1.GRGnmz dnyasnn en nemli sorunlardan biri de hzla artan dnya nfusudur. FAO'nun raporlarna gre her yl insanlara 15-20 milyon ton gda maddesi gerekmektedir. Dnyann yzlm snrl olduundan bu ihtiyac karlayacak retim iin yeni alanlarn tarma almas mmkn deildir.Mevcut alanlardan daha fazla retim yaplabilmesi iin tarm ilalar bugn btn dnyada kullanlmasndan vazgeilemeyecek maddeler olarak kabul edilmektedir. Dnyada tarm ilac retimi 3 milyon ton civarnda, yllk sat tutar ise 25-30 milyar dolar arasnda deimektedir. Dnya Pestisit pazar 1998 de 1993'e gre % 2.5 luk yllk byme ile 31 milyar dolara ulamtr. Trkiye de ise 1999 sonu itibariyle 2000 e yakn ruhsatl ila olup bunlar ierisinde yer alanteknik madde says 300 civarndadr. Bunlarn 16 tanesi lkemizde retilmekte olup, dierleri ithal edilmekte veya hazr ila olarak lkemize girmektedir. Yllk Pestisit satnn 250 M $ civarnda olduu lkemizde birim alana kullanlan ila miktar gelimi lkelere gre ok dk dzeyde kalmaktadr. Trkiye'ye kyasla Fransa ve Almanya'da 9, talya'da 15, Hollanda'da 35, Yunanistan'da 12, Belika'da 21, ABD de 15, svire ve Japonya'da 17kat daha fazla ila tketilmektedir. Trkiye'de ila kullanm daha ok polikltr tarmn yapld Akdeniz ve Ege blgelerinde younlamaktadr.Entegre tarmn balatlmasna ynelik gl giriimler, srdrlebilir tarma ulalmas bakmndan acilen gereklidir. Dnyada Entegre rn Ynetimi hareketleri, evreyi ve insan tek bir sistem olarak gren (holistik) iftilik yaklamn vurgulamaktadr. Tm ktalarda kltrel uygulamalar (rn. bitki rotasyonu, zararl izleme) ile biyolojik,biyoteknolojik ve kimyasal Bitki Koruma ilalarn bir arada ieren Entegre Mcadele giriimleri Bitki Koruma rnlerinin kullanmn, gvenli ve evreye saygl hale getirmek iin takip edilmesi gereken yoldur. Sektrn global derneitarafndan balatlp desteklenen zel Gvenli Kullanma Projelerinin hedefi budur. Bu amala GCPF, dnya apnda yeni ve srdrlebilir zmlerin uygulamasn glendirmek zere kamu-zel ortakln kurmaya ve uluslararas kurumlar, hkmetler ve resmi olmayan kurumlar ve dier taraflar ile diyalogda bulunmak iin aba gstermektedir. Gnmz dnyasnn en nemli sorunlarndan biri de hzla artan dnya nfusudur. nk, dnya nfusu gittike artmasna karn dnyann yzlm deimemektedir. Hatta erozyon, yeni yerleim yerlerinin almas, yeni fabrikalar kurulmas gibi nedenlerle tarma elverili alanlar giderek azalmaktadr. Dier taraftan, FAO'nun raporlarna gre, halihazrdaki dnya nfusunun % 40' yeterli derecede beslenememekte, hatta ala bal nedenlerle her yl 20 milyon insan lmektedir. Yine FAO'nun raporlarna greher yl, bata tahl olmak zere bu insanlara 15-20 milyon ton gda maddesi gerekmektedir. Dnyann yzlm snrl olduundan bu ihtiyac karlayacak retim iin yeni alanlarn tarma almas mmkn deildir. O halde yaplacak i, birim alandan elde edilecek rn miktarn arttrmaktr. Bunun iin de modern tekniklerin ve girdilerin kullanlmas bir zorunluluktur. Tarm ilac da bu girdilerin banda gelmektedir. Bugn tarm ilac kullanlmadan retim yaplmas halinde, rn miktarnda ortalama % 65 orannda kayp olmaktadr.Baz hastalk ve zararllara kar son yllarda bulunan dayankl eitler yine de gerekli sonucu salayamamtr. Ayrca gbreleme, sulama, toprak ilemesi vb. verimi arttrc kltrel yntemler baz bitkilerde hastalk ve zararllarn daha da artmasna neden olmutur. Bu sebeplerden dolay, tarm ilalar bugn btn dnyada kullanlmasndan vazgeilemeyecek maddeler olarak kabul edilmektedir.10

