşkın alanlar için bir sorundur. Bu durum başta balık olmak üzere birçok türün habitatının da kaybı anlamına gelmektedir. Su tutma yapıları yoluyla




116/343

azaltılan sediment taşınması, nehrin alt kısımlarında kıyıların bozulmasına ve balıkların doğal habitatlarının ve durgun su vejetasyonun azalmasına, sucul kuşların ve diğer sedimana bağlı türlerin (bentik omurgasızlar) olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Dünyadaki tüm su tutma yapılarında bu durum kaçınılmaz bir olgudur. Bu materyal birikimi, yapının ömrünü kısaltmakta ve işletme niteliğini bozabilmektedir. Proje alanı için de bu beklenen bir durumdur ve regülatör sonrası meydana gelebilecek bu olumsuzluk için tatmin edici bir önlemin alınması söz konusu değildir. Ancak regülatörde yapılacak olan çakıl geçitleri kısmen bu sorunu çözebilecek niteliktedir. Bu geçitler hem regülatörün ömrünü uzatmakta hem de alt havzadaki dere yatağının doğal yapısını korumasına kısmen katkı sağlamaktadır.

Regülatör sonrası dere ekosisteminin akış hızındaki değişimlerin biyolojik yaşama

ve çeşitliliğine olan etkileri çok önemli bir unsurudur. Akıntı miktarının zamanı, süresi ve sıklığı bitki ve hayvan kommüniteleri için kritik öneme sahiptir. Doğal sistem içerisinde küçük nitelikteki akıntılar balık ve omurgasız göçleri için biyolojik bir sinyal niteliğindedir. Akıntı miktarının artması durumda ise aşındırma ya da sedimanın taşınması yoluyla habitatlar düzenlenir ve muhafaza edilir.

Projenin işletme aşamasında suyun santralden dereye bırakılması işlemi ile çakıl

geçidi veya su alma yapısından bırakılan rusubat, sediment, sürüntü gibi birikinti malzemelerin akarsu yataklarındaki sucul fauna ve balıkların üreme ve ihtihsal yerlerine zarar vermemesi, suyun yönü ve akış hızını değiştirmemesine dikkat edilerek gerekli özen gösterilecektir. Konu ile ilgili Kanun, Yönetmelik ve Mevzuat hükümlerine titizlikle riayet edilecektir.

Taşlıkaya Regülatörü Balık Geçidi Projesinin Değerlendirilmesi Çalışma alanı içerisinde Salmo labrax ve Cyprinidae familyasındaki bazı türler

bulunmaktadır. Özellikle Salmo labrax soğuk ve hızlı akıntılı suları tercih etmektedir ve üreme dönemlerinde nehrin yukarı ve aşağısına göç etmektedir. Balık geçitleri, bu tür baraj ve regülatörlerde, projelendirme yapılırken mutlaka düşünülmesi gereken oluşumlardır. Fiziksel bir engel olarak baraj yapıları nehrin üst kısımları ve alt kısımları arasında hareket eden türlerin geçişini engellemektedir. Regülatör gövdeleri bu tür göçleri farklı derecelerde engelleyebilmektedir. Balıkların göçlerini engelleyen bir yapı olarak görülen regülatörler yapılarındaki bu olumsuzluklar, balık geçitleri ile kısmen çözümlenebilmektedir. Balık geçitleri, yapımı gerçekleştirilen barajın konumuna ve özelliklerine göre düzenlenmektedir.

Çalışma alanında yakalanan ve göç eden alabalık türlerinden Salmo labrax

türünün, mevcut koşullar altındaki yaşam şartlarının devamlığını sağlamaları açısından balık geçitleri yapılacaktır. Balık geçidi dar bir alana sıkışmış olan balıkların aşağı ve yukarı göçlerinde kullanacakları bir yapı olacaktır.

1380 Sayılı Su Ürünleri kanunun gereğince su tutma yapıları üzerinde balık

geçitlerinin yapılması zorunludur. Bu nedenle göç eden balıkların ya da diğer sucul organizmaların nehrin alt ve üst kesimleri arasındaki geçişlerinin sağlanması zorunluluktur.

Söz konusu proje için hazırlanan Balık Geçidi çizimi Ek-25’de verilmiş olup

Taşlıkaya regülatöründe yapılacak balık geçidi planı yapılırken, bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özelliklerinin dikkate alınarak düzenlenme yapılmıştır. Balıkların geçide yönlendirilmesi, basamaklar arasındaki mesafe ve genel eğimleri açısından yönlendirici ve uygun özelliklere sahiptir. Ayrıca balık merdivenlerinin derinliği ve basamakların alt ve üst kesimlerindeki geçiş deliklerinin büyüklükleri ve konumlarına da dikkat edilmiştir.




117/343

Baraj yapısına bağlı olarak değişik tiplerde balık geçitleri (havuzlu geçitler, dikey yarıklı geçitler ters akışlı geçitler, balık asansörleri) bulunmaktadır. Taşlıkaya regülatörü özellikleri dikkate alındığında en uygun balık geçidi yapısının havuzlu geçitler olduğu görülmektedir. Bu barajda yapılacak balık geçidinin planları incelendiğinde, bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özelliklerinin dikkate alındığı görülmektedir. Ballı deresinin önemli türleri açısından yapılan değerlendirmede ortalama uzunluğun 10-15 cm olduğu görülmektedir. Havuzlar arasındaki geçiş bölmelerinin yükseklik ve enleri 20 cm’den büyük olup balıkların bu bölmelerden geçebilmesi için uygun niteliktedir. Ayrıca balık merdivenlerinin derinliği ve basamaklar arasındaki yükseklik standartlara uygundur. Balık geçit yapısına ilişkin proje, basamaklar arasındaki mesafe ve genel eğimleri açısından da uygun özelliktedir.

Taşlıkaya regülatörü balık geçit projesi (Bkz. Ek-25), FAO’nun ve DSİ’nin

öngördüğü koşulları taşımakta olup bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özellikleri açısından yeterli teknik özelliklere sahiptir.

Balık geçidinin uygun çalışmaması veya geçebileceği belirtilen balık türlerinin

geçişinin sağlanamaması durumlarında, göç eden veya yıl içerisinde belli zamanlarda yer değiştiren türlerin yaşamlarını devam ettirebilmeleri bakımından bir popülasyon azalması ortamının oluşmasına imkan sağlayabilmektedir. Bu nedenden ötürü Ballı deresi üzerinde yaşadığı ifade edilen balık türlerinin kolayca geçişini ve çalışır durumda, bölmelerinin üzerinden sürekli akışı sağlanacaktır.

Dolayısı ile balık geçidinden hangi türlerin geçebileceği belirlenerek, bu türlerin,

geçip geçemedikleri kontrol edilerek izlenecek ve Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. yetkili görevlilerince izleme sonuçları ilgili kurumlara bildirilecek ve gözlemler sonucunda aksi tespitlerde bulunulması durumunda ise gerekli düzenlemelerin yapılması için yine ilgili kurumlara bildirilecektir.

Balık geçidine uygun su bırakılıp bırakılmadığı, geçidin uygun çalışıp çalışmadığı

ve belirtilen türlerden hangilerinin geçitten geçip geçmediği hususlarının kontrolünü ve izlemesini sağlamak amacıyla, can suyu miktarlarının modern bağlantılı on-line debi sistemleri kurularak, sürekli ölçülmesi ve izlenmesi işlemlerine benzer sistem kurulumu gibi yöntemlerden yararlanılacak ve su altı kameralı görüntüleme veya benzer farklı bir tespit edici kullanılacaktır.

Ayrıca yapılacak balık geçidinin faaliyet geçmesi ile birlikte, giriş-çıkış ve yakın

çevresinin avlak sahası olarak kullanılmaması için gerekli tedbirler alınacaktır. Alınacak tedbirlerin uygulanması ve takibi için de ayrıca önem verilecektir.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Çevresel Akış Miktarı Ballı deresinin debisi değerlendirildiğinde önemli bir akım potansiyeline sahip

olduğu görülmektedir. Özellikle bahar aylarında çok büyük miktarlarda su akışı söz konusudur. Proje tamamlandıktan sonra bırakılacak minimum su değerleri göz önüne alındığında, balıkların bu ortamda devamlılığının sağlanabilmesi için, ortalama derinliğin 15-20 cm, akıntı hızının da ortalama 0.25 m/s’den büyüm bir akım sistemi sağlanması önemlidir ve bu koşulların önerilen minimum akım değerleri ile sağlanabileceği düşünülmektedir.

Taşlıkaya regülatörü için, yıllık ortalama akımın % 12’sine karşılık gelen suyun

dere yatağına bırakılması minimum yaşam ortamının sürekliliği açısından kabul




118/343

edilebilinir. Ballı deresinin yıllık ortalama akım miktarı 2.629 m3/sn olarak hesaplanmış ve 0.315 m3/sn akım yıllık ortalamanın % 12’sine karşılık gelmektedir. IV.2.14. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruna altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi,

Projenin bu bölümünde yer alan bilgiler EK-12’de yer alan ekosistem raporundan alınmış olup; raporda bulunan önerilere titizlikle uyulacaktır.

TAŞLIKAYA-HES PROJE ALANI SUCUL VE KARASAL FAUNA VE FLORA LİSTESİ

Artvin İli, Arhavi İlçesi’nde, Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere üzerinde tesis edilmesi planlanan Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında yer alacak yapıların inşa edileceği kesimlerden oluşan “proje alanı” sınırları içerisinde ve yakın çevrede yaşamakta bitki ve hayvan türlerini belirleyebilmek amacıyla 2011 yılı çerisinde ekosistem raporunu hazırlayanlar uzmanlar tarafından bir saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca gerçekleştirilmesi planlanan faaliyetle ilgili olarak ekolojik bir değerlendirme yapabilmek amacıyla faaliyet alanında ve civarda gerçekleştirilmiş olan çalışmalara ek olarak ekosistem raporunu hazırlayanlar uzmanlar tarafından geçmiş dönemlerde, farklı projeler kapsamında bu bölgede gerçekleştirilmiş olan saha çalışmalarında toplanmış olan verilerden de istifade edilmiştir. Tüm bu çalışmaları destekleyici olması açısından bazı yöre sakinleri ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiş, ayrıca literatür kontrolleri de tamamlanmıştır.

Bu çalışmalar sonucunda Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052

MWe)” proje alanı sınırları içerisinde ve yakın çevrede, ekolojik olarak birbirinin devamı niteliğindeki kesimlerde yaşadığı belirlenen yabanıl fauna bileşenleri; bu türlerin bölgedeki statüleri ile ulusal ve uluslararası koruma statülerini gösteren envanter tabloları oluşturulmuştur. Bu amaçla IUCN tarafından hazırlanmış olan Avrupa Kırmızı Listesi Bern Sözleşmesi’nin fauna için hazırlanmış olan ek listeleri; Kuş ve memeli hayvan türleri için Milli Parklar Av ve Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafından hazırlanmış ve güncellenmiş koruma listelerinden yararlanılmıştır.

Proje sahası kuş türleriyle ilgili olarak yapılan değerlendirmelerde Kiziroğlu

tarafından hazırlanmış “Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi” (Species List in Red Data Book=R.D.B) den de yararlanılmıştır.

FLORA Artvin İlinde, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde, Kapistre Deresinin yan kolu olan Ballı

Dere üzerinde yapılması planlanan Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında alanın floral yapısını oluşturan bileşenler ile bu bileşenlerin karşı karşıya bulundukları riskler ve koruma statülerini belirleyebilmek amacıyla ilgili alanda 2011 yılı çerisinde ekosistem raporunu hazırlayanlar tarafından açık alan çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Açık alan çalışmaları sırasında alandan bitki örnekleri toplanmıştır. Toplanan bu yaş bitki örnekleri herbaryum tekniğine uygun olarak




119/343

kurutulmuştur. Kurutulan bitki örneklerinin teşhis edilmesi aşamasında "Flora of Turkey Andast Aegan Islands" adlı kaynaktan yararlanılmıştır. Teşhis edilen bitkilerin listesi Tablo 48’’de verilmiştir. Oluşturulan floristik listede alanda mevcut olduğu belirlenen bitkilerin sistematik konumları kontrollerde kolaylık sağlaması bakımından alfabetik olarak verilmiştir. Birinci sütunda familya, İkinci takson, üçüncü sütunda endemizm durumu, dördüncü sütunda biliniyor ise fitocoğrafik bölgesi, beşinci sütunda bitkinin Türkçe adı verilmiştir. Bitkilerin Türkçe adlarının belirlenmesinde Şinasi Akalın tarafından hazırlanmış olan "Büyük Bitkiler Kılavuzu" ve Prof. Dr. Turhan Baytop tarafından hazırlanmış olan "Türkçe Bitki adları" adlı kaynaklardan faydalanılmıştır.

Tablonun altıncı ve son sütununda taksonun tehlike kategorisi verilmektedir.

Bitkilerin tehlike kategorileri IUCN komisyonunun tespit ettiği kriterlere göre ve Ekim v.d. tarafından hazırlanmış ve Türkiye Tabiatını Koruma Derneği tarafından yayınlanmış olan "Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı" adlı kaynaktan faydalanılmıştır. Bitki türlerinin tehlike kategorilerinin tespitinde kullanılan kısaltmalar ve açıklamaları: EX: Tükenmiş LC: Az tehdit altında EW: Doğada tükenmiş DD: Veri yetersiz CR: Çok tehlikede NT: Tehlike altına girmeye aday EN: Tehlikede VU: Zarar görebilir

Proje alanının floristik özelliklerinin belirlenmesi aşamasında bitkilerin gözlenmiş

olduğu habitatlarla ilgili olarak da değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirme sürecinde kullanılmış olan “Habitat Sınıfları”ile “Nisbi Bolluk Sınıfları” ve “Endemizm” durumuyla ilgili olarak yararlanılan kriterler aşağıda verilmektedir: Habitat Sınıfları: 1- Orman 2- Maki 3- Frigana (Çoğu dikenli, alçak boylu ve yumak yastık oluşturan bitkiler 4- Kültür alanları (Bağ, bahçe v.b.) 5- Kuru çayır 6- Nemli çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7- Yol kenarı 8- Kayalık Nisbi Bolluk Sınıfları: Endemizm: 1- Çok nadir L- Lokal endemik 2- Nadir B- Bölgesel endemik 3- Orta derecede bol Y- Yaygın endemik 4- Bol 5- Çok bol

PROJE ALANI VEJETASYONU Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında;

orman vejetasyonu, hidrofit-higrofit vjetasyon ve orman açıklıkları tespit edilmiştir. 1) Orman Vejetasyonu

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında

orman vejetasyonunda, Pinus sylvestris L., Picea orientalis (L.) Link, Aquilegia olympica Boiss., Helleborus orientalis Lam., Ranunculus caucasicus Bieb. subsp. caucasicus, Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara & Grande, Turritis glabra L., Viola alba Beser, Phytolacca americana L., Hypericum bithynicum Boiss., Acer campestre L. subsp. leiocarpum (Opiz) Pax, Acer trautvetteri Medw., Crataegus monogyna Jacq. ve Rosa canina L. gibi türler tespit edilmiştir.




120/343

2) Riparian Vejetasyon Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında

riperian vejetasyonda ise; Alchemilla caucasica Buser, Sibbaldia parviflora Willd. var. parviflora, Lythrum salicaria L., Epilobium angustifolium L., Juncus atratus Krocker, Juncus effusus L., Luzula forsteri (Sm.) DC. ve Carex divisa Hudson tespit edilmiştir.

FLORİSTİK ANALİZ Artvin ili, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde kalan Taşlıkaya Regülatörü ve HES

(22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında toplanan bitkilerin değerlendirilmesi ve alana yakın yerlerde, benzer ekolojik yapıyı gösteren yerlerde yapılan floristik çalışmalardan faydalanarak oluşturulan floristik listede; 59 familyaya ait 169 cins, 212 tür, 19 alttür ve 3 varyete tespit edilmiştir. Bu alandan tespit edilen bitkilerin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı ise şöyledir; Akdeniz elementi 2, Avr.-Sib. elementi 43, Ir.-Tur. elementi 8 ve Öksin elementi 36 şeklindedir. 123 tür ise fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen ya da birden fazla fitocoğrafik bölge elementidir. Çalışma alanından tespit edilen bitki türlerinin 212’ side LC (Az tehdit altında) kategorisindedir. Proje inşaat sahasından endemik bitki türü bulunmamaktadır. Fakat, BERN sözleşmesine göre koruma altında bulunan türler listesinde olan; Cyclamen coum Miller var. coum türü tespit edilmiştir. Bu tür için alınması gereken koruma önlemi aşağıda detaylı olarak verilmiştir.

Önemli Bitki Türlerine Yönelik Alınması Gereken Koruma Önlemleri Endemik olmayıp, BERN sözleşmesi kapsamında koruma altında olan Cyclamen

coum Miller var. coum türü için koruma önlemi alınması gerekmektedir. Alınması koruma önlemi; inşaat çalışmaları başlamadan proje alanı içerisinde bulunan Cyclamen coum Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara taşınacaktır. Taşıma işlemi için en uygun dönem Haziran-Temmuz ayları arasında bu konuda özen gösterilecektir.

Proje Alanının Uluslar arası Sözleşmeler Açısından ve Milli Parklar Açısından

Değerlendirmesi Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”proje sahalarının

floristik listeleri değerlendirildiğinde; 3 Mart 1978’de Washington da imzalanan CITES (Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin sözleşme) gereği koruma altına alınan ve ticareti yasaklanan bitki türlerinin hiçbiri alanda bulunmamaktadır. Ayrıca 09.01.1984 tarihinde Türkiye’nin resmen taraf olarak onayladığı BERN sözleşmesi kapsamında koruma altında olan Cyclamen coum Miller var. coum türü için koruma önlemi alınacaktır. İnşaat çalışmaları başlamadan proje alanı içerisinde bulunan Cyclamen coum Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara taşınacaktır. Taşıma işlemi için en uygun dönem olan Haziran-Temmuz ayları tercih edilecektir.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında ve

çevresinde, statülü, korunan alan ya da milli park yoktur.

Flora Açısından İnşaat Aşamasından Önce Alınacak Önlemler Proje sahasında inşaat aşamasından önce alınması gereken önlemler iki aşamada

olmalıdır. Birinci aşama proje sahasından tespit edilen endemik bitki türlerinin hepsi IUCN kriterlerine göre LC kategorisinde olduğundan inşaat öncesinde ya da inşaat sonrasında bu türlerin korunmasına yönelik önlem alınmasına gerek yoktur. İkinci aşamada ise proje sahasında toprağın verimli tabakası olan yaklaşık ilk 10 cm’lik kısmı sıyrılacak ve inşaat




121/343

tamamlandıktan sonra peyzaj çalışmalarında kullanılması için uygun alanlarda depolanacaktır. Depolanacak toprak düz bir zeminde, en fazla 3 m uzunluğunda 1 metre yüksekliğini geçmeyecek şekilde depolanacaktır. İnşaat faaliyetleri tamamlandıktan sonra bu toprak alanın yeniden eski haline getirilmesinde kullanılacaktır. Depolanan toprağın içinde bulunan tohumlar toprak yeniden serildiğinde çimlenecek ve alanın eski haline gelmesi daha kısa zamanda olacaktır.

Flora Açısından İnşaat Aşamasında Alınacak Önlemler İnşaat aşamasında çıkan toz, özellikle bitkilerin yapraklarının üzerinde bir tabaka

oluşturmakta, bitkilerin stomalarının kapanmasına, gaz alış-verişinin engellenmesine neden olmaktadır. Belli bir zaman sonra bitkinin yapraklarının pörsümesine, kurumasına ve döllenemeden solmasına neden olmaktadır. Ayrıca çiçeklerin döllenmesin de, özellikle tozlar stamenleri (erkek üreme organları) üzerini kapatarak tozlaşmanın olmasını engellemektedir. Bu olumsuz durumların engellenmesi için özellikle inşaat aşamasında sıcaklığa bağlı olarak toz çıkışını engellemek için arazözlerle sulama yapılması gerekmektedir. Döllenemiyen çiçeklerin bir sonraki yıl çiçeklenme dönemlerinde populasyonlarında azalma olmakta, bu durum eğer yapılıyor ise arıcılığı büyük bir oranda engellemektedir. Bir yıllık ya da iki yıllık bitkilerde toz bitkilerin döllenmesinde olumsuz bir rol oynamaktadır. Fakat çok yıllık ağaç ya da çalı türlerinde bu durum biraz daha tolere edilebilmektedir. Çok yıllık bitkilerin adaptasyonu bir ya da iki yıllık bitkilere göre daha kolay olmaktadır. Bu nedenlerden ötürü Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi sahasında inşaat aşamasında özellikle çıkacak toza karşı önlem alınacaktır.




122/343

Tablo 48. Taşlıkaya Regülatörü ve HES Proje Sahası Floristik Listesi

Familyalar Takson Türkçe Adı Fitocoğrafik

Bölge Habitat Nisbi Bolluk ENDE-MİZM IUCN

PTERIDOPHYTA 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 L B Y

Equisetaceae Equisetum ramosissimum Desf. At kuyruğu x x LC

Sinopteridaceae Chelianthes marantae (L.) Domin __ __ x x LC

Hypolepidaceae Pteridium aquilinum (L.) Kuhn. Kartal eğrelti __ x x LC

Aspleniaceae Asplenium trichomanes L. Esmer sürgünlü şerit eğrelti

__ x x LC

Athyriaceae Athyrium filix-foemina (L.) Roth __ __ x x LC

Polypodiaceae Polypodıum vulgare L. subsp. vulgare __ __ x x LC

GYMNOSPERMAE

Pinaceae Pinus sylvestris L. Sarı çam Avr.-Sib. ele. x x LC

Picea orientalis (L.) Link Doğu ladini __ x x LC

SPERMATOPHYTA

ANGIOSPERMAE

DICOTYLEDONES

Ranunculaceae Aconitum nasutum Fisch. ex Reichb. Kaplan boğan Öksin ele. x x LC

Anemone caucasica Willd. ex Rupr. Anemon __ x x LC

Aquilegia olympica Boiss. Haseki küpesi __ x x LC

Caltha polypetala Hochst. ex Lorent Nerkiz __ x x LC

Consolida orientalis (Gay) Schröd __ __ x x LC

Helleborus orientalis Lam. Çöpleme Öksin ele. x x LC

Ranunculus cappadocicus Willd. Düğün çiçeği Öksin ele. x x LC

Ranunculus caucasicus Bieb. subsp. caucasicus

Düğün çiçeği __ x x LC

Ranunculus constantinopolitanus (DC.) d’Urv.

Düğün çiçeği __ x x x LC

Brassicaceae Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara & Grande

__ __ x x LC

Alyssum callichorum Boiss. & Bal. Kaya teresi __ x x x LC

Barbarea minor C. Koch var. robusta Cullen & Coode

Kış teresi __ x x LC

Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Çoban çantası __ x x LC

Cardamine impatiens L. var. Yaban teresi Avr.-Sib. x x LC




123/343

impatiens elementi

Cardaria draba (L.) Desv. subsp. chalepensis (L.) O.E.Schultz

__ __ x x LC

Draba hispida Willd. Kaya çiçeği Öksin ele. x x LC

Erophila verna (L.) Chevall. subsp. verna (L.) Chevall.

Çırçır otu __ x x LC

Sisymbrium loeselii L. Bülbül otu __ x x LC

Thlaspi arvense L. Akça çiçeği __ x x LC

Thlaspi perfoliatum L. Akça çiçeği __ x x LC

Turritis glabra L. __ __ x x LC

Violaceae Viola alba Beser Menekşe __ x x LC

Viola arvensis Murray Menekşe __ x x LC

Caryophyllaceae Arenaria rotundifolia Bieb. subsp. rotundifolia

Kum otu, kanarya otu

__ x x LC

Cerastium cerastioides (L.) Britt. Boynuz otu __ x x LC

Dianthus cretaceus Adam Karanfil __ x x LC

Holosteum marginatum C.A.Meyer Holosteum __ x x LC

Silene alba (Miller) Krause subsp. eriocalycina (Boiss.) Walter

Nakıl __ x x LC

Illecebraceae Herniaria glabra L. Kırık otu __ x x LC

Chenopodiaceae Chenopodium botrys L. Kuzu kulağı __ x x LC

Polygonaceae Polygonum alpinum All. Çoban değneği Avr.-Sib. elementi

x x LC

Polygonum amphibium L. Çoban değneği __ x x LC

Rumex acetocella L. Labada __ x x LC

Rumex tuberosus L. subsp. horizontalis (C. Koch) Rech.

Labada __ x x x LC

Amaranthaceae Amaranthus albus L. Amarant __ x x LC

Phytolaccaceae Phytolacca americana L. Şekerci boyası __ x x x LC

Hypericaceae Hypericum bithynicum Boiss. Kuzu kıran Öksin ele. x x LC

Hypericum fissurale Woron Kuzu kıran __ x x LC

Hypericum perforatum L. Kuzu kıran __ x x LC

Malvaceae Alcea calvertii (Boiss.) Boiss. Hatmi Ir.-Tur. elementi x x x LC

Malva neglecta Wallr Hatmi __ x x LC

Geraniaceae Erodium cicutarium (L.) L’Herit. Dönbaba __ x x LC




124/343

subsp. cicutarium

Geranium sylvaticum L. Turna gagası __ x x LC

Polygalaceae Polygala major Jacq. xxx Avr.-Sib. elementi

x x LC

Aceraceae Acer campestre L. subsp. leiocarpum (Opiz) Pax

Akça ağaç Avr.-Sib. elementi

x x x LC

Acer trautvetteri Medw. Akça ağaç Öksin ele. x x LC

Oxalidaceae Oxalis acetocella L. Kuzu kulağı __ x x LC

Fabaceae Anthyllis vulneraria L. subsp. boissieri (Sag.) Bornm.

Yara tıfılı __ x x LC

Astragalus bicolor Lam. Geven Ir.-Tur. elementi x x LC

Coronilla varia L. subsp. varia Koronilla __ x x x LC

Genista tinctoria L. Katır tırnağı Avr.-Sib. elementi

x x LC

Lathyrus aureus (Stev.) Brandza Mürdümük Öksin ele. x x LC

Lathyrus laxiflorus (Desf.) O. Kuntze subsp. laxiflorus

Mürdümük __ x x LC

Lotus corniculatus L. var. tenuifolius L.

Gazal boynuzu __ x x LC

Medicago lupilina L. Taş yoncası __ x x LC

Medicago xvaria Martyn Yonca __ x x LC

Melilotus officinalis (L.) Desr. Taş yoncası __ x x LC

Psoralea acaulis Stev. Katran Yoncası Öksin ele. x x LC

Trifolium campestre Schreb. Üçgül __ x x LC

Trifolium canescens Willd. Üçgül Öksin ele. x x LC

Trifolium pratense L. var. pratense Üçgül __ x x LC

Trifolium repens L. var. repens Üçgül __ x x LC

Vicia sepium L. Fiğ Avr.-Sib. elementi

x x x LC

Vicia villosa Roth subsp. villosa Fiğ __ x x LC

Rosaceae Agrimonia eupatoria L. Kasık otu __ x x LC

Alchemilla barbatiflora Juz. Arslan pençesi Öksin ele. x x LC

Alchemilla caucasica Buser Arslan pençesi Öksin ele. x x LC

Crataegus monogyna Jacq. Alıç, Geyik dikeni __ x x LC

Fragaria vesca L. Çilek __ x x LC




125/343

Potentilla reptans L. Beşparmak otu __ x x LC

Rosa canina L. Yabani gül kuşburnu __ x x x LC

Rubus idaeus L. Ahududu __ x x LC

Sibbaldia parviflora Willd. var. parviflora

Sibbaldya __ x x x LC

Lythraceae Lythrum salicaria L. Kırmızı Hevhulma Avr.-Sib. elementi

x x LC

Onagraceae Epilobium anatolicum Hausskn. subsp. Prionophyllum (Hausskn.) P.H.Raven

Yakı otu __ x x LC

Epilobium angustifolium L. Yakı otu __ x x LC

Thymelaeaceae Daphne glomerata Lam. Yalancı defne Öksin ele. x x LC

Datiscaceae Datisca cannabina L. Yabani Kendir __ x x LC

Crassulaceae Sedum album L. Dam koruğu __ x x LC

Sedum alpestre Vill. Dam koruğu __ x x LC

Saxifragaceae Saxifraga paniculata Miller subsp. paniculata

Taşkıran otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Apiaceae Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. Frenk maydanosu __ x x LC

Astrantia maxima Pallas subsp. maxima

Astrasya __ x x LC

Carum carvi L. Kimyon __ x x LC

Eryngium giganteum Bieb. Tokuz otu Öksin ele. x x LC

Caprifoliaceae Lonicera caucasica Palas subsp. caucasica

Kafkas Hanımelisi __ x x LC

Sambucus ebulus L. Mürver Avr.-Sib. elementi

x x LC

Valerianaceae Valeriana alliariifolia Adams Kedi otu __ x x LC

Valeriana officinalis L. Kedi otu __ x x LC

Valerianella amblyotis Fisch. & Mey. Kedi otu Ir.-Tur. elementi x x LC

Dipsacaceae Cephalaria gigantea (Ledeb.) Bobrov Pelemir Öksin ele. x x LC

Dipsacus pilosus L. Fırça otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Knautia involucrata Somm. & Lev. Eşek kulağı Avr.-Sib. elementi

x x LC

Scabiosa crinita Kotschy & Boiss. Uyuz otu Ir.-Tur. elementi x x LC

Asteraceae Achillea millefolium L. subsp. Civan perçemi Avr.-Sib. x x LC




126/343

millefolium elementi

Anthemis marschalliana Willd. subsp. pectinata (Boiss.) Grierson

Köpek papatyası Öksin ele. x x x LC

Anthemis triumfettii (L.) All. Papatya __ x x LC

Arctium minus (Hill) Bernh subsp. minus

__ __ x x x LC

Aster alpinus L. Alp asteri __ x x LC

Bellis perennis L. Bellis Avr.-Sib. elementi

x x LC

Centaurea hypoleuca DC. Peygamber çiçeği Öksin ele. x x LC

Cichorium intybus L. Hindiba __ x x x LC

Cirsium arvense (L.) Scop. subsp. arvense

Deve dikeni __ x x LC

Cirsium hypoleucum DC. Deve dikeni Öksin ele. x x LC

Cirsium vulgare (Savi) Ten. Deve dikeni __ x x LC

Conyza canadensis (L.) Cronquist __ __ x x LC

Crepis sancta (L.) Babcock Hindiba __ x x LC

Lapsana communis L. subsp. intemedia (Bieb.) Hayek

__ __ x x LC

Petasites albus (L.) Gaertner Veba kökü Avr.-Sib. elementi

x x LC

Pilosella auriculoides (A.F.Lang) Sell & West

__ __ x x LC

Scariola viminea (L.) F.W.Schmidt __ __ x x LC

Senecio vernalis Waldst. & Kit. Kanarya otu __ x x LC

Sonchus oleraceus L. Eşek marulu __ x x LC

Tanacetum coccineum (Willd.) Grierson subsp. chamaemelifolium (Somm. & Lev.) Grierson

Gümüş düğme __ x x LC

Taraxacum bessarabicum (Hornem.) Hand.-Mazz.

Arslan dişi __ x x LC

Tripleurospermum oreades (Boiss.) Rech. subsp. oreades

__ __ x x LC

Xanthium spinosum L. Dikenli sıraca otu Öksin ele. x x LC

Campanulaceae Asyneuma amplexicaule (Willd.) Hand.- Mazz. subsp. angustifolium

__ Ir.-Tur. elementi x x LC




127/343

(Boiss.) Bornm.

Campanula rapunculoides L. subsp. rapunculoides

Çan Çiçeği Avr.-Sib. elementi

x x LC

Ericaceae Rhododendron caucasicum Sims. Kafkas orman gülü Öksin ele. x x LC

Rhododendron luteum Sweet Sarı çiçekli orman gülü

Öksin ele. x x LC

Rhododendron ponticum L. Mor çiçekli orman gülü

Öksin ele. x x LC

Primulaceae Anagallis arvensis var. arvensis Fare kulağı __ x x x LC

Cyclamen coum Miller var. coum Sıklamen __ x x LC

Primula vulgaris Hudson. subsp. sibthorpii (Hoffmans.) W.W.Sm. & Forrest

Çuha çiçeği Öksin ele. x x x LC

Gentianaceae Gentiana asclepiadea L. Mavi gentian Avr.-Sib. elementi

x x LC

Convolvulaceae Calystegia silvatica (Kit.) Griseb Deniz sarmaşığı __ x x LC

Convolvulus arvensis L. Tarla Sarmaşığı __ x x LC

Boraginaceae Anchusa azurea var. azurea Sığır dili __ x x LC

Echium vulgare L. Engerek otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Myosotis lazica Popov Unutma beni Öksin ele. x x LC

Myosotis lithospermifolia (Willd.) Hornem

Unutma beni __ x x LC

Symphytum asperum Lepechin Karakafes otu Öksin ele. x x x LC

Symphytum iberucum Steven Karakafes otu Öksin ele. x x LC

Solanaceae Atropa belladona L. Güzel Avrat Otu Avr.-Sib. elementi

x x x LC

Solanum nigrum L. subsp. schultesii (Opiz) Wessely

Köpek memesi __ x x LC

Scrophulariaceae Digitalis ferruginea L. subsp. ferruginea

Yüksük otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Digitalis ferruginea L. subsp. schischkinii (Ivan.) Werner

Yüksük otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Scrophularia chrysantha Jaub. & Spach

Sıraca otu Öksin ele. x x LC

Verbascum gnaphalodes Bieb. Sığır kuyruğu Öksin ele. x x LC




128/343

Veronica biloba Schreber Yavşan otu Ir.-Tur. elementi x x LC

Veronica filiformis J. E. Smith Yavşan otu __ x x LC

Veronica verna L. Yavşan otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Verbanaceae Verbana officinalis L. Mine çiçeği __ x x LC

Lamiaceae Ajuga orientalis L. Doğu Mayasıl Otu __ x x LC

Ajuga chamaepitys (L.) Schreber subsp. chia (Schreber) Arcangeli

Mayasıl otu __ x x LC

Ajuga reptans L. Mayasıl otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Clinopodium vulgare L. subsp. vulgare

Yabani fesleğen __ x x LC

Galeopsis bifida Boenn. __ Avr.-Sib. elementi

x x LC

Lamium crinitum Montbret & Aucher ex Bentham

Ballı baba Öksin ele. x x LC

Mentha pulegium L. Nane __ x x LC

Prunella vulgaris L. Erik Otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Salvia glutinosa L. Ada çayı Öksin ele. x x LC

Scutellaria albida L. subsp. colchica (Rech.) Edmond.

Kaside Öksin ele. x x LC

Stachys annua (L.) L. subsp. annua var. annua

Karabaş __ x x LC

Plantaginaceae Plantago lanceolata L. Damar Otu __ x x LC

Euphorbiaceae Euphorbia oblongifolia (c. Koch) C. Koch

Sütleğen Öksin ele. x x LC

Euphorbia squamosa Sütleğen Öksin ele. x x x LC

Buxaceae Buxus sempervirens L. Adi şimşir Avr.-Sib. elementi

x x LC

Urticaceae Urtica dioica L. Isırgan Avr.-Sib. elementi

x x x LC

Fagagceae Castanea sativa Miller Anadolu kestanesi Avr.-Sib. elementi

x x LC

Fagus orientalis Lipsky Doğu kayını Avr.-Sib element x x LC

Quercus infectoria Olivier subsp. infectoria

Meşe Avr.-Sib. elementi

x x LC




129/343

Corylaceae Carpinus betulus L. Adi Gürgen Avr.-Sib. elementi

x x LC

Corylus avellana L. var. pontica Adi fındık Öksin ele. x x LC

Ostraya carpinifolia Scop. Gürgen yapraklı kayacık

Akdeniz elementi x x LC

Salicaceae Populus nigra L Kara kavak __ LC

Salix alba L. Ak söğüt Avr.-Sib. elementi

x x LC

Salix caprea L. Söğüt Avr.-Sib. elementi

x x LC

Rubiaceaea Asperula glomerata (Bieb.) Griseb. subsp. eriantha (Hausskn. ex Bornm.) Ehrend.

Asperula __ x x LC

Galium verum L. subsp. verum Yoğurt otu Avr.-Sib. elementi

x x LC

MONOCOTYLEDONES

Liliaceae Allium kunthianum Vved. Soğan Ir.-Tur. elementi x x LC

Colchicum speciosum Steven Acı çiğdem Öksin ele. x x LC

Gagea luteoides Stapf Altın yıldız __ x x LC

Muscari tenuiflorum Tausch Misk __ x x LC

Ornithogalum narbonense L. Tükürük otu Akdeniz elementi x x LC

Ornithogalum oligophyllum E.D.Clarke

Tükürük otu __ x x LC

Scilla siberica Haw. subsp. armena (Grossh.) Mordak

Ada soğanı __ x x LC

Amaryllidaceae Galanthus ikariae Baker Kardelen __ x x LC

Irıdaceae Crocus kotschyanus C. Koch subsp. suworowianus (C. Koch) Mathew

Çiğdem __ x x x LC

Crocus vallicola Herbert Çiğdem Öksin ele. x x LC

Gladiolus atroviolaceus Boiss. Gladiol __ x x x LC

Juncaceae Juncus atratus Krocker Çayır sazı Avr.-Sib. elementi

x x LC

Juncus effusus L. Kofa __ x x LC

Juncus inflexus L. Çayır sazı __ x x LC

Luzula forsteri (Sm.) DC. Luzul Avr.-Sib. x x LC




130/343

elementi

Cyperaceae Carex divisa Hudson Saparna Avr.-Sib. elementi

x x LC

Carex muricata L. Saparna Avr.-Sib. elementi

x x LC

Carex brevicollis DC. Saparna Avr.-Sib. elementi

x x LC

Carex orbicularis Boott. subsp. kotschyana (Boiss. & Hohen) var. caucasica Ö. Nilsson

Saparna Öksin ele. x x LC

Poaceae Alopecuris aequalis Sobol Tilki kuyruğu Avr.-Sib. elementi

x x LC

Bromus hordaeceus L. subsp. hordaeceus

Brom __ x x LC

Bromus tectorum L. Brom __ x x LC

Calamagrostis arundinace Tzvelev __ Avr.-Sib. elementi

x x LC

Catabrosella parviflora (Boiss. & Buhse) Alex. ex R. Mill subsp. calvertii (Boiss.) Alex. ex R. Mill

__ Ir.-Tur. elementi x x LC

Dactylis glomerata L. Domuz ayrığı Avr.-Sib. elementi

x x LC

Digitaria squinalis (L.) Scop. __ __ x x LC

Elymus hispidus (Opiz) Melderis subsp. podyerae (Nab.) Melderis

Elim __ x x LC

Elymus repens (L.) Gould. subsp. repens

Elim __ x x LC

Festuca pratensis Hudson Fetük __ x x LC

Koeleria nitidula Velen. __ __ x x LC

Nardus stricta L. __ Avr.-Sib. elementi

x x LC

Phleum pratense L. Tilki kuyruğu __ x x LC




131/343

Fotoğraf 1: Rhododendron luteum Sweet Fotoğraf 2: Polygala alpestris Reichb.

Fotoğraf 3: Viola arvensis Murray Fotoğraf 4: Muscari tenuiflorum Tausch

Fotoğraf 5: Picea orientalis (L.) Link Fotoğraf 6: Pteridium aquilinum (L.) Kuhn




132/343

Fotoğraf 7: Bellis perennis L. Fotoğraf 8: Petasites albus (L.) Gaertner

Fotoğraf -9: Ornithogalum oligophyllum E.D.Clarke

Fotoğraf -10: Rhododendron ponticum L. subsp. ponticum ponticum

Fotoğraf -11: Colchicum speciosum Steven Fotoğraf -12: Crocus vallicola Herbert




133/343

FAUNA Proje alanı faunistik yapısıyla ilgili olarak gerçekleştirilen çalışmalar sucul ve

karasal fauna başlıkları altında değerlendirilmektedir. Bu amaçla gerçekleştirilen saha çalışmalarında sucul fauna hidrobiyolog tarafından, karasal fauna ise ekolog tarafından değerlendirilmiştir. Çalışmalarda karasal omurgalı faunası sınıflarını meydana getiren İkiyaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli Hayvanlar sınıflarıyla ilgili gözlem, inceleme ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bu çalışmaların sonuçları aşağıda verilmektedir.

1. İKİYAŞAMLILAR

Proje alanı sınırları içerisinde; ayrıca proje alanına bitişik tüm habitat tiplerinde ekosistem raporunu hazırlayanlar tarafından gerçekleştirilmiş çalışmalar sonucunda yörede 4 Amfibi türünün yaşamakta olduğu belirlenmiştir. Görüldüğü gibi sulak ve nemli habitatların söz konusu olmasına karşılık proje sahası içerisinde yaşadığı belirlenen İkiyaşamlı türü sayısı fazla değildir. Bu durumun ilk nedeni Türkiye sınırları içerisinde bugüne kadar kaydedilmiş olan İkiyaşamlı tür sayısının da çok fazla olmamasıdır. Ayrıca yörede sulak alan olarak nispeten hızlı akan bir akarsu ve yan kolların mevcudiyeti; bölge genelinde baskın olan yoğun bitki örtüsü yanında göl, gölet veya gölcük gibi amfibiler tarafından öncelikle tercih edilen durgun su ortamlarının fazlaca bulunmaması ve proje alanının da sınırlı büyüklükte olması yatmaktadır.

2. SÜRÜNGEN TÜRLERİ Proje alanı sınırları içerisinde ve yakın çevrede ekosistem raporunu hazırlayanlar

tarafından gerçekleştirilmiş olan saha gözlemleri ile yörede yaşayan sürüngen türleri ve çeşitli özellikleri araştırılmıştır. Çalışmalar sonucunda proje alanı sınırları içerisinde ve yakın çevrede sürüngenler açısından uygun habitatlarda dokuz sürüngen türünün yaşadığı belirlenmiştir. Bu türlerden dört tanesi kertenkele, 1 tanesi Yılanımsı kertenkele, geriye kalan 4 tanesi ise yılan türüdür.

3. KUŞ TÜRLERİ Proje Alanı içerisinde ve civarda görülebilen kuş türlerinin hangileri olduğunun

belirlenebilmesi amacıyla alanda ekosistem raporunu hazırlayanlar tarafından gerçekleştirilmiş olan ornitolojik gözlem ve değerlendirmeler sonucunda ötücüler ve Ötücü Olmayanlar takımlarına bağlı 66 kuş türü tespit edilmiştir.

4. MEMELİ HAYVAN TÜRLERİ Proje alanı içerisinde ve komşu alanlarda ekosistem raporunu hazırlayanlar

tarafından gerçekleştirmiş olan faunistik çalışmalarda Memeli Hayvanlar sınıfına, yani Böcekçiller, Yarasalar, Tavşanlar, Kemiriciler, Yırtıcılar ve Toynaklılar gruplarına ait olan yabanıl formlar, bu formların proje sahası ile ilişkileri ve faaliyetle etkileşimleri değerlendirilmiştir. Gerçekleştirilmiş olan saha gözlemleri, incelemeler ve değerlendirmelerimizin sonuçlarına göre projeyle ilgili kesimlerde 10 Memeli hayvan türünün yaşamakta olduğu belirlenmiştir.




134/343

FAUNA BİLEŞENELERİNİN KORUMA STATÜLERİ

1) Amfibi Türlerinin Koruma Statüleri

Yörede yaşadığı belirlenmiş olan Amfibi türlerinin koruma statüleri ile ilgili olarak yapılan değerlendirme kapsamında, Bern Sözleşmesi kriterleri baz alınarak yapılan incelemeye göre envanter listesinde yer alan türler arasında yer alan ve Ek-II’ye giren Gece Kurbağası (Pseudepediale viridis) dışında kalan amfibi türlerinin tamamının Bern Listesi Ek-III’de, yani “Koruma Altındaki Türler Listesi’nde yer aldıkları belirlenmiştir.

IUCN tarafından hazırlanmış olan Avrupa kırmızı Listesi (ERL)’ne göre yapılan değerlendirme sonucunda yörede yaşadığı belirlenmiş olan Amfibi türleri arasında yer alan Kafkas Semenderi’nin VU, yani Hassas, Zarar Görebilir kategorisinde yer aldığı, kalan 3 Amfibi türünün ise “LC” yani “en düşük derecede tehdit altında kategorisinde yer aldıkları belirlenmiştir.

Ulusal Koruma Listesi olan Merkez Av Komisyonu Listelerinde ikiyaşamlı türleriyle ilgili herhangi bir değerlendirme bulunmamaktadır.

2) Sürüngen Türlerinin Koruma Statüleri Bern Sözleşmesi ek listelerine göre yörede kaydedilmiş olan sürüngenler

arasından iki sürüngen türü Ek-II’de, yani “Mutlak Koruma Altındaki Türler” listesinde; kalan 7 Sürüngen türü ise Ek-III’te, yani “Koruma Altındaki Türler” listesinde yer almaktadırlar.

Avrupa kırmızı Listesi’ne göre yapılan değerlendirme sonucunda, alanda ve yakın çevrede kaydedilmiş olan Sürüngen türleri arasından 1 kertenkele türünün “NT” yani “Tehlikeye Yakın” kategorisinde yer aldığı, geriye kalan 8 sürüngen türünün ise “LC”, yani “En Düşük Derecede Tehdit Altında” kategorisinde bulundukları belirlenmiştir.

Merkez Av Komisyonu koruma listelerine göre, yörede yaşamakta olduğu belirlenen dokuz sürüngen türünün tamamının Ek-I’de, yani “Bakanlık Tarafından Koruma Altına Alınmış Olan Yaban Hayvanları” listesinde yer aldıkları belirlenmiştir.

3) Kuş Türlerinin Koruma Statüleri Proje alanı içerisinde yaşadığı belirlenen kuş türlerinin ulusal ve uluslar arası

koruma statülerini ortaya koyabilmek amacıyla gerçekleştirilen değerlendirme sonuçları aşağıda verilmektedir. Buna göre söz konusu kuş türleri arasından 56 tür Bern Listesi Ek-II’de, yani “Mutlak Koruma Altındaki Türler” listesinde yer alırken 7 kuş türü Ek-III’te yani “Koruma Altındaki Türler” listesinde bulunmakta kalan 3 kuş türü ise listelerde yer almamaktadır.

Avrupa Kırmızı Listesi (ERL)’ne göre yapılan değerlendirme sonucunda proje alanı ve yakın çevresinde kaydedilmiş olan kuş türlerinden 64’ünün “LC” kategorisinde yer aldığı, kalan türler arasından 1 türün “NT”, 1 türün ise “EN” kategorisinde yer aldığı belirlenmiştir.

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu (MAK) 2010-2011 dönemi koruma listeleri esas alınarak yapılan değerlendirme sonuçlarına göre proje alanında yıl boyunca bulunan veya geçici süreler için yaşadığı belirlenmiş olan kuş türleri arasından 55 kuş türünün Ek-I’e, yani “Orman ve




135/343

Su İşleri Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” listesine girdiği; 7 kuş türünün Ek-II’ye, yani “Merkez Av Komisyonu Tarafından Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Listesi” girdiği; 4 kuş türünün ise Ek-III’e, yani, “Belli Edilen Sürelerde Avlanmasına İzin Verilen Av Hayvanları Listesi’ne” girdiği belirlenmiştir.

Türkiye kuş türleri için hazırlanmış olan “Kırmızı Liste” (R.D.B) kriterleri esas alınarak yapılan değerlendirme sonucuna göre ise, proje alanında kaydedilmiş olan kuş türleri arasından

A.1.2 kategorisine giren 11 kuş türü, A.2 kategorisine giren 15 kuş türü, A.3 kategorisine giren 20 kuş türü, A.3.1 kategorisine giren 10 kuş türü, A.4 kategorisine giren 3 kuş türü, A.5 kategorisine giren 7 kuş türünün bulunduğu belirlenmiştir.

Proje alanı sınırları içerisinde ve yakın çevrede yaşadığı belirlenmiş olan kuş türleri

arasında hiçbir endemik kuş türü yer almamaktadır.

4) Memeli Hayvan Türlerinin Koruma Statüleri Gerçekleştirilecek faaliyet kapsamında tesis edilecek çeşitli yapıların yer alacağı

kesimler ile bu kesimlere yakın habitatlarda kaydedilmiş olan memeli hayvan türlerinin ulusal ve uluslar arası koruma statülerini ortaya koyabilmek amacıyla gerçekleştirilmiş olan çalışmaların sonuçlarına göre yörede yaşadığı belirlenmiş olan memeli hayvan türlerinden 2 tanesinin, Bern Listesi Ek-II’ye girdiği; bunun yanında 4 memeli hayvan türünün de Ek-III’de yer aldıkları belirlenmiştir. Geriye kalan 3 memeli hayvan türü ise Bern Sözleşmesi Ek Listelerinde yer almamaktadır.

Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından hazırlanmış olan Avrupa Kırmızı Listesi (ERL)’ne göre yapılan değerlendirmede proje alanı ve yakın çevresinde doğal olarak bulundukları belirlenen Memeli Hayvan türlerinin tamamı ise “LC” (=Least Concern), yani “En Düşük Derecede Tehdit Altında” kategorisinde yer almaktadırlar.

T.C Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafından 2010-2011 dönemi için güncellenmiş olan koruma listelerine göre yapılan değerlendirme sonucuna göre ise: 2 memeli hayvan türü Ek-I’e, yani T.C Orman ve Su İşleri Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları Listesine girerken 1 memeli hayvan türü Ek-II’ye, yani MAK Tarafından Koruma Altına Alınmış Av Hayvanları” listesine girmekte olup kalan memeli hayvan türleri ise Ek-III’e, yani “2010-2011 Avlanma Dönemi İçin “Belli Edilen Dönemlerde Avlanmasına İzin Verilen Türler” listesinde bulunmakta olup kalan 4 memeli hayvan türü ise listelerde yer almamaktadır.

Bitki Türlerinin Uluslararası Koruma Sözleşmeleri ve Yönetmelikler Açısından Değerlendirilmesi

Proje sahası içerisinde doğal olarak bulunduğu belirlenen bitki türleri arasında

CITES (Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin sözleşme) gereği koruma altına alınan ve ticareti yasaklanan bitki türü bulunmamaktadır.

Benzer şekilde Avrupa’nın Yaban Hayatı Ve Yaşam Ortamlarını Koruma

Sözleşmesi (BERN) sözleşmesi ek listesinde yer alan herhangi bir bitki türü de bulunmamaktadır.




136/343

Tablo 49. Artvin-Arhavi, Taşlıkaya-HES Proje Alanı İkiyaşamlı Türleri ve Koruma Statüleri

Bilimsel Adı Türkçe Adı REG ALANI

HES ALANI

YAKIN ÇEVRE

ERL BERN

URODELA KUYRUKLU KURBAĞALAR

SALAMANDRIDAE SEMENDERLER

Mertensielle caucasica Kafkas semenderi -- + + VU Ek-III

ANURA KUYRUKSUZ İKİYAŞAMLILAR

BUFONIDAE KARAKURBAĞALARI

Pseudepediale viridis Gece Kurbağası -- + + LC Ek-II

Bufo b. Bufo Karakurbağası, Siğilli kurbağa -- + + LC Ek-III

RANIDAE OVA VE SU KURBAĞALARI

Pelophylax ridibundus Ova/Su kurbağası + -- + LC Ek-III

Tablo 50. Artvin -Arhavi, Taşlıkaya-HES Proje Alanı Sürüngen Türleri ve Koruma Statüleri

Bilimsel Adı Türkçe Adı REG ALANI

HES ALANI

YAKIN ÇEVRE

ERL BERN MAK (2010-2011)

SQUAMATA YILAN VE KERTENKELELER

LACERTIDAE GERÇEK KERTENKELELER

Darevskia rudis Kaya Kertenkelesi -- + + LC Ek-III Ek-I

Darevskia derjugini Derjugin kertenkelesi + -- + NT Ek-III Ek-I

Lacerta trilineata İri Yeşil kertenkele + -- + LC Ek-II Ek-I

ANGUIDAE YILANIMSI KERTENKELELER

Anguis fragilis Yılanımsı kertenkele + -- + LC Ek-III Ek-I

COLUBRIDAE YILANLAR

Dolichopis schmidti Kırmızı Yılan -- -- + LC Ek-III Ek-I

Eirenis modestus Uysalyılan + -- + LC Ek-III Ek-I

Zamenis hohenackeri Kafkas Yılanı -- -- + LC Ek-III Ek-I

Natrix t. tesellata Su yılanı + -- + LC Ek-II Ek-I




137/343

Tablo 51. Artvin-Arhavi, Taşlıkaya-HES Proje Alanı Kuş Türleri ve Koruma Statüleri

Bilimsel Adı

Türkçe Adı

REG.

ALANI

HES

ALANI

YAKIN ÇEVRE

ERL

BERN

MAK (2010-2011)

R.D.B

STATÜ

CICONIIFORMES LEYLEKSİLER

ARDEIDAE BALIKÇILLAR

Botaurus stellaris Balaban + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ, T

Ardea cinerea Gri balıkçıl -- -- + LC Ek-III Ek-II A.3.1 Y

Egretta garzetta Küçük akbalıkçıl -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G, Y

CICONIIDAE LEYLEKLER

Ciconia nigra Karaleylek -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T

ACCIPITRIFORMES YIRTICI KUŞLAR

ACCIPITRIDAE ATMACA- KARTALLAR

Circus macrourus Bozkır Delicesi -- -- + NT Ek-II Ek-I A.1.2 T

Accipiter nisus Atmaca + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ

Accipiter brevipes Yoz Atmaca -- -- + LC Ek-II Ek-I A.4 Y,T

Circaetus gallicus Yılan Kartalı -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T

Buteo rufinus Kızıl şahin -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y

Buteo buteo Şahin + + + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ, T

Pernis apivorus Arı Şahini -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T

Aquila pomarina Küçük Orman Kartalı + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T

Aquila nipalensis Step Kartalı -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T

Aquila chrysaetos Kaya Kartalı + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T

Hieraaetus pennatus Küçük Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y,T

Haliaeetus albicilla Akkuyruklu Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T

FALCONIFORMES DOĞANLAR

FALCONIDAE DOĞANGİLLER

Falco tinnunculus Kerkenez -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y

Falco cherrug Uludoğan -- -- + EN Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T

LARIDAE MARTIGİLLER

Larus cachinnans Sarı Ayaklı Martı -- + + LC EK-III EK-II A.4 Y

COLUMBIFORMES GÜVERCİNLER

COLUMBIDAE GÜVERCİNGİLLER

Columba livia Kaya güvercini -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y




138/343

CUCULIFORMES GUGUKKUŞUGİLLER

CUCULIDAE GUGUKKUŞLARI

Cuculus canorus Gugukkuşu + + + LC Ek-III EK-I A.2 Y

STRIGIFORMES GECE YIRTICILARI

STRIGIDAE BAYKUŞGİLLER

Athena noctua Kukumav -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y

APODIFORMES SAĞANLAR

APODIDAE EBABİLGİLLER

Apus apus Ebabil, Kara sağan -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3.1 G, T

CORACIIFORMES KUZGUNKUŞLARI

MEROPIDAE ARIKUŞUGİLLER

Merops apiaster Arıkuşu + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G

UPUPIDAE ÇAVUŞKUŞUGİLLER

Upupa epops İbibik, çavuşkuşu -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 G

PICIFORMES AĞAÇKAKANLAR

PICIDAE AĞAÇKAKANGİLLER

Dendrocopus medius Albaş ağaçkakan + -- -- LC Ek-II Ek-I A.2 Y

PASSERIFORMES ÖTÜCÜ KUŞLAR

ALAUDIDAE TARLA KUŞLARI

Galerida cristata Tepeli toygar + -- + LC Ek-III Ek-II A.3 Y

HIRUNDINIDAE KIRLANGIÇGİLLER

Hirundo rustica İs kırlangıcı + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T

Riparia riparia Kum Kırlangıcı + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T

MOTACILLIDAE KUYRUKSALLAYANLAR

Motacilla flava Sarı kuyruksallayan -- + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G

Motacilla alba Ak kuyruksallayan + + -- LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y

Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y

Anthus spinoletta Dere İncirkuşu + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ

CINCLIDAE SU KARATAVUKLARI

Cinclus cinclus Derekuşu + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y

TROGLODYTIDAE ÇİT KUŞLARI

Troglodytes troglodytes Çit Kuşu + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y

PRUNELLIDAE BOZBOĞAZGİLLER




139/343

Prunella modularis Bozboğaz, Çit Serçesi + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y

TURDIDAE ARDIÇKUŞUGİLLER

Erithacus rubecula Kızılgerdan + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y

Luscinia. megarhynchos Bülbül + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G

Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ

Phoenicurus phoenicurus Bahçe kızılkuyruğu -- -- + LC Ek-II Ek-II A.3 Y

Phoenicurus ochruros Kara Kızılkuyruk + + + LC EK-II EK-I A.2 Y

Turdus merula Karatavuk + + + LC Ek-III Ek-I A.3 Y

Turdus torquatus Şarkıcı Ardıç + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y

Turdus philomelos Şarkıcı Ardıç + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y

SYLVIDAE ÖTLEĞENGİLLER

Cettia cetti Setti bülbülü -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y

Sylvia melanocephala Karabaş küçük ötleğen -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y

Phylloscopus collybita Cif caf + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y

Phylloscopus trochiloides Yeşil Söğütbülbülü + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 YZ

MUSCICAPIDAE SİNEKKAPANGİLLER

Muscicapa striata Gri sinekkapan -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G

Ficedula parva Cüce sinekkapan + + + LC Ek-II Ek-I A.2 T

PARIDAE BAŞTANKARALAR

Parus major Büyük baştankara + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y

Parus ater Çam Baştankarası + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y

LANIIDAE ÇEKİRGE KUŞLARI

Lanius collurio Çekirgekuşu -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3 G

Lanius excubitor Büyük Çekirgekuşu + + + LC Ek-III Ek-I A.1.2 G

CORVIDAE KARGAGİLLER

Garrulus glandarius Kestane kargası + + + LC -- EK-III A.3.1 Y

Corvus corone Leş kargası -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y

Corvus corax Kuzgun + + + LC Ek-III Ek-II A.5 Y

PASSERIDAE SERÇEGİLLER

Passer domesticus Ev serçesi + -- + LC -- Ek-I A.5 Y

Passer montanus Dağ serçesi + -- + LC -- Ek-III A.5 Y

FRINGILLIDAE İSPİNOZGİLLER

Fringilla coelebs İspinoz + + + LC Ek-III Ek-II A.4 Y




140/343

Carduelis chloris Florya + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y

Carduelis carduelis Saka + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y

Carduelis cannabina Keten Kuşu + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ

Carpodacus erythrinus Karmen Şakrağı + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y

Pyrrhula pyrrhula Şakrak + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ

EMBERIZIDAE KİRAZKUŞUGİLLER

Emberiza hortulana Kirazkuşu + + + LC Ek-III Ek-II A.2 G

Türkiye Kuşları Kırmızı Liste (RDB) Kategori Açıklamaları A.1.2 = Bu kuş türlerinin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmıştır. İzlendikleri bölgelerde 1 birey-10 çift( =1-20 birey) ile temsil edilirler. A.2 = Bu kuş türlerinin sayıları, gözlendikleri bölgelerde 11-25 çift(22-50 birey) arasında değişmektedir. A.3 = Bu kuş türlerinin Türkiye genelindeki nüfusları, gözlendikleri bölgelerde genel olarak 26-250 çift(52-500 birey) arasında değişmektedir. A.3.1 = Bu kuş türlerinin populasyonlarında, gözlendikleri bölgelerde azalma söz konusudur. Bu türlerin nüfusu da 251-500 çift (502-1000 birey) arasında değişmektedir. A.4 = Bu türlerin IUCN ve ATS ölçütlerine göre yoğunlukları, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi altına girmemiş olmakla birlikte, populasyonlarında lokal bir azalma söz konusudur. Ayrıca bu eğilimin sürmesi durumunda zamanla tükenme tehdidi altına girmeye adaydırlar. Bu türlerin populasyonları gözlendikleri bölgelerde 501-5000 çift (=1002-10 000 birey), arasında değişmektedir. A.5 = Bu kuş türlerinin gözlenen populasyonlarında henüz bir azalma veya tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu değildir. A.6 = Bu kategori yeterince araştırılmamış ve haklarında sağlıklı veri olmayan türleri içerir. Sadece “rastlantısal tür” olarak bir veya en fazla iki gözleme dayandıkları için, şu an güvenilir bir değerlendirme şansı yoktur ve araştırılmaları gerekmektedir. Tablolardaki Kısaltmalar Y = Düzenli olarak yurdumuzda kuluçkaya yatan yerli kuş türleri, G = Yurdumuzda kuluçkaya yattıktan sonra göç eden türler, KZ = Kış aylarını yurdumuzda geçiren, kış ziyaretçisi türlerdir. T = Transit LC = En Düşük Seviyede Kaygı Verici VU = (Vulmerable) Hassas ERL = (European Red List) Avrupa Kırmızı Listesi MAK = Merkez Av Komisyonu Kararları




141/343

Tablo 52. Artvin, Arhavi Taşlıkaya- HES Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Belirlenen Memeli Hayvan Türleri ve Koruma Statüleri

Bilimsel Adı Türkçe Adı REG. ALANI

HES ALANI YAKIN ÇEVRE

ERL (IUCN)

BERN MAK (2010-2011)

INSECTIVORA BÖCEKÇİLLER

SORICIDAE SİVRİFARELER

Sorex araneus Orman Sivrifaresi -- -- + LC Ek-III --

MICROCHIROPTERA BÖCEKÇİL YARASALAR

RHINOLOPHIDAE NALBURUNLUYARASALAR

Rhinolophus ferrumequinum Nalburunlu Büyükyarasa + + + LC Ek-II Ek-I

VESPERTILIONIDAE DÜZBURUNLU YARASALAR

Pipistrellus pipistrellus Cüce Yarasa + -- + LC Ek-III --

RODENTIA KEMİRİCİLER

SCIURIDAE SİNCAPGİLLER

Sciurus anomalus Anadolu Sincabı -- + + LC Ek-II Ek-I

MURIDAE FARE VE SIÇANLAR

Apodemus flavicollis Sarıboyunlu Ormanfaresi -- -- + LC -- --

CARNIVORA ETÇİLLER, YIRTICILAR

CANIDAE KÖPEKGİLLER

Vulpes vulpes Kızıl tilki -- + + LC -- Ek-III

MUSTELIDAE SANSARGİLLER

Martes foina Kayasansarı -- -- + LC Ek-III Ek-III

Meles meles Porsuk + -- + LC Ek-III EK-II

ARTIODACTYLA ÇİFT TIRNAKLILAR

SUIDAE ESKİ DÜNYA DOMUZLARI

Sus scrofa scrofa Yabani domuz + + + LC -- Ek-III




142/398

Taşlıkaya-Hes Projesinin Lokal Fauna Bileşenleri Üzerine Olası Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesinin hayata geçirilmesi aşamasında projenin şekilleneceği doğal alanlarda ve bu alanları değişik şekillerde kullanan lokal fauna bileşenleri üzerinde bazı etkilerin meydana gelmesi kaçınılmazdır. Bu etkilerin ortadan kaldırılabilmesi veya en aza indirilebilmesine yönelik olarak alınması gereken önlemler inşaat aşaması öncesi ve İnşaat aşaması ile işletme aşaması olmak üzere 2 alt başlık altında değerlendirilmiştir.

1) İnşaat Aşaması Öncesinde ve İnşaat Aşamasında

Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde gerçekleştirilmesi planlanmış olan Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi kapsamında Kapistre Dere’nin bir kolu olan Ballı Dere üzerinde, 983.00 kodunda tesis edilecek Taşlıkaya Regülatörü; akış aşağı kesimde, akarsu kıyısında tesis edilecek bir hidroelektrik santrali, regülatörde toplanan suyu hidroelektrik santraline iletmek amacıyla yararlanılacak 3.824 metre uzunluğunda, 3 m çapında bir iletim tüneli; tünel ile taşınan suyun hidroelektrik santraline düşürülmeden önce tutulacağı bir yükleme havuzu ve buradaki suyun HES’e düşürülmesinde kullanılacak, 750 metre uzunlukta, 1,15 cm çapında bir cebri boru ile oldukça sınırlı büyüklükteki bir santral alanı bulunmaktadır.

Proje bileşenleri arasında en önemli dönüşüm regülatör, yükleme havuzu ve

santral binalarının yer alacağı kesimlerde gerçekleşecektir. Kapistre deresi üzerinde, derenin kıyısında tesis edilecek kalıcı su toplama yapısı, tünel, yükleme havuzu ve santral binası daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yapılardır. Bu kesimde şekillendirilmiş olan şantiye alanı ise geçici mahiyettedir.

Regülatör, Kapistre deresinin yan kolu olan Ballı Deresi üzerinde beton özellikte,

büyükçe bir havuz şeklinde olacaktır. İnşaat zemini olarak akarsu yatağı üzerinde sınırlı büyüklükteki bir açıklık seçilmiştir. Regülatörün tesis edileceği kesimin akarsu kıyısında kendiliğinden meydana gelmiş, nispeten düz ve bitkisiz bir alandan seçilmesiyle bu kesimlerde doğal bitki örtüsüne, özellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden yararlanan fauna elemanlarına verilebilecek zararların da önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Faaliyetle ilgili olarak gerçekleştirilen saha çalışmalarında zeminde yaşamakta olan bazı kemirgen türleri belirlenmiştir. Bu türler habitat olarak genellikle orman alanlarını tercih etmektedirler. Bu nedenle orman alanları dışında, iki farklı noktada tesis edilmesi planlanan kalıcı beton yapıların inşaatı sürecinde bu türlere bağlı bireyler herhangi bir zarar görmesi beklenmemektedir.

Teorik olarak akarsular üzerinde tesis edilecek regülatörlerin tesis ediliş ve işletilme şekilleri yöredeki doğal yaşamın korunması ve sürekliliği açısından büyük önem taşımaktadır. Taşlıkaya projesi kapsamında yer alan regülatör Ballı Dere’den su alacak olsa da gerek konumu, gerekse de işletiliş şekli akarsu yatağında sürekli olarak su bulunacak şekilde olacaktır. Sadece inşaat süresinde değil santralden enerji üretimine geçilmesinden sonraki süreçte de regülatör ve HES arasındaki mesafede Ballı Dere yatağındaki doğal su akışını tamamen engellemeyecek şekilde işletilecektir. Yani klasik baraj tiplerinde olduğu gibi akarsuyun önü tamamen kesilerek bir baraj gölü meydana getirilmeyecektir. Bu durum, planlanmış olan proje nedeniyle akarsu ortamının durgun su ortamına dönüştürülmeyeceği anlamına gelmektedir. Yani büyük ve kalıcı çevresel dönüşüme neden olan bir uygulama söz konusu olmayacaktır. Aksine en az miktarı, yılın en sıcak döneminde akarsu yatağında bulunan su miktarından daha az olmayacak düzeyde ve bu kesimde yaşayan yabanıl formların rutin yaşamsal faaliyetlerini olumsuz




143/398

etkilemeyecek miktardaki su Ballı Dere yatağına bırakılacaktır. Beslenme amacıyla su kıyısına gelen omurgalı hayvan türleri yanında üreme amacıyla zorunlu olarak akarsu kıyısına gelen ikiyaşamlılar yumurtalarını bırakacak ve başkalaşım süreci tamamlanıncaya kadar, hatta erginler karaya çıktıklarında bile akarsuların yatağında yeterli miktarda su bulunacaktır.

Bilindiği gibi akarsu ortamlarının en önemli faunal formu balık türleridir. Bu

türlerden sonra akarsu ortamını yaşam alanı olarak seçen gruplar ise sırasıyla ikiyaşamlılar, bazı sürüngenler, bazı kuş türleri ve az sayıda da memeli hayvan türüdür. Bu nedenle akarsu yatağına bırakılacak suyun miktarı ve sürekliliği bu gruplar açısından da önem taşımaktadır. Örneğin İkiyaşamlıların yaşam döngülerinde, özellikle de üreme döneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadır. Bu nedenle en azından ilkbahar döneminde akarsu yatağında mutlaka su bulundurulmalıdır. Diğer gruplar açısından ise suyun bulunması yıl boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karşılayan diğer fauna bileşenleri açısından önemlidir. Balık türleri için hesaplanacak ve akarsu yatağına bırakılacak su miktarının diğer fauna bileşenlerinin su gereksinimlerini karşılamak açısından yeterli olacaktır. Can suyu olarak adlandırılan söz konusu suyun akarsu yatağına bırakılması durumunda bu habitat tipindeki doğal yaşamın kesintiye uğramayacağı düşünülmektedir.

Bilindiği gibi klasik baraj projelerinde büyüklükleri oldukça farklı olsa da regülatör havuzlarına göre çok daha geniş alanlarda su toplanmaktadır. Baraj gövdesi arkasında meydana gelen rezervuarın büyüklüğüne bağlı olarak biriken su kütlesi bölgenin iklimi üzerinde de bazı dönüşümlere neden olabilmektedir. Örneğin yaz boyunca ısınan suların kış döneminde aldıkları ısıyı çevreye yavaş yavaş vermeleri nedeniyle iklimde lokal bir iyileşme söz konusu olabilmektedir. Benzer şekilde kış dönemlerinde pus ve sis oluşumu da meydana gelebilmektedir. Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında tesis edilecek regülatör nedeniyle meydana gelecek havuz ve birikecek su miktarı oldukça sınırlı olacağından dolayı bu tip etkiler meydana gelmeyecektir.

Ballı Dere üzerinde inşa edilecek regülatörde toplanacak sular tesis edilecek iletim kanallarıyla akarsuyun akış istikametinde, daha düşük bir yükseltide inşa edilecek olan hidroelektrik santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanılması planlanan tüneller, akış yönüne göre sağ sahilden dağlık kesime girecek ve santral alanına yakın bir kesimde açığa çıkacaktır. Tesis edilmesi planlana tünel doğal bitki örtüsüne zarar vermeyecek inşaat tekniğiyle gerçekleştirilecektir. Özellikle tünellerin giriş ve çıkış noktalarında gerçekleştirilecek ağaç kesimleri esnasında oldukça özenli olunacak, mümkün olduğunca az ağaç ve bitki kesilecektir. Böylelikle bu kesimlerdeki söz konusu bitkisel formasyonda yaşayan veya bu kesimlere gelmesi olası fauna elemanlarının etkilenme riskini de en aza indirebilecektir.

Bölgedeki bitki örtüsünün yoğunluğu ve yıllık yağış ortalamasının yüksekliği gibi

avantajlar inşaat dönemi sonrasında gerçekleştirilmesi önerilen peyzaj çalışmalarını destekleyici özelliktedir.

Yine, iyileştirme çalışmaları kapsamında çalı ve ağaçların kesilmek zoruna

kalındığı kesimlerde gerçekleştirilecek bitkilendirme çalışmalarında öncelikle yörenin doğal formlarından istifade edilmesi fauna bileşenlerinin yeniden bu kesimlere yerleşmesinde yarar getirecektir.

İnşaat aşamasında tünel güzergahının kazılmasıyla ortaya çıkacak malzemenin değerlendirilme şekli çok büyük önem taşımaktadır. Bu malzeme kesinlikle akarsu




144/398

yatağına boşaltılmayacak veya gelişigüzel doğal ortamlara tasfiye edilmeyecektir. Eğer herhangi bir şekilde, geçici olarak bile depolanması gerekiyorsa bu alanları dikkatli bir şekilde seçilecek ve döküm sürecinde sürekli kontrol altında bulundurulması hareketli fauna formlarının zarar görebilme riskini ortadan kaldıracaktır.

Bu konuda en iyi çözüm çıkarılan malzemenin eş zamanlı olarak gerçekleştirilecek

başka bir faaliyet kapsamında kullanılması imkânının araştırılacaktır. Proje bileşenlerinden olan regülatör, HES tesisleri, yükleme havuzu, işletme binası

ve cebri borunun geçeceği kesimlerde ve civarında ibreli ve geniş yapraklı ağaç formları ile çalı formları baskın karakterdedir. Projenin gerçekleştirilmesi aşamasında, söz konusu binaların ve tesislerin kurulacağı kesimlerde, özellikle de bitkisel formasyonun mevcut olduğu alanlarda az sayıda da olsa kesim, tıraşlama ve işleme faaliyeti gerçekleştirilecektir. Öncelikle belli sayıdaki ağaç kesilecek, daha küçük boylu, çalı ve benzeri bitkiler ise tıraşlanarak buradan uzaklaştırılacaklardır. Proje sahasının tamamına yönelik olarak ekosistem raporunu hazırlayan çalışma grubu tarafından gerçekleştirilmiş olan gözlem ve incelemeler esnasında kuşlar ve sürüngenler başta olmak üzere bazı karasal omurgalı hayvan türlerinin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulunduğu kesimlerdeki habitatları çok yoğun olmasa da değişik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kullanabildikleri belirlenmiştir. Bu kesimlerdeki ağaç ve çalı formlarının kesilmesi sürecinde bu kesimleri kullanan fauna bileşenleriyle ilgili olarak bazı önlemlerin alınması gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir önlem alınmadığı durumda bu habitatları kullanan yabanıl formların zarar görme, yaralanma veya ölme riski gündeme gelecektir. Risk altında bulunan yabanıl formlar arasında ulusal ve uluslar arası koruma statülerine sahip türler bulunmaktadır. Nadir veya korunan türlere ait bireylerin zarar görmesine ek olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal ölçekli koruma önlemleri dışında uluslar arası sözleşmelere de ters düşmektedir. Bu durum ülke bazında değişik yaptırımları gündeme getirebilecektir.

Her iki yönüyle de istenmeyen bu durumun önüne geçilebilmesi amacıyla, kesim/tıraşlama öncesinde yabanıl fauna bileşenlerinin alanda bulunmadığına, bu kesimlerden uzaklaşmış olduklarına emin olunacaktır. Kesim öncesi gerçekleştirilecek görsel kontrollerde rastlanan hayvanların kendiliklerinden kaçarak uzaklaşmaları beklenmektedir. Aksi takdirde, yani herhangi bir nedenden dolayı bu kesimlerden uzaklaşmamış bireylerin söz konusu olduğu durumlarda bu bireylerin zarar görmemeleri için bu kesimlerden uzaklaştıracak yöntemler kullanılacaktır. Genellikle kaçırmaya yönelik olarak seslerden yararlanılacaktır. Alışılmadık ve yüksek tondaki seslerden meydana gelecek rahatsızlık sonucu bitkilerin içine, arasına veya altına saklanan formlar ortaya çıkarak yakın alanlarda, kendilerini daha güvenli hissedecekleri habitatlara uzaklaşmak zorunda kalacaklardır.

Eğer kaçırma uygulamasından sonuç alınamazsa uygun yakalama kepçeleri

kullanılarak yakalanan yabanıl formlar eldivenlerle dikkatlice tutularak alan dışında, zarar görmeyecekleri uygun habitatlara taşınarak uzaklaştırılacaktır. Bu uzaklaştırma uygun yakalama yöntemleri ve donanımları kullanılarak deneyimli bir kişi ya da ekip tarafından gerçekleştirilecektir. Bu amaçla faaliyet alanına yakın çevredeki ilgili kişi ve kuruluşlardan uzman desteği talep edilecektir.

Yabancıl formların bu kesimlerden uzaklaştığına emin olunduktan sonraki aşama kesimi gerçekleştirilen tek ve çok yıllık bitkisel materyalin bu kesimlerden uzaklaştırılmasıdır. Taşıma aşamasının hemen öncesinde bu malzeme yeniden gözden geçirilmelidir. Çıplak elle dokunmaksızın, doğrudan gözle yapılacak kontrollerde kesilmiş materyalin üzerinde, altında veya içerisinde bulunması olası yılan, kertenkele veya




145/398

kemirgenler gibi omurgalı hayvanlar, yukarıda değinildiği şekilde uygun yakalama donanımı ve yöntemleriyle zarar verilmeden yakalanacak ve basit bez torbalara konularak faaliyetten etkilenmeyecek komşu alanlara taşınarak bu kesimlerde dikkatli bir şekilde doğal ortamlarına bırakılacaklardır.

Bitkisel formasyon içerisinde barınması olası türler yanında zeminde, toprak altında da yaşamakta olan yabanıl türler söz konusudur. Bu türler arasında koruma altında olmayan türler bulunduğu gibi koruma altında olan birçok tür de söz konusudur. Çalışmalar öncesinde çalışma yapılacak kesimler dikkatlice gözden geçirilecektir. Bu kontroller esnasında, zeminde yaşayan ve toprak altına barınan yabanıl formlara ait yuva giriş delikleri ve zemin üzerindeki tümseklerin yerleri belirlenecektir. Bu kesimlerde yapılacak çalışmalarda özellikle dikkatli olunacaktır. Çünkü toprak içerisinde, yüzeye yakın kesimlerde bazı kemirgenler, kurbağa, kertenkele, yılan ve diğer memeli formların bulunması olasılığı vardır. Bu kesimlerde bu yabanıl formların mevcut olduğu durumlarda iş makinelerinin faaliyeti esnasında açığa çıkabilecek, hatta bu esnada çeşitli derecelerde zarara uğrama riski söz konusudur. İstenmeyen bu durumun önüne geçebilmek, yani hayvanların iş makinelerinden olumsuz etkilenmesinin önüne geçebilmek için ya kendiliklerinden kaçmalarına müsaade edilecek ya da yine uygun donanım ve yöntem ile yakalana bireyler alan dışında uygun ortamlara taşınacaklardır.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” kapsamında, Ballı

Dere üzerindeki regülatör aracılığıyla toplanan ve iletim kanalı aracılığıyla yükleme havuzuna aktarılan sular buradan cebri boru aracılığıyla santral bünyesindeki türbinlere düşürülecektir. Yükleme havuzundaki suyun aşağıda yer alan HES ile arasındaki yükseklik farkı nedeniyle büyük bir hızla santraldeki türbinlere düşürülerek elektrik enerjisi üretilecektir. Akarsu akış yönüne göre aşağı kesimde inşa edilmesi planlanan HES’in kaplayacağı fiziksel alan oldukça sınırlı olup hemen hemen bir apartmanın kaplayacağı alan kadardır. HES’in yer alacağı kesim Ballı Dere üzerinde, akarsu akış yönüne göre sağ sahilde, çok fazla eğimi olmayan bir topoğrafya üzerindedir. Ballı Dere bu kesimde nispeten geniş ve kıyıları taşlarla kaplı bir yatakta akmaktadır. Santral yeri olarak seçilen kesimde çok yıllık bitkilerin bulunmaması bitki örtüsüne verilebilecek zarar riskini de ortadan kaldırmaktadır.

Toz Emisyonları, Etkiler ve Önlemler Doğal ortamlarda gerçekleştirilen faaliyetler esnasında en fazla zarar gören

kesimler yolların genişletilmesi ya da yeni yolların açılması nedeniyle dönüşüme uğrayan doğal yaşam alanlarıdır. Bu kesimlerde gerçekleştirilecek çalışmalar nedeniyle doğal bitkisel doku zarar görmekte, bu kesimlerden istifade eden yabanıl formlar ise genellikle yaşam alanlarını kaybetmektedirler. Bu nedenle yol açılması veya genişletme çalışmaları sürecinde yabanıl formların zarar görmemesi için dikkatli olunmasında, çalışmalar öncesinde, esnasında veya sonrasında ortaya çıkabilecek canlı türlerinin zarar görmeden bu kesimlerden uzaklaştırılmasında; çalışmalar esnasında ortaya çıkması olası fazla malzemenin gelişigüzel doğal ortamlara tasfiye edilmeyip önceden planlanmış çalışmalarda kullanılması ya da geçici veya daimi depolama alanlarına boşaltılmasında büyük yararlar vardır.

Proje kapsamında söz konusu yolların açılması veya genişletilmesi; inşaat çalışmalarında kullanılacak malzemelerin temin edilmesi, kırılması, iş makineleriyle taşıyıcı araçlara yüklenmesi, taşınması ve kullanılacağı kesimlere boşaltılması aşamasında toz emisyonları söz konusu olabilecektir. Özellikle bu malzemenin elde edilmesi ve işlenmesi aşamasında sulama ve çöktürme gibi yöntemlerle bu emisyonların önüne geçilebilmektedir. Böylece bitki örtüsü başta olmak üzere yakın çevrede yabanıl formlar




146/398

tarafından değişik gereksinimlerin karşılanması amacıyla kullanılan habitatların ve bu kesimlerde bulunması olası yabanıl formların açığa çıkan tozdan olumsuz etkilenmelerinin önüne geçilebilecektir.

Gürültü, Etkiler ve Önlemler İnşaat faaliyetine başlanmasıyla birlikte birçok kaynaktan, farklı düzeylerde

gürültüler ortaya çıkacaktır. Bilindiği gibi birçok hayvan türü insanlara göre daha düşük desibeldeki sesten olumsuz etkilenmektedir. Etkilenme sonucunda ya o kesimlerdeki habitatlarını terk ederler ya da, başta üreme olmak üzere beslenme, dinlenme, barınma gibi değişik faaliyetlerine ara verirler veya tamamen vazgeçebilirler. İstenmeyen bu durumun önüne geçebilmek amacıyla inşaat sezonunun kuluçka/üreme dönemine rastlayan dilimlerinde gürültünün tamamen önlenmesi söz konusu olamayacağına göre en azından yönetmelikle belirlenmiş olan minimum düzeye indirilmesini sağlayacak önlemler alınarak bu durumun önüne geçilebilir.

Faaliyet alanı sınırları içerisinde farklı gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla doğal olarak bulunan yerel fauna bileşenlerinin bazıları inşaat aşamasında iş makinelerinden, işletme aşamasında ise değişik kaynaklardan ortaya çıkan gürültüden rahatsızlık duyabileceklerdir. Bu rahatsızlık nedeniyle bazı türler alandan geçici veya sürekli olarak uzaklaşabileceklerdir.

İnşaat faaliyetinin başladığı zaman diliminde yörede kuluçka faaliyetine başlamış türler ile daha sonra başlayacak türler söz konusu olabilecektir. Araçlardan kaynaklanan gürültü seviyesinin yüksek olması durumunda üreme faaliyeti içerisinde olan türler arasından kuluçkayı, hatta yavru bakımını bile yarıda bırakma riskleri söz konusu olabilecektir. Alınacak önlemler ile bu gürültü düzeyinin, faaliyet alanını yurt olarak kullanan yabanıl fauna bileşenlerini bu kesimlerden göç etmeye zorlayan bir düzeyde olmamasına özen gösterilecektir. Bu yapılamadığı durumlarda, faaliyet takviminde gerçekleştirilecek düzenleme ile tür listelerinde yer alan türler arasından faaliyet alanında kuluçkaya yatan türlerin kuluçka döneminde yüksek düzeyde gürültü çıkaran araçların çalışmalarına ara verilebilir. Bu amaçla faaliyet döneminde konunun uzmanlarından yardım alınabilecektir. Bu konuda üzerinde durulması gereken nokta kuluçka dönemi başladıktan sonra, yani türler üreme faaliyetine başladıktan sonra ortaya çıkabilecek yüksek desibeldeki gürültüye izin verilmemesidir. Üreme dönemi başında ortaya çıkabilecek rahatsızlık sonucunda bazı bireyler yakın çevrede aynı özellikteki habitatlara göç ederek oralarda üreme faaliyetlerine devam edebilirler. Bu türler için herhangi bir kayıp söz konusu olmayabilecektir. Fakat yumurta bırakmış, hatta yavru çıkarmış türler bu tip bir rahatsızlıkla karşılaştıkları zaman yumurta ya da yavruları terk edebileceklerdir. Bu da istenmeyen bir durum olarak karşımıza çıkacaktır. Bu nedenle inşaat faaliyetlerinin türü ve üreme takvimi arasında bir korelasyon sağlanabildiği takdirde inşaat faaliyeti sırasında ortaya çıkabilecek sesten hayvanların olumsuz etkilenmesini önüne geçilebilecektir. Bu korelasyonun sağlanabilmesine yönelik olarak en yakın ilgili kurum ya da kuruluştan bu alanda deneyim sahibi bir uzman desteğine de gereksinim duyulabilecektir.

Proje kapsamında değişik yapılar tesis edilecektir. Tesis edilecek yapının ve inşaatın türüne bağlı olarak farklı kesimlerde gerçekleştirilecek inşaat çalışmalarında ve malzeme taşınacak güzergâhlarda yoğun bir trafik söz konusu olacaktır. Örneğin tünel inşaatı aşamasında aralıksız çalışma koşulları söz konusu olacaktır. Faaliyetle bağlantılı olarak yararlanılacak ulaşım yollarının yakınındaki kesimlerde sürekli olarak yaşayan veya geçici süreler için buralarda bulunan hayvanlar, araç kaynaklı değişik risklerle karşı karşıya kalacaklardır. Mekanik zararlar dışında bunlardan en önemlileri kontaminasyon ve eksoz ürünlerinin meydana getirebileceği öldürücü olmayan zehirlenme riskidir. Bilindiği




147/398

gibi lastik kaplama maddeleri, motorun hareketli parçaları, gövdenin diğer parçaları, fren izleri ve yağlama yağlarının yanma ürünleri kontaminasyona yol açan bileşenlerdir. Bu risk sadece yaban hayvanları için değil hali hazırda kullanılmakta olan yolların civarında yaşayan, yöre sakinleri dâhil çevredeki tüm canlılar için de geçerlidir.

Gün geçtikçe çevreye daha az emisyon bırakan araçların üretilmesi ve kullanılması

zorunluluğu ile ağır vasıtalar gibi gürültü ve çevre kirliliğine yol açan araçların belli zaman dilimleri içerisinde kullanımına izin verilmesi gibi gelişen teknolojinin kullanımı ve yönetimlerce alınan tedbirler ile düzenlemeler karayolu kökenli kirliliğin en aza indirilmesi amacına yöneliktir ve ne derece titizlikle uygulanırsa amaca o derece yaklaşılmış olacaktır.

Proje Alanı ve Kuş Göç Yollarıyla İlişkisi Türkiye konumu itibariyle kuzey-güney enlemleri arasında uzanan önemli kuş göç

güzergâhlarından bazılarının üzerinde bulunmaktadır. Ayrıca ülke içerisinde kuşlar açısından büyük önem taşıyan sulak alanlar arasında da değişik özelliklerde göç hareketleri sergilenmektedir. Bu göç hareketlerinin şekillenmesi sürecinde en önemli etkenlerden birisi de topografik yapıdır. Özellikle göç yolları üzerindeki yüksek dağ oluşumları ve vadiler göç yollarını belirleyen ana oluşumlardır. Göçmen formlar göç esnasında karşılarına çıkan yüksek dağ formasyonları söz konusu olduğunda en yakın vadilere yönelmektedirler. Ülkemizin diğer kesimlerinde olduğu gibi Karadeniz bölgesi üzerinde de değişken yoğunluklu göç hareketleri yaşanmaktadır. Proje alanına yakın olan ve Doğu Karadeniz bölgesi üzerinden geçen göç güzergahı proje alanına yakın değildir. Bu nedenle bu kesimden geçiş yapan göçmen formlar bu kesimleri kullanmamaktadır. Bu açıdan herhangi bir risk söz konusu değildir. Diğer taraftan, özellikle kış döneminde kuzey enlemlerinden güney enlemlerine doğru düzensiz bir göç hareketi şekillenmektedir. Bu hareketin baş aktörleri su kuşlarıdır. Başta ördekler ve kazlar ülkemiz sınırları içerisindeki sulak alanlara gelerek kış dönemini geçirirler. İşte bu süreçte Karadeniz Bölgesi’nde denize dik uzanan akarsu vadilerinin büyük bir kısmı kullanılmaktadır. Sonbahar mevsiminde de Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin hayata geçirileceği kesimler üzerinden göç hareketleri gerçekleşmektedir. Bu göç hareketleri genellikle yırtıcı kuş türlerinin yoğunlaştığı sürüler tarafından gerçekleştirilmektedir. Fakat hiçbir zaman Doğu Karadeniz Bölgesi’nde en yoğun göç hareketlerinin sergilendiği Çoruh Vadisi üzerinden gerçekleşen göç hareketlerinin yoğunluğuna ulaşamamaktadır. Korunan Fauna Bileşenleriyle İlgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

a) Bern Sözleşmesi Ek Listelerinde Yer Alan Türlerle İlgili Olarak;

Hazırlanmış olan fauna envanter tablolarından da (Tablo 50.-51.-52.) görülebileceği gibi proje alanı içerisinde Bern Sözleşmesi ek listelerinde (Ek-II ve Ek-III) giren türler bulunmaktadır. Bern Sözleşmesinin II. Bölümünde tüm taraf ülkelerin EK-II ve EK-III’e giren göçmen türler açısından önem taşıyan alanlara özel önem vermek zorunda oldukları vurgulanmaktadır. Proje alanı bu açıdan da değerlendirilmiş ve alanın göçmen türler açısından beslenme, dinlenme gibi amaçlarla kullanılmadığı belirlenmiştir. Sözleşmenin 6. Maddesine göre, özellikle EK-II’de bulunan yabanıl fauna türleri için yakalama, tutsak etme ve öldürme fiilleri, bu türlere ait dinlenme ve üreme alanlarının bozulması veya tahrip edilmesi, yabanıl fauna türlerinin özellikle üreme, beslenme, kışlama periyotlarında rahatsız edilmesi,bu türlere ait yumurtalara zarar verilmeyecek, bu yumurtaların boş bile olsa toplanmayacaktır.




148/398

Proje alanında gerçekleştirilecek her türlü faaliyet esnasında, özellikle Bern Sözleşmesi ekleri EK-II ve EK-III’e giren yabanıl hayvan türleriyle ilgili olarak yukarıda verilen önlemlere titizlikle uyulacaktır.

Sözleşmenin EK-III’e giren yabani fauna türleriyle ilgili olarak düzenlemeleri Madde

7’de belirtilmiştir. Buna göre tüm taraf ülkeler EK-III’e giren yabani fauna türleri için uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri almak zorundadır. Bu önlemler EK-III’te yer alan türlerle ilgili her türlü işletme faaliyetinin yabanıl hayvan türlerinin populasyonlarını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmesini şart koşmaktadır.

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları

doğrultusunda hazırlanan koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uyulması gereklidir. Bu türler arasından EK LİSTE-I’ de yer alan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Bakanlık tarafından koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarının avlanması, ölü ya da canlı bulundurulması ve nakledilmesi yasak olup titizlikle uyulacaktır.

b) Avrupa Kırmızı Listesi’nde Yer Alan Türlerle İlgili Olarak;

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında yaşadığı veya geçici süreler için bu kesimleri ziyaret ettiği belirlenen fauna bileşenlerinin büyük bir kısmı Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) kriterlerine göre “LC” (=Least Concern) yani ‘En Düşük Derecede Tehdit Altında” kategorisinde yer almaktadır. Bu kategoriye giren türlerle ilgili olarak çok özel koruma önlemlerine gereksinim bulunmamaktadır. Bern Sözleşmesi ve Merkez Av Komisyonu koruma listelerinde yer alan türlerle ilgili olarak yapılması gerekenler bu kategoride yer alan türler açısından yeterli olabilecek önlemlerdir.

Faaliyet sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede doğal olarak bulunan yabanıl

fauna bileşenleri arasında yer alan türler arasından Avrupa Kırmızı Listesi’nde “Vu”, yani “Hassas, Zarar Görebilir” kategorisine giren türler için yine bu listelerde “orta vadeli bir gelecekte nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler” tanımlaması yapılmaktadır. Özellikle bu türler ve habitatlarıyla ilgili olarak faaliyetten kaynaklanabilecek çıkabilecek risklerin ortadan kaldırılmasında öncelikler söz konusudur.

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu kararları

doğrultusunda hazırlanan 2010-2011 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uyulacaktır.

2) İşletme Aşamasında Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesiyle ilgili olarak

tesislerin inşaat ve ilgili donanımın montaj çalışmalarının tamamlanması sonrasında santralden enerji üretilmeye başlanacaktır. Bu süreçte akarsu yatağından çevrilerek kısa süreler için regülatör gövdesi arkasında biriktirilmiş olan sudan istifade edilecektir. Tesis edilen regülatör gövdesi aracılığıyla akarsu yatağından çevrilecek sular tesis edilecek iletim yapısı aracılığıyla önce yükleme havuzuna iletilecek oradan da santral binası bünyesindeki türbinlere düşürülerek elektrik üretimi gerçekleştirilecektir. Üretim sonrasında akarsu yatağından belli bir mesafe boyunca ayrılmış olan sular yeniden akarsu yatağına deşarj edilecektir. Bu süreçte üzerinde durulması gereken en önemli nokta, bu rapor ile önerilen ve yetkili merciler tarafından onaylanarak son şekli verilen, miktarı belirlenen Çevresel Akış Miktarı (Can Suyu) olarak tanımlanan su miktarının akarsu yatağında bulunmasının sağlanmasıdır.




149/398

Bilindiği gibi HES projelerinde elektrik üretimi süreci, ilgili otorite tarafından düzenlenmektedir. Sunuma ve talebe göre bazı zaman dilimlerinde elektrik üretimine ara verilmesi gerekebilecektir. Bu süreçte akarsu yatağında bulunması gereken su miktarıyla ilgili herhangi bir risk söz konusu olmayacaktır. Tersi kabul edildiğinde, Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinde aralıksız olarak elektrik enerjisi üretileceği kabul edildiğinde regülatörden sonra, santralden akarsu yatağına bırakılacağı kesime kadar olan mesafede akarsu yatağında bulunması gereken su miktarının önemi büyüktür. Akarsu yatağındaki sucul yaşam bileşenleri yanında karasal ortamların sakinleri olmalarına karşılık değişik amaçlarla akarsu yatağındaki sudan istifade eden formların bölgede bulunmaları açısından bırakılacak suyun yaşamsal önemi vardır. Burada temel prensip, enerji üretimi yapılmadığı dönemlerde bile akarsuyun bulunduğu bölgede hakim olan ortalama sıcaklıklar ve ekstrem koşullar göz önüne alınarak en sıcak dönemde akarsu yatağında bulunan su miktarının altında kalmayacak miktarda suyun akarsu yatağında bulunmasına özen gösterilmesidir. Bu süreçte bu amaçla bırakılan su miktarını düzenli olarak izlemeye yönelik bir donanımın tesis edileceği de bilinmektedir. Burada işletmeciye düşen sorumluluk izleme şartlarına gerek olmadan söz konusu suyun akarsu yatağına bırakılmasını kendisinin de istemesi, lokal doğal yaşamın devamlılığı açısından söz konusu suyun akarsu yatağında olması gerekliliğini anlamış olmasıdır.

İşletme aşamasında üzerinde durulması gereken diğer önemli nokta ise çalışmalar

nedeniyle değişik derecelerde dönüşüme uğramış kesimler ile çeşitli amaçlarla geçici olarak kullanılmış ortamların rehabilite edilmesidir. Çalışmalara başlamadan önce hazırlanmış olan raporlarda vurgulanan ve çözümlerine yönelik olarak taahhüt edilen rehabilitasyon ve iyileştirme çalışmaları mutlaka, eksiksiz olarak yerine getirilecektir. Bölgede, gerek proje sahasında, gerekse de diğer kesimlerde çalışmalar nedeniyle ortaya çıkmış, çeşitli nedenlerden veya aksaklıklar nedeniyle unutulmuş veya kaldırılması sonraya bırakılmış tüm olası atıkların veya artık malzemenin dikkatli bir şekilde uzaklaştırılması, yasa ve yönetmeliklere göre tasfiyesi veya depolamasının gerçekleştirilmesi ve bu kesimlerin çalışma öncesindeki durumuna getirilmesi de çok önemlidir. Karadeniz Bölgesine has iklim ve bitki örtüsü bu konuda gereken desteği sağlayacaktır. Yani kaldırılması gereken malzemeler doğal ortamlardan uzaklaştırıldıktan sonra dönüşüme uğramış kesimlerde kısa süre içerisinde önce tek yıllık bitkiler, daha sonra da çok yıllık bitkiler birbirini izleyecek, herhangi bir olumsuz süreç yaşanmadığı takdirde bu kesimler zaman içerisinde, yavaş da olsa eski konumuna geri dönecektir.

Bu süreçte katkı sağlamak amacıyla peyzaj çalışmaları, bitkilendirme ve

ağaçlandırma çalışmaları yapılacaktır. Bu amaçla yapılacak çalışmalarda gelişigüzel uygulamalar yerine yörenin bitkisel formasyonunun ana bileşenlerinin kullanıldığı veya bu formasyon ile uyumlu türlerin tercih edilmesi başarı şansını artıracak, iyileştirme sürecini de kısaltacaktır. Bu süreçte konunun uzmanlarından veya proje sahasına yakın kesimlerde bulunan ilgili kuruluşlardan destek alınabilecektir.

Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan birisi de inşaat

sürecinde akarsu yatağına yapılan bilinçli veya bilinçsiz müdahalelerin ortadan kaldırılması konusundadır. Her ne kadar inşaat sürecinde bu konuda çok özenli olunması, akarsu yatağına herhangi bir deşarj veya tasfiye yapılmaması önerilmiş olsa da istenmeyen nedenlerle bu tip etkiler gerçekleşebilmektedir. İnşaat çalışmaları sonrasında, regülatör inşası haricinde akarsu yatağının doğal yapısını değiştirecek şekilde gelişmiş tüm müdahalelerin ortadan kaldırılacaktır. Bu nedenle yatağa düşmüş taş ve kayaların, eğer hafriyat yapılmış ise bu malzemenin özenli bir şekilde bu kesimlerden uzaklaştırılması sağlanacaktır. Bu çalışma sürecinde kısa süreli de olsa doğal akışın




150/398

kesilmesine; akarsu yatağında uzun süreli bulanıklığa neden olabilecek çalışma şekillerinden kaçınılmasına dikkat edilecektir.

Bu aşamada dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan birisi de tesis edilen

regülatör gövdesi arkasında şekillenen su birikintisinin kesinlikle bir üretim veya süs havuzu şeklinde kullanılmasına izin verilmeyecektir. Benzer şekilde buralara aşılanabilecek farklı balık türleri akarsu sisteminde çok önemli sorunları da beraberinde getirebileceğinden bu konuda da çok hassas olunacaktır.

Av Hayvanlarıyla İlgili Değerlendirme Bilindiği gibi Türkiye gerek flora, gerekse de fauna bileşenleri açısından zengin

olarak tanımlanabilecek bir konumdadır. Faunanın zenginliği kaynağını fauna olan av ve avcılık faaliyetlerini de doğrudan ilgilendirmektedir. Bilindiği gibi av hayvanlarının tamamına yakının karasal fauna bileşenlerinden olan kuşlar ve memeli hayvanlar sınıflarına bağlı türlerdir.

Ülkemizde av hayvanlarının belirlenmesi ve avcılık ile ilgili düzenlemeler Orman ve

Su İşleri Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir. Bakanlık tarafından her av sezonu için av hayvanları yeniden belirlenmektedir. İşte bu listeler esas alınarak yapılan değerlendirme sonucunda proje alanı sınırları içerisinde kaydedilen av hayvanları ile ilgili bir değerlendirme de yapılmıştır. Bu değerlendirme Kuşlar ve Memeli Hayvanlar sınıflarıyla ilgili olarak hazırlanmış olan envanter tablolarında ilgili sütunlarda verilmektedir. Bu sütunlarda “av hayvanı” konumundaki yabanıl türler için Bakanlık tarafından belirlenmiş düzenlemeler ışığında gereken bilgilendirmeler yapılmış, türler Ek-I, Ek-II ve Ek-III gibi kategoriler aracılığıyla tablolarda, ilgili sütunlarda değerlendirilmiştir. Ayrıca metin içerisinde bu kategorilerin açıklamaları da verilmiştir. Çalışmanın sonunda, “HES Projesinin Fauna Bileşenlerine Olası Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler” kısmında ise bu sınıflandırmaya giren av hayvanları ile ilgili değerlendirmeler yapılarak alınması gereken önlemlere de değinilmiştir.

Tablo 53. Proje Alanı Sınırları İçerisinde ve Yakın Çevrede Kaydedilmiş Olan Türler Arasından “Av Hayvanı” Statüsüne Sahip Olan Kuş ve Memeli Hayvan Türleri.

Bilimsel Adı Türkçe Adı MAK Kategorisi

KUŞLAR AVES

Columbia livia Kaya güvercini EK-III

Garrulus glandarius Kestane kargası EK-III

Corvus corone Leş kargası EK-III

Passer montanus Dağ serçesi Ek-III

MEMELİ HAYVANLAR MAMMALIA

Vulpes vulpes Kızıl tilki Ek-III

Martes foina Kaya Sansarı Ek-III

Sus scrofa scrofa Yabani domuz Ek-III

Proje Sahasına Yakın Kesimlerde Özel Statülü Korunan Alanların

Mevcudiyeti Bu çalışma kapsamında Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052

MWe)” projesiyle ilgili olarak tesis edilmesi planlanmış olan farklı yapıların yer alacağı değişik kesimlerin herhangi bir koruma alanı içerisinde bulunup bulunmadığı; ayrıca söz konusu kesimlere yakın, projeden etkilenebilecek herhangi bir korunan alan bulunup




151/398

bulunmadığı; eğer varsa söz konusu projeden etkilenip etkilenmeyeceği konusunda da inceleme ve değerlendirmeler yapılmıştır.

Bu değerlendirme ve incelemeler sonucunda “Taşlıkaya Regülatörü ve HES

(22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasının tamamının ya da bir kısmının herhangi bir korunan alanın sınırları içerisinde yer almadığı; ayrıca proje sahasına yakın kesimlerde “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” bünyesinde gerçekleştirilecek çalışmalardan olumsuz etkilenebilecek bir korunan alanın bulunmadığı da belirlenmiştir.

Akarsu Yatağına Bırakılması Gereken Su Miktarının Lokal Fauna Bileşenleri Açısından Değerlendirilmesi

Bilindiği gibi akarsu ortamlarının en önemli canlı bileşenleri balık türleridir. Bu formlar dışında birçok makroskopik ve mikroskobik sucul form da akarsu ortamının vazgeçilmez öğeleridir. Omurgalı formu olan balık türlerinden sonra akarsu ortamını yaşam alanı olarak seçen canlı grupları arasında yer alan omurgalı sınıflarından ikiyaşamlılar, bazı sürüngenler ve kuş türleri yanında sınırlı sayıda da memeli hayvan türüdür.

Akarsu ortamlarında tesis edilen her türlü yapı bu ortamlardaki su rejimini, en azından belirle mesafeler boyunca etkileyebilmektedir. Bu etkilenme sonucunda doğal yapı ve bileşenler açısından bazı riskler ortaya çıkmaktadır. Bu risklerin ortadan kaldırılabilmesi veya en aza indirilebilmesi açısından regülatör ile santral arasında kalan mesafede akarsu yatağında belli miktarda suyun bulunması zorunluluğu söz konusudur. Bu miktar “Çevresel Akış Miktarı” olarak adlandırılmaktadır. Akarsu yatağına bırakılacak su miktarının belirlenmesi sürecinde hem akarsu yatağının doğal sakinlerinin gereksinimleri öncelikli olarak göz önünde bulundurulmak hem de söz konusu kesim boyunca tarımsal faaliyetlerini sürdürmekte olan yöre sakinlerinin su kullanım haklarının da göz önünde tutulması zorunluluğu vardır. Yürürlükte olan yönetmelikler gereği akarsu yatağına bırakılması gereken su miktarının yıllık ortalama akış değerinin % 10’undan düşük olmaması zorunluluğunu getirmiştir. Söz konusu miktarın enerji üretiminde kullanılmaması da başka bir zorunluluktur.

Bu nedenle akarsu yatağına bırakılması gereken su miktarı ve sürekliliği öncelikle balıklar, daha sonra da yukarıda değinilen diğer karasal omurgalı faunasının bazı bileşenleri açısından değişen derecelerde önemlidir. İkiyaşamlı türleri dışında kalan omurgalı faunası sakinleri açısından akarsu yatağında suyun bulunması, özellikle su gereksinimlerini ve kısmen de besin ihtiyaçlarını bu ortamdan karşılayan türler açısından önem taşımaktadır. Öncelikle Ballı Dere sakinleri olan Balık türleri için hesaplanan ve akarsu yatağında bulunması gereken su miktarı diğer fauna bileşenlerinin su gereksinimlerini karşılamak açısından da yeterli olacaktır.

Resmi Gazete 26.06.2003 tarihinde yayınlanan 25150 sayılı “Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükmü ve bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen hidrojeolojik değerlendirmeler sonucunda Taşlıkaya Regülatörü akarsu kesit alanından Ballı Dere akarsu yatağına bırakılması önerilen çevresel akış miktarının yıllık ortalama değerinin yıl boyunca % 11’inden az olmaması gerektiği düşünülmektedir.

Çevresel Akış veya Can Suyu olarak da adlandırılan söz konusu miktarlardaki suyun Ballı Dere akarsu yatağına bırakılması durumunda bu habitat tipindeki doğal yaşamın kesintiye uğramayacağı, diğer habitatlardan bu kesimlere farklı gereksinimlerini




152/398

karşılamak üzere gelen yabanıl formlar açısından da önemli bir sorun yaşanmayacağı düşünülmektedir.

IV.2.15. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları Artvin, hem yeşil doğasıyla, hem de jeolojik yapısıyla ayrıcalıklı bir yöredir. Derin

kanyonları, mağaraları, kaplıcaları, ayı hamamı adı verilen suyun oluşturduğu kaya oyukları, krater ve buzul gölleriyle çok değişik fiziki özelliklere sahiptir. Kaleleri, kemer köprüleri, camileri, kiliseleri gibi tarihi kalıntılar bakımından da açık hava müzesi gibidir. Bilimsel incelemelere konu olan faunası ve florasıyla Artvin, çok önemli konumdadır. Başka yörelerde rastlanmayan Kafkas engereği, dağ horozu, çengel boynuzlu iri dağ keçisi ve dünyanın en büyük kafalı boz ayıları Artvin’de barınmaktadır. Kızıl akbaba türü bu yörede koloniler halinde yaşamaktadır. Bitki çeşitliliği ve endemik türlerin çokluğu ilii bir botanik bahçesine dönüştürmüştür.

Faaliyet alanın bulunduğu Artvin İlinde;

Tabiatı Koruma Alanları;

Borçka Camili-Gorgit Tabiatı Koruma Alanı Borçka Camili-Efeler Ormanı Tabiatı Koruma Alanları, Çamburnu -Tabiatı Koruma Alanı Milli Parkları; 16.988 hektar alanıyla Hatila Vadisi; Jeolojik, jeomorfolojik oluşumlar ve yaban hayatı zenginliği Artvin İl Merkezinden 10 km.lik stabilize bir yol ile ulaşım sağlanmaktadır. 3.766 hektar alanıyla Karagöl – Sahara; Hidrografik yapı ve vejetasyon zenginliği ve geleneksel yaylacılığıyla Şavşat İlçesi sınırları içinde bulunan Karagöl-Sahara Milli Parkı iki ayrı sahadan oluş- maktadır. Sahara, Şavşat ilçesine 17 km. uzaklıkta olup Şavşat-Ardahan Karayolu üzerindedir. Tabiat Parkları 368 hektar alanıyla Borçka-Karagöl; Erozyon nedeniyle gölün dolma tehlikesiyle karşı karşıya kalması dolayısıyla rekreasyon ve eğitim amaçlı koruma altına alınmıştır.

Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları; 23,500 hektar alanıyla Yaban Keçisinin koruma altında bulunduğu Artvin Yusufeli Çoruh Vadisi bulunmaktadır. Korunan alanları gösterir kroki Şekil 12.’de verilmiştir.




153/398

Şekil 12. Artvin İli Korunan Alanları Gösterir Kroki Faaliyet alanının bulunduğu Arhavi İlçesinin; Kültür değerleri bakımından zengin bir

geçmişe sahip olduğu bilinir. Gerek üzerinde yaşayan tarihi uygarlıkların ve gerekse batı etkileşiminin sentezi ile Türkiye mozayığının en güzel örnekleri görülür. Giyim yaşam tarzı, ekonomi, sosyal olgular, Arhavi’lilerin kendine has sosyolojisini yaratmıştır. Bu gerçeğe paralel olarak sürekli yeniliğe açık kültür kavramı toplumun büyük kesimini adapte etmiştir. Bununla birlikte tarihi görevinin ve kültürünü de muhafaza ederek günümüze kadar intikali olmuştur. Bu sentez içerisinde birçok tarihsel olgular ve medeniyetler var olmuş o varlığın kalıntıları ise günümüze kadar gelmiştir. Bu yerleşimde yaşayan tarihi ve o tarihe ait eserler aşağıda belirtilmiştir.

Gezilecek Tarihi ve Turistik Yerler Arhavi bu alanda coğrafi konumu itibariyle bir hayli şanslıdır. Körfez kıyısına

kurulan Arhavi’nin hemen üstünde bir heykel gibi duran Cenevizlilerden kalma Ciha gözetleme kalesi merkez, Ulukent Ortacalar Camileri, Ortacalar Çifte Kemer, Orçi Deresi Kemer, Derecik Köyü Kemer, Aşağı Şahinler Köyü Kemer Köprüleri birer sanat harikalarıdır. Ayrıca Dereüstü, Derecik ve Kavak Köylerinde tesis edilen Alabalık üretim çiftliği ve sosyal tesisleri ile restoranları görülmeğe değer yerlerimizden bazılarıdır. Metruk kilise manzara açısından doyumsuz seyirlerle kayalık mevkiindeki Martı Kuşu Cenneti gezilecek önemli yerlerimizin başındadır.




154/398

Tarihi Ören Yerleri ve Eski Eserler

a) Ciha Kalesi : Yapıldığı tarih kesin olarak bilinmemekle beraber belde sakinleri Cenevizliler zamanından kaldığını söylemektedirler.

b) Çifte Köprüler: Ortacalar Bucak merkezinde biri birine tamamlayan tam daire özelliğini gösteren 2 köprü olarak inşa edilmiştir. Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber en az 250 yıllık olduğu söylenmektedir.

c) Kemer Köprü Köprüsü: Tam daire kemer özelliğinde yapılmıştır. Yapıldığı zaman bilinmemektedir. En az 400 yıl olduğu söylenmektedir. 1994 tarihinde çökmüştür.

d) Derecik Köprüsü: Kemer köprü olarak yapılmıştır. Yapıldığı zaman bilinmemektedir. En az 100 yıllık olduğu söylenmektedir.

e) Gemi Kayası ve Taş Gemi: Balıklı ormanları içerisinde gemiye benzeyen bir kaya görünümündedir. Ulaşımı çok zordur.

f) Arhavi Merkez Cami: Yapılış zamanı kesin bilinmemektedir. Birkaç defa onarım geçirdiği ve minaresinin yakın bir zamanda yapıldığı tespit edilmiştir. Çatı altında gizli kubbesi vardır. Ahşap işlemleri kendine has bir güzelliğe sahiptir.

g) Ulukent Cami: Köylü imecesiyle Hasan adında bir usta tarafından yapıldığı söylenmektedir. Ahşap bölümleri ve işlemleri çok sanatkarane yapılmıştır. Birkaç defa onarım görmüştür. Vakıflar eliyle yeniden onarılmıştır. En az 100 yıllık ömrü olduğunu söylenmektedir.

h) Dikyamaç Camisi: Ulukent camisi özelliklerini göstermektedir. Aynı usta tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Vakıflar tarafından onarılmıştır. Minaresi yeni yapılmaktadır.

Faaliyet alanının bulunduğu Arhavi İlçesi dâhilindeki korunan alanları gösterir kroki

Şekil 13.’de verilmiştir.




155/398

Şekil 13. Artvin İli Korunan Alanları Gösterir Kroki

Krokiden de anlaşılacağı üzere Arhavi İlçesi dahilinde Korunan Alan

bulunmamaktadır.

IV.2.16. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri),

İçerdiği polimetal maden yatakları ve zuhurları bakımından (bakır-kurşun-çinko-altın-gümüş) ülkemizin en önemli metalojenik kuşaklarından birini oluşturan ve Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Artvin ili, metalik maden yatakları ve zuhurları bakımından oldukça zengindir. Endüstriyel hammadde açısından ise çok önemli yataklara sahip değildir.

Metalik maden yatakları; volkanojenik masif sülfid tip (Cu-Pb-Zn), damar tip (Pb-

Zn), epitermal tip (Au) ve skarn tip yataklar şeklinde sınıflandırılır. Bölgedeki en önemli altın yatağı Cerrattepe-Kafkasör Altın yatağıdır. Bu yatakta 4 gr/ton Au, 140 gr/ton Ag (okside cevher); 1,2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag (sülfitli cevher) saptanmış olup 8.200.000 ton




156/398

toplam rezervli okside cevher, ayrıca 3.900.000 ton toplam rezervli sülfitli cevher bulunmaktadır. En önemli bakır-kurşun-çinko yatağı Murgul ilçesinde bulunmaktadır. Bunlar önem sırasına göre şöyle sıralanmaktadır; Murgul Anayatak %1.594 Cu tenörü içermektedir ve 18.000.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahip olup yatak işletilmektedir. Murgul’daki diğer bir yatak % 0.99 Cu tenörlü Murgul-Çakmakkaya bakır-kurşun-çinko yatağı olup, 16.618.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. 2005 yılı itibariyle bu iki yatakta yaklaşık 4.800.000 ton cevher rezervi kalmıştır (Kaynak: KBİ). Murgul-Çarkbaşı bakır-pirit yatağı % 0.85 tenör ve 1.289.365 ton görünür rezerve sahiptir. Cerrattepe-Kafkasör sahası % 5.2 Cu (1.2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag değerleri bilinmektedir) tenörlüdür ve 3.900.000 ton toplam rezerve sahiptir.

Borçka-Akarşen pirit-bakır yatağı % 3.2 Cu (1.5 gr/ton Au 28 gr/ton Ag değerleri

bilinmektedir) tenörlüdür ve 662.043 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Murgul-Başköy bakır-çinko-pirit sahası % 3.18 Cu ve % 1.24 çinko tenörlü olup 33.500 ton görünür, 50.000 ton muhtemel rezerve sahiptir. Murgul-Aducadere-Kızılkaya bakır-pirit sahası % 1.09 Cu tenörlüdür ve 1.894.664 ton mümkün rezerve sahiptir. Borçka - Irsahan (Irsa - Erenler) pirit- çinko-bakır - kurşun yatağı % 0,5-1 Cu tenörlü olup 1.000.000 ton mümkün rezervlidir. Borçka-Kuvarshan (Bakırköy) bakır-kurşun-çinkopirit- altın-gümüş yatağı % 2.16 Cu ve % 47.4 S tenöründedir ve 50.800 ton görünür, 462 000 muhtemel rezervinde olup 1937-1941 yılları arasında yataktan 8.815 ton bakır olmak üzere toplam 232.388 ton cevher çıkarılmıştır. Merkez-Sinkot kurşun-çinko yatağı % 0.39 Zn tenörlüdür ve 5.000.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Merkez-Seyitler bakır-kurşun-pirit-çinko yatağı % 1.68 Cu tenörlüdür ve 1.749.110 ton görünür+muhtemel bakır rezervlidir. Bu yatak % 2.51 Zn tenörlü olup 1.064.264 ton görünür+muhtemel çinko rezervine sahiptir. Bu yatak için 0.35 gr/ton Au, 36.84 gr/ton Ag değerleri bilinmektedir ve 1.484.640 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Şavşat- Meydancık (Dereiçi)-Madenköy bakır-kurşun-çinko sahası % 1.16 Cu, % 0.22 Pb ve % 1.75 Zn tenörlüdür ve 344.000 ton görünür+muhtemel rezervlidir. Hopa-Peronit-Abana çinko-kurşun-bakır sahası % 2-12 Zn ve % 0.89 Cu tenörlü ve 69.770 ton görünür, 174.450 ton muhtemel rezerve sahiptir. Ardanuç-Gümüşhane Köyü için % 0.3 bakır, 0.3 gr/ton altın değerleri bilinmektedir ve 30.000.000 ton rezerv hesaplanmıştır. Şavşat-Meydancık Köyü sahaları % 1.36 Cu, % 0.38 Pb ve % 3.21 Zn tenörlü olup 344.264 ton rezervi olduğu bilinmektedir. Artvin ili Manganez yatakları bakımından iyi bir potansiyele sahiptir, Merkez -Tütüncüler sahaları % 24.79 Mn tenörlüdür ve 25.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Merkez-Sarıbudak (Melo) sahası % 25-35 mangan tenörlüdür ve 58.500 ton toplam rezerve sahiptir. Merkez-Balcı sahası % 42.17 Mn tenörlüdür ve 20.000 ton muhtemel rezerve sahiptir. Ardanuç-Aşağıırmaklar-Demirci ve Kontromtaşı sahaları %25- 39 Mn tenörlüdür ve 11.000 ton toplam rezerve sahiptir. Ardanuç-Aşağıırmaklar-Kapıköy ve Ustalar sahaları % 28-39 Mn tenörlüdür ve 7.000 ton toplam rezerve sahiptir. Ardunuç-Kaleardı sahası % 19.14-40.80 Mn tenörlüdür ve rezerve yönelik bir çalışma yoktur. Ardunuç-Paşalı Yaylası Sahası %20.89 Mn tenörlüdür ve 8.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir.

Artvin ili, Çimento hammaddesi olarak işletilen Hopa-Hertek sahası orta kaliteli kireçtaşı olup 60.000.000 ton mümkün rezerve sahiptir. Şavşat-Karçaldere feldspat yatağı % 5.1 K2O, % 4.6 Na2O ve % 4.6 Fe2O3 tenörlü olup zenginleştirildikten sonra ise % 5.76 K2O, % 4.64 Na2O değerlerine ulaşmaktadır. Rezerv potansiyeli kuvars+feldispat için 400.000.000 tondur. Yusufeli-Lusuncur grafit sahası tenörü % 14.29 ile 76.88 karbon arasında değişmektedir. 1.195 ton görünür rezervi olan grafit-antrasit yatağı belirlenmiştir. Yatakta antrasitin bulunması grafitin ekonomik olarak kullanılmasını engellemektedir. Derinköy-Killik Tepe kil yatağı % 14.72 Al2O3, % 2.18 Fe2O3 tenörlüdür. 87.5000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir.




157/398

ALTIN (Au) Cerrattepe-Kafkasör Yatağı Tenör :4 gr/ton Au, 140 gr/ton Ag (okside cevher) ; 1.2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag (sülfitli cevher). Rezerv :8.200.000 ton toplam rezervli okside cevher, ayrıca 3.900.000 ton toplam rezervli sülfitli cevher bulunmakta dadır. BAKIR-KURŞUN-ÇİNKO (Cu-Pb-Zn) Borçka-Akarşen pirit-bakır Yatağı Tenör : % 3.2 Cu (1.5 gr/ton Au, 28 gr/ton Ag değerleri bilinmektedir). Rezerv : 662.043 ton görünür+muhtemel rezerv.

Borçka-Irsahan (Irsa-Erenler) pirit-çinko-bakır-kurşun Yatağı Tenör : % 0.5 - 1 Cu Rezerv : 1.000.000 ton mümkün rezerv. Yatak önceki yıllarda işletilmiştir.

Yukarımaden Köy (Hot)-Belizer ve Meydan Mahallesi bakır-pirit-çinko-kurşun Sahası Tenör : - Rezerv : Yatak daha önceki yıllarda işletilmiştir.

Borçka-Kuvarshan (Bakırköy) bakır-kurşun-çinko-pirit-altın-gümüş Yatağı Tenör : % 2.16 Cu ve % 47.4 S Rezerv :50.800 ton görünür, 462.000 muhtemel olup 1937-1941 yılları arasında yataktan 8.815 ton Cu olmak üzere toplam 232.388 ton cevher çıkarılmıştır. Merkez-Sinkot kurşun-çinko Yatağı Tenör : % 0.39 Cu Rezerv : 5.000.000 ton görünür + muhtemel rezerv. Murgul-Başköy bakır-çinko-pirit Sahası Tenör : % 3.18 Cu ve % 1.24 Zn Rezerv : 33.500 ton görünür, 50.000 ton muhtemel rezerv. Murgul-Aducadere-Kızılkaya bakır-pirit Sahası Tenör : % 1.09 Cu Rezerv : 1.894.664 ton mümkün olup yatak umut vericidir. Murgul-Anayatak bakır-kurşun-çinko-pirit Yatağı Tenör : %1.594 Cu Rezerv :18.000.000 ton görünür+muhtemel rezerv olup, yatak işletilmektedir. Murgul-Çakmakkaya (Borçka) bakır-kurşun-çinko-pirit Yatağı Tenör : % 0.99 Cu Rezerv :16.618.000 ton görünür+muhtemel olup yatak işletilmektedir. Murgul-Çarkbaşı bakır-pirit Yatağı Tenör : % 0.85 Cu Rezerv : 1.289.365 ton görünür olup yatak günümüzde işletilmemektedir. Merkez-Seyitler bakır-kurşun-pirit-çinko Yatağı Tenör : % 1.68 Cu tenörlü 1 749 110 ton görünür + muhtemel rezerv. % 2.51 Zn tenörlü 1 064 264 ton görünür + muhtemel rezerv (0.35 gr/ton Au, 36.84 gr/ton Ag değerleri bilinmektedir). Rezerv : 1.484.640 ton görünür+muhtemel rezerv.




158/398

Şavşat-Meydancık(Dereiçi) - Madenköy ve Yusuflar bakır – kurşun - çinko Sahası Tenör : % 1.16 Cu, % 0.22 Pb ve % 1.75 Zn Rezerv : 344.000 ton görünür+muhtemel rezerv. Hopa-Peronit-Abana çinko-kurşun-bakır Sahası Tenör : % 2-12 Zn ve % 0.89 Cu Rezerv : 69.770 ton görünür, 174.450 ton muhtemel rezerv. Kafkasör-Cerrattepe Sahası Tenör : % 5.2 Cu (1.2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag değerleri bilinmektedir) Rezerv : 3.900.000 ton toplam rezerv. Ardanuç-Gümüşhane Köyü Tenör : % 0.3 Cu, 41 ppm Au Rezerv : 30.000.000 ton jeolojik rezerv. Şavşat-Tepebaşı Sahası Tenör : % 3.08 Cu Rezerv : 59.000 ton görünür rezerv. Arhavi-Yukarıkutunit (Tepeköy) Sahası Tenör : - Rezerv : 300 ton görünür rezerv. Şavşat- Meydancık Sahaları Köyü Tenör : % 1.36 Cu, % 0.38 Pb ve % 3.21 Zn Rezerv : 344.264 ton rezerv. Merkez-Melo Sahası Tenör : % 1.5-3 Cu ve % 3-10 Zn Rezerv : 3.500 ton görünür rezerv. Yusufeli-Esendal Sahası Tenör : Düşük tenörlü Cu ve Au Rezerv : 1.000 ton görünür+muhtemel rezerv. Yusufeli-Balcılı Pirit-Bakır yatağı Tenör : Eşdeğer % Cu 0.25 Rezerv : 145.000.000 ton görünür rezerv. ÇİMENTO HAMMADDELERİ (Çmh) Hopa-Hendek Sahası Kalite : Orta Rezerv : 60.000.000 ton mümkün kireçtaşı rezervi. FELDİSPAT (Fld) Şavşat-Karçaldere feldispat Yatağı Tenör : % 5.1 K2O, % 4.6 Na2O ve % 4.6 Fe2O3‘tür. Zenginleştirildikten sonra ise % 5.76 K2O, %4.64 Na2O değerlerine ulaşmaktadır. Rezerv : 545.273.437 ton muhtemel rezerv.




159/398

GRAFİT (Grf) Yusufeli-Lusuncur (Değirmentaş) Sahası Tenör : % 14.29 ile 76.88 C Rezerv :1.195 ton görünür rezervi olan grafit-antrasit yatağı belirlenmiştir. Yatakta antrasitin bulunması grafitin ekonomik olarak kullanılmasını engellemektedir. Merkez-Genya Dağ Sahası Tenör : % 26 C Rezerv :Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Merkez-Ortaköy Sahası Tenör : % 7.6 C Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. KİL (Kil) Merkez-Derinköy-Killik Tepe Tenör : % 14.72 Al2O3, % 2.18 Fe2O3 Rezerv : 875.000 ton görünür+muhtemel rezerv. MANGANEZ (Mn) Merkez-Tütüncüler Sahaları Tenör : % 24.79 Mn Rezerv : 25.000 ton görünür + muhtemel rezerv. Merkez-Sarıbudak (Melo) Sahası Tenör : % 25-35 Mn Rezerv : 58.500 ton toplam rezerv. Merkez-Güneyce Mah. Sahası Tenör : % 40 Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Merkez-Balcı Sahası Tenör : % 42.17 Mn Rezerv : 20.000 ton muhtemel rezerv. Merkez-Erenler Sahası Tenör : % 31.51 Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Ardanuç-Aşağıırmaklar-Demirci ve Kontromtaşı Sahaları Tenör : % 25-39 Mn Rezerv : 11.000 ton toplam rezerv. Ardanuç-Aşağıırmaklar-Kapıköy ve Ustalar Sahaları Tenör : % 28-39 Mn Rezerv : 7.000 ton toplam rezerv. Ardanuç-Kaleardı Sahası Tenör : % 19.14-40.80 Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur.




160/398

Ardanuç-Paşalık Yaylası Sahası Tenör : % 20.89 Mn Rezerv : 8.000 ton görünür+muhtemel rezerv. Ardanuç-Tütünlüköy Sahası Tenör : % 53.07Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Ardanuç-Çatalkaya Sahası Tenör : % 35.24 Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Şavşat-Koyunlu, Seyitler ve Cevizli Sahaları Tenör : % 23.50 Mn Rezerv : Cevizli sahasında % 23.50 Mn tenörlü 58.000 ton mümkün rezerv. Şavşat-Çavdarlı Sahası Tenör : % 31.28 Mn Rezerv : 30.000 ton görünür+muhtemel rezerv. Hopa-Peronit Sahası Tenör : % 30-35 Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Borçka-Düzköy-Sağlık Mah. Sahası Tenör : % 30 Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Borçka-Ormanlı ve Zorlu Sahaları Tenör : % 25.29-30 Mn Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. Murgul-Korucular Sahası Tenör : % 22.89-42.80 Mn Rezerv : 20.250 ton görünür+muhtemel rezerv.

Artvin ilindeki Linyit yataklarının durumunu gösteren Tablo 54.’deki verilerden de anlaşılacağı gibi 200.000 ton mümkün rezerviyle Yusufeli-Kölükte bulunan yatakta üretimin ekonomik olmaması nedeniyle çalışma yapılmamaktadır. Ayrıca Artvin İline ait madenleri gösterir kroki Şekil 14.’de verilmiştir.

Tablo 54. Artvin İli Linyit Yatakları

YATAĞIN BULUNDUĞU

YER

Analiz Sonuçları Rezerv (1000 ton) AÇIKLAMA

Su %

Kül %

S %

AID Kcal/kg

Görünür Muhtemel Mümkün

Yusufeli-Kölük Sahası

2,73 4,70 2,78 7426 --- 50 200 Üretim Yok

Kaynak: www.mta.gov.tr.




161/398

Şekil 14. Artvin İline Ait Maden Krokisi




162/398

IV.2.17. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri),

Artvin İli’nde hayvancılık işletmelerinin büyük çoğunluğu küçük aile işletmelerinden oluşmaktadır.

Arhavi İlçesi’nde ticari anlamda hayvancılık gelişmiş değildir. İlçede hayvancılık genellikle aile ihtiyacının karşılanması amaçlı yapılmakla birlikte, kısmen de yerel ölçekte pazara sunulmak amacıyla büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık mevcuttur. İlçe genelindeki büyükbaş hayvan sayısı 750, küçükbaş hayvan sayısı ise 3000’dir.

Tablo 55. Artvin İli 2009 Yılı Verilerine Göre Büyükbaş Hayvan Varlığı

İlçeler Hayvan Sayısı (baş)

Merkez 4.000

Ardanuç 8.300

Arhavi 750

Borçka 4.800

Hopa 1.850

Murgul 1.300

Şavşat 15.000

Yusufeli 10.900

Toplam 46.900

Tablo 56. Artvin İli 2009 Yılı Verilerine Göre Küçükbaş Hayvan Varlığı

İlçe Adı Koyun (baş) Keçi (baş) Toplam (baş)

Merkez 5.500 847 6.347

Ardanuç 51.000 350 51.350

Arhavi 300 2.700 3.000

Borçka 3.500 900 4.400

Hopa 3.150 74 3.224

Murgul 82 500 582

Şavşat 17.000 300 17.300

Yusufeli 2.450 1.540 3.990

Toplam 82.982 7.211 90.193

Tablo 57. Artvin İli’nde İşletme Büyüklüklerine Göre Hayvan Dağılımı

Hayvan Cinsi İşletme Sayısı

(adet)

İşletme Büyüklüğü

(adet)

Hayvan Sayısı (adet)

%’si

Büyük Baş

16.612 1.605 322 181

< 5 6 – 10

11 – 15 15 >

23.450 12.194 5.159 6.097

50 26 11 13

Toplam 18.720 46.900 100

Küçük Baş

186 60 30 22

< 100 100 – 200 200 – 300

300 >

27.058 16.235 16.235 30.665

30 18 18 34

Toplam 298 90.193 100




163/398

Tablo 58. Artvin İli’nin 2009 Yılı Sonu İtibariyle Hayvansal Üretim Miktarları

Cinsi Üretim Miktarı

Süt ve Mamulleri 26.951 ton

Et 366,7 ton

Bal 880 ton

Yumurta (adet) 3.007.255 adet

Yapağı 42.500 ton

Balık 2.500 ton

Deri (adet) 5.270 adet

Kaynak: www.artvintarim.gov.tr Arıcılık ilçede oldukça gelişmiştir. Büyük çoğunluğu gezgin olan 200 civarında

belgeli arıcı mevcuttur. İlçedeki arı koloni sayısı 5250 dir. İlçede 2 adet ana arı yetiştiricisi bulunmaktadır. Arıcılar birliğine üye arıcı sayısı ise 85 tır. İlçenin florası sezon içinde kısa bir süre arıcılara hitap etmektedir. Genelde arılar orman gülü ve kestane çiçeklerinden yararlanmaktadır. İlçede deniz balıkçılık yaygın bir ekonomik faaliyet koludur. Deniz ürünleri istihsali, yıllık ortama 250 ton civarında olmaktadır. İlçede çoğunlukla hamsi istihsali yapılmaktadır. İlçede iç sularda kültür balıkçılığı (alabalık) yapan faal işletme sayısı 8 dir. Bu tesislerin toplam kapasitesi 200 ton/ yıl olup üretim 180 tondur. Bu tesislerden yapılan üretimlere destekleme pirimi ödemesi yapılmaktadır. IV.2.18. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.),

Söz konusu proje alanı tamamı orman arazisi olup askeri yasak bölgelere

girmemektedir. Söz konusu projenin ÇED sürecinin tamamlanması halinde sahanın geri kalan kısmı için ilgili mercilerden gerekli izinler alınarak yatırım faaliyetleri gerçekleştirilecektir.

IV.2.19. Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi

Hava Artvin ilinde gerek resmi kurumlarda gerekse özel kurumlarda ozon tabakasının

incelmesi ile ilgili ciddi bir çalışma yapılmamaktadır. Ozon tabakasının incelmesi konusu ile ilgili dünyada ve ülkemizde kabul edilmiş olan kurallar ilde uygulanmaktadır. İlde ozon tabakasının incelmesine bağlı olarak insan ve çevre sağlığının etkilenmesi konusunda herhangi bir çalışma yapılmamıştır.

Su

Yer altı Suları ve Kirlilik Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğine göre yeraltı suları numune alma noktalarının

sınıflandırılmasında, yalnızca üç sınıf göz önüne alınır.




164/398

Sınıf Yas I : Yüksek kaliteli yeraltı suları Sınıf Yas II : Orta kaliteli yeraltı suları Sınıf Yas III : Düşük kaliteli yeraltı suları Sınıf Yas I suları, içme suyunda ve gıda sanayinde kullanılabilen yeraltı sularıdır. Yas II suları ise bir arıtma işleminden sonra içme suyu olarak kullanılabilecek

sulardır. Bu sınıfa giren sular tarımsal su ve hayvan sulama suyu veya sanayide soğutma suyu olarak arıtma işlemi görmeden kullanılabilir.

Artvin ilinde yeraltı suyundan elde edilen sular klorlama hariç hiçbir arıtım yapılmadan kullanılmaktadır.

Akarsularda Kirlilik Artvin ili su kaynakları bakımından oldukça zengindir. İlde debileri çok yüksek

olmamakla birlikte, çok sayıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsular vardır. Bunlardan Murgul yöresinde en fazla kirlenme Damar derede olup, bu kirlenme Çoruh nehrine kadar izlenebilmektedir. Kirlilik konsantre tesislerinin ve Kumlu tepede yer alan tumbadan kaynaklanan malzemelerin Damar dereye bırakılmasından ileri gelmektedir. Kirlilik, çözünmüş ağır elementler ve süspansiyon halinde taşınan malzemeye bağlıdır. Damar dere içerisinden alınan su örneklerinde yaklaşık %30 oranında çoğunluğu piritten oluşan askıda tortu bulunmaktadır. Bu tortu suyun PH alkalen koşullarda olmaktadır. Oysa kirliliğin olmadığı dere suları, kaynak suları ve şebeke sularından alınan su örneklerinde PH:7–8 arasında ölçülmüştür.

Murgul çevresinden toplanan su örneklerinde yapılan kimyasal analizler sonucunda; bakırın 0.001–0.15 mg/lt, kurşunun 0.02–4.37 mg/lt, çinkonun 0.03–4.76 mg/lt, kadmiyumun 2–89 mg/lt, demirin 0.01–0.90 mg/lt oranlarında değiştiği belirlenmiştir. Bu ölçümler temiz su örnekleri ile karşılaştırıldığında, kirlenme sonucu; bakır 300 kat, kurşun 200 kat, çinko 400 kat ve kadmiyum 45 kat artmıştır. Ancak içme amaçlı kullanılan suları temiz olduğu belirlenmiştir.

Faaliyet alanının bulunduğu Arhavi İlçesinde akarsularla ilgili analiz sonucu bulunmamaktadır.

Denizlerde Kirlilik Karadeniz de kirlenme daha ziyade hızlı kentleşme ve sanayileşmenin görüldüğü

bölgeler etrafında yoğunlaşmaktadır. Bölgede bulunan sanayi tesisleri ve belediyeler atıklarını arıtma yapmaksızın denize vermektedirler. Hatta katı atıklarını dahi denize dökmektedirler. Ayrıca tarımsal ilaçlar yağmur suları ile derelere ve oradan denize taşınmaktadır.

Toprak Toprak kirliliği, başlıca; sanayi, tarımsal ilaçlama ve gübre kullanımı sonucunda

ortaya çıkmaktadır. Ancak bazen yağış ile akarsu taşıması ve aşındırma sonucu kayaçların ayrışması ile de doğal kirlenme söz konusu olmaktadır.

Artvin ilinde Murgul Bakır İşletmesi dışında kirlilik yapabilecek büyük bir kuruluş

yoktur. Bu nedenle toprak kirliliği konusunda herhangi bir çalışma yapılmamıştır.




165/398

İlde toprakların kimyasal olarak kirlenmesine neden olan en önemli kaynaklar, evsel ve endüstriyel atık suların arıtılmadan alıcı ortama verilmesi ve/veya tarımsal sulamada kullanılması, pestisitler, aşırı gübre kullanımı mevzuata uygun olmadan bertaraf edilen atıklar (tehlikeli atık, tıbbi atık, v.s.) ve karayollarında seyreden taşıtların meydana getirdiği ağır metal kirliliğidir.

İl sınırları içerisinde topraktaki pestisit birikimini tespit etmek amacıyla analiz

yapılamamıştır. Ticari gübrelerin yanlış kullanımı sonucu toprak kalitesinde bozulma olup olmadığı konusunda bir çalışma yapılmamıştır.



Asit Yağmurlarının Etkileri Toprak kirliliğinde en önemli faktör, toprak reaksiyonunun asitleşmesidir.

Asitleşmeye neden olan faktörler: Hava kirliliğinden meydana gelen asit yağmurları Sis, kar vb yağış türleri SO2, NOX, Cl, F hava kirliliğinde, dolayısıyla asit yağmurlarının oluşmasında etkilidir. SO2 gazının havadaki su buharı veya yağmurlarla birleştiğinde birincil, ikincil (primer-sekonder) reaksiyonlara girmek suretiyle sülfuroz asit ve duruma göre sülfirik asite dönüştüğü bilinmektedir.

SO2‘nin asıl kaynağı kömür madeninin (kömür ocaklarının) bulunduğu katmanla,

bakır, sülfür tesislerinin bulunduğu vb birçok sanayinin işletme bütünüdür. Kükürde bağlı olarak oluşan sülfuroz asit ve sülfürik asit yakıcı ve tahrip edicidir.

Bulunduğu sanayi ortamından havaya kansan gazlar rüzgar ve hava hareketleri ile çok uzun mesafelere ulaşır. Buna uzun menzilli hava kirliliği denir. Geçtiği yerlerdeki yeşil alanları kurutur. Yağış etkisi ile ormanlık alanlarda ağaçların yapraklan üzerine çok miktardaki parçacık yapışarak, kimyasal özelliği nedeni ile yapraklan yakar. Yapraklar işlevini yerine getiremez ve özümleme yapılamaz. Dolayısıyla hayatını devam ettiremeyerek kurur. Konu ile ilgili olarak, Kuzey rüzgarları ile sürüklenen asit yağmurlarının Belgrat ormanları üzerinde yaptığı tahribatı önemli bir örnek olarak hatırlamamız mümkündür. İlimiz genelinde ve çevresinde fazla miktarda sanayi kuruluşu olmadığından, önemli derecede asit yağmurlarından söz edilemez.

Gürültü Gürültü kirliliğinin nedeni istenmeyen ve hoşa gitmeyen seslerdir. Fiziksel bir olay

olarak ses ise; esnek bir ortam içinde periyodik titreşimler yapan bir kaynağın ortamın denge basıncında değişimler oluşturması ve bu basınç dalgalarının sabit bir hız ve belirli bir faz farkı ile ortamın uzak noktalarına kadar iletilmesidir. Fiziksel yönden ise sesin; sözü edilen basınç farkı tarafından uyarılan işitsel bir duyudur.

İl genelinde, sürekli veya aralıklı olarak devam eden özellikle yaz aylarında çıkardıkları yüksek gürültüler ile büyük tepki yaratan bina ve yol yapımı operasyon biçimine bağlı olarak değişmektedir.

Faaliyet alanı ve etki alanı çevresinde gaz ve toz emisyonu oluşturacak herhangi

bir endüstriyel tesis bulunmamaktadır. Yapılmış olan saha gezileri sırasında gürültü




166/398

kaynağıda gözlemlenmemiştir. Tarım alanları ve meyve bahçelerinde zirai ilaçların kullanımı nedeniyle toprak kirliliğinin olması muhtemeldir.

IV.2.20. Diğer Özellikler.



IV.3. Sosyo – Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler),

Herhangi bir yörenin ekonomik faaliyetleri üzerinde iklimin gerek direk gerekse dolaylı etkileri olduğu tartışılmaz bir gerçektir. İklim şartları, toprak özellikleri, bitki örtüsü, yetiştirilen ürünler, hayvancılık faaliyetleri, turizm ve sanayi faaliyetleri gibi birçok sahada direk veya dolaylı etkiler yapmaktadır.

Ekonomik göstergelerde yaşanan gerileme ve buna bağlı olarak gerçekleşen işsizlik ve göç ilin öncelikli sorunları olarak görülmektedir. Bu sorunları önlemeye yönelik tedbirler aynı zamanda ilin var olan potansiyellerinin ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Özellikle ulaşıma yönelik altyapı çalışmaları ilin kendi içinde ve bölge içerisindeki sosyo-ekonomik ilişkilerini güçlendirecek, turizm, madencilik sektörlerini ve sınır ticaretini canlandıracaktır.

Artvin üretim sanayinde, ilin doğal kaynaklarını işleyen sektörler ağırlık taşımaktadır. İlde ormancılık ve orman ürünlerini sanayisi, gıda sanayisi ve madencilik önemli bir yere sahiptir.

İldeki ticareti üretilen ürünlerin pazarlanması oluşturmaktadır. Kereste, orman ürünleri ve fabrikalarda üretilen çeşitli gıda ürünleri ilin başlıca geçim kaynaklarıdır.

Mevcut ekonomik durum dört sektör (ormancılık, tarım, sanayi ve hizmetler) çerçevesinde ele alınmaktadır.

IV.3.1.a. Ormancılık

Projenin uygulanacağı Arhavi İlçesi, yüzölçümünün yarısından fazlası ormanlıktır. Orman İşletme Müdürlüğü kayıtlarına göre 30.882 hektar genel sahanın 17.450 hektarı ormanlık alandır. Köylerin 20 adedi orman içi veya orman kenarı köyü özelliğini taşımaktadır. Yaygın ağaç türleri ise kayın, kızılağaç ve kestanedir. Ayrıca ilçede kavak mevkiinde toprak mahsulleri ofisi TMO bünyesinde fındık ve diğer tahıl alım merkezi bulunmaktadır.

IV.3.1.b. Tarım

Artvin doğal yapısının uygun olmayışı, ekime elverişli toprakların azlığı, ulaşım güçlüğü ve ülkenin önemli kentlerine uzaklığı nedeniyle yavaş gelişen ve değişen bir ildir. Tarım işletmelerinin çok parçalı, küçük ve dağınık olması, arazinin engebeli yapısı,




167/398

modern girdi kullanımını ve üretim ölçeğini sınırlamasına yol açan etkenler il tarımını olumsuz etkilemektedir. İlde çay, fındık, mısır, buğday, portakal, mandalina ve elma yetiştirilmektedir.

Artvin’de tarım geleneksel anlamda yapılmakta olup, üretilen ürünler aile

tüketiminin yanı sıra mahalli pazarlar ve çevre illerin pazarlarına gönderilmektedir. Tarımsal üretimde tamamen insan gücüne dayalı üretim modeli söz konusu olup makineli tarım yok denecek kadar azdır. Bitkisel üretim çoğunlukla Çoruh nehri ve kollarının oluşturmuş olduğu vadi tabanında bulunan tarımsal arazilerde yapılmasına karşılık hayvansal üretim iç ve yüksek kesimlerde yapılmaktadır. Artvin’deki tarımsal işletmeler küçük aile işletmelerinden oluşmaktadır, bu nedenle güre ve zirai ilaç kullanımı yok denecek kadar azdır.

Projenin uygulanacağı Arhavi İlçesi genelindeki işlenebilir tarım arazisi yaklaşık

olarak toplam 48.000 dekardır. Bu alanın 30.000 dekarı çaylık, 90.00 dekarı fındıklık, 7.000 dekarı da mısır ve diğer kalan kısmı ise sebze ve meyve alanıdır. Bu tarımsal faaliyetlerden yaş çay üretimi 21.500 ton, kuru çay üretimi 3.870 ton tahmini fındık üretimi de 800 tondur. Arhavi’de, alternatif ürün alanında kivi üretiminde önemli bir gelişim sağlanmıştır. 1990-2002 yılları arasında çiftçilere yaklaşık 20 bin adet kivi omcası dağıtılmış ve 400 dekarlık bir alanda üretim gerçekleştirilmiştir. İlçede, 1999-2002 yıllarında yıllık ortalama 50 ton kivi üretimi gerçekleştirilmiştir. İlçede ticari anlamda hayvancılık gelişmemiştir. Aile ihtiyacının karşılanması ve kısmen de pazara sunma amaçlı küçük ve büyükbaş hayvancılık mevcuttur. Arıcılık ilçede oldukça gelişmiştir. Büyük çoğunluğu gezgin olan 200 civarında belgeli arıcı mevcuttur. İlçe, Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca kafkas ırkı arı yetiştiriciliği açısından “izole bölge” kapsamına alınmıştır.

IV.3.1.c. Sanayi

Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından 1996 yılında 1993 yılı idari yapısı esas alınarak 76 il kapsamında yapılan illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması kapsamında belirlenen beş düzey içerisinde Artvin ili dördüncü düzeyde yer almıştır. Dördüncü düzeydeki illerin genel özellikleri, göç vermesi, nüfus artış hızı ve yoğunluğunun ülke ortalamasının altında olması, bununla birlikte doğurganlık oranı ve ortalama hane halkı büyüklüğünün ülke ortalamasının üzerinde olması şeklinde sıralanmaktadır.

Projenin uygulanacağı Arhavi İlçesinde ikisi çay fabrikası biri çimentolu yonga levha (BEYOPAN ), biri de ARSAN Silah fabrikası olmak üzere 4 adet sanayi tesisi mevcuttur. Bu tesislerde, yıllara göre değişmekle birlikte ortalama 850-900 civarında daimi veya geçici personel istihdamı sağlamaktadır. İlçede, kooperatifçilik oldukça gelişmiştir. Mevcut kooperatiflerin 5 adedi tarımsal amaçlı, 6 adedi ticari amaçlıdır. Arhavi Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı 13 anonim şirket, 117 limited şirket, 6 kollektif şirket ile 22 kooperatif ve 180 adet de şahıs üye mevcuttur. Esnaf ve Sanatkarlar Odası üye sayısı 656, Çay Ekiciler Kooperatifi üye sayısı ise 3814’ dür.

İlçede 4 adet banka şubesi bulunmaktadır. Yapımı sürdürülen 100 işyeri kapasiteli Arhavi küçük Sanayi Sitesinin İlçe ekonomisine kazandırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.

IV.3.1.d. Maden

Ülkemizin en zengin bakır madeni yatakları Artvin'de bulunmaktadır. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü'nce (MTA); Merkez ilçede altın, Ardanuç ilçesinde manganez, Borçka




168/398

ve Murgul'da bakır, pirit ve manganez, Şavşat'ta bakır, kurşun, çinko ve manganez, Yusufeli ilçesinde de linyit kömürü açısından zengin rezervlerin bulunduğu tespit edilmiştir.

IV.3.1.e. Hizmetler

2000 yılı verilerine göre GSYİH’nın sektörsel dağılımına bakıldığında Türkiye ve Karadeniz ortalamalarına göre Artvin’de hizmetler sektörünün daha yüksek değerlerde tarım ve sanayi sektörünün ise daha düşük değerlerde olduğu görülmektedir. Bu oranlarda Artvin’in bölgeye göre daha düşük tarımsal alana sahip olmasının, sanayi teşvik ve yatırımlarından yeterince faydalanamamasının önemli payı vardır. Sanayi sektöründe görülen yıllar içerisindeki gerileme ildeki mevcut kamu imalat sanayinin devreden çıkarılması ve kamu yatırımlarının özelleştirilmesi ile bağlantılıdır. Gerileyen sanayi yapısı ile birlikte ilin ülke ve bölge ekonomisine olan katkısı da azalmıştır. İl, maden ve orman ürünleri, turizm ve küçük-orta ölçekli işletmelerle genelde yerel pazara dönük hizmet üretmekte ve katkı sağlamaktadır. Sarp sınır kapısı ve Hopa limanın gelişmesiyle orantılı olarak sınır ticaretinde gelişme yaşanmaktadır. Ticari faaliyetlerin gelişmesi ve uluslar arası akışların devamlılığı açısından sınır kapısı ve liman mevcut potansiyellerinin hepsini kullanmamasına karşın önemli bir girdi oluşturmaktadır.

Türkiye’nin su yönetimi ve enerji konularında önemli bir yeri olan Çoruh havzasının önemli bir bölümü Artvin ili sınırları içerisindedir. Su Yönetimi Ulusal Platformuna göre Çoruh havzası Uluslararası Su Havzası kategorisinde yer almaktadır. Uluslararası su havzalarının korunması ve yönetimi birden çok il ve ülkenin işbirliğini gerektirmektedir. Bu açıdan, Çoruh havzasının korunması ve yönetimi için Artvin, Bayburt gibi birden fazla ilin ve Gürcistan Cumhuriyeti’nin işbirliği üzerinde durulmakta olup havza yönetimi Çevre Düzeni Planları açısından da önemli bir girdi oluşturmaktadır.

Toplam yüzölçümü 10.140km2 olan Çoruh havzasının 5000 km2’si Artvin ili sınırları içerisindedir. Üzerinde bulunan mevcut baraj ve hidro-elektrik santraller Türkiye’nin enerji üretimi içerisinde önemli bir paya sahiptir.

İlin içinden geçen Çoruh nehri adeta Artvin’i Türkiye ve bölgeye bağlayan bir bağ görevi üstlenmiştir. İlin karayolu ulaşım güzergahları nehre ve kollarına bağlı olarak gelişmiş barajlar ve HES’ler kamu yatırımlarından önemli paylar alırken ülkenin enerji ve sulama faaliyetlerinde önemli bir yer edinmiştir. Çoruh nehri üzerinde yapılan su sporları ise ulusal sınırların dışına taşmıştır.

Artvin ili çeşitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir turizm kentidir. Kaçkar ve Karçal Dağları’nda yapılan dağ tırmanışları, bölgenin değişik yörelerinde doğal güzellikler içinde bulunan dağ yürüyüşü parkurlarında yapılan doğa yürüyüşleri, Çoruh Nehri ve Barhal çayında yapılmakta olan rafting, katamaran ve kano gibi akarsu sporları Artvin’in turizm çeşitliliğini zenginleştirmektedir. 4. Dünya Akarsu Sporları Şampiyonası 1993 yılında Çoruh Nehri’nde yapılmıştır.

Artvin’in bol yağış alan yüksek dağları sık bir orman örtüsü ile kaplıdır. Ormanlarda yaşayan çeşitli av hayvanları, Artvin‘i yurt dışından da turist çeken bir av merkezi haline getirmiştir. İlin önemli tarihi yapıtları Artvin Kalesi, Boselt Kalesi, Melo Kalesi ve Hamamlı (Dolisane) Kilisesi sayılabilir.




169/398

IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler),

IV.3.2.a. Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus

Proje alanının bulunduğu Artvin İli’nin 2000 Yılı Genel Nüfusu 191934 kişidir. Artvin İli merkez ilçe birlikte 8 ilçeden oluşmaktadır.

Aşağıdaki tabloda Türkiye Nüfusu, Artvin İline ve Arhavi İlçesine ait veriler

verilmektedir.

Tablo 59. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2009 Verileri

İl/ilçe merkezleri Belde/köyler Toplam

Türkiye 54.807.219 17.754.093 72.561.312

Artvin 90.008 75.572 165.580

Arhavi 15.362 3.770 19.132

Kaynak: www.tuik.gov.tr. Artvin İli’ne bağlı Arhavi İlçesi’nin, 2009 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi

verilerine göre toplam nüfusu 19.132 olup, bunun 15.362’si ilçe merkezinde, 3.770’i merkez ve bucaklara bağlı köylerde yaşamaktadır.

Projenin gerçekleştirileceği Arhavi, ilçe bağlısı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe

merkezine bağlı; 1 belde Ortacalar, 30 köy ve 7 mahalleden oluşmaktadır.

Tablo 60. Yıllara Göre Arhavi Nüfus Verileri

Yıl Merkez Köyler Toplam

2008 15.194 3.995 19.189

2000 14.079 5.268 19.347

1997 13,000 6,000 19,000

1990 10.048 8.303 18.351

1985 9,000 7,000 16,000

1980 8,000 5,000 13,000

1975 7,000 4,000 11,000

1970 6,000 3,000 9,000

1965 5,000 1,300 6,000

1960 4,000 600 4,600

IV.3.2.b. Nüfus Hareketleri

Göçler ve Nüfus Artış Oranları Artvin İli, Sosyo-ekonomik bakımdan geri kalmış bir il olması nedeniyle yıllarca göç

vermiştir. Göçlerin nedenlerini; iyi eğitim olanakları, iyi sağlık imkânlarından faydalanma, daha sosyal bir yaşam sürdürme gibi nedenler oluşturmaktadır. Ayrıca, çok az sayıda da olsa, ilde mesleğini icra etme olanağı bulamayan, daha iyi çalışma koşullarına sahip olmak isteyen kişiler de gelişmiş illere göç etmektedir.

1980–1997 yılları arasında artan oranda dışa göç veren ve bu nedenle azalış

gösteren il nüfusunda 2000 yılı genel nüfus sayımına göre %0 2,28’lik artış görülmüştür.




170/398

Tablo 61. Genel Nüfus Sayımlarına göre Tahmini Nüfus Değişimi

Yıllar Şehir Nüfusu Köy Nüfusu İl geneli

Sayı % Sayı % Sayı %

Genel Nüfus Sayımı

1960 25357 12,9 170944 87,1 196301 100,0

1965 30068 14,3 179997 85,7 210065 100,0

1970 39436 17,5 186433 82,5 225869 100,0

1975 42946 18,8 185530 81,2 228476 100,0

1980 46208 20,2 182789 79,8 228997 100,0

1985 58302 25,8 168036 74,2 226338 100,0

1990 66097 31,1 146736 68,9 212833 100,0

2000 84198 43,9 107736 56,1 191934 100,0

Tahmini

2005 88009 45,9 103913 54,1 191922 100,0

2010 95249 51,3 90308 48,7 185557 100,0

2015 102488 57,2 76703 42,8 179191 100,0

2020 109728 63,5 63098 36,5 172825 100,0

İlin, Çoruh nehri üzerinde yapılan barajları, Gürcistan ve BDT ülkeleri ile olan ticari

ve ekonomik ilişkileri ile Sosyo-ekonomik göstergelerin yükselmesi eğilimi göstermektedir. Baraj inşaatlarının istihdamı artıran etkisi, 1999 yılında yaşanan deprem ve son ekonomik kriz nedeniyle, ilde göçlerin azaldığı hatta kısmen de olsa durduğu görülmüştür. Artvin ilinin aldığı göç, verdiği göç, net göç ve net göç hızı (2008 - 2009 dönemi) Tablo 62. ‘de verilmiştir.

Tablo 62. 2008-2009 Yılı Göç Miktarı

İl ADNKS Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı

Türkiye 72.561.312 2.236.981 2.236.981 0 0,00

Artvin 165.580 6.206 7.547 -1.341 -8.07


İlden göç edenler genellikle; İstanbul, Kocaeli, Bursa, Adapazarı, Samsun, Eskişehir, Antalya illerine gitmektedir.

Projenin gerçekleştirileceği Arhavi ilçesi ise; diğer ilçelere göre nüfusu artan, dışa az göç veren yerleşim birimlerindendir. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre nüfusu 18.351 olan ilçenin 2000 yılı sayım sonuçlarına göre köy nüfusu 5.278, merkez nüfusu 14.069 olmak üzere toplam 19.347, 2008 yılı genel nüfus sayımına göre 19.189'dur. İlçenin nüfus artış hızı (1990–2000 sayım yıllarına göre) % 5.29 kişi, nüfus yoğunluğu ise 65 kişidir. Bunun 15.194'ü ilçe merkezinde, 3.995'i ise kasaba ve köylerde yaşamaktadır.

Hane Halkı Nüfusu TÜİK 2000 verilerine göre Artvin İli ve Arhavi İlçesine ait hane halkı büyüklüğüne

göre hane halkı sayısı değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 63. Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Hane Halkı Sayısı (2000)

Hane Halkı Büyüklüğü Toplam hane halkı

sayısı Kişi

Sayısı 1 2 3 4 5 6 7+

Artvin 2 324 6 953 6 332 9 425 8 139 5 483 7 554 46 210





171/398

IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir),

IV.3.3.a. Yöredeki Gelirin İş Kollarına Dağılımı

Artvin ili 2001 yılı iş kollarına göre gelir dağılımı Tablo 64.’de verilmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu Ulusal Hesaplar Veri Tabanından alınan istatiksel verilere göre; Artvin ilinin gelir kaynaklarının başında Ulaştırma ve haberleşme alanı gelmekte olup sektör payı 26,5’tur. Ulaştırma ve haberleşmeyi 19,9 sektör payıyla Tarım sektörü izlemektedir. Bunlardan ulaştırma ve haberleşme ile tarım sektörlerinin GSYİH içindeki payları, Türkiye ortalamalarının bir hayli üzerinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, zengin maden kaynaklarının varlığı, madencilik ve taşocakçılığı sektörünün İl GSYİH’sı içindeki payının % 9 ile Türkiye ortalamasının (%1,4) bir hayli üzerinde gerçekleşmesine neden olmuştur. Buna karşılık, imalat sanayinin il ekonomisinde yeterince gelişmemiş olması sonucu, İl imalat sanayi payının (% 7,1), Türkiye ortalamasının (% 24,1) altında kaldığı görülmektedir. En büyük gelişme hızı % 22,5 ile inşaat sektöründe yaşanmıştır.