2 -PESTSTLER ve DEPOLANMALARIPestisit, tarm rnlerine veya hayvansal gdalara; retim, hasat, depolama ve tama esnasnda zarar veren herhangi bir zararly (yabanc ot dahil) kontrol etmek veya bunlarn zararlarn nlemek zere uygulanan veya hayvanlarn vcutlarnda bulunan herhangi bir bcek veya zararlnn kontrol amacyla hayvanlara uygulanan madde veya madde karmlardr.12.1 PESTSTLERE AT TANIMLARPestisit: Zirai mcadele aratrma ve uygulamalarnda kullanlan her trl kimyasal madde ve preparat, Aktif Madde: Pestisit ve benzeri maddeler iinde bulunan ve hastalklar, zararllar ile dier etmenler zerine biyolojik etki yapan maddeyi,Teknik Madde: Pestisit ve benzeri maddeler iinde belirli oranda aktif madde bulunan safiyeti yksek maddeyi, Formlasyon veya Preparat: Aktif madde ile birlikte inaktif yardmc ve dolgu maddelerinin ilavesiyle uygulanabilir hale getirilmi karm,Pestisit Benzeri Maddeler: Pestisit gibi kullanlan veya bir ksm bu kapsama giren; biyopreparatlar, bcek ve bitki geliim dzenleyicileri, feromonlar ve dier cezbediciler, beslenmeyi engelleyiciler, repellentler, tuzaklar, fizyolojik hastalklarn tedavisinde kullanlan preparatlar ve benzeri maddeleri, Akarisit: Krmz rmcek ilacn, Akut etki: Deri, solunum veya azdan yksek miktarda bir defada alndnda grlen ani etkiyi,Antidot: Bir kimyasaln etkilerinin bir ksmnn vaya tamamnn olumasn engelleyen maddeyi,Fungisit: Funguslar (mantarlar) ldren ilalar, Herbisit: Yabanc ot mcadele ilalarn,nsektisit: Bcek ilalarn,Kolinesteraz: Vcutta asetilkolin dengesini salayan enzimi,Kronik etki: Deri, solunum veya azdan alndnda grlen uzun sreli devamllk etkisiniLC50: (Eng. Lethal Concentration) Denek hayvan grubunun %50sini ldrmeye yetecek konsantrasyon miktarn (mg/lt),LD50: (Eng. Lethal Dose) Denek hayvan grubunun %50sini ldrmeye yetecek dozu (mg/kg),Mollussisitler: Yumuaka ilalarn,Nematisit: Nematod (kurtuk, solucan) ilalarn,Rodentisit: Kemirgenlere kar kullanlan ilalarToksisite: Kimyasal maddelerin canl organizmalara (biyolojik sistem zerine) olan zehirli, zararl, olumsuz etkileri, ifade etmektedir. 12.2 PESTSTLERN GENEL ZELLKLERGenel olarak zirai ila yapmnda kullanlan aktif maddeler bitkilere dorudan uygulanmazlar, baz yardmc maddeler ile kartrlarak kullanlrlar. Bu karma formulasyon ad verilir. Toksik etkili aktif maddelerin baz yardmc maddeler ile kartrlarak kullanlmasnn amac daha emniyetli, insan ve evre sal asndan daha az zararl ve ekonomik kullanm salamaktr.la formlasyonunun iinde: 1. Etken madde veya aktif madde2. Yardmc maddeler3. Emlgatrler4. Dolgu maddeleribulunmaktadr. Bu maddeler; kat ve sv ila formlasyonlar iin ayr ayr zelliklerde olmaktadr.Toksik zellik gsteren bir maddenin pestisit olarak kullanlabilmesi iin aadaki zellikleri tamas gerekmektedir.1. Biyolojik olarak aktif olmal,2. Etkili olmal,3. Gvenilir olmal,4. Yeteri kadar kararl (stabil) olmal,5. Kullanclar, tketiciler ve nc ahslar asndan gvenilir olmal,6. Besi hayvanlar asndan gvenilir olmal,7. Yaban hayatna ve faydal organizmalara zararl olmamal,8. evre iin kabul edilebilir olmaldr.Bir formulasyonda bulunmas gereken zellikler Birlemi Milletler Gda ve Tarm rgt (FAO) ve Dnya Salk rgt (WHO) tarafndan belirli esaslara balanm ve bu zelliklerin tayin edilebilmesi iin de standart metotlar gelitirilmitir.12.3 PESTSTLERN SINIFLANDIRILMASIPestisitler; grnlerine, fiziksel yaplarna, formulasyon ekillerine, etkiledikleri zararl ve hastalk grubu ile bunlarn biyolojik dnemine, ierdikleri aktif madde cins ve grubuna, zehirlilik derecesine ve kullanm tekniine gre ok deiik ekillerde snflandrlabilirler.Pestisitlerin snflandrlmasnda; etkili olduklar zararl grubuna ve formulasyon ekillerine gre olan snflandrma daha yaygn olarak kullanlmaktadr. Formulasyon ekillerine Gre Snflandrmaa) Toz ilalar (Dust)b) Islanabilir toz ilalar (WP)c) Emlsiyon konsantre ilalar (EC veya EM)d) Solsyon konsantre ilalar (SC)e) Suda znebilir toz ilalar (SP)f) Yazlk ve klk yalarg) Granller (G)h) Peletleri) Tabletlerj) Toz tohum ilalark) Sv tohum ilalarl) Aerosollerm) Zehirli yemlern) Kapsl ekli verilmi formulasyonlaro) Akc konsantreler (FC)p) Kuru akkanlarKullanldklar Zararl Grubuna Gre Snflandrmaa) Bcekleri ldrenler (nsektisit)b) Funguslar (mantarlar) ldrenler (Fungusit)c) Funguslarn faaliyetini durduranlar (Fungustatik)d) Yabanc otlar ldrenler (Herbisit)e) rmcekleri ldrenler (Akarisit)f) Bakterileri ldrenler (Bakterisit)g) Yaprak bitlerini ldrenler (Afisit)h) Kemirgenleri ldrenler (Rodentisit)i) Nematodlar ldrenler (Nematosit)j) Salyangozlar ldrenler (Mollussisit)k) Algleri ldrenler (Algisit)l) Kular ldren veya karanlar (Auensit)m) Karclar (Repellent)n) ekiciler (Atrakant) 1 2.3.1 NSEKTSTLERTarmsal retimde zararl bcek ve haerelere kar kullanlan zirai ilalar insektisitler olarak adlandrlmakta ve insan sal iin ciddi tehlike oluturmaktadr. Bugn Trkiye'de ve dnyada kullanlan insektisitler ADR ynetmeliine gre;Snf 3 Alevlenir Sv-Zehirli,Snf 9 evre in Tehlikeli Madde (kat/sv)Snf 5.1 Oksitleyici (sv/kat) ve,Snf 6.1 Zehirli Sv (sv/kat) olmak zere bir ok UN numarasna sahip tehlikeli maddeler bulunmaktadr.Olduka eitlilik gsteren ve tehlikeli kimyasal bileikler ieren bu ilalarn tamam deniz kirleticidir ve ADR hkmlerine gre bu rnlerin tad aralarda rnlerin kaza sonrasnda ime sularna, kanalizasyona ve denize karmasn engelleyecek emdirici tehizatlarn, tayc personel ve mdahalede bulunanlarn korunmas amacyla plastik eldiven ve giysilerle birlikte gz ve yz maskesi kullanlmas zorunludur.22.3.2 FUNGUSTLER/HERBSTLERGenellikle Snf 6.1 Zehirli Sv (sv/kat)olarak gruplandrlan fungusitler ve herbisitler tarmsal retimde youn bir ekilde kullanlmaktadr. Karayollarnda bu rnlerin tanmas ADR hkmlerine balanmtr.Fungusitler UN2588 Pestisit, Kat,Zehirli olarak snflandrlabilecei gibi ierdii kimyasal bileie ve formuna bal olarakUN2810 Zehirli Sv, Organik olarak snflandrlabilmekte, hatta yine ierdii kimyasal bileiin varlndan tr UN2929 Zehirli Sv, Alevlenir Organik olarak da snflandrlmaktadr. 22.3.3 HERBSTLER/AKARASTLERYabanc ot, rakip ve istenmeyen bitkilerin kontrol veya ldrlmesi iin kullanlan zirai ilalar Snf 6.1 olarak snflandrlarak Pestisit, Sv, Zehirli veya Zehirli, Kat, Organik olarak adlandrlmaktadr.Hemen hemen tm herbisitler UN2811 ve UN2902 numaralaryla snflandrlmtr ve deniz kirletici olarak bilinirler. Bu rnlerin tanmasnda ADR kurallaryla birlikte zel hkmlerin de uygulanmas gerekmektedir ve her rn iin zel hkmlerle ilgili olarak ADR Vol.II kitapna gre tama ve koruma kurallar uygulanmaldr. 22.3.4 NEMATOSTLERBitkilerde beslenen ve zarar yapan organizmalara bitki paraziti nematodlar ad verilir. Bitkilerle beslenen ve zarar yapan bu parazit nematodlar 0.2-5 mm boylarndadr ve bunlara kar nematosit kimyasal ilalar kullanlr.Olduka pahal olan bu ilalar ayn zamanda zehirli ve yanc kimyasal maddeler ihtiva etmektedir. Snf 6.1 kapsamna giren nematositler, UN3279 Organofosfor Bileii, Zehirli, Alevlenir ve UN2783 Organofosfor Pestisit, Kat, Zehirli olarak snflandrlmtr. 22.3.5 BTK GELM DZENLEYCLERBitkilerin gelimesinde rol oynayan Oxinler, Sitokininler, Gibberellinler, Etilen ve ABA gibi hormonlardan bazlar tehlikeli madde snfna girmektedir. Bu ilalarn bir ksm Snf 6.1kapsamnda UN2810 Zehirli Sv, Organik olarak, bir ksm da Snf 8 kapsamndaUN3265 Andrc, Sv, Asidik, Organik olarak snflandrlmaktadr.Bu rnler dier zirai ilalar gibi karayollarnda zel hkmleriyle birlikte ADR hkmlerine uygun ekilde ambalajlanmal, depolanmal ve tanmaldr. 2

2.3.6 GBRELERTarm sektrnde kullanlan metan-sodium gibi tehlikeli madde ieren baz gbreler Snf 8 kapsamnda asidik veya bazik durumlarna greUN3265 Andrc, Sv, Asidik, Organik veUN3266 Andrc, Bazik,Organik olarak snflandrlmtr. 2

3. TOPRAKSIZ TARIMDA KULLANILAN KMYASAL MADDELERSlfrik asit:Halk arasndaki ismiyle Zacya. Renksiz, kokusuz, ya grnmnde bir maddedir. Ticari sat ekli genelde %96-98'liktir. Tahminimce topraksz tarmda kaplar ve dier aletleri temizlemede kullanlr. ok tehlikeli ve alrken ok dikkat gsterilmesi gereken bir maddedir.Konsantre (% 96 lk) hali, eker, pamuklu kuma ve deri gibi organik maddeleri paralar ve bu paralanma sonucunda kmrleme meydana gelir. Yani bu maddeleri yakar. Vcuda temas ettiini hissettiiniz anda (nk vcuda dediini belli bir sre sonra hissedersiniz) dedii yeri bol su ile ykayp, yemek sodas veya amar sodas ile ntralize edip tekrar su ile alkalamalsnz. Gzler hari)ildiinde derhal bol su ve magnesiumoksit iirilerek asit ntrletirilmelidir. ildiinde midede hayati tehlikede yanklara neden olur. Mutlaka bir salk kuruluuna bavurulmaldr.Su ile kartrlrken ok dikkat edilmelidir. (Mesela % 96 lk asidi seyreltirken). Su ile birletiinde exodermik bir reaksiyon olur.Yani evreye bol s verir ve bu s suyu buharlatrd iin patlama eklinde olur. Bunun iin hi bir zaman slfrik asit zerine su dklmemelidir.Seyreltme ilemi; suya, asit yava yava ilave edilerek yaplmaldr.SLFRKAST LE ALIILIRKEN MUTLAKA KORUYUCU GZLK KULLANILMALIDIR.Slfrik asit % 10 luk konsantrasyonda da pamuklu elbiselerinizi deler. Delikleri de ancak elbiseniz ykandktan sonra fark edersiniz. Pipetle slfrik asit ekecekseniz mutlaka puar(balon) kullanlmal, asit asla ve asla azla ekilmemelidir. Bu kural dikkate almadnzda asit aza kaarsa, ok uzun sren ve iyilemesi ok zor olan az yanklar oluur.Slfrik asit cam veya plastik (iyi kalite) kaplarda saklanmaldr. Asla metal kaplarda saklanmamaldr. Bu konuda deneyimi olmayan kiiler % 10-15'lik slfrik asit ile almal veya slfrik asitten uzak durmaldr. evre ve insan sal iin ok zararl bir maddedir.Nitrik asit:Halk arasndaki ad ile KEZZAP. Bu da slfrik asit gibi ok kuvvetli ve yakc bir asittir. Saf halde iken (% 100 lk) ienin zerinde sar-kahverengi buharlar (azot gazlar) bulundurur. Bu gazlar ok zehirlidir. Piyasa da genelde % 65 formlar satlr. Bu formunun zerinde de azot buharlar oluur.ienin kapan atnz anda dahi koku (gazlar) solunum sisteminizi tahri eder. ok kuvvetli bir oksidasyon maddesi olduundan odun, saman,pamuklu kuma ve deriyi derhal yakar. Asidin dedii yer hemen bol su ile ykanmal, asit buharlar solunum yolu ile alnd ise, hemen ak havaya klmaldr. Vcut derisini, (el-ayak) gzleri ve mide mukozasn ok kuvvetli yakar.Buharlarnn teneffs edilmesi akcierleri ve solunum yollarn tahri eder, hatta boulmalara neden olabilir. (Azotmonooksit ve Azotdioksit) Deriye temas ettiinde sar bir renk oluturarak deriyi yakar. Kuvvetli bir asit olduu iin slfrik asit gibi plastik veya cam kaplarda saklanmaldrSodyum hidroksit: (Kostik)ok kuvvetli bir alkalidir. (Baz) Ticarette pul (payet) veya boncuk eklinde satlmaktadr. Nem ekici bir maddedir. Akta brakldnda talar.Marketlerden lavabo a diye aldmz maddelerin bir ksm kostiktir. Lavaboda ki yalar sabunlatrarak sistemi aar. Genelde sudaki zeltisi kullanlr. Payet haldeki formu deri ile temas ettiinde derideki rutubet ile birleerek deriyi tahrieder.Suyla temas ettiinde darya s salar. Bu s ok kuvvetlidir. Metal kaplar (alminyum) eritecek dzeye ular. Bunun iin kat kostik alminyum ve inko kaplarda su ile temas ettirilmemelidir. zme ilemi plastik veya paslanmaz elik kaplarda yaplmaldr. Alminyum kap kullanacaksanz, az kostik bol su ile almalsnz.38 B lik bir zeltiyi asla alminyum kapta yapmayn. Deriyi, gzleri ve deri mukozasn ok kuvvetli tahri eder. Deri ile temas ettiinde, deri bol su ile ykanmal ve sirke veya seyreltik asetik asit ile alkalanmaldr.Amonyum nitrat:Azotlu bir gbre olduu gibi patlayc olarak da kullanlr. Ani ve hzl bir ekilde stldnda patlar. Patlama amonyum nitratn konsantrasyonu, stma scakl ve basn ile doru orantldr. AB lkelerinde gbre olarak kullanlan amonyum nitratn konsantrasyonu bizde kullanlana gre daha dktr.Bizim amonyum nitrat gbresinin patlama riski daha fazladr. Amonyum nitrat ile allrken ve depolanrken sdan ve yanc maddelerden (benzin-LPG) uzak durulmaldr. Yanc maddeler ile beraber depolanmamaldr. Gzleri,deriyi ve solunum sistemini tahri eder. Suda yaayan canllar iin toksik etkisi vardr.22 Nisan 2004 ylnda Kuzey Korede amonyum nitrat ykl bir tren ile petrol rn ykl bir dier trenin arpmas sonucu kk bir atom bombas iddetinde bir patlama meydana gelmitir. Patlama sonucunda 154 kii lm. Yine Fransann Toulouse kentinde bir gbre fabrikasndaki silonun ar snmas sonucu 300 tonluk silo havaya umu ve 29 kii lm. Ar scaklktan anlalan 200-250 C 'ler . Amonyum nitrat iin daha fazla yazmaa gerek var m?Amonyum slfat:Tehlikesiz bir maddedir. Yiyecek katk maddesi olarak kullanlr.Sudaki zeltisi hafif asidiktir. Sodyum nitrit ile oda scaklnda dahi reaksiyona girerek alevlenir hatta patlayabilir. Artma tesislerinde bakteri kltr elde etmede de kullanlrPotasyum nitrat:Renksiz, kristal veya beyaz toz halinde bir maddedir. Ergime scaklna (334 derece) kadar stldnda bnyesindeki oksijeni brakarak potasyum nitrite dnr.Potasyum nitrat eriyii (334 derecede) karbon, kkrt ve organik maddeler ile patlama eklinde reaksiyona girer. Potasyum nitrat scak suda (40-50 derece) daha kolay znr. Yiyecek madde sektrnde bozulmay geciktirmek iin kullanlr.Potasyum nitrat ile muamele edilen etler uzun sre krmz kalr.Bu madde kendisi yanc deildir, fakat yanmay tetikleyen bir maddedir. Deri ve gzlere dedirilmemelidir. Dedii yer bol su ile ykanmaldr.Potasyum slfat: Deriyi hafif tahri eder. Ac ve tuz lezzetindedir. Diyet tuzu olarak da kullanlR, renksiz ve saydam bir maddedir. Suda iyi znr. Tehlikesiz kimyasallar snfndandr. Yanc deildir. 6600mg/kg m zehirler.Potasyum klorr: Tuz lezzetindedir.Teneffs edilmesi ve yutulmas halinde zararldr. Yanc maddeler ile kartrldnda zararldr. Tpta kullanlr.Kalsiyum nitrat: Tahri edici bir maddedir. Yanma eilimindedir.Kalsiyum klorr: Hafif tahri edici bir maddedir. Kuvvetli bir nem ekicidir. Bu zelliinden dolay bir ok sektrde nem ekici olarak kullanlr. Avrupa birliinde yiyecek katk maddesi olarak da kullanlr.Borik asit: Tehlikesi olmayan bir maddedir. Zayf asitler snfndandr. Konservasyon maddesi olarak kullanlr.Nkleer santrallerde basnl su reaktrlerinde kullanlr. Beyaz kristal veya toz formundadr. Yanc deildir. 100 derecenin zerinde stldnda zehirli gazlar karr.Borik asit teneffs edildiinde, veya az yolu ile alndnda, solunum sistemini, gzleri ve deriyi tahri eder. Ayn zamanda %1-2 zeltileri gz banyosu olarak da kullanlr. Ekimsi bir tad vardr.Boraks: Tinkal ve sodyumborat olarak da bilinir. Borik asidin hammaddesidir. Sabun ve amar tozu imalinde kullanlr. Boraks deri ve gz ile temas ettiinde veya ince tozlar teneffs edildiinde yanmalara neden olur. ildiinde mideyi ve solunum yollarn tahri eder. ok miktarlarda alnrsa ldrc olur.Demir slfat: Sala zararl bir maddedir. Kanalizasyonlarda ve artma tessislerinde koku giderici olarak kullanlr.inko slfat: nsan sal ve evre iin zararl bir maddedir. Direk temasda gz ve deriyi tahri eder. Yanc deildir. Yangnlarda zehirli kkrt oksit gazlar karr. % 0,1-0,5 lik zeltisi gz yanmalarnda gz suyu olarak kullanlr.Monopotasyum fosfat: Istldnda potasyum hidrojen fosfata dnerek dar s (exoterm) verir. Toksitesi daha tam olarak bilinmemektedir. Tehlikesiz kimyasallar snfndandr. 4640mg/kg zehirlidir.Magnesiumslfat: Ac tuz olarak da bilinir. Beyaz kristal veya toz formunda yanc olmayan bir maddedir. Istldnda korrosiv ve toksik buharlar oluturur. Tehlikesiz bir maddedir. Tpda da kullanlr. Gzlerden uzak tutulmaldr.Bakr slfat: Halk arasndaki ismi Gzta. evre ve salk iin zararl bir maddedir. Tad acdr ve suda yaayan organizmalar iin zehirli bir maddedir. 300mg/kg zehirlidir.3Pestisit retimi yaplan iyerlerinde kullanlan solventler parlayc ve patlayc nitelikte olduundan depolama artlar i sal ve gvenlii ile evre ynnden byk nem tamaktadr. Solvent tanklarnda meydana gelebilecek bir patlama veya yangn, tank sahasndaki dier tanklar etkileyip byk kazalara ve ciddi evresel sorunlara neden olabilir.Bu durum gz nnde bulundurularak, kullanlan solventlerin depolama ve aktarm sistemlerinde salk, gvenlik ve evre ynnden alnacak idari ve teknik nlemlere titizlikle uyulmaldr. Pestisit retiminde kullanlan hammaddeler ile mamul maddelerin konulduu bidon, varil vb. kaplar kullanm sonras imha edilmelidir, hurdaclar tarafndan toplanmamal ve yeniden kullanlmak zere satlmamaldr. Sz konusu kontamine bidon, varil vb. kaplarn uygun olmayan koullarda temizlenmesi ve herhangi bir iyerine satlmas ciddi olarak ele alnmas gereken bir sorundur. Kontamine kaplar szde temizlenmi olarak gda maddesi tamasnda dahi kullanlmaktadr. Bu durum varil, bidon vb. depolama ve tamada kullanlan kaplarn etiketlenmesi hayati nem tamaktadr.