Tablo 64. Artvin 2001 Yılı Gayri Safi Yurt İçi Hasıla

Sektör Değer

(milyon TL) Sektör Payı Gelişme Hızı

Tarım 97.472.087 19,9 27,8

Çiftçilik ve Hayvancılık 85.939.465 17,5 28,1

Ormancılık 8.912.713 1,8 21,5

Balıkçılık 2.619.909 0,5 43,3

Sanayi 69.957.289 14,3 29,9

Madencilik ve Taş Ocakçılığı 19.260.545 3,9 5,3

İmalat Sanayi 36.603.652 7,5 25,4

Elektrik, Gaz ve Su 14.093.093 2,9 121,6

İnşaat Sanayi 24.326.071 5,0 80,9

Ticaret 89.671.832 18,3 61,3

Toptan ve Perakende Ticaret 49.482.688 10,1 45,2

Otel Lokanta Hizmetleri 40.189.144 8,2 86,7

Ulaştırma ve Haberleşme 130.211.105 26,5 52,3

Mali Müesseseler 4.626.981 0,9 17,2

Konut Sahipliği 3.541.249 0,7 58,9

Serbest Meslek Hizmetleri 5.592.001 1,1 43,4

(Eski) İzafi Banka Hizmetleri 6.275.944 1,3 126,7

Sektörler Toplamı 419.122.671 85,4 43,6

Devlet Hizmeti 69.800.836 14,2 47,3

Kar Amacı Olmayan Özel Hizmet Kurumu 446.886 0,1 94,9

Toplam 489.370.392 99,7 44,1


IV.3.3.b. İş Kolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir

Ekonomik ve mali göstergeler incelendiğinde, Artvin İli 2001 yılı itibariyle sabit

fiyatlarla Türkiye GSYİH’sı içinde % 2,9’luk paya sahip olmuştur. Aynı yıl İlde kişi basına düsen GSYİH miktarı 2.137 dolar ile “(Fert basına düsen milli gelir hesabında uygulanan yönteme göre, o ilde üretilen tüm ürünlerin değeri ile o ile yapılan yatırım harcamaları da dikkate alınmaktadır. Çoruh üzerinde yapılmakta olan ulusal amaçlı baraj yatırımlarının da




172/398

yapılan harcamaların % 95’ten fazlası başta inşaat malzemesi ve makine aksamı temini açısından İl dışına yapıldığından Artvin İline bir katkısı olmamaktadır. Aynı şekilde Artvin Ormanlarından yapılan istihsal ile elde edilen orman gelirlerinin tümü Artvin’e yapılıyormuş gibi dikkate alınmakta, oysa Artvin Orman Bölge Müdürlüğü kanalı ile ülkemizin tüm orman teşkilatlarında harcanmaktadır. Bu durum Artvin İlinde fert basına düsen milli gelirin yüksel olmasının en önemli nedenlerindendir.)” (İl Gen.Mec.11/04/2006 tarih ve 35 Sayılı Kararı.) ortalamanın (1.428 dolar) oldukça üzerinde, buna karşılık Türkiye ortalamasının (2.146 Dolar) biraz altında gerçekleşmiştir. Kendi kategorisindeki iller arasında ise Artvin kişi basına düsen GSYİH açısından ilk sırada yer almıştır. Artvin ili kişi basına düsen kamu yatırım harcamaları büyüklüğü açısından kendi kategorisindeki alt bölgesi ortalamasının yaklaşık 10 katı, Türkiye ortalamasının ise yaklaşık 9 katı büyüklüğe sahiptir. Bu sonucun ortaya çıkmasında özellikle son yıllarda il genelinde yürütülmekte olan baraj yatırımları etkili olmuştur. Buna karşılık, Artvin gerek kişi basına düsen banka kredileri ve gerekse kişi basına düsen banka mevduatları açısından, Türkiye ortalamasının gerisinde kalmıştır.

Artvin İlinde; Türkiye İstatistik Kurumu Ulusal Hesaplar Veri Tabanından alınan

2001 yılı kişi başına düşen gayri safi hasıla 2.588.319.416 TL dir.

IV.3.4. İşsizlik (yöredeki işsizlik nüfus ve faal nüfusa oranı) Türkiye İstatistik Kurumunun 2009 yılı “İşgücü İstatistikleri Veri Tabanı”ndan alınan

Artvin ilinin verilerine göre (bkz. Tablo 65.) bölgenin işsizlik oranı %5,7 olup, %17,4’lük Türkiye ortalamasının altındadır.

İlde yapılmakta olan baraj ve karayolu inşaatları nedeniyle, işgücünün istihdama

katılma oranı yüksek, işsizlik oranı ise Türkiye ortalamasının altındadır.

Tablo 65. 2009 Yılı İşsizlik Oran Tablosu

İşgücüne Katılım Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) İstihdam Oranı (%)

Artvin 62,5 5,7 58,9

Türkiye 47,9 17,4 41,2

Kaynak: www.tuik.gov.tr TÜİK’in 2009 yılı İBSS ikinci düzey göstergeleri dikkate alınarak Türkiye genelinde

İşgücüne katılım oranının % 47,9 olduğu ve bölge genelinde ise bunun %62,5,olduğu görülmektedir. Yine istihdam oranının Türkiye geneline göre %41.2, bölgede ise 58,9 olarak gerçekleştirdiği gözlenmektedir.

Tablo 66. İstihdama ilişkin İŞKUR Temel Göstergeleri

Kadın Erkek Toplam

Çalışan Nüfus 8.304 843 9.147

İşsiz Nüfus 11.107 725 11.832

Kaynak: www.iskur.gov.tr Yukarıdaki tablo incelendiğinde Artvin İli 2009 yılı sonu itibari ile kayıtlı işsiz sayısı

11.107 kadın, 725 erkek olmak üzere toplam 11.832 kişi olarak kayıtlarda yer almaktadır. Yine tablodaki bilgilere göre 2009 yılı içerisinde toplam 9.147 kişinin kayıtlı çalıştığı belirlenmiştir. işe yerleştirilmiştir. 2009 yılı temel göstergeler tablosuna bakıldığında kadınlardaki işsizlik oranı erkeklere göre daha fazladır.




173/398

Tablo 67. Artvin İŞKUR Müdürlüğü’ne kayıtlı İşsizlerin Mesleki Dağılımı

MESLEKLER KAYITLI İŞSİZLER

KADIN ERKEK TOPLAM

Bilinmeyen 96 233 329

Büro Ve Müşteri Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar 196 254 450

Hizmet Ve Satış Elemanları 26 84 110

Kanun Yapıcılar Üst Düzey Yöneticiler Ve Müdürleri 6 8 14

Nitelik Gerektirmeyen İşlerde Çalışanlar 459 1242 1701

Nitelikli Tarım, Hayvancılık, Avcılık, Ormancılık Ve Su Ürünleri Çalışanları

3 13 16

Profesyonel Meslek Mensupları 64 68 132

Sanatkarlar Ve İlgili İşlerde Çalışanlar 18 219 237

Tesis Ve Makine Operatörleri Ve Montajcıları 6 374 380

Yardımcı Profesyonel Meslek Mensupları 233 425 658

TOPLAM 1107 2920 4207

Kaynak: www.iskur.gov.tr İlin 15+ yaş nüfusu 131.937 kişidir. Bu nüfusun 18.462 kişisi 5510 sayılı yasanın

4/a kapsamında, 7800 kişisi 4/b kapsamında 7616 kişisi 4/c kapsamında 90 kişisi banka sandıklarına tabi olarak çalıştığı, 11.492 kişinin öğrenci olduğu ve ilin işsizlik oranının 5.7 olduğu dikkate alındığında, işsizlerin çoğunun kayıtlı olduğu görülmektedir.

Kayıtlı işgücünün %40,43’ünü 1701 kişi ile nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar

oluşturmaktadır. Bunu yardımcı profesyonel meslek mensupları, büro ve müşteri hizmetlerinde çalışanlar meslek gurupları izlemektedir. Nitelikli işgücü, ilde çalışma olanağı bulamadığı için genellikle başka illere gitmekte, daha iyi şartlarda iş aramaktadır.

IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (eğitim, sağlık kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu),

Eğitim Artvin ili okuma yazma oranı bakımından Türkiye ortalamasının üst sıralarında yer

almaktadır. Artvin’de coğrafi koşullar nedeniyle tarım ve sanayi sektörü gelişmemiştir. Dolayısı ile eğitim Artvinli için çoğu zaman tek seçenek olarak gözükmektedir. Bu nedenle halk eğitime çok fazla önem vermekte, hatta halktan ekonomik durumu iyi olanlar öğrencilerini daha iyi eğitim almaları için diğer gelişmiş illere göndermektedirler. Tablo 68.‘de TÜİK’in hazırlamış olduğu, ADNKS 2009 verilerine göre 6 yaş üstü eğitim durumları verilmektedir.

Tablo 68. Okuma Yazma Durumu Ve Cinsiyete Göre Nüfus ( 6 +yaş ) - 2009

BİTİRİLEN EĞİTİM DÜZEYİ TOPLAM ERKEK KADIN

Okuma yazma bilmeyen 3.490 492 2.998

Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen 13.981 6.642 7.339

İlkokul mezunu 21.784 8.640 13.144

İlköğretim mezunu 8.914 4.624 4.290

Ortaokul veya dengi okul mezunu 4.849 3.214 1.635

Lise veya dengi okul mezunu 19.700 12.182 7.518

Yüksekokul veya fakülte mezunu 6.857 4.312 2.545

Yüksek lisans mezunu 249 150 99




174/398

Doktora mezunu 66 44 22

Bilinmeyen 2.840 1.472 1.368

TOPLAM 82.730 41.772 40.958

Kaynak: www.tuik.gov.tr

Artvin ilinde ve Türkiye genelinde bulunan okul ve meslek eğitim birimlerinin 2009-2010 yılı karşılaştırmalı verileri Tablo 69.‘da verilmiştir. Ayrıca İlde bulunan Çoruh üniversitesi 2008 yılında kurulmuştur. Daha önce yakın illerdeki üniversitelere bağlı olarak açılan yüksek okul ve fakülteler, 2008 yılında Çoruh üniversitesi bünyesinde toplanmıştır. 5 Meslek Yüksekokulu, 3 fakülte ile eğitim hizmeti veren Çoruh üniversitesinin, gerek kontenjanların artırılması ve gerekse yeni bölümlerin açılması nedenleriyle, kayıt olan öğrenci sayısı yıllar itibariyle artış göstermektedir. Meslek Yüksek okulundaki kayıt artışı Meslek liselerinden mezun olanların yatay geçişlerinden kaynaklanmıştır. Bunun dışında ilde meslek ve eğitim alanında açılmış 38 adet özel amaçlı kurs ve derslikler bulunmaktadır. Tablo 70.’de eğitim veren diğer kuruluşlar verilmiştir.

Tablo 69. Eğitim Seviyesine Göre Okul Sayısı

EĞİTİM KURUMU Okul (adet)

Türkiye Artvin

Okul Öncesi 26.681 94

İlköğretim 33.310 113

Genel Ortaöğretim 4.067 13

Mesleki ve Teknik Ortaöğretim 4.846 29

TOPLAM 68.904 249


Tablo 70. Diğer Eğitim Kurumları

EĞİTİM KURUMU ADET

Halk Eğitim Merkezi 8

Mesleki Eğitim Merkezi 2

Pratik Kız Sanat Okulu 1

Rehberlik Araştırma Merkezi 1

Özel Dershane 13

Motorlu Taşıt Sürücü Kursu 8

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Mrz. 4

Özel Etüt Merkezi 1

TOPLAM 38


Sağlık Artvin nüfusunun yaklaşık olarak % 26’lık bir bölümü hiçbir sağlık güvencesinden

yararlanamamakta ve bir kısmı da aldığı sağlık hizmetlerinden memnun kalmamaktadır. İlde yeşil kart almış kişi sayısı 51591’dir. Sağlık sisteminde en önemli pay tedavi edici hizmetlere ayrılmakta, koruyucu hizmetlere yeterli pay ayrılamamaktadır. Sürekli olarak tedavi edici hizmetler ön plana çıkarılmaktadır. İl genelinde sağlık sorunlarının çözümlenmesi için koordinasyon içinde çalışmaları gereken sağlık kurumlarının bunu başarabildikleri söylenemez.




175/398

Hekim basına düsen nüfus 2006 yılı Türkiye verilerine göre 792 iken Artvin’de 2002 yılında 772 ile bu rakamın altına inilmiş, 2003’de ise 836 ile Türkiye ortalamasının üstüne çıkılmıştır.

Yardımcı sağlık personeli (Ebe, Hemşire ve Sağlık memuru) açısından ise Türkiye

2006 verilerine göre yardımcı sağlık personeli basına düsen nüfus Hemşirede 836, Ebede 1685 ve Sağlık Memurunda ise 1079 iken; Artvin İlinde bu sayı Ebe’de 880 Hemşire’de 598 Sağlık memurunda ise 2181 ile Türkiye ortalamasının altındadır. Sağlıkta problemlerin çözümünde önemli etkenlerden biri yeterli ve eğitimli insan gücüdür. Artvin Devlet Hastanesinde uzman doktor doluluk oranı % 18, pratisyen hekim doluluk oranı % 13 ve hemşire kadro doluluk oranı ise % 42,5’tir.

Artvin İlinde; kamuya bağlı toplam 580 yatak sayılı 9 hastane, Sağlık Bakanlığına

bağlı 27’si kendi binasında, 10’u geçici binada olmak üzere toplam 37 Sağlık Ocağı, il merkezinde bir AÇSAP, bir Verem Savaş Dispanseri ve bir Halk Sağlığı Laboratuarı bulunmaktadır.

Artvin ilindeki sağlık kurum ve kuruluşlarının ilçelere dağılımı 2002 yılı verilerine

göre incelendiğinde; 3’ü il merkezinde olmak üzere, toplam 37 sağlık ocağı, Artvin Merkez ve ilçelerinde toplam dokuz devlet hastanesi, Ardanuç ilçesinde ise bir sağlık merkezi hizmet vermektedir. Borçka ve Arhavi ilçelerinde de SSK hastaneleri, 172 adet köy sağlık evi, 49 adet mahalle sağlık evi, bir Verem Savaş Dispanseri, bir Halk Sağlığı Laboratuarı, bir AÇSAP merkezi, bir SSK dispanseri, 36 adet eczane olmak üzere toplam 304 sağlık tesisi (eczaneler dahil) bulunmaktadır.

Artvin İli yataklı tedavi kurumlarının 2002 yılı etkinlikleri incelendiğinde, yatak işgal oranının Artvin Devlet Hastanesi’nde %57,4, Hopa Devlet Hastanesinde %27.1, Borçka Devlet Hastanesinde %6.1, Savsat Devlet Hastanesinde %42.4, Yusufeli Devlet Hastanesinde %36.2, Borçka SSK Hastanesinde %34.2 ve Arhavi SSK hastanesinde ise %30.7 olarak tespit edilmiştir.

Artvin Devlet Hastanesi’nin poliklinik ve yatan hasta sayısının, diğer kurum

hastanelerinden fazla olduğu görülmektedir. Çevre sağlığı hizmetleri genel olarak Artvin İl Sağlık Müdürlüğü ve Artvin Belediyesi tarafından verilmektedir.

İl’de gıda maddelerinin bakteriyolojik ve kimyasal tahlilleri yapılmamakta olup salgın vb. durumlarda alınan örnekler Ankara, Trabzon ve Erzurum Hıfzıssıhha Enstitüsü Laboratuarına yollanmaktadır. İl’de, Halk Sağlığı Laboratuarında sularda kimyasal analiz ve pestisit ölçümlerinin yapılması için gerekli alt yapı bulunmamaktadır.

Hali hazırda tüm resmi kurum ve kuruluşların ve hastane atıkları ile evsel atıkların toplanması, taşınması ve uzaklaştırılması Artvin Belediyesi tarafından yapılmaktadır. Artvin Belediyesinin çöp toplama alanı Cezaevi arkasında olup çöpler bu alanda toplanıp yakılarak imha edilmektedir.

Kültür Hizmetleri Artvin, ili ikiye bölen Çoruh nehri, dik yamaçlı uzun vadileri, 3900 metreye kadar

yükselen birbiri ardına sıralanmış yüksek dağları, balta girmemiş doğal ormanları, yüksek dağların doruklarında Krater gölleri, Karagülleri, yeşil yaylaları, fauna ve flora zenginliği, tarihi kilise, kale ve kemer köprüleri, geleneksel mimarisi ve festivalleri ile çeşitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir turizm beldesidir.




176/398

Kaçkar ve Karçal dağlarında yapılan dağ tırmanışları, bölgenin değişik yörelerinde doğal güzellikler içinde bulunan dağ yürüyüşü parkurlarında yapılan doğa yürüyüşleri, Çoruh Nehri ve Barhal çayında yapılmakta olan sal yarışı, katamaran ve kano gibi akarsu sporları Artvin'in turizm çeşitliliğini zenginleştirmektedir. 4. Dünya Akarsu Sporları Şampiyonası 1993 yılında Çoruh nehrinde yapılmıştır.

Faaliyet alanının bulunduğu Arhavi İlçesinin de, Kültür değerleri bakımından zengin

bir geçmişe sahip olduğu bilinir. Gerek üzerinde yaşayan tarihi uygarlıkların ve gerekse batı etkileşiminin sentezi ile Türkiye mozayığının en güzel örnekleri görülür.

Giyim yaşam tarzı, ekonomi, sosyal olgular, Arhavililerin kendine has sosyolojisini

yaratmıştır. Bu gerçeğe paralel olarak sürekli yeniliğe açık kültür kavramı toplumun büyük kesimini adapte etmiştir. Bununla birlikte tarihi görevini ve kültürünü de muhafaza ederek günümüze kadar intikali olmuştur. Bu sentez içerisinde birçok tarihsel olgular ve medeniyetler var olmuş o varlığın kalıntıları ise günümüze kadar gelmiştir. Bu yerleşimde yaşayan tarihi ve o tarihe ait eserler aşağıda belirtilmiştir.

Arhavi bu alanda coğrafi konumu itibariyle bir hayli şanslıdır. Körfez kıyısına

kurulan Arhavi’nin hemen üstünde bir heykel gibi duran Cenevizlilerden kalma Ciha gözetleme kalesi merkez, Ulukent Ortacalar Camileri, Ortacalar Çifte Kemer, Orçi Deresi Kemer, Derecik Köyü Kemer, Aşağı Şahinler Köyü Kemer Köprüleri birer sanat harikalarıdır. Ayrıca Dereüstü, Derecik ve Kavak Köylerinde tesis edilen Alabalık üretim çiftliği ve sosyal tesisleri ile restoranları görülmeğe değer yerlerdendir. Metruk kilise manzara açısından doyumsuz seyirlerle kayalık mevkiindeki Martı Kuşu Cenneti gezilecek önemli yerlerdendir.

Tarihi Ören Yerleri ve Eski Eserler a) Ciha Kalesi : Yapıldığı tarih kesin olarak bilinmemekle

beraber belde sakinleri Cenevizliler zamanından kaldığını söylemektedirler. b) Çifte Köprüler : Ortacalar Bucak merkezinde biri birine

tamamlayan tam daire özelliğini gösteren 2 köprü olarak inşa edilmiştir. Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber en az 250 yıllık olduğu söylenmektedir.

c) Kemer Köprü Köprüsü : Tam daire kemer özelliğinde yapılmıştır.

Yapıldığı zaman bilinmemektedir. En az 400 yıl olduğu söylenmektedir. 1994 tarihinde çökmüştür.

ç) Derecik Köprüsü : Kemer köprü olarak yapılmıştır. Yapıldığı

zaman bilinmemektedir. En az 100 yıllık olduğu söylenmektedir. d) Gemi Kayası ve Taş Gemi : Balıklı ormanları içerisinde gemiye benzeyen

bir kaya görünümündedir. Ulaşımı çok zordur. e) Arhavi Merkez Cami :Yapılış zamanı kesin bilinmemektedir. Birkaç

defa onarım geçirdiği ve minaresinin yakın bir zamanda yapıldığı tespit edilmiştir. Çatı altında gizli kubbesi vardır. Ahşap işlemleri kendine has bir güzelliğe sahiptir.

f) Ulukent Cami : Köylü imecesiyle Hasan adında bir usta

tarafından yapıldığı söylenmektedir. Ahşap bölümleri ve işlemleri çok sanatkarane yapılmıştır. Birkaç defa onarım görmüştür. Vakıflar eliyle yeniden onarılmıştır. En az 100 yıllık ömrü olduğunu söylenmektedir.




177/398

g) Dikyamaç Camisi : Ulukent camisi özelliklerini göstermektedir. Aynı usta tarafın – dan yapıldığı sanılmaktadır. Vakıflar tarafından onarılmıştır. Minaresi yeni yapılmaktadır.

Kamp Yerleri İlçede kamp yerleri iki aşamada dikkate alınır. 1. Deniz Turizminde; kamp yeri, kamping 78 adlı konaklama yeri wc ve elektrik, alış – veriş ve akaryakıt hizmetinin yanında eğlence ve dinlenme alanında da çalışmaktadır. 2. Dağ Turizmi, sadece konaklama yerleri mevcut olup telefon ihtiyaçları karşılanabilmektedir. Ciha – Çifte Köprü gibi mevkilerde hizmet vermektedir.

IV.3.6. Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.),

Artvin ilinin yüzölçümü 736.700 hektar olup, mevcut arazinin 390.018 hektarı

orman, 181.949 hektarı kültür dışı, 100.533 hektarı çayır-mera ve 64.200 hektarı da tarım arazisidir. İlin yarıdan fazlası ormanlarla kaplıdır. İl yüzölçümünün % 9’ü tarım arazileri, %13’ü de çayır-mera arazilerinden oluşmaktadır.

Artvin doğal yapısının uygun olmayışı, ekime elverişli toprakların azlığı, ulaşım

güçlüğü ve ülkenin önemli kentlerine uzaklığı nedeniyle yavaş gelişen ve değişen bir ildir. Tarım işletmelerinin çok parçalı, küçük ve dağınık olması, arazinin engebeli yapısı, modern girdi kullanımını ve üretim ölçeğini sınırlamasına yol açan etkenler il tarımını olumsuz etkilemektedir.

Projenin uygulanacağı Arhavi İlçesi genelindeki işlenebilir tarım arazisi yaklaşık

olarak toplam 48.000 dekardır. Bu alanın 30.000 dekarı çaylık, 90.00 dekarı fındıklık, 7.000 dekarı da mısır ve diğer kalan kısmı ise sebze ve meyve alanıdır.

Arhavi yüzey şekilleri açısından genel olarak dağlık ve engebeli bir görünüm arz

etmektedir. İlçenin yüzey şekilleri ana hatlarıyla Doğu Karadeniz dağları ve Kavak (Kapisre) deresi ile ona bağlanan derelerin derince yardığı vadiler oluşturur.

Arhavi de 8.km'lik sahil şeridi boyunca Kavak deresinin oluşturduğu ova haricinde kıyı oldukça dik ve falezlidir. Kıyı düzlüğünün büyük bir kısmı, iri birikinti malzemeleri ile Rize – Hopa karayolu tarafından kaplanmıştır. İlçe merkezinde genişliğin artması ile yer kum şeritleri ve küçük çapta plajlara da rastlanır. Kıyı boyunca hakim kıyı şekilleri falezler, taraçalar ve girinti çıkıntılardır. Ancak taraça ve falezler Rize – Hopa karayolu inşaatı sırasında geniş ölçüde tahrip edildiği için her yerde belirgin değildir. En belirginin ilçe merkezinin hemen kuzey doğusunda yer almaktadır. Artvin – Hopa arasındaki karayolu ulaşımı bu taraçanın altında inşa edilmiş olan tünelden sağlanmaktadır. Genişliği 100 metre civarında olan bu taraçanın hemen eteğinde yüksekliği 25 – 30 metre civarında olan yörenin en belirgin falezi yer almaktadır. Yöredeki tek ova olan ilçe merkezinin kurulduğu saha, Kavak deresinin getirdiği alüvyonlar ve irili ufaklı çakıl tasları ile oluşmuştur. Kıyıdan 5 km kadar içeriye girmektedir. Ova bati kesiminde Kavak deresinin biriktirmesine devam etmesi sonucu denize doğru bir girinti yapmıştır.




178/398

İlçenin topografyasının oldukça engebeli ve arızalı bir yapı arz etmesinde özellikle Kavak deresi ve ona bağlanan Şahinkaya, Ağara, Balıklı, Çifte köprü ve Lome deresinin araziyi derince yarması ve aşındırmasıdır. Bu nedenle yöreden kıyı düzlüğü ile kabaca 2000 metre arasında basık sırtlara hemen hiç rastlanmaz. Kavak deresi ve ona bağlanan kolların açmış olduğu derin vadiler ayni zamanda ilçedeki en önemli ulaşım güzergâhlarını oluşturur.

Arhavi’ de en hakim tomografik şekiller olan dağlar özellikle güneye doğru 3000 metreye kadar yükselirler. Başlıca zirveler Kızıltepe (3210 m), Çat kaya (2985m), Koyun yaylası (2292m.), Mete(2142m.), Dikme (2068m.), Vat (1180 m), Agra (1143 m), Bas tepe (1049 m), Demiraga (1013 m)' dır. Kuzeyden güneye doğru hızla yükselen arazi yapısı içerisinde yaylalarda güneyde yer tutmaktadır. 30–2000 metre yükseklikte çok sayıda yayla bulunmaktadır. Başlıcaları Ağara, Soğuksu, Sen yurt, Yazlık, Pınarlık, Akıncılar, Güneşli, Mete, Aydınlı yaylalarıdır. Buzul aşındırmasını etkili olduğu bu kesimde irili ufaklı birçok göl bulunmaktadır. Bunların başlıca Gadit, Sarıgöl, Alacal, Büyükagara, Küçükagara ve Karagöllerdir.

Projenin uygulanacağı Arhavi İlçesi, yüzölçümünün yarısından fazlası ormanlıktır.

Orman İşletme Müdürlüğü kayıtlarına göre 30.882 hektar genel sahanın 17.450 hektarı ormanlık alandır. Köylerin 20 adedi orman içi veya orman kenarı köyü özelliğini taşımaktadır. Yaygın ağaç türleri ise kayın, kızılağaç ve kestanedir. Ayrıca ilçede kavak mevkiinde toprak mahsulleri ofisi TMO bünyesinde fındık ve diğer tahıl alım merkezi bulunmaktadır.





IV.3.7. Diğer Özellikler

Bu bölümde değerlendirilmesi gereken başka bir husus bulunmamaktadır.




179/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-V

PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLAMAM ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (**)

(**)Bu bölümde su temini faaliyeti için Bölüm IV’de verilen mevcut çevre üzerinde olması

muhtemel etkiler ortaya konarak, alınacak önlemler belirtilmelidir.




180/398

BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLAMAM ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER: (Bu Bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.I ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır). V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES, iletim hattı (tünel ve kanal), Beton Santrali, konkasör tesisi dahil), (inşaat aşamasındaki etkiler her bir regülatör, HES ve bunlara ait iletim tesisleri ve diğer yapılar için ayrı ayrı irdelenecektir) V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Döküm Sahalarının Konumu, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler,

Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları

içerisinde Kapistre Deresinin yan kolu olan Ballı Dere üzerinde, toplam 22,658 MWm/22,052 MWe kurulu gücünde “Taşlıkaya Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali” projesinin tesis edilip işletilmesi ve söz konusu proje ile Ballı Dere sularından yararlanılarak hidroelektrik enerji üretimi planlanmaktadır. Proje alanı 1/25.000 ölçekli Artvin F 46-c1 paftasında yer almaktadır.


mesafede yer almaktadır. Arhavi İlçe Merkezinden proje kapsamında İnşa edilecek santral alanına kadar mevcut yol bulunmakta olup; yaklaşık 17 km mesafededir. Santral alanından regülatör alanına ulaşım için mevcut yol bulunmamakta olup proje kapsamında regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Ayrıca proje kapsamında inşa edilecek yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla ise de yaklaşık 5 km’lik yol çalışması yapılacaktır. Proje kapsamında ulaşımı sağlamak amacıyla kullanılacak yolları (mevcut ve yeni yapılacak yollar) gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-4).





Söz konusu proje kapsamında proje alanı ve çevresinde bulunan akarsu,

mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının zarar görmemesi için gerekli özen gösterilecek ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzemesi,




181/398

hafriyat malzemesi, katı ve sıvı atıklar atılmayacaktır. Dere yatakları değiştirilmeyecek ve çevre kirliliğinin engellenmesi için gerekli tüm önlemler alınacaktır.




kapsamında 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun hükümlerine uyulacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)”projesi kapsamında

teklif edilen tesisler; Taşlıkaya Regülatörü, İletim Tüneli, Yükleme Havuzu, cebri boru ve Taşlıkaya HES binasıdır.

Proje kapsamında “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)” üniteleri haricinde ayriyeten Şantiye Sahası, Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanı, Kırma-Eleme Tesisi ve Harç Ünitesi kurulacak olup;

Şantiye Sahası içerisinde; Çalışacak personel için kalacak yatakhaneler, müdüriyet

makamı, müdür muavin odası, teknisyen, personel ve şoför odaları ile toplantı salonu, çay ocağı, ambar, yemekhane, güvenlik bankosu, telefon santrali, araç park yerleri, revir, misafirhane ve araç bakım servisi, Kırma-Eleme Tesisi ve Harç Ünitesi bulunacaktır.

Proje kapsamında oluşacak hafriyat malzemesinin bir kısmı şantiye sahasında

kurulacak Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabi tutularak proje kapsamında beton malzemesi olarak ve yolların yapımında mıcır olarak kullanılacak. Hafriyat malzemesinin geri kalan kısmı ise Hat-Pek Beton İnşaat Taah. Tic. Ltd. Şti.’ye ait 20061655 Ruhsat nolu alanın içerisinde yer alan pasa alanına sevk edilecektir. Konu ile ilgili olarak Hat-Pek Beton İnşaat Taah. Tic. Ltd. Şti. ile Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. arasında yapılan protokol anlaşması eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-19).

Söz konusu proje kapsamında mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacak ve

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” inşaat aşamasında çıkacak kazı fazlası malzeme Hat-Pek Beton İnşaat Taah. Tic. Ltd. Şti.’ye ait 20061655 Ruhsat nolu alanın içerisinde yer alan pasa alanına sevk edilecek ve kesinlikle bu alan dışarısında başka bir alana pasa, atık veya herhangi bir malzeme dökülmeyecektir.

Proje kapsamında yapılacak hafriyat işlemleri inşaat aşaması boyunca peyderpey

devam edecek olup; günde 8 saat, ayda 26 gün olmak üzere yılda toplam 10 aylık bir çalışma ile 2 yılda (20 ay) tamamlanması planlanmıştır.

Kurulması ve işletilmesi planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658


Söz konusu projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında her bir ünitesinden

çıkarılacak hafriyat miktarları, hafriyatların nerelerde kullanılacağı ve bertaraf yöntemleri aşağıda tablo halinde verilmiştir.




182/398

Tablo 71. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları

Hafriyat işlemlerinin yapılacağı yerler

Hafriyat miktarı (m3)

Dolgu Miktarı (m3)

Beton Miktarı (m3) Hafriyatın Kullanılacağı Yer

Batardolar

662 122 146 Oluşacak hafriyatın 122 m3’ü kendi bünyesinde dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup; geriye kalan malzeme ise mıcır ve beton malzemesi olarak kullanılmak üzere Şantiye Sahasına sevk edilecektir.

Derivasyon kanalı 768 119 Oluşacak hafriyatın tamamı mıcır ve beton malzemesi olarak kullanılmak üzere

Şantiye Sahasına sevk edilecektir.

Taşlıkaya regülatör alanı ve çevresi

612 250 557 Oluşacak hafriyatın 250 m3’ü kendi bünyesinde dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup; geriye kalan malzeme ise mıcır ve beton malzemesi olarak kullanılmak üzere Şantiye Sahasına sevk edilecektir.

Çökeltim ve yükleme havuzları

3.029 983 1.207 Yükleme Havuzu arazisinin hazırlanması aşamasında toplam 1500 m3 kazı yapılacaktır. 1500 m3 ‘lük kazının 400 m3’ü yükleme havuzu kapsamında dolgu olarak kullanılacak. Geriye kalan 1.100 m3 malzemenin tamamı Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına edilecektir.

İletim tüneli

39.360 - 14.817 İletim Tüneli alanında arazinin hazırlanması aşamasında toplam 39.360 m3 kazı yapılacaktır. 39.360 m3 malzemenin tamamı beton agregası ve mıcır olarak kullanılması amacıyla regülatör alanı yakınında kurulması planlanan Şantiye Sahası içerisinde konumlandırılacak Kırma-Eleme Tesisi’ne sevk edilecektir.

Cebri boru ve mesnetler

22.810 3.110 3.620 Cebri boru ve mesnetlerin inşasında oluşacak 22.810 m3 malzemenin tamamı Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına edilecektir.

Santral binası 4.260 1.578 3.249 Santral binasının inşasında oluşacak 4.260 m3 malzemenin tamamı Kazı Fazlası

Malzeme Döküm Alanına edilecektir..

Regülatör Alanı Ulaşım Yolu

36.500 (18.000 dolgu)+ (10.800 mucur)

- Regülatör alanı ulaşım yolu için yaklaşık 36.500 m3’lük hafriyat yapılacak olup; 36.500 m3 hafriyatın 18.000 m3’ü eğimi sağlamak amacıyla kendi bünyesinde dolgu olarak 10.800 m3’ü ise Kırma-Eleme Tesisine sevk edilerek mıcıra çevrilerek tekrar yol kaplamasında kullanılacaktır. Geriye kalan 7.700 m3 hafriyat malzemesi ise Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanına sevk edilecektir.

Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu

30.250 (15.000dolgu)+ (9.000 mucur)

- Yükleme havuzu ulaşım yolu için yaklaşık 30.250 m3’lük hafriyat yapılacak olup; 30.250 m3 hafriyatın 15.000 m3’ü eğimi sağlamak amacıyla kendi bünyesinde dolgu olarak 9.000 m3’ü ise Kırma-Eleme Tesisine sevk edilerek mıcıra çevrilerek tekrar yol kaplamasında kullanılacaktır. Geriye kalan 6.250 m3 hafriyat malzemesi ise Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanına sevk edilecektir.

Şantiye Sahası 10.125 - 1.000 Oluşacak hafriyatın tamamı mıcır ve beton malzemesi olarak kullanılmak üzere

Şantiye Sahasında kurulacak Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabi tutulacak.

Toplam 148.376 58.843 24.715




183/398

Proje kapsamında gerçekleştirilen kazı çalışmaları sırasında, iletim tüneli haricindeki hafriyat malzemesi kazılarak alınacaktır. iletim tünelindeki hafriyat malzemesinin ise TBM veya patlatma yöntemiyle çıkarılacaktır. Patlatma ile ilgili bilgiler bir alt başlıkta verilmiştir. Hafriyat işleri ve inşaat çalışmalarında kullanılacak olan iş makinelerinin listesi Tablo 72.’de verilmektedir. Kullanılacak ekipmanın sayısı, inşaat aşamasına bağlı olarak değişebilecektir.

Tablo 72. Hafriyat İşleri ve İnşaat Aşamasında Kullanılacak Ekipmanlar

Kullanılacak Ekipman Adet

Lastik Tekerlekli Yükleyici 2

Kamyon 10

Ekskavatör 2

Lastikli kepçe 1

Beton pompası 2

Dozer 2

Transmikser 2

Mobil vinç 1

Arazöz 1

Kompresör 2







DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’nün Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanı ile ilgili

yazısında da belirtildiği üzere kazı malzemeleri kesinlikle dere yatağına dökülmeyecek, taşkın anında sürüklenmesi mümkün olmayacak şekilde dökülecek ve malzeme dökülen yerler istifli tahkimat ile korunacaktır. Ayrıca 09.09.2006 tarih ve 26284 sayı ile yürürlüğe giren “Dere Yatakları ve Taşkınlar” adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesine hassasiyetle uyulacaktır.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması süresince çıkarılacak hafriyat

malzemesinin kullanılmayan bölümü belirlenen 1 adet Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına sevk edilecek olup hafriyat dökümü için yeni alan belirlenmesi durumunda ve mevcut alanlar için gerekli tüm izinler alınacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)”projesi kapsamında

çıkarılacak hafriyat malzemesinin kullanılmayan bölümü Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanı haricinde izin alınmadığı sürece geçici de olsa depolanmayacaktır. Kazı Fazlası




184/398

Malzeme Döküm Alanına sevkiyat esnasında yöredeki mevcut yol ve sanat yapılarının kullanılmasında gerekli özen gösterilecek ve zarar verilmeyecektir.

Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanı için su ve toprak kaynaklarının korumasına

yönelik bütün tedbirler alınacak, Çevre Kanunu ve ilgili yönetmelikler hükümlerine uyulacak ve Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanlarda yağışlarla akışa geçişi engelleyici bütün tedbirler alınarak nehir yatağına olası rüsübat intikali engellenecektir.








kapsamında 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun hükümlerine uyulacaktır. Projenin inşaat aşamasında yapılacak çalışmalarda iletim tüneli yer altında

olduğundan ve regülatör yeri nehir yatağında yapılacağından bitkisel toprak sıyırması söz konusu değildir. Ancak diğer üniteler (cebri boru, santral alanı, şantiye alanı ve ulaşım yolları) için bir miktar bitkisel toprak sıyırma işlemi olacaktır. Söz konusu proje alanı çok geniş bir alan kapsamından ötürü bitkisel toprak depo alanları ünite ve yolların kenarında uygun yerlerde belirlenecektir. Sıyırma işlemi sonrası açığa çıkan bitkisel toprak, alt topraktan ayrı olarak biriktirilecek ve yeniden kullanılmak üzere diğer malzemeden ayrı olarak depolanacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı yerin %5’den fazla eğimli olmamasına dikkat edilecek ve bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenerek, toprağın kalitesi korunacaktır. Ayrı toplanan bitkisel toprak sahada rekreasyon işleri ve çevre düzenlemesinde yeşil alan elde etmek amacıyla tekrar kullanılacaktır. Peyzaj aşamasına kadar ise bitkisel toprak hâkim rüzgâr yönü de dikkate alınarak uygun bir alanda depolanacaktır. Proje kapsamında uygun bir alanda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır.

Ayrıca proje kapsamında oluşacak hafriyat malzemesi Ballı dere yatağına

bırakılmayacak ve dere yatağı yakınında bulunan çalışmalarda hafriyat malzemesinin dere yatağına kaçması durumunda tahkimat duvarı yapılarak engellenecektir.

V.1.2. Taşkın Önleme ve Drenaj İşlemleri

Projede inşa edilecek su çevirme yapısı regülatör olup, regülatör tipinin; vadinin

yapısı, proje ve taşkın debileri ile topoğrafik şartlara bağlı olarak karşıdan alışlı, kontrolsüz




185/398

beton ağırlıklı olarak seçilmesi uygun görülmüş olup; taşkın, drenaj ve sediman kontrolü hususlarına özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir.

Taşlıkaya Regülatörü Kapistre Dere’nin Ballı Dere kolu üzerinde 983.00 m talveg

kotlarında inşa edilecektir. Regülatör yerine ulaşmak için 3215 m dağlık stabilize yol yapılması gerekmektedir. Taşlıkaya Regülatörü karşıdan alışlı kontrolsüz beton ağırlıklı tipindedir. Dolusavak kapasitesi 133,22 m3/s’dir. Bu debi 21.00 m genişliğindeki bir savaktan savılacaktır. Taşkın geçerken savak eşiğinin üstünde su yüksekliği 1,58 m olmaktadır. Taşkın debisi herhangi bir hasar vermeden mansaba aktarılacaktır.

Proje yaklaşık olarak 2 yıl gibi bir inşaat süresine sahiptir. İnşa süresince yapılacak

olan derivasyon 5 yıllık taşkın debisine göre planlanmalıdır. Taşlıkaya Regülatörü için bu debi 133,22 m3/s dir. Derivasyon yapısının kapasitesi bu debiyi geçirecek kadar olmalıdır.

Su çevirme yapılarının regülatör olması sebebi ile özel bir dipsavak yapısı

bulunmamaktadır, su alma yapısı ile enerji için gerekli su, iletim sistemine alınarak, kalan su yatağa bırakılacaktır.





V.1.3. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksik ve Kimyasal Olanların Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler ve Makineler,

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)”projesinin İletim

Tünelinin inşasının TBM veya patlatma yöntemiyle açılması planlanmaktadır. Proje kapsamında en kötü koşullar düşünülerek patlatma yapılacağı varsayılarak hesaplamalar yapılacaktır.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak hafriyat işlemleri sırasında

dozer, paletli ve lastikli yükleyiciler, ekskavatör (kırıcı ağızlı dahil), damperli kamyon, hava kompresörü, taşınabilir jeneratör, drenaj pompası ve borusu, mobil aydınlatıcı, tünel delici tabanca, tünel havalandırma fanı gibi başlıca alet ve ekipmanların yanı sıra patlayıcı olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanılması planlanmaktadır.

Söz konusu patlatma işlemleri gerekli izinler alınarak ilgili mevzuat uyarınca

yapılacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacak, ihtiyaç duyulduğu zamanlarda sahaya getirilmesi sağlanacaktır.İletim Tüneli patlatmalarında; delici, anfo patlayıcı, powergel magnum yemleyici, exel kapsül ateşleyici, infilak fitili, akım ölçüm cihazı ve ateşleyici manyeto; tünel patlatmalarında ise jumbo delici makinesi, sehpalı delici el makinesi, powergel magnum patlayıcı, exel kapsül ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto kullanılacaktır.




186/398

Patlayıcı maddenin kullanılması, korunması, taşınması konuları; 29 Eylül 1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 87/12028 karar sayılı ‘’Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esasları’na İlişkin Tüzük”e uygun olarak yapılacaktır. Ayrıca patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli ikaz levhaları asılacak ve patlatma yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. Bunlara ilaveten işletmede tehlikeli, parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak “Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü”ne uyulacaktır.

Tünelin inşasında yemlemeye duyarlı patlayıcı (AN-FO) kullanılacaktır. Patlatmalar

eğitimli ve deneyimli ateşçiler tarafından gerçekleştirilecek olup, deneyimli patlatma ve emniyet mühendisleri işlere nezaret edeceklerdir.

Proje’nin inşaat aşamasında tünel açma sırasında patlatma yapılmadan önce, o

kısmın topoğrafik ölçümü ve patlatma deneyleri yapılarak ilgili idarenin onayına sunulacaktır. İdare onayı alınmadan hiçbir şekilde patlatma işlemi yapılmayacaktır. Kaya yüzlerinin patlatma ile örselenmemesi ve zarar görmemesi için ne kadar patlayıcı madde kullanılacağına deneme patlatması yapıldıktan sonra karar verilecektir. Patlatma sonucu kazı yüzeyinde oluşabilecek gevşek parçalar manivela, matkap ve kaya kırıcı ve diğer uygun metotlarla düzeltilecektir.

Her patlatma işleminden önce siren sistemi kullanılmak suretiyle halka sesli uyarı yapılacak, giriş/çıkış güzergahlarında ve kaya ocağının riskli bölümlerinde görev alan gözcüler ile insan ve hayvanların bölgeye yaklaşması engellenecektir. Kaya ocağında yürütülecek delme işlemleri sadece önceden duyurulacak saatlerde ve gündüz yapılacaktır.

Tünel kazıları esnasında yeraltında patlatma yapılacak olup, bu patlatmalar

gecikmeli kapsülle gevşetme patlatması şeklinde gerçekleşecektir. Patlayıcı maddeler için Artvin Valiliğinden gerekli izinler alınarak, Makine ve Kimya Endüstrisi veya bayilerinden satın alınarak yönetmeliklere uygun olarak Proje Alanı’na taşınacaktır. Patlayıcı maddelerin nakliyesi amacıyla eskort ve uygun boyutlarda kamyon ile motorin ve yağ nakliyesi içinde uygun özelliklerde tanker ve düz şase kamyon kullanılacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)” projesinin arazi

hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında oluşabilecek tüm atık yağlar ve trafolarda kullanılan izolasyon yağlarının dökülmemesi, sızmaması, taşmaması, yağmurdan etkilenerek akarsulara ulaşmaması için gerekli özen gösterilecek olup ilgili Kanun, Yönetmelik ve Mevzuat hükümlerine titizlikle uyulacaktır.

İş makinelerinden kaynaklanan atık yağlar, 21.04.2004 tarih ve 25353 sayılı Resmi

Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerince Proje Alanı’nda geçici olarak depolanarak lisanslı taşıyıcılar ile sahadan uzaklaştırılacaktır. Bu bağlamda, atık yağların taşınması konusunda lisanslı firma ile anlaşma yapılacaktır. Atık yönetim planı hazırlanarak Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’ne sunulacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)” projesi kapsamında

patlayıcı madde iletim tüneli inşasında kullanılacaktır. İletim Tünelinde kullanılacak patlayıcı miktarları aşağıda maddeler halinde verilmiştir.




187/398

İletim Tüneli

İletim tüneli Atnalı kesitli olarak projelendirilecektir. Tünel eğimi 0,001 olarak belirlenmiştir. İletim tüneli inşaatında patlatma yapılacak olup patlatma ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda verilmiştir.

İletim tüneli inşaatı sırasında bu kapsamda delme-patlatma yöntemi için patlayıcı madde kullanımı söz konusudur. Bu amaçla patlayıcı madde olarak dinamit ve anfo kullanılması planlanmıştır.

Anfo, amonyum nitrat ile fuel-oilin (veya mazotun) % 5-6 oranında karıştırılması ile elde edilen patlayabilir bir karışımdır. Dünya’da ve Türkiye’de en çok tüketilen patlayabilir karışımdır.

Detonasyon hızı, 250 mm çapındaki bir patlatma deliğinde 4.400 m/s‟ ye

ulaşmaktadır. Anfo, 50 mm’den daha düşük çaplı deliklerde sabit bir detonasyon hızına ulaşamaz. İdeal olarak anfo, orta ve geniş çaplı (75–250 mm) deliklerde en yüksek patlatma hızına ulaşır. Anfonun patlatılabilmesi için daha yüksek bir dinamit veya vb. ile ateşlenmesi gerekmektedir.

Kullanılacak patlayıcı maddeler, 29.09.1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük hükümleri kapsamında satın alınacak ve kullanılacaktır.

Proje sahibi, patlayıcı madde üreten kuruluşlar tarafından, patlayıcı madde temini ve patlatma hizmetlerini karşılamayı planlamaktadır.

Patlayıcı Maddenin Miktarı

Patlayıcı maddenin yerleştirileceği delikler 76 mm çapında olacak ve aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi delinecektir.

Şekil 15. İletim Tüneli Patlatma Dizaynı




188/398

Ateşleme işleminde patlayıcı olarak ANFO kullanılacaktır. Yemleyici olarak dinamit ateşleyici olarak elektrikli kapsül tahrikli nonel kapsül kullanılacaktır.

Tünelin İç Çapı 3 m ve et kalınlıkları 0,35 metredir. Tünelin toplamdaki çapı ise 3 m + 0,30 m + 0,30 m =3,6 m alınmıştır. Her delik için; 1 nonel kapsül deliğin 2,05 m lik kısmına ANFO ( Şarj yoğunluğu 0,85 kg/m) =

1,743 kg ANFO toplamda 12 adet delik, ile 144 m3 pasa gevşetmesi yapılacaktır. Delik başına 12 m3 malzeme alınacaktır.

Bir patlatmada elde edilecek malzeme miktarı : 3,14x (3,6)2 x 3,6 = 144 m3

Patlatma ile alınacak toplam malzeme miktarı : 39.360 m3

39.360 m3 / 12 = 3.280 delik

Proje kapsamında toplam 3.280 / 12 =273 adet patlatma yapılacaktır.

Proje kapsamında kullanılacak patlayıcı madde miktarları; Kapsül = 273 x 1 adet = 273 adet ANFO = 273 x 1,743 kg = 475,84 kg Söz konusu patlatma işlemleri gerekli izinler alınarak ilgili mevzuat uyarınca

yapılacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacak, ihtiyaç duyulduğu zamanlarda sahaya getirilmesi sağlanacaktır. Patlatmalar sırasında her türlü güvenlik önlemi alınacaktır. Ayrıca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük ve 29.09.1987 tarih ve 12028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük’e uyulacaktır.

Çalışanların dikkatsizliği ve iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymamaları sonucu iş

kazaları meydana gelmesi olasıdır. Söz konusu iş kazalarını önlemek amacıyla çalışanlara inşaat öncesi sağlık ve güvenlik eğitimi verilecek, 29.11.2006 tarih ve 26361 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği’ne uyulacak ve işçilere koruyucu elbise, baret, gözlük ve kulaklık sağlanacak ve kullanılmaları zorunlu olacaktır. Yüksekte çalışmalarda paraşüt tipi kemer takmak zorunlu olacaktır. Sahaya sağlık ve güvenlik ile ilgili uyarıcı levhalar yerleştirilecek olup, işçiler sürekli gözlenecek ve sürekli uyarılacaktır.

Faaliyet sahibi proje inşaatı sırasında en az bir teknik personelini Çevre, Sağlık ve

Güvenlikten sorumlu olması için atayacaktır. Çalışma esnasında kaza olması durumunda gerekli olabilecek ilk müdahale malzemeleri bulundurulacaktır. Proje inşaatı sırasında 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine ve 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır.

Patlatma jandarmanın gözetiminde gündüz saatlerinde yapılacaktır. Patlatma

yapılmadan önce patlatmanın yeri ve saati yöre halkına duyurulacaktır. Canlıların üreme dönemleri patlatmalar sırasında göz önünde bulundurulacaktır.




189/398

Motorin ve benzin gibi maddeler tankerler ile şantiyeye nakledilecek ve saha içinde gömülü tanklarda muhafaza edilecektir. Yönetmeliklere uygun şekilde araç ve makinalar ile pompalanmak suretiyle dağıtımı yapılacaktır. Motor yağları varillerle temin edilecek ve kamyonlarla şantiyeye taşınacak, drenajı bir yağ tutucuya bağlanmış olan alan içinde kullanılacak böylece sızma önlenmiş olacaktır.

Proje’nin inşaat faaliyetleri esnasında oluşabilecek atık yağlar, kullanılan makine ve

ekipmandan kaynaklanabilecek atık motor yağları ile sınırlıdır. Ekipmanların bakım ve onarımı, bu çalışmalar için gerekli altyapısı sağlanmış olan yerlerde yapılacaktır. Böylece inşaat döneminde atık yağ oluşması beklenmemektedir.

Proje’nin inşaat faaliyetleri esnasında oluşabilecek atık akümülatörler, kullanılan ekipman ve binek araçlarının bitmiş aküleridir. Araçların akü değişimleri, bu çalışmalara yönelik altyapısı yeterli olan yerlerde yapılacak ve araç bakım-onarım yerleri tarafından alınacaktır. Atık pil kaynakları ise alanda kullanılan mobil telsizler ve seyyar radyolardır. Atık piller diğer evsel atıklardan ayrı olarak toplanacak, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulmuş olan toplama noktalarına teslim edilecektir.

Proje kapsamında oluşacak atık pil ve akümülatörler 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi Gazete ile 30.03.2010 tarih 27535 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca toplanarak değerlendirilecektir.

İnşaat döneminde oluşması beklenen üstübü, florasan gibi tehlikeli atıklar ise beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynırlar içerisinde geçici olarak muhafaza edilecek ve lisanslı araçlar vasıtasıyla lisanslı tehlikeli atık geri kazanım veya bertaraf tesisine gönderilecektir. Bu atıklar, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı Resmi Gazete ile 30.03.2010 tarih ve 27535 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca bertaraf edilecektir.

Proje sırasında iletim hattı güzergahında gerek duyulması halinde gevşetme

patlatmaları gerçekleştirilecektir. Gevşetme patlatmalarında kullanılacak patlayıcı maddeler; şantiye, sosyal tesislerden ve yerleşim birimlerinden uzak, yönetmeliklerin tarif ettiği uygun bir yerde gözetim altında içi ahşap kaplı depolarda, dinamit ve kapsül ayrı ayrı yerlerde olmak üzere tel çitlerle muhafaza altına alınmış, uyarı ve ikaz levhalarıyla emniyete alınmış yerlerde saklanacaktır.

Gevşetme patlatmalarını işlerinde eğitimli ve tecrübeli ateşçiler çalıştırılacaktır.

Deneyimli patlatma ve emniyet mühendisleri işlere nezaret edecektir. Yanıcı ve patlayıcı maddelerin (dinamit, benzin ve mazot vb.) güvenli bir şekilde depolanması ve taşınması, projenin inşaatını gerçekleştirecek olan müteahhidin sorumluluğu altında olacaktır.

Yukarıda belirtilen patlayıcı maddelerin taşınması, depolanması ve kullanımları

esnasında; T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde ve işlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük'de, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü'nde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği ve Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi




190/398

Usul ve Esaslarına ilişkin Tüzük'te ve Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelikte öngörülen hükümlere uyulacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır.

Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşasında kullanılacak

ekipmanlar; 2 adet lastik tekerlekli yükleyici, 10 adet kamyon, 2 adet ekskavatör, 1 adet lastikli kepçe, 2 adet beton pompası, 1 adet dozer, 2 adet beton mikseri, 2 adet kompresör, 1 adet vinç ve arazöz kullanılması planlanmaktadır.

Kullanılacak araçların yağ değişimi ve atık yağlarla ilgili olarak; her türlü

malzemenin inşaat sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” (30.03.2010 sayılı ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) ile 30.07.2008 Tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” (30.03.2010 sayılı ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) hükümlerine riayet edilecektir. Proje çalışmalarında kullanılacak iş makinelerinin yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)” projesinin arazi

hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında oluşabilecek tüm atık yağlar ve trafolarda kullanılan izolasyon yağlarının dökülmemesi, sızmaması, taşmaması, yağmurdan etkilenerek akarsulara ulaşmaması için gerekli özen gösterilecek olup ilgili Kanun, Yönetmelik ve Mevzuat hükümlerine titizlikle uyulacaktır.

V.1.4. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması vb. İşlemler Nedeni ile Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar için Kullanılacakları,

Regülatörün inşaatına başlamadan önce derivasyon kanalı yapılarak Ballı Dere

suları başka bir kanaldan akıtılarak inşaat alanı kurutulacaktır. Dolayısıyla regülatör inşaatında herhangi bir amaçla su ortamında çalışma ve dip taraması yapılmayacaktır.

Proje kapsamında su ortamında yapılacak olan işlemler Taşlıkaya regülatörünün

inşası sırasında meydana gelecektir. Bu işlemler sırasında temel kazısı için yaklaşık 612 m³’lük kazı yapılacaktır.

Su ortamında yapılacak kazı sonucu elde edilecek olan malzemenin kullanılabilir

olanı kamyonlarla Şantiye Sahasına uygun olmayanı ise Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına taşınacak ve burada depolanacaktır. Ayrıcı söz konusu malzemeler uygun olması durumunda batardolarlarda filtre malzemesi olarak kullanılabilecektir.

V.1.5. Regülatör ve HES Yapımı Dolayısıyla Kullanılacak Olan Malzemenin Nereden ve Nasıl Temin Edileceği

Proje kapsamında gerekli olacak beton malzemesi Şantiye Sahası içerisinde

kurulacak olan 1 adet harç ünitesi tesisinden sağlanacaktır. Beton malzemesi için gerekli olacak agrega malzemesi tünel yapımı sırasında çıkarılan ve Şantiye Sahası içerisinde kurulacak kırma-eleme tesisinde boyutlandırılan hafriyat malzemesinden sağlanacaktır.




191/398

Kırma-eleme tesisi ile ilgili ayrıntılı bilgi Bölüm V.1.6.’da, harç ünitesi tesisi ile ilgili ayrıntılı bilgi ise Bölüm V.1.7.’de verilmektedir.

Beton malzemesi için gerekli olacak çimento ise piyasandan satın alma yöntemiyle

tedarik edilecek olup harç ünitesi tesisine silobaslarla getirilecektir. Proje kapsamında kullanılacak demir çelik de piyasadan satın alma yoluyla sahaya getirilecektir.

V.1.6. Konkasör Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (gün-ay-yıl), Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının İnşası ile İlgili İşlemler, Kullanılacak Makine Ekipmanları,

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında Şantiye Sahası alanı içerisinde bir

adet Kırma-Eleme Tesisi kurulması planlanmaktadır. Kırma-eleme tesislerine ait koordinat bilgileri Tablo 74.’de verilmekte olup, tesisin yeri Ek-1’de yer alan 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita ve Ek-2’de yer alan 1/5.000 ölçekli topoğrefik harita üzerinde gösterilmiştir. Kırma-Eleme Tesisine en yakın yerleşim yeri yaklaşık 4.350 m mesafede bulunan Kamilet Mezrasıdır. Kullanılacak Kırma-Eleme Tesisinde kırılıp-elenecek malzeme miktarları değişiklik arz edebilecektir. Ama kırma-eleme tesisinin kapasitesi 60 ton/saat olarak planlanmaktadır. Ve hesaplamalar 60 ton/saat’e göre yapılmıştır. Tesislerin günde 8 saat, ayda 26 gün çalışması ve toplamda 20 ay çalıştırılması düşünülmektedir. Kırma-eleme tesislerinin zamana bağlı üretim değerleri Tablo 73.’de verilmiştir.

Tablo 73. Kırma-Eleme Tesisinin Zamana Bağlı Üretim Değerleri

ÜRETİM SÜRESİ ÜRETİM MİKTARI(m3) ÜRETİM MİKTARI(ton)

2 Yıllık 92.444,45 249.600

Yıllık 46.222,23 124.800

Aylık (Yılda 10 ay ) 4.622,23 12.480

Gün (Ayda 26 gün ) 177,78 480

Saatlik ( 1 günde 8 saat ) 22,23 60

Tablo 74. Kırma-Eleme Tesisine Ait Koordinatlar

KIRMA-ELEME TESİSİ

Koor. Sırası Sağa- Yukarı



D.O.M. 39 D.O.M. -

Zon 37 Zon -



Nokta No y x Enlem (K) Boylam(B)

1 698683.3299 4565224.9654 41.21238646 41.36976180

2 698777.1389 4565199.7954 41.21213690 41.37087168

3 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198

4 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765

5 698696.7337 4565141.0435 41.21162786 41.36989428

Alan 1,6596 hektar

Şekil 16.’da kırma-eleme tesislerine ait iş akım şeması görülmektedir. Beton

yapımında kullanılacak olan beton agregası ve yol kaplamasında kullanılacak mıcır kırma-eleme tesislerinde uygun ebatlara getirildikten beton yapımı için kullanılacak kısmı




192/398

Şantiye Sahası içerisinde kurulacak olan 30 m3/saat kapasiteli harç ünitesi tesisine, yol kaplaması için kullanılacak kısım ise açılan yollara serilmek üzere gönderilecektir.

Şekil 16. Kırma-Eleme Tesislerine Ait İş Akım Şeması (Genel)

2. Nolu Malzeme 3. Nolu Malzeme 1. Nolu Malzeme

YIKAMA

4. Nolu Malzeme

ELEK

BANT

2. NOLU KIRICI

BANT

KIRICI

BUNKER

SEVKİYAT




193/398

Şekil 17. Kırma-Eleme Tesislerine Ait İş Akım Şeması (Genel)

Proje kapsamında çıkarılacak hafriyat malzemesi kırma-eleme tesisine getirilerek bunkerlere aktarılır. Bantlı konveyörler vasıtasıyla kırıcıya taşınarak, kırma işleminden geçirildikten sonra titreşimli eleğe gönderilir. Titreşimli elekte gözenek açıklığına göre eleklerden geçirilen malzeme sınıflandırılmış olur. Elenen malzeme farklı boyutlarda sınıflandırılarak bant konveyörler vasıtasıyla malzeme silolarına gönderilir. Kırma işlemleri iki aşamada gerçekleşecektir.

Kırma-eleme işlemi tamamlanan malzeme boyutlarına göre 4 gruba ayrılacaktır.

Elek üstü malzeme tekrar kırıcıya beslenecek ve istenilen boyutlara gelmesi için yeniden kırma eleme işlemlerinden geçirilecektir.

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’nün

08.07.2009 tarih ve 5102-40174 sayılı Kırma-Eleme Tesislerine İlişkin Uygulama konulu yazısı uyarınca, toz kaynağı olan bunker, kırıcı, elek, bant gibi ünitelerin Şekil 18.’de gösterildiği gibi kapalı ortam içerisine alınması sağlanacaktır.

Ayrıca, kırma-eleme tesisinde yapılan üretim esnasında oluşacak toz emisyonunu

kontrol etmek amacıyla toz filtreleri kullanılacaktır. Böylece, kırma-eleme tesisinde oluşacak toz emisyonlarının yakın yerleşimler üzerinde ve doğal yaşam ortamında olumsuz etki oluşturması beklenmemektedir. Kırma-eleme tesisinden kaynaklanması beklenen toz miktarları ile ilgili ayrıntılı hesaplamalar Bölüm V.1.8.’de verilmektedir.




194/398

Şekil 18. Kırma-Eleme Tesisi Örnek Şekli

Proje kapsamında kurulacak olan kırma-eleme tesisinde kullanılacak makine ve

ekipman listesi aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 75. Makine ve Ekipman Listesi

No Makine teçhizat adı Sayısı

1 Bunker 12 Kırıcı 23 Elek Serisi (3 basamaklı) 14 Bant 75 Kamyon 1

V.1.7. Beton Santrali Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (gün-ay-yıl), Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının İnşası ile İlgili İşlemler, Kullanılacak Makine Ekipmanları,

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında bir adet harç ünitesi tesisi kurulması

planlanmaktadır. Harç ünitesi tesisine ait koordinat bilgileri Tablo 77.’de verilmekte olup, tesislerin yeri Ek-1’de yer alan 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita ve Ek-2’de verilen 1/5.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir. Harç ünitesi tesisine en yakın yerleşim yeri tesise yaklaşık 4.400 m mesafede yer alan Kamilet Mezrasıdır. Harç ünitesi tesisinde üretilecek beton miktarı değişiklik arz edebilecektir. Ama harç ünitesi tesisi kapasitesinin 30 m3/saat kapasite olarak planlanmakta olup; hesaplamalar 30m3/saat’e




195/398

göre yapılmıştır. Tesislerin günde 8 saat, ayda 26 gün çalışması ve toplamda 20 ay çalıştırılması düşünülmektedir. Harç ünitesi tesisinin zamana bağlı üretim değerleri Tablo 76.’da verilmiştir.

Tablo 76. Harç Ünitesi Tesisi İçin Zamana Bağlı Üretim Değerleri

ÜRETİM SÜRESİ ÜRETİM MİKTARI(m3)

2 Yıllık 124.800Yıllık 62.400

Aylık (Yılda 10 ay ) 6.240

Gün (Ayda 26 gün ) 240

Saatlik ( 1 günde 8 saat ) 30

Tablo 77. Harç Ünitesi Tesisine Ait Koordinatlar

HARÇ ÜNİTESİ TESİSİ

UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar




D.O.M. 39 D.O.M. -

Zon 37 Zon -


Nokta No y x Enlem (K) Boylam(B)

1 698663.2979 4564978.9803 41.21017747 41.36944313

2 698637.9205 4565039.1587 41.21072531 41.36916022

3 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765

4 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198

5 698760.1762 4564920.4664 41.20962706 41.37057871

Alan 9963.09 m2

Şekil 19.’da Harç Ünitesi Tesisine ait iş akım şeması verilmiştir. Beton yapımında

kullanılacak olan beton agregası bunkerden tesise beslenmektedir. Tartım istasyonunda tartılarak miktarı ayarlanan agrega çimento ve su ile karıştırılarak beton elde edilecektir. Hazırlanan beton, transmikserler ile inşaat alanlarına nakledilecektir.




196/398

Şekil 19. Harç Ünitesi Tesisi İş Akım Şeması

SU BANT

TARTIM ÜNİTESİ

BANT

BUNKER (AGREGA)

ÇİMENTO

MİKSER

BETON

SEVKİYAT




197/398

Şekil 20. Harç Ünitesi Tesisi İş Akım Şeması

Proje’nin inşaat aşaması tamamlandıktan sonra Harç Ünitesi Tesisi sökülerek

başka bir projede kullanılmak üzere gönderilecek veya satılacaktır. Harç Ünitesi Tesisi söküldükten sonra sahanın tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için alanda peyzaj düzenlemesi yapılacaktır.

Proje kapsamında kurulacak olan Harç Ünitesi Tesisinde kullanılacak makine ve

ekipman listesi aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 78. Harç Ünitesi Tesisinde Kullanılacak Makine ve Ekipman Listesi

No Makine teçhizat adı Sayısı

1 Bunker (3 gözlü) 1 2 Silo 2 3 Kamyon 1

4 Bant 2 5 Mikser 1 6 Transmikser 2




198/398

V.1.8. İnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Taşıma ve Depolama gibi Toz Yayıcı İşlemler, Kümülatif Değerler,

Proje kapsamında Regülatör, İletim tüneli, Yükleme Havuzu, Cebri boru ve santral

binası inşaatları yapılacaktır. Ayrıca bu ünitelerin inşaat aşamasının gerçekleşebilmesi için biri yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla diğeri ise regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla yol düzenlemesi yapılacaktır. Proje kapsamında ayrıca Harç Ünitesi Tesisinin ve kırma-eleme tesisinin içerisinde bulunacağı bir adet Şantiye Sahası kurulacaktır.

Projede farklı üniteler farklı noktalarda yer aldığı ve farklı yerleri etkilendiği için toz

emisyonu hesaplamaları;

1. Regülatör Sahası(regülatör yapısı+batardolar+derivasyon kanalı+çökeltim havuzu) 2. İletim Tüneli 3. Yükleme Havuzu 4. Cebri Boru ve Santral Binası 5. Regülatör Alanı Ulaşım Yolu Çalışması 6. Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu Çalışması 7. Şantiye Sahası (Kırma-ElemeTesisi+Harç Ünitesi Tesisi)

Proje kapsamında oluşacak hafriyat malzemelerinin kullanılabilir olanları Kırma-

Eleme Tesisinde İşleme Tabi tutulduktan sonra beton malzemesi olarak kullanılması planlanmaktadır.

Hesaplamalarda kullanılan hafriyat miktarları ve taşınacak yerler Tablo 79.’da özetlenmiştir.

Tablo 79. Proje Alanındaki Kazı Miktarları ve Taşınacakları Yerler

Ünite Adı Kazı Miktarı (m3) Malzemenin Taşındığı Yer

Regülatör Sahası 3.571 Şantiye Sahasına

İletim Tüneli

39.360 Şantiye Sahasına

Yükleme Havuzu 1.500 Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına

Cebri Boru ve Santral Binası

27.070 Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alnına

Regülatör Alanı Ulaşım Yolu Çalışması

36.500 Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına

Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu Çalışması

30.250 Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına

Şantiye Sahası 10.125 Şantiye Sahasına

1. Regülatör Sahası

Regülatör alanında derivasyon kanalı, batardo ve regülatör yapısının inşaatı

gerçekleştirilecektir. Regülatör alanında arazinin hazırlanması aşamasında toplam 3.571 m3 kazı yapılacaktır. 3.571 m3 malzemenin 955 m3’ Regülatör Alanı içerisinde dolgu olarak kullanılacak arta kalan 2.616 m3 malzeme ise beton agregası ve mıcır olarak kullanılması amacıyla regülatör alanı yakınında kurulması planlanan Şantiye Sahası içerisinde konumlandırılacak Kırma-Eleme Tesisi’ne sevk edilecektir. Bu nedenle regülatör alanında kazı ve yükleme işleminden kaynaklı toz emisyonu oluşacaktır.




199/398

Regülatör alanında kazı çalışmalarının 6 ay süreceği öngörülmüştür. Malzeme yoğunluğu ortalama yaklaşık 2 ton/ m3’tür. Bu durumda regülatör sahasında yapılacak hafriyat miktarı aşağıda verilmiştir.

Toplam hafriyat miktarı = 2.616 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 5.232 ton Çalışılacak gün sayısı = 130 gün ( 5 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 1040 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 5,030 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir.

Toplam hafriyat miktarı = 5.232 ton Toplam çalışma süresi = 1040saat Toplam sefer sayısı (6 ay) = 5.232 ton/ 20ton/sefer = 262 sefer Saatlik sefer sayısı = 262/1040 = 0,25 sefer/saat = ~1 sefer/saat Taşıma mesafesi = 100m (yaklaşık alınmıştır) ………………………………………………. Regülatör alanından oluşacak 2.616 m3’lük hafriyat malzemesi beton agregası ve

mıcır olarak kullanılmak üzere Kırma-Eleme Tesisine sevk edilecektir.

Tablo 80. Regülatör Sahasından Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı

Emisyon Faktörleri kg/ton

Toz Kaynağı

Kontrollü Durum Kontrollü Durum

Kontrolsüz Durum Kontrolsüz Durum

Kazı İşlemi 5,030 ton/saat x 0,0125 kg/ton

0,062 kg/saat

5,030 ton/saat x 0,025kg/ton

0,125 kg/saat

Yükleme İşlemi

5,030 ton/saat x 0,005 kg/ton

0,025 kg/saat


0,05 kg/saat

Nakliye İşlemi

1sefer/saatx 0,35 kg/km x0.1 km x 2(gidiş-dönüş)

0,07 kg/saat

1sefer/saatx0,7 kg/km x0.1 km x 2(gidiş-dönüş)

0,14 kg/saat

Boşaltma İşlemi


0,025 kg/saat


0,05 kg/saat

Toplam 0,182 kg/saat


Regülatör alanında gerçekleştirilecek hafriyat işlemleri sırasında malzemenin

sökülmesinden, kamyonlara boşaltılmasından, kamyonların nakliyesinden, malzemenin boşaltılmasından kaynaklı toz emisyonu miktarı Tablo 80.’de verilmiştir.

Yapılan toz emisyonu hesaplama neticesinde kontrollü durumda 0,182 kg/saat,

kontrolsüz durumda ise 0,365 kg/saat olup 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ve 2/11/1986 tarih ve 19269 sayılı “Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği”ndeki 1 kg/saat sınırının altında kaldığından ötürü toz modellemesi yapılmasına gerek duyulmamıştır.

2. İletim Tüneli

İletim Tüneli alanında arazinin hazırlanması aşamasında toplam 39.360 m3 kazı

yapılacaktır. 39.360 m3 malzemenin tamamı beton agregası ve mıcır olarak kullanılması




200/398

amacıyla regülatör alanı yakınında kurulması planlanan Şantiye Sahası içerisinde konumlandırılacak Kırma-Eleme Tesisi’ne sevk edilecektir. İletim tünelinde yapılacak hafriyat işlemleri tünel içerisinde kapalı alanda olacağından toz oluşumu beklenmemektedir. Ancak çıkarılacak malzemelerin Kırma-Eleme Tesisine sevkinden kaynaklı toz oluşumu söz konusu olacaktır.

İletim Tünelinde kazı çalışmalarının 15 ay süreceği öngörülmüştür. Malzeme

yoğunluğu ortalama yaklaşık 2 ton/ m3’tür. Bu durumda iletim tünelinde yapılacak hafriyat miktarı aşağıda verilmiştir.

Toplam hafriyat miktarı = 39.360 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 78.720 ton Çalışılacak gün sayısı = 390 gün ( 15 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 3120 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 25,21 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir. Toplam hafriyat miktarı = 78.720 ton Toplam çalışma süresi = 3120saat Toplam sefer sayısı (19 ay) = 78.720 ton/ 20ton/sefer = 3.936 sefer Saatlik sefer sayısı = 3.936/3120 = 1,2 sefer/saat = ~2 sefer/saat Taşıma mesafesi = 150 m (tünel ağızlarından yaklaşık alınmıştır) ……………………………………………….

Tablo 81. İletim Tünelinden Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı


Toz Kaynağı



Kırma-Eleme Tesisine Nakliyesi

2 sefer/saat x 0,35 kg/km x 0.15 km x 2(gidiş-dönüş)

0,21 kg/saat

2 sefer/saat x 0,7 kg/km x 0.15 km x 2(gidiş-dönüş)

0,42 kg/saat

Boşaltman İşlemi


0,126 kg/saat


0,25 kg/saat

Toplam 0,336kg/saat

Toplam 0,67 kg/saat

İletim Tünelinde gerçekleştirilecek hafriyat işlemleri sırasında malzemenin

nakliyesinden ve malzemenin boşaltılmasından kaynaklı toz emisyonu miktarı Tablo 81.’de verilmiştir.


kontrolsüz durumda ise 0,67 kg/saat olup 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ve 2/11/1986 tarih ve 19269 sayılı “Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği”ndeki 1 kg/saat sınırının altında kaldığından ötürü toz modellemesi yapılmasına gerek duyulmamıştır.




201/398

3. Yükleme Havuzu

Yükleme Havuzu arazisinin hazırlanması aşamasında toplam 1500 m3 kazı yapılacaktır. 1500 m3 ‘lük kazının 400 m3’ü yükleme havuzu kapsamında dolgu olarak kullanılacak. Geriye kalan 1.100 m3 malzemenin tamamı Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına edilecektir. Bu nedenle kazı, yükleme, nakliye ve boşaltmadan kaynaklı toz emisyonu oluşacaktır.

Yükleme Havuzu alanında kazı çalışmalarının 2 ay süreceği öngörülmüştür.

Malzeme yoğunluğu ortalama yaklaşık 2 ton/ m3’tür. Bu durumda yükleme havuzu sahasında yapılacak hafriyat miktarı aşağıda verilmiştir.

Toplam hafriyat miktarı = 1.100 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 2.200 ton Çalışılacak gün sayısı = 52 gün ( 2 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 416 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 5,28 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir. Toplam hafriyat miktarı = 2.200 ton Toplam çalışma süresi = 416 saat Toplam sefer sayısı (4 ay) = 2.200 ton/ 20ton/sefer = 110 sefer Saatlik sefer sayısı = 110/416 = 0,26 sefer/saat = ~1sefer/saat Taşıma mesafesi = 15 km (yaklaşık alınmıştır) ……………………………………………….

Tablo 82. Yükleme Havuzunda Yapılacak Hafriyattan Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı


Toz Kaynağı



Kazı İşlemi

5,28 ton/saatx0,0125 kg/ton

0,066 kg/saat

5,28 ton/saat x0,025kg/ton 0,132 kg/saat

Yükleme İşlemi

5,28 ton/saat x0,005 kg/ton

0,0264 kg/saat

5,28 ton/saat x0,01 kg/ton 0,052 kg/saat

Nakliye İşlemi

1sefer/saat x0,35 kg / km x15 kmx2(gidiş-dönüş)

10,5 kg/saat

1 sefer/saatx0,7 kg / km x15 kmx2(gidiş-dönüş)

21 kg/saat

Boşaltma İşlemi


0,0264 kg/saat




Yükleme Havuzu alanında gerçekleştirilecek hafriyat işlemleri sırasında

malzemenin sökülmesinden, kamyonlara boşaltılmasından, kamyonların nakliyesinden ve malzemenin boşaltılmasından kaynaklı toz emisyonu miktarı Tablo 82.’de verilmiştir.


kontrolsüz durumda ise 21,236 kg/saat olup 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ve 2/11/1986 tarih ve 19269 sayılı “Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği”ndeki 1




202/398

kg/saat sınırının üstünde kalmaktadır. Bu nedenle yönetmelik gereği kontrolsüz durumdaki 21,236 kg/saat için toz dağılım modellemesi yapılmıştır. Modellemede Gaussian Dispersiyon Modeli kullanılmıştır.

Gaussian Dispersiyon Modeli

Bu modelde aşağıdaki kabuller yapılmıştır;

Bulut dağılımı yatayda ve düşeyde Gauss dağılımına sahiptir. y ve z bulut konsantrasyon dağılımının standart sapmalarıdır.

U bulutu etkileyen ortalama rüzgar hızıdır. Q üniform kirletici emisyon debisidir. Toplam yansıma yer yüzeyinde oluşur. Yer yüzeyinde depolama veya bu yüzeyle

reaksiyon söz konusu değildir. Her yerde türbülans aynıdır. Bulutun geçtiği tabakalarda rüzgar hızı sabit ve rüzgar yönü değişmez y ve z kaynaktan uzaklığın bir fonksiyonudur. Kullanılan normal birimler:

Konsantrasyon :g/m3 Kütlesel debi(Q) :g/sn Rüzgar hızı(u) :m/sn y , z, h ve koordinatlar metredir. Uh Değerinin Hesaplanması: Uh = UR (h/za)M (Formül IV) M değerleri için aşağıdaki Tablo 83. esas alınır.

Tablo 83. Yayılma Sınıflarına Göre M Değerleri

Yayılma Sınıfı M

A (Çok kararsız) 0,09

B (Kararsız) 0,20

C/I (Nötral) 0,22

C/II (Nötral) 0,28

D (Kararlı) 0,37

E (Çok kararlı) 0,42

h: 10 m (Araçların hareketi sırasında tozun çıkabileceği yükseklik) za: 30 m (Anemometrenin zeminden yüksekliği)

Tozun dağılım modellemesinde; havada asılı partiküllerin hesabında Formül-II,

çöken toz miktarı hesabında ise Formül-III kullanılmıştır. Modelleme çalışmasında sahaya en yakın meteoroloji istasyonu olan Artvin Meteoroloji İstasyonu’nda kaydedilen Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni’nden yararlanılmıştır.