3.1 GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLII TRK GIDA KODEKS PESTSTLERN MAKSMUM KALINTI LMTLER YNETMEL Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlnn birka deiiklie uram olan Resmi Gazete 28517 sayl TRK GIDA KODEKS PESTSTLERN MAKSMUM KALINTI LMTLER YNETMEL vardr.Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlndan:TRK GIDA KODEKS PESTSTLERN MAKSMUM KALINTILMTLER YNETMELBRNC BLMAma, Kapsam, Dayanak ve TanmlarAmaMADDE 1 (1) Bu Ynetmeliin amac; bitkisel ve hayvansal gdalarda bulunmasna izin verilen pestisitlerin maksimum kalnt limitlerinin uygulama usul ve esaslarn belirlemektir.KapsamMADDE 2 (1) Bu Ynetmelik, pestisitlerin taze, ilenmemi, ilenmi veya kompozit bitkisel ve hayvansal gdalarda bulunmasna izin verilen maksimum kalnt limitlerini ve bu limitlerin uygulama esaslarn kapsar.(2) Bu Ynetmelik, gda dnda retilen rnleri, bitki oaltm materyallerini, aktif maddelerin ilgili mevzuat erevesinde onaylanmas srasndaki testlerini kapsamaz.DayanakMADDE 3 (1) Bu Ynetmelik, 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayl Veteriner Hizmetleri, Bitki Sal, Gda ve Yem Kanununun 21 inci, 22 nci, 23 nc, 24 nc, 31 inci, 32 nci ve 34 nc maddelerine dayanlarak hazrlanmtr.TanmlarMADDE 4 (1) 5996 sayl Kanunun 3 nc maddesindeki tanmlara ilave olarak ikinci fkrada yer alan tanmlar da geerlidir.

(2) Bu Ynetmelikte geen;a) Aktif madde: Hastalklar, zararllar ve yabanc otlar ile dier etmenler zerine asl biyolojik etkiyi yapan maddeyi,b) Bakanlk: Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanln,c) leme faktr: lenmi rndeki pestisit kalnt miktarnn o ileme tabi tutulacak rndeki kalnt miktarna orann,) yi tarm uygulamalar (GAP-Good Agricultural Practice): Uygulamann yapld iklim blgesinde, ruhsatl bitki koruma rnlerinin; gdalarn retimi, tanmas, datm ve ilenmesi aamalarnda zirai mcadele prensiplerine uygun olarak gvenli kullanm, beklenen etkinin olumasn salayacak ekilde, minimum miktarda kullanlmasnn ve bylece oluacak MRL deerlerinin minimum dzeyde olmasnn salanmasn,d) Kabul edilebilir gnlk alm miktar (ADI Acceptable Daily Intake): Toplumdaki ocuk veya domam bebekler gibi hassas gruplar da dikkate alarak, deerlendirme srasndaki mevcut bilgiler nda tketiciye fark edilebilir herhangi bir salk riski tekil etmeyen, bir bireyin vcut arl esas alnarak tm yaam boyunca gdalarla gnlk olarak alabilecei madde miktarn,e) Maksimum kalnt limiti (MRL Maximum Residue Level): yi tarm uygulamalar ve ADI deerleri temel alnarak belirlenen en yksek pestisit kalnt limitini,f) Pestisit : Zirai mcadele uygulamalarnda kullanlan her trl kimyasal maddeyi,g) Pestisit kalnts: Ek-1de belirtilen rnlerde zirai mcadele amal kullanlan aktif maddeler, bunlarn metabolitleri veya paralanma veya reaksiyon rnlerini,) Tespit limiti (LOD-Limit of Determination): Analitik olarak tespit edilebilen geerli klnm en dk limiti, ifade eder.KNC BLMMaksimum Kalnt Limitleri ve Uygulama EsaslarMaksimum kalnt limitleriMADDE 5 (1) Pestisitlerin maksimum kalnt limitleri ve bu limitlerin uygulanaca rnlere ilikin tablolar ile bu tablolarn aklamalar aada gsterilmitir.a) Bu Ynetmelikte yer alan bitkisel ve hayvansal rnlere ait gruplar ve tanmlamalar Ek-1de gsterilmitir.b) rnlere ait kod numaralar, MRLnin uygulanaca rn gruplar, bu gruplarda yer alan rnler, rnlerin bilimsel adlar, benzer rnler ve rnlerin MRL deerlendirmesine tabi tutulacak ksmlar Ek-1de tanmlanmtr.c) Bu Ynetmelik kapsamndaki MRLler Ek-2 ve Ek-3te gsterilmitir.) Trkiyede, 25/3/2011 tarihli ve 27885 sayl Resm Gazetede yaymlanan Bitki Koruma rnlerinin Ruhsatlandrlmas Hakknda Ynetmelik hkmlerine gre ruhsatlandrlm olan pestisitlerin kabul edilebilir maksimum kalnt limitleri ile mezkr Ynetmeliin 7 nci maddesi gerei geici olarak en fazla iki yl sre ile geerli olmak zere tavsiyesi uygun grlen pestisitlerin kabul edilebilir maksimum kalnt limitleri Ek-2de gsterilmitir.d) Ek-2de yer alan blmlerden;1) Blm 1de, Bakanlk tarafndan deerlendirmeleri tamamlanm olan pestisitlerin rn veya rn gruplarndaki maksimum kalnt limitleri listesi,2) Blm 2de, Bakanlk tarafndan gzden geirilen ve zerinde deerlendirmeleri devam eden pestisitlerin rn veya rn gruplarndaki maksimum kalnt limitlerine ait geici liste,3) Blm 3te, Bakanlk tarafndan deerlendirmeleri tamamlanm olan yasakl pestisitlerin rn veya rn gruplarndaki maksimum kalnt limitlerine ait liste,4) Blm 4te, Bakanlk tarafndan geici olarak tavsiyesi uygun grlen pestisitlerin rn veya rn gruplarndaki maksimum kalnt limitleri ve geerlilik srelerine ait liste,gsterilmitir.e) Ek-3te, Avrupa Birliinin ilgili mevzuatnda yer alan rn gruplarndaki pestisitler iin maksimum kalnt limitleri gsterilmitir.f) Ek-3te yer alan blmlerden;1) Blm 1de, Avrupa Birlii tarafndan deerlendirilmesi tamamlanm olan pestisitlerin rn veya rn gruplarndaki maksimum kalnt limitleri listesi,2) ki alt blmden oluan Blm 2nin; Blm 2Asnda, Avrupa Birlii tarafndan deerlendirmesi devam eden pestisitlerin rn veya rn gruplarndaki maksimum kalnt limitlerine ait geici liste; Blm 2Bsinde, Avrupa Birlii tarafndan deerlendirmesi devam eden pestisitlerin Blm 1de yer almayan rn veya rn gruplarndaki maksimum kalnt limitlerine ait geici liste,3) Blm 3te, riskli olmad iin MRL belirlenmesine ihtiya duyulmayan pestisitler, gsterilmitir.Uygulama esaslarMADDE 6 (1) Pestisitlerin maksimum kalnt limitlerine ilikin uygulama esaslar aada gsterilmitir.a) Ek-2de yer alan pestisitler sadece mezkr ekte belirlenen rn veya rn gruplar iin geerlidir.b) Ek-2nin Blm 2sindeki pestisitlere ait geici MRLler Bakanlk tarafndan yaplacak deerlendirme sonucunda Ek-2 Blm 1 veya Blm 3e alnr.c) Trkiyede retilen bitkisel rnlerde Ek-2de yer alan maksimum kalnt limitleri, hayvansal rnlerde ise sadece Ek-2deki pestisitler iin Ek-3de yer alan maksimum kalnt limitleri kullanlr. Ek-2 ve Ek-3de yer almayan pestisit ve rnler iin ise MRL deeri 0,01 mg/kg olarak kabul edilir.) thal edilen bitkisel ve hayvansal rnlerde Ek-3, Ek-3te yer almayan pestisit ve rnler iin Ek-2 dikkate alnr. Ek-2 ve Ek-3te yer almayan pestisit ve rnler iin MRL deeri 0,01 mg/kg olarak kabul edilir.d) Ek-1de yer alan rnler;1) Ek-2 veya Ek-3te yer alan rnler iin bu eklerde belirtilen MRLlerin,2) Ek-3 Blm 3 hari olmak zere, Ek-2 veya Ek-3te MRLleri belirlenmemi rnler iin 0,01 mg/kgn almas,durumunda piyasaya arz edilemez.e) Bu Ynetmelikte belirtilen MRLleri karlamayan pestisit kalnt deerine sahip ilenmi veya kompozit bir rn, MRLleri drlmek zere, kendisiyle ayn veya dier rnlerle kartrlarak veya ilenerek piyasaya arz edilemez.NC BLMleme Faktrleme faktrnn belirlenmesi ve uygulanmas ile ilgili esaslarMADDE 7 (1) Ek-1de yer alan rnlerin ilenmesiyle elde edilen rnlerin MRLleri deerlendirilirken, uluslararas kabul grm metotlara gre yaplm almalar sonucunda belirlenmi ileme faktrleri kullanlr.(2) leme faktr, ileme teknolojisine bal olarak her bir aktif madde iin ayr olarak belirlenir.(3) yi tarm uygulamalar (GAP) sonucunda elde edilen rndeki pestisit kalnts, LODye eit ise ileme teknolojisine tabi tutulan rn iin ileme faktr 1 (bir) olup, bu rnlerde ilenmemi rnler iin belirlenen MRL deerleri geerlidir.(4) Birinci ve nc fkralarda belirtilen haller dnda; ileme faktrnn belirlenmesine gerek duyulduunda Bakanlka aadaki esaslar dikkate alnr.a) lenmi rnn beslenmedeki nemi ve tketim miktar.b) leme teknolojisine tabi tutulacak rndeki kalnt miktar.c) Aktif maddenin veya ilgili metabolitlerinin fiziko-kimyasal zellikleri.) rnn ilenmesi sonucunda toksik metabolitlerin oluma ihtimali.DRDNC BLMeitli ve Son HkmlerNumune alma ve analiz metotlarMADDE 8 (1) Bu Ynetmelik kapsamnda, kontrol amacyla numune alma ilemi, gdalarda pestisit kalntlarnn resm kontrol iin numune alma metotlar ilgili mevzuata gre, analizi ise uluslararas kabul grm analiz metotlarna gre yaplr.dari yaptrmlarMADDE 9 (1) Bu Ynetmelie aykr davrananlar hakknda 5996 sayl Kanunun ilgili maddelerine gre idari yaptrm uygulanr.Uyum zorunluluuGEC MADDE 1 (1) Bu Ynetmeliin yaym tarihinden nce faaliyet gsteren gda iletmecileri, 1/7/2012 tarihine kadar bu Ynetmelik hkmlerine uymak zorundadr. Bu tarihe kadar ilgili mevzuat hkmlerinin uygulanmasna devam olunur.YrrlkMADDE 10 (1) Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.YrtmeMADDE 11 (1) Bu Ynetmelik hkmlerini Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakan yrtr. 4