203/398

Tablo 84. Rüzgar Verilerini Sınıflanması

N

NN

E

NE

EN

E

E

ES

E

SE

SS

E

S

SS

W

SW

WS

W

W

WN

W

NW

NN

W

Ua 0,95 0,96 0,93 1,0 1,0 1,2 1,2 1,1 0,93 1,0 1,2 1,6 2,0 2,2 2,0 1,7

Ur 3,0 4,5 1,5 2,0 1,0 1,5 1,5 2,0 3,0 3,0 3,0 3,0 1,0 1,5 1,5 3,0

Uh 2,5 3,7 1,2 1,7 0,8 1,2 1,2 1,7 2,5 2,5 2,5 2,5 0,8 1,2 1,2 2,5


çöken toz miktarı hesabında ise Formül-III kullanılmıştır. Formül II – Havada asılı partiküller için;

Formül III – Çöken Toz Miktarı için:

d (x,y) = 28800 Σ Vdi Ci(x,y,0) i=1 Hafriyat sırasında sürekli olarak meydana gelen toplam toz miktarı 21,236 kg/saattir.

Ancak toplam tozun %80’ini 10 μ.dan büyük partiküller, %20’sini ise 10 μ.dan küçük partiküller oluşturmaktadır (Kaynak: Müezzinoğlu A., D.E.Ü., 1997).

Havada Asılı Partiküller için (10 μ.dan küçük partiküller): Q= 4,24 kg/saat h = 10 m z = 10 m Vdi = 0,07 m/sn alınmıştır. Bu veriler doğrultusunda aşağıdaki tabloda çeşitli uzaklıklar için C(x,y,z) değerleri

hesaplanmıştır.

Tablo 85. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Yükleme Havuzu Alanı)

Mesafe N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW

100 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 13,8 16,4 16,4 16,4 13,8

200 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 2,0 2,6 2,6 2,6 2,0

300 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,6 0,9 0,9 0,9 0,6

500 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0




204/398

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000

Cİ Havada Asılı Partiküller μgr/m3

Şekil 21. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Alanı)

Çöken Toz Miktarı için (10 μ.dan büyük partiküller): Q= 16,98 kg/saat h = 10 m z = 2 Vdi = 0,07 m/sn alınmıştır.

Bu veriler doğrultusunda aşağıdaki tabloda çeşitli uzaklıklar için di değerleri

hesaplanmıştır.

Tablo 86. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Yükleme Havuzu Alanı)


100 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 41,6 80,5 80,5 80,5 41,6

200 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 2,7 6,2 6,2 6,2 2,7

300 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,6 1,4 1,4 1,4 0,6

500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0




205/398

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000

Cİ ÇÖKEN TOZLAR HESABI mg/m2-gün

Şekil 22. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Alanı)

Yapılan hava modellemesi çalışması ile faaliyet alanının 100 metreden 2500 metre ötesine kadar farklı rüzgar yönleri için çalışma süresi boyunca çevresinde meydana getireceği partikül konsantrasyonu hesaplanmıştır. Modelleme sonucu elde edilen değerler 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Tablo 2.2. de belirtilen ve verilen uzun (UVS) ve kısa (KVS) vadeli sınır değerlerle karşılaştırılmıştır. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK-2 “Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümünde” “Tesis Etki Alanında Bu Yönetmelik EK-2 Tablo 2.2.’de yer alan Hava Kalitesi Sınır Değerlerinin Sağlanması Gerekir” denilmektedir. Buna göre söz konusu proje için yapılan modellemede 2011 ve 2012 yılları için asılı ve çöken toz KVS ve UVS değerlerine ulaşılan mesafeler aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Hesaplamalardan da görüldüğü üzere oluşacak toz emisyonları ve yerleşime olan mesafe tablodaki sınır değerleri sağlamaktadır.

Tablo 87. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Yükleme Havuzu Alanı İçin)

Havada Asılı Partikül Madde (PM 10) µg/m3

2011 KVS 180UVS 96

100 metre

2012 KVS 140UVS 78

100 metre

Çöken toz mg/m2/gün 2011

KVS 494UVS 266

100 metre

2012 KVS 442UVS 238

100 metre

Tablo 88. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Yükleme Havuzu Alanı İçin)

Birim En Yakın Yerleşim Yeri Mİn. Max.

PM10 µg/m3 1250 m mesafede bulunan Kamilet Vadisi

~0,0 μg/m3 ~0,0 μg/m3

Çöken Toz mg/m2/gün 1250 m mesafede bulunan Kamilet Vadisi

~0,0mg/m2.saat ~0,0mg/m2.saat




206/398

Modellemede öncelikle en kötü koşullar düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Bu değerler sonuçta bir matematiksel hesaplama sonucu olup modellemede kullanılan parametrelere ve önceden varsayımlara dayalı olarak yapılmaktadır. Dolayısıyla rüzgarın yönündeki herhangi bir değişme modelleme için seçtiğimiz bulutun kararlılık sınıfı ve bununla beraber dikey yönde tablodan alınan sabit değerleri, rüzgar hızındaki değişme, yağış miktarı vb. yapılan konsantrasyon hesabını değiştirecektir. Bölgenin meteorolojik verilerinin sabit olduğu varsayılmıştır.


Yükleme Havuzu Alanında yapılacak hafriyat işlemleri için Yönetmelikte belirtilen tesis etki alanında uzun vadeli, kısa vadeli sınır değerler ve kademeli azaltım tablosunda belirtilen hedef yılı uygulamasına uyulacaktır.

4. Cebri Boru ve Santral Binası

Cebri Boru ve Santral Binası alanında arazinin hazırlanması aşamasında toplam

27.070 m3 kazı yapılacaktır. 27.070 m3 malzemenin tamamı Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına sevk edilecektir. Bu nedenle kazı, yükleme, nakliye ve boşaltmadan toz emisyonu oluşacaktır.

Cebri Boru ve Santral Binası alanında kazı çalışmalarının 4 ay süreceği

öngörülmüştür. Malzeme yoğunluğu ortalama yaklaşık 2 ton/ m3’tür. Bu durumda regülatör sahasında yapılacak hafriyat miktarı aşağıda verilmiştir.

Toplam hafriyat miktarı = 27.070 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 54.140 ton Çalışılacak gün sayısı = 104 gün ( 4 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 832 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 65 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir. Toplam hafriyat miktarı = 54.140 ton Toplam çalışma süresi = 832 saat Toplam sefer sayısı (3 ay) = 54.140 ton/ 20ton/sefer = 2.707sefer Saatlik sefer sayısı = 2.707/832 = 3,25sefer/saat = ~4sefer/saat Taşıma mesafesi = 7,5 km (yaklaşık alınmıştır) ……………………………………………….




207/398

Tablo 89. Cebri Boru ve Santral Binası Alanında Yapılacak Hafriyattan Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı


Toz Kaynağı



Kazı İşlemi

65 ton/saat x0,0125 kg/ton 0,8125 kg/saat

65 ton/saat x0,025kg/ton 1,625 kg/saat

Yükleme İşlemi


65 ton/saat tx0,01 kg/ton 0,65 kg/saat

Nakliye İşlemi

4sefer/saatx0,35 kg / km x 7,5 km x 2(gidiş-dönüş)

21 kg/saat

4 sefer/saat x0,7 kg / km x7,5 x 2(gidiş-dönüş)

42 kg/saat

Boşaltma İşlemi





Cebri Boru ve Santral Binası alanında gerçekleştirilecek hafriyat işlemleri sırasında

malzemenin sökülmesinden, kamyonlara boşaltılmasından, kamyonların nakliyesinden, malzemenin boşaltılmasından kaynaklı oluşacak toz emisyon miktarı Tablo 89.’da verilmiştir.


kontrolsüz durumda ise 44,925 kg/saat olup 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ve 2/11/1986 tarih ve 19269 sayılı “Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği”ndeki 1 kg/saat sınırının üstünde kalmaktadır. Bu nedenle yönetmelik gereği kontrolsüz durumdaki 44,925 kg/saat için toz dağılım modellemesi yapılmıştır. Modellemede Gaussian Dispersiyon Modeli kullanılmıştır.

M değeri için Tablo 83. değerleri esas alınmıştır.




Hafriyat sırasında sürekli olarak meydana gelen toplam toz miktarı 44,925 kg/saattir.



hesaplanmıştır.




208/398

Tablo 90. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Cebri Boru ve Santral Binası İçin)


100 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 29,3 34,8 34,8 34,8 29,3

200 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 4,3 5,6 5,6 5,6 4,3

300 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 1,4 1,9 1,9 1,9 1,4

500 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,5 0,5 0,5 0,3

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000


Şekil 23. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Cebri Boru ve Santral Binası İçin)



hesaplanmıştır.




209/398

Tablo 91. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Cebri Boru ve Santral Binası İçin)


100 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 88,1 170,3 170,3 170,3 88,1

200 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 5,6 13,2 13,2 13,2 5,6

300 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 1,2 3,1 3,1 3,1 1,2

500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,5 0,5 0,5 0,2

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000

Şekil 24. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Cebri Boru ve Santral Binası İçin)

Yapılan hava modellemesi çalışması ile faaliyet alanının 100 metreden 2500 metre

ötesine kadar farklı rüzgar yönleri için çalışma süresi boyunca çevresinde meydana getireceği partikül konsantrasyonu hesaplanmıştır. Modelleme sonucu elde edilen değerler 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Tablo 2.2. de belirtilen ve verilen uzun (UVS) ve kısa (KVS) vadeli sınır değerlerle karşılaştırılmıştır. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK-2 “Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümünde” “Tesis Etki Alanında Bu Yönetmelik EK-2 Tablo 2.2.’de yer alan Hava Kalitesi Sınır Değerlerinin Sağlanması Gerekir” denilmektedir. Buna göre söz konusu proje için yapılan modellemede 2011 ve 2012 yılları için asılı ve çöken toz KVS ve UVS değerlerine ulaşılan mesafeler aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Hesaplamalardan da görüldüğü üzere oluşacak toz emisyonları ve yerleşime olan mesafe tablodaki sınır değerleri sağlamaktadır.




210/398

Tablo 92. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Cebri Boru ve Santral Binası İçin)


2011 KVS 180UVS 96

100 metre

2012 KVS 140UVS 78

100 metre


KVS 494UVS 266

100 metre

2012 KVS 442UVS 238

100 metre

Tablo 93. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Cebri Boru ve Santral Binası İçin)


PM10 µg/m3 243 m mesafede bulunan Kamilet Mezrası

~2,6 μg/m3 ~5,6 μg/m3

Çöken Toz mg/m2/gün 243 m mesafede bulunan Kamilet Mezrası

~1,2 mg/m2.saat ~13,2 mg/m2.saat

Modellemede öncelikle en kötü koşullar düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Bu

değerler sonuçta bir matematiksel hesaplama sonucu olup modellemede kullanılan parametrelere ve önceden varsayımlara dayalı olarak yapılmaktadır. Dolayısıyla rüzgarın yönündeki herhangi bir değişme modelleme için seçtiğimiz bulutun kararlılık sınıfı ve bununla beraber dikey yönde tablodan alınan sabit değerleri, rüzgar hızındaki değişme, yağış miktarı vb. yapılan konsantrasyon hesabını değiştirecektir. Bölgenin meteorolojik verilerinin sabit olduğu varsayılmıştır.


cebri boru ve santral binası alanında yapılacak hafriyat işlemleri için Yönetmelikte belirtilen tesis etki alanında uzun vadeli, kısa vadeli sınır değerler ve kademeli azaltım tablosunda belirtilen hedef yılı uygulamasına uyulacaktır.

5. Regülatör Alanı Ulaşım Yolu Çalışması


santral alanına ulaşımı sağlamak amacıyla mevcut yol bulunmakta olup; santral alanından regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla ise yaklaşık 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Söz konusu regülatör alanı ulaşım yolu için yaklaşık 36.500 m3’lük hafriyat yapılacak olup; 36.500 m3 hafriyatın 18.000 m3’ü eğimi sağlamak amacıyla kendi bünyesinde dolgu olarak 10.800 m3’ü ise Kırma-Eleme Tesisine sevk edilerek mıcıra çevrilerek tekrar yol kaplamasında kullanılacaktır. Geriye kalan 7.700 m3 hafriyat malzemesi ise Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanına sevk edilecektir.

Regülatör alanı ulaşım yolu çalışmasından kaynaklı toz oluşumu; malzemenin

kazılmasından, malzemenin yüklenmesinden, boşaltılmasından ve nakliyesinden kaynaklı olacaktır.

Regülatör alanı ulaşım yolu çalışmalarının 5 ay süreceği öngörülmüştür. Malzeme

yoğunluğu ortalama yaklaşık 2 ton/ m3’tür. Bu durumda regülatör alanı ulaşım yolu çalışmalarında yapılacak hafriyat miktarı aşağıda verilmiştir.




211/398

Kırma-Eleme Tesisine Sevkiyattan Kaynaklı Toplam hafriyat miktarı = 10.800 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 21.600 ton Çalışılacak gün sayısı = 130 gün ( 5 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 1040 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 20,76 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir. Toplam hafriyat miktarı = 21.600 ton Toplam çalışma süresi = 1040 saat Toplam sefer sayısı (3 ay) = 21.600 ton/ 20ton/sefer = 1080sefer Saatlik sefer sayısı = 1080/1040 = 1,038 sefer/saat = ~2sefer/saat Taşıma mesafesi = 4 km (ortalama alınmıştır) ………………………………………………. Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına Sevkiyattan Kaynaklı Toplam hafriyat miktarı = 7.700 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 15.400 ton Çalışılacak gün sayısı = 130 gün ( 5 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 1040 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 14,80 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir. Toplam hafriyat miktarı = 15.400 ton Toplam çalışma süresi = 1040 saat Toplam sefer sayısı (3 ay) = 15.400 ton/ 20ton/sefer = 770 sefer Saatlik sefer sayısı = 770/1040 = 0,74 sefer/saat = ~1sefer/saat Taşıma mesafesi = 10 km (ortalama alınmıştır) ……………………………………………….

Tablo 94. Regülatör Alanı Ulaşım Yolu Çalışmasından Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı


Toz Kaynağı



Kırma-Eleme Tesisine Sevkiyattan Kaynaklı

Kazı İşlemi

20,76ton/saatx0,0125 kg/ton

0,259 kg/saat

20,76ton/saat x0,025kg/ton

0,519 kg/saat

Yükleme İşlemi


0,103kg/saat 20,76ton/saatx0,01 kg/ton

0,207 kg/saat

Nakliye İşlemi

2 sefer/saatx0,35 kg / km x 4 km x 2(gidiş-dönüş)

5,6 kg/saat


11,2 kg/saat

Boşaltma İşlemi


0,103 kg/saat


0,207 kg/saat

Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına Sevkiyattan Kaynaklı

Kazı İşlemi


0,185 kg/saat

14,80ton/saat x0,025kg/ton

0,37 kg/saat




212/398


Yükleme İşlemi


0,074 kg/saat

14,80ton/saat tx0,01 kg/ton

0,148 kg/saat

Nakliye İşlemi


7 kg/saat


14 kg/saat

Boşaltma İşlemi


0,074 kg/saat


0,148 kg/saat



Regülatör alanı ulaşım yolu çalışması kapsamında gerçekleştirilecek hafriyat

işlemleri sırasında malzemenin sökülmesinden, kamyonlara boşaltılmasından, kamyonların nakliyesinden, malzemenin boşaltılmasından kaynaklı oluşacak toz emisyon miktarı Tablo 94.’de verilmiştir.









Havada Asılı Partiküller için (10 μ.dan küçük partiküller): Q= 5,419 kg/saat h = 10 m z = 10 m Vdi = 0,07 m/sn alınmıştır. Bu veriler doğrultusunda aşağıdaki tabloda çeşitli

uzaklıklar için C(x,y,z) değerleri hesaplanmıştır.




213/398

Tablo 95. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin)


100 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 17,7 21,0 21,0 21,0 17,7

200 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 2,6 3,4 3,4 3,4 2,6

300 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,8 1,1 1,1 1,1 0,8

500 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,3 0,3 0,3 0,2

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000


Şekil 25. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin)



hesaplanmıştır.




214/398

Tablo 96. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin)


100 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 53,1 102,8 102,8 102,8 53,1

200 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 3,4 8,0 8,0 8,0 3,4

300 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,7 1,8 1,8 1,8 0,7

500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,3 0,3 0,3 0,1

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000


Şekil 26. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin)






215/398

Tablo 97. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin)


2011 KVS 180UVS 96

100 metre

2012 KVS 140UVS 78

100 metre


KVS 494UVS 266

100 metre

2012 KVS 442UVS 238

100 metre

Tablo 98. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Regülatör Alanı Ulaşım Yolu İçin)



~1,5 μg/m3 ~3,4 μg/m3






regülatör alanı ulaşım yolu kapsamında yapılacak hafriyat işlemleri için Yönetmelikte belirtilen tesis etki alanında uzun vadeli, kısa vadeli sınır değerler ve kademeli azaltım tablosunda belirtilen hedef yılı uygulamasına uyulacaktır.

6. Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu Çalışması “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında

santral alanına ulaşımı sağlamak amacıyla mevcut yol bulunmakta olup; santral alanından regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla ise yaklaşık 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Ayrıca proje kapsamında inşa edilecek yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla ise de yaklaşık 5 km’lik yol çalışması yapılacaktır. Söz konusu yükleme havuzu ulaşım yolu için yaklaşık 30.250 m3’lük hafriyat yapılacak olup; 30.250 m3 hafriyatın 15.000 m3’ü eğimi sağlamak amacıyla kendi bünyesinde dolgu olarak 9.000 m3’ü ise Kırma-Eleme Tesisine sevk edilerek mıcıra çevrilerek tekrar yol kaplamasında kullanılacaktır. Geriye kalan 6.250 m3 hafriyat malzemesi ise Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanına sevk edilecektir.

Yükleme havuzu ulaşım yolu çalışmasından kaynaklı toz oluşumu; malzemenin

kazılmasından, malzemenin yüklenmesinden, boşaltılmasından ve nakliyesinden kaynaklı olacaktır.

Yükleme havuzu ulaşım yolu çalışmalarının 4 ay süreceği öngörülmüştür.

Malzeme yoğunluğu ortalama yaklaşık 2 ton/ m3’tür. Bu durumda regülatör alanı ulaşım yolu çalışmalarında yapılacak hafriyat miktarı aşağıda verilmiştir.




216/398

Kırma-Eleme Tesisine Sevkiyattan Kaynaklı Toplam hafriyat miktarı = 9.000 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 18.000 ton Çalışılacak gün sayısı = 104 gün ( 4 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 832 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 21,63 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir. Toplam hafriyat miktarı = 18.000 ton Toplam çalışma süresi = 832 saat Toplam sefer sayısı (3 ay) = 18.000 ton/ 20ton/sefer = 900sefer Saatlik sefer sayısı = 900/832 = 1,081 sefer/saat = ~2sefer/saat Taşıma mesafesi = 6,5 km (ortalama alınmıştır) ………………………………………………. Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına Sevkiyattan Kaynaklı Toplam hafriyat miktarı = 6.250 m3 x 2 ton/m3 Toplam hafriyat miktarı = 12.500 ton Çalışılacak gün sayısı = 104 gün ( 4 ay, ayda 26 gün ) Günde çalışılacak saat = 832 saat (günde 8 saat) Saatlik hafriyat miktarı = 15,02 ton/saat ……………………………………………… Taşıma sırasında bir kamyona yaklaşık 20 tonluk yükleme yapılabilmektedir. Toplam hafriyat miktarı = 12.500 ton Toplam çalışma süresi = 832saat Toplam sefer sayısı (3 ay) = 12.500 ton/ 20ton/sefer = 625 sefer Saatlik sefer sayısı = 625/832 = 0,75 sefer/saat = ~1sefer/saat Taşıma mesafesi = 10 km (ortalama alınmıştır) ……………………………………………….

Tablo 99. Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu Çalışmasından Kaynaklı Oluşacak Emisyon Miktarı


Toz Kaynağı



Kırma-Eleme Tesisine Sevkiyattan Kaynaklı

Kazı İşlemi


0,27 kg/saat 21,63ton/saat x0,025kg/ton 0,54 kg/saat

Yükleme İşlemi

21,63ton/saatx0,005 kg/ton 0,108 kg/saat

21,63ton/saat tx0,01 kg/ton 0,216 kg/saat

Nakliye İşlemi

2 sefer/saatx0,35 kg / km x 6,5 km x 2(gidiş-dönüş)

9,1 kg/saat

2 sefer/saatx0,7 kg / km x 6,5 km x 2(gidiş-dönüş)

18,2 kg/saat

Boşaltma İşlemi



Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına Sevkiyattan Kaynaklı

Kazı İşlemi


0,187 kg/saat

15,02ton/saat x0,025kg/ton 0,375 kg/saat

Yükleme İşlemi


15,02ton/saat tx0,01 kg/ton 0,15 kg/saat




217/398


Nakliye İşlemi


7 kg/saat


14 kg/saat

Boşaltma İşlemi





Yükleme havuzu ulaşım yolu çalışması kapsamında gerçekleştirilecek hafriyat

işlemleri sırasında malzemenin sökülmesinden, kamyonlara boşaltılmasından, kamyonların nakliyesinden, malzemenin boşaltılmasından kaynaklı oluşacak toz emisyon miktarı Tablo 99.’da verilmiştir.










hesaplanmıştır.




218/398

Tablo 100. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin)


100 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 22,1 26,2 26,2 26,2 22,1

200 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 3,2 4,2 4,2 4,2 3,2

300 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 1,0 1,4 1,4 1,4 1,0

500 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,4 0,4 0,4 0,2

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000


Şekil 27. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin)



hesaplanmıştır.




219/398

Tablo 101. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin)


100 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 66,3 128,3 128,3 128,3 66,3

200 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 4,2 9,9 9,9 9,9 4,2

300 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,9 2,3 2,3 2,3 0,9

500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,4 0,4 0,4 0,1

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000


Şekil 28. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin)






220/398

Tablo 102. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin)


2011 KVS 180UVS 96

100 metre

2012 KVS 140UVS 78

100 metre


KVS 494UVS 266

100 metre

2012 KVS 442UVS 238

100 metre

Tablo 103. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu İçin)



~0,0 μg/m3 ~0,1 μg/m3






Yükleme havuzu ulaşım yolu kapsamında yapılacak hafriyat işlemleri için Yönetmelikte belirtilen tesis etki alanında uzun vadeli, kısa vadeli sınır değerler ve kademeli azaltım tablosunda belirtilen hedef yılı uygulamasına uyulacaktır.

7. Şantiye Sahası

Şantiye Sahası içerisinde kurulacak Kırma-Eleme Tesisi ile ilgili geniş kapsamlı

bilgi Bölüm V.1.6.’da, Harç Ünitesi Tesisi ile ilgili olarak geniş kapsamlı bilgi ise Bölüm V.1.7.’de verilmiştir.

Kurulması planlanan Kırma-Eleme Tesisinin kapasitesi 60 ton/saat, Harç Ünitesi

Tesisinin ise 30 m3/saat olarak belirlenmiştir. Kurulması planlanan Harç Ünitesi Tesislerinde en sık kullanılan reçeteye göre 1 m3

beton üretebilmek için 300 kg çimento, 1950 kg mıcır(kum+çakıl) ve 125 kg su kullanılacaktır.

Dolayısı ile saatte 30 m3 beton üretimi için 58,5(30x1,95 ton)ton mıcıra ihtiyaç

duyulmaktadır. Ayrıca proje kapsamında saatte üretilecek 30 m3 beton 10 m3 kapasiteli transmikserler ile taşınacağından saatte 3 sefer yapılacaktır.

Şantiye Sahası içerisindeki toz oluşumu; depolama alanından alınacak

malzemenin Kırma-Eleme tesisi bunkerine boşaltmasından, kırılıp elenmesinden, daha sonrasında malzemenin Harç Ünitesi Tesisinde bunkerlere boşaltılması esnasında ve transmikserleri betonu taşıması esnasında oluşmaktadır.




221/398

Harç Ünitesinde üretilecek beton malzemesi projenin inşaat aşamasında kullanılacağından ötürü nakliye için ortalama mesafe 7 km kabul edilmiştir.

Tablo 104. Şantiye Sahasından Kaynaklı Oluşacak Emiyon Miktarı


Toz Kaynağı



Boşaltma İşlemi (Bunkere)

60 ton/saat x0,005 kg/ton

0,3 kg/saat

60 kg/saat x0,01 kg/ton 0,6 kg/saat

Birincil Kırıcı

60 ton/saatx0,0243 kg/ton

1,458 kg/saat

60 kg/saatx0,243kg/ton 14,58 kg/saat

İkincil Kırıcı 60 ton/saatx0,0585 kg/ton

3,51 kg/saat


Elek Serisi 60 ton/saatx0,005 kg/ton 0,3 kg/saat


Silodan Kamyona Boşaltma

60 ton/saatx0,005 kg/ton 0,3 kg/saat


Kamyondan Beton bunkerine boşaltma

58,5 ton/saatx0,005 kg/ton

0,2925 kg/saat

58,5 kg/saatx0,01kg/ton 0,585 kg/saat

Nakliye 3sefer/saatx0,35 kg / km x7kmx2(gidiş-dönüş)

14,7 kg/saat

3sefer/saatx0,7 kg / km x7x2(gidiş-dönüş)

29,4 kg/saat



Şantiye Sahasından kaynaklı oluşacak toz emisyon miktarı Tablo 104.’de

verilmiştir. Yapılan toz emisyonu hesaplama neticesinde kontrollü durumda 20,86 kg/saat,






Şantiye Sahasında meydana gelen toplam toz miktarı 81,46 kg/saattir. Ancak

toplam tozun %80’ini 10 μ.dan büyük partiküller, %20’sini ise 10 μ.dan küçük partiküller oluşturmaktadır (Kaynak: Müezzinoğlu A., D.E.Ü., 1997).




222/398

Havada Asılı Partiküller için (10 μ.dan küçük partiküller): Q= 16,29 kg/saat h = 10 m z = 10 m Vdi = 0,07 m/sn alınmıştır. Bu veriler doğrultusunda aşağıdaki tabloda çeşitli

uzaklıklar için C(x,y,z) değerleri hesaplanmıştır.

Tablo 105. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) (Şantiye Sahası İçin)


100 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 53,2 63,0 63,0 63,0 53,2

200 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 7,8 10,2 10,2 10,2 7,8

300 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,6 0,9 0,9 0,9 0,6

500 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,3 0,3 0,3 0,2

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000


Şekil 29. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Şantiye Sahası İçin)



hesaplanmıştır.




223/398

Tablo 106. Çöken Tozların Dağılımı (mg/m2.saat) (Şantiye Sahası İçin)


100 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 159,7 308,9 308,9 308,9 159,7

200 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 10,2 23,9 23,9 23,9 10,2

300 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,3 0,9 0,9 0,9 0,3

500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1

900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0

1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

100

200

500

750

1000

1500

2000


Şekil 30. Çöken Partiküllerin Dağılımı Grafiği (Şantiye Sahası İçin)






224/398

Tablo 107. Proje Kapsamında UVS ve KVS Değerlerine Ulaşılan Mesafeler (Şantiye Sahası İçin)


2011 KVS 180UVS 96

100 metre

2012 KVS 140UVS 78

100 metre


KVS 494UVS 266

100 metre

2012 KVS 442UVS 238

100 metre

Tablo 108. En Yakın Yerleşime Göre Değerleri (Şantiye Sahası İçin)


PM10 µg/m3 4.350 m mesafede bulunan Kamilet Mezrası

~0,0 μg/m3 ~0,0 μg/m3

Çöken Toz mg/m2/gün 4.350 m mesafede bulunan Kamilet Mezrası





Şantiye Sahası içerisinde açılması planlanan harç ünitesi tesisi ve kırma-eleme tesislerinde yapılacak işlemlerden kaynaklı oluşacak toz emisyonu ile ilgili Yönetmelikte belirtilen tesis etki alanında uzun vadeli, kısa vadeli sınır değerler ve kademeli azaltım tablosunda belirtilen hedef yılı uygulamasına uyulacaktır.

V.1.9. Zemin Emniyeti ve Su Kaçağı Olmaması için Yapılacak İşlemler,

Sahanın hazırlanması ve kazı işlerinde zemin güvenliğinin sağlanması, zemin

emniyeti açısından önemli yer tutmaktadır. Zemin güvenliği faaliyetleri; proje süresince yeni yolların yapımı ve mevcut yolların iyileştirilmesi sırasında ve yapılacak ünitelerin inşaatları sırasında gerçekleştirilecektir.

Yıl boyunca, söz konusu ünitelere ulaşım sağlanabilmelidir. Ancak yağışlı

dönemlerde yörenin kaba ve dik topoğrafyaya sahip olduğu bölgelerinde toprak kayma ve heyelan riski olabileceğinden dolayı ulaşım sağlanamaz hale gelebilir. Ulaşım güzergahının geçtiği bölgelerde bu olumsuz durumu engellemek amacıyla heyelan riski taşıyan bölgelerde taş duvar veya istinat duvarı örülmesi planlanmaktadır.

En kötü hava şartlarında bile inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik yoğunluğuna

cevap verebilmek için, bilinen tüm inşaat mühendisliği teknikleri uygulanacak, istinat duvarları, drenaj kanalları, erozyon alanlarında asfalt ve taş blokaj uygulamaları gerektiği yerlerde yapılarak yollarda yoğun yağmurlarda bile işlerlik sağlanmaya çalışılacaktır. Periyodik bakım programı tüm inşaat süresince uygulanacaktır. Hizmet ömürlerini uzun tutmak için yeni yapılacak yolların gevşek zeminler yerine, sert kaya zeminlerde yapılmasına dikkat edilecektir. Tünel kazma makineleri ve delme/patlatma yolu ile açılacak




225/398

tünel inşaatlarında da zemin güvenliği önemli olduğundan, gerekli etki azaltıcı önlemler alınacaktır.

Regülatör ve kanal yapılarında su kaçağının; kaliteli, aşınmaya karşı dayanıklı boru

malzemesi kullanılarak, uygun boru çapı seçilerek, belirli aralıklarla kontroller yapılarak önlenmesi planlanmaktadır (Kurulu güç optimizasyonu kapsamında projenin debisi, buna bağlı olarak kanal boyutları, tünel ve cebri boru çapı ile kurulu gücün optimizasyonu yapılmıştır).

V.1.10. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı için Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı, Flora ve Fauna Üzerine Olabilecek Etkiler,

Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde gerçekleştirilmesi planlanmış olan

Taşlıkaya-HES Projesi kapsamında Kapistre Dere’nin bir kolu olan Ballı Dere üzerinde, 983.00 kodunda tesis edilecek Taşlıkaya Regülatörü; akış aşağı kesimde, akarsu kıyısında tesis edilecek bir hidroelektrik santrali, regülatörde toplanan suyu hidroelektrik santraline iletmek amacıyla yararlanılacak 3.824 metre uzunluğunda, 3 m çapında bir iletim tüneli; tünel ile taşınan suyun hidroelektrik santraline düşürülmeden önce tutulacağı bir yükleme havuzu ve buradaki suyun HES’e düşürülmesinde kullanılacak, 750 metre uzunlukta, 1,15 cm çapında bir cebri boru ile oldukça sınırlı büyüklükteki bir şantiye alanı bulunmaktadır.

Ballı Dere üzerinde inşa edilecek regülatörde toplanacak sular tesis edilecek iletim kanallarıyla akarsuyun akış istikametinde, daha düşük bir yükseltide inşa edilecek olan hidroelektrik santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanılması planlanan tüneller, akış yönüne göre sağ sahilden dağlık kesime girecek ve santral alanına yakın bir kesimde açığa çıkacaktır. Tesis edilmesi planlana tünel doğal bitki örtüsüne zarar vermeyecek inşaat tekniğiyle gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Özellikle tünellerin giriş ve çıkış noktalarında gerçekleştirilecek ağaç kesimleri esnasında oldukça özenli olunacak, mümkün olduğunca az ağaç ve bitki kesilmesi sağlanacaktır. Böylelikle bu kesimlerdeki söz konusu bitkisel formasyonda yaşayan veya bu kesimlere gelmesi olası fauna elemanlarının etkilenme riskini de en aza indirebilecektir.

Bölgedeki bitki örtüsünün yoğunluğu ve yıllık yağış ortalamasının yüksekliği gibi avantajlar inşaat dönemi sonrasında gerçekleştirilmesi önerilen peyzaj çalışmalarını destekleyici özelliktedir.

Yine, iyileştirme çalışmaları kapsamında çalı ve ağaçların kesilmek zoruna kalındığı kesimlerde gerçekleştirilecek bitkilendirme çalışmalarında öncelikle yörenin doğal formlarından istifade edilmesi fauna bileşenlerinin yeniden bu kesimlere yerleşmesinde yarar getirecektir.

Proje bileşenlerinden olan regülatör, HES tesisleri, yükleme havuzu, işletme binası ve cebri borunun geçeceği kesimlerde ve civarında ibreli ve geniş yapraklı ağaç formları ile çalı formları baskın karakterdedir. Projenin gerçekleştirilmesi aşamasında, söz konusu binaların ve tesislerin kurulacağı kesimlerde, özellikle de bitkisel formasyonun mevcut olduğu alanlarda az sayıda da olsa kesim, tıraşlama ve işleme faaliyeti gerçekleştirilecektir. Öncelikle belli sayıdaki ağaç kesilecek, daha küçük boylu, çalı ve benzeri bitkiler ise tıraşlanarak buradan uzaklaştırılacaklardır.




226/398

Proje kapsamında “Ekolojik Değerlendirme Raporu”nda (Bkz. Ek-12) uzmanlarca alanda yapılan incelemeler sonucu belirlenen ağaç türleri ve faaliyetin bu türlere ve flora-faunaya etkileri aşağıda verilmiştir.

Proje sahasının tamamına yönelik olarak Ekolojik Değerlendirme Raporunu

hazırlayan uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiş olan gözlem ve incelemeler esnasında kuşlar ve sürüngenler başta olmak üzere bazı karasal omurgalı hayvan türlerinin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulunduğu kesimlerdeki habitatları çok yoğun olmasa da değişik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kullanabildikleri belirlenmiştir. Bu kesimlerdeki ağaç ve çalı formlarının kesilmesi sürecinde bu kesimleri kullanan fauna bileşenleriyle ilgili olarak bazı önlemlerin alınması gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir önlem alınmadığı durumda bu habitatları kullanan yabanıl formların zarar görme, yaralanma veya ölme riski gündeme gelecektir. Risk altında bulunan yabanıl formlar arasında ulusal ve uluslar arası koruma statülerine sahip türler bulunmaktadır. Nadir veya korunan türlere ait bireylerin zarar görmesine ek olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal ölçekli koruma önlemleri dışında uluslar arası sözleşmelere de ters düşmektedir. Bu durum ülke bazında değişik yaptırımları gündeme getirebilecektir.

Her iki yönüyle de istenmeyen bu durumun önüne geçilebilmesi amacıyla,

kesim/tıraşlama öncesinde yabanıl fauna bileşenlerinin alanda bulunmadığına, bu kesimlerden uzaklaşmış olduklarına emin olunacaktır. Kesim öncesi gerçekleştirilecek görsel kontrollerde rastlanan hayvanların kendiliklerinden kaçarak uzaklaşmaları beklenmektedir. Aksi takdirde, yani herhangi bir nedenden dolayı bu kesimlerden uzaklaşmamış bireylerin söz konusu olduğu durumlarda bu bireylerin zarar görmemeleri için bu kesimlerden uzaklaştıracak yöntemler kullanılacaktır. Genellikle kaçırmaya yönelik olarak seslerden yararlanılacaktır. Alışılmadık ve yüksek tondaki seslerden meydana gelecek rahatsızlık sonucu bitkilerin içine, arasına veya altına saklanan formlar ortaya çıkarak yakın alanlarda, kendilerini daha güvenli hissedecekleri habitatlara uzaklaşmak zorunda kalacaklardır.


kullanılarak yakalanan yabanıl formlar eldivenlerle dikkatlice tutularak alan dışında, zarar görmeyecekleri uygun habitatlara taşınarak uzaklaştırılacaktır. Bu uzaklaştırma uygun yakalama yöntemleri ve donanımları kullanılarak deneyimli bir kişi ya da ekip tarafından gerçekleştirilmesine özen gösterilecektir. Bu amaçla faaliyet alanına yakın çevredeki ilgili kişi ve kuruluşlardan uzman desteği talep edilebilir” denilmekte olup alanda raporda bahsi geçen ve aşağıda verilen önlemler ışığında hareket edilecektir.

Yabanıl formların bu kesimlerden uzaklaştığına emin olunduktan sonraki aşama

kesimi gerçekleştirilen tek ve çok yıllık bitkisel materyalin bu kesimlerden uzaklaştırılmasıdır. Taşıma aşamasının hemen öncesinde bu malzeme yeniden gözden geçirilecek. Çıplak elle dokunmaksızın, doğrudan gözle yapılacak kontrollerde kesilmiş materyalin üzerinde, altında veya içerisinde bulunması olası yılan, kertenkele veya kemirgenler gibi omurgalı hayvanlar, yukarıda değinildiği şekilde uygun yakalama donanımı ve yöntemleriyle zarar verilmeden yakalanacak ve basit bez torbalara konularak faaliyetten etkilenmeyecek komşu alanlara taşınarak bu kesimlerde dikkatli bir şekilde doğal ortamlarına bırakılacaklardır.

Bitkisel formasyon içerisinde barınması olası türler yanında zeminde, toprak altında da yaşamakta olan yabanıl türler söz konusudur. Bu türler arasında koruma altında olmayan türler bulunduğu gibi koruma altında olan birçok tür de söz konusudur. Çalışmalar öncesinde çalışma yapılacak kesimler dikkatlice gözden geçirilecektir. Bu kontroller esnasında, zeminde yaşayan ve toprak altına barınan yabanıl formlara ait yuva giriş




227/398

delikleri ve zemin üzerindeki tümseklerin yerleri belirlenecektir. Bu kesimlerde yapılacak çalışmalarda özellikle dikkatli olunacaktır. Çünkü toprak içerisinde, yüzeye yakın kesimlerde bazı kemirgenler, kurbağa, kertenkele, yılan ve diğer memeli formların bulunması olasılığı vardır. Bu kesimlerde bu yabanıl formların mevcut olduğu durumlarda iş makinelerinin faaliyeti esnasında açığa çıkabilecek, hatta bu esnada çeşitli derecelerde zarara uğrama riski söz konusudur. İstenmeyen bu durumun önüne geçebilmek, yani hayvanların iş makinelerinden olumsuz etkilenmesinin önüne geçebilmek için ya kendiliklerinden kaçmalarına müsaade edilecek ya da yine uygun donanım ve yöntem ile yakalana bireyler alan dışında uygun ortamlara taşınacaklardır.

Proje bileşenleri arasında en önemli dönüşüm regülatör, yükleme havuzu ve santral binalarının yer alacağı kesimlerde gerçekleşecektir. Ballı Dere üzerinde, derenin kıyısında tesis edilecek kalıcı su toplama yapısı, tünel, yükleme havuzu ve santral binası daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yapılardır. Bu kesimde şekillendirilmiş olan şantiye alanı ise geçici mahiyettedir.

Regülatör, Ballı Dere üzerinde beton özellikte, büyükçe bir havuz şeklinde olacaktır. İnşaat zemini olarak akarsu yatağı üzerinde sınırlı büyüklükteki bir açıklık seçilmiştir. Regülatörün tesis edileceği kesimin akarsu kıyısında kendiliğinden meydana gelmiş, nispeten düz ve bitkisiz bir alandan seçilmesiyle bu kesimlerde doğal bitki örtüsüne, özellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden yararlanan fauna elemanlarına verilebilecek zararların da önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Faaliyetle ilgili olarak gerçekleştirilen saha çalışmalarında zeminde yaşamakta olan bazı kemirgen türleri belirlenmiştir. Bu türler habitat olarak genellikle orman alanlarını tercih etmektedirler. Bu nedenle orman alanları dışında, iki farklı noktada tesis edilmesi planlanan kalıcı beton yapıların inşaatı sürecinde bu türlere bağlı bireylerin herhangi bir zarar görmesi beklenmemektedir. Faaliyet kapsamında ayrıca santral yeri olarak seçilen kesimde çok yıllık bitkilerin bulunmaması bitki örtüsüne verilebilecek zarar riskini de ortadan kaldırmaktadır.

Proje ile ilgili Ek-18’de verilen ÇED İnceleme Değerlendirme Raporunda da

belirtildiği gibi 145.000 m2’lik alan Orman Arazisi vasfındadır. Söz konusu proje kapsamında ağaç adedi tespiti mümkün olmamakla beraber yaklaşık hektarda 100 adet ağaç olduğu düşünülmüştür. Buna göre proje sahasında toplam yaklaşık 250 x 14,5 = 1450 ağaç kesilmesi planlanmaktadır.

Ayrıca, projenin inşaat aşamaları başlamadan önce gerekli dosyalar hazırlanarak

(ağaç röleve planı vb.) T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınacaktır. Bu aşamada öncelikle arazi ve kadastro araştırmaları gerçekleştirilecek, haritalar hazırlanacak kesin mülkiyet durumları belirlenecektir. Böylelikle projede kullanılacak orman alanı miktarı, kesilecek ağaç miktarı ve ağaç türleri v.s. izin aşamasında hazırlanacak 1/1000 ölçekli ağaç röleve planları ile belirlenecektir.

Söz konusu proje kapsamında mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacak ve

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” inşaat aşamasında çıkacak kazı fazlası malzeme Hat-Pek Beton İnşaat Taah. Tic. Ltd. Şti.’ye ait 20061655 Ruhsat nolu alanın içerisinde yer alan pasa alanına sevk edilecek ve kesinlikle bu alan dışarısında başka bir alana pasa, atık veya herhangi bir malzeme dökülmeyecektir.




228/398

V.1.11. İnşaat İşlemleri Süresince Su Ortamında, Dere Yatağında ve Proje Alanında Mevcut Canlı Türlerine (karasal ve sucul flora-fauna) Olabilecek Etkiler ve Hassas Türlerin Ne Şekilde Korunacağı, Alınacak Önlemler,

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi kapsamında, Ballı Dere üzerindeki regülatör aracılığıyla toplanan ve iletim tüneli aracılığıyla yükleme havuzuna aktarılan sular buradan cebri boru aracılığıyla santral bünyesindeki türbinlere düşürülecektir. Yükleme havuzundaki suyun aşağıda yer alan HES ile arasındaki yükseklik farkı nedeniyle büyük bir hızla santraldeki türbinlere düşürülerek elektrik enerjisi üretilecektir. Akarsu akış yönüne göre aşağı kesimde İnşa edilmesi planlanan HES’in kaplayacağı fiziksel alan oldukça sınırlı olup hemen hemen bir apartmanın kaplayacağı alan kadardır. HES’in yer alacağı kesim Ballı Dere üzerinde, akarsu akış yönüne göre sağ sahilde, çok fazla eğimi olmayan bir topoğrafya üzerindedir. Ballı Dere bu kesimde nispeten geniş ve kıyıları taşlarla kaplı bir yatakta akmaktadır.

İnşaat aşamasında tünel güzergahının kazılmasıyla ortaya çıkacak malzemenin değerlendirilme şekli çok büyük önem taşımaktadır. Bu malzemenin kesinlikle akarsu yatağına boşaltılmaması veya gelişigüzel doğal ortamlara tasfiye edilmemesi gerekmektedir. Eğer herhangi bir şekilde, geçici olarak bile depolanması gerekiyorsa bu alanların dikkatli bir şekilde seçilmesi ve döküm sürecinde sürekli kontrol altında bulundurulması hareketli fauna formlarının zarar görebilme riskini ortadan kaldıracaktır.

İnşaat Sırasında oluşacak çevresel etkilerin flora-fauna üzerinde oluşturacağı

durum ve alınacak önlemler Ek-15’de “Ekolojik Değerlendirme Raporu”nda uzmanlarca belirlenen değerlendirmeler kaynak alınarak aşağıda verilmiştir.

Doğal ortamlarda gerçekleştirilen faaliyetler esnasında en fazla zarar gören

kesimler yolların genişletilmesi ya da yeni yolların açılması nedeniyle dönüşüme uğrayan doğal yaşam alanlarıdır. Bu kesimlerde gerçekleştirilecek çalışmalar nedeniyle doğal bitkisel doku zarar görmekte, bu kesimlerden istifade eden yabanıl formlar ise genellikle yaşam alanlarını kaybetmektedirler. Bu nedenle;

Yol açılması veya genişletme çalışmaları sürecinde yabanıl formların zarar

görmemesi için dikkatli olunacak, Çalışmalar öncesinde, esnasında veya sonrasında ortaya çıkabilecek canlı

türleri zarar görmeden bu kesimlerden uzaklaştırılacak, Çalışmalar esnasında ortaya çıkacak fazla malzeme gelişigüzel doğal

ortamlara tasfiye edilmeyerek, kırma-eleme tesis alanı içerisinde inşaat ve yol yapım çalışmalarında kullanılmak zere geçici olarak depolanacaktır.

Toz Emisyonları, Etkiler ve Önlemler Proje kapsamında söz konusu yolların açılması veya genişletilmesi; inşaat

çalışmalarında kullanılacak malzemelerin temin edilmesi, kırılması, iş makineleriyle taşıyıcı araçlara yüklenmesi, taşınması ve kullanılacağı kesimlere boşaltılması aşamasında toz emisyonları söz konusu olabilecektir. Özellikle bu malzemenin elde edilmesi ve işlenmesi aşamasında sulama ve çöktürme gibi yöntemlerle bu emisyonların önüne geçilebilmektedir. Böylece bitki örtüsü başta olmak üzere yakın çevrede yabanıl formlar tarafından değişik gereksinimlerin karşılanması amacıyla kullanılan habitatların ve bu kesimlerde bulunması olası yabanıl formların açığa çıkan tozdan olumsuz etkilenmelerinin önüne geçilebilecektir.




229/398



Faaliyet alanı sınırları içerisinde farklı gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla

doğal olarak bulunan yerel fauna bileşenlerinin bazıları inşaat aşamasında iş makinelerinden, işletme aşamasında ise değişik kaynaklardan ortaya çıkan gürültüden rahatsızlık duyabileceklerdir. Bu rahatsızlık nedeniyle bazı türler alandan geçici veya sürekli olarak uzaklaşabileceklerdir.

İnşaat faaliyetinin başladığı zaman diliminde yörede kuluçka faaliyetine başlamış türler ile daha sonra başlayacak türler söz konusu olabilecektir. Araçlardan kaynaklanan gürültü seviyesinin yüksek olması durumunda üreme faaliyeti içerisinde olan türler arasından kuluçkayı, hatta yavru bakımını bile yarıda bırakma riskleri söz konusu olabilecektir. Alınacak önlemler ile bu gürültü düzeyinin, faaliyet alanını yurt olarak kullanan yabanıl fauna bileşenlerini bu kesimlerden göç etmeye zorlayan bir düzeyde olmamasına özen gösterilecektir. Bu yapılamadığı durumlarda, faaliyet takviminde gerçekleştirilecek düzenleme ile tür listelerinde yer alan türler arasından faaliyet alanında kuluçkaya yatan türlerin kuluçka döneminde yüksek düzeyde gürültü çıkaran araçların çalışmalarına ara verilebilir. Bu amaçla faaliyet döneminde konunun uzmanlarından yardım alınabilecektir. Bu konuda üzerinde durulması gereken nokta kuluçka dönemi başladıktan sonra, yani türler üreme faaliyetine başladıktan sonra ortaya çıkabilecek yüksek desibeldeki gürültüye izin verilmemesidir. Üreme dönemi başında ortaya çıkabilecek rahatsızlık sonucunda bazı bireyler yakın çevrede aynı özellikteki habitatlara göç ederek oralarda üreme faaliyetlerine devam edebilirler. Bu türler için herhangi bir kayıp söz konusu olmayabilecektir. Fakat yumurta bırakmış, hatta yavru çıkarmış türler bu tip bir rahatsızlıkla karşılaştıkları zaman yumurta ya da yavruları terk edebileceklerdir. Bu da istenmeyen bir durum olarak karşımıza çıkacaktır. Bu nedenle inşaat faaliyetlerinin türü ve üreme takvimi arasında bir korelasyon sağlanabildiği takdirde inşaat faaliyeti sırasında ortaya çıkabilecek sesten hayvanların olumsuz etkilenmesini önüne geçilebilecektir. Bu korelasyonun sağlanabilmesine yönelik olarak en yakın ilgili kurum ya da kuruluştan bu alanda deneyim sahibi bir uzman desteğine de gereksinim duyulabilecektir.

Proje kapsamında değişik yapılar tesis edilecektir. Tesis edilecek yapının ve inşaatın türüne bağlı olarak farklı kesimlerde gerçekleştirilecek inşaat çalışmalarında ve malzeme taşınacak güzergâhlarda yoğun bir trafik söz konusu olacaktır. Örneğin tünel inşaatı aşamasında aralıksız çalışma koşulları söz konusu olacaktır. Faaliyetle bağlantılı olarak yararlanılacak ulaşım yollarının yakınındaki kesimlerde sürekli olarak yaşayan veya geçici süreler için buralarda bulunan hayvanlar, araç kaynaklı değişik risklerle karşı karşıya kalacaklardır. Mekanik zararlar dışında bunlardan en önemlileri kontaminasyon ve eksoz ürünlerinin meydana getirebileceği öldürücü olmayan zehirlenme riskidir. Bilindiği gibi lastik kaplama maddeleri, motorun hareketli parçaları, gövdenin diğer parçaları, fren izleri ve yağlama yağlarının yanma ürünleri kontaminasyona yol açan bileşenlerdir. Bu risk sadece yaban hayvanları için değil hali hazırda kullanılmakta olan yolların civarında yaşayan, yöre sakinleri dâhil çevredeki tüm canlılar için de geçerlidir.




230/398

Proje kapsamında, iletim tüneli, derivasyon kanalı, regülatör alanı ulaşım yolu, yükleme havuzu ulaşım yolu, cebri boru, regülatör ve diğer ünitelerin kapsamında yapılacak sıyırma ve kazı çalışmaları, kırma-eleme, harç ünitesi ve tünel içi delme patlatma ve ekipman çalışmaları sonucunda; dolaylı ve dolaysız yollardan bulanıklığa yol açarak derelerdeki sucul faunanın yaşamını ve su kalitesinin olumsuz etkileyecek ve faaliyet alanındaki akarsu ve yan kollarında sürekli bulanıklığa yol açabilen gereksiz müdahalelerden kaynaklanabilecek durumların, sucul canlıların yaşam ortamlarını ve su kalitesini olumsuz etkilemeyecek şekilde bertaraf edilecek ve gerekli önemler alınacak olup, dere yataklarını daraltacak malzeme dökülmeyecektir. Suyun santralden dereye bırakılması işleminde yönü ve akış hızı da değiştirilmeden üreme ve istihsal yerlerine zarar verilmemesi sağlanarak, konu ile ilgili tüm kanun, yönetmelik ve mevzuatlara uyulacaktır.

Faaliyet kapsamında proje alanının ve etki alanının en az düzeyde etkilenmeleri

için gerekli tüm önlemler alınarak uzmanların belirttiği tavsiyelere uyulacaktır.

V.1.12. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri,

Proje alanının tamamı orman arazisidir. Bölgenin engebeli ve derin vadilere sahip

topografik yapısı nedeniyle tarıma elverişli alan bulunmamakta olup, uzmanlarca hazırlanan “Su Kullanım Hakkı Raporu”nda da Ballı Deresi sularından tarım amaçlı yararlanılmadığı belirtilmiştir. Dolayısıyla projenin tarım alanlarına inşaat ve işletme aşamasında herhangi bir etkisi olmayacaktır.

Söz konusu proje kapsamında proje alanında uzmanlarca yapılan çalışmalar

neticesinde hazırlanan ve DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanan “Su Kullanım Hakkı Raporu” ve yine uzmanlar tarafından hazırlanan Ekolojik Değerlendirme Raporu eklerde verilmiştir. Dolayısı ile proje kapsamında regülatör yapısı ile çevrilen sular santral binasında enerjisi alındıktan sonra tekrar Ballı deresine bırakılmakta ve santral yapısından sonra dere suyu normal debilerine kavuşmaktadır. Proje kapsamında kurulması planlanan regülatör yapısı ile santral binası arasında kalan bölümün tamamı orman arazisi olup; herhangi bir tarım arazisi ve su ürünleri üretim tesisi bulunmamaktadır. Santral yapısından sonra bulunan tarım arazileri için ise Ballı Deresi santral yapısından sonra debinin tamamına sahip olacağından dolayı etkilenmesi söz konusu değildir.

Yinede “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi

kapsamında kadimden beri süregelen su kullanım alışkınlıkları ve hakları var ise bu konu dikkate alınarak etkilenecek alanlarda ikame olarak damla sulama sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması amacıyla damla sulama projeleri hazırlanacak ve bu amaç için fon ayrılacaktır.




Ballı deresinde yaşayan balıkların ve sucul canlıların olumsuz etkilemesini engellemek amacıyla uzmanlar tarafından proje alanında yapılan çalışmalar neticesinde hazırlanmış olan Ekolojik Değerlendirme Raporunda belirtilen yılık ortalama akımın %12’sine tekabül eden 0,315 m3 can suyu Ballı deresine sürekli olarak bırakılacak, kurak geçen aylarda ve




231/398

suyun miktarına göre bir azalmaya gidilmeyecektir. Ve bu konuda gerekli hassasiyet gösterilecektir.

Bu akım değerleri sağlandığı takdirde ballı deresinin proje bölgesindeki sucul

yaşamın devamlılığı, minimum seviyenin üstünde bir düzeye ulaşabilecektir. Buna ilaveten regülatör ile santral arasında kalan kesimde bir çok yan kol Ballı deresine karışmakta olup bırakılacak can suyuna önemli katkı sağlayacaktır.

Uzmanlar tarafından hazırlanan Ekolojik Değerlendirme Raporu eklerde verilmiştir

(Bkz. Ek-12). Söz konusu rapor içerisinde yapılan can suyu hesaplamalarında DSİ Genel Müdürlüğü’nden Alınmış Onaylı Regülatör Yeri Akım Değerleri (Bkz. Ek-17) kullanılarak belirlenmiştir.

İnşa edilmesi planlanan regülatör ve oluşturulacak bentler, doğal akarsu

ekosistemini mansap-memba yönünde bölecektir. Dolayısı ile proje kapsamında balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması ve dere ortamında doğal dengenin bozulmaması için, balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla balık geçidi yapılacak olup sürekli çalışır durumda olması sağlanacaktır. Yapılması planlan balık geçidine ait çizim Ek-25’de verilmiştir. Ayrıca proje kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu” hükümlerine titizlikle uyulacaktır.

Söz konusu proje kapsamında yapılacak balık geçidi FAO’nun ve DSİ’nin

öngördüğü koşulları taşımakta olup bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özellikleri açısından yeterli teknik özelliklere sahiptir. Söz konusu balık geçidinin işlerliğinin sağlanabilmesi için bakım, onarım ve işletilmesinde azami titizlik gösterilecektir.


hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak kazı ve dolgu çalışmaları esnasında oluşabilecek olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek için gerekli tedbirler alınmasına özen gösterilecektir.

Ayrıca, arazi ıslahı çalışmaları sırasında yağışlar ile oluşabilecek yüzey akışının

Proje Sahası’nda birikmesini engellemek için gerekli yerlere drenaj kanalları ve hendekleri açılarak yüzey drenajı kontrol edilecektir.




hazırlık ve inşaat aşaması kapsamında yapılacak kazı ve dolgu çalışmaları esnasında oluşabilecek olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek için gerekli toprak koruma tedbirleri alınacak ve ihtiyaç duyulması halinde Toprak Koruma Projesi hazırlanarak uygulanacaktır.


m3’hafriyat malzemesinin 58.843 m3’ü proje kapsamında yapılacak üniteler çerçevesinde dolgu malzemesi olarak, 24.715 m3’ü ise şantiye sahası içerisinde kurulacak Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabi tutularak üniteler için gerekli olacak beton malzemesi için




232/398

kullanılacaktır. Arta kalan hafriyat malzemesi ise proje kapsamında belirlenen 1 adet kazı fazlası malzeme döküm alanına sevk edilecektir.













V.1.13. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Kadar Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Özellikleri, Oluşacak Emisyonlar,

Taşlıkaya Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması kapsamında kullanılacak olan iş makineleri ve sayılarına ilişkin bilgi Tablo 109.’da verilmiştir.




233/398

Tablo 109. İnşaat Aşamasında Kullanılacak İş Makineleri

Kullanılacak Ekipman Adet

LastikTekerlekli Yükleyici 2

Kamyon 10

Ekskavatör 2

Lastikli kepçe 1

Beton pompası 2

Dozer 2

Beton mikseri 2

Mobil vinç 1

Arazöz 1

Kompresör 2

Sahada inşaat aşamasında kullanılacak yakıt sadece kullanılacak makineler için

gerekli olup, ısınma vb. amaçlı yakıt tüketimi olmayacaktır. Makinelerde yakıt olarak motorin kullanılacaktır. Motorinin genel özellikleri aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 110. Motorinin Özellikleri

ÖZELLİKLER MOTORİN ÖZELLİKLER MOTORİN

Kıvam Çok Akıcı Karbon Artıkları(%) Eser

Tip Damıtılmış Kükürt(%) 0.4-0.7

Renk Amber Oksijen-Azot(%) 0.2

Yoğunluk(150c-Gr/Cm3) 0.8654 Hidrojen(%) 12.7

Viskozite(380C) 2.68 Karbon(%) 86.4

Akma Noktası(0C) -18 Su ve Çökelti(%) Eser

Atomizasyon Sıcaklığı(0C) Atmosferik Kül(%) Eser

Pompalama Sıcaklığı(0C) Atmosferik Isı Değeri(Kcal /Lt) 9.387

Kaynak: Hava Kirliliği Kontrol ve Denetim, Kimya Müh. Odası, Nisan,1991 Zemin hazırlayıcı bir iş makinesi saatte yaklaşık 4 litre yakıt harcayabilir.

Kullanılacak iş makinelerinin harcayacağı maksimum yakıt miktarının maksimum yaklaşık 30 lt/saat-araç kabulü ile her aracın oluşturacağı kütlesel debi hesaplamaları aşağıda verilmiştir.

Mazotun yoğunluğu = 0,8654 kg/lt, alınmıştır. Kullanılacak araçların saatlik yakıt sarfiyatının 30 lt/araç olarak göz önüne

alındığında 1 aracın oluşturacağı emisyon değerleri aşağıda hesaplanmıştır. 30 lt/saat-araç x 0,8654 kg/lt = 25,95 kg/saat = 0,025 ton/saat olarak bulunur.

Buradan da oluşturacağı gaz emisyon değerleri aşağıda tablo halinde verilmiştir. Sahada iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu olacaktır.




234/398

Tablo 111. Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Faktörleri

KİRLETİCİ DİESEL(kg/saat)

Karbonmonoksit 9.7

Hidrokarbonlar 29.0

Azot Oksitler 36.0

Kükürt Oksitler 6.5

Toz 18.0

Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, 1991

Buna göre iş makinelerinden kaynaklanması beklenilen kirletici tahmini değerleri aşağıda verilmiştir.

Tablo 112. İş Makinelerinden Kaynaklanması Beklenen Kirletici Değerler

KİRLETİCİ DİESEL(kg/saat)

Karbonmonoksit 9,70 kg/ x 0,025 t/sa = 0,2425kg/h

Hidrokarbonlar 29,0 kg/t x 0,025 t/sa = 0,725 kg/h

Azot Oksitler 36,0 kg/t x 0,025 t/sa = 0,9 kg/h

Kükürt Oksitler 6,50 kg/t x 0,025 t/sa = 0,1625 kg/h

Toz 18,00 kg/t x 0,025 t/sa = 0,45 kg/h

Hesaplamalardan da anlaşılacağı üzere hesaplanan emisyon miktarı geniş bir

alanda ve saatlik zaman içerisinde atmosfere terk edilecek olması nedeniyle kirletici debisi düşük olacaktır. Ayrıca meteorolojik etkiler ve topoğrafik faktörlerin etkisiyle devamlı bir hava sirkülasyonu olacağı dolayısıyla oluşan emisyonlar atmosferde seyrelerek dağılacağından çalışma alanında ve çevre atmosferinde sınır değerlerin altında kirlilik oluşacaktır.

03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Ek 2 de yer alan Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü bölümünde “Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarından veya baca dışından atmosfere verilen emisyonların saatlik kütlesel debileri, mevcut tesisler için bacalarda ölçülerek, baca dışından atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler için emisyon faktörleri kullanılarak tespit edilir. Saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri Tablo 2.1’de verilen değerleri aşması halinde, tesis etki alanında emisyonların Hava Kirlenmesi Katkı Değeri (HKKD) mümkünse saatlik, aksi takdirde, günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanır” hükmü yer almaktadır. Bu değerlendirmeye göre ilgili yönetmelik gereği faaliyet Tablo 2.1de yer alan “Baca Dışındaki Yerler” olarak değerlendirilmiş ve bu tablodaki değerlerle karşılaştırılmış sınır değerlerin altında kaldığı görülmüştür.

Bu nedenle, işletme sırasında iş makinelerinin egzozlarından kaynaklanacak kirletici değerleri ‘’ Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’’ kütlesel debi sınırının altında olduğundan sürekli olarak meydana gelen gaz emisyonlarının atmosferik dispersiyon modellemesi yapılmamıştır.

Çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonların minimuma indirgenmesi için,

04.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği”’nin 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu’na




235/398

uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir.

Sahada kullanılacak araçların bakım, onarım, yağ ve filtre değişimleri İşyeri Açma

ve Çalıştırma Ruhsatlı benzin istasyonlarında yapılacaktır.

Motorin ve benzin gibi maddeler tankerler ile şantiyeye nakledilecek ve saha içinde gömülü tanklarda muhafaza edilecektir. Yönetmeliklere uygun şekilde araç ve makineler ile pompalanmak suretiyle dağıtımı yapılacaktır. Motor yağları varillerle temin edilecek ve kamyonlarla şantiyeye taşınacak, drenajı bir yağ tutucuya bağlanmış olan alan içinde kullanılacak böylece sızma önlenmiş olacaktır.

V.1.14. Proje Kapsamında Kullanılacak Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarları, Su Temini Sistemi ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve miktarları, Deşarj Edileceği Ortamlar,

Projenin inşaat aşamasında başlıca su kullanımı noktaları şöyledir;

Tozumanın önlenmesi amaçlı spreyleme suyu

Çalışanlar için içme-kullanma amaçlı su

Beton yapımı için gerekli olan beton karma suyu

Harç Ünitesi ekipmanlarının ( transmikser, pan mikser, pompa vb.) içlerinin

yıkanması için gerekli sudur.

Personelin kullanma suyu ihtiyacı, beton karma suyu, harç ünitesi ekipmanlarının yıkanması ve tozumanın önlenmesi için gerekli olan su gerekli izinlerin alınması şartıyla Ballı Deresinden sağlanacaktır. Söz konusu projenin inşaat aşamasında gerek duyulacak suyun Ballı Deresinden karşılanacağı ile ilgili olarak DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ne görüş sunulmuş ve kullanılmasında sakınca olmadığına dair yazı alınmıştır (Bkz. Ek-21).

Proje kapsamında çalışacak personelin içme suyu ise piyasada mevcut olan hijyenik damacana sularından damacanalar vasıtasıyla temin edilecektir.

KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE SU KULLANIM MİKTARLARI Beton Yapımı İçin Gerekli Olan Beton Karma Suyu Kurulması planlanan harç ünitesi tesislerinde en sık kullanılan reçeteye göre 1 m3

beton üretebilmek için 300 kg çimento, 1950 kg mıcır(kum+çakıl) ve 125 kg su kullanılacaktır.

Proje kapsamında ise 1 adet ve 30 m3/saat kapasiteli harç ünitesi tesisi

kullanılacak olup; harç ünitesi için gerek duyulacak su miktarın hesabı aşağıda verilmiştir. Saatlik su ihtiyacı : 30x125 kg Saatlik su ihtiyacı : 3750 kg/saat Günlük su ihtiyacı : 3750kg/saat x8 saat Günlük su ihtiyacı : 30.000 kg/gün Günlük su İhtiyacı : 30 ton/gün =30m3/gün




236/398

Harç Ünitesinde Yer Alan Ekipmanların Yıkanması

Harç Ünitesinde Tesisinde kullanılacak mikserlerin, pompaların yıkanması gibi işlemler için günlük 10 m3 su tüketilecektir.

Spreyleme Suyu İnşaat aşamasında tozlanmayı önlemek için yapılacak spreyleme çalışmalarında

kullanılacak olan su miktarı kesin olarak belirlenememekle birlikte, kazı yapılacak ya da hafriyat malzemesinin döküleceği alanlarda ve ulaşım için kullanılacak yolların %10 nemli kalmasını sağlayacak şekilde yeterli miktarda sulama gerçekleştirilecektir. Bölgede yağışlı günlerin dışında uygulanacak bu işlem için günlük ortalama 30.000 lt (30m3/gün) su tüketiminin olacağı öngörülmektedir.

Personelin İçme – Kullanma Suyu “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında

inşaat aşamasında 100 personelin çalıştırılması planlanmaktadır. Personelin tükettiği içme ve kullanma suyuna bağlı olarak evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusudur. Kişi başına gerekli olan su miktarı 200 lt/gün alınırsa;

Toplam Su İhtiyacı : İşçi Sayısı x Kişi başı kullanılacak su miktarı Çalışacak İşçi Sayısı : 100 kişi Kişi başı kullanılacak su miktarı : 200 lt/kişi-gün = 0,2 m3/kişi-gün Toplam Su İhtiyacı : 0,2 m3/kişi-gün x 100 kişi = 20 m3/gün

İş Makinelerinin Yıkanması İçin Gerekli Olacak Su Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların ihtiyaç duyulması durumda

dışlarının yıkanmasına ihtiyaç duyulacaktır. Hangi makinenin ne zaman yıkanacağı değişiklik arz edeceğinden ötürü yıkama için ne kadar su ihtiyacı duyulacağı bilinmemekle birlikte değişiklik arz edebilecektir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” kapsamında günlük

kullanılacak su miktarı; 30 m3 + 10 m3+30 m3+20 m3 = 90 m3 olup; personel için gerekli içme suyu piyasadan mevcut olan hijyenik damacana sularından damacanalar vasıtasıyla, personel için gerekli olacak kullanma suyu, tozlanmayı önlemek için kullanılacak su, beton malzemesi için gerekli olacak su ve harç ünitesi tesisinde kullanılacak mikserlerin ve pompaların yıkanması için gerekli olacak su Ballı Deresinden sağlanacaktır. Konu ile ilgili olarak DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ne görüş sunulmuş ve kullanılmasında sakınca olmadığına dair yazı alınmıştır (Bkz. Ek-21).

ATIKSU OLUŞUM KAYNAKLARI İşletmeye açılmadan önce mevcut su kalitesinin belirlenmesi amacıyla 2 noktada

(Bkz. EK-14) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ekindeki Tablo-1’de belirtilen parametrelerin analizleri yaptırılmış olup Ek-14’de verilmiştir.

Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak

personelden ve harç ünitesi tesisinde beton üretim işlemleri aşamasında, harç ünitesi tesisinde kullanılacak mikserlerin yıkanması sonucunda yüksek askıda katı madde içeren atıksu oluşacaktır.




237/398

Personelden Kaynaklı Evsel Nitelikli Atıksu

Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında toplam 100 kişi çalıştırılacaktır. Bu durumda; Atıksu miktarları ile atıksudan kaynaklanacak kirlilik yükleri aşağıda hesaplanmıştır. Hesaplamalarda kişi başına günlük ortalama su tüketimi 200 litre kabul edilmiştir. Kullanma suyu ihtiyacı = kişi x ortalama su tüketimi = 100 x 200 = 20.000 lt/gün Personel tarafından kullanılan suyun %100’ünün atıksu olarak geri döneceği kabulü ile, Atıksu miktarı = kullanma suyu ihtiyacı x intikal yüzdesi = 20.000 lt/gün x 1,0

= 20.000 lt/gün (20 m3) olacaktır.

Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak 100 personelden kaynaklı günlük toplam 20 m3 atıksu oluşacaktır.

Evsel atıksular askıda, koloidal ve çözünmüş halde organik ve inorganik maddeler

içerir. İklimsel şartları, insanların yaşam standartları ve kültürel alışkanlıklar atıksu özelliğini önemli ölçüde etkiler. Konsantrasyonlar kişi başına günlük su kullanımı değerlerine bağlı olarak da değişir. Her ne kadar suya deşarj edilen atık miktarı toplumların özelliklerine göre farklılıklar gösterse de, bu fark çok yüksek değildir.

Tablo 114.’de ham evsel atıksuyun tipik özellikleri verilmektedir. Tablodan da

görüleceği gibi, atıklar çok büyük oranda karbon, azot, fosfor gibi organik besinlerden ve yüksek konsantrasyonda mikroorganizmalardan oluşmaktadır.

Proje kapsamında açığa çıkacak atıkların bertarafında 05.07.2008 tarih ve 26927

sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.

Biyolojik arıtma tesisi piyasada satılan TSE onaylı ve uygun kapasiteye sahip olarak

seçilecektir. Arıtma tesisi proje onayı 2005/5 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacaktır. Söz konusu atıksular 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” Tablo 21.1 ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6’ya uygun olarak arıtılacaktır. Arıtılan atıksuların, Ballı Deresine deşarj edilmesi planlanmaktadır. Konu ile İlgili DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’nden görüş ve Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nden deşarj izni alınacaktır.

Tablo 113. Evsel Nitelikli Atıksu Deşarj Kriterleri

PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE

2 SAATLİK KOMPOZİT NUMUNE

24 SAATLİK

Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5) (mg/L) 50 45

Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) (mg/L) 180 120

Askıda Katı Madde (AKM) (mg/L) 70 45

pH - 6-9 6-9




238/398

Tablo 114. Tipik Evsel Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları

Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980 Yukarıdaki tabloya göre projenin inşaat aşamasında 100 kişilik personelden

kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık su içerisindeki kirletici yükleri;

Tablo 115. Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri

AKM 8 kg/gün (40m3/gün x 200 mg/lt /1000)

BOİ5 8 kg/gün (40m3/gün x 200 mg/lt /1000)

KOİ 20 kg/g (40m3/gün x 500 mg/lt /1000)

Toplam Azot 1,6 kg/gün (40m3/gün x 40 mg/lt /1000)

Toplam Fosfor 0,4 kg/gün (40m3/gün x 10 mg/lt /1000)

Faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi olmadığından;

projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, Şantiye Sahası içerisinde kurulacak paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nde verilen deşarj kriterlerini sağladıktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecektir. Proje kapsamında kurulacak arıtma tesisine ait genel plan Şekil 31.’de verilmiştir.

Paket Atıksu Arıtma tesisinde işleme tabi tutulacak atık sular 31.12.2004 tarih ve

25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1’deki parametrelere göre arıtıldıktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecek ve 29.04.2009 tarh ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 01.01.2010 tarihinde yürürlüğe giren “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, Arıtılmış Atıksuların Alıcı Ortama Deşarjı İçin Çevre İzin Belgesi Alınacaktır.

Proje dahilinde kurulacak olan paket atıksu arıtma tesisi için, 2005/5 sayılı Atıksu

Arıtma Tesisi Proje Onayı genelgesi kapsamında onayı yapılacaktır. Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları ile işletme aşamasında; 31.12.2004

tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nin 20. Maddesinin (a) ve (b) bendleri ile 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 12. Maddesine uygun olarak hareket edilecektir. Proje dahilinde Ballı Deresine deşarj edilecek her türlü atıksu için, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği” ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliğinde yer alan alıcı ortam değerleri ile atıksu deşarj kriterlerine uyulacaktır.

PARAMETRE KONSANTRASYON

pH 6-9

AKM 200 mg/L

BOİ5 200 mg/L

KOİ 500 mg/L

Toplam Azot 40 mg/L

Toplam Fosfor 10 mg/L




239/398

Evsel Paket Atık Su Arıtma Tesisi Biyolojik arıtma ünitesi olan havalandırma havuzunda havalandırma sonucu, organik

maddelerin askıda büyüyen mikroorganizmalar tarafından parçalanması olayı gerçekleşir. Askıda büyüyen mikroorganizmalar suyun içerisinde bulunan organik maddeleri parçalayarak H2O ve CO2’e çevirirler. Önerilen sistemdeki havalandırma havuzu tam karışımlı rejime göre çalışacak ve havalandırma işlemi, blowerdan temin edilen havayı ince kabarcıklar şeklinde atık suya ileten difüzörlerle sağlanacaktır.

Havalandırma havuzundan cazibe ile su çöktürme havuzuna alınacaktır.

Havalandırma havuzunda oluşan biyolojik yumakların bu havuzda çöktürülerek sudan ayrılması temin edilecektir. Aktif çamur çökelmesi havuzun üst yüzeyinde serbest çökelme, biraz altında engellenmiş (ara kesitli) çökelme ve havuz tabanında sıkışmalı çökelme şeklinde olur. Havalandırma havuzunda gereken arıtma veriminin sağlanması amacıyla havuz içerisinde faaliyet gösteren mikroorganizma sayısını (MLSS) sabit bir değerde tutmak gerekmektedir. Bunu sağlamak amacıyla çöktürme havuzu tabanında çökelen çamur geri devredilecektir.

Çökeltme tankından alınan çamur, çamur çürütme tankına alınarak bekletilmek

suretiyle ve organik faaliyet sonucu çamur çürütme işlemi gerçekleştirilmektedir. Buradan çamur çürütme tankına alınan çamur süzülmek suretiyle koyulaştırılır. Sızıntı suları geri devir hattı ile havalandırma tankına geri beslenir. Çamur Kurutma Tankında kalan yoğun çamur ise periyodik olarak buradan alınarak naylon torbalara konularak evsel nitelikli katı atıklar ile birlikte işlem görür. Tesisten kaynaklanacak çamur miktarı (Qç) 6kg/gün’dür.

Çökeltme havuzu çıkışında klorlama işleminin gerçekleştiği dezenfeksiyon tankı

mevcuttur. Burada arıtılmış suya otomatik klor dozajı yapılır. Böylelikle arıtılmış su içerisinde bulunan patolojik mikroorganizmalar zararsız hale getirilir. Dozaj pompası sistem çıkışında bulunan sıvı seviye elektrotundan alacağı kontrol ile birlikte devreye girip, çıkacaktır. Böylelikle dozaj pompası yalnızca tesisten su çıkışı olduğu zamanlarda çalışarak, işletme maliyetini azaltır.




240/398

Şekil 31. Paket Atık su Arıtma Tesisi Genel Planı

Spreylemeden Kaynaklı Atıksu

Çalışma bölgesinde kullanılacak yollarda tozumayı önlemek için Ballı Deresinin

suları kullanılarak arazöz ile nemlendirme işlemi yapılacak olup, kullanılacak 30 m3 su buharlaşarak kaybolacağı için atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır.

Harç Ünitesinden Kaynaklı Atıksu Harç ünitesi tesislerinde üretilen betonu taşıyan transmikserler malzeme taşırken

sızdırma yapmamalıdır. Taşıma yapan mikserler beton taşırken ve beton dökümünden sonra mutlaka tesise dönüp içlerinin yıkanması gereklidir. Harç ünitesi tesisinde, mikserlerin içlerinin yıkanması işlemi sonucu 10 m3/gün atıksu oluşacaktır. Ortaya çıkacak atık sulardaki AKM konsantrasyonu ve bulanıklık oldukça yüksektir. Bu nedenlerde atık suların ve agreganın geri kazanılması için “Çökeltme Havuzu” inşa edilecektir. Bu amaçla harç ünitesi tesisi sahası üzerinde 24 saat bekletmeli 3 gözlü ve 56 m3 (3,75 m x 3,75 m x 4 m) hacimli çökeltme havuzu planlanmaktadır. Böylece, içerisi




241/398

yıkanan transmikserlerin suyu ve agregası sızdırmasız çökeltme havuzuna verilerek içerisindeki katı maddelerin sudan ayrılması sağlanacaktır.

Havuz içerisinde bulunan ve AKM yönünden arıtılmış su yüzeye yerleştirilecek

pompa vasıtası ile geri döngü yapılarak tekrardan transmikserlerin içlerinin yıkanmasında kullanılacaktır. Harç ünitesi tesisinde araçların içlerinin yıkanmasından kaynaklı oluşacak atık su hiçbir suretle Ballı Deresine boşaltılmayacaktır.

Havuz dibinde toplanan çamur ise kurutulmaya alındıktan sonra proje kapsamında

dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Ayrıca, beton karmada kullanılacak 30m3/gün su çimento ile hidratasyon

sağlayarak beton yapısında kalacağı için atıksu olarak geri dönmesi söz konusu olmayacaktır.

İş Makinelerinin yıkanmasından kaynaklı atık su Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların ihtiyaç duyulması durumda

dışlarının yıkanmasına gerek duyulacaktır. Hangi makinenin ne zaman yıkanacağı değişiklik arz edeceğinden ötürü yıkama için ne kadar su ihtiyacı duyulacağı bilinmemekle birlikte değişiklik arz edebilecektir. Proje kapsamında kullanılacak araçların yıkanması Şantiye Sahası içerisinde gerçekleştirilecektir.

Araçların yıkanacağı yerin zemini eğim oluşturacak şekilde beton ile kaplanacak

ve eğim ile birlikte atık sular bir çukurda biriktirilecek ve bu atık sular bir kanal veya boru ile paket atık su arıtma tesisine sevk edilerek işleme tabi tutulduktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecektir.

Dolayısı araçların yıkama suları da Paket Arıtma Tesisinde işleme tabi

tutulacağından ötürü, kurulacak paket arıtma Tesisi 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 20.3’deki parametreleri sağlayacak şekilde projelendirilecektir.