4 -NSAN VE EVRE SALIINA ETKLER VE ALINACAK NLEMLERPestisitler toksikolojik adan ok deiik ekillerde snflandrlabilmektedir. Aada bu snflandrmalara bir rnek verilmitir. rnekte pestisitler insan ve scakkanl hayvanlara zehirlilik bakmndan drt snfa ayrlmtr:Tablo1. Pestisit SnflarSIVI LALARKATI LALAR

Az yoluyla LD50 deeriDeri yoluylaLD50 deeriAz yoluyla LD50 deeriDeri yoluylaLD50 deeri

OK ZEHRL

1000 mg/kg

Tablodaki deerler, sanlarda akut deerleri cinsinden verilmitir.Bir pestisit kimyasal bir madde ya davirsveyabakterigibi biyolojik bir ajan olabilir.Kimyasalpestisitlerin ou hedef organizmaya sekin etkinlik gsteremedikleri iin hedef organizma dndaki organizmalarda da eitlihastalklarayol aar hatta ldrc olabilirler. Birok pestisit insanlar iin de zararldr. Kullanldklar canllarn yiyecek eklinde insanlar tarafndan kullanlmalar sonucunda insanlarda yaygn hastalklara ve istenmeyen skntl durumlara sebep olurlar. Kimyasal pestisitlerin ve etken maddelerinin akuttoksiketkileri vardr.Karbamatlar,organofosfatlarve klorlanm hidrokarbonlar ieren birok pestisit genetoksik etkiye sahiptir. Tarm ile uraan ve pestisite maruz kalan insanlarda yaplan almalarda bu bireylerde yapsal ve saysalkromozom anomalileriile karde kromatid deiiminde artmalar gzlenmitir.Pestisitlerin kronik etkisine maruz kalan tarm iilerinde birok genetik hasarn yan srakaracier,bbrekve kaslarda bozukluklar grlmtr. Pestisitin canllar zerindeki etkisi fetal yaamdan itibaren balamaktadr. Bu ilalarplasentadanfetsegemekte ve bunun sonucu olarak dkler, hiperpigmente ve hiperkeratatik ocuk doumlar grlmektedir. Yaplan hayvan deneylerinde ise radyoaktif olarak iaretlenip anneye verilen pestisitin 5 saat sonra plasentadan fetse getii ve fetsngz, sinir sistemi ve karacierine yerletii gzlenmitir.Organofosfatl ve karbamatl insektisitler ise etkilerini dorudan doruya periferal ve merkezisinir sistemizerinde gstererek canl yaamn tehdit etmektedir.Bir ok pestisit insana, hayvanlara ve evreye zarar vermektedir. Bununla ilgili ilk almalar 70'li yllarn banda,UNEP Stokholmnsan evresi Konvansiyonunu hazrlayan srete gstermilerdir. 30 yl sonraABD,Avustralya,Kanada,JaponyaveYeni Zelanda, uluslararas basklara boyun eerek kresel anlama taslann oluturulmasna karar vermilerdir.Bu almalar kapsamnda KOK (Kalc Organik Kirleticileri) olarak adlandrlan ilerinde tarmda da kullanm yaygn olan birok kimyasal rn baz zel durumlar hari yasaklanm ve KOK zellii tayan yeni kimyasallarnda retilmesi yasaklanmtr. Bu anlama kapsamnda;aldrin,endrin,toksafen,klordan,dieldrin,heptakol,mireks,DDTve endstriyel kimyasallar olanheksaklorobenzenvePCBler yasaklanm ve stoklar takip altna alnmtr. Trkiye'de ok ve ark. tarafndan yaplan birok almada anne stlerinde belirli oranda bu kimyasallar bulunmutur. Kalc Organik Kirleticilerden olan organik klorlu pestisitler ise Cafer Turgut ve ark. tarafndan yaplan birok almada tespit edilmi ve Toros dalarnda ise uzaktan tanm tespit edilmitir.Tarm ilalarnn kan hcreleri zerinde de olumsuz etkileri vardr. Organofosforlu insektisitlereritrositlerin(krmz kan hcreleri) membran zelliklerini deitirerek eritrosit fonksiyonun engellemektedir. Dier baz pestisitler de eritrositlerin boyutlarnn ve yzey ekillerinin bozulmasna ve eritrosit antioksidan sistem enzimlerinin aktivitelerinin deimesine sebep olmaktadr. Pestisitlerin en nemli etkilerinden biri de asetilkolinesteraz enzimini inhibe etmeleridir. Bu durumda alt beyin kknde solunum kontrol merkezlerinin basklanmas ile canl lme gider. Yine pestisitlerde yaplan bir aratrmada pestisitlerin TCA enzimlerinin (malat dehidrojenaz, sksinat dehidrojenaz) inhibe olmasna sebep olduu bulunmutur.nsektisitler, arsenik, iritan tozlar, amonyak, tahl tozlar : BronitTahl tozlar, hayvan kepekleri, mantar antijenleri, toz akarlar(maytlar), organofosforik insektisitler : Astm ve rinitPestisitler: Akut akcier, kontakt dermatit ve alerjik dermatit 5nsanlar evrede yaygn olarak bulunan kimyasallara deiik ekillerde maruz kalabilmektedir. Pestisitler de dahil olmak zere tm kimyasallarn insan vcuduna girii yolla olmaktadr