İletim tünelinden kaynaklı atık su “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi

kapsamında inşa edilmesi planlanan İletim Tünelinin açılması aşamasında deliciler için kullanılacak su ve sızıntı sularından kaynaklı atık su oluşması muhtemeldir. Oluşacak bu atık su içerisindeki AKM konsantrasyonu ve bulanıklık oldukça yüksektir. Oluşacak bu atık sular boru ve pompa vasıtasıyla tünel girişine yapılacak sızdırmasız çöktürme havuzlarında çöktürüldükten sonra Ballı Deresine verilecektir.

İnşaat aşamasında oluşacak atık suların bertarafında, 31.12.2004 tarih ve 25687

sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazetede ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede değişikliği yayımlanmış olan “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği” hükümlerine titizlikle uyulacaktır.

Ayrıca proje kapsamında kullanılacak su miktarları, oluşacak atık su miktarları ve

bertarafları aşağıda tablo halinde verilmiştir. Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında çalışacak

personellerden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık sular paket arıtma sisteminde işleme tabii tutulduktan sonra Ballı deresine bırakılacağından ötürü Ballı deresinde kirliliğe neden




242/398

olma ihtimali bulunmaktadır. Bu durumun önüne geçilmesi amacıyla arazi hazırlık ve inşaat aşamasından önce Ballı deresinden numune alınarak 31.12.2004 Tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” Tablo-I’e Göre 2 noktada su kalitesinin (Tüm Parametreler, Radyoaktivite Değerleri Hariç) ölçümü yapılmıştır. Alınan numunenin sonuçları ise Ek-14’de verilmiştir.

Söz konusu su analizleri “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052

MWe)” projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında da yapılarak izlenecek ve izleme sonuçları ilgili kurumlara gönderilecektir.

İlgili kurumlara gönderilecek analiz sonuçları ise akarsu kaynağına olabilecek bir

sızıntı veya su kirliliği tesbiti, su kalitesi kontrolünün ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yöenetmeliği ile uyumluluğun sağlanması ve sucul ekosisteme oluşturabileceği etkilerin belirlenebilmesi gibi konular değerlendirmesinde, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nda yer alan Ek-5 “Alıcı Ortam Deşarj Standartları” konusunda, ihtiyaç duyulabilecek sulama tarım ve yapılabilecek balık yetiştiriciliği faaliyetlerinde olacak, HES ve regülatör membası ile HES yapısının mansabı hakkında da bir fikir sağlayacaktır.




243/398

Tablo 116. Proje Kapsamında Kullanılacak Su Miktarları, Oluşacak Atık Su Miktarları ve Berteraf Yöntemleri

Kullanım Yeri Kullanılacak Su Miktarı (günlük)

Oluşacak Atık Su Miktarı (günlük)

Bertaraf Yöntemi

Beton Karma Suyu 30 m3 - Beton karmada kullanılacak 30 m3/ gün su çimento ile hidratasyon sağlayarak beton yapısında kalacağı için atıksu olarak geri dönmesi konusu olmayacaktır.

Mikserlerin Yıkanması

10 m3 10 m3 Mikserlerin yıkanması sonucu oluşacak atıksular harç ünitesi tesisinde yapılacak çöktürme havuzunda çöktürüldükten sonra tekrar mikserlerin yıkanmasında kullanılacak ve kesinlikle Ballı Deresine deşarj edilmeyecektir.

Spreyleme Suyu 30 m3 -

Çalışma bölgesinde kullanılacak yollarda tozumayı önlemek için Ballı Deresi suları kullanılarak arazöz ile nemlendirme işlemi yapılacak olup, kullanılacak 30 m3 su buharlaşarak kaybolacağı için atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır.

Personelden Kaynaklı Atık Su

20 m3 20 m3 Şantiye Sahası içerisine kurulacak Paket Atıksu Arıtma Tesisinde arıtıldıktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecek.

Araçların Yıkanması

Bilinmemekle birlikte değişiklik arz edebilir.

Bilinmemekle birlikte değişiklik arz edebilir.

Araçların yıkanacağı yerin zemini eğim oluşturacak şekilde beton ile kaplanacak ve eğim ile birlikte atık sular bir çukurda biriktirilecek ve bu atık sular bir kanal veya boru ile paket atık su arıtma tesisine sevk edilerek işleme tabi tutulduktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecektir.




244/398

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında yamaç, cebri boru, ulaşım yolu ve rehabilitasyon, kanal (menfez, drenaj vb.) ve iletim tüneli açma çalışmaları, betonlama, sıyırma ve tesis kazısı, hafriyat çalışmaları gibi faaliyetler sonucunda; dolaylı veya dolaysız yollardan bulanıklığa yol açabilen durumlar (arazi yapısı, iklim şartları, heyelan, sel, erozyon, taşkın vb. afetler hariç) ile tünel içi ekipman çalışmalarından ( delgi, jumbo vb. makinelerin çalışması esnasında toz oluşumunu engellemek ve makine ucunu soğutma amacıyla su kullanımı, tünel içi makine-araç bakımı, yağ değişimi, tünel içi patlatma ve betonlama işlemleri gibi) kaynaklanabilecek atık sular, tünel içinde oluşan çatlak veya kırıklardan süzülen yer altı sularıyla birleşiminden oluşabilen bulanık sular sızdırmasız çöktürme havuzlarında çöktürüldükten sonra Ballı Deresine verilecektir. V.1.15. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Meydana Gelecek Katı Atık Miktarları, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği,

Arazinin hazırlanması - inşaat aşamasında;

Çalışanların günlük ihtiyaçlarının karşılanması sonucu oluşacak evsel nitelikli atıklar,

Kazı çalışmaları sonucu açığa çıkacak ve hafriyat atıkları, Çöktürme havuzunun dip çamuru, İnşaattan kaynaklı katı atıkların oluşumu söz konusu olacaktır, Paket Arıtmadan Çıkacak Atık Çamur

Evsel Nitelikli Katı Atıklar

Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak 100

kişiden kaynaklı evsel nitelikli katı atık meydana gelecektir. Evsel nitelikli katı atık miktarı; 1,34 kg değeri kullanılarak aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.

Çalışan Sayısı : 100 kişi Birim katı atık miktarı : 1,34 kg/kişi/gün Katı atık miktarı : 100 x 1,34

: 134kg/gün

Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak 100 personelden kaynaklı toplam 134 kg/gün katı atık oluşacaktır.

İnşaat aşamasında oluşacak katı atıkların toplanması, biriktirilmesi ve

uzaklaştırılması Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere yapılacaktır. Evsel nitelikli katı atıkların 14/03/1991 tarih ve 20814 sayılı R.G.’de yayımlanan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği gibi; denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere, ormanlara ve çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmesi yasaktır. Bu doğrultuda proje kapsamında meydana gelecek katı atıklar şantiye sahasında bulundurulacak ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecek ve düzenli olarak, çalışanlar tarafından kapalı özel araçlarla Arhavi Belediyesi Çöp Döküm Alanına nakledilecektir.

Proje kapsamında oluşan katı atıkların bertaraftı aşamasında, 14 Mart 1991 tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ile 03 Nisan 1991 tarih ve 20834 Sayılı, 22 Şubat 1992 tarih ve 21150 Sayılı, 2 Kasım 1994 tarih ve 22099 Sayılı, 15 Eylül 1998 tarih ve 23464 Sayılı, 18 Eylül 1999 tarih ve 23790 sayılı, 29 Nisan 2000 tarih ve 24034 sayılı, 25 Nisan 2002 tarih ve 24736




245/398

sayılı ve 5 Nisan 2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren değişikliklere titizlikle uyulacaktır.

Hafriyat Atıkları

Proje kapsamında yer alan tesislerin inşaatı öncesinde arazinin hazırlanması ve

temel kazısı çalışmaları yapılacaktır. Bu çalışma kapsamında öncelikle yüzeydeki bitkisel toprak sıyrılacaktır. Yapılacak kazı çalışmaları neticesinde hafriyat atığı oluşumu söz konusu olacaktır.












çıkarılacak hafriyat malzemesinin kullanılmayan bölümü Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanı haricinde izin alınmadığı sürece geçici de olsa depolanmayacaktır. Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına sevkiyat esnasında yöredeki mevcut yol ve sanat yapılarının kullanılmasında gerekli özen gösterilecek ve zarar verilmeyecektir.




projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü




246/398

ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik” hükümlerine titizlikle uyulacaktır.



Projenin inşaat aşamasında yapılacak çalışmalarda iletim tüneli yer altında




Projeler kapsamında oluşacak hafriyat atıklarının bertaraftı konusunda 18.03.2004

tarih, 25406 sayılı R.G.’de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Söz konusu yönetmelik gereğince; pasa ve hafriyatın sulu tarım ve bağ ve bahçe olarak kullanılan araziler, içme, sulama ve kullanma suları rezervuarlarının mutlak ve kısa mesafeli koruma alanları, taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, yağmur sularının akışını engelleyecek vadilerden veya dere yataklarının heyelan, çığ ve erozyon bölgelerine dökülmeyecektir. Pasa ve hafriyat döküm yeri en yakın yerleşim yerlerine 200 m, mezarlıklara olan uzaklığı ise 100 m’den uzak olacaktır. Hafriyat atıkları dökülmeden önce ilgili belediye veya mahallin en büyük mülki amirine başvurularak gerekli izinler alınacaktır.

İnşaattan Kaynaklı Katı Atıklar

İnşaat çalışmaları esnasında, kalıplık kereste artıkları, çimento ambalaj kağıdı,

inşaat demiri, demir boru, beton ve enjeksiyon artığı malzemeler vb, atıkların oluşumu söz konusu olacaktır. Bu atıklar proje alanı içerisinde uygun bölgelerde toplanarak, bunları değerlendiren lisanslı geri kazanım tesislerine gönderilecektir. Beton ve enjeksiyon atığı malzemeler ise dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır.

Atık Lastikler

Atık lastikler gelişigüzel atıldığında ve depolandığı zaman sivrisinek ve fareler için uygun bir üreme alanı oluşturduğu gibi salgın hastalıkların yayılmasında etkin rol oynamaktadır. Ayrıca lastiklerin yanması sonucunda siyah bir bulut halinde tonlarca




247/398

dioksin-furan gibi zehirli gazlar yaymaktadır. Atmosfere yayılan bu gazlar insan sağlığına direk olarak tehdit etmelerinin yanı sıra yakın çevredeki toprak ve suların kirlenmesine neden olmaktadır.

Dolayısı ile proje kapsamında atık lastik oluşmaması için kullanılacak olan iş makinelerinin lastik değişimleri yeterli altyapıya sahip olan yetkili servislerde gerçekleştirilecektir.

Ancak saha içerisinde lastik değiştirilmesinin zorunlu olduğu durumlarda, ortaya çıkan kullanılmış lastikler 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Ömrünü tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca bertaraf edilecektir.

Saha içerisinde lastik değiştirilmesinin zorunlu olduğu durumlarda, ortaya çıkan kullanılmış lastikler, Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) ücretsiz olarak satın aldığı noktaya iade edilerek, geri dönüşümlerine katkıda sağlanılacaktır.



Paket Arıtmadan Çıkacak Atık Çamur İnşaat aşamasında açığa çıkan evsel nitelikli atıksuların arıtıldığı biyolojik paket

arıtma tesisinden atık çamur oluşumu söz konusudur. Oluşacak atık çamur hesabı atıksuyun içerdiği askıda katı madde miktarına bağlı olmaktadır. Tablo 115.’de evsel nitelikli atıksuyun AKM değerli verilmektedir. Buna göre atık çamur miktarı;

Tesiste arıtılacak su miktarı : 20 m3/gün AKM Ortalama Konsantrasyonu : 200 mg/m3 Çamur miktarı(Qç) : 20 m3/gün x 200 g/m3 / 1000

: 4 kg/gün Proje kapsamında; inşaat aşamasında biyolojik paket arıtma tesisinden açığa

çıkacak çamur miktarı 4 kg/gün’dür. Biyolojik Paket Arıtma Tesisinden açığa çıkacak çamur 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Bu doğrultuda proje kapsamında meydana gelecek çamur şantiye sahasında bulundurulacak ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecek ve düzenli olarak, çalışanlar tarafından kapalı özel araçlarla Arhavi Belediyesi Çöp Döküm Alanına nakledilecektir.



V.1.16. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler,

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi “07.03.2008

tarih ve 26809 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre Gürültü Kontrol İzin Belgesine tabi olan işletmeler kapsamına girmemektedir.




248/398

Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek oluşacak gürültü; hafriyat ve tesislerin inşası aşamasında kullanılacak iş makineleri ve ekipmanlardan kaynaklanacaktır.

Faaliyet kapsamında toplam 2 adet kompresör, 2 adet yükleyici, 10 adet kamyon, 2 adet ekskavatör, 1 adet dozer, 1 adet arazöz, 2 adet beton pompası, 2 adet beton mikseri, 1 adet mobil vinç, 1 adet lastikli kepçe kullanılacak olup söz konusu makine ve tesisatın 500-4000 Hz arasındaki dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplanması için 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı resmi gazetede yayımlanan ‘’ Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik’ in Müsaade Edilen Ses Güç Seviyeleri ve Gürültü İşaretlemesi ve Standartlar adlı 5. maddesinde motor gücü seviyelerine göre verilen formüller kullanılmıştır.

Tablo 117. Ses Gücü Düzeyleri

Teçihaztın Tipi

Net Kurulu GüçP (kW)

Elektrik Gücü Pel (kW)

Uygulama Kütlesi, m (kg)

Kesme Genişliği

L (cm)

Müsaade Edilen Ses Gücü Seviyesi dB/1 pW

3 Temmuz 2004’ den İtibaren

3 Ocak 2006’ dan İtibaren

Tekerlekli Dozerler, Tekerlekli Yükleyiciler, Tekerlekli Kazıcı-Yükleyiciler, Damperli Kamyonlar, Greyderler, Yükleyici Tipli Toprak Doldurmalı Sıkıştırıcılar, İçten Yanmalı Motor Tahrikli Karşı Ağırlıklı Hidrolik Kaldırmalı Kamyonlar, Hareketli Vinçler, Sıkıştırma Makineleri (Titreşimsiz Silindirler), Kaldırım Perdah Makineleri, Hidrolik Güç Oluşturma Makineleri

P ≤ 55 104 101

P > 55 85 + 11 log P 82 + 11 log P

Kazıcılar, Eşya Taşımak İçin Yük Asansörleri, Yapı (Konstrüksiyon) Vinçleri, Motorlu Çapalama Makineleri

P ≤ 15 96 93

P > 15 83 + 11 log P 80 + 11 log P

Elle Tutulan Beton Kırıcıları ve Deliciler

m ≤ 15 107 105

15 < m < 30 94 + 11 log m 92 + 11 log m

m ≥ 30 96 + 11 log m 94 + 11 log m

Kompresörler P ≤ 15 99 97

P > 15 97 + 2 log P 95 + 2 log P

Ses gücü düzeyleri, kullanılacak araç ve ekipmanların motor gücü veya uygulama kütleleri esas alınarak yukarıdaki tabloda yer alan formüller vasıtası ile her bir araç ve ekipman için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Kullanılacak araç ve ekipmanların motor gücü düzeyleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Kompresör: P = 55 Hp = 41 kW * P > 15 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 95 + 2 log P 41 Kw > 15 Kw olduğuna göre; Lw = 95 + 2 log 41 = 98 dB

Ekskavatör: P = 150 Hp = 112 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 84 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 84 + 11 log 112 = 107 dB




249/398

Lastikli Yükleyici: P = 150 Hp = 112 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 dB Kamyon: P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB Arazöz: P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 kW olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB Dozer: P = 70 Hp = 52 kW * P < 55 kW olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi Lw = 101 dB Beton Pompası: P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB Beton mikseri: P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB Mobil Vinç: P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB Lastikli Kepçe: P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 kW olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB 1. Ses Gücü Düzeyi

Proje kapsamında kullanılacak araç ve ekipmanların ses gücü düzeyleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.




250/398

Tablo 118. Araç ve Ekipmanların Ses Gücü Düzeyleri

Cinsi ve Teknik Özellikleri Adet Ses Gücü Düzeyi (dB)

Lastik Tekerlekli Yükleyici 2 108

Kamyon 10 114

Ekskavatör 2 110

Lastikli kepçe 1 104

Beton pompası 2 107

Dozer 1 101

Beton mikseri 2 107

Mobil vinç 1 104

Arazöz 1 104

Kompresör 2 101

Faaliyet alanında 2 adet Lastik Tekerlekli Yükleyici bulunacağından, Lastik

Tekerlekli Yükleyicilerden kaynaklanacak toplam ses gücü (LwT ) aşağıdaki formülle hesaplanmıştır,

LwT = 10 log (i

n

1

10lpi/10) = 10 log (2x(10105/10)) =108 dB

Faaliyet alanında 10 adet kamyon bulunacağından, kamyonlardan kaynaklanacak

toplam ses gücü (LwT ) aşağıdaki formülle hesaplanmıştır,

LwT = 10 log (i

n

1

10lpi/10) = 10 log (10x(10104/10)) =114 dB

Faaliyet alanında 2 adet Ekskavatör bulunacağından, ekskavatörlerden

kaynaklanacak toplam ses gücü (LwT ) aşağıdaki formülle hesaplanmıştır,

LwT = 10 log (i

n

1

10lpi/10) = 10 log (2x(10107/10)) =110 dB

Faaliyet alanında 2 adet beton mikseri bulunacağından, beton mikserlerinden


LwT = 10 log (i

n

1

10lpi/10) = 10 log (2x(10104/10)) =107 dB

Faaliyet alanında 2 adet beton pompası bulunacağından, beton pompasından


LwT = 10 log (i

n

1

10lpi/10) = 10 log (2x(10104/10)) =107 dB

Faaliyet alanında 2 adet kompresör bulunacağından, kompresörden


LwT = 10 log (i

n

1

10lpi/10) = 10 log (2x(1098/10)) =101 dB

Yukarıdaki tabloda yer alan gürültü kaynaklarına ait toplam ses gücü düzeyinin

500-4000 Hz arasındaki 4 oktav bandına dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.




251/398

Bu amaçla desibellerle toplama işlemi tersine gerçekleştirilerek her bir oktav bandındaki ses gücü düzeyi hesap edilmiştir.

w

w

L (i)

10w

1

L

10

w

L 10 log( 10 )

10L (i) = 10 log ( )

4

n

i

x

Tablo 119. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı

Gürültü Kaynakları Ses Gücü Düzeyi (dB)

Toplam 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz

Lastik Tekerlekli Yükleyici 108 102 102 102 102

Kamyon 114 108 108 108 108

Ekskavatör 110 104 104 104 104

Lastikli kepçe 104 98 98 98 98

Beton pompası 107 101 101 101 101

Dozer 101 95 95 95 95

Beton mikseri 107 101 101 101 101

Mobil vinç 104 98 98 98 98

Arazöz 104 98 98 98 98

Kompresör 101 95 95 95 95

Not: Toplam ses gücü düzeyinin 4 oktav bandına eşit olarak dağıldığı kabul edilmiştir.

2. Ses Basınç Düzeyleri Her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki ses basınç düzeyi aşağıdaki formüle

göre hesaplanmış olup sonuçlar yine aşağıdaki tabloda verilmiştir.

p w 2

QL L 10log( )

4πr

Lp : x Mesafedeki Gürültü Seviyesi Q : Ses Düzeyi Sabiti (2 alınmıştır.) r : x Mesafedeki Yarıçap

Tablo 120. Ses Basınç Düzeyleri

Gürültü Kaynakları Mesafe Ses Basınç Düzeyi (dB)

500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz

Yükleyici Kepçe

50 60,04 60,04 60,04 60,04

100 54,02 54,02 54,02 54,02

250 46,06 46,06 46,06 46,06

500 40,04 40,04 40,04 40,04

1000 34,02 34,02 34,02 34,02

2000 28,00 28,00 28,00 28,00

3000 24,48 24,48 24,48 24,48




252/398

Kamyon

50 66,04 66,04 66,04 66,04

100 60,02 60,02 60,02 60,02

250 52,06 52,06 52,06 52,06

500 46,04 46,04 46,04 46,04

1000 40,02 40,02 40,02 40,02

2000 34,00 34,00 34,00 34,00

3000 30,48 30,48 30,48 30,48

Ekskavatör

50 62,04 62,04 62,04 62,04

100 56,02 56,02 56,02 56,02

250 48,06 48,06 48,06 48,06

500 42,04 42,04 42,04 42,04

1000 36,02 36,02 36,02 36,02

2000 30,00 30,00 30,00 30,00

3000 26,48 26,48 26,48 26,48

Lastikli kepçe

50 56,04 56,04 56,04 56,04

100 50,02 50,02 50,02 50,02

250 42,06 42,06 42,06 42,06

500 36,04 36,04 36,04 36,04

1000 30,02 30,02 30,02 30,02

2000 24,00 24,00 24,00 24,00

3000 20,48 20,48 20,48 20,48

Beton pompası

50 59,04 59,04 59,04 59,04

100 53,02 53,02 53,02 53,02

250 45,06 45,06 45,06 45,06

500 39,04 39,04 39,04 39,04

1000 33,02 33,02 33,02 33,02

2000 27,00 27,00 27,00 27,00

3000 23,48 23,48 23,48 23,48

Dozer

50 53,04 53,04 53,04 53,04

100 47,02 47,02 47,02 47,02

250 39,06 39,06 39,06 39,06

500 33,04 33,04 33,04 33,04

1000 27,02 27,02 27,02 27,02

2000 21,00 21,00 21,00 21,00

3000 17,48 17,48 17,48 17,48

Beton mikseri

50 59,04 59,04 59,04 59,04

100 53,02 53,02 53,02 53,02

250 45,06 45,06 45,06 45,06

500 39,04 39,04 39,04 39,04

1000 33,02 33,02 33,02 33,02

2000 27,00 27,00 27,00 27,00

3000 23,48 23,48 23,48 23,48

Mobil vinç

50 56,04 56,04 56,04 56,04

100 50,02 50,02 50,02 50,02

250 39,06 42,06 42,06 42,06

500 36,04 36,04 36,04 36,04

1000 30,02 30,02 30,02 30,02

2000 24,00 24,00 24,00 24,00




253/398

3000 20,48 20,48 20,48 20,48

Arazöz

50 56,04 56,04 56,04 56,04

100 50,02 50,02 50,02 50,02

250 42,06 42,06 42,06 42,06

500 36,04 36,04 36,04 36,04

1000 30,02 30,02 30,02 30,02

2000 24,00 24,00 24,00 24,00

3000 20,48 20,48 20,48 20,48

Kompresör

50 53,04 53,04 53,04 53,04

100 47,02 47,02 47,02 47,02

250 39,06 39,06 39,06 39,06

500 33,04 33,04 33,04 33,04

1000 27,02 27,02 27,02 27,02

2000 21,00 21,00 21,00 21,00

3000 17,48 17,48 17,48 17,48

3. Atmosferik Yutuş Her frekansa göre atmosferik yutuş değerleri aşağıdaki formüle göre hesaplanmış

olup bağıl nem (Q) % 72 alınmıştır.

2-8

atm

f x rA 7.4 10

Qx

Tablo 121. Atmosferik Yutuş

Frekans Mesafe Atmosferik Yutuş

500 50 0,01

500 100 0,03

500 250 0,06

500 500 0,13

500 1000 0,26

500 2000 0,51

500 3000 0,77

1000 50 0,05

1000 100 0,10

1000 250 0,26

1000 500 0,51

1000 1000 1,03

1000 2000 2,06

1000 3000 3,08

2000 50 0,21

2000 100 0,41

2000 250 1,03

2000 500 2,06

2000 1000 4,11

2000 2000 8,22

2000 3000 12,33

4000 50 0,82




254/398

4000 100 1,64

4000 250 4,11

4000 500 8,22

4000 1000 16,44

4000 2000 32,89

4000 3000 49,33

4. Nihai Ses Basınç Düzeyleri

Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra her bir gürültü kaynağının 4

oktav bandındaki nihai ses basınç düzeyi aşağıdaki formüle göre hesaplanmış olup sonuçlar yine aşağıdaki tabloda verilmiştir. Lp = Lp - Aatm

Tablo 122. Nihai Ses Basınç Düzeyleri

Gürültü Kaynakları Mesafe Nihai Ses Basınç Düzeyi (dB)

500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz

Lastik Tekerlekli Yükleyici

50 60,03 59,99 59,83 59,22

100 53,99 53,92 53,61 52,37

250 46,00 45,80 45,03 41,95

500 39,91 39,52 37,98 31,82

1000 33,76 32,99 29,91 17,57

2000 27,48 25,94 19,78 -4,89

3000 23,70 21,39 12,14 -24,86

Kamyon

50 66,03 65,99 65,83 65,22

100 59,99 59,92 59,61 58,37

250 52,00 51,80 51,03 47,95

500 45,91 45,52 43,98 37,82

1000 39,76 38,99 35,91 23,57

2000 33,48 31,94 25,78 1,11

3000 29,70 27,39 18,14 -18,86

Ekskavatör

50 62,03 61,99 61,83 61,22

100 55,99 55,92 55,61 54,37

250 48,00 47,80 47,03 43,95

500 41,91 41,52 39,98 33,82

1000 35,76 34,99 31,91 19,57

2000 29,48 27,94 21,78 -2,89

3000 25,70 23,39 14,14 -22,86

Lastikli kepçe

50 56,03 55,99 55,83 55,22

100 49,99 49,92 49,61 48,37

250 42,00 41,80 41,03 37,95

500 35,91 35,52 33,98 27,82

1000 29,76 28,99 25,91 13,57

2000 23,48 21,94 15,78 -8,89

3000 19,70 17,39 8,14 -28,86

Beton pompası

50 59,03 58,99 58,83 58,22

100 52,99 52,92 52,61 51,37

250 45,00 44,80 44,03 40,95




255/398

500 38,91 38,52 36,98 30,82

1000 32,76 31,99 28,91 16,57

2000 26,48 24,94 18,78 -5,89

3000 22,70 20,39 11,14 -25,86

Dozer

50 53,03 52,99 52,83 52,22

100 46,99 46,92 46,61 45,37

250 39,00 38,80 38,03 34,95

500 32,91 32,52 30,98 24,82

1000 26,76 25,99 22,91 10,57

2000 20,48 18,94 12,78 -11,89

3000 16,70 14,39 5,14 -31,86

Beton mikseri

50 59,03 58,99 58,83 58,22

100 52,99 52,92 52,61 51,37

250 45,00 44,80 44,03 40,95

500 38,91 38,52 36,98 30,82

1000 32,76 31,99 28,91 16,57

2000 26,48 24,94 18,78 -5,89

3000 22,70 20,39 11,14 -25,86

Mobil vinç

50 55,99 55,83 55,22 56,04

100 49,92 49,61 48,37 50,02

250 38,80 41,03 37,95 42,06

500 35,52 33,98 27,82 36,04

1000 28,99 25,91 13,57 30,02

2000 21,94 15,78 -8,89 24,00

3000 17,39 8,14 -28,86 20,48

Arazöz

50 55,83 55,22 56,04 56,04

100 49,61 48,37 50,02 50,02

250 41,03 37,95 42,06 42,06

500 33,98 27,82 36,04 36,04

1000 25,91 13,57 30,02 30,02

2000 15,78 -8,89 24,00 24,00

3000 8,14 -28,86 20,48 20,48

Kompresör

50 52,22 53,04 53,04 53,04

100 45,37 47,02 47,02 47,02

250 34,95 39,06 39,06 39,06

500 24,82 33,04 33,04 33,04

1000 10,57 27,02 27,02 27,02

2000 -11,89 21,00 21,00 21,00

3000 -31,86 17,48 17,48 17,48

5. Ses Düzeyleri A ağırlık ses düzeylerinin hesaplanması için aşağıdaki tabloda yer alan düzeltme

faktörleri kullanılmıştır.




256/398

Tablo 123. Düzeltme Faktörleri

Merkez Frekansı (Hz) Düzeltme Faktörü

500 -3,2

1000 0,0

2000 +1,2

4000 +1,0

Yukarıdaki tabloda yer alan düzeltme faktörleri ile yapılan hesap sonucunda her bir

gürültü kaynağının 4 oktav bandı için bulunan ses düzeyleri ise aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 124. Ses Düzeyleri

Gürültü Kaynakları Mesafe Ses Düzeyi (dBA) Toplam Ses Düzeyi

(dBA) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz

Lastik Tekerlekli Yükleyici

50 56,82 59,97 60,96 59,92 65,69

100 50,78 53,88 54,66 52,78 59,28

250 42,77 45,71 45,86 41,47 50,37

500 36,66 39,34 38,45 29,87 43,26

1000 30,47 32,62 29,63 12,68 35,89

2000 24,10 25,21 18,03 -15,68 28,14

3000 20,23 20,29 8,92 -41,54 23,43

Kamyon

50 62,82 65,97 66,96 65,92 71,69

100 56,78 59,88 60,66 58,78 65,28

250 48,77 51,71 51,86 47,47 56,37

500 42,66 45,34 44,45 35,87 49,26

1000 36,47 38,62 35,63 18,68 41,89

2000 30,10 31,21 24,03 -9,68 34,14

3000 26,23 26,29 14,92 -35,54 29,43

Ekskavatör

50 58,82 61,97 62,96 61,92 67,69

100 52,78 55,88 56,66 54,78 61,28

250 44,77 47,71 47,86 43,47 52,37

500 38,66 41,34 40,45 31,87 45,26

1000 32,47 34,62 31,63 14,68 37,89

2000 26,10 27,21 20,03 -13,68 30,14

3000 22,23 22,29 10,92 -39,54 25,43

Lastikli kepçe

50 52,82 55,97 56,96 55,92 61,69

100 46,78 49,88 50,66 48,78 55,28

250 38,77 41,71 41,86 37,47 46,37

500 32,66 35,34 34,45 25,87 39,26

1000 26,47 28,62 25,63 8,68 31,89

2000 20,10 21,21 14,03 -19,68 24,14

3000 16,23 16,29 4,92 -45,54 19,43

Beton pompası

50 55,82 58,97 59,96 58,92 64,69

100 49,78 52,88 53,66 51,78 58,28

250 41,77 44,71 44,86 40,47 49,37

500 35,66 38,34 37,45 28,87 42,26

1000 29,47 31,62 28,63 11,68 34,89

2000 23,10 24,21 17,03 -16,68 27,14

3000 19,23 19,29 7,92 -42,54 22,43




257/398

Dozer

50 49,82 52,97 53,96 52,92 58,69

100 43,78 46,88 47,66 45,78 52,28

250 35,77 38,71 38,86 34,47 43,37

500 29,66 32,34 31,45 22,87 36,26

1000 23,47 25,62 22,63 5,68 28,89

2000 17,10 18,21 11,03 -22,68 21,14

3000 13,23 13,29 1,92 -48,54 16,43

Beton mikseri

2900 55,82 58,97 59,96 58,92 64,69

3378,6 49,78 52,88 53,66 51,78 58,28

3857,1 41,77 44,71 44,86 40,47 49,37

4335,7 35,66 38,34 37,45 28,87 42,26

4814,3 29,47 31,62 28,63 11,68 34,89

5292,9 23,10 24,21 17,03 -16,68 27,14

5771,4 19,23 19,29 7,92 -42,54 22,43

Mobil vinç

2900 52,77 55,76 56,12 57,04 61,71

3378,6 46,68 49,46 48,98 51,02 55,32

3857,1 35,51 40,66 37,67 43,06 46,16

4335,7 32,14 33,25 26,07 37,04 39,64

4814,3 25,42 24,43 8,88 31,02 32,78

5292,9 18,01 12,83 -19,48 25,00 26,00

5771,4 13,09 3,72 -45,34 21,48 22,13

Arazöz

2900 52,56 54,92 57,24 57,04 61,84

3378,6 46,26 47,78 51,22 51,02 55,58

3857,1 37,46 36,47 43,26 43,06 47,11

4335,7 30,05 24,87 37,24 37,04 40,67

4814,3 21,23 7,68 31,22 31,02 34,36

5292,9 9,63 -20,68 25,20 25,00 28,17

5771,4 0,52 -46,54 21,68 21,48 24,60

Kompresör

2900 48,72 53,04 54,24 54,04 59,00

3378,6 41,58 47,02 48,22 48,02 52,89

3857,1 30,27 39,06 40,26 40,06 44,75

4335,7 18,67 33,04 34,24 34,04 38,62

4814,3 1,48 27,02 28,22 28,02 32,56

5292,9 -26,88 21,00 22,20 22,00 26,53

5771,4 -52,74 17,48 18,68 18,48 23,01

6. Lgündüz Değerleri En kötü senaryo kabulü ile her bir gürültü kaynağının aynı anda çalışması

durumunda oluşacak eşdeğer gürültü düzeyleri ise hesaplanmış olup aşağıdaki tabloda verilmiştir.

wL (i)

10eq

1

gündüz eq

L 10 log( 10 )

L = L

n

i

x




258/398

Tablo 125. Lgündüz Değerleri

Mesafe Eşdeğer Gürültü Düzeyi (dBA)

50 75,11

100 68,70

250 59,81

500 52,79

1000 45,85

2000 40,07

3000 38,06

Şekil 32. Gürültü Yayılım Grafiği

Yukarıda bulunan değerler; 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”nin 23. maddesinde belirlenen ve çevresel gürültü sınır değerlerini gösteren Tablo-5 ile karşılaştırılmıştır.

Tablo 126. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri

Faaliyet türü (yapım, yıkım ve onarım) Lgündüz (dBA)

Bina 70

Yol 75

Diğer kaynaklar 70

Proje yerine en yakın yerleşim yeri; santral alanına yaklaşık 243 m mesafedeki

Kamilet Mezrasıdır.

En kötü şartlarda 100 m den itibaren gürültü değeri 68,70 dBA civarında olup, bu noktadan sonra ÇGDYY’de belirtilen sınır değerin altında kalmaktadır. Ayrıca yukarıda yapılan hesaplar iş makinelerinin aynı anda çalışacağı kabulü ile yapılmıştır. Ancak söz konusu iş makineleri ve nakliye araçları gün içinde farklı zamanlarda ve farklı yerlerde

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 Mesafe (m )




259/398

kullanılacaktır. Dolayısıyla proje kapsamında yer alan yerleşim yerlerine olumsuz bir etki söz konusu olmayacaktır.

Vibrasyon

İletim tüneli Atnalı kesitli olarak projelendirilecektir. Tünel eğimi 0,001 olarak

belirlenmiştir. İletim tüneli inşaatında patlatma yapılacak olup patlatma ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda verilmiştir.

Ateşleme işleminde patlayıcı olarak ANFO kullanılacaktır. Yemleyici olarak dinamit

ateşleyici olarak elektrikli kapsül tahrikli nonel kapsül kullanılacaktır.

Tünelin İç Çapı 3 m ve et kalınlıkları 0,35 metredir. Tünelin toplamdaki çapı ise 3 m + 0,30 m + 0,30 m =3,6 m alınmıştır. Her delik için; 1 nonel kapsül deliğin 2,05 m lik kısmına ANFO ( Şarj yoğunluğu 0,85 kg/m) =

1,743 kg ANFO toplamda 12 adet delik, ile 144 m3 pasa gevşetmesi yapılacaktır. Delik başına 12 m3 malzeme alınacaktır.

Bir delikte kullanılacak patlayıcı miktarı = anfo+dinamit Bir delikte kullanılacak patlayıcı miktarı = 1,74 + 0,5 Bir delikte kullanılacak patlayıcı miktarı = 2,24 kg

Devine Bağıntısı

Patlatmayla oluşturulan titreşimin çevre yapılarına etkisi Devine bağıntısı (Devine

et al,1966) ile tespit edilmektedir. V = k(D/√W)-1,6

V : Kayaç İçinde Yayılan Titreşim Hızı (inç/sn) k : Kayaç Türüne Bağlı Katsayı (26–260) D : Patlatma Noktası İle Çevre Yerleşim Birimleri Arasındaki Etkili

Mesafe (feet) W : Bir Gecikme Aralığındaki Patlayıcı Miktarı (libre) =1 kg 1 feet : 0,3048 m 1 libre : 0,4536 kg 1 inç : 25,4 mm

Kayacın titreşimi iletme kapasitesi k katsayısı olarak alınmaktadır. Patlatma kaynağı ile hassas nokta arasındaki birimlerin değişkenliği, fay, çatlak, kırık gibi süreksizliklerin yoğunluğu k katsayısını etkilemektedir. Homojen birimlerde katsayı 260 sayısına yaklaşırken, tektonik etkilerin yoğunluğu ve geçilen her farklı birim katsayıyı 26 sayısına yaklaştırmaktadır. K katsayısı ortalama hesaplamalarda 200 olarak alınmıştır.




260/398

Tablo 127. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W = 2,24 kg)

D W k Sonuç 1/5V 1/2V

50 2,24 200 5,21 1,04 2,60

100 2,24 200 1,72 0,34 0,86

150 2,24 200 0,90 0,18 0,45

200 2,24 200 0,57 0,11 0,28

250 2,24 200 0,40 0,08 0,20

300 2,24 200 0,30 0,06 0,15

350 2,24 200 0,23 0,05 0,12

400 2,24 200 0,19 0,04 0,09

450 2,24 200 0,15 0,03 0,08

500 2,24 200 0,13 0,03 0,07

550 2,24 200 0,11 0,02 0,06

600 2,24 200 0,10 0,02 0,05

650 2,24 200 0,09 0,02 0,04

700 2,24 200 0,08 0,02 0,04

750 2,24 200 0,07 0,01 0,03

800 2,24 200 0,06 0,01 0,03

850 2,24 200 0,06 0,01 0,03

900 2,24 200 0,05 0,01 0,03

950 2,24 200 0,05 0,01 0,02

1000 2,24 200 0,04 0,01 0,02

1050 2,24 200 0,04 0,01 0,02

1100 2,24 200 0,04 0,01 0,02

1150 2,24 200 0,03 0,01 0,02

1200 2,24 200 0,03 0,01 0,02

1250 2,24 200 0,03 0,01 0,02

1300 2,24 200 0,03 0,01 0,01

1350 2,24 200 0,03 0,01 0,01

1400 2,24 200 0,03 0,01 0,01

1450 2,24 200 0,02 0,00 0,01

1500 2,24 200 0,02 0,00 0,01

1550 2,24 200 0,02 0,00 0,01

Yukarıdaki tabloda:

V : mm/sn Mesafeye Göre Değişen Titreşim Hızı Vo : Bina Temelindeki Titreşim Hızı

Kayaç içi titreşim hızının 1/2 – 1/5’ i Vo değeri olarak kabul edilmektedir

(Forssbland, 1981).

Tablo 128. Bina Temeli Titreşim Hızı (Vo) Değerlerine Bağlı Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar Görebilecek Bina Türleri (Forssbland,1981)

Bina Türü V0 (mm/sn)

a – Yıkılmaya yüz Tutmuş çok eski tarihi binalar 2

b – Sıvalı briket, kerpiç, yığma tuğla evler 5

c – Betonarme Binalar 10

d – Fabrika gibi çok sağlam yapıda endüstriyel binalar 10 – 40




261/398

Proje kapsamında yer alan yerleşim yerlerinde en hassas yapının yukarıdaki tabloda yer alan “b tipi” binalar olduğu kabul edilirse Vo hızının 5 mm/sn’ nin üzerine çıkmaması gerekmektedir.

Tablo incelendiğinde 2,24 kg’lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma

noktasından itibaren yaklaşık 100 m den itibaren 5 mm/sn’ nin altına inmektedir. Bu durumda anlık şarj ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan vibrasyonun proje kapsamındaki yerleşim yerlerine olumsuz etkisinin olmayacağı tahmin edilmektedir.

Patlatma sonucu oluşan titreşimlerin genliği aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır (Armac Printing Company).

A : (K√W)/D A : Patlatma Sonucu Oluşan Titreşimlerin Azami Genliği (mm) W : Bir Gecikme Aralığında Ateşlenen Patlayıcı Miktarı (kg) D : Patlatma Kaynağı İle Çevre Yerleşim Birimleri Arasındaki Etkili Mesafe (m) K : Kayaç Türüne Bağlı Katsayı

Tablo 129. Patlatma Yapılan Kaya Türü ve Bina Temeli Altındaki Kayaç Türüne Bağlı Olarak Değişim Gösteren k Katsayısı Asgari ve Azami Değerleri (Armac Printing Company).

Patlatma Yapılan Birim Temel Altı Kayaç Türü K Katsayısı

Maksimum Minimum

Kaya Kaya 0,57 1,15

Kaya Kil (Toprak ) 1,15 2,3

Kil (Toprak ) Kaya 1,15 2,3

Kil (Toprak ) Kil (Toprak ) 2,3 3,4

Genlik değerinin 0,05 mm’ nin altında olması durumunda binalarda hasar olmadığı

bilindiğinden (Armac Printing Company) maksimum patlayıcı miktarı ile yapılacak atımlarda etki mesafesi;

D = (K√W)/A D = (1,15 * √2,24)/0,05 = 34,42 m bulunur.


inşası planlanan iletim tüneline en yakın yerleşim yeri olan Kamilet Mezrası, iletim tüneline 1.250 m uzaklıktadır. Kamilet Mezrası yapıları tablodan “b tipi” binalar olduğu kabul edilirse Vo hızının 5 mm/sn’ nin üzerine çıkmaması gerekmektedir.

Yukarıdaki tabloya göre 2,24 kg’lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma noktasından itibaren yaklaşık 100 m sonra 5 mm/sn’ nin altına inmektedir. Bu durumda anlık şarj ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan vibrasyonun en yakın yerleşim yeri olan Kamilet Mezrasının olumsuz etkisinin olmayacağı tahmin edilmektedir. Patlatma yapılmadan önce tüm güvenlik önlemleri ve izinler alınacaktır.

Sahada patlatma sırasında gecikmeli kapsül kullanılması da bir seferde atılan

patlayıcı madde miktarını, delik çapının düşük tutulması ise delik başına kullanılacak patlayıcı madde miktarını azaltacağından patlatma sonucu oluşacak titreşim de azalacaktır. Sonuç olarak; faaliyet esnasında yapılacak patlatma işleminden dolayı oluşacak vibrasyonun, yakın yerleşim birimleri üzerinde olumsuz bir etki yaratması söz konusu değildir. Proje kapsamında çalışma saatlerine uyulacak ve Patlatma anında




262/398

oluşacak darbe gürültüsü düzeyi ÇGDYY Madde 23 d bendinde belirtildiği üzere LCmax 100 dBC’yi aşmayacaktır.

İletim Tünelinde kullanılacak patlayıcı madde proje alanı içerisinde

depolanmayacak ve ihtiyaç duyuldukça getirilecektir. Patlatma işlerinden eğitimli ve tecrübeli ateşçiler çalıştırılacaktır. Deneyimli patlatma ve emniyet mühendisleri işlere nezaret edecektir. Yanıcı ve patlayıcı maddelerin (dinamit, benzin, mazot vb.) güvenli bir şekilde depolanması ve taşınması, projenin inşaatını gerçekleştirecek olan müteahhidin sorumluluğu altında olacaktır.

İletim Tünelinde yapılacak olan tüm patlatmalar çevre halkını rahatsız etmemesi için gündüz vardiyasında gerçekleştirilmesine özen gösterilecektir. Patlatma işlerinde mühendislerin sorumluluğunda eğitimli ve tecrübeli ateşçiler görev yapacak ve böylece güvenlik azami ölçüde sağlanacaktır. Patlatma sırasında çevre emniyetinin sağlanması amacıyla patlatma yapılacak tarih ve saatler en yakın yerleşim birimlerine yeterli bir süre önceden bildirilecek ve patlatma yapılacak alana yetkisiz kişilerin girmesi engellenecektir.

Yukarıda belirtilen patlayıcı maddelerin taşınması, depolanması ve kullanımları esnasında; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı maddelerle Çalışan İş Yerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük’de, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nde ve Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Satışı, Kullanılması, Yok edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin, Tüzük’te ve Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında Yönetmelikte öngörülen hükümlere uyulacaktır.

V.1.17. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği,

Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek gerçekleştirilecek

olan inşaat faaliyetlerinde toplam 100 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Gerekli olan personel, öncelikle yakın yöreden seçilecektir. Yakın yerleşimlerden gelecek personel için servis hizmetleri verilecektir. Diğer personel için Şantiye Sahası içerisinde prefabrik hizmet binası kurulacaktır. Hizmet binasında çalışacak personel için misafirhane, kantin, mutfak, banyo, tuvalet, ilk yardım dolabı vb. yapılar yer alacaktır. Personele bağlı nüfus için herhangi bir lojman vs. yapılması düşünülmemektedir.

Personelin ilk yardım ihtiyaçları için hizmet binasında bir revir oluşturulacak. Personelin sağlık durumlarının denetlenmesi ve acil tedavi gibi sağlık hizmetleri ilk etapta bu revirde giderilecektir.

V.1.18. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre için Riskli ve Tehlikeli Olanlar,

Projenin inşaat aşamasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek

meydana gelebilecek insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her inşaat çalışmasında meydana gelmesi muhtemel yaralanma, şantiye içi trafik kazaları, malzeme sıçraması, insan düşmesi, iş makineleri kazaları vb. olaylardır. Bu bağlamda çalışma alanına uyarıcı levhalar konulacak ve çalışanlara iş güvenlik eğitimi verilecektir. İnşaat çalışmalarında iş kazalarına karşı 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanun uyarınca çıkartılan yönetmelik, tüzük, genelge, tamim vb. hükümlerine uyulacaktır. Bunun dışında yürürlükteki yönetmelik ve mevzuatlara uygun bir işyeri güvenliği ve kaza önleme planı hazırlanarak




263/398

uygulamaya konulacaktır. Personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi ve personelin sağlığı açısından da gerektiğinde toz maskeleri ve kulaklıklar kullanılacaktır.

İşçilerin sağlığı açısından en büyük potansiyel tehlike ise iş gücünde görülebilecek

bulaşıcı hastalıklardır. Söz konusu durumu asgariye indirmek için işçiler kurulacak olan revirde periyodik muayeneden geçirilecektir. İnşaat işçilerinin yöre halkı ile teması asgari seviyede tutulacak, böylece halka hastalık bulaştırma riski de azalacaktır. Önemli hastalık ve yaralanmalarda en yakın yerleşim yerinde bulunan hastane imkanlarından faydalanılacaktır.


patlatma işlemleri gerekli izinler alınarak ilgili mevzuat uyarınca yapılacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacak, ihtiyaç duyulduğu zamanlarda sahaya getirilmesi sağlanacaktır.

Patlatma işlerinde eğitimli ve tecrübeli ateşçiler çalıştırılacaktır. Deneyimli patlatma

ve emniyet mühendisleri işlere nezaret edecektir. Yanıcı ve patlayıcı maddelerin (dinamit, benzin ve mazot vb.) güvenli bir şekilde depolanması ve taşınması, projenin inşaatını gerçekleştirecek olan müteahhidin sorumluluğu altında olacaktır.

Proje kapsamında ihtiyaç duyulan gevşetme patlatmaları kuşların üreme dönemi

(Mart-Haziran) dışında yapılacaktır. Proje kapsamında tünelde gevşetme patlatmaları yapılacak olup gereken önlemler

alınacaktır. Gevşetme patlatmaları sırasında oluşacak titreşim için, 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültü Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği 25. Madde hükümlerine riayet edilerek gerekli önlemler alınacaktır.

Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak 29 Eylül 1987 tarih ve 12028 sayılı

“Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi, Usul ve Esasları tüzük hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük” hükümlerine uyulacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır.

Proje çalışmalarında kullanılacak iş makinelerinin yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri

sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır. Ruhsatlı akaryakıt istasyonlarına gidilememesi halinde Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde-18 hükümlerine uyularak geçici depolama yapılacak olup, atık yağ kategori analizi yapılarak çıkan analiz doğrultusunda lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine gönderilecektir. Proje kapsamında açığa çıkması muhtemel atık yağlar; 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) hükümlerine uyularak bertaraf edilmesi sağlanacaktır.

Proje alanında çalışacak işçiler için kurulacak olan revirden çıkacak tıbbi atıklar

22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî




264/398

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) hükümlerine uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe uygun bertarafı sağlanacaktır.

V.1.19. İnşaat Faaliyetlerinin Karasal ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Bütüncül Etki Değerlendirmesi,

a) Projenin İnşaat Aşamasında Sucul Ekosisteme Olan Etkileri ve Alınması

Gereken Önlemler Çevre sorunlarına yol açma bakımından, hidroelektrik santralleri en az zararlı


Baraj yapımı sonucunda, ekosistemde meydana gelebilecek etkiler genel olarak

aşağıdaki maddeler altında verilebilir. Birinci basamakta, suyun fiziksel, kimyasal yapısının ve jeomorfolojik olarak

meydana gelen değişim ve suyun doğal akıntısında meydana gelen değişim, İkinci basamakta, nehir kenarlarındaki bitkiler, su içerisindeki bitkiler ve suyun

alt kısımlarındaki doğal sulak alanlarda, primer prodüksiyondaki değişimler, Bu başlıklar altında olabilecek etkiler ve sonuçları ve alınabilecek önlemler ise

aşağıda verilmiştir. Regülatör inşaatları sırasında oluşacak fiziksel ve mekanik etkiler (patlatma, nehir

sistemine partikül karışımı gibi) sucul canlıları etkileyebilecektir. Ancak inşaat aşamasından sonra sistem kendini kısa sürede toparlayabilecek bir dinamik etkileşim potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte inşaat çalışmalarının balıklar açısından önemli olan yumurtlama dönemlerinde minimum düzeyde yürütülmesi önem taşımaktadır. Alanda yakalanan balık türlerinin biyolojilerine bakıldığında Nisan ve Temmuz ayları arasında yumurta bıraktıkları bilinmektedir. Bu süre içerisinde sucul sisteme verilecek maddeler balıkların yumurtlama faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek olmasından ötürü bu aylar arasında özen gösterilecektir. Özellikle alabalık türleri için üreme dönemi de Kasım-Ocak ayları arasındadır. Bölgenin en önemli balık türü olarak kabul edilen alabalıkların bu dönemdeki üremeleri için bırakılacak su miktarı önemlidir ve inşaat faaliyetlerinin bu dönemlerde minimum düzeyde tutulması sağlanacaktır.

Regülatör gövdesinin inşaatı sırasında, kazıma çalışmaları sonucu bazı materyaller

su kütlesine karışarak bulanıklığı arttırabilir ve sucul canlılara olumsuz etkisi olabilir. Aynı zamanda akış aşağıya gelen bu materyaller su kalitesinde bazı değişimlere neden olabilmektedir. Bunun için, regülatör gövdesinin inşaatı sırasında, faaliyetin sürdürüleceği kısımda suyun yatağı değiştirilmeyecek ve oluşan hafriyatın, su ile temas edilmeyecek şekilde kazıma çalışmaları yapılacaktır. Böylece oluşacak silt ve malzemenin de akış aşağı gitmesi kısmen engellenmiş olacaktır. Bunun yanı sıra sediman tutucu olarak kullanılan bazı jeo tekstil materyalleri kullanılarak oluşabilecek sedimanın akış aşağılara gitmesi engellenecektir.

Faaliyetin gerçekleştirileceği alan ve şantiye Ballı deresinin kenarında olacağından,

şantiyenin atıklarının dereye bırakılmayacaktır. Çalışan işçilerin oluşturduğu kanalizasyon ve diğer atıkların dereye deşarj edilmeden paket arıtma sisteminde işleme tabi tutulduktan




265/398

sonra Ballı deresine verilecektir. Arıtılmadan dereye verilecek sular, derenin organik madde miktarını arttırarak ötrofikasyon sürecini hızlandırabilir.

Regülatör ve baraj alanlarında kalacak karasal ortam ile nehir yatağı, küçük bir göl

ve gölet ekosistemine dönüşecektir. Ancak inşaat aşamasında yıkıcı bir takım etkiler olabilirse de bu durum kalıcı olmayıp kısa sürede sistem kendini toparlayacaktır. Su kalitesinde olumsuz değişiklikler yaratmaması için su tutma alanı altında kalacak çalı ve ağaç gibi organik maddelerin çürümesinin engellenmesi için sıyrılma yapılacaktır. Çalışma alanının çevresi ağaç örtüsü ile kaplıdır. Bu alanlarda sıyırma işleminin yapılması, regülatörün uzun ömürlü olması açısından önemlidir. Aksi takdirde kısa sürede ayrışmaya başlayacak olan bu bitki toplulukları aşırı besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum doğal göllerde görülen ötrofikasyon sürecini hızlandırır. Besin maddesinin artışı fitoplanktonik organizmaların zaman zaman patlama düzeyinde artışlarına neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesini tamamen bozması anlamına gelmektedir. Bu tür gelişmeler baraj yapılarının ömrü ve rekreasyon amaçlı kullanımı için olumsuz sonuçlar doğurur.

b) Projenin İnşaat Aşaması ve İnşaat Aşamasından Önce Karasal Flora

Ekosisteme Olan Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler Flora Açısından İnşaat Aşamasından Önce Alınacak Önlemler Proje sahasında inşaat aşamasından önce alınması gereken önlemler iki aşamada

olmalıdır. Birinci aşama proje sahasından tespit edilen endemik bitki türlerinin hepsi IUCN kriterlerine göre LC kategorisinde olduğundan inşaat öncesinde ya da inşaat sonrasında bu türlerin korunmasına yönelik önlem alınmasına gerek yoktur. İkinci aşamada ise proje sahasında toprağın verimli tabakası olan yaklaşık ilk 10 cm’lik kısmı sıyrılacak ve inşaat tamamlandıktan sonra peyzaj çalışmalarında kullanılması için uygun alanlarda depolanacaktır. Depolanacak toprak düz bir zeminde, en fazla 3 m uzunluğunda 1 metre yüksekliğini geçmeyecek şekilde depolanacaktır. İnşaat faaliyetleri tamamlandıktan sonra bu toprak alanın yeniden eski haline getirilmesinde kullanılacaktır. Depolanan toprağın içinde bulunan tohumlar toprak yeniden serildiğinde çimlenecek ve alanın eski haline gelmesi daha kısa zamanda olacaktır.

Flora Açısından İnşaat Aşamasında Alınacak Önlemler İnşaat aşamasında çıkan toz, özellikle bitkilerin yapraklarının üzerinde bir tabaka

oluşturmakta, bitkilerin stomalarının kapanmasına, gaz alış-verişinin engellenmesine neden olmaktadır. Belli bir zaman sonra bitkinin yapraklarının pörsümesine, kurumasına ve döllenemeden solmasına neden olmaktadır. Ayrıca çiçeklerin döllenmesin de, özellikle tozlar stamenleri (erkek üreme organları) üzerini kapatarak tozlaşmanın olmasını engellemektedir. Bu olumsuz durumların engellenmesi için özellikle inşaat aşamasında sıcaklığa bağlı olarak toz çıkışını engellemek için arazözlerle sulama yapılması gerekmektedir. Döllenemiyen çiçeklerin bir sonraki yıl çiçeklenme dönemlerinde populasyonlarında azalma olmakta, bu durum eğer yapılıyor ise arıcılığı büyük bir oranda engellemektedir. Bir yıllık ya da iki yıllık bitkilerde toz bitkilerin döllenmesinde olumsuz bir rol oynamaktadır. Fakat çok yıllık ağaç ya da çalı türlerinde bu durum biraz daha tolere edilebilmektedir. Çok yıllık bitkilerin adaptasyonu bir ya da iki yıllık bitkilere göre daha kolay olmaktadır. Bu nedenlerden ötürü Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi sahasında inşaat aşamasında özellikle çıkacak toza karşı önlem alınacaktır.




266/398

c) Projenin İnşaat Aşaması ve İnşaat Aşamasından Önce Karasal Fauna Ekosisteme Olan Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesinin hayata

geçirilmesi aşamasında projenin şekilleneceği doğal alanlarda ve bu alanları değişik şekillerde kullanan lokal fauna bileşenleri üzerinde bazı etkilerin meydana gelmesi kaçınılmazdır. Bu etkilerin ortadan kaldırılabilmesi veya en aza indirilebilmesine yönelik olarak alınması gereken önlemler inşaat aşaması öncesi ve İnşaat aşaması ile işletme aşaması olmak üzere 2 alt başlık altında değerlendirilmiştir.

İnşaat Aşaması Öncesinde ve İnşaat Aşamasında

Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde gerçekleştirilmesi planlanmış olan Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi kapsamında Kapistre Dere’nin bir kolu olan Ballı Dere üzerinde, 983.00 kodunda tesis edilecek Taşlıkaya Regülatörü; akış aşağı kesimde, akarsu kıyısında tesis edilecek bir hidroelektrik santrali, regülatörde toplanan suyu hidroelektrik santraline iletmek amacıyla yararlanılacak 3.824 metre uzunluğunda, 3 m çapında bir iletim tüneli; tünel ile taşınan suyun hidroelektrik santraline düşürülmeden önce tutulacağı bir yükleme havuzu ve buradaki suyun HES’e düşürülmesinde kullanılacak, 750 metre uzunlukta, 1,15 cm çapında bir cebri boru ile oldukça sınırlı büyüklükteki bir santral alanı bulunmaktadır.

Proje bileşenleri arasında en önemli dönüşüm regülatör, yükleme havuzu ve

santral binalarının yer alacağı kesimlerde gerçekleşecektir. Kapistre deresi üzerinde, derenin kıyısında tesis edilecek kalıcı su toplama yapısı, tünel, yükleme havuzu ve santral binası daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yapılardır. Bu kesimde şekillendirilmiş olan şantiye alanı ise geçici mahiyettedir.

Regülatör, Kapistre deresinin yan kolu olan Ballı Deresi üzerinde beton özellikte,

büyükçe bir havuz şeklinde olacaktır. İnşaat zemini olarak akarsu yatağı üzerinde sınırlı büyüklükteki bir açıklık seçilmiştir. Regülatörün tesis edileceği kesimin akarsu kıyısında kendiliğinden meydana gelmiş, nispeten düz ve bitkisiz bir alandan seçilmesiyle bu kesimlerde doğal bitki örtüsüne, özellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden yararlanan fauna elemanlarına verilebilecek zararların da önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Faaliyetle ilgili olarak gerçekleştirilen saha çalışmalarında zeminde yaşamakta olan bazı kemirgen türleri belirlenmiştir. Bu türler habitat olarak genellikle orman alanlarını tercih etmektedirler. Bu nedenle orman alanları dışında, iki farklı noktada tesis edilmesi planlanan kalıcı beton yapıların inşaatı sürecinde bu türlere bağlı bireyler herhangi bir zarar görmesi beklenmemektedir.

Teorik olarak akarsular üzerinde tesis edilecek regülatörlerin tesis ediliş ve işletilme şekilleri yöredeki doğal yaşamın korunması ve sürekliliği açısından büyük önem taşımaktadır. Taşlıkaya projesi kapsamında yer alan regülatör Ballı Dere’den su alacak olsa da gerek konumu, gerekse de işletiliş şekli akarsu yatağında sürekli olarak su bulunacak şekilde olacaktır. Sadece inşaat süresinde değil santralden enerji üretimine geçilmesinden sonraki süreçte de regülatör ve HES arasındaki mesafede Ballı Dere yatağındaki doğal su akışını tamamen engellemeyecek şekilde işletilecektir. Yani klasik baraj tiplerinde olduğu gibi akarsuyun önü tamamen kesilerek bir baraj gölü meydana getirilmeyecektir. Bu durum, planlanmış olan proje nedeniyle akarsu ortamının durgun su ortamına dönüştürülmeyeceği anlamına gelmektedir. Yani büyük ve kalıcı çevresel dönüşüme neden olan bir uygulama söz konusu olmayacaktır. Aksine en az miktarı, yılın en sıcak döneminde akarsu yatağında bulunan su miktarından daha az olmayacak düzeyde ve bu kesimde yaşayan yabanıl formların rutin yaşamsal faaliyetlerini olumsuz




267/398

etkilemeyecek miktardaki su Ballı Dere yatağına bırakılacaktır. Beslenme amacıyla su kıyısına gelen omurgalı hayvan türleri yanında üreme amacıyla zorunlu olarak akarsu kıyısına gelen ikiyaşamlılar yumurtalarını bırakacak ve başkalaşım süreci tamamlanıncaya kadar, hatta erginler karaya çıktıklarında bile akarsuların yatağında yeterli miktarda su bulunacaktır.

Bilindiği gibi akarsu ortamlarının en önemli faunal formu balık türleridir. Bu

türlerden sonra akarsu ortamını yaşam alanı olarak seçen gruplar ise sırasıyla ikiyaşamlılar, bazı sürüngenler, bazı kuş türleri ve az sayıda da memeli hayvan türüdür. Bu nedenle akarsu yatağına bırakılacak suyun miktarı ve sürekliliği bu gruplar açısından da önem taşımaktadır. Örneğin İkiyaşamlıların yaşam döngülerinde, özellikle de üreme döneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadır. Bu nedenle en azından ilkbahar döneminde akarsu yatağında mutlaka su bulundurulmalıdır. Diğer gruplar açısından ise suyun bulunması yıl boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karşılayan diğer fauna bileşenleri açısından önemlidir. Balık türleri için hesaplanacak ve akarsu yatağına bırakılacak su miktarının diğer fauna bileşenlerinin su gereksinimlerini karşılamak açısından yeterli olacaktır. Can suyu olarak adlandırılan söz konusu suyun akarsu yatağına bırakılması durumunda bu habitat tipindeki doğal yaşamın kesintiye uğramayacağı düşünülmektedir.

Proje kapsamında, iletim tüneli, derivasyon kanalı, regülatör alanı ulaşım yolu, yükleme havuzu ulaşım yolu, cebri boru, regülatör ve diğer ünitelerin kapsamında yapılacak sıyırma ve kazı çalışmaları, kırma-eleme, harç ünitesi ve tünel içi delme patlatma ve ekipman çalışmaları sonucunda; dolaylı ve dolaysız yollardan bulanıklığa yol açarak derelerdeki sucul faunanın yaşamını ve su kalitesinin olumsuz etkileyecek ve faaliyet alanındaki akarsu ve yan kollarında sürekli bulanıklığa yol açabilen gereksiz müdahalelerden kaynaklanabilecek durumların, sucul canlıların yaşam ortamlarını ve su kalitesini olumsuz etkilemeyecek şekilde bertaraf edilecek ve gerekli önemler alınacak olup, dere yataklarını daraltacak malzeme dökülmeyecektir. Suyun santralden dereye bırakılması işleminde yönü ve akış hızı da değiştirilmeden üreme ve istihsal yerlerine zarar verilmemesi sağlanarak, konu ile ilgili tüm kanun, yönetmelik ve mevzuatlara uyulacaktır.

Bilindiği gibi klasik baraj projelerinde büyüklükleri oldukça farklı olsa da regülatör havuzlarına göre çok daha geniş alanlarda su toplanmaktadır. Baraj gövdesi arkasında meydana gelen rezervuarın büyüklüğüne bağlı olarak biriken su kütlesi bölgenin iklimi üzerinde de bazı dönüşümlere neden olabilmektedir. Örneğin yaz boyunca ısınan suların kış döneminde aldıkları ısıyı çevreye yavaş yavaş vermeleri nedeniyle iklimde lokal bir iyileşme söz konusu olabilmektedir. Benzer şekilde kış dönemlerinde pus ve sis oluşumu da meydana gelebilmektedir. Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında tesis edilecek regülatör nedeniyle meydana gelecek havuz ve birikecek su miktarı oldukça sınırlı olacağından dolayı bu tip etkiler meydana gelmeyecektir.

Ballı Dere üzerinde inşa edilecek regülatörde toplanacak sular tesis edilecek iletim kanallarıyla akarsuyun akış istikametinde, daha düşük bir yükseltide inşa edilecek olan hidroelektrik santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanılması planlanan tüneller, akış yönüne göre sağ sahilden dağlık kesime girecek ve santral alanına yakın bir kesimde açığa çıkacaktır. Tesis edilmesi planlana tünel doğal bitki örtüsüne zarar vermeyecek inşaat tekniğiyle gerçekleştirilecektir. Özellikle tünellerin giriş ve çıkış noktalarında gerçekleştirilecek ağaç kesimleri esnasında oldukça özenli olunacak, mümkün olduğunca az ağaç ve bitki kesilecektir. Böylelikle bu kesimlerdeki söz konusu bitkisel formasyonda




268/398

yaşayan veya bu kesimlere gelmesi olası fauna elemanlarının etkilenme riskini de en aza indirebilecektir.

Bölgedeki bitki örtüsünün yoğunluğu ve yıllık yağış ortalamasının yüksekliği gibi

avantajlar inşaat dönemi sonrasında gerçekleştirilmesi önerilen peyzaj çalışmalarını destekleyici özelliktedir.

Yine, iyileştirme çalışmaları kapsamında çalı ve ağaçların kesilmek zoruna

kalındığı kesimlerde gerçekleştirilecek bitkilendirme çalışmalarında öncelikle yörenin doğal formlarından istifade edilmesi fauna bileşenlerinin yeniden bu kesimlere yerleşmesinde yarar getirecektir.

İnşaat aşamasında tünel güzergahının kazılmasıyla ortaya çıkacak malzemenin değerlendirilme şekli çok büyük önem taşımaktadır. Bu malzeme kesinlikle akarsu yatağına boşaltılmayacak veya gelişigüzel doğal ortamlara tasfiye edilmeyecektir. Eğer herhangi bir şekilde, geçici olarak bile depolanması gerekiyorsa bu alanları dikkatli bir şekilde seçilecek ve döküm sürecinde sürekli kontrol altında bulundurulması hareketli fauna formlarının zarar görebilme riskini ortadan kaldıracaktır.

Bu konuda en iyi çözüm çıkarılan malzemenin eş zamanlı olarak gerçekleştirilecek

başka bir faaliyet kapsamında kullanılması imkânının araştırılacaktır. Proje bileşenlerinden olan regülatör, HES tesisleri, yükleme havuzu, işletme binası

ve cebri borunun geçeceği kesimlerde ve civarında ibreli ve geniş yapraklı ağaç formları ile çalı formları baskın karakterdedir. Projenin gerçekleştirilmesi aşamasında, söz konusu binaların ve tesislerin kurulacağı kesimlerde, özellikle de bitkisel formasyonun mevcut olduğu alanlarda az sayıda da olsa kesim, tıraşlama ve işleme faaliyeti gerçekleştirilecektir. Öncelikle belli sayıdaki ağaç kesilecek, daha küçük boylu, çalı ve benzeri bitkiler ise tıraşlanarak buradan uzaklaştırılacaklardır. Proje sahasının tamamına yönelik olarak ekosistem raporunu hazırlayan çalışma grubu tarafından gerçekleştirilmiş olan gözlem ve incelemeler esnasında kuşlar ve sürüngenler başta olmak üzere bazı karasal omurgalı hayvan türlerinin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulunduğu kesimlerdeki habitatları çok yoğun olmasa da değişik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kullanabildikleri belirlenmiştir. Bu kesimlerdeki ağaç ve çalı formlarının kesilmesi sürecinde bu kesimleri kullanan fauna bileşenleriyle ilgili olarak bazı önlemlerin alınması gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir önlem alınmadığı durumda bu habitatları kullanan yabanıl formların zarar görme, yaralanma veya ölme riski gündeme gelecektir. Risk altında bulunan yabanıl formlar arasında ulusal ve uluslar arası koruma statülerine sahip türler bulunmaktadır. Nadir veya korunan türlere ait bireylerin zarar görmesine ek olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal ölçekli koruma önlemleri dışında uluslar arası sözleşmelere de ters düşmektedir. Bu durum ülke bazında değişik yaptırımları gündeme getirebilecektir.

Her iki yönüyle de istenmeyen bu durumun önüne geçilebilmesi amacıyla, kesim/tıraşlama öncesinde yabanıl fauna bileşenlerinin alanda bulunmadığına, bu kesimlerden uzaklaşmış olduklarına emin olunacaktır. Kesim öncesi gerçekleştirilecek görsel kontrollerde rastlanan hayvanların kendiliklerinden kaçarak uzaklaşmaları beklenmektedir. Aksi takdirde, yani herhangi bir nedenden dolayı bu kesimlerden uzaklaşmamış bireylerin söz konusu olduğu durumlarda bu bireylerin zarar görmemeleri için bu kesimlerden uzaklaştıracak yöntemler kullanılacaktır. Genellikle kaçırmaya yönelik olarak seslerden yararlanılacaktır. Alışılmadık ve yüksek tondaki seslerden meydana gelecek rahatsızlık sonucu bitkilerin içine, arasına veya altına saklanan formlar ortaya




269/398

çıkarak yakın alanlarda, kendilerini daha güvenli hissedecekleri habitatlara uzaklaşmak zorunda kalacaklardır.


kullanılarak yakalanan yabanıl formlar eldivenlerle dikkatlice tutularak alan dışında, zarar görmeyecekleri uygun habitatlara taşınarak uzaklaştırılacaktır. Bu uzaklaştırma uygun yakalama yöntemleri ve donanımları kullanılarak deneyimli bir kişi ya da ekip tarafından gerçekleştirilecektir. Bu amaçla faaliyet alanına yakın çevredeki ilgili kişi ve kuruluşlardan uzman desteği talep edilecektir.

Yabancıl formların bu kesimlerden uzaklaştığına emin olunduktan sonraki aşama kesimi gerçekleştirilen tek ve çok yıllık bitkisel materyalin bu kesimlerden uzaklaştırılmasıdır. Taşıma aşamasının hemen öncesinde bu malzeme yeniden gözden geçirilmelidir. Çıplak elle dokunmaksızın, doğrudan gözle yapılacak kontrollerde kesilmiş materyalin üzerinde, altında veya içerisinde bulunması olası yılan, kertenkele veya kemirgenler gibi omurgalı hayvanlar, yukarıda değinildiği şekilde uygun yakalama donanımı ve yöntemleriyle zarar verilmeden yakalanacak ve basit bez torbalara konularak faaliyetten etkilenmeyecek komşu alanlara taşınarak bu kesimlerde dikkatli bir şekilde doğal ortamlarına bırakılacaklardır.

Bitkisel formasyon içerisinde barınması olası türler yanında zeminde, toprak altında da yaşamakta olan yabanıl türler söz konusudur. Bu türler arasında koruma altında olmayan türler bulunduğu gibi koruma altında olan birçok tür de söz konusudur. Çalışmalar öncesinde çalışma yapılacak kesimler dikkatlice gözden geçirilecektir. Bu kontroller esnasında, zeminde yaşayan ve toprak altına barınan yabanıl formlara ait yuva giriş delikleri ve zemin üzerindeki tümseklerin yerleri belirlenecektir. Bu kesimlerde yapılacak çalışmalarda özellikle dikkatli olunacaktır. Çünkü toprak içerisinde, yüzeye yakın kesimlerde bazı kemirgenler, kurbağa, kertenkele, yılan ve diğer memeli formların bulunması olasılığı vardır. Bu kesimlerde bu yabanıl formların mevcut olduğu durumlarda iş makinelerinin faaliyeti esnasında açığa çıkabilecek, hatta bu esnada çeşitli derecelerde zarara uğrama riski söz konusudur. İstenmeyen bu durumun önüne geçebilmek, yani hayvanların iş makinelerinden olumsuz etkilenmesinin önüne geçebilmek için ya kendiliklerinden kaçmalarına müsaade edilecek ya da yine uygun donanım ve yöntem ile yakalana bireyler alan dışında uygun ortamlara taşınacaklardır.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” kapsamında, Ballı

Dere üzerindeki regülatör aracılığıyla toplanan ve iletim kanalı aracılığıyla yükleme havuzuna aktarılan sular buradan cebri boru aracılığıyla santral bünyesindeki türbinlere düşürülecektir. Yükleme havuzundaki suyun aşağıda yer alan HES ile arasındaki yükseklik farkı nedeniyle büyük bir hızla santraldeki türbinlere düşürülerek elektrik enerjisi üretilecektir. Akarsu akış yönüne göre aşağı kesimde inşa edilmesi planlanan HES’in kaplayacağı fiziksel alan oldukça sınırlı olup hemen hemen bir apartmanın kaplayacağı alan kadardır. HES’in yer alacağı kesim Ballı Dere üzerinde, akarsu akış yönüne göre sağ sahilde, çok fazla eğimi olmayan bir topoğrafya üzerindedir. Ballı Dere bu kesimde nispeten geniş ve kıyıları taşlarla kaplı bir yatakta akmaktadır. Santral yeri olarak seçilen kesimde çok yıllık bitkilerin bulunmaması bitki örtüsüne verilebilecek zarar riskini de ortadan kaldırmaktadır.

Toz Emisyonları, Etkiler ve Önlemler Doğal ortamlarda gerçekleştirilen faaliyetler esnasında en fazla zarar gören

kesimler yolların genişletilmesi ya da yeni yolların açılması nedeniyle dönüşüme uğrayan doğal yaşam alanlarıdır. Bu kesimlerde gerçekleştirilecek çalışmalar nedeniyle doğal




270/398

bitkisel doku zarar görmekte, bu kesimlerden istifade eden yabanıl formlar ise genellikle yaşam alanlarını kaybetmektedirler. Bu nedenle yol açılması veya genişletme çalışmaları sürecinde yabanıl formların zarar görmemesi için dikkatli olunmasında, çalışmalar öncesinde, esnasında veya sonrasında ortaya çıkabilecek canlı türlerinin zarar görmeden bu kesimlerden uzaklaştırılmasında; çalışmalar esnasında ortaya çıkması olası fazla malzemenin gelişigüzel doğal ortamlara tasfiye edilmeyip önceden planlanmış çalışmalarda kullanılması ya da geçici veya daimi depolama alanlarına boşaltılmasında büyük yararlar vardır.

Proje kapsamında söz konusu yolların açılması veya genişletilmesi; inşaat çalışmalarında kullanılacak malzemelerin temin edilmesi, kırılması, iş makineleriyle taşıyıcı araçlara yüklenmesi, taşınması ve kullanılacağı kesimlere boşaltılması aşamasında toz emisyonları söz konusu olabilecektir. Özellikle bu malzemenin elde edilmesi ve işlenmesi aşamasında sulama ve çöktürme gibi yöntemlerle bu emisyonların önüne geçilebilmektedir. Böylece bitki örtüsü başta olmak üzere yakın çevrede yabanıl formlar tarafından değişik gereksinimlerin karşılanması amacıyla kullanılan habitatların ve bu kesimlerde bulunması olası yabanıl formların açığa çıkan tozdan olumsuz etkilenmelerinin önüne geçilebilecektir.



Faaliyet alanı sınırları içerisinde farklı gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla doğal olarak bulunan yerel fauna bileşenlerinin bazıları inşaat aşamasında iş makinelerinden, işletme aşamasında ise değişik kaynaklardan ortaya çıkan gürültüden rahatsızlık duyabileceklerdir. Bu rahatsızlık nedeniyle bazı türler alandan geçici veya sürekli olarak uzaklaşabileceklerdir.

İnşaat faaliyetinin başladığı zaman diliminde yörede kuluçka faaliyetine başlamış türler ile daha sonra başlayacak türler söz konusu olabilecektir. Araçlardan kaynaklanan gürültü seviyesinin yüksek olması durumunda üreme faaliyeti içerisinde olan türler arasından kuluçkayı, hatta yavru bakımını bile yarıda bırakma riskleri söz konusu olabilecektir. Alınacak önlemler ile bu gürültü düzeyinin, faaliyet alanını yurt olarak kullanan yabanıl fauna bileşenlerini bu kesimlerden göç etmeye zorlayan bir düzeyde olmamasına özen gösterilecektir. Bu yapılamadığı durumlarda, faaliyet takviminde gerçekleştirilecek düzenleme ile tür listelerinde yer alan türler arasından faaliyet alanında kuluçkaya yatan türlerin kuluçka döneminde yüksek düzeyde gürültü çıkaran araçların çalışmalarına ara verilebilir. Bu amaçla faaliyet döneminde konunun uzmanlarından yardım alınabilecektir. Bu konuda üzerinde durulması gereken nokta kuluçka dönemi başladıktan sonra, yani türler üreme faaliyetine başladıktan sonra ortaya çıkabilecek yüksek desibeldeki gürültüye izin verilmemesidir. Üreme dönemi başında ortaya çıkabilecek rahatsızlık sonucunda bazı bireyler yakın çevrede aynı özellikteki habitatlara göç ederek oralarda üreme faaliyetlerine devam edebilirler. Bu türler için herhangi bir kayıp söz konusu olmayabilecektir. Fakat yumurta bırakmış, hatta yavru çıkarmış türler bu




271/398

tip bir rahatsızlıkla karşılaştıkları zaman yumurta ya da yavruları terk edebileceklerdir. Bu da istenmeyen bir durum olarak karşımıza çıkacaktır. Bu nedenle inşaat faaliyetlerinin türü ve üreme takvimi arasında bir korelasyon sağlanabildiği takdirde inşaat faaliyeti sırasında ortaya çıkabilecek sesten hayvanların olumsuz etkilenmesini önüne geçilebilecektir. Bu korelasyonun sağlanabilmesine yönelik olarak en yakın ilgili kurum ya da kuruluştan bu alanda deneyim sahibi bir uzman desteğine de gereksinim duyulabilecektir.

Proje kapsamında değişik yapılar tesis edilecektir. Tesis edilecek yapının ve inşaatın türüne bağlı olarak farklı kesimlerde gerçekleştirilecek inşaat çalışmalarında ve malzeme taşınacak güzergâhlarda yoğun bir trafik söz konusu olacaktır. Örneğin tünel inşaatı aşamasında aralıksız çalışma koşulları söz konusu olacaktır. Faaliyetle bağlantılı olarak yararlanılacak ulaşım yollarının yakınındaki kesimlerde sürekli olarak yaşayan veya geçici süreler için buralarda bulunan hayvanlar, araç kaynaklı değişik risklerle karşı karşıya kalacaklardır. Mekanik zararlar dışında bunlardan en önemlileri kontaminasyon ve eksoz ürünlerinin meydana getirebileceği öldürücü olmayan zehirlenme riskidir. Bilindiği gibi lastik kaplama maddeleri, motorun hareketli parçaları, gövdenin diğer parçaları, fren izleri ve yağlama yağlarının yanma ürünleri kontaminasyona yol açan bileşenlerdir. Bu risk sadece yaban hayvanları için değil hali hazırda kullanılmakta olan yolların civarında yaşayan, yöre sakinleri dâhil çevredeki tüm canlılar için de geçerlidir.

Gün geçtikçe çevreye daha az emisyon bırakan araçların üretilmesi ve kullanılması

zorunluluğu ile ağır vasıtalar gibi gürültü ve çevre kirliliğine yol açan araçların belli zaman dilimleri içerisinde kullanımına izin verilmesi gibi gelişen teknolojinin kullanımı ve yönetimlerce alınan tedbirler ile düzenlemeler karayolu kökenli kirliliğin en aza indirilmesi amacına yöneliktir ve ne derece titizlikle uygulanırsa amaca o derece yaklaşılmış olacaktır.

Proje Alanı ve Kuş Göç Yollarıyla İlişkisi Türkiye konumu itibariyle kuzey-güney enlemleri arasında uzanan önemli kuş göç

güzergâhlarından bazılarının üzerinde bulunmaktadır. Ayrıca ülke içerisinde kuşlar açısından büyük önem taşıyan sulak alanlar arasında da değişik özelliklerde göç hareketleri sergilenmektedir. Bu göç hareketlerinin şekillenmesi sürecinde en önemli etkenlerden birisi de topografik yapıdır. Özellikle göç yolları üzerindeki yüksek dağ oluşumları ve vadiler göç yollarını belirleyen ana oluşumlardır. Göçmen formlar göç esnasında karşılarına çıkan yüksek dağ formasyonları söz konusu olduğunda en yakın vadilere yönelmektedirler. Ülkemizin diğer kesimlerinde olduğu gibi Karadeniz bölgesi üzerinde de değişken yoğunluklu göç hareketleri yaşanmaktadır. Proje alanına yakın olan ve Doğu Karadeniz bölgesi üzerinden geçen göç güzergahı proje alanına yakın değildir. Bu nedenle bu kesimden geçiş yapan göçmen formlar bu kesimleri kullanmamaktadır. Bu açıdan herhangi bir risk söz konusu değildir. Diğer taraftan, özellikle kış döneminde kuzey enlemlerinden güney enlemlerine doğru düzensiz bir göç hareketi şekillenmektedir. Bu hareketin baş aktörleri su kuşlarıdır. Başta ördekler ve kazlar ülkemiz sınırları içerisindeki sulak alanlara gelerek kış dönemini geçirirler. İşte bu süreçte Karadeniz Bölgesi’nde denize dik uzanan akarsu vadilerinin büyük bir kısmı kullanılmaktadır. Sonbahar mevsiminde de Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin hayata geçirileceği kesimler üzerinden göç hareketleri gerçekleşmektedir. Bu göç hareketleri genellikle yırtıcı kuş türlerinin yoğunlaştığı sürüler tarafından gerçekleştirilmektedir. Fakat hiçbir zaman Doğu Karadeniz Bölgesi’nde en yoğun göç hareketlerinin sergilendiği Çoruh Vadisi üzerinden gerçekleşen göç hareketlerinin yoğunluğuna ulaşamamaktadır.




272/398

Korunan Fauna Bileşenleriyle İlgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler

c) Bern Sözleşmesi Ek Listelerinde Yer Alan Türlerle İlgili Olarak;

Hazırlanmış olan fauna envanter tablolarından da (Tablo 50.-51.-52.) görülebileceği gibi proje alanı içerisinde Bern Sözleşmesi ek listelerinde (Ek-II ve Ek-III) giren türler bulunmaktadır. Bern Sözleşmesinin II. Bölümünde tüm taraf ülkelerin EK-II ve EK-III’e giren göçmen türler açısından önem taşıyan alanlara özel önem vermek zorunda oldukları vurgulanmaktadır. Proje alanı bu açıdan da değerlendirilmiş ve alanın göçmen türler açısından beslenme, dinlenme gibi amaçlarla kullanılmadığı belirlenmiştir. Sözleşmenin 6. Maddesine göre, özellikle EK-II’de bulunan yabanıl fauna türleri için yakalama, tutsak etme ve öldürme fiilleri, bu türlere ait dinlenme ve üreme alanlarının bozulması veya tahrip edilmesi, yabanıl fauna türlerinin özellikle üreme, beslenme, kışlama periyotlarında rahatsız edilmesi,bu türlere ait yumurtalara zarar verilmeyecek, bu yumurtaların boş bile olsa toplanmayacaktır.

Proje alanında gerçekleştirilecek her türlü faaliyet esnasında, özellikle Bern

Sözleşmesi ekleri EK-II ve EK-III’e giren yabanıl hayvan türleriyle ilgili olarak yukarıda verilen önlemlere titizlikle uyulacaktır.

Sözleşmenin EK-III’e giren yabani fauna türleriyle ilgili olarak düzenlemeleri Madde

7’de belirtilmiştir. Buna göre tüm taraf ülkeler EK-III’e giren yabani fauna türleri için uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri almak zorundadır. Bu önlemler EK-III’te yer alan türlerle ilgili her türlü işletme faaliyetinin yabanıl hayvan türlerinin populasyonlarını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmesini şart koşmaktadır.

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları

doğrultusunda hazırlanan koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uyulması gereklidir. Bu türler arasından EK LİSTE-I’ de yer alan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Bakanlık tarafından koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarının avlanması, ölü ya da canlı bulundurulması ve nakledilmesi yasak olup titizlikle uyulacaktır.

d) Avrupa Kırmızı Listesi’nde Yer Alan Türlerle İlgili Olarak;

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında yaşadığı veya geçici süreler için bu kesimleri ziyaret ettiği belirlenen fauna bileşenlerinin büyük bir kısmı Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) kriterlerine göre “LC” (=Least Concern) yani ‘En Düşük Derecede Tehdit Altında” kategorisinde yer almaktadır. Bu kategoriye giren türlerle ilgili olarak çok özel koruma önlemlerine gereksinim bulunmamaktadır. Bern Sözleşmesi ve Merkez Av Komisyonu koruma listelerinde yer alan türlerle ilgili olarak yapılması gerekenler bu kategoride yer alan türler açısından yeterli olabilecek önlemlerdir.

Faaliyet sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede doğal olarak bulunan yabanıl

fauna bileşenleri arasında yer alan türler arasından Avrupa Kırmızı Listesi’nde “Vu”, yani “Hassas, Zarar Görebilir” kategorisine giren türler için yine bu listelerde “orta vadeli bir gelecekte nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler” tanımlaması yapılmaktadır. Özellikle bu türler ve habitatlarıyla ilgili olarak faaliyetten kaynaklanabilecek çıkabilecek risklerin ortadan kaldırılmasında öncelikler söz konusudur.




273/398

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2010-2011 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uyulacaktır.

V.1.20. Proje Alanında, Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (ağaçlandırma ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun için Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri,

Doğal ve fiziksel anlamda gerçekleşecek en büyük değişim; regülâtörde, cebri

boruda, santral binasında ve açılacak yolda yaşanacaktır. Bu noktalarda doğal bitki örtüsü tahrip olurken, kazı ve dolgu çalışmaları sonucunda topografya değişecek, ekosistemdeki denge, müdahaleler sonucunda geçici olarak aksaklıklara uğrayacaktır. Bu aksaklığı ortadan kaldırabilmek adına yapılacak peyzaj çalışmalarıyla; öncelikle tahrip edilen bölgenin rehabilitasyonu gerçekleştirilerek, alanın doğal peyzaj değerini tekrar kazanması için çalışmalar yapılacaktır.

Arazi hazırlık çalışmaları başlamadan önce tesis ünitelerinin yapılacağı alanların

fotoğrafları çekilerek alanın görsel durumu ortaya konacaktır. İnşaat çalışmaları tamamlandıktan ve işletme faaliyete geçtikten sonra bu alanlar aslına benzer, topoğrafya uygun bitkilendirilerek aynı şekilde düzenlenecektir.

Projenin uygulanmasıyla hem inşaat hem de işletme sırasında bölgede büyük

değişiklikler olacak ve proje öncesine oranla olumlu gelişmeler gözlenebilecektir. Bölgede yaşamını sürdüren ailelerin gelirleri artacak ve buna bağlı olarak da hayat standartları yükselecektir. Bu insanlara inşaat sebebiyle eklenen ve düzenli aylık gelire sahip olan işçi ve personel için gerekli ulaşım, haberleşme ile sağlık ve eğitim tesisleri yöredeki hizmet seviyesini arttıracaktır.

Projenin inşaatı ile birlikte regülatör alanı ve santral alanında gerek erozyonun

önlenmesi gerekse peyzaj öğeleri yaratmak amacıyla gerek duyulan yerlerde ağaçlandırma çalışması yapılacaktır. Buna yönelik olarak, bölge vejetasyonuna uygun şekilde, ayrıntıları Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile koordinasyon halinde tespit edilecek şekilde ağaçlandırma yapılabilecektir.

V.1.21. Proje Alanı Beton Santrali ve Konkasör Tesisi Dahil Olmak Üzere Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) Olabilecek Etkilerin Belirlenmesi,

Proje alanı ve çevresinde tescilli bir kültür varlığı bulunmamaktadır. Ancak

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında herhangi bir taşınmaz kültür ve tabiat varlığına rastlanılması durumunda, 2863 sayılı Kanunun 4. Maddesi gereği çalışmalar durdurulacak ve en yakın Mülki İdare Amirliği’ne ve Müze Müdürlüğüne haber verilecektir.

V.1.22. Diğer Özellikler

Bu bölümde anlatılacak başka bir özellik bulunmamaktadır.




274/398

V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, V.2.1 Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Ünitelerde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları,

Taşlıkaya Regülatörü karakteristikleri; Yeri : Ballı Dere Amacı : Enerji Tipi : Karşıdan Alışlı Kontrolsüz Beton Ağırlıklı Kret Kotu : 990.08 m Kret Genişliği : 4.0 m Kret Uzunluğu (Gövde) : 30.00 m Talveg Kotu : 983.00 m Talvegden Yüksekliği : 7.08 m Temel Kotu : 981.50 m Temelden Yüksekliği : 8.58 m Yıllık Ortalama Akım : 2.640 m3/s Taşkın Su Kotu : 989.58 m Normal Su Kotu : 988.00 m Ağırlıklı İşletme Kotu : 988.00 m Taşlıkaya dolusavağı karakteristikleri Dolusavak kapasitesi (Q100 ) : 133.22 m3/s Dolusavak eşik üst kotu : 988.00 m. Su yükü(Q100 GEÇERKEN) : 1.58 m Dolusavak uzunluğu : 25.00 m Dolusavak net genişliği : 21.00 m. Taşlıkaya Çökeltim havuzu karakteristikleri N. Su Seviyesi : 988.00 m Taban giriş kotu : 986.19 m Boyu : 18.74 m Su derinliği : 2.46 m Bölme Adedi : 2 Adet Bölme Genişliği : 3.50 m Dizayn Debisi : 5.08 m3/sn Taşlıkaya Derivasyon Kanalı Kanal tipi : Dikdörtgen kesitli Kanal uzunluğu : 87.82 m Kanal su Yüksekliği : 1.70 m Kanal taban genişliği : 2.00 m Kanal beton kalınlığı : 20 cm Kanal şev eğimleri : 1.0 Düşey: 1.0 Yatay Derivasyon kapasitesi (Q5 ) : 98.77 m3/sn Hava payı : 0.54 m Kanal eğimi : 0.05




275/398

Taşlıkaya Memba Batardosu Tipi : Hardfill Talveg Kotu : 986.00 m Talvegden Yüksekliği : 3.50 m Temel Kotu : 984.50 m Temelden Yüksekliği : 5.00 m Kret Kotu : 989.50 m Kret Genişliği : 4.00 m Kret Boyu : 27.90 m Mansap Yüzü Eğimi : 1 Düşey: 0.80 Yatay Memba Yüzü Eğimi : 1 Düşey: 0.80 Yatay Taşlıkaya Enerji Tesisleri Proje düşüsü : 493.324 m Proje Debisi : 5.08 m3/s Ünite Sayısı : 2 (Düşey Pelton) Türbin Çıkış Gücü : 2x 11.309 MW = 22.618 MW Yıllık Enerji Üretimi Firm Enerji : 23,502 GWh Sekonder Enerji : 69,166 GWh Toplam Enerji : 92,668 GWh

İletim Tüneli

İletim tüneli, atnalı tipi olacaktır. Tünel uzunluğu 3284,00 m, eğimi 0.001 olan tünelin kapasitesi 5.08 m3/sn olacaktır. Tünelin taban genişliği 3,00 m, su yüksekliği 1,01 m, hava payı 1,99 m olacaktır.

İletim Kanalı karakteristikleri; Tünel tipi : Atnalı Tünel uzunluğu : 3284.00 m Tünel su yüksekliği : 1.01 m Tünel taban genişliği : 3.00 m Tünel beton kalınlığı : 30 cm Tünel şev eğimleri : 1 Düşey: 0.0 Yatay Tünel kapasitesi : 5.08 m3/sn Hava payı : 1.99 m Tünel eğimi : 0.001 Yükleme Havuzu

Yükleme havuzu, iletim kanalı sonunda olacaktır. Yükleme havuzunun boyu 37,00 m, genişliği 6,32 m olacaktır. Normal su seviyesi 984.16 m, minimum su seviyesi 983,77 m, maksimum su seviyesi ise 984.98 m ’dir. Yükleme Havuzu Karakteristikleri; Kapasitesi : 5.08 m3/s Yan Savak Boyu : 5.00 m Havuz Boyu : 37.00 m




276/398

Havuz Derinliği : 5.06 m Havuz Genişliği : 6.32 m Maksimum Su Seviyesi : 984.98 m Minimum Su Seviyesi : 983,77 m Normal Su Seviyesi : 984.16 m Cebri Boru ve Vana Odası

Cebri boru, yükleme havuzundan sonra olacaktır. Cebri borunun iç çapı 1.15 m, uzunluğu 103 m, et kalınlığı 14,1 mm olacaktır. Proje debisi 5,08 m3/s’dir. Cebri Boru Karakteristikleri; Cebri Boru Ortalama İç Çapı : Ø 1150 mm (1 Adet Branşmandan önce) Ø 750 mm (2 Adet Branşmandan sonra Cebri Boru Uzunluğu : 750.00 m ( Branşmandan önce) 60.00 m (Branşmandan sonra 3 adet) Ortalama Cebri Boru Et Kalınlığı : 14.1 mm Santral Binası

Kuyruk suyu seviyesi 480.75 m olarak düşünülmüştür. Brüt düşü 508.00 m, net düşü 493.324 m’dir.

Kurulu gücü 22.618 MW, Taşlıkaya HES, Düşey eksenli, Pelton türbin tipinde, 2 üniteden oluşacaktır. Yılda ortalama olarak üretilecek güvenilir enerji 23.502 GWh, sekonder enerji 69.166 GWh, toplam enerji ise 92.668 GWh olacaktır.

Santral Binası Karakteristikleri; Santral Binası Eni : 9.00 m Santral Binası Boyu : 18.00 m Türbin Eksen Kotu : 483.75 m Kuyruk Suyu Seviyesi : 480.75 m Çevre Kotu : 486.88 m Elektro-mekanik Teçhizat Hidrolik türbinler: Miktarı : İki (2) adet Tipi : Düşey eksenli, Pelton türbin Nominal gücü : 11309 kW Dizayn debisi : 2,540 m3/s Dizayn net düşüsü : 493.324 m Türbin devri : 1000 d/dak Jeneratör Jeneratör Karakteristikleri; Miktarı : İki (2) adet Tipi : Düşey eksenli senkron jeneratör Çalışma şekli : Devamlı Nominal gücü : 13000 kVA Uç gerilimi : 6,3 kV




277/398

Güç faktörü : 0.85 (geri) Frekansı : 50 Hz Dönüş hızı : 1000 d/dak Tahrik şekli : Pelton tipi türbin mile direkt akuple İkaz şekli : Fırçasız ikazlı (döner diyotlu) Kısa devre oranı : 0,75 den büyük İzolasyon sınıfı : F Ana Transformatörler Miktarı : İki (2) adet Tipi : Harici tip üç fazlı yağ izoleli Normal gücü : 13500 kVA Anma gerilimi : 6,3/34.5 %2x2.5 kV Frekansı : 50 Hz Bağlantı gurubu : YNd5 Soğutma şekli : ONAN Nötr bağlantısı : 66,6 ohm direnç üzerinden topraklı İç İhtiyaç Transformatörü: Miktarı : Bir (1) adet Normal gücü : 250 kVA Anma gerilimi : 34.5/0.4 2x2.5% kV Frekansı : 50 Hz Bağlantı gurubu : Dzn5 Soğutma şekli : ONAN Nötr bağlantısı : Doğrudan topraklı Acil İhtiyaç Dizel-Generatör Grubu: Miktarı : Bir adet Tipi : Dört zamanlı düşey silindirli Normal gücü : Deniz seviyesinde 63 kVA Anma gerilimi : 400/231 V Frekansı : 50 Hz Güç faktörü : 0.8 geri Devir sayısı : 1500 d/d Soğutma şekli : Radyatör, kapalı devre su soğutmalı İkaz şekli : Döner diyotlu ikaz

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında kalıcı olacak tesisler; Taşlıkaya Regülatörü, İletim Tüneli, Yükleme Havuzu, Cebri Boru ve Santral Binasıdır. Proje kapsamında yapılması planlanan ünitelerin yerleri Ek-1’de verilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir. Ayrıca, ünitelerin koordinat bilgileri ve kapladıkları alanlar Tablo 2.’de verilmektedir.

Ayrıca “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin

arazi hazırlık ve inşaat aşamasında geçici olmak üzere kırma-eleme tesisi, harç ünitesi tesisinde ve inşaat aşamasında çalışacak 100 personel için gerekli olacak sosyal tesisler bunacaktır. Söz konusu bu tesisler Şantiye Sahası içerisinde konumlandırılacak olup; Şantiye Sahasını gösterir 1/5.000 Ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de verilmiştir.




278/398

Proje yerine ait fotoğraflar Ek-10’da ve proje alanının üzerinde gösterildiği Google Earth Fotoğrafları Ek-9’da verilmiştir.

V.2.2. Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler,

Proje sahası ve etki alanında ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken

alanlar bulunmamaktadır. Proje sahası çevresinde bulunan koruma alanları Bölüm IV.2.12’de anlatılmıştır.

V.2.3. Kaynağın Kullanılması ve Regülatör Yapılarında Su Tutulması Sonucu Su Kalitesine ve Su Ortamındaki Canlılara Olabilecek Etkiler, Proje için Tespit Edilen Balık Türlerine Ait Geçiş Yapıları,

Regülatör yapımı ile kısmen durgunlaşan su algler için yeni habitat oluşması

anlamına gelmektedir. Akarsu ortamında, bağlı olarak yaşayan türler, göl ve gölet oluşumu ile serbest yaşayan planktonik formlar halinde görülmeye başlayacaklardır. Durgun su ortamlarında yine sedimen, taş ve bitkiler üzerinde bağlı yaşayan algler mevcudiyetlerini sürdüreceklerdir. Ancak bu kesimde, önceden oldukça az bulunan fitoplanktonik formlar oldukça artacaktır. Durgunlaşan su askıdaki partiküllerden kurtulacağı için ışığın derinlere kadar inmesi de sağlanabilecektir. Taşlara, bitkilere ve sedimene bağlı yaşayan türler yaşamlarını, göl kenarlarında ve ışığın derinlere girebildiği yere kadar devam ettireceklerdir. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar gölalanı içerisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynağı olacaklardır.






ve genellikle göl ekosistemine adapte olabilen türleri içermektedir. Durgun su sistemine adapte olamayacak türlerin ise rezervuar öncesi ve sonrasındaki akıntılı alanlarda yaşamlarını sürdürebileceklerdir.




değişim gösterecektir. Çünkü yüksekten gelerek çok hızlı bir şekilde türbine çarptıktan




279/398

sonra santralden düşük sıcaklıklarda çıkacaktır. Soğuk su, biraz bekleyebileceği kuyruksuyu kanalına alınıp, daha sonra dere yatağına verilecektir. Böylece soğuk ortamlara adapte olamayacak sucul türler için su kalitesi uygun hale gelebilir. Bununla birlikte, işletmede kullanılan su santralden çıktıktan kısa bir süre sonra uygun su kalitesi değerlerine kavuşacaktır.




kısımlardaki dere yatağı ve taşkın alanlar için bir sorundur. Bu durum başta balık olmak üzere birçok türün habitatının da kaybı anlamına gelmektedir. Su tutma yapıları yoluyla azaltılan sediment taşınması, nehrin alt kısımlarında kıyıların bozulmasına ve balıkların doğal habitatlarının ve durgun su vejetasyonun azalmasına, sucul kuşların ve diğer sedimana bağlı türlerin (bentik omurgasızlar) olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Dünyadaki tüm su tutma yapılarında bu durum kaçınılmaz bir olgudur. Bu materyal birikimi, yapının ömrünü kısaltmakta ve işletme niteliğini bozabilmektedir. Proje alanı için de bu beklenen bir durumdur ve regülatör sonrası meydana gelebilecek bu olumsuzluk için tatmin edici bir önlemin alınması söz konusu değildir. Ancak regülatörde yapılacak olan çakıl geçitleri kısmen bu sorunu çözebilecek niteliktedir. Bu geçitler hem regülatörün ömrünü uzatmakta hem de alt havzadaki dere yatağının doğal yapısını korumasına kısmen katkı sağlamaktadır.



Projenin işletme aşamasında suyun santralden dereye bırakılması işlemi ile çakıl

geçidi veya su alma yapısından bırakılan rusubat, sediment, sürüntü gibi birikinti malzemelerin akarsu yataklarındaki sucul fauna ve balıkların üreme ve ihtihsal yerlerine zarar vermemesi, suyun yönü ve akış hızını değiştirmemesine dikkat edilerek gerekli özen gösterilecektir. Konu ile ilgili Kanun, Yönetmelik ve Mevzuat hükümlerine titizlikle riayet edilecektir.

Taşlıkaya Regülatörü Balık Geçidi Projesinin Değerlendirilmesi Çalışma alanı içerisinde Salmo labrax ve Cyprinidae familyasındaki bazı türler

bulunmaktadır. Özellikle Salmo labrax soğuk ve hızlı akıntılı suları tercih etmektedir ve üreme dönemlerinde nehrin yukarı ve aşağısına göç etmektedir. Balık geçitleri, bu tür baraj ve regülatörlerde, projelendirme yapılırken mutlaka düşünülmesi gereken oluşumlardır. Fiziksel bir engel olarak baraj yapıları nehrin üst kısımları ve alt kısımları arasında hareket eden türlerin geçişini engellemektedir. Regülatör gövdeleri bu tür göçleri farklı derecelerde engelleyebilmektedir. Balıkların göçlerini engelleyen bir yapı olarak




280/398

görülen regülatörler yapılarındaki bu olumsuzluklar, balık geçitleri ile kısmen çözümlenebilmektedir. Balık geçitleri, yapımı gerçekleştirilen barajın konumuna ve özelliklerine göre düzenlenmektedir.

Çalışma alanında yakalanan ve göç eden alabalık türlerinden Salmo labrax

türünün, mevcut koşullar altındaki yaşam şartlarının devamlığını sağlamaları açısından balık geçitleri yapılacaktır. Balık geçidi dar bir alana sıkışmış olan balıkların aşağı ve yukarı göçlerinde kullanacakları bir yapı olacaktır.

1380 Sayılı Su Ürünleri kanunun gereğince su tutma yapıları üzerinde balık

geçitlerinin yapılması zorunludur. Bu nedenle göç eden balıkların ya da diğer sucul organizmaların nehrin alt ve üst kesimleri arasındaki geçişlerinin sağlanması zorunluluktur.

Söz konusu proje için hazırlanan Balık Geçidi çizimi Ek-25’de verilmiş olup

Taşlıkaya regülatöründe yapılacak balık geçidi planı yapılırken, bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özelliklerinin dikkate alınarak düzenlenme yapılmıştır. Balıkların geçide yönlendirilmesi, basamaklar arasındaki mesafe ve genel eğimleri açısından yönlendirici ve uygun özelliklere sahiptir. Ayrıca balık merdivenlerinin derinliği ve basamakların alt ve üst kesimlerindeki geçiş deliklerinin büyüklükleri ve konumlarına da dikkat edilmiştir.

Baraj yapısına bağlı olarak değişik tiplerde balık geçitleri (havuzlu geçitler, dikey

yarıklı geçitler ters akışlı geçitler, balık asansörleri) bulunmaktadır. Taşlıkaya regülatörü özellikleri dikkate alındığında en uygun balık geçidi yapısının havuzlu geçitler olduğu görülmektedir. Bu barajda yapılacak balık geçidinin planları incelendiğinde, bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özelliklerinin dikkate alındığı görülmektedir. Ballı deresinin önemli türleri açısından yapılan değerlendirmede ortalama uzunluğun 10-15 cm olduğu görülmektedir. Havuzlar arasındaki geçiş bölmelerinin yükseklik ve enleri 20 cm’den büyük olup balıkların bu bölmelerden geçebilmesi için uygun niteliktedir. Ayrıca balık merdivenlerinin derinliği ve basamaklar arasındaki yükseklik standartlara uygundur. Balık geçit yapısına ilişkin proje, basamaklar arasındaki mesafe ve genel eğimleri açısından da uygun özelliktedir.

Taşlıkaya regülatörü balık geçidi projesi (Bkz. Ek-25), FAO’nun ve DSİ’nin

öngördüğü koşulları taşımakta olup bölge balıklarının biyolojik ve ekolojik özellikleri açısından yeterli teknik özelliklere sahiptir.

Balık geçidinin uygun çalışmaması veya geçebileceği belirtilen balık türlerinin

geçişinin sağlanamaması durumlarında, göç eden veya yıl içerisinde belli zamanlarda yer değiştiren türlerin yaşamlarını devam ettirebilmeleri bakımından bir popülasyon azalması ortamının oluşmasına imkan sağlayabilmektedir. Bu nedenden ötürü Ballı deresi üzerinde yaşadığı ifade edilen balık türlerinin kolayca geçişini ve çalışır durumda, bölmelerinin üzerinden sürekli akışı sağlanacaktır.

Dolayısı ile, balık geçidinden hangi türlerin geçebileceği belirlenerek, bu türlerin,

geçip geçemedikleri kontrol edilerek izlenecek ve Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. yetkili görevlilerince izleme sonuçları ilgili kurumlara bildirilecek ve gözlemler sonucunda aksi tespitlerde bulunulması durumunda ise gerekli düzenlemelerin yapılması için yine ilgili kurumlara bildirilecektir.

Balık geçidine uygun su bırakılıp bırakılmadığı, geçidin uygun çalışıp çalışmadığı

ve belirtilen türlerden hangilerinin geçitten geçip geçmediği hususlarının kontrolünü ve izlemesini sağlamak amacıyla, can suyu miktarlarının modern bağlantılı on-line debi sistemleri kurularak, sürekli ölçülmesi ve izlenmesi işlemlerine benzer sistem kurulumu




281/398

gibi yöntemlerden yararlanılacak ve su altı kameralı görüntüleme veya benzer farklı bir tespit edici kullanılacaktır.

Ayrıca yapılacak balık geçidinin faaliyet geçmesi ile birlikte, giriş-çıkış ve yakın

çevresinin avlak sahası olarak kullanılmaması için gerekli tedbirler alınacaktır. Alınacak tedbirlerin uygulanması ve takibi için de ayrıca önem verilecektir.

V.2.4. Dere Yatağına Bırakılacak Su Hesabı (havza akımları, yağış-akış ilişkisi, ekolojik potansiyel, son 10 yıllık ortalama debiler, varsa ulusal ve uluslar arası mevzuatla korunan balık türleri ve muhtemel ihtiyaçları, su hakları (içme-kullanma, sulama, alabalık yetiştiriciliği) v.b dikkate alınmalı, mansap can suyu çıkış yerinin gösterildiği açıklayıcı çizim)

Can Suyu (çevresel akış, Qe) havza minimum su ihtiyacı ile kullanım ihtiyaçlarının

(muhtelif aylarda veya sürekli) üzerine sadece canlı hayat için eklenmiş olan miktardır. Ülkemizde can suyu kavramı ve hesaplanmasına yönelik çalışmalar, 4628 sayılı

Elektrik Piyasası Kanunu sonrasında ilk kez bu boyutta gündeme gelmiştir. Bu kanuna istinaden 2003 yılında çıkarılan “Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile tüzel kişiler tarafından hidroelektrik enerji üretim tesisleri kurulması ve işletilmesine ilişkin DSİ ve tüzel kişiler arasında düzenlenen Su Kullanım Hakkı Anlaşması çevrenin korunması için çeşitli hükümleri de içermektedir.

Hidroelektrik Santrallerden nehir yataklarının mansabına doğal hayatın devamı için bırakılması gereken su miktarına ilişkin düzenleme 18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” Madde 7 ile en güncel halini almıştır. Bu maddede “doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10’u olacaktır. ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu miktarın yeterli olmayacağının belirlenmesi durumunda miktar artırılabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki diğer teessüs etmiş su hakları ayrıca ilave edilecek ve kesin proje çalışmaları belirlenen toplam bu miktar dikkate alınarak yapılacaktır. Nehirde son on yıllık ortalama akımın %10 undan daha az akım olması halinde suyun tamamı doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacaktır” denmektedir. Ayrıca, menbaa ve mansabında değişen ve gelişen şartlar çerçevesinde, havzada ihtiyaçların önceliği, havzanın gelişim durumu ve menba-mansap ilişkisi göz önünde bulundurularak, bu hidroelektrik santral projesi ile ilgili ilk Su Kullanım Hakkı Anlaşmasının imzalandığı tarihten itibaren yirmi yıllık periyotlar sonunda, havzadaki hidrolojik veriler, mevcut ve mutasavver projelerdeki değişiklikler ile ihtiyaçların güncelleştirilmesi gereği üzerinde durulmaktadır.

Bu madde ile üzerinde hidroelektrik santral planlanan her nehir havzasında

“projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10’u olarak belirtilen miktarda suyun can suyu ya da bir başka deyişle çevresel akış olarak mansaba bırakılması bir esasa bağlanmış olmaktadır.

Yönetmelikte önerilen bu yöntem, Yıllık Ortalama Akımın (YOA) belli yüzdeleri ve

bu miktardaki suyun ABD’nin Montana eyaletinde bulunan nehir havzalarındaki sucul habitat üzerindeki etkilerinin zayıftan-güçlüye kadar nitel sınıflamasına dayanan “Montana” ya da diğer adıyla “Tennat” yönteminin ülkemize uyarlanmış bir versiyonudur.




282/398

4628 Sayılı Kanun sonrasında hidroelektrik santral projelerinin hayata geçirilmesinde atılan hızlı adımlar proje bazında havza ihtiyaçlarına göre çevresel akışın belirlenmesi için atılamamıştır. Ülkemizde halen bir çok akarsu havzası için ekolojik potansiyelin ihtiyaçlarını belirlemeyi hedefleyen çeşitli sektörler bazında alınması gereken önlemler konusunda yapılmış kapsamlı bir “Master Plan” çalışması olarak kabul edilecek bir çalışma yoktur. Bu nedenle, HES projeleri hayata geçirilirken mansap kadim su hakları haricinde canlı hayatın devamlılığını sağlamak amacıyla bırakılacak su miktarının hesaplanması için global yöntemler kullanılmaktadır (Tuna ve diğ., 2009).

HES projeleri hayata geçirilirken mansap kadim su hakları haricinde canlı hayatın

devamlılığını sağlamak amacıyla bırakılacak su miktarının hesaplanması için kullanılan global yöntemler aşağıda maddeler halinde verilmiştir.

1) Montana Yöntemi Montana Yöntemi ABD’nde akarsular üzerinde su yapılarının yoğun biçimde inşa

edildiği 1970’li yıllarda, söz konusu uygulamaların ekosistem üzerindeki olumsuz etkilerinin gözlenmesi üzerine Tennant (1976) tarafından geliştirilmiştir. Yöntem, Montana Eyaletindeki akarsularda gerçekleştirilen hidrolik gözlemler (örğ. akım hızı, yatak derinliği) ile debi arasında kurulan ilişkiler temelinde oluşturulan “genelleştirilmiş debi oranları çizelgesinin” kullanımına dayanmaktadır. Söz konusu çizelge (Tablo 130.) esas olarak Islak Çevre yöntemi ile elde edilen sonuçların genelleştirilmesi yoluyla oluşturulmuştur. Tablo 130. Montana (Tennant, 1976) Yöntemine Göre Balık, Vahşi Yaşam ve Rekreasyon Amaçlı Akarsu

İç Akıntı Oranları

Genel Akım Koşulları Sözel Tanımı Önerilen Akım Rejimi Yıllık Ortalama Akımın Yüzdesi

Önerilen Akım Rejimi Yıllık Ortalama Akımın Yüzdesi

Ekim-Mart Dönemi Nisan-Eylül Dönemi

Taşma Yada MaksimumSu Düzeyi 200 % 200 %

Optimum Su Düzeyi %60-%100 %60-%100

Oldukça İyi 40 % 60 %

Mükemmel 30 % 50 %

İyi 20 % 40 %

Orta Yada Azalmakta 10 % 30 %

Zayıf yada Minimum 10 % 10 %

Aşırı Azalma <%10 <%10

Montana yöntemine göre yıllık ortalama akımın (YOA) Tablo 130.’da gösterilen

yüzde karşılıkları sucul habitat koşullarını ilgili satırlarda belirtilen sözel ifadeler doğrultusunda tanımlamaktadır. Örneğin, YOA değeri 100 m3/s olan bir akarsuda, debinin Ekim-Mart döneminde 30 m3/s, Nisan-Eylül döneminde ise 50 m3/s ve üzerinde değerlere sahip olması durumunda sucul habitat açısından koşullar “mükemmel” olarak tanımlanmaktadır. Montana Yönteminde yıl içindeki akış yağışlı ve kurak aylar ile sucul habitatın su gereksinim düzeyi dikkate alınarak Ekim-Mart ve Nisan-Eylül dönemleri için ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Dünyanın diğer yörelerinde kurak ve yağışlı aylarda gözlenen kaymalar ve sucul habitattaki farklı türlerin farklı iç akış koşulu (örğ. akım hızı, su derinliği) gereksinimlerini dikkate almaması yöntemin başlıca zayıflıklarıdır. Mann (2003) tarafından ABD’nin diğer eyaletlerini de kapsayan bir değerlendirmede yöntemin ürettiği debilerin ilgili habitatlar için gereksinilen Qe miktarlarını doğru biçimde tanımlamadığı saptanmıştır.




283/398

2) Yedi Günlük Düşük Akım Yöntemi

7Q10ve 7Q20 indisi en yaygın kullanılan indistir. 7Q10 indisi,günlük akış datasını kullanarak 10 yıllık periyottaki 7 günlük düşük akış olarak ifade edilir. 7Q20 ise günlük akış datasını kullanarak 20 yıllık periyottaki 7 günlük düşük akış olarak ifade edilir Çeşitli ülkelerde çeşitli amaçlar için kullanılmıştır. Bunlar kabaca şu başlıklar altında toplanabilir.

i. Atık sularla ilgili çalışmalar,

ii. Kuraklık şartlarında habitatların korunması, iii. Sucul yaşam için kriter oluşturma.

Ancak bu metodun asıl (orijinal) kullanım alanı kirlilik kontrolü için su kalitesi

standartlarının belirlenmesine katkıda bulunmaktır. Amerikan Balıkçılık ve Yaban Hayatı Servisi 1981 yılında,geçmişte bu metodun sucul yaşamın korunması için gerekli minimum akışın saptanmasında kullanımının hatalı olduğunu ifade etmiştir. Caisseve El-Jabi(1995) yaptığı çalışmada bu metodun sucul yaşam için gerekli olan su miktarından daha az bir miktarı işaret ettiği konusunda uyarıda bulunmuştur.Massachusetts eyaletinde ekosistemlerin korunması için gerekli olan su miktarıile ilgili çalışmalar sonucunda da (2004) bu metodun bazen uygun sonuçlar verse de gerçekte daha fazla suya ihtiyaç olduğu belirtilmiştir.

3) Debi Süreklilik İndisi veya Eğrisi

Debi Süreklilik İndisi yöntemi uzun süreli günlük akım verilerinden hareketle zamanın seçilen belirli bir yüzdesinde yataktan geçen debi değerlerinin kümülatif frekans dağılımının belirlenmesine dayalı bir istatistiksel yaklaşımdır (Şekil 33.).Akarsu debisi genellikle geniş limitler arasında değişmektedir. Kanal santrallerinde enerji üretimi su akım rejimi ile çok değişkenlik göstermektedir. Seçilecek olan çevrim aksında Akım Gözlem istasyonu varsa bu eğriyi hazırlamak kolaylıkla mümkün olacaktır. Bu yöntemde debi süreklilik eğrisi oluşturularak bir yıl içinde zamanın seçilen bir yüzdesinde (örğ. %0 70’i, %99’u) gerçekleşen minimum debi değeri (örğ. Q70, Q99) belirlenmektedir (Smakhtin, 2001). Uygulamada çoğunlukla Q90 ve Q95 değerleri kullanılmakla birlikte Q75, Q97 vb değerlerin kullanıldığı da izlenmektedir. Yedi Günlük Düşük Akım yönteminde belirtilen zayıflıklar bu yöntem için de geçerlidir.




284/398

Şekil 33. Debi Süreklilik Eğrisi

4) Islak Çevre Metodu

Dünya genelinde en yaygın biçimde uygulanan hidrolik EİD analizi yöntemi ıslak çevre yöntemi olarak bilinen hesap tekniğidir. Bu yöntemde akarsu bütünlüğünün öncelikle ıslak çevre büyüklüğü ile doğrudan ilişkili olduğu akarsu şevleri ve yatağındaki kritik biotanın korunması esas alınır. Islak çevre yönteminin Avustralya, Avrupa ve ABD‘nin bazı bölgelerindeki akarsulara uygulandığı bilinmektedir .

Islak Çevre Metodu’nda; nehir yatağının genişleyerek su hızının ve su derinliğinin

azaldığı kritik kesitlerde ıslak çevre (akarsu yatağının suyla temas halindeki çevresi) ile debi arasındaki ilişkiden yararlanılır. Bu amaçla boyutsuz debi ve boyutsuz ıslak çevre büyüklükleri söz konusu kesite ait eşel enkesit parametrelerinden yararlanılarak hesaplanır ve bu iki parametre Şekil 34.’de gösterildiği gibi grafiğe aktarılır. Grafiğin kırılma noktasına karşılık gelen boyutsuz debi değerinden yararlanılarak hesaplanan debi, minimum çevresel/ekosistem su ihtiyacı olarak tanımlanır.




285/398

Şekil 34. Islak Çevre-Debi İlişkisi

Islak çevrenin büyük olması ekosistemde bulunan sucul canlıların yaşam alanlarının da büyük olduğu anlamına gelir. Kırılma noktasından önce debide meydana gelen küçük değişimler ıslak çevrede dolayısı ile sucul canlıların yasam alanlarında büyük değişimlere neden olmaktadır. Kırılma noktasından sonra ise debide meydana gelen büyük değişimler ıslak çevrede çok az değişime (ihmal edilebilir) neden olmaktadır.

Bu yaklaşımda kritik kesitte ekosistem için yeterli yaşam alanı sağlanabiliyor ise

(kırılma noktasından sonra ıslak çevrede büyük bir değişim olmuyor) nehrin diğer bölümlerinde de ekosistem için uygun koşulların sağlanabildiği varsayılır. Bu nedenle ekosistemin sürekliliği için, en az kırılma noktasına karşılık gelen debi sistemde bulunmalıdır. Kırılma noktası boyutsuz ıslak çevre-debi eğrisinin eğiminin bire eşit olduğu nokta olarak tanımlanmaktadır. Islak çevre ile debi arasında matematiksel bir ilişki kurulduktan sonra kırılma noktası çok kolay bir biçimde belirlenmektedir (Marotz ve Muhlfeld, 2000; King ve dig., 1999; HR Wallingford ve DFID, 2003). Islak Çevre Metodu’nun çok kapsamlı bir alan çalışmasını gerektirmemesi, kullanımının kolay olması ve hızlı bir hesaplama yapmaya olanak sağlaması gibi avantajları vardır. Metot kapsamında hidrolik modelleme teknikleri de kullanılabilmektedir. Bununla birlikte metot ile sadece minimum çevresel su ihtiyacı hesaplanabilmektedir. Bu nedenle nehirden su çekilmesi durumunda ekosistemin nasıl etkileneceği ve bu etkinin şiddetinin ve büyüklüğünün ne olacağı hesaplanamamaktadır (Marotz ve Muhlfeld, 2000; King ve dig., 1999; HR Wallingford ve DFID, 2003).

5) ABF Metodu ABF Metodu’nda (Aquatic Base Flow Metodu) önce aylık ortalama debi degerleri bulunur. Daha sonra aylık ortalama debisi minimum olan ay belirlenir. Bu aya ait aylık ortalama debi ABF Metodu’na göre minimum çevresel/ekosistem su ihtiyacı olarak tanımlanır. Bu yöntemde balıkların yumurtlama ve kuluçka devri süresince ilave suya ihtiyaç duymayacakları varsayılır (HR Wallingford ve DFID, 2003; King ve dig., 1999).

6) Baz Akım Yöntemi Regülatör yerinde ölçülen uzun yıllar aylık ortalama debi miktarlarından

yararlanılarak akarsuya ait birim hidrograf grafiği oluşturulmuş ve bu grafikten yararlanılarakta baz akım değeri bulunmuştur (Şekil 35.).




286/398

Şekil 35. Baz Akım Ayırma Yöntemleri

7) Artan İçakış Yöntemi

Bu metot akışın balıklar üzerindeki etkisinin ne büyüklükte olduğunu ve bu etkileri kontrol edebilmek amacıyla geliştirilmiştir. Metodun uygulanmasında ilk olarak belli bir tür veya birkaç anahtar tür seçilir. Sonra her bir türün gelişme basamaklarında gerek duyduğu yaşam ortamı ihtiyaçları belirlenir. Bunun sonucunda da değişik akımlar ile değişik habitatlar arasındaki ilişki bulunur. Böylece düşük akım koşullarında çeşitli yaşam evrelerinde bir türün yaşam alanının (habitat) varlığını sürdürebilmesi için gerekli minimum akımın ne olacağı konusunda tavsiyelerde bulunur.

8) Sucul Taban Akış Yöntemi Bu yöntemde uzun dönemdeki Ağustos ayı ortalama debisi –bu aydaki akış

koşullarının sucul habitat açısından minimum koşullara karşılık geldiği düşüncesiyle- Qe miktarı olarak seçilmektedir. Uzun süreli Ağustos ayı akım verisinin mevcut olmadığı kesitler için New England’da (ABD) gerçekleştirilen gözlemler temelinde drenaj alanının kabaca her 2.5 km2’lik bölümü için kabaca 14 l/s düzeyinde Qe miktarı önerilmektedir. Balıkların üreme ve göç dönemlerinde ise sonbahar ayları için önerilen Qe miktarı ~30 l/s_2.5 km2, kış-ilkbahar ayları için önerilen Qe miktarı ~60 l/s_2.5 km2 düzeyindedir. Öte yandan, Yedi Günlük Akış ve Debi Süreklilik Eğrisi yöntemlerinde olduğu gibi, bu yöntemde de sucul habitat gereksinimleri açısından önemli akım hızı ve su derinliği gibi değişkenler bu yöntemde de dikkate alınmamaktadır. Yöntemin geliştirildiği New England (ABD) dışındaki coğrafi alanlardaki geçerliliği tartışmaya açık bir konudur.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe)” projesi hayata geçirilirken mansap kadim su hakları haricinde canlı hayatın devamlılığını sağlamak

(1a) constant discharge method (1b) constant slope method and (1c) concave method (Linsley et al. 1958)




287/398

amacıyla bırakılacak su miktarının hesaplanması için yukarıda belirtilen 8 global yöntemden 6 tanesi kullanılmış olup hesaplamaları aşağıda başlıklar halinde verilmiştir.

1) Islak Çevre Yöntemi Islak Çevre Yöntemi ile minimum çevresel/ ekosistem su ihtiyacının belirlenmesi

amacı ile Taşlıkaya regülatörün yer aldığı Ballı Deresi üzerinde alınan nehire ait kesit parametreleri kullanılmıştır.

Arazide yerinde yapılan çalışmalar sonucunda regülatör ile HES arasında yer alan

en uygun lokasyonya dereye ait kesit profili çıkarılmıştır (Şekil 36.).

Şekil 36. Arazide Yerinde Yapılan Ölçümler Sonucunda Elde Edilen En Kesit

Söz konusu alan planlanan su alma noktasının membasında yer almaktadır. Bu yere ait hesaplanan eşel enkesit parametreleri Tablo 131.’de gösterilmektedir.




288/398

Tablo 131. Taşlıkaya Regülatör Yerine Ait En Kesit Parametreleri ve Boyutsuz Islak Çevre ve Boyutsuz Debi Değerleri

Eşel seviye (m)

Q

(m3/sn)

Islak Çevre (IÇ) (m)

Alan (m2) IÇ/IÇmaks Q/Qmaks

0.070 0.010 0.830 0.030 0.114 0.0010.090 0.020 1.070 0.050 0.147 0.0030.110 0.030 1.300 0.070 0.179 0.0040.130 0.050 1.540 0.100 0.212 0.0070.150 0.080 1.780 0.130 0.245 0.0110.170 0.120 1.930 0.170 0.266 0.0170.190 0.170 2.090 0.210 0.288 0.0230.210 0.230 2.210 0.250 0.304 0.0320.230 0.300 2.310 0.290 0.318 0.0410.250 0.380 2.410 0.340 0.332 0.0520.270 0.470 2.510 0.390 0.346 0.065

0.290 0.570 2.610 0.440 0.360 0.079

0.310 0.680 2.710 0.490 0.373 0.094

0.330 0.800 2.810 0.540 0.387 0.110

0.350 0.930 2.900 0.600 0.399 0.128

0.370 1.070 3.000 0.650 0.413 0.148

0.390 1.220 3.100 0.710 0.427 0.169

0.410 1.380 3.200 0.770 0.441 0.191

0.430 1.550 3.300 0.840 0.455 0.214

0.450 1.730 3.400 0.900 0.468 0.239

0.470 1.920 3.500 0.970 0.482 0.265

0.490 2.130 3.590 1.030 0.494 0.294

0.510 2.340 3.690 1.100 0.508 0.323

0.530 2.570 3.790 1.170 0.522 0.355

0.550 2.810 3.890 1.250 0.536 0.388

0.570 3.030 4.040 1.320 0.556 0.419

0.590 3.270 4.180 1.400 0.576 0.452

0.610 3.530 4.330 1.480 0.596 0.488

0.630 3.790 4.480 1.570 0.617 0.523

0.650 4.080 4.620 1.650 0.636 0.564

0.670 4.370 4.770 1.740 0.657 0.604

0.690 4.690 4.920 1.830 0.678 0.648

0.710 4.990 5.110 1.930 0.704 0.689

0.730 5.280 5.350 2.030 0.737 0.729

0.750 5.590 5.580 2.130 0.769 0.772

0.770 5.850 5.920 2.240 0.815 0.808

0.790 6.150 6.250 2.360 0.861 0.849

0.810 6.480 6.590 2.480 0.908 0.895

0.830 6.840 6.930 2.610 0.955 0.945

0.850 7.240 7.260 2.750 1.000 1.000




289/398

Tablo 131.’de verilen boyutsuz debi ile boyutsuz ıslak çevre arasındaki ilişki Şekil 37.’de gösterilmiştir. Boyutsuz debi ile boyutsuz ıslak çevre arasındaki matematiksel ilişki:

0.7726 0.2824

olarak elde edilmiştir. Yukarıdaki denkleminin boyutsuz debi değerine göre birinci türevinin 1’e eşitlenmesi ile kırılma noktasına karşılık gelen boyutsuz debi değeri (Q/Qmax) yaklaşık 0.118 olarak bulunmuştur.Yapılan bu hesaplama sonucunda Taşlıkaya Regülatöründe Qe (ekolojik su miktarı ) değeri Tablo 132.’de hesaplanmıştır.

y = 0.7726x0.2824

R² = 0.9618

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

0.000 0.400 0.800 1.200

IÇ/IÇmaks

Q/Qmaks

Şekil 37. Islak Çevre-Debi Arasındaki İlişki

Tablo 132. Taşlıkaya Regülatörü İçin Hesaplanan Can Suyu Miktarı (m3/sn)

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül

Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453

Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289

Qe (%) 11.8

Islak çevre yöntemine göre deredeki su seviyesi ile debi arasındaki ilişki aşağıdaki

Şekil 38.’de ve matematiksel ilişki ise aşağıdaki eşitlik ile ifade edilmiştir.




290/398

Şekil 38. Deredeki Su Seviyesi İle Debi Arasındaki İlişki

0.377 ∗ 0.3766

Yukarıdaki deredeki ortalama su seviyesi ile debi arasındaki ilişkiyi gösteren eşitlikten yararlanılarak dereye aylık bazda bırakılması gereken can suyu miktarının derede meydana getireceği su seviyesi aşağıdaki Tablo 133.’de verilmiştir.

Tablo 133. Hesaplanan Aylık Bazda Can Suyu Miktarına Göre Derede Meydana Gelebilecek Su Seviyesi

Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453

Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289

h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24

h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64

Islak çevre yöntemine göre deredeki su hızı ile debi arasındaki ilişki aşağıdaki

Şekil 39.’da ve matematiksel ilişki ise aşağıdaki eşitlik ile ifade edilmiştir.




291/398

Şekil 39. Deredeki Su Hızı İle Debi Arasındaki İlişki

/ . . Yukarıdaki deredeki ortalama su hızı ile debi arasındaki ilişkiyi gösteren eşitlikten

yararlanılarak dereye aylık bazda bırakılması gereken can suyu miktarının derede meydana getireceği su seviyesi aşağıdaki Tablo 134.’de verilmiştir.

Tablo 134. Hesaplanan Aylık Bazda Can Suyu Miktarına Göre Derede Meydana Gelebilecek Su Hızı

Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ort

Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453 2.629

Qe (m3/sn) 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289 0.310

V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00 1.005

2) ABF Yöntemi

ABF yöntemine göre Ocak ayında ölçülen 1.177 m3/sn minimum

çevresel/ekosistem su ihtiyacı olarak belirlenmiştir (Şekil 40.).




292/398

Şekil 40. Karataş Regülatör Yerinde Ölçülen Aylık Ortalama Debi Değerinin Zaman Göre Değişimi

3) Debi Süreklilik İndisi

Proje kapsamında Taşlıkaya regülatör ait debi süreklilik eğrisi uzun yıllar aylık ortalama değerlere göre hazırlanmış ve aşağıdaki şekilde verilmiştir (Şekil 41.). Taşlıkaya regülatör yerinde ölçülen verilere göre elde edilen debi süreklilik eğrisinden Q25, Q50, Q75ve Q95 değerleri belirlenmiştir. Elde edilen bu verilen Tablo 135.’de gösterilmiştir.




293/398

Şekil 41.Taşlıkaya Regülatör Yeri Debi Süreklilik Eğrisi




294/398

Tablo 135. Debi Süreklilik İndisine Göre Hesaplanan Parametrelere Ait Değerler

Debi süreklilik

indisleri

Q25 Q50 Q75 Q95

Qe (m3/sn)3.453 2.2 1.43 0.874

4) 7Q10 Düşük Akım Hesaplama Metodu

Taşlıkaya regülatör yerinde ölçülmüş olan son 10 yıla ait (1995-2004) günlük akımlar (Taşlıkaya Hes Fizibilite raporu) verileri kullanılmıştır. Son 10 yıl içerisinde her bir yılda ölçülmüş ve 7Q10 yöntemine göre hesaplanan en düşük akım değerleri alınarak aşağıdaki Tablo 136.’da gösterilen raklı parametrelere veriler elde edilmiştir. Tablo 136.’da yer alan veriler kullanılarak grafikte y-eksenine 7 günlük düşük akım değerleri ve x-eksenine tekerrür değerleri çizilerek Şekil 42. elde edilmiştir. Ortaya çıkan bu eğri üzerinde bir doğru uydurulduktan sonra bu doğru üzerinde 10 yıllık tekerrüre karşı gelen düşük akım değeri (7Q10) 1.38 m3/sn olarak bulunmuştur.

Tablo 136. Son 10 Yıllık Günlük Bazda Ölçülen Akım Verilerinden Elde Edilen ve 7Q10 Yönteminde Kullanılacak Olan Veri Seti

Aşılma Olasılığı

Tekkerrür Aralığı

m/n+1 1/m/n+1

2004 0.29 0.09 1 11.00

2001 0.36 0.18 2 5.50

1995 0.39 0.27 3 3.67

2002 0.52 0.36 4 2.75

1998 0.53 0.45 5 2.20

2003 0.57 0.55 6 1.83

2000 0.68 0.64 7 1.57

1999 0.68 0.73 8 1.38

1996 0.70 0.82 9 1.22

1997 0.75 0.91 10 1.10

Sıralanmış Yıl Akım Q7 Sıra (m)

Şekil 42. Akım-Tekerrür Aralığı Arasındaki İlişki




295/398

5) 7Q20 Düşük Akım Hesaplama Metodu

Taşlıkaya regülatör yerinde ölçülmüş olan son 20 yıla (1985-2004) ait günlük akım verileri (Taşlıkaya Hes Fizibilite raporu) kullanılarak 7Q20 değeri hesaplanmıştır.

Son 20 yıl içerisinde her bir yılda ölçülmüş ve 7Q20 yöntemine göre hesaplanan en düşük akım değerleri alınmış ve aşağıdaki Tablo 137.’deki farklı parametrelere ait veriler elde edilmiştir. Tablo 137.’de yer alan veriler kullanılarak grafikte y-eksenine 7 günlük düşük akım değerleri ve x-eksenine tekerrür değerleri çizilerek Şekil 43. elde edilmiştir. Ortaya çıkan bu eğri üzerinde bir doğru uydurulduktan sonra bu doğru üzerinde 20 yıllık tekerrüre karşı gelen düşük akım değeri (7Q20) 0.278 m3/sn olarak bulunmuştur.

Tablo 137. Son 20 Yıllık Günlük Bazda Ölçülen Akım Verilerinden Elde Edilen ve 7Q20 Yönteminde

Kullanılacak Olan Veri Seti

Aşılma Olasılığı

Tekkerrür Aralığı

m/n+1 1/m/n+12004 0.29 0.05 1 21.00

2001 0.36 0.10 2 10.501995 0.39 0.14 3 7.001991 0.41 0.19 4 5.251985 0.51 0.24 5 4.202002 0.52 0.29 6 3.501998 0.53 0.33 7 3.001994 0.56 0.38 8 2.632003 0.57 0.43 9 2.332000 0.68 0.48 10 2.101999 0.68 0.52 11 1.911993 0.68 0.57 12 1.751996 0.7 0.62 13 1.621997 0.75 0.67 14 1.501990 0.76 0.71 15 1.401992 0.77 0.76 16 1.311986 0.77 0.81 17 1.241988 0.78 0.86 18 1.171989 0.79 0.90 19 1.111987 0.79 0.95 20 1.05

Sıralanmış Yıl Akım Q7 Sıra (m)

Şekil 43. Akım-Tekerrür Aralığı Arasındaki İlişki




296/398

6) Baz Akım Yöntemi Regülatör yerinde ölçülen uzun yıllar aylık ortalama debi miktarlarından

yararlanılarak akarsuya ait birim hidrograf grafiği oluşturulmuş ve bu grafikten yararlanılarak baz akım değeri 1.467 m3/sn olarak belirlenmiştir. Yukarıda yapılan hesaplamalar neticesinde proje ile ilgili değerlendirme aşağıda maddeler halinde yapılmıştır.

A) EKOLOJİ KISMI A-1) Fauna Açısından

Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde Kapistre Dere’nin bir kolu olan Ballı Dere

üzerinde tesis edilmesi planlanan Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin yer alacağı kesimlerde Ekolojik Değerlendirme Raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiş olan saha çalışmalarıyla proje sahasında sınırları ve yakın çevrede yaşayan fauna bileşenleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bir sonraki aşamada fauna bileşenlerinin koruma statülerine sahip olup olmadıkları ve populasyon durumlarına yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Son aşamada ise söz konusu faaliyetin lokal fauna bileşenleri üzerine olası etkileri; bu etkilerin ortadan kaldırılıp kaldırılamayacağı; ya da bu etkilerin en alt düzeye indirilebilmesi için yapılması gerekenlerin neler olduğu konusu değerlendirilmiştir.

Saha çalışmaları ve diğer değerlendirmeler sonucunda Ballı Dere üzerinde

gerçekleştirilecek faaliyetin lokal doğal yapı üzerinde bazı dönüşümlere neden olacağı; doğal alanlara tesis edilecek kalıcı yapılar nedeniyle dönüşümlerden bazılarının kalıcı olacağı; bazılarının ise inşaat faaliyetlerinin tamamlanması sonrasında ya kendiliğinden, ya da gerçekleştirilecek iyileştirme çabaları sonucu eski haline dönebilme şansı söz konusu olduğundan “geçici” özellikte olacakları belirlenmiştir.

Doğal ortamlarda tesis edilecek kalıcı yapıların yöredeki doğal yaşamı tamamen

olumsuz etkileyecek, bazı türlerin yok olmasına neden olabilecek konumda olmayacakları belirlenmiştir.

Bölgede doğal ortamlarda şekillenen söz konusu yapılar dışında bölge için “yeni”

olarak nitelenebilecek bir durum da Ballı Dere kıyısında inşa edilecek olan santralin işletilme sürecidir. Bu süreçte akarsu yatağındaki su başrolde olacaktır. Akarsu yatağındaki suyun belli bir kısmı yine sınırlı bir mesafe için akarsu yatağından uzaklaştırılacak, santralde üretim sonrasında yeniden akarsu yatağına verilecektir. Burada söz konusu olabilecek en önemli risk de akarsu yatağında regülatör ile santral arası mesafe için yetersiz su bulunması veya tamamen susuz kalabilme riskidir. Bu riske karşılık akarsu yatağında bulunması gereken su miktarı uzun yıllara ait yağış ve iklim verileri yanında jeolojik yapı, hidrolojik özellikler gibi çeşitli ve kapsamlı parametreler göz önünde bulundurularak hesaplanmaktadır. Bu sayede öncelikli olarak akarsu yatağındaki sucul yaşamın, bağlantılı olarak da yakın çevredeki doğal yaşamın devamlılığı garanti altına alınmış olacaktır.

Sucul formlar dışında proje sahasında tespit edilmiş olan diğer canlı türlerine

yönelik olarak yapılan değerlendirmeler sonucunda söz konusu canlıların faaliyetten doğrudan veya dolaylı olarak etkilenmemeleri için dikkat edilmesi gereken noktalar metin içerisinde detaylı olarak irdelenmiştir.




297/398

Tüm bu ifadeler ışığında, Ballı Dere üzerinde tesis edilmesi planlanan Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin,

Klasik baraj projelerine kıyasla çok küçük ölçekli olması; Akarsu yatağındaki suyun çevrilmesiyle regülatör gövdesi arkasında meydana

gelecek rezervuar yüzeyi ve hacminin küçük ölçekli olması nedeniyle lokal iklimsel koşullar üzerinde bir farklılığa sebep olmayacak olması;

Enerji kaynakları açısından günümüzde büyük ölçüde dışa bağımlı olan ülkemizin elektrik üretimine katkı sağlanacak olması;

Lokal doğal yaşam bileşenleri ve habitatlar üzerinde şekillenecek etkilere karşı metin içerisinde vurgulanan öneri ve tedbirlere uyulması;

Regülatör ile santral binası arasında kalacak kesim için taahhüt edilen çevresel akış miktarının güvence altına alınması;

Söz konusu miktarın enerji üretiminde kullanılmaması; akarsu yatağında son on yıllık ortalama akımın %10’undan daha az akım

olması halinde suyun tamamının doğal hayatın devamı için mansaba bırakılması;

İnşaat aşaması sonrasında, özellikle dönüşüme uğratılmış doğal habitatlar başta olmak üzere mümkün olan en küçük boyuttaki yaşam alanlarında iyileştirme çabalarının gündeme getirilmesi; yörede doğal yaşamın korunması çalışmalarına destek verilmesi gibi noktalara dikkat edilmesi koşuluyla,

Hayata geçirilmesi sonucunda meydana getireceği olumsuzlukların ülke genelinin menfaatine olmak üzere elde edilecek getiri nedeniyle tolere edilebilecek düzeyde olacağı düşünülmektedir.

Proje bölgesinde bırakılacak karasal fauna açısından değerlendirildiğinde, yıllık ortalama değerin % 11’ine karşılık gelen 0.289 m3/sn su yeterli olacaktır. Bu değer bölgedeki karasal fauna bileşenlerinin ihtiyaç duyacakları su gereksiniminin de üzerindedir.

A-2) Flora Açısından

Doğal bir alanda, özellikle de yoğun orman ağırlıklı bir ortamda gerçekleştirilmesi planlanan her türlü faaliyetin bölgenin doğal bitkisel formasyonu üzerine olumsuz etkileri olması kaçınılmazdır. Bu durum karasal vejetasyon yanında sucul vejetasyon için de geçerlidir. Bu durumda üzerinde durulması gereken en önemli nokta, faaliyet nedeniyle ortaya çıkacak dönüşümlerin değerlendirilmesi süreciyle ilgilidir. Bazı kesimlerde, özellikle de proje kapsamında tesis edilecek kalıcı yapıların yer alacağı kesimlerde meydana gelecek dönüşümün geriye dönme şansı bulunmamaktadır. Bu nedenle çalışmalar öncesi burada bulunan meyve, tohum, kozalak, çiçek soğanı gibi bitkisel materyalin canlı olarak veya ağaçların en azından kereste olarak değerlendirilmesi düşünülmelidir. Geriye kalan kesimlerde ortaya çıkacak tahribat daha sonra, inşaat faaliyetlerinin tamamlanması sonrasında gerçekleştirilecek rehabilitasyon çalışmaları, peyzajla ilgili düzenlemeler ve doğal süreç içerisinde kendiliğinde de düzelebilecek, bu kesimler eski haline gelebilecektir. Bu durum özellikle kozmopolit bitkisel bileşenler açısından geçerlidir. Fakat nadir, koruma altında olan ve endemik bitkiler açısından durum biraz daha farklıdır. Gerek kalıcı, gerekse de geçici dönüşümlerin meydana geleceği kesimlerde bulunan söz konusu bitki türlerinin alandaki, bölgedeki hatta ülkedeki devamlılığının sağlanması şansa bırakılamayacak kadar önemlidir. Bu nedenle bu konuya yönelik olarak bazı uygulamalar yapılması gerekecektir. Bu uygulamalar içerisinde en önemlileri tohumların toplanarak saklanması veya nadir bitkisel formların müdahale edilecek kesimlerden toplanarak yakın coğrafyada, faaliyetten etkilenmeyecek kesimlerde, söz konusu bitki türlerinin tercih ettikleri ortamlara taşınmalarıdır. Söz konusu




298/398

uygulamanın doğru zamanda, uygun yöntemler kullanılarak, deneyim sahibi kişilerce yapılması önemlidir. Bu tip bir uygulamada başarı şansı oldukça yüksektir.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” proje sahasında suda yaşayan bitki türü olmadığından ve higrofit ve hidrofit vejetasyonu oluşturan bitki türleri minimum su miktarında dahi kökleri yardımıyla gerekli su miktarını bulabilmektedir. Bu nedenle bırakılacak su miktarı bu türler üzerinde olumsuz bir etki bırakmamaktadır.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi

kapsamında gerçekleştirilecek çalışmalar öncesinde yukarıda vurgulanan noktalara özen gösterilmesi; koruma altında yer alan Cyclamen coum Miller var. coum türüne yönelik olarak vurgulanan koruma önlemlerinin alınması; çalışmaların tamamlanması sonrasında rehabilitasyon ve peyzaj çalışmalarına ağırlık verilmesi; bu süreçte yörenin doğal bitki türlerinin tercih edilmesi gibi noktalara özen gösterilmesiyle meydana gelebilecek dönüşümlerin kabul edilebilir düzeyde olacağı düşünülmektedir.

Proje bölgesinde etkilenecek alan düşünüldüğünde sucul bitkiler açısından ön

plana çıkan ve korunması gereken bir tür bulunmamaktadır. Bununla birlikte yıllık ortalama değerin % 10’luk (0.262 m3/sn) can suyu miktarı olan bölgedeki higrofil vejetasyonun sağlıklı olarak yaşaması için yeterli olacaktır.

B) HİDROJEOLOJİK AÇIDAN

İnceleme alanında yapılan çalışmalara sonucunda bölge genelinde mostra veren jeolojik birimlerin hidrojeolojik özellikleri ortaya konulmuştur. Taşlıkaya regülâtörünün ve HES’in yapılacağı alan içerisinde kireçtaşı birimi hidrojeolojik yönden en önemli akifer sistemleridir. İnceleme alanı genelinde HES projesi için gerekli olan su miktarını karşılamak amacı ile kullanılacak olan derede taban malzemesini genellikle geçirimsiz birimlerden oluşan Çatak formasyonu oluşturmaktadır. Bununla beraber inceleme alanının hidrojeolojik yapısı ve buna bağlı olarak da yeraltısuyuna olan talebi göz önünde bulundurulduğunda yapılan projenin hidrojeolojik sistemi etkilemeyeceği sonucuna varılmıştır. Ayrıca Karataş regülatörünün yer aldığı Ballı Deresi etrafında herhangi bir karstik ve jeomorfolijik yapı bulunmaktadır.

İnceleme alanında yer alan Taşlıkaya regülatör yerinden Ballı Deresine aylık

bazda bırakılması gerekli olan can suyu miktarları değişik yöntemler kullanılarak belirlenmiştir. Bu yöntemler sonucunda regülatör tarafından kullanılacak su verileri Tablo 138.’de gösterilmektedir.




299/398

Tablo 138. Farklı Yöntemlere Göre Belirlenen Can Suyu Miktarı ve Regülatör Tarafından Aylık Bazda

Kullanılacak Su Miktarları (m3/sn)

Islak Çevre Yöntemi


Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453

Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289

Qe (%) 11.8

Qort-Qe 2.379 2.020 1.303 1.038 1.183 1.826 3.453 4.709 3.810 2.363 1.576 2.163

Diğer Yöntemler


Ortalama (m3/sn)

2.70 2.29 1.48 1.18 1.34 2.07 3.92 5.34 4.32 2.68 1.79 2.45

ABF (Qe)

Qort-ABF 1.58 1.17 0.36 0.06 0.22 0.95 2.80 4.22 3.20 1.56 0.67 1.34

Q95 (Qe)

Qort-Q95 1.82 1.42 0.60 0.30 0.47 1.20 3.04 4.46 3.45 1.81 0.91 1.58

Q75 (Qe)

Qort-Q75 1.27 0.86 0.05 - - 0.64 2.49 3.91 2.89 1.25 0.36 1.02

Q50 (Qe)

Qort- Q50 0.50 0.09 - - - - 1.72 3.14 2.12 0.48 - -

Q25 (Qe)

Qort-Q25 - - - - - - 0.47 1.89 0.87 - - -

7Q10

Qort-7Q10 1.32 0.91 0.10 -0.20 -0.04 0.69 2.54 3.96 2.94 1.30 0.41 1.07

7Q20

Qort-7Q20 2.42 2.01 1.20 0.90 1.06 1.79 3.64 5.06 4.04 2.40 1.51 2.17

Baz Akım Yöntemi (Qe)

Qort-Baz Akım Yöntemi

1.23 0.82 0.01 - - 0.60 2.45 3.87 2.85 1.21 0.32 0.99

1.117

0.874

1.430

2.200

3.45

1.467

1.38

0.28

Yukarıda Tablo 138.’de verilen ve farklı yöntemlere göre hesaplanan aylık bazda

can suyu miktarının derede meydana getireceği su seviyesi ve su hızı Islak Çevre yöntemi verilerinden yararlanılarak elde edilen seviye-debi ve su hızı- debi arasındaki eşitlikten hesaplanmıştır . Bu eşitliğe göre hesaplanan debi –seviye ve su hızı- debi arasındaki ilişkiler Tablo 139. ve Tablo 140.’da gösterilmektedir.




300/398

Tablo 139. Farklı Yöntemlere Göre Hesaplanan Can Suyu Miktarına Göre Derede Oluşan Su Seviyesi


Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453

h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24

h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64

h (m)

h (cm)

h (m)h (cm)h (m)

h (cm)h (m)

h (cm)h (m)

h (cm)h (m)

h (cm)

h (m)

h (cm)

h (m)

h (cm)

0.36

35.84Q95

Islak Çevre

0.44

0.40

40ABF

7Q10

7Q20

0.43

0.23

42.56

23.28

43.55Baz Akım Y.

Q25

Q50

Q75

0.43

43.14

0.51

50.73

0.60

60.12

Tablo 140. Farklı Yöntemlere Göre Hesaplanan Can Suyu Miktarına Göre Derede Oluşan Su Hızı


Islak Çevre V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00

ABF V (m/sn)

Q95V (m/sn)

Q75V (m/sn)

Q50V (m/sn)

Q25V (m/sn)

7Q10V (m/sn)

7Q20V (m/sn)

Baz Akım Y. V (m/sn)

1.61

1.46

0.99

1.74

2.31

1.70

1.72

1.99

Bu durumda dere ve dere etrafındaki ekolojik dengeyi korumak ve aynı zamanda HES’ten maksimum verdiye sağlamak amacı ile Taşlıkaya HES çalışması için çevresel/ekosistem su ihtiyacı belirlemede Islak Çevre yöntemi baz alınmış ve dereye bırakılması gereken aylık bazda can suyu miktarı Tablo 138.’de verilmiştir. Çünkü, Tablo 139. ve Tablo 140.’da görüldüğü gibi Islak Çevre yöntemine göre aylık bazda hesaplanan can suyu miktarına göre derede oluşan su seviyesi 17.92 ile 31.68 cm arasında ve buna bağlı olarakta deredeki su hızının ise 078 ile 1.31 m/sn arasında değiştiği görülmektedir. Yukarıdaki bu verilerin Tablo 141.’de yer alan balık türlerinin yaşayabileceği minimum akım hızı ve derinlikleri sağladığı görülmektedir.

Bu çalışma kapsamında yapılan değerlendirmeler, proje alanındaki doğal akım koşullarını temsil etmektedir. Su kullanım hakları ile ilgili her hangi bir değerlendirme yapılmamıştır.




301/398

C) HİDROBİYOLOJİ AÇISINDAN

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin sucul

canlılar üzerine olası etkileri ve alınabilecek önlemlere ilişkin değerlendirmeler yukarıda verilmiştir.

Sucul yaşam açısından kurak ve yağışlı dönem olarak iki ayrı hesaplama yapılmak

yerine yıl boyunca bırakılması gereken tek bir değer önerilmektedir. Ballı deresinde, kurak dönemler ayrıldığı zaman yıllık ortalama değer düşük çıkmaktadır. Oysa yağışlı dönemler de hesaplamaya dahil edilirse yıllık ortalama değer daha yüksek olur. Böylece bırakılacak suyun yüzde değeri değişmese dahi miktarında bir artış olacaktır. Yağışlı dönemlerde (Mart-Haziran), çayın debisinin fazla olmasından dolayı dolu savaktan zaten dere yatağına minimum miktarın çok üstünde su verilmek zorunda kalınacaktır. Bu nedenle kurak dönemlerde verilecek minimum su miktarında da bir artış sağlayacak şekilde yıllık hesaplama yapılması ekosistem için uygun görülmüştür.

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin Ballı

deresi sucul ekosistemine olan en önemli etkisi, regülatör ile santral arasında kalacak bölgedeki dere yatağına bırakılacak can suyu miktarı olacaktır. Ekolojik olarak yapılan değerlendirmelere göre yıllık ortalama akım olan 2,629 m3/sn’nin % 12’lik değerine karşılık gelen 0,315 m3/sn can suyu dere yatağına bırakılacaktır. Bu minimum akım değerleri sağlandığı takdirde Ballı deresinin proje bölgesindeki sucul yaşamın devamlılığı, minimum seviyenin üstünde bir düzeye ulaşabilecektir. Buna ilaveten regülatör ile santral arasında kalan kesimde bir çok yan kol Ballı deresine karışmakta olup bırakılacak can suyuna önemli katkı sağlayacaktır.

Hidrojeoloji raporunda verilen hesaplamalar, regülatör ile santral arasında kalan

Ballı deresi yatağının en geniş olduğu ve akıntının nispeten yavaşladığı kesitten alınan verilere göre hesaplanmıştır. Buna göre, önerilen can suyu miktarının bırakılması durumunda, belli bir yükselti oluşturarak dere akmaya devam edecek ve özellikle balık türlerinin bölgedeki mevcudiyetlerini sürdürebileceği bir akım sağlanacaktır. Balıklar ile ilgi olarak yapılan ekolojik değerlendirmelerde, bu canlıların belli bir stok oluşturması ve ürüyebilmesi için gerekli koşullar dikkate alındığında, önerilen yıllık ortalamanın % 12’lik su miktarının sucul yaşamın sürdürülebilmesi için yeterli olduğu düşünülmektedir. Yapılan hesaplamalarda, bırakılması önerilen 0,315 m3/sn can suyu 23 cm’e yakın bir derinlik oluşturarak akacağını göstermektedir. Bu derinlik, başta alabalıklar olmak üzere diğer balıkların stok oluşturarak üreme ve beslenmeleri için kabul edilir sınırlar içerisinde kalmaktadır (Cows and Welcomme, 1998). Hidrojeoloji raporuna bakıldığında Islak Çevre Metoduna göre, yıllık ortalama değerin % 11.8’lik bir kısmı dere yatağına bırakıldığında, aylara göre minimum 17.92 ve maksimum 28.19 cm derinlik oluşmaktadır. Bununla birlikte Ekolojik Değerlendirme Raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından önerilen ve tüm yıl boyunca bırakılması gereken % 12’lik 0,315 m3/sn miktarındaki su dere yatağına bırakıldığında derinlik 23 cm’den fazla olmaktadır. Bu durum ise sucul yaşam açısından daha iyi koşulların gelişmesine olanak tanıyacaktır.

Proje bölgesinde bulunan Salmo labrax (dere ırkı) türü bölgede doğal olarak

bulunmaktadır. Tabak ve ark (2001) tarafından Doğu Karadeniz Bölgesindeki Salmo labrax popuasyonları ile ilgili biyoekoloji çalışmalarında, bu türün dere ırkı populasyonlarının ortalama boylarının 15.04 cm olduğu ve ventral mesafenin de ortalama 7.28 cm olduğu bildirilmiştir. Ayrıca dere ekotipi alabalık populasyonlarının % 50’si 11-14 cm arasındaki bireylerden oluşmaktadır. Buradan proje bölgesindeki dere ekotipi alabalık populasyonlarının diğer deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm, ortalama ventral mesafe




302/398

13.01 cm) populasyonlarına göre daha küçük boyutlarda olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda dere ekotipi balık türlerinin gelişimlerini sürdürebilmeleri için gerekli minimum derinliğin 15-20 cm olması gerekmektedir. Nitekim proje alanında bırakılması gereken % 12’lik can suyu ile oluşacak derinlik 23 cm’e yaklaşmaktadır. Bu açıdan, boyutları diğer ekotiplere göre daha küçük olan dere ekotipi alabalıkların yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli minimum koşullar ve sucul ekosistemin sürdürebilirliği sağlanmış olacaktır (Tablo 141.).

Tablo 141. Bölgedeki Balık Türlerinin Yaşayabileceği Minimum Akım ve Derinlikler (Cows and Welcomme, 1998)

Balık Türü Yaşayabildiği Minimum Derinlik (m)

Yaşayabildiği Minimum Akıntı (m/sn)

Ponticola kessleri 0,15 0,20

Alburnoides bipunctatus 0,15 0,20

Barbus tauricus 0.15 0.20

Rutilus frisii 0.15 0.20

Squalius cephalus 0.15 0.20

Alburnus chalcoides 0.15 0.20

Onchorynchus mykiss 0.15-0.20 0.25-30

Salmo labrax 0.15-0.20 0.25-30

Bırakılacak can suyuna ilaveten regülatör ile santral arasında kalan kesimde bir

çok yan kol Ballı deresine karışmakta olup can suyuna önemli katkı sağlayacaktır. Üstelik dere yatağı proje bölgesinde çok dar olup, eğim fazla ve akıntı hızı da yüksektir. Regülatör ve santral arasında kalacak kesimde, bırakılacak çevresel akış miktarı belli bir derinlik oluşturarak akacaktır. Buna göre, önerilen can suyu miktarının bırakılması durumunda, belli bir yükselti oluşturarak dere akmaya devam edecek ve özellikle balık türlerinin bölgedeki mevcudiyetlerini sürdürebileceği bir akım sağlanacaktır. Bu derinlik, balıkların stok oluşturarak üreme ve beslenmeleri için kabul edilebilir sınırlar içerisinde kalmaktadır.

Hidrojeolojik değerlendirmeler, canlı hayatın devamı için bırakılacak su miktarını

hesaplarken nehir yatağının genişliği ve jeomorfolojik yapısı, akım hızı, su derinliği gibi bir çok parametrenin bir arada değerlendirdiği metotlar ile yapılmaktadır. Bu değerlendirmeler yapılırken bölgedeki indikatör balık türlerinin yaşayabileceği minimum derinlik ve akım hızları temel alınarak oluşabilecek koşullar değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeler sonunda bırakılması önerilen can suyu miktarının bırakılması durumunda (% 12’lik değerine karşılık gelen 0.315 m3/sn) balıkların memba ve mansap hareketi için yeterli koşullar sağlanacaktır. Proje bölgesindeki yatak yapısı ve eğimin aynı niteliklerde olduğu ve mevcut balık türlerinin de benzer ekolojik özelliklerde olduğu görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında, sucul ekosistem açısından, V şeklinde bir yatak düzenlemesi ya da tersip bendi şeklinde düzenlemelere de gerek olmadığı düşünülmektedir. Çünkü bırakılması önerilen su miktarı, herhangi bir yeni düzenlemeye gerek olmadan mevcut sucul yaşamın sürekliliği açısından yeterli olacaktır.