Az Yolu:Pestisitlerin vcuda aln yollarndan biridir. Bu ekilde giri genellikle kaza, dikkatsizlik, kirlenmi ortamda yeme ime sonucu ortaya kmaktadr. Bu yolla zehirlenmenin iddeti zellikle etken maddenin zelliine ve alnan miktara gre deimektedir.Solunum Yolu:Solunum yoluyla maruziyet, sv ve toz ilalarn imalat veya kullanm esnasnda ortam havasna yaylan buhar ve tozlarn solunmas ile gerekleir. Solunum yoluyla maruziyet zellikle buharlama zellii yksek fumigant ilalarda ok fazladr.Deri Yolu:Pestisitlerin vcuda giriinde en yaygn yoldur.Deri yoluyla maruziyet, bir pestisitin deriden emilme zelliinin olup olmad ile ilikilidir, sv ilalarn deriden penetrasyonu (geii) genellikle hzldr.Vcudun deiik ksmlarnda deriden emilme nemli farkllklar gstermektedir. n kolda (bilek-dirsek) emilme, kask blgesine gre 11 kez daha hzldr. Uzun kollu gmlek ve kimyasala dayankl eldiven giyilmesi halinde derinin ilaca maruz kalmas %98 orannda nlenebilmektedir.Deri yoluyla zehirlenmenin iddeti zellikle; ilacn deri yoluyla olan toksisitesine deriden emilme miktarna bulak deri alannn byklne ilacn deriyle temas halinde kalma sresine deri zerindeki pestisit miktarna deride bulunan kesik, yara gibi zel durumlarn varlna gre deiir.Toksisite hayvanlar zerinde yaplan deneysel toksikolojik almalar ile belirlenmektedir.Toksisite belirleme ile ilgili deneylerde genellikle fare, san, tavan ve kpek gibi hayvan trleri kullanlmaktadr. Deneylerden elde edilen sonulardan yararlanlarak insanlarda grlecek olas etki tahmin edilmektedir.zellikle tarm ilalar asndan toksisitenin belirlenmesinde; retim ve kullanm srasnda insan sal iin risklerin deerlendirilmesi, Gda maddelerindeki kalntlar dolaysyla tketicide oluturabilecei riskin deerlendirilmesi, evre kirlenmesi ve dolaysyla doal hayat iin risklerin tespiti, nem tamaktadr. Tm yeni pestisitler kullanma verilmeden nce, retici firma insan ve evreye olas yan etkilerinin olup olmadn tespit etmek ve toksisite almalarn yapmak zorundadr. Gnmzde, yeni bir pestisit piyasaya srlmeden nce rndeki kalntlar ve evreye olan etkiler olmak zere yaklak 140 deiik toksikolojik alma yaplmas gereklidir.1Genelde bitkileri ve tarm rnlerini zararllardan korumak amacyla kullanlan pestisitler bitkilerin, insanlarn ve dier canllarn yaad evrede uygulanmaktadr. Bu sebeple, evrede yaayan canllar dorudan veya dolayl olarak bu maddelerin olumsuz etkilerine maruz kalmaktadrlar. Az, deri ve solunum yoluyla insan vcuduna girebilen bu maddeler insan ve dier canllara kar farkl etkiler gstermektedirler.Bu genel etkileri;a) Dorudan toksik etkilerb) Sekonder toksik etkilerc) Gda trlerinin azalmasd) Yaama ortamnn bozulmase) Rakip trn saysndaki deimef) Pestisitlere kar dayankllk meydana gelmesiolarak zetlemek mmkndr.Pestisitlerin uyguland bir alanda, mcadele edilen zararl ile birlikte ayn ekosistem iindeki dier canllar da zarar grr. Bu da, bu alanda besin zincirinde kopmalara neden olur, unutulmamaldr ki yeryzndeki her canl gereklidir. Av-avc dengesinin bozulmas bir ekosistem iin sonun balangcdr.Su (yer st - yer alt), toprak ve hava ile gdalarn pestisitlerden etkilenmesi bu evrede yaayan insanlarn saln da doal olarak tehdit etmektedir.Pestisit istenmeyen zelliklerinden en nemlileri, evrede kalclklarnn uzun sreli oluu, biyo-akmlasyon ile canl organizmalarda depolanmas ve kendilerinin, dnm rnlerinin veya ierdikleri gayri safiyetlerin canllara nemli derecede toksikolojik etkilere sahip olmalardr.1Pestisite maruz kalan iiler akut veya gecikmeli salk problemleriyle karlaabilirler. Pestisit birok salk problemi dourabilir. Bu etkiler basit cilt veya gz iritasyonu olabilecei gibi sinir sistemini etkileyici, reme problemleri veya kanser gibi ok ciddi problemler olabilir. Son dnemlerde gerekletirilen almalar sonucunda, lsemi vekaracier kanserinin pestisit almyla dorudan ilikili olduunu gstermitir. Ayn zamanda, eksik uzuv doumlar ve dkler ile pestisit almnn dorudan ilikili olduuna ynelik ciddi kantlar bulunmaktadr.Amerikan Salk Dernei pestisit almn snrlandrmak ve daha gvenli alternatiflere ynelmesini nermektedir. Dk dozda uzun sreli pestisit almna ilikin belirsizlik bulunmaktadr. Hali hazrda, pestisit kullanmna veya pestisite bal hastalklar takip sistemleri yetersiz kalmaktadr. Bu nedenle, pestisit kullanmnn azaltlp, yerine daha az toksik kimyasal veya kimyasal olmayan alternatiflerin kullanmnn yaygnlatrlmas gerekir.Dnya Salk rgt verilerine gre, her yl 3 milyon zirai ii pestisit zehirlenmesi yaarken, bunlarn yaklak 18000 kadar hayatn kaybetmektedir. Bir almaya gre, gelimekte olan lkelerde ylda 25 milyon ii pestisit zehirlenmesi riski tamaktadr. 2007 ylnda yaplan bir almaya gre, iftlik yaknnda oturup ilk sekiz haftalk hamileliklerinde dikofol ve endosulfan pestisitlerine maruz kalan kadnlarn, otistik ocuk dourma riski normal olanlara oranla 8 kat yksek kmtr.Pestisitler sadece ii ve iftlik yaknnda oturan kiileri deil neredeyse tm insanl tehdit etmektedir. Gdalarda bilinli-bilinsiz kullanm sonucunda ciddi kirlilik problemleri yaanmaktadr. Suda znen pestisitler, gda tketilmeden nce ykanarak tketilince byk bir miktar gdadan uzaklatrlabilse de meyvenin iinde hapsolan ksm maalesef uzaklatrlamamaktadr. Benzer ekilde bitkinin yetitirilme srecinde uygulanan pestisit topraa gemekte ve etkisi uzun yllar kaybolmamaktadr.64.1 UZUN DNEML OLUMSUZ ETKLER-Kanser (kan, lenf, kemik ilii, akcier kanserleri)-Kadnlarda ve erkeklerde cinsel ilev bozukluklar-reme ve dourganlk zerindeki etkiler-Emziren kadnlar ve emen ocuklar zerindeki etkiler-Anne karnndaki bebeklerde ve byme andaki ocuklardageliim bozukluklar- Kalc sinir sistemi bozukluklar-Karacier ve tiroit hastalklar-Kalc deri alerjileriZirai ilalar, alanlar ve genel halk sal iin ciddi riskler oluturduundan sk bir kontrol gerektirmektedir. Tarmda i sal ve gvenliinde en tehlikeli kimyasallar tarm ilalardr (pestisitler). Bunlar dnda gbre, baz veteriner ilalar, egzoz duman, hasatlarn depolanmas esnasnda kan, ahr ve allarda biriken gazlar da (amonyak, metan gibi) tarm esnasnda kullanlan veya oluan kimyasallar olup zehirli etkilerinin yannda ciltte ve gzlerde tahrie neden olabilmektedir. Bunlarn zararl etkilerinden korunmak iin kapal ortamlarn havalandrlmasna ve uygun KKDlerin (maske, eldiven vs.) kullanlmasna dikkatedilmelidir. Zirai ilalar, zararlar ve dikkat edilmesi gereken dier hususlar unlardr:Salk Etkileri: Zirai ilalar; cilt temasyla, solunum ve az yoluyla vcuda girer.Zehirlenme belirtileri:- Grip ve nezle belirtilerine benzer ekilde ba ars, ba dnmesi, ar tkrk salgs, mide bulants, solunum gl, zihin bulankl, koma hali ve lm.-Deride karncalanma, batma, yanma hissi, kabarma, yara ve trnaklarda beyazlama.-Yutulmas halinde de cierlerde ve sindirim sisteminde kalc hasarlar ve lm.8Youn ve bilinsiz pestisit kullanmnn sonucunda gdalarda, toprak, su ve havada kullanlan pestisitin kendisi ya da dnm rnleri kalabilmektedir. Hedef olmayan dier organizmalar ve insanlar zerinde olumsuz etkileri grlmektedir. Pestisit kalntlarnn nemi ilk kez 1948 ve 1951 yllarnda insan vcudunda organik klorlu pestisitlerin kalntlarnn bulunmasyla anlalmtr. Pestisitlerin bazlar toksikolojik adan bir zarar oluturmazken, bazlarnn kanserojen, sinir sistemini etkileyici ve hatta mutasyon oluturucu etkiler saptanmtr. Pestisit kalntlarnn en nemli kayna gdalardr. Bu nedenle 1960 ylnda FAO ve WHO Pestisit Kalntlar Kodeks Komitesini kurmular ve bu komitenin almalar sonucu konu ile ilgili tanmlamalar yaplm, bilimsel aratrma verilerine dayanlarak gdalarda bulunmasna izin verilen maksimum kalnt deerleri saptanmtr. lkemizde de tarmsal rnlerde kullanlan pestisitlerin gdalarda bulunmas msaade edilebilir maksimum miktarlar rn ve ila baznda belirlenmitir. Bu bilgilere Tarm Bakanlnn Web sayfasndan kolaylkla ulamak mmkndr.Pestisitlerin insanlarda belirli miktarlarda toksik olmalar nedeniyle savamda alan herkesin bunlarn kullanm srasnda meydana gelebilecek potansiyel zarardan saknmalar gerekir. nsanlarn pestisitlere maruz kalmas mesleki zehirlenmeler veya kaza ile meydana gelebilmektedir.