Proje bölgesindeki alabalıklar ile ilgili değerlendirmeler ve Tabak ve ark. (2002)’nın

çalışmasına ilişkin veriler de bu rapor kapsamında sunulmuştur. Çalışma alanında yalnızca dere tipi alabalıklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadır. Taşlıkaya regülatörü üzerinde yapılacak olan balık geçitleri ile ilgili proje (Bkz. Ek-25) incelendiğinde bölgedeki alabalıkların bu geçitleri rahatlıkla kullanabilecekleri nitelik ve özelliklere sahip olduğu bu raporun ilgili başlığı altında değerlendirilmiştir.

Yukarıda verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin ışığı altında Taşlıkaya regülatöründen bırakılması gereken minimum su miktarı konusunda birbirine




303/398

yakın değerler önerilmiştir. Bu faaliyetten etkilenecek en önemli canlı grubu balıklar olacaktır. Bölgenin diğer sucul türlerinin değişiminden etkilenecek olan ilk canlılar balıklar olacağından indikatör tür olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu açıdan bölge balıkları içinde en hassas tür olan Salmo labrax (dere ırkı)’ın minimum yaşam koşulları (15-20 cm derinlik 0.25 m/sn akım hızı) değerlendirilerek önerilerde bulunulmuştur (Tablo 141). Hidrojeolojik çalışmalarda çok farklı metotlar uygulanmış ve bunlar içerisinde Islak Çevre Metodu sucul yaşam canlılarının gelişimi açısından yeterli koşulları sağlayacağı düşünüldüğünden can suyu miktarının hesaplanmasında bu yöntemin kullanılması uygun bulunmuştur. Diğer metotlardan bazılarında ise yüksek miktarda can suyu önermiş olmasına karşın projenin uygulanabilirliği ve sürdürülebilir gelişme ilkeleri ile örtüşmemektedir. Islak Çevre Metodunda elde edilen ve önerilen can suyu miktarı (% 12 ve 0.315 m3/sn) ile minimum su derinliği ve akım hızı indikatör tür olan Salmo labrax türünün ürüyebilmesi ve belli bir populasyon oluşturabilmesi için gerekli koşulları sağlayabilecek olmasından dolayı önerilmektedir.

Rapor kapsamında fauna (yıllık ortalamanın % 11’i olan 0.289 m3/sn) ve flora (yıllık

ortalamanın % 10’u olan 0.262 m3/sn) çalışmaları sonucunda su miktarının, karasal canlılar, su içi bitkileri ve higrofil vejetasyon açısından yeterli olduğu Ekolojik Değerlendirme Raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından önerilmektedir. Hidrojeolojik değerlendirmeler, hidrobiyolog tarafından verilen ve balıkların yaşamlarını sürdürebilmesi için gerekli minimum derinlik ve akım hızı temel alınarak hesaplanmıştır. Buna göre bölgedeki balıkların özellikle Salmo labrax (dere ırkı alabalık)’ın yaşamını sürdürebileceği ortalama 20 cm derinlik sağlayabilecek su miktarı hesaplanmış ve bu doğrultuda gerekli koşulların sağlanabilmesi için % 11.8’lik su miktarının yeterli olacağı belirtilmiştir. Sucul ekosistem değerlendirmesi sonucunda ise, bu ekosistem için gerekli minimum koşulları sağlayacak hidrojeolojik hesaplamalar temel alınmış ve yıllık ortalamanın % 12’lik değerine karşılık gelen 0.315 m3/sn suyun Taşlıkaya regülatöründen sonra dere yatağına bırakılması önerilmiştir.

Bununla birlikte proje kapsamında projenin faaliyete geçeceği alanlarda BAŞAK-

SU MÜHENDİSLİK İNŞAAT TAAHHÜT TARIM SANAYİ ve TİC. LTD. ŞTİ. tarafından mevcut su haklarının tespitine yönelik bir çalışma gerçekleştirilmiştir (Bkz. Ek-13).

Yapılan çalışmalar neticesinde; Taşlıkaya Regülatörü ile santral binası arasında su

ile çalışan su değirmeni, balık çiftliği ve tarım arazilerinin bulunmadığı tesbit edilmiştir. Taşlıkaya regülatörü için, yıllık ortalama debiler kullanılarak yapılan

değerlendirmelerde, yıllık ortalama akım 2,629 m3/sn olmaktadır. Bu akımın %12’sine karşılık gelen 0,315 m3/sn suyun dere yatağına bırakılması ekosistem raporunda önerilmektedir.

Tablo 142. Ekosistem Raporunda Taşlıkaya Regülatöründen Sonra Bırakılması Önerilen Minimum Su Miktarları

Son On Yılın Ortalama

Akım Değerleri Ortalama Akımın 10% Ortalama Akımın 12%

Taşlıkaya Regülatörü

2,629 m3/sn 0,262 m3/sn 0,315 m3/sn

1. Son 10 yıllık ortalama akım değerleri kullanılmıştır.

Ballı deresindeki sucul canlıların, regülatörün alt kısımlarında yaşamlarını sürdürebilmesi için gerekli olan ve biyolojik olarak ihtiyaç duyabileceği minimum su miktarı, regülatörün alt kısımlarındaki toplam balık stoku ile yakından ilişkilidir. Suyun az verilmesi durumunda balıklar derin ve havuz oluşturmuş alanlarda toplanacaktır. Toplam balık




304/398

stokunun fazla olması bu küçük havuz sistemlerinin taşıyamayacağı miktarda olursa toplu balık ölümleri meydana gelebilecektir. Toplu olarak bir arada bulunma, sıcaklık artışı, çözünmüş oksijen miktarındaki azalma, besin maddesi birikimi ve devamında ötrofikasyona giden olumsuz koşullar oluşacaktır. Bu açıdan bakıldığında indikatör bir tür olarak nitelendirilebilecek balıkların mevcudiyetini sürdürebilmesi, verilecek su miktarı ile yakından ilişkilidir.

Bölgede varlığı balık türlerinin üreme dönemleri, Nisan-Haziran aylarında

gerçekleşmektedir. Bu dönemde bırakılması gereken su miktarı, yağışlardan dolayı yüksek oranlarda olacaktır. Çünkü proje debisinin üzerinde gelecek olan su savaktan dere yatağına zaten verilecektir. Dolayısı ile üreme dönemlerindeki su miktarı, debinin fazla olmasından dolayı zaten bırakılacaktır ve balıkların mevcudiyetleri ve üremelerinin gerçekleştirmeleri için yeterli su dolu savaktan verilmek zorunda kalacaktır.


Ballı deresi yatağının en geniş olduğu ve akıntının nispeten yavaşladığı kesitten alınan verilere göre hesaplanmıştır. Buna göre, önerilen can suyu miktarının bırakılması durumunda, belli bir yükselti oluşturarak çay akmaya devam edecek ve özellikle balık türlerinin bölgedeki mevcudiyetlerini sürdürebileceği bir akım sağlanacaktır. Balıklar ile ilgi olarak yapılan ekolojik değerlendirmelerde, bu canlıların belli bir stok oluşturması ve ürüyebilmesi için gerekli koşullar dikkate alındığında, önerilen yıllık ortalamanın % 12’lik su miktarının sucul yaşamını sürdürmesi için yeterli olduğu düşünülmektedir. Yapılan hesaplamalarda, bırakılması önerilen 0,315 m3/sn can suyu 20 cm’e yakın bir derinlik oluşturarak akacağını göstermektedir. Bu derinlik, balıkların stok oluşturarak üreme ve beslenmeleri için kabul edilir sınırlar içerisinde kalmaktadır.

İnceleme alanında yapılan çalışmalara sonucunda bölge genelinde mostra veren

jeolojik birimlerin hidrojeolojik özellikleri ortaya konulmuştur. Taşlıkaya regülâtörünün ve HES’in yapılacağı alan içerisinde kireçtaşı birimi hidrojeolojik yönden en önemli akifer sistemleridir. İnceleme alanı genelinde HES projesi için gerekli olan su miktarını karşılamak amacı ile kullanılacak olan derede taban malzemesini genellikle geçirimsiz birimlerden oluşan Çatak formasyonu oluşturmaktadır. Bununla beraber inceleme alanının hidrojeolojik yapısı ve buna bağlı olarak da yeraltısuyuna olan talebi göz önünde bulundurulduğunda yapılan projenin hidrojeolojik sistemi etkilemeyeceği sonucuna varılmıştır.

Can suyu ve Su Kullanım Hakları Raporu dikkate alınarak “Taşlıkaya Regülatörü

ve HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe)” projesi kapsamında hesaplanan bırakılacak su miktarları Tablo 143.’de detaylı olarak sunulmaktadır.




305/398

Tablo 143. Taşlıkaya. Regülatörü Can suyu Miktarları (Can suyu + Sulama Hakları) (m3/sn)

Oca

k

Şu

bat

Mar

t

Nis

an

Mayıs

Haz

iran

Tem

mu

z

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

m

Kasım

Ara

lık

Su Kullanım Hakkı (m3/sn)

- - - - - - - - - - - -

Can Suyu (m3/sn)

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

Toplam Bırakılacak Su (m3/sn)

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

0,31

5

Toplam Bırakılacak Su (%)

12

12

12

12

12

12

12

12

12

12

12

12

Ayrıca projenin su kullanımı konusunda Devlet Su İşleri (DSİ) ile Eyner Enerji

Üretim ve Tic. Ltd. Şti. arasında Su Kullanımı Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma imzalanmış olup Ek-15’de verilmiştir. Yapılan bu anlaşma gereği 18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te yer alan 7. Madde hükümlerine uyulacaktır.

Proje kapsamında DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanmış fizibilite raporuna ve Su Kullanım Hakları Raporuna Uygun Hareket edilecektir.

Proje kapsamında işletme aşamasına geçilmeden önce AGİ (Akım Gözlem İstasyonu) Kurulacak olup; kurulma aşamasında DSİ (Devlet Su İşleri) Bölge Müdürlüğü’ne müracaat edilerek uygun yer için görüş alınacaktır. Ayrıca AGİ İstasyonunun GPRS Modemli cihaz ile donatılması ağlanacaktır.

Buna ek olarak, regülatör yerine gelen debinin proje debisinden büyük olması durumunda, fazla su yine Ballı deresine yatağına bırakılacaktır.

V.2.5. Suyun Temin Edileceği Kaynağın Kullanılması, Su Tutulması Sonucu Mansapta Olabilecek Değişimler, Bu Değişimlerin Su Kalitesine ve Su Ortamındaki Canlılara Etkileri, Doğal Yaşam Üzerine Etkiler (heyelan, erozyon, nehir hidrolojisi, sucul yaşam, sediment gelişi vb.)

Projenin bu bölümündeki bilgiler için Ek-12’de verilen Ekolojik Değerlendirme

Raporundan faydalanılmıştır. a) Projenin İşletme Aşamasında Sucul Ekosisteme Olan Etkileri ve Alınacak

Tedbirler Çevre sorunlarına yol açma bakımından, hidroelektrik santralleri en az zararlı





306/398

Baraj yapımı sonucunda, ekosistemde meydana gelebilecek etkiler genel olarak aşağıdaki maddeler altında verilebilir.

Üçüncü basamakta, baraj gövdesinin oluşması ile fauna ve florada değişimler

oluşabilecektir. Bu başlıklar altında olabilecek etkiler ve sonuçları ve alınabilecek önlemler ise

aşağıda verilmiştir. Regülatör yapımı ile kısmen durgunlaşan su algler için yeni habitat oluşması

anlamına gelmektedir. Akarsu ortamında, bağlı olarak yaşayan türler, göl ve gölet oluşumu ile serbest yaşayan planktonik formlar halinde görülmeye başlayacaklardır. Durgun su ortamlarında yine sedimen, taş ve bitkiler üzerinde bağlı yaşayan algler mevcudiyetlerini sürdüreceklerdir. Ancak bu kesimde, önceden oldukça az bulunan fitoplanktonik formlar oldukça artacaktır. Durgunlaşan su askıdaki partiküllerden kurtulacağı için ışığın derinlere kadar inmesi de sağlanabilecektir. Taşlara, bitkilere ve sedimene bağlı yaşayan türler yaşamlarını, göl kenarlarında ve ışığın derinlere girebildiği yere kadar devam ettireceklerdir. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar gölalanı içerisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynağı olacaklardır.






ve genellikle göl ekosistemine adapte olabilen türleri içermektedir. Durgun su sistemine adapte olamayacak türlerin ise rezervuar öncesi ve sonrasındaki akıntılı alanlarda yaşamlarını sürdürebileeklerdir.




değişim gösterecektir. Çünkü yüksekten gelerek çok hızlı bir şekilde türbine çarptıktan sonra santralden düşük sıcaklıklarda çıkacaktır. Soğuk su, biraz bekleyebileceği kuyruksuyu kanalına alınıp, daha sonra dere yatağına verilecektir. Böylece soğuk ortamlara adapte olamayacak sucul türler için su kalitesi uygun hale gelebilir. Bununla




307/398

birlikte, işletmede kullanılan su santralden çıktıktan kısa bir süre sonra uygun su kalitesi değerlerine kavuşacaktır.




kısımlardaki dere yatağı ve taşkın alanlar için bir sorundur. Bu durum başta balık olmak üzere birçok türün habitatının da kaybı anlamına gelmektedir. Su tutma yapıları yoluyla azaltılan sediment taşınması, nehrin alt kısımlarında kıyıların bozulmasına ve balıkların doğal habitatlarının ve durgun su vejetasyonun azalmasına, sucul kuşların ve diğer sedimana bağlı türlerin (bentik omurgasızlar) olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Dünyadaki tüm su tutma yapılarında bu durum kaçınılmaz bir olgudur. Bu materyal birikimi, yapının ömrünü kısaltmakta ve işletme niteliğini bozabilmektedir. Proje alanı için de bu beklenen bir durumdur ve regülatör sonrası meydana gelebilecek bu olumsuzluk için tatmin edici bir önlemin alınması söz konusu değildir. Ancak regülatörde yapılacak olan çakıl geçitleri kısmen bu sorunu çözebilecek niteliktedir. Bu geçitler hem regülatörün ömrünü uzatmakta hem de alt havzadaki dere yatağının doğal yapısını korumasına kısmen katkı sağlamaktadır.



b) Projenin İşletme Aşamasında Karasal Fauna Ekosistemine Olan Etkileri

ve Alınacak Tedbirler

Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesiyle ilgili olarak tesislerin inşaat ve ilgili donanımın montaj çalışmalarının tamamlanması sonrasında santralden enerji üretilmeye başlanacaktır. Bu süreçte akarsu yatağından çevrilerek kısa süreler için regülatör gövdesi arkasında biriktirilmiş olan sudan istifade edilecektir. Tesis edilen regülatör gövdesi aracılığıyla akarsu yatağından çevrilecek sular tesis edilecek iletim yapısı aracılığıyla önce yükleme havuzuna iletilecek oradan da santral binası bünyesindeki türbinlere düşürülerek elektrik üretimi gerçekleştirilecektir. Üretim sonrasında akarsu yatağından belli bir mesafe boyunca ayrılmış olan sular yeniden akarsu yatağına deşarj edilecektir. Bu süreçte üzerinde durulması gereken en önemli nokta, bu rapor ile önerilen ve yetkili merciler tarafından onaylanarak son şekli verilen, miktarı belirlenen Çevresel Akış Miktarı (Can Suyu) olarak tanımlanan su miktarının akarsu yatağında bulunmasının sağlanmasıdır.

Bilindiği gibi HES projelerinde elektrik üretimi süreci, ilgili otorite tarafından

düzenlenmektedir. Sunuma ve talebe göre bazı zaman dilimlerinde elektrik üretimine ara verilmesi gerekebilecektir. Bu süreçte akarsu yatağında bulunması gereken su miktarıyla




308/398

ilgili herhangi bir risk söz konusu olmayacaktır. Tersi kabul edildiğinde, Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinde aralıksız olarak elektrik enerjisi üretileceği kabul edildiğinde regülatörden sonra, santralden akarsu yatağına bırakılacağı kesime kadar olan mesafede akarsu yatağında bulunması gereken su miktarının önemi büyüktür. Akarsu yatağındaki sucul yaşam bileşenleri yanında karasal ortamların sakinleri olmalarına karşılık değişik amaçlarla akarsu yatağındaki sudan istifade eden formların bölgede bulunmaları açısından bırakılacak suyun yaşamsal önemi vardır. Burada temel prensip, enerji üretimi yapılmadığı dönemlerde bile akarsuyun bulunduğu bölgede hakim olan ortalama sıcaklıklar ve ekstrem koşullar göz önüne alınarak en sıcak dönemde akarsu yatağında bulunan su miktarının altında kalmayacak miktarda suyun akarsu yatağında bulunmasına özen gösterilmesidir. Bu süreçte bu amaçla bırakılan su miktarını düzenli olarak izlemeye yönelik bir donanımın tesis edileceği de bilinmektedir. Burada işletmeciye düşen sorumluluk izleme şartlarına gerek olmadan söz konusu suyun akarsu yatağına bırakılmasını kendisinin de istemesi, lokal doğal yaşamın devamlılığı açısından söz konusu suyun akarsu yatağında olması gerekliliğini anlamış olmasıdır.

İşletme aşamasında üzerinde durulması gereken diğer önemli nokta ise çalışmalar

nedeniyle değişik derecelerde dönüşüme uğramış kesimler ile çeşitli amaçlarla geçici olarak kullanılmış ortamların rehabilite edilmesidir. Çalışmalara başlamadan önce hazırlanmış olan raporlarda vurgulanan ve çözümlerine yönelik olarak taahhüt edilen rehabilitasyon ve iyileştirme çalışmaları mutlaka, eksiksiz olarak yerine getirilecektir. Bölgede, gerek proje sahasında, gerekse de diğer kesimlerde çalışmalar nedeniyle ortaya çıkmış, çeşitli nedenlerden veya aksaklıklar nedeniyle unutulmuş veya kaldırılması sonraya bırakılmış tüm olası atıkların veya artık malzemenin dikkatli bir şekilde uzaklaştırılması, yasa ve yönetmeliklere göre tasfiyesi veya depolamasının gerçekleştirilmesi ve bu kesimlerin çalışma öncesindeki durumuna getirilmesi de çok önemlidir. Karadeniz Bölgesine has iklim ve bitki örtüsü bu konuda gereken desteği sağlayacaktır. Yani kaldırılması gereken malzemeler doğal ortamlardan uzaklaştırıldıktan sonra dönüşüme uğramış kesimlerde kısa süre içerisinde önce tek yıllık bitkiler, daha sonra da çok yıllık bitkiler birbirini izleyecek, herhangi bir olumsuz süreç yaşanmadığı takdirde bu kesimler zaman içerisinde, yavaş da olsa eski konumuna geri dönecektir.

Bu süreçte katkı sağlamak amacıyla peyzaj çalışmaları, bitkilendirme ve

ağaçlandırma çalışmaları yapılacaktır. Bu amaçla yapılacak çalışmalarda gelişigüzel uygulamalar yerine yörenin bitkisel formasyonunun ana bileşenlerinin kullanıldığı veya bu formasyon ile uyumlu türlerin tercih edilmesi başarı şansını artıracak, iyileştirme sürecini de kısaltacaktır. Bu süreçte konunun uzmanlarından veya proje sahasına yakın kesimlerde bulunan ilgili kuruluşlardan destek alınabilecektir.

Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan birisi de inşaat

sürecinde akarsu yatağına yapılan bilinçli veya bilinçsiz müdahalelerin ortadan kaldırılması konusundadır. Her ne kadar inşaat sürecinde bu konuda çok özenli olunması, akarsu yatağına herhangi bir deşarj veya tasfiye yapılmaması önerilmiş olsa da istenmeyen nedenlerle bu tip etkiler gerçekleşebilmektedir. İnşaat çalışmaları sonrasında, regülatör inşası haricinde akarsu yatağının doğal yapısını değiştirecek şekilde gelişmiş tüm müdahalelerin ortadan kaldırılacaktır. Bu nedenle yatağa düşmüş taş ve kayaların, eğer hafriyat yapılmış ise bu malzemenin özenli bir şekilde bu kesimlerden uzaklaştırılması sağlanacaktır. Bu çalışma sürecinde kısa süreli de olsa doğal akışın kesilmesine; akarsu yatağında uzun süreli bulanıklığa neden olabilecek çalışma şekillerinden kaçınılmasına dikkat edilecektir.




309/398

Bu aşamada dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan birisi de tesis edilen regülatör gövdesi arkasında şekillenen su birikintisinin kesinlikle bir üretim veya süs havuzu şeklinde kullanılmasına izin verilmeyecektir. Benzer şekilde buralara aşılanabilecek farklı balık türleri akarsu sisteminde çok önemli sorunları da beraberinde getirebileceğinden bu konuda da çok hassas olunacaktır.

c) Faaliyetlerin Meteorolojik ve Hidrojeolojik Duruma Etkisi “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesi kapsamında

depolama yapılmayacağından tesis faaliyetlerinin yerel meteorolojik koşullar üzerinde herhangi bir olumsuz etki yaratması beklenmemektedir. Benzer biçimde, regülatörün mansab kesiminde mevcut hidrojeolojik koşulların değişmesi de beklenen bir durum değildir. Bu kesimde yeraltı suyunca dereye oldukça zayıf bir beslenimin sağlanması olası görülmektedir.

d) Hidrolojik ve Hidrojeolojik Durum ile Biyolojik ve Ekolojik Yapı İlişkisi Çalışma alanında dere akımları büyük oranda yüzeysel ve yüzeyaltı akıştan

beslenim ile sağlanmaktadır. Dereye çevreleyen jeolojik birimlerin hidrojeolojik özelliklerinden dolayı dereyi beslenimine katkıları oldukça sınırlıdır. İnceleme alanı içerinde aşırı kurak bazı yıllarda Ballı Deresi’ne ait yataktaki akım aylık bazda 0.480 m3/s ‘ ye kadar düşmüştür. Bu değer 32 yıllık ortalama akımın (2.629 m3/s) yaklaşık % 18.26’sına karşılık gelmektedir. Uzun dönemde biyolojik ve ekolojik yapının süreklilik göstermesi söz konusu kısa süreli kuraklığın tolere edilebildiğine işaret etmektedir. Diğer bir deyişle, biyolojik ve ekolojik yapının hidrolojik ve hidrojeolojik yapı ile uyum içinde geliştiği anlaşılmaktadır.

e) Yüzey-Yeraltısuyu İlişkisi ve Projenin Olası Etkileri Çalışma alanında akarsuyu çevreleyen volkanik kökenli birimlerin yeraltısuyu

depolama ve iletme özellikler oldukça sınırlıdır. Bu nedenle, yüzey ve yeraltısuları arasında dikkate değer bir etkileşim söz konusu değildir. Projenin uygulanması ile gerek Taşlıkaya Regülatörü ve gerekse mansabındaki kesimde akarsu ile civar jeolojik birimlerin su seviyeleri arasındaki yük gradyanında önemli değişim olması söz konusu değildir. Bu sürecin projenin uygulamaya geçmesi ile değişmesi beklenmemektedir.

V.2.6. Projenin Membaa ve Mansabında Varsa Diğer Projelerin (baraj, regülatör, HES vb.) Belirtilmesi, Ekosistem Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi,

İnşası ve işletilmesi düşünülen “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658

MWm/22,052 MWe)” projesinin bulunduğu havzadaki diğer tesislere mesafelerini gösterir tablo ve şekil aşağıda verilmiştir.

Tablo 144. Proje Havzasında Bulunan Diğer Tesisler ve Konumları

Taşlıkaya HES Taşlıkaya Regülatörü

Çamlıca HES 7346 m 12160 m

Çamlıca Barajı 4892 m 7963 m

Mete Regülatörü 541 m 5233 m

Akman Regülatörü 5102 m 5972 m

Paşalar HES 5237 m 4893 m

Paşalar Regülatörü 8210 m 4958 m

Başköy HES 14624 m 16500 m

Başköy Regülatörü 14220 m 150230 m




310/398

Şekil 44. Projenin Havzadaki Diğer Tesisler İlişkisini Gösterir Şematik Plan




311/398

V.2.7. Kaynağa Ait Varsa Diğer Kullanım Şekilleri ve Etkileri, (proje alanına yakın yerleşim yerlerine ait su hakları ve tarımsal faaliyetlere ilişkin değerlendirme)

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)” projesi kapsamında

inşa edilecek tüm üniteler orman arazisi vasfındadır. Proje kapsamında regülatör ile çevrilen Ballı Deresi suları iletim tüneli vasıtasıyla

yükleme havuzuna oradanda cebri boru ile santral binasında bulunacak türbinlere çarptırılarak enerjisi alındıktan sonra tekrar Ballı Deresi yatağına geri verilecektir.

Söz konusu proje kapsamında regülatör yapısı ile santral binası arasında kalan

bölüm için BAŞAK-SU MÜHENDİSLİK İNŞAAT TAAHHÜT TARIM SANAYİ ve TİC. LTD. ŞTİ. tarafından mevcut su haklarının tespitine yönelik bir çalışma gerçekleştirilmiştir (Bkz. Ek-13).


ile çalışan su değirmeni, balık çiftliği ve tarım arazilerinin bulunmadığı tesbit edilmiştir. Ayrıca projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması esnasında ve işletme aşamasında

bu bölgede kurulabilecek tarım alanları ile sulamaya açılabilecek yeni alanları olması durumunda tarım alanları için gerekli olan sulama miktarı regülatörden bırakılacak ve yöre halkı mağdur edilmeyecektir.

Ayrıca proje alanı yakınlarında herhangi balık üretim tesisi bulunmamaktadır.

V.2.8. Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler, Bu raporda önerilen Taşlıkaya Regülatörü talvegden 7,08 m yükseklikte olup, göl

alanı ve hacmi oldukça küçük olacak ve bir su regülasyonu yapmayacaktır, Regülatör yerinde enerji için gerekli su iletim tüneline alınarak kalan su yatağa bırakılacaktır. Suyun yetersiz olduğu zamanlarda da tespit edilen mansap su hakkı bırakılacağından, projenin sucul denge üzerinde önemli bir etkisi söz konusu olmayacaktır. Göl alanı küçük olduğundan ve santrale iletilen suyun akış yönü, miktarı ve debisi önemli bir değişikliğe uğramayacağından suyun rejiminde değişim oluşmayacaktır.

Regülatörün yapımı sırasında ve kazı işlemlerinde suya hafriyat malzemesi

karışabileceğinden mansapta su kalitesinde düşüş olabilecektir. Sadece inşaat sırasında meydana gelebilecek olan bu olumsuzluğu gidermek için nehir yatağı düzenlenerek suyun bir müddet dinlendirilmesi ve katı maddelerin çökeltilmesi için gerekli tedbirlerin alınması gerekecektir.

Toz oluşumunu önlemek için su kullanımı sonucunda önemli ölçüde atık su

oluşmayacaktır. Bunun dışında atıksu oluşturacak tek su kullanımı projenin inşaatı sırasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyudur.




bulunabilecek tüm kirletici unsurlara karşı gerekli tüm önlemler Eyner Enerji Üretim ve




312/398

Tic. Ltd. Şti. tarafından alınacak ve çalışacak personele karşı yeraltı ile yüzey sularına karşı gerekli titizliliğin gösterilmesi için bilgilendirme yapılacaktır.



V.2.9. Orman Alanlarına Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması,

Ek-18’de verilen Orman Genel Müdürlüğü, Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’nden

alınmış ÇED inceleme değerlendirme formunda da belirtildiği üzere proje alanı orman arazisi vasfındadır. Proje alanındaki kayıpları en aza indirmek amacıyla, alternatif sahalar yaratma ilkesi göz önünde bulundurulmuştur. Bu ilke uyarınca, inşaat aşamasına paralel olarak yürütülecek ve gerekirse işletme aşamasında da devam ettirilecek bir ağaçlandırma faaliyeti planlanacaktır.

Proje kapsamında inşa edilmesi planlanan iletim tüneli yapımı esnasında

yeraltında gevşetme patlatmaları yapılacaktır. Patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Patlatma işlemi için sadece gerekli miktarda patlayıcı madde gerekli izinler alınarak mer’i mevzuat çerçevesinde ve jandarma nezaretinde alınarak kullanılacaktır. Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak 29 Eylül 1987 tarih ve 12028 sayılı “Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, taşınması, Saklanması, Depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi, Usul ve Esasları tüzük hükümlerine uyulacaktır.

Proje kapsamında ihtiyaç duyulan gevşetme patlatmalar kuşların üreme dönemi

dışında yapılacaktır.

Faaliyet sahasında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak Tesiste, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanun uyarınca çıkartılan yönetmelik, tüzük, genelge, tamim vb. hükümlerine uyulacaktır. Yangın çıkması durumunda olabilecek etkiler ve yapılacak görevler için tesis personeli eğitilecektir. Yangın olasılığı durumunda diğer yakın kuruluşlara haber verilecektir. Yangının fark edilmesi ve alarm verilmesi halinde yangın ile mücadele kaynaklarından yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldırılmasına çalışılacak ve aşağıdaki hususlar yerine getirilecektir.

Yangın fark edildiğinde, öncelikle çevredekilere, binada çalışan personele, lojmandakilere ve daha sonra da ilgililere haber verilecektir.

En yakın güvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir. Acil müdahale ekibi ile ilgili tarafından çevre güvenliği sağlanacaktır. Söndürme ekipleri derhal yangına müdahale edecektir. Likit gaz ve elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı

madde kaynakları derhal izole edilecektir. Yangında ‘can kurtarmak’ yapılacak ilk iş olacaktır. Bu gibi durumlarda,

kişilerin kendisinin ve başkasının hayatını lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atması önlenecektir.

Yangın, en yakındaki uygun söndürücü cihazlar yardımı ile söndürülmeye çalışacaktır.

Dumanın yakıcı ve boğucu etkisine karşı ağız ve burunlar ıslak bez ile kapatılacaktır.




313/398

Yangın söndürülürken lüzumsuz tahribatlara, kırma ve yıkmalara neden olunmayacaktır.

Yeterli sayıda eleman ve köpüklü yangın söndürücüleri her ana kullanılacak şekilde hazır olacaktır. İtfaiye aracı statik elektriği ileten topraklı bir yapıda olacaktır.

Yangın söndürmede görevli acil müdahale ekipleri, yerel itfaiye ile irtibatlı olacaktır.

Her yangın yerine ambulans gidecektir.

Santral sahasında, olası bir yangın tehlikesine karşı aşağıda belirtilen yangınla mücadele sistemleri hazır bulundurulacak ve kullanılacaktır.

Gaz Tüpleri (Püskürtme yapılarak kullanılacak söndürme gazları)

Duman/alev Dedektörü (duman/alev çıkışında, kontrol paneline otomatik

olarak iletim yapacak şekilde)

Tesis içerisinde çalışanlar için herhangi bir tehlike ve risk yaratmaması için gerekli yerlere tehlike ve ikaz panoları konulacak ve böylece olası tüm tehlike ve riskler asgari düzeye indirilecektir.

V.2.10. Tarım Alanlarına Olabilecek Etkiler ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması,

Proje alanının tamamı orman arazisidir. Bölgenin engebeli ve derin vadilere sahip

topografik yapısı nedeniyle tarıma elverişli alan bulunmamakta olup, uzmanlarca hazırlanan “Su Kullanım Hakkı Raporu”nda da Ballı Deresi sularından tarım amaçlı yararlanılmadığı belirtilmiştir. Dolayısıyla projenin tarım alanlarına inşaat ve işletme aşamasında herhangi bir etkisi olmayacaktır.








314/398

Ayrıca İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nce hazırlanacak toprak etüt raporuna istinaden Mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü’nün 22.12.2010 tarih ve B.12.0.TUĞ.011.03-010-07/6163/23303-93574 sayılı talimatlarının EK-1’nde yayınlanan Kamu Yararı Kararı verme yetkisine sahip kuruluşlarca tanzim edilmiş Kamu Yararı Kararı talep edilmesi durumunda tedarik edilerek İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’ne iletilmesi sağlanacaktır.

V.2.11. Karasal ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler,

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)”’te; Ballı Dere

üzerinde inşa edilecek regülatörde toplanacak sular tesis edilecek iletim kanallarıyla akarsuyun akış istikametinde, daha düşük bir yükseltide inşa edilecek olan hidroelektrik santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanılması planlanan tüneller, akış yönüne göre sağ sahilden dağlık kesime girecek ve santral alanına yakın bir kesimde açığa çıkacaktır.

Bilindiği gibi akarsu ortamlarının en önemli faunal formu balık türleridir. Bu türlerden

sonra akarsu ortamını yaşam alanı olarak seçen gruplar ise sırasıyla ikiyaşamlılar, bazı sürüngenler, bazı kuş türleri ve az sayıda da memeli hayvan türüdür. Bu nedenle akarsu yatağına bırakılacak suyun miktarı ve sürekliliği bu gruplar açısından da önem taşımaktadır. Örneğin İkiyaşamlıların yaşam döngülerinde, özellikle de üreme döneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadır. Bu nedenle en azından ilkbahar döneminde akarsu yatağında mutlaka su bulundurulmalıdır. Diğer gruplar açısından ise suyun bulunması yıl boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karşılayan diğer fauna bileşenleri açısından önemlidir. Balık türleri için hesaplanacak ve akarsu yatağına bırakılacak su miktarının diğer fauna bileşenlerinin su gereksinimlerini karşılamak açısından yeterli olacaktır. Can suyu olarak adlandırılan söz konusu suyun akarsu yatağına bırakılması durumunda bu habitat tipindeki doğal yaşamın kesintiye uğramayacağı düşünülmektedir.

Klasik baraj projelerinde büyüklükleri oldukça farklı olsa da regülatör havuzlarına göre çok daha geniş alanlarda su toplanmaktadır. Baraj gövdesi arkasında meydana gelen rezervuarın büyüklüğüne bağlı olarak biriken su kütlesi bölgenin iklimi üzerinde de bazı dönüşümlere neden olabilmektedir. Örneğin yaz boyunca ısınan suların kış döneminde aldıkları ısıyı çevreye yavaş yavaş vermeleri nedeniyle iklimde lokal bir iyileşme söz konusu olabilmektedir. Benzer şekilde kış dönemlerinde pus ve sis oluşumu da meydana gelebilmektedir. Taşlıkaya-HES projesi kapsamında tesis edilecek regülatör nedeniyle meydana gelecek havuz ve birikecek su miktarı oldukça sınırlı olacağından dolayı bu tip etkiler meydana gelmeyecektir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)” projesi kapsamında uzmanlarca “Proje Alanı” sınırları içerisinde ve yakın çevresinde yaşamakta olan bitki ve karasal ve sucul yaşamın belirlenmesi için hazırlanan “Ekolojik Değerlendirme Raporu” Ek-12’de verilmiştir. Raporda uzmanlarca yapılan değerlendirmede; “Regülatör ve baraj alanlarında kalacak karasal ortam ile nehir yatağı, küçük bir göl ve gölet ekosistemine dönüşecektir. Bunun dışında bu tür faaliyetler, kirlilik yaratacak faaliyetler içerisinde bulunmamaktadır. Ancak inşaat aşamasında yıkıcı bir takım etkiler olabilirse de bu durum kalıcı olmayıp kısa sürede sistem kendini toparlayacaktır. Su kalitesinde olumsuz değişiklikler yaratmaması için su tutma alanı altında kalacak çalı ve ağaç gibi organik maddelerin çürümesinin engellenmesi için sıyrılma yapılmalıdır. Çalışma alanı içerisinde yer alan istasyonlardaki sucul sistemlerinin çevresi ağaç örtüsü ile kaplıdır.




315/398

Bu alanlarda sıyırma işleminin yapılması, regülatörün uzun ömürlü olması açısından önemlidir.

Regülatör yapımı ile kısmen durgunlaşan su algler için yeni habitat oluşması anlamına gelmektedir. Akarsu ortamında, bağlı olarak yaşayan türler, göl ve gölet oluşumu ile serbest yaşayan planktonik formlar halinde görülmeye başlayacaklardır. Durgun su ortamlarında yine sedimen, taş ve bitkiler üzerinde bağlı yaşayan algler mevcudiyetlerini sürdüreceklerdir. Ancak bu kesimde, önceden oldukça az bulunan fitoplanktonik formlar oldukça artacaktır. Durgunlaşan su askıdaki partiküllerden kurtulacağı için ışığın derinlere kadar inmesi de sağlanabilecektir. Taşlara, bitkilere ve sedimene bağlı yaşayan türler yaşamlarını, göl kenarlarında ve ışığın derinlere girebildiği yere kadar devam ettireceklerdir. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar gölalanı içerisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynağı olacaklardır.



Akıntılı suya adaptasyon gösteren bentik canlılar, durgun su olan regülatör ve baraj göllerinin kapladığı alanlardan uzaklaşacaklardır. Ayrıca sürüklenme davranışı gösteren türlerin dağılımında değişiklik ortaya çıkabilecektir. Regülatör oluşumundan sonra, su toplama alanındaki bentik tür kompozisyonu nitelik ve nicelik açısından değiştirecektir. Bu alanlardaki akıntının azalması ve hatta yok olması ile birlikte dip yapısı da değişecektir. Çakıllı ve büyük kayalıklı zemin yapısı yerine, geniş olarak çamur ve balçıklı alanlar oluşacaktır.


ve genellikle göl ekosistemine adapte olabilen türleri içermektedir. Durgun su sistemine adapte olamayacak türlerin ise rezervuar öncesi ve sonrasındaki akıntılı alanlarda yaşamlarını sürdürebileceklerdir.



Suların altında kalacak olan bitki topluluklarının su toplanmaya başlanmadan önce

temizlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde kısa sürede ayrışmaya başlayacak olan bu bitki toplulukları aşırı besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum doğal göllerde görülen ötrofikasyon sürecini hızlandırır. Besin maddesinin artışı fitoplanktonik organizmaların zaman zaman patlama düzeyinde artışlarına neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesini tamamen bozması anlamına gelmektedir. Bu tür gelişmeler baraj yapılarının ömrü ve rekreasyon amaçlı kullanımı için olumsuz sonuçlar doğurur.


Kavak deresi yatağının en geniş olduğu ve akıntının nispeten yavaşladığı kesitten alınan verilere göre hesaplanmıştır. Buna göre, önerilen can suyu miktarının bırakılması durumunda, belli bir yükselti oluşturarak çay akmaya devam edecek ve özellikle balık




316/398

türlerinin bölgedeki mevcudiyetlerini sürdürebileceği bir akım sağlanacaktır. Balıklar ile ilgi olarak yapılan ekolojik değerlendirmelerde, bu canlıların belli bir stok oluşturması ve ürüyebilmesi için gerekli koşullar dikkate alındığında, önerilen yıllık ortalamanın % 12’lik su miktarının sucul yaşamını sürdürmesi için yeterli olduğu düşünülmektedir. Yapılan hesaplamalarda, bırakılması önerilen 0,315 m3/sn can suyu 20 cm’e yakın bir derinlik oluşturarak akacağını göstermektedir. Bu derinlik, balıkların stok oluşturarak üreme ve beslenmeleri için kabul edilir sınırlar içerisinde kalmaktadır.

İnceleme alanında yapılan çalışmalara sonucunda bölge genelinde mostra veren jeolojik birimlerin hidrojeolojik özellikleri ortaya konulmuştur. Taşlıkaya regülâtörünün ve HES’in yapılacağı alan içerisinde kireçtaşı birimi hidrojeolojik yönden en önemli akifer sistemleridir. İnceleme alanı genelinde HES projesi için gerekli olan su miktarını karşılamak amacı ile kullanılacak olan derede taban malzemesini genellikle geçirimsiz birimlerden oluşan Çatak formasyonu oluşturmaktadır. Bununla beraber inceleme alanının hidrojeolojik yapısı ve buna bağlı olarak da yeraltısuyuna olan talebi göz önünde bulundurulduğunda yapılan projenin hidrojeolojik sistemi etkilemeyeceği sonucuna varılmıştır” denilmekte olup, konu ile ilgili gerekli önlemler alınarak aşağıdaki önlemler alınacaktır.

Su tutma alanı altında kalacak alanlarda çalı ve ağaç gibi organik maddelerin

çürümesinin engellenmesi için sıyırma yapılacak, Raporda önerilen yıllık ortalamanın % 12’lik, 0,315 m3/sn can suyu 20 cm’e yakın

bir derinlik oluşturarak şekilde su miktarı sucul yaşamını sürdürmesi için dere yatağına bırakılacaktır. Teorik olarak akarsular üzerinde tesis edilecek regülatörlerin tesis ediliş ve işletilme

şekilleri yöredeki doğal yaşamın korunması ve sürekliliği açısından büyük önem taşımaktadır. Taşlıkaya Projesi kapsamında yer alan regülatör Ballı Dere’den su alacak olsa da gerek konumu, gerekse de işletiliş şekli akarsu yatağında sürekli olarak su bulunacak şekilde olacaktır. Sadece inşaat süresinde değil santralden enerji üretimine geçilmesinden sonraki süreçte de regülatör ve HES arasındaki mesafede Ballı Dere yatağındaki doğal su akışını tamamen engellemeyecek şekilde işletilecektir. Yani klasik baraj tiplerinde olduğu gibi akarsuyun önü tamamen kesilerek bir baraj gölü meydana getirilmeyecektir. Bu durum, planlanmış olan proje nedeniyle akarsu ortamının durgun su ortamına dönüştürülmeyeceği anlamına gelmektedir. Yani büyük ve kalıcı çevresel dönüşüme neden olan bir uygulama söz konusu olmayacaktır. Aksine en az miktarı, yılın en sıcak döneminde akarsu yatağında bulunan su miktarından daha az olmayacak düzeyde ve bu kesimde yaşayan yabanıl formların rutin yaşamsal faaliyetlerini olumsuz etkilemeyecek miktardaki su Ballı Dere yatağına bırakılacaktır. Beslenme amacıyla su kıyısına gelen omurgalı hayvan türleri yanında üreme amacıyla zorunlu olarak akarsu kıyısına gelen ikiyaşamlılar yumurtalarını bırakacak ve başkalaşım süreci tamamlanıncaya kadar, hatta erginler karaya çıktıklarında bile akarsuların yatağında yeterli miktarda su bulunacaktır.






317/398

Ayrıca Regülatör yapısı ile santral binası arasında kalan alanlarda sadece can suyu bırakıldığı için derenin ıslak zeminleri düşüş göstermektedir. Dolayısı ile Regülatör yapısında bulunan kapaklar yılda 2 veya 3 defa açılarak, dere yatağına yeterli su akışı sağlanacak ve bu sayede su akışı ile birlikte dere yatağının tamamen ıslanması sağlanarak, bakteri oluşumu için uygun şartlar yerine gelecektir. Bu sayede de bu alanlardaki bakteri oluşumu omurgasız canlıların çoğalabilmelerini sağlayacaktır. V.2.12. Projenin İşletilmesi Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde, Nasıl Temin Edileceği,

Tesisin işletme süresince bakım, güvenlik, kontrol ve diğer alanlarda vardiyalı

olmak üzere toplam 18 kişinin çalışması planlanmaktadır. Bu personel mümkün olduğu kadar bölgede yaşayan halk arasından temin edilecektir. Tüm işletme personeli için kalacak yerler, en yakın yerleşim yerinde kurulacaktır. Bu amaçla içerisinde müdüriyet makamı, müdür muavin odası, teknisyen, personel ve şoför odaları ile toplantı salonu, çay ocağı, ambar, güvenlik bankosu, telefon santrali gibi kısımların bulunacağı bir idare binası tesis edilecektir.

Vardiyalı olarak çalışacak olan teknik personel ve güvenlik personeli mümkün

olduğunca yakın çevrede bulunan yerleşim bölgelerinden temin edilecek ve vardiya değişimlerinde evlerinden servislerle alınmaları ve bırakılmaları sağlanacaktır.

Personelin sağlık durumlarının denetlenmesi ve acil tedavi gibi sağlık hizmetleri

için civar köylerde bulunan sağlık ocağı ve/veya hastaneler kullanılacaktır. Kış aylarında personelin bulunduğu enerji ünitesi, idari ve sosyal tesisler, bekçi kulübeleri gibi binaların ısıtılma işlemlerinde klima ve yeterli olmadığı durumlarda elektrikli ısıtıcılar kullanılacaktır.

Ayrıca işletme aşamasında personelin yemek ihtiyacı, santral binası alanında inşa

edilmesi planlanan yemekhaneden sağlanacaktır.

V.2.13. İdari ve Sosyal Ünitelerde İçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Arıtılması için Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği, Prosesinin Detaylandırılması ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği,

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)”projesi kapsamında

işletme aşamasında 18 personelin çalıştırılması planlanmaktadır. Personelin tükettiği içme ve kullanma suyuna bağlı olarak evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusudur. Kişi başına gerekli olan su miktarı 200 lt/gün alınırsa;

İşletme Aşaması; Çalışacak İşçi Sayısı :18 kişi Kişi başı kullanılacak su miktarı :200 lt/kişi-gün = 0,2 m3/kişi-gün Toplam Su İhtiyacı :0,2 m3/kişi-gün x 18 kişi :3,6m3/gün Söz konusu projede sadece işletme aşamasında çalışacak olan personelin kullanımı

sonucunda evsel nitelikli atıksu oluşacaktır. İşletme aşamasında personelin kullandığı suyun tamamının atık su olarak döneceği kabul edilmesi halinde açığa çıkacak evsel nitelikli atık su miktarı toplam 3,6 m3/gün olacaktır.




318/398

Projenin inşaat aşamasında kullanılan biyolojik paket atıksu arıtma tesisi işletme aşamasında da kullanılacaktır. Biyolojik arıtma tesisi piyasada satılan TSE onaylı ve uygun kapasiteye sahip olarak seçilecektir. Arıtma tesisi proje onayı 2005/5 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. Söz konusu atıksular 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” Tablo 21.1 ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6’ya uygun olarak arıtılacaktır. Arıtılan atıksuların, Ballı Deresine deşarj edilmesi planlamaktadır. Konu ile İlgili DSİ Bölge Müdürlüğü’nden görüş ve Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nden deşarj izni alınacaktır.

Tablo 145. Evsel Nitelikli Atıksu Deşarj Kriterleri (İşletme Aşaması)

PARAMETRE BİRİM

KOMPOZİT NUMUNE2 SAATLİK

KOMPOZİT NUMUNE24 SAATLİK

Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5)

(mg/L) 50 45

Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) (mg/L) 180 120

Askıda Katı Madde (AKM) (mg/L) 70 45

pH - 6-9 6-9

Tablo 146. Tipik Evsel Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları (İşletme Aşaması)

PARAMETRE KONSANTRASYON

pH 6-9

AKM 200 mg/L

BOİ5 200 mg/L

KOİ 500 mg/L

Toplam Azot 40 mg/L

Toplam Fosfor 10 mg/L

Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980

Yukarıdaki tabloya göre projenin işletme aşamasında 18 kişilik personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık su içerisindeki kirletici yükleri;

Tablo 147. Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri (İşletme Aşaması)

AKM 0,72 kg/gün (3,6m3/gün x 200 mg/lt /1000)

BOİ5 0,72 kg/gün (3,6m3/gün x 200 mg/lt /1000)

KOİ 1,8 kg/g (3,6 m3/gün x 500 mg/lt /1000)

Toplam Azot 0,144 kg/gün (3,6 m3/gün x 40 mg/lt /1000)

Toplam Fosfor 0,036 kg/gün (3,6 m3/gün x 10 mg/lt /1000)

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)”projesi kapsamında

31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir.

Çökeltme tankından alınan çamur, çamur çürütme tankına alınarak bekletilmek

suretiyle ve organik faaliyet sonucu çamur çürütme işlemi gerçekleştirilmektedir. Buradan çamur çürütme tankına alınan çamur süzülmek suretiyle koyulaştırılır. Sızıntı suları geri devir hattı ile havalandırma tankına geri beslenir. Çamur Kurutma Tankında kalan yoğun




319/398

çamur ise periyodik olarak buradan alınarak naylon torbalara konularak evsel nitelikli katı atıklar ile birlikte işlem görür. Tesisten kaynaklanacak çamur miktarı (Qç) 0,72 kg/gün’dür.

Çökeltme havuzu çıkışında klorlama işleminin gerçekleştiği dezenfeksiyon tankı

mevcuttur. Burada arıtılmış suya otomatik klor dozajı yapılır. Böylelikle arıtılmış su içerisinde bulunan patolojik mikroorganizmalar zararsız hale getirilir. Dozaj pompası sistem çıkışında bulunan sıvı seviye elektrotundan alacağı kontrol ile birlikte devreye girip, çıkacaktır. Böylelikle dozaj pompası yalnızca tesisten su çıkışı olduğu zamanlarda çalışarak, işletme maliyetini azaltır.



V.2.14. Konut, Sosyal ve İdari Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar için ve Ne Şekilde Değerlendirileceği,

Projenin işletme aşamasında 18 personel çalıştırılacaktır. Personelden

kaynaklanan evsel nitelikli katı atık oluşumu söz konusudur. Günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1.34kg (www.cevreorman.gov.tr) kabul edilmektedir. Çalışacak personelden meydana gelecek evsel nitelikli katı atık miktarı hesaplaması aşağıda verilmektedir.

İşletme aşamasında;

Çalışacak Kişi Sayısı : 18 kişi Kullanılacak Katı Atık Miktarı : 1.34kg/gün Oluşacak Katı Atık Miktarı : 1.34kg/gün x 18 kişi

: 24,12 kg/gün İşletme aşamasında açığa çıkan evsel nitelikli atıksuların arıtıldığı biyolojik paket

arıtma tesisinden atık çamur oluşumu söz konusudur. Oluşacak atık çamur hesabı atıksuyun içerdiği askıda katı madde miktarına bağlı olmaktadır. Buna göre atık çamur miktarı;

Tesiste arıtılacak su miktarı : 3,6 m3/gün AKM Ortalama Konsantrasyonu : 200 mg/m3 Çamur miktarı(Qç) : 3,6 m3/gün x 200 g/m3 / 1000

: 0,72 kg/gün

Proje kapsamında; işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı 24,12 kg/gün-kişi, biyolojik paket arıtma tesisinden açığa çıkacak çamur miktarı 0,72 kg/gün’dür. Projenin işletme aşmasında açığa çıkan katı atık miktarı toplam 24,84 kg/gün olarak hesaplanmış olup, bu atıklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi’nde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Proje




320/398

kapsamında açığa çıkacak katı atıklar gerekli izinler alındıkta sonra Arhavi Belediyesi Çöp Depolama Alanına sevk edilecektir.

Tekrar kullanımı ve geri dönüşümü mümkün olan katı atıklar (kağıt, cam, plastik,

metal kutular vb.) organik kökenli atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) ilgili hükümleri doğrultusunda geri dönüşüm tesislerine verilecektir. Ayrıca, personel yemekhanesinden oluşan bitkisel atık yağlar, 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) hükümlerince, sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı kaplarda biriktirilecek ve lisanslı taşıyıcılarla lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilecektir.

İşletme döneminde ise makine ve ekipmanların bakımları sonucu bir miktar atık

yağ oluşması beklenmektedir. Ancak bu yağlar, bakım ve onarımdan sorumlu firma tarafından, bakım sonrasında sahadan uzaklaştırılacak ve bertaraf edilecektir.

Proje’nin işletme faaliyetleri esnasında oluşabilecek atık akümülatörler, kullanılan

binek araçlarının bitmiş aküleridir. Araçların akü değişimleri, bu çalışmalara yönelik altyapısı yeterli olan yerlerde yapılacak ve araç bakım-onarım yerleri tarafından alınacaktır. Atık pil kaynakları ise alanda kullanılan mobil telsizler ve seyyar radyolardır. Atık piller diğer evsel atıklardan ayrı olarak toplanacak, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulmuş toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje kapsamında oluşacak atık pil ve akümülatörler 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”)uyarınca toplanarak değerlendirilecektir.

İşletme döneminde oluşması beklenen üstübü, florasan gibi tehlikeli atıklar ise

beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynırlar içerisinde geçici olarak muhafaza edilecek ve lisanslı araçlar vasıtasıyla lisanslı tehlikeli atık geri kazanım veya bertaraf tesisine gönderilecektir. Bu atıklar, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (30.03.2010 sayılı ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) uyarınca bertaraf edilecektir.



“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)” projesinin işletme

aşamasında oluşabilecek tüm atık yağlar ve trafolarda kullanılan izolasyon yağlarının dökülmemesi, sızmaması, taşmaması, yağmurdan etkilenerek akarsulara ulaşmaması için gerekli özen gösterilecek olup ilgili Kanun, Yönetmelik ve Mevzuat hükümlerine titizlikle uyulacaktır.




321/398

V.2.15. Proje Ünitelerinin İşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları ve Kontrolü için Alınacak Önlemler,

Tesisin işletme sürecinde en önemli gürültü kaynağı, santral binasında bulunan

türbin milinin eksen etrafında dönmesinden kaynaklanan mekanik gürültüdür. Ayrıca, cebri boru ve türbinde su akışı sırasında çeperlere su vurması sebebiyle gürültü oluşacaktır. Santraldeki diğer gürültü kaynakları ise, bina iklimlendirilmesinden kaynaklanan gürültüler ve jeneratörlerin devreye girmesi sonucu oluşacak kesikli gürültülerdir. Bu projedeki teknik özelliklere sahip türbinlerin yaklaşık ses gücü düzeyleri 100’er dB civarında olacaktır. Projede bu ekipmanlar santral binasında kapalı bir alan içerisinde yalıtımlı bir odada bulunacaktır.

Söz konusu gürültü iletimini en aza indirgemek amacıyla aşağıdaki maddeler

uygulanacaktır.

Yan duvarlarda ve tavanda ve tabanda yalıtım malzemesi kullanılacak

Yalıtım malzemesi olarak taş yünü kullanılacak

Kapı altlarından ve anahtar deliklerinden gürültünün geçmesini önlemek amacıyla özel ses geçirmeyen kapılar kullanılacaktır. Yukarıdaki maddelerin uygulanması ile maksimum düzeyde yalıtım sağlanması

hedeflenmektedir. İyi yapılan yalıtım sonucu ses basıncı yaklaşık olarak 40 dBA kadar düşürülebilmektedir.

İşletme aşamasında çalışacak tüm personele koruyucu ekipman temin edilecek ve

bunların kullanılması sağlanacak, İş Sağlığı ve İşçi Güvenliği Tüzüğü ile Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda gereken diğer önlemler de alınacaktır.

Proje kapsamındaki ilgili bütün faaliyetler boyunca, gürültünün asgari seviyede kalması için gerekli bütün önlemler alınacaktır. Projenin inşaat ve işletme faaliyetleri boyunca 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu’na ve ilgili bütün yönetmeliklere uyum gösterilecektir.

İşletme aşamasında gerekli görüldüğü durumlarda, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uyulacak olup, çalışanların özel başlık, kulaklık veya kulak kullanımları sağlanacaktır.

Bahse konu faaliyet için 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’de

yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede değişikliği yayımlanmış olan “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” Madde-8 c bendi doğrultusunda; işyeri açma ve çalışma ruhsatı safhasında ve/veya yapılacak denetimlerde yetkili idarenin talebi doğrultusunda Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu hazırlanacaktır.

V.2.16. Diğer Özellikler.

Bu bölüm başlığı altında değinilecek başka bir konu bulunmamaktadır.




322/398

V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb.,

Ülkemizin petrol kaynakları yönünden yetersiz olması, buna karşılık yüzeysel su

kaynakları yönünden zengin olması, enerji politikasının hidroelektrik santrallere (HES) doğru kaymasını zorunlu hale getirmiştir. Hidroelektrik santraller işletim maliyetlerinin düşük olması ve çevreye çok önemli zarar verici etkileri bulunmaması nedeniyle tüm dünyada tercih edilen başlıca enerji kaynaklarındandır.

Proje Türkiye’nin enerji açığını karşılamak için gerçekleştirilecek olan projelerden

bir tanesidir. Hidroelektrik santraller de enerji üretimi konusunda en temiz sistemlerdir. İşletme aşamasında çevreye hiçbir zarar vermemektedir. İnşaat aşamasında verilen zararlar da geçici olup, gerekli önlemler alınacak, projenin tamamlanması ile de sona erecektir. Proje, yörenin ekonomik ve sosyal yapısına da canlılık getirecektir. Sonuç olarak proje faydalı bir proje olup fiziksel, biyolojik ve sosyal çevreye olumsuz yönde bir etkisi olmayacaktır.

Proje alanının mevcut kullanım durumu göz önüne alındığında önerilen proje ile

enerji üretimi faydası sağlanacak, projenin hayata geçirilmesi ile yöre halkına iş imkanı yaratılacak, yöre ve ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır.

Planlanan faaliyet ile inşaat aşamasında yaklaşık 100 kişi, işletme aşamasında

yaklaşık 18 kişiye istihdam sağlanacak olup, proje kapsamında gerekli olan personelin çoğunluğu civar köylerdeki halktan sağlanacaktır. Bunun sonucu olarak da yöre halkına iş imkanı yaratılacak, civar yörelerdeki ticari yaşam hareketlenecek ve alışverişlerden dolayı gelir artışı söz konusu olacaktır.

V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi.

Projenin çevresel faydaları şu şekilde sıralanabilir:

Çalışanların yöre halkından seçilmesine özen gösterilecektir. Gerek yöreden temin

edilen personele istihdam yaratılması, gerekse şehir dışından gelen personelin ihtiyaçlarının yöreden karşılanması dolayısıyla yerel ekonomiye de katkı sağlanacaktır.

İnşaat sırasında inşaat malzemeleri alımı, araç ve iş makinesi kiralanması ile bunların servis hizmetleri yöreden sağlanacaktır.

Yatırımlarda alınan çevresel tedbirler ve uygulamalar daha sonra yapılacak

yatırımlar için örnek teşkil edecektir. Evsel katı atıkların alınması konusunda, Arhavi Belediyesi Çöp Depolama Alanı

kullanılarak, oluşan evsel katı atıkların koku, haşere, hastalık oluşumu vb. çevresel sorunların oluşmaması sağlanacaktır.

İnşaat aşamasında kış aylarında merkezlere bağlantı yollarının açık olması için

karla mücadele çalışmaları yapılacaktır. Böylece yöre halkının da merkezlerle irtibatı kesilmemiş olacaktır.




323/398

İnşaat aşamasında kullanılacak ulaşım yollarının bakımları yapılacak ve rehabilite edilecektir. Böylece yöre halkı da bu durumdan yararlanmış olacaktır.

Nükleer, termik santraller, doğalgaz çevrim santralleri gibi elektrik üretim

çeşitlerine göre çok daha temiz olması,

Ülkenin yenilenebilir kaynaklarını kullanıyor olacaktır.

Suyun kontrollü bir şekilde iletilmesi, böylece sel ve taşkınların engellenmesi sağlanacaktır.

Proje alanı ve çevresinde yer alan yolların iyileştirilecektir.

Projenin başlıca çevresel maliyetleri ise şu şekilde sıralanabilir:

Projenin arazi hazırlık ve inşaat döneminde oluşacak gürültü ve toz emisyonuna

karşı alınacak tedbirlerin maliyeti, Ekosistem üzerinde olabilecek etkilere karşı alınacak tedbirlerin maliyeti,

Projenin çevreye olabilecek etkilerine karşı raporda belirtilen önlemlerin maliyeti.

Göl altında kalan arazi ve iskan sahiplerine kamulaştırma bedelinin ödenmesinden

kaynaklı maliyet; İnşaat aşamasında kış aylarında merkezlere bağlantı yollarının açık olması için

karla mücadele çalışmaları yapılmasından kaynaklı maliyet,

V.3.3. Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin arazi

hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında çalışacak personelin mümkün mertebede yakın yerleşim yerlerinden sağlanması planlanmaktadır. Bu sayede ise projenin inşaat ve işletme aşamalarında yöre halkına iş imkanı sağlayacaktır. Diğer yandan söz konusu proje ile enerji üretilerek ülke ekonomisine katkıda bulunulacaktır.

İnşaat sırasında aynı anda çalışacak personel sayısının yaklaşık 100 kişi olacağı öngörülmektedir. Önerilen projenin işletme aşamasında ise yaklaşık 18 kişi görev alacaktır.

Personel ihtiyacı öncelikli olarak proje alanı yakın çevresinde bulunan yerleşim yerlerinden sağlanacaktır. Bu nedenle projenin yöresel istihdama olumlu etkileri olacaktır.

Ayrıca çalıştırılacak personel elektrikçi, topograf, makine operatörü, makine

yağcısı olarak çalıştırılacak ve sonuçta meslek sahibi olacaklardır. Çalıştırılacak personel sayesinde yöredeki işsizlik oranının önüne geçilerek göç bir nebze engellenecektir.

Ayrıca yöre halkı ile yapılan görüşmelerde; daha önceden inşaatı yapılmış olan

HES Projelerinde çalıştıklarından dolayı HES Projelerinin inşaatına yabancı olmadıkları anlaşılmış olup; yöre halkı ve proje sahibi için bu durum avantaj olarak görünmektedir.

Sonuç olarak yöre halkının projeden kaynaklı ekonomik kayba uğraması söz

konusu değildir.




324/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-VI

İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER




325/398

BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1. Arazi Islahı,

Hidroelektrik santrallerin ekonomik ömrü beton yapıların ömrüne bağlıdır. Beton

yapıların bakımı veya yenilenmesi ile (regülatör ve su alma yapılarının rehabilitasyonu, kondüvilerin yenilenmesi, çöktürme havuzlarının bakımı ve gerektiğinde onarımı vb.) tesisin işletmesi hidrolojik koşullara bağlı olarak çok uzun yıllar devam etmektedir. Elektromekanik teçhizatın (türbinlerin değiştirilmesi, türbin kanatlarının kavitasyon bakımı, kanat ayarları ve sızdırmazlık sistemi revizyonu, jeneratör sargılarının yenilenmesi, kontrol sistemlerinin revizyonu vb.) yenilenmesi ile hidroelektrik santralleri uzun yıllar verimli bir şekilde enerji üretebilmektedir.

49 yıllık işletme periyodu sonunda ortaya çıkabilecek şartlar gereği işletmenin

faaliyete kapatılması gündeme gelirse, membadan gelen su çakıl geçidi ve diğer ilgili yapılar yardımıyla mansaba aktarılarak, nehir doğal akışa uygun hale getirilecektir. Arazi ıslahı gerektiğinde alan tesviyesi, şekillendirilmesi ve teraslama işlemleri yapılacaktır. Yörenin bitki örtüsü yoğun yağış nedeniyle kendini hızla yenileme kapasitesine sahiptir.

Projenin ekonomik ömrünü tamamlamasından sonra kullanılmaması durumunda;

HES’ de bulunan ömrünü tamamlamış E/M hidromekanik donanımın bu tür hurda malzeme alıcılarına hurda olarak satılmak suretiyle değerlendirilmesi öngörülmektedir. Bundan sonraki süreçte ise; HES binasının bölgede orman yangını gözlem yeri, flora fauna araştırmalarında (vejetasyon dönemi çalışmaları vb.) ve/veya kamu kurum kuruluş çalışmalarında (orman işletmeleri vb) istasyon, konaklama vb amaçlar doğrultusunda kullanılabileceği öngörülmektedir.

Santral yapıları bölgelerinde kullanılacak alanlarda yol dışı kullanılan bölümlerde

aslına ve topografyaya uygun arazi ıslah çalışmaları yapılarak bu alanların floristik yapısını kazanma süreci hızlandırılmış olacaktır.

Ayrıca, arazi ıslahı çalışmaları sırasında yağışlar ile oluşabilecek yüzey akışının Proje Sahası’nda birikmesini engellemek için gerekli yerlere drenaj kanalları ve hendekleri açılarak yüzey drenajı kontrol edilecektir.

Enerji gibi amaçlara hizmet eden bu tip tesisler çok uzun süreli yatırımlar olarak

planlanmakta ve inşa edilmektedir. Proje için ekonomik ömür öngörülmekle birlikte, bu tür projeler bu süreden daha uzun bir dönemde işletilebilmektedir.

VI.2. Proje Alanı ve Konkasör Tesisinde Yapılacak Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları,

Söz konusu proje kapsamında bir adet harç ünitesi tesisi ve bir adet kırma-eleme

tesisi kurulması planlanmaktadır.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılacak kırma-eleme tesisi ve harç ünitesi tesisi, inşaat aşaması süresince işletmede kalacak “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin inşaatı aşaması tamamlandıktan sonra çalışmaları durdurulacak ve makine ve ekipmanlar sökülecektir. Yıkım ve söküm işlemleri sırasında ses, trafik ve estetik açısından olumsuz etkiler oluşacaksa da, bu etkiler geçici ve aralıklı olacaktır. Saha üzerindeki yapıların ve altyapının sökülmesi ve kaldırılmasından sonra, yıkımla ilgili bütün kalıntılar temizlenecek ve saha eski haline döndürülecektir. İnşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından sahanın topografik yapısına uygun




326/398

tefsiye çalışmaları yapılarak araziye belirli bir eğim verilecektir. Burada amaçlanan, bölgede erozyon, çığ gibi doğal afetlerin olması halinde muhtemel etkiyi minimuma indirerek gerek mühendislik yapılarını gerekse çevreyi korumaktır.

Proje kapsamında açılması planlanan iletim tünelinden çıkarılacak malzeme

Kırma-Eleme işlemine tabi tutulduktan sonra beton malzemesi olarak kullanılması planlanmaktadır.

Ocağın işletilmesiyle tahrip edilip ve doğal dengesi bozulacak araziyi, işletme

sonrasında çeşitli rekreasyon ve rekültivasyon yöntemleriyle ilk haline getirmek olası değildir. Yapılacak onarım çalışmaları, bozulmuş araziyi eskiye en yakın konuma getirmeye çalışılarak çevresiyle her açıdan uyumlu olmasını sağlamaya yönelik olacaktır.

İşletmenin başlangıcında yüzeyden alınarak faaliyetin yapılmadığı alanda

depolanan üst toprak katmanı (organik madde ve mineralce zengin toprak), işletme faaliyete kapandıktan sonra, yeniden ağaçlandırma yapılabilecek şekilde işletme faaliyetleriyle bozulan mevcut topografyanın duraylılığının sağlanmasından sonra kazı çukurlarının üzerine serilecek ve restorasyon sağlanacaktır.

VI.3. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler,

Teknik anlamda işletmenin faaliyete kapatılması, tesisten verimli şekilde enerji

üretilememesine bağlıdır. İşletme periyodu sonunda ortaya çıkabilecek şartlar gereği işletmenin faaliyete kapatılması gündeme geldiğinde membadan gelen su çakıl geçidi ve diğer ilgili yapılar yardımıyla mansaba aktarılarak, nehir doğal akışa uygun hale gelecek, gövde mansabındaki su seviyesi nehir yatağının eski konumuna yükselecektir. Bu durumda Ballı Deresinin doğal akışı bozulmayacaktır. Ballı Deresinin suyunun kalite ve miktar yönünden memba-mansap farkı olmayacaktır.








327/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-VII

PROJENİN ALTERNATİFLERİ




328/398

BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.)

Bu bölüm kapsamında yapılan optimizasyon çalışmalarında yapıların nihai boyları

tam olarak belli olmadığından mukayesede kabul edilen ölçüler ( tüneller ve cebri boruların boyu gibi) nihai durumdan küçük oranda farklı olabilir. Ancak bu durum optimizasyon sonucunu etkileyecek nitelikte değildir.

Hidroelektrik santraller; yenilenebilir olmaları, yerli doğal kaynak kullanmaları,

işletme ve bakım giderlerinin düşük olması, fiziki ömürlerinin uzun oluşu, daha az düzeyde olumsuz çevresel etki yaratmaları, kırsal kesimde ekonomik ve sosyal yapıyı canlandırmaları gibi nedenlerle diğer enerji üretim sistemlerine nazaran üstünlük arz etmektedir. Hidroelektrik santrallerin yer seçiminde çevresel yönden titiz davranılması ve projenin fizibilite ve tasarım aşamalarında olası olumsuz etkilerin boyutlandırılmasının dikkate alınarak yapılması, bu tesislerin çevre üzerindeki baskılarını azaltmaktadır.

Enterkonekte sistem içinde, hidroelektrik santraller, enerji talebinin karşılanmasında çok önemli bir yere sahiptirler. Nitekim talep değişikliklerine anında uyum sağlayabilmeleri, kısa sürede devreden çıkıp girme özellikleri ve nihayet sistemin frekans kontrolü ve sabitleme özellikleri sebebiyle, çok tercih edilen ve gerekli tesisler olmaktadırlar.

Önerilen hidroelektrik santrali, proje sahasının mevcut hidrolojik, jeolojik,

topografik, yerleşim alanı, ulaşım özellikleri incelendiğinde baraj kurarak su depolamaya elverişli olmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle bu alternatif uygulanmamış ve önerilen bu proje bir “Nehir Tipi Santral” projesi olarak tasarlanmıştır. Nehir tipi hidroelektrik santraller su depolayan ve su tüketen tesisler değildir. Proje kapsamında elektrik üretimi için kullanılacak su, bir kayıp olmadan aynı miktarda ve kalitede yatağa geri döndürülecektir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi tesislerini

oluşturan, regülatör yerleri ve su kotlarının önerilen proje formülasyonu dikkate alındığında alan alternatifi bulunmamaktadır. Söz konusu proje kapsamında fizibilite ve optimizasyon çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda arazi koşulları dikkate alınarak, proje kotları nehir suyundan optimum düzeyde faydalanarak maksimum enerji elde edilebilecek şekilde belirlenmiştir.




329/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-VIII

İZLEME PROGRAMI




330/398

BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI VIII.1. Faaliyetin İnşaatı için Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası için Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı,

17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren

“Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği” Madde 18’de; “Proje sahibi veya yetkili temsilcisi, ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu’ veya ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir’ kararını aldıktan sonra ilgili mevzuat uyarınca aldığı diğer izin ve ruhsatlar ile yatırımın başlangıç, inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemlerine ilişkin izleme raporlarını valiliğe iletmekle yükümlüdür.“ denilmektedir. Planlanan projenin izleme raporları ve izlemesi ÇED Raporunu hazırlayan Topçuoğlu Mad. San. Ve Tic. Ltd. Şti. tarafından yapılarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenecek periyotlar halinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulacaktır.

İnşaat Aşaması İçin Önerilen İzleme Programı

Proje kapsamında inşaat aşamasında genel olarak aşağıda sıralanan hususlara dikkat edilecektir.

İnşaatın sözleşme planına ve şartnamelere uygun olarak yürütülmesi, İnşaat kalitesi yeterliliğinin denetlenmesi ve inşaatla ilgili her türlü kayıtların düzgün tutulması, Uygulama aşamasında, hazırlanan kesin proje dokümanlarına ve çizimlere uygun olarak inşaatın yürütülmesi, İş ve işçi güvenliği mevzuatı gereklerinin yerine getirilmesi.

Bunların haricinde inşaatın çevre üzerindeki etkilerini azaltmak amacıyla inşaat

süresince yürürlükteki mevzuat gereği izleme yapılacaktır. İnşaat aşamasındaki izleme alanı inşaatın yapıldığı alanlar, müteahhit sitesi, regülatör-santral yeri arasındaki akarsu ortamı, inşaat alanı rehabilitasyon alanlarıdır.

İzleme programı aşağıdaki hususları içerecektir.

İnşaat süresince oluşan evsel katı atıkların bertaraf edilmesi İnşaat süresince oluşan evsel sıvı atıkların bertaraf edilmesi İnşaat faaliyetlerinden etkilenebilecek Ballı Deresi suyunun, Proje Sahası’nın

mansabından su numuneleri alınarak bulanıklık başta olmak üzere gerekli su kalitesi parametreleri periyodik olarak incelenmesi

İnşaat alanından kaynaklanacak toz emisyonları ve gürültünün periyodik kontrolü İnşaat araçlarının servis ve bakımlarından kaynaklanan atıkların kontrolü Hafriyat atıklarının kontrolü Tıbbi atıkların kontrolü İnşaat aşamasında bozulan peyzajın düzeltilmesi

İşletme Aşaması İçin Önerilen İzleme Programı

Su Kullanım Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma’ya göre yatırımcı firma, dere yatağının su alma yeri mansabında doğal hayatın idamesini sağlaması ve bu kesimde su haklarını karşılayacak miktardaki suyu dere yatağına bırakacaktır.

İşletme aşamasında etkilenebilecek Ballı Deresi suyunun, Proje Sahası’nın mansabından su numuneleri alınarak bulanıklık başta olmak üzere gerekli su kalitesi parametreleri periyodik olarak incelenmesi

İşletme süresince oluşan evsel katı atıkların bertaraf edilmesi




331/398

İşletme süresince oluşan evsel sıvı atıkların bertaraf edilmesi İşletme aşamasında gürültünün periyodik kontrolü

Acil Müdahale Proje kapsamında kullanılacak olan teknoloji ve malzemelerden meydana

gelebilecek kaza riski, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına harfiyen uyulması durumunda çok düşüktür. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve prosedürler, projenin her aşamasında geçerli olacak ve yürütülecek olan tüm faaliyetler 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ek olarak, kullanılacak olan patlayıcı maddeler, seyyar depoda depolanacak ve patlayıcı maddelerin taşınması, depolanması ve kullanımı esnasında 29.09.1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük’deki hükümlere uyulacaktır.

Proje kapsamında acil müdahale planları (AMP) hazırlanacak ve bu planlara

harfiyen uyum gösterilecektir. AMP’lerin en önemli amacı, acil bir durumda yapılması gerekenleri tanımlamaktır. Doğal felaketler, kazalar ve sabotaj, bu proje kapsamında “acil durum” olarak nitelendirilmektedir. Tehlike durumundan önce, nüfusun uyarılabilmesi için alınan önlemler, AMP’nin en önemli parçasını oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, AMP’ler hazırlanırken aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınacaktır:

Acil bir durumda (yangın, patlama v.b.), anında müdahale edebilmek için gerekli

olan araç ve gereçler belirlenerek ayrı bir yerde tutulacaktır. Bu tür araç ve gereçlerin arasında kazma ve kürekler, yüz maskeleri, koruyucu gözlükler, eldivenler, çeşitli pompalar, patlamaya mahal vermeyen elektrik motorları, telsizler ve benzeri ekipmanlar bulunacaktır.

Önden yükleyici ve dozer gibi ağır iş makinelerinin herhangi bir acil duruma ne

şekilde müdahale edecekleri önceden planlanacak ve iş makinelerinin park yerleri, bu husus dikkate alınmak suretiyle seçilecektir.

AMP’ler, acil müdahale ekiplerinin listesini, güvenlik araç ve gereçlerinin yerlerini,

kaçış yollarını ve prosedürlerini de kapsayacaktır. Ayrıca acil durumlarda irtibat için telefon numaraları da plan içinde bulunacaktır.

AMP’ler, sürekli olarak kontrol edilecek ve ilgili tüm ekipmanın periyodik muayene

ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır. Kilit personel bu konuda eğitilecektir. Acil bir durumda en yakın güvenlik birimine (polis veya jandarma) ve en yakın

itfaiye birimlerine haber verilecektir.

Proje kapsamında olabilecek her türlü kaza, sabotaj ve doğal afet gibi maddi ve manevi zarar verici unsurlarda aşağıdaki acil müdahale planı takip edilecektir. Bu sayede faaliyetin bu olumsuzluklara karşıda sistemli olarak işlerliği sağlanacaktır. Acil müdahale planı ise aşağıdaki gibidir.




332/398

Şekil 45. İş Kazası İçin Acil Müdahale Planı




333/398

Şekil 46. Yangın İçin Acil Müdahale Planı




334/398

Şekil 47. Deprem İçin Acil Müdahale Planı




335/398

VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” Başlığının İkinci Paragrafında Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi ile İlgili Program.

18.12.2009 tarih ve 25383 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yeterlik Tebliği”nin

9. Maddesi’nin ikinci paragrafında “ÇED Olumlu Kararı verilen projelerle ilgili proje sahibi, bu Tebliğ kapsamında yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlardan herhangi birine, yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerinde belirtilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini, yatırımın işletmeye geçişine kadar proje sahasına giderek, yerinde izleme kontrolünü yaptırmakla yükümlüdür.” denilmektedir.

Programın kapsamı; projeye bağlı yapılacak olan tüm çalışmalarda çevre ve

sağlığa zararlı sonuçlar doğurabilecek faaliyetlerin, ÇED Raporunda taahhüt edilen hususların ve bu konuda uyulması gereken yasal yükümlülüklerin izlenmesi, denetlenmesi ve denetlemelerin raporlanmasıdır. İnşaat sürecinin izlenmesi; inşaat sürecindeki olumsuz etkilerin raporda belirtilen önlemlerle ilgili yönetmelik sınır değerlerini aşıp aşmadığı ve/veya bertaraf edilip edilmediğinin kontrolü şeklinde gerçekleşecektir.

Proje kapsamında; rapor içerisinde belirtilen önlemlerin ve taahhütlerin yerine

getirilmesi ile ilgili olarak Bölüm VIII.1.’de belirtilen ana başlıklar çerçevesinde oluşturulacak Çevre İzleme Programı kapsamında izlenecektir.

Bu bağlamda, “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”

Projesi ÇED Raporu için “ÇED Olumlu Belgesi” verilmesi durumunda Nihai ÇED Raporu’ndaki izleme programı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın belirlediği aylık süreler çerçevesinde uygulanacak ve İzleme Raporları Formu düzenlenerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulacaktır.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” ÇED İnceleme

Değerlendirme Formu Ek-24’de verilmiştir.


TOPÇUOĞLU MADEN. SAN. VE TİC.. LTD. ŞTİ.


TAŞLIKAYA REGÜLATÖRÜ VE HES(22,618 MWm/22,052 MWe),



Deresi Üzerinde

BÖLÜM-IX

HALKIN KATILIMI



BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI (Projenin etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna yansıtılması)

17.06.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren

“Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği”nin 9. Maddesi gereğince, yatırım hakkında bilgilendirmek, projeye ilişkin görüş ve önerilerini almak zorunlu kılınmıştır. Bu konuda Bakanlığın tarih belirlemesinden sonra, Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ile irtibata geçilerek toplantının yeri ve saati konusunda çalışmalar yapılmıştır.

Toplantının konusunu, yerini ve saatini belirleyen bir ilan hazırlanarak toplantıdan

en az 10 gün önce ulusal düzeyde yayımlanan bir gazetede ile yerel bir gazetede ilan edilmiştir (Bkz. Ek-23).

Proje ile ilgili olarak halkı bilgilendirmek amacı ile ÇED yönetmeliğinin 9. maddesi

gereği proje hakkında yöre halkını bilgilendirmek, görüş ve önerilerini almak amacı ile 18.03.2010 tarihinde, saat 13:30’de Artvin İli. Arhavi İlçesi Musazade Mahallesi, Cumhuriyet Meydanı, Cordan Apatmanı 2. katta bulunan Arhavi Ticaret ve Sanayi Odası Toplantı Salonu’nda, Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nden Çevre Yön. ve ÇED İzin ve Denetim Şube Müdürü Yaşar IŞIK’ın başkanlığında “Halkın Katılımı Toplantısı” yapılmıştır.

Halkın Katılımı Toplantısında planlanan faaliyet ile ilgili olarak; proje kapsamında

yapılacak çalışmalar, projeden kaynaklanacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı alınacak önlemler hakkında vatandaşlara bilgi verilmiştir.

Toplantıya, Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nden Çevre Yönetimi ÇED İzin ve Denetim Şube Müdürü Yaşar IŞIK, Çevre Mühendisi Yunis YİRCİ, Bilg. İşlt. İlker Kaan ALTUN ve yerleşim yerlerinden gelen köy muhtarları ve halk katılmıştır.

Toplantıda proje hakkında genel bilgi verildikten sonra yöre halkının sorularına

cevap verilerek, halkı bilgilendirmeye gidilmiştir. Nihai ÇED Raporunun İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nde Halkın Görüşüne Açılması ile Birlikte Yöre Halkının İtirazının Değerlendirilmesi

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesine ait Nihai ÇED Raporu Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde on iş günü Halkın görüşüne açılması ile birlikte Arılı Köyü, Üçler Köyü, Dikyamaç Köyü, Gürgencik Köyü, Sırtoba Köyü ve Güneşli Köyü muhtarları ve köy halkı “proje alanının Kamilet vadisinde yer aldığı bu vadinin doğal yapısının çok bakir olması, dere yatağının dar olması ve projede bahsedilen yolların dere yatağında yapılacağından ve bu projenin Mencuna Şelalesine yakın olacağından şelalenin etkileneceği, turizm yönünden olumsuz etkileneceğinden” ötürü projeye olumsuz baktıklarını Çevre ve Şehircilik Bakanlığına Dilekçe ile bildirmişlerdir.

Yöre halkı ve köy muhtarlarının olumsuz baktığı konular ile ilgili olarak

değerlendirme ise aşağıda verilmiştir. Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin

İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde, Taşlıkaya Regülatörü için Kapistre Deresinin bir kolu olan Ballı Derenin sularından yararlanarak hidroelektrik enerji üretimi amacıyla “Taşlıkaya

337/398



Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin yapılması ve işletilmesi planlanmaktadır.


mesafede yer almaktadır. Arhavi İlçe Merkezinden proje kapsamında İnşaa edilecek santral alanına kadar mevcut yol bulunmakta olup; yaklaşık 17 km mesafededir. Santral alanından regülatör alanına ulaşım için mevcut yol bulunmamakta olup proje kapsamında regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Ayrıca proje kapsamında inşa edilecek yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla ise de yaklaşık 5 km’lik yol çalışması yapılacaktır. Proje kapsamında ulaşımı sağlamak amacıyla kullanılacak yolları (mevcut ve yeni yapılacak yollar) gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmiştir (Bkz.-Ek-4).

Söz konusu proje kapsamında santral alanına kadar bulunan mevcut yol ballı deresine paralel olarak yapılmış olup proje kapsamında regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla yapılacak regülatör alanı ulaşım yolunun da ballı deresine paralel olarak yapılması planlanmıştır. Açılması planlanan regülatör alanı ulaşım yolu boyunca ballı deresi yatağına hiçbir müdahalede bulunulmayacak ve dere akışı engellenmeyecektir.

Proje kapsamında kullanılacak köy yollarının ulaşımının trafiğe sürekli açık tutulacak ve trafik akışı engellenmeyecektir. Ağır tonajlı araçların kullanımdan dolayı köy yollarının ve sanat yapılarının bozulması durumunda, gerekli onarım, stabilize, beton kaplaması, yol kaplaması vb. işler Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından yapılacaktır. Ayrıca Köy yolunda Onarım ve Sanat Yapıları yapımına ihtiyaç olduğu taktirde Köy yolunda uygulanacak olan Onarım ve Sanat Yapısı yapım projesi için Artvin İl Özel İdaresi’nin görüşü alınacaktır.

Ayrıca proje kapsamında yapılacak yol çalışmaları mevcut güzergah üzerinde olumsuz etki meydana getirmeyecek ve yapılacak yollar kış ve yağışlı mevsim şartlarında ulaşımı aksatmayacak şekilde yapılacak ve korunacaktır. Ayrıca açılacak yollara mıcır ile kaplanacak ve yolların orman arazi içerisinde kalmasından ötürü yol genişlikleri mümkün mertebe en az seviyede bırakılacaktır. Yol çalışmaları sırasında yapılacak arazi hazırlık aşamasında ortaya çıkacak hafriyat malzemesi kesinlik ballı deresi yatağına bırakılmayacak ve dere şevlerinin feyezan durumunda ulaşıma engel olmayacak şekilde düzenleme yapılması için gerekli önlemler alınacaktır.

Söz konusu regülatör alanı ulaşım yolu için yaklaşık 36.500 m3’lük hafriyat

yapılacak olup; 36.500 m3 hafriyatın 18.000 m3’ü eğimi sağlamak amacıyla kendi bünyesinde dolgu olarak 10.800 m3’ü ise Kırma-Eleme Tesisine sevk edilerek mıcıra çevrilerek tekrar yol kaplamasında kullanılacaktır. Geriye kalan 7.700 m3 hafriyat malzemesi ise Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanına sevk edilecektir.


kurulması planlanan santral alanına 900 m (kuş uçuşu 830 m) mesafede Mençuna Şelalesi yer almaktadır. Söz konusu şelale santral alanının kuzeyinde yer almaktadır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi ballı deresinin sağ sahilinde kurulması planlanmakta olup Mençuna Şelalesi ise sol sahilde yer almaktadır. Ayrıca santral çevre kotu 486,88 m iken Mençuna Şelalesi ise 425 m kotundadır.

Ayrıca söz konusu Mençuna şelalesi Mençuna Deresi üzerinde yer almakta olup

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin yer alacağı ballı

337/398



deresi üzerinde yer almamaktadır. Ayrıca Mençuna Deresi projesi kapsamında kurulması planlanan santral alanından 730 m mesafeden sonra ballı deresine dökülmektedir.

Doğal ve fiziksel anlamda gerçekleşecek en büyük değişim; regülâtörde, cebri

boruda, santral binasında ve açılacak yolda yaşanacaktır. Bu noktalarda doğal bitki örtüsü tahrip olurken, kazı ve dolgu çalışmaları sonucunda topografya değişecek, ekosistemdeki denge, müdahaleler sonucunda geçici olarak aksaklıklara uğrayacaktır. Bu aksaklığı ortadan kaldırabilmek adına yapılacak peyzaj çalışmalarıyla; öncelikle tahrip edilen bölgenin rehabilitasyonu gerçekleştirilerek, alanın doğal peyzaj değerini tekrar kazanması için çalışmalar yapılacaktır.

Arazi hazırlık çalışmaları başlamadan önce tesis ünitelerinin yapılacağı alanların

fotoğrafları çekilerek alanın görsel durumu ortaya konacaktır. İnşaat çalışmaları tamamlandıktan ve işletme faaliyete geçtikten sonra bu alanlar aslına benzer, topoğrafya uygun bitkilendirilerek aynı şekilde düzenlenecektir.



Dolayısı ile proje kapsamında Mençuna Şelalesine hiçbir müdahalede

bulunulmayacak olup “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”

YÜKLEME HAVUZU

CEBRİ BORU

SANTRAL ALANI

900 m

830 m

MENÇUNA DERESİ

BALLI DERESİ

337/398



projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasından etkilenmesi söz konusu değildir.

Ayrıca proje kapsamında açılacak yollar ile Kamilet Vadisinin ileri noktalarına da

ulaşım sağlanarak turizm yönünden ve proje alanının orman arazisi olmasından dolayı orman alanlarına ulaşımın sağlanmasında faydalı olacaktır.

337/398




338/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-X

YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ




339/398

BÖLÜM X: YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLEİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ (Projenin inşaat ve işletme aşamalarında yapılması planlanan tüm çalışmaların ve çevresel etkiler için alınması öngörülen tüm önlemlerin, mümkün olduğunca basit, teknik terim içermeyecek şekilde ve halkın anlayabileceği sadelikte anlatılması)

Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin İli,

Arhavi İlçesi sınırları içerisinde, Taşlıkaya Regülatörü için Kapistre Deresinin bir kolu olan Ballı Derenin sularından yararlanarak hidroelektrik enerji üretimi amacıyla “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin yapılması ve işletilmesi planlanmaktadır.



Hazırlanan proje; 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete’de Yayınlanarak

Yürürlüğe Giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin Ek-II Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi - Madde 28 – “Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller” kapsamında olup aynı yönetmeliğin Madde 7 (b) bendi “b) Seçme Eleme Kriterlerine tabi olup "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur” hükmü gereği söz konusu proje; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 05.04.2010 tarih ve 3090/20505 sayılı yazısında belirlenen ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır.





“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” tesislerinin


Ayrıca, bu ve buna benzer santrallerin büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilerek

devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacak ve değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır.




340/398

Proje sahası Karadeniz Bölgesinde, Doğu Karadeniz Havzasında Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Taşlıkaya Regülatör yeri 1/25000 ölçekli Artvin F46/c1 numaralı paftada kalmaktadır.


mesafede yer almaktadır. Arhavi İlçe Merkezinden proje kapsamında İnşa edilecek santral alanına kadar mevcut yol bulunmakta olup; yaklaşık 17 km mesafededir. Santral alanından regülatör alanına ulaşım için mevcut yol bulunmamakta olup proje kapsamında regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Ayrıca proje kapsamında inşa edilecek yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla ise de yaklaşık 5 km’lik yol çalışması yapılacaktır. Proje kapsamında ulaşımı sağlamak amacıyla kullanılacak yolları (mevcut ve yeni yapılacak yollar) gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmiştir (Bkz.-Ek-4).







Proje kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm

kirletici unsurlara karşı gerekli tüm önlemler Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından alınacak ve çalışacak personele karşı yeraltı ile yüzey sularına karşı gerekli titizliliğin gösterilmesi için bilgilendirme yapılacaktır.


kapsamında 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun hükümlerine uyulacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında

karşıdan alışlı kontrolsüz beton ağırlık tipinde tasarlanan Taşlıkaya regülâtörü talvegden 7.08 m yükseklikte, 983.00 m talveg kotunda inşa edilecektir. Regülatörle çevrilen sular 3284 m. lik iletim tüneli ile yükleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile Taşlıkaya HES’e ulaştırılacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” 22.618 MW Kurulu gücünde olacak ve 23.502 GWh’ i güvenilir, 69.166 GWh ‘i sekonder olmak üzere, toplam 92.668 GWh enerji üretecektir.




341/398

Ayrıca inşaat döneminde kullanılmak üzere kırma-eleme tesisi ve harç ünitesi kurulması planlanmaktadır. Kurulacak olan kırma-eleme tesisi ve harç ünitesi tesisi “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesinin 2 senelik inşaat süresince faaliyet gösterecektir.






Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, lejand ve plan hükümleri ile projenin 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı üzerinde gösterimi eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-26). Söz konusu Çevre Düzeni Planının, Plan Hükümlerinin 5.18. nolu maddesinde ‘’Bu plan ile belirlenen planlama alt bölgeleri içinde veya dışında ihtiyaç olması halinde güvenlik, sağlık, eğitim v.b. sosyal donatı alanları, Belediye hizmet alanları, büyük kentsel yeşil alanlar, kent veya bölge / havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlarla entegre geri kazanım tesisleri, arıtma tesisleri, sosyal ve teknik altyapı, karayolu, demiryolu, havaalanı, baraj, enerji üretimi, enerji iletimi ve doğalgaz depolamasına ilişkin imar planları; bu planın koruma, gelişme ve planlama ilkelerine, İlgili kurum ve kuruluşların görüşlerine uyularak ilgili idaresince yapılır ve onaylanır. Söz konusu kullanımlardan ÇED Yönetmeliği kapsamında kalanlar için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararının bulunması, ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında olanlar için ise ilgili kurum ve kuruluşların uygun görüşü olması kaydı ile çevre düzeni planı değişikliğine gerek olmaksızın alt ölçekli planları ilgili idaresince hazırlanır ve onaylanır. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilir. Söz konusu tesisler/tesis alanları amacı dışında kullanılmazlar.’’ ve 6.25. nolu maddesinde “Enerji üretim alanlarında ve iletim tesislerinde, ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan izinler ve Enerji Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulunca verilecek lisans kapsamında, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın uygun görüşü alınması koşuluyla, ilgili kurum ve kuruluş görüşleri doğrultusunda hazırlanan nazım ve uygulama imar planları, ilgili idaresince onaylanır ve planlar sayılır ortamda bilgi için Bakanlığa gönderilir.” ifadesi yer almakta olup, bu plan hükümlerinde belirtilen hususlar yerine getirilecektir. Yürürlükteki 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında proje yeri “orman alanı” olarak görülmektedir (Bkz. Ek-26).


olarak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu kapsamında imar planlanları hazırlanarak Artvin İl Özel İdaresine sunularak onaylatılacaktır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında 3194 sayılı İmar Kanunu, ilgili Yönetmelik ve 644 sayılı Kanun Hükümde Kararname(KHK) hükümlerine titizlikle uyulacak ve ilgili kurum/kuruluşlardan olumlu görüş alınacaktır.




342/398

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi geniş bir alan kaplamakta olup, tünelin yer altından geçirilecek olması nedeniyle yüzey alanı 8,3181 hektardır. Faaliyet alanının sarp vadilerden oluşan Topografik yapısı nedeniyle tesis yapıları yakınlarında fazla yerleşim birimi bulunmamaktadır. Proje sahasına en yakın yerleşim birimleri, yerleşim merkezleri ve bunların proje ünitelerine göre konumları Tablo 1.’de verilmektedir. Yakın yerleşim birimleri ile konumları Ek-1’de 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi, iletim


Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi için regülatör

yerinde, santral yerinde, cebri boru güzergahında ve yolların Orman Alanları” içerisinde kalması dolayısıyla Orman Bölge Müdürlüğü’nden “ÇED İnceleme Değerlendirme Formu” başvurusunda bulunulmuş olup Ek-18’de verilmiştir. Söz konusu projenin inşaat aşamasına başlanılmadan önce Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Artvin Bölge Müdürlüğüne müracaatlar yapılarak “Kesin İzin” alınacaktır.




bulunmamaktadır. Bu nedenle, yeniden yerleşim söz konusu değildir. Söz konusu proje kapsamında regülatör yapısı ile santral binası arasında kalan



ile çalışan su değirmeni, balık çiftliği ve tarım arazilerinin bulunmadığı tesbit edilmiştir. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)” projesi kapsamında

uzmanlarca “Proje Alanı” sınırları içerisinde ve yakın çevresinde yaşamakta olan bitki ve karasal ve sucul yaşamın belirlenmesi için hazırlanan “Ekolojik Değerlendirme Raporu” Ek-12’de verilmiştir.




343/398

Can suyu ve Su Kullanım Hakları Raporu dikkate alınarak “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe)” projesi kapsamında hesaplanan bırakılacak su miktarları Tablo 143.’de detaylı olarak verilmekte olup; ortalama 0,315 m3/sn su Regülatör yapısından sürekli olarak bırakılacaktır.





Proje kapsamında inşa edilecek Taşlıkaya Regülatörü ve HES ile inşaat aşaması

süresince kurulacak Kırma-Eleme Tesisi ve Harç Ünitesi Tesisi için 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”’nin 23. Maddesi kapsamında Orman ve Su İşleri Bakanlığı’na başvuru yapılarak EK-2 İzin Belgesi alınacaktır.

Proje kapsamında oluşacak atık su, katı atık, hava kalitesine etkiler, hafriyat

atıkları, gürültü ve flora-fauna üzerine etkiler gibi çevresel etkiler ve bu çevresel etkilere karşı alınacak önlemler ve bertaraf yöntemleri başlıklar halinde ÇED Raporu içerisinde verilmiştir.




344/398





Deresi Üzerinde

BÖLÜM-XI

SONUÇLAR




345/398

BÖLÜM XI: SONUÇLAR (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri)

Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin İli,

Arhavi İlçesi sınırları içerisinde, Taşlıkaya Regülatörü için Kapistre Deresinin bir kolu olan Ballı Derenin sularından yararlanarak hidroelektrik enerji üretimi amacıyla “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesinin yapılması ve işletilmesi planlanmaktadır.



Hazırlanan proje; 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete’de Yayınlanarak

Yürürlüğe Giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin Ek-II Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi - Madde 28 – “Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller” kapsamında olup aynı yönetmeliğin Madde 7 (b) bendi “b) Seçme Eleme Kriterlerine tabi olup "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur” hükmü gereği söz konusu proje; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 05.04.2010 tarih ve 3090/20505 sayılı yazısında belirlenen ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır.





“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” tesislerinin


Ayrıca, bu ve buna benzer santrallerin büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilerek

devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacak ve değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır.




346/398

Proje sahası Karadeniz Bölgesinde, Doğu Karadeniz Havzasında Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Taşlıkaya Regülatör yeri 1/25000 ölçekli Artvin F46/c1 numaralı paftada kalmaktadır.


mesafede yer almaktadır. Arhavi İlçe Merkezinden proje kapsamında İnşa edilecek santral alanına kadar mevcut yol bulunmakta olup; yaklaşık 17 km mesafededir. Santral alanından regülatör alanına ulaşım için mevcut yol bulunmamakta olup proje kapsamında regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla 6 km’lik bir yol çalışması yapılacaktır. Ayrıca proje kapsamında inşa edilecek yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla ise de yaklaşık 5 km’lik yol çalışması yapılacaktır. Proje kapsamında ulaşımı sağlamak amacıyla kullanılacak yolları (mevcut ve yeni yapılacak yollar) gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmiştir (Bkz.-Ek-4).







Proje kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm

kirletici unsurlara karşı gerekli tüm önlemler Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından alınacak ve çalışacak personele karşı yeraltı ile yüzey sularına karşı gerekli titizliliğin gösterilmesi için bilgilendirme yapılacaktır.


kapsamında 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun hükümlerine uyulacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında

karşıdan alışlı kontrolsüz beton ağırlık tipinde tasarlanan Taşlıkaya regülâtörü talvegden 7.08 m yükseklikte, 983.00 m talveg kotunda inşa edilecektir. Regülatörle çevrilen sular 3284 m. lik iletim tüneli ile yükleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile Taşlıkaya HES’e ulaştırılacaktır. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” 22.618 MW Kurulu gücünde olacak ve 23.502 GWh’ i güvenilir, 69.166 GWh ‘i sekonder olmak üzere, toplam 92.668 GWh enerji üretecektir.




347/398

Ayrıca inşaat döneminde kullanılmak üzere kırma-eleme tesisi ve harç ünitesi tesisi kurulması planlanmaktadır. Kurulacak olan kırma-eleme tesisi ve harç ünitesi tesisi “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)”projesinin 2 senelik inşaat süresince faaliyet gösterecektir.






Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, lejand ve plan hükümleri ile projenin 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı üzerinde gösterimi eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-26). Söz konusu Çevre Düzeni Planının, Plan Hükümlerinin 5.18. nolu maddesinde ‘’Bu plan ile belirlenen planlama alt bölgeleri içinde veya dışında ihtiyaç olması halinde güvenlik, sağlık, eğitim v.b. sosyal donatı alanları, Belediye hizmet alanları, büyük kentsel yeşil alanlar, kent veya bölge / havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlarla entegre geri kazanım tesisleri, arıtma tesisleri, sosyal ve teknik altyapı, karayolu, demiryolu, havaalanı, baraj, enerji üretimi, enerji iletimi ve doğalgaz depolamasına ilişkin imar planları; bu planın koruma, gelişme ve planlama ilkelerine, İlgili kurum ve kuruluşların görüşlerine uyularak ilgili idaresince yapılır ve onaylanır. Söz konusu kullanımlardan ÇED Yönetmeliği kapsamında kalanlar için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararının bulunması, ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında olanlar için ise ilgili kurum ve kuruluşların uygun görüşü olması kaydı ile çevre düzeni planı değişikliğine gerek olmaksızın alt ölçekli planları ilgili idaresince hazırlanır ve onaylanır. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilir. Söz konusu tesisler/tesis alanları amacı dışında kullanılmazlar.’’ ve 6.25. nolu maddesinde “Enerji üretim alanlarında ve iletim tesislerinde, ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan izinler ve Enerji Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulunca verilecek lisans kapsamında, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın uygun görüşü alınması koşuluyla, ilgili kurum ve kuruluş görüşleri doğrultusunda hazırlanan nazım ve uygulama imar planları, ilgili idaresince onaylanır ve planlar sayılır ortamda bilgi için Bakanlığa gönderilir.” ifadesi yer almakta olup, bu plan hükümlerinde belirtilen hususlar yerine getirilecektir. Yürürlükteki 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında proje yeri “orman alanı” olarak görülmektedir (Bkz. Ek-26).


olarak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu kapsamında imar planlanları hazırlanarak Artvin İl Özel İdaresine sunularak onaylatılacaktır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında 3194 sayılı İmar Kanunu, ilgili Yönetmelik ve 644 sayılı Kanun Hükümde Kararname(KHK) hükümlerine titizlikle uyulacak ve ilgili kurum/kuruluşlardan olumlu görüş alınacaktır.




348/398

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi geniş bir alan kaplamakta olup, tünelin yer altından geçirilecek olması nedeniyle yüzey alanı 8,3181 hektardır. Faaliyet alanının sarp vadilerden oluşan Topografik yapısı nedeniyle tesis yapıları yakınlarında fazla yerleşim birimi bulunmamaktadır. Proje sahasına en yakın yerleşim birimleri, yerleşim merkezleri ve bunların proje ünitelerine göre konumları Tablo 1.’de verilmektedir. Yakın yerleşim birimleri ile konumları Ek-1’de 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi, iletim


Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi için regülatör

yerinde, santral yerinde, cebri boru güzergahında ve yolların Orman Alanları” içerisinde kalması dolayısıyla Orman Bölge Müdürlüğü’nden “ÇED İnceleme Değerlendirme Formu” başvurusunda bulunulmuş olup Ek-18’de verilmiştir. Söz konusu projenin inşaat aşamasına başlanılmadan önce Eyner Enerji Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Artvin Bölge Müdürlüğüne müracaatlar yapılarak “Kesin İzin” alınacaktır.




bulunmamaktadır. Bu nedenle, yeniden yerleşim söz konusu değildir. Söz konusu proje kapsamında regülatör yapısı ile santral binası arasında kalan



ile çalışan su değirmeni, balık çiftliği ve tarım arazilerinin bulunmadığı tesbit edilmiştir. Kurulması ve işletilme planlanan “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658





349/398

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)” projesi kapsamında

uzmanlarca “Proje Alanı” sınırları içerisinde ve yakın çevresinde yaşamakta olan bitki ve karasal ve sucul yaşamın belirlenmesi için hazırlanan “Ekolojik Değerlendirme Raporu” Ek-12’de verilmiştir.


ve HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe)” projesi kapsamında hesaplanan bırakılacak su miktarları Tablo 143.’de detaylı olarak verilmekte olup; ortalama 0,315 m3/sn su Regülatör yapısından sürekli olarak bırakılacaktır.



Proje kapsamında inşa edilecek Taşlıkaya Regülatörü ve HES ile inşaat aşaması

süresince kurulacak Kırma-Eleme Tesisi ve Harç Ünitesi Tesisi için 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”’nin 23. Maddesi kapsamında Orman ve Su İşleri Bakanlığı’na başvuru yapılarak EK-2 İzin Belgesi alınacaktır.

Söz konusu projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasında

çevresel etkiler söz konusu olacaktır. Oluşacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı alınacak önlemler maddeler halinde aşağıda verilmiştir.

SU İHTİYACI VE ATIK SU; ARAZİ HAZIRLIK VE İNŞAAT AŞAMASI

Tozumanın önlenmesi amaçlı spreyleme suyu

Çalışanlar için içme-kullanma amaçlı su

Beton yapımı için gerekli olan beton karma suyu

Harç ünitesi tesisi ekipmanlarının ( transmikser, pan mikser, pompa vb.) içlerinin

yıkanması için gerekli sudur.

Personelin kullanma suyu ihtiyacı, beton karma suyu, harç ünitesi tesisi ekipmanlarının yıkanması ve tozumanın önlenmesi için gerekli olan su gerekli izinlerin alınması şartıyla Ballı Deresinden sağlanacaktır. Söz konusu projenin inşaat aşamasında gerek duyulacak suyun Ballı Deresinden karşılanacağı ile ilgili olarak DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ne görüş sunulmuş ve kullanılmasında sakınca olmadığına dair yazı alınmıştır (Bkz. Ek-21).

Proje kapsamında çalışacak personelin içme suyu ise piyasada mevcut olan hijyenik damacana sularından damacanalar vasıtasıyla temin edilecektir.




350/398

KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE SU KULLANIM MİKTARLARI Beton Yapımı İçin Gerekli Olan Beton Karma Suyu

Proje kapsamında ise 1 adet ve 30 m3/saat kapasiteli harç ünitesi tesisi

kullanılacak olup; harç ünitesi tesisi için gerek duyulacak su miktarın günlük 30m3’dür. Harç Ünitesi Tesisinde Yer Alan Ekipmanların Yıkanması

Harç Ünitesi Tesisinde kullanılacak mikserlerin, pompaların yıkanması gibi işlemler

için günlük 10 m3 su tüketilecektir. Spreyleme Suyu İnşaat aşamasında tozlanmayı önlemek için yapılacak spreyleme çalışmalarında

kullanılacak olan su miktarı kesin olarak belirlenememekle birlikte, kazı yapılacak ya da hafriyat malzemesinin döküleceği alanlarda ve ulaşım için kullanılacak yolların %10 nemli kalmasını sağlayacak şekilde yeterli miktarda sulama gerçekleştirilecektir. Bölgede yağışlı günlerin dışında uygulanacak bu işlem için günlük ortalama 30.000 lt (30m3/gün) su tüketiminin olacağı öngörülmektedir.

Personelin İçme – Kullanma Suyu “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında

inşaat aşamasında 100 personelin çalıştırılması planlanmaktadır. Personelin tükettiği içme ve kullanma suyuna bağlı olarak evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusudur. Kişi başına gerekli olan su miktarı 200 lt/gün alınırsa; günlük 20 m3 su kullanımı söz konusu olacaktır.

İş Makinelerinin Yıkanması İçin Gerekli Olacak Su Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların ihtiyaç duyulması durumda

dışlarının yıkanmasına ihtiyaç duyulacaktır. Hangi makinenin ne zaman yıkanacağı değişiklik arz edeceğinden ötürü yıkama için ne kadar su ihtiyacı duyulacağı bilinmemekle birlikte değişiklik arz edebilecektir.

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” kapsamında günlük

kullanılacak su miktarı; 30 m3 + 10 m3+30 m3+20 m3 = 90 m3 olup; personel için gerekli içme suyu piyasadan mevcut olan hijyenik damacana sularından damacanalar vasıtasıyla, personel için gerekli olacak kullanma suyu, tozlanmayı önlemek için kullanılacak su, beton malzemesi için gerekli olacak su ve harç ünitesi tesisinde kullanılacak mikserlerin ve pompaların yıkanması için gerekli olacak su Ballı Deresinden sağlanacaktır. Konu ile ilgili olarak DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ne görüş sunulmuş ve kullanılmasında sakınca olmadığına dair yazı alınmıştır (Bkz. Ek-21).

ATIKSU OLUŞUM KAYNAKLARI Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak

personelden ve harç ünitesinde tesisinde beton üretim işlemleri aşamasında, harç ünitesi tesisinde kullanılacak mikserlerin yıkanması sonucunda yüksek askıda katı madde içeren atıksu oluşacaktır.




351/398

Personelden Kaynaklı Evsel Nitelikli Atıksu Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak 100

personelden kaynaklı günlük toplam 20 m3 atıksu oluşacaktır. Faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi olmadığından;

projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, Şantiye Sahası içerisinde kurulacak paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nde verilen deşarj kriterlerini sağladıktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecektir.

Paket Atıksu Arıtma tesisinde işleme tabi tutulacak atık sular 31.12.2004 tarih ve

25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1’deki parametrelere göre arıtıldıktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecek ve 29.04.2009 tarh ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 01.01.2010 tarihinde yürürlüğe giren “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, Arıtılmış Atıksuların Alıcı Ortama Deşarjı İçin Çevre İzin Belgesi Alınacaktır.

Spreylemeden Kaynaklı Atıksu

Çalışma bölgesinde kullanılacak yollarda tozumayı önlemek için Ballı Deresinin

suları kullanılarak arazöz ile nemlendirme işlemi yapılacak olup, kullanılacak 30 m3 su buharlaşarak kaybolacağı için atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır.

Harç Ünitesi Tesisinden Kaynaklı Atıksu Harç ünitesi tesisinde üretilen betonu taşıyan transmikserler malzeme taşırken

sızdırma yapmamalıdır. Taşıma yapan mikserler beton taşırken ve beton dökümünden sonra mutlaka tesise dönüp içlerinin yıkanması gereklidir. Harç ünitesi tesisinde, mikserlerin içlerinin yıkanması işlemi sonucu 10 m3/gün atıksu oluşacaktır. Ortaya çıkacak atık sulardaki AKM konsantrasyonu ve bulanıklık oldukça yüksektir. Bu nedenlerde atık suların ve agreganın geri kazanılması için “Çökeltme Havuzu” inşa edilecektir. Bu amaçla harç ünitesi tesisi sahası üzerinde 24 saat bekletmeli 3 gözlü ve 56 m3 (3,75 m x 3,75 m x 4 m) hacimli çökeltme havuzu planlanmaktadır. Böylece, içerisi yıkanan transmikserlerin suyu ve agregası sızdırmasız çökeltme havuzuna verilerek içerisindeki katı maddelerin sudan ayrılması sağlanacaktır.

Havuz içerisinde bulunan ve AKM yönünden arıtılmış su yüzeye yerleştirilecek

pompa vasıtası ile geri döngü yapılarak tekrardan transmikserlerin içlerinin yıkanmasında kullanılacaktır.

Ayrıca, beton karmada kullanılacak 30m3/gün su çimento ile hidratasyon

sağlayarak beton yapısında kalacağı için atıksu olarak geri dönmesi söz konusu olmayacaktır.

İş Makinelerinin yıkanmasından kaynaklı atık su Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların ihtiyaç duyulması durumda

dışlarının yıkanmasına gerek duyulacaktır. Hangi makinenin ne zaman yıkanacağı değişiklik arz edeceğinden ötürü yıkama için ne kadar su ihtiyacı duyulacağı bilinmemekle




352/398

birlikte değişiklik arz edebilecektir. Proje kapsamında kullanılacak araçların yıkanması Şantiye Sahası içerisinde gerçekleştirilecektir.

Araçların yıkanacağı yerin zemini eğim oluşturacak şekilde beton ile kaplanacak

ve eğim ile birlikte atık sular bir çukurda biriktirilecek ve bu atık sular bir kanal veya boru ile paket atık su arıtma tesisine sevk edilerek işleme tabi tutulduktan sonra Ballı Deresine deşarj edilecektir.

Dolayısı araçların yıkama suları da Paket Arıtma Tesisinde işleme tabi

tutulacağından ötürü, kurulacak paket arıtma Tesisi 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 20.3’deki parametreleri sağlayacak şekilde projelendirilecektir.

İletim tünelinden kaynaklı atık su “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” Projesi

kapsamında inşa edilmesi planlanan İletim Tünelinin açılması aşamasında deliciler için kullanılacak su ve sızıntı sularından kaynaklı atık su oluşması muhtemeldir. Oluşacak bu atık su içerisindeki AKM konsantrasyonu ve bulanıklık oldukça yüksektir. Oluşacak bu atık sular boru ve pompa vasıtasıyla tünel girişine yapılacak sızdırmasız çöktürme havuzlarında çöktürüldükten sonra Ballı Deresine verilecektir.

Ayrıca proje kapsamında kullanılacak su miktarları, oluşacak atık su miktarları ve

berterafları Tablo 116.’da verilmiştir. “Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)” projesi kapsamında

yamaç, cebri boru, ulaşım yolu ve rehabilitasyon, kanal (menfez, drenaj vb.) ve iletim tüneli açma çalışmaları, betonlama, sıyırma ve tesis kazısı, hafriyat çalışmaları gibi faaliyetler sonucunda; dolaylı veya dolaysız yollardan bulanıklığa yol açabilen durumlar (arazi yapısı, iklim şartları, heyelan, sel, erozyon, taşkın vb. afetler hariç) ile tünel içi ekipman çalışmalarından ( delgi, jumbo vb. makinelerin çalışması esnasında toz oluşumunu engellemek ve makine ucunu soğutma amacıyla su kullanımı, tünel içi makine-araç bakımı, yağ değişimi, tünel içi patlatma ve betonlama işlemleri gibi) kaynaklanabilecek atık sular, tünel içinde oluşan çatlak veya kırıklardan süzülen yer altı sularıyla birleşiminden oluşabilen bulanık sular sızdırmasız çöktürme havuzlarında çöktürüldükten sonra Ballı Deresine verilecektir.

İŞLETME AŞAMASI

Söz konusu projede sadece işletme aşamasında çalışacak olan personelin kullanımı sonucunda evsel nitelikli atıksu oluşacaktır. İşletme aşamasında personelin kullandığı suyun tamamının atık su olarak döneceği kabul edilmesi halinde açığa çıkacak evsel nitelikli atık su miktarı toplam 3,6 m3/gün olacaktır. Projenin inşaat aşamasında kullanılan biyolojik paket atıksu arıtma tesisi işletme aşamasında da kullanılacaktır. Biyolojik arıtma tesisi piyasada satılan TSE onaylı ve uygun kapasiteye sahip olarak seçilecektir. Arıtma tesisi proje onayı 2005/5 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. Söz konusu atıksular 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” Tablo 21.1 ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6’ya uygun olarak arıtılacaktır. Arıtılan atıksuların, Ballı Deresine deşarj edilmesi planlamaktadır. Konu ile İlgili DSİ Bölge Müdürlüğü’nden görüş ve Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nden deşarj izni alınacaktır.




353/398

KATI ATIK ARAZİ HAZIRLIK VE İNŞAAT AŞAMASI

Çalışanların günlük ihtiyaçlarının karşılanması sonucu oluşacak evsel nitelikli

atıklar, Kazı çalışmaları sonucu açığa çıkacak ve hafriyat atıkları, Çöktürme havuzunun dip çamuru, İnşaattan kaynaklı katı atıkların oluşumu söz konusu olacaktır, Paket Arıtmadan Çıkacak Atık Çamur

Evsel Nitelikli Katı Atıklar

Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak 100

personelden kaynaklı toplam 134 kg/gün katı atık oluşacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak katı atıkların toplanması, biriktirilmesi ve

uzaklaştırılması Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere yapılacaktır. Evsel nitelikli katı atıkların 14/03/1991 tarih ve 20814 sayılı R.G.’de yayımlanan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği gibi; denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere, ormanlara ve çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmesi yasaktır. Bu doğrultuda proje kapsamında meydana gelecek katı atıklar şantiye sahasında bulundurulacak ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecek ve düzenli olarak, çalışanlar tarafından kapalı özel araçlarla Arhavi Belediyesi Çöp Döküm Alanına nakledilecektir.

Proje kapsamında oluşan katı atıkların bertaraftı aşamasında, 14 Mart 1991 tarih

ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ile 03 Nisan 1991 tarih ve 20834 Sayılı, 22 Şubat 1992 tarih ve 21150 Sayılı, 2 Kasım 1994 tarih ve 22099 Sayılı, 15 Eylül 1998 tarih ve 23464 Sayılı, 18 Eylül 1999 tarih ve 23790 sayılı, 29 Nisan 2000 tarih ve 24034 sayılı, 25 Nisan 2002 tarih ve 24736 sayılı ve 5 Nisan 2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren değişikliklere titizlikle uyulacaktır.

Hafriyat Atıkları

Proje kapsamında yer alan tesislerin inşaatı öncesinde arazinin hazırlanması ve

temel kazısı çalışmaları yapılacaktır. Bu çalışma kapsamında öncelikle yüzeydeki bitkisel toprak sıyrılacaktır. Yapılacak kazı çalışmaları neticesinde hafriyat atığı oluşumu söz konusu olacaktır.








354/398

Söz konusu Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanı için Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’ne ve DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ne görüş sunularak olumlu yazı alınmıştır (Bkz. Ek-20). Kazı Fazlası Döküm Alanı Ek-1’de verilen 1/25.000’lik topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir.






çıkarılacak hafriyat malzemesinin kullanılmayan bölümü Kazı Fazlası Malzeme Döküm alanı haricinde izin alınmadığı sürece geçici de olsa depolanmayacaktır. Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanına sevkiyat esnasında yöredeki mevcut yol ve sanat yapılarının kullanılmasında gerekli özen gösterilecek ve zarar verilmeyecektir.





Projenin inşaat aşamasında yapılacak çalışmalarda iletim tüneli yer altında







355/398

Projeler kapsamında oluşacak hafriyat atıklarının bertarafı konusunda 18.03.2004 tarih, 25406 sayılı R.G.’de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Söz konusu yönetmelik gereğince; pasa ve hafriyatın sulu tarım ve bağ ve bahçe olarak kullanılan araziler, içme, sulama ve kullanma suları rezervuarlarının mutlak ve kısa mesafeli koruma alanları, taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, yağmur sularının akışını engelleyecek vadilerden veya dere yataklarının heyelan, çığ ve erozyon bölgelerine dökülmeyecektir. Pasa ve hafriyat döküm yeri en yakın yerleşim yerlerine 200 m, mezarlıklara olan uzaklığı ise 100 m’den uzak olacaktır. Hafriyat atıkları dökülmeden önce ilgili belediye veya mahallin en büyük mülki amirine başvurularak gerekli izinler alınacaktır.

İnşaattan Kaynaklı Katı Atıklar

İnşaat çalışmaları esnasında, kalıplık kereste artıkları, çimento ambalaj kağıdı,

inşaat demiri, demir boru, beton ve enjeksiyon artığı malzemeler vb, atıkların oluşumu söz konusu olacaktır. Bu atıklar proje alanı içerisinde uygun bölgelerde toplanarak, bunları değerlendiren lisanslı geri kazanım tesislerine gönderilecektir. Beton ve enjeksiyon atığı malzemeler ise dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır.

Atık Lastikler

Atık lastikler gelişigüzel atıldığında ve depolandığı zaman sivrisinek ve fareler için uygun bir üreme alanı oluşturduğu gibi salgın hastalıkların yayılmasında etkin rol oynamaktadır. Ayrıca lastiklerin yanması sonucunda siyah bir bulut halinde tonlarca dioksin-furan gibi zehirli gazlar yaymaktadır. Atmosfere yayılan bu gazlar insan sağlığına direk olarak tehdit etmelerinin yanı sıra yakın çevredeki toprak ve suların kirlenmesine neden olmaktadır.

Dolayısı ile proje kapsamında atık lastik oluşmaması için kullanılacak olan iş

makinelerinin lastik değişimleri yeterli altyapıya sahip olan yetkili servislerde gerçekleştirilecektir.

Ancak saha içerisinde lastik değiştirilmesinin zorunlu olduğu durumlarda, ortaya çıkan kullanılmış lastikler 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Ömrünü tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca bertaraf edilecektir.

Paket Arıtmadan Çıkacak Atık Çamur

Proje kapsamında; inşaat aşamasında biyolojik paket arıtma tesisinden açığa çıkacak çamur miktarı 4 kg/gün’dür. Biyolojik Paket Arıtma Tesisinden açığa çıkacak çamur 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Bu doğrultuda proje kapsamında meydana gelecek çamur şantiye sahasında bulundurulacak ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecek ve düzenli olarak, çalışanlar tarafından kapalı özel araçlarla Arhavi Belediyesi Çöp Döküm Alanına nakledilecektir.

İŞLETME AŞAMASI

Proje kapsamında; işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı

24,12 kg/gün-kişi, biyolojik paket arıtma tesisinden açığa çıkacak çamur miktarı 0,72 kg/gün’dır. Projenin işletme aşmasında açığa çıkan katı atık miktarı toplam 24,84 kg/gün




356/398

olarak hesaplanmış olup, bu atıklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi’nde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Proje kapsamında açığa çıkacak katı atıklar gerekli izinler alındıkta sonra Arhavi Belediyesi Çöp Depolama Alanına sevk edilecektir.

Tekrar kullanımı ve geri dönüşümü mümkün olan katı atıklar (kağıt, cam, plastik,

metal kutular vb.) organik kökenli atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) ilgili hükümleri doğrultusunda geri dönüşüm tesislerine verilecektir. Ayrıca, personel yemekhanesinden oluşan bitkisel atık yağlar, 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) hükümlerince, sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı kaplarda biriktirilecek ve lisanslı taşıyıcılarla lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilecektir.

İşletme döneminde ise makine ve ekipmanların bakımları sonucu bir miktar atık

yağ oluşması beklenmektedir. Ancak bu yağlar, bakım ve onarımdan sorumlu firma tarafından, bakım sonrasında sahadan uzaklaştırılacak ve bertaraf edilecektir.

Proje’nin işletme faaliyetleri esnasında oluşabilecek atık akümülatörler, kullanılan

binek araçlarının bitmiş aküleridir. Araçların akü değişimleri, bu çalışmalara yönelik altyapısı yeterli olan yerlerde yapılacak ve araç bakım-onarım yerleri tarafından alınacaktır. Atık pil kaynakları ise alanda kullanılan mobil telsizler ve seyyar radyolardır. Atık piller diğer evsel atıklardan ayrı olarak toplanacak, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulmuş toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje kapsamında oluşacak atık pil ve akümülatörler 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”)uyarınca toplanarak değerlendirilecektir.

İşletme döneminde oluşması beklenen üstübü, florasan gibi tehlikeli atıklar ise

beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynırlar içerisinde geçici olarak muhafaza edilecek ve lisanslı araçlar vasıtasıyla lisanslı tehlikeli atık geri kazanım veya bertaraf tesisine gönderilecektir. Bu atıklar, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (30.03.2010 sayılı ve 27537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”) uyarınca bertaraf edilecektir.






357/398

“Taşlıkaya Regülatörü ve HES (22,658MWm/22,052MWe)” projesinin işletme aşamasında oluşabilecek tüm atık yağlar ve trafolarda kullanılan izolasyon yağlarının dökülmemesi, sızmaması, taşmaması, yağmurdan etkilenerek akarsulara ulaşmaması için gerekli özen gösterilecek olup ilgili Kanun, Yönetmelik ve Mevzuat hükümlerine titizlikle uyulacaktır.

GÜRÜLTÜ ARAZİ HAZIRLIK VE İNŞAAT AŞAMASI Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak gürültü hesaplaması Bölüm

V.1.16.’da yapılmıştır. Hesaplamalar en kötü ihtimal olan iş makinelerinin hepsinin eş zamanlı çalıştığı

kabulü ile yapılmış olup söz konusu iş makinelerinin hepsi eş zamanlı çalışmayacaktır.

Faaliyet kapsamında toplam 2 adet kompresör, 2 adet yükleyici, 10 adet kamyon, 2 adet ekskavatör, 1 adet dozer, 1 adet arazöz, 2 adet beton pompası, 2 adet beton mikseri, 1 adet mobil vinç, 1 adet lastikli kepçe kullanılacak olup söz konusu makine ve tesisatın 500-4000 Hz arasındaki dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplanması için 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı resmi gazetede yayımlanan ‘’ Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik’ in Müsaade Edilen Ses Güç Seviyeleri ve Gürültü İşaretlemesi ve Standartlar adlı 5. maddesinde motor gücü seviyelerine göre verilen formüller kullanılmıştır.

Proje yerine en yakın yerleşim yeri; santral alanına yaklaşık 243 m mesafedeki

Kamilet Mezrasıdır.

En kötü şartlarda 100 m den itibaren gürültü değeri 68,70 dBA civarında olup, bu noktadan sonra ÇGDYY’de belirtilen sınır değerin altında kalmaktadır. Ayrıca yukarıda yapılan hesaplar iş makinelerinin aynı anda çalışacağı kabulü ile yapılmıştır. Ancak söz konusu iş makineleri ve nakliye araçları gün içinde farklı zamanlarda ve farklı yerlerde kullanılacaktır. Dolayısıyla proje kapsamında yer alan yerleşim yerlerine olumsuz bir etki söz konusu olmayacaktır.

İŞLETME AŞAMASI Tesisin işletme sürecinde en önemli gürültü kaynağı, santral binasında bulunan

türbin milinin eksen etrafında dönmesinden kaynaklanan mekanik gürültüdür. Ayrıca, cebri boru ve türbinde su akışı sırasında çeperlere su vurması sebebiyle gürültü oluşacaktır. Santraldeki diğer gürültü kaynakları ise, bina iklimlendirilmesinden kaynaklanan gürültüler ve jeneratörlerin devreye girmesi sonucu oluşacak kesikli gürültülerdir. Bu projedeki teknik özelliklere sahip türbinlerin yaklaşık ses gücü düzeyleri 100’er dB civarında olacaktır. Projede bu ekipmanlar santral binasında kapalı bir alan içerisinde yalıtımlı bir odada bulunacaktır.

Söz konusu gürültü iletimini en aza indirgemek amacıyla aşağıdaki maddeler

uygulanacaktır.

Yan duvarlarda ve tavanda ve tabanda yalıtım malzemesi kullanılacak

Yalıtım malzemesi olarak taş yünü kullanılacak




358/398

Kapı altlarından ve anahtar deliklerinden gürültünün geçmesini önlemek amacıyla özel ses geçirmeyen kapılar kullanılacaktır. Yukarıdaki maddelerin uygulanması ile maksimum düzeyde yalıtım sağlanması

hedeflenmektedir. İyi yapılan yalıtım sonucu ses basıncı yaklaşık olarak 40 dBA kadar düşürülebilmektedir.

İşletme aşamasında çalışacak tüm personele koruyucu ekipman temin edilecek ve

bunların kullanılması sağlanacak, İş Sağlığı ve İşçi Güvenliği Tüzüğü ile Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda gereken diğer önlemler de alınacaktır.

Proje kapsamındaki ilgili bütün faaliyetler boyunca, gürültünün asgari seviyede kalması için gerekli bütün önlemler alınacaktır. Projenin inşaat ve işletme faaliyetleri boyunca 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu’na ve ilgili bütün yönetmeliklere uyum gösterilecektir.

İşletme aşamasında gerekli görüldüğü durumlarda, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uyulacak olup, çalışanların özel başlık, kulaklık veya kulak kullanımları sağlanacaktır.

Bahse konu faaliyet için 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’de

yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede değişikliği yayımlanmış olan “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” Madde-8 c bendi doğrultusunda; işyeri açma ve çalışma ruhsatı safhasında ve/veya yapılacak denetimlerde yetkili idarenin talebi doğrultusunda Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu hazırlanacaktır.

EMİSYON Proje kapsamında Regülatör, İletim tüneli, Yükleme Havuzu, Cebri boru ve santral

binası inşaatları yapılacaktır. Ayrıca bu ünitelerin inşaat aşamasının gerçekleşebilmesi için biri yükleme havuzuna ulaşımı sağlamak amacıyla diğeri ise regülatör alanına ulaşımı sağlamak amacıyla yol düzenlemesi yapılacaktır. Proje kapsamında ayrıca harç ünitesi tesisi ve kırma-eleme tesisinin içerisinde bulunacağı bir adet Şantiye Sahası kurulacaktır.

Projede farklı üniteler farklı noktalarda yer aldığı ve farklı yerleri etkilendiği için toz

emisyonu hesaplamaları;

1. Regülatör Sahası(regülatör yapısı+batardolar+derivasyon kanalı+çökeltim havuzu) 2. İletim Tüneli 3. Yükleme Havuzu 4. Cebri Boru ve Santral Binası 5. Regülatör Alanı Ulaşım Yolu Çalışması 6. Yükleme Havuzu Ulaşım Yolu Çalışması 7. Şantiye Sahası (Kırma-ElemeTesisi+Harç Ünitesi Tesisi)

Proje kapsamında oluşacak hafriyat malzemelerinin kullanılabilir olanları Kırma-

Eleme Tesisinde İşleme Tabi tutulduktan sonra beton malzemesi olarak kullanılması planlanmaktadır.

Bölüm V.1.8.’de yapılan hesaplamalar neticesinde oluşacak toz emisyonundan

yakın yerleşim yerlerin zarar görmemektedir.




359/398

Kırma-Eleme Tesisinden kaynaklı toz oluşumunun engellenmesi amacıyla ise kırma-eleme tesisinde kullanılacak ekipmanlar kapalı sistem olarak tasarlanacak ve torba filtreler kullanılacaktır.

Sahada inşaat aşamasında kullanılacak yakıt sadece kullanılacak makineler için

gerekli olup, ısınma vb. amaçlı yakıt tüketimi olmayacaktır. Makinelerde yakıt olarak motorin kullanılacaktır.

Zemin hazırlayıcı bir iş makinesi saatte yaklaşık 4 litre yakıt harcayabilir.

Kullanılacak iş makinelerinin harcayacağı maksimum yakıt miktarının maksimum yaklaşık 30 lt/saat-araç kabulü ile her aracın oluşturacağı kütlesel debi hesaplamaları Bölüm V.1.13.’de verilmiştir.

Hesaplamalardan da anlaşılacağı üzere hesaplanan emisyon miktarı geniş bir

alanda ve saatlik zaman içerisinde atmosfere terk edilecek olması nedeniyle kirletici debisi düşük olacaktır. Ayrıca meteorolojik etkiler ve topoğrafik faktörlerin etkisiyle devamlı bir hava sirkülasyonu olacağı dolayısıyla oluşan emisyonlar atmosferde seyrelerek dağılacağından çalışma alanında ve çevre atmosferinde sınır değerlerin altında kirlilik oluşacaktır.

03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Ek 2 de yer alan Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü bölümünde “Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarından veya baca dışından atmosfere verilen emisyonların saatlik kütlesel debileri, mevcut tesisler için bacalarda ölçülerek, baca dışından atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler için emisyon faktörleri kullanılarak tespit edilir. Saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri Tablo 2.1’de verilen değerleri aşması halinde, tesis etki alanında emisyonların Hava Kirlenmesi Katkı Değeri (HKKD) mümkünse saatlik, aksi takdirde, günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanır” hükmü yer almaktadır. Bu değerlendirmeye göre ilgili yönetmelik gereği faaliyet Tablo 2.1de yer alan “Baca Dışındaki Yerler” olarak değerlendirilmiş ve bu tablodaki değerlerle karşılaştırılmış sınır değerlerin altında kaldığı görülmüştür.

Çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonların minimuma indirgenmesi için, 04.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği”’nin 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu’na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir.

Sahada kullanılacak araçların bakım, onarım, yağ ve filtre değişimleri İşyeri Açma

ve Çalıştırma Ruhsatlı benzin istasyonlarında yapılacaktır.

Motorin ve benzin gibi maddeler tankerler ile şantiyeye nakledilecek ve saha içinde gömülü tanklarda muhafaza edilecektir. Yönetmeliklere uygun şekilde araç ve makineler ile pompalanmak suretiyle dağıtımı yapılacaktır. Motor yağları varillerle temin edilecek ve kamyonlarla şantiyeye taşınacak, drenajı bir yağ tutucuya bağlanmış olan alan içinde kullanılacak böylece sızma önlenmiş olacaktır.

Proje kapsamında Regülatör yapısından Mansaba bırakılacak su miktarı Bölüm

V.2.4.’de detaylı olarak verilmiştir.




360/398

Proje kapsamında projenin faaliyete geçeceği alanlarda BAŞAK-SU MÜHENDİSLİK İNŞAAT TAAHHÜT TARIM SANAYİ ve TİC. LTD. ŞTİ. tarafından mevcut su haklarının tespitine yönelik bir çalışma gerçekleştirilmiştir (Bkz. Ek-13).


ile çalışan su değirmeni, balık çiftliği ve tarım arazilerinin bulunmadığı tesbit edilmiştir. Taşlıkaya regülatörü için, yıllık ortalama debiler kullanılarak yapılan

değerlendirmelerde, yıllık ortalama akım 2,629 m3/sn olmaktadır. Bu akımın %12’sine karşılık gelen 0,315 m3/sn suyun dere yatağına bırakılması ekosistem raporunda önerilmektedir.


ve HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe)” projesi kapsamında hesaplanan bırakılacak su miktarları Tablo 143.’de detaylı olarak verilmekte olup; yıllık ortalama 0,315 m3/sn su regülatör yapısından sürekli olarak bırakılacaktır.



Regülatör yapısı ile santral binası arasında kalan alanlarda sadece can suyu

bırakıldığı için derenin ıslak zeminleri düşüş göstermektedir. Dolayısı ile Regülatör yapısında bulunan kapaklar yılda 2 veya 3 defa açılarak, dere yatağına yeterli su akışı sağlanacak ve bu sayede su akışı ile birlikte dere yatağının tamamen ıslanması sağlanarak, bakteri oluşumu için uygun şartlar yerine gelecektir. Bu sayede de bu alanlardaki bakteri oluşumu omurgasız canlıların çoğalabilmelerini sağlayacaktır.



Proje kapsamında işletme aşamasına geçilmeden önce biri menbaada diğeri ise

mansabda olmak üzere 2 adet AGİ (Akım Gözlem İstasyonu) kurulacak olup; kurulma aşamasında DSİ (Devlet Su İşleri) Bölge Müdürlüğü’ne müracaat edilerek uygun yer için görüş alınacaktır. Ayrıca AGİ İstasyonunun GPRS Modemli (on-line bağlantılı) cihaz ile donatılması sağlanacaktır.

Ayrıca proje kapsamında balık geçidi yapılacak olup sürekli çalışır durumda olması

sağlanacaktır. Ayrıca proje kapsamında Fizibilite Raporu, Su Kullanım Hakkı Raporu ve

Ekosistem Raporuna uygun hareket edilecek olup; proje kapsamında değişikliğe gidilmesi durumunda ÇED Yönetmeliği kapsamında yeniden başvuru yapılarak izin alınacaktır.




361/398

Projenin ekonomik ömrünü tamamlaması sonrasında; HES’ de bulunan ömrünü tamamlamış E/M hidromekanik donanımın bu tür hurda malzeme alıcılarına hurda olarak satılmak suretiyle değerlendirilmesi öngörülmektedir. Bundan sonraki süreçte ise; HES binasının bölgede orman yangını gözlem yeri, flora fauna araştırmalarında (vejetasyon dönemi çalışmaları vb.) ve/veya kamu kurum kuruluş çalışmalarında (orman işletmeleri vb) istasyon, konaklama vb amaçlar doğrultusunda kullanılabileceği öngörülmektedir.

Planlanan projenin ekonomik ve sosyal etkileri göz önüne alındığında, projenin

gerçekleştirilmesinin yörede olumlu bir etkisi olacağı anlaşılmaktadır. Proje alanının mevcut kullanım durumu göz önüne alındığında önerilen proje ile enerji üretimi faydası sağlanacak, yöre halkına iş imkanı yaratılacaktır.



Ayrıca proje kapsamında 10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazetede

yayımlanarak yürürlüğe giren “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği”’nin 6. maddesi gereğince; Santral Binasına, Kırma-Eleme Tesisine ve Harç Ünitesi Tesisine İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı (GSM) alınacaktır.

Projenin gerçekleşmesi ile bölge içinde ekonomik hayatın canlanmasına ve

gelişmesine önemli ölçüde yardımcı olunacak ve dolayısıyla yöre halkının gelirlerinde ve yaşam seviyelerinde bir yükselme meydana gelecektir. Tesislerin yapım aşamasında çevrede yeni iş olanaklarının yaratılması tesis yerlerine ulaşımı sağlayacak yeni yolların yapılması ve mevcut yolların ıslah edilmesi, gelişme planının gerçekleşmesi ile meydana gelecek diğer faydalardır. Üretilecek olan enerji enterkonnekte sisteme verileceğinden tüm ülke ekonomisinin enerji ihtiyacına katkıda bulunarak sanayinin gelişmesine ve ülkede ekonomik ve sosyal refahın yaygınlaşmasına katkıda bulunacaktır.

Proje kapsamında;

17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 19.12.2009 tarih ve 27437 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği”

03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”

06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişikliklerle ilave edilen “Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği”


girmiş “Hafriyat Toprağı İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”




362/398

31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi Gazete ile 30.03.2010 tarih 27535 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği”


girmiş olan ve 04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı Resmi Gazete ile 30.03.2010 tarih ve 27535 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”


girmiş olan “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği” 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Ömrünü tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği”


girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Ternefillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik”


girmiş olan “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” 21.11.2008 tarih ve 27092 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 22.10.2009 tarih 27384 sayılı Resmi Gazetede değişikliği ile yayımlanan “Çevre Denetim Yönetmeliği”


giren “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan, 30.05.2009 tarih 27243 sayılı Resmi Gazete’de düzeltmeye gidilmiş olan ve 24.12.2009 tarih ve 27442 sayılı resmi Gazete ile 24.02.2010 tarih ve 27503 Sayılı Resmi Gazete’de değişikliği ile yayımlanan “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik”


girmiş olan, 04.02.2009 tarih ve 27131 sayılı Resmi Gazete ile 17.02.2009 tarih ve 27144 sayılı Resmi Gazete ile değişikliği yayımlanan “Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik”


girmiş olan “Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Yönetmeliği 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 05.04.2005 tarih, 25777 sayılı Resmi Gazete değişikliği ile yayımlanan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’

13/02/2008 tarih ve 26786 sayılı RG değişiklik ile revize edilen Su Kirliliği

Kontrol Yönetmeliği




363/398

19/03/1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik”


giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik”,

30.07.2008 Tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”

02.11.1986 Tarih ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 08.04.2003 tarih ve 25073 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği”

07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe

giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe

giren “İs Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği” 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan “Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”

14 Aralık 2007 tarih ve 26730 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiş olan ve 23.01.2010 tarih ve 27471 sayılı Resmi Gazete’de değişikliği yayımlanan ‘’Madencilik Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği‘’


giren 5403 sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu”

28.02.1998 tarih 23272 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 sayılı “Mera Kanunu”

04.04.1971 tarih 13799 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren

1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu”

07.02.1939 tarih ve 4126 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 3573 sayılı “Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun”


giren 3213 sayılı “Maden Kanunu”

03.05.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik”

14.07.2007 tarih ve 26582 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe

giren “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik”




364/398

09.09.2006 tarih ve 26284 sayı ile yürürlüğe giren “Dere Yatakları ve Taşkınlar”

adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesi

10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği”

Hükümlerine titizlikle riayet edilecektir.

Projede işletme aşamasında toplam 18 kişi çalışacak, ancak üretilen enerji enterkonnekte sistem ile tüm ülkeye dağıtılacağından ve enerji de kalkınmışlığın göstergelerinden biri olduğundan yararı büyük olacaktır. Sonuç olarak; proje konusu tesisin, raporda belirtilen kontrol yönetmeliklerinin titiz ve eksiksiz biçimde uygulanması neticesinde, çevresine ve etki alanına olumsuz bir etkisinin olmayacağı görülmektedir.




365/398

NOTLAR VE KAYNAKLAR

Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Fizibilite Raporu www.deprem.gov.tr (Deprem Araştırma Merkezi Resmi İnternet Sitesi) www.kgö.gov.tr (Karayolları Genel Müdürlüğü Resmi İnternet Sitesi) MTA Genel Müdürlüğü - Ankara Artvin İli Çevre Durum Raporu, Artvin Valiliği İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü Hava Kirliliği, Kontrol ve Denetim, Kimya Müh. Odası yayını, 1991 Çevre Kirlenmesi ve Kontrolü, Prof. Dr. Mehmet KARPUZCU Müezzinoğlu, A. Hava Kirliği ve Kontrolünün Esasları Dokuz Eylül Yayınları, 2000 Meteoroloji Genel Müdürlüğü- Ankara www.artvin.gov.tr (Artvin Valiliği Resmi İnternet Sitesi) www.cevresehircilik.gov.tr (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi) www.dkmp.gov.tr (Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Resmi İnternet Sitesi) www.deprem.gov.tr (Deprem Araştırma Merkezi Resmi İnternet Sitesi) www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/enerji/html/sec8.html www.teias.gov.tr (Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. Resmî İnternet Sitesi) www.tuik.gov.tr (Türkiye İstatistik Kurumu Resmi İnternet Sitesi) Türkiye Diri Fay Haritası: Ölçek: 1 / 2 000 000, MTA Genel Müdürlüğü Yayınları,

ANKARA DEMİRSOY, A., 1999, Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası, DEMİRSOY, A.,Yaşamın Temel Kuralları, Entomoloji, Cilt-2/Kısım-2 SEÇMEN, Ö., 1995, Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi

Kitaplar Serisi KOCATAŞ. A., 1996, Ekoloji ve Çevre Biyolojisi, Ege Üniversitesi Su Ürünleri

Fakültesi Yayınları EKİM, T., 1989, Türkiye’nin Tehlike Altındaki Nadir ve Endemik Bitkileri, Uslu, O. (2004): Kullanılmış Suların Arıtımı Ders Notları Baştürk, A.(1992): Katı Atıklar Ders Notları (YTÜ Müh. Fak. Çevre Müh. Bölümü)

Biyolojik Terimler Sözlüğü Davis,P. H. (1965-1988): Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol 1-10,

University Press, Edinburg Ege Ünv. Fen Fak. Kitaplar Serisi, İzmir,(1998): Tohumlu Bitkiler Sistematiği Kaynak,G.(1996): Çiçeksiz Bitkiler sistematiği Ders Notlar Akalın,S., 1956. Büyük Bitkiler Kılavuzu, Ankara. Baytop,T.1994:Türkçe Bitki Adları Sözlüğü.Türk Dili Kurumu Yayınları no:578-Türk

Dil Kurumu, Ankara. Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and East Aegean ıslands.Vol.1-10, Univ.

Press. Edinburgh. Ekim, T., M.Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z.Aytac ve N.Adıgüzel, 2000: Türkiye

Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara. Güner,A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C.2000. Flora of Turkey and the East

Aegean Islands(supplement 2). Edinburgh Uni. Press. Edinburgh. Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and yhe East Aegean Islands. Vol. 1-9, 1965-1985

(Edinburgh). Güner, A., Vural, M., Sorkun, K., Rize Florası, Vejetasyonu ve Yöre Ballarının Polen

Analizi, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Matematik, Fizik ve Biyoloji Bilimler Araştırma Grubu, Proje No: T.B.A.G. 650, 1987 (Ankara).

Tutin, T.G. et al. (ed.), Flora Europaea, Vol. 1-5, !964-1979 (Londra) Anşin, R., Doğu Karadeniz Bölgesi florası ve asal vejetasyon tiplerinin floristik

içerikleri, Doçentlik tezi, 1980 (Artvin ). Davis, P.H., ve Cullen, J., The identification of flowering plant families, 1979

(Londra).




366/398

Güner, A., Kaçkar Dağlarının Kuzey Yamacının Florası, TUBİTAK, TBAG-463 nolu proje raporu, 1983 (Ankara).

Peşmen, H., Six nex species from Anatolia, Ibid. 38:435-441, 1980. Seyhan, Ş., Rize İlinin önemli zehirli ve şifalı bitkileri, Türk Vet. Hek. Derg. 23:630-

633, 1953 (Ankara). Güner, A., New records for the Flora of Turkey and two species from Anatolia, Notes

R.B.G. 41(2): 283-288, 1983 (Edinburgh). Akbulut, A., 1996, Türkiye Tatlısu Algleri, In Demirsoy, Genel ve Türkiye

Zoocoğrafyası "Hayvan Coğrafyası", sf. 405-463, Ankara. Baglinière, J.L. and Maisse, G. 1999. Biology and Ecology of the Brown and Sea

Trout, Praxis Publishing Ltd, Chichester, UK Bellmann, H. (1988): Leben in Bach und Teich. Pflanzen und Wirbellose der

Kleingewässer. Steinbach Naturführer. 287 s. Biro, K., 1981, Kleiner Bestimmungsschlüssel für Zuckmückenlarven (Diptera:

Chironomidae). Wien 329 s. Bold, H.C., Wynne, M.J., 1985, Introduction to the Algae, Structure and

Reproduction, Second Ed., 720 pp., New Jersey Cox, E.J., 1996, Identification of Freshwater Diatoms From Live Material, Chapman

and Hall, 158 pp., London Cows, I. G. and Welcomme, R. L., 1998; Rehabilitation of Rivers for Fish. FAO. Czernecki. D. B. and Blinn, D. W., 1978, Diatoms of Colarado River, J. Cramer, 181

p. Germany. Edington, J. M., A. G. Hildrew (1981): Caseless Caddis larvae of the British Isles.

Freshwater Biological Association Scientific Publication No:43, 92 p. Edington, J.M., Hildrew A.G., 1981, Caseless Caddis larvae of the British Isles.

Freshwater Biological Association Scientific Publication No:43, 92 p. Elliot, J. M., K. H. Mann (1979): A key to British Freshwater Leeches. Freshwater

Biological Association Scientific Publication No: 40, 72 s. Elliot, J.M., 1994. Quantitative ve Ecology and the Brown Trout. Oxford Univ. Press,

Oxford, 286 pp. Elliot. W., Stoching, C. R., Barbour, M. G., Rost, T. L., 1992, Botany, An Introduction

to Plant Biology, 6 nd. Ed., John Wiley and Sons, Singapure. Foged, N., 1981, Diyatoms in Alaska, J. Cramer, 310 p., Germany. Foged, N., 1982, Diyatoms in Bornholm, Denmark, J. Cramer, 174 p., Germany. Geldiay, R. ve Balık, S., 1999, Türkiye Tatlısu Balıkları, E.Ü. Su Ürünleri Fakültesi

Yayınları No:46, İzmir, 532 s. Germain, H., 1981, Flora Des Diyatomés, Diatomophycées, 441 p., Paris. Glöer, P., Meier Brook, C., Ostermann O., 1992, Süsswasser mollusken: Ein

Bestimmung-sschlüssel für die Bundesrepublic Deutchland. Hamburg. 111 s. Hellawell, J. M., 1986, Biological Indicators of Freshwater Pollution and

Environmental Management. Elsevier Publishers, London, 546 pp. Huber Pestalozzi G (1938). Das Phytoplankton des Süswassers, 1. Teil,

Cyanophyceae. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung. Huber Pestalozzi G (1941). Das Phytoplankton des Süswassers, 2. Teil, 1.

Hälfte,Chrysophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung. Huber Pestalozzi G (1955). Das Phytoplankton des Süswassers, 4. Teil,

Euglenophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung. Huber Pestalozzi G (1961). Das Phytoplankton des Süswassers, 5. Teil,

Chrysophyceae (Ordung:Volvocales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.

Huber Pestalozzi G (1968). Das Phytoplankton des Süsswassers, 3. Teil, Cryptophyceae, Chloromonadophyceae, Dinophyceae. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.




367/398

Huber Pestalozzi G (1982). Das Phytoplankton des Süswassers, 8. Teil, 1. Hälfte, Conjugatophyceae (Zynematales und Desmidiales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.

Hustedt, 1930, Die Süswasser-Flora Mitteleuropas, 466 pp. Jena Hutchinson, G.E., 1967, A Tereatise on Limnology, Department of Yale University,

1115 P. Illies, J., 1978, Limnofauna Europea. Gustav Fisher Verlag. 532 s. Kiefer, F., 1978, Das Zooplankton der Binnengewasser 2. Teil. Freilebende

Copepoda. Die Binnengewasser Band XXVI E. Schweizerbant’sche, Verlagbuchhandlung,

Stuttgart. 315 pp. Kolisko, R.A., 1974, Plankton Rotifers Biology and Taxonomy, Biological Station

Lunz of the Austrian Academy of Science, Stuttgard, 974 p. Komárek J (1983). Das Phytoplankton des Süswassers, 7. Teil, 1. Hälfte,

Chlorophyceae (Ordung: Chlorococcales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung.

Koste, W., 1978a, Die Radetiere Mitteleuropas 1. texband Berlin Stutgart 670 P. Koste, W., 1978b, Die Radertiere Mitteleuropas II. Tafelband Berlin Stutgart, 235 P. Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1986, Sußwasserflora von Mitteleuropa,

Bacillariophyceae, Band 2/1, 1. Teil: Naviculaceae, Gustav Fischer Verlag, 876 pp., Stuttgart.

Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1988, Sußwasserflora von Mitteleuropa, Bacillariophyceae, Band 2/2, 2. Teil: Bacillariaceae. Epithemiaceae, Surirellaceae, Gustav Fischer Verlag, 584 pp., Stuttgart.

Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991a, Sußwasserflora von Mitteleuropa, Bacillariophyceae, Band 2/3, 3. Teil: Centrales, Fragilariaceae, Gustav Fischer Verlag, 576 pp., Stuttgart.

Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991b, Sußwasserflora von Mitteleuropa, Bacillariophyceae, Band 2/4, 4. Teil: Achnanthaceae, Kritische Ergänzungen zu Navicula (Lineolatae) und Gomphonema Gesamtliteraturverzeichnis, Gustav Fischer Verlag, 436 pp., Stuttgart.

Kuttikova, A., 1970, Rotatoria (The Rotifer fauna of SSCB), 670 P. Lelek, A., 1980. The occurence taxonomy and Future of trouts in North East Turkey,

Report for European Committee for the Conservation of Nature and Natural Resources.

Ludwig, H.W., 1993, Tiere in Bach, Fluss, Tümpel, See, Merkmale, biologie, Lebensraum Gefhrdung BLV Bestimmungsbuch 255 s.

Macan, T.T. 1982 A guide to Freshwater Invertebrate Animals. Longman. 118 p. Mann, K. H. (1962): Leeches (Hirudinea) Their Structure, Physiology, Ecology and

Embryology. Pergamon Press. 201 p. Metcalfe, J. L., 1989, Biological water quality assessment of running waters based

on macroinvertebrate communities: History and present status in Europe, Environmental Pollution, 60, 101-139.

Needham, J.G., Needham P.R., 1962, A guide to the study of Freshwater Biology. San Francisco 107 p.

Ölmez, M., Korkmaz, İ. and Atay, D. 1998. Age and growth of the brown trout (Salmo trutta magrostigma Dumeril, 1858) population in the Hatilla Brook, the Çoruh River, Eastern Turkey, First International Symposium and Ecology, 469-474.

Patrick, R., Reimer, C. W., 1966, The Diatoms of the United States, Vol. 1-2, Part I, Philadelphia.

Pejler, B., 1962, Taxonomic notes on some planktonic-freswater rotifers, zoologiska Bidrag Fran Uppsalla, Bond 35, 302-319.




368/398

Pennak, R. W. (1978): Freshwater Invertebrates of the United States. John Wiley and Sons Publication. 803 p.

Prescott, G.W., 1975, Algae of Western Great Lake Area, Brown Comp. Pub., 977 p. Quigley, M. (1977): Invertebrates of Streams and Rivers. A key to Identification.

London 874 p. Rider, M. de, 1981, Rotifera, Cercle Hydrobiologique de Bruxelles, 190 P. Round, F.E., 1973, The Biology of the Algae, Second Ed., Edward Arnold Pub., 278

pp., London. Sennika, S.A.B. (1943): Contributions to the Ecology and Biology of the Danish

Freshwater Leeches (Hirudirea). Københaum Denmark 109 p. Sreenivasa, M. R., Duthie, H. C., 1973, Diatom Flora of the Grand River Ontario,

Canada, Hydrobiologia, 42: 161-224. Tabak, İ., Aksungur, M., Zengin, M., Yılmaz, C., Aksungur, N., Alkan, A., Zengin,

B., Mısır, S., 2001, Karadeniz Alabalığı (Salmo Trutta Labrax Pallas, 1811)’nın Biyoekolojik Özelliklerinin Tespiti ve Kültüre Alınabilirliğinin Araştırılması Projesi, Sonuç Raporu (TAGEM/HAYSUD/98/12/01/007) Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Trabzon

Van Heurck, H., 1962, A Treatise on the Diatomaceae, J. Cramer, 555 p., London. Bektaş, O.,1983, Kuzeydoğu Pontid Magmatik Yayındaki (I) Tipi Granitik Kayaçlar

ve Jeoteknik Konumları: Türkiye Jeol. Kur. 37. Bil. ve Tek. Kurultayı, Bildiri özetleri, 49-50.

Çoğulu, E., 1970, Gümüşhane ve Rize Granit Plütonlarının MukayeseliPetrografik ve Jeokronometrik Etüdü. Doç. Tezi, İ.T.Ü.İstanbul.

Güven, İ.H. 1993, Doğu Pontidlerin Jeolojisi ve 1/250.000 Ölçekli Kompilasyonu MTA. Ankara ( Yayınlanmamış).

HR Wallingford and DFID, 2003. Handbook For the Assessment of Catchment Water Demand and Use, Final report, Wallingford, UK.

Keskin, M., 2003. Magma generation by slab steepening and beneath a subduction– accretion complex: an alternative model for collision-related volcanism in Eastern Anatolia, Turkey. Geophys. Res. Lett. 30, 24, 8046.

Ketin, İ., 1966. Umumi Jeoloji, Cilt 1, İ.T.Ü. Maden Fak. Yay. 1096 s., İstanbul King., J., Tharme, R.E. and Brown, C., 1999. Definition and Implementation of

Instream flows, World Commission on Dams Final Report, Cape Town, South Africa. Linsley RK, Kohler MA, Paulhus JLH, Wallace JS, 1958. Hydrology for engineers.

McGraw Hill, New York Marotz, B. and Muhlfeld C., 2000. Evaluation of minimum flow requirements in the

South Fork Flathead river downstream of Hungry Horse dam, Bonneville Power Administration Report, 19-19-3, Montana, USA

McKee, T.B., N. J. Doesken, and J. Kleist. 1993. The relationship of drought frequency and duration to time scales. In Proceedings of the 8th Conference of Applied Climatology, 17-22 January 1993, Anaheim, CA. American Meterological Society. pp.179-184

Okay, A.I. ve Tüysüz, O., 1999. Tethyan sutures of northern Turkey. The Mediterranean Basin: Tertiary extension within the Alpine orogen'da Geological Society, London, Special Publication 156, 475-515.

Taner, M.F.. 1977, Etüde Geologique et Petrographique de la Region de Güneyce-İkizdere, Situee Ausud de Rize (Pontides oriantales, Turquie): Ph.D.Thesis, Üniversite de' Geneve, 180 s.

Tennant, D.L., 1976, Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation, and related environmental resources, in Instream flow needs, Volume II: Boise, ID, Proceedings of the symposium and specialty conference on instream flow needs, May 3-6, American Fisheries Society, p. 359-373.




369/398

Thornthwaite, C.W., 1948, A new and improved classification of climates, The Geographical Review, 38 p.

Tokel, S. 1981, Plaka Tektoniğinde Magmatik Yerleşimler ve Jeokimya: Türkiye'den örnekler. Yeryuvarı ve İnsan, 6, 3-4, 53-65.

Pamir, H.N. ve Baykal, F., 1943, Bingöl bölgesi ile buranın şimal ve cenubundaki jeolojik yapı: MTA Rap., 1447 (yayımlanmamış), Ankara




370/398

EKLER



EK-3 1/25.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Jeolojik Harita

EK-4 1/25.000 Ölçekli Ulaşım Yollarını Gösteriri Topoğrafik Harita

EK-5 1/25.000 Ölçekli Proje Etki Alanını Gösterir Topoğrafik Harita

EK-6 1/100.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Arazi Varlığı Haritası

EK-7 1/25.000 Ölçekli Proje Alanını Gösterir Mesçere Haritası

EK-8 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Yer Bulduru Haritası

EK-9 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Google Earth Fotoğrafları

EK-10 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesine ait Fotoğraflar

EK-11 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesine Ait Plan ve Kesitleri

EK-12 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Ekolojik Değerlendirme Raporu

EK-13 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi Su Kullanım Hakları Raporu

EK-14 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Projesi SKKY Tablo-1’e Göre Su Analiz Raporu

EK-15 Taşlıkaya Regülatörü ve HES Su Kullanım Hakkı Anlaşması ve Lisansı

EK-16 Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden Alınmış Artvin İli’ne Ait Meteorolojik Veriler

EK-17 DSİ Genel Müdürlüğü’nden Alınmış Onaylı Regülatör Yeri Akım Değerleri

EK-18 Taşlıkaya Regülatörü ve HES ÇED İnceleme Değerlendirme Formu

EK-19 Protokol anlaşması

EK-20 Kazı Fazlası Malzeme Döküm Alanları İçin Alınmış Kurum Görüşleri

EK-21 Ballı Deresinden Su Kullanımı İle İlgili DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’nün Görüşü

EK-22 Ölçeksiz Çökeltim Havuzu Planı

EK-23 Halkın Katılım Toplantısı Gazete İlanları

EK-24 Nihai ÇED Raporu İzleme Raporları Formu

EK-25 Balık Geçidi Çizimi

EK-26 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejantı ve Plan Hükümleri

EK-27 Topçuoğlu Madencilik San. Ve Tic. Ltd. Şti. Adına Büro Tescil Belgesi ve Yeterlilik

Belgesi

taŞlikaya nİhaİ Çed raporu

Documents