Her iki tr zehirlenmenin ana nedenleri:1. Halkn bu konuda yetersiz eitime sahip olmas ve pestisitlerin toksisite potansiyellerinin bilinmemesi,

2. Uygun olmayan koullarda depolama,3. Kaza ile salma sonucu gdalarn kontamine olmas,4. Dikkatsiz ykleme ve tama,5.Ykanmam pestisit kaplarnn kullanm,6. Genel bakm ve atk deerlendirme ilemleriTarmsal alanlara, orman veya bahelere uygulanan pestisitler havaya, su ve topraa, oradan da bu ortamlarda yaayan dier canllara gemekte ve dnme uramaktadr. Bir pestisitin evredeki hareketlerini onun kimyasal yaps, fiziksel zellikleri, formlasyon tipi, uygulama ekli, iklim ve tarmsal koullar gibi faktrler etkilemektedir. Pestisitlerin pskrtlerek uygulanmas srasnda bir ksm evaporasyon ve dalma nedeniyle kaybolurken, dier ksm bitki zerinde ve toprak yzeyinde kalmaktadr. Havaya karan pestisit rzgarlarla tanabilir; yamur, sis veya kar yayla tekrar yeryzne dnebilir. Bu yolla hedef olmayan dier organizma ve bitkilere ulaan pestisit, bunlarda kalnt ve toksisiteye neden olabilir.Toprak ve bitki uygulamalarndan sonra toprak yzeyinde kalan pestisitler, yamur sular ile yzey ak eklinde veya toprak ierisinde aaya doru ykanmak suretiyle taban suyu ve dier su kaynaklarna ulaabilirler. Eim, bitki rts, formlasyon, toprak tipi ve ya miktarna bal olarak tanan pestisitler, bu sularda balk ve dier omurgasz su organizmalarnn lmesine; bu organizmalardaki pestisit kalntsnn insanlarn gda zincirine girmesi ve kontamine olmu sularn iilmesiyle kronik toksisitenin olumasna neden olurlar.Topraa geen pestisitler gne nlarnn etkisiyle fotokimyasal degradasyona, bitki, toprak mikroorganizmalar ve dier organizmalarn etkisiyle biyolojik degradasyona uramakta; toprak kat maddeleri (kil ve organik madde) tarafndan adsorlanp desorplanmakta veya kimyasal degradasyona uramaktadrlar. Toprak iine gemi pestisitler kapiller su vastasyla toprak yzeyine tanmakta ve buradan havaya karabilmektedir. Topran yaps, kil tipi ve miktar, organik madde ierii, demir ve alminyum oksit ierii, pHs ve toprakta var olan baskn mikroorganizma trleri tm bu olaylar etkileyen faktrlerdir. Toprakta pestisitin tutulmasyla hareketi ve biyolojik alm engellenmekte ve eitli ekillerde degradasyonu ile ya toksik zelliini kaybetmekte ya da daha toksik metabolitlerine dnebilmektedir. Pestisitin kendisinin ya da toksik dnm rnlerinin hedef olmayan yerleri veya organizmalar kontamine etmesi istenmediinden tm bu olaylarn bilinmesi ve incelenmesi nem tamaktadr.9Kiisel Korunma:iler:-Eldiven, ayakkab, koruyucu i elbisesi, gz, yz ve solunum koruyucularn kullanmal ve alrken karmamaldrlar.- Koruyucular temiz tutmal, temiz ortamda saklamal ve eskimi, anm veya kullanm sresi dolmu koruyucular deitirmelidirler.- Ellere bulaan tarm ilac yemek yerken veya sigara ierken az yoluyla vcuda girecei iin, ilalamadan sonra ellerini mutlaka ykamaldrlar.

yeri ve i Hijyenialma ortamnda iilerin kimyasallar ve kalntlarndan arnabilmesi iin uygun ve yeterli sayda el ve vcut ykama yerleri ve gvenlik dular bulunmal, buralarda akar su ve temiz ime suyu salanmaldr.Zirai lalarn Hazrlanmas ve Uygulanmas-lalar talimatlara gre hazrlanmal ve uygulanmaldr.- Uygun kiisel koruyucu kullanlmaldr (eldiven, maske, ayakkab, gzlk, tulum vs.)- Toz kimyasallarla alrken solunmasna, sv olanlar ile alrken de sramasna kar nlem alnmaldr.- lalar hazrlanrken kartrma ve doldurma, kapal sistemler ile yaplmaldr.- Uygulama ak ortamlarda rzgarn en az olduu koullarda; sera ve dier kapal ortamlarda ise yeterli havalandrma yaplarak allmaldr.Ak-Kapal Ortamda lalama ve evre Denetimi:Pskrterek ilalama yaplrken ilacn havaya yaylp, buharlamasn nlemek iin, iileri maruziyete kar koruyacak nlemler alnmal, iiler uygulanacak nlemler konusunda eitilmelidir. Pskrtme sonrasnda ortama giri-klar denetim altna alnmal, kiisel koruyucu kullanlmal ve talimatlara uyulmaldr. Tarmda zen gsterilmesi gereken nemli bir konu da bata su kaynaklar olmak zere, evreyi korumaktr. Bunun iin, kullanlan kimyasallarn su kaynaklarna ulamas ve kat/sv maddelerin veya atklarn su kaynaklarna atlmas nlenmelidir. Ayrca kirlenmi malzemeler gideri olan bir su kaynanda (lavabolar, du yerleri vs.) temizlenmeli, ak su kaynaklar bu amala kullanlmamaldr.Tarm lalarnn Tanmas, Depolanmas, Yok edilmesiTarm ilalar mutlaka kendi kaplarnda tanmal; gvenli, iyi havalandrlan ve sadece yetkili kiilerin girebilecei yerlerde depolanmal ve mevzuata uygun biimde imha edilmelidir.Tozlar, dier tanecikler ve biyolojik maruziyetTarm ve hayvanclk yaplan yerlerde tozlar ve havada asl kalan tanecikler solunum yoluyla vcuda girerek iilerin hastalanmasna yol aabilir. Bu hastalklar nlemek iin:

- iler tozdan korunma konusunda eitilmelidir.-Tozlu ilerde dnml alma yaplarak maruziyet sresi azaltlmaldr.-alma alanlar temiz tutulmaldr.- ilere tozdan korumay salayacak uygun kiisel koruyucular (maske, gzlk, eldiven, nlk ve bot gibi) datlmal, bu koruyucularn kullanlmas salanmal, iilerin kullanp kullanmadklar denetlenmelidir. - Gbre depolarnda gaz detektr bulunmal, ieriye koruyucu (maske, nlk, bot vb) takmadan girilmemeli ve ieri giren kiiyi darda iki i arkada beklemelidir.- Gazdan zehirlenen kii iin ilk yardm plan olmaldr.- lk yardm ve uygun tehizat kullanm iin alanlara eitim verilmelidir.10

5- Sonu ve nerilerTarmn hem kimyasal hem de enerji youn olduu bir lke rnei ile kar karya bulunuyoruz ve lkenin biyolojik eitliliinin nemli bir biimde olumsuz ynde etkilendiine dair elimizde hibir kant yoktur. Kimyasal olmayan organik tarm, Bitki Koruma lalar ve kimyasal gbreler kullanlarak youn ekim yaplm alanlardaki mahsuln en fazla %50sini retebilir ki organik tarmda bu dzey bile geni araziler zerinde tutarl biimde kantlanmaldr. 1965 ve 1990 arasnda Hindistanda buday retimi 12 milyon tondan 55 milyon tona kmtr. Bu artta, tarm arazilerindeki 9 milyon hektarlk artn da (14-23 milyon arasnda) rol bulunmaktayd. Eer Yeil Devrimin bitki trlerini slah etme, bitkinin korunmas, sulama, mekanizasyon ve iftilerin eitimi gibi yararlar szkonusu olmasayd, bunun yerine 40 milyon hektarlk yerleim alannn tarla haline dntrlmesi gerekecekti.Gnmzden 2100 ylna kadar insan nfusunun iki katna kmasn engelleyebilecek geerli ya da etik adan uygun bir yol yoktur. Gelimi lkelerde her zaman grld gibi, ekonomide istikrar arttka nfus art da durma dzeyine yaklar. Yine de, nmzdeki yzyln sonunda nfus artndaki moment nedeniyle dnya nfusu u andaki 5,5 milyardan 10 milyar civarna km olacaktr.Bu nedenle sorulmas gereken soru, refahn artmasyla birlikte pek ou dk kalorili karbonhidrat diyetlerinden yksek kalorili protein diyetlerine terfi edecek olan kiilerin ounlukta olaca bu kadar yksek sayda insana nasl yeterli gda salanabileceidir. Yant dk girdili destekleyici / srdrlebilir tarm deildir. Byk olaslkla Amerika Birleik Devletleri, 2050 ylnda organiktarm teknikleriyle nfusunu doyurabilecek az sayda lkeden biri olacaktr, ancak bu durum da ABDnin rn fazlasn, gda retiminde kendine yetemeyen lkelerdeki insanlara vermesine engel olacaktr.Daha nce belirtildii gibi, yksek girdili tarm 1950 ylnda, 14 milyar hektarlk tarm alannda ( yaklak olarak Gney Amerikann yzlm), gittike artan bir nfusu doyurabilmeyi baarmtr. Aradaki dnemde nfus iki katna kmtr. Yeniden iki katna kacaktr. Kabul etmemiz gereken gerek udur: Gerekli gdann salanabilmesi iin milyarlarca hektar habitat daha tarm alanna evirmek istemiyorsak, youn tarm daha da youn hale getirmemiz gerekir. Kimyasal bazl youn tarmn doal biyolojik eitlilik zerindeki etkilerinden savunulmas g biimde ikayet etmek yerine, eer yabani hayata zarar vermek yerine onu korumay amalyorsak, dk girdili tarm nedeniyle ne kadar arazinin kaybolacan kendimize sormamz gerekir.Yukarda sonu olarak belirtilmi olduu gibi, youn modern tarmda Bitki Koruma lalarnn kullanm yabani hayat alanlarn aslnda korumaktadr. evreyi korumak iin verilen sava, sadece dnyann ssz alanlarndaki seilmi blgelerde deerlendirilmemelidir. Etkin modern tarmda mahsuln azalmas, Hint alt-ktasnda olduu gibi youn nfuslu yar-ari lkelerdeki krlgan ekosistemlerde ar gerilimle sonulanacaktr. Hudson Enstitsnden Dr. D. T. Averyye gre Dnyadaki yabani hayat alanlarn ve bylece yabani hayatkorumak iin tek yol, yksek verimli tarm daha yksek verimli tarma dntrmektir.Ayrca, Bitki Koruma lalarnn uygun ve doru kullanmn baz alan modern ekim sistemleri, en destekleyici nitelikteki retim metodunu oluturmaktadr. rnek vermek gerekirse, dnyadaki en nemli evre sorunlarndan biri erozyondur. Koruyucu tarmla kombine kullanlan ve bitkileri ldren ilalar, bu sorunu %50-98 azaltmtr. Dier bilimsel gelimeler de, girdi kayplarnn (enerji, gbre ve Bitki Koruma lalar) en aza indirilebileceini ve Bitki Koruma lalarnn kullanld entegre tarmn topran verimini artrdn aka gstermektedir. Youn tarm kesinlikle evrenin korunmasyla eliki iinde deildir; tam tersine evrenin korunmasnda destekleyici rol oynamaktadr.

KAYNAKLAR1- T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII TEFT KURULU BAKANLII ZRA MCADELE LALARI RETM YAPILAN YERLERNDE SALII VE GVENL PROJE DENETM DEERLENDRMERAPORU, http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/WLP%20Repository/itkb/dosyalar/yayinlar/yayinlar2013/2005_yayinlar2013/2005_04 (13.05.2014)2- http://www.citylojistik.com/tarim_ilaclari.html ( 13.05.2014)3- http://www.agaclar.net/forum/topraksiz-tarim/7427.htm ( 14.05.2014)4- TRK GIDA KODEKS PESTSTLERN MAKSMUM KALINTI LMTLER YNETMEL,http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111229M3-1.htm ( 15.05.2014)5- T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII TEFT KURULU BAKANLII TARIM SEKTRNDE SALII VE GVENL VE RSK DEERLENDRMES, http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/WLP%20Repository/isggm/dosyalar/TarimSektorundeISGveRiskDegerlendirme ( 13.05.2014)6 -Ege niversitesi ARGEFAR, Science Direct , argefar.ege.edu.tr/sayfalar/Hizmet /gidakontol.html ( 16.05.2014)7 - TEHLKEL MADDE TAIMACILII VE SU KORUMA BLGELER , http://www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/10957.pdf ( 19.05.2014)8- Tarm, Ormanclk ve Hayvanclk Faaliyetlerinde Sal ve Gvenlii, http://www.tekevuzaktanegitim.com/filess/tarimm.pdf ( 20.05.20149- Pestisitlerin nsan ve evre Salna Etkileri.pdf, Dr. lk Ycel - Ankara Nkleer Aratrma ve Eitim Merkezi, Nkleer Kimya Blm (21.05.2014)10- TRKYEDE PESTST KULLANIMI, KALINTI VE DAYANIKLILIK SORUNLARI,http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/52cf38361a20908_ek.pdf ( 16.05.2014)

ZGEMAd-Soyad : Veysel Serhat ALAPKULUDoum Tarihi : 20.11.1987Doum Yeri : SiirtLise : 2001-2005 Bursa Turhan Tayan Anadolu LisesiLisans : 2007-2013 anakkale On Sekiz Mart niversitesi Ziraat Fakltesi Tarm EkonomisiStaj : 2010 da A. iftlii anakkale BigaLisansst : 2013- devam etmekte Bursa Uluda niversitesi Tarm Ekonomisi Tarmsal letmecilik : 2013- devam etmekte Marmara niversitesi Gvenlii Anabillimdal Uzaktan retim Tezsiz Yksek Lisans29